Birbirine gz krpan kelimeler - I (Karafatma ve Garrapata)

Kkeni belirsiz veya tartmal kelimelerin peine dmek, byk serven. Bu tr esrarengiz
kelimelerden hareketle ktm yolculuklarn uraklarn bu blogta bir yaz dizisi halinde sizinle paylamak
istedim: "Birbirine gz krpan kelimeler".

Yazlarmda ne srdm dncelerin tamam zgndr, bana aittir. Bununla birlikte, herhangi bir
bilimsellik veya doruluk iddiam yok. nk bilimsellik iddias kant, yani yazl kaynak ister ki onu bulmak da her
zaman mmkn deildir.

Ben bir amatrm, yaptm ey de kkeni belirsiz veya tartmal baz kelimelerle baka baz kelimeler
arasndaki muhtemel akrabalklara dair speklasyon ve beyin cimnastii yapmaktan ibaret. Bu yzden sadece
"gz krpmak"tan bahsediyorum. Diyorum ki falanca dildeki falanca kelime, Trkedeki falanca kelimeye falanca
adan gz krpyor; hepsi bu.

Bu gerekli aklamalardan sonra ilk kelimemizle balayabiliriz: Karafatma.

KARAFATMA

"Karafatma" o kadar bizden saylm bir szck ki etimoloji szlklerimize dahi girmemi. yle ya
Fatma'nn nesini aklayalm? Ama acaba gerekten de yle mi? Bir bcee zel bir ismin, bir kadn isminin
verilmi olmasnda eytann gr dedii bir eyler yok mu?

tiraf etmeliyim ki teden beri bu kelimeyi tuhaf bulmakla birlikte "karafatma"nn Fatmalndan ben de
phe etmemitim. Ta ki gnn birinde Internette aylak aylak dolarken "garapata" diye bir kelimeye
rastlayncaya dek.

GARRAPATA

Garapata, Filipinlerde "kene" anlamna gelen bir kelime. G-k, p-f ses dnmnn kolayl, bu
kelimenin bana "karafatma"y artrmasn salad. Filipinlerdeki spanyol etkisi malum; spanyolcaya yle bir
gz atnca ayn kelimeyi "garrapata" olarak spanyolca'da da buldum. Kelimenin spanyolca kkenli olmas,
Sefarad kltrnn etkisiyle Trkeye gemi olma olasln akla getirmesi bakmndan nemliydi.

Gerekten de "karafatma", dilimize Sefaradlarn konutuklar, spanyolcaya yakn dilden (Ladino) gemi
olabilir mi? nce Ladino'dan dilimize gemi baka kelimeler var m diye bir bakalm. Evet var, mesela "palavra"
ve "boyoz" kelimeleri var. Tersine, Sefaradlarn diline Trke'den gemi birok kelimenin de mevcut olduunu
biliyoruz. O halde bu iki dil arasnda, belirli bir geikenliin bulunduunu syleyebiliriz. kinci olarak,
"garrapata"nn Ladino dilinde de aynen veya benzer bir tnyla muhafaza edilip edilmediini aratrmamz gerekir.
Eh, bunu teyit etmek o kadar da zor deil. Internetten bir kaynak gstermek gerekirse rnein u site var. Bu
sayfada Sefaradlarda "Estoy tan lleno como garrapata de yegua vieja" (Yal bir ksran kenesi kadar
iim/tokum) diye bir deyi olduundan sz ediliyor.

Buraya kadar iyi diyelim, peki aradaki anlam fark ne olacak? Tamam, ikisi de bcek, ama biri karafatma,
dieri kene! Ona bakarsanz Ladinodan alnma "palavra" da "yalan" deil, sadece "laf, lakrd" demek. Biri
peygamberdevesi, dieri at olmad srece, bence keneyle karafatmann birbirleriyle gl gibi geinip gitmelerinde
hibir sknt yok! / zcan Trkmen, 9 Nisan 2016 Cumartesi