Kerem Kasideleri

A..
Trkiyat Aratrmalar Enstits Dergisi Say 39, Erzurum 2009 ~919~

Prof. Dr. Hseyin AYAN zel Says
KEREM KASDELERNE DAR
About Euloges On Kerem

Dr. Zehra GRE
Z
Nazirecilik gelenei iinde nemli bir yere sahip olan kerem redifli
kasidelerin ilki, nazire mecmualarna gre XV. yzyln byk airi eyh
tarafndan yazlmtr. Onu tanzir eden ilk air Ahmed Paadr. Kerem
redifli kaside denilince akla ilk gelen isim olan Ahmed Paa, sonradan bu
redifle nazire yazm airler zerinde eyhden daha fazla bir etkiye
sahiptir.
Nazire mecmualarnn ve divanlarn taranmas neticesinde kerem
redifli on bir kaside tespit edilmitir. Bu makalede, eyhden balayarak
elde edilen on bir kaside ve airi sz konusu edilmitir. Bunlar arasnda
Resm, Mehd, Ahmed-i Rdvn, Ak-i skdr ve Ysrye ait olanlar
yazl sebepleri, ekil ve muhteva zellikleri asndan incelenmitir.
Ayrca yukarda saylan airlerin kerem redifli kasidelerinin
transkripsiyonlu metinleri sunulmutur.
Anahtar Szckeler: Nazire, kaside, redif, kerem kasideleri, eyh,
Ahmed Paa.
ABSTRACT
The first of the eulogies with the rhyme kerem, which have a
significant place in the tradition of poems written to emulate (paralell)
others, was written by Sheikhy, the great poet of the 15th century, according
to magazines of this poetic tradition. The first poet trying to emulate him
was Ahmed Pahsa. Being the first name that comes to mind concerning
eulogy with the rhyme kerem, Ahmed Pahsa had a greater influence than
Sheikhy on poets who wrote emulating (paralell) poems with this rhyme .
As a result of an examination of the magazines of emulation and divan
poetry, 11 eulogies with the rhyme kerem were determined. The present
article is on these eleven eulogies and their poets beginning with Sheikhy.
Among these, those belonging to Sheikhy, Ahmed Pahsa, Mehdy, Ahmed-i
Ridvan, Ashky Uskudary and Yusry were examined in terms of the reasons
why they were written, and their characteristics of form and content.
Moreover, transcribed texts of the eulogies with the rhyme kerem
belonging to the poets cited above were presented.
Keywords: Emulating poem, eulogy, rhyme, kerem eologies, Sheikhy,
Ahmed Pahsa.
Seluk niversitesi, Eitim Fakltesi, Trke Eitimi Blm rt. yesi.
TAED 39, 2009, 919-957

~920~Z.GRE:KeremKasidelerineDair
Giri
E ski Trk Edebiyatnda kerem redifli kasideler, nazire geleneinin

en dikkate deer manzumelerinden biridir. Nazire mecmualarna ve
kaynaklarn verdikleri bilgilere gre kerem redifiyle yazlm ilk
kaside ya da nazirecilikte zemin (model) iir olarak adlandrlan manzume, XV.
yzyln eyh-uar, Hsrev-i uar, Emr-i uar, Serdr- uar
sfatlaryla hret bulan airi eyhye aittir. Yaptmz aratrmaya gre
eyhnin bu kasidesi kendisinden sonra on bir air tarafndan tanzir edilmitir.
Bu iire nazire yazan ilk air Ahmed Paadr. Ahmed Paa bu redifle iki kaside
yazmtr. Tespit edildii kadaryla kerem redifli kasidesi olan airler, yle
sralanabilir:
XV. yzyl: eyh, Ahmed Paa, Resm, Mehd, Cem Sultan, Ahmed-i
Rdvn, Behit Ahmed Sinan, Nect Bey.
XVI. yzyl: Hayl, Gelibolulu li, Ak-i skdr
XVIII. yzyl: Ysr. 1
eyh
Yaad dnemde stadl kabul edilen eyh, Trk edebiyatnda
Ahmed Paadan balayarak Fuzlye kadar etkisi yzyllar boyu devam etmi
bir airdir. Birok kaside ve gazelleri zellikle XV ve XVI. yzyl airleri
tarafndan tanzir edilmitir. Bu etki yeeni Ceml ve Ahmet Paada daha
kuvvetlidir. Ceml onun gazellerine nazire yapt gibi, Hm v Hmyn
mesnevisinin bandaki gazelleri, eyhnin Husrev u rn mesnevisindeki
kasideleri rnek alarak yazmtr. 2
eyhnin Germiyanolu Yakub Beye sunduu 22 beyit uzunluundaki
kasidesi bir methiyedir. 3 Germiyanolu Yakub Beyin cmertliinin vgsnn
yapld manzumede air, onun ihsann beklediini dile getirir. eyh,
iirlerinde muhitinden ve devrinden ikayet eden bir airdir. Bu ikyetleri
1
Bu kasidelerden Ahmed Paa, Cem Sultan, Behit Ahmed Sinan, Nect Bey, Gelibolulu li ve
Haylye ait olanlar, Prof. Dr. Mine Menginin danmanlnda Nazire Gelenei inde Kerem
Kasideleri adyla bir yksek lisans tezinde konu edilmitir. Tezde, kasideler nazire gelenei
asndan tahlil ve mukayese yntemiyle incelenmitir. (bk. Mehmet Irklata, Nazire Gelenei
inde Kerem Kasideleri, ukurova niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Adana, 2007, 241s.)
Bu sebeple yukarda saylan kasideler almann dnda tutulacak, Giri ksmnda bunlarla ilgili
ksa aklamalar yaplmakla yetinilecektir. almann esasn dier kasideler oluturacak ve bu
manzumelerin transkripsiyonlu tam metinleri makalenin sonuna ilave edilecektir.
2
F.Kadri Timurta, eyhinin hreti ve Tesiri, Makaleler ( hzl. Mustafa zkan), s.477-478
3
Ali Canib Yndem vd., eyh Divan, Tarama Szl ve Nsha Farklar, stanbul, 1942, s. 28-
29.
TAED 39, 2009, 919-957

A.. Trkiyat Aratrmalar Enstits Dergisi Say 39, Erzurum 2009 ~921~
sanatnn anlalamamas, kendisine haset edenler ve takdir edilmedii iin refah
iinde yaayamadna dairdir. Timurta, eyhnin bu ikyetlerinin hakl
taraflar olduu grndedir. Buna gereke olarak Germiyanolu Yakub Beyin
iirden pek anlamamasn gsterir. Her ne kadar iirden anlamasa da
Germiyanolu Yakub Bey cmert bir hkmdar olarak tannmaktadr. 4 Onun,
ayn zamanda tabibi ve musahibi olan eyhyi ltuf ve ihsanndan mahrum ettii
dnlemez. Bu sebeple kasideden alnan,
kr kl fakrunile itme ikayet eyh

Derdne h- kerm eyleye dermn- kerem (19. beyit)
beytini, fakirliinden dem vuran airin maduriyeti olarak deil, kerem tartsn
eline aldnda iki cihann nimeti onun himmetinin yannda hafif kalr dedii
(12. beyit) Yakup Bey tarafndan, sanat ruhunun takdir edilmesini isteme
eklinde deerlendirmek daha yerinde olacaktr.
Ahmed Paa
Bilinen kerem kasideleri iinde en mehuru olan kaside, Ahmed
Paaya aittir. Fatih Sultan Mehmedin vgs hakknda yazlan kaside 35 beyit
uzunluundadr. 5 Tezkirelerin aktard bilgilere gre, Ahmed Paa ilim, fikir,
sanat gibi pek ok konuda padiahn nazarnda nemli bir ahsiyet olup vezirlik
makamna kadar ykselmitir. Padiahn aire olan tevecchn ekemeyenler,
onu padiahn gznden drmek iin ortaya ahlk bir dedikodu atarlar. Bunun
neticesinde padiahla aras alan Ahmed Paa, Fatih Sultan Mehmedin gazabna
urar. Padiah Ahmed Paay nce ldrtmek niyetiyle hapsettirir; sonuta
Ahmed Paa mafiret dilemek iin kerem kasidesini yazar. Fatih Sultan
Mehmed de hem hocalk hatr hem de dier stn vasflar sayesinde Ahmed
Paann cann balar, ancak saraydan uzaklatrr. 6
Ali Nihad Tarlan, Ahmed Paa Divan adl eserinin giri ksmnda
kerem kasidesinin tezkirelerin syledii ahlak sebepten yazlmadn,
kasidenin mahiyetini bilmediimiz bir sebeple ancak tevecch ve alakay
4
F. Kadri Timurta, eyhinin Hayat ve ahsiyeti, Makaleler (hzl. Mustafa zkan), Ankara,
1997, s. 421-423.
5
Ali Nihad Tarlan, Ahmed Paa Divan, stanbul, 1966, s. 60-63.
6
Rdvan Canm, Latf, Tezkiret-uar ve Tabsratn-Nuzam (nceleme-Metin), Ankara, 2000,
s. 157-158; Knalzde Hasan elebi, Tezkiret-uar (hzl. brahim Kutluk), Ankara, 1989, C.
1, s. 136; ; Filiz Kl, Meir-uar, nceleme-Tenkitli Metin (Yaynlanmam Doktora Tezi,
Gazi niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits), Ankara, 1994, s. 108-109; ; Beyn, Tezkiret-
uar (hzl. brahim Kutluk), Ankara, 1997, 74; Mustafa sen, Knhl-Ahbrn Tezkire Ksm,
Ankara, 1994, s. 131.
TAED 39, 2009, 919-957

kaybeden bir insann onu tekrar kazanmak iin yazlan bir manzume olduunu
ifade eder. Tarlan, Fatih gibi kadirinas bir padiahn bu denli takdir ettii
vezirini sadece ahlk bakmndan bir anda ldrtmeye kadar gitmeyecei, tezkire
yazarlarnn hikyeyi rivayet halinde nakledip, yeterince incelemedikleri ve
kerem kasidesinin ruh ve slbunun bu ekilde dnmeye izin vermeyecei
grndedir. 7
Ahmed Paann kerem kasidesini incelediimizde Ali Nihat Tarlann
grlerine katlmak mmkndr. Gayet ince, duygusal ve mkemmel bir tarzda
yazlm kasidede, lm korkusu iinde olan bir insann edas bulunmaz. Bununla
birlikte padiah ile Ahmed Paa arasnda getii rivayet edilen hadiseyi
hatrlatacak bir iaret de yoktur. Ancak hadisenin ne olduu belirtilmese de,
Ahmed Paa, aadaki beyitte padiahn alak insanlarn szn dinlememesi,
onlara inanmamasn ister. Bu da Ahmed Paann kendisine iftira edildii,
sylenenlerin alak kimselerin rn olduu eklinde deerlendirilebilir:
Ekreml-halksn iy vsta-i kd- kerem
Her lemn szin iitme budur n- kerem (26. beyit)
Aadaki beyitte de padiaha, vg blbln gam kafesinde brakma,
diyen airin bu syleyii onun hapis hayatn dndrmektedir. Zira tezkirelere
gre air, bu kasideyi hapisteyken yazmtr:
Midhatin blblini gam kafesinde koma kim
Hayfdur ttye zehr iy ekeristn- kerem (25. Beyit)
Kerem kasidesinin belki de en bilinen ve syleyi asndan en
mkemmel beyti udur:
Kul hata klsa nola afv- ehenh kan
Tutalum iki elm kanda imi kan kerem (27. beyit)
Bu beyte bakarak, airin hata ilediini kabul eden bir edasnn olduu
sylenebilir. Ancak kullarn hatada bulunmasnda alacak bir ey yoktur.
Tutalm ya da farzedelim iki elim kandaym, diyerek aslnda kabahatinin o
kadar byk olmadn, eer byleyse de affa mazhar olmas gerektiini ifade
eder.
Sonu olarak, Ahmed Paann bu kasideyle balanmay diledii aktr
ve kasidenin slbu, affn bekledii kabahatin hi de basit olmadn
hissettirecek mahiyettedir. Dier taraftan Ahmed Paann yaad yzylda
7
Ali Nihad Tarlan, Age, s. VII-VIII.
TAED 39, 2009, 919-957

ahlak bir su, bir insann lmne ferman verilmesi iin de yeterli bir sebep olsa
gerektir.
Ahmed Paann divannda 43 beyitlik bir kerem kasidesi daha vardr. 8
Kaside,
Yine d old bu gn irdi devrn- kerem
Zevk u ay it yine hurrem olup ey kn- kerem
beytiyle balar. Zaman zaman Ahmed Paann kerem redifiyle yazd bu iki
kaside kartrlmtr. Nitekim kaynaklar, Ahmed Paann sadece bir
kasidesinden bahsetmektedir ve bunlarda rnek verilen beyitler, her iki kasideden
alnmtr. Bu kasidenin,
Yani kim saf- devrn mun-i fuzal
Kayag topragdur srme-i ayn- kerem (11. beyit)
beytinden hareketle kasidenin bir vezire yazld anlalmaktadr. Kaynaklar bu
vezirin Mahmud Paa olabileceini belirtmektedirler. 9
Cem Sultan
Cem Sultan, eyhyi tanzir eden bir baka airdir. 74 beyit
uzunluundaki kasidesini, byk kardei Sultan II. Byezide sunmutur. 10
Babas Fatih Sultan Mehmedin lm zerine, aabeyi II. Bayezid ile saltanat
mcadelesine girien, hi olmazsa hkmdarl paylamak isteyen Cem Sultana
bu istei pahallya ml olmutur. Bu hrsla Cem Sultan, hazin bir hayat maceras
iinde olmu, baz savalar ve malubiyetlerden sonra Rodos valyelerinin ve
Papann eline dmtr. 11 Her ne kadar Rodosta bir hkmdar gibi karlanp,
hrmet grse de valyelerin menfaati iin kullanlacak bir esir olmutur.
ehzde, iinde bulunduu felaketin nemini kavram ve buradan II. Byezide
yazd mektupta kendini kffr elinde brakmamasn rica etmitir.
ehzdenin II. Byezide yazd bu tazarrnme kendisinin vicdanen ne kadar
perian ve piman olduunun bir vesikasdr. Yaptklarndan ztrap duyarak
byk bir znt ile kardeinden zr dileyip affn ister. Ancak bu durumda
kardeinden ald cevaplarla ithama urar, ac szlerle gururu incinir. Bu yzden
Cem Sultan, iinde bulunduu firar ve esaret hayat iinde zt duygu ve
8
Ali Nihad Tarlan, Age, s. 82-84.
9
Turgut Karabey, Ahmed Paa, Hayat, Edeb Kiilii, Eseri ve Baz iirlerinin Aklamalar,
Erzurum, 1991, s. XII-XIII.
10
Cem Sultan Divannn niversite Ktphanesi TY 5547 numarada kaytl bulunan nshasnda bu
manzumenin banda Cem Sultn Selme yazup irsl eyledii kasde v niyzdr bal
yazldr.
11
Nihad Sami Banarl, Resimli Trk Edebiyat Tarihi, stanbul, 1971, s. 450.
TAED 39, 2009, 919-957

dnceler arasnda bocalar. Bu ztlk, acz ve gurur eklinde eserlerinde kendini

gsterir. 12
Cem Sultann kerem kasidesi tespit edilen kasideler arasnda en uzun
olandr. Ar szlerle vd memduhunun ltfu, cmertlii gayet zarif
hayallerle ve tebihlerle ilenmitir. air, halini ortaya koyduu 33. beytten sonra
II. Byezid karsnda aczini ifade etmitir. Bu beyitler olduka dokunakl ve
liriktir:
Dilini deldi Cemn tg- cef hme bigi
Nme takrr idemez hlini sultn- kerem (33. beyit)
Ben ne dille seni vasf eyleyem iy zll- Hud
Hak kimdr ki seni medh ide iy kn- kerem (34. beyit)
Lk b-vsta hlm sana arz eylemege
Bu redfi bana arz eyledi hulln- kerem (35. beyit)
Kasidenin devamnda da air, bir hata iine dtn, sultana nankrlk

ettiini-hatta bunu keremin ekmei gzme dursa almamal, diye bir beddua
ile ifade eder- sultann kapsna bir ayp ile yz vurduunu syleyerek,
affetmenin sultanln anndan olduunu yazar. Cem Sultan, sk sk iinde
bulunduu durumun kendisine reva olmadn tekrarlar ve umaram diyerek
padiahn inayeti iin mitvar olur. Bu syleyilerle urad felaketin idrakinde
olan airin aresizlii hissedilir. Kaside, II. Byezidin mrnn devletinin
devam iin sylenmi olduka gzel bir dua ile biter. Ne yazk ki btn bu ackl
hl, yalvaran szler netice vermez ve Cem Sultan, kendisine nazire yazd
Ahmed Paa kadar ansl olamaz. Kasideyle umduunu bulamaz ve mr, gurbet
elde, esarette iken bir zehirlenme ile nihayet bulur.
Behit Ahmed Sinan elebi
Doum ve lm tarihleri hakknda kesin bir bilgi yoktur. II. Byezidn
himayesinde iyi bir renim grmtr. Bir sre sancak beylii yapmtr.
Padiahn hizmetinde bulunduu srada gzden dnce, hayatndan endie
ederek korkup rana kamtr. Heratta, Sultan Hseyin Baykaraya snan
Behit, burada Ali ir Nev, Molla Cmi gibi dnemin nl airleriyle
tanmtr. Bir sre sonra Hseyin Baykarann Behitnin affedilmesi iin bir
eli ve beraberinde eitli hediyeler gndermesi ve kendisinin padiaha kerem
redifli bir kaside takdim etmesi sonu verince II. Byezidn affna mazhar olmu
ve tekrar stanbula dnmtr. Gazellerinde aatay ve Azer Trkesi
zelliklerine yer veren Behit, iirlerinde Ali ir Nev ve Hseyin Baykaradan
12
smail Hikmet Ertaylan, Sultan Cem, stanbul, 1951, s. 150.
TAED 39, 2009, 919-957

etkilenmi; Osmanl airleri iinde hamse airlerinden biri olarak kabul
edilmitir. Divanndan bahsedilmekteyse de ele gememitir, baz mecmualarda
iirlerine rastlanlmaktadr. 13
Behitnin divanna ulalamad iin, kerem redifli kasidesinin
tamam elde edilememitir. Kaynaklarn verdii bilgilere bakarak kasidesini II.
Byezide sunduu anlalmaktadr. Seh Bey, kasideden aaya verilen beyti
aktarmaktadr. Beyitten anlaldna gre hayat hikyesinin de nda air, bu
kasideyi padiahtan hatasnn balanmas iin yazmtr:
Ne kul ola ki ann olmaya crm gnehi
Ne hat ola ki afv etmeye sultn- kerem 14
Nect Bey
Nect Bey, kasidesini ehzde Mahmud vasfnda yazmtr. Kaside, 32
beyit uzunluundadr. 15 Maiyetinde bulunduu ehzade Abdullah vefat edince
Saruhan sancana tayin edilen Nect Bey, ehzade Mahmudun maiyetine
verilmi ve nianclkla grevlendirilmitir. iire ilgisi olan ehzade Mahmud ile
aralarnda sk bir mnasebet kurulmutur. Aa yukar yl yannda
bulunduu ehzade Mahmuda yedi kaside, iki kta, terci-i bend tarznda yedi
bendlik bir mersiye ve lmne bir tarih yazmtr. Btn iirlerinde memduhunu
zengin sfatlarla vmtr. 16 Kerem kasidesi de bu zellikleri tayan bir
manzumedir. airin kasideyi sylemesindeki asl ama, ehzadenin cmertliini
vp ondan ihsan umarak, dnyalk dilemektir. Kasidede maksadn dile
getirildii beyitlerde; Nect klenin szlerini dinle ve ltufta bulun ki o,
cmertlik hnn ven ihsan bahesinin blbl olmutur. Ey keremin sultan ben
kleni dnyann zulmnden kurtar ve ben fakire ltuf ile bak. Ltuf ve iyilik det
iken sen cefa yapsn kurma, cmertlik imkan varken eziyete meyl etme (23-26.
beyitler), diyen air aczinden bahsederek, ehzadenin kendisine ltuflarda
bulunmasn istemitir. Baka bir ifadeyle Nect Beyin bu kasidesi, ehzade
Mahmudun cmertlii vasfnda bir methiyedir.
13
Mustafa sen, Seh Bey Tezkiresi, Het Behit, Ankara, 1998, s. 172; Rdvan Canm, Latf,
Tezkiret-uar ve Tabsratn-Nuzam (nceleme-Metin), Ankara, 2000, s. 194-196;
Knalzde Hasan elebi, Tezkiret-uar (hzl. brahim Kutluk), Ankara, 1989, C. 1, s. 225-
226; Hasan Aksoy, Bihit Ahmed Sinan elebi, TDVA, C. 6. s. 144-145.
14
Mustafa sen, Seh Bey Tezkiresi, Het Behit, Ankara, 1998, s. 172.
15
Ali Nihad Tarlan, Nect Beg Divan, stanbul, 1693, s. 69-71
16
Mehmed avuolu, Nect Bey Divannn Tahlili, stanbul, 1971, s. 59.
TAED 39, 2009, 919-957

Hayl Bey
Hayl Bey, pek ok kasidesi gibi kerem redifli kasidesini de Knn
Sultan Sleyman iin yazmtr.
Geri ba egmedi Cemd ile hkna kerem
Geldi old bugn h Sleymna kerem
beytiyle balayan ve airin divannda Kasde-i Kerem balyla yer alan
manzume 23 beyit uzunluundadr. 17 Knnnin iltifat ve himayesini kazanm
bir air olan Hayl Bey, onun devrinde rahat bir hayat srm ve sanatnn
parlak dnemini icra etmitir. Padiaha sunduu gazeller ve kasideler sayesinde
kendisine nce ulfe balanm sonra tmar ve zeamet verilmitir. Pek ok
iirinde tevliyet, dirlik, tmar istemitir. 18 Nitekim airin kerem redifli
kasidesinde de maksadn dile getirdii beyitlerde; esirgemeden vermek padiaha
mahsustur, bu arada beyler ise daha rezil olmu alalmlardr, emirlere
yaraacak cmertlik bunlarn yaradllarnn cimrilii haline geldi, birisinin
makamn bana ltfet ki cmertlik, bayramn ucundaki hilli Zuhal yldzna
ulatrsn (19-20. beyitler), diyerek bir mansp istediini aka ifade etmitir.
Gelibolulu li
16. yzyln hem tarih hem de edebiyat alannda pek ok eser veren
nemli isimlerinden biri olan Gelibolulu l, divannda yer alan 37 beyit
uzunluundaki kerem redifli kasidesini maiyetinde grev yapt Lala Mustafa
Paaya yazmtr: 19
Mr-i mrn- Budin Hazret-i Paa-y kerm
Mustafa-nm u al-himmet Dr-y kerem (11. beyit)
Gelibolulu lnin naziresinde dikkat eken bir husus kafiye ile ilgilidir.
Manzume, kafiye farkll ile zemin iirden ve tespit edilen dier nazirelerden
ayrlr. Nazire geleneinde zemin iirle nazire arasnda kafiye birliinin
bulunmas yaygn kabullerdenden birisidir. Bu durum nazire kavramnn
tanmlanmasnda da nemli bir l olmakla birlikte her zaman belirleyici bir
zellik deildir. Baka bir ifadeyle bu zellik btn nazireleri
kapsamamaktadr. 20 Nitekim kerem redifli kasidelerin zemin iiri olan
eyhiye ait kasidede n sesleri kafiyeyi tekil ederken Gelibolulu lnin
kasidesinde sesi kafiyeyi oluturur.
17
Ali Nihat Tarlan, Hayl Bey Divan, stanbul, 1945, s. 47-48.
18
Cemal Kurnaz, Hayl Bey Divannn Tahlili, stanbul; 1996, s. 25.
19
. Hakk Aksoyak, Gelibolulu Mustafa l ve Divanlarnn Tenkitli Metni (Yaynlanmam
Doktora Tezi, Gazi niversitesi. Sosyal Bilimler Enstits), Ankara, 1999, s. 91-93.
20
M. Fatih Kksal, Sana Benzer Gzel Olamaz, Divan iirinde Nazire, Ankara, 2006, s. 33 vd.
TAED 39, 2009, 919-957

Kasidede Lala Mustafa Paann cmertliinin vgsn yapan air,
aadaki beyitlerden de anlalaca zere Paadan himmet ummaktadr:
Server lutf ile ansan nola l kuln
Ol dahi kalmasa ahdnde mberr-y kerem (29. beyit)
Hak bilr d-i derghun o vassfndur
Mstehakdur ne kadar klsa temenn-y kerem (30. beyit)
Bezmn mmdi gelr gnline nkim her dem
Lzm old ana vallah hedy-y kerem (31. beyit)
ltiftun durur ancak garazum yoksa eh
Bendedr nazm- gher-puma lala-y kerem (32. beyit)
RESM, MEHD, AHMED- RIDVN, AK- SKDR VE

YSRNN KEREM REDFL KASDELER
a. Kaside Yazarlar, Kasidelerin Memduhlar ve Yazl Sebepleri
Resm
Ahmed Paa, Fatihin affna mazhar olup Bursaya srldkten sonra,
devrin byk airi olarak, Bursa airlerinin stad ve koruyucusu olmutur. 21 Bu
airlerden biri de Resmdir. Bezzz olan Resm, hem iir sahasnda hem de resim
sanatnda ustadr. zellikle gazel tahmis etmede ok baarldr. Latif,
tezkiresinde bu tahmisleri b-bedel olarak deerlendirir ve Resmnin iirlerinin
elden ele dolatn belirtir. Anadolu airlerinden zellikle eyh, Ahmed Paa
ve Nizmyi stn tutan Resm, onlarn her birinin birer gazelini tahmis
etmitir. 22 Kabiliyetli, gnl ho, iirinden holanlan, zellikle gazelleri
beenilen 23 ayn zamanda hiciv ve hezele de merak olan air, zamann
byklerinden birine manzum bir arz- hl vermi caize beklerken sadece takdir
edilince kzarak, aada matla beyti verilen yuf redifli bir gazelle
hicvetmitir. 24
Rzgrun bize bu zulm-i firvnna yf
Varmuz virmez ele dver-i devrna yf
Kaynaklardan anlaldna gre, fazla bir tahsili olmamakla birlikte,
Ahmed Paann meclislerinde bulunan ve buralarda kendini yetitiren Resm,
21
Haluk pekten, Divan Edebiyatnda Edeb Muhitler, stanbul, 1996, s. 218.
22
Rdvan Canm, Latf, Tezkiret-uar ve Tabsratn-Nuzam (nceleme-Metin), Ankara,
2000, s. 272.
23
24
Mustafa sen, Knhl-Ahbrn Tezkire Ksm, Ankara, 1994, s. 137.
TAED 39, 2009, 919-957

iir sahasnda Ahmed Paay takip etmi, onun birok iirine nazire
sylemitir. 25 Resmnin Eirdirli Hac Kemlin Cmin-Nezir adl nazire
mecumasnda rastladmz kerem redifli kasidesi 26 de Ahmed Paaya nazire
niteliindedir. Ad geen mecmuada, eyhye nazire yazd iirlerin varlndan
hareketle ve kaynaklarn verdii bilgilere bakarak eyhnin Resm zerinde
etkisi olduu anlalmaktadr. Ancak kerem kasidesi sz konusu olduunda,
Resmnin kasidesinin eyhden deil, Ahmed Paadan izler tad grlr.
Kasidenin pek ok beyti Ahmed Paann kerem kasidesinin beyitlerini andrr.
Her iki kasidenin matla beyitlerindeki syleyi benzerlii, bu etkiyi
rneklendirebilecek niteliktedir:
Ahmed Paa:
Ey muht-i keremn katresi ummn- kerem
Bg- cd ebr-i kefnden tolu brn- kerem
Resm:
Ey serr-i keremn pyesi pyn- kerem
Himmetn sahn- ser perdesi eyvn- kerem
Kasidenin aadaki beytine bakarak devrin padiah Fatih Sultan
Mehmede yazld anlalmaktadr:
ftihr- ulem yan hudvend-i cihn
b-ry- fuzal hazret-i sultn- kerem (5. Beyit)
Padiahn cmertliinin vgsnn yapld kasidede Resm, onun
lutfundan, ihsanndan nasiplenme isteini dile getirmitir:
Nola hn- keremn toylasa ben dervini
Olmuam zviye-i lutfuna mihmn- kerem (20. beyit)
Kabe-i ehl-i recdur iig Merve hakk
Saym oldur ki tavf eyleym ey kn- kerem (21. beyit)
rem iigne yz zrile urdum yire yz
Nazar itsen nola ben bendeye sultn- kerem (22. beyit)
Resmiy gam yime imden gir var eyle du
Hlni anlad v bildi shan-dn- kerem (23. beyit)
Mehd
Bursal olan Mehd, Fatih Sultan Mehmedin makbul tuttuu
airlerdendir. Neeli, gler yzl, nktecidir. rticalen iir syleme kabiliyeti ve
25
Haluk pekten, Divan Edebiyatnda Edeb Muhitler, stanbul, 1996, s. 128.
26
Eirdirli Hac Keml, Cmin-Nezir, Byezid Genel Ktp., Nu. 5782, v. 240b.
TAED 39, 2009, 919-957

mkemmel bir Farsas vardr. Padiahn ok ihsann grmtr. 27 Bununla
birlikte baz tezkirecilerin ve zamann airlerinin eletirilerine hedef olmutur.
Gelibolulu lye gre, iirlerinde mana aramak bounadr ve szleri henz n-
phte iken padiah onu air addetmitir. 28
Mehdnin, Cmin-Nezirde tespit ettiimiz naziresi Nazre-i Mehd
be-Nm- Mehemmed Gz balyladr. 29 Balktan da anlalaca zere
Mehd, kerem kasidesini Fatih Sultan Mehmede yazm ve sunmutur:
Hn Mehemmed ki diyr- Araba old penh
Rm slr Acem serveri sultn- kerem (9. beyit)
Yazlan nazireler iinde en ksa olandr. On beyit uzunluunda olan
kasidede air, padiahn vgsn fazla uzatmamtr. Kasideden anlaldna
gre, yazl sebebi bir bor meselesidir. Bu yzden padiahtan yardm ister:
Borcdan kurtulayn sormyayn kimseye kim
Kan yin-i seh kandadr erkn- kerem (12. beyit)
Ahmed-i Rdvn
XV. yzyln ikinci yarsyla XVI. yzyln ilk yarsnda yaam olan
Ahmed-i Rdvn, Ohr veya o evrede domutur. Kaynaklarda babasnn adnn
Abdullah olarak kaydedilmesi ise onun devirme olduunu gsterir. Bir ara
defterdar olmu, sonra da Anadolunun deiik yerlerinde ve Rumelide sancak
beyliklerinde bulunmutur. II. Byezid tarafndan kendisine Dimetoka
yaknlarndaki Ahmed Fakihl (Ece) Ky verilmitir. Hayatnn son yllarn
Edirnede geirmitir. Eserlerinde hayatyla ilgili btn yaknmalarna ramen,
Edirnede medrese, tekke ve trbe yaptracak kadar maddi gce sahip olan air,
Ttnsz ya da B-duhn lakaplaryla tannm olup, Edirnede lmtr. 30
Latif, Ahmed-i Rdvnn ok sayda iiri bulunmasna ramen,
iirlerinin edeb deeri bulunmadn syleyerek, sadece vezinli szler syleyen
biridir, iirlerinin, ifade ve slbunun tad tuzu yoktur, defter ve divannn,
27
2000, s. 509.
28
Mustafa sen, Knhl-Ahbrn Tezkire Ksm, Ankara, 1994, s. 145.
29
Eirdirli Hac Keml, Cmin-Nezir, Byezid Genel Ktp., Nu. 5782, v. 242a.
30
smail nver, Ahmed-i Rdvn, Hayat, Eserleri ve Edeb ahsiyeti (Baslmam Doentlik Tezi),
Ankara, 1982, s. 16-28; Rdvan Canm, Edirne airleri, Ankara, 1995, s.27; Rdvan Canm,
Latf, Tezkiret-uar ve Tabsratn-Nuzam (nceleme-Metin), Ankara, 2000, s. 169-170;
Mustafa sen, Seh Bey Tezkiresi, Het Behit, Ankara, 1998, s.88; Knalzde Hasan elebi,
Tezkiret-uar (hzl. brahim Kutluk), Ankara, 1989, C. 1, s. 149.
TAED 39, 2009, 919-957

ksacas btn iirlerinin yz suyu birka beyittir, der. 31 Knalzde Hasan

elebi de Latifnin bu olumsuz dncelerine katlr. 32 Seh Bey, Nizamnin
hamsesini Trkeye evirdiini syledii Ahmed-i Rdvnn, mesnevilerinin
gazellerinden daha gzel olduu deerlendirmesini yapar. 33
Ahmed-i Rdvn, divannda yer alan kerem redifli kasidesini 34 II.
Byezide yazmtr. Bunu memduhunun ismini and aadaki girizgh
beytinden anlyoruz:
B-kelimt ki be-Hak mede ez-ahd-i kadm
Byezd-i eh-i sultn ki budur hn- kerem (5. beyit)
air, kasidesinde II. Byezidden hem balanmak hem de segbn
olabilmek isteini dile getirmektir. Kasidenin,
Ben gnh itdm ise nola gnhm afv it
Badan ayaga gnh oldsa kul kan kerem (26. beyit)
beytinden anlaldna gre, Ahmed-i Rdvn padiahtan suunun affedilmesi
iin zr dilemektedir. Prof. Dr. smail nver, Ahmed-i Rdvnn hayatna dair
bilgi verirken konuyla ilgili olarak; M.1483 ylnda Ahmed-i Rdvnn adna
dzenlenmi vakfiyede onun defterdar olduunu ve Dimetokadaki Ahmed
Fakihl kynn aire II. Byezid tarafndan mlk olarak verildiini, bu
durumun tapu defterine tescil edildiini aktarr. Bu vakfiyede defterdar olduu
bildirilen Ahmed-i Rdvnn, iki yl sonraki tapu kaydnda eski defterdar
olarak anlmasn ise onun bu grevden ayrld veya azledildii eklinde
deerlendirir. Kerem redifli kasidesinin yukarda verilen beytine bakarak da
airin bir hatas yznden defterdarlktan azledildii ve bu kasideyle ondan zr
diledii;
Kilem himmetn ile ki olam bir segbn
nki brn ile fer bula glistn- kerem (40. beyit)
beytinin dalaletiyle de padiahtan i istedii yorumunu yapar. 35 Netice itibariyle
Ahmed-i Rdvnn kasidesinden mahiyeti ak olmamakla birlikte bir suu
yznden af diledii ve Osmanl saraylarnda av kpeklerine bakmakla grevli
bir segban olmak istedii anlalmaktadr.
31
2000, s. 169.
32
Knalzde Hasan elebi, Tezkiret-uar (hzl. brahim Kutluk), Ankara, 1989, C.1, s. 149.
33
34
Divn- Rdvn, TDK Ktp. Yz. Nu. 32, v.125.
35
smail nver, Ahmed-i Rdvn, Hayat, Eserleri ve Edeb ahsiyeti (Baslmam Doentlik Tezi),
Ankara, 1982, s. 17-18.
TAED 39, 2009, 919-957

Ak-i skdr
XVI. yzyln ilk yarsnda doan Aknin hayatyla ilgili bilgiler
snrldr. Asl ad lyastr. Babas, Dergh- Muall yenierilerinden olup
Rumeli Hisarldr. airin kaynaklarda skdr diye tannmas skdarda
oturmasndandr. Kk yata medrese eitimi gren Ak, daha sonra babas
gibi yenierilik yapmtr. 1521 ylnda Knnnin Belgrat seferine katlm ve
askerlii mnasebetiyle padiahn yaknnda bulunmutur. Bu meslekte hayli
ilerlemi, solak ve peyk rtbeleriyle padiahn gvendii kiiler arasna
girmitir. Knnye pek ok kaside ve mzeyyel gazel sunan Ak, bu sayede
padiahn nazarnda kazand tevecch devam ettirme gayretinde olmutur.
Katld pek ok sefer, onun birok yeri grme ve tanma frsat yakalamasn
salam, kazand bu dnya gr renkli hayaller olarak iirine yansmtr.
Knn ile katld Alman seferinde esir dnce, ld sanlarak ulfesi
kesilmitir. Bu esaret hayatnn neticesinde birok sknt ve ztraptan sonra
kurtulup stanbula gelmise de ba dertten kurtulmamtr. Artk ya ilerleyen
Ak, o gnlerde Meyyedzdenin Bayram tekkesine devam etmi; burada
Eblfazl elebi ile tanm ve onun himmetiyle kttb zmresine katlmtr.
Burada ksa bir sre altktan sonra gzlerindeki rahatszlk yznden
grevinden ayrlmtr.
Eblfazl elebi sayesinde skntlarndan kurtulan air, onun lmnden
sonra devrin padiahnn himayesine snr. Knnye sunduu iirler
karlnda ykl ihsanlar alr. Elde ettii gelirle skdarda bir yal satn alr.
k elebi, bu yalda yaanan gsterili hayat ayrntlaryla anlatr. Fakat bir
sre sonra air iin ileli gnler tekrar balar; ei lr, geliri kesilir, borlar
yznden evi rehin der. Gzleri de tamamen grmez olmutur. Tahta kan II.
Selimden de yardm gremeyen Aknin hayat skntlar ve yoksulluklar iinde
son bulmutur.36
Aknin kerem redifli kasidesi manzum arz- hl ve ikyetnme olma
zelliini tayan bir manzmedir. 37 Yukarda zetlenilen hayat hikyesinden
izler tayan iirde air, ne kadar sknt iinde bulunduunu ve hakszla
36
Ak iin bk., Mustafa sen, Seh Bey Tezkiresi, Het Behit, Ankara, 1998, s. 247; Rdvan
Canm, Latf, Tezkiret-uar ve Tabsratn-Nuzam (nceleme-Metin), Ankara, 2000, s. 394-
395; Knalzde Hasan elebi, Tezkiret-uar (hzl. brahim Kutluk), Ankara, 1989, C.2, s.
636; Beyn, Tezkiret-uar (hzl. brahim Kutluk), Ankara, 1997, 176; Sleyman Solmaz,
Ahd ve Glen-i uars (nceleme-Metin), Ankara, 2005, s. 439; Filiz Kl, Meir-uar,
nceleme-Tenkitli Metin (Yaynlanmam Doktora Tezi, Gazi niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits), Ankara, 1994, s. 594-596, skender Pala, Ak ve Divanndan rnekler, Ankara, 1988;
smail nver, Ak, skdarl TDVA, C. 4, s. 23.
37
Kaside-i Kerem, Milli Ktphane, 06 Mil Yz A 2412/6, v. 80b-81b.
TAED 39, 2009, 919-957

uradn tasvir ve tahkiye ederken, bunu kendisine reva grenleri de ikyet

eder. Kasidenin kime hitaben yazld ak olmamakla beraber, girizgah
blmnden alnan aadaki beyitten hareketle kendisine yardm edebileceini
mit ettii bir emire yazld anlalmaktadr:
imdi var ehrimz iinde mkerrem bir mr
Matla- nazm- iyem makta- er- kerem (15. beyit)
Htemn man ile tayy itdi seh defterini
O durur imdi emr-i eh-i ddr- kerem (17. beyit)
Hl-i zr- dil-i bmri(y)i erh eyle aa
Hak bilr imdi odur eyleyen izhr- kerem (18. beyit)
ehrimzde ulemnun fukarsn gzedr
O durur imdi iden sd ile bzr- kerem (19. beyit)
Ak ile ilgili bilgiler veren Prof. Dr. smail nver, airin kerem
kasidesini, ar harcamalar yznden borlannca oturduu yalsnn rehin
alnmas zerine, II. Selime yazp sunduunu belirtmise 38 de kasidede, padiaha
sunulduuna ya da evinin rehin olmaktan kurtarlma ricasna dair bir syleyi
yoktur.
Tahkiyev bir slupla kasidesine balayan Ak, dnyada kerem sahibi
kimse kalmadndan, limliin ancak grnte olduundan, meydann chillere
kaldndan bahseder. Himmetine ve lutfuna snacak kimsenin kalmayndan
ikyeti olarak, tevazu sahibi gerek limlerin, kenarda kaldn, airlerin
cmertliin vgsne dair iir yazamadklarn anlatr. Sonra bir mbarek pir,
akl kulana seslenerek ona ehirleri iinde artk saygdeer bir emirin olduunu
haber verir. Fukara limleri, koruyup kollayan bu emirin kendisine are olaca
inancyla halini ona anlatmaya karar verir ve nce kendini takdim ederek halini
arz eder: Atadan Ali Kuunun soyundan geldiini, otuz bilgine hizmet
ederek srlara vakf olduunu, elinde yeil gaza bayrayla savalara katldn,
bu yolda gazi olduunu, iki yz elli reayy Erdelden naklettiini ve her birini
kerem sahibi yaptn anlatr. Bundan sonra ikyetlerine balayan air, bir
defterdarn bu kadar hizmetini grmezden geldiini ve hakettiinin karln
alamadn; bakalarnn haketmedikleri halde ok daha iyi durumda olduklarn
syler. Para iin neden bu kadar incitildiini ve muztarip olduunu sorgular:
Ahmedl-ism Al-evket olan defter-dr
Bu kadar hdmetle itmedi enzr- kerem (30. beyit)
38
smail nver, Ak, skdarl TDVA, C. 4, s.23.
TAED 39, 2009, 919-957

llern vefret-i cevri sebeb-i tevkri
Gayrlar zulmi cevb bana evzr- kerem (31. beyit)
Ne rev dirhem in derhem ola ry- saf
Gone-i gl gibi almaya ddr- kerem (32. beyit)
Btn bunlara karlk emirden gerek lim, slih ve fakirlerin hmisi
olmasn beklemektedir. ki yl on aydr bu halde olduunu ve yznn
glmediini syleyerek memduhuna duac olur. Bu syleyilerle beklentisini dile
getiren Ak, aslnda kasidenin tamamnda dil, ilim sahibi ve limi kollayan,
herkese hakettiini veren ideal bir devlet adam portresi izmektedir.
Ysr
Ysrnin hayat hakknda tezkirelerde bilgi yoktur. 39 Divannda bulunan
tarih ktalarndan anlaldna gre 18. yzyl airlerindendir. 40 Girit
kasabalarndan Resmodaki Ahmed Paa Camii imam Kurra Efendinin
katledili olay zerine yazd ktann tarih beyti udur:
kd ler didiler katline Ysr trih
Old sermed hed zmresine Hac imm 41
H. 1136/M. 1723
Aadaki beyit de yine Resmoda katledilen Kethda Muhammed Aa
iin yazd ktadan alnmtr:
Gep serden misl-i csse-i trh-i pr-dgum
Mehemmed kethdya menzil-i evvel nam old 42
H. 1129/M. 1717
Ysr, divannda Kasde-i Kerem-nme-i Esad Paa balyla
kaytl 43 kerem redifli kasidesini Kprlzde Mustafa Paann nc olu,
Esad Paaya yazmtr:
Sadr- bezm-i bleg hazret-i Esad Paa
Nsha-i zt yeter leme burhn- kerem (24. beyit)
Esad Paa, Osmanlnn vezirlerindendir. Kap kethdasyla olan
yazmalar ve gnderdii iirleri halktan gizlemesi vezirlie liyakatsizlik olarak
39
Ysr iin bk., Aslhan Yldz Acar, Ysr Hayat, Eserleri, Edeb Kiilii ve Divannn Tenkidli
Metni (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Konya, 2001.
40
Ysr Divan, stanbul niversitesi Ktp., T. 2912.
41
Ysr Divan, ayn yer, v. 33a.
42
Ysr Divan, ayn yer, v. 34a.
43
Ysr Divan, ayn yer, v. 7a-9a.
TAED 39, 2009, 919-957

kabul edilince azledilerek, kendisine Resmo sanca arpalk verilmitir.

Resmoda vefat etmitir. lim sahibi, rif, gayet gzel, cmert, fazilet ve kemali
ile mehur olduu sylenen Esad Paa, ayn zamanda airdir. 44 Divannda
bulunan be kasidenin ikisi ile alt tarih ktasnn ikisini Esad Paa vasfnda
yazdna bakarak Paann, Ysrnin hayatnda nemli bir yere sahip olduunu
sylemek mmkndr.
Olduka tumturakl bir dille yazlm olan kaside, arz- hl niteliindedir.
Manzumenin hemen daha ilk beyitlerinde, neredeyse mre veda edecek zamana
geldiini syleyen ve felein alaklndan, talihsizliinden ikyet eden air, bu
yaknmalarn girizgh blmne kadar srdrr. Uzun saylabilecek bir
girizgahla Esad Paay eitli sfatlarla takdim ettikten sonra Paann
cmertliine vglerde bulunmutur. Fakat bu vgler kasidede fazla yer tutmaz.
airin asl maksad halini arz etmek, dknln dile getirmektir. Kerem
kasideleri arasnda beyit says en fazla olan ve bir de tegazzle yer verilen
kaside de Ysr, uzun uzadya yaad zamandan, ksmetsizliinden
bahtszlndan dem vurur. Aadaki beyitler onun szlanmalarna rnek tekil
edecek mahiyettedir:
Yandm telere mnend-i tenr- keyvn
tmedi ter ude dmen beni tfn- kerem (51. Beyit)
Ser-i hahi-gerimi gy-ve itdm galtn
Kapmad zlf-i dil-r gibi evgn- kerem (52. Beyit)
Kaddmi geri hill eyledi hicri amm
Girmedi ekl-i ufuk destme dmn- kerem (53. Beyit)
Netice olarak bu yaknmalaryla air, Esad Paann himmetinin
beklentisi iindedir:
tdi gam kaddmi pr-p-i misl-i tugr
Ne zamn sdr olur bendene fermn- kerem (59. beyit)
Nola ftde isem ebnem-i b- hnerem
Bir nazar eyle bana ey meh-i tbn- kerem (62. Beyit)
T olam pertev-i mihr-i himemnle giderek
C-nin-i guref-i hver-i imkn- kerem (63. Beyit)
Ysrnin 18. yzylda yaam bir air olarak eyhnin kerem redifli
kasidesini tanzir etmesi, hem nazirecilik geleneinin hem de eyhnin etkisinin
devam ettiini gstermesi bakmndan nemlidir. Ayrca divannda bulunan l
44
Mehmed Sreyy, Sicill-i Osmn, stanbul, 1996, C. 2, s. 496.
TAED 39, 2009, 919-957

ilhe illallh redifli tek tevhidinin 45 de eyhinin ayn redifli tevhidine nazire
olmas bu dnceyi destekleyecek mahiyettedir.
b. Kasidelerin ekil zellikleri
Vezin
Kerem redifiyle yazlm ilk kaside olan eyhnin manzumesi ve bu
iire yazlm nazirelerin hepsi Feiltn Feiltn Feiltn Feiln
vezniyledir. Bu durum nazirenin tanmnda yer alan, zemin iirle nazire arasnda
vezin birlii bulunmas zelliiyle rtmektedir. Dier taraftan Feiltn
Feiltn Feiltn Feiln vezni Trk airlerin en ok tercih ettii
vezinlerdendir.
Kafiye
almamza konu olan kasidelerin hepsinde n sesleri kafiyeyi tekil
etmektedir. Kafiyeyi meydana getiren kelimeler arasnda, an ve kan kelimeleri
hari dierleri redifle izafet terkibi oluturmaktadr. Dolaysyla bu iki kelime
dndaki btn kafiye kelimeleri Arapa ve Farsa kelimelerdir. Kasidelerde
kafiyeyi oluturan kelimeler airlere gre yledir:
Resm: yn, burhn, eme-i havyn, evgn, destn, devrn, drahn,
dvn, erkn, eyvn, glistn, hn (sofra), handn, kn, mihmn, rahn, Rdvn,
sebak-hn, sen-hn, sultn, shendn, tbn, ummn.
Kasidede kn (maden) kelimesi , sultan kelimesi iki, eyvn kelimesi iki
defa kullanlmtr.
Mehd: Avn, burhn, dendn, elhn, erkn, glistn, handn, kaftn,
mihmn, neyistn, sultn, hn, tbn.
Ahmed-i Rdvn: Ayn, akrn, an, sn, bstn, blendn, cevln,
evgn, dmn, devern, dvn, dr-efn, eyvn, girbn, glistn, hkn, hn,
hn (sofra), hrmn, kn, kan, mihmn, mzn, nn, nsn, pyn, Rdvn,
sultn, n, ummn, unvn, uzmn.
Kasidede ayn kelimesi iki, dvn kelimesi , eyvn kelimesi iki,
glistn kelimesi iki, hn kelimesi drt, kn (maden) kelimesi drt, nisn
kelimesi iki, Rdvn kelimesi iki, sultn kelimesi , n kelimesi iki, ummn
kelimesi iki defa kullanlmtr.
Ak-i skdr: r, br, bzr, bmr, cihn-kr, ddr, dr,
devvr, ddr, dildr, dvr, ebhr, edvr, emtr, enbr, enhr, envr,
45
Ysr Divan, ayn yer, v. 1b.
TAED 39, 2009, 919-957

enzr, esmr, esrr, er, etvr, evzr, gftr, glzr, hr, idrr, ikrr,
inkr, sr, izhr, mimr, mikdr, perbr, reftr, serdr, yr.
Kasidede bzr kelimesi , dr kelimesi iki, ddr kelimesi iki, edvr
kelimesi iki, enhr kelimesi iki, enzr kelimesi iki, er kelimesi iki, etvr
kelimesi iki, ikrr kelimesi iki, serdr kelimesi iki, yr kelimesi iki defa
kullanlmtr.
Ysr: Arsn vn, Bedahn, beybn, buhrdn, burhn, bstn, cn,
ergn, eme-i hayvn, evgn, dmn, debrn, debistn, devrn, drahn,
dvn, dkkn, elhn, elvn, eyvn, fermn, gazln, gazel-hn, gerdn, girbn,
glistn, hn, handn, Hassn, haytn, hemyn, hrmn, hrmn, hicrn, hbn,
hsrn, iln, ihsn, imkn, irfn, kn, Kenn, keyvn, Lokmn, merdn, mestn,
meydn, mzn, mugayln, nln, numn, nsn, peymn, prn, pistn, reyyn,
rindn, Sahbn, Sfhn, Sleymn, srn, ebistn, emidn, tbn, tfn,
ummn, unvn.
Kasidede burhn kelimesi iki, ihsn kelimesi iki, imkn kelimesi iki,
Lokmn kelimesi iki, Sahbn kelimesi iki, ummn kelimesi iki defa
kullanlmtr.
Grlecei zere Mehdnin kasidesi hari dier kasidelerin hepsinde
baz kelimeler birden fazla beyitte kafiyeli olmulardr. Kasidelerde yazllar ve
anlamlar ayn olan kelimelerle yaplan kafiyeler ho grlmemi, bu durum
estetik llere ve kabul edilen sanat anlayna uymad iin kasidelerin sanat
deerini dren bir husus olarak kabul edilmitir. Dolaysyla kerem
kasidelerinde ayn kelimelerle yaplan kafiyeler bu kasidelerin sanat deerini
dren bir zafiyet olarak deerlendirilebilir ve airlerin kafiye oluturacak
kelimeleri bulmakta zorlandklar sylenebilir. Dier taraftan sklkla tekrar
edilen kn (maden), sultn, hn, ummn, gibi kelimelerin kerem sahibi olmada
idealize edilmi bir memduha vurgu yapmak iin airler tarafndan bilinli
olarak, dne dne tekrarlandn da dnmek mmkndr.
Nazire gelenei aasndan deerlendirilecek olursa bu almaya esas
olan kasidelerin tamam zemin iirle kafiye birlii iindedir. Tespit edilen btn
kasideler iinde ise Gelibolulu lnin kasidesinin farkl kafiyelendiine yukarda
deinilmiti. Ayrca, kasidelerin kafiye kelimeleri, zemin iirle ve kerem
kasidesi denilince akla ilk gelen Ahmed Paann kasidesinde kullanlan pek ok
kelime ile ortaklk arz etmektedir. Buna mukabil airler ve bunlar arasnda
zellikle Ysr, soyut bir kavram olan kerem kelimesini hem somutlatrmak
hem de kelimenin anlamna daha derin ve zengin armlar kazandrmak iin
yeni ve orijinal kelimelerle kafiye yapmlardr. Bu durum airlerin kafiye
kelimelerini duygu ve dnce dnyalarn yanstmak iin konuyla ilgili
TAED 39, 2009, 919-957

kavramlardan setiklerini gsterir. Bylece kerem kasidelerinde kafiye, iirde
sadece ekle ait bir unsur olmaktan kp anlam zerinde de rol oynayan nemli
bir etkileme gesi haline gelmitir. Netice olarak, airlerin fikir ve hayallerini
kafiyede ifade etmeyi baardklar sylenebilir.
c. Kerem Redifli Kasidelerin Muhteva Olarak Deerlendirilmesi
Bilindii zere divan iirinde kasidelerin adlandrlma usullerinden biri
de redif kelimelerdir. Kerem kasideleri de redifiyle divan iirine mal olmu ve
nazire gelenei asndan nemli manzumelerdir. Dolaysyla bu kasidelere ilk
bak asn rediften hareketle yapmak yerinde olacaktr. nk adlandrlmann
tesinde bu kasidelerde redif, gerek ahenk gerek anlam asndan en nemli
unsurdur. Redif olarak kullanlan kerem kelimesi kasidelerin tamamnda bu
kelimenin anlamlar ve armlar etrafnda konu btnln temin eden
balca mildir. Beyitlerdeki duygu ve dnceler kelimenin armna uygun
olarak kerem kavramyla btnleir.
Kerem kelimesi lugatlerde, asalet ve asaletin erit-i mukteziyytndan
olan li-cenablk, cmertlik; ltuf, merhamet, ihsan, inayet, el akl, ba,
bahi anlamlarna gelmektedir. Kelime, saylan anlamlarnn ekseninde
kasidelerde beyitlerin kelime kadrosunu belirleyen unsur olmann yannda,
methiye arlkl olarak yazlan bu manzumelerde redif olarak her beyitte
tekrarlanmasnn verdii gle, airlere memduhlarnn asaletini, cmertliini,
merhametini, ihsann etkili bir biimde dile getirme frsatn verir.
airler, bu vglerle idealize edilmi bir devlet adam portresi izerken dier
taraftan yukarda izah edilen yazl sebeplerinin muktezasna ulamak midini
tarlar.
almamza konu olan kerem kasideleri arasnda Resm, Mehd ve
Ahmed-i Rdvna ait olanlar devrin padiahna sunulmu kasidelerdir. Bu
manzumelerde memduhlar bir hkmdar olarak eitli ifadelerle tavsif edilirler.
airlerin kulland ortak vasf ise cihann ah ve bu anlama gelecek
sfatlardr. Bu beyitlerde kerem kelimesi ise bu vasf btnleyecek sultan, hn,
hn, dvn gibi kelimelerle birlikte kullanlr.
Resm:
ftihr- ulem yan hudvend-i cihn
b-ry- fuzal hazret-i sultn- kerem (5. beyit)
Ahmed-i Rdvn:
B-kelimt ki be-hak mede ez-ahd-i kadm
Byezd-i eh-i sultn ki budur hn- kerem (5. beyit)
TAED 39, 2009, 919-957

Bulmasa h- cihn nmunile nm-i eref

hile tcna ser ola m dvn- kerem (13. beyit)
h- sultn- cihn-dr- zamn dn-perver
Sana virildi bu meydnda evgn- kerem (14. beyit)
Osmanl padiahlar ayn zamanda hilafet makamnn da sahibidir.
Resmnin kasidesinde padiahn halifeliine iaret eden bir beyit bulunmaktadr:
Muhyi-i dn-i Muhammed eref-i er-i neb
Kble-i ehl-i saf kdve-i erkn- kerem (6.beyit)
Mehdnin aadaki beyitlerinde mescidde adna hutbe okunmak
suretiyle padiahl ve halifelii tescil edilen; Anadolu, Arap ve Acem
memleketlerine hkmeden Fatih sultan Mehmed takdim edilir:
Melik-i mlk-i mrvvet ki bu mescidde bugn
Anun adna okur hutbe-i hn- kerem (7. beyit)
Hn Mehemmed ki diyr- Araba old penh
Rm slr Acem serveri sultn- kerem (9. beyit)
Aknin ise kasidesini sunduu emirde bir devlet adam olarak ne
kard vasf, kenarda kalm, hakettiini alamam limleri gzetmesidir:
ehrimzde ulemnun fukarsn gzedr
O durur imdi iden sd ile bzr- kerem (19. beyit)
Ysr, kasidenin memduhu Esad Paay vezirolu vezir olarak tarif
ederken mertebesinin ne kadar yce olduunu anlatmak iin astrolojiye ait
kavramlardan faydalanr:
Var o paa-y felek-rtbeye bir kerre grn
Ala belki kild-i der-i eyvn- kerem (17. beyit)
Nice paa ki vezr ibn-i vezr ibn-i vezr
Rek ider bende-i ednsna keyvn- kerem (19. beyit)
Kasidelerde memduhlar cmertlikleri ya da asaletleriyle baz tarih ya da
efsanev ahsiyetlerle mukayese edilir. Bunlar arasnda ad en ok geen
cmertliiyle mehur Htem-i Tdir. 46 Beyitlerde vlen kii, zamann Htemi
olarak sunulmu; alimlere, salihlere, fakirlere ihsanda bulunmada Htem gibi
olduu vurgulanmtr. Hz. Sleymn, Hz. Mus (Kelm), skender, Hzr,
46
Htem-i T: Araplarn Tay kabilesinden cmertliiyle mehur Abdullah bin Mesudun olunun
unvandr. Htem-i Tay da denilir. Edebiyatmzda kerem, sevhvet timsalidir. (Ahmet Talat
Onay, Eski Trk Edebiyatnda Mazmunlar, stanbul, 1996, s. 260)
TAED 39, 2009, 919-957

Rstem, Neyrem, Hassn, Aristo, Lokman, Eflatun, Sokrat, Sahbn, Hrn
kasidelerde telmihlerde bulunulan dier ahsiyetlerdir.
Kasidelerin hepsinde memduhlarn cmertliiyle ilgili kullanlan ortak
baz kalp ifadeler vardr. vlen kiinin cmertliin kayna ya da asaletin,
ihsann, balamann en ok bulunduu kimse olarak gsterilmesi her air
tarafndan ilenmitir. Bu beyitlerde menba, maden oca, kaynak, bir niteliin
bol olarak bulunduu kimse anlamlarna gelen kn kelimesi ile birlikte bu
anlamlara uygun decek ekilde kenz, genc, gher, drr, sadef, bahr, derya,
ziynet, zer, b- hayt, zll, afv kelimeleri kullanlmtr.
Keremin okluunu anlatmak iin ise kullanlan ortak ifade ummn
kelimesidir. Mihr yani gne de sklkla ilenen bir unsurdur. Dier gk
cisimleriyle ve zellikle ayla birlikte anlmtr. Bu beyitlerde yuvarlakl
itibariyle gy, sini, rek, sofra olarak tasavvur edilen gne, zerre ile ilikisi
asndan da sz konusu olmutur. Ayrca vlen kiinin ayann tozuna yz
sren bir kul olarak tehis edilmitir.
Netice itibariyle, kerem kasidelerinin muhtevalarna dair sylenecekler
bu yaznn snrlarn aacak mahiyettedir. airler, kerem kelimesinin
anlamlarndan hareketle memduhlarn mbalaal bir ekilde vmlerdir. Bunu
yaparken soyut bir kavram olan keremi zellikle terkipler vastasyla
somutlatrmlar; gk cisimlerinden, gnlk hayat sahnelerinden, tarih-efsanev
ahsiyetlerden, din unsurlardan vb. faydalanarak bunlarla ilgili yaplan tebih ve
telmihlerle duygu ve dncelerine zenginlik katmlardr. Zemin iirle ve
zellikle Ahmed Paann kasidesiyle karlatrldklarnda ise, pek ok
paralellik sz konusudur. zellikle Ahmed-i Rdvnn kasidesinde yaplan
benzetmelerin ou Ahmed Paannkilerle ayndr. Hatta bir iki kelime
farkllyla birbirine benzeyen beyitler vardr.
Sonu
Nazirecilik gelenei iinde en dikkate deer manzumelerden olan
kerem kasidelerinin ilki XV. yzylda eyh tarafndan yazlmtr. Elde
bulunan son kasidenin XVIII. yzylda Ysrye ait olmas ise eyhnin etkisinin
devamlln gstermesi asndan anlamldr. Ancak kerem kasidesi denince
ilk hatrlanan kaside, Ahmed Paann manzumesidir. Bu durumda Ahmed
Paann naziresinin zemin iirden daha gzel olduunu sylemek mmkndr.
Dier taraftan kasidenin yazl sebebinin merak uyandran bir hikayeye
dayandrlmasnn da gndemde kalmasn salad muhakkaktr. Ayrca nazire
yazmann airleri yetitirdii ve airlerin rnek alnan iirden daha gzel, daha
TAED 39, 2009, 919-957

fazla sanat deeri olan iiri ortaya koyma gayretinde olduklar aratrmaclar
tarafndan kabul edilen bir gerektir.
almada tespit edilen on bir kaside de methiye arlkl manzumelerdir.
Kerem kelimesinin etrafnda ekillenen syleyilerde airler, bu kasideler
araclyla durumlarn arz ederek memduhlarnn cmertliklerinden
nasiplenmek isterken kimi zaman da affedilmeyi beklemilerdir. Asl nemlisi ise
dil, asil, merhametli, fazilet sahibi, eli ak, limi kollayan, zor durumda olan
himaye eden ideal bir devlet adam portresi izmilerdir.
Aratrmalar neticesinde kerem redifiyle yazlm baka kasidelerin
tespit edilmesi mmkndr. Bu kasideler zerinde nazirenin nemli unsuru
olarak kabul edilen vezin, kafiye ve edaya dair yaplacak mukayeseli almalar
hem nazire gelenei hem de sanatn geliim izgisini gstermesi asndan
edebiyat tarihine katkda bulunacaktr. Makalenin bu aratrmalara bir basamak
olmas gayesiyle, almaya esas olan kasidelerin transkripsiyonlu metinleri
aratrclarn dikktine sunulmutur.
47
RESM
NARE- RESM RAST

1 Ey serr-i kerem pyesi pyn- kerem
Himmet an- ser perdesi eyvn- kerem
Maden-i kenz-i dey dr dery-y
red
Mazen-i genc-i ay gher-i kn- kerem
Mecma- bel a yver-i ayn- vcd
Menba- fal u se dver-i devrn- kerem
Deiz-i utb- keml encm-i eflk-i ceml
Mala- mihr-i kermet meh-i tbn- kerem
5 ftir- ulem yan udvend-i cihn
b-ry- fual aret-i suln- kerem
Muyi-i dn-i Muammed eref-i er-i neb
ble-i ehl-i af dve-i erkn- kerem
Kehf-i ab- man v mun-i fual
Mehbi-i nr- hd sye-i eyvn- kerem
sitnu toz kul- baar- em-i mid
47
Eirdirli Hac Keml, Cmin-Nezir, Bayezid Genel Ktp., Nu.: 5782, v. 240b.
TAED 39, 2009, 919-957

Ayau opra ser-eme-i ayvn- kerem
are-i bar- kef kulzm-i enhr- se
erre-i k-i der mihr-i dran- kerem
10 Cy- cdula olur tze gl-i glen-i luf
Bd- ulunla aar once-i andn- kerem
Serv-i lufula durur znet-i bstn- se
Gl cemlle durur zeyn-i glistn- kerem
Bar u kn olduna t- kerm fat
Dil dest durur u ccet-i burhn-
kerem
Pr olur gevher-i lufula adef bigi cihn
Bar- cdu ki temevvc ide ey kn- kerem
are-i ulzm-i feyz ne mu old
kanu
Kem-tern reasdur mye-i ummn- kerem
15 Buld terf-i kudmula eref ehr-i ehr
yle kim rek iledr rava-i Rvn-
kerem
Nr- adl omad erre adar ulmet-i
ulm
Gn bigi ar ideliden ru- ran- kerem
Bunca fal ile ola mekteb-i isnuda
Pr-i dn-y se fl- seba-hn-
kerem
Sen ki meydn- mrvvet utasn lemde
Mihr ola gy- se mh da evgn- kerem
Sfre-i mihr sini tebsiler olur bu ncm
Sen ki dvn- ada dkesin n- kerem
20 Nola n- kerem oylasa ben dervi
Olmuam zviye-i lufua mihmn- kerem
Kabe-i ehl-i recdur iig Merve a
Saym oldur ki avf eyleym ey kn-
kerem
TAED 39, 2009, 919-957

rem iige yz rile urdum yire yz

Naar itse nola ben bendeye suln-
kerem
Resmiy am yime imden gir var eyle du
li alad v bildi san-dn- kerem
Nice kim vsf ide vaf- af-ba- a 48
Nice kim mdi ola med en-n- kerem
25 Nice kim sylene elfzile abr- se
Nice kim yazla ilhm ile destn- kerem
Vafuile ola in-y a- nme-i cd
Medhile ouna defter dvn- kerem
49
MEHD
NARE- MEHD BE-NM-I MEEMMED Z
1 Ey gl lufile zeyn old glistn- kerem
Balad namelere mur- o-eln- kerem
Ola m -i nuu szi rn laf
ekker-i luf bitrmezse neyistn- kerem
once nn-dil olursa ger elinden diken
Gl egninde btn almya aftn- kerem
Oluban perde-ser mur- ser-perde-i dil
Ubu beyti dzedr name-i ser-n- kerem
5 urrem ey dil ki dnp lutfile devrn
keremz
Cd burcnda grindi meh-i tbn- kerem
Yani ar eyledi eh bendesine luf yzin
Koldurur b- seda gl-i andn- kerem
Melik-i mlk-i mrvvet ki bu mescidde
bugn
Anu adna our utbe-i hn- kerem
Ge-i der-gehidr iki cihnda var ise
ne kim anda mcvir ola mihmn- kerem
48
Msrada vezin bozuktur.
49
Eirdirli Hac Keml, Cmin-Nezir, Bayezid Genel Ktpnnesi, Nu.:5782, v. 242a.
TAED 39, 2009, 919-957

n Meemmed ki diyr- Araba old penh
Rm slr Acem serveri suln- kerem
10 Mehdiy a deheni med dusna eh
Ki adef bigi pr ola dr-i dendn- kerem
Msi-i r- seer nie ki g ceybinden
Yed-i bey arup gstere burhn- kerem
Borcdan urtulayn ormyasn kimseye kim
an yin-i se andadur erkn- kerem
Nl-i ahrnda ola ar ad firavn
h lafine muvin ola avn- kerem
AHMED- RIDVN 50
1 ems-i cd- niamu erresi umn- kerem
Ebr-i keff yemin aresi ummn- kerem
Mala- sn melhat kerem luf u se
Menba- bar- a ver-i suln- kerem
Rm- skender-i devrn fat- n-i
Tc-drn- serr-i dil n- kerem
Vaf- dery-y se sne n olmad kenr
Ziynet-i zeyn-i en mutasar ey kn-
kerem
5 B-kelimt ki be-a mede ez-ahd-i adm
Byezd-i eh-i suln ki budur n- kerem
Gelmedi sencileyin mlk-i adefde bir dr
ulyile bezenr nki glistn- kerem
Br-ghu hmdur naaru hem meymn
Yir yzinde kim ola bu dr-efn- kerem
Cduu damlas kim leme virdi revna

are dek virrise ger yaa nsn- kerem
Bat u iblile pruz ola eh-pyende
Olsun rste bu rava-i Rvn- kerem
50
Divn- Rdvn, TDK Ktp. Yz. Nu.: 32, v. 125
TAED 39, 2009, 919-957

10 T zamn ola sipihr zre blend dm

Fetile ola frz eyleye cevln- kerem
Ger bu deryda urayd bu abb skin
are-i bar- a old devern- kerem
Aya tozna yzini srer mihrile mh
sitnna Zualdr sren ayn- kerem
Bulmasa h- cihn nmuile nm- eref
hile tcna ser ola m dvn- kerem
h- suln- cihn-dr- zamn dn-perver
Saa virildi bu meydnda evgn- kerem
15 Ben nice er idem rn anu diyebilem
Alum rile ayrn ide ummn- kerem
Zer mil old ise erre-i akuda hev
arf-i zer gibi perkendedr ey kn- kerem
Sm-i misni budur gitdgi dmen yzine
T semen ala bu dmen gibi ey n- kerem
sumnda yavan ur durur mihr ile mh
Nimet n- firvn olal nn- kerem
Trk-i Hind gibi y mar- ndr Mn
n Sikender gibi cmle atu eyvn- kerem
20 Nefs-i r oyar sfre-i isnuda
lem inmuile sr olal n- kerem
Sel-sebl old bulup kever-i lal Rvn
Szlerin saa aan syleye suln- kerem
Old n tat- Sleymna Sikender bende

Medi nu vire lufile an kerem
n snile leme bl-y kirm
Szin ednnu iitme ki budur n- kerem
srev bende(y)i mav eyledi abr ile
fir
Zinde lsa demidr mrde-i dmn- kerem
25 Zehr-i mr ire oma t-i meddu sen
Blbl r- muayln ola bustn- kerem
TAED 39, 2009, 919-957

Ben gnh itdmise nola gnhum afv it
Badan ayaa gnh oldise ul an kerem
Fey-i lal ki sen emesidr b-
ayt
r iridiyse zlline ne a kn- kerem
T kim isn ide lemde bugn a- lisn
Meramet mur- hmy ide mihmn- kerem
sumnda saa iderse beret frat
Pyidr ola saa tatile dvn- kerem
30 Dmen mri ola berf gibi hem yib
Devlet burcna h ola sn- kerem
Dergeh afna lmi ar itmekin
Zlf glden direler byn suln- kerem
Cmle murn- seer devlete ld du
Rifat adrile ycele unvn- kerem
Nr vird naar idenlere ey mifer-i ac
Cmle iblile mutc- giribn- kerem
Lal yt durur emme dr-dneleri
Bulsa lufile sadet nola Rvn- kerem
35 Dr cevher salur iige vech-i cinn
Kever ire dr gevher aa pyn- kerem
Kmy bendeler old sadet naar
Br-ghu olal cmleye ayn- kerem
Himmet-i h- blendile nin mflis olam
nki ilsla ola bi-i rmn- kerem
Himmet-i liyile adri ref ola mdm
nki her bai gevher aa nsn- kerem
Devr-i cduda cihn lufua ar olmuiken
Ben nin tene alam menzil-i arn-
kerem
40 ilem himmetile ki olam bir segbn
nki brnile fer bula glistn- kerem
n iitdi naar h nindr amgn
TAED 39, 2009, 919-957

Lufile eyle naar baa budur n- kerem

Her ne himmet ki ola zecrden ol hem kim ola
Bir gnh ola m afv eylemeye kn- kerem
mdur himmeti derys abr efndur
ul- anberle muaar olal n- kerem
Y lh nitekim b- cihn eyleye jeng
Nie kim yaza uarid la dvn- kerem
45 Bat u devletde sadetle mdm ol h
mrini l u ziyd ide blendn- kerem
Her ne kim varise mad murdu l
a myesser ide bu veznile mzn- kerem
Her kiiye kim aa ru olmazsa
Gevher olursa da girsn yire ey an- kerem
Devletile eh otursn amu medi dilde
Km-kr ola da tatile eyvn- kerem
AK- SKDR 51
ADE- KEREM MN ER-I A
1 urud b- cihndan aan enhr- kerem
uk olup almad ter nal-i pr-emr- kerem
Olmiken bu cihn hem cinn bdn
Yd mamr arb eyledi mimr- kerem
Ne rev mil-i ars olmiken pr-zver
Boza dny yzini ma-i dr- kerem
Ulem ret-i hirde libs-sitndur
Chel alib-i dnydur ider r- kerem
5 Ulem almad lemde alan retdr
merda da yo ib-i evr- kerem
ib-i luf u himem almad hem ald hemn
al iinde kim ider ulile bzr- kerem
Kimisi ret-i erbb- ada tem
51
Kaside-i Kerem, Milli Ktphane, 06 Mil Yz A 2412/6, v. 80b-81b.
TAED 39, 2009, 919-957

Bi sul eyleseler eylemez irr- kerem
Glbn-i batum pejmrde lup bd- mien
ald almad h one-i b-r- kerem
Seyyem edreme bir r-i irem-smdur
Bir muvar an kim eyleye irr- kerem
10 Seyf-i srum gibi ald vel emr-i sitem
an bir man- a-ba- cihn-kr- kerem
Fuar-y ulem rmene yelse bulamaz
abbe v dne adar adrile midr- kerem
Cmle-i cem-i uaryile diyen lemde
Almasunlar ele h nme-i er- kerem
ulem-i dd- dernum ariken ge
od rda hemn mihr-i pr-envr- kerem
G- pr-hma bir pr-i mbrek irip
Bir nid itdi baa eylemese inkr- kerem
15 imdi var ehrimz iinde mkerrem bir mr
Mala- nam- iyem maa- er- kerem
Muaf-ism Al-resm aan-aletdr
ib-i eyl-i sitem ib-i etvr- kerem
tem man ile ayy itdi se defterini
O durur imdi emr-i eh-i ddr- kerem
l-i zr- dil-i bmri(y)i er eyle aa
a bilr imdi odur eyleyen ihr- kerem
ehrimzde ulemnu fuarsn gzedr
O durur imdi iden sd ile bzr- kerem
20 nki ol pr bu pendi baa tarr itdi
Buldum ezyed didginden ider idrr- kerem
Kimseye l-i dil-i zrumu ihr itmem
Hr- esrrile bed-nm ider ey yr- kerem
Saa lzm ki idem lmi ihr u ayn
Bildrr dirdi saa bu dil-i bmr- kerem
Atadan ben da ferzend-i Al yem
Anamz duter-i dstr- cihn-dr- kerem
TAED 39, 2009, 919-957

Otuz fl- allmeye itdm dmet

Olmam aa en vf- esrr- kerem
25 Nie yl bayra- sebz ile azlar ldum
Dil-i ayl-i uzt eyledi serdr- kerem
Badehu aa en -y z oldum
ayret-i dnde ne var eyledm r- kerem
U ira apanup amadum ey dmperler? 52

Varadin odum ey eca- edvr- kerem
ayret-i dn-i Al de yz on at mell
Old ey ayret-i man u drr-i ebr- kerem
ki yz elli rey grp Erdelden
Eyledm birbirini ib-i enbr- kerem
30 Amedl-ism Al-evket olan defter-dr
Bu adar dmetile itmedi enr- kerem
ller vefret-i cevri sebeb-i tevr
ayrlar ulmi evb baa evzr- kerem
Ne rev dirhem in derhem ola ry- af
Gone-i gl gibi almaya ddr- kerem
ola pejmrde ola one-i batum ne rev
Gl gibi glmeye almasa ddr- kerem
Ulem v ule v fuar evfu
imdi tem-kef olan sensin ey br- kerem
35 al- lem seni med eylese medd olsa
Her kii ly u elyadr ey br- kerem
Ebr-i brn gibi lemlere fey irir
Didi hep ayl-i melek ebr-i pr-emr- kerem
Ulem dknine a iigidr mesned
Der-i derghua derlerse ne var dr- kerem
Edeb olsun iki manba gitdi nice ml
52
Elimizdeki yazmada bu kelimenin imls bozuktur. Dmper, kuyruu kesik canavar,
anlamna gelen bir kelimedir.
TAED 39, 2009, 919-957

tmedi vl- val beni serdr- kerem
ki yl da on aydur eke derd am
Virmedi cm- mdm dile dildr- kerem
40 Raman old v gitdi yemedm atlu niam

Yidgm n- ciger idgm enhr- kerem
addmi br- kitbet benm itdi kemn
B-gmn olmadum manar- enr- kerem
Aiy vakt-i itdur at aldu sen
Hem ya szler ile old der dr- kerem
adri v ymeti yo cevhere bezer tum
H bamaz yzine ce-i pr-br- kerem
isset bul u denvet bu cihn utd
Yd benn ne temel ald ne dvr- kerem
45 Kmy-ve ad var kend mil-i an
Kim ider var m ola sd ile bzr- kerem
Hem ar olan efendiler olup l-n
H tenezzl mi ider itmege gftr- kerem
ak- b bilrz luf u iyem bendesiyz
Mdi vfyuz kim ide reftr- kerem
Gel du eyleyelm dest-i rec refidelm
a tel ide ol dveri devvr- kerem
Glen-i lem ola bd- azndan b-fer
ola pejmrde ola glbn-i glzr- kerem
50 rem-s ola ser-sebz muarr t
Devr ide vef- murd zre bu edvr- kerem
YSR 53
ASDE- KEREM-NME- ESAD PAA
1 Nedr ey ar- den dmen-i merdn- kerem
sset-mz- cihn-bn-i debistn- kerem
53
stanbul niversitesi Ktp., T. 2912, v.7a.
TAED 39, 2009, 919-957

Dil-nvz- lem ahr-kn-i ehl-i vef

arar- bd- hev ber- glistn- kerem
hid-i mre ved eyleyecek vat old
lmedik stmze micmere-gerdn- kerem
tmed limi h vef-dr baa
Senden anca bu idi malab- isn- kerem
5 Eyled var ise bat- siyeh ehl-i dili
l-i rusre-i rengn-i arsn- kerem
Yosa itd mi o bk-rev-i vaet-gh
Siyeh-i merdmek-i em-i azln- kerem
Yosa itd mi o miskn-i pern-dili
Zlf-i revna-dih-i rusre-i bn- kerem
Yosa itd mi o sevd-zede-i hicrn
Reng-i d- siyeh-i lle-i bstn- kerem
Yosa itd mi o pr-p-i mevve-li
La-i mabere-i dest-i debrn- kerem
10 Yosa itd mi an ramna dil-teneler
ulmet-i sedd-i reh-i eme-i ayvn- kerem
Yosa itd mi an deyr-i cihn- yese
Dd-ve perde-ke-i sahn- burdn- kerem
Nedir ey dil bu adar dadaa-i isti
Seni batu arasn elde girbn- kerem
Belki ngh ul eyleye urd-i md
uba irmez mi anursn eb-i hicrn- kerem
Byledr ide-i gerdi-i fns- felek
Geh ekl-i denet geh elvn- kerem
15 Nola olmazsa saa bat- siyhu yver
ti itdi virem destie burhn- kerem
ehre fersdegi-i k-i der-i devletine

Ne maal rusat olursa odur vn- kerem
Var o paa-y felek-rtbeye bir kerre gr
Ala belki kild-i der-i eyvn- kerem
TAED 39, 2009, 919-957

Eyle rusre-i mada sveydsn l
Kola reh-yb- ten-i mrdee t cn- kerem
Nice paa ki vezr ibn-i vezr ibn-i vezr
Rek ider bende-i ednsna keyvn- kerem
20 r-i kuhsr-neseb ayder-i hmn-i edeb
Aamet n ced eb tem-i devrn- kerem
Rstem-i mlk-i ve Neyrem-i det-i hc
Mh- eflk-i se mlik-i ummn- kerem
rem-i r- fiten sem-i b-i ven
lim-i cmle-i fenn ce-i assn- kerem
Mteve mteerr mtemessik n
Mtedeyyin mteverri gl-i Kenn- kerem
adr- bezm-i ble aret-i Esad Paa
Nsa-i t yeter leme burhn- kerem
25 ihn-i pkine ider al- Aristo bta
Rek ider al- Felnna Lomn- kerem
Da bir tze nihl-i gl iken lemde
old r ile glen-i irfn- kerem
Mekteb-i dnii zn-zedi liblerin
Kimi Sora- himemdr kimi Lomn- kerem
Yiridr mtn-i rek ile dgnsn zr
Viremez t gibi lal-i Bedan- kerem
are-rz olsa seb- himemi eylerdi
Sengden mineyi serv-i rmn- kerem
30 Mahar- luf- af-ba olayd ger cc

Aa rek eyler idi leet-i Sabn- kerem
Bir nefes - abba alabilse sann
Pr iderdi adefin drrile ummn- kerem
ande-rz olsa eger meyde abbu yzine
Bir gl eyler ki sez-y ser-i mestn- kerem
Mstef olsa sheyl-i himeminden dil-i sat
Maden-i abn ider ba-kn-i kn- kerem
TAED 39, 2009, 919-957

Dikeli menzil-i meydn- feaatde nin

ald bu vdde ad kez ger Sabn- kerem
35 Drr-i bar- krem gevher-i kn- hmem
Ey meh-i t iy-ba- ebistn- kerem
Sensin ol ayr- alef Esad u emced ecved
Rek ider ab- gher-baua prn- kerem
Sen iken ebr-i se-br- sipihr-i isn
Py-ml ne rev olmaya reyyn- kerem
Sen iken zemzeme-pr-y glistn- hner
Gl-i abum ola marm- o-eln- kerem
Sen iken r- belgatde Kelm-i mmd
Ola ayret-zede Hrn- beybn- kerem
40 Old ser-mest-i mey-i malab edn-mereb
Ald ehl-i hner aln rmn- kerem
Olayum br- uruda dr-efn- mel
ala ly m dehen-beste bu hemyn- kerem
G dutmazsa da ol one-i andn- kerem
Blbl-s ideym tab azel-n- kerem
O meh eyler keremi yosa hill-i feleg
de bir nme-i nn itdgi isn- kerem
Artrur asreti d- dil-i zru nadin

Cz-i madd degl manb- srn- kerem
45 Grmedk nan bir yerde zamnnda meger
temile bile azm itdi Sleymn- kerem
Dem-i valnda du radur dildru
timd eyleme eylerse de peymn- kerem
Dndi andl-i amel-mnde-i deyre imdi
Zb-i gl-m- bu(u)l-hne olan n- kerem
Aluruz eheb-i lk- niyz srerek
Ysriy smet ise dl-i meydn- kerem
Olmasun d- dilm rek-i ncm- trem
Ey ru- mala- urd-i dran- kerem
TAED 39, 2009, 919-957

50 Dde-dzem nie dem yne-i devrna
Olmad aks-dih-i ret-i imkn- kerem
Yandm telere mnend-i tenr- keyvn
tmedi ter ude dmen beni fn- kerem
Ser-i hi-gerimi gy-ve itdm aln
apmad zlf-i dil-r gibi evgn- kerem
addmi geri hill eyledi icri amm
Girmedi ekl-i ufu destme dmn- kerem
d edf- eyd-i temenn felege
Virmedi ebr-i emel are-i nsn- kerem
55 Kdek-i r-or- mehd-i hner an alar
urd nfe-i h gibi pistn- kerem
Vdi-i fedfed-i asretde naar-dznu
Mjedr ddesine r- muayln- kerem
ekmeden srme-i if-y trbu gzme
ekdi pinhne beni hicrile rindn- kerem
Almaz erbb- kerem amz- bali ga

Sengden ri gerek keffe-i mzn- kerem
tdi am addmi pr-p-i mil- ur
Ne zamn dr olur bendee fermn- kerem
60 efatin af-diln eyleyemez dilde nihn
e fns idemez setr-i emidn- kerem
Baa lufu grinr sde-fat abuda
il olmaz naar- rife ayn- kerem
Nola ftde isem ebnem-i b- hnerem
Bir naar eyle baa ey meh-i tbn- kerem
T olam pertev-i mihr-i himemle giderek
C-nin-i uref-i ver-i imkn- kerem
Sebeb-i riat olur albe niyz- uar
onen glin aar blbl-i nln- kerem
65 deyor mest-i mem- dili rusruda
Geleyor ryia-i lle-i numn- kerem
TAED 39, 2009, 919-957

Ysriy eyle makmt- duya z

Aa t em-i dili kul- fhn- kerem
Ne bu nb- san br-geh-i masd
Ne bu hm- maid ne bu iln- kerem
yete irdi kelm old meli malm
Anca olur bu frende-i unvn- kerem
Eyle mlad- temennya duy mizlc
Fet ola t saa bu nm-dih-i dkkn- kerem
70 Bir du eyle ki dergh- icbetde btn
Aa mne elin aff- srn- kerem
fitb u meh encm ola t kim felege
Sye-endz- iy ekl-i ern- kerem
Pertev-i madelet mekremet marifeti

Gce gndz ola revna-dih-i dvn- kerem
KAYNAKA:
ACAR, Aslhan YILDIZ, Ysr, Hayat, Eserleri, Edeb Kiilii ve Divannn

Tenkidli Metni (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Seluk niversitesi,
Sosyal Bilimler, Enstits), Konya, 2001.
AKSOY, Hasan, Bihit Ahmed Sinan elebi, TDVA, stanbul, 1991, C. 6, s.
144-145.
AKSOYAK, . Hakk, Gelibolulu Mustafa l ve Divanlarnn Tenkitli Metni
(Yaynlanmam Doktora Tezi, Gazi niversitesi. Sosyal Bilimler
Enstits), Ankara, 1999.
BANARLI, Nihad Sami, Resimli Trk Edebiyat Tarihi, Milli Eitim Bakanl
Yaynlar, stanbul, 1971.
Beyn, Tezkiret uar (hzl. brahim Kutluk), TTK Yaynlar, Ankara, 1997.
CANIM, Rdvan, Edirne airleri, Aka Yaynlar, Ankara, 1995.
--------------------, Latf, Tezkiret-uar ve Tabsratn-Nuzam (nceleme-
Metin), Ankara, 2000.
AVUOLU, Mehmet, Nect Bey Divannn Tahlili, MEB Yaynlar, stanbul,
1971.
TAED 39, 2009, 919-957

Divn- Rdvn, TDK Ktp. Yz. Nu. 32, v.125
Eirdirli Hac Keml, Cmin-Nezir, Byezid Genel Ktp., Nu. 5782.
ERTAYLAN, smail Hikmet, Sultan Cem, Milli Eitim Basmevi, stanbul,
1951.
IRKILATA, Mehmet, Nazire Gelenei inde Kerem Kasideleri (Yaynlanmam
Yksek Lisans Tezi, ukurova niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits),
Adana, 2007.
PEKTEN, Haluk, Divan Edebiyatnda Edeb Muhitler, MEB Yaynlar, stanbul,
1996.
SEN, Mustafa, Knhl-Ahbrn Tezkire Ksm, AKM Yaynlar, Ankara, 1994.
--------------------, Seh Bey Tezkiresi, Het Behit, Aka Yaynlar, Ankara,
1998.
KARABEY, Turgut, Ahmed Paa, Hayat, Edeb Kiilii, Eseri ve Baz
iirlerinin Aklamalar, Atatrk niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi
Yaynlar, Erzurum, 1991.
KILI, Filiz, Meir-uar, nceleme-Tenkitli Metin Yaynlanmam
Doktora Tezi, Gazi niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits), Ankara, 1994.
Knalzde Hasan elebi, Tezkiret-uar (hzl. brahim Kutluk), TTK
Yaynlar, Ankara, 1989.
KKSAL, M. Fatih, Sana Benzer Bir Gzel Olamaz, Divan iirinde Nazire,
Aka Yaynlar, Ankara, 2006.
KURNAZ, Cemal, Hayl Bey Divnnn Tahlili, MEB Yaynlar, stanbul, 1996.
Mehmed Sreyy, Sicill Osmn, Tarih Vakf Yurt Yaynlar, stanbul, 1996.
ONAY, Ahmet Talat, Eski Trk Edebiyatnda Mazmunlar, MEB Yaynlar,
stanbul, 1996.
PALA, skender, Ak ve Divanndan rnekler, Kltr ve Turizm Bakanl
Yaynlar, Ankara, 1988 .
SOLMAZ, Sleyman, Ahd ve Glen-i uars, AKM Yaynlar, Ankara, 2005.
TARLAN, Ali Nihat, Hayl Bey Divan, Burhaneddin Erenler Matbaas,
stanbul, 1945.
--------------------, Nect Beg Divan, MEB Yaynlar, stanbul, 1963.
TAED 39, 2009, 919-957

--------------------, Ahmed Paa Divan, Milli Eitim Basmevi, stanbul, 1966.

TMURTA, F. Kadri, Makaleler (hzl. Mustafa zkan), Ankara, 1997.
NVER, smail, Ahmed-i Rdvn, Hayat, Eserleri ve Edeb ahsiyeti
(Baslmam Doentlik Tezi), Ankara, 1982.
--------------------, Ak, skdarl TDVA, stanbul, 1991, C. 4, s.23.
YNDEM, Ali Canip, vd., eyh Divan, Tarama Szl ve Nsha Farklar,
TDK Yaynlar, Maarif Matbaas, stanbul, 1942.
Ysr Divan, stanbul niversitesi Ktp., T. 2912
TAED 39, 2009, 919-957

Kerem Kasideleri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kerem Kasideleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

A..

Trkiyat Aratrmalar Enstits Dergisi Say 39, Erzurum 2009 ~919~

Seluk niversitesi, Eitim Fakltesi, Trke Eitimi Blm rt. yesi.

TAED 39, 2009, 919-957

E ski Trk Edebiyatnda kerem redifli kasideler, nazire geleneinin

TAED 39, 2009, 919-957

kr kl fakrunile itme ikayet eyh

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

dnceler arasnda bocalar. Bu ztlk, acz ve gurur eklinde eserlerinde kendini

Kasidenin devamnda da air, bir hata iine dtn, sultana nankrlk

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

RESM, MEHD, AHMED- RIDVN, AK- SKDR VE

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

ksacas btn iirlerinin yz suyu birka beyittir, der. 31 Knalzde Hasan

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

uradn tasvir ve tahkiye ederken, bunu kendisine reva grenleri de ikyet

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

kabul edilince azledilerek, kendisine Resmo sanca arpalk verilmitir.

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

Bulmasa h- cihn nmunile nm-i eref

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

NARE- RESM RAST

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

rem iige yz rile urdum yire yz

TAED 39, 2009, 919-957

Cduu damlas kim leme virdi revna

TAED 39, 2009, 919-957

10 T zamn ola sipihr zre blend dm

Old n tat- Sleymna Sikender bende

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

Lufile eyle naar baa budur n- kerem

TAED 39, 2009, 919-957

TAED 39, 2009, 919-957

Otuz fl- allmeye itdm dmet

U ira apanup amadum ey dmperler? 52

TAED 39, 2009, 919-957

40 Raman old v gitdi yemedm atlu niam

TAED 39, 2009, 919-957

Dil-nvz- lem ahr-kn-i ehl-i vef

ehre fersdegi-i k-i der-i devletine

TAED 39, 2009, 919-957

30 Mahar- luf- af-ba olayd ger cc

TAED 39, 2009, 919-957

Dikeli menzil-i meydn- feaatde nin

Artrur asreti d- dil-i zru nadin

TAED 39, 2009, 919-957

Almaz erbb- kerem amz- bali ga

TAED 39, 2009, 919-957

Ysriy eyle makmt- duya z

Pertev-i madelet mekremet marifeti