TUNCTR CCENOLU NEYZEN

Bit kitaptaki d i /n
Fikir ve Snnl Eserin i Ytssh
v inalardan kaynaklanan tii haklar
eser sahibine aittir.
Yaynlanan d i /m hm sahnelenm esi, oynatlm
veya herhangi bir amata oyunlardan yararlanlm as
aeak eser sahibinin iznine bal olduundan,
bu eserle ilgilenecek kii, kurum ve kurulularn
yazarna dorudan (veya yay incin iz aracl ile)
bavurm alar zorldr.

M itosBOYUT Tiyatro Yaynlar

Tiyatro/Oyun D iz isi. 91
Neyzen /T n cer Ciiceol
1. Basm: ubat 1999
Bask: Pastel M atbaas-Tofikap/stanbl
Cilt: Yeni Giiven C iltevi - Tupkap, Tel. (212) 567 69 20

ISBN 975.8106. 50

M itosBOYUT Yaynlar
TEM Y apm Y a y n clk Ltd. ti.
Aa ra Sok. 7/2 Giims/u/80090-stanbl
Tel. (212) 249 87 3 7 -5 8 ; Faks. (212) 249 02 18
MitosBOYUT Yaynlan TYATRO/OYUN Dizisi .91

TUNCER CCENOLU

N EYZEN
Oyun, 2 Blm

Mitos
BOYUT
 4

N D EKLER

nsz/ Tuncer C ce n o lu 5

Neyzen / Do. Hlya N u tk u 7

N e/zc 15

Bu oyun,
1998 ylnda, T.C. Kltr Bakanlnca,
Cumhuriyetin 75'inci yl ve Atatrk'n lmnn 60nc
yl dolaysyla dzenlenen Yarmalarn
Oyun D alnda,
Seici Kurul yeleri,
Prof. Dr. Nurhan Karada, Do. Dr. Selda nd!,
Prof. Dr. Sevda ener, Stk Tekmen
ve Prof. Dr. Ayegl Yksel
tarafndan
Baan dl'ne
deer grlmtr.
 5

NSZ
Tuncer Ccenolu

Neyzen Tevfik'i ilkin, hakknda anlatlan ilerdeyse fkra

olmu hikyelerle tandm...
Zaaflarna klf arayan bir adamn, zeksn bu i iin
kullanmasnn rnekleriydi ou...
Ancak hakknda yazlanlar ve yazd baz iirleri
okuduumda Neyzen Tevfik baka bir gerek olarak be
lirmeye balad gzmde...
lgimi eken nokta ise, yaam yksn derinlemesine
incelemeye baladmda kt karma... Hangi dnemde
olursa olsun yneticilere veryansn edebiliyor, inanl
maz/dayanlmaz kfrlerle, hedef tahtas gibi grd bu
kesimi adeta taciz ateine tabi tutabiliyordu...
Sonu... Btn yaam boyunca birka kez tutuklanma
(buna gzalt demek daha doru olur) ve bir kez dayak...
Bir kez de yedi yl srecek bir yurtdna ka... Yani Msr
serveni...
Ama bunun dnda, hep ynetimlere kfretmesine
ramen, el stnde tutulmay baarm bir adam...
Cenaze trenine ise, her snftan binlerce insann gel
mesi de iin cabas...
Nasl olabilirdi byle bir ey?
te bu nedenleri aratrdmda kt Neyzen adl
oyunum ortaya... Yaklak bir aylk bir srede, 1985 y
lndan beri yaptm almalarm yeniden ortaya koya
rak, en nemlisi, nermemi doru yaparak, nerdeyse ek
siksiz bir oyun yazm ay baardm sanyorum.
Neyzen'i tek kiinin oynayabilmesini salamam ise,
baz dostlarmn nerisinden kaynakland.
Ancak, "Bu oyun kesinlikle bir aktr tarafndan oy-
nanmaldr" gibi bir n yargm /isteim yok.
 (1

Oyunumda, bata doal olarak Neyzen'in olmak zere,

Namk Kemal, air Eref ve Mutlu elik'in bir/birka
iirini/drtln kullandm...
Neyzen'in bugnn diline bi de uyum salayamayan,
ancak oyunuma aldm baz drtlklerini, yalnzca ie
riin anlatld bir yntemle vermek, yani i i r deil de
bir d n c e olarak izleyiciye nakletmek yararl olur
dncesindeyim. Bu, en azndan denenmeye deer...
Bylece, oyunun hem dnsel boyutu daha da zenginle
ecek, hem de her kesimden izleyicinin bu z kavramas
daha da kolaylaacaktr...
Ancak bu yntem Nam k Kem al'in iirinde kesinlikle
uygulanmamaldr. nk o iirde denenecek farkl di
yalektler, ho bir mizah da yaratacaktr. Kukusuz air
Eref'in iirleri de, o l d u u g i b i verilmelidir...
Gnmz airlerinden M utlu elik'in, insanda ner-
deyse "Neyzen sylemitir" duygusunu uyandran drt
lklerini ise apayr bir yere koyuyorum ve sanki Ney-
zen'inmi gibi sunuyorum... Ayrca, Sayn elik'e de, hem
oyunumda kullanmama izin verdii iin teekkr ediyor,
hem de Neyzen'in azna ok yakan bu iiri yazd iin
onu kutluyorum.
Neyzen'in kfr saylacak szckleri kullanyor olmas,
benim de oyun iinde bunlara yer vermemi gerektirdi.
Ancak, izleyiciye nakilde bunlann kesinlikle " g i b i ya
p l m a s " yararl olacaktr diye dnyorum.
Sonu olarak, insanolunun en baskc dnemlerde bile
ynetimlere olan tepkisini, stelik kendisini koruyarak dile
getirebilmesinin yntemini arayan Neyzen'i, zellikle bu
gnlerde halkmzla buluturmamz da nemli bir grev
sayyorum...
Kolay gelsin...
 7

TUNCER CCENOLU'NUN
TEK KLK OYUN U : NEYZEN

Hlya Nutku

Neyzen Tevfik hepimizin bildii bir isim... Halk ara

snda, marjinal yaam, ilgin kiilii ve nktedan yaps
ile tannan tam bir halk adam ; aydnlar arasnda yaam
felsefesi ve hmanist yan ve ney flemedeki doalamaya
dayanan ustal ile kendine zg bir sanat...
Neyzen Tevfik adn ska duym akla birlikte onu ilk
olarak M nir Sleym an apanolu'nun 1953 tarihini
tayan Neyzen T evfik (Hayat, Eserleri, Nkteleri, Bilin
meyen Taraflar) balkl eseri ile tandm . M nir Sley
man, babasnn arkada olan Neyzen Tevfik'i evlerine sk
sk gelii nedeniyle tanm tr. ki ve saz alemlerindeki
inat damarnn tutup da ancak sabaha kar gnl
olunca, neyini fleyen bu ilgin adama duyduu derin
hayranl dile getirir bu kitapta... A hm et R asim in de
ounlukla bu sabah alem ini izlediini syleyen M nir
Sleym an, nceleri ocukluunda balayan Neyzen
sevgisinin, sayg ve ballnn daha sonra ilerleyen
yllarda 30 yl boyunca sren bir yaknla ve dostlua
dnn ve bu dostluu kapsayan anlar aktarr.
Neyzen Tevfik'i sanat snrlar dna dhiyane,
devir aan, kendine zg kiilii, felsefesi, kudreti kadar
derbeder, serseri, sabit fikirleri olan yanlaryla, ilgin ki
iliiyle bizlere anlatlr. A yrca eserinde Neyzen'le ilgili
zek rnei nkteleri aktarr. (Mnir Sleyman apanolu,
Neyzen Tevfik, znkar Yaynevi, stanbul, 1953)
lgintir ki gnm zde insanlarn ou Neyzen'e
ilikin bir eyler okum adan nce onu, kvr kvr ak
salan olan, kl kyafeti zensiz ve elinde neyi, yznde
yllarn getirdii derin izgileriyle ve sokaktan gelen bu
 s

adamn portresiyle anmsyor. Ney'ini fledii zaman

oluturduu gizem li atm osfere ilikin bilgimiz olm aya
bilir, ama bugn birok insann n ey e duyduu ilgi ve
sevginin kkeninde biliyoruz ki Neyzen Tevfik var. Ayrca
o, hakknda yazlanlardan ok halk arasnda anlatlarak
bugnlere dek uzanm nktelerin de sahibi olarak adeta
bugnn Nasrettin Hocas gibi... Akas bu nedenle
marjinal, halk insan ama te yandan aydn ve sanat bir
kimlie sahip...
Neyzen Tevfik adna daha sonra son gnlerde birok
bask yapan deerli bilim insan M ina Urgan n Bir Di-
llizonm Allllnn kitabnda rastladm. (M in a Urgan, Bir D in o
zo run A nla n, Y ap K re d i Yaynlan, stanbul, M art 199S, ss. 229-32)
Salt bir rastlant sonucunda tand bu insan iin Mina
Urgan, onun neyini doalam a olarak flemedeki by
leyici yan anlahyor. Urgan, ilk kez elzadebafnda
"Yavrunun ayhanesi" denilen 3-4 masalk bir meknda
onu grmtr. 1879da Bodrum'da doan bu meteliksiz,
giyimini nem sem eyen, evinden daha ocukken, "Limon
almaya gidiyorum , diye ayrlp bir daha dnmeyen
N eyzen'i tand yllarda altm yalarnda olm asna
karn yz yandaki bir adam n krklk ve izgilerine
sahip olduunu sylyor. Bu yz izgileri, hem Aliye
Berger'in hem de A bid in D ino'nun onun portresini iz
m elerine neden olm utur. Siyasal ve toplumsal olaylarn
talama ustas olan Neyzen Tevfik, ince bir duyarllk,
keskin bir glm ece yeteneini kiiliinde birletirm itir.
Ney'i fleyince evresini alatan bu adam, ardndan
yapt esprilerle evresini kahkahaya board diyen Mina
Urgan, onun "dipsom an"olduunu, yani delice ime istei
duyduundan, zam an zaman Bakrky'e alkol tedavisi
iin yatarak Dr. Fahri Celal'den yardm isteini de aktarr.
Onu bir keresinde Cihangir'de balkon minderinde oturup,
neyini fleyerek stanbul limann seyrederken grdn
anlatan Mina Urgan, 1953 ylnda lmn haber ald
zamanki duygularna da yer veriyor anlarnda.
Hepimizce bilinen, tannan bu ilgin karakteri yazar
Tuncer Ccenolu tek kiilik oyunu ile tarih nnde ye
niden kan ve can vererek ilemek istemi. Ortaya baarl
bir oyun km. Ardndan C um huriyetin 75. ylnda
Kltr Bakanlnn 14 dalda at yarm ada, oyun
dalnda Baar dl alm . Tem m uz ve Eyll 1998
arasnda kaleme alnan bu oyunu okumu olan tiyatro
evresinden tm dostlarm , metni baarl bulduklarm
ve Neyzen kiiliinin renklerini tayan bu ilgin tiyatro
karakterini yaratan yazar vdler. ki blmlk tek ki
ilik bu oyun, yazarn da belirttii gibi, konusu stan
bul'da ve her yerde geen, zaman olarak gem i ve g
nmz ileyen yapsyla tiyatrom uzda hak ettii yerini
im diden tiyatroseverler arasnda bulmu gzkyor.
Neyzen Tevfik kiilii, marjinal yaps, ilgin yanla
ryla ve nktelerle dolu yaam felsefesi asndan birok
kiiye ilham kayna olm u; edebiyatta, ykde, dene
m ede eletiri ya da m akalelerde ona atfta bulunanlar
olduu kadar, Neyzen'in yaadklarn, ac ve yorgun
luklarnn izini tayan derin izgileriyle bezeli simas ve
beyaz kvrck salar pekok grafiki ve portre ressamnn
ilham kaynan oluturmutur (bu izgiler zaman zaman
bana k V eysel'i artrr). O nun ney almadaki us
tal ve buna kendi kim liini, biem ini ve doalam a
yeteneini kat, m zisyenlere yeni temrin olanaklar
salam tr.
"Mey" ve "ney" szcklerinin kafiyesi onun yaamnda
ayrlmaz iki unsuru olm utur. ki sofralarnn rengi olan
Bodrum doumlu bu evsiz barksz adam, yaama nk
tedan bir tavrla, uzak adan bakm ay baarabilm i bir
filozof tavr tar. te Tuncer Ccenolu onun bu ya
nndan hareketle oyununu Neyzen'in cenazesi srasnda
 II)

tabutundan kalkarak yaamm ve olup bitenleri yorum

lad bir noktadan geriye dnlerle ele alarak, tm
evreleriyle Tevfik'in bayatn deerlendirm itir.
Yazar evre dzenini verirken, dev bir iki iesi ve
sahneye hakim bir meyhanede, zerinde iki ieleri ve
bir bardak bulunan masadan sz eder. Bunlar sahne or
tasnda yer alrken bunlarn dnda serimi yani tantm
belirleyen siyah bir fon ve onun nnde ykseke bir
yerde yer alan tabut onun merkezidir.
Neyzen'in lmnn ardndan fondaki tabuttan nce
eli, sonra yz daha sonra da kendisi belirir. Oyun onun
aknl olup bitene anlam verem eyii, toplanan ka
labala yneliiyle balar. stanbul valisi, yardm clar,
idare mdrleri, niversite hocalar ve rencileri, ele
tirmen, edebiyat, mzisyen, sokak alg lar, eitimli
eitim siz herkes orada toplanm tr. Hatta iadam lar,
bakanlar ve milletvekilleri de... Ccenoiu burada Ney-
zenin o nl drtln "mebus" ve "deyyus" szckle
riyle kafiyelendirdii drtl aktarr.
siz, sarho, esrarke, ayya ve serseriler de orada
dr. Tm snflaryla bir toplum panoram as ile kar
karyayzdr; bu, Neyzen'in cenazesidir. Yazar burada
yaam n vazgeilm ez tek gerei olan lm karsnda
dahi Neyzen'in lm gereini ciddiye almayan nktedan
tutumuyla onu bize tantyor. Geri seyirciyi rahatsz
edebilir diye dnebileceim iz bu tabuttan kma ve
kendi cenazesini izleme olgusu bizlere hem onun uzak
adan bakan eletirel tutumunu, hem de yaama nkteli
bakn verm ek iin ele alm tr. A slnda Neyzen her
yerdedir. Onun evi her yerdedir. Adeta o sokaktan gelen
ve tm masalarn, evlerin, ayhane, m evlevihane ve
meyhanelerin insandr. D evlet Tiyatrosu Barejisr
sanat dostum Erhan G kgcii onun sahnede ylm
bidonlar, pler, krpntlar, tozlar arasndan kabilece
 II

ini sylerken de bu dncesinde linklidir.

Yetmi ksur yllk hnvct boyncn lm gereini
ciddiye alm ayan Neyzen, ikinci drtlnde yer ald
gibi, iman, ruhu ve kalbinin kutsal ateine ncelik veren
yanyla bu noktadan itibaren doumu, yaadklar ve
lm ne dein geen zaman, ksacas bir yaam tant
maya ve y aadklarn bizlerle paylamaya balar.
Sultan Abdlhamit dneminde Bolulu anne ile Bafral
babann, srgn nedeniyle gittikleri Bodrum'da doan
oullardr; Neyzen, okulun baretmeni olan baba
sndan pekok ey renir. Kltrl bir adam dr babas,
ama o ayn zam anda srekli gzlenen ve bask altnda
olan babasndan kukucu olmay da renir.
Sekiz yanda okula balamasna ramak kala babasyla
gittii Tepecik Kahvesine gelen dervilerden birinin ney
flemesi sonucunda adeta bylenir ve kendisine bir ney
yaparak, renm eye balar.
O sralarda okula balayan Neyzen'in falaka merakls
retm eni M ehm et onun dlerine girer. Bir de, kesik
kafalar sopalara geirerek sokaklardan geen din fana
tiklerinin dlerinde yer alyla Neyzen'in karabasan
artar. Ardndan jurnaller sonucu babasnn Urla'ya s
rlmesi eklenince onun da nbetleri sklar ve okulu
brakmak zorunda kalr. Tm hayat artk neydir. Ondrt
yam a geldii sralarda annesi ona d yaam dan kop
m am as gerektiini, bu nedenle dar kmasn nerir.
arya gittii srada ar berberinin dkknndan gelen
ney sesi onu adeta byler... Sonuta berber Kazm Bey
den ders alm aya balar. Oysa onun okula gitmesini iste
yen babasnn ney'ini sobada yakmas Tevfik iin en b
yk kbustur. Bu olayn ardndan nbetleri artar, kimi
gn, gnde kez baylmaktadr. Derdine are bulmak
iin annesiyle stanbul'a gelir. Musevi Doktor Pepo'nun
nerisi, Neyzen'in dayak ve baskdan uzak tutulmas olur.
 12

D nlerinde Neyzen'in babas zmir'e srlm tr.

Neyzen zmir'de deniz olduu iin sevinir. Orada Mev-
levihnncye gider ve evli Nurettin'i bulur. stibdat d
man olarak yetitirilirken, 20. yzyla girilm ekte olan
yllarda ney dersi alr, toplantlara katlr. Bu, yl bo
yunca byle srer. Sonra stanbul ve Fatih M edresesine
aln... Medrese ile birlikte uzunca bir sre ney flemez,
ama bir akam ney ald iin saldrya uram am ak iin
kaar ve kpr altnda kalr. Sonra M ehm et A k if'le ta
nm a, airleri, sanatlar tanm a sreci balar. A rtk o,
bu tarz toplantlara ney flemek zere gider.
stibdat kart tutumu yznden falakaya yatrld
gibi sonradan peine adam da taklan Neyzen, bu yzden
kimi zaman kendisinin topluluklar tarafndan soyutlan
dn hisseder. Annesini stanbul'a ararak onunla
vedalar ve Msr'a gider. Oyunun ilk blm Neyzen in
ocukluundan Msr'a gidiine kadar olan servene
ayrr Ccenoglu...
Msr'da drt yln geirir, sonra Kahire'den kaarak
"K aygusuz Sultan M aaras" ad verilen Bektai Tekke
sind e yaar.
Ferrah Tiyatrosu'nda Snbah- Hrriyet oyununu izle
meye gittii zaman, oyunun yasaklandn, yasakla
yanlarn da hrriyeti getireceklerini syleyen ttihat ve
Terakki'ciler olduunu renir.
Onun iin, iip iip szm aktan baka kar yol kal
mam tr. At zerinde m eyhaneye gider, orada espriler
yapar. Nkteleri ile insanlar gldrse de zaman zam an
dostu Akif'in de nerisiyle Bakrky'de M azhar O s
man'dan tedavi edilmek zere yardm ister. Neyzen artk
svp sayan, hibir eyi ciddiye alm ayan marjinal bir
insandr. Kiisel zgrlne alm olduu tescilli deli
raporu ile kavutuunu syler.
Yaam n halkn gz, kula olm aya adam olan
 13

Neyzen, her frsatta onlarn aclarn ve skntlarn gerek

nkteleri, gerek sviip saymalar gerekse drtlkleriyle
dile getirir. Kimi zaman neyini fler, kim zaman da ka
arak isyan eder. A rtk ,yorulan bedeninin dinlenmeye
gereksinimi vardr. te yazar Ciicenolu tm bir yaam
gzler nne serdikten sonra Neyzen'i dnd tabutun
kapan kapatrken oyunu sonlandnr. Oyunun finalinde
hem bir yaam kesiti, hem de yaam kadar lmn de
gereklii birarada verilir. Ayn zamanda bu bir cenaze
treni olduu kadar, yaama tanklk edenlerin ve onun
gznden film eridi gibi bir dnemin, bir yaam n ac,
tatl yanlaryla geii bizi ere verilir.
Aslnda burada o, ilgin yaam , korkular, sevgi ve
kzgnlklar, yaam felsefesi, ikiye dknl, yaam
deerlendirmedeki nesnel tutumu, ney flemedeki usta
l, sanat yan ile geni halk kitlesinin sevgilisi olmay
baarm tr. H ayat okulunu bitiren bu ilgin karakter
sanat, iir, Bektailik ve M evlevihanelerin sevgi dolu
eitim inden gem itir. karlarn, maddi deerlerin n
planda tutulduu ve hogrszlk rnekleriyle dolu
sosyal yaammzda Neyzen ele alnm as gereken ilgin
bir rnek olarak karm za kyor.
Bizler hrriyetin (zgrln) tanmn yaparken,
"Birinin zgrlnn balad yerde bir bakasnn
zgrlnn bittiini," syleriz. te hrriyet
Neyzen'in bize verdii bu yaam dersini ileyen yazar
Tuncer Ccenolu, Neyzen'in hem halkn sevgilisi oluu
hem de yaamda ne kadar yalnz ve kendi bana m
cadele vermi oluunu, nkteli bir hm anizm anlay
iinde sunuyor.
stelik Cum huriyetim izin 75. ylnda gen kuaklara
hrriyet N eyzen'i tantm a abasn, tiyatro yoluyla
gerekletirerek nemli bir katkda bulunuyor.
 I?

N EYZEN

(Oyun, 2 Blm)
 Ih

M nt Karasu'ya..

Kiiler:
Bu oyunu bir erkek oyuncu oynayabilir.

evre D zeni:
Siyah bir perdenin n...
Ykseke bir yerde, bir tabut...
Belki dev bir iki iesi...
Ortada, her yere egemen bir yerde, bir meyhane ma
sas ve bir sandalye...
Masann stnde eitli iki ieleri ve bir bardak...

Zaman : Gemi ve gnmz.

Yer : stanbul ve her yer.
 17

BRN C BLM

(Tabut'm kapam ierden yukarya kaldran bir el g

rnr ilkin. Sonra Neyzen'i nce yz sonra bedeni
belirir... Yava yava kar tabuttan, izleyicilere doru
yrr... akn akn, saa sola bakarak gelir ortaya)

NEYZEN
Allah Allah... Bu nasl bir kalabalk? Her taraf insan
kaynyor...
Bakn bakn! yalnzca bu alan deil ki dolu olan...
Kahvehaneler... Kraathaneler... Her yer insan dolu...
Otobs!.... Otobs!... Durdu... nen insanlar buraya
geliyor... Tramvay durdu... insanlar iniyor, inenler...
Buraya geliyor inenler... Otomobiller... Bir, iki, ,
drt... Otomobillerden inenler.... Bakn u adam s
tanbul valisi. Hasta yatandan kalkm gelmi. Ya
nndakiler yardmclar... Onlann arkasndakiler daire
mdrleri, kalburst memurlar..
Bakn bakn u yandakiler niversite kadrosu... Pro
fesrler, doentler, asistanlar ve renciler...
te, edebiyatlar u kede toplanmlar... nl
yazarlar, airler, romanclar, ykcler, eletirmenler,
hemen hepsi gelmiler... Sinema ve tiyatro sanatlar
m? te, ite urdalar...
Bunlar m? Bunlar mzisyenler... Sokak algclarndan
kom pozitrlere kadar, eitimli eitimsiz tm bur-
da.
Kimleri gryorum? Milletvekilleri bile var... Eski
bakanlar, eski milletvekilleri... Allah Allah! Onlar bile
gelmi... Oysa ben onlardan bazlar iin u drtl
 ih

yazmtm :

K i: sord u m sa seni, d or cc vp verm ediler.

K im i hrs/., k im i a lak. k im i d e y y u s dediler.
K im li in i ren m ek iin partiye eltim telefon.
Bi/.dcki kayda re o im d i ehus dediler!

ilerde burda, isizlerde... Sarholar... Esrarkeler...

Ayyalar... Serseriler... Ya iadamlarna ne demeli?
Bak orda ite... Duruyor orda... Kara bir gzlk takm
gzlerine... Bu ne garip bir durumdur? Btn snfla
ryla tm toplum burda... Hepsi de derlenmi topar
lanm, klk kyafetlerini dzeltip gelmiler... Hepsi
de, hepsi de biraz sonra burdan kaldrlacak olan ce
nazeme gelmiler... Bu kadar ok muydu sevenim be
nim? Ne ilgin bir ey deil mi insann kendi cenaze
treninde bulunmas?... stemez miydiniz kendi cenaze
treninizi izlemeyi?
Ben anslym, izliyorum... Ne o, alayan bir adam...
Hi grmedim yzn daha nce... Tanmadm bir
adam benim iin alyor... Herkes alamyor ama...
u adam da glyor... Onu da tanmyorum... Tan
madm bir adam da glyor benim cenaze tre
nimde... Konuanlar da var... Neler konuuyorlar
acaba? lm! Domusanz leceksiniz! Bu kanl
maz gerek... Hi kimse kurtulamam ki bu sondan...
Kald ki lm gereini de hi ciddiye almadm bu
gne kadar... En ok gldm ey gazetelerdeki
lm ilanlaryd... Sayfa sayfa ilanlar: "rtihal-i dar-
beka etti..." Filan fimekn 'irtihal-i dar- beka' et
mi... Yedi iti, st, sonra da sanki sayfiyeye gt
pezevenk! Oras herkes iin dar- beka deil ki! Kald
ki bir de "geberm ek" diye bir deyim var! Gebermek
de lmek midir sizce? Bence farkl bu ikisi... Gebermek
ya da lmek, her neyse sonuta hayatn bu en nemli
 IV

gereini de yaam oluyorum bylece... nk ta

mamladm mrm... Aslnda mr dediiniz nedir
ki? i su dolu bir f... Bu suyu azar azar kullansan da
biter, hepsini birden boaltsanda... Yetmiii yl srd
fdaki suyu tketmem... im di bir film eridi gibi
geiyor gzlerimin nnden hayatm... Nasl bir hayat
m yaadm?

F elsel'end ir kitab- im a nm ;
T a p arm kendi ru hu nu m sesine;
Secde eder h a kika tim lcr an.
K a lb im in klsal ateine!

Nerde domuum?... Bodrum'da... Bir ilkbaharda...

Annem babam?... Biri Bafral dieri Bolulu... Bafral
bir baba .ile Bolulu bir annenin Bodrum'da ne ileri
var diye sormayn!
Babam retmendi. Ve o dnemdeki padiah, Sultan
Abdlhamit... ki yl var ki "Meclis-i M ebusan" da
tlm, yani eneler kapatlm, diller ksaltlm.
Babam ise bir menfi... Yani imdiki deyimiyle sakn
cal... Son srgn yeri Bodrum... Jurnal edilince saraya,
tutmu atmlar Bodrum 'a.. Ve ben ite bu nedenle
domuum Bodrum 'da... Tevfik, kez fsldanm
kulama ve adm olmu... Sonradan unutulmu
Tevfik olduu admn... Daha ok Neyzen diye bilinir
olmuum. Doduumda, babam Bodrum Rdiye
Mektebi'nin baretmenidir... Mzikten anlar, nk-
ted, sanatsever ve kltrl bir hocadr. Gl bir bel
lee sahiptir... nk bir gecede Kur'an iki kez hat
metmi ve eyhlislam Hafz Necip Efendi'den icazet
bile almtr.
Ancak zamann mektep hocalar gibi kaba sofulardan,
yobaz mollalardan deildir babam... Zaten yle ol
mad iin de oturduumuz evin evresi hafi yelerle
 20

doludur. Kim girdi, kim kt evimize, lep gzlen

mektedir babam...
Korkudur evimizde egemen olan... Kir paket mi geldi?
Olas bir tuzaktan kukulanlr hep. Kapmz alnd
da tanmadk bir yzle mi karlatk? Tedirginliktir
basan yreimizi. Korkunun ne olduunu ilk kez baba
evinde grdm ben... Herkese kukuyla bakmak ge
rektiini de baba evinde rendim... Anlayabildiim
kadaryla birileri babama ktlk yapmaya al
yordu... Kimdi bunlar? Nedendi? Bilmiyordum, ama
o kck yreimde bunun acsn ve endiesini
yayordum, hem de her gn...
Annem, hele hele babam, hi belli etmemeye alr
lard bu durumu bana... Onlar seviyordum, hem de
ok... nk onlar btn olumsuzluklara karn
sevgiyle bytmeye alyorlard beni.
O gnlerde Jn Trkler'in kartt bir dergi vard:
Mizan... Yani ynetimi ykmak iin ura veren bir
avu yurtseverin kartt dergi... Babam, benden
kukulanlmayacam bildiinden olsa gerek, ke
bana kadar benimle gelir, elediye Hekimi Kerpe-
li'nin olundan bir tane M izan alp gelmemi beklerdi...
Datm Belediye hekimi yapyordu anlalan... Sonra
sanki koar adm giderdik eve; babam elimden ald
dergiyi, byk bir heyecanla okurdu...
Evimiz deniz kenarndayd.. Babamn mektebine gi
den yol da deniz kenarndayd... Ksacas, ne zaman
bam nereye evirirsem evireyim, hep denizle
k arlard m ..
Deniz bir usuz bucakszlk... Deniz zgrlk... De
nizin sesi en gzel sessizlik... Babama bir ktlk ya
pacaklar korkusunun dorua ulat zamanlarda da
karsna geip rahatladm bir sonsuzluktur deniz...
Denizi ok severdim... Denizi ok severim...
 21

Bir gece baban elimden tuttu beni, Tepecik kahvesine

gtrd. Sekiz yandaydm ve bir ay kadar sonra
mektebe balayacaktm...
Birden hrpani klkl iki yabanc girdi kahveye. Biri:
YABANCI Merhaba...
NEYZEN ...deyip oturdu... Dieri de... Babam sordu...
HAAN FEHM Nerden gelip nereye gidersiniz?
YABANCI Uzaktan gelip uzaa, gideriz...
NEYZEN (Sessizce) Kimdir bunlar baba?
HAAN FEHM (Sessizce) ki dervi.
NEYZEN Sonra yabanclardan biri, koltuunun altn
dan kaval benzeri bir ey kartt...
YABANCI Destur!
NEYZEN Deyip flemeye balad.
(Ne}/ sesi. Neyzen ylece kalakalr. Ney sesi derinden
srmektedir)
Sanki bylenmitim... Babama bir ey olacak kor
kusu mu? Mektebe balamak endiesi mi? Hibiri
kalmad beynimde. Boalmt beynim sanki... Babam
beni kucana alp evimize gtrd ylece. Yatama
uzatt... ki yanamdan pt ve gitti... Sabaha kadar
ney sesi nlad kulaklarmda... Ve sanki o nur yzl
yabanclar nbet tuttu yatamn baucunda...
Mektebe balayacak olmann endiesini bile yaa
madm gece boyunca... Oysa ok deil bir gece nce,
kbuslar iinde dnp durmutum yatakta... Ney se
sinin beni korkularmdan uzaklatrdnn ilk canl
rneini o gece yaadm. Ve hemen o dakika kararm
verdim... Ney flemeyi renecektim.
Oysa sekiz yama gelinceye dein neler renme
mitim ki?... Terzilik, demircilik, balklk, kalayclk,
kunduraclk, avclk, daha neler neler... Alk, tu
lumbaclk, nakkalk, oymaclk... imdi de neyzenlik
ha! Babama danmalydm gene de... Sorduumda
 22

k a la r n att.
HAAN F:EIIM Bak olum sanat ok olann karn
doymaz. Zaten sekiz yana da geldin. Artk mektebe
gideceksin. unu hi unutma, eitim tamamlanmadan
neyzen de olunmaz, adam da... Verdiim dersleri
ezberledin mi?
NEYZEN "Eflatun tamam... Glistan'n ikinci babn da
bitirdim. Eerideddi-i Attar' da... Mesnevi'yi de," diye
karlk verince ok sevindi ve uzaklat yanmdan...
Aslnda bildiklerim yalnzca bunlar da deildi. Birka
ay nce gelen saz airlerinden Kan Kalesi, Kahraman
Katil, Arzu ile Kamber, Tahir ile Zhre, Leyla ile
Mecnun gibi halk hikyelerini de dinlemitim.
Babam gittikten sonra ne mi yaptm? Hemen darya
kp gerekli malzemeyi saladm ve kendimce bir ney
imal ettim...
yle bir ses kartyordum ki duyanlarn dileri ka
mayordu. ok gemeden btn mahalleli anneme
koup, "O ney'se bu da kulaktr," deyip ikyet et
mekte gecikmediler beni... Durumu babam duydu
unda ise, elimden tuttuu gibi mektebe gtrd
beni... nk ilk kez kzmt bana. Szn dinle
memi olmam, hele hele garip sesler kararak ma
halleliyi tedirgin etmemi, byk terbiyesizlik say
mt... Bir ceza gibiydi mektebe gtrlmem. nk
babam mektebe gitmekten korktuumu biliyordu...
Babamla birlikte girdik snftan ieriye... Hocann ad
Mehmet'ti. Daha nce yzn grmemitim ama na
mn duymutum. rencilerin byk ounluu ya
bacaktan, ya koldan, ya da baka bir yerlerinden sa
katt. Genellikle kn kn ilerliyorlard snfta ve
darda... Sanki buras bir mektep deil, dilenci ye
titirilen bir eitim merkeziydi...
eriye girdiimde grdm manzaradan sonra ba
 bamn eline daha sk sarldi. cpjnKU srtugl yat
rlmt bir ock ve yukarya doru kaldrlm t
bacaklar... Mehmet Hoca, elinde bir kzlck sopasyla
onuncu hamlesini yapmak zereydi ocuun plak
tabanlarna...
Hocann gen kalfas hem sayyor hem de tutuyordu
ocuun ayaklarna balanan falaka aletini... Babama
yalvaran gzlerle baktm.
HAAN FEHM Sabah erifleriniz hayrola Hoca Efen
di...
NEYZEN Hoca bize dnd.. O, deminki azndan k
pkler saan adam gitmi, yerine dnyann en mer
hametli adamlarndan biri gelmiti sanki... Azndaki
kpkleri sildi...
MEHMET HOCA Sizin de Haan Fehmi Efendi...
HAAN FEHM Olum Tevfik'i getirdim sana. Artk
mektebe balasn dedik. Ancak eti de kemii de be
nimdir olurhun... Dersine almaz, yaramazlk ya
parsa, bana haber verilecek... Terbiyesini ben veririm.
Anlald m?
MEHMET HOCA Anlald... Yalnz bir ricam var Haan
Fehmi Efendi... Olunuz kesinlikle plak ayakla g
rnmesin gzme. nk plak ayak grnce da
yanamyorum... Bir ho oluyorum..
Deli doktorlarna bile gittim. Ama nafile! Ola ki plak
ayan grr ve elimde olmayan nedenlerden dolay
olunuzu byle yatrrsam bana kzmayasnz diye
sylyorum bunu. Ltfen ocuunuzu bu konuda
uyarnz..
HAAN FEHM Duydun olum!... Sakn ha kartma
kunduralarn!..
NEYZEN ...deyip ayrld mektepten. Anlalan babamn
sakncall ilk kez ie yaryordu, m r korkularla
gemekle birlikte, ondan korkanlar da kabiliyordu..
 24

lk kez sakncal bir babaya sahip olduum iin k

rettim tanrya.
Gerekten de Mehmet Hoca hi dvmedi beni. Ama
dorusunu sylemek gerekirse ben de plak ayakla
hi grnmedim ona. nk dedii gibi rencilerden
birinin plak ayan grrse birden azndan kpkler
samaya balyordu Hoca Efendi... Sopasna sarlrken
de, "Yarabbim bu ne gzel manzara! Ne ahane bir
msekkin!" diye bararak elindeki sopayla saymaya
balyordu.. ocuklar ders aralarnda abdest almak
zorunda kalrlarsa, emenin yanma bir gzc koy
may ihmal etmiyorlard. Eer Mehmet Hoca geli
yorsa, gzc abdest almakta olan ocuklar "Dikkat!"
diye uyaryor, onlar da hzla giyiyorlard kundura
larn... Giymeye frsat bulamayanlar ise hemen yere
yatrlp plak ayaklar kaldrlyordu havaya ve
Mehmet Hoca'nn mtisekkin'i olarak grevlerini ya
pyorlard. Mehmet Hoca'nn plak taban merak
yalnzca rencilerle de snrl kalmyordu... Bir ke
resinde hocann kalfas namaza durmu, orabnn
yrtldnn farkna varamadndan, o arada inatla
plak taban aramakta olan Mehmet Hoca'nn felfecir
gzlerinin hedefi olmutu... Hoca derhal kalfay yk
m, onun, "Yapma Hocam ben senin kalfanm!"
feryadna ramen, biraz zlr gibi grnse de, iin
gereini yapmt... Hatta iin gereini ylesine
yapmt ki, tam hafta kal faz ders yapmak zo
runda kalmtk... Mektepteki dier hocalar da te
dirgindi bu durumdan... Bir hocann dierine, "H ak
eden yemeli daya, yoksa aya plak olan deil!
Maazallah ayamz plak grse bizi bile ykar bu
h erif!" dediini kendi kulaklarm la duym uum
dur...
ocuklar arasndaki yaygn sylentiye gre, Hoca eer
 25

o giin plak bir ayak griip de gereini yapamamsa,

gece evde kendi ayaklarn sever sonra da dvermi.
Bu olay hor naslsa kulana gittiinde Mehmet I loca,
benim dmda tm rencileri srayla yatrd yere
ve "Bre gafil! Sen miydin bu sylentiyi karan?" di
yerek nce okad ayaklar ve sonra sopalad. 1 ler ne
kadar ben dayak yiyenlerden biri deilsem de, gzmn
nnde bakalarnn canhra bartlarn ve kemikle
sopann bulumasndaki o garip sesleri iitmek o
runda kalyordum...
Gece dlerimde, Mehmet Hoca'y elinde sopasyla
beni kovalarken gryordum lep.. Kbuslarm ss
lyordu Mehmet Hoca. Dlerimin karabasanyd
sanki... Nitekim sabah kalktmda kesinlikle ama
rm deitirirdi annem... Bir yandan da, "Gz
kas Mehmet Hoca!" diye ilenirdi...
Her gece yataa girdiimde, "Allahm bu gece Meh
met Hoca'y, gsterme bana," diye dualar ederdim...
Ama heyhat! Her gece grrdm onu... Ders bitiminde
mektepte babam beklerdim hep... Gelip elimden
tutmas ve eve birlikte gitmemiz, biraz da olsa yat
mam ve kendime gelmemi salard...
Gene bir gece paydos olmutu. Babam geldi, elimden
tuttu, eve gitmek zere yola koyulduk. Tam da arya
geldiimiz srada uzaktan davul zurna sesleri du
yulmaya baland...
(Uzaktan davul zurna sesleri)
Gittike yaklayordu sesler. Babam beni uzaklatr
maya alyordu ama direndim. "Grmek istiyorum!"
diye bardm babama. "D aha yakndan duymak is
tiyorum bu sesleri..."
HAAN FEHM Olum! Davulun sesi uzaktan ho ge
lir... Yaklamayalm!..
NEYZEN Ama dinlemedim onu... Israrla elinden ve
 26

paltosundan ekitirerek zaten gittike yaklamakta

olan seslere doru koar adm ilerledik. Adeta sii-
riiklyordum babam... Sonunda, yaklamakta olan
kalabaln ucu grnd, biraz daha yaklanca,
zurna ve lavtalarn ahengi ne tempo tutan davul tok
maklar, sanki hep birden kafama inmeye balad.
(Dnvul zurna sesleri iterdeyse kulaklar sar edecek bir
d zeye km tr)
Yaklaan kalabaln ellerinde on, onbe srk, srk
larn ularnda da kesik insan kafalar vard...
(Neyzen tiz bir lk atar. lk sesi davul zurna ses
lerin e karr)
Babam daha fazla grmeme engel olmak iin beni
kapt gibi bir demirci dkknna soktu... (Sesler daha
az duyulm aktadr)
Her yanm titriyordu. Demirci gya beni yattrmak
iin, "Bunlar padiahmz efendimize bakaldrn
isyanclarn kelleleri! bret iin dolatrlmaktadrlar!
Senin korkman iin bir neden yok," diye fsldad
kulama...
Titremelerim eve gittiimizde de gemedi. Her trl
ila denendi... Heyhat!.. Gece grdm dler,
gndzlere de kaymt artk... Bam evirdiim her
yerde kesik bir ba gryordum... Babam iin tuzaklar
kuruluyordu.. Mehmet Hoca plak tabanlarm nce
pyor sonra da gerileyip elindeki sopay vargcyle
indiriyordu ayaklanm a... Kan fkryordu ayakla-
nmdan ve kesik kafalar glyordu.. Evde babamla
ilgili korkular, mektepte yalnayak grnmek endi
esiyle gnlerimi geiriyorken bir de kesik balar ek
lenmiti yaamma...
(Bir iire bo gzlerle bakar Neyzen)
Annem, babamn btn kar kmalarna ramen
hanlara, hocalara bil gtrmeye balad beni... Ama
 dzelemiyordum bir trl... Ktulamyordum btn
bu grntlerden... Daha da kts yreimde his
sediyordum bu grntlerin acsn ve korkusunu...
Srekli pr pr ediyordu kalbim... Engelleyemiyordum
kendimi... Sonunda bir gn babamn, daha dorusu
hepimizin korktuu oldu ve evimize kocaman bir
paket atld pencereden. Bu, Jn krklerin kartt
Mizan dergisiydi... Aman zaman demeye frsat bile
kalmadan basld evimiz kolluk glerince... Derginin,
Bodrum ve yresindeki gizli datmyla suland
babam... Sonra jurnallar yazld. Ve bir kk mek
tupla babamn yeni srgn yeri belli oldu: Urla. Artk
karsna geip izleyecek bir denizim bile yoktu...
te tam bu sralarda nbetlerim de balayverdi...
arda pazarda, mektepte evde, durup dururken
ykhveriyordum yere. Azmdan kpkler kararak
debeleniyordum bir sre. Annem gizlice gtryordu
haclara hocalara gene, derdime bir are bulunsun
-diye... Ama heyhat!
Mektebi braktm. nk rencilerin acyan, bazan
da alay eden baklar, inanlmaz znt veriyordu
bana. Babam bandan beri okumama nem Vermesine
karn, bu durumu anlayla karlad... Ama bir
yandan da, her ne kadar belli etmemeye alrsa a
lsn, eitimden uzak kalmdan dolay zldn
hissedebiliyordum. Bu da beni rahatsz ediyordu
dorusu...
Ancak bu arada ney'le fazla har neir olarak dn
yann gereklerinden kamann ve bylece de rahat
lamann mmkn olabileceini deneyerek renmi
tim. Babam ney'e kar kmyordu artk. Bunun ge
rekesini de yle aklamt anneme...
HAAN FEHM En dinlendirici i balk tutmaktr. Ama
Urla'da balk tutmak ne mmkn? Ney flemesi o-
 2K

cuumuzu yice babolua itse ele baka umarmz

yok... Katlanacaz.
NEYZEN Bu izin ie yaramakta gecikmedi. Giderek daha
salkl dnmeye balam tm .. nk ne zaman
karabasanlar grmeye balasam, hemen ney'e sarlp
uzaklayordum korkularmdan. zellikle geceleri
Mehmet Hoca, takmyla taklavatyla dme girdi
inde, uyanp ney'imi yavaa flemem rahatlamama
yetiyordu...
Bir sre sonra da dmelerim seyreklemeye bala
d... Giderek azald, azald, nerdeyse yok oldu... Ancak
henz evimizin bahe duvann aacak kadar deildi...
Fareli Kyn Kavalcs gibi sokaklarda ney alarak
gezecek halim de yoktu dorusu... Tozuttuum bel
gelenmi olurdu ki, bu durum zaten zlmekte olan
babam daha da ykard... Bir gn gene ney flyor-
dum evde kendimce. Annem girdi ieriye,
EMNE Olum Tevfik... Hi kmazsn sokaa... Btn
gn kapanp oturursun evde. Ondrt yanda bir
delikanlnn bu durumu hi de ho deil.
NEYZEN Ne yapaym darda ana? Deniz mi var ki gidip
seyreyleyeyim enginleri? Bir arkadam m var ki gi
dip dertleeyim ? Annem gayet akll bir yant ver
di...
EMNE Geri dar ksan da gremezsin denizi, ama
arkada bulmak iin gezip, dolaman gerek... Burda
pineklemeyi srdrrsen arkada bulman mmkn
deil. Akam yemei iin orba yapacan. Haydi
imdi kalk, arya kadar git. Bir limonla iki somun
al da gel. Haydi nazlanma daha. Alrsn biraz...
NEYZEN Evden hi kmamamn asl nedeni yollarda,
herkesin iinde dp nbet geireceim endiesin-
dendi... Geri sona ermiti nbetlerim ama gene de
korkuyordum dorusu... Annemin verdii paray al
 29

dm ve ktm evden... ekinerek de olsa ar soka

na girdim...
(Yavatan bir ney sesi)
Manavdan bir limon aldm. Frna ynelmitim ki, ney
sesiyle irkildim birdenbire..
(N ey sesi iyice belirginleir)
Memen yan bamdaki berber dkknndan geli
yordu ses. O anda ne korku ne utan, bylenmitim
sanki. Bir anda daldm dkkndan ieriye. Krk ya
larnda bir adamd. Kendinden gemi, flyordu
ney'ini. Birden fark etti beni.
(Ney sesi kesilir)
KZIM Ho geldin delikanl...
NEYZEN Ho bulduk aam... Dikkatle bakmaya balad
bana. 5anki tanmaya alyordu... Sonra o gven
veren yzn, iten bir glmseme kaplad.
KZIM Sen... Sen... Dur syleme, karacam! Rdiye
retm eni Haan Fehm i'nin olusun.. yle deil
mi?
NEYZEN yle aam.
KZIM Adm de hele....
NEYZEN Tevfik.
KZIM Tevfik ha!.. Buyur otur Tevfik.. yalnz sa m?
NEYZEN Tra olacam sanmt... "ey aam," dememe
kalmad hemen tamamlad szn...
KZIM Oysa delikanlsn sen... Baia beni. Sakal da
almak gerek.
NEYZEN (U tanm tr) Tra olmaya gelmedim... Hayretle
yzme bakt. "Som un alacaktm," dedim elimdeki
limonu gstererek..
KZIM Buras berber dkkn...
NEYZEN Ney sesini duyunca dayanamadm girdim.
KZIM Bak hele! Yoksa sen de neyzen misin?
NEYZEN Bizimkisi bir heves... Neyzen olmak kolay m?...
 30

Houna gitmiti verdiim yant.

KZIM Ne zamandan beri ilgilenirsin ney'le?
NEYZEN Yedi sekiz yldr aam..
KZIM yice yol alm olmalsn....
NEYZEN Tam tersine aam. Hocam olmad hi. Hocasz
bellenir mi byle zor bir sanat?
KZIM Sen akll bir delikanlya benzersin. Azndan
kan ll biili...
NEYZEN Adn balar msn aam?
KZIM Bana Neyzen Kzm derler... Ama asl iim
berberliktir.
NEYZEN Nota bilir misin aam?
KZIM Biraz...
NEYZEN Ya usul?
KZIM Eh ite...
NEYZEN Bana ders verir misin aam?
KZIM (Utanr) Fazla bir.ey bilmem ki Tevfik..
NEYZEN Bildiiniz kadanna fitim aam.
KZIM Demek ki kararlsn...
NEYZEN Mutlu olacam, eer kabul ederseniz.
KZIM Ama senin yzn hi glmyor ki Tevfik.
NEYZEN Yzm glecektir aam. nk tutkunum
ney'e..
KZIM Hacet kalmad fazla konumana. Kararlsn
nk sen Neyzen Tevfik olmaya. Ama bunu bir esasa
balayalm. Evliyim, ev geindiriyorum ben. Mteri
varken altramam seni. nk evde iki ocuk var;
bir de hatun. Aynyeten kaynana. Bir de kaynbaba...
NEYZEN Ne zaman isterseniz o zaman gelirim hocam...
Ne kadar cret istersiniz ?
KZIM (Kzarak) Byle bir hocaln creti olmaz!
NEYZEN Sa olun hocam...
KZIM Yalnz dediim gibi bo zaman kollayacaz.
Aybalarnda memurlar gelir traa. Yani o zamanlar
 31

li gelmeyeceksin. Bir de haftalk pazar kurulduunda

gelmezsin. nk o gn de pazarclar gelir... Geriye
tatil gnleri ile baz sabahlar kalyor.
NEYZEN (Sevinle) Ben razym hocam...
KAZIM imdi zamann var mdr?
NEYZEN Gn batnma kadar boum...
KZ(M yi yleyse...
NEYZEN ...dedi ve duvarda asl duran torbadan bir ney
daha kartt ve uzatt bana.
KZIM Haydi bakalm balayalm. Birinci ders, sesler.
kincisi, vurular. Haydi kolay gele...
NEYZEN Bylece balad dersler... Babam mektepteyken
anneme haber verip kouyordum dkkna... Gnlerce
srd bu gidi geliler. Evde de alyordum dur-
mamacasma. Bir gn babamn, "Tevfiiik!" diye ba
rdn duydum . Kotum, yanma vardm hemen.
"Buyur baba"... Babamn kzm olduu yznden
anlalyordu...
HASA_N FEHM Ne yapyorsun olum?
NEYZEN Ney flyorum baba. Son dersi de aldm Kzm
Aadan. Mjdeledi bugn. renecek bir eyim kal
mam artk... '
HAAN FEHM (H om urdanr gibi) yi yleyse... Artk
mektebe balarsn...
NEYZEN Benim niyetim okumak deil baba.
HAAN FEHM (Birden kzarak) Yani serserilie devam
edeceksin, yle mi?
NEYZEN Ben serseri deilim baba...
HAAN FEHM Artk hastaln falan da kalmad. u
Urla'mn da ve bayrlarnda babo dolam ak ser
serilik deil de nedir? Anlald senin ktee ihtiyacn
var!
NEYZEN Demek ki ktek attrmak iin gndereceksin
mektebe!
 32

HAAN FEHM (arm ak) Neler duyuyorum!

NEYZEN Okumak derdiyle dayak yiyip ayak trnaklann
kt kalsn istemem... (Bararak) Mektepte falaka
vardr gidemem!
HAAN FEHM Seni dvenezler! Benim olumsun.
NEYZEN lla ki daya benim yemem gerekmez ki. Ya
nmdaki delikanllarn falakaya yatrlmas yetmez
mi?
HAAN FEHM Yani ney fleyip gezeceksin! Bunu mu
istersin? Ya biz ldkten sonra ne bok yiyeceksin!
NEYZEN A mezar yok baba. Elbet bir bok buluruz yi
yecek!
HAAN FEHM Babaya sayg da kalmad! imdi alrm
seni ayamn altna!
NEYZEN Annem babama engel olmaya alyordu bu
arada... Babam gene de almad beni ayann altna
ama elimden kapt gibi sobaya att ney'imi... Yan
yordu ney'im... Alev alev yanyordu... Babam ld
resim geldi ilk ve son kez... Birden karard her ey...
Dmm... Bylece epey sre geti aradan. Zaman
zaman gnde kez dyordum... Gene haclara
hocalara gidildi... Ama ne onlardan ne de evliyalardan
bir hayr gelmedi bu hastala. Bulamyorlard uma
rn... Sonra bir gn bir haber aldk. stanbul'da bu
hastaln aresi olacak bir doktorun adn, adresini
verdiler.. Ve babamn Urla'dan k yasak oldu
undan annemle uzun bir yolculuktan sonra elimizde
bir mektupla stanbul'a vardk... Doktorun ad Msy
Pepo. Annem mektubu uzatt doktora. Doktor okudu.
Sonra bize dnd.
PEPO (Kibarca) Oturunuz... Adn nedir delikanl?
NEYZEN Tevfik...
PEPO Derdin nedir Tevfik Efendi?
EMNE Doktor bey...
 33

PEPO <A yrlar gibi) Siz misiniz hasta olan?

EMNE Hayr, olum...
PEPO Siz onun avukat msnz? Hasta siz olmadnza
gre niin yantlyorsunuz sorularm?
EMNE O anlatamaz...
PEPO Niye anlatamasn? Biraz nce adn sordum sy
ledi. Dili vardr besbelli...
EMNE Dili vardr ama yerde debelenmekteyken hibir
eyin ayrdnda deildir oulcuum. Anszn yere
dmekte ve azndan kpkler salmaktadr...
Ayldnda ise bu durumu hi hatrlamamaktadr.
Artk ska da olmaktadr... Nerdeyse her gn...
PEPO Hm! lk kez ne zaman ve nasl oldu?
EMNE Bundan ay kadar nceydi. Birdenbire yere
dt ve debelenm eye balad...
PEPO Siz yannda mydnz?
EMNE Evet, babas da vard stelik...
PEPO Sadede gelelim hanm.. Dmeden nce neler ol
da?..
NEYZEN Annemin yantlamasna frsat vermedim bu
kez... (Serte) Ben ney flyordum... Babam yanma
ard. Bard bana. M ektebe gitmemi istiyordu ve
ney flememi istemiyordu... Kar ktm... Bunun
zerine ney'imi kapt gibi sobaya att... Ben de yere
dtm...
PEPO Neden mektebe gitmiyorsun delikanl?
NEYZEN nk mektepte falaka var..
PEPO Yalnzca mektepte midir falaka? Hanelerde ka
dnlara, klalarda neferlere atlan falaka deilse ne
dir? Neyse geelim imdi bunlar... Psikosomatik bir
durum galiba... nsan hayvandan ayran en belirgin
zellik, birinin derdini syleyebilmesi dierinin ise
syleyememesidir.
Tanrm sana ykrler olsun ki baytar olmamm...
 M

Ya ben bir baytar sen de bir at olsaydn da gelseydin

karma?... Nasl renirdim senin hastalnn gerek
nedenini? renemezdim, dolaysyla da derdine bir
are bulamazdm... Bak hanm, bu ilalan yaptra
caksnz eczaneden... Dzenli olarak vereceksiniz bu
delikanlya... Ancak yalnzca ilala zmlenecek bir
durum deil bu... Bu delikanlya bask yaplmayacak...
ster ney flesin, ister dmbelek alsn... Serbest b
rakacaksnz bu yavruyu... O zaman greceksiniz ki
bu hastalk geecek... Yoksa yitirirsiniz bu delikanl
y...
NEYZEN Musevi Doktor Msy Pepo'yu hi unutamadm
bir daha... nanlmaz bir doktordu... Gerek derdimin
ne olduunu p diye anlayvermiti. Urla'ya geri
dndmzde evdeki hava yeniden deiiverdi...
Artk hibir davranm a karmyordu sevgili ba
bam... Bu arada biraz balama bile rendim... Sonra
avcla merak sardm... Bir gece elimde birka kula
dndmde eve, gene denk yaplyordu...
Ne oldu baba?
HAAN FEHM (zgn) mrm srgnlerde geecek
bu gidile...
NEYZEN Bu sefer nereye baba?
HAAN FEHM zmir'e....
NEYZEN zmir hal... Deniz vard, sevindim... zmir.. zmir,
baskya ve zulme kar olanlarn srgn yeri... Ner-
deyse bu anlamda bir bakenttir zmir... Kimler s
rlmemitir ki zm ir'e?.. Birazdan bir ounu tan
yacaksnz...
Mzikle uraldn ve ney snav aldn du
yunca, gene babamdan izin almadan yola koyuldum
ve zmir Mevlevihane'sine geldim... Bavurumu yapp
ertesi gn snav iin kapnn nnde dierleriyle
birlikte heyecanla bekliyorken, darya, sonradan
 33

adnn eyh Nurettin olduunu rendiim yal,

babacan bir adam kt... Arad gzleriyle ve buldu
beni...
EYH NURETTN Sra sende midir evlat?
NEYZEN Evet eyhim... O nde ben arkada girdik ieriye...
erde, Neyzenba da hazr bekliyordu.
EYH NURETTN Hangi parayla hazrlandn Tevfik?
NEYZEN (Sesi titreyerek) Hicaz Perevi eyhim...
EYH NURE ITN Tevfik olum, ok heyecanlsn... s
tersen yarn girebilirsin. Yatsn heyecann.
NEYZEN Yarna kalrsam heyecanm azalmaz artar. zin
verin imdi olsun eyhim..
EYH NURETTN Bala yleyse..
NEYZEN (N eyini kartr, flem eye balar. Bir yandan da
izlem ektedir dierlerini. Beenildiini anlaynca heye
can da gem itir)
EYH NURETTN Dur artk... Nerden rendin bylesine
gzel flemeyi?
NEYZEN Urla'da Kzm Aa'dan...
EYH NURETTN Perukr Kzmdan m?
NEYZEN Evet eyhim...
EYH N U RETrN Bu kiiyi tanyor musun Tevfik?
NEYZEN Tanmyorum eyhim..
EYH NURETTN Ac Neyzenba Cemalettin'dir..
Kardeimdir nerdeyse.. p bakalm imdi stadn
elini.
NEYZEN Hemen saygyla eilip ptm elini Neyzen-
ba'nn...
EYH NURETTN Bak evladm... Burda grdklerin,
burda duyduklarn hep sende kala. Bizim amacmz
yalnzca saz, ney, cmb ve mek olmayp bakadr
da. Zamanla birok eyi reneceksin. Ama bu senin
verdiin gvene baldr daha ok. Anlald m?
NEYZEN Anlald eyhim..
 ,V>

EYH NURETTN Dardn bekle..

NEYZEN Kapnn dna gktm hemen. Ama kapatmadm
kapy. Biraz zorlansa m da duyabiliyorum konuu
lanlar. eyh Nurettin diyordu ki, "Bu delikanly
gzm tuttu. Bugnden tezi yok istibdat dman
olarak yetitirile. Bu gece toplant yaplacak m?"
NEYZENBAI Neredeyse gelirler eyhim..
EYH NURETTN Tevfiki de katn toplantya...
NEYZENBAI (Kukulu bir senlc) Acaba birka gn
denesek mi? nk birdenbire kt bu delikanl or
taya. Akas Zaptiye-i siyasi'den olmasndan ku
kulanmaktaym.
EYH N U RETIN Olamaz. nk babas da srgndr.
Aratrld Cemal, gnln rahat tut... (B arr)
Tevfiiiik!
NEYZEN eriye kotum hemen, boynumu bkerek:
Emredin eyhim!
EYH N U RETIN Bu geceki toplantda kap yannda
duracaksn.. Katlanlara kahve getireceksin... kabi
lirsin.
NEYZEN Emredin eyhim! Biraz sonra zmir srgnleri
skn etmeye balad...
Salamon Elgazi, Kemani Yauva Efendi, Saz stad
Santo, Bakzade Hakk Bey, Hseyin Ahmet Bey,
Eref Bey, Tokadzade ekip Bey, Tevfik Nevzat s
rasyla geldiler..
Hepsinin ellerinde enstrmanlarn tadklar klflar
vard... eriye giren hemen eyh Nurettin'in elini
pyor, bir keye oturuyordu. Ancak btn gzler
bir anda bana evrilmekte gecikmedi. Herkes biraz da
merakla benimle ilgili bir aklama bekliyordu eyh
ten... eyh onlar daha fazla merakta brakmad...
EYH NURETTN Bu banda klah olan delikanl Tevfik
Efendidir... Neyi esasl flemektedir. Bizim Cemalet-
 37

lin'den de ders alacaktr... Ayrca endie etmeniz iin

de bir neden yoktur. iink babas da sizin gibi srgn
taylasndandr. Rdiye retmeni Haan Felmi
Efendi'nin oludur.
NEYZEN Babamn ad duyulduunda endieli baklar
yerini saygl grnmlere brakverdi... Babamla bir
kez daha gurur duydum o gece. Ne biim itir bu baba
evlat ilikisi? Hem atrsn hem onurlanrsn varl
yla. Hem seversin hem kzarsn... Hem zersin, hem
zlrsn...
EYH NURETIN Nerdeyse girmekteyiz yirminci yz
yla... Byle gelmi ama byle gider mi? Haydi ba
kalm greve!... Her trl nlem alnm mdr?
NEYZENBAI A lnm tr.. G zcler atya konulm u
tur..
EYH N U RETIN Saymz kadar kahve getir Tevfik
Efendi.
NEYZEN "Em redersiniz eyhim ," deyip kapya doru
.koarken, "A te gibi delikanl m aallah," diyordu
eyhim. Kahveler zaten hazrd, kaptm getirdim ve
dattm... eyhimin gzyle iaret etmesiyle de ka
pnn aznda ayakta beklemeye baladm... Kahveler
iildi...
EYH NURETTN Balayalm m?
NEYZEN Birlikte, "Balayalm ," dediler. Salamon Elgazi
hemen kalkt ayaa ve byk bir cokuyla (M usevi
ivesiyle):

Grtip hkkam asri mnharif stk selametten,

ekildik izzct ikbal ile bab hkmetten.
Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten,
Mrvvetmcnd olan mazluma el ekmez ianetten.

Bu kez Kemani Yauva frlad ortaya (Rum ivesiyle):

 3S

Ne gam atei hevl olsa da gavgayi hrriyet

Kaar n mert olan bir can iin meydan gayretlen.

Saz stad Santo kalkt (Erm eni ivesiyle):

Kemendi Cagiidaz ejderi kalr olsa da celladn.

Mreccahtr yine bin kerre zinciri esaretten.

Birden Bakzade Hakk frlad ortaya (Dou iv e

siyle):

Felek lcr trl esbab cefasn toplasn gelsin,

Dnersem kahpeyim millet yolunda bir azimetten.

Hseyin Ahmet durur mu? (Laz ivesiyle):.

Kilab zulme kald gezdiin nazende sahralar,

Uyan ey yareli iri jiyan bu hab gafletten.

Neyzenba Cemalettin (Arnavut ivesiyle):

Ne efsunkr imisin ah ey didar hrriyet,

Esiri akn olduk geri kurtulduk esaretten.

Bu kez eyh Nurettin kalkt ayaa (Trakyal ivesiy

le):

Ne mmkn zuln ile bidad ile imhay hrriyet.

al, idraki kaldr muktedirsen ademiyetten...

Sonra hep birlikte kalktlar ayaa. Neyzenba Ce

malettin bir orkestra efi gibi:
"Kahrolsun istibdat! Kahrolsun istibdat!" diye ba
 >1

rrken dierleri de katld hep birlikte: "Kahrolsun

istibdat! Kahrolsun istibdat!
"Kahrolsun istibdat!... Kahrolsun istibdat!..."
Ben de comutum... Babama yaplanlar, kelleleri
kesilenler geldi gzmn nne, zellikle eyhime
de duyurarak: "Kahrolsun istibdat!" diye haykrmaya
baladm. Sesim kt kadar baryordum...
"Kahrolsun istibdat," dedike de inanlmaz bir keyif
alyordum...
Hele byle kelli felli adamlarn yannda adam yerine
konulmam daha da gayrete getirmiti beni... Ne de
olsa daha tiz ve daha grd sesim... Henz ikiye de
balamadmdan nefesimi iyi ayarlayabiliyor ve her
"K ahrolsun!" deyiimde dierlerini de inanlmaz bir
biimde etkileyebiliyordum. Dierleri bir sre sonra
bitkin dtler... Ancak benim barmn ayn
tempo ve grlkte srmesi nedeniyle, biraz da utanma
belasyla meydan bir tek bana brakmamak iin olsa
gerek, clzca da olsa barmakta direniyorlard adeta.
(Sanki sesi kndan kyormu gibi) "Kahrolsun istib
dat! Kahrolsun istibdat!" Ancak benimki bastryordu
onlarnkini. "Kahrolsun istibdat!" Ama birden kapnn
hzla aldn ve ieriye daha nce mevlevihanenin
atsna yerletirilen gzclerden birinin koarak
girdiini grdm... Gzc tiz bir sesle b a rd :
"Zaptiyeler!.. Zaptiyeler!"
Bir an sessizlik oldu. Srgnler getirdikleri torbalardan
sazlarn karverdiler ortaya... Heyecanl yzler ye
rini enstrmanlarn yumuak seslerine terk etti... Ve
enstrman seslerine, hep bir azdan sylenmeye
balanan, "Nihansn dideden ey mesti nazm," dize
leri kart... Zaptiyeler ieriye daldnda ise deminki
heyecanl durum, mziin o dingin, yattrc
ahengiyle yer deitirmiti sanki... Zaptiyeler de
 -10

saygyla dinlediler paray. Ve ark sona erdiinde

zr dileyip ayrldlar Mevlevihane'den.
O gece ben orda muhaliflerin, belki biraz traji-komikti
ama, olduka etkili bir nlem alarak, kendilerini nasl
koruduklarnn tankln yaadm.... Siyasi mca
deleye giren kiilerin kendilerini korumak iin bu tr
nlemler almalar gerektiini de bylece renmi
oldum...
Bylece tam yl geti aradan. rendim istibdat
dmanln, bir de zgrlk akn... Kukusuz
usta bir neyzen de olmutum... Bir gn eyhim a
rd beni...
EYH NURETTN Senden ok memnunsam da gerei
sylemek zorundaym sana... Bak Tevfik, artk re
teceimiz hibir ey kalmad sana... Burda kalmaya
devam etmen kreltir seni... Bu nedenle artk var git
stanbul'a... stanbul senin ufkunu daha da aacak bir
kenttir...
NEYZEN ...dedi... Uzatt elini... ptm...
stanbul rhtmna indiimde iki tavsiye mektubu
vard elimde... Bunlardan biri babamn Medrese'ye
gtrmem iin verdii, dieri ise eyhimin, Mehmet
Akif'e iletilmesi iin yazd mektuptu.
nce Fatih'teki Fethiye Medresesi'ne gittim... Musa
Kzm Efendi adndaki mderrisi bularak, babamn
mektubunu verdim. At okudu...
MUSA KZIM (tenlikle) Ho geldin olum...
NEYZEN Aydn, zgrlk yanls bir bilgindi Musa
Kzm Efendi... Medreseye kabul edilmemi salad...
MUSA KZIM (E n dieli) Medreseye kabuln saladk
ama iin ok zor... ok dikkatli olmalsn bu softalarn
arasnda... lkemize matbaann geliini yz yl en
gelleyenlerin torunlardr bunlar... Her trl hileyi ok
iyi bilirler... Bir yerde k grdklerinde yaptklar ilk
 41

i hemen o karartmak, hatta yok etmektir...

Sylediklerimi yabana atmamaksn! Aman ha dikkatli
ol!
NEYZEN Oda arkadalarmdan Bal kesirli Calip ile
Birgivi Mehmet Efendi bana olduka yakn davran
yorlard.. Kukusuz dostluumuz da geliiyordu bu
iki akl banda insanla... Torbamdaki ney'i grdk
lerinde nce sevindiler, sonra da uyardlar beni ve
"Aman ha! Dierleri grmesin! nk onlara gre en
byk gnahtr ney flemek," dediler korkarak...
Yalnzca ney flemek deil, hemen hemen her ey
gnaht Medresede... Medresede kaldm sre iinde
yle az dolusu bir kahkaha attm, olaylar ve
durumlar hakknda birazck olsun grlerimi ak
ladm ne gren oldu, ne de duyan... Btn tepki
lerim iimde kalyordu. Dncelerimi darya vu-
ramamann skntsyla iten ie kaynyordum atein
stndeki az kapal bir kazan gibi.
- En ok da, bir olay olur da burdan atlrsam babamn
ne kadar zleceini dnmek endielendiriyordu
beni... Dolaysyla kendime gem vurmay srdr
yordum... Oturuumdan, kalkma, azmdan
kandan, giyiniime kadar her hareketime dikkat et
mek zorunda kalyordum... Yani kiiliimin dnda
bir yaam zor da olsa srdryordum.. Ta ki btn
rencilerin baheye kt, Galip ve Mehmet'le
odada yalnz kaldmz o geceye kadar...
Artk daha fazla sabredecek gcm kalmamt... Ve
yatan altna sakladm ney'i kartp sessizce f
lemeye baladm.. (Ney sesi) Galip ve Mehmet kor
kuyla oda kapsm kilitlediler hemen... Bir yasa
delmenin mutluluu iinde kendimizden gemitik
ancak kapda birikm eye balayan medreselilerin
varlndan da habersizdik. nce yava homurdan-
 -12

malar, ardndan daha duyulur bartlar...

"Kahrolsun dinsizler! Kahrolsun dinsizler!"
Ayak seslerinin kapya doru yaklatn duydum...
Yapacak tek ey, almasna engel olmak iin kapnn
ardna yklenmekti... vimiiz birden yklendik ka
pya.
"Dinsizlere lm!"
"Zndklara lm !"
"Kfirlere lm!"
"eriat dmanlarna lm !"
ylesine ykleniyorlar ki dardan, kap ha krld ha
krlacak... Galip ve Mehmet korkudan nerdeyse kk
dillerini yutmular... Nitekim, oda penceresine kadar
kanlarn karanlk yzlerini grm olmalarna
ramen, durumu bana syleyemiyorlar, bir taraftan
almamas iin kapnn arkasna yklenirlerken dier
yandan da ahrazlar gibi, fincan gibi atklar gzleriyle
pencereyi iaret ediyorlard... Hemen pencereye doru
evirdim bam ve ieriye girmek zere olan iki kiiyi
grdm... Gene bir karanlk ba da bu ikisinin ba
caklar arasndan ieriye girmek iin hamle ediyor ve
kendine bir yer aryordu...
Frladm pencereye doru... Daha onlara dokunmama
frsat bile kalmadan, elimdeki ney'i belki de bir sopa
sandklarndan olsa gerek, korkuyla geldikleri ka
ranlklara kanat atlar... Allahtan odamz birinci
kattayd... Ama yere dmediler... Pencere altndan
yukarya trmanmaya alan onlarca benzerlerinin
stne adeta pike yapan uaklar gibi daldlar...
"G az getirin gaz!"
"Yakalm bu deyyuslar!"
"A te nerde ate!"
"Allah nzas iin bir kibrit!"
giderek sarpa saryordu... Gremediimiz birileri
 43

oda kapsn zorlarken, bahedekilerden bazlar gaz

ve ate aryor, bazlar da ellerine ne geerse, ta,
sopa, sark, aydanlk, bavul, evet evet tahta bir ba
vuldu bu, pencereye doru frlatyorlard... Ancak ne
var ki attklar bavul pencereye kadar ulaamam
ve gerisin geriye dmt stlerine... "ekilin! e
kilin," diye bararak dehet iinde kamaya altlar
kendi attklari bavuldan... Ama heyhat! Birinin bana
dmt bavul... Nerdeyse alanacak halimize
glmeye hazrlanyordum ki, bana bavul den
veled-i zina, yarlan kafasndan akan kan elleriyle
durdurmaya alarak: "Billahi ldrecekler bizi!"
diye barmaya balad... Bu gruha sanatn gzele
ve asla bir gidi olduu belletilseydi, yalanla, arpt
mayla, saldrrlar myd bylesine masum bir ile
uraanlara. Nasl bir lkede yayoruz biz? Bu arada
bahe kapsndan zaptiyeler de skn etti... O da nesi?
Aadaki kalabalk bir anda stten km kak
rnei mlayimleiverdi...
"Bizi ldrecekler"
"Allah raz olsun sizden.."
"Yetitiniz de canmz kurtuldu!"
"N ey dinlem eyene lm deyip saldrdlar stm
ze.."
Sonra ne mi oldu? Zaptiyeler bu mlayim srnn
mazlum baklar altnda yukarya kp, mz
de yaka paa darya karttlar... Eyalarmz da
atld arkamzdan... Ve zaptiyelerin iti kak ara
snda uzaklatrldk Medreseden. Gene de krettik,
canmz kurtulduu iin Tanrya...
Yatacak bir yerimiz bile kalmamt. arkada bir
birimize sarlp bir kpr altnda sabahladk. Uyan
dmda aklma eyhimin mektubu geldi. Vedala
tk... Vardm gittim verilen adrese... Bylece Ziraat
 44

Nezareti Umru Baktibi Mehmet Akil" Bey'le ta

ntm... Yatacak yer saland hemen... Ve srasyla
Hersekeli Arif Hikmet, Ahmet Rasim, Tamburi Cemil,
Vasil, Udi Nevres, air Halil Edip, Mahmut Kemal'le
tantm. Zaman zaman da Tevfik Fikret'i grebili
yordum... O daha farklyd dierlerinden... Az ama
z konuurdu.. Ve fazla ili dl olmazd herkesle...
Sonra Gne Kraathanesi'nde syleilere katlmaya
baladm. Tokadzade ekip, Babanzade Naim, Yunus
Nadi, Giresunlu air Haindi, Filibeli Nizami, zmirli
Ahmet Cemil, Mstecabizade smet...
ylesine gzel insanlard ki bunlar, biran bile yalnz
brakmyorlard beni... Gn getike daha da gve
niyorlard bana... nk para, pul/klk, kyafet, mal,
rtbe nemli deildir benim iin...

Olmadm Ulktnu maln, rtbenin, sim-ii zerin

Zevk u evki ney" le mey Ic rind-i azad- serin
Dest-i cudundan ekip kallaviyi Peygambcrin
Ney de bektai grndm, mey de oldum mevlevi...
zellikle para ihsan elinin kiridir... htiyacmdan
fazlasn hep datmmdr... stelik kpeklerin
kuyruuna balayp salmmdr sokaklara paray...

Deli derd-i firakn ile sevdaya, meye.

Mptelaym, deliyim, sinmiim csrar- eye...
Felein kahpe banda paralansn paras,
Ben gzel sevmeye geldim, deil ekmek yemeye!
imdi de kalmad parann gzmde deeri.
Kirli ellerde grnce paradan irendim!1

...diyordum demesine ama ya karnm nasl doyura

caktm? Yaamm srdrmem iin gerekliydi oysa
bu... Ancak, onurumu koruyarak, kimseden yardm
 45

beklemeden yapmalydm bunu... nk iki el bir ba

iindir... I lemen haber uuruldu stanbul'un drt bir
yanna... Neyzenliim ie yaramaya balamt...
Nerde bir zengin yemei, nerdo bir toplant, hemen
arlyordum... Gittiim yerde hem karnm doyu
ruyor, hem de neyimi flediim iin geim param
emeimle salyordum.. Adm stanbul'un her yerinde
duyulmaya balam t... Geri zengin sofralarnn
marifetli delikanls olmak pek de ho deildi. Ama
baka yapacak bir iim de olmadndan, baz eylere
katlanmak zorunda kalabiliyordum... Neyimi fle
meye baladmda bir sre ilgiyle izliyorlard beni...
Sonra dnp kendi alemlerine dalabiliyorlard... T a
bak, bak sesleri... Konumalar, glmeler ne ok
yaralar bir sanaty asla deerlendiremiyorlard. Yani
bir alay eekti bunlar ve anlamyorlard hoaftan...
Ama gene de, eekliklerini bilmekle birlikte, bu
davran olduka dokunuyordu onuruma...

Sanma ciddiyet ile sarf edilen sanatm

Ney elimde suyu dunnu kuru musluk gibidir.
Bczm-i meyde sfeha'nn saza meftun oluu.
Nazarmda su ie eec slk gibidir!

Dostlarm m? "Am an sesini kartma! Geimini sa

lamak iin bu ii yapmak zorundasn... Katlanacak
sn!" diyorlard... Sonra da biraz seslerini ksmakla
beraber benim yanmdayken rahata verip veritiri
yorlard gene Sultan Abdlhamit'e... Hele hele Meh
met Akif, ie gitmeden nce kesinlikle uruyordu
kaldm bejkr odasna... nk seviyordu ney f
lememi ve hatta sohbetimi.. Bu gencecik yata bir ok
okunmas gerekli kitab okumu olduumu ren
dike bana olan ilgisi daha da artyordu... Bana ok
gveniyordu... Yeni evliydi ama davet ediyordu beni
 4f>

evine bile... Bir ka kadeh iiyorduk.. armayn, o

gnlerde ierdi... Sonra da ona ney flemeyi ret
meye alrdm... Ancak iiri gibi hnerli deildi
mzisyenlii... nk parmaklar uzun ve kalnd...
Dolaysyla da ney deliklerini hzla ap kapayan-
yordu... Sonunda vazgeti ney liflemekten ve bunu
kda bile dkt:

Heyhat! Snd et kim. evkimle ben de sndm:

Hanlarda sitine srne Ak (iarib'e dndm!...

Ama gene de vazgeemedi benden... Hep anlatmay

srdrd istibdatm ktlklerini... Bylece iyice bi
leniyordum istibdat aleyhine... Ben de konumaya
baladm zgrlk stne... Babamn srgnln,
Medrese'de bama gelenleri, her yerde falaka oldu
unu, bunun nedenini de Abdlhamit'in bata kal
m as g ereine balayarak aklam aya balam
tm...

rd memleketin i yz, kt temel.

imdilik darya kar yerimiz olsa da.
Yzmz yok kabrine ecdadmzn.
Tkrr sanrm ehremize tarihi!

Bana vicdan ile din, hubb- beer yle dedi:

karmz ilerdeyse o tarafa yollanrz.

Sen ifabah olacak sanma bu tekilat,
lmi biz halk uyutumak iin kullanrz.
Mslmanlkta tasavvuf geriyor cehle gs,
Rafza, ia ve snni tanma hepsine ks.
Bunlarn srct-i zahirdeki alayii ss,
Kerbela, Mekke, Medine, Horasan, Kilise, Kuds,
 47

Medrese, lekke. manastr. Vatikan'dan bana ne?

Bu er'-i din ile luhh- valat nasl uyanr'?
Beer, bu /illete resmen hurafe der. dayanr!"

Ancak sessizce vc yalnzca benim gibi dndne

inandm insanlarn yannda... nk Bab-t Zapti-
ye'ye dmenin inanlmaz aclar getireceini biliyo
rum. "Ben Tanrym!" dedii iin derisi yzlen
Hallac- Mansur'un soyundan geldiimizi de hi
unutamayanlardanm cabas....
Muhalefet yapanlarn elleri kollar balanarak, ta
dolu bir uvala konulup canl canl SaraybmuTndan
boazn sularna yollandn defalarca dinlemi bir
neslin ocuuyum... Ancak beni en ok korkutan,
koltuk altlarma pimi scak bir yumurtann konu
labilecei... Kukusuz dilimin kesilmesi, hatta bana
uygulanmamakla birlikte ok grdmden dolay
nerdeyse alkanlk peyda ettiim falaka gerei bile,
scak yumurta kadar korkutmuyor beni... Ama son
zamanlarda uygulanmaya balandn duyduum,
hareketsiz bir ekilde kalmann salanarak, belli
aralklarla yukarlardan bir yerden bana su damla
tlmasnn insan ksa srede tmarhaneyle tantr
d ve bir daha da iflah olunamaz bir duruma getir
dii sylentileri, iimdeki bu konuma arzusunu da
iyice geriletm iti....
Ta ki Cerrahpaa'da nmayi yapan rencilere
kolluk glerince saldrldn grnceye kadar...
Genleri sevmeyenler, gzleri hl gemiin knda
olanlardr... Genleri sevmek gerek... Hele hele yete
nekli olanlarn yalnzca sevmekle kalmamal, kolla
mak bir de... nk gelecek demektir genlik... Ben
genleri fabrika yaparken grmeliyim... Laboratu-
varlarda alrlarken grmeliyim... Bilimde, fende,
 -s

sanatta, halkn varlm ve erefini dnyaya duyur

maya alrken grmeliyim...
Oysa bunlar tam tersini yapyor, acmaszca saldr
yorlard genlere... Ve bizim, genleri dayak yerken
grmemizi salyorlar....
nkii bunlarn gzleri hl gemiin knda... Kz
lar, olanlar, taptaze fidanlar, "Yandm Allah!" diye
dyorlard yere... Falaka, scak yumurta, su dam
lalar ve bir alay uygulama bir anda vz gelip trs
gitmeye yetti bu durumu grdmde... Daha fazla
dayanamadm, "Kahrolsun istibdat!" diye bardm...
Hemen yakaladlar zaptiyeler kollarmdan. Ve s
rkleyerek gtrdler Caalolu'daki Bab- Zapti-
ye'ye.. karttlar gle yzl bir Amir'in karsna.
AMR Adn nedir?
NEYZEN Tevfik. Ama daha ok Neyzen derler bana.
Demitim demesine ama dehetli korkmutum... Ya
beni de falakaya yatrrlarsa? Boynumdan bedenime
doru boaldn hissediyorum terimin. Ne kadar
da ok benziyor Mehmet Hoca'ya... l pk o. Belki de
aabeyi falandr... Rahat grnmeye almalym...
Korktuumu anlarsa yandmn resmidir... Fazla
abarttn olum. Baksana hi benzemiyor Mehmet
Hoca'ya... stelik gle bir adam... Belki de t verip
salacaktr.
AMR Ne i yaparsn?
NEYZEN Ney flerim..
AMR Yani isiz gszsn...
NEYZEN yle saylr.
AMR Baban ne i yapar?
NEYZEN retmendir... zmir'de.
AMR Ad nedir?
NEYZEN Hafz Haan Fehmi Efendi... Yannda bekle
mekte olan grevliye dnd.
 49

AMR (St'&izce) Bakn onun adna da...

GREVL Emredersiniz..
AMR Bak, aydn bir babann ocuusun. Yakyor mu
bunlar sana? Padiaha, hkmete ba kaldranlarn
yannda iin ne?
NEYZEN Ordan geiyordum... Kalabal grdm..
Durdum. Yakalayp getirdiler.
AMR Ya "Kahrolsun istibdat!" ne demek oluyor?
NEYZEN (D iiiir biniz) Ben "Padiahm ok yaa!"
diye bardm am irim ... Yanl anlald galiba...
Bu arada Grevli elindeki iki dosyay uzatt amirine.
nceledi dosyalardan birini amir..
AMR yleyse bu padiah ve hkmet dmanlaryla
neden birliktesin her zaman?
NEYZEN Dosya benimki olmalyd... Kimlerle birlikteyim
amirim?
AMR Baytar Akif, Yunus Nadi ve dierleri..
NEYZEN Onlar benim ney'imi dinlerler.. Bazen de oturur
jsyleiriz..
AMR (Glerek) Ynetim aleyhine konumak sylemek
midir? Hem bak burda yazl... Tam otuzbe kez jurnal
edilmisin daha nce...
NEYZEN br dosyay da incelemiti, glmsedi amir..
AMR Biraz konuumuz olur musun burda? Yatarsn,
dinlenirsin. O arada dardaki kargaa da biter... Sa
lveririz gidersin... Bak ben severim sanatlar. Gnl
adamdr hepsi de... stelik iyi de ney flyormusun
anladma gre... Kafamzn pasn alrsn az biraz.
Yannda m ney'in?
NEYZEN kanp gsterdim.
AMR Allah Allah, ne gzel bir grn var? Elime alp
bakabilir miyim ltfen.
NEYZEN Buyrun amirim: Korktuum gelmeyecek ba
m... Ne kadar da iyi davranyor bana...
 50

AMR Bu nasl fleniyor?

NEYZEN Ters oldu. yle tutacaksnz amirim..
AMR Bunu iyi flemek iin cilalamak gerekmiyor mu
kafay?
NEYZEN (R ahatlam aya balam tr) Eeee, bir kk ie
olsa, daha keyifle flenir...
AMR yi yleyse... Sana bir ufak aldnrsam fler misin
bunu?r
NEYZEN (m arr) Hem de ne flerim amirim..
AMR Ben seni ok sevdim Neyzen... Hem duymazsn o
zaman ierden gelen bartlar...
NEYZEN Ne barts amirim?
AMR Olum bilmez misin buras Bab- Zaptiye. Falaka
baladnda duyulmaz m bart?
NEYZEN fleyeyim mi?
AMR Ufak gelmedi ki daha... Aceleye gerek yok.. Her ey
usulne uygun olmal Neyzen... Bir ufak! erez olarak
da fndk getirin..
NEYZEN Leblebi de olsa olur amirim... Fazla masrafa
girmeyin.
AMR Canm sen bizim bakonuumuzsun. Sanat da
sanaty da ok severim ben... Fndk olsun.
GREVL Burda m hazrlayalm, ierde mi yoksa?
AMR Bilmem ki, sen ne dersin Neyzen?
NEYZEN (Biraz ku kulu) Buras resmi bir yer amirim. s
terseniz bu gece balayn beni gideyim... Sizi
Kumkap'ya davet edeyim.
AMR Meyhanede olmaz bu iin zevki. Hazr elimize
geirmiiz seni, brakmak var m? Yoksa ipe un mu
sermektesin?... Mahrum mu kalalm ney'inden?
NEYZEN Ben yle demek istemedim amirim..
AMR yleyse getirin malzemeleri de balayalm me
kimize... Meraka dtm Neyzen. Bu tehlikeli g
rleri babandan m rendin? Sana ne, fle ney'ini
 51

gez... Hep bizim gibi anlayl insanlar kmaz ki

karna. Evli misin Neyzen?
NEYZEN Hayr amirim..
AMR Yoo olmad bu... Hemen evlenip oluk ocua
karacaksn. O zaman kar tuz dedike, kn cz di
yecek. Dolaysyla da byle adamlarla grmeyecek
ve bizi de yormayacaksn..
(Sahnenin iistiinden falaka ile ilgili her tiirlii ara gere
bir ipin ucunda iner. Bu malzeme m/u bitim ine kadar
sallanp duracaktr sahnede...)
NEYZEN Anlalan bu herif dalgasn gee gee ykacak
yere beni birazdan..
(Anir sopa/ alr clic)
AMR Fndk m?
GREVL Fndk...
AMR Krlmaz inallah...
GREVL Baytar Akif Beye de bununla icra etmitik
amirim...
AMR Baka?
GREVL Babanzade Naim... Yunus Nadi... Filibelizade
Nizami. Aynyeten Mstecabizade smet de bu fn
dktan yemilerdi...
AMR Yanln var. Baytar Akif Bey kzlck imiti. s-
met'e ise koltuk altndan scak yumurta yedirmitik...
Yoksa yalanyor musun? Kartryorsun hepsini
birbirine!
NEYZEN Kurtulmak iin bir kez daha direndim: Amirim
ben imekten vazgetim. Bugn pek yerinde deil
keyfim...
AMR Oldu mu imdi Neyzen Efendi? Gk kmad u
saydklarmn? kart u kunduralarn da yardmc
ol bu memurin takmna..
NEYZEN Kunduray bari kartmayaym amirim.
AMR O niye ki ?
 52

NEYZEN Yaklak yirmi gndr sular kesik bizim ha

nede... Anlatabiliyor muyum amirim?
AMR Bak hele! Belediye'ye de satayor hergele...
NEYZEN Hayr satamyorum amirim.
AMR Satayorsun! Suyu kim aktyor Neyzen? Belediye
deil mi? Sular kesik demekle, Belediye bu ii yapa
myor demi olmuyor musun? Ben aptal mym? Kime
sataldn bilmem mi yahu? stelik sularn kesik
oluuyla senin kunduran kartmaman arasndaki
ilikiyi de aklayamyorum...
NEYZEN Amirim... Kunduray odann havas deimesin
diye kartmyorum... Rahatsz olmayn diye yani?
AMR Niye rahatsz olaym? Bu ne diyor? Bu mu anlata
myor, yoksa ben mi anlamyorum? Yoksa bana geri
zekl m diyorsun ulan!
NEYZEN Estafurullah amirim... Ayaklarm ve oraplarm
kokmaktadr amirim...
AMR lahi Neyzen... m r adamsn dorusu... te sa
natlar hep byle ince ruhlu olurlar... Dndn
eye bak... Su depomuz var ierde... Gtrn bunu!
stihkaktan sabun verilsin kendisine.. yice yusun
ayaklarn. oraplarn da yusun.. Tertemiz getirilsin
yanma ki, rahat rahat balayalm mekimize...
(Neyzen 'in gzleri korkuyla alm tr. Iklar yava
yava kararrken, davul seslerine, zurna, ney ve benzeri
btiin enstrm anlardan kan sesler karr)
NEYZEN Orda beni ka gn tuttuklarn bilmiyorum.
Darya salverdiklerinde yryemiyordum. Amir
bile acm olmalyd ki, bir faytona bindirilmeme
yardm a oldu... Duyan geldi. Gemi olsun diyorlard
aayarak... Mehmet Akif alad tabanlarm grd
nde... Ben de aladm boynuna sarlp... Birine para
verip, gece gndz yanmda kalmasn saladlar...
Birka kez niyetlendiysem de, zmir'e, anneme du-
 53

yurmadm durumu... Onlar da zmenin gerei yok

tu... Tam bir ay srd tabanlarmdaki aclar.. Yardm
istemeden tuvalete bile gidemiyordum tek bama...
Krkbeinci gnd sokaa ilk admm attmda...
Topal leylekler gibi Sultanahmet Park'nda dola
yordum ki, peime taktklar o adam grdm. Me
rakla izliyor beni... Adeta gdyor izimi... Gz gze
gelmemeye almalym... evirdim yzm... Tuhaf
gelecek size ama, bir sre sonra o da evirmeye ba
lad yzn... Birbirimizden haberli ama sanki ha
bersizmiesine gemeye balad gnlerimiz... Beni
bu halde grmelerini istemediimden dolay gide
miyorum dostlarmn yanna. Gitmemeliyim! Gitme
meliyim! Daha fazla dayanamadm, Gne Kraat
hanesine eski dostlarm grmeye gittim bir gn... O
da geldi... Glgem gibi oturdu bir masaya. lk kez fark
ettim ki, bu kraathanede o'na benzeyen en az on kii
daha var... lk gittiimde herkes yaknlk gsterdi
bana... Ancak daha sonra iler deimeye balad.
Selamm alyorlard, ama anlayamadm bir tedir
ginliin de yapm olduunu gryordum yzle
rine... Sonra, bir neden atp ortaya aynlveriyorlard
yanmdan... Garip ama gerek!.. Dne dne
buldum sonunda bunun nedenini.. Anlalan dl
yorlard beni... Dlatyorlard... stelik yanmda
kalma yiitliini gsteren dostlarm bile onlardan biri
sanyorum artk... Onlardan biri olmasayd eer nasl
durabilir yanmda? Yalnzca Mehmet Akif iki elini
omuzlanma koyup onlara duyurarak: "Senin ney'ini
dinlemekten vazgeemem... Bama her trl belann
geleceini bilsem gene vazgeemem senden," dedi...
Gzlerini benden karan adam ise, bana duyurarak:
"Gerek dostluk, dostuna zarar vermemeyi gerektirir...
Zarar vermemenin yolu da dostlardan uzak dur-
 54

inaktr... " N adem ek istediini anlamtm... Bir daha

yaklamadm dostlarmn yanna. Artk hibir ye
mee, hibir toplantya armyorlar beni... Sanki
gizli bir az fledi kulaklarna... "Neyzen hibir yere
arlmayacak! Hi kimse ona ney fletip para ver
meyecek!"
yice kendime dndm ve ikiye blndm... Artk iki
kiiyim... Biri srekli soruyor br de yantlyor...
Ve hep gemiimi, ocukluumu yayorum... Kk
bir szck, bir cmle, bir kalem, bir sopa hemen ge
mite yaadm bir durumu artryor bana... Bir
anda tek kii oluyor, tam dzeliyorum derken ikinci
kii beliriveriyor yanmda... Yeniden balyor ikili
sylei... Yeniden balyor arm lar.. Gemile
hesaplamalar... imdeki teki, "zm ir'e gitme. Ba
bann ban bir kez daha sokarsn belaya," diyor...
"stelik annen de ok zlr... Gzden rak olmak,
gnlden rak olmay getirir... Bunlar seni iyice yal
nzla mahkm edip ya ldrtacaklar ya da bir s
szda ldrecekler... Ya zindana atarlarsa? Nasl ya
ar senin gibi cokulu bir adam, kapal bir yerde?"
meye baladm... Dnemeyecek kadar iiyor, s
zp kalyorum... Ama uyandmda yeniden balyor
"teki" ile bitmez tkenmez hesaplamam... Yeniden
sarlyorum ikiye...

Mahrem ettim nhumun esrarna arap kadehini.

Dinlemez gnlm bu emri nakzeden efsaneyi,
Secde kldm sakiye pir-i mugann akna,
Can- dilden Kble yaptm gue-i meyhaneyi...

Akif, szdm yatan baucunda "Yakyor mu

sana?" diyor hmla... Sonra ekip gidiyor... Ayldm
birdenbire... kiye snmakla kurtulamayacam
"dank" etti kafama birdenbire... Yzm ykamal-
 55

ym... Bir baka seenek bulmalym... Ben aptal bir

insan deilim... Bulmalym.... Bulmalym.... Buldum
da... 1 lemen haber gnderdim anneme, stanbul'a
gelmesi iin... nemli dedim. Atlad geldi kadnca
z...
EMNE Nedir bu kadar nemli olan, olum?
NEYZEN Vedalamak iin ardm ana..
EMNE Beni korkutma! Ne vedalamas bu byle? Zaten
ayr deil miyiz?
NEYZEN Bu baka anne... Msr'a kaacam..
EMNE Neden?
NEYZEN stibdat dmanlm anlalmtr anne...
EMNE Babann da anlalm tr yllardr... Ama bak
kamad yurdundan...
NEYZEN Ben evli deilim ana... Bu nedenden daha ac
maszdrlar bana... lmm ister misin?
EMNE O nasl sz?
NEYZEN yleyse iyi dinle.. Bu baskya dayanacak g
kalmad bende... Hibir dostum konuamyor be
nimle. Ya da gidemiyorum yanlarna, balarna bir
bela gelmesin diye. Yapayalnzn... Korkuyorum aha...
Hem y alnzlktan hem de bam a bir i gelm esin
den...
EMNE Ne diyeyim yavrum? Hayrls olur inallah...
NEYZEN Ama alamak yoktu hani... Yazmtm mek
tupta...
EMNE Gemin ne zaman gidecek oul?
NEYZEN Birazdan ana.. Ama sz etme kimseye bu gi
diten.
EMNE Nasl doyuracaksn Msr'larda karnn?
NEYZEN Bu ney olduka torbamda, doyar karnm...
Haydi vedalaalm.
EMNE Geldi mi vakit? Gemiye kadar gelseydim bari.
NEYZEN Gelmesen daha iyi olur ana. Babam da p be
 5(1

nim yerime...
[MN: stn sk giyin... Yemeini.bolca ye.. Dualarm
hep seninle olacak..; Kendine iyi bakTevfik'in...
(Derinden kentin giiniltiisii... Vapur ddkleri...)
NEYZEN Bu analar ne gariptirler ve ne kadar benzerler
birbirlerine... Hibir zaman byyemeyiz onlarn
gznde..
(Vapur ddkleri ve mart sesleri daln /akndan du
yulurken, derinden gelm ekte olan ney, klarnet, davul,
ztra sesleri hepsini bastrr... Dahas inlem elerle ha
layan insan sesleri, giderek yakaran, glklaa bir
sefoniye daniir...)

PERDE
 K N C BLM

NEYZEN te bylesine hznl bir ayrltan sonra

bindim gemiye... stanbul sisler iinde o gn. Ne kadar
zor bir eydir insann lkesini terk etmek zorunda
kalmas... Bunu ancak yaayan bilir... Belki bir daha
hi geri dnememek korkusu da kaplyverince ben
liini, dnesi gelir insann... Ya babamn ldn
duyarsam ne yaparm oralarda? Gelip de cenazesinde
bile bulunamamak ne korkun bir ey... Ne olursa
olsun gitmemeliyim dememe ramak kalmken teki
girdi devreye..." Gitmelisin!".
Onca korku ve endieden sonra ulanca Msr'a, gn
gn dzelmeye balad ruhsal durumum... Hele hele
benim gibi birok kar grlnn varl, iyice ra
hatlatmam salad... air Eref'de ordayd... Hani u
. benim iin:.

Kimseler Neyzene aln yere gelmi diyemez.

Doduundan beri k dnmedi eytana bile!
ok cevamide, mesacidde dolat amma.
Koymad alnn hi secde-i rahmana bile!
Hacyatmaz gibidir sanki kpolu kpek,
Ayak stnde durur dse de mizane bile!

...d iyen air...

Hemen el kol oldular bana... Msr'da yaadm yedi
yl ancak bir koca kitap olur ki, o ayr bir itir... Faz
lasnn da gereiyok bu oyunun iinde... Ayrca zel
hayata girer... Ksacas, ney'im sayesinde saraylara da
girdim, konaklarda kuty yataklarda da yattm...
Gn geldi yaramad ney'im ie, izbelerde llerin
 5S

sarld hasrlara bile uzandm... Balaynca yurt

zlemi verdim kendimi ikiye... nk bu yurt zlemi
inanlmaz bir eydir... Yaayanlar bilirler ancak... Her
gn szm szm szlar bir yerleriniz... Topranz,
insannz, buram buram ttmeye balar gznzde...
Daha duyarl olursunuz her eye... Dokunsalar a
larsnz... ki dedim de aklma geldi... Geenlerde
oturdum hesapladm... Onsekizbin ton imiim yet-
miiki yllk mrmboyunca... Ve bunun te birini
yani altbin tonunu da Msr'da bitirmiim... Neden
ier insan?Baskdan, zlemden, kederden, sevinten
bir de aktan... Yani her zaman bir neden bulur insan,
yeter ki istemesin imeyi... Msr'daki ilk drt ylm
bylesine bir hay huy iinde geti... Ama Msr'da da
dzgn deildi birok ey... Nerdeyse ayn hamam
ayn tas... Ama rahatm yerimdeydi... Parasal bir s
kntm asla yoktu... Kimilerine gre rahat batyordu
kma... Ama bana sorarsanz konuamamann ge
tirdii rahatszlkt iin asl... Ve nitekim biraz da i
kinin verdii cesaretle ilerigeri konumaya baladm...
Barda taran damla, Abdlhamit'in portresindeki
azna bir sigara yerletirmekle balad... Dur aman
demeye kalmadan, air Eref'in iirlerini yksek sesle,
olur olmaz yerlerde okumamla bardan tamas
hzland...

Besmele duynn olan eytan gibi

Kahr olursun Ht! dese bir ecnebi;
Padiahm! yle alaksn ki sen,
zzet-i nefsin Arap zzet gibi!

Padiahn! Gryorsun oktan,

kyor meseleler hi yoktan;
Arap zzet klavuz olduka
Burnunu kurtaramazsn boktan!
 59

Yz luilu kabzla cism-i cesin-i devlet,

Ddii harabezare doudaki mcbai;
S...t cihana gitti Abdiilhamid-i Evvel.
Ty dikli sonra geldi Abdiilhanid'in kincisi.

Padiahn! Ehli maherden ha)a etmez misin?

Salnda herkese sihr eyledin cad gibi;
Kimseden umma sakn bir Fatiha bad-cl-mcmal,
nk krbala alnmaz Fatiha vergi gibi.

...diyerek basbas barmam, saray evrelerinde var

olan itibarmn bir anda bitmesine neden oldu ve
hakkmda tutuklama karan karld. Kahire'den ka
arak "Kaygusuz Sultan M aaras" denilen Bektai
tekkesine snmaktan baka arem kalmadn,
ayldm zaman aknlkla grdm... Tekkeye s
ndm bylece.. Tam yl kaarak ve saklanarak
geirdim bu sreyi... Tekkenin eyhi Arnavut Ltfi
Baba beni ok sevdi... Hele hele geceleri flediim ney
nedeniyle bana daha da itibar etmeye balad. Ancak
biri taralndan tannp ihbar edilirim korkusuyla sabah
aydnlnda kp, gece oluncaya kadar darlarda
oyalanarak, gne battnda yeniden dnyordum
Tekke'ye... Kimse bilmiyordu kaak olduumu... Bu
nedenle de darya karken yiyecek bir eyler iste-
yemiyordum.. stesem saklamba oynadm anla
labilirdi... Bylece dedada, bayrda, ormanda, ayrda
a bila gezerken zorunlu olarak oru tutuyordum...
Gece olduunda ise, Tekke'ye dnebiliyor ve meydana
kurulan yemekle kamm doyurabiliyordum... stelik
bu sahursuz, niyetsiz oru, beni olduka sarsyordu...
Aksi gibi gnler de uzundu. Saklanmaktan da, a
gezmekten de perian olduum bir gn, yorgun argn
uzanr gibi oturdum bir aacn altna... Henz ikindiye
yakn. Ve yemee bir hayli zaman var... Alktan mi
 I<>

dem kaznyor... I3irden be on metre tedebir k-

pekgrdm... Aznda kocaman bir ey tutuyor...
Hemen kalktm, daha dikkatli baktm... Herhalde bir
yiyecek bu... Sessizce yanatm kpein yanna... Evet
evet yanlmamm... Yarm bir somundu kpein
azndaki... Yan gzle bana bakarak duruyor kar
m da...
(Sesine tatl bir ifade vererek)
"Gel kuu kuu... Gel kuu kuu..."
(Bir eliyle de yarm an aklatarak sanki bir ey vere
cekmi izlenim iyle)
"Gel kuu kuu.. Gel kuu kuu..."
Sonunda zavall hayvanck armdaki zalimane
amac rten iten yaklamma aldand ve yandan
arkl vapurlarn iskeleye yanamas gibi, aznda
somun parasyla bana doru gelmeye balad.
Hayvanck sram a noktama geldiinde...
( stiine atlar giiya..)
Korkarak ekmei brakt azndan ve geriye doru
frlad... Kuyruunu ksm, yan gzle bana bakyor...
Ekmei drd yerden aldm. Diledii ksm
kopararak yanma koydum... Dierini yemeye ba
ladm hemen... Ben byk bir itahla ekmei yerken,
gzleriyle, beni olduka rahatsz eden bir aala
mayla: "Allah belan versin herif! Bu ne biim insanlk?
Hem iki ayakla geziyorsun hem de kpein azndan
ekmeini kapyorsun! Edepsiz herif!" diye syleniyor
gibi sanki...
(Gya dicekm ek parasn gstererek)
"Gel sen de ye! G e kuu kuu... Bak payn burda..."
Sonunda yava yava yanma geldi...Bana gre, ya
nma gelmesinin asl nedeni, benim onu davet edi
imden daha ok,beni kendisinden farksz grme-
sindendi... Birbirimize bakarak yedik ekmeklerimizi...
Ekmeklerimiz bitince de karlkl uzandk aacn
 I

altna... Sonuta doymutuk ikimiz de... Aramzda

gizli bir dostluk balamt sanki... Karnmn doy
masna neden olan bu hayvanc sevmitim...
Gne batmt. Kalktm.
"Gel bakalm akaralmaz... Bundan byle ben nereye,
sen de oraya..."
Adn da koymutum bylece... Sevmi olmal ki iyice
yanat yanma... Tekke'ye birlikte gittik... eyhten
izin aldm ve yemek artklaryla akaralmaz'n bes
lenerek, geliip gzellemesini saladm...Zaten zeki
ve cins bir hayvand... Bu nedenlede efendisiyle i
birlii yapmas zor olmad... Bir gn gene kmtk
tekkeden, dolanyorduk... Yolda karmza bir Fellah
kt... O kadar beendi ki akaralmaz', "Satar msn
bana bunu?" dedi... Biraz zor olacakt ama nerdii
yirmi Msr Lirasda az deildi hani... Hi paramn
olmamas "Evet," dememi salad... Parann gz kr
olsun, aldm ve akaralmaz' verdim Fellah'a... Hay
vancazdan ayrlm gene d zc oldu. Gzlerine
bakmaya cesaret edemedim... Savutum hemen. Ama
gece doru drst uyku girmedi gzme... zl
mtm yaptmdan...
Ertesi sabah gene geziyordum tekke dnda.. Ne
greyim? Bizim akaralmaz gelmekte bana doru...
Anlalan Fellah' atlatm t... Artk bunu bir al
kanla dntrmekte gecikmedik... Parasz gnle
rimde onu Fellahlara satyordum... Bir gn bile ge
meden yeniden dnyordu bana. Bu epeyce srd...
Ve her seferinde de geri dnmeyi baard...
Bylece geldik 1908 ylma...
te tam da o yl M erutiyet ilan edildi... Yanma
akaralmaz' da alarak Kahire'ye dndm... nk
artk korkacak bir ey kalmamt... Artk her gece bir
meyhanede Merutiyet kutlanyordu...
 62

"Hrriyetin erefine!"
"erefine!"
"Yaasn hrriyet!"
"erefe!"
"Yaasn m erutiyet!"
Kaaklar da dnmeye balamlard lkeye... Ama
yoktu vapur bileti alacak param... Vapur navlununu
kartmak iin akaralmaz' gene sattm birine.. Artk
bu son grmemdi akaralmaz'. nk bir saat kadar
sonra kalkacakt vapur... Gzlerim doldu. Fellah'n
kollar arasnda giderken akaralmaz'n gzlerine
bakamadm...Vedalamak iin air Eref'in imekte
olduu meyhaneye gittim...
(Cokuyla)
Merhaba hocamVedalamaya geldim..
Elini kadehe uzatt. Raksndan bir yudum ekti s-
tad...
A R EREF A n lalyor ki sen de gidiyorsun stan
bul'a...
NEYZEN Hrriyet geldi hocam.. Nasl kalrm buralarda?
Sen gelmeyecek misin?
Biraz meze ald... Bir yudum daha iti..
AR EREF (Ar ar) Kedinin biri odann ortasna
kurulmu, uyuklar gibi grnerek duyduu tkrtya
kulak kabartmaktaym... Uyuklar gibi grnmesi,
deliklerden birinde saklanmakta olan farenin danya
kmasna yeterli olmuyormu... Konumak zorunda
kalm kedi..
"Hadi hadi! Acdm sana... O delikten k, u delie
gir! erde kelle kelle kaarlar ve bir ambar dolusu da
buday var... Afiyetle yer, salma dua edersin.."
Bir sre gene uyuklar gibi beklemi ama grm ki
farede bir hareket yok..
"N e duruyorsun? Dediimi yapsana!.."
 63

Fare ezile btizle:

"Kusura bakma ama kmayacam bu delikten...
nk teklifin kk, nimetin byk... Bu ite ke
sinlikle bir bokluk var!..."
Bak Neyzen, son drtlm de okuyaym sana:

Vakl-i istibdatta sz sylemek yasak idi,

Alatrd azn asan hkmet manan:
Devr-i hrriyetleyiz imdi, deiti kural,
Syletirler ilkin, sonra s...erler aa!

Hadi sana uurlar olsun!...

Vedalap ayrldk... Gemiye binmek zereydim ki
grnverdi akaralmaz... Baarmt gene ulamay
bana... Tek bama geldiim Msr'dan iki can dn
yorduk...
lkin zmir'e ordan da stanbul'a getiimizde her
yerde hl cokuyla kutlanyordu Merutiyet... Sevin
ve mutluluktan sarho gibiydim, Sirkeci'deki srk
hamallarnn ortasnda gmbrdeyen davul sesini
duyduumda... Krk elli kadard bu hamallar... Hepsi
de birer am yarmas iriliindeydiler. Ortalarna al-
dklardavulun, "B ir ayanda mest var" temposuna
ayak uydurarak kan ter iindezp zp sryorlar ve
merutiyeti kutluyorlard... O kadar masumcayd ki...
Gittiim her yerde ayn sahneyi deiik halk kesim
lerinden izlemek ise kanlmaz bir duruma dn
mt... "ingene alar, krt oynar" rnei olan bu
grnm, her yerde hayat bulmutu sanki...
Eski dostlarm buldum hemen... Yeni dostlarm da
beni buldular... Ben artk bir Hrriyet Kahrama-
n'ydm... Her gece bir meyhanede, kutlamalara ka
tlyordum... Kaldm yer mi? emberlita'ta bir han
odas...
Kutlamalardan frsat bulup da M erutiyetin neler
 (vl

getirip neler gtrdn bile tartamyorduk

dorusu... Kald ki benim gibi yurdundan yedi yl gibi
uzun bir sre ayr kalan dier aydnlar da ayn du
rumdayd... Yurdumuza dnebilmitik ya, bu bize
yetiyordu... Gnlerim daha ok Dirckleraras'nda ti
yatrocularla birlikte geiyordu... Adn oka duydu
um ekspir'le o gnlerde tantm... Makbet'i, hele
hele Hanlet'i defalarca okudum... H akt, air Ab
dullah Cevdet'in eviriiydi... stelik kitab da kendi
el yazsyla yazarak imzalamt adma:
"Naleze Neyzen'e, Nnleze Hamlet"...
Torbamdan eksik olmuyordu ekspir... Nereye gi
dersem yanmda tayor, frsat bulduka da tekrar
tekrar okuyordum oyunlarn... Hele tiyatrocularla
ekspir tartmak mthi keyif veriyordu bana...

ekspiri btn eserlerine deil, birine

Feda imi Britanya o hikmet (acna.
Ne muhteem, ne derin bir mehabet-i takdir.
Yeter b ngiliz in ilme akn tasvir.
Aktr ac szlerle tayf- hikmetini.
Bu serzeni ile sezmi vatan muhabbetini.

Tiyatrocular, M erutiyet'in getirdiini sandklar

zgrlk ortamnda, alabildiine zgr seimlerle
oyunlar koyuyorlard sahneye... Her oyun halkn
byk beenisiyle karlanyor, oyun bitiminde ise
tiyatro salonlar:
"Yaasn M erutiyet!"
"Yaasn Hrriyet!"
...bartlarylanlyordu... Hele hele izleyiciler ara
snda gemi dnemin muhaliflerinden bir kii varsa
i daha da byyor, adam omuzlara alnyor, sokaa
taan gsterilerle kutlamalar srp gidiyordu... o
hale gelmiti ki,gemi dnemde u ya da bu nedenle
 65

bir hakszla uram olanlar bile, Hrriyet Kahra

man olarak ilan ediliyor, omuzlarda tanabiliyordu...
rnein Merutiyet ncesi belediye zabtalarndan
dayak yiyen bir karpuz satcs, Hrriyet Kahraman
olarak omuzlara alnm, sonradan adamn yksek
fiyatla karpuz satt iin dayak yedii anlalnca da
ayn hzla omuzlardan atlmt... nanlmaz bir co
kuydu yaanan...
Ferah Tiyatrosu'nda balayacak olan "Snbnh- Hrri
yet" adl oyunun ikinci gsterimine arlydm...
Btn biletler bir hafta nceden bitmiti... nk
benim de oyunun gsteriminde davetli olduum ha
berinin duyurulmas, biletlerin tamamnn tkenme
sini salamt... Bylece hrriyet kahraman olarak
benim de oyun sonunda omuzlara alnacam kesin
di... Ceplerimi boalttm... Hatta ney'imi bile braktm
han odasna... nk deneyimli arkadalar bu omuza
alma srasnda baz tatszlklar yaadklarn, baz
deerli eyalarn yitirdiklerini, hatta czdanlarn bile
o kargaada gidebileceinin rneklerini vererekuyar-
mlard beni...
Hatta bir Hrriyet Kahraman, ad gerekli deil,
kendisinin don gmlek brakldn ve zerindeki
giysilerin an olarak paylaldn yana yakla an
latmt... Benim iin bir tehlike yoktu, nk benden
alnacak ne don ne de gmlek vard... Ama gene de
ney'imle, cebimdeki birka leblebiyi bir nlem olarak
han odasna braktm ve Ferah Tiyatrosu'nun bulun
duu yere geldim.
Henz "Sabah- H rriyet"in balamasna yarm saat
kadar bir sre vard.. Ancak byk bir kalabalk vard
tiyatronun nnde... Anlalan gelen izleyiciler aln
mamlar daha ieriye... Belki bunlar biletsiz olduk
larndan, belki de bulurum umuduyla bekleyenler-
 M

dendi.. Ama kalabala yaklatka iin hi de yle

olmad anlald... Kapnn nnde, polisler ve
sngl askerler bekliyordu... zleyicilerden beni ta
nyanlar hemen yaklatlar yanma...
YURTTALARDAN BR Almyorlar ieriye.
YURTTALARDAN BR BAKASI Yasaklamlar Sa-
bah- H rriyeti!
NEYZEN Kim yasaklam?
DER BR YURTTA Bilmiyoruz!
NEYZEN Hemen kotum, beklemekte olan bir askere.
Neden almyorsunuz insanlar ieriye?
ASKER Yasak hemerim!
NEYZEN Neden?
ASKER Bilmiyorum; yle emir aldk...
NEYZEN Bunun nedenini bilen yok mu?
POLS Yok!
NEYZEN Bir sre bekledim... Hibir hareketyok... Kolluk
gleri de halk da beklemekte...Daha fazla dayana
madm. Bari biletleri verip paralarn alsak!
POLS O da yasak!
NEYZEN (Kzgn) Yakt dorusu hrriyet adna bu
yasak!
YURTTALARDAN BR
ttihat Terakki yasaklam oyunu!..
NEYZEN Yani hrriyeti getirenler yle mi?Yuh olsun
hepsine!...
Birden kart ortalk... Bir ksm halk beni omuzla
maya alrlarken, kolluk gleriimek gibi daldlar
halkn arasna...
"Y ap !"
"Brak!"
"Tut!"
"D ur!"
Koanla kaan... Her yer toz duman... Karakollardan
 gelen sngl askerlerin de katlmyla bir anda
maher yerine dnd sokak... Halkn bir ksm
"H rriyet!" nidalaryla soka inletirken, kolluk
gleri yakaladklarn gtryorlard srkleyerek...
Tam alt saat srd bu kargaa... te kaka gtrdler
beni de nce karakola, sonra Bab- Zaptiye'ye... O da
nesi ieriye girdiimde, ilk daya yediim ve kor
kudan Msr'lara katm Amir durmuyor mu kar
m da!...
AMR Kimleri gryorum kimleri? Ka yl oldu gr
meyeli Neyzen Efendi?
NEYZEN (arm) Yedi yl..
AMR Dile kolay., yedi yl gemi aradan... Ama gene de
sevindim seni grdme Neyzen... Pek deime
misin... Belki biraz olgunlam sn... Neden byle
akn akn bakm aktasn bana?
NEYZEN Nasl armayaym amirim?... Merutiyet ilan
edildiine gre, seni mi grmeliydim karmda? Ben
'arm ayaym da kim ler arsn?
Amir yanndan bir sopa ald eline... Demek ki uzat
mayacakt ii..
AMR (Sopay tam ortasndan tutar. Bir ucunu havaya
kaldrarak uzatr Neyzen'e. D ier ucu yere bakm aktadr
sopann...)
Bak Neyzen, beni iyi dinle!.. Bizler tam ortasndayzdr
bu sopann... Tam da tuttuum yerdeyiz... Yukardaki
uta iktidar oturur... Aaya bakan uta da muhale
fet...
(Tuttuu yerden evirir sopann ucunu yukarya) imdi
ne oldu? Hrriyet diye baranlar iktidar oldu... yle
deil mi? Ama iin pf noktas burdadr Neyzen...
Bak, biz gene ortada durmaktayz yerimizde... Bu sopa
gerekli deil midir her ynetime? Ge otur Neyzen...
Her ne kadar eskiden bir fndk sohbeti olduysa da
aramzda, gene de dost saylrz seninle... Aramzda
 f>8

kalacana sz verirsen sana bir ey sylemek iste

rim...
NEYZEN Sz amirim...
AMR Duyduumuza gre yeniden konumaya bala
msn... nk yeniden hazrlanmaya baland
dosyan... Bana bir i gelsin istemem.. Uyarmak
benden...Yeniden getirirlerse seni nme, daha gaddar
olmak zorundaym sana... imden olmak istemem...
nkti bunlar daha dikkatli bana...
NEYZEN Ne yapaym yani?
AMR Konuma be! Sana ne! Sen mi dzelteceksin bunca
dzensizlii?
NEYZEN Elimde deil... Bir hakszlk grdm m ko
numamak elimde deil...
AMR Konuursan lrsn... Gen yata topraklara g
mlrsn... Eskiler dvyordu... Bunlar ldryor...
NEYZEN Kendimi engelleyemiyorum amirim...
AMR (tenlikle) O zaman durma ka buralardan... Yal
varrm Neyzen, vicdan azabndan ldrtme beni!
Ka... Hem de hemen... Uyan iin ben grevlendiril
dim... Anlaana artk...
NEYZEN Kaamam amirim, kaamam... nsan, yurdunun
dnda da ldr inan...
Amirin gzleri doldu... Vedalatk... D anya kt
mda daha farkl bir gzle izlemeye baladm hr
riyet enliklerini... nderler arasnda gemii karan
lk, dzeysiz, gemi dnemin akallan hemen arp
maya balad gzme... Ve bunlarn yakalannda artk
ttihat ve Terakki rozetleri vardr... Ynetmektedirler
gene lkeyi.
(Bir ka el silah s e s i...)
Bililerini temizlediler...
"Binmiiz bir alamete, gidiyoruz kyamete!"
Hakl Eref... Halkn yllarca zlemini ektii bu z
grlk yalnzca bir gsteri.... Anlyorum gerei,
 69

bunlarn varl yurdumuzu bsbtn iinden kl

maz bir noktaya doru srkleyecek...
(Bir sihl sesi... Bir ka el daha...)
te bakn gene birini temize havale ettiler.... (iddetli
bir patlam a sesi)
Binay bile uurdular galiba, garantiye almak iin ii...
Nereye varacak bu iin sonu? in dorusu mu? Ne
olmal iin dorusu?... Derenin alay, salkm s
dn hrts, kularn cvlts gibi ayr seslerden
ama ruhlara mutluluk veren uygun bir armoniyle
ynetilmeli lkemiz... Ve dnya...
Dnyorum da ocukluumda Belediye Hekimi'nin
olundan alp getirdiim M izan'dan bu yana pek bir
ey deimedi.... Memleketimizde siyasi dnemlerden
hibiri halk iin etkili ve sonu alc bir varlk gste
remedi... Yaplan slahat hareketleri hep yarm, atla-
nadmlar rkek ve verilen kararlar oyalayc oldu...
Bir Mustafa Kemal'in dnemini ayrmak gerek bun
lardan... nk ilk kez o zaman aldm nfus kimli
imi... Ve ilk kez o zaman balad her trl yobazlkla
sava... Ama ld ve yarm kald her ey...
Geenlerde bir ulunar grdm... i boalm...
Ancak hayat kaynann zn ve aralarm yitirmi
olsa da yayor nar... Gzmn rtne zleri ve
aralar eitli grup ve snflar tarafndan smrlen
veyutulan geni kesimler geldi... O ileke insanlar
byk kayplara ramen yaayabilm itir ve yaa
yabiliyor... "N edir bunun srn ?" diye dndm!
Bana gre bu sr halkn gcdr... yleyse onlara
gvenip bulunmaldr zm... zm .... zm...
Yoksulluk varln srdrdke kavgasz, savasz
bir yaam mmkn mdr? yleyse....

Yeter! Bu Roksolann kurduu bu kanl tuzak,

Namazl, hal, orulu, bozuk imanl tuzak!
 71)

BR YOL BULMALIYIM

Gnlmn yanndan dedi biri.

Gzn yum, sar ol. yut dilini.
Bilenin azna syor kahpe felek,
Sonra da sille ile pullatyor ensesini.

Bir yol bulmalym, bir yol.

Konumadan duramam ben.
U maymuna dnemem ben.
Hem konumalym, hem de zarar gelmemeli bana.

Trk yine o trk,

Sazlarda tel deiti,
Yumruk yine o yumruk.
Bir varsa el deiti!

Diyebilmek iin bir yol bulmalym.

Konumadan duramam ben,
maymuna dnememben,
Hem konumalym, hem de zarar gelmemeli bana.

imdiden a gzn, zrlama, gelecee bak.

ocuun varsa altr dayaa, aalanmaya.
Yolu yok kurtaramazsn bu gidile bu yurdu.
Bunu takdir olarak bil de giri tedbire.

Diyebilmek iin bir yol bulmalym.

Konumadan duramam ben.
maymuna dnemem ben,
Hem konumalym, hem de zarar gelmemeli bana.

Doruyu syleme! Vallah kelepe diline.

Vurulur, yine gidersin gurbet eline.
Yllar oldu ki siyasi hayatmzda.
Bu kopan frtnalar hayra alamet gibidir.
 71

Dikebilmek iyin bir yol bul mal iyim.

Konumadan duramam ben.
maymuna dnemem ben.
Bir yol bulmalym, bir yol.

Frka, pari diye halkn boazndan skarak.

Milletin yllardr oldu mengenesi.
Kazd ukura yine kendi decek.
rsn, kskacn s (iimin pezevengi..

Diyebilmek iin bir yol bulmalym.

Konumadan duramam ben.
maymuna dnemem ben.
Hem konumalym, hem de zarar gelmemeli bana.

Ama yok yok, bulamyorum... Bir yol bulamyorum...

Bulamadka daha da geriliyorum... Biliyorum ki
gerginlik ktdr... Her hastaln nedenidir gergin
lik... Bundan kurtulmamn yolu, dilediimce konu-
malc.. Ama korkmadan... Yok! Bulamyorum... O za
man iyice sarlyorum ielere... Szana kadar iiyo
rum... Bir keye kvrlp aylana kadar sryor bu
durum... Ayaa kalktm anda yeniden sarlyorum
iey e...

miim ben bu zkkm otuz yl naar,

Bu zehir ki insanl tehlikeye davet eder,
en elbette olur maskarai matbuat,
Okuyan Akam akamclara lanet eder!

lk kadehi kiminle itim? Kiminleydi, kiminle?Buldum!

Hersekeli Arif Hikmet'leydi ilk muhabbet... Evet evet
ilk kadehi onun elinden almtm...
Ya Namk Kemal?... O byk bir adamd gzmzn
nnde... Bu byk adam itiine gre ben neden i-
meyecektim?..."Ben de onun gibi olaym," deyip itim,
 72

itim, itim... u anda geldiim grnm, boynumda

rak matarasyla dolaan bir adam olduumdur...
Mehmet Akif ok zlyor halime... stelik o da eski
Akif deil... kiyi de brakm... Sakal da... Yemin
billah ettiriyor meyhaneye ayak basmamam iin...

Adam elnek iin beni, pek ok yorulmutur bu zat,

Kalmm ruhumla minnettar madam-l hayat...'

Uzun sre gitmiyorum meyhaneye... Ama bir ocuk

luk arkadam gelince Bodrum'dan, onu arlamak
adna bir klf aryorum kendime... Aslnda konuk
falan bahane... meliyim yoksa delireceim... Ce
bimdeki son be kurula bir at kiralayp, atn s
tnde meyhaneye gidiyorum... Gene iiyorum ama
bu kez bir atn stnde... Artk ii komiklie vuru
yorum... nk vazgeemiyorum ikiden... Ve son
zek krntlarm da fkralara malzeme olarak har
cayp tketmeye balyorum kendimi... Bylece
Mehmet Akif'e verdiim sz de yerine getirmi
oluyorum... Dorusu kendimi kandryorum...Ama
bunun sonu yok... tilip kakldm gryorum...
Yava yava lmek bu olsa gerek... nsanlarn acyan
baklar rahatsz etmeye balyor beni... Bir kadeh
iki smarlasalar diye insanlarn ta gz bebeklerinin
iine bakmann zavallln yaadm, btn ben
liimde hissediyorum..

Vilsonun ltf mudur, zulm mdr fark edemem,

nsanln hayat arkn o dndryor.
lm sarho edip yapt ispirto ile
Eceli nee diye gnlmze gnderiyor!

te yle bir durumda bile suu kendi stme alma

mann yollarn aryorum. "Ey kendini bana byk
tantan! Halime bak da varlndan utan!" diye Tan
ry sulamaya kalkyorum... Alnyazsna inan
mayan bir adama yakr m bu yaklam? Artk,
bulduu her eyi ien, her yere kusan ve rastgele san
bir adamm ben... Aclar iindeyim...

Istrap elim de bir asa g ib i.

B u ile lnde y r y e n im ben!
u m r m r m b ir a ba g ib i.
U cu nd an ltp siir y e n im ben!

te byle bir sabah gene Akif gelip buluyor beni iz

bemde... Yzme doru uzatt bir aynadr... "Bak!"
diyor... " Tanyor musun bu mahlku?" "N e yapa
ym?" diyorum... "Tedavi olacaksn!" diyor ve ko
lumdan tuttuu gibi Bakrky'e Mazhar Osman'a
gtryor beni...
zzet-ikram bir tedavi balyor... Mazhar Osman bir
oda bile veriyor bana... Gnlerce ykanmayan bede
nimi ykyorlar arap sabunlaryla... Temiz amarlar
giydiriyorlar... Gnde n yemek... Dzeliyo
rum... Ama yeniden kacam darya... Ve yeniden
karlaacam gereklerle... Korkuyorum... Gecikti
riyorum km... Rezillikleri haykramamak gene
ayn sonuca ulamam salam ayacak m?
(Glm set)
Svmek! Bundan iyi bir msekkin olabilir mi?
Svmek! Bu hususta hibir snr tanmamak gerekir...
Dolaysyla herkes iin bir hak olmaldr svmek...
Svmek zararsz bir eylemdir... nsan ipten bile kur
tarr... Kukusuz gldrmeyi de baardnz tak
tirde... Biliyorum ki bazlarnz svmenin fena bir
eylem olduunu dnyorsunuz... Bazlarnz da,
"Meziyetleri olan insanlara bari svlmemeli," di
yorsunuz... rnein, "O byk adamdr svme!...
 74

Dieri kktr svme!... Cahildir svme!... Deer -

S7.dir svme!... ocuktur svme!... Yaldr sv-
me!..."yleyse kime svmeli? Soranm size kime svp
de rahatlamak? te bundan dolay, sevmek zgr
l olduu gibi svmek zgrl de tannmaldr
insanlara... Neden derseniz, her insann havaya, suya,
ekmee olduu gibi svmeye de vardr ihtiyac...
nk her insann stnde bir byk insan daha
vardr. Belediye Bakamna sverseniz btn halk
sevinir.Valiye sverseniz, Bakan., iileri Bakanna
sverseniz vali, Babakana sverseniz ileri Bakan
ve btn halk... Ancak dengeyi iyi kurmak gerek...

SAHNEY MRMDE
NEFS EMMAREYE HTABIM

Alemin ban bahesini s....yim.

Snbiiln. gln, dikenini s....yim.
Blblnn yakarn s...yim.
Ksacas ilkbaharn s....yim.
I
Bana yoktur gerei gl bahesinin,
Karanlk gecenin,aydnlk gndzn,
Olannn, kznn, ksrann.
Hepsinin ta mezarn s yim.

Alamam ben, ben erkeim erkek.

Hayli gtr bana cefa etmek.
Minnet etmem bu mre dc be felek,
Aln al, tmarn s yim!

Gtr yoksullar aldatmak,

Yzdrp soma da kndeden atmak.
Gzn a da sen bana bir bak.
Ben senin onurunu s....yim!
 75

Siikii ay y/.e saym.

Glnn rengiyle kokusuna saym.
algcnn hay huyuna saym.
Kadehindeki keyll s yim!

Yok salas ikiyi brakp balamann.

Gl bahesindeki aan la/c gln,
Ruhnu/.u doyuran iki meclisinin.
Neesiyle, akamdan kalmln da s....yim!

Felein radmsa vartasna.

Saym aznn la ortasna.
Bunu yazsn cihan da hartasna,
Karalarn da denizlerini de s....yim!

Oh be! Dnya varm... Herkes glp geiyor... Belki

bir anne, duymamas iin karyor ocuunu ya
nmdan, ama dier insanlar mutlu... Aslnda herkes
svmek istiyor... Ama utanyor ounluk... Oysa
utanmak insan mutsuz eden en nemli engeldir insan
yaamnda... Utanan insan doya doya yaayamaz bu
yaanlas dnyada...

htiyarlk ile genlik diyerek

u hayat ikiye bldrme!...
Ey bykten de byk Allahm;
Benden evvel ....imi ldme!

Oh be! Ne kadar da rahatlyorum... yi geliyor deil

mi? Ancak bunlar kiisel svmeler... Yava yava bir
eylere de dokunmak gerek.. Bunun iin en iyisi ya
banclar, baka lkeleri semek... Baka lkelere,
onlarn insanlarnn dinlerine imanlanna sversen
kimse bask yapmaz sana... nk onlar baka lkeler
ve baka insanlardr...
 7l

S yi kaili dinini kahpe, gvur Avrupa'nn

Onu slah- adalet diye hakim yapann.
Vatikanda perken gtn kart papann.
Ararm asln Incil'e gnlsz tapann!"

Hounuza gidiyor deil mi? Sizin dnzda nk...

Ama biraz da bize dnelim mi? Gene de tedbiri elden
brakmadan...

Osunrdun iine org akord etmek iin.

Kardinal olsaydn Portekize Aygr mam.
Ciel, dzen meselesinde adn boklatma.
Dokuza kt m adn, inmez sekize Aygr mam!

Artk daha da ileri gidiyorum... nme gelene sv

yorum... Ama o da nesi? Bana kimse hibir ey yap
myor? Ufack bir tepki bile yok... Herkes glyor
yalnzca... Yoksa beni adam yerine mi koymuyorlar?
te bu anm a gider... Hem de ok... Oysa hem cid
diye alnmalym, hem de dediklerim yerine ulasn...
Ama nasl salayacam bunu? Buluyorum, buluyo
rum galiba!
(G lm ser keyifle...)
nsanmz kime deli der bilir misiniz? Bir adama durup
dururken deli demez insanmz... Bu lakab kolay
kolay verip pirelendirm ez hi kimseyi... nk o
kiiyi korumak iindir bu yaktrma...
"Bizim iin daha iyi barsn, hakszlklara bakal-
drsm, ama ona da bir ey olmasn! nk o'na bir
ey olursa baramaz bizim iin!" diyerek deerlen
dirir...
Bu nedenle de bu lakab kolay kolay vermez kimseye...
Dener, deerlendirir ncelikle... Yani zaman ister, sabr
ister, bylesine bir beklentisi olanlar iin... Ama benim
bekleyecek vesabredecek zamanm yok! Bu yana
 77

baksam ktlk, br yana baksam hakszlk... Ya

ayaa kalkm bilei bklmez karlara ne demeli?...
nsanlardaki bu bencillik srp gittike nasl salanr
eitlik? nsanlk savalarda kendi kendinin yzn
trmalamyor mu?... Btn bunlarn dzelmesinde en
byk engel olan her konudaki yobazlk ortadan
kalkmadan nasl girilir yeryznde bark bir d
neme?.... Byk lkelerin, kklerin topraklarnda,
yurtlarnda ne ileri var? Eer yurdun igal edil
mise,"Varsa dostun dipiindir, p de omuzunda
ta" o zaman... Ama hakl olmayan savalara lanet
olsun ve o savalara gidenlere de "Allah rahmet ey
lesin!"
Sz uzatmaya ne gerek var?
"Alaklk devrine srnsn krenin kanl lei!"
Hastabakclar nlm giydirip de tmarhane ko
uuna itelediklerinde btn balar bana evrildi...
Olanaklar lsnde alabildikleri kadar insan topla
mlar koua... Ben deyim yz, siz deyin yzelli
kadardlar... Bunlar deli balardr... Anlamsz yz
lerdir... Mutlulukla, mutsuzlukla, acyla, kederle
donmu grntlerdir... Ve bu yzlerin iki misli gz...
Bu gzlerin tamam stmde... Sonra yava yava
gelmeye baladlar bana doru... Ama bu kt bir
geli... Belli ki bana zarar verecekler... nk en n
lerde yanmda hemen bitiveren biri, "Hav! Hav!" diye
havlyor stme stme... Nerdeyse frlayp sracak
bacaklarmdan... Anlalan kpek sanyor bu gen
adam kendini... Kpekse ve bana saldnyorsa ona dur
demem gerekiyor yleyse... "H ot!" dedim ona...
"H ot! Hot!" Gya kuyruunu bacaklarnn arasna
kstrarak biraz uzaklat yanmdan..Ama dierleri
aktrmadan yanayorlar yanma... Bir anda evremin
sarldn grdm... Yanlmamm en iyimser yak-
 7K

famla dvecekler beni... Belki de paralayacaklar....

Ne yapabilirim? Biraz nce bana havlayan, zlgt yi
yince de uzaklaan yirmibe otuz yalarndaki deli,
yanat kn kn yanma ve bu kez dierlerine
havlamaya balad... "Hav! Hav! Hav!" Gelenler
durdular... Anlalan tepki verene yanamyorlar...
Hemen barmaya baladm elimdeki ney'i sallaya
rak:
"H erkes yerine! abuk! Daln!"
Geldikleri gibi gene sessizce uzaklatlar yanmdan...
Tpk bir filmin geriye alnmas gibi eski yerlerine
getiler... Ama kendini it sanan deli ayrlmyor ya
nmdan... Geldi, srtnd hatta, yaltakland bana...
"Yalakalk yapma," dedim ney'i bir sopa gibi kald
rarak... Venileyerek durdu..."Sen insansn, havlama!"
Anlyorum der g ib i:
"Hav! Hav! Hav," diye havlad yeniden...
"H avlam ak insana yakmaz... Hele hele kpeklik
asla!..."
Geldi ayaklarmn dibine uzand... Salarn oka
dm...
"N edir senin derdin? Neden setin kpeklii?"
"Hav...Hav..Hav," dedi yeniden...
"Havlama konu! nsansn sen!..."
Birden dili zld... nsan olarak konutu... Bir
kundura reticisinin yannda alyormu... "Hepiniz
kpek olacaksnz yanmda... Yoksa kovarm tm
nz de!" dermi adam... Adamn istedii gibi dav
ranm davranmasna ama kovulmaktan kurtulama
m gene de.. nk geerli olan ekonomik kurallar
dr... Ve kpek olmu, getirmiler buraya...
Kendini Baltac Mehmet Paa sanan biri ise yle
anlatt yks n :
"Ben, Baltac M ehmet Paal setim... Asl adm
 79

Tahsin... Gazeteciydim, buraya gelmezden nce...

Yazdm her yazdan bir anlam kartyorlard...
Hangi gn alp gtrecekler korkusunu Baltac ol
makla atlattm... Geri Katerina'y dzemedik ama
onun sayesinde kurtulduk dzlmekten..."
Bir bakas:
"Ben airim beyim ...air adam air olmaktan baka
ne olabilir tmarhanede bile," diye aklad... Sonra
elini uzatt: "air Cemil Hsn..."
Hele biri vard ki, bir sopay kl gibi yanna sarkt
m, bir elini de Napolyon'un nl resmindeki gibi-
gsne sokmu, gzleri bir noktaya dikili duruyor...
Glmek mi gerek buna, yoksa acmak m? "Bonapart
kendine gel! " diye bardm. Adamcaz sanki bir
dten uyanr gibi krei yere koydu... Sonradan
rendiime gre uyarmasaymm onu, bir iki da
kika iinde Napolyon'un dalgalara syledii iiri
okumaya balar, sonra da ou kez iirin sonuna
gelemeden azndan kpkler kararak krize girer
mi... Dierlerinin ykleri mi?... Anlatmann pek
gerei yok... nk btn ykler o kadar benziyor
ki birbirine...
stediimi aldm ve ktm hastaneden... Ne miydi
istediim?

Var ise elinde deli raporun,

Seni mahkm edemez emri adalci(bile...

Anlayacanz, darda kpek olmamak iin aldm

bu raporu...
(rkek mli yok olur birdenbire... Sanki silkinip yepyeni
bir insana dnmtr)
nce, byle bir rapora sahip olduumu, sanki ben
aklamyormu gibi duyurdum herkese... Halk ge
reini yapt... Kulaktan kulaa duyuldu bir anda s-
 NO

tanbul'da raporlu deli olduum.... Sonra m? Artk ne

sylesem :
"N e sylese yeridir, uzatmayn be delidir!" karlm
bulacaktm her yerde... Az kalsn en nemli eyi
unutuyordum... "D efol!" deyip kovdum iimdeki
teki'ni hemen...
(Masann zerine kar, el saila/arak)

KSEL ZGRLN ARKISI

ahid-i evk u safa etmez tevecch bizlere.

Talihin yaverini ezelde grtlandan bomuuz.
Gemi kirletilmi, durum bok, gelecek kenef.
Hrriyet anann gya gtnden domuuz!

Kimse knayamaz, biz kafa gz yarsak da.

Dve kavgaya var milletin elbet hakk.
Yatal yllardr yalnz msr ekmeine.
Kalmad halkmzn Hint horozundan fark.

Dersimi aldm uursuzdan, t istemem,

Haddini bilmek cihanda bir grevse eer,
Varsa yetenei halkn hakkn anlamak iin.
Kycnn her yumruu binlerce cebrail deer!

Hayvanlara bir hal olan bir kt.

Azgnlar bir uuruma akt,
Katrlara niforma yakt.
Gbek att eek kaftan iinde!

A braktn milleti, hrszl srdn ne,

sterim Allahtan, tez gnde talihin sne,
Bin uursuzluk, bin bela yamaktadr gnden gne,
sterim Allahtan, tez gnde talihin sne!

u boka bok deme.

Boklar duyarak ar eder,
 s

Zerresi boku diise.

Boku da berbal eder!

lkeyi alliisl edip yktlar.

Birtakm pankudu/. elendim sesin.
Kandlar, kandlar yllardr,
Ba k uyuz efendini sensin!

Skboaz etli yine halk susuzluk derdi.

Biliriz yaz aynn kenti bunaltan huyunu.
Boar stanbul'u eer toplarsa valimiz.
Belediye kapsnda dklen yz suyunu!

Aldka al, daldka dal.

aldka al, al al,
stersen ver yz dileke.
Ne sorgu var ne sual !

Hangi dinle bu krhane dzeldi.

Hangi ahn mlk viran olmad,
Hangi yasa, dzen kald temelli.
Dinli, dinsiz, filozof kelli felli!

Zelzele, yangn, dayak, kurun musallat olsada,

u mutlu gnler hakknda hl kukudayz,
Bar iindeyken bile devri iktidarda.
Yine sava varm gibi her gn ehit gmmekteyiz!

Olabildiince kalnlat yobazlk yeniden.

Softalk zorlu anrtyla ald yrd,
Kara bir kinle gericilik pusudan kt yine.
Yurdu ok gzel cehalet yeni balan brd!

Delikli demirin vurmaz olmaz.

Ardna geip de gz uydurmal,
 2

.*>11 insan olunun kama/ olma/.,

ziinii bilip de sz uydurmal!

Diktatre yaraland dediler,

Uursuz yldz abuk doar, batar,
Sen kpee kuduz de de gei ver,
Nasl olsa bir ldren kar!

Seimin sonu gelmez, yaamaktan maksat,

Kpry tehlikesizce koarak gemektir.
Oyunu verdiin kiinin soyunu bilmezsen.
Kendisi, kendisinin dmann semektir!

Dinimizde edeb, haya arama.

Sanma, dnyadan arlanr gideriz.
Devrim snrnn sonuna kadar.
Cahillik iinde yuvarlanr gideriz!

Be hey drz!

*Ne iin var Tanr ile aramda?

Sen kimsin ki orucumu sorarsn!
Hakikaten gzn yoksa haramda.
Ba aa niye trban sorarsn?

Rak, arap iiyorsam sana ne?

Yoksa sana bir zararm, ierim.
kimiz de gelsek kldan kprye,
Ben drstsem sarhoken de geerim.

Esir iken mmkn mdr ibadet?

Yatp kalkp ATATRKe dua et!
Senin gibi drzlerin yznden,
Dininden de souyacak bu millet!
jk
Bu son 5 drtlk. Mutlu clik'in Cevaben adl kitabndaki ayn adl
iirinden alnmtr (Ario Yay., 1998).
 3

galdeki hali sakn ulma,

ATATRKe dil uzatma erefsiz.
Sc anandan yine kardn ama.
Bahan kimdi bilemezdin erefsiz!

Riyakrsn, sakal gizlemez seni

Haram ile doldurmusun keseni.
Dokunulmaz sanrsn sana ama.
Dokunursa bu millet s seni!

...diyerek dolatm ortalarda... Ve hikimse yapamad

hibir ey bana... nk ben deli raporuyla atm
nm... Sizi kurtarr m byle bir rapor, bilemem!..
Ha! En nemlisini unutuyorduk az kalsn... Artk an
ladm, neden topland bunca insan buraya... nk
onlarn yerine de svdm hep.... Ve syleyemedikle
rini syledim onlarn yerine de... Halkn gz, kula
ve azolduum iin de toplandlar buraya... nk
kimse memnun deil bu giditen... Siz de bundan
dolay gelmediniz mi buraya? Belki de bazlar emin
olup sevinebilmek, gmldm gzeriyle gre
bilmek amacyla gelmilerdir buraya... Kim bilir?
Artk ayrlk vakti geldi... Birazdan yaplacak tren...
(Uzaktan davul, zurna, ney sesleri... Acyla inleyenin-
sanlar...)

Felsefemde yok tem ben nk srr- vahidim

Cem-i kesrette yekunen sfr mutlak olmuum.

(Yava yava dnp tabuta doru yrr, yavalatlm

bir filtngibi... Durur, izleyicilere dner yeniden)

Artk hayat iin yetiir bunca kzgnlk.

Dinlenmek isterim, yoruldu kederim.
Artk bedenin sonu, dilin sonu, hayalin sonu.
Dnyada imdi ben dahi bir fazla skletim.
 4

(Sesler inanlmaz boyutlara ykselir...

Silah ve bom ba sesleriyle oalr...
plere tuttrlnkesik insan kafalar iner tepeden sah
nenin eitli yerlerine...
O labildiince oktur kesik kafalar... Aslm bir isan
maketi, bir ipin ucunda birdenbire tepeden iniverir sah
neye... Sallanm aktadr...
Sarklar, yeil bayraklar, ipler, kazklar gee iniverir te
peden. D ardan,atrtlar duyulan yancnn alevleri
yansm aktadr b grnm e... Neyzen bu grnm e
bakar)

Yaratln srr, devrimi ekli bak ikenceye

Altyiiz yl sonra mevcudiyel-i fanisini
Sska bir srtlan mezarndan karm paralar
Yunusun hak olmayan enkaaz- cismanisini!

(Neyzen,tabuta girer....
Tpk at gib i kapatr kapa...
inlem eler haykra dnm tr iterdeyse...)

10 Eyll 1998, stanbul.

SON