Professional Documents
Culture Documents
Muhammed
Allahn Elisi
Sunu
Son ilah mesaj insanla ileten Sevgili Peygamberimiz Andolsun, Allahn Reslnde sizin iin, Allaha ve ahiret
Hz. Muhammed [ ], dnya tarihinin ynn deitiren, ya- gnne kavumay uman, Allah ok zikreden kimseler iin
ad dnemden bugne kadar hakknda en fazla konuu- gzel bir rnek vardr (Ahzb, 21).
lan ve yazlan insandr. Derin Tarih bu yln ilk zel saysnda alanlarnda yetkin
Onu gerek kimliiyle anlatmaya gayret edenler kadar, kalemlerin deerli yazlaryla Hz. Peygamberin hayat, d-
zellikle son asrlarda slam medeniyetine ve Mslmanlara nemi, kiilii ve ahlkndan sayfalar, ne karlarak in-
sava ilan eden odak ya da kiilerin aleyhinde olumsuz bir sanln ona minnettar olduunu bir kez daha hatrlatmak
alg operasyonu yaptklar da bir gerektir. Ancak undan suretiyle nemli bir ie imza atyor. Zevkle okuyacanza
eminiz: Bugne kadar insanln yolunu aydnlatan mesaj- inandmz doyurucu yazlaryla dergimize katkda bulu-
n karartmaya kimsenin gc yetmedii gibi bundan sonra nan deerli hocalarma ve meslektalarma teekkr ediyo-
da yetmeyecektir. rum. Yce Rabbimden bizlere Sevgili Peygamberimizin izin-
Hz. Peygamberin hayat, son ilah mesajn ilk muhatab- de, getirdii mesaj zere yaamay, dini sadece Allaha has
nn pratii olmas hasebiyle kendi dneminden bugne ka- klmay, salih ve muslih olarak can vermeyi nasip etmesi te-
dar ilgi grmektedir. Yaad dnemde de bugn de insan- mennilerimle
lar iin sve-i hasene olmaya ve getirdii mesajla insanl
aydnlatmaya devam etmektedir. Prof. Dr. Adnan Demircan / Dosya Editr
DERN TARH
2
ZEL SAYI 5
HZ. PEYGAMBERIN ZEL SAYI 5 - 2016
serdengeti edasyla ktmz ve byk bir alaka ile karladnz bu yolcu- Diyalog Dergi Yayncl A.. Adna mtiyaz Sahibi
MUSTAFA ALBAYRAK
luk 48 ay, yani 4 seneyi doldururken yelkenlerimizi biraz daha iirmemiz
Genel Yayn Ynetmeni
gerekti, zira teknemize bir yolda eklenmiti. MUSTAFA ARMAAN
lk saysn 2014n Kasmnda arz ettiimiz zel saylarmzda srasyla 1. Yayn Koordinatr
Cihan Sava, anakkale, Sultan II. Abdlhamid ve Endls ele ald. Eksik ZLEM KOCUKEL ZBAY
Yayn Kurulu
lerdeniz ne olsa. MAHMUT AKYREKL, SALM AYDZ
Efendimiz [ ] hakknda en mtevaz ekliyle bile olsa bir zel say kar- MUSTAFA BUDAK, M. FATH CAN
ADNAN DEMRCAN
mak hakikaten cesaret isteyen bir iti. Bunun iin bize mzahir olacak hem MUSTAFA KAAR, MUHARREM KESK
bir tarih sevdals, hem de bir Peygamber sevdals gerekliydi. ABDLKADR ZCAN
LTF EYBAN, MFD YKSEL
Dergimizin yazarlarndan Prof. Dr. Adnan Demircan bu grev iin biil-
Danma Kurulu
DERN TARH
mi kaftan saylrd. Teklifimizi byk bir akla kabul eden Adnan hoca ge- AHMET AIRAKA, AL BRNC, AHMET DEMREL
UUR DERMAN, D. MEHMET DOAN
ni evresini seferber etti, srarl takipleriyle yazlarn zamannda elimize EKREM BURA EKNC, SEMAV EYCE
ulamasn salad ve kan sorunlara mahirne zmler buldu. ncelikle MEHMET GEN, NAS GNDZ, HSREV HATEM
SMAL KARA, KEMAL KARPAT, AYKUT KAZANCIGL
kendisine minnettarz. MAHMUD EROL KILI, HEATH W. LOWRY
kinci teekkrmz Diyanet leri Bakan Prof. Dr. Mehmet Grmez Bey MT MER, EMNE GRSOY NASKAL
1
ORHAN OKAY, M. NYAZ ZDEMR, NORMAN STONE
bata olmak zere dergimize katklarn esirgemeyen kymetli hocalarmza. Grafik-Tasarm
Bitirdiinizde soyaacndan ehl-i beyte, hangi yemekleri sevdiinden hic-
ZEL SAYI 5
SEDA ERTRKOLU, METN TAHA YILMAZ
bizden size
Genel Yayn Ynetmeni 34010 Zeytinburnu, stanbul 0212 467 65 05
www.derintarih.com - iletisim@derintarih.com
Her hakk mahfuzdur. Dergideki yaz, fotoraf ve dier
grsellerin izin alnmadan veya kaynak gsterilmeden
her trl ortamda oaltlmas yasaktr.
NDEKLER
01 Hz. Peygamberin
Tarihe Yansmas
Mustafa Armaan
10 Allahn Elisinin
Sireti ve Sureti
Adnan Demircan
24 Resulullahn 04
Ticaret Ahlk
Muhammed Emin Yldrm Hz. Peygamberin
28 lk Mslmanlarn
ounu Genler
Mesajlarn Bu aa
Oluturuyordu
Hseyin Gne
Tamak
Prof. Dr. Mehmet Grmez (Diyanet leri Bakan)
36 lk Mslman: Hz. Hatice
Mustafa Arman
68 sra ve Mirac
Halil brahim Bulut 148 42
Kub Sylei: Mustafa Fayda
82 ki Cihan Serveri Olmann Konuan: Samet Tnas
Dayanlmaz Arl Mescidi
Mustafa Armaan Kitbesi
Uur Derman
86 Habeistan:
Bilinmeyen ilk Hicret
Levent ztrk
92 Teblii Omuzlayan lk
Mslman Kadnlar
Rza Sava
132 Osmanlda
Seyyidler ve erifler
Abdlkadir zcan
194 Hristiyanlarn
138 Hz. Muhammede Bak
Hicret: Dnya Tarihini smail Tapnar
Deitiren Kutlu Yolculuk
200 Sylei: Mustafa Kara
Adnan Demircan
Konuan: Olcay Can Kaplan
4
ZEL SAYI 5
Hz. Peygamberin
Mesajlarn Bu aa Tamak
Rahman ve Rahim olan Allahn adyla, manlarn Resulullaha kar gnllerinde duyduklar tarifi
nsanlk tarihinde, slam Peygamberi Hz. Muhammed [ imknsz sevgi ve muhabbet etkili olmutur. Ayrca bunda
] kadar btn sz ve davranlar, hayatnn en ince te- Hz. Peygamberi btn ynleriyle anlatma ve asr- saade-
ferruatna kadar kitaplara kaydedilen baka bir ahsiyetin ti imdiki zamana tama gayretleri yannda Kuran ha-
var olduu herhalde sylenemez. Yine insanlk tarihinde yatla buluturma, snnetin ilke ve deerlerini yaanr kl-
slam mmeti kadar Peygamberinin azndan dklen ma, metin ile hayat arasnda kpr kurma gayretlerinin
hikmetli szleri ve onun tarafndan sergilenen rnek tu- de nemli bir pay vardr.
tum ve davranlar sonraki nesillere aktaran ve bunun Resul-i Ekremin rnek hayatn ve insanla hidayet yo-
iin de binlerce cilt literatr oluturan baka bir mmet lunu gsteren almalarn anlatan siyer, mez ve tarih
olmasa gerektir. kaynaklar; onun sz ve davranlarn nesilden nesle riva-
Elbette bunda Cenab- Hak tarafndan mminler iin yet eden msnedler, snenler, cmler, mucemler, musan-
en gzel rnek olarak takdim edilen Resul-i Ekremin y- nefler ve bu eserlerde yer alan rivayetleri denetlemek iin
ce bir ahlka sahip olmas gibi Kuran- Kerimde bildiri- oluan ricl, tabakt, cerh-tadil almalar; onun fizik va-
len hususiyetleri ile onu grp tanyarak ona iman etmi, sflarn ve ahlk zelliklerini tasvir eden delil, emil ve
canlarndan ve sahip olduklar her eyden daha ok onu hilye tr eserler, nihayet ona olan akmz ve sevgimizi
sevmi sahabe neslinden gnmze kadar btn Msl- ifade eden naatlar, kasideler, miraciyeler ve mevlidler ve
naklar, gerekse bu kaynaklarn anlalmas iin kaleme
alnm geni hacimli erhler, her seviyeden okuyucuya
nemli imknlar sunmakla birlikte, bu rehberlii anla-
mak iin sz konusu eserlere mracaat edenler, zaman za-
man bilgi ve rivayet zenginlii iinde kaybolmakta ve asl
slam Peygamberi, eski dnya ile yeni amalarna ulamakta glk ekmektedirler.
Bu hl karsnda bazlar hadis eserlerini okumann
dnyann ortasnda durmu grnyor.
doru olmadn, bunun yerine hadis kitaplarndan ha-
O, bildirmi olduu vahyin kayna reketle kaleme alnm fkh ve ilmihal kitaplarna ynel-
bakmndan eski dnyaya, fakat bildirmi mekten baka are kalmadn ifade ederek zengin hadis
olduu vahyin ruhu bakmndan yeni mirasndan kendilerini mahrum brakrken; bazlar da
dnyaya aittir. tek tek her bir rivayetten hareketle Resul-i Ekremin reh-
Muhammed KBAL berliini bizzat tespit etmenin doru olacan ileri sr-
mekte ve bu durumda neredeyse rivayet says kadar farkl
uygulamann ortaya kabileceini gz ard etmektedirler.
te yandan oryantalist sylemin iki asrdr iddia ettii
gibi tarih boyunca Mslmanlarn, snnet ve hadisin de-
lil oluu ve deeriyle ilgili herhangi bir sorunu olmam-
tr. Snnet ve hadisin, sadece slamn ikinci bilgi kayna
deil, ayn zamanda Mslman kltr ve medeniyetini
ina eden kk deerler manzumesi; sadece Kuran hayata
dntren bir yaama tarz deil, ayn zamanda iman bi-
reysel ve sosyal hayata yanstma rehberi; ahlkn kayna;
ibadetlerin, davranlarn simgeler ve anlamlar dnyasn
ina eden bir deerler manzumesi olduunda hibir tered-
DERN TARH
dt olmamtr. Hatta bazlarnn sk sk seslendirdii gi-
bi asla Kuran glgeleyecek derecede bir mevzu/uydurma
hadis sorunu da olmamtr. Ancak hadisleri anlama ve yo-
rumlama konusunda birtakm sorunlarn var olduu da 5
bir gerektir.
Kuran getiren eliyi, Kurann hakikat olduunu -
ZEL SAYI 5
reten Hz. Peygamberi idrakte zaman zaman zorluklar ya-
Prof. Dr. Mehmet GRMEZ and da muhakkaktr. Sorunun kayna Hz. Peygamber
Diyanet leri Bakan sonras zaman diliminin uzamas, nesillerin arasndan
alarn gemesi de deildir sadece. Rahmet Peygamberi
ile insanlarn aralarna koyduklar zihn ve manev mesa-
daha burada zikretmediimiz saysz telif ve tasnifler, hep
felerin sorundaki payn unutmamak gerekir.
onu bize anlatan ve tantan; onun hadislerini bize aktaran;
Hadisleri salkl biimde anlama sorunu, ne sadece
snnetini ve mesajn bize ulatran esiz kaynaklardr.
hadislerin eitlilik arz eden dilinden, ne de sadece te-
Ne var ki szl ve yazl kltrle oluan bu mirasn b-
bih, mecaz ve istiareleri eksik anlamaktan ya da mecaz-
ykl ve bu miras oluturan rivayetlerin okluu, ba-
larn hakikate dntrlmesinden kaynaklanmaktadr.
zen asl retinin yanl anlalmasna, znden uzak-
Yine hadisleri anlama sorunu ne sadece rivayet klliyat-
latrlmasna, hatta kaybolmasna sebep olabilmektedir.
nn cesametinden, ne rivayet resimlerinin karelerini bir-
Gerek onun hayatn bize anlatan eserlere, gerekse snne-
letirememekten, ne de sadece anlama usulnn kendi-
tinin szl ve yazl kaynaklar olan hadislere karan ba-
sini yenileyerek an idrakine sunulamamasndan neet
z yanl bilgiler, ona ait bilgileri bize aktaran rvilerin ek- etmektedir. Btn bunlarla beraber idrak gzlerinin ak
siklik ve kusurlar, elbette onun retisinin tahrif edildii olup olmamasnn, gerek tarihte, gerekse gnmzde id-
yahut ortadan kaldrld anlamna gelmez. raklere arz olan yanl anlamalarn ve nyarglarn pay-
Ancak gerek szl rivayet iinde, gerekse bu rivayetlerin n da unutmamak gerekir.
metinleme aamasnda insan faktrnn beraberinde ge- Sorun sadece hadisleri zihnen anlama sorunu da deil-
tirdii eksikliklere ilaveten bu muazzam bilgi hazinesinin dir. Ayn sorun, hem de daha derin vehesiyle hadislerde
deerlendirilmesindeki kusurlar ve bavurulan baz yanl kristalleen snneti ve Hz. Peygamberin davranlarn
yntemler, kimi zaman retinin aslna ve zne uygun kavrama, rnek alma ve onlara dayanan bir ahsiyet, ha-
biimde anlalmasna ksmen engel tekil edebilmitir. yat ve ilikiler a oluturma konusunda yaanmaktadr.
Bu kaynaklar bugn hl onun rehberliini ve rnekli- Onun davranlarn ve bedensel hareketlerini temsil eden
ini bize anlatan eserler olarak durmakta ve insanlar sz baz snnetleri, tatbik mevkiine konulmu olabilir.
konusu rehberlii anlamak ve Resul-i Ekremin kendi a- Ancak vahye muhatap olmu bu nebev kalbin snnetle-
larna dnk yzn tespit etmek iin bu muazzam kl- rinin, insanlarn kalplerine hakkyla tand sylenebilir
liyata bavurmaya devam etmektedir. Gerek hadis kay- mi? Peygamberin balayclk zellii olmayan baz ha-
DERN TARH
6
ZEL SAYI 5
reketleri, snnet kabul edilerek gndelik hayata tanm hidayetine neden gerektii gibi sarlnamyor?
olabilir. Ancak Hz. Peygamberin tasavvur ve dnce dn- Bata hadis klliyat olmak zere slam ilim ve fikir sa-
yasn oluturan snnetlerinin Mslmanlarn fikir dn- hasnda yazlm eserlerin pek ou bu trden sorunlarn
yasna yeterince tand ve bunda baarl olunduu sy- farknda olunarak kaleme alnmtr. Hz. Peygamberin
lenebilir mi? Snnetin tarih st ruhunun gelecek alara rahmet mesajlarn, bozulmadan, kaybolmadan doru bir
tand rahatlkla sylenebilir mi? mam Gazzlnin ifa- biimde anlamak, yorumlamak ve kendi zamanlarna ta-
desiyle, Hz. Peygambere benzemek ile rnek almay, taklit mak bu eserlerin balca amacn oluturmutur. Asln-
ile ittiby, teebbh ile teessyi kartrmamak iin yeni- da Kuran- Kerim ve Hz. Peygamberin mesajlarn Msl-
den dnmeye ihtiya yok mudur? manlarn kendi yaadklar zamana tamalar bir ihtiya
ve zorunluluktur. Zira Kuran- Kerim, btn insanlara ve
Hz. Peygambere mmet olmak zamanlara hitap eden bir kitap, Hz. Peygamber de evrensel
rnek alnsn diye yapmad halde onun baz davran- ve tarih st bir rehberlie sahiptir.
larn snnet kabul etmede baarl olmu olabiliriz. Ancak Hz. Peygamberin bu konumunu ada dnr Mu-
onun yolunun snnetlerini yolumuza, sokaklarnn sn- hammed kbal yle ifade eder:
netlerini sokaklarmza, mahallesinin snnetlerini ma- slam Peygamberi, eski dnya ile yeni dnyann orta-
hallelerimize tamakta baarl olduumuz sylenebilir snda durmu grnyor. O, bildirmi olduu vahyin kay-
mi? Dahas Yesribi Medine yapan snnetleri, ehirlerimi- na bakmndan eski dnyaya, fakat bildirmi olduu
ze, metropollerimize, megapollerimize tamakta baarl vahyin ruhu bakmndan yeni dnyaya aittir.
olduumuz iddia edilebilir mi? Bu noktada ilim evrelerinin, Hz. Peygamberin bu aa
slam medeniyetini ina eden, insan ilikilerini ilmek dnk yzn yeniden dnerek ve gncelletirerek bu-
ilmek dokuyan snnetler bugn neden insan ilikileri- gnn insanna ulatrma sorumluluu vardr. Mehmed
ne yansmyor? Mekkedi ve gayri mekkediyle nafileler, Akifin ifadesiyle bu aba ayn zamanda slam asrn idra-
gnlk hayata tanmada baarl olunduu kadar ibadet- kine sunma abasdr.
lerin ruhunu tekil eden hu, ihls ve samimiyeti akset- Netice olarak Kuran- Kerim, Yce Rabbimizin tm in-
tirmede neden o kadar baarl olunamyor? Snen-i zevi- sanla indirdii son ilahi kitap, Kurann ina ettii Sev-
din ziyadesi ile megul olunduu kadar, snen-i hdnn gili Peygamberimiz de lemlere rahmet olarak gnderdi-
DERN TARH
7
ZEL SAYI 5
i son peygamberdir. Onun nbvveti, btn bir insanlk ma erefine nail olmann da yegne yoludur.
iin karanlklardan aydnla, zulmetten nura geiin ifti- Peygamberin yolunu takip etmek, bir medeniyet tesis
har vesilesi olmutur. ederken Hz. Peygambere rehberlik eden ilke ve esaslar ta-
Ahlk Kuran ahlk olan Peygamber Efendimizin ri- nmaktr. Bir baka deyile bir eseri anlamak, sadece bu
saleti, iinde yaadmz dnyann akn deitirmi ve eseri meydana getiren yazar ve yazarn bu eseri meydana
onun tebliine kulak veren herkes hayatn yeniden tan- getirirken yaad halet-i ruhiyeyi anlamak deildir; b-
zim etme, kendini yeniden ina etme ve bundan sonraki tn ayrntlar ve balantlar iinde eserin btnln
gidiatnda istikamet sahibi olma konusunda salam bir ve bu btne hkim olan temel dnceyi kavramaktr.
dayanaa kavumann ayrcaln yaamtr. Ezel ve ebed Bu balamda gnmzde Kuran- Kerim bata olmak ze-
kitab Kuran- Kerim ile Hz. Peygamberin rahmet ykl re Resul-i Ekremin insanlk lemine kazandrd deerle-
mesajlar ve hikmet ykl ahlk rneklii, dn olduu ri ne karmaya iddetle ihtiya vardr. nk slam Pey-
gibi bugn de btn insanlk iin umut vaad etmeye de- gamberini iyi tanyanlar, onun bykln kzgn ln
vam etmektedir. Bu kyamete kadar da kesilmeksizin de- bereketsiz topraklarnda meydana getirdii toplumun di-
vam edecektir. namiklerinde, o toplumu her trl ktlkten nasl arn-
Yce Allahn son peygamberine mmet olmak, pek ta- drdnda ve hastalkl kalpleri nasl tedavi ettiinde
biidir ki sadece onun varlndan ve doumundan haber- arayacaklardr. Yine onu iyi bilenler, onun bykln
dar olmakla snrl deildir. Ona tbi olmak, hemen her aalarn aasna yuvarlanm insanl yksek deerle-
vesileyle kendimizi onun snnetine ittiba ederek gzden re nasl kavuturduunda ya da onun getirdii deerlerin,
geirmeyi, hayatmzdaki eksiklikleri telfi etmeyi ve yi- insanl sfl bir hayattan ulv bir hayata ykseltmek iin
ne onun izdii yol haritasna bal kalarak kendimizi ina nasl Mirac vazifesi grdnde arayacaklardr.
etmeyi zorunlu klar. Ksaca Hz. Peygamberin yolunu ta- Bu dncelerle 5. zel saysn Hz. Peygambere ayran
kip etmek ve onu rnek almak, onun salnda ilahi vah- Derin Tarih dergisinin yayna hazrlk srelerinde emei
yin gzetim ve denetiminde ashabna takdim ettii deer geen herkesi kutluyor, bu say vesilesiyle Resul-i Ekremin
ve lleri zaman ve mekn snrlarnn tesine tayarak rahmet mesajlarnn amz insannn zihin ve gnl
kendi dnyamza katmak ve onun amaz rehberliine dnyasna doru bir ekilde tanmas iin Yce Rabbime
smsk sarlmaktr. Bu, insanlk iin en hayrl mmet ol- dua ve niyaz ediyorum.
20 Nisan 571 Pazartesi Hz. Peygamberin
Hayat
Hz. Peygamber [ ] Mekkede dnyaya geldi.
Mekke Dnemi
571
Daha salkl bymesi iin
Sa'doullarndan
Hz. Halimeye verildi. 574
Stannesi Hz. Halime
tarafndan annesine
575 teslim edildi.
Annesi Hz. mine
vefat etti.
577
Dedesi
Abdlmuttalib
vefat etti. 579
Amcas Ebu Talib ile
Suriye seyahatine
kt.
594
Hz. Hatice (ra)
605
ile evlendi.
Mekkeliler arasnda Kbenin
tamiri esnasnda Hacerlesvedin lk Vahiy 610
yerletirilmesiyle ilgili kan Nur Dandaki Hira
tartmaya hakemlik yapt.
DERN TARH
616
Hz. Hamza (ra)
616 ve Hz. mer
Haimoullarna ynelik sosyal (ra) Mslman
ve ekonomik boykot balad. oldu.
619
Mekke 620
mriklerinden baz Ei Hz. Hatice
kiilerin giriimiyle ve amcas
boykota son verildi. Ebu Talib
vefat etti.
620
Zeyd b. Harise
ile yapt Tif
yolculuu. 620
Hz. Peygamberin Akabe mevkiinde 621
grt Hazrec kabilesinden 6 kiilik Zilhicce aynda
bir heyet Mslman oldu. gerekletirilen
grmede 1. Akabe
Biat yapld. Ayrca
622 Mus'ab b. Umeyr
2. Akabe Biat
Medineye slam
gerekleti. Bylece
622 Hicret retmek iin
Hicret iin nemli bir
Mekkeli Mrikler, Hz. Peygambere suikast gnderildi.
adm atld.
dzenleme karar ald. Hz. Peygamber suikast
teebbsnden kurtulup Medineye hicret etti.
622 (H. 1)
Mescid-i Nebevi
Medine Dnemi
ina edildi.
623 (H. 1) Kardelik
Ensar ve Muhacirler arasnda
kardelik ilan edildi. Yahudilerle 624 (H. 2)
Medine antlamas akdedildi. Abdullah b. Cah
Seriyyesi gerekleti.
624 (H. 2)
Mekke mrikleriyle
624 (H. 2)
yaplan Bedir Savan
Yahudi kabilelerden Beni
Mslmanlar kazand.
Kaynuka Medineden srld.
625 (H. 3)
Mslmanlarla 625 (H. 4)
Mekkeli mrikler 70 kadar Mslman Bir-i Maune
arasnda Uhud yaknlarnda ihanete urayarak ehit edildi.
Sava gerekleti.
625 (H. 4)
Adal ve Kre kabilelerinin slam anlatmak zere
625 (H. 4) gnderilen heyeti ldrdkleri Rac Olay gerekleti.
Yahudi kabilesi Benu en-
Nadir, Hz. Peygambere 626 (H. 5)
suikast teebbsleri yznden
DERN TARH
Medineye saldrmay
Medineden srld. planlayan Mustalkoullarna
kar Mustalkoullar
627 (H. 5) (Mreys) Gazvesi
Medineyi kuatan mrik ve Yahudi dzenlendi. 9
gleriyle yaplan Hendek Savan
Mslmanlar kazand.
ZEL SAYI 5
627 (H. 5)
628 (H. 6) Beni Kurayza kabilesi Hendek
Hz. Peygamber Mekkeli mriklerle Hudeybiye Sava srasndaki ihaneti
Antlamasn imzalad. sebebiyle cezalandrd.
628 (H. 7)
Hayber ve
628 (H. 7)
civarndaki baz
Kaza Umresi yapld.
yerleim yerleri
fethedildi.
629 (H. 8)
Mslmanlarn ilk defa Suriyeli Hristiyan
630 (H. 8) Mekkenin Fethi Araplar ve Bizans ordusuyla kar karya
10 bin kiilik
geldii Mute Gazvesi gerekleti.
byk bir orduyla
Mekke fethedildi. 630 (H. 8)
Huneyn Gazvesi Mslmanlarn
zaferiyle sonuland ve
sonrasnda Taif kuatld.
630 (H. 9)
Tebuk seferi
yapld.
Veda Hacc 632 (H. 10)
Hz. Peygamberin yapt
son hac, tarihe Veda
632 (H. 11) Hacc olarak geti.
Suriyeye gnderilecek ordunun
bana 18 yandaki Hz. same
komutan olarak atand.
8 Haziran 632 (H. 11)
Hz. Peygamber dar- bekaya irtihal etti.
Allahn Elisinin
Sireti ve Sureti
K
ADNAN DEMRCAN adnandemircan@gmail.com
vey days Hind b. Ebu Hleden (. man kendisinde onu ycelten bir nur
656) naklettii rivayettir. Hind, Hz. Ha- olduu grlrd. Grtla biraz kkt.
ticenin Hz. Peygamberle evliliinden Sakal grd. Elmack kemikleri kk,
nce evlendii ilk ei Ebu Hle Hind b. fakat yukar doru dik deildi, yanaklar
Zrre et-Temmnin oludur. Hindin aa doru biraz kavisli, dz ve prz-
Cemel Savana Hz. Alinin yannda ka- szd. Az orta byklkten daha b-
tld ve burada vefat ettii anlalmak- yke idi. Dileri beyaz ve aralar biraz
tadr. ayrkt. ki dudann ince ksmlar bu-
Hz. Hasan, Hinde Hz. Peygamberi day rengindeydi.
kendisine tavsif etmesini istiyor. Hind Gs kafesinden gbeine kadar
Allahn Elisini yle anlatyor: uzayan ksmda ince yol halinde kl
Resulullah heybetli ve muhteem bir vard. Boynu normal uzunluktayd; g-
kiiydi. Yz dolunay gibi parlard. Orta m beyazna benzer ho ve gzel bir
boyluya gre biraz uzun, uzun boyluya beyazl vard. Vcut yaps mutedildi;
gre biraz ksayd. Heybetli bir duruu normal irilikteydi ve organlar arasnda
vard. uyumlu bir orant vard. Karn dz ve
Sa ne kvrck ne de tam dzd. gsyle ayn hizadayd.
Ucunda biraz kvrcklk vard. Salar ki omzunun aras ve gs geniti.
Ten rengi al beyazd. Aln geniti. Kirpikleri uzun,
kalar kavisliydi. Kalar ka kemiinden itibaren
kavislenmeye balard ve kalarnn ba kaln
ucu inceydi. ki ka arasnda kendisini hametli
gsteren bir damar vard.
DERN TARH
smda ince yol halinde kl vard. Karnn- eyi ksa ve zl cmlelerle ifade ederdi.
da ve memelerinde kl yoktu. Kollar, Konuyu izah iin yeterli derecede konu-
omuzlar ve gsnn st ksmlar kl- ur; ne fazla ne de eksik sylerdi.
lyd. Kollarnn bilek ksmlar uzundu. Kibar ve yumuak bir konumas
El ayas geniti. Ayak parmaklar vard. Kaba ve aalayc deildi. Nimet 11
uzun ve dzd. Elleri ve ayaklar b- ne kadar kk ve deersiz gibi olursa
ykeydi. Ayaklarnn orta ksmnda, olsun, onu ve onunla ilgili herhangi
ZEL SAYI 5
bast zaman yere demeyen ukurluk bir eyi ktlemez ve kt grmezdi.
vard. Yrd zaman ayan hzlca Dnya ve dnya ile ilgili eyler onu kz-
kaldrr, gevek ve ar ekilde yryen dramazd. Ortada bir hak bulunur, onu
adamlar gibi yapmazd. Saa sola yalpa- kimse tanmaz ve yerine getirmezse ye-
lamadan dik ve doru yrrd. rinde duramaz; o hakk yerine getirirdi.
Bir tarafa bakt zaman ban evi- Fakat kendisi hakszla uradnda
rerek bakar, sadece gzn evirerek bakasndan yardm istemez ve ken-
bakmazd. Bakarken gzleri ne tam ak disine yardm edilmemesi halinde de
ne de ksk olurdu; gzlerini normal kzmazd. Bir eye iaret ederken kolu-
ekilde aarak bakard. Yrrken ge nu uzatr, btn eliyle iaret ederdi. Bir
bakmaktan ok yere bakard. Onun eye hayret ederse elini evirirdi.
ulu baklar dnceliydi. Karlat Birisiyle konutuu zaman sa elinin
kiiye ilk nce o selm verirdi (Belzr, baparman sol elinin avu iine ko-
Ensbl-Erf, II, 7-9). yard. Kzd zaman kendisini toplaya-
Hz. Hasan days Hinde, Konuma- rak sessizce oradan ayrlrd. Bir eyden
syla ilgili zelliklerini anlat dedi. Hind honut olduu zaman gzlerini kapar
anlatmaya balad: ve bir mddet susard. Glmesinin ou
Resulullah daima dnceliydi. tebessm eklindeydi. Geici sevgiler-
M. Serin, Hat Sanat ve Mehur Hattatlar, Kubbealt, 2003.
DERN TARH
DERN TARH
herhangi birinin Resulullah nezdinde di. Bu eylere insanlar ne tevik
daha deerli olduu dncesi olmazd. eder, ne de sakndrrd. u eyden retini sarf ederdi.
Kim bir ihtiyac sebebiyle yanna gi- kendini uzak tutard: Riyakrlk, kanaat mmeti iin dn-
der, oturur veya kendisine yaklarsa etmemek ve faydasz, bo eylerle me- ya ve ahirette
ayrlncaya kadar onunla beraber yrr; gul olmak. kendilerine fay-
13
ona ayak uydururdu. Kim ondan bir ihti- nsanlarla ilgili olarak da u dal olacak ey-
yacnn giderilmesini isterse ya ihtiyac- eyi terk etmitir: Herhangi bir leri bir araya ge-
ZEL SAYI 5
n karlar ya da ona gzel sz sylerdi. kiiyi ktlemez ve ayplamazd. tirmeye alrd
Ahlaknn enginlii btn insanlar Herhangi bir kimsenin bilmeden (Belzr, Ensbl-E-
rf, II, 12).
kuatmt. Sanki o hepsinin babasyd. hata etmesini bekleyip bu durumu
Hak konusunda onun yannda hepsi baa kakma frsat olarak kollamazd. bn Abbas Hz. Pey-
eitti. Onun meclisi hilm, hay, do- Ancak sevap kazanacan umduu bir gamber hakknda u tespitte
ruluk ve gven meclisiydi. Meclisinde konuda konuurdu. Konutuu zaman bulunur:
sesler ykselmez, kt eyler enine bo- da, kendisiyle birlikte oturan arkada- Resulullah insanlarn en ok
yuna konuulmaz ve kt eylerin ko- lar, sanki balarnn zerinde ku var- iyilik yapanyd. Yznde daima mjde-
nuulma zarureti hsl olduu zaman da m gibi, byk bir sknetle onu din- li bir tebessm vard. Ahlak bakmndan
bir hata olacandan korkulmazd. lerlerdi. Arkadalar, o sustuu zaman insanlarn en stn olanyd. Karlat-
Onun meclisinde oturanlarn birbir- konuurdu. Hi kimse onun yannda kimseye ilk nce o selam verir, bir
lerini ancak takva ve tevazu ile stn birbiriyle tartmazd. Kim konuursa adamla tokalat zaman da kar taraf
tuttuklarn, bye hrmet, ke onun szn sonuna kadar dinlerlerdi. elini brakmadka o onun elini brak-
merhamet ettiklerini, ihtiya sahipleri- Onun yannda konuulan szler nem mazd.
ni kendilerine tercih ettiklerini ve gari- srasna gre olurdu. nsanlarn gld Yce Allah bize onun ahlakyla ahlak-
bi koruyup efkat ettiklerini grrsn eye o da gler, onlarn hayretle kar- lanmay nasip etsin.
(Belzr, Ensbl-Erf, II, 11-12). ladklar eyi o da hayretle karlard.
Hz. Hseyin babasna, Resulullahn Konumasnda ve isteinde kaba olan (Belzrnin Ensbl-Erf adl eserin-
kendisiyle birlikte oturup kalkan arka- yabancya kar sabrlyd. Eer arka- den iktibas edilmitir.)
dalarna kar tutumu nasld? diye dalar oralarda ise bazen onlar arp
sordu. Hz. Ali yle dedi: Bakn! Bu kiinin talebi hakl ise ona
Daima mjdeleyiciydi. Yumuak yardmc olun derdi. Ancak uygun ve
huyluydu. Herkes yanna gidip ondan mnasip kiinin vgsn kabul eder-
bir ey isteyebilir veya bir eyi teklif di. Haddini amadka hi kimsenin
edebilirdi. Kaba ve sert tabiatl deildi. szn kesmezdi. Haddini aan da ya
Grltc, ona buna barp aran, bundan yasaklayarak szn keser, ya
ayplayan, kt ve irkin sz syleyen, da oradan uzaklap giderdi (Belzr, Adnan Demircan
Prof. Dr., stanbul niversitesi lahiyat
oka vgde bulunan biri de deildi. Ensbl-Erf, II, 12). Fakltesi retim yesi.
ALLAHIN HMAYESNDE
YETM VE KSZ
BR OCUK
DERN TARH
14
ZEL SAYI 5
B
K ASIM ULUL kasimsulul@gmail.com
yk bilgin ve tarihi bn Halduna gre Ben u an Yesribden geliyorum, orada ok yar yapan bir
ilah ikram olarak, soyu bu derece belir- grup delikanl grdm diyerek Abdlmuttalib hakknda
lenen ve demden (as) kendilerine ka- grdklerini anlatt ve u ana kadar grdm en yak-
dar soy erefi kesintisiz devam eden Hz. kl delikanlyd. Byle bir ocuk baka yerde (darda) b-
Peygamberden [ ] baka kimse yoktur. raklmaz! dedi.
Ben devirden devire ve aileden aileye, Bunun zerine Muttalib, Gerekten onu ihmal ettim!
demoullar soylarnn en hayrlsn- diye hayfland ve Allaha yemin olsun ki onu getirene ka-
dan var edildim. Nihayet u iinde bu- dar aileme ve malma dnmeyeceim dedi. Muttalib bir
lunduum topluluktan gnderildim akam vakti Medineye, yeeni eybenin daylar Neccro-
(Buhr, Menkib, 61/24) ve Hep nikh- ullarna geldi. Topluluun iinde birka gen grd. Ye-
llardan geldim, iffetsizlerden deil (bn Sad, I,61) mealin- enine bakarak, Bu Haimin olu deil mi? diye sordu.
deki szleriyle Hz. Muhammed mensubu olduu soy silsi- Oradakiler de, Evet, o senin yeenin dediler ve ayet u
lesinin iffet ve nezahetini ifade etmitir. an onu beraberinde gtrmek istiyorsan bundan annesini
Mensubu olduu Kurey kabilesinin soyu Hz. brahimin haberdar etme! ayet haberi olursa onu sana vermeyiz, bu-
(as) olu Hz. smailden (as) dolay smiller diye anlan ve nu bilesin diye ilave ettiler.
iki byk Arap topluluundan biri olan Adnnlerden ge- Muttalib, Selmadan habersiz gizlice eybeyi alp Mek-
lir. Hz. Peygamberin soy silsilesi yledir: Muhammed b. keye gtrd. Kureyliler onu grp u terkindeki de
Abdillah b. Abdilmuttalib b. Him b. Abdmenf b. Kusay kim? diye sorunca Klemdir dedi. eybe o gnden iti-
DERN TARH
b. Kilb b. Mrre b. Kab b. Ley b. Glib b. Fihr b. Mlik b. baren Muttalibin klesi anlamnda Abdlmuttalib diye
Nadr b. Kinne b. Huzeyme b. Mdrike b. lys b. Mudar b. anld. Abdlmuttalibi, amcas Muttalib yetitirdi ve yeri-
Nizr b. Mad b. Adnn. ne gemesi iin onu vasiyet etti.
Hz. Peygamberin dedesi Abdlmuttalibin asl ismi ey- Abdlmuttalib stn karakterli, iyi kalpli bir insan, 15
be olup babas Haim, annesi Selmadr. Haim, ekmek adil bir reis idi. Amcasndan sonra haclara yemek (rif-
dorayp tirit yapan ve muhtalara yedi- de) ve su (sikye) temini grevlerini st-
ZEL SAYI 5
ren demektir. Ticaret iin Suriyeye gi- lendi. Onun reislii dneminde -anayurt-
derken Mekke-Suriye gzerghnda bulu- lar Yemen olan Crhmller tarafndan
nan, eitli vesilelerle Mekkelilerin gidip
geldii ve slamdan nce Yesrib adyla Soyaacndan kapatldndan beri yeri bilinmeyen,
Kbenin gneydou kesindeki Hace-
bilinen Medineye urad. Haim, kav-
minin reisi olan Amr b. Zeyde misafir
doumuna, rlesvedin tam karsnda ve Kbeye 19
metre uzaklkta Mescid-i Harmda yer
olunca kz Selmy beendi ve ona ta- stannesi alan Zemzem Kuyusunu ortaya kar-
lip oldu. Amr, Medinede doum yapmas
artyla kzn onunla evlendirdi. Haim
Halimeden d ve mlkiyetine geirdi. (Crhmller,
Hz. brahimin ei Hcerin, zemzemden
Suriyeden dnnce eini alp Mekkeye amcas faydalanmalar dnda su zerinde hak
gtrd. Tekrar Suriyeye seyahate kt- iddia etmemeleri artyla Mekkeye yer-
nda hamile eini Medineye brakt. Bu Ebu Talibin lemelerine izin verdii kadim bir Arap
yolculuk srasnda Gazzede vefat etti. Sel-
mann eybe adn verdii olu daylar-
himayesine ve topluluu ve Hz. smailin evladnn day-
lardr.)
nn yannda yedi yl kald. peygamberlik Abdlmuttalibe ryasnda Mescid-i
mhrne ahit
Medineden geen bir kii, ok yar ya- Harmda bulunan Zemzem Kuyusunu
pan bir grup ocuk grd. Onlardan bir kazmas emredildi. sf ve Nile putlar
gen hedefe isabet ettirince, Ben Him
oluyum, ben Mekkenin efendisinin o-
olan mnzevi arasndaki kurban kesim yerini kazma-
ya balaynca putlara zarar gelir endie-
luyum! diyordu. O ahs ocua, Sen rahibe Hz. siyle tepki grd. Fakat kararl tutumu
Peygamberin
kimlerdensin kk? diye sorunca, Ben zerine Mekkeliler direnmekten vaz-
eybe b. Him b. Abdimenafm cevab- getiler. Abdlmuttalib tek olu Hrisin
n verdi. O ahs Mekkeye geldi. Muttalib
b. Abdimenaf, Hicrde oturuyordu. Ona,
[ ] benzersiz yardmyla Zemzem Kuyusunu meyda-
na kard. Kuyunun evresini onarmas
Kalk ey Hrisin babas! diye seslendi, ocukluk yllar. srasnda Mekkeliler kendisini rencide
ettiler. Adiy b. Nevfel ona, oluk-o- libin toplumdaki itibar daha da art-
cuksuz tek cannla bizimle boy mu t. Kuyu alrken iinden iki adet
lyorsun? deyince Abdlmut- heykelin yannda silh, kl, zrh ve
talib, Meymenetsiz adam, beni mi eitli ss eyasyla zerinde Arapa
ayplyorsun? Allaha yemin ederim ibareler bulunan baz talar da kt.
ki, ayet Allah bana 10 evlat verirse Kureylilerin hak iddia etmeleri ze-
onlardan birini Kbede kurban ede- rine fal oku ekmek suretiyle bunlar
ceim! dedi. bltren Abdlmuttalib payna d-
en kymetli eyalar Kbeye ayrd
ki kurbanln olu ve bata kaps olmak zere Kbede
Kuyunun ortaya karlmasndan ilk sslemeyi o gerekletirdi. Zem-
sonra uhdesindeki yemek ve su ver- zem Kuyusuna biri su dknmek,
me grevlerine Zemzem Kuyusunun dieri imek iin iki havuz yaptrd.
bakm ii eklenince Abdlmutta- Baz Kureyli genler tarafndan ge-
celeri havuzlar bozuluyor, ertesi gn
Abdlmuttalib, oullaryla birlikte
bunlar onaryordu.
Zemzem Kuyusunun al-
masndan 30 sene sonra,
evlatlarnn says 10 ol-
duunda ve kendisini koru-
yabilecekleri aa geldik-
DERN TARH
lerinde Abdlmuttalib
onlar toplayp adan
haber verdi. Allaha ya-
plan bu adan yerine
16
getirilmesi iin kendile-
rini itaate davet etti. Hepsi
ZEL SAYI 5
DERN TARH
hl Medineye gnderdi. Fakat Hris
Benim be ismim vardr Medineye geldiinde Abdullah ve-
Abdullah, akranlar arasnda ok fat etmiti. Medinede en-Nbiann
beenilen, yakkl bir genti. Mek- konann avlusuna gmlen Abdul-
Hajj: Journey to the Heart of Islam, British Museum Press, 2012.
kenin dolunay diyorlard ona. Si- lahn irtihalinden sonra mine Ha- 17
mas dier genlerde bulunmayan bir tun kendi ailesinin yannda kald ve
gzellik ve parlakla sahipti. Bu, ev- bir daha evlenmedi.
ZEL SAYI 5
lilik sonrasnda mine Hatuna inti- Abdullah, yetim kalan olu Hz.
kal eden nbvvet nurudur. Muhammede dadlk yapan mm
mine Hatunun babas Vehb, an- Eymeni, akrn (veya ukrn) adn-
nesi ise Berredir. Vehb Kureyli Zh- da bir kle ile onun olu Slihi, be
reoullarnn reisiydi; kz mine deve, birka koyun, bir kl, bir mik-
Hatun da yksek bir mevkiye sahip- tar gm para ve biraz da hurma
ti. Abdlmuttalib kurban edilmekten mahsul miras olarak brakmt.
kurtulan olu Abdullah evlendirme- Cafer es-Sdka gre, Resulul-
ye karar verdiinde biraz aratrdk- lah zerinde hibir yaratlann hak-
tan sonra Kusayn kardei Zhrenin k olmasn diye yetim kalmtr. b-
lahn hayrna iyi olacak baka bir ey torunu Vehbin kz mineyi uygun nl-md ise yle der: Allah onu
sylerse onu yaparsn dediler. bir e olarak seti. Birka yl nce ve- yetim olarak yetitirdi. Zira her by-
O sralarda Hayberde bulunan bil- fat eden Vehbden sonra kz mine n temeli kk, her basit ve kk
ge kadn, adak borcundan kurtulmak kabilenin reisi olan erkek kardei V- gibi grnenin sonu ise muhteem-
iin Abdullahn yerine deve kurban heybin velayeti altndayd. Vheybin dir. Ayrca hayatnn doruk noktasn-
edilmesini tavsiye etti. Abdlmuttalib de evlenecek yata Hale adnda bir k- da elde ettii izzet ve erefin Allah
o gnk rfe gre insan diyeti olarak z vard. Abdlmuttalib, ayn meclis- vergisi olduunu bilsin; sahip olduu
kabul edilen 10 deve getirtti. Abdul- te mineyi olu Abdullaha, Hleyi gcn anne, baba ve maldan deil,
lah ile develer arasnda kura ektirdi. de kendisine istedi ve oluyla birlik- Allahn yardm ve inyetiyle oldu-
Kura Abdullaha ktka deve says- te evlendi. unu anlasn diye yetim olarak ye-
n 10ar 10ar arttrarak kuraya devam Abdullah, o gnk detlere g- titirdi. Baka bir sebebi, fakir/yoksul
edildi, say 100e ulanca kura devele- re evliliinin ilk 3 gnn ei mi- ve yetimlerin hlini anlayp acmas
re kt. Bunun zerine Abdlmutta- ne Hatunun evinde geirmitir. Bir- iindir.
lib, 100 deveyi kurban ederek ok sev- ka ay sonra hamile eini Mekkede Hz. Peygamber, Adnn Araplarn
dii olu Abdullah kurtard. brakt. Ticari maksatla gittii Filis- ana yurdu Mekkede, Hz. sann
DERN TARH
IRCICA Arivi.
18
ZEL SAYI 5
ZEL SAYI 5
nu, annesinin bir rya grdn, sulullah dourduunda onu ilk eli-
bundan nemli bir kiiye hamile ol- ne alan bendim. Alamaya balayn- BZ SENN GSN
duu sonucunu kardn, doacak ca, Rabbin sana rahmet etsin! diye AMADIK MI?
ocua Muhammed/Ahmed adn bir ses duydum. Peinden (onun do- Hz. Peygamberin gsnn
vermesinin telkin edildiini ve dou- umuyla ortaya kan nur) dou ile yarlmas (akk- sadr) hdisesi, o-
mu esnasnda annesinden am saray- bat arasndaki eyleri bana aydn- cukluunda, peygamberlikten nce
larn aydnlatan bir nurun ktn latt, o kadar ki, Bizansn baz saray- zuhur etmiti. Cebrail veya insan
bildirmitir (Ahmed b. Hanbel, Msned larn grdm. Sonra onu giydirdim sretine girmi iki melek yanna gelip
[thk. uayb el-Arnat vd.], XXVIII, 379- ve uyuttum. ok gemeden sa tara- gsn am, kalbini kardktan
382, 395-396). fmda beni bir zulmet ve korku br- sonra ondan bir kan phts alm,
Bunlar tarih ve siyer kitaplarnda d, bir rperti ve titreme hissetmeye kalbi hikmet ve iman ile doldurmu,
nakledilmitir: baladm ve ardndan, Onu nereye ardndan ykayp yerine koymu,
1- Osman b. Ebil-sn (. 671) anne- gtrdn? diyen bir ses duydum. Bu gsn de kapatmtr. Biz senin
si Ftma ve Abdurrahman b. Avfn sese, batya diye cevap verildi. Son- gsn amadk m? (nirh, 1)
(. 652) annesi e-if, mine Hatuna ra bu korku ve endie dolu sahne yok melindeki yetin bu mucizeye iaret
ebelik yaptlar. Onlar Hz. Peygam- oldu. Sonra ayn hal bana bu defa sol ettii kaydedilir. Mfessirler arasnda
berin veldeti srasnda douyu ve tarafmdan musallat oldu. Yine nere- kabul gren bir gre gre ise ayet
baty aydnlatan bir nur grdkleri- ye gtrdn onu? diyen bir ses duy- cisman bir mdahaleyi deil, Hz. Pey-
ni kendilerine bildirmilerdir. dum. Bu defa, douya! dedi. Allah, gamberin kalbinin ilim ve hikmetle
Abdurrahman b. Avf, Ben ve Re- onu peygamber olarak gnderinceye zenginletirildiini, znt ve sknts
sulullah yaa akran idik. Annem kadar bu szler hatrmdan kmad. giderilerek kalbine ferahlk verildiini
e-if, onun babasnn amcasnn Bu nedenle slam ilk kabul edenler- (erh-i sadr) ifade etmektedir.
kz idi. Resulullahn annesi mi- den oldum.
ne bt. Vehbi bize anlatrd. Annem Hz. Peygamber, Ben, atam b-
e-if bint Amr dedi ki: mine, Re- rahimin duas, kardeim sann
DERN TARH
DERN TARH
yemee onun da gelmesini istedi ve
Halime-i Sadiyye ile ailesi Hz. Pey- kendisiyle bizzat ilgilendi. Ona sorular nk hayr braktm ve tertemiz bir
gamberin bakmn stlendikten sordu, srtna bakarak peygamberlik ocuk dourdum dedi ve vefat etti.
sonra bollua kavutuklar gibi ba- mhrn (hatm-i nbvvet) grd. mm Eymen, ksz kalan Hz.
z hrikulde hadiselere de ahit ol- Ebu Tlibe Hz. Peygamberin kimin Peygamberi Mekkeye gtrp dede-
21
dular. Halime-i Sadiyye, iki yl iki olu olduunu sorup yetim ve ksz si Abdlmuttalibe teslim etti. Resu-
veya ay getikten sonra Hz. Pey- kaldn renince ona iyi bakmasn lullah 8 yanda iken vefat eden Ab-
ZEL SAYI 5
gamberin etrafnda meydana gelen ve Yahudilerden korumasn tavsiye dlmuttalib her vesileyle, Bu benim
gsnn yarlmas (akk- sadr) gi- etti. Bunun zerine Ebu Tlib Suri- olum, ok nemli biri olacak der ve
bi birtakm hadiseler sebebiyle kor- yedeki ilerini Busrda grp onu ona byk ihtimam gsterirdi. lm
kuya kapld ve ocuu annesine ge- hemen Mekkeye geri gtrd. Hz. deinde, Hz. Peygamberin bakm
ri verdi. Fakat mine Hatun Mekke Muhammedin ahir zaman pey- ve himayesini olu Ebu Tlibe va-
vebasna yakalanmasndan endie et- gamberi olduunu tehis eden Ehl-i siyet etti. Zira Ebu Tlib, Zbeyr ve
mesi veya muhtemelen l havasnn Kitaptan kii ona ktlk yapmak Hz. Peygamberin babas Abdullah z
oluna yaradn grmesi nedeniy- istedilerse de Bahirann buna engel kardetir.
le onu son olarak bir daha stanneye olduunu biliyoruz. Hz. Peygamber annesinin vefatn-
gnderdi. Bylece Resulullah bir veya dan sonra iki yl kadar yannda kal-
bir yla yakn bir sre stannenin ya- d dedesi Abdlmuttalibin vefat
nnda kald. Hz. Peygamber stanne- lesinin yannda bydm, benim ha- zerine yeni bir sarsnt geirdi. Da-
sinden Mekkeye son dndnde alt tal konumam nasl olabilir ki? bu- ds mm Eymen, onun dedesinin
yandayd. Stannesi onu her yl de- yurmutur. lmnden duyduu kederi yle an-
desine ziyarete getirirdi. mine Hatun olu, hizmetisi ve latr: O gn Resulullah Abdlmut-
Hz. Peygamber stannenin ya- olunun dads mm Eymen ile bir- talibin divan yannda alarken gr-
nndayken konumaya baladn- likte kocasnn kabrini ve kaynpe- dm.
da ilk szleri Allah her eyden b- deri Abdlmuttalibin annesi Selm Hz. Peygambere, Deden Abdl-
yktr. Ona sonsuz hamd ve senalar hanmdan dolay ailenin daylarn muttalibin lmn hatrlyor mu-
olsun. Sabah-akam onu her trl ziyaret etmek zere Medineye gitti. sun? diye sorulunca, Evet, hatrl-
noksan sfatlardan tenzih ederim ol- Burada bir ay kaldlar. yorum. O zaman, sekiz yandaydm
mu; Ben peygamberim, yalan deil, Hz. Peygamber bu dnemden baz (bn Sad, I,119) buyurmutur. Kureyin
ben Abdulmuttalibin oluyum, ben eyler hatrladn bildirmitir. Me- ulusu Abdlmuttalibin irtihali b-
Araplarn en fasihiyim, zira Kurey dineye hicretten sonra Adiy b. Nec- tn Mekkeliler iin gnlerce sren
soyundanm ve Ben Sad b. Bekr kabi- croullarnn hisarn grnce tan- bir yasa sebep olmutur. Mekkenin
DERN TARH
DERN TARH
duyduklar derin hrmet Bahtiy durma yzn sr kademine o gln
I. Ahmedin Peygamber
ZEL SAYI 5
Efendimiz iin yazd o
enfes kta!
Resulullahn Ticaret Ahlk
BR DRHEMN
HESABINI
NASIL VERD?
R
M U H A M M E D E M N Y I L D I R I M m.eminsiyervakfi@hotmail.com
esul-i Ekrem [ ] nce yetim, sonra ksz mek isteyip istemediini sordu. Sevinle
kald. Annemden sonra annem dedii gelmek istediini syleyince halalar o
mm Eymen onu dedesi Abdlmutta- yata bir ocuun zorlu bir yolculua k-
libe emanet etti. Kavminin efendisi olan masn uygun grmediklerini sylediler.
DERN TARH
DERN TARH
yer aldlar. Yemenli tccar iine d- larda aktif bir ticar hayatn iinde inde birka yl sonra hanm olacak
t hale dayanamayarak Ebu Ku- bulunmakla birlikte mevcut duru- Mekkenin en zengin ve asil kadn
beys dana kt ve Ey Fihr/Kurey
ahalisi! diye bararak urad
25
ZEL SAYI 5
Uluslararas kervan ticareti
Mekkelilerin amla ticareti Abdlmuttalibin babas Haim dneminde balamt. Bedev yeeni Muhammedi arp ona
saldrlarn engellemek amacyla Kurey, dier Arap kabileleriyle hlf denilen anlamalar
yle dedi:
yapmt. Ticaret kervanlarnn gzerghn gsteren bir harita.
Ey Muhammed! Duydum ki, H-
veylidin kz byk bir kervan yola
karacakm. Bu kervan seninle
gitmeli. nk bizim maddi
imknlarmz yok ve oradan elde
edilecek kazanca ihtiyacmz var.
Eer kabul edersen ben gidip Hati-
ce ile pazarlk edeyim, kime ne ve-
riyorsa sana iki katn versin, nk
o senin eminliini ok iyi biliyor, bu
teklifimi kabul edeceini zannediyo-
rum.
Efendimiz amcasn dinledik-
ten sonra, Nasl istersen yle olsun
amca, bilirsin ki ben asla senin
sznden kmam ve seni dinlerim
dedi. Bu cevaptan sonra Ebu Talib
doruca Hz. Haticenin yanna gidip
ortak olarak yeeni Muhammedi
nerdi ve iki kat cret talebinde bu-
lundu. Hatice bu talebe yle cevap
verdi:
Ey Ebu Talib! Dorusu sen Mu-
DERN TARH
DERN TARH
ileriyle megul olduunu grp, Ey eitli hediye- vmeye balad-
Muhammed! Saatlerdir ne yapyor- lerle memnu- lar. O zaman Allah
sun burada? diye sordu. Efendimiz niyetini ifade Resul buyurdu-
lar ki: Onu bana
27
retmeyin/vme-
am pazarnn yin. O benim cahiliye
ZEL SAYI 5
temsil bir resmi. dneminde arkadamd.
Onu ben ta o gnlerden tan-
rm (bn Hacer, el-sbe, 1/685).
Sib ise her zaman onun ok iyi
bir ortak olduunu syleyecekti:
Cahiliye devrinde Resulullah benim
ortamd. O ok gzel bir ortakt.
Hi mnakaa etmez ve bo yere m-
cadele yapmazd (bn Hacer, el-sbe,
3/1633).
28
nlarn ounu
lk Mslma
GENLER
OLUTURU YORDU
DERN TARH
29
ZEL SAYI 5
H
H S E Y N G N E huseyingunes072@gmail.com
yapmadan btn
mekte zorlanmadklar anlalyor. Zi- etmem iin gnderdi. Seni Hak olan
ra ayn at altnda yaadklar insan Allaha davet ediyorum. Vallahi bu
insanlar slama en iyi tanyan kiiler onlard. Nitekim
slamn kitlelere ulatrlmas aama-
bir gerektir; seni bir olan, eriki ol-
mayan, kendisinden bakasna ibadet
davet eden Hz. snda en byk destein de onlardan edilmeyecek olan Allaha, ona itaat
Muhammed
geldii grlr. zere olmaya davet ediyorum cevab-
zellikle Hz. Hatice (ra) vahyin na- n verdi. Ebubekire Kuran okudu. O
DERN TARH
inanmazsa ben inanrm! Korkma, Al- Hz. Ebubekir Resulullaha iman et-
yan altndaki laha yemin ederim ki o hibir zaman mekle kalmad, insanlar slama gir-
mensup genler onun vastasyla Ms- feryatlarna dayanamayp serbest b- Ebuzer uzun zamandr arad ki-
lman oldular. Hz. Ebubekirle birlik- rakmt. Ancak bu davranndan do- inin o olduunu anlamt. Hibir
DERN TARH
te Efendimize gittiler. Peygamberimiz lay kabilesi tarafndan dlanm, bir Mekkeliye Hz. Muhammedin yerini
onlara slam arz etti, Kuran okudu ve mddet kendi bana hareket etmek sormad zira Mslmanlara gsteri-
Allahn kendilerine ltfunu vadetti. durumunda kalmt. len tepkiden ekiniyordu.
Sonunda Mekke yaknlarndaki bir Bir ay kadar orada kald. Grmek 31
Ebuzer nasl Mslman oldu? kye yerleti. Oradan geen bir yolcu- istedii insan gece gndz Kbenin
Mekkede inananlarn says artar- dan Mekkede putlar inkr eden biri- avlusunda arad durdu. Bir gn peri-
ZEL SAYI 5
ken civar kabilelerden haberdar olan- nin varln rendi. Bilgi toplamak an haldeki bir adam dikkatini ekti.
lar gelip Mslman oluyorlard. Mese- iin kardeini gnderdi. O da yapt Ebuzer Mslman olabileceini d-
la Gifar kabilesine mensup Ebuzerin aratrmann neticesini yle anlatt: nd adama Hz. Muhammedin
slama girii ve bandan geen- O tam senin gibi tek bir Allaha iba- yerini sordu. Ancak yanlmt, adam
ler olduka ilgintir. det ediyor, iyilikle muameleyi emre- avaz kt kadar bard: Ey Ku-
Gifariler yol kesme ve hr- diyor ve ayrca kendisinin Allahn reyliler, ite bir Mslman! Herkes
szlklaryla hret bulmu- Resul olduunu sylyor. Mekkeli- zerine ulland, acmadan dvd-
lard. Kbeye gitmekte olan ler onu air ya da gizli eyleri bilip ler onu. Sonralar bu halini yle an-
haclarn bile mallarn ya- aklayan khin olarak itham ediyor- latacakt: Kendime geldiimde akan
malyorlard. Ebuzer de ayn lar. Bana sorarsan, ben isim yapm kanlarla kzla boyanm bir puta dn-
ii yapmakla birlikte son de- bir airim, o asla air olamaz. Khin- dm grdm.
rece hassas bir yapya sahip- lerle de ok karlatm fakat hibir Bekleyiini srdren
ti. yle ki, baskn dzenledii noktada onlara benzemiyor. Khinler Ebuzer, bir gece Kbede
bir kervanda bulunan kadn yalancdr. Hlbuki o, sz doru bir ibadet eden iki kadn
ve ocuklarn insan olarak biliniyor, iyilii emredi- grd. saf ve Na-
yor ve ktl yasaklyor.
HLM AYDIN
sonra Mekkede
Kuran en iyi okuyanlardand Kuran aktan
Abdullah b. Mesud, Ukbe b. Ebu okuyan ilk kii o
Muaytn obanyd. Vaktini ehir d- olmutu.
32
nda, Mekkenin etrafndaki dalar- Bir gn ashab
da geiriyordu. Mekkede peygam- toplanp Kurey,
ZEL SAYI 5
HLM AYDIN
Fukeyhe, Amir b. Fheyre gibi airet
sahibi olmayan bir ksm dardan gel-
mi, bir ksm kle olan Mslmanlar
kmseyen mrikler, Allah bizim
aramzda sadece bunlara m ltufta
bulundu? diye alay ederlerdi.
Mslmanlar ise Rablerinin rzas-
n isteyerek sabah akam Ona yalva-
ranlar kovma! Onlarn hesaplarndan
sana sorumluluk yoktur, senin hesa-
bndan da onlara sorumluluk yoktur
ki, onlar yanndan uzaklatrp da za-
limlerden olasn. Aramzda Allahn
kendilerine ltufta bulunduu kimse-
ler de bunlar m? demeleri iin onla-
rn bir ksmn dierleriyle ite byle
imtihan ettik. Allah kredenleri bil-
mez mi? (Enam, 52-53), Zulme ura-
malar yznden Allah urunda g
edenleri muhakkak ki biz bu dnya-
da gzel bir yere yerletireceiz; ahi-
ret ecri ise elbette daha byk olacak-
tr. Keke bilseler! (Nahl, 41) ve te
yandan, bilesin ki Rabbin, eziyetlerle
DERN TARH
snandktan sonra yurtlarndan g-
enlerin, ardndan abalarn srd-
rp sabr gsterenlerin yardmcsdr;
artk bu yaplanlardan sonra Rabbin
33
elbette ok balayc, ok merhamet-
lidir (Nahl, 110) ayetleri etrafnda ke-
ZEL SAYI 5
netleniyorlard.
phesiz mriklerin eziyetleri sa- men hi yoktu. Orta tabaka ya da orta mcadele rnei braktlar. lah va-
dece kle ve zayf kiilerle snrl kal- tabakann aa kesimlerinden kimse- hiyden aldklar coku ve heyecan-
mad. Hz. Muhammed ve Ebubekir ler ounlukla slam kabul ettii hl- la nlerindeki btn engelleri ama-
bata olmak zere Osman b. Affan, de, gl ve aristokrat kesimler slama y bildiler. nanlar uruna canlar,
Talha b. Ubeydullah, Zbeyr b. Avvam kar dmanca bir tavr sergilediler. mallar, topraklar ve ailelerinden da-
gibi gl kabilelere mensup Msl- Hz. Muhammedin etrafndaki en hi vazgetiler.
manlar da ar ikence ve yaptrm- yakn arkadalar st snf zenginler Sonunda hem Rablerinin rzasn
lara maruz kaldlar. Sonunda nce deil, Kureyin orta halli insanlary- kazandlar, hem de tarih boyunca r-
Habeistana, ardndan da Medineye d. Varlkl olsalar bile gen olmalar nek nesil olarak insanln takdirine
hicret etmek zorunda kaldlar. hasebiyle iktisad ynden ailelerine mazhar oldular.
lk Mslmanlarn sosyo-ekonomik bamllklar devam etmekteydi ve
Kaynaka:
durumuna bakld zaman ilerinde birou hem Mekke sekinleri olan Belazr, Ahmed b. Yahya (279/892), Ensb l-Erf, Tahkik:
hemen her kesimden insann bulun- ebeveynleri, hem de dier sosyal ev- Muhammed Hamidullah vd., Beyrut, 1996.
Hamidullah, Muhammed, slm Peygamberi, ev. Salih Tu,
duu grlr. Resulullah kadn-erkek, reyle sorunlar yayordu. Ankara, 2003.
bn Him, Abdlmelik (218/833), es-Sretn-Nebeviyye,
gen-ihtiyar, zengin-fakir, hr-kle ve Fakirler ve klelerin says ise san- Tahkik: mer Abdsselam Tedmr, Beyrut, 1990.
bn shk, Muhammed (151/768), es-Sretn-Nebeviyye (Hz.
mevla ayrm yapmakszn btn in- lann aksine yksek deildi. Nitekim Muhammed in Hayat), ev. M. afi Bilik, stanbul, 2012.
bn Sad, Muhammed (230/845), Kitbt-Tabakti l-Kebr,
sanlar slama davet etmiti. ilk Mslmanlar (46 kii) arasnda 7si Tahkik: Ali Muhammed mer, Kahire, 2001.
Yaplan aratrmaya gre ilgin cariye olmak zere sadece 13 (%29) k- Kurt Abdurrahman, Demografik Deikenler Asndan lk
Mslmanlar, Uluda ..F.D., Cilt: 18, Say: 2, 2009, s.
olan husus, ilk Mslmanlarn oun- lenin bulunduu grlyor. 27-41.
Saram, brahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, Ankara,
luunu 31 yan altndaki genlerin Kle ve cariyelerin dnda kalan 2001.
- -
Abdullah b. mer'den rivayet edildiine gre Hz. Peygamber yle buyurdu:
Sizden biriniz, kardeinin al-verii aleyhine alveri etmesin.
DERN TARH
Buhari, byu 58 (III, 24); Mslim, byu 7 (II, 1154); Sofuolu, Buhari Trc. IV, 1974.
35
ZEL SAYI 5
- -
Enes b. Malik'ten rivayet edildiine gre Hz. Peygamber yle buyurdu:
Bir Mslman, bir aa diker yahut ekin eker de bunlarn her birinden bir ku yahut bir insan veya
hayvan yerse, muhakkak buna mukabil o Mslman iin bir sadaka sevab vardr.
Buhari, hars ve mzaraa 1 (III, 66); Mslim, msakat 12 (II, 1189); Sofuolu, Buhari Trc. V, 2151. Benzer rivayet iin bkz. Buhari, edeb 27 (VII, 78); Tirmizi, ahkam 40 (r.1382).
Enes b. Malik'ten rivayet edildiine gre Hz. Peygamber yle buyurdu:
Kolaylatrnz, zorlatrmaynz; mjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz.
Buhari, ilim 11 (I, 25); Mslim, cihad 8 (II, 1359); Sofuolu, Buhari Trc. I, 230.
DERN TARH
36
ZEL SAYI 5
Hz. Haticenin
stn iffeti
sebebiyle
slamiyetten nce
Thire (temiz
kadn) lakabyla
anld biliniyor.
Kbr (byk)
sfat ise Resul-i
Ekremin en byk
hanm olmas
sebebiyle sonraki
dnemlerde
kullanlmtr.
Hayrl Bir E, Anne ve Mmine
HATCE
lk Mslman
Hz.
DERN TARH
M U S TA FA A I R M A N magirman@atauni.edu.tr
37
ZEL SAYI 5
lar koluna mensup olan Hz. Haticenin (ra) so-
yu, Hz. Peygamberin [ ] soyu Kusayda birle-
ir. Kureyin erafndan olan babas Huveylid,
kaynaklarn nemli bir ksmna gre Ficar Sa-
vandan nce vefat etti. Annesi Ftma bt.
Zide olup onun soyu da Ley b. libde Re-
sullahn soyu ile birleir.
Hz. Haticenin stn iffeti sebebiyle slami-
yetten nce Thire (temiz kadn) lakabyla
anld biliniyor. Kbr (byk) sfat ise
Resul-i Ekremin en byk hanm olmas se-
Hz. Muhammede [ ] bebiyle sonraki dnemlerde kullanlmtr.
du. Bedir ve Uhud savalarna katl- ye (Buhr, Enbiy, 27). Hz. Haticenin ikinci evlilii de
d. Efendimizin vefatndan sonra da uzun srmedi. Kendisi 37 yalarn-
Hz. Alinin (ra) yannda bulunup on- dayken ikinci ei de vefat etti. Artk
da hi ayrlmad. Kendisine neden iki einden kalan mal varlyla tica-
38
Hz. Aliden ayrlmad sorulduun- vanda Ammr b. Ysirin yannda ret yapmaya karar verdi, Mekkenin
da yle derdi: Siz yoksa hissetmi- ehit olmutur (bn Hacer, el-sbe, III, sayl tccarlarndan biri oldu.
ZEL SAYI 5
yor musunuz? Bakn, Aliden Efen- 2059; bnl-Esr, sdl-be, V, 391). slam tarihi kaynaklarnn bir
dimizin kokusu geliyor. O kokuyu Hind ayrca Hz. Peygamberin e- ksmnda Hz. Haticenin nce Atk,
koklaya koklaya bir mr boyu Hz. mailine, yani fizik yapsna, d g- onun lm zerine Ebu Hle ile ev-
Ali ile beraber olmu ve Cemel Sa- rnne dair mehur rivayetiyle
lendii de kaydedilir. kinci kocas- na gtrd. Ebu Talib, kardeleri lenek olarak knyelerini ilk ocukla-
nn lmnden sonra Kureyin ile- ve Hz. Muhammedin katlmas ile rnn isimlerinden alrlard. Bundan
ri gelenlerinden bazlar soylu, gzel Haticenin evinde yaplan toplant- dolay Hz. Peygambere Ebul-Ksm
ve zengin oluu sebebiyle kendisiy- da amcas, Amr b. Esedden yeeni (Ksmn babas) knyesi verildi. K-
le evlenmek istedi ancak Hz. Hatice Muhammed iin Haticeye talip ol- sm iki yanda vefat etti.
tekliflerin hibirini kabul etmedi. duunu syledi ve yeeninin 500 Hicretten 23 yl nce dnyaya ge-
(veya 400) dirhem, baz kaynaklara len Zeyneb, annesi ve kardeleriyle
Dnleri nasl oldu? gre ise 20 dii deve mehir verecei- birlikte Mslman oldu. Teyzesi H-
Hz. Hatice ikinci einin lmn- ni belirtti. Amr da evlilie izin ver- lenin olu Ebul-s ile evlendi. Bu
den sonra gvendii kimselerle or- di. Nikh merasiminde Ebu Talib ve evlilikten Ali ve mme adnda bi-
tak olarak ticaret yapmaktayd. Amr b. Esed birer konuma yaptlar. ri erkek, biri kz iki ocuk dnyaya
Tandklarnn tavsiyesi zerine ev- kisi de aile ve yeenlerinin stn- geldi. Zeyneb, Bedir zaferinden son-
resinde stn ahlk sahibi ve gve- lklerini dile getirip nikh kydlar. ra ocuklaryla Medineye hicret et-
nilir bir gen olarak bilinen Hz. Mu- Hz. Peygamber, dnne stan- ti. Sonra da ei Mslmanl kabul
hammed ile ortaklk anlamas yapt nesi Halimeyi davet etti. Dn d- edip hicret etti, eine ve ocuklarna
ve klesi Meysereyi hizmetine vere- nnde Hz. Hatice onu, 40 koyun ve kavutu. 629da vefat eden Zeynebin
rek ama (Suriyeye) gitmesini iste- bir binek hayvan hediye ederek yol- cenaze namazn Efendimiz kldrd.
di. Dnte baarl bir tacir, drst cu etti. Olu Ali kk yata, henz ergen-
ve doru szl bir insan olduunu Hz. Peygamber ve ei, dnden lik ana ulamadan vefat etti. K-
grd, Meysereden ahlk ve dav- sonra birka gn Ebu Talibin evinde z mme ise teyzesi Ftmann iste-
ranlar hakknda bilgi ald ve bu kaldlar. Bu ev hem kalabalk, hem iyle onun vefatndan sonra Hz. Ali
zellikleri sebebiyle kendisine hay- de olduka dard. Bu arada Hz. Hati- ile evlendi ve Hasan ile Hseyine an-
ran kald Hz. Muhammede bizzat ce, yeeni Hakm b. Hizmdan bir nelik yapt.
evlenme teklif etti. ev satn ald ve oraya tandlar. Hz. Hicretten 20 yl nce Mekkede
Onlarn evlenmesine Hz. Haticenin Hatice o gnlerde yeeninin kendi- dnyaya gelen Rukyye, Hz. Osman
DERN TARH
arkada olup daha sonra sahabe ara- sine dn hediyesi olarak sundu- (ra) ile evlendi. kisi 615 ylnda ilk
snda yer alan Nefise bt. Mnyenin u 10 yalarndaki Zeyd b. Hriseyi kafileyle Habeistana hicret ettik-
araclk ettii ve Hz. Muhammede Hz. Peygambere hediye etti. Evli- ten bir mddet sonra Mekkeye dn-
Hatice ile evlenmeyi dnd tak- likleri srasnda Hz. Haticenin dler. Ardndan btn Mslmanlar
39
dirde bunu salamaya alacan muhtemelen 40, Hz. Muham- gibi Medineye hicret ettiler. Bu evli-
belirttii, kaynaklarn ounda ikin- medin ise 25 yanda olduu ri- likten Abdullah dnyaya geldi.
ZEL SAYI 5
ci bir ihtimal olarak kaydedilir. vayeti ar basmaktadr. Rukyye, Mslmanlar Bedir Sa-
Hz. Muhammed ald- Hz. Peygamber ile Hz. Hati- vana giderken kzama yakalan-
teklifi amcalar- ce iftinin ilk ocuklar mt. Zafer haberi Medineye geldii
Ksmdr. Araplar ge- gn, 22 yanda vefat etti. Cenazesini
mm Eymen ykad; namazn Hz.
Osman kldrd. Babas cenaze-
sinde bulunamad. Hz. Os-
man, einin hastalndan
dolay Hz. Peygamber tara-
fndan izinli sayld iin
Bedire katlamamt. Oul-
lar Abdullah da hicretin 4. y-
lnda (625) 6 yanda vefat etti.
mm Glsm hicretten yak-
lak 15 veya 17 yl nce dnyaya
gelmiti.
Ticaretten evlilie
ok zengin olup ticaretle uraan
Hz. Hatice daha ok ama kervanlar
gnderirdi. Efendimiz onunla
bu vesileyle tanmt. Arabistan
llerinde temsil bir kervan (yanda).
Trbe dmanl
Hz. Haticenin de kabrinin bulunduu Cennetl-Muallada grlen kubbeli trbeler 1925
ylnda blgeye hkim olan Suud ynetimi tarafndan yktrlmtr.
DERN TARH
40
ZEL SAYI 5
IRCICA Arivi.
Hz. Peygamber, Rukyyenin vefa- Muhassin, Zeyneb ve mm Glsm kzlarndan mm Glsm ve Ft-
tndan sonra bekr olan kz mm dnyaya geldiler. Dikkat edilirse Hz. mann evliliklerini gremedi.
Glsm Hz. Osmanla evlendirdi. Ftmann, kzlarna ablalarnn
mm Glsmn ocuu olma- isimlerini verdii grlr. En byk desteki
d. Ablas Rukyenin olu Abdul- Muhassin doar domaz vefat et- Peygamberlik gelmeden nce Hz.
lah lnceye kadar ona annelik etti. ti. Dierleri yaad, byd ve ev- Muhammedin ehirden uzakta,
630ta vefat eden mm Glsmn lendiler. Yukarda ismi geenlerden zellikle Hirada tefekkr yoluyla
cenaze namazn bizzat Hz. Peygam- sadece Hasan ve Hseyin Efendileri- ibadet ettii gnlerde Hz. Hatice hep
ber kldrmt. mizin soyu devam etti. Hz. Ftma onunla megul olmu, eve dnmesi
Efendimiz peygamberliinden babasnn lmnden 5,5 ay sonra, geciktii zaman hizmetileri vasta-
birka yl nce dnyaya gelen kk 22 Kasm 632de vefat etti ve cenaze syla ona ulamtr.
kz Ftmay Hz. Ali (ra) ile evlen- namazn Hz. Ali kldrd. Hz. Hati- Hz. Haticenin Resulullahn ha-
dirdi. Bu evlilikten Hasan, Hseyin, ce Mekke dneminde vefat ettii iin yatndaki en nemli rollerinden bi-
larken ve Kbeyi tavaf ederken gr-
dn, bu esnada Hz. Haticenin te-
settre riayet ettiini sylemektedir
(bn Sad, et-Tabakt, VIII, 18).
Bilindii gibi ilk Mslman Hz.
Hatice, ikincisi Hz. Alidir. Hz. Ali
5 yandan beri Hz. Peygamberin
evinde kalyordu ve Hz. Haticenin
efkat kanatlar altnda bymt.
Mekke mrikleri Hz. Peygam-
berin davetine kar kt ve kendi-
sini ok rahatsz ettiler. Bu skntl
gnlerde Efendimize en byk des-
tei amcas Ebu Talib ve ei Hz. Ha-
tice verdi.
Hz. Hatice, mriklerin zulm
ve hakszl karsnda Resulullah
hibir zaman yalnz brakmad. Hat-
ta Mekkeli mrikler Mslmanlar
kuattnda Ebu Talib de Hz. Pey-
gamber ile birlikte iki- yl boyun-
ca muhasaraya gs gerdi.
Servetini onun davas urunda
harcamaktan geri durmad. Boykota
Hatice, bana neler oluyor? diye- urayanlarn ihtiyalarn gidermek
DERN TARH
rek kendinden korktuunu syledi. iin bata Hz. Peygamber olmak ze-
Bunun zerine Hz. Hatice, Resulul- re Ebu Talib ve Hz. Hatice her eyleri-
lahn korku ve endielerini gideren ni harcadlar, yine de onlar alk ve
u szleri syledi: yokluktan kurtaramadlar.
41
yle deme! Yemin ederim ki, Al- te bu zor gnlerde yeeni Hakm
lah hibir zaman seni utandrp z- b. Hizm, henz Mslman olmad
ZEL SAYI 5
mez. nk sen akraban gzetirsin, halde halasna sevgi ve saygsndan
doru konuursun, iini grmek- dolay gizlice onlara yiyecek tam-
ten ciz kimselerin elinden tutar- t.
sn, yoksullar kayrrsn, misafir- Mslmanlar aa yukar yl
leri arlarsn, hakszla urayan sren boykottan kurtulularna se-
kimselere yardm edersin (Buhar, vinecekleri esnada bu defa Ebu Talib
Bedl-vahy, 3; Mslim, man, 252). ve Hz. Haticenin vefatyla derin bir
Hz. Hatice daha sonra Resul-i Ek- hzne gmlmlerdir.
remi alp amcasnn olu Varaka b. Hz. Hatice, 25 yl kadar sren
Nevfele gtrd. branice bilen, bu mutlu bir evlilik hayatndan son-
sebeple Tevrat ve ncili okuyan, da- ra ve hicretten yl kadar nce, 19
ha nceleri Hristiyanl kabul et- Nisan 620de 65 yanda vefat etti ve
mi olan bu bilgin, Efendimizi din- Hacn Kabristanna defnedildi. Re-
ledikten sonra ona grnen melein sul-i Ekrem, Haticenin vefatndan 3
btn peygamberlere vahiy geti- gn nce de amcas Ebu Talibi kay-
ri, peygamberlik geldii zaman ken- ren melek olduunu syledi (Buhr, bettii iin dmanlarna kar ken-
disine herkesten nce iman etmesi Bedl-vahy, 3). Hatice de Hz. Pey- disini savunan iki byk destei yi-
ve onu btn varlyla destekleme- gambere Ben senin Allahn resu- tirmi oldu.
sidir. l olduuna ehadet ederim diyerek Bu sebepten dolay bu seneye Se-
Hz. Muhammed, Hirada daha n- Mslmanl kabul etti ve ilk Ms- netl-Hzn (Hzn Yl) ad veril-
ce hi karlamad Cebrail ona lman olma erefine nail oldu. miti.
peygamber olduunu tebli ettii ve Hz. Hatice, yeryznde sadece
vcudunu defa kucaklayp kuv- Mslmann bulunduu slamiyetin
vetlice sktktan sonra Alak suresi- ilk gnlerinde Resulullah ve Hz. Ali
nin ilk be ayetini rettii zaman ile beraber bazen Kbe civarnda, ba-
byk bir heyecana kaplp korku- zen evinde ibadet ederdi. Aff el-Kin-
dan yrei titreyerek evine dnd. d, Mekkeye ticaret iin gittiinde Mustafa Arman
Prof. Dr., Erzurum Atatrk niversitesi lahiyat
Bana gelenleri anlattktan sonra onlarn n bir arada namaz k- Fakltesi retim yesi.
42
DERN TARH
ZEL SAYI 5
SEDAT ZKME
Prof. Dr. Mustafa Fayda
O NCE
KUL, SONRA
PEYGAMBERD
DERN TARH
Ahlk, var edenin haricindekilere meydan okumay ve
insan olmann lsn Mekkeli bir yetimden rendi
insanlk. Hz. Peygamberin Mslmanlar iin ne anlama 43
ZEL SAYI 5
Savalarndan devlet reisliine ve mucizelerine, ashab-
kiramn muhabbetinden muhteem ahsiyetine insanln
son peygamberi Hz. Muhammed... [ ]
Bir mmin olarak Peygamber Efendi- onun Allahn kulu ve elisi olduuna Allahn kulu ve elisi olduunu sy-
mizi [ ] nasl tanmalyz? Onun haya- ahadet getirerek, ona iman etmekle leyerek ona biat ediyorlard.
tmzdaki yeri ne olmal? balar. Peygambere iman, daima Tev-
Evvela Resulullah Efendimiz hak- hid akidesinin yannda yer almtr. Buradaki kul ne mnya gelir?
knda benimle sylei yaptnz iin slam dininin btn anlay ve yo- Kul vurgusu ok mhim. Bir Be-
ok teekkr ederim. Onun hayat rumlarnda, hatta birbirine ok uzak dev ziyareti srasnda ona, nce Al-
hakknda konumak dikkat ve itina gibi gzken mezheplerin grlerin- lahn elisi, sonra da Allahn kulu
ister. nk Allah Resulnn tarih de bile bu deimez bir akidedir. tabirini kullanarak hitap etmi. Efen-
bir ahsiyetmiesine konuulmasn- Binaenaleyh biz kendisini peygam- dimiz ise szn keserek, Ben n-
dan hazer etmek (kanmak) gerekir. ber olarak kabul ettiimiz, Ehed ce kuldum, sonra Peygamber oldum
Avrupallar onu tarih bir ahsiyet en la ilahe illallah ve ehed enne demitir.
olarak grebilirler. Fakat bizim iin Muhammeden abduh ve reslh
onun sadece fiilleri byledir. dediimiz bir ahsiyet hakknda ko- yleyse abd kelimesi lalettayin Re-
O byk ahsiyetin, mminin ha- nutuumuzu hibir zaman unutma- sulden evvel kullanlmam?
yatndaki yerini belirtirken bunu malyz. Gayet tabii. Bu lafz, Hz. Peygam-
Kuran mnya gre yapmak lazm. Ashab- kiram Mslman olacakla- ber tarafndan ilave edilmitir. Nite-
Bizim Hz. Peygamber ile bamz, r vakit, Peygamberin huzuruna gelip kim kelime-i tevhidde bu sz yok
fakat kelime-i ahadette mevcut. Bu, lahn olu) denilerek tanrlatrl-
bir iman meselesi. Bu noktada ashab- masna benzer bir hataya dmemesi
kiramn imanna dikkat etmemiz la- iin ok aba sarf etmitir.
zm. nk Allah onlar vmtr.
Ayrca Muhacir, Ensar ve Akabe Bia- Baz sapk frkalar Hz. Aliyi (ra) tanr-
tndaki Mslmanlar da vmtr. latryor. Ancak Efendimiz hakknda
Onlar zel ahsiyetlerdir. Onlarn byle bir ey mevzu bahis deil...
vlm olmas imanlarnn da Al- Peygamberimize, gerekleip ger-
lah tarafndan temyiz edildiini gs- eklemedii tartlan baz muci-
teriyor. zeler isnad edildii iin aksini iddia
Ben temyize ok nem veriyorum. edenler var. Hatta bu mucizeler onu MUSTAFA FAYDA
nk Peygamberimizin fiillerinin rnek olmaktan kard diye yaz- KMDR?
hepsi Cenab- Hakkn cerh ve tadili- lar var. Bunlar doru deil. u unu-
tulmasn ki, Kuranda mucizesi olan 1943 ylnda Konyada dnyaya
ne (dzeltmesine) akt. Yanl yapt-
pek ok peygamber anlatlyor. Onlar geldi, ayn ehirde mam-Hatip Li-
nda insanlar ikaz ediliyordu. Pey-
da kendi mmetlerine rnekti. Muci- sesini bitirdi. niversiteyi Ankara
gamberimiz yadrganacak ufak bir
niversitesi lahiyat Fakltesinde
ey (zelle) yaptnda Allah onu d- ze sahibi olmak rnek olmaya mni
tamamlad, Diyanet leri Bakan-
zeltiyordu. Buna ikaz demeye dilim deildir. Peygamberimizin yce ah-
l emrinde Konya ve Anka-
varmyor. Mesela inallah kelime- siyeti hibir zaman rnek olmasna
rada imam-hatiplik vazifesinde
sini unuttuu iin bundan sonra mni olmamtr. Kuranda ayet var,
bulundu.
inallah diyeceksin denildii gibi. sraya gitti, biz Peygamberi rnek
1972 ylnda slmiyetin
kaz demeyelim de iaret etti diye- alamayz m diyeceiz?
Gney Arabistana Yayl isimli
lim. Baz arkadalarmz, akademis- Peygamberimizin ikinci zellii
teziyle doktor unvann ald. Uzun
yenlerimiz ikaz demeyi seviyor. Fa- ise onun itaat mercii olmasdr. Al- yllar Marmara niversitesi lahi-
kat ben temyiz mekanizmasnn, her lah birok ayette kendisine ve Resule
DERN TARH
ZEL SAYI 5
siniz! Bu beni dilhn ediyor (gnl- Yattm Allah kaldr beni ediyor. Bugn Kuran, slam ve Pey-
den yaralyor). Rahmetine daldr beni gamber dediimizde ayn eyden
Eer vdem yetti ise
Efendimizin rnek alnmas gn- man ile ldr beni bahsettiimizi unutmamamz lazm.
lk hayat da kuatr. Yemesi, ime- Yattm sama dndm soluma
si, elenmedeki slubu, dualar, gei- Sndm Pirime, Subhanma, Allahma Mslmanlarn Hz. Peygambere kar
mi, hanmlarla mnasebeti gibi her Kalkarsam Allah, kalkmazsam Ament baka vazifeleri var m?
billah
eyi rnek alnmtr. Yine rnek al- Evet, onu canndan, malndan, ev-
Destur Allah Eyvallah
nan asl zellii, Sen byk bir hulk ladndan daha ok sevmek mme-
zeresin ayet-i kerimesinde ifadesini Bu ok yce bir dua. Hz. Peygam- tin kendisini canndan ok sevmesi
bulmaktadr. Onun gzel ve ahlakl berin yat bile bize rnektir. ocuk- gerektiini ve imann ancak bu e-
yaradln Cenab- Hakk byle vur- larma hep rettim ben bunu. ok kilde kemale ereceini o bizzat Hz.
guluyor. gzel gerekten. nsan kul olduuna, mere (ra) sylemitir. Hz. mer,
mmet-i Muhammedden olduuna Seni canmdan sonra en ok sevi-
O zaman ahlak, ftrata uygun olarak srur (sevin) duyaca bir slup bu. yorum dediinde ona, Olmad ya
yaamak diye tarif edebilir miyiz? Efendimizin rneklii meselesi mer der ve ekler: Ancak canndan
Elbette. ster ahlak deyin, ister ya- mmetin medeniyet inasyla neti- ok seversen imann kemale erer.
radl. Allahn yaradl ile birlik- celeniyor. Bu, Kuran medeniyetidir. Her an tevazu sahibi olan Hz. Pey-
te Hz. Peygamberin ahlakn vd- Bu medeniyet, bazlarnn dedii gi- gamber kendi konumunu bu ekilde
n rahatlkla syleyebiliriz. Bizim bi, tercme edilen Yunan eserleriyle vurguluyor. yleyse biz onu canmz-
madd ve manev hayatmz tanzim olumamtr. O tercmelerle mede- dan da ok sevmekle mkellefiz.
iin gndermi zaten peygamberleri. niyet sadece genilemitir. Allah, bu kinat insan iin bir
Tabii ki ahlak, hayatmzn her an- Dediim gibi o tarih bir ahsiyet imtihan dnyas olarak yaratmtr.
n kuatsn. Yataa yatarken bile dua
deildir. Kuran da tarih deildir. Kuranda ak ayet var. Halife olarak,
ediyoruz. Ne gzel diyor Yunus Emre:
Hkmn hl icra etmektedir ve yani Allahn yeryzndeki halife-
si olarak yaratldk. Biz eyann ha- fakat bu konumann anahtar keli-
kikatini kavrayarak bunlara hk- mesi. Niye bunu diyoruz? smet sfa-
metme becerisini gsterebiliyoruz. tndan dolay peygamberler gnah-
nsann bu fonksiyonu yerine getire- szdr. Zelle zuhur etse de, etmese
bilmesi iin mmin olmas gerekiyor. de temyizden geiyor. Efendimizin
Mminlii ise Efendimizden ren- vahiy ald 40 yandan evvel, 35 ya-
miyor muyuz? na kadarki hayatn ok iyi bilmiyo-
ruz maalesef. Mesela Hatice anam-
Kurduu devletin ad yok zn servetiyle ne kadar daha ticaret
Hz. Peygambere iman etmek yetmiyor yapt? Mesela bizim kaynaklarmz-
yleyse? da Yemene, Ummana, hatta Habeis-
Efendimiz ayn zamanda sevgi- tana gittii kenarda kede var. Ha-
mize de konu. Efendimiz, baka pek midullah Hoca bunlar yazd.
ok ayette beir ve nezir olarak va-
sflandrlan peygamberlik vazifesini Maietini nasl temin etti mesela?
yerine getirirken teblile yetinmiyor. Maieti kolay efendim. Zaten ne gi-
Okuyor, retiyor, ahlakyla ura- deri var ki? Hatice anamzn serveti
yor. Peygamberin Kurandan sonra yeterince kfi.
en byk mucizesi, yetitirdii As-
hab- kiramdr. Dnyada ne kadar Hz. Hicret ettikten sonra?
mer merepli insan gelip geti. Ama Hz. Haticenin mal Efendimize ve
niye Hz. mer tarihte yerini ald. n- ocuklarna kald. Zaten Medineye
k Hz. Peygamber terbiyesinden ge- hicretten sonra ganimetler var. Efen-
ti. Niye Hz. Ebubekir (ra), Hz. Fatma dimiz elinde avucunda olan gnlk
(ra), Hz. Ali (ra) dilimizde? Peygamber datyor zaten. Onun iin servet b-
Efendimize muhabbetlerinden dola- rakmyor kimseye. ok az eyas ve
y. Hatta ok skntl gnlerinde Hz. Fedek arazisi gibi eyler var.
Hatice (ra) anamzn tavr kocasnda
htilafa neden olan arazi miydi Fedek?
grd farklln idrakinin netice-
Evet, Fatma anamzn miras ola-
sidir. Onun iin Haticetl-Kbra oldu.
rak istedii arazi. nk Hayber gibi
Hz. Ali Efendimiz ayn ekilde.
deil Fedek arazisi. Sulh yoluyla Ms-
Biliyorsunuz Peygamberimiz, Hz.
lmanlarn eline geiyor ve bylece
brahim (as) ve Hz. smailin (as) so-
yars Efendimize kalyor. Bu sebeple
yundan geliyor. u ayette: Ey Rab-
Fatma anamz benim babamn di-
bimiz! Onlarn arasndan bir eli
yor. Hz. Ebubekir de Biz Peygamber-
gnder. Senin ayetlerini okuyacak.
ler miras brakmayz hadisine uya-
Onlara kitab ve hikmeti retecek.
rak veremeyiz diyor. Ancak mesele
Ve tezkiye-i nfus, yani gnderecein
Beytlmalden hisse verilerek z-
peygamber onlar temizlesin diyor.
lyor.
te Peygamberin vazifeleridir bun-
Peygamberlik vazifesini Efendimiz
lar. Siyerin ilk adm. nsanlara ayet-
Mekkede 13 yl yapyor. 13 yl esnasn-
leri anlatacak, kitab ve hikmeti -
da az ama ok deerli ahsiyetler ka-
retecek, onlar tasfiyeye tabi tutacak.
zanyor slamiyet. Bunlar slamiyetin
yani nefs-i emmrelerinden (ktl-
yaylmasnda ok etkili oluyorlar. Me-
emreden nefis) onlar kurtaracak.
sela Habeistan hicreti dolaysyla Ne-
Hocam terbiye de (-rabb) kknden geli- cai Mslman oluyor. Necai Arap-
yor, deil mi? a bilen bir adam. Onun iin Cafer-i
Evet, bu ok dikkat ekici. lk va- Tayyar Hazretleri Meryem suresini
hiy sonrasnda Cebrailin Efendimize okuyunca sakallar slanncaya kadar
abdest aldrp iki rekat namaz klma- alyor. Mslman oluyor ve Peygam-
y rettiini biliyoruz. Biliyorsunuz berimiz daha sonra gyab cenaze na-
abdestle ilgili ayet ok sonra nazil mazn klyor. Bu ekilde Mslman-
oluyor. Zaten Peygamber Efendimiz lar Kuran- Kerimi canlandrmaya
bir hadis-i erifinde Beni Rabbim ter- balyorlar. Onun iin Peygamberi-
biye etti diyor. Bundan dolay Efen- miz iin Hz. Aye (ra) Onun ahlak,
dimizin ahlak yannda terbiyesinin Kuran ahlakdr diyor.
Allah tarafndan yaplmas demek, Burada Kuran ahlak olduundan
temyizden geiyor demektir. gayr, ahkmnn (Kurann hkm-
Pek kullanlan bir kelime deil bu lerinin) da uygulaycs olduunu
vurgulamamz lazm. Onun iin biz, sini Ensarn bir unsuru grebilecei-
Mslmanlarn eserlerine, Kuran SLAMYET VE ni sylemi ancak kendileriyle birlik-
medeniyeti diyoruz. DER DNLER te Medineye dneceini ilan ederek
Peygamberimizin Medinede kur- onlara muhabbet ve balln gs-
duu devlet hayatnn ok nemli slamiyet dier dinleri sfrlamak termek suretiyle gnllerini alm-
iin gelmedi. nsanlarn Yahudi ve
admlarndan birine Ensar zmresi- tr. Vefa duygusuna sahip olduunu
Hristiyan kalmasna Allah msaade
nin biatyla balyor. Sonra Mescid-i gstermitir. Hz. Ebubekirin halife
etmi, bunun iin onlar cizye ile
Nebevnin temelini atyor. Sonra Mu- aday bundan dolay Muhacirlerden
mkellef klmtr. Bu ayet (Tevbe 29)
hacir zor durumda olduu iin Ensar- olmas eklinde zuhur etmitir.
Efendimizin risaletinin 9. ylnda, yani
la onlar kardeletiriyor. 7 ay Ebu Ey-
hkmlerin tamamlanmaya balad
yub el-Ensarinin evinde kaldktan Medine Vesikasnn metni var m eli-
zamanlarda nazil olmutur. Bir tek
sonra Mescid-i Nebevdeki mtevaz mizde?
istisnas var: Beytullahn mrikler-
hcrelerine yerleiyor. Bu arada Me- Elimizde ama nakledildii ekliy-
den temizlemesini istemi. nk
dine-i Mnevverede yeni bir idar ve le, yani metnin kendisi vesika olarak
mrikler necistir (pis). Ama mrik-
siyas oluum iine giriyor. yok. bn shak tarafndan muhafaza
leri grdnz yerde ldrn diye
Merhum Hamidullah hoca buna edilmitir. Peygamber Efendimizin
bir kaide yok.
ilk yazl anayasa diyerek insanlarn Medinede bulunan Yahudilerle yap-
dikkatini ekti. Daha sonra Medine t anlamaya, yani Medine Vesika-
Site Devletini kuruyor. ok entere- sna ilk anayasa diyorlar. Metin mu-
sandr, kurduu devletin ad eski kay- onlar hakl olarak Peygamber geldi- hataplarn tanmlarken btn bu
naklarda zikredilmemitir. Kuranda, i iin lider seilmesi askya alnm zmreler ayr birer mmet meydana
Peygamber Efendimizin siyerinde ve olan Sad b. Ubadenin seilmesini ye- getirir diyor. mmetin iinde gayri-
hadisinde de zikredilmemitir. Biz niden gndeme getirmilerdir. Bu ta- mslimler de var. Bu, bugn bizim
Diyanet slam Ansiklopedisinde madde biidir, sadece ihtirasla aklanamaz. mentalitemize pek uymuyor. Hl-
balklarn tespit ederken, Hulefa-y htiras iin olsayd Hz. Ebubekir sei- buki slamiyetin en orijinal tarafn
DERN TARH
Raidinden balayarak, Mslmanla- lince ihtilaf kard. Sad b. Ubade sa- temsil ediyor. Mslmanlar o tarih-
rn kurduklar devletlerinin adlar- dece biraz inciniyor, o kadar. nk ten itibaren baka din mensuplaryla,
n yazyoruz. Ama Peygamberimizin mevkiini kaybediyor. Hz. Ali de bunu daha sonra alnmas emredilen cizye
kurduu devletin ad yok. Hamidul- k bulmamtr. O srada cenazeyle vergisini demeyi kabul ettikleri tak- 47
lah hoca buna Medine Site Devleti urayordu. Bize de bir haber veril- dirde beraber yaamay bir temel esas
diyor. Bidat bir kelimedir bu. Bidat- seydi diye sitem etmitir. Ben bunu olarak gnmze kadar uygulam-
ZEL SAYI 5
hasene diyebilirsiniz. Ama Peygam- da ok tabii buluyorum. lardr. Yce Allah, yalnzca Kbeyi
berimizin kurduu devletin ad yok- Halife seiminde Hz. Ebbekir, mabed kabul eden ve fakat mrik
tur. Kurana istinad ederek muhacirler- olan kimselerin, Mslman olma-
Ama devlet var. den birinin bu makama getirilmesi- dklar takdirde ldrlmelerini em-
Var tabii. Peygamberimizin dev- ni teklif etti. O, Kurann bu tercihi- retmitir. Kurann banda Besmele
let bakanlnn da ad yoktur. Ms- ni, Hz. Peygamberden de renmi bulunmayan Tevbe suresindeki bu l-
lmanlarn devlet kurmas Kurana olarak bu teklifini yapmtr. Bazla- timatom ve emirlerle Yce Allah, Bey-
gre gerekir mi, gerekmez mi tart- rnn iddia ettikleri gibi burada sz tini (Kbe) pisliklerden temizlemeyi
masn yapanlar var. Devletin bana konusu olan kabile meselesi, yani Ku- irade buyurmutur ki, bu emir gerei
kimin geeceini Allah ve Resulullah rey meselesi deildi. Kuran muha- mrikler Mslman olmaya mecbur
bildirmedii gibi, biz ehl-i snnet de cirleri ensara ncelemi ve bu ilh kalmlar ve kimse de bu emirler ge-
bildirilmediine inanrz. iiler ise anlay Resulullah, Huneyn Sava rei ldrlmemitir.
bata Gdir-i Hum meselesi olmak ganimetlerinin Cirnede taksimi s-
zere onun yerine Hz. Aliyi brakt rasnda aka gstermitir. Niin o zamana Cahiliye a diyoruz?
grndedirler. yle ki, Kureyin dililerinden ve Cahiliye, zulm a. Niye zulm?
mellefe-i kulbdan (kalpleri slama nk gl, kalabalk ve asil olann
sndrlacaklar) olanlara yzer de- daima hakl olduu anlay hkim.
Cahiliye, zulm a
ve vermesine ierleyen ensarn, ken- Kim glyse o haklyd. Onun iin
Hz. Ebubekire dair bir iaret var my- di aralarnda zntlerini ifade eder- Efendimiz, Zalim de olsa, mazlum
d? ken Hz. Peygambere uygun olmayan da olsa kardeine yardm et diyor.
Eer olsayd tartma olmazd. En- ifadelerde bulundular. Daha sonra da Ashab aryor, zalime nasl yardm
sar niye halife semeye kalkt? Bu uygun olmayan bu ifadelerini, temsil- edeceiz? diye. Efendimiz Onun zul-
yorumlar oturduu yerden yapyor cileri vastasyla Hz. Peygambere arz mn engelleyerek buyuruyor. Bu-
millet. Ashab- kiramn, Peygam- ettiler. Ensar ile kapal bir toplant ya- rada slamn farkn ortaya koyuyor.
berin vefatndan sonra aknlk ya- pan Hz. Peygamber, hem kendisini slamda kul hakk, irkten sonra-
ad bir gerektir. Hz. merin tavr hem de Ensar alatt o mehur ko- ki en byk gnahtr. Allah zalimle-
malumdur. Hz. Ebubekirin dirayeti numalarnda, Allahn muhacirleri ri sevmez. Bu yzden zulmn zdd
de Ensar Medinenin sahibiydi ve tercihi sz konusu olmasayd, kendi- adalettir. kincisi Cahiliyede suun
ferdliini kabul etmeyen bir zihni- nimetlerin taksimi rnek davran- Son olarak neler sylemek istersiniz?
yet sosyal hayata hkimdi. Bunun lardr. Sava ancak il-y kelimetullah Peygamber olarak gnderilen Hz.
neticesinde Eyyaml-Arab denilen iin yaplr, yani Allah kelmnn y- Muhammed ile Yce Allahn inzal
kabile savalar insanlar yok ediyor- celtilmesi iin. Ezanla, Kurann ahk- buyurduu Kuran- Kerim, slam
du. Senin suundan dolay annen, ba- mn meriyete (yrrle) koyarak, mmetinin birok sahada ok oriji-
ban, halan vs. mesul tutulabiliyordu. ancak Allah kelmn yceltebilirsin. nal bir medeniyet oluturmasn te-
te Cahiliye zihniyeti. Maalesef bu- Medine dneminde, Hz. Peygam- min etmitir.
gn de Arap kardelerimizde bu zih- bere Allah tarafndan kendileriyle Kuran etrafnda kraat, esbab-
niyetin yeniden hortladn grmek savaanlarla savama izni verilmiti nuzl, tefsir gibi eserler telif edilir-
bizi zyor. (Hac, 39-40). nk Mekke dnemin- ken, Kuran ve Snnete istinad eden
de ok skntlar ekilmi fakat si- kelam (inan esaslar) ve fkh (hu-
Efendimiz Ben harp Peygamberiyim lahl mcadeleye izin verilmemiti. kuk) ilimleri, Hz. Peygamberin ahla-
derken bir taraftan da Rahmet Pey- Bylece Medine dneminde Mekkeli k ve dinin manev ve dern hayat-
gamberiyim diyor. Bunu nasl telif mriklerle sava haline girildiini n ele alan tasavvuf eserler yannda;
edebiliriz? gryoruz. Hz. Peygamberin snnetini iine
Sava da rahmettir bazen. ster Peygamberimiz, Mekkelilere zarar alan hadislerle ilgili erhler, esbb-
isen sulh u salah, cenge hazr ol di- vermek iin kervanlarna baskn d- vrd, hadis ravileriyle ilgili cerh
yor ecdat. Yeri gelir sava ile zulm zenlemiti. Bedir Sava kervan bas- ve tadil (dzeltme) kitaplar bata ol-
nlersin. Bugn iki Mslman zm- kn sebebiyle ortaya kt. Bu sava- mak zere Mslmanlara mahsus
re savarsa ncs gelip aray bu- ta Mslmanlar 313 kiiydi. Uhudda ilim dallar teekkl etmiti.
lacak. Aray bulamazsa ncs ise 1,000 kiiden azd, dmanlar Yine devlet hayat ve idaresi etra-
ikinci ile ittifak edecek. Allahn l- ise 3,000 kiiydi. Ayrca Hz. Peygam- fnda geni bir klliyat olumutur.
s bu. T ki sava brakana kadar. berin savalarn Cahiliye dnemin- nsanln gnlk hayatla ilgili m-
Peygamberimizin sava anndaki dekilerden ayrlan ynn de vurgu- terek sahas olan han, hamam, k-
dil tutumu, esirlere muamelesi, ga- lamak lazm. tphane, ribat, kale, ev vs. gibi sivil
DERN TARH
DERN TARH
dnyasnn iine
dt hazin hali 49
ortaya koyuyor.
ZEL SAYI 5
PEK HAZN BR MEVLD GECES
12 Reblevvel 1331
(18 ubat 1913)
Yllar geiyor ki, y Muhammed,
Aylar bize hep Muharrem oldu!
Akam ne gneli bir geceydi
Eyvah, o da leyl-i mtem oldu!
lem bugn yz elli milyon
Mazlma yaman bir lem oldu:
inendi harm-i pki erin;
Nmsa yabanc mahrem oldu!
Beyninde ten ann sesinden
Binlerce minre ebkem oldu.
Allah iin, ey Nebiyy-i masum,
slam brakma byle bkes,
slam brakma byle mazlum.
AYETLER VE HADSLERN IIINDA
RUYALAR
UZLET ve
ILK VAHIY
DERN TARH
50
ZEL SAYI 5
H
CAFER K AR ADA caferkaradas@hotmail.com
cevaplayabiliriz? Ayet
ma altnda tutulmas, ilah mesajn gvenli ekilde mkellef olan insanlara
ve cinlere ulamas iindir. Peygamberin bu ekilde korunmasna ismet
ve hadislerin nda veya masumiyet denilir. Peygambere byle bir koruma zrhnn giydiril-
mesi, onu fizik ya da biyolojik olarak deil, kendisinde bulunan emaneti,
vahiy ve eitleri yani vahyi korumak ve salkl olarak yerine ulamasn temin iindir.
DERN TARH
51
ZEL SAYI 5
Vahiy almas peygamberi beer O, nebilerin sonuncusuydu! mnda peygamber kelimesi tercih
st bir konuma karmaz ve beer 1. Sadk rya: Geree uygun r- edilmitir. Son zamanlarda resul
zelliklerini yok etmez. Bu konuda ya demektir. Peygamberlerin ryala- kelimesinin Trkesi olan eli laf-
Allah Tel bizi batan uyaryor ve r gerektir. Allah onlara rya yoluy- z da yazl ve szl anlatmda kulla-
Hz. Muhammede yle sylemesini la birtakm bilgiler verir. Bu bilgiler nlmaktadr.
emrediyor: veya olaylar ryada grd gibi ger- Aslnda Kuranda geen nebi ile
De ki: Ben sizin gibi bir beerim. ekleir. Nitekim Hz. Peygamberin resul kelimeleri arasnda ciddi bir
u var ki bana ilahnzn bir ilah ol- peygamberliinin balangcnda gr- farkllktan bahsedilemez. nk
duu vahyolunuyor (Kehf, 110). De d btn ryalarn sabah aydnl- peygamber, Allah ile insanlar arasn-
ki: Ben size Allahn hazineleri ya- gibi gerekletii belirtilir (Buhar, da eli (resul) olduu gibi, elilik sfa-
nmdadr demiyorum. Ben gayb da Bedl-vahy, 1). t gerei ayn zamanda haber getiren
bilmem. Size ben bir meleim de de- 2. Cebrailin getirmesi: Hz. Ceb- (nebi) zelliine de sahiptir.
miyorum. Ben sadece bana vahyedi- railin vahiy getirmesi eitli ekil- Ancak limlerimiz, kendilerine ki-
lene uyuyorum (Enm, 50). lerde olur. Bazen kendi asl suretin- tap ve eriat verilen peygamberlerle
Bu ayetlerden Hz. Peygamberin de, bazen grnmeden, bazen de bir bir kitap verilmeyip nceki peygam-
vahiy almas dnda dier insan- insan suretine girerek. Hz. Peygam- berlere gelen eriat ihya etmek, ya-
lardan bir farknn olmad anla- bere insan suretinde vahiy getirir- ni hayata geirmekle ykml olan
lmaktadr. Zaten birok ayette Hz. ken Cebrail daha ok Dhye isimli peygamberleri birbirinden ayrt et-
Peygamberin teblile grevli olduu, sahabenin eklinde geldii bilinmek- mek ihtiyacn hissetmilerdir. Ken-
kimseyi Mslman yapmak gibi bir tedir (Buhar, Bedl-vahy, 2; Mslim, dilerine kitap verilen peygamberlere
ykmllnn bulunmad vur- man 1). resul derken, verilmeyen peygam-
gulanr. Birinci ve ncelikli grevi 3. Vastasz vahiy: Allah, melek berlere nebi demilerdir.
sadece insanlara dorular sylemek ya da rya gibi hibir arac komaks- Bununla birlikte her resul,
ve yaptklarnn ne gibi sonular do- zn da vahiy gnderir. Peygamberin nebidir. Nebilerin son bulmas
uracan haber vermektir. Nitekim kalbinde bir bilgi yaratarak onu bil- resullerin de son bulmas anla-
DERN TARH
ayette, Gerek u ki, biz seni sadece gilendirir. rnein Hz. Musa (as) Tur mna gelir. Nitekim Kuranda
mjdeleyici ve uyarc olarak gnder- danda, Hz. Peygamber de Miracda Peygamberimiz iin hem nebi,
dik. Cehennemliklerden sorumlu tu- bu tr vahiyler almlardr (Nis, 164; hem de resul sfat kullanl-
tulacak deilsin (Bakara, 109) buyru- Necm, 13-18). mtr: Muhammed
52
larak bu durum ok ak bir ekilde Peygamber Allahtan insanlara sizin erkekleri-
ifade edilmitir. Her ne kadar vahiy ilah mesaj getiren kiidir. Kuranda nizden herhangi
ZEL SAYI 5
Allah ile Peygamber arasnda insana peygamber iin haber getiren anla- birisinin baba-
kapal meydana gelen bir olay ise de, mnda nebi, eli anlamnda resul s deildir. O
nasl geldii hususunda Kuran ve ha- ifadeleri geer. Trkede ise Farsa- Allahn re-
dislerden ulaan dan alnma ve haber getiren anla- sul ve ne-
bilgiler bulun-
maktadr.
Bu bilgiler -
nda vahyin ge- Mriklerin zulm
li ekillerini Hz. Peygamber, risaletini ilan
grup altnda top- edince mriklerin muhalefetiyle
lamak mmkn: karlat. Onu talamaya alan
mrikleri ve ashabnn dirayetini
tasvir eden bir minyatr.
HLM AYDIN
DERN TARH
bilerin sonuncusudur. Allah her eyi
bilendir (Ahzb, 40). 53
Peygamberlerin says konusunda
kesin bir bilgiye sahip deiliz. n-
ZEL SAYI 5
k Allah Tel, And olsun ki, senden
nce de biz peygamberler gnderdik.
Onlardan bir ksmnn hikyesini sa-
na anlattk, bir ksmnnkini ise an-
latmadk (Mmin 40/78) mealindeki
ayette btn peygamberleri bize bil-
lk Kuran nshalar
dirmediini syler. Baz hadislerde Vahiy ktipleri tarafndan deri
124 bin veya 224 bin peygamber gn- gerekleece i- zerine yazld tahmin edilen incelend i inde
derildiinden bahsedilir. Kuranda nin syler: 1) Hz. Tekasr ve Hmeze sureleri. ilah grev iin
ise sadece 25 peygamberin ad geer. deme (as) isimle- belli bir ikna ve
rin retilmesinde mutmain olma s-
Kurann ilk ayetleri olduu gibi dorudan recinden getii ak-
Peygamber olarak grevlendirilen hitap eklinde, 2) Hz. Mu- a grlr.
kiinin gerekten peygamber olup sada (as) olduu gibi, birtakm Hz. Peygamber 40 yana
olmadnn bilinmesi nemlidir. Bir mucizelerin destei ve vastasz hi- yaklatnda her yl bir ay kadar
peygambere ilk ilah bilgi ve grev tap edilmek suretiyle, 3) Hz. Muham- Hira maarasnda uzlete ekilmeye
nasl verilir? Dier bir deyile pey- medde olduu gibi bir melek gnde- balamt. Aslnda uzlete ekilme
gamber olarak grevlendirilen kii- rilmek suretiyle, 4) Hz. brahimin Kurey arasnda yaygnd. zellik-
nin kendisinin peygamber olduunu (as) Hz. Luta (as) peygamber olduu- le Hanf inancna yakn olan kiiler
bilmesi ve farkna varmas nasl ger- nu bildirmesi gibi bir peygamberin senenin belli dnemlerinde uzlete
ekleir? nk grevlendirilen kii dier peygambere haber vermesiyle ekilirdi. Hz. Peygamber de her Ra-
peygamber olduunun farkna var- (Usld-dn, s. 156-7). mazan aynda uzlete ekilir; oraya
maz ve bu hususta mutmain olmaz- Demek ki, bir peygamberin kendi- gelen garibanlara yedirir iirir, ayn
sa tebli ve davet grevini yerine ge- sinin ilah grev iin ikna edilmesi bitimiyle birlikte nce Kbeyi ziya-
tiremez. ve mutmain olmasnn belli bir ek- ret ve tavaf eder, ardndan evine d-
Kelam limlerinden Abdulkdir linin olduu ve bunun da belli bir nerdi.
el-Badad (. 429/1037) peygamber- sreci ald aikrdr. Hz. Peygam- Bu durum 40 yana, yani vahyin
lere bu bilgilendirmenin drt ekilde bere ilk vahyin geli ekli dikkatle ilk geldii yla kadar srmt. O
dktan sonra tekrar Hi-
lk ayetler
raya kard.
Efendimize ilk vahyin
geldii Nur Dandaki Hira Bir gn sra d bir
Maaras. lk ayetler, o an olay vuku buldu. Daha
hatrlatmak iin maarann sonra melek olduu an-
kapsna yazlm. lalan bir kii aniden
geldi ve ona Oku de-
di. Peygamberimiz, Ben
okuma bilmem deyince
melek onu tuttu ve neredeyse
nefesini kesecekmi gibi skt, tek-
rar Oku dedi. Bu hal iki kere daha
tekrarland. Sonunda Alak suresinin
ilk 5 ayeti olan, Seni yaratan Rab-
binin adyla oku. O, insan yapkan
bir kan phts olan alaktan yaratt.
Oku! Rabbin en byk kerem sahibi-
dir. O kalemle retendir. nsana bil-
mediini retendir ayetleri kendi-
sine ulatrld.
Bu olayn ardndan Hz. Peygam-
ber titrer vaziyette ve dehet iinde
Hz. Haticenin yanna dnd. Beni
rtn, beni rtn diye seslendi. He-
men rttler ve korku hali geene
DERN TARH
Vahiy 23 yl srd
Hz. Peygamberin henz kendisi-
ne Cebrail gelmeden nce sadk rya
grmesi, peygamberlikten nce ger-
ekleen mucize anlamnda irhs
idi. Nitekim Hz. Peygamber ana rah-
mindeyken gerekleen Fil Olay da
ayn ekilde ishs kabilinden bir
mucizeydi.
Bylece belli bir sre ilah mesa-
j almaya hazrlandn anlyoruz.
Grd ryalarn aynyla kmas
da hazrlanma srecinin bir para-
DERN TARH
syd. Nitekim nl siyer limi bn
Hiamdan gelen bir bilgiden Hz.
Peygambere ryada Cebra-
ilin geldii ve Hira ma-
55
arasndakine ben-
zer bir tecrbeyi Her ey Hak ile kim
ZEL SAYI 5
daha nce yaad- Hattat Mahmud Celaleddin
anlalmakta- Efendinin Hz. Peygamberi
dr (Sret bn Hi- ven nefis beyti:
yinedir bu lem her ey
ber verir (Sre- ayetleri inzal buyurmutur:
am, s. 36-37). t bn Hiam, s. 37). Kuran abucak ezberlemek iin
Hak ile kim
Hira maara- Mirt- Muhammedden Bylece Hz. Pey- dilini oynatp durma. Onu senin zih-
sndaki bu ilk g- Allah grnr dim gamberin elilii nine yerletirmek ve insanlara oku-
rmeden sonra kesinlemi ve ken- man/aktarman gven iinde sa-
Hz. Peygambere bir disinin grev konu- lamak bize aittir. Onu okuduumuz
sre ne Cebrail gelmi, sunda mutmain olaca vakit, sen okunan takip et. En niha-
ne de vahiy indirilmitir. bir dzeye ulamtr. Bun- yetinde onu aklamak da bize aittir
Bir gn Hz. Peygamber yolda y- dan sonra artk vahiy srekli hale (Kymet, 16-19).
rrken Hirada grd melek yer ve gelmi, 23 yllk vahiy sreci bylece Bu ayetlerden sonra Hz. Peygam-
gk arasnda bir krs stne otur- tamamlanmtr. bere Hz. Cebrail gelir, yeni ayetleri
mu halde ona tekrar gelmiti. Bu- Hz. Peygamber, her vahiy geldi- getirir ve okurdu. Ayrldktan son-
nun zerine tekrar korktu, derhal inde onu zihninde tutma, yani ez- ra Hz. Peygamber onun okuduu gi-
eve gitti ve Beni rtn, beni rtn! berleme hususunda zorlanyordu. bi Kuran kolaylkla ezberler, vahiy
dedi. O srda Mddessir suresinin u Bunun iin de gelen vahyi srek- ktiplerine yazdrr ve ashabna -
ilk ayetleri indirildi: Ey rtlere b- li tekrar ediyordu. Bu, dudaklarnn retirdi (Buhar, Bedl-vahiy, 4).
rnm olan, kalk ve insanlar uyar. hareketinden fark ediliyordu. Nite- Kaynaka:
Rabbini ycelterek an. Elbiselerini kim sahabeden bn Abbas ve ondan Cafer Karada, slamn nan Yaps, Bursa, 2013.
Cafer Karada, Hidayet Rehberleri Peygamberler
temizle. Ktlkleri terk et. hadisi rivayet eden tabinden Said b. Kuran da smi Geen 25 Peygamber, Bursa, 2013.
MMNLER
ve
MRKLER
F
M . A L K A PA R mkapar@konya.edu.tr
Resulullah [ ]
sorduu zaman kendisine, Hz. brahimin (as) dinini deiti-
ZEL SAYI 5
mriklerle
hem Kbeyi, hem de kendi putlarn tavaf ediyorlard.
Cahiliye dnemindeki mehur putlar arasnda Hbelin ya-
ilikileri nasl n sra Lt, Ment ve Uzz bulunuyordu. Bunlarn her biri ay-
r bir kabilenin ilahyd. Ayrca sf ve Nile, Zlhalasa, Fels,
yrtt? Rim gibi putlara da tapan pek ok kabile vard. Mrikle-
Diplomatik rin ibadet ekilleri arasnda hac, umre ve tavaf, kurban, oru,
putlara danma, putlara hediye takdimi, dua ve yemin, put-
mnasebetler larn isimlerini ocuklarna ad olarak koyma dikkat eker.
Alk suresinin ilk be ayetinin inmesiyle Hz. Peygamberin
ve bar risalet dnemi balam ve bunun ilk yl gizli davetle ge-
ZEL SAYI 5
seviyelerini ve yaptklar zulm or- itaat ve din emirlere sadakatin g- dinede kurduu devletin varln
taya koymas, onlar arasnda stn zel rnekleri verildi. Mekke dnemi kabul ettirmek, harbe engel olmak,
davranlar kabul edilen rf ve det- Hz. Peygamberin vahiyle insanln komuluk ilikileri kurmak ve ili-
lerinin deersizliinin bildirilmesi kileri devam ettirmek amalarn ta-
(Alk, 9-19; Kalem, 10-16). yordu. Ayrca dier kabilelerin Ku-
Mrikler Hz. Peygamberin gn- KURANA GRE reylilere kar tarafsz kalmalar
begn byyen prestijinin Mekke MRKLER hedeflenmiti.
liderlerinin konumunu yprataca- Hz. Peygamber bu antlamalar-
Kuran- Kerimde mrikler Allaha
ndan endie ediyorlard. Ayrca s- la btn Arabistanda iyi komu-
ortak komann yan sra putlara
lamn iki, kumar, zina, yalan, asabi- luk ilikileri kurmu, sulh ve sk-
tapan, cinleri ona oul ve kzlar isnad
yet, kibir, haksz kazan gibi zihniyet nun temini ile gven ve bar ortam
eden, putlarn isimlerini ocuklarna
ve davranlar eletirip yasaklamas, salanmt. Hicri 6. ylda Mekke
ad olarak veren, zan ve isnadlarda
hatta bunlarn yerine Cahiliye top- mrikleriyle yapt Hudeybiye Ant-
bulunan, elde ettiklerinden putlarna
lumundaki sosyal snflar yerle bir lamasndan sonra komu devletlere
hisse ayran, putlar kendileri ile Allah
edecek olan adalet, eitlik ve hrri- ve Arap yarmadasndaki mrik ka-
arasnda efaati klan, putlardan
yet kavramlarn dillendirmesi m- yardm bekleyen, Allahn ayetlerini
bilelere davet mektuplar gnderdi.
rikleri rahatsz ediyordu. Glnn yalanlayan, peygamber ve meleklere
Bylece mrik kabileler Medineye
zayf ezdii, zorbalarn her istedii- dman olan, kyameti inkr eden, gelmeye baladlar.
ni yapt bir toplum yapsnda endi- mal gasp eden, hakka kulak vermeyip Kabileler ok farkl taleplerde bu-
elenmekte ok da haklydlar. ahde vefaszlk gsteren, yalanc, hain lunuyorlard. Bazlar Mslman ol-
Mekke dneminde inzal olan ayet- kiiler olarak anlatlmakta; onlarn duunu bildiriyor ve dini kendi-
lere bakldnda nbvvetin ne- dost edinilmemesi, kendilerinden lerine retmeleri iin retmen
mine vurgu yaplp tevhid ve inanc yardm talep edilmemesi ve putlarna istiyorlard. Ayrca dnyev menfaat-
pekitirici hkmler bildirildii, in- svlmemesi istenmektedir. ler elde etmek, tarafszlk antlamas
sanlarn Allaha irk komaktan sa- yapmak, hatta Hz. Peygamberin ma-
kndrld grlr. Ahiret, nbv- kamna halef olmak gibi niyetlerle
vet, cennet ve cehennem inanc ile gelenler de vard.
insanlarn Allaha kar hesap vere- Maksatlar ne olursa olsun Hz.
DERN TARH
59
ZEL SAYI 5
Peygamber hepsine gler yzle mu- Bedrin arslanlar min ettikten sonra muhtemel sal-
amele etti. Her biriyle grp gi- Bedir Savanda Mslmanlar Kureyli drlarna kar snrlar korumak
decekleri zaman onlar hediyelerle mrikleri byk bir yenilgiye urattlar. amacyla kk mfrezeler gnder-
uurlad. Heyetlere daha nce bu ka- Hemde kendilerinden kat fazla olmalarna miti. Hicri 2. ylda cihad ayetleri-
ramen. Savan heyecanl bir sahnesini tasvir
bileden Mslman olup da Medinede nin nazil olmasndan sonra Mekke
eden minyatr.
ikamet edenler refakat ediyordu. Mrikleriyle yaplan ilk sava Bedir
Mekkeli mriklerin dmanl- Gazvesidir. Srasyla Uhud, Hendek,
Mslmanlarn Medineye hicre- Mekkenin Fethi, Huneyn ve Tif
tinden sonra da devam etti. Kurey- gazveleri de mriklere kar gerek-
liler Medinedeki kabile reislerine letirilmitir.
mektuplar gndererek tehdit ettiler. Hz. Peygamberin mrik kabile-
Muhacirlerin arkalarnda braktkla- lerle yapt muharebeler gazve ve se-
r mallar yamalayp ganimet ola- riyye olarak ikiye ayrlr. Gazve, Hz.
rak aldlar. Ayrca Medine civarnda- gerilim trmanarak sava boyutuna Peygamberin bizzat ordusunun ba-
ki bedevi kabileleri Mslmanlara ulat. nda kt seferlerin ismidir. Se-
kar kkrttlar. Bu tavrlar neti- Hz. Peygamber hicretin ilk ylla- riyye ise onun katlmad asker
cesinde Mekke dneminde balayan rnda Medinede sulh ve huzuru te- harektlardr. Gazve ve seriyyeler
M. Serin, Hat Sanat ve Mehur Hattatlar, Kubbealt, 2003.
DERN TARH
60
Medinedeki devleti ve Mslmanlar Allah sana yeter! dhilinde hibir mrikle antlama
ZEL SAYI 5
korumak, antlamalar yapmak, geli- Hz. Peygamber ve Kuran- Kerime yaplmayaca bildirilmitir.
muhabbetiyle bilinen Osmanl
ri Mslmanlar aleyhine kullanlan Belli bir mddet iin yaplan ant-
padiahlarndan Sultan Abdlmecidin kaleme
kervanlarn gidi gelilerini engel- ald ayet-i kerime: levhas. O hlde onlara
lamalara mriklerin riayet etme-
lemek, haber toplamak, saldrlara (mriklere) kar Allah sana yeter, O iiten ve si halinde bunlarn srelerinin ta-
kar koymak, ihanet edenleri ceza- iyi bilendir. mamlanmas istenmi, kendileriyle
landrmak ve davet amalaryla ya- anlama yaplmayan mriklere de
plmt. Mslman olmak veya Arabistandan
lk asker seferlerde Muhacirler g- ayrlmalar iin drt aylk mhlet ve-
revlendiriliyordu. Bedir Harbinden rilmitir. Tevbe suresinin hkmle-
itibaren Ensar da orduda yer alma- rine gre mriklerin Arabistanda
ya balad. Seriyyelere katlan komu- Mekkenin fethi Kureyin etkisiz kalabilmesi Mslman olma artna
tanlar, daha nce gazvelere katlm, hale getirilmesi anlamna geliyordu. balanm olup Mekke putperestler-
harp taktikleri konusunda yetenek- Kureyin Araplar arasndaki konu- den tamamen temizlenecekti. Bun-
li ve tecrbeli kiilerden seiliyordu. mundan dolay pek ok mrik kabi- dan sonra heyetlerin Medineye geli-
Hz. Peygamber komutanlarn kendi- le Mslmanlar iin tehdit olmaktan inin hzlandn gryoruz.
lerine tavsiyelerde bulunarak dualar- kt. Huneyn Sava ve Taif Kuatma- Artk dengeler Mslmanlarn
la muharebeye uurlard. sndan sonra slam Arap yarmadas- lehine deimi, Hz. Peygamber
Savalarda ele geirilen ganimet- nn byk bir ksmnda hzlca yayl- Araplar slam sanca altnda bir-
lerin bete biri beytlmale ayrldk- d. letirmiti. Bu baarnn yolu hep sa-
tan sonra mcahidler arasnda da- 9. ylnda inen Tevbe suresinin h- valardan deil, bazen de anlama-
tlrd. Esir alnan mrikler ise kmleri, mriklere verilen bir l- lardan gemiti.
karlkl mbadele edilir, fidye de- timatom niteliindeydi. Buna gre
yerek veya karlksz serbest brak- artk hibir bir mrik hac yapmaya-
lrd. Kle yaplan esirler olduu gibi cak, Kbe asla plak tavaf edilmeye-
nadir de olsa ldrlerek cezaland- cekti.
rlanlar da vard. Ayrca sava sonra- Bu hkmler erevesinde m-
snda ehitler defnedilirken, mrik- riklerle yaplan sresiz antlamalar M. Ali Kapar
Prof. Dr., Necmettin Erbakan niversitesi lahiyat
lerin lleri de gmlyordu. feshedilmi, daha sonra da Arabistan Fakltesi slm Tarihi retim yesi.
ecere-i Nesl-i
Pak-i Muhammediye
ki byk Arap topluluundan biri olan Adnanlere
mensup Hz. Muhammedin kendisi tarafndan kabul
edilip btn slam kaynaklarnda yaygnlk kazanan
eceresi...
Arap kabileleri genellikle iki ana kola ayr- drlarda yayordu. Kusay, bir sre sonra Mek-
lr: Biri Hz. Nuhun olu Samn soyundan ge- kede oturan Huza kabilesini Mekkeden -
len Kahtna nispet edilen Arab- Aribe, dieri kararak kendi kabilesini yerletirdi. Bundan
ise Hz. smaile nispet edilen Arab- Mustari- dolay Kureylilerin nazarnda nemli bir yere
bedir. Hz. smail, Kahtni Araplarnn sahiptir.
bir kolu olan Crhm kabilesin- Hz. Muhammedin soy aacn-
den hanmlarla evlenmi, so- da dedelerinden Adnana kadar
yu bu ocuklarndan de- olan kiiler hususunda muta-
DERN TARH
vam etmitir. Bunlara, bakat varsa da Adnandan
Hz. Peygamberin dede- Hz. smaile kadar olan
si Adnan b. dede dedelerinin isimle-
nispetle Adnan- ri hususunda baz
61
ler denir. Adnan- ihtilaflar vardr.
ler, Mudar ve Hz. Peygam-
ZEL SAYI 5
Reba olmak berin soy aa-
zere iki ana cn u ekilde
kola ayrlr. verebiliriz:
Allahn Muham-
Elisinin med b. Ab-
kabile- dullah b.
si olan Abdlmut-
Kurey, talib [ey-
Mudarn be] b. Him
nemli kol- [Amr] b. Abd-
larndan bi- menf [Mure]
ridir. Hz. Pey- b. Kusay [Zeyd] b.
gamberin mensup Kilb b. Mrre b. Kab
olduu Himoullar ise b. Ley b. Glib b. Fihr
Kurey kabilesinin boylarn- [Kurey] b. Mlik b. Nadr
dan biridir. [Kays] b. Kinne b. Huzeyme b. Md-
Resulullahn beinci babas Kusay, rike [mir] b. lys b. Mudar b. Nizr
Mekke tarihinde nemli bir yere sahip- b. Maad b. Adnn b. ded b. Mukavvim
tir. Kusayin babas Kilbn lmnden b. Nhr b. Teyrah b. Yarub b. Yecb b.
sonra annesi Uzre kabilesinden biriyle ev- Nbit b. smail b. brahim b. Trih [zer]
lendii iin bugnk rdn taraflarnda b. Nhr b. Sr b. R b. Flih b. Ayber
byd. Gen yatayken babasnn kim b. lih b. rfahaz b. Sm b. Nh b. Lemk
olduunu ve kabilesini renince Mek- b. Mettelah b. Ahnh [dris (?)] b. Yerd
keye gitti. O srada Kurey kabilesi b. Mehll b. Kaynen b. Yne b. s b.
Mekkenin etrafndaki dalarda a- dem (bn Him, I, 1-3).
ZEL SAYI 5
DERN TARH
62
Resulullah [ ] tebli halkasn kendi
hanesinden balatm, byk bir sabr
ve azim rnei gstererek ulaabildii
beldelere yaym, bunun iin de bize ilham
veren evrensel bir metod uygulamtr.
te bu metodun ne kan 10 adm.
A H M E T G Z E L ahmetguzel@kmu.edu.tr
z. Peygamberin [ ] 23 yllk tebli srecinin temayz etmi ocukluk arkada Hz. Ebubekir
ilk 3 yl gizli davet eklinde gerekleti. Teb- (ra) ona tereddtsz iman etti. Onun gayretle-
liine nce ailesinden balad. Hayat boyun- riyle Mekkenin nemli simalarndan Osman b.
ca kendisine sadk kalan vefal ei Hz. Hatice Affn, Abdurrahman b. Avf, Sad b. Ebi Vakks,
(ra) ve kzlar Mslman oldular. Akabinde aile Zbeyr b. Avvam, Talha b. Ubeydullah gibi ah-
halkndan ocuk yataki Ali ve evltl Zeyd b. siyetler de Mslman olmulard.
Harise de slamla ereflendiler. Resulullahn tebli asndan bavurduu
DERN TARH
Bu dnemde ncelikle gvendii arkadala- pek ok yntem olmakla beraber bunlar ara-
rna tebli yapp onlarn desteini almay d- sndan en ok ne kanlar 10 maddede deer-
nd. slama davet ettii, ahlk zellikleriyle lendirebiliriz.
63
ZEL SAYI 5
IRCICA Arivi.
1 Uzak-yakn herkese tebli
Gizli davet aamasnda Resulul- msnz? diye sordu. Onlar, Elbet-
lah davete icabet edebilecek herkese te inanrz, u ana kadar senin yalan
ulamaya alt. Hr-kle, kadn-er- sylediini duymadk dediler. Hz.
kek, gen-yal ve ocuk demeden Peygamber, yleyse ben sizi iddet-
her gruptan insanla grt. Bu li bir azap nnde inzar etmekle,
srete Kurey ve dier kabileler- korkutup uyarmakla emrolundum.
den en azndan birka kii davete Sizler Allahtan baka ilh yoktur
olumlu karlk vererek slam top- demedike, ben size ne dnyada, ne
lumunun alt yapsn oluturdular. ahirette bir fayda salayabilirim
O dnemde davetin merkez binas buyurdu. Ebu Leheb, Yuh olsun sa-
olarak Erkm b. Ebil-Erkmn D- na! Bizi buraya bunun iin mi ar-
3
rl-Erkm adyla mehur evi kulla- dn? diyerek yerden bir ta alp Hz.
nlmtr.
Hz. Peygamber En yakn akra-
Peygambere frlatt. Bu olayla m-
cerret akrabaln slam bir deeri
Bar
balarn inzar et! (uara, 214) ve
Emrolunduun eyi izhar
olmad tespit edilmi oldu.
Bu ekilde balayan alen
usl
Gizli davet srecinde Ms-
et ve iln et! (Hicr, 94) davet gnden gne geli-
lmanlar kadrolatrmay,
talimatlaryla alen da- ti. Hz. Peygamber dost-
hicrete kadarki srete de
vete balad. Abdl- larna, arkadalarna,
kitleletirmeyi baaran Hz.
mttalib ve ailesini, komularna slam
Peygamber, hicret sonrasn-
Ebu Leheb dhil b- anlatt. Ancak bu
da devletleme merhalesini
tn amcalarn evin- tebli srecinde m-
gerekletirdi. Bylece ev-
de verdii bir ziyafete riklerin ciddi anlam-
rensel bir din olan slamn
DERN TARH
2 Davaya adanmak
Tepkilere kar Allah Resulnn gsterdii tavr muazzamd. O,
manidardr.
5 Kalplere yerleene
dek irada devam
6 Gzel ahlka
davet et,
kalpleri fethet
HLM AYDIN
Hz. Peygamberimiz muhataplarna slam tebli
ederken Kurann belirledii konular zerinde du- Ben ancak gzel ahlk tamamlamak ze-
ruyordu. Mekkede nazil olan ayetler ncelikle iman re gnderildim buyuran Allah Resul, insanla-
esaslar zerinde younlayordu. Emir ve yasak- r gzel ahlkl olmaya davet etmi, davet ettii
larn aksiyon hline gelmesi imann kazandrd esaslara bizzat riayet ederek onlara r-
DERN TARH
ivmeyle gereklemiti. Allah Resul insanlar n- nekler sunmutur. Tuvalet adabndan
celikle tevhide, ahiretin varlna, peygamberlere, cenazenin defnine kadar insan ha-
dolaysyla kendisinin Allahn elisi olduuna inan- yatn ilgilendiren her konuda ah-
maya ard. lk prensipler koymutur.
Peygamberliinin ilk yllarnda mriklerin bas- Hz. Peygamberin tebli me-
65
ZEL SAYI 5
slam dininin ksa bir zaman
annemize abdest almay ve namaz diliminde bu denli nevne-
klmay reterek birlikte na- ma bulmasnn sebeplerini b-
maz klmlard. Allah Resul tn ynleriyle tespit edebiliriz.
Arap kabilelerine daveti ola- O her zaman muhatabn tanma-
rak gnderdii ashabna da git- ya nem vermi, herkese seviyesine
tikleri halk, imann yan sra gre muamele etmitir. Etrafndaki-
namaz klmaya ve zekt verme- lere, Mjdeleyiniz, nefret ettirmeyi-
ye armalarn emretmitir. niz; kolaylatrnz, zorlatrmaynz
Medine dneminde slam ye- hadisinde dile getirdii tarzda yak-
ni kabul edenleri bir mddet lamtr.
misafir ederek, ailelerinin ya- Muhataplarna, Sen ktl en
nna daha sonra dnmelerine gzel ekilde nle (Fussilet, 34) ayeti-
msaade ediyordu. slam yeni nin gerei olarak hsn-i muameley-
kabul edenleri de kendi hlle- le davranm ve bylelikle onlarn
rine brakmad; kalplerine iyice kalplerini fethetmitir. Yine Sen kat
yerlemesi iin dinin esaslarn retti. ve sert olsaydn etrafndan dalp
Mescidde uzun mddet oturur, etrafna giderlerdi (l-i mrn, 159) ayetin-
toplanan Mslmanlara yeni dinin esas- de belirtildii gibi tebliinde sert
larn retir, onlar irad ederdi. Msl- yntemlere bavurmaktan sakn-
manlar da akllarna taklan eyleri ona mtr. Ancak onun bu konuda-
sorar, eksiklerini tamamlarlard. By- ki lsnn taviz vermek deil,
lece ek ve pheye yer olamayan msamaha etmek olduunu be-
hassas konularda tereddde mahal lirtmemiz gerekir. Savata veya
kalmyordu. Lakin salam bir inan- barta; ocuk, gen, yal ayrm
cn temin edilmesiyle her ey bitmi yapmadan muhatabna deer
deildi; elbette imann tezahrleri ola- vermi, onlar ereflendirmitir.
cakt.
7 Kaidesiz
kuralsz 8 nsiyet kurmak
Allah Resul muhataplaryla ya- nsanlarn temel zelliklerini ve
knlamaya ve arada ba kurmaya hislerini gz nnde bulundurmu
olmaz gayret etmitir. Onun Hazrecli 6 ki- ve buna gre davranmtr. Allah
iyi slama davet ederken kulland Resul zellikle ehl-i kitab (Hristi-
slam dini dnya-ahiret
metod buna rnektir. Hazreclilerin yanlar ve Yahudileri) slama davet
dengesini kurmay, yani
Yesribli (Medineli) olduklarn re- ederken iki din arasndaki mterek
iki cihan saadetini hedefle-
nince, Sizinle akraba saylrz. Ben noktalar vurgulamtr.
miti. Hz. Peygamber olu-
de Neccaroullarnn yeeniyim Adam kazanma konusunda
turduu toplumun fertleri
cevabn vererek nsiyet kurmutu. son derece hassast. Abdullah b.
arasnda ilikileri belirle-
beyyin mnafklndan haber-
yen kurallar koymay da
dar olmasna ve btn mnafk-
ihmal etmedi. Mslman
larn isimlerini bilmesine ramen
fertlerin birbirleriyle, hatta
onlara yumuak davranmt. Her
gayrimslimlerle ilikileri-
daim Mslmanlarla birlikteydi.
ni bu kurallarla dizayn et-
Toplantlar tertip eder, ar ve pa-
ti. Nitekim hicret sonra-
zar yerlerine gider, ev ziyaretlerinde
s tanzim ettii Medine
bulunurdu.
Anlamas bu gayeye
HLM AYDIN
66
9 Tekrar et,
rnek ol 10 Merhamet et,
mit et, affet
Resulullah teblide bulunurken tekrar yn- Teblicinin sabrl ve azimli olmas, davasnn istik-
ZEL SAYI 5
temine de sk sk bavurmutur. Davasn mu- rarl bir ekilde yaylmas iin elzemdir. Doumundan
hataplarna bir kez anlatmakla yetinmemi, vefatna kadar Allah Resulnn hayat ileli gemitir.
ihtiya duyduka tekrarlamtr. nsanlarn Kk yata baba ve anne efkatinden mahrum kalm,
arasndaki kin ve husumeti hediyeleerek gi- tam 6 evladnn lmne ahit olmu, Taifte talan-
dermeyi reten Allah Resul, bunun semere- mt. Fakat btn bu zorluklar karsnda sabr ve az-
lerini de toplamtr. Kaside yazd iin Kab mi asla terk etmemitir.
b. Zheyre hrkasn hediye etmitir. Tebli midin olmad yerde hedefe ulamak mmkn
faaliyetlerini Allahn emri dorultusunda deildir. Hz. Peygamber de vahyin geldii ilk gnden
ve sadece onun rzasn umarak srdrm- hayatnn sonuna kadar hep mitvar olmutur. Be-
tr. Kendisini davasndan dndrmek iin dirde, Uhudda, Hendekte, Mtede kendi ordusun-
yaplan cazip tekliflere, Sa elime g- dan kat kat fazla saydaki ordularla mcadelesi bu-
nei, sol elime ay verseniz bu davamdan nun neticesinde mmkn olmutu.
vazgemem ifadeleriyle karlk vermiti. Kklerine efkat, byklerine sayg gster-
Tebli edecei esaslara vkf ve son derece do- meyen bizden deildir (Buhar, Edeb, 18) buyuran Hz.
nanml idi. Yaay ve ahlk bunlarn teza- Peygamber efkat ve merhamet timsaliydi. Onun af
hryd. nsanlara hemen her konuda rnek ve msamaha derecesine hi kimse ulaamamtr.
davranlar sergilemi, onlara model olmutu. Kbede namaz klarken kendisini ldrmeye alan-
Davetinin ruh hali kadar d grn, fi- lardan veya amcas Hz. Hamzann (ra) cierlerini lime
zik zellikleri de son derece nemlidir. Allah lime edenlerden bile -almak elinde olduu halde- inti-
Resul giyim kuamyla, temizlik anlayy- kam almamt.
la ve son derece gzel yaratlyla gpta edilen Sonu olarak Efendimiz tavr ve davranlar, m-
biriydi. rik ve mminlere yaklam, hem i dnyas hem de
Hz. Peygamberin muhataplarnn talebi ve- d grnmyle teblii hakkyla icra etmitir.
ya ihtiya zerine mucizelere de bavurduu-
nu grrz. Hudeybiyede ashbn sular tke-
nince Allah Resulnn parmaklarndan su
aktmas bu mucizelerden biridir. Ahmet Gzel
Do. Dr., Karamanolu Mehmetbey niversitesi slami limler
Fakltesi retim yesi.
CHAN PADAHINDAN
K CHAN SULTANINA MEKTUP
Kanuni Sultan Sleyman (1520-66)
fetihleri kadar iirleriyle de zel bir
yere sahip. Muhibb mahlasyla
kaleme ald naat, bir dnya
imparatorunun iki cihan serveriyle
dertletii mektup gibi de okunabilir.
DERN TARH
Gitmesin nm- erfin bu dilimden dem-be-dem
Dertli gnlme devdr cn bulur andan saf
(Senin erefli ismin zaman zaman bile olsa dilimden git-
mesin. nk o dertli gnlmn ilacdr ve canm ondan hu- 67
zur bulur.)
ZEL SAYI 5
Umaram her bir adun baka efaat eyleye
Ahmed Mahmud Ebl-Kasm Muhammed Mustaf
(Ey Ahmed, Mahmud, Ebul-Kasm, Muhammed ve Musta-
fa olan! Ben senin adlarnn her birinin bir baka efaat ede-
ceini umuyorum.)
68
ZEL SAYI 5
DERN TARH
69
ZEL SAYI 5
ismi verilen sr
ri ldrmeleri, eline alp serptii bir avu
kumun dmanlarn gzne isabet etme-
hadisesi hakknda si gibi hadiseler varsa da biz burada yal-
nz sr ve Mirac mucizeleri zerinde du-
ne biliyoruz? Ya racaz.
bedenen mi
knden tremi bir ism-i let olup yu-
ce Allahn Hz. Muhammedi kudretinin kar kma vastas, merdiven demektir.
yoksa ruhen mi iaretlerini gstermek iin gecenin bir
vaktinde Mescid-i Haramdan Mescid-i Ak-
Dorudan Mirac kelimesi Kuranda ge-
memekle birlikte oul ekli olan meric
gerekletiklerini saya yrtmesi hadisesini isr diye isim- ykselme dereceleri mnsnda Allaha
lendirmilerdir. Mahiyetiyle alakal fark-
biliyor muyuz? l kanaatler olsa da, sr hadisesi Kuran
nisbet edilmitir (Meric, 3). Ayrca mer-
diven anlamnda meric bir ayette, urc
te slam ile sabit bir haber olup her mminin
inanmas lazm gelen bir olaydr. Ancak
kknden tremi fiiller ise eitli ayet-
lerde yer almaktadr. Terim olarak Mirc,
tarihinin Kuranda, bu gece yolculuunun zaman, Hz. Peygamberin ge ykseliini ve Al-
tartmal
mekn ve mahiyetine dair ayrntl bilgi- lah katna kn ifade eder.
ler sunulmamtr. Bundan dolay sr da- slam kaynaklarda ifade edildii zere
meselelerinden ha ziyade hadis rivyetleriyle detayland-
rlmaya allmtr.
sr ve Mirac hadisesi aslnda iki safhada
meydana gelmitir. Allah Resulnn bir
birine cevaplar! Mirac kelimesi szlkte yukar k- gece Mescid-i Harmdan Mescid-i Aksya
DERN TARH
71
ZEL SAYI 5
Zarif bir izim
Peygamber Efendimizin
sandaletinin (Kadem-i erif)
izimi. Bu iziminin insanlar
ktlklerden ve nazardan
koruyacana inanlrd.
yapt yolculua sr, oradan gklere rac maddesinde ele alnm, ayrca sr olay ayn surenin ilk ayetinde
ykselmesine Mirac denilmitir. bir sr maddesine gerek duyulma- yle ifade edilmitir:
Zaman itibaryla tamamen farkl mtr. Hlbuki Mill Eitim Bakanl- Bir gece kendisine baz ayetleri-
olan bu iki hadise, slam gelenekte nn slam Ansiklopedisinde ayr mad- mizi gsterelim diye kulunu Mescid-i
birlikte ele alnm ve deta birbirinin deler olarak yer almtr. Harmdan evresini mbarek kld-
devam ve tamamlaycs iki olaym mz Mescid-i Aksya gtren Allah
gibi sunulmutur. Hatta zamanla Mi- sr ryada m gerekleti? eksikliklerden mnezzehtir. O, ger-
rac hadisesi ne karlarak bir bak- Hadis kaynaklarna bakldnda ekten her eyi iitmekte ve grmek-
ma sr hadisesi glgede braklmtr. her iki hadisenin zaman ve mekn tedir (sr, 1).
Nitekim kltrmzde Mirac sylemi asndan farkl olduklar grlr. Da- Bu ayette yce Allah kudretinin
daha yaygn olup sr pek bilinmez. has erken dneme ait hadis kaynak- iaretlerini gstermek iin Hz. Pey-
Bir bakma mirac terimiyle her ikisi larnda sadece isr kelimesi ve ola- gambere Mescid-i Harmdan evre-
kastedilir. yndan bahsedilirken, -aada ifade si mbarek klnan Mescid-i Aksya
Kltrmzdeki bu kabul o denli edilecei zere- mirac kavramnn hic- geceleyin bir seyahat yaptrdn (es-
etkili olmutur ki, Trkiye Diyanet Vak- ri 2. asrn sonlarnda literatre girdi- r bi-abdih) bildirmitir. Dolaysyla s-
f slam Ansiklopedisinde bile konu Mi- i grlr. rnn dorudan Kuranda zikredil-
mi olduu hususunda phe yoktur. le donatlm biri (Cebril) retti. O,
Ancak bu yolculuun nasl gerekle- HZ. PEYGAMBER ufkun en yce noktasndayken asl
tii, Allah Elisinin ne ile gtrld- HUZUR- LHDE ekliyle grnd. Sonra yaklatka
, bu yolculuun maddi mi, yoksa yaklat. yle ki, iki yay kadar, hatta
Buhar ve Mslimdeki rivayetlerin
ruhani mi olduu hususunda herhan- daha yakn oldu. Bylece Allah, kulu-
ortak noktalarndan hareketle mirac
gi bir aklama bulunmamaktadr. na vahyini iletti... (Necm, 1-10)
olay yle tasvir edilebilir:
Bunlara ilaveten yolculuun ba- Burada dikkate sunulan olaans-
Bir gece Resulullah, Kbede
lang noktasnn Mescid-i Harm t durumun sr suresinde belirtilen
Hicr veya Hatm denilen yerdeyken
olduu hususunda bir ihtilaf yoktur. kendisine baz ayetlerimizi gstere-
-baz rivayetlerde uykuda bulunduu
Ancak sr olaynn son bulduu nok- lim eklindeki ifadelerin alm ol-
srada veya uyku ile uyanklk aras bir
ta olan Mescid-i Aksdan maksadn haldeyken- Cebril geldi; gsn
duu dnlerek bu ayetlerin mirac
ne olduu hususunda grler farkl- at, zemzemle ykadktan sonra iine
anlatt ileri srlm, bylece s-
lar. Kuranda Mescid-i Aks ile hangi iman ve hikmet doldurup kapatt. r suresiyle Necm suresi arasnda ta-
mescidin kastedildii aklanmam, Burak adl binee bindirip Beytlmak- mamlayc bir ilikinin bulunduu id-
sadece evresinin mbarek klnd dise gtrd. Resul-i Ekrem Mescid-i dia edilmitir. Ancak Necm suresinin
belirtilmitir. Aksda iki rekat namaz klp dar ilk ayetleri nyargsz ekilde dikkat-
Mescid-i Aksnn kelime mn- ktnda Cebrail biri st, dieri a- lice dnldnde ncelikle vahyin
s itibaryla uzak mescid anlamna rap dolu iki kap getirdi. Resulullah st ilah kaynakl olduuna, Allah Resu-
geldii, hlbuki Kuranda Filistin iin dolu kab seince Cebrail kendisine lnn Cebraili grdne ve vahiy al-
ednel-arz (en yakn yer) ifadesinin ftrat setin dedi, ardndan onu alp dna dikkat ekildii anlalacaktr.
kullanld (Rm, 3) bilinmektedir. dnya semasna ykseltti. Semalarn Dahas Necm suresi ile sr suresinin
Bu itibarla Mescid-i Aksnn semav her birinde srasyla dem, sa, Yusuf, nzul zamanlar dikkate alndnda
bir mescid olmas ihtimali zerinde dris, Harun ve Musa peygamberlerle Necm suresinin bisetin (peygamberli-
durulmakla birlikte, hem tarih veri- grt; nihayet Beytlmamrun in) ilk yllarnda indirildii, sr sure-
ler, hem de ayetteki ifadeler dikkate bulunduu yedinci semada Hz. bra- sinin ise hicretten 1,5 ya da 2 yl nce
DERN TARH
alndnda sz konusu mabedin ta- himle (as) bulutu. Sidretl-mnteh nazil olduu grlecektir.
rih bir gerekliinin bulunduu ka- denilen yere vardklarnda yazc
bul edilmektedir. meleklerin kalem czrtlarn duydu Bedenen mi, ruhen mi?
Hz. Peygamberin yaad dnem- ve Allahn huzuruna kt. Burada Hadis ve siyer kitaplarnda ise sr
72
de mescidin mevcut olmamas, nce- Cenb- Hak 50 vakit namaz farz ve Miracla ilgili birok rivayet mevcut-
leri Kudste Mescid-i Aksnn bulun- kld. Dnte Hz. Musa (as), 50 vakit tur. Bunlar iki kategoride ele almak
ZEL SAYI 5
madn gstermedii gibi, Mescid-i namazn mmetine ar geleceini mmkn. bn Eb eybeye (235/849)
Aksnn Mslmanlarn ilk kblesi syleyip Allahtan onu hafifletmesini gelinceye kadar erken dnem hadis
olduu da bilinen bir husustur. y- istemesini tavsiye etti. Namaz be kaynaklarnda Miraca dair herhangi
le anlalyor ki, semav dinlerde tev- vakte indirilinceye kadar Hz. Peygam- bir rivayet yer almaz. Ktb-i Sittenin
hid inanc asndan ibadetlerin ifa- berin huzur-i ilhye mracaat ve de yer ald dier kategorideki eser-
s srasnda mminlerin yneldii Musa ile diyalou devam etti. lerde ise Miraca dair rivayetler ba-
mekn (kble) bir ama deil, aratr. z farkllklar ihtiva etmekle birlikte
Bu meknn zerindeki binann yz- mevcuttur.
yllar iinde yklp yeniden yaplmas Sahih-i Buhr ve Sahih-i Mslimdeki
Resulne gsterilen rya olabilecei
veya zaman zaman ortadan kalkm Miracla ilgili rivayetlerde baz farkl-
de ifade edilmitir. Her ne kadar m-
olmas meknn manev konumunu lklar grlr. Mesela sahih rivayet-
fessirlerin ekseriyeti zikredilen rya-
etkilemez. lerin bir ksmnda Hz. Peygamberin
y madd anlamda anlamlarsa da,
slam limleri sr hadisesinin dorudan Mescid-i Haramdan semaya
bazlar bunu d grmek eklinde
Kuran temellerini ararken baz ayet- ykseldii bildirilir. Bu durumda sr
yorumlamtr. Neticede Mslman-
lerin bu hadiseyle ilikili olduunu ve Miracn ayn gecede gerekletii-
larn genel kabul srnn maddi bir
aklamlardr. Bunlardan biri, sr ni, dolaysyla Allah Resulnn Mes-
hadise olduu eklinde ise de, ikinci
suresinin 60. ayetidir. Ayette ...Gerek cid-i Aksya uradn ve burada i-
gr kabul eden limlere gre d-
sana gsterdiimiz ryay, gerekse lerinde brahim, Musa ve sann da
te gerekletii iin ruhandir.
Kuranda lanetlenmi aac, o mrik bulunduu peygamberler topluluu-
Bunlara ilaveten Necm suresinin
halk iin bir snama vesilesi kldk... na namaz kldrdn haber veren
ilk ayetleri bir bakma Mirac hadise-
eklinde buyrulmutur. (bkz. Mslim, mn, 259) rivayetleri na-
sinin alm olarak kabul edilmitir.
Sz edilen ryann, surenin ban- sl anlamak gerekir?
Batt srada yldza and olsun ki bu
da yer alan sr hadisesine iaret ettii Aslnda sahih kaynaklardan hare-
arkadanz ne saptm, ne de eri yo-
hususunda mfessirlerin genel bir ka- ketle Hz. Peygamberin hayatnda bir-
la gitmitir. Kiisel arzularna gre de
bul bulunmaktadr. Bununla birlik- den fazla Miracn vuku bulduu sy-
konumamaktadr. O, kendisine indi-
te burada sz edilen ryadan mak- lenebilir. Bu durum slam limleri
rilmi vahiyden baka bir ey deil-
sadn Bedir Sava ncesinde mrik arasnda Miracn ka sefer vuku bul-
dir. Onu ok gl, stn nitelikler-
liderlerin ldrleceine dair Allah duuna dair bir tartmaya sebebiyet
ki mcevher!
Mslmanlarca mukaddes kabul edilen
Kudsteki iki mescidin tasviri. stte Mescid-i
Aksa, altta ise Her iki lemin Efendisinin taht
olarak adlandrlan Kubbets Sahra. inde Hz.
Muhammedin ayak izi grlyor.
DERN TARH
ise defa veya daha fazla meydana
gelmi, biri ruh ve bedenle uyank-
ken, dierleri uyku halindeyken ol-
mutur. srnn bir defa uyankken 73
bedenle, Miracn ise bir defa ruhen
gerekletii telakkisi de mevcuttur.
Hajj: Journey to the Heart of Islam, British Museum Press, 2012.
ZEL SAYI 5
Ancak Ehl-i Snnet anlaynn ku-
rumsallamas srecinde sr ve Mi-
racn meydana geliiyle alakal farkl
grler telenerek her iki hadisenin
ayn gecede vuku bulduunun kabul
edildii ve hadisenin bu ekilde for-
mle edildii anlalmaktadr.
te yandan sr ve Miracn mahiye-
tine ynelik en nemli tartma, bede-
nen mi yoksa ruhen mi gerekletii
noktasndadr. Kelam ve hadis limle-
rinin ou bedenen ve uyank halde
gerekletii grn benimsemi- Allahn g ve kudreti asndan ele srnn ruhen gereklemesinin
tir. Bunlara gre ayette geen abd/kul alm, elbette yce Allahn bunu yap- olaanst bir hadise saylamayaca-
kelimesi ruh-beden birlikteliini ifa- maya muktedir olduunu sylemiler- iddiasna da temas eden bu gr
de eder. dir. sahipleri Miracn fevkalde bir hadise
Kald ki ayette ifade edilen durumu srnn ruhen gerekletii g- olup her ruha nasip olmadn belir-
tevil edip sadece ruh ile vuku bulmu- rn benimseyen limler ise Hz. tirler. Ayrca sr suresinin 60. ayetin-
tur demeyi zorunlu klacak bir durum ienin (ra), Resulullahn bedeni de geen rya kelimesi, dte yani
da yoktur. Ayrca sr ve Mirac ryada yerinden ayrlmam, o ruhuyla yol- rya grmeyi ifade eder.
gereklemi olsayd bu, sradan bir culuk yapmtr ve Muviyenin, s- Burada baz limler srnn uyku-
hadise olurdu. nk normal insan- r Allahtan gelen sadk bir ryadan da gereklemesinin ruhan olmasna
lar bile ryalarnda fevkalade tecr- ibarettir eklindeki beyanlar delil mani olmadn dile getirmilerdir.
beler yaayabilirler. ayet ryada ger- kabul ederler. Bunlara gre Buhr ve Nitekim Muhammed Hamidullah ri-
eklemi olsayd mriklerin bunu Mslimde yer alan, uyku ile uyank- vayetlerde geen, Uyku ile uyanklk
inkr etmeleri de sz konusu olmaz- lk aras bir halde iken, yatamda aras bir durumda idim ifadesinden
d. Miracn ruh ve bedenle gerekle- uzanm yatyorken, uyurken eklin- hareketle bu seyahatin Hz. Peygam-
tiini savunan kelamclar, meseleyi deki ifadeler de bunu gsterir. berin tam uur halinde, fakat ru-
hunun hkimiyeti altnda ger- Ancak bu hadisenin ne ekilde ger-
ekletiini sylemitir. ekletiine dair Kuranda bir bilgi
verilmediinden ve konuyla alakal
Mucize mi, deil mi? hadis rivayetlerinde farklar bulundu-
sr ve Mirac meselesini undan muhtelif grler ileri srl-
bu denli gndemde tutan mtr. Her ne kadar Mslmanlarn
bir dier husus da slam d- geneli sr hadisesinin ruh ve ceset
ncesindeki ryetullah tart- birlikte vuku bulduunu kabul etse-
malardr. Allahn grlp g- ler de farkl gr sahiple-
rlemeyecei tartmalarnda belli rini dlamak doru de-
bir kesim Necm suresinin ilgili ayet- ildir.
lerini (Necm, 7-14) Miracda vu- Mirac ise rivayetlere
ku bulan hadiseleri tasvirde dayanmakta olup doru-
delil olarak kullanm ve Hz. dan Kurandan bir ayet-
Peygamberin yce Allah gr- le ispat gtr. Vuku za-
d eklinde yorumlamtr. man, ekli ve mahiyetiyle
Ayette geen iki yay ucu aral alakal farkl rivayetlerin
kadar (kb- kavseyn) ifadesi, ba- bulunmas Mirac konusunda
ta Hz. Aie olmak zere nde ge- deiik grlerin dile getiril-
len sahabiler tarafndan Resul-i mesine zemin hazrlamtr. Bata
Ekrem ile Cebrailin bulumas Buhar ve Mslim olmak zere mute-
olarak anlalm ve yce Allahn g- ber kaynaklarda yer alan hadiseler
rlmesi eklindeki iddialar reddedil- Hrmetin nianesi iinde Hz. Peygamberin gsnn ya-
mitir (Buhar, Tevhid, 4). Gmten, etraf oymal stnden kapakl rlmas, Buraka bindirilerek yedi kat
Dorusu Necm suresinin ilgili ayet- ve iki kulplu olarak yaplan Nal-i Saadet semaya ve tesine gtrlmesi, st ve
DERN TARH
limleri Allah ile Resul arasnda by- men Hz. Peygamberin nbvvetini inde sr ve Mirac hadiselerinin ayn
le bir yaknlamann aka tecess- ispata ynelik olarak zuhur etmemi- zamanda vuku bulduuna, birbirini
me dellet edeceini belirtmilerdir. tir. nkrclarn huzurunda, onlara takip ettiklerine ve ruh-ceset btn-
Allahn Peygambere veya Peygam- meydan okuyarak ortaya konulmad- l iinde gerekletiklerine inanl-
berin Allaha yaklamas mekn ve gibi, mmin-kfir btn insanlarn sa da, konuyla yakndan ilgilenen eski
mesafe kavramlaryla deil, Resul-i bundan haberdar olmalar da ancak ve yeni pek ok aratrmac zellikle
Ekremin derece ve makamnn yk- Hz. Peygamberin bildirmesiyle mm- Miracn yce Allahn Hz. Peygam-
selmesi, duasnn kabul ve eitli ni- kn olmutur. bere ltfettii ruh bir tecrbe oldu-
metlere mazhar klnmas eklinde Ayrca Hz. Peygamber bu olay de- unu kabul etmektedir.
aklanmaldr. lil gstererek nbvvetini ispata da Kaynaka:
sr ve Mirac hadiselerinin kelam il- almamtr. Dolaysyla sr ve Mi- Abdlbk, Muhammed Fud, el-Mucemul-mfehres li-elfzil-
Kurn, stanbul, 1990.
mini ilgilendiren bir baka boyutu da rac sadece Resulullahn mahedesi Balc, srfil, (2012), sr ve Mirac Gerei, Ankara Okulu Yay.,
mucize olup olmadklar hususudur. olup Kuran ve hadislerin haber ver-
Ankara.
Bulut, Halil brahim, (2002), Kuran Inda Mucize ve Peygamber,
Dorusu sr ve Miracn yce Allahn mesiyle bilinmektedir. Bundan dola-
stanbul.
Elmall, Muhammed Hamdi Yazr (1979), Hak Dini Kurn Dili,
Elisine ltfettii harikulade bir hadi- y bu tr hadiseler -her ne kadar ola- stanbul.
Hamdullah, Muhammed, (1993), slm Peygamberi, (trc. Salih
se olduuna phe yoktur. Ancak bun- anst bir tarzda meydana gelseler Tu), I-II, stanbul.
bn Manzr, Muhammed b. Mkerrem, Lisnl-Arab, I-XV,
lar, -harikulade olma zelliine sahip de- mucize diye isimlendirilmezler. Beyrut, ts.
Rab el-sfahn, Hseyin b. Muhammed, (1986), el-Mfredt f
olmakla birlikte- Hz. Peygamberin Nitekim kelam limlerinin ekseriye- arbil-Kurn, stanbul.
nbvvetini ispat eden bir mucize ola- ti bu iki hadiseyi olaanst kabul et-
Yavuz, Salih Sabri (2005), Mirac, DA, 30/132- 135.
Schrieke, B., (1987), sr, MEB slam Ansiklopedisi, V/2, 1125-
rak deerlendirilebilir mi? melerine ramen Hz. Peygamberin
1127.
Horovitz, J., (1979), Mirac, MEB slam Ansiklopedisi, 8/ 344-347.
Kelamclara gre mucize, inkrcla- hiss mucizeleri arasnda zikretme- bn Mazur, Lisnl-Arab, sry md.;
Rgb el-sfahn, el-Mfredt, sry md.
ra meydan okuduu bir srada nbv- milerdir.
vet iddia eden zatn elinde, tabiat ka- Sonu olarak sr hadisesi Kuranda
nunlarna aykr bir hadisenin vuku zikredilmi olup ayetle sabittir. Bun-
bulmasdr. Bu genel tanm dikkate dan dolay bir mminin isrnn vuku
alndnda mucizenin asl hedefinin bulup bulmadn tartmas sz ko-
nbvveti ispat olduu anlalr. Hl- nusu olamaz. Bu adan isrya inan- Halil brahim Bulut
buki sr hadisesi, Kuranda zikredi- mak iman meseledir.
Prof. Dr., stanbul niversitesi lahiyat Fakltesi
retim yesi.
Abdullah b. mer'den rivayet edildiine gre Hz. Peygamber yle buyurdu:
kii bir arada bulunduklar zaman, bunlardan ikisi, ncy brakp da gizli konumasnlar.
Buhari, istizan 45 (VII, 142); Mslim, selam 36 (II, 1717); Sofuolu, Buhari Trc. XIII, 6232.
- -
.
DERN TARH
Ebu Hreyre'den rivayet edildiine gre Resulullah yle buyurdu: Bir adam yolda yrrken
birden susuzluu artt. Hemen bir kuyuya indi, suyundan iti. Sonra kuyudan kt. Adam orada 75
bir kpekle karlat ki, hayvan susuzluktan dilini karp soluyor, nemli topra yalyordu.
Yolcu (kendi kendine): Bana erien hararet ve susuzluun benzeri bu hayvana da ulam, dedi ve
ZEL SAYI 5
kuyuya inip ayakkabsn su doldurdu. Sonra (kuyudan karmak iin) ayakkaby az ile tuttu.
Sonra trmanp kt ve kpei sulad. Bu yaptndan dolay Allah o kulunu vd ve onu balad.
Sahabiler: "Ya Resulallah, hayvanlar sulamakta bize de sevap var mdr?" dediler.
Hz. Peygamber: Her ya cierde (yani canllk eseri olan varl sulamakta) sevap vardr, buyurdu.
Buhari, msakat 9 (III, 77); Mslim, selam 153 (II, 1761); Sofuolu, Buhari Trc. V, 2190-91. Benzer rivayet iin bkz. Buhari, edeb 27 (VII, 77).
. - -
Hz. Aie (ra) yle dedi: Hz. Peygamber'e bir bedevi geldi de: "(Ya Resulallah!) Sizler ocuklar per (sever)
misiniz? Bizler ocuklarmz pp (sevmeyiz)" dedi. Bunun zerine Resulullah: "Allah senin kalbinden
merhamet ve efkati ekip karmsa, ben ne yapabilirim?" buyurdu.
Buhari, edeb 18 (VII, 75); Mslim, fadail 64 (II, 1808); Sofuolu, Buhari Trc. XIII, 5995-96.
ZEL SAYI 5
DERN TARH
76
BR YARGI OLARAK
HZ. MUHAMMED
A L B A R D A K O L U abardak@hotmail.com
Y
DERN TARH
edinci yzylda Hicaz blgesinde merkez bir
idare ya da siyas birlik bulunmad gibi su-
lular cezalandracak, fertler ve kabileler aras
ihtilaflar zecek st bir otorite veya adl mer- 77
ci de yoktu. Sadece inan ve ibadetlerde sapma-
lar deil, gnlk hayat, ticaret, su ve ceza, ka-
ZEL SAYI 5
mu dzeni alanlarnda toplumsal saduyuya
(marf) ve maer vicdana uygun dmeyen,
mutlaka dzeltilmesi gereken telakki ve davra-
nlar da vard.
Her ne kadar hukuk ihtilaflarn giderilme-
Peygamberimiz
sinde hakem usul nemli bir rol stlenmi ise
de, taraflar aras g dengesi ve gelenee gre
nne gelen ekillenen kamuoyu basks, ihtiyar bir zm
reten hakem usuln adalet salamada yeter-
hukuk ihtilaflar siz klmaktayd.
niyor, insanlar arasndaki davalarn duunu gstermekteydi. at ederken zihninde o sorunun din
zme kavuturulmas, haklarn sa- Hz. Muhammed de hem bu ayetle- mi, idar-adl mi, yoksa sradan beer
rin gerei, hem de tabii bir seyir iin- bir durum mu olduuna dair bir ay-
de Medinede toplumun madd ve ma- rm yapyor muydu? Bu konuda ak
78
nev lideri olarak adl alanda yetkiyi bir bilgiye sahip deiliz. Her iki yn-
de eline alm, ehirde sulh ve dze- de de rivayetler var. Ancak onlarn
ZEL SAYI 5
Babasnn Annesi
ocukluundan itibaren babasnn her trl
iine kotuundan Babasnn Annesi lakabn
alan Resulullahn sevgili kz Hz. Ftmann
Topkap Saraynda muhafaza edilen gmlei.
HLM AYDIN
DERN TARH
79
ZEL SAYI 5
Hz. Peygambere tbi olmay sadece Dnyada mahkemeler zhire ve hkimin, hem de daval ve davac ta-
peygamberlikle, yani dinin tebli ve kendilerine sunulan delillerin gc- rafn ortak sorumluluudur. Hakikat
aklanmasyla snrl tutmadklarn ne gre hkm verir. Buna gre ve- peinde komayp sadece zhir ada-
biliyoruz. rilen hkm mahz (mutlak) adalet letle yetinmek ve bununla adaletin
Efendimizin sahabe tarafndan deil, greceli bir adalettir. Kmil ma- gerekletiini var saymak doru ol-
kendisine getirilen hukuk ekime- nada adalet Allahn huzurunda ger- maz. Bunun bile bile yaplmas ise di-
leri bir sonuca balarken izledii usu- ekleecektir. Bu dnyada haksz de- nen ar bir vebali stlenmektir.
l anlatan szlerini Buhrnin rivaye- lille hkimi yanltarak mahkemeden Nitekim Resul-i Ekrem iyilik ve k-
tinden izleyelim: lehine hkm karan ve bu ekilde tl de benzeri bir ifadeyle akla-
Ben ancak bir insanm, davalar- haksz kazan salayan kimse sakn m, yilik, gzel ahlaktr; ktlk
nz bana getiriyorsunuz. Bazlarnz sevinmesin; nk ahirette hak ve ise vicdann rahatsz eden ve insan-
delilini ifade etmede bir ksmnzdan hakikat ortaya kacak ve o kimse bu larn bilmesini istemediin eydir
daha baarl olabilir ve ben de ondan dnyadakine gre ok daha ar bir (Mslim, Birr, 15), yilik, gnlnn hu-
dinlediklerime gre karar veririm. ceza ile karlaacaktr. zur bulduu ve iine sinen eydir. K-
ayet ben herhangi birine kardeinin Peygamberimizin bu uyars yar- tlk ise insanlar ona onay verseler
hakk olan bir eyin verilmesine hk- gnn kural olarak objektif delille- bile gnln huzursuz eden ve iinde
medersem o kimse bunu almasn. re dayal ekilde ileyeceini, bunun bir kuku brakan eydir (bn Hanbel,
nk ben (bu hkmle) ona ate- makul olduunu, ancak bu ekilde ve- IV, 227) buyurmutur.
ten bir para vermiimdir (Buhr, Ah- rilen hkmn zhire gre yerinde ol- Bu mesajlardan anlyoruz ki, Ms-
km, 20). sa da her zaman hak ve adaleti temsil lmanlar hukuk ekimelerde dn-
etmeyeceini haber verir. Dier taraf- yev hrslarna malup olmayp ahi-
slamda yarg esaslar tan din, ahlak ve vicdan ise zhire g- rette de hesabn verebilecekleri
Resul-i Ekrem bu szleriyle objektif re deil, olayn iyzne, geree g- ekilde davranmak zorundadr. Mah-
delillere bal olarak hkm verdii- re hkmn verir. Byle olunca yarg kemelerin objektif delillere dayal za-
ni belirtmi ama daha nemlisi insan- kararlar zhiren doru olan ile dinen hir adaleti karsnda ilah adalet her
larn vicdanna/din duyarlklarna ve vicdanen doru olan mmkn ol- zaman mazlumlarn sna ve mit
seslenerek u temel mesaj vermitir: duu lde buluturmaldr. Bu hem kaps olmaya devam edecektir.
Efendimiz, yarglamada adale- sa vadeli karna aykr da olsa, gs-
tin gereklemesini sadece hkimle- ATETEN GMLEK termesi gereken din/vicdan duyarl-
rin omuzlar zerinde brakmam, bir arada grmekteyiz.
Hkimlik liyakat ve bilgelik isteyen
bu konuda taraflar bata olmak ze- Resul-i Ekrem hukuk ihtilafla-
ar bir sorumluluk, erefli bir meslek,
re topluma da din vecibeler ykle- rn sulh, yani karlkl anlama yo-
ama tad riskler sebebiyle de de-
mitir. Nitekim o, Her kim Allahn luyla zlmesini tercih ederdi.
ta ateten bir gmlektir. Onu hakkyla
koyduu cezalardan birinin uygulan- Aralarndaki alacak-verecek mesele-
yapan, bilgisine ve ayn zamanda
masn engellemek iin arac olur- sini byterek mescidde yksek ses-
vicdanna dayanarak hkm veren ve
sa Allaha kar gelmi olur. Her kim le tartmaya balayan iki sahabe Hz.
adaleti gzeten hkimler Efendimiz
haksz bir davay bile bile savunmaya tarafndan byk bir vgye mazhar
Peygamberin sulh arsna hemen
kalkarsa bu davasndan vazgeinceye olmutur. Nitekim Hkim hkm uyarak orada ihtilaf sonlandrmlar-
kadar Allahn gazab onun zerinde verirken adaletin gereklemesi iin d (Buhr, Salt, 71; Mslim, Mskt, 20).
olur (Ebu Dvud, Akdiye, 14) uyarsn elinden gelen gayreti gsterir de isa-
yapmtr. betli hkm verirse iki sevap, yanlrsa Tek merci Hz. Peygamberdi
Hz. Peygamberin toplumda ada- bir sevap alr mjdesi (Buhr, tism, Hz. Muhammede gerek Medi-
letin tesisi, hkimlerin adaletli dav- 21), hkimi din hkm anlama abas ne iinden, gerekse dardan birok
ranmas ve yarglama esasnda ria- iinde olan mtehide denk tutar. kimse davalarn getiriyordu. O, hu-
yet edecekleri esaslara ilikin yapt Burada hkimin yarglama esnasnda kuk ihtilaflar zerken gnmz
aklamalar ile bizzat verdii hkm delilleri titizlikle incelendikten sonra yargsna k tutacak, bir ksmna
rnekleri, slam yarg hukukunun hibir d tesir altnda kalmadan vic- yukarda deindiimiz temel ilkeler
esaslar olarak ayr bir literatr olu- danna gre hkm vermesi halinde koydu. Peygamberimize gelen dava-
turur. Bu hadisler arasnda hukuk ih- -hata etse bile- sevap kazanaca ha- lar arasnda miras, nesep, toprak ve
tilaflarn zmnde adalet ve hak- ber verilerek yapt iin din deerine su kuyusu mlkiyeti, alacak ve bor,
kniyet kurallarna ballk vurgusu, iaret edilmitir. haksz fiil ve tazminat dahil o gn-
bilgisizce hkm veren hkimin ce- k hayatn ak iinde ortaya kabi-
DERN TARH
hennemde olaca uyars (Ebu Dvud, lecek her trl ihtilaf vard. Peygam-
Akdiye, 2; Tirmiz, Ahkm, 1), fke ha- berimiz toplumda kamu dzeninin
madn sormu, olmad cevabn
lindeyken hkm verilmesini yasak- korunmas adna sulularn cezalan-
alnca da zilyed durumundaki Kin-
lamas (Mslim, Akdiye, 16), Allahn drlmasnda da yine tek merci idi.
80 deli sahabeden yemin etmesini iste-
hakszlk etmeyen hkimle birlikte O bu alandaki yarglamalarda, hu-
miti. Kindeli yemin edince Peygam-
olduu, hakszlk yapan hkimin de kuk ekimelerde olduu gibi, delil-
berimiz, iddia sahibi dier sahabe
ZEL SAYI 5
eytanla birlikte olaca (Tirmiz, Ah- leri titizlikle incelemi, taraflar etraf-
serzenite bulunsa da baka
km, 21) ikazlar nemlidir. lca dinlemi, af ve sulh imknlarn
bir delil bulunmad-
Peygamber Efendimiz kendisine aratrm, hat-
ndan yapacak
gelen bir ihtilafn zmnde tarafla- ta tevik etmi,
bir eyin olma-
r dinledikten sonra hemen karar ver- dier yollar t-
dn belirte-
mez; varsa ahitleri dinler, taraflarn kendiinde
rek yle buyur-
baka delilleri olup olmadn sorar,
mutur: Kim
gerekirse ayrca aratrma da yapar-
bir mal haksz
d. Taraflara eit zaman ayrlmasn,
yere sahiplen-
eit davranlmasn ve ayr ayr din-
mek iin yemin et-
lenmelerini isterdi (Ebu Dvud, Akdiye,
mise Allahn huzu-
6, 8). Delil getirmek davacya, yemin
runa vardnda Allah
etmek ise davalya der (Tirmiz, Ah-
bu kimseden yz evire-
km, 12), Eer insanlara srf bir e-
cektir. Bu ar ikaz zerine
yi iddia etti diye istedikleri verilecek
Kindeli topran dierine ait ol-
olsayd, baz kimseler bir bakasnn
duunu itiraf etti (Tirmiz, Ahkm, 12;
kanlarnda ve mallarnda hak iddia
Ebu Dvud, Akdiye, 26; Nzr, 1).
ederdi. Hlbuki yemin etmek (dava-
Bu olayda hem yarglama-
cya deil) davalya der buyurarak
nn objektif delillere dayan-
(Mslim, Akdiye, 1) delilsiz hkm veril-
mas gerektiini, hem de
mesini yasaklamtr.
bir Mslmann k-
Hz. Peygambere gelen Hadramevt-
li Rebia b. Ibdn, Ey Allahn Resu-
l, bu adam topram zorla elimden Adaletin temeli
Kuran- Kerim Mslmanlar iin adaleti salarken
ald deyip Kindeli mrul-Kaysdan
bavurulacak en temel kaynaktr. Kuran okumak
ikyeti olmutu. Peygamberimiz amacyla kullanlan rahleler medrese ve camileri
Rebiaya topran kendisine ait oldu- ssleyen slam estetiini yanstan en zarif eyalardr.
unu gsteren bir delilinin olup ol-
M. Serin, Hat Sanat ve Mehur Hattatlar, Kubbealt, 2003.
DERN TARH
Hakkn kelam
Balangta elle yazlarak oaltlan Kuran- Kerim nshalar dnyann drt bir yanna ulatrlyordu. Abbasi Dnemine ait kfi hatla yazlm bir
Kuran sayfas (8. veya 9. yzyllar).
81
gerekli cezalar vermitir. i ilkelere rnek olarak Efendimizin ildi. Medinede Yahudilerin ve dier
Hz. Peygamber cezalandrmada af, kiilerin Mslman olmadan nce i- din cemaatlerin bir nevi kaza muh-
ZEL SAYI 5
merhamet ve adalet arasndaki den- ledii sulardan sorumlu olmayaca- tariyete (yargsal zerklie) sahip ol-
geyi en iyi gzetendi. nk alenen n beyan etmesi, gerek sularn tes- duu bilinmekle birlikte bir defasn-
ilenen ve kamu vicdannda telafisi pitinde gerekse onlara uygulanacak da Yahudiler dindalar olan bir kadn
zor yaralar aan sularn cezalandrl- naslarn tayininde ve toplumun ceza- ve erkein iledii zina suunun ce-
mas Efendimizin ifadesiyle yery- landrma kltrnn izdii ere- zalandrlmas iin Hz. Peygambere
z halk iin krk sabah vede hareket etmesi, suun olumas bavurmulard. O da Tevrat ahkm-
yamur yadrlmasn- iin belli ekil artlar getirmesi, ya na gre hkmn vermiti (bn Mce,
dan daha hayrldr (bn kkln, kanunu bilmemeyi, Hudd, 10).
Mce, Hudd, 3). irade sakatlklarn cezay drc Bir hadisinde, Elinizden geldii
Hadis kaynaklarnda yer veya hafifletici sebep saymas gibi bir- kadar Mslmanlardan cezalar d-
alan rnekler Peygamberimi- ok uygulamas saylabilir. rn. ayet bir k yolu bulursanz
zin yarglama srasnda objektiflik, Efendimiz suluya hakaret ve i- (davaly) serbest brakn. nk y-
kanunilik, eitlik, ahslik ve aleni- kence edilmesini yasaklad. Klelere neticinin yanlp affetmesi, yanlp ce-
yet, cezalarn gemie mil olmama- kar ilenen sularn misliyle ceza- za vermesinden daha hayrldr (Tir-
s gibi prensiplere bal bir uygulama landrlacan (Ebu Dvud, Diyt, 7), yar- miz, Hudd, 2) buyuran Efendimizin
sergilediini ortaya koymaktadr. Bu- g nnde zengin-fakir, soylu-sradan uygulamalarndan cezalandrmann
nun yannda onun suu nleyici ted- kii herkesin eit olduunu (Buhr, En- ama olmadn, sulh ve affn daima
birleri ve sulunun slahn nemsedi- biy, 54; Mslim, Hudd, 8) belirten ha- birinci alternatif (tercih) olduunu an-
i, sulunun tvbesine ayr bir alan disleri, Bilesiniz ki kii ancak kendi lyoruz.
at, pheden sann yarar- iledii sutan sorumludur. Baba ev-
lanmas ilkesine titizlik- ladnn suundan, evlat da babasnn
le riayet ettiini gsteren suundan dolay cezalandrlmaz bu-
bir hayli rivayet vardr yurmas (bn Mce, Mensik, 76) o gnn
(bkz. Buhr, Hudd, 3-4; anlaynda kkl deiiklikler yapa-
Mslim, Hudd, 19-21; rak cezalandrmada eitlik, su ve ce-
Ebu Dvud, Hudd, 15; bn zann ahsilii ilkesini getirmitir.
Mce, Hudd, 24,28). Peygamberimizin adaletinden Ali Bardakolu
Prof. Dr., stanbul 29 Mays niversitesi Kuran
Cezalandrmada gzetti- emin olan sadece Mslmanlar de- Aratrmalar Merkezi.
DERN TARH
82
ZEL SAYI 5
Seyyid Hseyin Nasr, slam ve lim, nsan: 1989.
DERN TARH
P
M U S TA FA A R M A A N mustafa.armagan@derintarih.com
83
ZEL SAYI 5
yann kesif karanln delen kartallar nsanla
ezelden ve ebedden haberler, mjdeler ve ikazlar ge-
tiren kutlu eliler Bizden ama bizim gibi olmayan-
lar Kanl canl, fani varlklar ama kanlar da canla-
r da baka bir dnyaya balanm sonsuzun kular...
Dnyamza bir sreliine konuyor ve konaklyor, ar-
dndan da gklerden heybelerinde getirdikleri neide-
lerle sekler karanln semasn imeklerle aydnla-
tp ve galaksilerini biz fanilere brakp gidiyorlar...
nsanlk, karanln karanlk olduunu ancak onlarla fark ediyor, ay-
dnln nasl bir ey olduunu sadece onlarn bearetiyle idrak ediyor ve
saatlerimizin manaszca dnp durduu ve gstermeye cret ettii dn-
yev zamann hakikatin aynas karsnda bir aldatmaca, bir hayal, bir se-
rap, bir vehim olduunu lahi Nizamn bu ileke szcleri vastasyla fark
ediyor. Eliler bize diyorlar ki:
Dnya hayat bir sinema salonu. Ve orada tek film oynuyor. Milyarlarca
olsak da hepimiz tek bir filme girebiliyoruz ve filmi hem seyrediyor, hem
de oynuyoruz. Lakin film bir gn bitecek, klar yanacak ve hepimiz evle-
rimize dneceiz. Evlerimize, yani geldiimiz yere, yani bizi yaratan Zat-
Zlcelalin huzuruna.
Dnya bir vehim diyar olabilir, bir gaflet perdesiyle hakikatten tecrid
edilmi olabiliriz. Eflatunun mehur maara istiaresinde getii zere
dnyaya zincirlenmi olan insanlk n kaynandan kopmu, ancak ar-
kasndan vuran n maara duvarlarndaki glgelerini grebiliyor olabi-
lir. Onlar gerek sanyoruz.
te insanlk iine sokulup zincirlendii ve knn olmad zannyla
kendini oraya mahkm addettii maaradan ancak peygamberler vasta-
syla kabilir, dardan onlar kanalyla haber alabilir, Haber veya nefes.
IRCICA Arivi.
DERN TARH
84
Nebev, Agavat Mahallesi Zervan Mahallesi, Hz. Peygamberin halalarnn mezar, Baki Kabristan, larn. Onlarla bu dnyay gzelleti-
Ehl-i Beyt Kabristan... rin, ta ki ahiretiniz de gzellesin.
Nitekim Efendimiz (sas) yle buyur-
mam myd:Elinizde bir aa fidan
Peygamberler dnya hapishanesi- dnyann servet u samanndan tek bir varsa, kyamet kopmaya balasa bile
nin mazgallar. Havalandrma boru- art deerinizin yannzda kalmad- eer onu dikecek kadar vaktiniz var-
lar tabir caizse. Sekler hayatta bo- n fark edeceksiniz. Dnyadan arta- sa, mutlaka dikin (Buhari).
ulmamak iin gklere ihtiyacmz cak ve ahirete taacak olan tek servet, Byle hikmetle ve gzel tle
olduunu hatrlatmak iin gnderil- salih amelleriniz ve sadaka-i cariye- uyandrlar bizi. Unutmayalm ki pey-
diler. Darda, ebed lemde imdilik lerinizdir. Dnya bir kumbaradr. gamberler bize, biz onlara benzeyelim
azmza tututurduumuz oksijen Gelin, dnyay ahiretin kumbaras diye insanlar arasndan seilip gnde-
tpnn hakiki devasa havuzu yat- yapn, ahiret servetini biriktirin ieri- rildi.
yor dediler... sinde. Bo kumbarann kendisine fay-
Oraya gelin, Hakkn divanna, ay- das yoktur ki size olsun. Unutmayn
dnlklar lkesine. Film bittiinde ko- ki, kumbarann anahtar bu dnyada Vahiy fetreti
mak istediiniz hakiki evinize. Dn- deildir. Ahirettedir. Peygamberlerin vahiy alma ve onun-
yann ruhunuzu kirletmesine izin yleyse vaktiniz varken yatrm ya- la terbiye edilme sreleri de ok ilgin-
vermeyin. Ona oyuncak bebekler gi- pn ahiret yurduna. Ebedi yurda. O tir.
bi teslim olmayn. eytann sizi dn- ebedi yurtta ebedi hasret iinde kal- nsanolu gibi fani bir varlk lahi
yann iine gmmek iin oyunlar kur- mak, Asr suresinde bildirilen hs- varlkla nasl muhatap olabilir? Vahiy
masna frsat vermeyin. rana mahkm olmak istemiyorsa- almak gibi bir insann kemiklerini a-
Hem dnyaya gmlmek, ahiret- nz asl dnyanz imar etmeye bakn. trdatacak kadar ar bir vazifeyi st-
ten nasibini kesmek demektir. Nurun br dnyay imar etmenin srr bu lenen peygamberler bu srete onun
kaynandan uzaklap karanlk vadi- dnyay imar etmekten geer zira. dayanlmaz arlna kar insan ta-
lerde yolunu kaybetmek demektir. Ru- Bu dnyada olun ama bu dnyadan raflarn nasl dengede tutabiliyor, nasl
hunuzu zehirlemek demektir. olmayn. Dnyay gzelletirin, gzel- takviye edebiliyorlard?
Beden de, nefs de, ruh da size bi- likleri yayn! Dnte, ahlakta, este- ah- Rusul Efendimize ilk vahiy gel-
rer emanettir. Ona dndnzde bu tikte size asl alemin gzelliklerinden mesi srasnda yaadklar zetle yle:
nce Hira maarasnda inzivalar, bir alet bulunmu deil. Ancak bunu ma doru gittiklerini grerek bundan
sonra Oku emrinin gelii, okumasn ksmen empati yaparak anlayabiliriz, ayrca muazzep oluyorlard.
bilmem demesi zerine defa Melek onun da gnein bir baln gznde- Eziyet eken nefislerine deil, ken-
tarafndan kollaryla sklp brakl, ki tecellisinden te bir anlam olamaz. dilerine hakaret ve ikence eden zaval-
ilk ayetlerin inii, kendisini bir titre- lya, hatta katiline dahi acmak te
medir almas, ardndan Hz. Haticenin Yaadklarn hissedebilmek peygamberliin beynin kemiklerini
yanna gidip Beni rtn demesi iyi Bir gn uakla bir ehrimizden d- atlatan, akln hcrelerini yakan, ce-
bilinir. Ancak bir de vahyin kesilmesi nyorum. Arkamda barp aran bi- hennemi sinesinde sndrmeye koulu
hadisesi vardr ki, o da en az birincisi ri. Srekli rahatsz ediyor evresini. Bir oluunun byklnn srr.
kadar psikolojisini derinden etkilemi ara arkama dnp sessiz olmasn rica nsanln ykn omuzlamak ko-
olmaldr. ettim ve bu en tabii hakkm olan ha- lay m? Hem de yalnz bu fani dnyada-
Baz rivayetlerde yla kadar ka- reketim bkn ahs iyice kkrtt. Bir ki deil, asl br dnyadaki kurtuluu-
rlan vahyin kesilmesi (Fetretul-Vahy) kez daha arkama dnp bir eyler sy- nu temin etmekle ykml olacaksnz
hadisesi ilk vahiy geldikten sonra la- leyecekken arkadalarnn sarho ol- ama karlnda eza, cefa ve ikence
hi mesajlarn kesilmesidir. Genel kabu- duunu iaretl diliyle anlatmaya al- grecek, hakaretleri sinenize ekme-
le gre 6 ay sren bu kesintiye Efendi- tklarn fark ettim. yi, hatta banz
mizin k zldn biliyoruz: Yoksa dare etmeliydim. kaybetmeyi bile-
terk mi edildim? Yalnz bama m b- Evet ama hi sus- Eziyet eken ceksiniz.
rakldm? Edeben de olsa acaba hata
m yaptm da vahye layk grlmez ol-
muyordu ki. Srekli
rahatsz, hatta taciz
nefislerine deil, Ebedi hayatn
kurtarmak iin
dum? ediyordu. Bir ara ii kendilerine uurumdan d-
Bu endie bulutlar yine Sahih-i Bu- hakarete kadar var- mekte olan biri-
harde geen bir hadise gre yle da- drd. Sonra da teh- hakaret ve ikence ne elinizi uzatp
lmt. Efendimiz anlatyor:
Yrrken gkten sesler iitmeye
dide. Yegane suum,
sessiz olmasn iste-
eden zavallya, tutuyorsunuz, fa-
kat elini tuttuu-
DERN TARH
baladm. Semaya bam kaldrp bak- mekti. Bu en tabii hatta katiline nuz ahs bu sra-
dahi acmak te
tmda Hira maarasndayken gelen hakkm olan ikaza da size hakaretler
melein yer ile gn arasn kaplayan lm tehdidiyle kar- bir yana klla
bir krsde oturduunu grerek kork-
tum. Eve dndm ve beni rtnz de-
lk alyordum! Ni-
tekim uaktan inite
peygamberliin hcum ediyor, si-
zi ldrmeye kal-
85
dim, Ve o an, vahyin inii yeniden ba- darba yakn bir m- cehennemi kyor. Ve siz ona
ZEL SAYI 5
sinesinde
lad. dahaleye bile maruz -kendisine ra-
Ey rtlere brnm Nebi! Kalk kaldm. men- ona yardm
da uyan. Rabbini ycelt, giydiklerini
temiz tut, kt eyleri terke devam et
Fakat yzde yz
hakl olmama ra-
sndrmeye etmeye devam
ediyorsunuz. Zi-
mealindeki Mddessir suresinin ilk 5 men karmdaki in- koulu oluunun ra biliyorsunuz ki
ayeti bu sebeple inmiti. Vahiy bundan
sonra Kuran- Kerim tamamlanncaya
sana hakllm an-
latamamann azabn byklnn kendisinin nan-
krlne ra-
kadar kesintisiz olarak devam edecekti.
O terk edilmemiti. Sadece ruhunun
o yolculuun her sa-
niyesinde yaadm ve
srr. men ebedi hayat
kurtarlmaya la-
vahyi kabul edebilecek seviyeye ka- hl da olayn etkisi- yktr.
rlmas, onu hazmedebilecek bir kiya- ni zerimden atabilmi deilim. Sonra- Bakrdan altn elde etmeye youn-
sete ulaabilmesi iin gemesi gereken snda sekinet bastrd ve hadiseleri din- laan bir simyager gibi insanlar alp
snavlardan biriydi bu. Nitekim Duha lendirip zerinde yeniden dndm. o en st noktaya, keml noktasna ta-
suresindeki ayetler bunu yle akla- Suum ne olabilirdi? makla ykml olmak: Peygamberli-
yacakt: Birden aklma imek gibi bir ey in byk dm burada. Bunu nasl
Kuluk vaktine andolsun. Karan- akt. Ya Peygamberlerin, ya senin Son olup da baardklarn ashab- kiramn
ln iyice kt gece. Rabbin seni Peygamberin neler yaad bir dnse- hayatlar yeterince ispatlyor. Ahzab su-
terk etmedi ve sana darlmad. phe- ne! Bu i sesi hi unutmayacam. resi 21. yette yle buyurulmuyor mu:
siz senin iin son olan ilk olandan da- Onlar dnyalarn ve ahiretlerini Andolsun, Allahn Resulnde sizin
ha hayrldr. Elbette Rabbin sana vere- kurtarmaya gittikleri insanlardan ha- iin; Allaha ve ahiret gnne kavuma-
cek, bylece sen honut kalacaksn. Bir karet, tehdit, hatta feci bir ekilde ld- y uman, Allah ok zikreden kimseler
yetimken seni bulup barndrmad m? rlmek suretiyle vahice mukabeleler iin gzel bir rnek vardr.
Seni yol bilmezken doru yola yneltip grmediler mi? Hz. Nuh, Hz. Salih, Hz.
iletmedi mi? Yusuf ve Hz. Zekeriyadan her biri bu i-
Lakin bu fetret srasnda acaba Efen- kenceleri ekerken benim gibi kendile-
dimiz neler hissetti? Neden terk edildi- rini yzde yz hakl grmek bir yana
i duygusuna kapld? Bir peygambe- lahi teyidle hareket ediyorlar ve kar-
Mustafa Armaan
rin bu sradaki psikolojisini lebilecek larndaki insanlarn manen bir uuru- Aratrmac - Yazar
HABESTAN
BLNMEYEN LK HCRET
H
LEVENT ZTRK leventozturk@outlook.com
DERN TARH
87
ZEL SAYI 5
HABEL MSLMANLAR
Habeistana giden Muhacirler
sayesinde bu topraklarda slam
hakknda bir merak uyanmt. Bata
Neci ve saray evresindeki din
grevlileri slamn hakikatlerini re-
ten kiiyi tanmak istediler. 20 kiiye
yakn bir Hristiyan grup bu amala
Mekkeye, Hz. Peygamberin yanna
gelip Resulullah ile din meselele-
ri grtler. Kurandan paralar
dinlediler. Etkilendiler ve Mslman
oldular. Onlar hakknda, Kurandan
nce kendilerine kitap verdiklerimiz,
buna da iman ederler. Onlara Kuran
okunduu zaman, Ona inanyoruz,
nk o kesinlikle Rabbimizden gelen
gerektir. Biz gerekte ondan nce
de teslim olanlardandk derler (Ka-
sas, 52-55) ayetleri nazil olmutu.
DERN TARH
ald. Aslna baklacak olursa l-i m- bir zamanda kocasn kaybeden Ebu balarnda bulunduu 60 kiilik bir
rn suresinin 62 ve sonrasndaki baz Sfynn kz mm Habibe (ra) ile grubu da Medineye gnderecekti.
ayetlerinde Hristiyanlar ve Yahudiler nikhnn kymas; dieri ise muha- Ancak bu heyet gemileri batt iin
hakknda bilgi veren ve baz tartma- cirlerin Medineye gnderilmesiydi. Medineye ulaamamt. Necainin
89
lara iaret eden ksmlarn bulunu- mm Habibe ile gerekleen nikh, br olu olan Ebu Neyzerin Medi-
u sebebiyle birok mfessir Necrn Hz. Peygamberin onu onurlandrma- neye geldii, Hz. Peygamberin ken-
ZEL SAYI 5
heyetinin bu olaylar esnasnda Me- snn yannda ileride Ebu Sfynn disine iltifatta bulunduu, onun ve-
dineye geldii sonucuna varmtr.
Ancak bu doru deildir. Ayetler, Ha-
belilerin o tarihlerde Medinede bu- Habeli Hristiyanlar
lunularna delil saylmaldr. Hicret edildii dnemde Habeistanda Hristiyanlk hkim dindi. Etiyopyada Debre Birhan Selassie
Kilisesinin duvarlarnda bulunan Hristiyanlkla ilgili tasvirler.
Adil hkmdar
DERN TARH
Etiyopyann Mekele kenti yaknlarndaki Necai kynde bulunan Etiyopya Kral Necai
Eshamenin trbesi ve camii. Yap, TKA tarafndan restore edilmektedir.
90 fatndan sonra tahtn varisi olduu Ayetle vurgulanan husus, slami- ristiyan bir corafyada slamiyetin
halde Habeistana dnmedii ve Hz. yeti benimseme noktasnda ayn ze teblii anlamna geliyordu.
Ali dneminde hayatta olduu bilin- ve imana sahip olduklarn grdkle- Sonu olduka etkileyiciydi. Muha-
ZEL SAYI 5
TERK-
len insanlarn laubali davranlarn-
dan duyduu znty dile getiriyor.
Nbnin eitli eserlerinin yannda
Hac ibadeti boyunca yaadklarn an-
latt Tuhfetl-Harameyn ve Veysnin
EDEBDEN!
Hz. Muhammedin [ ] doumundan
Bedir Savana kadarki hayatn yaz-
d siyere ek olarak kaleme almtr.
DERN TARH
ettii yer, Muhammed Mustafnn makamdr.)
ZEL SAYI 5
s yrtlmdr. Bu kapnn kandili gnetir; bu-
ras nur ve n dou yeridir.)
92
ZEL SAYI 5
H
R I Z A S AVA riza.savas@deu.edu.tr
DERN TARH
Hatice slamn gerek yardmcs inin olu) Hakm b. Hizm ve am-
idi. Hz. Peygamber onun yannda hu- casnn torunu Ebul-Bahternin bu
zura kavuurdu der (bn shk, Sre, mazlum insanlara gizlice yiyecek
227; bn Him, es-Sre, I, 257, II, 57). gnderdikleri rivayet edilir. Hat-
93
ZEL SAYI 5
ta bu boykotun kaldrlmasnda da Peygambere destek konusunda Hz. lerin de olabileceini kabul ederek
Ebul-Bahternin byk etkisi oldu- Haticenin herkesten ileride olduu, kadnlarn bu konudaki rollerine yer
u anlalmaktadr (bn shak, a.g.e., s. Hz. ie ve dier sahabelerin bu ko- vermek istiyoruz.
142; ez-Zubeyr, Nesebu Kurey, s. 213, 231). nuda ona ulaamadklar kabul edi- Yakn akraban uyar (uar, 214)
lir. ayeti geldii zaman Hz. Peygamberin,
Mslman kadnlarn nfuzu bn shak, Hz. Ebubekirin (ra) da- halas Safiyye bt. Abdulmuttalibe zel
lk Mslman olanlar listesinin vetiyle Zubeyr b. el-Avvm, Osmn b. olarak hitap ettii rivayet edilmekte-
banda yer alan Zeyd. b. Hrisenin Affan, Talha b. Ubeydillah, Sad b. Eb dir (bn shk, Sre, 128; Muslim, Sahh, I,
Ukaz Panayrndan Hz. Hatice iin Vakkas ve Abdurrahman b. Avfn s- 193 (iman, 89/25)). Safiyyenin ne zaman
alnm bir kle olduu rivayet edi- lama girdiklerini kaydeder (bn shk, Mslman olduu kesin belli olma-
lir. Hz. Hatice, evlendikleri zaman Sre, 121; bn Him, es-Sre, I, 267-268). makla birlikte, ilk Mslmanlar ara-
Zeydi ona verir; Hz. Peygamber de bn Ebil-Hadd ise bu rivayetin tenkit snda yer ald sylenebilir. nk
onu hrriyetine kavuturur (bn Sad, edildiini zikreder. Buna gre ken- el-Belzur, yukardaki ayetin tefsiri-
et-Tabakt, III, 40-44). di olu Abdurrahman ve ei Kuteyle ni zetle yle yapmaktadr: Bu ayet
lk Mslmanlar arasnda Hz. Ha- bt. Abdiluzzann slama girmelerini (uar, 214) geldiinde Hz. Peygamber
ticenin akrabalarnn yer almala- salayamayan Hz. Ebubekirin, ba- bir ay kadar dar kmaynca, hala-
r dikkat ekicidir. Bunlar arasn- kalarnn Mslman olmalarnda et- lar hasta zannedip onu ziyarete geldi.
da Habeistana hicret edenlerden kili olduu dnlemez (bn Ebil-Ha- Hz. Peygamber onlara, gelen bu ayet
Esved b. Nevfel, Amr b. Umeyye b. dd, erhu Nehcil-Bela, XIII, 269-272). sebebiyle dar kmadn ve Abdul-
el-Haris, Halid b. Hizm, Zubeyr b. Kendi yaknlarna bir fikri kabul muttalib oullarn davet ederek du-
el-Avvm ile esir statsnde olduu ettiremeyen kimselerin, bakalarna rumu onlara aacan syledi. Bunu
iin ikence edilen en-Nehdiyye bt. fikirlerini benimsetmeleri mmkn duyan Hz. Peygamberin halalar ona,
Umeyme bt. Rukaykay sayabiliriz. olabilecei iin yukardaki tenki- Ebu Lehebi bu toplantya armama-
Burada Addasn slama girmesinde din doru olduu sylenemez. Fakat sn sylediler.
Hz. Haticenin szlerinin etkili oldu- isimleri geen ilk Mslmanlarn s- Fakat Ebu Leheb bu davete kat-
DERN TARH
u rivayetini de zikredebiliriz. Hz. lam kabul etmelerinde baka sebep- lr ve bir konuma yapar. Bu toplan-
94
ZEL SAYI 5
Kuran- Kerim, Diri diri topraa gmlen kza hangi gnah sebebiyle
ldrld sorulduunda (Tekvr 8-9) ayeti ile insanlar bu byk crm
ilemekten men etmitir.
tda dncesini akrabalarna akla- 45). Muhtemelen teyzeleri ile erken
yamayan Hz. Peygamber, daha sonra
SLAMI KADINLARA bir tarihte slam kabul eden Hz. Os-
gerekletirdii bir davette akrabala- TEBL EDEN GUZEYYE mann annesi Ervnn Mekkede-
rn slama davet eder. Davetliler yu- ki faaliyetleri konusunda susan kay-
slamn yaylmasna katkda
muak ve olumlu konuurken Ebu naklar, onun kz mm Glsm bt.
bulunan kadnlardan Guzeyyenin
Leheb sert konuur ve yeenine kar Ukbenin Medineye hicret ederek
nesebi hakknda deiik bilgiler veren
kar. Safiyye bt. Abdulmuttalib kar- Hz. Peygambere beyat ettiini nak-
kaynaklarn, onun Mekke dneminde
deinin konumasndan sonra Hz. tebli faaliyetinde bulunduu ko-
lederler (bn Sad, a.g.e., VIII, 229). Er-
Peygamberi destekler ve onun pey- nusunda hem fikir olduklar grlr.
vnn kz kardei Sada bt. Kreyzin,
gamber olduunu syler. Buna kzan Mekke devrinde Guzeyye Mslman yeeni Osmn b. Affna, Hz. Pey-
Ebu Leheb, Vallahi bu doru deil- olduktan sonra, slamn yaylmas gamberin, Allahn Resul olduu ve
dir ve kuruntulardan ibarettir. Zaten iin nemli hizmetler vermitir. Hz. getirdii dinin kurtulua vesile ola-
kadnlarn sz de gerdek odasnda Peygamberin, erkeklere Allah Tel ca eklinde konumalar yapt ri-
geerlidir der (el-Belzur, Ensb, I, 118- tarafndan gelen ayetleri tebli etme vayet edilmektedir. Teyzemin sz
119). imkn bulduu ve kadnlara teblii- kalbime tesir etti ve bu konuda d-
nsanlarn slama girmelerinin se- nin erkeklere gre daha snrl olduu nmeye devam ettim diyen Hz. Os-
bepleri arasnda Hz. Peygamberle anlalmaktadr. Hlbuki Guzeyyenin man, ksa bir sre sonra slama girer.
akrabaln nemli bir yeri olduu kadn olduu iin gizlice Kurey Bunun zerine Sada, bir iirde yle
aktr. Mesela hem anne, hem de ba- kadnlarnn yanna girerek onlar demektedir:
ba tarafndan Hz. Peygamberle akra- slama davet edebildii rivayet edilir. Allah, Osmn szyle hidayet yoluna
ba olmalar Zbeyr b. Avvmn sla- Bu faaliyetini Mekkeliler reninceye iletti.
ma girmesinde etkisi olmutur. kadar srdrr. Onu ben irad ettim; Allah da geree y-
Durumu fark eden Kureyliler onu neltti.
Akrabaln nimetleri yakalayarak Mekkeden ayrlmak ze-
Yine ilk Mslmanlardan Sad b. re olan kabile mensuplarna vererek Hz. Osmann slama girmesinde
DERN TARH
Ebi Vakkasn da Hz. Peygamberin srgn ederler. Devs kabilesine men- anne tarafndan Hz. Peygamberle
annesinin mensup olduu Zhre sup bu insanlar, Guzeyyeyi eersiz akraba olmasnn etkisi olduu an-
oullarndan olduu kaydedilmek- bir deveye bindirip susuz brakarak lalmaktadr. Hz. Osmann teyzesi
tedir. Biat eden kadnlardan mm ikenceye balarlar. Dnme, iitme Sadann bu konudaki rolne dikkat 95
Mistahn hem Hz. Peygamberin, ve grme zelliklerini kaybedin- eken ada aratrmaclar hakl
hem de Hz. Ebubekirin akrabas ol- ceye kadar ikenceye maruz kalan gzkyor. Hz. Peygamberin halas
ZEL SAYI 5
Guzeyyenin sabr ve samimiyetini Berre bt. Abdulmuttalibin olu Ebu
duu rivayet edilir (bn Sad, a.g.e., VIII,
gren Devslilerin Mslman olduklar
228; Zubeyr, a.g.e., s. 95). mm Mis- Seleme, ei mm Seleme ve bu aile-
rivayet edilir (bn Sad, et-Tabakt, VIII,
tahn daysnn olu el-Haris b. Hlid den Ebu Selemenin kardeinin oul-
155-157; bn Habb, el-Muhabbar, 81-82,
ile ei Rayta bt. el-Haris Habeistana lar mer, Habbr ile Abdullahn ilk
92). Bu mmin kadnn srgn edildii
hicret edenler arasndadr. Mekke Mslmanlara katldklar ve Habe-
yerde neler yapt hakknda imdilik
devrinin ilk yllarnda slam kabul istana hicret ettikleri kaydedilmek-
bir ey bilmiyoruz. Fakat dininde bu
eden Sevde bt. Zemann anne tara- tedir (bn Sad, a.g.e., VIII, 87; Zubeyr,
kadar samimi bir kadnn gittii yerde
fndan Hz. Peygamberle akraba ol- Nesebu Kurey, s. 337-338).
de slam teblie altn tahmin
duu anlalmaktadr. Yine ilk Ms- Hz. Peygamberin dier bir ha-
etmek g deil.
lmanlardan Talha b. Ubeydillahn las Umeyme bt. Abdulmuttalibin
Hz. Peygamber hicret ettikten
da Hz. Peygamberin akrabalarndan oullar Abdullah b. Cah, Ubeydul-
sonra Guzeyyenin de Medineye g
olduu bilinir. lah b. Cah ve Ebu Ahmed b. Cahn
ettii rivayet edilir. Hatta Ebu Htim,
Haimoullarna mensup kadn- Hz. Peygamberin faaliyetlerini D-
onun Abd Kays oullarnn elisi
lar vastasyla kurulmu akrabalk- olarak Hz. Peygambere geldiini
rul-Erkamda yrtmesinden nce
larn, slamn yaylmasnda olum- kaydeder. Fakat bu rivayeti destekler
slama girdikleri rivayet edilmekte-
lu sonular dourduu anlalyor. mahiyette baka ifadelere imdilik dir (bn Sad, a.g.e., III, 89, VIII, 45-46).
Safiyye bt. Abdulmuttalibin el-Av- sahip deiliz. Buna gre Umeyme bt. Abdulmutta-
vmla yapt evlilikten olan Zbeyr libin de bu sralarda veya daha n-
ocukken babasn kaybetmiti. Sa- ce Mslman olduu sylenebilir. Di-
fiyye bt. Abdulmuttalib, olu Zubeyr Safiyyenin herkesten daha ok etkili er taraftan Ubeydullah b. Cahn
b. el-Avvm daha iyi yetitirmek olduu sylenebilir. ei mm Habbe bt. Eb Sufynn
iin dvd zaman, amcas Nevfel Affn b. Ebil-Asla evli olan Er- slama girdiini ve Habeistana hic-
b. Huveylidin Safiyyeye kzd riva- vnn, Hz. Peygamberin slama ye- ret ettiini biliyoruz. Burada Hz. Pey-
yet edilmektedir (ez-Zubeyr, Nesebu Ku- timeyen halas mm Hakm (el- gamberin halas Umeyme bt. Abdul-
rey, s. 230). nk babas ld iin Beyz) bt. Abdulmuttalibin kz muttalibin gelin olduu bu ailenin
amcas ez-Zubeyrin terbiyesi ile ilgi- olduu ve Hz. Osmann (ra) bu ev- (Ben Esed b. Huzeyme) Medineye
leniyordu. Buna gre babas hayatta lilikten dnyaya geldii ifade edil- hicret esnasnda tamamnn Msl-
olmayan ez-Zubeyr zerinde annesi mektedir (bn Sad, et-Tabakt, VIII, 44- man olarak Mekkeyi terk ettikle-
Mekkedeki Cennetl-Mualla mezarlna Efendimizin yaknlar defnedilmitir. Sadaki
byk trbede Hz. Hatice validemiz, ortadaki kk trbelerdeyse Hz. Peygamberin mbarek
oullar medfundur.
DERN TARH
rini de kaydedebiliriz (bn Sad, a.g.e., Hz. Peygambere yaplan saldr korumas gibi altn, annesinin
III, 89, 90). ve eziyetleri durdurmak iin elinden de onu destekleyip tevik ettiini d-
96
Tuleyb b. Umeyr, slama girdii- geleni yapan Tuleyb b. Umeyr, bir de- nebiliriz.
ni annesi Erv bt. Abdulmuttalibe fasnda Ebu Cehil ve arkadalarnn Hz. Peygamberin babasnn halas
haber verince, Ervnn bu habere onu rahatsz etmeleri zerine Ebu Rukayka bt. Eb Sayfnin, olu Mah-
ZEL SAYI 5
sevindii verdii cevaptan anlal- Cehile iyi bir dayak atar ve kafasn reme b. Nevfelin Mslman olmas
maktadr. Hlbuki bu srada henz yarar. Bunun zerine yakalanan Tu- iin urat fakat baarl olama-
Mslman olmamt. ok geme- leyb hapse atlr. Kz kardeinin sla- d anlalmaktadr. nk Mahre-
den slam kabul eden Erv olunu ma girdiini henz bilmeyen Ebu Le- menin Mekke fethinde Mslman
Hz. Peygambere yardm etmeye ve heb, yeenini hapisten kurtarr. Olay olduu rivayet edilir (ez-Zubeyr, Nese-
dinin tebliinde onunla almaya Ervya anlatlnca o, olunun hakl bu Kurey, s. 252).
tevik eder; kendisi de Hz. Peygam- olduunu savunarak kendisinin de Mahremenin ei tike bt. Avf ko-
beri diliyle savunmaya balar (bn Mslmanlara katldn aklar. casndan nce Mslman olduu iin
Sad, et-Tabakt, VIII, 42-43). Bunu duyan Ebu Leheb kz karde- acaba onun slama girmesinde kayn-
inin yanna gelir ve Hayret! Mu- validesinin etkisi olduu dnle-
Hz. Peygambere adanan oul hammede uydun, Abdulmuttalibin bilir mi? Olunun Mslman olma-
Bir gn Hz. Peygamberin en b- dinini braktn der. Erv, kardei sna alan Rukaykann, gelininin
yk dmanlarndan Ukbe b. Eb Ebu Lehebe, Hz. Peygamberin ya- slama girmesi iin de aba harcad-
Muayt iine pislik koyduu bir tor- nnda yer almas ve ona yardm et- sylenebilir. tike ve annesi e-if
bay Hz. Peygamberin kapsna atar. mesi gerektiini ifadeye alarak bt. Avfn Mekke devrinde Mslman
Bunu gren Tuleyb b. Umeyr torbay Mslman olmasn ister. Fakat Ebu olduklar, Medineye hicret ettikleri
alarak Ukbenin kafasna vurur. Tu- Leheb ekip gider (bn Sad, et-Tabakt, ve Hz. Peygambere beyat edenler lis-
leyble tartmaya giren Ukbe, onu VIII, 43). tesinde yer aldklar bilinir (bn Sad,
annesinin yanna gtrr ve Mu- Bir defasnda da Tuleyb, Hz. Pey- a.g.e., VIII, 247-248). Dier taraftan ti-
hammedi koruma uruna bize sal- gambere vurmaya alan ve bu- kenin ve kardei Abdurrahmn b.
dran olunu gryor musun? der. nun iin hazrlk yapan Avf b. Sabre Avfn, Hz. Peygamberin annesinin
Erv ona, Ondan baka bunu yapma- es-Sehmyi dver. Durum annesi- mensup olduu kabile olan Zhre
ya kim daha yetkilidir? Muhammed ne haber verildii zaman Erv, olu- oullarndan olduklarn da hatrla-
onun daysnn oludur. Mallarmz, nu destekler mahiyette bir iir okur talm.
canlarmz Muhammede feda olsun (el-Kelb, Ebul-Munzir Him b. Muham- Habeistana hicret eden Msl-
diyerek cevap verir ve bunu destek- med es-Sib, Cemheretun-Neseb, Beyrut man kadnlarn, bu lkede imknlar
ler mahiyette bir de iir okur (el-Bel- 1986, s. 103). Bu rivayetlere bakarak elverdii lde slam tebli ettikle-
zur, Ensb, I, 147). Tuleybin, Hz. Peygamberin adeta rini sylemek yanl olmaz. Kocas
DERN TARH
slam terk ederek Hristiyan olduu olup Hill oullarndan bir erkekle ev-
halde, mm Habbe bt. Eb Sufyn
HZ. PEYGAMBERN li Mslman bir kadn, babas Siman
dininde sebat eder. mm Habibenin DAVET b. Amra slam kabul etmesi gerekti- 97
etkisiyle, beraberinde Medineye ge- ini ve eer Mslman olmazsa b-
Mekkeden Medineye hicret esna-
tirdii Berekenin ve Habeistan kra- yk bir musibete urayacan syler.
ZEL SAYI 5
snda Hz. Peygamber ve Hz. Ebubekir,
lnn hizmetisi Ebrehenin de slama Muhtemelen bu szlerden etkilenen
mm Mabed isimli bir kadnn ya-
girdiklerini ekleyelim. Siman, blgeye slam ordusu geldii
nnda dinlenirler. Hz. Peygamberle bu
Buharnin kaydettii zere bir se- kadn arasnda baz konumalar geer
zaman Mslman olur ve Hz. Peygam-
fer esnasnda ailesine su gtren bir ve kadn, bu yolcularn sradan insanlar
bere gelir.
kadn Hz. Peygamberle tanr. Hz. olmadn anlayarak muhtemelen Hz. Medine dneminin aktif kadn Hz.
Peygamber onunla konuur, ikram- Peygamberin daveti ile Mslman Aie hakknda Msrl edip Akkd, bu
da bulunur. Kavmine dnd za- olmaya karar verir. Kocas eve dner konuda onun, Hidayet ve slah ile-
man onlara bandan geenleri anla- dnmez durumu haber verir, kafilenin rinde kocasna yardmc olduunu
tarak slama girmelerine vesile olur arkasndan gidip slama girer; daha syleyerek isabetli bir tespitte bulun-
(el-Buhr, Sahh, I, 89-90 (Teyemmum, 6)). sonra bu aile Medineye hicret eder. mutur.
slama giren cariyeler de hr kadnlar- zetle kadnlar, Hz. Peygamber
dan geri kalmayarak tebli faaliyetle- devrinde slam dinine girme ve destek
rine katlrlar. Nitekim Selmn el-Fa- Evs b. Zbbnin ei slama girer ve ko- verme konusunda erkeklerden geri
risden nce Mslman olan ranl bir casndan ayrlr. Sonraki bir tarihte kalmamlar, kimi zaman da erkekle-
cariye, onu Hz. Peygambere getirerek eski kocasyla karlanca onu slama ri geecek kadar faaliyet gstermiler-
slama girmesini salar. davet eder. Evs bunu bir iirinde yle dir. Onlarn hem itikatlaryla, hem de
Kocas len Medineli mm Su- ifade etmektedir: imanlarna sonsuz ballklaryla ge-
leym bt. Milhna henz Mslman ol- Karlatm gn o beni slama davet lecek neslin hanmlarna rnek tekil
mam olan Ebu Talha evlenme teklif etti. edecekleri midindeyiz.
eder. mm Suleym, ona yolunun yan- Ben ise ona: Hayr, gel sen Yahudi ol
l olduunu, tapt ilahlarn insanla- dedim.
ra fayda ve zarar veremeyeceklerini ve Hz. Peygamberin slama davet iin
eer slama girerse ondan mihir dahi Arap yarmadasnda yaayan baz ka-
almayacan syler. Bu szlerden et- bilelere mektuplar gnderdii bilin-
kilenen Ebu Talha bir mddet sonra mektedir. Bunlardan biri de Hrise b.
slama girer ve mm Suleymle evle- Amr oullar iin yazlr. Fakat onlar
nir (bn Sad, et-Tabakt, VIII, 426-427). Hz. Peygamberin davetini kabul et- Rza Sava
Prof. Dr., Dokuz Eyll niversitesi lahiyat
Medineli Kureyza Yahudilerinden mezler. Harise b. Amr oullarndan Fakltesi retim yesi.
KE DEL
LNIZCA MEK
YA LER DE FETHEDLD
GNL
fethiyle,
Mekkenin man
sadece d hir
d e k i bi r e
elin
,
alnmam n
s ci d - i H a r am
Me n
ve Kbeni
e
kontrol d
tamamen
sl m a n la rn
M t i.
e m i
DERN TARH
elin e g
a m t a r ih i nde
sl tas
n m n o k
98
bir d bu
te k il e d e n
t hin
ZEL SAYI 5
s r a d f e
y r n t la r ...
btn a
A
NAL KILI ukilic@cumhuriyet.edu.tr
slnda Mslmanlar iin Mekkenin fethini gerektiren pek ok sebep vard: Buras on-
larn vatanlar ve kbleghlaryd. Dier taraftan Mekke fethedilmeden Hicazn tama-
men fethi ve btn Arap kabilelerinin Mslmanl kabul etmeleri mmkn deildi.
Ayrca Hicazda siyas birlik salanmadka Mslmanlar kuzeye ynelemez, yeni ufuk-
lara slamiyeti tayamazlard. Mekke fethedilmeden Mslmanlarn kendilerini g-
vende hissetmeleri de zor grnyordu. Bu sebeplerden dolay Mekkenin mutlaka Ms-
lmanlarn kontrolne gemesi gerekiyordu.
Hicretin 6. senesinde imzalanan ve 10 yl srmesi kararlatrlan Hudeybiye Antla-
masnn zerinden 22 ay getikten sonra (bn Sad, Tabaktl-kbr, II, 134; Makriz,
DERN TARH
99
ZEL SAYI 5
savaa davetiye kartan Mekkelile-
ri cezalandrmaya karar veren Hz.
Peygamber, bu fikrini ilk anda giz-
ledi. Eer mrikler Mslmanlarn
fetih maksadyla sefere ktklarn
renirlerse Mekkeyi korumak iin
nlemler alacak ve bu da ok sayda
can kaybna yol aacakt.
Bundan dolay Mekke seferiy-
le ilgili her trl hazrlk gizlilikle
yapld. stiareye nem veren Hz.
Peygamber, bir sre sonra fikrini sa-
habelerine at, ashabn bilgilendi-
rerek grlerini aldktan sonra se-
fere kt.
Yine de Resulullah ii ansa brak-
mad: Medinenin k noktalarna
gzcler yerletirdi; gzclerin ve-
rilen emri yerine getirmede titizlik
gstermelerini temin iin Hz. meri
(ra) balarna grevlendirdi. laveten
yce Allaha Kureylilerin seferden
haberdar olmamas iin dua etti. Bir
baka ifadeyle, gizlilii salamak
zere her trl tedbiri alan Resulul-
DERN TARH
niyet etmek
undan daha kalabalk -neredeyse 10 iin gayret gsterdi.
kat byk- bir ordu izlenimi verildi. Hz. Peygamber sefer esnasnda ve
Bylesine kalabalk bir orduyla m-
hicretin faziletiyle galibiyetin akabinde ll davra-
DERN TARH
cadeleyi gze alamayacak olan m- nlar ve merhamet ykl uygula-
riklerin savamadan teslim olmalar edeer hale geldi. malar ile zafer kazanmann yann-
bile sz konusu olabilirdi.
Hz. Peygamber benzer maksatla, Mekke slam da merhamet peygamberi olduunu
da gstermi oluyordu. Bylece hic-
yurduydu artk.
101
slam ordusunun Merruzzahranda- retin 8. ylnda (M. 630) gerekleen
ki kararghna kadar gizlice gelen Mekkenin fethi sadece bir ehrin
ZEL SAYI 5
ve gelimeleri yakndan takip et- veya blgenin alnmasndan ibaret
meye alan Ebu Sfyan ve bera- kalmayp insanlarn gnllerinin de
berindekileri de bir sre karargh- fethiyle taland.
ta alkoydu, ordunun geit trenini
izlemelerini salad. Resulullahn Fetih ve merhamet gn
bilhassa Ebu Sfyan Mslmanlara Fetih sonras muzaffer Mslman
kar direnmenin beyhude olduu- askerler, hibir ekilde Mekke so-
na ikna iin gayret gsterdii, ancak kaklarnda kaan, saklanan, yarala-
Mekkeye girmek zereyken onun nan veya silahn teslim eden Ku-
Haccn mukaddes adresi
Mslmanlar asrlardr ayn cokuyla hac olmaya Kbeye gidiyorlar. Minann umum grn ve
Mekke-i Mkerremede bir Kurban Bayram (1880).
reylilerin peine dmediler; onlar
dnemin sava anlay erevesin-
de cezalandrma yoluna gitmediler.
ehre dmanlarn yenmi olma-
nn gurur ve marklyla keyf ta-
vrlar sergileyerek deil, arbal,
mtebbessim ve mtevaz tavrlarla,
tekbir ve tehlillerle girdiler.
Allah Resul Muhacir ve Ensarn
meydana getirdii orduyla muzaffer
ve azametli bir kumandan gibi deil,
Allahn kendisine nasip eyledii bu
feth-i mbne hamd ve krle, gz-
leri yal halde devesinin boynuna
eilip kr secdesi yaparcasna m-
DERN TARH
DERN TARH
ve Ensara meziyet kazandran hic-
ret son buldu; bundan byle cihad ve
IRCICA Arivi. amellerde hayra niyet etmek hicre-
tin faziletiyle edeer hale geldi. G
EFENDMZ, kazanan Mslmanlar slam yurdu 103
ZEL SAYI 5
baka bir yere gitmek zorunda kal-
EDEN BLE AFFETT
madlar, burada din inanlarnn
Hz. Peygamber, Kbe avlusunda gereklerini rahatlkla yaama imk-
rad ettii hutbeyle genel af ilan n elde ettiler.
etti. Ancak ehre giri annda, baz Mslmanlarn Mekkeye muzaf-
kimselerin isimlerini sayarak bunlarn fer ekilde dnmeleriyle Allahn
yakalandklar yerde mutlak surette Peygambere vaadi de (Fetih, 27) ger-
ldrlmelerini emretmiti. Bunlar, eklemi oluyordu. Allah bir ayet-i
biri de Mekkeli zenginlerden bor
Kbenin rts altna gizlenmi kerime ile Peygamberine ve mmin-
alarak ehirde yaayan fakirlere yar-
olsalar bile ldrlmekten kurtu- lere ok yakn zamanda korkusuz e-
dm amal para vermesi oldu.
lamayacaklard. Bununla birlikte kilde Mescid-i Harama girebilecekle-
Mekkenin fethiyle Mslman
affetmeyi seven; msamaha, hogr rini vaad etmiti.
olan veya en azndan slam hkimi-
ve merhamet duygularyla dolu olan Fetihle birlikte Mekke ve Kbe
yetini tanyan Kureylilerden fayda-
Resulullah ilemi olduklar sularn kutsiyetlerine yakr ekilde her
lanlarak daha kapsaml fetihlerin bykl sebebiyle ldrlmeleri trl irk unsurundan arndrld,
balamas ve hz kazanmas mm- dorultusunda emir verdii bu insan- yllarca mrikler tarafndan kutsi-
kn oldu. larn bile ounu affetti. yeti inenen mbarek belde asl h-
Fetih sonras Kureylilerin slama Affedilenler arasnda Uhud Gaz- viyetine kavuarak tevhidin sembo-
girdiklerini gren ve onlarla siyas, vesinde Hz. Hamzay ehit ettiren l haline geldi.
sosyal, din ve ticar ilikiler iinde ve onun l bedenine ikence yapan
bulunan Arap kabileleri de kendile- Hind bt. Utbenin de olduunu sy-
rini serbest hissederek Mslman- lersek durum daha iyi anlalacaktr.
larla diyalog kurdular ve ksa srede Neticede 10u erkek, 4 kadn olmak
slam benimsediler. zere 14 kiinin can gvenlii kald-
Bulunduklar blgede hkimi- rld, buna mukabil fetih gn kap
yet kuran ve komularyla iyi iliki- saklanan ve daha sonra pimanlk
ler gelitiren Mslmanlar, gven duyarak gelip af talebinde bulunan 9
ve emniyet hissiyle baka cihetlere kii bu cezadan kurtularak Mslman nal Kl
Prof. Dr., Cumhuriyet niversitesi lahiyat
ynelebildiler. slam davasn fark- oldu. Fakltesi retim yesi.
104
ZEL SAYI 5
DERN TARH
Bir Peygamber A
MUHAMMED
HAMDULLAH
19
H S A N S R E Y YA S I R M A ihsansureyyasirma@gmail.com
DERN TARH
uzun boylu ve hacim itibariyle kendi bnyesiyle hi
ZEL SAYI 5
Hamidullah nn zerine koydu.
Bu zat Prof. Dr. Muhammed Hamidullaht ve elin-
daha ok slam de tad ciltler, mam Serahsnin el-Mebst adl ese-
riydi. te rahmetli Hamidullah hocay byle tandm.
Peygamberi Hamidullah hocam bir Heimatlostu, yani vatan-
nazik, dnya matuftu. O ilim iin ilim deil, inanc iin ilim ya-
pard. Dnyada gitmedii ktphane ok azd. Hangi
nimetlerine ktphanede grmedii bir kitap olduunu duysa he-
men oraya gider, o eseri tetebbu ederdi. Zaten btn
deer vermeyen kazancn ilminin emrine vermiti. Batl ilim evre-
ve eserlerinden leri ona bouna ktphane kstebei dememiler-
di. Bildii onlarca dille hem klasik, hem de modern
telif creti bir limdi. Prensiplerinde tavizsiz olan Hamidullah
Bu dosyada kullanlan grseller smail Kara Arivine aittir.
almayan bu
hocam, nezaketinde de numune-i imtisldi.
Paristeki yllarmda biz Mslman rencilerin
byk limin bir dernei (AEMF) vard. Bu mtevaz derneimizde
her pazar gn saat 14.30da seminerlerimiz olurdu.
dnyasn bir Seminerlerde genellikle Hamidullah hoca konuur-
DERN TARH
du; ben de yazmadm. Zaten fazla bir
yya
hsan Sre
ZEL SAYI 5
rn bedelini bana bildir de, srtmdaki
bu ykle Allahn huzuruna gitmeye-
yim! 17 Aralk 2002 gnnn son daki- Allahtan rahmet dileyerek yazm
Hamidullah hocam srekli ikamet kalaryd. Masamda biraz altktan son bir hatram anlatarak bitirmek
ettii Pariste hastalannca Ameri- sonra gelen e-maillerime bakarken u istiyorum:
kada yaayan yeeni Sadida Hanmn mesajla irkildim: 1969 yl Eyll aynn bir Cuma g-
yardmyla oraya g etti. Bu lkede Hocan dnyasn deitirdi. Sadi- nyd. Rue Mongedaki Paris Camiin-
bulunduu srada da Allahn ltfuy- da. de Cuma namaz saatini bekliyorduk.
la her sene hocam ziyaret etmek nn lillh ve inn ileyhi racin. Hoca rahmetli, Mslmanlarn bir-
nasip oldu. Fakat artk hoca yazam- Btn uralarma ramen imkn- birlerinin aleyhinde bulunmalarn-
yor, telifatta bulunamyordu. ncele- szlktan hocamn cenazesine gide- dan yaknyordu. Bir ara bana dnd
ri Philadelphiadayken daha sonralar medim. ehriyarn dedii gibi: Aman ve kulama hi unutmadm u sz-
Floridaya g etmek zorunda kalp Ja- ayrlk, yaman ayrlk! leri syledi: Sana bir sz syleyece-
cksonvillee yerletiler. zntmden ne yapacam bile- im ki, bu sz kadnlar gibi kpe ya-
Hocam en son 2002 ylnn 3 Ka- medim. Hem Amerika yolculuu ya- pp kulana tak ve hi karma: En
smnda Jacksonvillede grdm. Ko- pacak kadar param yoktu, hem de gnahkr Mslman kardeimiz, bi-
nuamadan o prl prl gzleriyle gece yars olduundan hibir arkada- ze kfirden daha yakndr!
bana bakarken her iki elini hafife ma ulaamadm ve kahrmdan ken- Ben o kpeyi kulamdan hi -
kaldryor, dua ediyordu. Beni tand- di kendime sylenip durdum: karmadm. Size de ayn kpeyi tak-
n zannetmiyorum. Kendi ellerim- manz ve hi karmamanz tavsiye
Bana derman olayazd gurbetin hn
le azna yourt koyarken, bu byk ederim.
gnleri
dhinin fani dnyadan gne ahit Akarsa hn aksn amma bitsin gurbet
oluyor, dnyann ne kadar deersiz gnleri
olduunu gryordum. Birka gn
kaldktan sonra mecburen onu akra- Hoca gitmi, bizi ksz brakmt.
balaryla ba baa brakp o zaman- Rahmetli Abdurrahman eref Gzel-
ki ikametghm olan Viyanaya dn- yazc hocann tabiriyle, irfn ks-
hsan Sreyya Srma
dm. z olmutuk artk. Deerli hocama Prof. Dr., Emekli slam Tarihi retim yesi.
BEKLENEN AMA
DILANAN MESH
DERN TARH
108
ZEL SAYI 5
N U H A R S L A N TA narslantas@marmara.edu.tr
slamn geldii gnlerde, Arap yarmadasnda ad Yesrib olan Medineye yerleen Yahudilerin varln-
yaayan Yahudiler arasnda hararetli bir Me- dan bahsedilir.
sih beklentisi vard. Sahabeden Seleme b. Sel- te yandan Arabistan Yahudileri, komular Araplarla
me, kklnde bir Yahudinin kendisinin de girdikleri her mcadelede yaknda gelecek olan Mesihi
iinde bulunduu bir toplulua Mesihin kmak hatrlatarak onlar tehdit ediyorlard. Asl hesaplamann
zere olduunu anlattn, bunu kendisinin g- onun gelmesinden sonra balayacan belirten Yahudi-
remeyeceini ancak Selemeyi gstererek, by- ler, gelecei vakit iyice yaklaan Mesih sayesinde kendile-
dnde onun grebileceini sylediini nak- rine boyun emeyenlerden hesap soracaklar tehditlerini
leder. Hatta Mesih dnemin yakn olduunu savuruyorlard. Yahudilerde Mesih beklentisi o kadar g-
dnerek Filistin ve amdan gelip o zamanki lyd ki, ortaya k, zellikleri ve ona iman etmenin
DERN TARH
109
ZEL SAYI 5
Yalan syleyen kaynaklar
Yahudi kaynaklarnda Hz. Peygamberin nesebi
hakknda yanl bilgiler aktarlmtr. Babasnn
Hristiyan bir Arap, annesinin ise Yahudi bir
hanm olduunu ileri srlmtr.
milerdi.
DERN TARH
Hz. Muhammedin hayatyla il- rih kitaplarnda farkl balamlarda tc ve elinin ulat her yere kt-
gili Yahudi kronikler daha ok pey- verilmiti. Kronik yazarlarndan Ya- l bulaan biri(!) olarak tarif edil-
gamberlii zerinde younlamtr. hudi tarihini merkeze alanlar onun mektedir.
ortaya kn Yahudi tarihi bala- Hz. Muhammedin bu balamda
111
mnda anlatrken, Hristiyan mmlik vasf da cahillik(!) ile
dnyasnda yaayanlar da- edeermi gibi sunulmu; mm
ZEL SAYI 5
ha ok dnya tarihi ya da olmas nedeniyle Kurann ter-
yazdklar devletin tarihi tip edilmesinde gya Hz. Ali (ra) ve
balamnda kaydetmiler- Hz. Osmandan (ra) profesyonel yar-
di. dm almtr. Bu arada ensab (ece-
Yahudi tarihi ba- re) kitaplarnn ittifakla Arap ka-
lamnda Hz. Muham- bul ettii Hz. Ali ve Hz. Osman gibi
medin 610lu yllarda ahsiyetler Yahudi tarihilere g-
ortaya kt kayde- re Yahudidir. ou ynyle ilkle-
dilmitir. Tarihile- ri temsil eden, slamiyet uruna Hz.
rin bu zamanlamayla Muhammedin her an yannda bulu-
Hz. Muhammedin nan ilk Mslmanlardan bu ekilde
aktan davet d- bahsedilmesi, hi phesiz bu ahsi-
nemini esas al- yetlerin Mslmanlarn gnllerin-
dklar sylene- deki sekin yerlerini sarsma amac-
bilir. na matuftur.
Hz. Muham- te yandan Hz. Muhammedin
mede inen vahiyle gsterdii mucizeler Yahudi kronik-
ilgili de hayli ilgin, lerinde kurnazca tezghlanan illz-
bir o kadar da sa- yonlar(!) eklinde takdim edilmitir.
ma yorumlar yapl- Bu mucizeler hile ve kurnazlkla ya-
mt. Kapsali ya da plan el abukluu ve gz boyama-
Sambari gibi tarihi- dan baka bir ey deildir. Yahudi
minlere, Hz. Muhammede erirann Mektubu (geret Rav rin olgusudur. Ortaada Yahudi-
hitap ederken Rin () erira): Badattan Kayravn Yahu- ler gerekten ilmin aydnlndan
deil de Unzurn () dilerine, cemaat lideri erira Gaon ok uzakt. Onlarda bata tarih ol-
eklinde hitap etmelerinin (906-1006) tarafndan yazlan fetva mak zere baka milletlerin ilimle-
112
emredilmesinin arka plan (responsa) risalesidir. rine ilgi, son birka asrn rndr.
da bu kelime oyunla- Sefer ha-Kabala (Rivayetler ncesinde Tevrat ve Talmud dnda
ZEL SAYI 5
rna dayanr. Bizi Kitab): Avraham ibn Daud (1110-80) her trl ura gnah kabul eden
dinle, bize kulak tarafndan yazlan tarih kitabnda En- Yahudilerin kabuklarn krmalar
ver! anlamna dlsteki hogr ortamnn izlerini Haskala ad verilen Yahudi Aydn-
gelen Rin grmek mmkn. Hz. Muhammedle lanmas ile balad. Haskala ncesin-
ifadesini Ya- ilgili bilgiler genelde tutarldr. de da kapallk ve tekine kar me-
hudilerin, b- Sefer Yuhasin ha-alem (Tam safenin korunmasna itina gsteren
ranice kt, Tekmil Yahudi Alimler eceresi): Yahudilerde bu eilimde olan kesim-
habis, hayr- Salamanca niversitesinde (span- ler hl mevcut.
sz mns- ya) astronomi ve astroloji renimi Hz. Muhammed ve slamiyetle il-
na gelen ra gren Avraham Zakuto (1452-1515)
gili yukarda anlatlan yalan, yanl
tarafndan kaleme alnan bu tarih
( )kelimesi- ve arptlm bilgiler ite bu dnem-
kitabnda Hz. Muhammede kitabn 6.
ni, Arapadaki lerin rndr. Geri bu tavr baz
makalesinde yer verilmitir.
biz zamirine oryantalistler tarafndan szde bi-
Seder Eliyahu Zuta (Rav Eliya-
izafe edip biraz limsellik iddiasyla beslendikleri bu
hunun Kk Tarih Kitab): 1523te
da ayetteki ifa- ve benzeri kaynaklardan hareketle
Rav Eliyahu Kapsali (1483-1555)
deye benzeterek hl devam ettirilmektedir.
tarafndan Kandiyada (Girit) kaleme
ran eklinde Yahudi tarih kitaplarnda Hz. Mu-
alnan eser Hz. Muhammedin hayat
telaffuz ettikle- hammedle ilgili uydurma bilgiler,
hakknda en detayl bilgi veren ilk
ri anlalmakta- tarih rivayetlerin, din banazl ile
Yahudi tarih kitabdr.
dr. Ancak dik- kart bir gr savunma adna ya-
Sefer Divrey Yosef (Rav Yosefin
katli bir kulan plan tahrifat rneklerinin en dikkat
Kaleme Ald Tarih Kitab): 17. asr-
anlayaca bu ekenlerindendir.
da Osmanl Msrnda yaam Yosef
ifade ile de u ben Yitshak Sambari (1640-1703) ta-
bizim kt, u rafndan kaleme alnan kronik, slam
bizim hayr- dnyasnda yaam bir Yahudi tarihi
sz(!) mns- tarafndan Peygamberimizin hayat
n kastettikleri hakknda bilgi veren ilk tarih kitab Nuh Arslanta
aktr. zelliini tar.
Prof. Dr., Marmara niversitesi lahiyat
Fakltesi retim yesi.
Osmanl Beytullahn
Gvercinlerini iten Almt 15
Mays 1857
159 yl nce Kbe-i erfin oluklarna gvercin
konmasn nlemek iin ilerin yerletirilmesi istenir,
fakat hicret mucizesi Osmanl himayesiyle birleince
kimse gvercinlerin tyne dahi dokunmaz.
P
eygamber kssasn bilirsi- ve tevecchne mazhar olan gver- dim vehile tamir ve tecddiyle ik-
niz. Hz. Muhammed [ ] Hz. cinler deil midir? Bu mahlkata tif buyurularak mezkr ilerin
Ebubekirle (ra) Medineye mescitler mesken olarak bahedilir- ihds ve vazndan sarf- nazar olun-
hicretleri srasnda onlar k- ken nasl olur da byle bir engelleme mak emr-i savb olaca buyurulur.
e bucak arayan Mekkeli mrikler- akllarndan geebilir? Halbuki o ta- Yani eskiden olduu gibi oluklarn
den korunmak iin Sevr maarasnda rihe kadar Beytullahn oluklarndan tamiri ve yenilenmesi kfidir, bah-
saklanrlar. Allahn emriyle maara- gvercinleri hibir uygulama mah- sedilen ilerin konulma dncesin-
nn giriine rmcek a rer, iki vah- rum etmemitir. den de vazgeilmesi daha doru ola-
DERN TARH
i gvercin de yuva yapar. Bylece Sonu olarak Cidde kararna s- caktr.
mrikler uzun sredir kimsenin gir- tanbuldan verilen cevapta Peygam- Bu rnek zerine yllardr Suudi
medii bu maarada kimsenin olma- ber Efendimizin Mekkeye geliin- ynetimi altndaki kutsal toprakla-
dna hkmederler. den itibaren gvercinlerin Harem-i rn altnn stne getirildiine ahit 113
Bu hadise neticesinde Allahn Re- erften kovulmalarnn haram ol- olduumuzu hatrlyor ve sormadan
suln korumak iin vesile kld, duu belirtilir, iler gvercinleri edemiyoruz:
ZEL SAYI 5
Resuln de hayr dua ettii rm- korkutacandan bu uygulamann Resullullaha hizmeti dokunduu
cekler ve gvercinlere dier mahl- eran caiz olmadna karar verilir. iin gvercinleri bile himaye eden
kattan ayr bir itina gsterir Msl- Bu sretde mzb- erf-i mezkrun bir zihniyet slamn doduu bu top-
manlar. Kaytlara geen bir hadise taraf- eref-i hazret-i pdihden ka- raklarn bir tek tana zarar verebilir
dnda... miydi dersiniz?
Sene 1857 (h. 1273). Yerel yetkililer
Kbe-i Muazzamann altn oluklar-
nn tamirinde iine gvercin kon-
masn engellemek amacyla ssl
gmten yaplm ilerin yerleti-
rilmesi dnr. Osmanlnn Cidde
valisi ve beldenin ulemasyla alnan
ortak karar neticesinde payitahta bir
mazbata gnderilir.
O srada tahtta Sultan Abdlme-
cid vardr. Payitahttan gelen cevap,
Osmanlnn Resulullahn mirasnn
en titiz hamisi olduunu gstermeye
kfidir.
Burada paylatmz cevab yaz-
da oluklara ilerin yerletirilmesi
teklifi katiyetle reddedilir. Buna g-
re Kbenin oluklarnn yenilenme-
si eriata uygun ise de gvercinlerin
BOA. . DH, 378/24943-6-1
114
ZEL SAYI 5
KUL
PEYGAMBER
Bizden bir eli
A D E M A PA K ademapak@uludag.edu.tr
giyinmi; geimi
inin yine beer nitelikleri haiz bir [ ] insan ynn belirginletirerek
insan olmasnn lzumu vardr (s- takdim edilmesinin, baka bir ifa-
iin pazarda r, 95; Enm, 6/9).
nsanlara ancak kendileri gi-
deyle onun peygamberlik sfaty-
la birlikte bir beer olarak tantl-
almt. Vefal bi doan, byyen, yiyip-ien, masnn gerei ortaya kar.
bir e, efkatli
uyuyan, hasta olan, aile kurup Hlbuki slam tarihi kaynak-
ocuk sahibi olan, hayatn her larnn nemli bir ksmnda Hz.
bir baba ve trl skntlaryla karlap Peygamberin hayatnn olaa-
DERN TARH
bunlara gs geren, tabiaty- nst boyutlaryla aktarld-
dnyann en tatl la aclar eken, yoksulluu da , btnyle mucize merkez-
ZEL SAYI 5
nclk
edebilmesinin
srr insan
zelliklerinde
yatmaktayd.
HLM AYDIN
Allah lanet etsin! szleriyle asha-
bn kendisinden sonra ayn yanl
davrana dmeme konusunda son
kez uyarmtr (Buhar, Ehdisl-En-
biy, 50).
Ancak gerek Kuran- Kerim, ge-
rekse Allah Resulnn ak ikaz-
larna ramen Mslmanlar, muh-
temelen farkl din mensuplaryla
girdikleri tartmalarda dinlerini
kendilerince savunma ve muhatap-
larn -onlardan ska duyduklar-
olaanst hadiselerle ikna gayreti
neticesinde Hz. Peygamberin beer
olma hususiyetini ihmal eder mahi-
yette ar vg ve yceltme yoluna
ynelmilerdir. Hlbuki benzeri ha-
tal tutumlara kar Kuranda onun
beeri ynne defaatle dikkat ekil-
mitir:
Muhammed ancak bir peygam-
berdir. Ondan nce de peygamberler
gemitir. lr veya ldrlrse ge-
riye mi dneceksiniz? Geriye dnen,
Mutevaz bir hane
kendisi iin dnm olur, bu tavr Al-
DERN TARH
itibaren hayatyla ilgili olaanst hataya dmemeleri noktasnda uya- sin, onlar da lecekler. Ey insanlar,
hadiseler pek ok kitapta yer bul- rlmtr. sonra siz, kyamet gn Rabbinizin
mutur. Bilhassa doumu esnasnda huzurunda durumaya karlacaks-
meydana geldii rivayet edilen olay- Ashaba yaplan ikaz nz (Zmer, 30-31).
lar, ocukluu srasnda yaad bil- Hayatn her ynnde olduu gi- slam tebliin balang dnemle-
dirilen olaanst hadiseler zaman bi inan konusunda da insanlarn rinde Mekke mrikleri de kendileri-
zaman kaynaklarda efsane boyutun- birbirlerinden etkilendikleri gere- ne gnderilen elinin bir beer olma-
da teferruatl bir ekilde yer alm- inin bilincinde olan Allah Resul, sn anlayamamlar; onun aslnda
tr. Bu bilgilerin pek ou sonraki benzer bir uyary tekrarlamak ihti- beer st, adeta bir melek eklinde
dnemlerde baka inan mensupla- yac duymu ve Sizden ncekilerin olmas yahut melekler eliinde gel-
ryla etkileim ve din rekabet sebe- yollarn kar kar, adm adm iz- mesi gerektiini sylemilerdir. M-
biyle ihdas edilmi malumat kabi- leyeceksiniz buyurmu, kendisine riklerin bu grleri Furkn suresi
linden olup neredeyse Kurann bize Yahudi ve Hristiyanlar da m ey 7. ve 8. ayetlerinde yle zikredilir:
takdim ettii peygamberi glgede b- Allahn Resul? diye sorulduun- yle dediler: Bu nasl peygamber
rakr mahiyettedir. da, Baka kimler cevabn vermi- ki yemek yer, sokaklarda gezer. Ona,
O kadar ki, zamanla Mslman- tir (Buhar, Ehdisl-Enbiy, 50, tism, beraberinde bulunup uyarak bir me-
lardan bir ksm, onun beer olma 14, 16; Mslim, lim, 6). Hz. Peygam- lek indirilseydi ya. Yahut kendisine
zelliklerini gz ard ederek Hris- ber yine bu bahiste, Hristiyanlarn bir hazine verilseydi veya faydalana-
tiyanlarn Hz. say, Yahudilerin de Meryem olu say abartarak vdk- bilecei bir bahesi olsayd. Onlarn
Hz. zeyri yceltmedeki arlkla- leri gibi beni vmeyin, ben ancak bu grne yine ilahi kitapta, Za-
rn andran anlaylara ynelmi- Allahn bir kuluyum, bana Allahn ten kendilerine hidayet rehberi gel-
lerdir. Hlbuki Yahudiler, zeyir Al- kulu ve Resul deyiniz ifadeleriy- diinde, insanlarn (buna) inanma-
lahn oludur, dediler; Hristiyanlar le ashabn kendisinin beer hususi- larn srf, Allah, peygamber olarak
Mesih Allahn oludur, dediler. Bu yetini ihmal etmemeleri hususunda bir beeri mi gnderdi? demeleri en-
daha nce inkr edenlerin szlerine defalarca ikaz etmitir (Buhar, Ehdi- gellemitir. unu syle: Eer yery-
benzeterek azlarnda geveledikle- sl-Enbiy, 48). lm deinde iken znde yerlemi gezip dolaan me-
ri szdr. Allah onlar yok etsin! Na- de Peygamberlerinin kabirlerini lekler olsayd, elbette onlara gkten,
sl da uyduruyorlar (Tevbe, 9/30) aye- mescid edinen Yahudi ve Nasrya peygamber olarak bir melek gnde-
rirdik (sr, 94-95); Eer peygambe- kayna, hidayet rehberi ve rnek eyden nce bir aile reisidir. Ken-
ri bir melek klsaydk muhakkak ki alnacak ahlk sahibi olarak gnde- disinden evlilik ve aile kurumu-
onu insan suretine sokar, onlar yi- rilmitir (Ahzb, 33/21). na tevik edici pek ok rivayet ak-
ne dmekte olduklar kukuya d- tarlmtr: Drt ey Peygamberin
rrdk (Enm, 6/9) ayetleriyle ce- Mfik bir babayd snnetindendir: Hay, gzel koku
vap verilmitir. Allahn arsn insanla aktar- srnmek, misvak kullanmak ve
Unutulmamaldr ki, beer s- makla grevli olan Allah Resul be- evlenmek. Kimin evlenme klfeti-
t konuma kararak Hz. Muham- er zelliklerini haiz bir insan ol- ne gc yeterse evlensin. Zira (evlen-
medin rol-model alnmasn zorlat- mas hasebiyle bir e, baba, komu, me), gz haramdan son derece me-
ran, hatta imknszlatran anlatm komutan ve liderdir. zetle ortalama neder. ffeti de o nispette muhafaza
ve abartmalar yceltmek veya sayg bir insann hayatnn pek ok safha- eyler (Buhar, Nikh, 15; Nesa, Nikh,
gstermek bir tarafa, ilevi ve rnek snda kendisiyle paralellik kurabi- 13).
alnmas bakmndan onu devre d- lecei zellikleri tayan bir beer- Aile reisi olan Hz. Peygamber ay-
brakmaktan baka bir sonu ge- dir. Dolaysyla insanln, bilhassa n zamanda bir babadr da. Evliliin
tirmez. Aksine yol gstericilii ve da Mslmanlarn insan zellikleri asl hedefi ve meyvesi olan ocukla-
evrensellii anlamnda onun misyo- ahsnda barndran bir peygamberi ra kar derin bir sevgi ve efkat bes-
nunu btnyle ortadan kaldrmak beer olarak rnek almalar ve onun leyerek seviyelerine inmek suretiyle
anlamna gelir. nk insanlar iin gibi davranmalar pekl mmkn, onlarn problemleriyle yakinen ilgi-
rnek alnamayan bir peygamberin hatta gereklidir. lenmitir.
varl ile yokluu arasnda bir fark Onun insan olarak ortalama in- Onun ocuklar kucana alp
yoktur. Hlbuki Hz. Peygamber k- sanlara rnek olmasnn en ak r- sevdiiyle ilgili pek ok rivayet bu-
yamete kadar sadece mminler iin neklerini aile hayatnda grmek lunmaktadr. Nitekim bir defasn-
deil, btn insanlar iin rahmet mmkndr. Zira Allah Resul her da torunu Hasan severken yann-
da bulunan kabile reislerinden Akra
b. Hbis onu grr ve, Siz ocukla-
DERN TARH
Siz ocuklar per misiniz? r per misiniz? Benim on ocuum
ocuklara her daim sevgi ve efkatle yaklaan Allah Resul onlar kucana alp sever, bu haliyle var, hibirini pmedim der. Bunun
Mslmanlara rnek olurdu. zerine o muhatabna, Merhamet
117
ZEL SAYI 5
Onun emriyle...
Bugn 400 bin kilometrelik bir alana yaylm
olan Mescid-i Nebev hicretten sonra
Peygamber Efendimizin emriyle ina edilmitir.
Birok Mslmann ziyaret ettii Mescid-i
Nebevde Peygamber Efendimizin kabr-i
erifleri de yer alyor.
Dedelerin en sevimlisiydi!
Hazarda ve seferde 10 yl Resu-
lullaha hizmet ettim. Yaptm iler,
her seferinde onun istedii ekilde
gereklemedi. Buna ramen bana
bir kerecik olsun ne vurdu, ne kt
syledi, ne azarlad, ne surat ast, ne
de ayplad. Bir kere olsun of dahi
demedi. Yaptklarmdan houna git-
meyen bir ey iin Ne fena yaptn
demedi. Yaptm bir ey iin Bunu
niye byle yaptn?, yapmadm bir
emri iin de Onu niye yapmadn! di-
ye hesaba ekmedi. Hanmlarndan
biri Keke yle yapsaydn! diye m-
dahale edecek olsa Brakn ocuu,
o Allahn murad ettii eyi yapm-
tr derdi (Mslim, Fedil 51).
rnek bir baba olan Hz. Peygam-
ber ayn zamanda bir dede rneklii-
ni de gstermitir. Onun torunlarn
evde bazen srtna, bazen karnnn EN HAYIRLI E
zerine alp elendirdii rivayet edi-
Hz. Peygambere gre erkein hanm zerindeki en nemli grevi onun nafakas-
lir. Hatta zaman zaman camide na-
n temindir: Erkein, hanmna harcad her ey sadakadr. Erkek hanmna su bile
maz kldryorken bile ocuklar iirse onun ecri vardr. Kyamet gn kiinin mizanna konulacak ilk ey, ailesinin
omzunda veya srtnda olurlard. Ni- nafakas iin harcadklardr. (Buhar, Nefekt, 14; Mslim, Zekt, 47). Allah Resulne
tekim Hz. Zeynebden (ra) kz torunu gre erkeklerin en hayrllar elerini memnun etmeye alan, onlar raz edenlerdir:
mme bu ocuklardan biridir. Onu En hayrlnz, ehline kar hayrl olandr. Ehline kar en hayrlnz benim. Yine Allah
namazda omzuna alr, rka gitti- Resul kadnlar Allahn kocalarna emanet ettiini bildirmitir (Tirmiz, Rad, 11; bn
inde yere brakr, kalktnda tek- Mce, Nikh, 50; Eb Dvud, Snnet 16).
rar omzuna alrd (Buhar, Salt 106; Bu sebeple Allah Resul ashabna kadnlaryla ilgili ok hassasiyet gstermelerini
Mslim, Mescid 41). Bir defasnda Hz. istemi; onlara, Kadnlarnz nasl kle dver gibi dvyor, sonra da akam olunca
Peygamber secdedeyken srtna Hz. utanmadan onlarla beraber oluyorsunuz? buyurmutur. Ashabdan bazlar kadnlarn
Hasan (ra) veya Hz. Hseyin (ra) bi- marp fesad artrdklarn syledikten sonra dvme izni istemelerine ise u cevab
nince, ininceye kadar secdeyi uzat- vermitir: Bilin ki, kadnn ancak erlileriniz dver (Buhar, Tefsru Sre 91; Mslim,
mt (Ahmed b. Hanbel, Msned, III, Cennet, 49; Ebu Dvud, Nikh, 43, bn Mce, Nikh 51).
494; Nes, Tatbik 82).
Rivayete gre Resulullah mescit-
te insanlara hitap ederken torunlar nda vahye, vahyin rolne iaret bi olan, yneten, skntlarla kar-
Hasan ve Hseyin gmlekleri iinde edilmelidir. laan, aclar eken, yoksulluu da
de kalka yryerek yanlarna gel- Bizim burada aklamaya alt- bolluu da yaayan, hastalanan ve
diler. Resul-i Ekrem minberden in- mz husus, gnmz Mslman- nihayet len bir peygamber rnek
di, onlar kaldrd, ardndan da y- larna ve btn insanla onun tak- olabilir. nsan olarak biz ancak by-
le buyurdu: diminde peygamberlik ile insan le bir beerle kendimizi zdeletire-
Allahu Tel malnz ve evltla- ynden hangisinin nemli ve nce- bilir, ancak bize benzeyen nitelikle-
DERN TARH
rnz birer fitnedir, diyerek hakika- likli olduu meselesi deil, mesele- re sahip bir insan rnek alabilir ve
ti buyurmutur. u iki ocuun de nin pratik ve gncel boyutudur. onun gibi yaamay hedefleyebiliriz.
kalka yrylerine baktm ve vaa- Sonu olarak gnmz insannn Buna mukabil sradan insan olarak
zm kesip onlar yukar almaktan Hz. Peygamberi anlamas noktasn- peygamberlerin olaanst halleri- 119
kendimi alkoyamadm (bn Mce, da takip edilmesi gereken en nemli ni ve gsterdikleri mucizeleri rnek
Libs 20; Tirmiz, Menkb 30; Eb D- admlardan biri, onun insan-beer alp yaamamz ve uygulamamz
ZEL SAYI 5
vud, Salt 17; Nes, Cuma 30). ynnn ne karlarak takdim imknszdr.
Yukarda verilen rnekler Allah edilmesidir. Zira tebli vazifesiyle g- Asl dikkate alnmas gereken,
Resulnn dorudan beer zellik- revli olmalaryla birlikte peygamber- onlarn birer insan olarak Allahn
lerine iaret eder. Burada yine de ler birer insandrlar. Ayrca insanla- emirlerini gerekletiren sz ve uy-
hatrlatmak gerekir ki, onun gn- rn eitilmesinde Hz. Muhammedin gulamalar, hl ve tavrlar, davran
mz insanna tantlmas ve anlal- Allahn yanndaki makamnn y- ve ahlkdr.
mas iin insan/beer ynnn n celii veya dier peygamber arasn-
Kaynaka:
plana karlmas ilah misyonunun, daki derecesinin byklnden Ahatl, Erdin, Peygamberlik ve Hz. Peygamber in Peygam
risletinin arka plana itilmesi anla- ok, insan peygamber kimlii etki- berlii, stanbul, 2002.
Apak, Adem, Anahatlaryla slam Tarihi I, Ensar Neri
mna gelmez. Mslmanlar iin Hz. li olmaktadr. nk bata da sy- yat, stanbul, 2006; Bir Siyer limi Olarak Muhammed
Hamidullah, Hayat Kiilii ve Dnceleri le Muhammed
Muhammed kendisine vahiy gelen, lediimiz gibi onlar iin kendileri Hamidullah, stanbul, 2005.
Arpagu, Hatice Kelpetin, Osmanl Halknn Geleneksel
gerekletirdii dnmn strate- gibi doan, byyen, yiyip-ien, uyu- slam Anlay ve Kaynaklar, stanbul, 2001.
Beyhak, Deliln-Nbvve ve Marifeti Ahvli Sahi
jisini ve ieriini ilah vahyin belir- yan, hasta olan, evlenip ocuk sahi- bi-era, I-VII, Beyrut, 1985.
ledii, baarsnn temelinde de vah- Bulut, Halil brahim, Nbvvetin sbat Asndan Hiss Muci
zeler, (Baslmam Doktora Tezi), stanbul 2001.
yin bulunduu bir ahsiyet Erul, Bnyamin, Hz. Peygamber in Risleti ncesi Hayatna
Farkl Bir Yaklam, Diyanet lmi Dergi -Peygamberimiz
ve son peygamberdir. Hz. Muhammed zel Says-, Ankara, 2003.
Hamidullah, Muhammed, slam Peygamberi, (ev. Salih
Bunun en ak ia- Tu), I-II, stanbul, 1991.
Karada, Cafer, sbat- Nbvvet ve Peygamberlik
reti Kuran- Ke- ve Hz. Peygamberin Peygamberlii Adl Eser
zerine, Hadis Tetkikleri Dergisi, sy. 1, stanbul,
rimdir ve onun 2003.
en byk muci- Saram, brahim, Hz. Muhammedin Hayatnn
Gncel Sunumu zerine Baz Dnceler,
zesidir. Hz. Mu- STEM, yl. 4, sy. 7, Konya 2006.
Sarm, brahim, Hz. Muhammed i Doru Anlamak
hammedin ge- I-II, Konya, 2005.
Sddk, Mazharuddin, Kurn da Tarih Kavram,
nel hayatndan (ev. Sleyman Kalkan), stanbul, 1990.
bahsedilirken ve-
ya yaad bir h-
dise yazlp anlat-
lrken mutlaka onun Adem Apak
nitelikleri ve davran- Prof. Dr., Uluda niversitesi lahiyat Fakltesi
retim yesi.
HLM AYDIN
RESULULLAH DNEMNDE
EVLLK VE DN
P
M E H M E T A K B A makbas72@hotmail.com
eygamber Efendimiz
[ ] zamannda evlilik
messesesi Kuran- Ke-
rimin ayetleri ve uy-
gulamalaryla ekil-
lenmiti. Hem Kuran-
Sahabeler
DERN TARH
ZEL SAYI 5
DERN TARH
121
korur (bn Mace, Snen, Hadis olanlaryla evlenilmesi gerektiini zerine Cabir, babasnn vefat edip
no: 1846). bildirmitir. Ebu Hureyreden riva- geride 9 kz braktn ve onlara
Bundan dolay sahabe- yet edildiine gre yle buyurmu- bakmas iin bir dul getirdiini sy-
ler birbirlerini evlenmeye tur: Kadn drt ey iin nikhlanr. ler (Buhari, Nikh, 10; Mslim, Rada, 54).
tevik etmilerdir. Hz. Mu- Bunlar mal, nesebi, gzellii ve dini Hz. Aie (ra) bakireyle evlenme ko-
hammed yeni evlenenleri iindir. Sen dindar olan se ki, elle- nusunda yle bir rivayette bulunur:
hayr dualaryla karlard. rin bereketlensin (Buhari, Nikh, 15). Ben, Ya Resulallah! Bir vadiye insen
Abdurrahman b. Avfn En- Hatta burnunun bir ksm kesik, ku- ve orada mahsul yenmi ve yenme-
sardan bir kadnla evlendiini g- la delik ve teni siyah dindar bir ca- mi halde iki otlak bulsan, deveni
ren Hz. Peygamber, Allah evliliini riyenin, dindar olmayan hr bir kad- bunlardan hangisinde otlatrsn? di-
sana mbarek eylesin diyerek onu na tercih edilmesini tavsiye etmitir. ye sordum. Resulullah, Bakas tara-
tebrik etmiti. Hatta mm Eymeni Bunun dnda saliha/iyi kadnlarla fndan otlatlmayan otlakta otlat-
Zeyd b. Harise ile evlendirmiti. evlenmeyi tevik ettiini biliyoruz rm buyurdu (Buhari, Nikh, 4). Hz.
Mikdat ve Zeyd b. Hariseyi evlen- (Snen-i bn Mace Terc. ve erhi, V, 221). Aie bu sorusuyla Hz. Peygamberin
dirirken de yle buyurmutur: On- Efendimiz evlenmeyi arzu eden kendisinden baka bakire biriyle ev-
lar Allah katnda en ereflileriniz ve kimselerin bakire kzlarla evlenme- lenmediini de kastetmiti.
Mslman olarak en iyileriniz ol- lerini tavsiye buyurmutur: Baki- Bu dnemde insanlarn dul kal-
sunlar diye evlendirdim. re kzlarla evlenin! Onlarn azlar masna ok sk rastlanmazd. Hem
daha tatl (tatl dilli), rahimleri da- erkek hem de kadnlarn, elerinin
Neden bakirelerle evlenmeli? ha ok ocuklu ve az mala daha ra- vefat etmesi ya da boanmas duru-
Mikdat, Zbeyr b. Abdlmutta- z kimselerdir (bn Mace, Snen, 1861). munda ok gemeden evlendikleri
libin kz Zbaa ile, Zeyd de Zey- Hz. Peygamber bir gazve esnasnda tespit edilmitir.
neb bt. Cah ile evlendirilmiti (Ce- Cbir b. Abdullaha evlenip evlenme- Onun evlilikte gz nnde bu-
vad Ali, el-Mufassal, VI, 153). Grld diini, evlendiyse kz m, yoksa dul lundurduu dier husus da elerin
zere Resulullah eref bakmndan mu aldn sorar. Hz. Cabir bir du- birbirlerine denk olmasyd. slama
DERN TARH
ycelmeleri ve Allah katnda deer- lu aldn syleyince Hz. Peygamber, gre evlenecek iftler arasnda din-
lerinin artmas iin evlenmelerine Neden bakireyle evlenmedin? Baki- darlk, ahlak gzellik ve kltrel
yardmc olmutu. re olanla evlenseydin birbirinizle a- seviye gibi zellikler gz nnde bu-
Hz. Peygamber kadnlarn dindar ka eder, glrdnz der. Bunun lundurulmalyd.
122
Hz. Peygamber evlenecek olanla-
rn birbirlerini tanmas ve ileride
ZEL SAYI 5
DERN TARH
bndan olduun hlde bunu yapar memitir. slamn
msn diye sorunca o da Hz. Peygam- ilk dnemlerin-
berden iittii u hadisi aktarr: Al-
lah Tel bir kadnla evlenme istei-
123
ni bir adamn kalbine att zaman
artk adamn o kadna bakmasnda
ZEL SAYI 5
hibir beis yoktur (Snen-i bn Mace
Terc. ve erhi, V, 229).
Dn elenceleri
Hz. Peygamber evlenme konusun-
da kzlara bask yaplmamasn em-
retmitir (Buhari, Nikh, 41; bn Mace,
Nikh 12). Sahabeden bir kz amca
oluyla evlenmek istiyordu, fakat
babas onu bakasyla evlendirmi-
ti. Kz, Hz. Peygambere gelip olanla-
r anlatt. Efendimiz, kzn babasn
getirtti ve ona, stemedii hlde mi
onu evlendirdin? diye sordu. Adam,
Evet deyince Hz. Peygamber kza,
Git, nikhn yoktur, dilediinle ev- PEYGAMBERIMIZ
len! dedi (Abdurrezzak, el-Musannef, VI, KIZINI NASIL KUTLADI?
146-147).
Hz. Peygamberin Hz. Ali ve Hz.
Allah mihri Mslman erkekler
Ftmann evliliini kutlamas daha
zerine kadnn bir hakk olarak
farkl olmutu. Hz. Ftma, Hz. Alinin
farz klmtr. Mihr, kadna verilen
evine getirilince orada bulunan Resu-
deerin bir alameti ve Allahn kad-
lullah her ikisine de Kurandan iki sure
na bir mkfatdr. Allah bunun c-
okuyarak dualar etti. Sonra bir kaptan
merte verilmesini emretmektedir abdest alp abdest suyunun birazn-
(Nisa, 4). Hatta boanma durumun- dan onlarn bana serpti. Oray terk
da erkein mihrden vazgemesi, bir etmek zereyken Hz. Ftma gzya-
takva ls olarak kabul edilmitir larn tutamamt.
(Bakara, 37). Bu hususta Hz. Peygam-
Aba altnda be kii
Peygamber Efendimiz abas altna
alarak Hz. Ali, Hz. Ftma, Hz. Hasan
ve Hz. Hseyine dua ettii iin bu
be kiiye Hamse-i l-i Ab denilir.
Bunu temsil eden pene-i l-i aba.
DERN TARH
mine hatundur onun annesi, Bu gelen ilm-i ledn sultandr,
Bu gelen tevhid-i irfan kndr. Merhaba, ey rahmeten lil-lemin!
O sedeften dodu O drdanesi.
Bir ad Mahmud, bir ad Ahmeddir, Merhaba, sensin efial mznibin!
Rebiulevvel aynn nicesi, Varl cmle leme rahmettir. Btn dertlilerin derman sensin,
On ikinci pazartesi gecesi. 125
mine eder vakit oldu tamam, Cmle lemlerin sultan sensin.
O gece ki dodu, O hayr-ul beer, Ki vcuda gele O hayr-l enam. nk nurun ruen etti lemi,
ZEL SAYI 5
Annesi onda neler grd neler.
Susadm gayet hararetten kat, Gl cemalin glen etti lemi.
Dedi grdm, O Habibin annesi, Sundular bir cam dolusu erbeti. mine hatun artm idi hayreti,
Bir acep nur ki, gne pervanesi.
erbeti karmda tuttu huriler, Bir zaman akl gidip geldi geri.
Frlayp evimden kt nagehan, Bunu Rabbimiz gnderdi dediler. Grd gitmi huriler hi kimse yok,
Gklere dek nur ile doldu cihan.
Kardan ak idi ve hem souk idi, Grmedi olunu yalvarrd ok.
Gkler ald, yok oldu karanlk, Lezzeti dahi ekerde yok idi. Bir an yle dnceye dalmt,
melek grdm, elinde k.
tim onu oldu, cismim nura gark, Huriler onu gtrd sanmt.
Biri dou biri batda onun, Edemedim kendimi ben nurdan fark. Drt tarafa bakp edince nazar,
Biri damnda, dikildi Kbenin.
Geldi bir ak ku kanadyla revan, Grd ki bir kede hayrl-beer.
ndiler gklerden melekler saf saf, Arkam svad kuvvetle heman. O ulu, Kbeye kar duruyor,
Kbe gibi klnd evim tavaf. Dodu o saatte O sultan- din, Yzn yere koymu secde ediyor.
Yarlp kt duvardan nagehan, Nura gark oldu, semavat zemin.
Secdede diliyle tahmid ediyor,
Geldi huri bana oldu ayan. Kim olmak isterse ateten necat, Kaldrm parman tevhid ediyor.
Bu hususta derler o dilberin, Ak ile, evk ile etsin salevat!
Dudaklar kprdard, sylerdi kelm
Asiyeydi biri o mehpeykerin. Essalat vesselam aleyke ya Resulallah! Anlayamazdm, ne derdi o hmam
Biri Meryem hatun idi aikr, Essalat vesselam aleyke ya Habiballah!
Essalat vesselam aleyke ya Kulam azna verdim, dinledim,
Birisi hem hurilerden bir nigr.
Seyyidel-evveline vel-hirin. Syledii sz o an anladm.
evre yanma gelip oturdular,
Mahlkatn hepsi sevindi o an, Derdi ki, ya Rab yzm tuttum sana,
Mustafay birbirine mutular.
Dirilip lem yeniden buldu can. Ya lahi mmetimi ver bana!
Dediler olun gibi hibir oul,
Kinattaki her ey edip seda, mmetim dedi sana, O Mustafa,
Yaratlal cihan, gelmi deil.
ararak dediler ki, merhaba! Ver salevat sen de ona, bul safa.
Bu senin olun gibi kadri cemil,
Merhaba, ey l-i sultan merhaba! Essalat vesselam aleyke ya Resulallah!
Bir anaya vermemitir O Celil.
Merhaba, ey kn-i irfan merhaba! Essalat vesselam aleyke ya Habiballah!
Ulu devlet buldun, ey mine sen, Essalat vesselam aleyke ya
Doacaktr senden O hulk-i hasen Merhaba, ey srr- furkan merhaba! Seyyidel-evveline vel-hirin.
Merhaba, ey derde derman merhaba!
Peygamber, Hint yapm kl gibi parltsyla aydnlatan Allahn
yaln bir klcdr beytini okuyunca Resulullah hrkasn karp
omuzlarna koymak suretiyle airi onurlandrr.
DERN TARH
126
ZEL SAYI 5
HLM AYDIN
RESULULLAHIN
DERN TARH
AZZ ARMAANI 127
ZEL SAYI 5
Hz. Muhammedin [ ] hrkasn hediye
ettii Kab b. Zheyr nasl Mslman
oldu? Yazd 58 beyitlik kasidenin
hangi msralar Peygamberimize tesir
etti? Cevab bu muhteem iiri Trkede
yeniden syleyen Prof. Dr. Mahmud
Kayann satrlarnda.
MAHMUT KAYA editor@derintarih.com
T
arih boyunca bana buyruk Hz. Peygamber Medineye hicret iir Bceyre ulanca Efendimiz-
yaayan bedev mrik Arap edince insanlar akn akn slam se- den gizlemek istemedi ve onun hu-
toplumunu Allahn son me- tii halde Ka'b gibi baz airler onu zurunda okumaya balad. Kadeh
saj olan Kuran sayesinde ve Mslmanlar ar bir dille hicve- kadeh sununca sana ikiyi Memun
ok ksa srede dntrp meden diyorlard. Nihayet Efendimiz bun- dizesini duyunca Efendimiz, O
bir toplum haline getirmiti yetim larn yakalanp cezalandrlmasn Memun benim, kendisi yalanc ama
ve ksz Muhammed [ ]. emretti. sz doru dedi. Byle bir davra-
Hz. Peygamberin inanta, duy- Bir gn Ebrakul-azzaf denilen n babamdan grmedim ben ms-
gu ve dncede, topyekn ahlak mevkide srlerini otlatrken kar- ran dinleyince de Evet, babas ve
ve insan deerler alannda gerek- dei Ka'be, Sen koyunlara mukay- annesi byle bir eyi bilmezlerdi
letirdii deiim-dnm, evren- yet ol, ben u zata gidip dinleyeyim, buyurdu.
sel boyutta bir devrim ve tarihin a- neler anlatyor reneyim der ve Bunun zerine Bceyr, kardeine
hit olduu muazzam bir krlmadr. Medinenin yolunu tutar. Bceyr, gelip teslim olmasn, balanaca-
Onun rnek ahsiyetini, gzel ahl- Efendimizi tanynca hemen Msl- n bildiren bir mektup gnderdi ve
kn ve baarlarn dillendiren sz man olur ve geri dnmez. Kardei- Ka'bn iddialarna u iirle karlk
ustas airler, yazdklar mevlid, hil- nin Mslman olduunu haber aln- verdi:
ye, na't ve kasidelerle hem din duy- ca Kab be beyitlik u iiri yazp ona
gusunu, hem de peygamber sevgisi- gnderir: Kim ulatrr Ka'ba syleyeceklerimi?
Memunu eletirmek sen gibiye der mi?
ni gnllere naketmilerdi. Btl dediin o zt, bir Allaha inanr
Cahiliye ve slam dnemde ya- Bceyre bu mektubu iletin ve deyin ki Getirdii hak dinde Lt ve Uzza knanr
Yazk sana vah sana, sznde durmadn ki Vazge artk inattan, geen gemite dursun
am muhadramn airlerinden Akla bize eer sen yapmadnsa bunu Teslim olursan eer, ebed kurtulursun
olan Ka'b b. Zheyr, Mzey- Seni ynlendiren kim, bilmek isteriz onu Bir gn vardr ki, ancak temiz kalpli insanlar
ne kabilesinden air bir Byle bir davran babamdan grmedim ben Kurtulacaktr elbet o gnde Mslmanlar
Benimsemezdi baban byle bir ey, dn
aileye mensuptu. Baba- sen
Zheyrin dini ise din adna bir ardr
Babam Slmnn dini artk bana haramdr.
s Zheyr, Muallaka a- zlecek deilim ayet sen yapmadnsa
DERN TARH
Sultanlarn hrmeti
IV. Mehmed tarafndan yaptrlan
Hrka-i Saadetin d mahfazas.
Bugn Topkap Saraynda
Mukaddes Emanetler Dairesi
envanterine kaytl olarak
sergileniyor.
DERN TARH
MUSTAFA CAMBAZ
129
ZEL SAYI 5
la aydnlatan Allahn yaln bir kl- Asrlarn muhafz le sahbenin slam yayma konusun-
cdr beytini okuyunca Resulullah Abbasi halifelerinden intikal eden mukaddes da gsterdii yiitlik ve mertlik gibi
hrkasn karp omuzlarna koy- emanetler Topkap Saraynda yzyllardr ayn stn vasflarn dile getirmektedir.
ihtimam ve titizlikle korunuyor. Topkap Saray
mak suretiyle airi onurlandrr. Kaside slam milletlerinin konu-
Mukaddes Emanetler Dairesinin girii (stte).
Bu hadiseden dolay edebiyat tari- tuu dillere manzum ve mensur ola-
hinde bu kaside Kasdetl-brde (Hr- rak tercme edildii gibi, dnyann
ka kasidesi) adyla mehur olmu, an- balca kltr dillerine de evril-
cak kasidenin ilk beytindeki Bnet mitir. Birok slam airi iin ilham
Sudu ifadesinden dolay bu isimle kayna olan bu kasideye nazreler
de anlmtr. yazlm, tahmis ve dier nazm e-
Burada u hususu da belirtelim killeriyle yeniden terennm edil-
ki, sonralar Msrl Muhammed mitir. zerine yazlan erhlerin
Bsrnin (. 1296) Efendimiz iin lnda hrkay satn almtr. Da- says 100 civarndadr. Osmanllar
yazm olduu el-Kevkibd-drriyye ha sonra Abbasi halifelerine intikal dneminde Muhammed Busirnin
f mehdi hayril-beriyye adl kasidesi de eden hrka, bugn Topkap Sarayn- ayn adla anlan kasidesi eitli air-
yine Kasdetl-brde adyla anlacak- daki Mukaddes Emanetler Dairesin- ler tarafndan manzum olarak ev-
tr. de korunuyor. rildii halde Ka'b b. Zheyrinki, her
647 senesinde vefat eden airin 58 nedense, evrilmemitir.
Hrkas bize emanet beyitten oluan kasidesi muhteva iti- Sezai Karakoun kendine zg
Emeviler dneminde Muaviye, bariyle ksma ayrlabilir: nazm-nesir aras modern iir tar-
Ka'ba hediye edilen hrkay 10 bin lk 14 beyit nesb, yani airin sev- znda bir denemesi dnda, aa-
dirhem karlnda satn almak is- gilisi Suda olan akn, duygu ve da bir blmn vereceimiz, tara-
temi fakat air, Resulullahn bu sitemlerini dile getiren gazel (tegaz- fmzdan yaplan eviri, sz konusu
aziz armaann dnyalara dei- zl) tarzndadr. 21 beyit, onu sevgi- kasideyi yeniden ina edip gncel-
mem diyerek teklifi reddetmitir. lisi Suda gtrecek devenin ince ve letirme adna bir ilktir. Burada
Kabn vefatndan sonra Muaviye bu ilgin tasvirleriyle alakaldr. Son 29 sunduumuz blm, Kasdetl-br-
kymetli hrkann peine dm, beyitse Efendimizin efkat, merha- denin Efendimizle ilgili son ksm-
vrislerinden, zikredilen para kar- met ve balama gibi meziyetleriy- dr:
Kaside-i Brdeden
Bekle ran ve Bizans
Sra Size Gelecek
39
Haber geldi, Peygamber ceza verecek sana
Ba stne karar, kanm helaldir ona
Bilirim Resulullah daima aftan yana
DERN TARH
DERN TARH
54
Kahraman muhacirin ba dik, gayet vakur
Sanarsn ki zrhn Davud peygamber dokur
Kuanm silahn dilinde tevhid okur
Bekle ran ve Bizans sra size gelecek 131
Allahn vaadi haktr, fetih gerekleecek
ZEL SAYI 5
55
Gayet ska rl o zrh dm dmdr
ie halkalar sanki boum boumdur
Ok ilemez denen zrh ite bu krdmdr
O mbarek sahbe ikmalde kusur etmez
Tam tekmil donanmadan asla savaa gitmez
56
Attklar her okun hedefini bulmas
Mutlu etmez onlar dmann vurulmas
Savatan beklenen ey, barn kurulmas
Hedef Hakkn rzas, baka gaye gtmezler
Malup olsalar bile pek fazla zlmezler
57
Beyaz develer gibi yrrken gayet emin
rpermekte grenler, titremektedir zemin
Gerektiinde serttir, yerine gre nermin
Ashbn tekbirlerle meydana kn
Gren siyah dmann seyreyle kan
58
Ne rknt ne korku lm denizlerinden
Galibiyet sevinci okunur yzlerinden
Yryecek nesiller onlarn izlerinden
Arkadan vurulmann hesab ar olur
Yiitler ya gsnden ya alnndan vurulur
Mahmut Kaya
Prof. Dr., stanbul niversitesi Edebiyat Fakl-
tesi Felsefe Blm Emekli retim yesi.
OSMANLIDA
SEYYDLER VE
ERFLER
DERN TARH
132
ZEL SAYI 5
T
A B D L K A D R Z C A N akozcan@gmail.com
DERN TARH
stnde tutulan life Devrinde ehl-i beyt mensuplar
fey ve ganimetlerden hatr saylr
snn yerine getirilmitir. O dnemde
Hz. Peygamber soyundan ge-
seyyidler hisseler almlar, Emevi-
lerden sonra da almaya
lenlere padiah tarafn-
dan sdt berat ve-
ve erifler, devam etmilerdir. Sey- rilmeye balanm,
133
ZEL SAYI 5
ktkleri, yani ece- afiyet ve maa tah-
dneminde releri kartlm, sisi gibi ayrcalk-
bylece toplumda- lar tannmt.
nakibleraflk ki stn yerlerinin Fatih dnemi-
ad altnda korunmas iin ge-
reken her ey yapl-
nin hzl fetih
hareketleri s-
bir kurumun mtr. rasnda bir s-
himayesine
Nakibleraf l- re kesintiye u-
n tekilatl bir e- ram olsa da,
alnm, gnlk kilde ortaya k
Abbasiler zamannda
ayrcalklar
Bayezid dnemin-
II.
trenlerine
lar teekkl etti. Seyyid- olmu ve ilk maa-
ler ve erifler sadece halk l nakibleraf olarak
kadar mbarek deil, mam- Azam ve Ah-
med b. Hanbel ile nl toplum bi-
1494te bu makama getiri-
len Seyyid Mahmuda gnlk 25
soydan limci bn Haldun dahil ulema, hatta dev- ake tahsis edilmitir. O srada eyhlis-
ZEL SAYI 5
diah bizzat sefere kmazsa kendisi- glsuyu, buhur ikramlarndan sonra sonra gelirdi. Protokoldeki yeri ey-
ni sanca- erifle birlikte alemdar eline verilen menurla tayin ilemi hlislama denk gibiydi ve resm ya-
denilen grevli temsil ederdi. Ancak tamamlanrd. Bu srada srtna fer- zlarda kendisi iin saygl szler kul-
orduyu uurlama trenlerinde mut- ve-i beyza denilen, eyhlislamlara lanlrd.
laka nakibleraf yer alrd. mahsus beyaz cbbe ile erkn krk Nakibleraf, padiaha ilk biat
Resm kyafetiyle iki bayramda giydirilirdi. edenlerden biriydi. Bir baka nemli
terifattaki yerini alan nakiblerafa Nakibleraflk temsil ettii soy protokol grevi bazen yeni padiaha
padiah hrmeten ayaa kalkar, ke- ve yapt grevlerden dolay son kl kuatmakt. Osmanl padiah-
za Bbliye gelilerinde sadrazam derece erefli bir makam olup eski larndan III. Ahmed, I. Mahmud, III.
kendisini ayakta karlard. Kahve, Arap-slam devletlerinde Halifeden Mustafa, I. Abdlhamid ve II. Mah-
MUSTAFA CAMBAZ
DERN TARH
mud nakibleraf eliyle kl kuan- rnda grrlerdi. Hatta Sultan II. Ab- edilirlerdi. Emir Sultan rneinde
mlard. III. Selim ile IV. Mustafaya dlhamid dneminde Yldz Saray grld gibi, Osmanl dneminde
eyhlislam kl kuatmsa da me- civarnda nakibleraf iin zel bir seyyidler ve eriflere emir de deni-
rasim duasn nakibleraf yapmt. mekn tahsis edilmiti. Nakible- lirdi.
Nakibleraf olanlar Ramazann rafn II. Merutiyete kadar bir kalem II. Mahmuddan itibaren nakib-
15. gn yaplan Hrka-i erif ziyare- heyeti vard ve ayl bin kuru civa- leraflarn tuttuu nakibleraf
tine mutlaka katlrlard. Bed-i bes- rndayd. Ayn dnemde maa 5 bin defterlerinden 33 adedi stanbulda
mele denilen, ehzadelerin okuma- kurua karlm ve emrine bir de Meihat Arivinde bulunmaktadr.
ya balama trenine de bizzat itirak zel ktip verilmitir. Osmanl dneminde bu maka-
ederler fakat burada ilk okumay ey- Hz. Peygamber soyundan gelen ma getirilenlerle ilgili iki mstakil
hlislam yaptrrd. seyyidler ve eriflerin her devre zel eser kaleme alnmtr. lki Sahhaf-
Nakiblerafn mutlaka katlmas kyafetleri olurdu. Osmanldan nce- lar eyhizade Ahmed Nazif Efendi
gereken bir baka tren 12 Rebilev- ki devletlerde genellikle yeil, siyah (. 1859) tarafndan Riyzun-Nuka-
vel akam yaplan mevlid treniydi. ve krmz renkli giysiler tercih edi- b, ikincisi ise Topal Rifat Efendi (.
Mahfil-i hmyun altnda yeil per- lirken, Osmanl dneminde hep ye- 1876) tarafndan Devhatn-Nukaba
delerle kapatlan zel bir yerde tek il sark kullanmalar benimsenmi- (st., 1283) adyla yazlmtr.
bana okunan Mevlidi dinlerdi. tir. Bu renk o kadar tutulmutur ki, Nakibleraflk kurumu Hilfetin
lmiye brokrasisinde etkin grev- Mekke emirlii yapan eriflere gn- kaldrlmasyla birlikte tarihe kar-
liler arasnda yer alan seyyidler ve e- derilen mektuplarn keselerinin, hi- mtr.
riflerin sradan ilerle uramalarna latlerin ve pelerin eklindeki st giy-
msaade edilmez, vakf mtevellilii sileri olan harmanilerin bile yeil
gibi erefli ilerde istihdamna zen olmasna zen gsterilmitir.
gsterilirdi. Tarada ayn- vilyet, 18. yzyldan itibaren kazasker-
ayn erf denilen kalburst lerle birlikte ayn resm elbiseyi gi-
kiiler arasnda seyyidler ve erifler yen nakibleraflarn tek ayrc vas-
de bulunurdu. f, kavuklarna sardklar yeil sark
Dier makam sahipleri gibi naki- olmutur. Seyyid ve erifler dn- Abdlkadir zcan
Prof. Dr., Fatih Sultan Mehmet Vakf
bleraflar da ilerini kendi konakla- da yeil sark saranlar iddetle men niversitesi Tarih Blm retim yesi.
Her zaman lmeye
yz tutan insan
ruhunu ayakta
tutmak te
peygamberlerin brakt
miras. Ruhun dirilii, an
zledii, bir trl adn
koyamad, ancak
peygamber izinde
gerekleebilecek
lkdr.
DERN TARH
tibas ettiimiz aadaki satrlar, gnmz insannn modern lerin iinden syrlp kamak ister. Veya daha kts, ruh,
dnyann hercmercinde, neredeyse kaybetmek zere olduu, kabuk stne kabuk balayarak dnyalar. Peygamberler,
Efendimizin [ ] mbarek admlarnn anlamn yakalamamz dnya izgilerini ruha bir disiplin gibi, bir gelime ve olgun-
kolaylatryor. lama sabr gibi, aha kalkan ata sk bir gem gibi yaklat- 137
rrlar. Bylece, ate, kln altnda taze, diri ve canl kalr.
Peygamber, insann ruh katlarn am ve onun her ka- Peygamberin izinde ruh snmeyen bir atetir, dnya da
ZEL SAYI 5
tn iinde bulunduu artlara ayarlamtr. Bir katn dn- onun kl. Daha dorusu, k ve zeytinya.
yaya, bir katn lme, bir katn lmden tesine. Git Arabistana ve oradan azn az kaynak sularnn ze-
Maaradan, lden, en karmak byk kent yaamala- rine eilerek susuzluklarn gidermeye alan hurma
rna kadar insan dncesi, duyarl, skneti, cokunlu- aalarndan sor neye zlem ektiklerini ve neyin d-
u, Peygamber lksnn ve hikmetinin nnde fnilie n grdklerini. Onlar, peygamberlerin zamannn ateini
dnk olmaktan kurtularak Allah sevgisi ve korkusuyla, gzleyen destan nbetileri gibidir.
tevhit ahengiyle, hakikat uuruyla dolu ebedilik artlarna Vahyin ruha ve hayata karmas Peygamber izi budur.
ayarlanr. Hikmet ve mucize, sertlemi ve geleneklemi meta-
nsan bir nemrut atei gibi yakc hle getiren cehalet fizik ve sosyal klelii yumuatp ortadan kaldrmasnda
ve zulm karanlndan kararak vahiy nda bir mira Peygamberin destan klcdr. nsan, o klcn nnde ba
yolcusu gibi yrten, bir inancn aynda ilh gzellik- eerek hr olur.
leri ruhun gdas gibi sindire sindire ilerleten Peygamber rnei peygamber olan ocuklar, despotlarn, tiranlarn
izidir. ve diktatrlerin seraps hayllerinin peinde komazlar.
nsan putlarn kleliinden kurtararak ftratn medeni- elik, cam ve imento iinde ancak, Peygamberin izini
yetini kuran Peygamberdir. gzleyerek, vahiy sevincinden doan mutular, umutlar
nsan, etinden kemiinden frlayan hayllerden, puta ve zikirleri ruhun durmadan yenilenii ve dirilii iin tek-
tapclk hezeyanlarndan artan peygamberlerdir. rarlayarak ayakta durabilir insan.
Topra teyemmm, suyu gusl ve abdest gcyle dona- Her zaman lmeye yz tutan insan ruhunu ayakta tut-
tan peygamberlerdir. mak te peygamberlerin brakt miras.
Ak kanad sevap, kara kanad gnah, kaderinin hzyla Ruhun dirilii, an zledii, bir trl adn koyamad-
zaman iinde uup gitmektedir insan. Kara kanadn yeni- , ancak peygamber izinde gerekleebilecek lkdr.
leyen eytandr, ak kanadn da peygamberlerdir insann. Genliin isyan, anarisi, bakaldrmas, nihilizme ve
Dklen kara kanat yerine ak kanat takmaya alanlardr romantizme batk olan da, bilmeden bu izi aramaktan,
insana onlar. ararken izi daha ok kaybetmekten baka bir ey deil.
Beyaz, siyah, sar, Asyal, Afrikal, Avrupal fark olmak- Peygamber ve ocuk Bu tabloyu ortadan krm olan
szn insann insan olmasn n plana karan bir medeni- insanlk, daha nice zaman azap ekecektir.
yeti haber veren ve gerekletirenlerdir onlar. Sezai Karako, Stun: Gnlk Yazlar II, Dirili Yay., st., 2015.
Zaman, atlarnn ayaklar altnda kum gibi nlad.
Hicret
DNYA TARHN
DETREN
KUTLU YOLCULUK
DERN TARH
138
Hicret bir
grup insann
ZEL SAYI 5
bir ehirden
dierine g
deildi sadece.
irkin keskin
karanln kran
bir dolunayd.
nce Yesribi
Medine yapan,
sonra da btn
Arap yarmadasn
slamn beii
haline getirerek
yeryzne slamn
yeil bayran
yayan kutlu bir
yolculuktu.
139
DERN TARH
ZEL SAYI 5
B
A D N A N D E M R C A N adnandemircan@gmail.com
az olaylar sonraki dnemler zerinde amalarn anlatt. Bunun zerine el-Ber b. Marr Resu-
byk etkiler brakarak adeta tarihin lullaha iman ve tasdik ile cevap vererek yle dedi: Ey Al-
mecrasn deitirir. Hicret bunlarn lahn Elisi! Biat ettik. Biz de istiare ehliyiz; bunu bykle-
banda gelir. Hz. Peygamberin [ ] rimizden miras aldk.
Hz. Ebubekir (ra), onun azatls mir Yesrib ve evresinden gelenler ciddi bir sz vermiler,
b. Fheyre ve klavuzlar -bir m- Mallarn telef olmas ve erafn ldrlmesi pahasna bi-
rik olan- Abdullah b. Uraykt ile Mek- le olsa Resulullah kabul ediyoruz demilerdi. Onlarn bi-
keden Yesribe yapt mtevaz yolcu- atndan sonra Allahn Elisi birka ay iinde Mekkeden
luk slam medeniyetinin gelimesinde ayrlabilen Mslmanlara hicret etmeleri talimatn ver-
kritik bir aama olduu gibi insanlk di. Ailelerinin basksndan dolay gidemeyenler dnda
tarihinde de bir dnm noktasdr. hemen herkes hicret etti. Hz. Ebubekir ve Hz. Ali (ra), Hz.
Hz. mer (ra) devrinde bir takvim balangc belirleme Peygamber tarafndan bekletilmiti. Hz. Ebubekir, Hz. Pey-
ihtiyac ortaya kmt. Yazmalarda takvim balangc gamberden hicret iin izin istemi; ancak o kendisini ima
iin farkl tarihler kullanldndan karklklar kyordu. ederek Allah Telnn ona bir yol arkada vereceini um-
Hz. mer ashabn ileri gelenlerini toplayarak bir balang duunu ifade etmiti.
belirlemek gerektiini syledi ve nerileri dinledi. Farkl Mrikler Mslmanlarn Yesrib ve civarndaki kylere
olaylar zerinde durulsa da mzakereler neticesinde hicre- yerletiklerini duyunca tedirgin oldular. nk hicret yur-
tin takvim balangc olmasna karar verildi. nk hicret
hak ile btl birbirinden ayran bir dnm noktasyd. Na-
sl m?
Tebliin 6. ylndan itibaren hem Mslmanlara, hem
DERN TARH
DERN TARH
gamberi ldrmek zere evine yneldi. Hz. Peygamber ise
onlar yanltmak amacyla yatana Hz. Aliyi yatrmt.
Mrikler nce Resulullah evinde ldrmeyi dndler;
ancak eve girip hane halkndan birini ldrmenin Araplar
141
arasnda byk bir ayp olduunu hatrlayp vazgetiler ve
sabah bekleyip evden ktnda ldrmeye karar verdi-
ZEL SAYI 5
ler. Gn aydnlandnda Hz. Peygamberin yatandan Hz.
Alinin kalktn grdklerinde oktan i iten gemiti.
Akllarna hemen Hz. Ebubekirin evinde olabilecei gel-
di. Fakat gidip orada da olmadklarn rendiler. Yesribe
gideceklerini dnerek yola dtler; ancak bu abalar
sonu vermedi. Aramay hzlandrmak zere Hz. Peygam-
berin bana dl koydular: onu l ya da diri getirene 100
deve verilecekti.
Mekkelilerin dl hevesiyle seferber olup ehrin her tara-
fn aradklar srada Hz. Peygamber ve Hz. Ebubekir ge-
ce Sevr Dandaki maarada kaldlar. Hz. Ebubekirin sr-
lerine obanlk yapan azatls mir b. Fheyre onlarn ayak
izlerini kaybetmek iin sry maarann civarnda otla-
tyordu. Ayrca st ihtiyalarn da karlam olacaklard.
Hz. Ebubekirin olu Abdullah da Mekkede olup bitenler
hakknda istihbarat topluyor, gndz bir yolunu bulup bilgi
veriyordu. Mrikler iz srclerin de yardmyla Hz. Pey-
gamberi her yerde aradlar ancak bulamadlar. Hatta Sevr
Danda sakland maaraya kadar gelip burada olmad-
n dnnce geri dnmlerdi.
Nihayet ortalk sakinleti ve Abdullah b. Urayktn k-
lavuzluunda yola ktlar. Hz. Ebubekir, Resulullahn
dn konuuyorlard. Bu srada
zerghlar kullanmadlar. 12 Reb- dim.
Hz. Ebubekiri bir tela ald. Hz.
levvelde Yesribin gneyindeki Kub Hz. Peygamberin Yesribe ulama-
Peygamber ise onu sakinletirmeye
kyne ulatlar. Buras Mslmanlar- s ehir iin olduu kadar btn dn-
alyordu. Hz. Ebubekir maa-
dan birok kiinin ikamet ettii bir yer- ya iin de byk bir gnd. Yesrib artk
radan darya bakp mriklerin
di. Allahn Elisi, burada ksa sre kal- Mednetn-Neb [Peygamberin ehri]
ayaklarn grdnde heyecanla,
dktan sonra Cuma gn Yesrib kyne olmutu. Bundan sonra bu isimle, daha
Ey Allahn Resul! Ayaklarnn
gitmek zere yola kt. Yolda Rnn sonra da ksaca Medine diye anlacakt.
aasna baksalar bizi grecekler
Vadisinde ilk Cuma namazn eda etti. Hz. Peygamberin devesinin kt
dedi. Bunun zerine Hz. Peygam-
Evs ve Hazrec kabilelerinin boyla- arazi Esad b. Zrrenin velayeti altn-
ber, Ey Ebubekir! ncleri Allah
r Allah Elisini mahallelerinde misa- daki iki yetim ocua aitti. Buras hur-
olan iki kii hakknda niye endie
fir etmek istiyorlard. Kubdan hareket ma kurutmak maksadyla kullanl-
duyuyorsun? diye cevap verdi
edince Beni Slim kabilesi mensuplar yordu. Bir kesinde kk bir mrik
(Buhar, Fedill-Ashb, 2). Bu olay
yolunu kesip devesinin yularndan tu- Kuran- Kerimde yle anlatlr:
mezarl vard; bir tarafna da Esad k-
tarak, Sayya, hazrla, silaha ve gce Eer siz ona (Resulullaha) yardm
k bir mescit yapmt. Esad, arazinin
buyurun ey Allahn Elisi dediler. Re- etmezseniz (bu nemli deil); ona bedelini kendi malndan demek iste-
sulullah da, Devenin yolunu kesmeyin! Allah yardm etmitir. Hani kfirler diyse de Allah Resul bunu kabul etme-
O, grevlidir buyurdular. Beni Hris b. onu, iki kiiden biri olarak (Ebubekir di. Hz. Ebubekirden ald bor parayla
Hazrec ailesi de davet edince Resulul- ile birlikte Mekkeden) karm- kendisi satn ald. Hemen sonra Mes-
lah onlara da ayn cevab verdi. Nihayet lard. Hani onlar maaradayd; o, cid-i Nebev ve bitiiinde Hz. Peygam-
deve Mescid-i Nebevinin ina edilecei arkadana zlme, nk Allah ber iin odalar ina edildi.
yere kt. nsanlar Resulullahn ken- bizimle beraberdir diyordu. Bunun Hz. Ali verilen grevleri yerine geti-
dilerine misafir olmas iin onunla ko- zerine Allah ona (sknet sala- rerek Kub kyndeyken Hz. Peygam-
nuuyorlard. Ebu Eyyub Hlid b. Zeyd yan) emniyetini indirdi; onu sizin bere yetimiti. Hz. Peygamber mesci-
(Eyp Sultan) gelerek Resulullahn y- grmediiniz bir ordu ile destekledi din inasndan sonra ailesini Medineye
kn indirdi ve onu evine ald. Bunun ve kfir olanlarn szn alaltt. getirmeleri iin azatllar Zeyd b. Hri-
zerine Resulullah, Kii, yk ile bera- Allahn sz ise zaten ycedir. Allah se ile Ebu Rfii Mekkeye gnderdi. Bu-
berdir dedi. Esad b. Zrre gelip onun stndr, hikmet sahibidir (Tevbe nun iin Hz. Ebubekirden 500 dirhem
devesinin yularndan tutarak gtrd. 40). bor alm, ayrca kendilerine iki deve
vermiti. Hz. Ebubekir de o- li bir ksm hicretle ortadan
lu Abdullaha haber gndere- kalkacakt. Mekkede mrik-
rek ailesini getirmesini istedi. ler Resulullahn tebliini en-
Zeyd b. Hrise, Hz. Peygam- gellemek iin birok yntem
berin hanm Hz. Sevde, kzla- denemilerdi. Oysa hicretten
r Ftma ve mm Glsmu, sonra Medine ve civarnda teb-
kendi hanm mm Eymen li faaliyetleri kolaylat. Medi-
ve olu smeyi Medineye neye g eden Mslmanlar
getirdi. Mekkeliler onlarn e- hem ekonomik bamszlkla-
hirden ayrlmalarna engel ol- rn elde ettiler, hem de Mek-
mamlard. Hz. Peygamberin kedeki mriklerle mcade-
kz Hz. Zeyneb, teyzesinin o- le ederken onlarn ekonomik
lu olan ei Ebl-s b. er-Reb kaynaklarn vurma imkn-
kendisine izin vermedii iin na sahip oldular.
hicret edemedi. Onun hicreti Hicret sonucunda Medi-
ancak Bedirden sonra mm- nede meydana gelen sosyal de-
kn olacakt. iim, inan esasna dayal bir
toplumun zuhuruna hizmet
Yeni bir sayfa etti. Bir baka ifadeyle, Ms-
Hz. Peygamberin hicreti lmanlarn Medinede oal-
Kureylileri ok rahatsz etmi- Geit vermeyen tabi bekiler mas ve aralarnda kardelik
Yaygn inana gre mriklerin ke bucak
ti. Mslmanlarn Medinede akdinin yaplmas kabilecilik
arad Hz. Peygamber ile Hz. Ebubekiri
barnmasn engellemek ze- Sevr maarasnda grmelerini engelleyen anlaynn zayflamasyla so-
re hemen giriimlere balad- gvercinlerin ve rmcek ann temsili bir resmi. nuland.
lar. Bu amala o srada Medi- Hicret srasnda Medinede
DERN TARH
nede sz dinlenir biri olan hatrsaylr bir potansiyele sa-
Abdullah b. beye tehditkr bir mektup yazdlar. Ya Hz. hip olan Yahudiler, Evs ve Hazrec arasndaki mcadelede
Peygamberle savaarak onu ldrmelerini veya ehirden - taraf olarak fitneye sebep oluyorlard. Hz. Peygamber Medi-
karmalarn, aksi takdirde Mekkelilerin kendilerine sald- neye geldikten sonra Yahudilerin ok az slam seti. ou
143
rp erkeklerini ldreceklerini, kadnlarn da cariye olarak tevhidin yannda yer alarak irkle mcadele edeceklerine,
alacaklarn yazdlar. Bu mektup bn beyin de iine geli- mriklerden yana tavr takndlar.
ZEL SAYI 5
yordu. nk Hz. Peygamberin Medineye geliiyle onun Bununla birlikte hicretten ksa sre sonra Resulullah
Medinenin lideri olma projesi suya dmt. Ancak mek- Yahudilerle Medine szlemesini imzalad. Bylece onla-
tup Medinelilerle mzakere edilirken Hz. Peygamber bu ge- r slam mmetinin yannda kendi deerlerini koruma ve
limeden haberdar oldu; bn beye giderek herhangi bir yaama hakkna sahip, ayr bir cemaat olarak kabul etti. Ya-
olumsuz davrana kalkrsa zararl kacan syledi. Bu hudilerle yaplan anlama Medine devletinin temelini att
srada Medinede hatr saylr bir g haline geldikleri iin gibi Yahudileri de bu devletin en nemli unsurlarndan biri
Abdullah b. bey Mslmanlara kar harekete gemeyi d- haline getirmiti. Bu uygulama sonraki devletler iin de bir
nemezdi. rnek tekil edecekti.
Hz. Peygamber hicret ederken btn imknlarn kulla- Hicrete kadar Hz. Peygamberle yrttkleri faaliyet-
narak ve gizlenerek bu yolculua kmt. Yolculuktan n- lerde nemli bir baar elde edemeyen mrikler sonunda
ce yerine Hz. Aliyi yatrmas, Medineye hicret edecei hal- Mslmanlarla etin bir mcadeleye giritiler. Mekke dne-
de nce gneye giderek dman artmas ve maarada minde sorun sadece Kureyin i sorunuydu. Hlbuki hicret-
bir sre saklanmas, devaml kullanlan ve bilinen yollarn ten sonra daha geni bir blgeyi ve daha ok kabileyi ilgilen-
dndaki tali yollar tercih etmesi insanlara zorlu ilerinde dirir oldu. Bu da mriklerin iini zorlatrd.
gerekli tedbirleri aldktan sonra tevekkl etmeyi reten Kukusuz hicretin etkileri bunlardan ibaret deil. Hem
rneklerdir. gerekletii dnemde, hem de sonrasnda toplumu dn-
Hicretin ok nemli neticeleri olmutur. Her eyden n- tren ve slam medeniyetinin inasndaki temel duraklar-
ce Mslmanlarn mmet olma sreci bu hadiseyle hzlan- dan biri olan hicret, byk olduu kadar mtevaz bir hadi-
d. Resulullah, Mekkede mmetini oluturmak iin faali- se olarak tarihteki anl yerini almtr.
yetler yrtm ancak bu Medinede mmkn olabilmitir.
Kaynaka:
Hicret Mekkede mustazaf olan Mslmanlarn izzet bul- Demircan, Adnan, Nebevi Direni Hicret, st., 2015.
bn Sad, Ebu Abdullah Muhammed b. Sad b. Men (. 230/845), Kitbt-Tabakti l-Kebr, thk.
masn salamtr. Mslmanlarn bu durumu Kurn- Ke- Ali Muhammed mer, Kahire 1421/2001 [Trke evirisi: Siyer Yay., 2014].
rimde u ayette vurgulanr: Bir zamanlar azdnz; yery-
znde hrpalanan (gszlerdiniz). nsanlarn sizi kapp
gtrmesinden korkuyordunuz. Allah sizi barndrd, sizi
yardmyla destekledi, sizi gzel eylerle besledi de, kre-
desiniz (Enfl 8/26).
Adnan Demircan
slamn kitlelere ulamasnn nndeki engellerin nem- Prof. Dr., stanbul niversitesi lahiyat Fakltesi retim yesi.
HZ. MUHAMMEDN
MEDNES
PEYGAMBER VE EHR
R
TA H S N K O Y T kocyigitt@gmail.com
inasyla ehir zinin tespitiydi. Zira Efendimizin ikmet ede- zellikleri) hakknda bilgi sahibi ol-
cei yer Medinenin merkezinde olmalyd. duu, nereye yerleecei konusunda
planlamasnn Bu konuda Efendimizin devesine rol bien ri- kesinlemi bir fikrinin bulunduu,
en azndan Ensar ile baz alternatifler
vayetler fazlaca hret bulmutur. Tarihilerin
ilk somut ou, Resulullahn Kubdan kn, Ben M- zerinde durduu akla gelmektedir.
DERN TARH
145
ZEL SAYI 5
IRCICA Arivi.
plmasn emretti (Buhr, Salt, 48, Bu mevkinin nfusu kalabalk olduu na olacakt. Nitekim Resul-i Ekrem,
Menkibul-Ensr, 45-46; Mslim, Mescid, iin gnbegn artacak hicret dalgala- geici ikmet iin setii Ebu Eyyb
9; Eb Dvd, Salt, Bab: 12 vd). rna kar, blgesel ve demografik b- el-Ensrnin evindeki artlar hazr-
zetleyerek aktardmz bu riva- ymeye elverili deildi. Oysa Medine landktan ksa bir sre sonra mesci-
yetlere gre Hz. Peygamber mescit ovasnn gneyinden kuzeye doru din yapmna giriecekti.
yerinin seimi ve bir bakma ehir gidildike nfus younluu azalyor- Hz. Peygamberin mescidi, be va-
merkezinin tespiti hususunda azam du. zellikle Hazrecin mahalleri ara- kit ve cuma namazlarnn klnd
tedbir ve dikkat gstermitir. Bu yz- snda daha ok bo ve geni alan bu- bir mbed olarak ksa zamanda top-
den ehrin merkezinde meskn ve ak- lunuyordu. Ayrca merkez caminin lumun ruh, sosyal ve siyas ihtiya-
rabalk ba bulunan Neccaroullar- ina alan ve Muhacirlerin iskn edi- larn karlamak iin ona bitiik baz
na haber gndererek onlardan oluan lecei blgenin, genelde ehrin ta- yaplarn ats altnda farkl aktivi-
byk bir koruma ordusuyla ehrin mamnn arsa ve nfus bakmndan telerin yapld bir toplum merkezi,
merkezine intikl etmitir. Muhteme- gelime ve bymeye uygun artlar adeta ehrin kalbinin att mekn
len Medinedeki hayatnn ilk gnle- haiz olmas gerekiyordu. oldu. Cami, ayn zamanda Hz. Pey-
rinde mrik ve Yahudi ounluktan Hz. Peygamberin Medineye sun- gamberin hkmet mahalli, eitim
gelebilecek herhangi bir suikast teeb- duu ilk armaan Mescid-i Nebevdir. merkezi, zaman zaman bir tbb m-
bs ve tehlikesine karlk Neccaro- ehrin olmazsa olmaz, merkez cami- dahale, tedavi, rehabilitasyon, refah
ullarnn glerini ve desteklerini yi ina etmekle, ehir planlamasnn merkezi ve Habe heyetinin folklor
izhar etmi oluyordu. ilk somut admn da atm oluyordu. gsterisi gibi baz meru elence fa-
Resulullahtan nce Medineye hic- Bylelikle caminin fizik varl bir aliyetlerinin sergilendii yer olarak
ret eden Muhacirler genellikle Asabe, sembol haline gelecek, gelecekteki s- da grev yapyordu. Medinenin geli-
liye ve Kub blgelerine gelmilerdi. lam ehirlerinin inanda ilham kay- iminde cami kompleksinin etkisi,
onun evresinde tam bir halka eklin- di. Yani Muhacirler merkezden tecrit
de byyen ehrin ekirdei oldu.
MEDNEDE edilerek gettolar oluturulmad. Re-
Caminin dou duvarnn dna ev EVRE SALII sullahn evsiz ve bekr Muhacirleri
halk iin odacklar ina edildi. By- unutmayp onlar iin caminin kuzey
Medinede evre salna dair
lece idarecinin resm ikmetgh eh- duvarnn kesine glgelik bir yap
gelimeler de bu dnemde grl-
rin merkez camiine eklemlenmi kurduunu syleyelim.
meye balad. Balangta evlerin
oldu. Bu gelenek sonraki Mslman Hz. Peygamber Medineye gelen
iinde mstakil hellar yoktu. ehir
idareciler tarafndan takip edildi. Ka- halk hanedeki hely yabanc mil-
misafir ve elileri genellikle Mescid-i
natimizce dzenlemenin arkasnda letlerin deti sayar, dardaki belirli
Nebevde arlyordu. Bunun dnda
eriilebilirlik, sorumluluk kaygs ve meknlar tuvalet olarak kullanrlard. Neccaroullarndan Ramle bnt. el-H-
effaflk dncesi yatmaktadr. Hz. Kaynaklar Mslman hr kadnlar iin risin evi, Drul-Kbr olarak tan-
Peygambere ulamak isteyen bir kii, rtnme ile ilgili ayetlerin nuzln- nan ancak zamanla Drul-Edyf
Medinenin en merkez, stratejik ve den sonra Medinelilerin evlerinin adn alan Abdurrahman b. Avfn,
fonksiyonel konumuna sahip olduu yaknlarna tuvalet ina ettiklerini dile mlkiyeti Mahreme b. Nevfele ait
iin genellikle onu ya mescitte, orada getirir. Nitekim Hz. Peygamber ve olup Drul-Kurr olarak bilinen Ab-
deilse bitiikteki evinde bulabilirdi. ailesinin kulland tuvalet Hz. Aienin dullah b. mm Mektm ve Musab
Hz. Peygamber, insanla tabiat (ra) hcresinin arkasndayd. b. Umeyrin, Zeyd b. Ubadenin, Mik-
kaynaklarnn Allahn bir ltfu ol- dat b. mrn ve Ferve b. Amrn evi
duunu retmitir. Buna dair szle- misafirhane olarak kullanlmtr.
rinin dnda, Medineyi planlarken mizliinin yannda yollarn ve ehrin ehrin iki nemli geim kayna
tabii evrenin korunmasna ynelik ortak meknlarnn da temiz tutul- ziraat ve ticaretti. Hz. Peygamber Me-
uygulamalaryla insanla klavuzluk masn tavsiye etmitir. rnein Me- dineye varr varmaz srarla insanla-
yapacak ilke ve retileri miras brak- dinede Biru Bida denilen yeri p
mtr. Nitekim dedesi Hz. brahimin toplama blgesi olarak belirlemiti.
(as) Mekkede uygulad harem an- Medine skinlerini bulac hastalk-
DERN TARH
DERN TARH
tadr. sahabeden vefat edenler oalnca du. Bylece Resulullahn ehirdeki
Mescidin kaplarndan balayan bu Baki mezarl geniletildi. Medinede evleri birbirine kk sokaklarla ba-
yollar, mabedin evresinde meskn Uhud ehidlerinin defnedildii me- layarak Medinenin evresindeki da-
Muhacir ve Ensarn evlerine uzan- zarlk dnda Medinede Muhacir ve nkl ehir merkezine topladn
147
yordu. rnein mescidin dousun- Ensar mahallelerinde de kabristanlar ve bunlar ana yollara birletirdiini
da yer alan 5 zira (~2,5 m) geniliin- vard: Ben Hatme, Ben Seleme, Ben gryoruz.
ZEL SAYI 5
deki Zukak- Baki Hz. Ebubekir (ra) Selm, Ben Beyza, ve Kuba mezarlk- Elbette Efendimizin Medinedeki
ve Hz. Osmann (ra) evinin arasnda lar gibi (Semhd, Vef, III, 872-888, 941). uygulamalar saydklarmzla snr-
olup buradan Baki mezarlna, ora- Ayrca ehrin Yahudi skinlerinin de l deil. Ancak bu kadaryla bile g-
dan da Snh mahallesine ilerliyordu. kendilerine has mezarlklar mevcuttu nmz ehircilii asndan rnek
Burada ayrca Zukak- Mensi vard. (Taber, Tarih, II, 593) Ancak Yahudiler alabileceimiz pek ok husus olduu
nsanlar gece kaz-y hcet iin bura- Medineden karldktan sonra bura- ak.
lara defin yaplmad biliniyor.
Kaynaka:
Buhr, Eb Abdillah Muhammed b. smil (. 256/870), el-
Cmius-Sahh, II. Bask, I-VI, st., 1992.
bn Him, Eb Muhammed Abdulmelik b. Him (.218/833),
Kub Mescidinin Osmanl es-Siretn-Nebeviyye, thk: Muhammed Fehm es-Sr-
cn, I-IV, y.y., t.y.
devrine ait bir plan. Kka, Mustafa Sabri, Chiliyye den Emevler in Sonuna
Kadar Harameyn, st., 2003.
Matar, Cemluddin (. 741/1340-1) et-Tarf bi m Enise
ti l-Hicre min Melmi Dri l-Hicre, nr: S. Abdulfetth,
Mekke, 1997.
Mercn, Eb Muhammed Affddn b. Abdillah b. Abdilmelik,
(.770/1368), Behcetn-Nfs ve l-Esrr f Trhi Dri l-
Hicretin-Nebiyyi l-Muhtr, thk: Muhammed Abdlvah-
hb Fazl, I-II, Beyrut 2002.
Samarr, Halil brahim-Sir Hmid Muhammed, Mezhi-
ru l-Hadariyye f Asrinn-Nbvve (h. 1-11/m.622-632), I.
Bask, Musul 1984.
Semhd, Ali Nuruddin b. Abdillahbeyr, (. 911/1506), Vefu l-
Vef bi Ahbri Dri l-Mustaf, thk: Muhammed Muhyid-
din Abdulhamd, I-IV, Beyrut 1984.
Taber, Eb Cafer Muhammed b. Cerr (. 310/922), Trihu
-mem ve l-Mlk (Trhut-Taber), thk: Muhammed
Ebl-Fadl, I-XI, Beyrut t.y.
Tirmz, Eb sa Muhammed b. s (. 279/892), Snen, II. Bask,
I-V, st., 1992.
Tahsin Koyiit
Yard. Do., Dokuz Eyll niversitesi lahiyat
Fakltesi retim yesi.
Ezel ve ebed Sultannn turas
DERN TARH
148
ZEL SAYI 5
O
U U R D E R M A N ugurderman@hotmail.com
DERN TARH
irerek XIX. asra kadar gelmi, nihyet Sultan II. Mahmud tarafndan iin-
tarafndan kurulan deki ilk yap korunarak- yenilenmitir. Binlarn dna konulmas mtad
Kub Mescidi
olan kitbe2 de stanbulda cel talkn byk ismi Yesrizde Mustafa zzet
efendiye (stanbul, 1770? -ayn yer, 1849) bu srada yazdrlp mermere ile- 149
ZEL SAYI 5
rafndan 1984 ylnda yktrlp geniletilerek yeniden bin edilmi; kap-
snda mevcut kitbe de bu arada ortadan kaldrlmtr. 1980de Medneyi
yeniden yaplm, ilk ziyretim esnsna fotorafla -iyi ki- tespit ettiim bu kitbe, resmiyle
kapsndaki
birlikte aada tantlacaktr. Mescidi ve kitabesini grmeme vesile olan
Medine mcvirlerinden Konyal Abdullah Rza Beyi de burada rahmetle
edilmitir. 1980
lah ulu kitabnda buyurdu: giri cmlesiyle birlikte, yukarda bahsolunan
yetin (IX, 108) cel slsle muhtemelen Him Efendi (. stanbul, 1845)4
ylnda Medine tarafndan yazlm olan- asl burada yeralmtr. imdi, kitabedeki Trke
metnin okunuuna gelelim: Son msrnda ebced hesb ile 1245/1829 yln
ziyaretinde kitabeyi gsteren bu manzme, Sultan II. Mahmud devri devlet riclinden ir Per-
tev Paa (Darca, 1786-Edirne, 1837)5 tarafndan kaleme alnmtr:
fotoraflayan mml-Mslimn, h- Cihan, Sultn Mahmd Hn,
kaleminden ift
tip b mubrek mescidin vranln, derhl
Buyurd, hsn-i mr ile ehl-i Taybeyi, dild.
150
ZEL SAYI 5
4 mefln vezniyle yazlan bu kitbeyi zamnmzn di- le yazlm iki satrdaki drt msrda yeralan ifdeden bu
liyle yle mnlandrabiliriz: turann kif adndaki bir turake tarafndan ekildiini
(Mslmanlarn imm ve cihnn h Sultan Mahmud reniyoruz:
Hn ki hilfet kendisinindir ve huyu balamaya alktr- Sezdr zb-i tk-i ar- l olsa b tur
bu mubrek mescidin vranln iitip, derhal gerekle- Ki nm- Hazret-i hineh-i Taht- Risletdir,
tirdii bu gzel mr ile Mednelilerin gnln sevindirdi.
ekilsin dest-i pr-crmmle kif, haredek byle,
Tesis yetinin (Kuran- Kerm, IX, 108) hakknda indirildi-
Elimde zver-i menur- mmd-i efaattir.6
i sylenilen bu mescid, onu yenileyen Pdiahn da dee-
rini gsterir. Rabbim! Bu mabed, ihtiya duyanlara secde Sultan II. Mahmudun turas ise kitabenin altna yerle-
yeri olduka, o Pdiahn varlyla din ve devletin ayakta tirilmitir ki, bunun hemen dibindeki turake imzs ak-
kal istikllini srdrsn. Pertev! Tam trihini yazp - a okunamamakla berber trih tibriyle- Him efendi
kr secdesine kapandm: Bu mescid harb olmuken, Sultan tarafndan ekildii anlalyor.
Mahmud Hn onu mmur eyledi. Allah, gnahkrlnn Hat sanat cihetinden bakldnda, stanbulda birok
aff iin yalvaran Yesrolu Mustafa zzetin ve babasnn emsli bulunabilecek olan Kub Mescidi kitbesi, ancak
gnahlarn balasn.) u noktadan dikkatimizi zerine ekmektedir: Osmanl
Kitbenin stndeki beyz ksmda Lilhe illAllah- kitbelerinde 18. yzyldan bu yana allagelmi olan ter-
la balayan cel sls satr ise, Muhammedr-Reslullah tip, kitabenin st ortasna beyz bir sha iinde devrin pa-
sallallah aleyhi ve sellem turasyla kelime-i tevhde ta- diahnn turasnn yerletirilmesidir. Lkin, Kub Mes-
mamlanmaktadr. Turann altna kavisli olarak cel talk- cidinin bizzat slm Peygamberi tarafndan kurulmu
DERN TARH
151
ZEL SAYI 5
olduu dnlerek, bunun kitbesin- NOTLAR da en stte bulunuu yznden, yukardaki ktay
fotoraftan okumaya muvaffak olamadm, byte
de Osmanlya has slm bir nezket 1 Hicretin gerekletirildii 622 senesindeki yerleime yardmyla da ancak tura, Hazret-i ehinh, ekilsin
gre Mednenin haylca dnda kalan Kub ky ve bu kelimelerini skebildim. Daha sonra, bu ktann da trih
gsterilmitir: Zaman sanki asr- sa- mescid hakknda bkz. Eyb Sabri, Mirtl-Haremeyn, mazmesinin iri Pertev Paa tarafndan yazlm olmas
det, yni Hz. Peygamberin devri imi II, 1260-1261, stanbul, 1304; Ali Himmet Berki & Osman cap ettiini dndm ve okuyabildiim o kelimeyi
Keskiolu, Hazret-i Muhammed ve Hayt, Ankara, 1960, anahtar edinerek divann taradmda, aradm ktayla
ve mescid de aynen o mescidmi gibi, s.189-190; Muhammed Hamdullah, slm Peygam- karlatm (s.59-60). Fotorafta aka okunamayan
stne slm Peygamberi adna tu- beri-Hayt ve Eserleri, I (trc. M.Said Mutlu), stanbul, kelimeleri karineyle dvandan tkip ettiimde, kitabedeki
1967, s.113-114, II (trc. M.Said Mutlu & Salih Tu), ekilsin kelimesinin aslnda ekildi olduunu grdm;
ra konulmu ve Osmanl pdihnn stanbul, 1969, s. 77,229. lkin mnya uygun geleni ekilsindi. Pertev Paa,
2 Kitbeleri ikiye ayrmak mmkndr. Bir ksm sanat bu ktay Kub Mescidi turasyla hi mnsebeti
turasna, Peygambere hrmeten an- endiesinden uzak, alelde harflerle yazlarak zenil- bulunmayan- Farsa: n kta betur-y kif Efendi
cak kitabenin altnda yer verilmitir. meden taa geirilenler; bir ksm da Osmanl sanatnn ez s-yi , gfte est (Bu kta, kif Efendinin turasna
sekin rnekleri onun tarafndan sylenilmitir) ifdesi ile tantmaktayd.
Osmanl sultanlarnn en zayfn- olarak hat stdlarna yazdrlan ve ayn tin ile taa Anlald kadaryla, slm Peygamberi adna tura eken
dan en kudretlisine kadar- deime- nakledilip kabartma grnyle kimlii mehul- Turake kif Efendi, bu hususta bir
hkkedilenler. Bu kitbe ikinci ksma dhil olanlardandr. kta yazmasn Pertev Paadan istemi, o da bu arzyu
yen ortak fazletleri, Reslullaha kar- 3 Yesrizde iin bkz. M. Uur Derman, T.D.V. slm bylece yerine getirmi olmaldr.
duyduklar hrmet ve muhabbettir. Ansiklopedisi, XXXI, 307-309 (hakkndaki sir kaynaklar da
burada mevcuttur).
te bunun ta zerindeki delli sayla- 4 Mehmed Him Efendi iin bkz. bnlemin Mahmud
Keml nal, Son Hattatlar, stanbul, 1955, s. 125-126; T.D.V.
bilecek olan ve bu cihetten bir benze- slm Ansiklopedisi, XVI, 408-409 (M.Uur Derman).
ri de bulunmayan Kub Mescidi kita- 5 Seyyid Mehmed Pertev Paa iin bkz. bnlemin
Mahmud Kemal nal, Son Asr Trk irleri, stanbul,
besindeki o ihtiram ninesinin, bunu 1930-1941, s. 1312-1324. Kub Mescidi kitbesi de Pertev
fark edemeyenler eliyle yok ediliin- Paa Dvnnda Trh-i Ber-y Mescid-i Kub balyla
mevcuttur: stanbul, 1256, s. 23. Uur Derman
den ayrca esef duyuyorum. 6 Aslnda resmin tesbit zaviyesinin diklii ve turann Prof. h.c.
Medine Vesikas
ve Bir Arada
Yaama Sanat
Mslman, Yahudi ve mriklerin bir arada bar iinde yaamas
iin dzenlenen Medine Vesikas, Peygamber Efendimizin [ ]
sava ve atmann dinmedii gnmz dnyasna en deerli
hediyelerinden biri. te bu szlemenin maddeleri nda asr-
DERN TARH
lah yasa, tek bir zden yaratlp fark- zgrce yaama imkn kalmayan kar durulacak; toplumda fitne ve
l soy ve boylar halinde varlk dnya- Mslmanlar Medineye hicret et- kargaa karanlar ile hukuk ve ada-
snda yerini alan insanolunun rea- tiklerinde burada kabileler halinde let tanmayanlarla ortak mcadele
litesini, karlkl iletiim kurmaya mrik Araplar ve Yahudiler yayor- edilecektir (md.13).
imkn tanma eklinde ifade eder (Hu- du. Hz. Peygamber, Mslmanlarla Szlemeye imza atan hibir
curt 13). nsann mala dknlk ve birlikte farkl kimliin Medinede kimlie zulmedilemez; onlara d-
egemenlik kurma, zaman zaman et- bar iinde yaamasnn ilke ve h- man olanlarla yardmlalamaz (md.
nik ve din kimliklerle desteklenerek kmlerini, daha sonra Medine Vesi- 16).
kendisi gibi olmayanlara hayat hakk kas olarak anlacak olan bir szle- Yaplacak bar anlamas eitlik
tanmama gibi faaliyetleri olabilir. meyle tespit etti. ve adalet ilkelerine uygun olmaldr
Dnce ve ynelim farkllklar in- slamn farkl etnik-din gruplarla (md. 17).
san olmann tabii sonucu olmasna birlikte yaama hususunda olumsuz Zalimler ve hukuk ispat vasta-
ve kinatn sunduu imknlar birey- bir tutum benimsemediinin ilk r- laryla su iledii tespit edilenler hi-
lerin ihtiyalarn karlamasna ra- neini de oluturan szlemeye gre maye edilemez (md. 20/b, 21, 22, 43)
men insan gruplar arasnda atma, birlikte yaamann temel ilkeleri u fakat zulme urayanlara yardm edi-
smr ve katliamlar devam etmitir. ekilde ifade edilebilir: lir (md. 37/b).
Kainatn imknlarndan nasl ve 1- Szleme hkmleri, grup kltr Ortak giderlere herkes eit ola-
nereye kadar yararlanlaca, ege- ve geleneksel kabullere deil, hak ve ada- rak katlr (md. 24, 37, 38, 45/b).
menlik kurma arzusunun nasl ve let deerlerine dayanmaldr: Su ve cezada ahsilik ilkesi uy-
hangi aralarla salanaca, farkl Bu ilke, birlikte yaama kltr- gulanr (md. 25/b, 31, 36/b, 46).
kimlik mensuplarnn hak ve ada- nn bozulmam insan ftratn esas 2- Toplumsal olgu olarak btn kimlik-
let ilkeleri erevesinde varlklarn alan temel ve ortak deerler ereve- ler eit saygnla sahiptir:
srdrmelerinin nasl salanaca, sinde ekillenmesini ve gelimesini Bunlar (Mslmanlar), dier in-
problemlerin almasnda hakem ro- gerektirir. Bunun gerei olmak ze- sanlardan ayr ve tek bir mmet (top-
DERN TARH
ln kimin stlenecei gibi sorular re Medine Vesikasnda u dzenle- luluk) olutururlar (md. 2).
hayat nemini hep korumutur. melere yer verilmitir: Beni Avf Yahudileri mminlerle
Bu temel sorunun, keyfilikten Sava tutsaklarnn kurtarmalk birlikte bir mmet (topluluk) olutu-
uzak ve yazl hukuk bir belgeyle bedeli, makul-maruf esaslara gre rurlar. Yahudilerin dinleri kendileri-
dzenlenip uygulamaya konulmu olacaktr (md. 3-12). ne, mminlerin dinleri kendilerine- 153
ilk rneini Hz. Peygamber [ ] ha- Kim olduuna baklmakszn dir. Buna gerek mevllar ve gerekse
yata geirmitir. Mekkede dinlerini (z evlad bile olsa) haksz saldrgana kendileri dahildir (md.25).
ZEL SAYI 5
IRCICA Arivi.
Her din ve kimlik olduu gibi ka- ile arasnda dmanlk bulunan ke- kar giritikleri mcadelelere engel
bul edilecek ve varlna sayg duyu- simlerle yardmlama ve dayanma olmayacaklar, onlarla ibirliine gir-
lacaktr. Kimse kendi dinini dayat- iine girilemez; ayn ekilde dostlar meyeceklerdir (md. 20/b). Bu sorum-
mayacak, btn kimlikler birlikte aleyhine davranlarda da bulunula- luluk, birlikte yaama kltrnn
yaayacaktr. Btn bu farkllklarla maz (md. 12/b, 20/b, 37/b). temel referans olan hak ve adalet
birlikte szlemeyi imzalayanlar bir Hibir kimliin imtiyaz yoktur. deerlerine ballk ilkesinin uzant-
mmet (siyas-sosyal birlik) oluturu- Zira imtiyazlar bundan mahrum s olarak grlmelidir. Zira zalimler
yorlard. olanlar asndan atmaya zemin ve sulularn himayesi, onlarla ibir-
ster etnik olsun ister din, btn hazrlar. Mslmanlarn sahip ol- liine girilmesi bu ilkeyle badat-
kimlikler insanln bir realitesidir. duklar haklar ve stlendikleri so- rlamaz.
Realiteyi yok sayan bir yaklam- rumluluklar dier toplumsal gruplar
la toplumsal barn tesisi mmkn iin de geerlidir. lke savunmasna Kimsenin stnl yok!
deildir. Kimlikler arasnda stn- herkes katlacak, saldr ve tecavz- 4- Her kimlik, kendi kimlik deerleri-
lk deerlendirmesi de grecedir. lere kar ortak aba gsterilecektir. ni yaama ve gelitirme hakkna sahiptir.
Bu noktada toplumsal gerekliin Bu ilke, szlemenin taraflarndan Bu ilke, din hrriyetini benimse-
olgusal kabulnn, onun deer dz- birine ynelen d tehdidin, btn menin hem tabii bir gerei, hem de
leminde onaylanmas anlamna gel- topluma ynelmi kabul edilmesini zorunlu sonucudur. Zira benimse-
medii de vurgulanmaldr. de gerektirir. nen inancn gereklerini uygulama
Bu ilke, birlikte bar iinde ya- Vesika, bu ilkeyle ilgili olmak ze- imkn tanmadan, din hrriyetinin
amak iin asimilasyon politikala- re Medineli mriklere nemli bir pratik bir karlndan sz etmek
rndan hassasiyetle ve iddetle uzak ykmllk getirir. Buna gre sz- mmkn deildir.
durulmas gereini de ifade eder. Sin- lemeye taraf olan mrikler, ken- Hibir grup zerinde bask uygu-
dirilmeye ve yok edilmeye alld dileriyle ayn inanc paylatklar lanamaz. Temel iddialar bakmn-
hissine kaplan kimlikler, varlklar- Kureylilerin mal ve canlarn koru- dan tutarl ve isabetli/hak grlme-
n srdrebilmek iin mcadele yolu- yamayacak, Mslmanlarn onlara se bile her kimlik, kendi deerleri
DERN TARH
haklarla ilgili ilkelere dayanan top- sahip insan topluluu yayordu. ve geree uygun gryorsa onu be-
lumsal mukavele ve buna bal kala- Nfus younluu bakmndan bunlar nimseyecek ve bu kimlik, doal s-
cak siyas iradedir. srasyla mrik Araplar, Yahudiler ve rete dierlerine kar toplumsal s-
Mslmanlar idi. Yahudilerin nfusu tnlk salayacaktr.
Herkesin dini kendine Mslmanlarn iki kat, mrik Araplar 5- Verilen szlere ve yaplan szleme-
3- Ayn toplumda birlikte yaamann da Yahudilerin iki kat kadard. lere tam ballk gsterilir:
gerekleri itibariyle hak ve sorumluluklar- Tablo bu ekilde olmasna ramen Kurallara tam olarak uyulacak ve
da eitlik ilkesi geerlidir: szleme, siyas otorite olarak Hz. bunlara aykr davranta bulunul-
Herkes din hrriyetine sahiptir Peygamberi belirlemi ve buna sz- mayacaktr (md. 33).
lemenin taraflarndan herhangi bir Allah ve Muhammed, bu sahife-
(md. 1,2,25).
itiraz gelmemitir. Birlikte yaamann
Her etnik-din grup/birlik, i da- de gsterilen maddelere tam bir sa-
ilke ve hkmlerini ieren toplumsal
yanma mekanizmalarn iletir; di- dakat ve titizlikle uyan kimselerin
szlemenin uygulanmas noktasnda
yet ve fidye giderlerini bizzat kendisi yardmcsdr (md. 47).
yetki kullanacak kiinin hak ve ada-
karlar (md. 3-12). Ey iman edenler! Verdiiniz sz-
lete bal olmas ve btn taraflarn
Szleme hkmlerine bal kal- lere/yaptnz szlemelere tam
gvenini kazanm olmas son derece
d srece her grup, yardm ve gze- ballk gsteriniz (Maide 5/1).
nemlidir. Hatta bu husus, bar
tim hakkna sahiptir (md. 16). Mslmanlar, uymay ta-
iinde yaama asndan szlemenin
Mslmanlarla birlikte savaa ahht ettikleri artlara ria-
ieriinden daha etkilidir.
katlan asker birlikler nbetlee g- yet ederler (Buhr, cre
Szlemenin yapld dnemde
rev yapacaklardr (md. 18). 14).
Hz. Peygamber byle bir ahsiyetti.
Savunma ve dier harcamalar Bu ilkeye Mslman-
Hayatlarn Medinede srdren etnik
konusunda her zmre, kendilerine lar tam olarak uy-
ya da din gruplarn, onun hak ve ada-
ait blgeden sorumludur. Savaa ka- letten amayacana gvenleri tam-
mular; gerek m-
tlan kesimler, sava giderlerini kar- d. nk hayat boyunca hakszlk ve
rik Araplarla,
lamak zorundadrlar; fiilen savaa zulm olarak nitelenecek herhangi gerek Yahudi-
katlmayanlarn byle bir sorumlu- bir uygulamasna ahit olunmamt.
luu yoktur (md. 24, 38, 45/b). Hayatna kasteden dmanlar
Szlemenin taraflarndan biri dahi onun ahlakna hayrand.
M. Serin, Hat Sanat ve Mehur Hattatlar, Kubbealt, 2003.
lerle bar iinde yaamlardr. Ne Sultann hattyla rumlarn, bu gayeye hizmet etmek
var ki ksa sre iinde anlama h- Kurtulu doruluktadr anlamna gelen bu yle dursun; atma, smr, istila,
hadis-i erif Sultan III. Ahmedin kaleminden
kmlerine aykr hareket ettikleri kan ve gzyann artarak devamna
kmtr.
iin Kaynuka ve Nadir Yahudileri- zemin hazrlamas, gelecee dair ka-
nin hepsi ile Kureyza Yahudilerinin ramsar duygularn artmasna sebep
bir ksm Medineden srldler. Fa- olmaktadr.
kat Hz. Peygamberin ortaya koydu- Gnmz insan, ahlak ve erdem
DERN TARH
u farkl kimliklerle bir arada yaa- yoksunluu yaamaktadr. Ema-
ma iradesi Mslmanlar tarafndan net anlaynn yerini mlk anlay-
srdrlm, gayrimslimler, etnik almtr. nsan dahil her eyi ege-
ve din kimliklerini koruyarak gn- adaleti titizlikle ayakta tutan, ahlak menlik konusu olarak gren, ilkel 155
mze kadar gelmitir. ve erdem mcadelesi veren, ahs ya toplumlarda benimsenmi insan-
Deiik etnik ve din gruplarn da grup menfaatini deil hakkaniye- lk deerlerinden bile gn getike
ZEL SAYI 5
kendi kimlik deerlerini koruyarak ti gzeten, ilkeye ballktan asla ay- uzaklaarak adeta kurda dnm
Mslmanlarla birlikte yaama tec- rlmayan, bu zellikleriyle btn in- insanolu, evreni ve iindekileri tah-
rbesinin en ak rneklerinden biri sanlk ailesi iin varlk dnyasnda rip etmi, her yeri kan glne dn-
hi phesiz, Hz. Peygamberin Nec- yerini alm rnek (ahit) konumun- trmtr. Medine szlemesindeki
rn Hristiyanlaryla yapt anla- da bulunan hayrl mmettir (Bakara, zihniyeti ve ruhu dirilterek dnyay
madr. 143; l-i mrn, 110; Nis, 135; Mide, 8). bir saadet toplumu haline dntre-
Mslmanlar asndan ahde ve- 6- Yrtmeyi stlenecek siyas otorite- cek, hak ve adaletin temsilcisi yeni
fa ve szlemelere riayet, mmet ol- nin hak ve adalet deerlerine ballk hu- bir nesle ihtiya duyulmaktadr. Bu
mann gereidir. mmet hakk ve susunda sicilinin temiz olmas gerekir: neslin ncelikli grevi, kendi i ba-
Toplumsal anlamazlklar hak rn salamaktr. Birlikte yaamay
ve adalet ltlerine gre zme ka- baaramam ayn din mensuplar-
vuturulacaktr ki bu merci Allah ve nn, farkl etnik ve din kimliklerin
Resuldr (md. 23, 42). bir arada bar ierisinde yaamas
Ey iman edenler! Allaha itaat konusunda rehberlik etmesi bir ya-
edin, Peygambere itaat edin ve siz- na, syleyecek sz bile olmayacak-
den olan yetkililere/yneticilere de. tr. Rahmet Elisinin (s.a.) misyonu-
Ve bir konuda anlamazla dt- nu stlenen mmet iin bu, din ve
nzde eer Allaha ve ahiret gn- tarih bir sorumluluktur.
ne inanyorsanz onu Allaha ve Pey-
gambere gtrn (zmn Kuran
ve snnetin ilkelerinde arayn)! p-
hesiz ki bu, en hayrls ve sonu ola-
rak en gzelidir (Nisa, 59).
Bugn ulusal, blgesel ve evren-
sel bar konusunda en byk ihti-
ya, btn dnya milletlerine gven
veren, sicili temiz bir kurumdur. Bu Halit al
Prof. Dr., Karamanolu Mehmetbey niversitesi
amala oluturulduu dnlen ku- slami limler Fakltesi retim yesi.
SLAM SANATINDA
HZ. PEYGAMBER
G
H L A L K A Z A N hllkzn@yahoo.com
znn gzel yazlmasyla ilgili baz mail kitaplar gelir. Ekseriyeti sanat
tavsiyeleriyle gelitirilmitir. Zaman yn dikkate alnmakszn yazlm hilye-i eriflerden
minyatrlere
iinde Mslmanlar, yaadklar olmasna ramen, ilerinde usta hat-
meknlar Peygamberimizin ahsn tatlar tarafndan yazlan, sanat dee-
ve tavsiyelerini hatrlatacak metin-
lerden mteekkil hat eserleriyle do-
ri tayan kitap ve mecmualar azm-
sanmayacak saydadr.
sanatn btn
natmay grev bilmilerdir. Szgelimi Sultan Readn Hrka-i imknlarn
Hz. Muhammed hat sanatnda n-
celikle daha yaznn gelime safhala-
Saadet Dairesinde okunmak zere
Hattat Hasan Rza Efendiye yazdra- kullanarak
rnda, snnetinin anlatld el yaz-
mas hadis kitaplarnda yer alm,
rak vakfettii 8 ciltlik Sahh-i Buhri
(Topkap Saray Mzesi Ktphanesi, Hrka-i
Efendimizin [ ]
bunu kendisinin fiziksel grn Saadet 39), saray mek hocas Abdullah fizik ve manev
ve karakter zelliklerinin yer ald-
email ad verilen kitaplar takip
Vef tarafndan gzel bir nesihle ya-
zlm, Gyett-tavzih lil-Cmiis-sahh zelliklerini anlatan
etmitir. 40 hadisini ezberleyenle-
rin kyamet gnnde mkfat gre-
adl tezyinatl eser (TSMK, III. Ahmed 384)
ve nl hattatlarmzdan Muhsin-
eserlerin ortaya k
ceini bildiren rivayetlerin tevikiy- zde Abdullah Efendinin II. Abdl- ve yayl hikyesi.
le 40 hadis mecmualar ile beraber hamidin emriyle yazd if-i erif
Hz. Peygamber iin okunan salavat bunlardan birkadr. eyh Hamdul-
ve dualar ieren delail, evrad ve lahn 1595-96da istinsah ettii Me-
dua risaleleri de hattatlarn zenle sabihus-snne (TSMK, III. Ahmed 278) ve
yazdklar eserler arasndadr. Mba- Merikul-envril-nebeviyye (Sley-
rek hayatn anlatan yazma siyer ki- maniye Ktp., Ayasofya 898) adl hadis
taplar da mze ve ktphanelerde kitaplar da bu grupta yer alr.
hat, tezhip ve ciltleriyle dikkat eken Sarayn mek hocalarndan
sekin eserlerdir. ve devrin tannm hattatlarn-
Kitaplarn yan sra hadislerine dan Hasan skdar tarafndan
kta ad verilen, bir sayfaya tek tek istinsah edilen tezyinatl Kitbu
DERN TARH
157
ZEL SAYI 5
M. Serin, Hat Sanat ve Mehur Hattatlar, Kubbealt, 2003.
Ekrem Hakk Ayverdi koleksiyonuna ait olan Kazasker Mustafa zzet Efendinin hilye-i erif levhas.
Osmanl fark
brahim Bzebnn sls-nesih hatla kaleme
ald hilye-i erif ve Esm-i Hsn. Peygamber
Efendimizin fizik zelliklerinin tasvir edildii
hilyelerin en mstesna rnekleri Osmanl
dneminde yazlmtr.
ZEL SAYI 5
gibi iekler de sslemelerde beze-
Bazen, Sen bir yce ahlak zere lukla cel slsle, bazen de cel ta- meler iinde yerlerini almlardr.
ahlak abidesisin (Kalem, 4) ve Mu- likle yazlmlardr. Bunun yan sra Nar iei, akayk, karanfil, kpe
hammedin Allah Resul olduuna kelime-i tevhid, kelime-i ehadet ve iei, lle ve gle sk rastlanr. Lle
Allahn ehadeti yeter (Fetih, 28-29) meknn zelliine gre seilen ha- Devrine ismini veren lle, o devirde
meallerindeki ayetlerden birinin ve- dis-i erifler de camilerde levha veya hem harflerin yerleri deitirilerek,
ya kelime-i tevhidin yazld da g- kitabe olarak grlr. hem de ebced hesabyla saysal dee-
rlr. En alttaki ksmndaysa ortada Resul-i Ekremin ism-i erifleri, ca- ri hesaplandnda Allah lafz ile ay-
hilye metninin devam ve hattat im- milerde mihrap stnde veya cami- n olduundan zatnn sembol ol-
zas, yanlarnda da koltuk ad veri- nin kare plandan kubbeye geerken mutur.
len ssleme alanlar yer alr. Efendi- oluan genlerde, 5 keli yldz Farsada iek mnsna gelen
mizin teninin kokusu gl kokusuna eklinde ve adeta alm bir gl gibi gl kelimesi, yine Farsada Peygam-
benzetildii iin gl motifine ssle- resmedilmitir. Onun mbarek ismi ber iei manasna gl-i Muham-
melerde ska rastlanr. Osmanl hat stadlarnn asrlar iin- med olarak kullanldndan Trk-
de btn sanat yetenek ve zevkleri- eye bugnk anlamyla girmitir.
Cami yazlar ni ortaya koyarak biimlendirdikle- Hz. Peygamberin terinden dodu-
Hemen btn camilerimizde ri bir sanat aheseri haline gelmitir. una inanld iin btn sanatlar-
Allah, Muhammed, Ebubekir, Muhammed kelimesinin hat sana- da onun sembol olarak gl kulla-
mer, Osman, Ali ile Hz. Peygam- tnda estetik llerine Mustafa Ra- nlmtr. Fatih Sultan Mehmedin
berin torunlar Hasan ile Hsey- km slubunda ulalm ve Kazasker elinde gl tutan portresiyle bala-
nin isimlerinin cemaatin rahat g- Mustafa zzet, Mehmed efik, Sami yan bu gelenek dier Osmanl sul-
rebilecei ykseklik ve byklkte Efendi gibi stadlarn elinde en g- tanlarnn tasvirlerinde devam et-
yazlmas veya levha olarak aslmas zel rnekleri verilmitir. mitir. Ayrca hilye-i eriflerin evre
ilk devirlerden itibaren gelenek ha- Ayrca camilerde mihrap duvarn- tezyinatlarnda, mabedlerde, trbe
lini almtr. Baz tarih camilerde, daki tezyinatl/vitrayl camlarda da ve mezarlklarda yer alan ini ssle-
zellikle Orta Asyada bu ibarelerin Lafza-i Celal ile beraber Muham- melerde, ta iiliklerinde gl ve la-
kfi hattyla eitli kompozisyonlar med ismi rengrenk yerini alarak le motiflerinin bir arada oka kulla-
eklinde yazld grlse de, oun- bu ulvi meknlar ssler. zellikle nld grlr.
Ya minyatrler? tasvirli Miracname, Paris Bibliot-
14. asrdan itibaren yazlan ba- hque Nationaldedir (Turc. 190).
z eserlerde Hz. Peygamberin Baysungurun nakkahanesin-
tasvirleriyle karlalmak- de 1436da hazrlanan eserin
tadr. Resulullahn yz iz- dili Uygurca olup iinde 57
gilerini belirten eski de- adet minyatr vardr. Ese-
virlere ait birka resmin rin ilk minyatr Cebrail
dnda umumiyetle yz (as)in Hz. Peygamberin
hatlarnn belirtilmeme- evine gelerek onu Mi-
si zerinde hassas dav- rac yolculuuna davetini
ranlmaktadr. lk devir- tasvir eder. Nizamnin
lere ait resimlerin bir Hamsesinde de Mirac tas-
ksmnda Hz. Peygamber, virleri bulunur. Nizam
banda nurdan bir hale Hamsenin ilk blm
veya peygamberlik sim- olan Mahzenl-Esrara ba-
gesi olan bir bulut kme- larken Hz. Peygamberden
siyle resmedilmi, sonraki ve miratan bahseder. Bu
tasvirlerde yz tamamen nedenle btn resimli Ni-
perdelenmitir. Resul-i Ek- zam Hamselerinin ilk min-
rem hemen btn minyatr- yatr simgelemi Mira tas-
lerde mbarek yz beyaz r- viridir.
tyle rtl, banda beyaz sar, 15. yzylda Hz. Peygamberin
zerinde yeil uzun cbbesi ve Dou hayatyla ilgili tasvirlere Topkap Sa-
tarz halesiyle yer alr. Son devirler- ray Mzesi Ktphanesindeki bir
de izilen bir ksm resimlerdeyse ya siyer kitabnda rastlanr. Bu eser
DERN TARH
beden veya ba ele alnmadan tama- Kazaskerin rencisi tahminen 1417de Timurlu Sultan
men nlar saan toplu bir ekille ye- nl hattat Kazasker Mustafa zzet Efendiden ahruh adna hazrlanmtr.
tinilmitir. dersler alan Mehmet lm Efendiye ait Hz. Peygamberin tasvirleri gide-
sls-nesih hilye-i erif levhas. Mehmet lm rek daha farkl tarih kitaplarnda yer
Komuta ettii savalarda Hz. Pey-
160 Efendi ayn zamanda hat sanatnn nemli
gamber de, tpk Osmanl sultanlar- almaya balar. Bu kitaplar Hz. Ali,
simalarndan smail Hakk Altunbezerin
nn resme konu ediliine benzer bi- babasdr. Hz. Hamza gibi Efendimizin yakn-
ZEL SAYI 5
DERN TARH
Hz. Muhammedin farkl ynlerini tematik
olarak almasyla dikkat
Hayat olarak ele alr. Dier siyer Hz. Muhammed ve eker. Peygamberlikten
Martin Lings kaynaklarnn deinmedi- Evrensel Mesaj nce olanlar, Arap dnce
hayatnn bir tezahr
nsan Yaynlar i pek ok hususta tefer- brahim Saram ve somut rnei olmas 161
ruatl bilgiler verirken DB Yaynlar asndan aratrlmaya
ngiliz mhtedi Martin
hacimli dipnot bilgileriyle Sade ve zl anlatmyla deer vurgusu, farkn
Lingsin Efendimizin haya-
ZEL SAYI 5
de dikkat eker. Mellif baucu bir siyer kayna! ortaya koymaya yeter.
tn kronolojik bir seyirle
hakknda kaleme alnan Resulullahn peygamber
anlatt kitap, ilk kaynak-
reddiyelerle karlkl olarak gnderildii ortam,
lara dayanarak bir tasvir
okunmasn tavsiye ederiz. Medinede slam toplu-
ortaya koyan en hususi
munun oluumu, tantm
rneklerden. Klasik slam
faaliyetleri ve slamn
kaynaklarndaki rivayet-
yayl, Efendimizin rnek
lerin tercih edildii ve
kiiliinden kesitler ve aile
rivayet kritii yaplmad
hayat, ekonomik, sosyal
dikkat eker. Pakistan Si-
ve kltrel faaliyetler, top-
ret dl alan eserin rahat
lumsal sorunlar karsn-
tercmesi, youn muhte-
daki tutumu gibi pek ok
vann dilimizde anlalr
balk slamn vaz ettii
bir biimde okunmasn
evrensel deerler sistemi
mmkn klyor.
erevesinde anlatlyor.
HZ. PEYGAMBERN
AHLKI
DERN TARH
162
ZEL SAYI 5
M U S TA FA A R I C I mcagrici@hotmail.com
nsanlk
Kaynaklarda Resulullaha yneltilen emir ve yasaklarn ahlk-
la ilgili olanlar aklanrken bunlarn yukarda zikredilen yce
merhameti, ahlkn kapsamnda deerlendirildii grlmektedir. Mesel bn
Kuteybe yle der: Allahn (Hz. Peygambere ynelttii) Af yolu-
nezaketi nu se, iyi olan emret, cahillere aldrma (Arf, 199) szn iyi
ve tevazuu
dn ve Allahn burada yce ahlkn kapsamna giren btn
erdemleri nasl topladn gr. Zira ayetteki af yolunu tutmada
ondan rendi. akrabalarndan kopanlarla iliki kurma, zalimlere kar bile ho-
grl olma, kimseye hayr dokunmayanlara dahi iyilik etme (gi-
Peygamberliini bi faziletler) vardr. yi olan emretme Allaha sayg, akrabalk
DERN TARH
davranlar (iyi olarak) bilir, her vicdan onlarn yaplmasndan
mriklerin honut olur. Ayetteki chillere aldrmamak ise sabrl ve yumu-
nazarnda lakab ak huylu olma (hilim), kstah ve hoyrat kimselere uyarak onlar-
la itiip kakmaktan kendini koruma gibi hasletleri ierir.4
Muhammedl- Sehl et-Tster ise Hi kukusuz sen ok yce bir ahlka sahip-
sin anlamndaki ayeti, Kuran edebiyle donandn eklinde ak-
163
Emindi.
ZEL SAYI 5
ladktan sonra, Allah adalet ve iyilik yapmay emreder, yi ki
Ahlkyla Allahn sana bahettii efkat ve merhamet sayesinde onlara yu-
muak davrandn mealindeki ayetleri, Resul-i Ekremin donan-
dmanlarn d bu edebe rnek olarak zikreder.5 Ayn ekilde mam Mt-
rid de Resulullahn yce ahlknn Kuran olduunu, bu ifade
bile bylemiti. ile Kurann ona kazandrd edep ve ahlkn kastedildiini be-
lirttikten sonra bu edebe rnek olarak, Af yolunu se, iyi olan
emret, cahillere aldrma (Arf, 199); Sen (sana gelecek) ktl-
en gzel karlkla sav (Mminn, 96; Fusslet, 34); Mminle-
re kar alakgnll davran (Hicr, 88) mealindeki ayetleri zikre-
der. Ardndan Resul-i Ekreme emredilen af yolunu tutma, yi
olan emretme, chillere aldrmama, ktl en gzel kar-
lkla savma ve mminlere kar alakgnll davranma yce
ahlk kapsamndaki erdemlerden olduunu; Hz. Peygamberin,
Kurann kendisini eitmesi sayesinde bu erdemlerin tamamna
sahip olduunu belirtir.6
Beer olarak Hz. Muhammed de bir insandr ve her insan gibi
onun da birey ve toplum vicdannda iyi, doru, faydal gibi deer
yarglaryla nitelenen yksek bir ahlka, temiz bir karaktere sa-
hip olmas ve buna uygun davranlar sergilemesi; kt, yanl ve
zararl olduu kabul edilen huylardan arnp kt karakterli ol-
maktan kaynaklanan tutum ve davranlardan kanmas bekle-
nir. Bata Kuran- Kerim, hadis mecmualar ile genellikle bu iki
kaynaktan beslenen siyer, hilye ve emil kitaplar olmak zere
slam kaynaklarnda Resul-i Ekremin bir insan olarak sahip oldu-
u yksek ahlk ve faziletli davranlar hakknda geni bilgi bu-
lunmaktadr. Onun stn ahlkyla evresinde nasl takdir, sayg,
sevgi, hatta hayranlk hisleri uyandrdn gstermesi bak-
mndan Gazzlnin hyu Ulmid-Dn kendisi de bir hediye verirdi. Bir ca- kesimine iyilikle davranarak onlarla
adl eserinden7 ksa bir zet vermenin riyenin veya yoksulun sorusunu b- da kaynamak ister; nemli-nemsiz
yararl olaca kanaatindeyiz. yklk taslayp cevapsz brakmazd. ayrm yapmadan akrabalaryla ili-
Gazzl, tamam hadislerden al- Nefsi iin kimseye kzmaz, kendisine kilerini yaatrd. Giyim kuamda ve
nan bilgilere dayanarak Resul-i Ek- veya arkadalarna zarar vereceini yeme imede kendisini hizmetilerin-
remin hilim, cesaret, adalet, affedi- bilse dahi doruluk ve drstlkten den stn saymazd. Fakiri fakirliin-
cilik, iffet, cmertlik, tok gzllk, sapmazd. Uzak yakn demeden has- den dolay aa grmez, kral krall-
alakgnlllk, hay gibi erdem- talar ziyaret eder, cenazelere katlr, ndan dolay yceltmezdi.
lerde esiz bir ahlka sahip olduu- dmanlarnn arasnda bile yannda Resulullah, hoyratln hkim ol-
nu ifade ettikten sonra zetle unla- koruyucusu olmadan tek bana dola- duu yerlerde, llerde anasz babasz
r syler: rd. Tevazuda ei benzeri yoktu; k- byd; fakat Allah ona btn ahlk
Klenin de efendinin de daveti- lesinin veya baka herhangi birinin erdemleri, gzellik yollarn, gelmi
ni geri evirmezdi. Sadaka kabul et- terkisine biner, fakirlerin arasna ka- gemi milletlerin yaadklarn, ahi-
mez, fakat deerli olup olmadna tlr, kimsesizlerin sofrasna oturur; ret kurtuluunu kazandracak iyilik-
bakmakszn kendisine sunulan her buna karlk itibarl insanlara da leri retti; dnyevi baarlarn, ge-
hediyeyi kabul eder ve karlnda huylarna gre muamele eder, eraf rekli olan ileri yapmann, gereksiz
ilerden uzak durmann yollarn ta-
ntt. Bir sava srasnda kendisine,
Y Resulallah! u dmana bir bed-
dua etsen olmaz m? dediklerinde,
Ben rahmet olarak gnderildim, bed-
duac olarak gnderilmedim buyur-
mutu. Kimseye bir fiske vurmad; bir
seim yapmak gerektiinde hep kolay
olan seti. Efendi, kle ya da criye
DERN TARH
Ahlk timsali
Ahlkyla dnyaya rnek olan Hz.
Peygamberin fizik ve manev zelliklerini
tasvir eden hilyeler Osmanlya zgdr. Hulsi
Efendiye ait nestalik hilye levhasnn tezhipleri
Muhsin Demironata ait.
nin ardndan Hz. merin itli ayetlerde tekrar edi-
(ra) dilinden dkld ri- lir;9 akaid kitaplarnda ve
vayet edilen, her cmle- zellikle Almun-nubuv-
sinin banda Anam ba- ve balkl eserlerde -her
bam sana feda olsun y ikisi de ahlk faziletler
Resulallah! diyerek onun olan- sdk ve emnet pey-
faziletlerini bir bir sayan gamberlerde bulunmas
szlerinden setiimiz u gereken temel nitelikler
cmleler, bu kanaatimizin olarak zikredilir.
etkileyici bir ifadesi sayla- Mesela Ebul-Hasan
bilir: el-Mverd, Almun-nu-
Anam babam sana buvve adl eserinin Onun
feda olsun y Resulallah! stn ahlk ve mkem-
Bugn mmetin sana ne mel faziletleri balk-
kadar ac ve zlem duy- l ksmnda Resul-i Ek-
sa yeridir Senin deerin remin, en stn ahlk
Allah katnda o kadar y- erdemlerle donatlm, en
celerdedir ki, O sana kar- faziletli iler yapmaya eh-
saygy kendisine sayg- liyetli klnm olduunu
l olmann yanna koydu belirttikten sonra onun
(Nis, 80) Anam babam bu meziyetleriyle Allah
sana feda olsun y Resulal- ile kullar arasnda elilik
lah! Yann az, mrnn (sefre) gibi yksek bir g-
ksa olmasna ramen sa- reve lyk grld, Hi
na uyanlar, uzun bir mr kukusuz sen ok yce bir
DERN TARH
geirmesine ramen Nuha ahlka sahipsin mealin-
uyanlardan daha ok oldu; deki ayetle bu liyakatin
Nuha bir avu insan inan- esas olan ahlk donan-
mken sana ynla insan ma iaret edildii, nk 165
inand. Anam babam sana her ynden mkemmel
feda olsun y Resulallah! bir ahlka sahip olmann
ZEL SAYI 5
Eer sen sadece emsalinle ancak peygamberlerde g-
oturup kalksaydn sohbeti- rlebilecek bir meziyet ol-
ne nil olamazdk; denginden baka- Bilinen en eski nsha duu belirtilir. Zira bu meziyete sa-
sn istemeseydin aramzdan biriyle Mekke veya Medinede istinsah edildii hip olanlarn sylediklerinde yalan
tahmin edilen Kuran- Kerim sayfalarndan
evlenmezdin; yalnz emsalinle yiyip bulunmaz ve sonuta ahlk mkem-
biri. Mili olarak isimlendirilen bu hat
iseydin soframza oturmazdn. Ama tarz slamn ilk alarnda Kuran- Kerimi mellik peygamberlik delillerinden bi-
-yemin ederim Allaha- sen bize arka- oaltmak iin gelitirilmitir. ri olarak grlr.10
da oldun, bizden e aldn, bizimle yi- Ragb el-Isfahn de peygamber-
yip itin. Sradan elbise giydin, bine- liin iki temel delili bulunduunu,
ine binip terkine bizden birilerini bunlardan ilkinin akl, ikincinin du-
aldn, yer sofrasnda yemek yedin ve yusal olduunu belirtir. Ardndan Re-
bunlar hep alak gnlllkle yap- sul-i Ekremin yce bir ahlka sahip
tn.8 Resulullaha, Sana emredildii ekil- olmasn, onun peygamberliinin
de dosdoru ol buyurulmu; birok akl delili olarak zikreder.11
Rislet ve tebli sorumluluu emir ve yasaklar -aslnda btn Ms- Buradan bakldnda Hz. Peygam-
Hz. Aienin (ra) Onun ahlk lmanlar kapsamakla birlikte- bizzat berin, -Kurann bilhassa ilk inen su-
Kurandr eklindeki ifadesi, Hz. Hz. Peygamberin ahsna tevcih edil- relerinin ieriine uygun olarak- teb-
Peygamberin ahs ahlk bakmn- mitir. nk erdemli, zellikle de lilerinde insan sorunlar ncelemesi
dan olduu gibi, bakalarna duyur- doru ve drst olmak gvenilir ol- ve bu balamda yoksullar, arkaszlar,
duu, onlar davet ettii hakikatleri mann, gvenilir olmak da peygam- kleler ve criyeler, kadnlar, yetim-
nce kendisinin itenlikle benimse- berliin temel artlarndandr. ler, hastalar, ocuklar, genler gibi
yip yaamas gerektii eklinde zet- man (inanma) ve emn (gve- toplumun efkat, ilgi ve itibar bekle-
leyeceimiz temel ahlk devine nilir kimse) ayn kkn trevleridir. yen kesimlerine zel yaknlk gster-
iaret etmesi, sonu itibariyle onun Emn olmayana iman edilmez; g- mesi; yukarda verdiimiz rneklerde
peygamberlik davasndaki gvenilir- venilir olmayana inanlmaz. Onun grld zere, ayrm gzetmeden
liini gstermesi bakmndan da son iin Kuran- Kerimde doru, drst herkese deer verip kaynatrc ve
derece nemlidir. Bu sebeple Kuran- anlamndaki sadk ile emin kelime- birletirici bir iliki kurmaya alma-
Kerimin iki ayetinde (Hd-112; r-15) leri peygamberlerin sfat olarak e- s, konumalarnda daima yumu-
ak ve mspet bir slp kullanmaya sanlara rnek olma ve temsil sorum-
zen gstermesi gibi yapc davran- luluuyla ilgili geni malumat bu-
lar da sadece insan olmasnn gerek- lunmakta olup buna dair bir rnekle
tirdii ahs faziletleri deil, ayn za- yazmz tamamlayalm:
manda rislet ve tebli sorumluluu Ebu Bekir el-Hevrizm, Resulul-
ynnden de riayet etmeyi gerekli lahn, balca ahlk erdemleri do-
grd ahlk devlerdir. Onun ksa ru szl olmak, insanlara kar d-
srede ok byk baarlar elde etme- rst olmak, ihtiyac olanlara yardm
sinin arkasnda davetinin hak olmas- etmek, iyiliklere karlk vermek,
nn yannda, sahip olduu ahlk me- emaneti korumak, akrabalk ilikile-
ziyetler bulunmaktadr. rini yaatmak, dostlarna kar alak-
gnll davranmak, misafir arla-
nsanlara rnek olma mak eklinde sraladn, bunlarn
Kuran- Kerimin bildirdiine g- hepsinden nemlisinin utanma duy-
re btn peygamberler kendilerine gusu tamak olduunu belirten bir
uyulmas, dolaysyla model alnma- hadisini aktardktan sonra baz pey-
lar iin gnderilmi (Nis-64); Allah, gamberlerin temayz ettii faziletle-
peygamberleri doru yolun rehber- ri zikreder ve bunlarn hepsinin Hz.
leri klm, insanlara onlar rnek Peygamberde mevcut olduunu, b-
alp izgilerini izlemeyi emretmitir tn ahlk faziletlerin onda toplan-
(Enm-90). Birok ayette buyruk ve ya- dn, bu sebeple Allahn -yukar-
saklarn dorudan Hz. Muhammede da zikredilen yette- onun ahlkn
yneltilmesi onun, tutum ve davra- azm (ok yce) diye nitelediini ve
nlarnda mmetine rnek olacak e- sonuta Allahn Resulnde sizin iin
kilde davranmakla ykml klnd- gzel bir rneklik vardr mealinde-
DERN TARH
6
et-Tuster, et-Tefsr, Beyrt 1423, s. 174.
Mturd, Tevltu Ehlis-Sunne (nr. Mecd Bsellm), Beyrt
Bu sebeple o, peygamberlik hayat 1426/2005. X, 136. Yce ahlk eitli yetlerle aklayan baka
rnekler iin bk. Rz, Meftihul-ayb, Beyrut 1421/2000, XXVIII,
boyunca inanta olduu gibi ahlk ve 241-242; XXX, 72; ez-Zemaher, el-Kef, Beyrt 1407, IV, 585.
7
Kahire 1332, I, 310.
davranta da olanca gcyle en do- 8
Gazzl, I, 310; Muhammed b. Abdillh el-Kays, Cmiul-sr
fs-Siyer ve Mevlidil-Muhtr (nr. Eb Yakb Neet Keml),
ru ve en iyi olan yaam ve temsil rnek ve model olarak gstermek- 1431/2010, VI, 481-482; bnul-Ezrk, Bedus-Silk f Tabil-Mulk
etmitir. Kuranda ona itaat etmenin, tir. Beni rabbim terbiye etti ve en (nr. Al Sm en-Ner), I, Irak ts., s. 475-476.
9
Bu kelimelerin getii yetler iin bk. M.F. Abdulbaki, el-Muce-
dolaysyla onun ahlk ve davranla- gzel ekilde terbiye etti (M. Abdur- mul-mufehres li-elfzl-Kurnil-Kerm, emn, sdk maddeleri.
10
el-Mverd, Almun-Nubuvve, Beyrt 1409, s. 215.
rn rnek almann Allaha itaat et- raf el-Mnv, Feyzul-kadr, Mekke-Riyad 11
er-Rb el-Isfehn, ez-Zera il mekrimi-era (nr. E. Eb
Zeyd el-Acem), Kahire 1428/2007, s. 156-157.
mekle birlikte zikredilmesi, hatta ona 1418/1998, I, 429); Ben ahlk gzellik- 12
lgili yetler iin bk. M. F. Abdulbaki, el-Mu cem, tva md.; baz
hadisler iin bk. Msned, II, 93; Buhr, Cihd, 109; Ahkm, 1;
itaat edenlerin Allaha da itaat etmi lerini tamamlamak iin gnderildim Mslim, mre, 32.
Ebu Bekir el-Hevrizm, Mufdul-Ulm ve Mubdul-Humm,
olacaklarnn belirtilmesi,12 Resulul-
13
Nitekim pek ok ayette Hz. Pey- 21. ayetinde, Hi phe yok ki, sizin
gamber stn ahlkn ve kiiliini iin Resulullahta gzel bir rneklik
oluturan pek ok meziyet ve erdem- vardr mealindeki zl ifadeyle di-
leriyle anlmaktadr. Btn bu bilgi- le getirilir.
Mustafa arc
lerin temel amac ise insanlara onu slam kltrnde Resulullahn in- Prof. Dr., stanbul Eski Mfts.
Ebu Hreyre'den rivayet edildiine gre Hz. Peygamber yle buyurdu:
Kim Allah'a ve ahiret gnne iman ediyorsa, komusuna eziyet etmesin. Bir de kadnlar hakknda
birbirinize hayr tavsiye ediniz. nk onlar kaburga kemiinden yaratlmlardr. Bu kemiin en
eri ksm en st tarafdr. Eer sen o eri kemii dorultmaya kalkarsan, onu krarsn. Onu kendi
haline brakrsan, daima eri kalr. Onun iin sizler birbirinize kadnlar hakknda daima hayr
tavsiye ediniz."
Buhari, nikah 80 81 ? (VI, 145); Mslim, rada 62 (II, 1091); Sofuolu, Buhari Trc. XI, 5265. Benzer rivayet iin bkz. Mslim, rada 60
DERN TARH
- -
167
ZEL SAYI 5
Abdullah b. Amr yle dedi: Hz. Peygamber (sz ve fiillerinde) taknlk yapc seciyede deildi ve
hibir zaman (sz ve fiillerinde) taknlk yapc da olmamtr. O yle derdi:
yi biliniz ki, sizin en gzel huylunuz, en hayrl olannzdr.
Buhari, menakb 23 (IV, 166); Mslim, fadail 68 (II, 1810); Sofuolu, Buhari Trc. VII, 3344. Benzer rivayet iin bkz. Buhari, edeb 38, 39 (VII, 80-82).
Ebu Hreyre'den rivayet edildiine gre Hz. Peygamber yle buyurdu:
Sizden biriniz sakn silahla din kardeine iaret etmesin. nk iaret eden kimse bilmez, belki
eytan eline hz verip eker de (din kardeini vurur), bu suretle cehennemden bir ukura yuvarlanr.
Buhari, fiten 7 (VIII, 90); Mslim, birr 126 (III, 2020); Sofuolu, Buhari Trc. XV, 6936.
Mslman Olan Bir ngiliz Aratrmacnn Kaleminden
N A Z F E M A N nazife.sisman@nihayet.com
168
Bir kitap okudum hayatm man olan Roger Garaudy Trkiyeye te byle bir halet-i ruhiye iinde
deiti kliesini kullan- geldiinde kendisine fkh konularda baladm tercmeye. Henz daktilo
mak istemem ama bir kitap sorular sorulup fetva istendii bir d- kullanmadmdan el yazsyla kur-
ZEL SAYI 5
tercme ettim, hayatm de- nemdi. Mslman olan kiiye, dinin un kalemle yazdm btn kitab. Ar-
iti diyebilirim rahatlkla. salamasn yapt, deta slam e- dndan tkenmez kalemle temize e-
nk okumayla, yazmayla kurdu- reflendirdii iin minnet besleniyor- kip teslim ettim yaynevine. 1984 yl
um irtibatn devamn salayan iv- du. Bu hli, Mslmanlarn kompleks- bitmeden yaynlandna ve ben Ha-
meyi borlu olduum bir kitap var. T li tavrna hamleden ben, Mslman zirandaki finallerden sonra balad-
bandan feyzini hissettiim, bugn olan Batllara mesafeli durmak, bel- ma gre, tercme birka ayda bitmi
de bereketi devam eden 21 yan ki de biraz arya gidip ilgisiz kal- olmal. Ders almay seven disiplin-
acemi ellerine emanet edilmi bir ki- mak gibi bir savunma mekanizmas li bir renciydim, ama ksa srede
tap: Martin Lingsin Hz. Muhammedin gelitirmitim. te bu yzden bir n- youn bir ekilde almamn nedeni
Hayat isimli siyeri. giliz mhtedi olan Martin Lingsin ki- disiplinim deil, kendimi kitaba b-
Yeni mezundum (1984), akademi- tabn tercme etmemin de meru bir rakmamd. Bu, rutin bir tercme s-
nin yollar bana kapal, alma ha- aklamasn yapmalydm kendime. reci deil, bizatihi derinlemesine bir
yat ise tamamen elverisizdi. Ama Martin Lings Mslman ana ba- tedris faaliyetiydi. Lingsin rahlesinde
bunlar durup dnmeme bile frsat badan domamt, Protestand. n- eitim gryor gibiydim.
kalmadan final snavlar esnasnda ce ateist olmu, ardndan 30lu yala- Dedemin kkken anlatt ks-
bir tercme teklifi aldm. Bir mter- rnda eyh Ahmed el-Alavyle tanp salar dinlerken yaadm heyecana
cim deildim, sadece iyi bir okuyu- slamiyetle ereflenmi ve Ebubekir benzer bir evkle, Efendimizin [ ]
cu olmaya alyordum her iki dilde Sirceddin adn almt (1938). Fakat zamanna dahil oluvermitim san-
de. Belki de mezuniyet sonras bo- Hz. Muhammedin Hayatn yazdnda ki. Cebrail Aleyhisselam ihsan an-
lua dme korkusuyla kabul ettim bir mbted, tabir caizse iei bur- latrken onun bizi hep grd ha-
tercmeyi. O zaman ne kadar farkn- nunda bir mhted deildi. 40 yl a- kikatiyle titremek, Ebu Dcanenin
daydm bilmiyorum; bugnden bak- kndr Mslmand ve eseri de uzun sava alannda savrulan sarnn
tmda nasibi kstrmemenin ne sren bir almann rnyd. Son rzgrn yznde hissetmek, Efen-
kadar nemli olduunu grebiliyo- yzylda slam dnyasnn ilim ve fi- dimizin Hz. Aienin (ra) kucan-
rum. kir hayatnda ciddi bir arla sahip da sevgilisine kavumasna ahit ol-
Kaptan Custonun, Neil olan Batl slam mtefekkirlerinden mak, onun vefatna nce Hz. mer
Armstrongun Mslman olduu sy- biriydi. Muhammed Esed gibi, Ren (ra) gibi isyan etmek, ardndan Al-
lentilerinin nemsendii; yeni Msl- Guenon gibi lahn diri olduunu ifade ettii aye-
ti, sanki ilk defa okunmu gibi Hz. nsann adalar arasnda iyi ki
Ebubekirden (ra) duymak... Yryen byle biri var hissine tekabl eden
Kurann ayak izlerini takip etmek, ahsiyetler vardr. Byk tehditlerin,
onunla birlikte nefes alp vermek ve kaoslarn yaand dnemlerde te-
Allahn Habibiyle Kevser havuzunda fekkrn kalelerini bekleyen, sadece
buluma mjdesiyle avunmak... kitaplar zerinden de olsa mkle-
Bu muhabbet okuyucuya da ge- me ve mukabele etme imkn buldu-
mi olmalyd ki, sonralar kitab eli- umuz ahsiyetler... Martin Lingsin
ne alnca hi brakmadan okuyanla- ada olmak, kitaplar zerinden de
r duydum, gzyalar eliinde... Ve olsa rahle-i tedrisinden gemek ite
muhabbet tazelemek iin belirli ara- byle bir his uyandryor bende.
lklarla tekrar tekrar okuyanlar. Dili- 50 yl nce Ezherde yapt bir ko-
nin akcl ama en ok da Peygam- numada modern uygarln her yana
ber sevgisi lezzetini tattran bir siyer yayldna ve iyi ile ktnn yer de-
olduu vgleri, her dildeki okuyu- En ok okunan siyer itirdiine yle iaret ediyordu:
cunun ortak kanaatiydi. Tercmede, Klasik slam kaynaklarn derin bir Aydnlanmay savunanlar, kt
Trke okuyanlarn da Peygamber vukufiyetle kullanan Martin Lings, grlenle (mekruh), tavsiye edilenin
sevgisini hissetmelerini salayacak slubundaki edeb lezzet sayesinde (mendup) yerini tam tersine evirmi
dnyann en ok okunan siyerlerinden
bir dil tutturabilmisem bu tamamen durumda. Bugn slam medeniyetin-
birine imza atmtr. Eser pek ok dile
Martin Lingsin eserinden feyezan tercme edilmitir. de snnet olan eyleri yapmak, mek-
eden muhabbetin bir sonucu olmal. ruh addediliyor, Batdan gelen her
Ne yazk ki eserle kurduum mu- ey de mendup... Sonu: yeni nesil, Al-
habbet ba, yazaryla yz yze bir lahn Resulnn uygulamalarndan
tankla dnemedi. Kendisini sa- tamamen bihaber. slam tarihinin
dece bir kez 1996da stanbul Belediye- Martin Lingsin nasibi herhangi bir dneminde yaam her-
DERN TARH
sinin dzenledii Doudan-Batdan Martin Lingsin Hakkn rahmetine hangi bir neslin hi olmad kadar
konferanslar dizisine katldnda kavutuu haberini aldmda (11 Ma- snnetlerden uzaklar.
grdm; o da uzaktan. Onbirinci ys 2005) Dou-Bat, slam dnyasnn O gn yapt Ahir zamanda bizi
Saatte, yani ahir zamanda yaplma- Batl temsilleri, 19. yzylda arkn kurtaracak olan Peygambere ittiba-
169
s gerekenin, te dnyaya hazrlan- bir sergi nesnesi haline gelii, Msl- dr hatrlatmas bugn ok daha el-
mak olduunu vurgulad bir konu- man kadnlarla ilgili kalp yarglar zem. Kresel karanlk artarken, slam
ZEL SAYI 5
ma yapt. Cennetten, cehennemden ve bunlarn modernliin kuruluun- dnyas geleneinden kopuk, iddet
ve cennetliklerle cehennemliklerin da nasl merkez bir konuma sahip ol- sarmalna dolanm din ifade biim-
mertebelerinden bahsetti. Vurgusu duu ile ilgili bir konu zerinde al- lerine duar olurken, Martin Lings
akla deil, kalbeydi. Yanna gidip ki- yordum. Aldm haber sanki yeni yazd siyer ile bizi Peygamber sev-
tabnn mtercimi olduumu syle- bir k drd fikir dnyama. Mar- gisi zemininde buluturmaya devam
yerek tanmak geti iimden. Ama tin Lingsin nasibi, Ebubekir Sirced- ediyor.
o anlattklar ile olduka hemhld, din olmak iin Douya gitmekmi.
ben de o gnk nasibimi almtm. Benim nasibimse, Peygamber sevgi-
Kitab kanalyla kurduum gnl ba- sini Batdan alp Doudakilere ula-
neyime yetmezdi! trmak... Nazife iman
Yazar.
Ensar ve Muhacir Arasnda
EMSALSZ KARDELK
Muhacirlere vermedike bize de verme Ya Resulallah! [ ] diyordu
Ensar. Birikimlerini, evlerini ve topraklarn hi tanmadklar
insanlarla paylamakta adeta yaryorlard. Bencilliin,
acmaszln ve yoksunluun penesinde kvranan insanln
bugn de ayn paylam ruhuna ihtiyac yok mu?
DERN TARH
170
ZEL SAYI 5
MEHMET SALH ARI mehmetsalihari@yyu.edu.tr
R
esulullah [ ] slam tebli ettii id b. Zeydin, Hz. Hamza ile Hz. Zeyd b. Harisenin, Hz.
Mekke dneminden itibaren Ms- Ebu Ubeyde b. Cerrah ile Hz. Ebu Huzeyfenin azatls Sa-
lmanlar arasnda sevgi, muhab- limin, Hz. Bilal-i Habe ile Hz. Ubeyde b. Harisin karde
bet, yardmlama ve kardelie da- klndklarn biliyoruz.
yal bir iliki a gelitirmeye nem Mekke dneminde gerekletii tahmin edilen bu kar-
vermiti. slam tarihi kaynaklarn- deliin tesisinde bilhassa baz zayf, kimsesiz ve azatl
da Hz. Peygamberin, biri Mekkede, klelerin, zengin ve gl Kureyli Mslmanlarla kar-
dieri hicretten sonra Medinede ol- delik kurmalar benimsenmitir. Medinede bulunan Evs
mak zere Mslmanlar arasnda ve Hazrec kabileleri de slam sayesinde kenetlenerek kar-
iki kez kardelik tesis ettiine dair de oldular. ki kabile mensuplar slamdan nce kan da-
rivayetler yer alr. valar yznden neredeyse tarih sahnesinden silinecek
Hz. Ebubekir (ra) ile Hz. merin (ra), Hz. Osman (ra) noktaya gelmilerdi. Hz. Peygamber ile tanp slama gir-
ile Hz. Abdurrahman b. Avfn (ra); Hz. Zbeyr b. Avvam meleriyle aralarnda kardelik hukuku tesis edildi. Evs ve
ile Hz. Abdullah b. Mesudun, Hz. Sad b. Ebu Vakkas ile Hazrecin bu deiimi Kuranda yle belirtilir:
Musab b. Umeyrin, Hz. Talha b. Ubeydullah ile Hz. Sa- Hep birlikte Allahn ipine smsk tutunun ve bir-
DERN TARH
171
ZEL SAYI 5
birinizden kopmayn. Ve Allahn si- misafir olamyordu. Muhacirler, Re- kimseler ifadesi Muhacir ve Ensar
ze verdii nimetleri hatrlayn: Siz sulullah tarafndan Medineli Msl- olduklar, aralarnda antlama ger-
birbirinize dman iken kalplerinizi manlarn evlerine 10ar 10ar yerle- ekletikten sonra birbirlerine mi-
nasl uzlatrd da onun ltfu ile kar- tirilecekti. Bazen 10 kii bir koyunun ras olduklar ve daha sonra inen
de oldunuz ve ateli bir uurumun stn blmek zorunda kalacak- bir ayetle de bu hkmn kaldrld,
kenarnda iken sizi ondan nasl koru- lard. bylece din kardeliinin sadece yar-
du. Bu ekilde Allah mesajlarn size dmlama, dayanma, iyilik etme ve
aklar ki hidayet bulasnz. Tarihte benzeri yok karlkl nasihatlerde bulunma ile
Allah hidayetiyle bu iki kavmi Resul-i Ekrem btn maddi varlk- snrl kald belirtilmektedir (Ta-
ateli bir uurumun kenarndan larn geride brakarak hicret eden ber, Tefsir, VIII, 272-289; Tecrid Tercemesi
kurtard ve karde topluluklar hali- Mekkeli Mslmanlar ile onlara ku- ve erhi, VII, 77).
ne getirdi. Evs ve Hazrec kenetlenip cak aan Medineli Mslmanlar ara- Ensar ile Muhacirin birbirleri-
slama girmekte adeta birbirleriyle snda muht denilen bir kardelik ne miras olmalar hkmnn, Be-
yartlar. Bu dinin birletirici emsi- ba kurdu. Bylece onlarn arasnda dir Gazvesinden sonra nazil olan
yesi altnda Ensar adyla slam top- hak, eitlik, geici mal ortakl ve u ayet-i kerime ile kaldrld ifa-
lumunun erefli bir kesimini olu- akraba olmadklar halde lmden de edilir: Rahim sahipleri (akraba
turdular. sonra birbirlerine miras olmay da olanlar) Allahn kitabna gre birbir-
slama samimiyetle inanan Mek- iine alan bir uygulamay balatt. lerine (varis olmaa) daha uygundur-
keli Mslmanlar, hicret emriyle Tarihte eine pek rastlanmayan bu lar. Allah her eyi bilir (Enfl, 75). Bu
birlikte inanlarn yaamak ve Al- kardelik akdi Kuran, hadis ve dier ayetle birlikte sadece akrabalar bir-
lahn honutluunu kazanmak ga- slam tarihi kaynaklarnda geni bir birlerine miras oldular (bn Sad, I,
yesiyle Mekkede elde ettikleri i-g ekilde yer alr. 238). nk artk Muhacirler geim
ve mal-mlklerini, aile ve airetle- Anne-babann ve yaknlarn ge- skntsndan kurtulmular, birer
rini geride brakarak Medineye g ride braktklarndan her birine mi- meslek edinmilerdi.
edip oraya yerletiler. Gizlice hicret raslar kldk. Kendileriyle ahitle- Mslmanlar ara-
DERN TARH
etmek zorunda kaldklarndan zen- tiiniz kimselere de kendi paylarn snda sevgi, muhab-
ginler bile mallarn getiremediler. verin. phesiz Allah her eye a- bet ve yardmlama
Kendilerine Ensar (yardmclar) hid olandr (Nisa, 33) mealindeki ise devam etmi-
ad verilen Medineli Mslman- ayette kendileriyle ahitletiiniz tir. Miras olma-
172
lar kucak am, ilk gnden iti- y kaldran ayet-
baren onlar evlerinde misafir ler Araplarda var
ZEL SAYI 5
Ebed kardelik
denilen dostluk ve kardelik anla- Resulullah Ensar ve Muhacir arasnda herkesi imrendiren bir kardelik ba tesis ederek yaknl
malar yapar, bylece birbirlerine va-
DERN TARH
kan bana dayandran Cahiliye adetlerini de yerle bir etti.
ris olurlard. Bu ekilde bir manev
oul, bir manev babaya varis olabi-
liyordu. Yukarda mealleri zikredi-
len ayetler sayesinde bu Cahiliye de- cirin mutlaka bir Ensar ile karde k- lim, Fedils-Sahabe, 204, 205). 173
ti ortadan kaldrlyor, mirasn Allah lnd ve Muhacirlerin tamam iin Ensar bu kadarla da kalmad. On-
tarafndan belirlenen varisler arasn- kardeliin gerekletii ifade edilir lardan bir grup Hz. Peygambere ge-
ZEL SAYI 5
da datlmas gerektii bildiriliyor- (Makriz, mtul-Esm, I, 69). lerek, hurmalklarn Muhacir kar-
du. Bununla birlikte hayatta iken bu Baz kaynaklarda Resulullah saha- deleriyle paylamak istediklerini
tip kiilere istenildii kadar pay ve- beleri birbirine karde yapt srada bildirdiler. Ancak Resulullah mlki-
rilebilirdi (Mevdud, Tef himul-Kuran, I, Hz. Alinin (ra) gzleri yaarm ola- yetinin kendilerinde kalmasn, ba-
355). slam dini Cahiliye dneminde- rak yanna gelip, Ya Resulallah, sen kmn birlikte yaparak mahsul
ki hilf antlamalar yerine kardelik sahabeleri birbirleriyle karde yaptn. onlarla paylamalarn emretti (Tec-
ban tesis etmiti. Benimle hi kimse arasnda kardelik rid Tercemesi ve erhi, X, 122). ki taraf da
Hz. Peygamber Muhacirle Ensar kurmadn? dedii, Hz. Peygamberin ittik ve itaat ettik! diyerek Resul-i
arasnda kardelik kurarken, onlar- de ona, Sen dnyada ve ahirette be- Ekremin emrine boyun ediler. Hur-
dan adam ldrenlerin diyetlerini, nim kardeimsin buyurduu rivayet malklarla ilgili bu uygulama da, mi-
esir denlerin fidyelerini deme ve edilir (Tirmiz, Menkb, 46). rasla ilgili hkm gibi Bedirden son-
Mslmanlarn arasn dzeltme ta- Muhacir ve Ensar arasndaki kar- ra kaldrlmtr.
ahhdn bir yaz ile tespit etmiti deletirme rastgele yaplmamtr. Resulullah Bahreyn arazisini par-
(Ahmed b. Hanbel, IV, 258). Daha sonra Bilakis hicretten beri Resulullahn a para ayrm ve datmak zere
Mslmanlar ile Yahudiler ve Medi- Mslmanlar iyice tanyarak, her nce Ensar armt. Ensar Mu-
nedeki dier sosyal gruplar arasnda ift arasnda ortak miza, zevk ve hacir kardelerimize bunun bir mis-
imzalanan Medine Vesikasnda da duygular kefederek bu akdi gerek- lini ayrmadka bize bir ey verme
bu ilkenin alt izildi. letirdiini belirtmek gerekecektir dediler. Bylece Muhacir kardele-
Bu kardelik hadisesi hicretten (Tecrid Tercemesi ve erhi, VII, 76). rini kendilerine tercih ettiler (Tecrid
yaklak be ay sonra Mescid-i Ne- Medineli Mslmanlar Resulullah Tercemesi ve erhi, X, 15). Ayn ekilde
bevnin yapld srete gerek- tarafndan kendileri iin tayin edil- Nadiroullar ganimetleri paylatr-
lemiti (bn Abdlber, I, 42). Birok mi Muhacir kardelerini ve onlarn lrken yine Ensarn buna benzer bir
kaynakta bu kardeliin, Enes b. Ma- aile fertlerini evlerine gtrdler. Ev- davran sergilediini biliyoruz. Zi-
likin evinde Bedir Harbinden n- lerinin bir blmn kendilerine tah- ra Resulullah onlarn grlerini de
ce 90 veya 100 kii arasnda yapld- sis edip onlar mallarna ortak yapt- alarak Nadiroullarnn topraklarn
rivayet edilir. Ayrca 150 Muhacir lar. Bu kardelik hak, eitlik ve miras Muhacirler arasnda taksim etmi;
ile 50 Ensar arasnda gerekletii de konusunda karlkl yardmlama ve ancak Ensardan fakir olan iki kiiye
sylenir (bn Sad, III, 238). Her Muha- sevgiye dayalyd (bn Sad, I, 238; Ms- de pay ayrmt (bn Him, III, 201-
bir fayda temin etti. Resulullah as-
ker seferler iin kard birliklere
bu iki kardeten birini alyor, dieri-
ni her iki ailenin ev ve ky ilerinin
grlmesinden sorumlu tutuyordu
(Hamidullah, slam Peygamberi, I, 197).
Sahabeler hayatlar boyunca bu
kardelik bana byk nem ver-
milerdir. Hz. mer Suriyede am di-
vann dzenlerken Bilal-i Habenin
istei zerine onu ve dier Habeli-
leri, Ensardan kardei olan Ebu R-
veyhann kabilesi olan Hasamllarla
birlikte ayn divan defterine yazdr-
d (bn Hiam, II, 151). Bylelikle Bilal
bu tarih antlamaya mrnn sonu-
na kadar bal kalmak istediini or-
taya koydu.
Resul-i Ekremin gerekletirdii
bu kardelik ba sayesinde Muhacir-
lerin geim ve iskn problemi tama-
myla zld. Hepsi de ev ve meslek
sahibi oldular. Dnya tarihinde ben-
zerine rastlanmayan bir kardelik
rnei gsterdikleri gibi inanlar
DERN TARH
DERN TARH
ar
b en i m zerime
ngmesi -
m a n h e y a r a k b u dnya
Bu za topla
i. P l m prtm
geld i n-
g t m .
e h e r k a y tlar i
da n ve s i ta- 175
, akam dzenin
Hayatm cihan n e s k i
e g e i r d im. Ama
d zuru-
ZEL SAYI 5
nmadm
.
e y g a m berin hu
le k le r beni Hz.
P
e t i n i n h uzuruna
M e met y
g t r d ler. Rah
na h-
r d la r . d u : E y Hicaz ba
k a uy u r -
amber b terennm
Hz. Peyg er g l s e n i n
b lbl, h .
e s i n i n
n d a n y umuad yet bard
a-
s c a k l it , v e l
nn r va k y-
e n i n g nln, he n iy a z s ecdesi ga
S enin
d a n s a r hotur. S
n dir. re
i n m t ecavizce k l n d an gkle
re t k a y k-
ya n n a kler sana
Sen dn ma n , m e le
tu un za
doru u ti. i-
e n u m ay ret k u g ib i ktn. B
sekt n ko
hesinde iye sordu
).
Cihan ba r d i n (d ),
e a r m aan get
i
c e v a b a baladm
ze n iye ara-
Resl (d r. benim
Ya Hz. bulu n m u y o
rahatlk
dnyada k. l
e y h ayatta yo le r c e l le ve g
d m e bin e-
a r l k b ahesind s r e k l i olarak v
V unu n r i-
; a m a b en kokus i n i g r d m bi
va r etti
l e k i ld e devam
f a -
i l m iy o r u m. r e b i r ie getir
ek b ze
a t si z e sunmak t t cenne
tte bile
Fa k i e y h a
n iindek
dim; onu a n-
lu n m a z . n i n y z suy u y
bu et i u i-
n in m m in kan, b
Orada se s e h it le r i n
r. Trablu
smaktad r.
nmaktad
ede bulu bal, st.,
2001.)
Ses: k
n Gelen
rahan, Douda
dir Ka
(Abdlka
OMUTAN
KOMUTAN
K
EYGAMBER
PEYGAMBER
P
DERN TARH
176
ZEL SAYI 5
Hz. Peygamber [ ] Mekke dnemi
boyunca maruz kald iddete
karlk vermemi, ashabna da
sabr tavsiye etmiti. lk defa
Medinede asker tedbirler almak
zorunda kaldn biliyoruz.
DERN TARH
177
ZEL SAYI 5
DIN
HLM AY
P
C A F E R A C A R caferacar@gop.edu.tr
artlar
tanlk yapmtr. Savalarda zrhn gi-
yip klcn kuanmsa da fiilen savat
178 oluuncaya hakknda birka rnekten baka bilgiye
sahip deiliz. Zaten komutanlarn gre-
kadar hibir vi sava ynetmektir. Kendileri savamak
ZEL SAYI 5
bu baary
malar yaplmas zerine gereklemitir.
mad, kkl bykl birok asker Asker hareketlerin ok az bir ksmnda
drt basamakl operasyona karar verdi. Bunlarn says,
ayn asker hareket iindeki ilikili faali-
aktif sava yaanmt. Gerekten kar-
lkl sava diyebileceimiz 6 vaka sz ko-
bir stratejiyle yetlerle birlikte 120ye kadar kabilmek- nusudur. Bunlar srasyla Bedir, Uhud,
salamt. te
tedir. Operasyonlarn 28inde o bizzat Hendek, Huneyn, Hayber ve Mte sava-
ordunun bandayd. Saylar ok gibi g- lardr.
bugnn lider rnse de seferlerin birbirinden bamsz
olmadklarn sylemek gerekir.
Hz. Peygamber phesiz byk bir li-
derdi. Bunu baarlarndan, toplumu d-
ve idarecilerine Muhataplar arasnda Mrikler, Yahu- ntrmesinden ve yeni bir medeniye-
ilham
diler ve Bizans etkisindeki blgeler n tin insanla hediye edilmesine zemin
plandadr. Bunlardan Yahudiler ve M- hazrlamasndan anlyoruz. Dahas sla-
verecek kutlu riklerle mcadele birbirini tetikleyen bir
srete gelimitir. Bizans ve ona ba-
m kendi hayatnda dnya dini haline ge-
tirmesinden ve vefat ettiinde bugnk
prensipler. l blgelere ynelik asker hareketler ise Trkiyenin drt kat byklnde bir
DERN TARH
179
ZEL SAYI 5
Haydar- kerrar
Hz. Muhammed hem efkatli, hem
de eli kl tutan bir Peygamberdi.
Savalarda en nemli yardmcs
Haydar- Kerrar Hz. Ali, Zlfikar adl
klcyla savarken tasvir edilmi.
corafyada gnl birliktelii olutur- Peygamberimiz bu sralamaya dikkat aamasnda bu anlamdaki haberlerin
masndan anlyoruz. etmitir. toplanmasna nem veriyor ve elde
Bu baarda komutan peygamber edilen bilgiler erevesinde ashaby-
rolnn atlanmamas gerekir. Fakat Doru bilgi ak la istiare edip karar alyordu. Gelen
u soruyu sormak gerekmez mi: Na- Doru haber temini Mslmanla- haberlerin doruluu ayr bir kate-
sl oluyor da hibir asker tecrbesi rn btn ilikilerinde temel bir il- goride deerlendiriliyordu. Hatta ba-
olmayan biri, tecrbeli bir komutan- ke olmakla birlikte siyer kaynaklar- z zensizlikler Allah tarafndan uya-
dan beklenenin de stnde baarla- na daha ok asker ve siyas alandaki rlmaya neden olmutu (Hucurt, 6).
ra imza atabiliyor? rnekler yansmtr. Resulullah d- Doru haber alma Mekke dne-
Risalet dnemi savalarn aktaran man hakknda doru bilgi elde et- minden itibaren Allah Resulnn
siyer kaynaklar, sava tecrbesi ol- mek iin iki yntem kullanyordu: her daim gndemindeydi. Hicret s-
mayan Allah Resulnn nasl baa- Birincisi dman toplum iindeki recinde kendisine ynelik suikast
rl bir ekilde harpler idare ettiini Mslman veya gayrimslim haber plann renmi olmas ve akabinde
anlatan veriler sunmaktadr. Tespit kaynaklarndan yararlanma, dieri hicrete karar vermesi byle bir haber
edebildiimiz kadaryla Hz. Peygam- ise zel grevli seriyyelerle alan tara- alma faaliyetinin sonucuydu.
bere bu baary getiren drt basa- mas eklinde. Haberi veren Rukayka bt. Ebi Sayf
makl bir sre ve strateji sz konusu. zellikle Medine dneminin her b. Haimdi (bn Hiam, II, 123-127). Bu
sreteki haber ak hicret tamam- ber bilgi szdrmama ve bilgi top-
lanncaya kadar devam etmiti. Bu lama balamnda baz prensipleri
vazifeyi Hz. Ebubekirin (ra) olu sahabelerine zenle tavsiye etti.
Abdullah yerine getirmiti (Mesud, Yalnz yolculuk yapmama (Buhar,
Murcuz-zeheb, II, 185). Cihad, 134), develerin boynundan
Ancak ifade etmeliyiz ki asker an vb. ses yapan zillerin karlma-
anlamda doru haber almann esas s (Buhar, Cihad, 138), seferlerin gizli
karlk bulduu zaman dilimi Me- tutulmas (Buhar, Cihad, 242) ve keif
dine dnemidir. Doru haber temi- amal gruplarn dmana yaka-
ni, mminlerin siyaseten ve hu- lanmamak iin dikkatli olma-
kuken haklarnn muhafazas larnn sk sk dile getirilmesi
srecinde ciddi kolaylklar bu cmledendir.
salamtr. Bedirde Besbes isimli
Mslmanlar Mek- sahabe, Adiy b. Ebiz-Za-
kede maruz kaldk- ba el-Chen ile birlikte
lar bask ve iddeti, mriklerin durumu-
hicret denemeleri ve nu renmeleri iin
nihayet Medine hic- g r e v l e nd i r i l m i -
retiyle amaya a- ti (bn Hacer, sabe, I,
lmlard. Ancak 147). Uhud, Hendek
Mekkeli mrikler ve dier btn ope-
hicret sonrasnda da rasyonlarda benzer
Mslmanlar rahat uygulamalara rast-
brakmam, ileri ge- lanmaktadr. Allah
DERN TARH
tir (bn Hiam, II, 110). Karlkl hak ve Hilye-i saadet mutan olarak baarsnn bir ba-
sorumluluklar belirlenmiti. Peygamberimizin fizik zelliklerini ve ka srr olarak grlmelidir.
Siyaseten ve hukuken i barn gzel sfatlarn tasvir eden hilyeler usta O, siyas ve asker btn tasarruf-
salanmas srecinde Mslmanlar hattatlar elinde eitli formlarda hayat larnda istiareyi hayat prensibi ola-
buluyor. Allm hilye tarzndan farkl altn
iin tehdit ve tehlike olmaya devam rak benimsemi ve tavsiye etmitir.
varakl bir hilye-i saadet.
eden Mekkeli mriklerin Medine Aile ve sosyal hayat da bunun dn-
civarndaki btn hareketleri taki- da deildi (Bakara, 233; Buhar, eh-
be alnd. Bedir Savana dek yap- dt, 15). stiare neticesinde ortaya -
lan 10 kadar gazve ve seriyyenin te- kan gre sahip km, kendisi o
mel zellii, alan tanma ve bilgi kanaatte olmasa bile istiarenin so-
temin etmekti. Bu seferlerde ciddi sa- nularna bal kalmt. Ebu Hurey-
ylabilecek karlamalar yaanmad. sonrasnda haber almaya dnk se- re, Hz. Peygamber hakknda Ondan
Bunlara ilaveten siyer kaynaklarn- riyyelerdi. daha fazla istiareye nem veren bir
da amac haber temini olarak yo- Mslmanlarla Kurey arasnda kimseyi grmedim demitir (Tirmiz,
rumlanan 8 kadar asker operasyon Mekke dneminde balayan dman- Cihd, 35).
zikredilmektedir. Bunlar Bedir, Beni lk Medinede daha sert bir hl alm Onun istiare stratejisini dnemin
Kureyza, Hayber, Beni Mustalik, Hu- ve fiil karlk verme zemini teek- byk mcadelesinden rneklerle
deybiye gibi vakalar ncesi, esnas ve kl etmiti. Bu noktada Hz. Peygam- sunmak en dorusudur. Bedirde yap-
t istiare ile Hubab b. Mnzirin tec- rn birbirini tan- olarak Allaha tevekkl ve dua et-
rbesine binaen onun kanaatine g- yabilmeleri iin mitir. Bedirde dmanla kar kar-
re orduyu konumlandrmt (Vakid, I, parola kullanl- ya geldiinde yapt dua en gzel
53). Uhud Savanda ehirde kalp sa- yordu. Hz. Peygam- misaldir:
vunma sava yapmay istemesine ra- ber her sava ncesi Ya Rab! te Kurey! Kibir ve gu-
men istiare neticesinde ehir dnda bir parola belirlerdi. Bedirde, rurla geldi. Sana meydan okuyor, Pey-
dmann karlanmas fikrine tabi Ey Abdurrahman oullar!, Ey Ab- gamberini de yalanlyor. Ya Rab! Pey-
olmu ve sonuna kadar istiareye ba- dullah oullar!, Ey Ubeyd oulla- gamberlere nusret ahdini bana da
l kalmt (bn Hiam, III, 49). Hendek r! gibi parolalar kullanlmt. Bir hususi olarak zafer vaadini yerine
Savandan nce istiare ile ortaya baka rivayete gre Bedirde Ya Man- getirmeni senden isterim. Allahm,
kan ehrin gei noktasna hendek sur emit!, Ahad Ahad! gibi sem- eer sen u bir avu Mslmann he-
kazlmas fikrini desteklemi ve bu is- bol ifadelerin kullanld ifade edil- lak olmasn diliyorsan, sonra sana
tiare sayesinde baarl bir savunma mitir (bn Hiam, II, 288). Yine Emit, ibadet eden bulunmayacaktr (Bu-
gerekletirilmitir (bn Hiam, III, 169). Hamm, La Yunsarun gibi kullanm- har, Megaz, 4).
stiarelerinde kimi zaman ken- lara rastlanmaktadr (Arman, Bt. Sonu olarak Hz. Muhammed her
di grnde de srar etmi ve bunu Yn. Asr Saad. sl., IV, 93). Bu uygulama- alanda olduu gibi siyas-asker alan-
birlikte yola kt insanlara izah et- lar Peygamberimizin tedbir ve ihti- da da bize rnek alacamz bir mi-
mekten geri durmamt. Hudeybiye yata verdii nemin czi bir ksmn ras brakmtr. Hicret sonras fiil sa-
musalahasnda barta srar etmesi tekil eder. va artlar oluuncaya kadar hibir
byle deerlendirilebilir (bn Hiam, II, sava tecrbesi olmamasna ramen
308-322). Tevekkl ve dua baarl bir komutanlk rnei ser-
Peygamberimizin komutanlk ve Hz. Peygamberin komutanlk ba- gilemitir. Bu baary elde etmesin-
liderlikte zen gsterdii hususlar- arsnda zikre deer bir dier etken de bize sve/misal olabilecek drt ba-
dan biri de istiare sonras tedbirlerin de, tedbir aldktan sonra ortaya koy- samakl stratejisi hibir zaman terk
DERN TARH
alnmasdr. Bir ynyle tedbir, isti- duu tevekkl ve ilticadr. Liderlik ve edilmemitir.
are sonucu kan kararlarn uygu- komutanlk serveninde tevekkl ve kii bir araya geldiinde arala-
lanmasdr. Hz. Peygamber istiare- dua, adeta prizmann zirve noktas- rndan birinin lider seilmesini tavsi-
yi usulen yapmamtr. Hem istiare n temsil eder. Bu hem onun, hem de ye eden Hz. Peygamberin (Ebu Dvud,
edip hem de bildiini okuyan bir ta- mminlerin sebatna vesile olmu- Cihd, 80), kendisinin tabii misyo- 181
vr asla sergilememitir. tur. Tevekkl bir hedefe ulamak iin nu olan liderliinin ve komutanl-
Allahn elisi siyas ve asker ka- her trl aba ve gayreti gsterip son- nn merkezine bu ilkeleri yerletir-
ZEL SAYI 5
rarlarnda gizlilie zel nem atfet- ra da Allaha dayanp gvenmek, on- dii anlalyor. Bu ilkeler, aileden i
miti. Tebk Seferi hari btn asker dan yardm isteyip iin sonunu ona hayatna ve siyasete varncaya kadar
sreler byk bir gizlilikle yrtl- havale etmektir. Tevekkl ayn za- hayatn her alannda salkl iletiim
mt. Tebkte ise yolun uzunluu manda Hz. Peygambere bir tavsiye- ve huzurlu ortamlarn olumas iin
ve ak bir hedefin olmay nedeniy- dir (Rad, 30). zarurettir.
le olsa gerek hazrlklarn tam ola- Allah Resul risaletinin her ann- Ne mutlu onu tanyan ve onun r-
rak tamamlanabilmesi iin sefer du- da olduu gibi sava zamanlarnda nekliine sarlanlara!
yurusu yaplmtr. Nuaym b. Mesud, da tevekkl ve duay asla terk etme-
Kaynaka:
Hz. Peygamberin seferlerde hedefini mitir. Doru bilgi, doru bilgi ze- Arman, Mustafa, Asr Saatte Ordu ve Stratejisi, Btn
Ynleri ile Asr Saadette slam, 1994.
mutlaka gizlediini aktarr (Vakid, II, rinden istiare, istiarenin gerektir- Buhar, Eb Abdillah Muhammed b. smail, el-Cmius-Sahh,
128). Resulullah bunu, bir harp strate- dii tedbir, nihayet tevekkl ve dua stanbul, 1992.
Eb Dvd, Sleymn b. el-E`as b. shk es-Sicistn el-Ezd,
jisi olarak uygulamt. ile mcadelesini tamamlamtr. Snen, 1992.
Tirmiz, Eb s Muhammed b. s b. Sevre (Yezd) et-Tirmiz,
Peygamberimizin uygulad ted- Hicret iin gizlice km, Medine Snen, 1992.
bn Hacer, Ebul-Fadl Ahmed b. Alibn Hacerel-Aska
birlerden biri de srekli nbet ve ta- yolundan deil, ters istikamette yol lan,el-sbe F Temyzis-Sahbe, I-VIII, Tahkik: Ali
Muhammed el-Becv, Beyrut, 1992.
kiptir. Mekke dneminde nadir g- alm ve bir maarada saklanm- bn Hiam, Siretn-Nebeviyye, Tahkik: Mustafa es-Sakka,
brahim el-Ebyar, Abdl-Hafz eleb, am, 1992.
rlmekle birlikte hicret sonras her tr. Dmann ok yaklat zaman- bn Sad, Muhammed b. Sad b. Mni ez-Zhr, et-Ta
zaman nbet tutacak kiiler grev- da byk bir tevekkl gstermi, Hz. bakt l-Kebr, Beyrut.
Mesd, Ebul-Hasen Ali b. el-Huseyin b. Ali, Mrcz-zeheb
lendirmi ve evrede olup bitenleri Ebubekiri teselli ederek, Korkma, ve Medin l-cevher, Tahkik: Abdl-Emin el-Mhenna,
Beyrut, 1991.
takip ettirmiti. Etraf gzleme ama- Allah bizimle beraberdir! demitir Vakid, Muhammed b. mer, Kitab l-Mez, Tahkik: M.
Jones, Beyrut, 1966.
cyla devriye ekipleri gnderdiini (bn Hiam, II, 94). Huneynde dalm
ekleyelim. Bu ekipler civar kontrol olan Mslmanlar teselli etmi ve
eder, haberleri toplar ve Hz. Peygam- etrafnda toparlamt (bn Hiam, IV,
bere ulatrrlard. Risalet dnemi se- 62). Huzuruna gelen bir bedeviye, de-
riyyelerinde bunun daima uyguland- vesini balayp yle tevekkl etmesi-
n grmekteyiz. ni syledi (Tirmiz, Kyame 60). Sava- Cafer Acar
Resulullah zamannda tek tip ni- larda zrh giymi, hendek kazm, Yrd. Do. Dr., Gaziosmanpaa niversitesi Trk
slam Edebiyat ve slam Sanatlar Anabilim Dal
forma imkn olmadndan tarafla- taktikler uygulamt. Son merhale retim yesi.
MEKKENIN FETHINE GIDEN NEBEV YOL
Hudeybiye Bar Antlamas
DERN TARH
182
ZEL SAYI 5
Mekkeli mriklerin Medine slam Devletini resmen
tandklarn gsteren Hudeybiye Bar Antlamasyla slam
tarihinde yepyeni bir sayfa alm oldu. te Hz. Alinin (ra)
yazp Resul-i Ekremin [ ] bizzat imzalad antlamann
byk tartmalara yol aan maddeleri
DERN TARH
183
ZEL SAYI 5
H
M E H M E T M A H F U Z S Y L E M E Z mahfuzs@yahoo.com
z. Peygamber [ ] bir gece ryasn- insanlarn arasndan da ekilsinler. O insanlar beni yenmi
da Kbeyi tavaf ettiini grr. Pey- olurlarsa istedikleri gerekleir; ayet ben galip gelirsem,
gamberlerin ryalar vahyin bir dilerlerse gelip benimle savarlar, dilerlerse birlikte esenli-
paras olduundan bunu bir emir e kavumu oluruz. Yoksa Allah bu dini yeryzne hkim
telakki eder. Durumu ashabna ak- klncaya kadar veya benim canm alncaya kadar onlarla
tarr ve hazrlanmalarn emre- savamaya devam ederim.
der. Yanlarna hafif silahlar alarak Urve, bu talebi Mekkeli mriklere ulatrr ve Peygam-
Mekkeye doru yola karlar. Me- berle antlama yapmalarn tavsiye eder; ancak onlar bu-
dineli mnafklar onlarn ehirden nu dikkate almaz. Hz. Muhammed de dncelerini ren-
silahsz klarn seyrederken, se- mek zere eli gndermeye karar verir ve Hz. meri (ra)
vin iinde, kesinlikle geri dnemeyeceklerini dnrler. seer. Hz. mer, Efendimizin kendisini gndermek istedi-
Hicretin 6. ylnn Zilkade aynda (Mart 628), Hz. Pey- ini renince, Ey Allahn Elisi, beni gndermek ister-
gamber, yerine vekil olarak bn Ummu Mektumu bra- sen kukusuz giderim. Ancak ayet kanaatlerimi sorarsan,
karak, Lebbeyk Allahumme lebbeyk, lebbeyke la erike Osman (ra) gndermen daha iyi olur. Zira onun Mekkede
lekke lebbeyk, innel-hamde ve nimete leke vel-mlk ni- daha ok akrabas var der. Bu teklif Peygamber tarafndan
dalar iinde ashabyla birlikte, ihramlarn giymi bir vazi- makul bulunur ve Hz. Osman gnderilir.
yette, Medinenin mikat (ihrama girilen yer) mahalli Zlhu- Mekkeye giden Hz. Osman mriklere amalarnn sa-
leyfeden hareket ederler. Beraberlerinde 70 tane kurbanlk dece umre olduunu aklar. Fakat Mekkeliler, Hz. Pey-
deve vardr. gamberin baka bir amacnn olmadn bilseler de ka-
Hz. Peygamberin yola kmasndan ksa sre sonra Mek- rarlarndan dnmezler. Hz. Osman ayartmak iin umre
keliler geliinden haberdar olur. Hemen Darun-Nedvede yapmasn teklif ederler, o da bunu reddeder. Bu net tavr
DERN TARH
yemekli bir toplant tertip ederek durumu istiare eder ve Mekke mriklerini olduka rahatsz eder ve onu hapseder-
Mslmanlar Mekkeye sokmama karar alrlar. ler. Hadise Hz. Peygambere Osmann ldrld eklin-
Mslmanlar uzun ve meakkatli bir yolculuktan sonra de ulatrlr. Resul-i Ekrem haberi alr almaz bunu sava
184
Hudeybiye dolaylarna varmay baarrlar. Burada Halid b. ilan olarak sayar ve ashabn kendisiyle birlikte hareket
Velid komutasndaki Mekkeli silahl gler tarafndan dur- edeceklerine dair biate arr. Tarihe Rdvan biat olarak
durulurlar. Bu esnada le namazn toplu klarlar. Bunu geen bu olay, Kuranda u ekilde ifade edilir:
ZEL SAYI 5
gzetleyen Halid b. Velid, Bunlarn namazlarnn mutla- And olsun ki aacn altnda sana biat ederlerken Allah
ka bir ikincisi de vardr. Kendi anne ve babalarndan, hatta o mminlerden raz olmutur. Kalplerinde olan bilmi,
evlatlarndan daha ok sevdikleri bu namazlar balarna onlara gven duygusu vermi ve onlar pek yakn bir fe-
bela olacaktr der. nl komutan Mslmanlar namaz- tihle dllendirmitir. Yine onlar elde edecekleri birok
da yakalayp toplu olarak yok etmeyi hedeflerken, yce Al- ganimetle de mkfatlandrd. Allah stndr, hikmet sa-
lahn Hudeybiyeden bir fethin domasn murat ettiin- hibidir. Allah size elde edeceiniz birok ganimet vaad et-
den habersizdir. mitir. (Bu ganimetlerden) ite unlar hemen vermitir ve
Nitekim le ile ikindi arasnda Nisa suresinin 102. ayeti insanlarn ellerini sizden ekmitir ki bu, mminlere bir
nazil olur. Bu ayet-i kerime ile Allah, Hz. Peygambere Halid iaret olsun ve sizi dosdoru yola iletsin. Henz elde ede-
b. Velidin kendilerine saldrmay amaladn haber verir. mediiniz baka ganimetler de vardr ki, Allahn birlii ve
Bylece mrik komutann hayali Allahn hadiseye mda- kudreti dahilindedir (Fetih, 18-21).
hil olmasyla suya der. Hz. Peygamber bu ekilde bekler- Hz. Peygamberin o gn Rdvan aacnn altnda ashab-
ken Mekke mrikleri onun neyi amaladn renmek dan ald, gerektiinde lm gze alabileceklerine da-
zere Urve b. Mesudu kendisine gnderirler. Efendimiz u ir bir biattr. Nitekim Kuran bu hadiseyi anlatrken hem
cevab verir: Mslmanlarn kararlln, hem de Allahn yardmnn
Ey Urve, Allah iin hakikati dile getir. Grmekte oldu- yanlarnda olduunu anlamamz salayacak ekilde yle
un bu develerimizin kurban edilmesine ve Allahn evini demektedir: Eer kfirler sizinle savasalard, arkalarna
ziyarete engel olunur mu hi? Grdn gibi bizler sava- dnp kaarlard. Sonra bir dost ve yardmc da bulamaz-
mak iin buralara kadar gelmedik. Bizler sadece kurban- lard (Fetih, 22).
lk develerimizi kesmek ve (Allah iin) tavafmz yapmak Tek bana bu hadise bile Mslmanlarn slama ve Hz.
istiyoruz. Ltfen benim kavmim olan Mekkelilere haber Peygambere balln ifade etmek iin kfidir. Bu biat
ver. Sava onlar korkutmutur. Zaten sava durumu onla- canlarn Rabblerinin rzas iin hie saydklarn gsterir.
rn lehine deil. Bu durum onlar olduka zayf drm- te bu durum o gn orada bulunan insanlarn cennetle
tr. Aramzda bir antlama yapalm ve sava belli bir s- mjdelenmelerini salamtr. Nitekim Kuranda yce Al-
re brakalm. Bylelikle onlarn da hem soylar artar, hem lah onlarla ilgili yle buyuruyor:
de zedelenen karlar onarlm olur. Bizimle Allahn evi- Muhakkak ki sana biat edenler ancak Allaha biat et-
nin arasndan ekilsinler, geli amacmz olan umremizi mektedirler. Allahn eli onlarn ellerinin zerindedir. Kim
yapalm ve kurbanlarmz keselim. Hatta benimle dier ahdini bozarsa, ancak kendi aleyhine bozmu olur. Kim de
IRCICA Arivi.
Sultan II. Abdlhamid zamannda ekilen bu fotorafta Mescid-i Nebev, Byk am Kapsnn (Kale Kaps) bulunduu Medine-i
Mnevverenin birinci suru, sur dnda kalan Medine-i Mnevvere haneleri, Sebak ve Veda kubbeleri ve Byk am Kaps nnden Uhud
ehitliine giden yol grnyor.
Allah ile olan ahdine vefa gsterirse durumunda velisi talep ederse teslim
DERN TARH
Allah ona byk bir mkfat verecek- edilecek.
tir (Fetih, 10). MM GLSM NEDEN Medineli olup slamdan kan ve
Rdvan biat tamamlandktan son- TESLM EDLMED? Mekkeye snan ise velisi istese bile
ra Hz. Osman kagelir, bylece or- iade edilmeyecek. 185
tam rahatlar. Tam bu esnada Mekke- Hudeybiye Antlamasndan sonra Mekkelilerden i icab Medineye
liler Hz. Peygamberle mzakerede slamn azl dmanlarndan Ukbe urayanlarn emniyeti Hz. Peygam-
ZEL SAYI 5
bulunmak zere, tam yetkili olarak, b. Ebi Muaytn kz mm Glsm ber ve ashab tarafndan salanacak,
Sheyl b. Amrn bakanlnda ki- de Mslman olur ve Mekkeden Medinelilerden i icab ya da hac ve
kaarak Medineye snr. Antlama-
ilik bir heyet gnderirler. umre amacyla Mekkeye gelenlerin
ya gre Hz. Peygamberin onu teslim
Heyette Mikrez b. Hafs ile Huveytip de can gvenlii Mekkeliler tarafn-
etmesi gerekmektedir. Ancak bir
b. Abduluzza da vardr. Sheyl b. Amr, dan salanacak.
hanmn teslimi durumunda bana en
Efendimize, Mekkelilerin hibir ekil- Hz. Ebubekir (ra), Hz. mer (ra),
kt hallerin gelmesi kanlmazdr.
de bu sene umreye izin vermeyecek- Hz. Osman (ra), Hz. Ali (ra), Abdullah
Hz. Peygamber bunlar dnrken
lerini, bunu zorlamas durumundaysa b. Sheyl, Sad b. Ebi Vakkas, Abdur-
Mumtehine suresinin 10. ayeti nazil
kan dkleceini syler. Bunu isteme- rahman b. Avf, Ebu Ubeyde b. Cerrah
olur:
yen Hz. Peygamber anlama teklifin- gibi Mekkeli Muhacirler de antlama-
Ey iman edenler! Mmin kadnlar
de bulunur. artlarn kabul zerine nn ahidi olarak yazlmt.
hicret ederek size geldikleri zaman,
aadaki antlama imzalanr: Sheyl b. Amr ile Hz. Peygamber
onlar imtihan edin. Allah onlarn
arasnda imzalanan bu antlamann
imanlarn daha iyi bilir. Eer siz de
Antlamann artlar onlarn inanm kadnlar olduklarn
Efendimizin emriyle Hz. Ali tarafn-
Mslmanlar bu yl Mekkeye renirseniz onlar kfirlere geri gn-
dan yazld rivayet edilir. Hatta riva-
umre iin giremeyecekler. dermeyin. Bunlar onlara helal deil-
yetlere gre Hz. Peygamber, Hz. Aliye
Bir yl sonra gelecek, gn kala- dir. Onlar da bunlara helal olmazlar. metni yazdrrken, Yaz ey Ali, Rah-
caklar. Yanlarnda sadece sefer silah- Bylece Hz. Peygamber, antla- man ve Rahim Olan Allahn adyla
lar bulunacak. Geldiklerinde Mekke- ma metninde iadesine hkmedilen dediinde Sheyl b. Amr bu ifadeye
liler ehri kendilerine brakacaklar. ahslarn sadece erkekler olduuna itiraz ederek Biz Rahman bilmiyo-
Mekke ile Medine arasndaki bu kanaat getirdi. Kullanlan hitap zamiri ruz. Bizim bildiimiz ekilde, senin
antlama 10 yl sreyle yrrlkte ka- sadece erkekleri kapsad iin Mekke adnla balyoruz ey Allahmz, ya-
lacak. mrikleri de buna itiraz edeme- ni bismikellahumme eklinde ba-
Bu sre iinde civar kabilelerden milerdi. Medinede kalan mm lansn der. Hz. Peygamber bu ikisi-
dileyen dilediiyle anlama yapabile- Glsm, Hz. Muhammedin azatl nin arasnda bir fark grmedii iin
cek. Zeyd b. Harise ile evlenmitir. itiraz kabul eder. Sonra Hz. Aliye
Mekkeli olup slam dinini kabul dnerek, Ey Ali, Bu Allahn elisi
eden bir ahs Medineye snmas Muhammed ile Sheyl b. Amrn
IRCICA Arivi.
Arafat Danda haclar gsteren bu fotorafta ayrca Cebel-i Sad, Cebel-i Rahme, Mames yaylas, Vadi-i Arene, Cebel-i Tarik, Cebel-i
Ahdeb de grlyor. Mekkenin kuzeydousunda bulunan Arafat Da takriben 245 m. yksekliindedir. Zilhiccenin 9. gnnde burada haclar
DERN TARH
zerinde ittifak ettikleri anlama Bu antlamaya gre velisi olarak o- dan veriyoruz? Allah onlarla aramz-
186 metnidir diye yaz der. Sheyl buna lumu istiyorum der. Hz Muhammed da hkmn vermemiken neden
da itiraz eder: Eer biz senin Allahn onu antlama metninin dnda tut- geri dnyoruz?
elisi olduunu kabul etseydik bun- mak iin ok aba sarf eder, ancak Hz. Peygamber, Ey Hattabn olu,
ZEL SAYI 5
ca mcadeleyi neden verelim? Bunun Sheyl kesinlikle kabul etmez. Resu- ben Allahn kulu ve elisiyim. Bu ant-
kesinlikle metne girmesini kabul ede- lullah baka arenin olmadn g- lamann maddelerini kabul etmek-
mem der. Hz. Peygamber, Sheylin rnce onu teslim etmeye karar verir. le Allaha isyan etmi, ona kar gel-
itirazn mantkl bularak, Vallahi, Ebu Cendelin teslimi bu ar artla- mi deilim. Benim yardmcm odur,
siz kabul etseniz de etmeseniz de ben rn zerine tuz biber eker ve Msl- o beni yalnz brakmayacaktr buyu-
Allahn elisiyim demi, sonra Hz. manlar son derece rahatsz olurlar. rur. Bunun zerine Hz. mer, Peki
Aliye dnerek, Ey Ali! Resulullah ifa- sen bize Allahn evine varp onu ta-
desini sil buyurmutur. Kurundan ar yk vaf edeceimizi sylememi miydin?
Genliinin ve kahramanlnn Hz. Peygamber daha sonra Ey Neden dnyoruz? dediinde yle
zirvesinde olan Hz. Ali aslnda antla- insanlar kalknz, salarnz tra cevap verir:
ma maddelerine ierlemiti. Yazarken ediniz ve kurbanlarnz keserek ih- Evet, syledim. Ancak bu yl ziya-
her biri ona ar gelmi, ancak emre- ramdan knz, geri dnyoruz der. ret edeceinizi sylemedim. Bir kez
den Hz. Peygamber olduu iin itiraz Geri dnyoruz ifadesi her birinin daha sylyorum. Ey Hattabn olu,
etmemiti. Fakat bu son talebe taham- yreine bir ok gibi saplanr. Yaklak sen mutlaka Kbeye gidecek ve Al-
ml edemeyerek silmeyi reddetti. Bu- 500 km tede bulunan Medineden lahn evi olan o kutlu mekn tavaf
nun zerine Hz. Peygamberin o ifa- bin bir meakkatle kp sadece 20- edeceksin.
denin hangisi olduunu sorduu, Hz. 30 km mesafedeki Mekkeye gireme- Mslmanlarn tavrndan rahatsz
Alinin parmayla gstermesi ze- mek ar gelmitir. Kimsenin azn olan Hz. Peygamber otana giderek
rine bizzat kendisinin sildii rivayet bak amaz. Bu esnada Hz. mer ge- orada bulunan mm Seleme valide-
edilir. lip Efendimizin yakasna yaparak mize durumu olduu gibi anlatr. Ei
Maddeler grnte Mslmanlar yle der: onu dikkatle dinledikten sonra Pey-
iin ok ar artlar ieriyordu. Bu es- Ey Muhammed, sen Allahn elisi gamberimizi u szlerle teselli eder:
nada Mekkede babas Sheyl tarafn- deil misin? Biz mminler deil mi- Ey Allahn elisi! Yaplmas gere-
dan hapsedilen Ebu Cendel bir yolu- yiz? Dmanlarmz batl, biz ise hak ken ey senin kalkp kurbann kes-
nu bulup Mslmanlara snmt. ve hakikat zere deil miyiz? Bizim men, salarn tra ederek ihramdan
Olunu Hz. Peygamberin kararghn- llerimiz cennette, onlarn lleri kmandr. Bunu yapman durumun-
da gren Sheyl, Ey Muhammed! - cehennemde deil mi? yleyse dini- da herkesin seni takip edeceini g-
te iyi niyetini test edecek bir durum. mizi kk drmeye neden mey- receksin. Zira onlar sana iman eden
insanlardr ve emrinden kmayacak- gamberine inanasnz, ona yardm tii iin davalarn ak ekilde dier
lardr. edesiniz, ona sayg gsteresiniz ve sa- kabilelere yaymaya balamlard.
Bunun zerine Hz. Peygamber a- bah akam Allah tespih edesiniz di- zellikle ticaret gzerghlar zerin-
drndan kar, hi kimseye bir ey ye (Peygamberi gnderdik). Sana biat de bulunan kabileler gelip Hz. Pey-
demeden kurbann keser, salarn edenler ancak Allaha biat etmi olur- gambere ballklarn ilan etmi ya
tra ederek adrna dnerken bir lar. Allahn eli onlarn ellerinin ze- da onunla ittifak kurmulard.
taraftan da sahabelerin ne yapmak- rindedir. Verdii szden dnen kendi Antlamann zerinden fazla ge-
ta olduklarna gz ucuyla bakar. Her aleyhine dnm olur. Allaha verdii meden Mekkeli Mslmanlardan
birinin sessizce kalkarak kurbann sz yerine getirene, Allah byk bir Ebul-Basir adnda bir delikanl Medi-
kesmek ve salarn tra etmek iin mkfat verecektir (Fetih, 1-10). neye snd. Ksa sre sonra da veli-
sraya girdiklerini grnce Allaha si antlamaya dayanarak kendisini ta-
hamd eder. lm deinde gelen mektup lep etti. Hz. Peygamber hi tereddt
Ksa sre sonra nazil olan Fetih Mrikler Hudeybiyeden dnp etmeden onu iade etti. Her ne kadar
suresinde Hudeybiye Antlamas bir Medineye giren Mslmanlar g- bu hadise Mslmanlar derinden et-
fetih olarak anlatlr. Yce Allahn rnce zlyor ve onlarn Mekkeliler kilemise de Allah elisinin kararna
bunu bir fetih olarak zikretmesi Me- nezdinde kk dmelerine sevine- kar gelmediler.
dineli mnafklar ile slam dman- rek teselli oluyorlard. Mslmanlar te taraftan Hz. Peygamberin tes-
larna ayr bir malzeme konusu olur: ise Fetih suresi inmeden evvel adeta lim ettii Ebul-Basir yolda kendisini
Muhammede aryoruz. Buna bile lm sessizliine brnmlerdi. An- Mekkeye gtren ahslardan ikisi-
fetih diyebiliyor derler. Allah bu ha- cak bu ayet-i kerimelerin inmesiyle ni ldrp kat. Medineye gelmesi
diseyi yle izah eder: karanlk yerini byk bir cokuya b- durumunda tekrar teslim edileceini
phesiz biz sana apak bir fetih rakacakt. Bu gven ortamnn kendi- bildiinden Mekke ile Suriye arasn-
verdik. T ki Allah, senin gemi ve lerine salad nimetlerden istifade da, kervanlarn getii gzergh ze-
gelecek gnahlarn balasn, sana ettike antlamann -aslnda- gerek rinde bulunan s ormanlarn mesken
olan nimetini tamamlasn, seni do- bir zafer olduunu anladlar. tutmaya karar verdi.
DERN TARH
ru yola iletsin ve Allah sana, anl bir Nitekim bar ortam tezahr et- Ksa sre iinde Ebul-Basir etra-
zaferle yardm etsin. O, inananlarn fnda Mekkeden Suriye dolaylarna
imanlarn kat kat artrmalar iin giden kervanlar vuran kalabalk bir
kalplerine huzur ve gven indirendir. kitle toplad. Bu durum Mekke m-
187
Gklerin ve yerin ordular Allahn- riklerini byk zarara soktu. Nite-
dr. Allah hakkyla bilendir, hkm kim baka arelerinin olmadn an-
ZEL SAYI 5
ve hikmet sahibidir. Btn bunlar Al- laynca mrikler Hz. Peygambere
lahn inanan erkek ve kadnlar, ile- bir mektup yazarak bu maddenin
rinden rmaklar akan, iinde temelli yrrlkten kaldrlmasn rica et-
kalacaklar cennetlere koymas, onla- tiler. Hz. Peygamber bunu kabul et-
rn ktlklerini rtmesi iindir. - mi, Ebul-Basire mektup yazarak
te bu, Allah katnda byk bir baa- Medineye gelmesini istemitir. Hz.
rdr. Bir de Allahn, hakknda kt Muhammedin mektubu ona lm
zanda bulunan mnafk erkeklere ve deinde ulat. Arkadalarna Pey-
mnafk kadnlara, Allaha ortak ko- gambere selam sylemelerini tem-
an erkeklere ve Allaha ortak koan bihledikten sonra dar- bekya irtihal
kadnlara azap etmesi iindir. Kt- etti.
lk girdab onlarn bana olsun! Al- Mekkeliler bir sre sonra Bekr ka-
lah onlara gazap etmi, onlar la- bilesine destek vererek Hz. Peygam-
netlemi ve kendilerine cehennemi berin mttefiki olan Huzaa kabilesi-
hazrlamtr. Oras ne kt bir var ne saldrp antlamay bozarlar. Daha
yeridir! Gklerin ve yerin ordular Al- sonra bunu yenilemek iin Mekkeye
lahndr. Allah mutlak g sahibidir, gelirler. Ancak Peygamber antlamay
hkm ve hikmet sahibidir. (Ey Mu- yenilediini sylemez. Bylece bu ha-
hammed!) phesiz biz seni bir ahit, dise Mekkenin fethine vesile olacak-
bir mjdeci ve bir uyarc olarak gn- tr.
derdik. Ey insanlar! Allaha ve Pey-
Kadem-i erif
Hz. Peygamberin mbarek ayann iz
brakt baz ta ve mermerler mukaddes
bir miras olarak asrlarca saklanmtr. Mirac
Mehmet Mahfuz Sylemez
hatras Kadem-i erif resminin gm levha Prof. Dr., stanbul niversitesi lahiyat
zerine izilmi hali. Fakltesi retim yesi.
EFKAT ve
MERHAMET
PEYGAMBER
Engellilere nasl davranrd?
DERN TARH
188
ZEL SAYI 5
E
M T H AT E S E R mithateser@hotmail.com
ngellilik konusunda Bat dnyasnn son ryla buluup ebedi hayat engelsiz ola-
100, lkemizde ise 10, bilemediniz 20 rak yaayacaklar mjdesini vermitir.
yldr bir farkndalk olutuunu d- Taif kuatmasnda bir gzn kaybe-
nrsek 1400 yl nce Hz. Muhammedin den Eb Sfyana cennette bir gz mj-
[ ] uygulamalar daha da nem kazanr. desi vermi, Huneyn Savanda bir aya-
Yaad bir hadise vesilesiyle uyarlma- ndan mahrum kalan Umeyr b. Amra
s onun engellilere bakn kendi top- Ayan senden nce cennete gitti de-
lumundan ok farkl bir izgiye oturt- mitir. Medine dnda yaayan ve fizik-
mutur. Hatta gnmzde ifade edilen sel grnts sebebiyle temel ihtiya-
ancak bir trl hayata geirilemeyen bir larn karlamann dnda insanlarn
hassasiyet dzeyine eritii grlr. arasna karamayan Zahir b. Harama
Sz konusu hadise, Abese suresinin yaklam ise engellilere verilen deerin
ilk ayetlerinin inmesine vesile olmutur. boyutlarn gstermesi asndan zirve
Buna gre Hz. Peygamber Mekkenin ile- noktas saylacak bir rnektir:
Engellilerin ri gelen mriklerini slama davet eder-
ken mm Mektumun grme engelli
Bir gn pazarda Zahiri gren Allah
Resul, usulca arkasndan yaklar ve
rehabilitasyonuna olu Abdullah yanna gelmi, kendisin- elleriyle onun gzlerini kapatarak aka
DERN TARH
Bu tavr sebebiyle Cenab- Hak tarafn- maktan bile saknd anlalan ve riva-
[ ], toplum dan ayetlerle ikaz edilir. yetlere gre Medineye geldiinde Hz.
bu kimseleri
Kanaatimize gre bu hadise ile Hz. Peygamberin dnda kimseyle gr-
Peygamber engellilik konusunda yaad- meyen bu sahabiye hem fiziksel temas-
dlarken onlara toplumun algsndan kurtularak Yara-
dann istedii uura sahip olmutur. Bu
ta bulunarak, hem de sorusuna Sen Al-
lah katnda deerlisin cevabn vererek
189
yakn alaka ilahi uyar neticesinde engellilerle iliki- rnek bir tavr sergilemitir.
ZEL SAYI 5
gstermi, halk
si bize bugn dahi rnek olabilecek bi- Hz. Muhammed engellilere yapt zi-
imde tezahr eder. yaretlerde yanna sahabeleri de alarak
da buna tevik Resulullah byk deer verdii engel-
lilere, iman ve sabrla hareket ettikleri
onlarda bir bilin oluturmaya gayret
etmitir. Grme engelli Umeyr b. Adiyi
etmitir. takdirde cennette kaybettikleri organla- devaml ziyaret ettiini, Kalkn, Va-
190
ZEL SAYI 5
IRCICA Arivi.
kf oullarndan u basir olan, yani Hz. Muhammed engellilere yard- kaplarn mlara yardm etmek, sa-
hakiki anlamda gren adam ziya- m da tevik etmitir. Ancak bu, el- r ve dilsizleri anlayana kadar din-
ret edelim dediini biliyoruz. Allah lerine tututurulan sadaka eklinde lenmek, bir insana ihtiya duyduu
Resulnn bir isteini ondan haber- deil, engellerini hafifletmeye hiz- nesnenin yerini gstermek, yardm
siz yerine getiren Umeyr ile ilgili Hz. met edecek trden bir yardmdr. r- isteyen birine gcmz yettii kadar
mer (ra) Tavizsiz bir ekilde Allaha nein grme engelli Ebu Abs Abdur- yardm etmek ve gszlere kol ka-
itaat eden u kre bakn deyince Hz. rahman b. Cebere beyaz bir baston nat germekle aabiliriz.
Peygamber o mthi sz sylemi- hediye etmitir.
tir: Ona m deme! Asl gren odur. Gzleri grmeyen birine yol gs- Onlar hayata kazandrrd
Bylece engelliliin organlarn i- termek sadakadr szn hatrlaya- Kafasna ald bir darbe sonucu
levsizlii veya mahrumiyeti deil, lm. Hz. Peygambere ashabdan biri, zihinsel engelli haline gelen, dilin-
kalbin ve beynin hak ile hakikate Herhangi bir mal varlmz yoksa de ve gznde engel oluan Habbn
kr ve sar kesilmesi olduunu - sadakay nasl verelim? diye sorun- b. Mnkz ticaretle uramaktadr.
retmitir. ca yle cevap vermitir: Sadakann Engelinin istismar edildii Hz. Pey-
Nurlu kabristan
gamberin aracln nemsemesi ve
Mekkede Hz. Peygamberin bata dedesi,
amcas ve Hz. Hatice olmak zere birok
evet demesi zerine evlilik gerek-
sahabenin bulunduu Cennetl-Muallann lemitir.
1880 senesindeki grnts. Hz. Muhammed engelli aileleri-
ne de evlatlarna yardmc olmalar
konusunda tavsiyelerde bulunmu-
tur. Bir ruh rahatszlktan mustarip
olan ve bu sebeple eine kt szler
syleyen sahabe Evs b. Smitin, Ca-
hiliye dneminde kiinin hanmn
annesine veya dinen nikh dme-
yolundan saptrana (onu yanl yola yecek bir yaknna benzetmesi su-
sevk edene) Allah lanet etmitir. retiyle gerekletirilen bir boama
Bir ayandaki aksaklk sebebiyle eidi olan zhar yntemiyle bo-
ortopedik engelli Muz b. Cebelin, amas zerine ei Hz. Peygambere
Allah Resul tarafndan Yemene gelmi ve kocasn ikayet etmitir.
gnderiliinin bir sebebi de maddi Bu olay zerine bir yandan zhar-
olarak byk bir sknt yaayan bu la ilgili hkmler ayet-i kerimelerle
sahabenin orada geimini salama- aklanrken, te yandan Resulullah,
s ve borlarn deyebilmesidir. Bu- O senin hem ein, hem de amcao-
rada dikkat edilmesi gereken husus, lun. Bu yzden ona dn ve onunla il-
engellilere dorudan yardm yap- gili Allahtan sakn tavsiyesinde bu-
mak yerine onlarn yapsna uygun lunmutur.
i imkn salamaktr. Efendimiz engellilerin istihdam-
Engellilere yaplacak her trl yar- na da nem vermitir. Grme en-
DERN TARH
dmn sadaka olduunu Hz. Peygam- gelli Abdullah b. mm Mektumu
ber ile Ebuzerr arasnda geen bir ko- Medineye 13 defa vali vekili olarak
numadan reniyoruz. brakmas, ayn sahabenin hem m-
Peygamberimiz insanolunun her ezzinlik, hem de Kuran reticilii 191
gn iin sadaka vermesi gerektii- yapmas engellilerin istihdamna g-
ni ifade edince Ebuzerr her gn iin zel bir rnektir.
ZEL SAYI 5
sadaka verecek imkannn olmad- Bir gzn Taif kuatmasnda kay-
n syler. Bunun zerine Resulullah, beden Ebu Sfyan Necran valilii,
Sadakann birok eidi var: Allahu yukarda zikrettiimiz ortopedik en-
ekber (Allah en byktr), Sbhanal- gelli Muaz b. Cebel Yemen valilii g-
lah (Allah noksan sfatlardan tenzih revlerini icra etmilerdir. Grme en-
ederim), Lilhe illallah (Allahtan gelli sahabeler Itban b. Malik, Umeyr
baka ilah yoktur), Estafirullah (Al- b. Adiy ve olu Abdullah b. Umeyr
lahtan balanma dilerim) demek; imamlk yapmlardr. Uhud Sava-
iyilii emretmen, ktl men et- nda ortopedik engelli haline gelen
men, insanlarn yolundan diken, Ebu Zeydin bazen mezzinlik yapt-
ta ve kemik (gibi zarar veren eyle- grlr.
ri) kaldrman, grme zrllere reh-
berlik etmen, sar ve dilsize anlaya- Komutan atad
caklar bir ekilde anlatman, ihtiyac Hz. Peygamber dneminde slam
gambere arz edilmi, Allah Resu- olann hacetini tedarik etmesi iin tebli amacyla engelli sahabelerin
l de ona, Alveri yaptn zaman bildiin yeri iaret etmen, derman istihdam edildiini biliyoruz. Orto-
Aldatma yok! de diye tembihte bu- arayan dertliye yardm iin kotur- pedik engelli Abdurrahman b. Avf,
lunmutur. Ayrca ondan gnlk man, koluna girip gsze yardm Dmetl-Cendele yaplan seferde
muhayyerlik (iade etme) hakknn etmen kendin iin (yaptn) sadaka komutanlk; grme engelli Abdul-
bulunduunu satcya hatrlatmasn eitlerindendir buyurmutur. lah b. mm Mektm Kadisiye Sava-
istediini biliyoruz. Bylece Hz. Pey- Allah Resulnn engellilere yar- nda, Yermk Savanda bir gzn
gamber imkn olan engellilerin ti- dm ettii konulardan biri de evlen- kaybeden Him b. Utbe ise Sffin Sa-
caretine devam etmesini ngrm- melerine araclk etmektir. Cley- vanda sancaktarlk yapmtr. e-
tr. bib ve Sad es-Slem ez-Zekvnnin nesinde kayma olan Amr b. Sad, Hz.
Onlardan istifade etmeye alan e aday bulmalar iin yardmc ol- Peygamber tarafndan Hayber, Tey-
veya onlar yanla sevk edenlerle il- mutur. stelik ailesi, Cleybib ile m ve Vdil-kurya zekat grevlisi
gili de yle bir uyarda bulunmu- kzlarnn evliliine scak bakmama- olarak atanmtr.
tur: Gzleri grmeyen bir kimseyi sna ramen gelin adaynn Hz. Pey- Yemene vali olarak gnderilen
Allah en iyi koruyandr ve O, merhametlilerin en merhametlisidir
(Yusuf, 64)
Muz b. Cebelin bir grevi de mil- tice (ra) annemizin kuafrln gerekletirildii ifade edilebilir.
DERN TARH
lik, yani zekat toplamaktr. Sara yapmaktadr. Hz. Hatice annemizin Grlyor ki engellilerin bak-
hastal olan ve nbet geldiinde vefatndan sonra Resulullaha gelir, ma muhta, ie yaramaz, bakala-
zerinin almamas iin Hz. Pey- Allah Resul ona ikramda bulunur rna yk, dahas ilah cezaya ura-
gamberden dua isteyen hanm sa- ve O Hatice hayattayken bize gelir- m grld, bu sebeple lme
192
habe Habeli mm Zfer, Hz. Ha- di derdi. Bu kadna o kadar samimi terk etmeye varncaya kadar trl
ve candan davranmaktadr ki bu du- olumsuz fiillerle kar karya kald-
ZEL SAYI 5
rum Hz. Aienin (ra) dikkatini ek- bir dnyada slam Peygamberi a-
ALTIN PROTEZ mitir. nn tesinde uygulamalara imza
TAVSYES Hz. Peygamber engellilerin din atmtr. Gnmzde engellilik ve
eitimine ve din konularda onlara engellilerle ilgili sylenen pek ok
Hz. Peygamber engelli bireyle- rehberlik yapmaya byk nem ver- hususu tavsiye etmekle kalmam,
rin tedavisi ve rehabilite edilmesi mitir. Adet kanamas ile ilgili so- rneklii ile yol gstermitir. Yine
hususunda da kendileriyle birebir run yaayan Ftma bt. Eb Hubey etrafndaki insanlarda engellilik
ilgilenmitir. Arfece b. Esada altndan ile Sehle bt. Sheyle boy abdesti ve konusunda farkndalk oluturmak
burun takmasna ilikin verdii ruhsat namazla ilgili bilgiler vermitir. Bir- iin zel aba gsterdii de rivayet-
mhim bir rnektir. ka hastalktan mustarip ve ayn lere yansr.
Arfece Cahiliye dneminde katl- zamanda basur hastas olan Imrn Onun alar tesi uygulamalara
d bir savata burnunu kaybetmi, b. Husayn, Allah Resulne namaz imza atmasnn altnda yatan temel
o gnn tedavi yntemlerine gre
nasl klacan sormu, o yle ce- sebep, bata szn ettiimiz Allah
gmten bir burun yaptrmt. An-
vap vermitir: Namazn ayakta Tel tarafndan engellilik hususun-
cak gm koku yapyordu. Durumu
kl. Ayakta klamyorsan oturarak da uyarlmas olsa gerektir.
Resul-i Ekreme arz eden Arfeceye
kl. Buna da gcn yetmiyorsa yan
altndan bir burun takabileceini
yatarak kl. Bu rneklerde de gr-
syledi.
lecei zere sreen hastal olan
Yine mnafklarn reisi Abdullah b.
sahabeleri din konularda rahatlat-
beyin olu sahabi Abdullaha tbb
mtr.
bir ihtiya sonucunda altn di takma-
Cemaatle namaz klma konusun-
sn nermitir.
da grme engelli Itban b. Malike
Her iki olayda da ak bir biimde
izin verirken Abdullah b. mm
o gnn artlarna gre protez bir
Mektuma vermemesi din eitimi
cihaz tavsiye etmektedir. Normal
artlarda erkek iin altn kullanmay
asndan yorumlanmtr. Buna g-
caiz grmeyen Resulullahn salk sz
re Hz. Peygamberin Abdullaha din
konusu olunca onu caiz kabul ettiini eitimi almas iin izin vermedii, Mithat Eser
gryoruz. bylece kaynatrmal bir eitim Do. Dr., Pamukkale niversitesi lahiyat
Fakltesi retim yesi.
- -
Ebu Hreyre'den rivayet edildiine gre Hz. Peygamber yle buyurdu:
Yedi snf insan vardr ki, Allah kendi glgesinden baka hibir glge bulunmayan kyamet
gnnde, bunlar kendi (arnn) glgesinde glgelendirir: Adil imam (devlet bakan), Allah'a ibadet
ederek (temiz bir hayat iinde) byyen gen, gnl mescitlere sevgiyle balanm olan (namazl)
kimse, Allah iin birbirini seven ve bu sevgi ile bir araya gelip, bu sevgi ile ayrlan iki kii, itimai
mevki sahibi ve gzellii olan bir kadn tarafndan arlp da (zinaya davet edildiinde) "Ben
Allah'tan korkarm" diyen kii, sa elinin verdii sadakay sol eli duymayacak derecede gizli sadaka
veren kii, tenha yerlerde Allah' anp gzleri ya dken kii.
DERN TARH
Buhari, zekat 16 (II, 116); Mslim, zekat 91 (I, 715); Sofuolu, Buhari Trc. III, 1350-51.
193
ZEL SAYI 5
- -
Cabir b. Abdillahtan: Hz. Peygamber buyurdu ki: Her iyilik sadakadr.
Buhari, edeb 33 (VII, 79).
ORTAADAN YENAA
HIRSTYANLARIN
HZ. MUHAMMEDE
BAKII
Hristiyan dnyasnda literatre geen iftiralarn muhatab
Resulullah, anlalan sadece byk bir nefret deil, snr
DERN TARH
H
194
ZEL SAYI 5
196
ZEL SAYI 5
Mekkenin misafirleri
Farkl lkelere mensup Hristiyan ve Yahudiler
zaman zaman alveri maksadyla Mekkeye
gelirlerdi. Bu ziyaretlerden birini tasvir eden
minyatrde gayrimslimler Mekkeli Araplarla
konuuyorlar.
manlarn Hz. Muhammede taptkla- cak onun yenilmesi haram olan deve
rdr. Mesela 11. yzylda yaayan bir etini yediini grnce hata ettikleri- se ikinin, yemek yemenin ve cinsel
Benedikten rahibesi olan Hrotsvitha nin farkna varmlardr. ilikiden oluan bedensel zevklerin
von Gandersheim (935-1000), Latince Yine bu esere gre Hz. Muham- en ar ekilde yaand bir Cen-
manzum eserlerinde Endls Eme- medin Hz. Hatice (ra) ile yapt evli- neti vaad etmi olduu bilgisidir.
vi Devletinin Kurtubadaki Halifesi lik de sahtekrln en zgn biim- Bu eser ktphaneci Anastasius (810-
III. Abdurrahman altndan yapl- lerinden biridir. Sradan bir hizmeti 878) tarafndan 870 ylnda Latince-
m putlara tapan biri olarak tasvir olan Muhammed zenginliine kon- ye evrilmi ve Avrupal Hristiyan-
eder. Bir dier rnek Ortaan me- mak iin kendisinden yaa byk larn kullanmna sunulmutur. 12.
hur Franszca kahramanlk yks Hatice ile evlenmitir. Ancak Mu- yzyla kadar da Batl Hristiyanla-
Chanson de Rolandda Sarazenlerin hammedin sara (epilepsi) hastas ol- rn Hz. Muhammede dair en nemli
(arkiyyn) yani Mslmanlarn Apol- duunu sonradan renen Hatice bu kaynaklardan biri olmutur.
lin, Tervagant ve Muhammedden durumdan rahatsz olmutur. Bu- Eserin zikrettii yanl bilgilerin
oluan l bir tanrya ibadet ettik- nun zerine Muhammed, yaam 12. yzylda yaayan Gautier de Com-
lerinden bahsedilmesidir. olduu durumun bir vizyon, hasta- pignein Latince kaleme ald Otia
lk Hal Seferini (1095-1099) an- lk halinin de yayd nur nedeniy- Machometi adl 1090 msral eserle kat-
latan dnemin kronikleri ise belli le yzne baklmas mmkn olma- lanarak devam ettiini syleyelim.
Trkler para karl kn sre nce Kiliseyi yksek sesle
anlat iddias eletirmi olan ngiliz William Lang-
Hz. Muhammed hakknda reti- landn (1332-1400) ifti Piers (Piers the
len efsanelerin en arpc olanlar- Plowman) adl eseri rnek olarak zik-
nn bir ksm, Hal Seferine katlp redilebilir.
Avrupaya dnen Hristiyanlar tara- Burada Langland, Hz. Muham-
fndan retilmitir. Bu savalarn medin eskiden bir Hristiyan, hatta
yaadklar zor gnlerin sebep oldu- papa olmak isteyen bir saray kardi-
u hnla slama, bilhassa da Hz. Mu- nali olduundan bahseder. Ancak
hammede dair rettikleri masallar kardinal olmasna ramen serseri
ve garip efsaneler asrlar boyu by- bir kiilie sahip olduunu ve Ro-
yerek artacak olan kin ve nefret to- mann sosyal ekonomisinde yeri
humlarn atacaktr. Bu hayal bilgi- olmadn belirtir. Langlanda g-
lerin vaizler tarafndan Avrupann re Hz. Muhammed bu maksatla Su-
drt bir kesinde anlatlmasnda be- riyeye gider ve kendisine tbi bir
is grlmedi, hatta bu tevik edildi. cemaat oluturur. Buna gre o Ak-
Vaizlerin anlatt korkun denizin dousunda sahte bir din ku-
efsanelerde bir aslan kadar vah- ran eski bir Hristiyandr.
i, isteklerini sahtekrlkla elde Avrupal Hristiyanlarn Hz. Mu-
eden kurnaz ve zalim bir pey- hammed ve genel olarak slam tarihi
gamber olarak tasvir edilen Hz. hakkndaki cehaletlerinin boyutu-
Muhammedden Hristiyan hal- nu, en gzel Hmanistlerin ncs
kn korkmas ve tedirginlik duy- kabul edilen Rotterdaml Desiderius
mas saland. Vaazlarda, O Erasmusun (1436-1536) verdii bilgi-
eytani canavar ve kahrolas Mu- lerde grmek mmkn. Erasmusa
DERN TARH
hammedin sadece onlarn ger- gre sava olan Trkler para kar-
ek dinlerini deil, kendilerinin l anlatklar Muhammedle an-
ve tm Hristiyan lemin yegane laamadklar iin onu ldrmler-
kurtarcs olan sann adn ve dir:
197
hatrasn da skp atmak iin Bu ie iyice alan bu insanlar
zorbalk edip zulm yapan k- (Trkler), Sarazenlerin (Araplarn)
ZEL SAYI 5
firler ve zalimler olan Trklerin ba Muhammedi liderleri olarak ta-
ruhlarn da etkiledii vurgula- ndlar ki buna tencere yuvarland
nyordu. kapan buldu denir. Onun nder-
Hz. Muhammedin ehvet d- liinde eitli baarlar kazanan ve
kn olarak resmedilmesi, yine para karl alan bu insanlar li-
Hristiyan polemik tr eserle- derlie gz dikince Sarazenlere sald-
rin temel konularndan birini rarak Muhammedi savata yenilgiye
tekil eder. 16. yzylda yaayan urattlar ve katlettiler. Trk devleti-
Cipriano Valera Tratado, Berberi- nin balangc byle olmutur.
ler lkesindeki Esirlere Konfirmas- slam ve Avrupa Kltr (Lislamismo
yon Ayini Yaptrmaya Dair (Para e la cultura europea, 1956) adl eserin
Confirmar los Pobres Cautivos de Berbe- yazar Aldobrandino Malvezzi, Eras-
ria) adl eserinde papazlarn agz- musun kendisine aktarlan yalan
lln, hrslarn, ehvete d- yanl bilgileri sslemekten baka
knlklerini ve pis olularn Hz. bir ey yapmadn, kald ki Hz. Mu-
Muhammede benzeterek eletirir. hammedin vefat ettii 7. yzylda
Hem Ortaa, hem de Yeniada henz Trklerin grnrde olmad-
yazlan bu tr polemik metinlerinde n belirterek bunun hmanist bir
Hz. Muhammed aslnda Romada Pa- yazarn yapmamas gereken bir hata
pa olmay hayal eden bir kardinal olduunu ima eder.
olarak da tantlmtr. Katolik Kili-
sesinde snrl sayda kardinalin ol- Luther slam kartyd!
duu dnlrse bu kadar ak bir Katolik Kilisesine kar reform hareketlerine girien
yalan kolayca yazabilmi olmalar Martin Luther, sonralar Luthercilie dnecek
olduka artc, bir o kadar dn- akm balatmasyla ne kavumutur. Batdaki
drcdr. slam kart kampanyaya etkileri de inkr edilemez.
ABDdeki St. Matthews Lutheran Katedralinde
Dindar bir insan ve gl bir air
Lutheri tasvir eden bir vitray.
olarak Reformasyondan 100 yl a-
Canavarca bir mezhep
irkin propagandalarn nemli bir MARTIN LUTHERN RKN FTRASINA BAKIN!
ksm yazar ve dnrler tarafn- Hz. Muhammedin Hristiyan lemine bir tehdit olarak tantlmas kortejine Re-
dan gerekletiriliyordu. Mesela 17. form hareketinin ncleri de katlmtr. Ba ekenler, 16. yzyl talyan kronik yazar
yzylda yaayan ve ngilterenin ilk Giovanni Carione, Philippe Melanchthon (1497-1560) ve Martin Lutherdir (1483-
Arap dili uzman olarak kabul edilen 1546). Carione, Eski Ahiddeki Danyal Kitabnda zikredilen ahir zaman alametlerin-
William Bedwellin (1563-1632) eseri- den birinde Hz. Muhammedin geleceini haber veren bir kehanetin olduundan
nin olduka uzun ad yeterince fikir bahseder: Danyal, Roma mparatorluunu temsil eden bu korkun canavarn iin-
vermektedir: den bir boynuz ktn haber verir. Boynuz Muhammeddir, gzler ve Tanrya edilen
Mohammedis Imposturae: That is kfrse Kuran ve onun retisidir.
a Discovery of the Manifold Forgeries, Carionenin yapt bu iar yorum ksa zamanda Reform ilahiyatlar arasnda
Falshoods, and Horrible Impieties of the yank bulur. Kronie yorum yazan Philippe Melanchthon, Muhammedin getirmi
Blasphemous Seducer Mohammed: With a olduu doktrinin sahte olduunu ilk haber veren Danyaldr der. Carionenin Danyal
Demonstration of the Insufficiencie Kitabnda iaret ettii boynuz metaforuysa Lutherin dikkatini
of His Law, Contained in the ekecektir. Luther, boynuzlardan birinin Hz. Muhammedi iaret
Cursed AlKoran. ettiinden bahisle yle der:
Bedwell eserinde Hz. Roma mparatorluu 10 adet boynuz figryle 10 krall
Muhammedden Hris- temsil eder. Boynuzlardan n skp karan kk boy-
tiyanlktan dnme nuz ise Muhammed ve u anda Msr, Asya ve Yunanistan
sahtekr biri olarak elinde bulunduran Trklerdir. Ayrca bu kk boynuzun
bahseder. Getirdii, kutsal eyalara saldraca-
sapknlklar ieren n ve kfredeceini
dinin yalan ve iddet- haber veriyor. Bu durumu
le yaylmasn kendine zaten imdi gzlerimiz-
esas kabul ettiini belirtir. le grp yayoruz.
DERN TARH
Thophane le
13. yzylda yaayan Trkler, Hristiyanlara
Confesseur
Fransz air ve yazar Alain de kar byk zafer
Lillein kaleme ald Contra kazandrd ve
Sarracenos (Contra Paganos saya kfrettii iin
198
olarak da bilinir) adl eser- Muhammedlerini her
de Hz. Muhammedin eyin zerinde tutuyor.
ZEL SAYI 5
DERN TARH
Dante Cehennem adl blmdeki len bir mabedde yer almas nasl izah rn, Muhammedi Allah tarafndan
38. kantoda Hz. Muhammedi blc- edilebilir? Bu bize, din otoritelerin dnyay dzeltmek iin gnderilmi, 199
lkle sular ve bu nedenle cehennem- byle bir nefreti merulatrmaktan kutsal ruha sahip bir peygamber ola-
de bedeninin ikiye blndnden ekinmediklerini gsterir. rak kabul ettiklerini sylemek yerin-
ZEL SAYI 5
bahseder. Hristiyan lemindeki Hz. Muham- de olur. O da Allahn elilerinden biri
mede dair kt tasvirlerin yannda olduundan Ruhullah, yani Allahn
ftirann bylesi ara sra da olsa olumlu yazlar kale- nefesi, gerek ruhu, kimi zaman da
Bazilikadaki freskin ortasnda yer me alanlar yok deildi. Her ne kadar Rushullah (Resulullah), yani Allahn
alan maymun klkl, siyah tyl ve bunlar bazen Katolik Kilisesine kar elisi derler. Allahn nce Musa ara-
devasa bir yapya sahip olan eytann yaplm olsa da, bazlar bizzat slam clyla eraitini ilettiini, daha son-
Hz. Muhammedi tasvir ettii kabul lkelerinde yaam seyyahlarn ya- ra sa peygamber, yani sa aracly-
edilir. Kimileri ise Hz. Muhammedin zlarnda yer alabiliyordu. la deitirdiini, son olarak da byk
ayn resimde eytan olarak tasvir edi- Trkleri ve dolaysyla Mslman- Peygamber Mehmed, yani Muham-
len maymunun sa st tarafnda yer lar ezel dmanlar olarak gren med ile tamamen mkemmel hale
alan ve bir zebaninin ikence ettii Hristiyan dnyasnda Hz. Muham- getirdiini sylyorlar.
kii olduunu belirtir. Nitekim Hz. medi yceltecek szler sylemek, en Sonu olarak Hz. Muhammed
Muhammedin ad olarak kullanlan hafifinden ar bir ceza ile cezaland- hem Ortaa, hem de modern d-
Machomet, eytan ile zebaninin i- rlmay veya lm gze almay ge- nem Hristiyanlarnca eletirinin te-
kence ettii kii arasnda yer almak- rektiren cesaret isteyen bir davran sinde hakaret boyutunda sulama ve
tadr. Ancak her iki tasvirin yan yana idi. Bu nadir rneklerden biri, Kanuni iftiralara maruz kalmtr. Asrlara
olmas bu hakl algnn olumasna dneminde stanbulu ziyaret etmi yaylan bu kara propaganday hem
sebep olmutur. olan talyan seyyah Luigi Bassano da literatrden, hem de uurlardan kal-
Ayn resimde eytan olarak tasvir Zaradr. Luigi, Papa III. Paula ithafen drmak iin Mslmanlarn sorumlu-
edilen Hz. Muhammedin evresin- kaleme ald Trklerin detleri ve Ya- luu byk ve etin.
de etrafa koturmakta olan plak antlarnn zel Noktalar (I Costumi et i
kadnlar da yer alr ki, bu da Hristi- Modi Partculari de la Vita de Turchi) adl
yanlarn onun zevkperestliine dair eserinde ou Avrupal Hristiyann
anlatlarna atfta bulunur. Maymun bildiinin aksine Mslmanlarn Hz.
olarak tasvir edilen varln ayn za- Muhammede tapmadklarn haber
manda insan eti yiyen bir yamyam verir:
smail Tapnar
olduu da gsterilir. Byle bir tasvi- Her eyden nce Trklerin Mu-
Prof. Dr., Marmara niversitesi Dinler
rin Kilise gibi Tanrnn evi kabul edi- hammede deil, Allaha inandkla- Tarihi Anabilim Dal retim yesi.
Tasavvuf Tarihisi Prof. Dr. Mustafa Kara
Allaha ak
olmak iin
Resulullaha
ak olmak
DERN TARH
gerekir
200
ZEL SAYI 5
ZEL SAYI 5
SMAL USLU
K O N U A N : O L C AY C A N K A P L A N olcaycan.kaplan@derintarih.com
Ben gizli bir hazineydim, bilinmeyi line sevgiyi koyarlar, yaratlmlarn re yaratma fiilinin balangc olan
murad ettim ve Sen olmasaydn kai- hedefine ise marifeti, yani onu, yani Nur-i Muhammed veya Hakikat-i
nat yaratmazdm hadisleri nda ta- Allah tanmay. Levlke cmlesi Muhammediye de konu ile ilgilidir:
savvuf ekolleri Efendimiz (sas) ve yarat- ise Hz. Peygambere Allahn sevgi- Mahabbetten Muhammed oldu hsl
l hadisesini nasl izah ediyorlar? sini ifade eder. Bu noktadan yr- Muhammedsiz mahabbetten ne hsl
Soruda yer alan gizli hazine ifa- yen baz sufiler yaratln hedefini Hz. Peygamberin yaad dnemde ta-
desinde iki temel kelime var: Sev- insan- kmil -ki bu mutlak anlam- savvuftan bahsedebiliyor muyuz?
mek ve bilmek. Yani mahabbet ve da Hz. Peygamberdir- olmak olarak Hz. Peygamber lem-i cemle inti-
marifet. Dolaysyla bu metni sahih belirlemitir. lemler iin rahmet kal ettiinde kemal noktasnda olan
kabul eden sufiler yaratln teme- (Enbiya, 107) olan odur. Bazlarna g- tek ey dinin, Kurann kendisidir.
Dier btn konular oluum hlin- rekir ki, mukun yolunu gstersin. Btn kinat ona k
dedir. Bugn din ilimler veya s- Bu ayet bendenize unlar hatrlat- Mevlid-i Nebi trenlerine Anadolu ve
lam ilimler adyla anlan ilim dal- yor: Rumelide bu denli geni apta tevecch
larnn hibiri o yllarda bamsz Allaha k olmak iin Resulul- gsteriliyor oluunda tarikatlarn nasl
olarak yoktu. Ama hepsinin tohumu laha k olmak gerekir. Sevmedi- bir etkisi olmutur?
o zaman atlm, yani cenin safha- iniz insan nasl izleyeceksiniz? Pe- Derviler arasnda bir tekerleme
sn yaamtr. ki bize Peygamber sevgisinin yolunu vardr: Arif konuursa, k susarsa
Topran altnda belli bir dnem kim gsterecek? Formlm udur: helak olur. k konumak zorunda-
yaayan tohum hava artlar uygun- Hz. Allah sevebilmek iin Hz. Resu- dr, derdini anlatmak, dnyaya hay-
sa yeryzne kar, yeryzndeki lullah sevmek gerekir. Hz. Resulul- krmak mecburiyetindedir. Arif ise
iklim artlar msaitse bymeye laha k olabilmek, ona k olan- o makam gemitir. Nehir deryaya
balar. zelliine gre birka ay veya lara k olmak, onlarn yoluna ba kavumu, temkin makamna ula-
birka yl sonra meyve verir. Tohum koymak gerekir. Fenafil-mrid, fe- mtr.
anlamna gelen habbe ile mahabbet nafir-resul ve fenafillah konusunu Cylar ki deryaya vardlar hm ol-
ayn kktendir. Onun iin Mahab- da byle anlamalyz. dular
bet mahlukat aacnn tohumudur Manzum olsun, mensr olsun ta- k akn terennm edince m-
denilebilir. savvuf eserlerin temel rgs bu uku ile ilgili duygularn f eder. O
limler de byle bir geliim izgi- aktr. Anam babam sana feda ol- duygular da bize k tutar, fikir ve-
si takip ederler. Bu sebeple suffeye sun akn anlamann baka yolu rir, yol gsterir. Bunun iin byk
ilk medrese demek ne kadar doru yoktur. Ak yoluna denler daireyi klar en deerli ifadelerini onun
ise ilk tekke denilmesi, ilk sosyal g- tamamlarlar: O onlar sever, onlar iin kullanm, en muhteem msra-
venlik kurumu denilmesi de o kadar da Onu severler (Maide, 54). Bu yo- larn ona ithaf etmilerdir. Hilyeler
dorudur. Bir buday tanesi yzler- lun izleyicileri sonunda yle feryad yetmemi, kasideler yazm; kaside-
ce budayn doumuna vesile olur. ederler: ler doyurmam, naatlarla teselli ara-
Mekke mml-kura (ehirlerin anas) Cemlinle ferahnk et ki yandm y m; naatlar yetersiz kalm, mevlid-
DERN TARH
mek iin l-i mran suresinin ler her dilde, her corafyada mevcut-
31. ayetine bakmak gerekir: tur. Kinat onun iin yaratldna
De ki eer Allah sevi- gre btn kinat ona ktr. Os-
yorsanz beni izleyin, Al- manl toplumunda ok yaygn olan
lah da sizi sevsin. Din- eserlerden biri de Muhammediyedir.
de esas olan sevgi Allah Onun akn anlatr Sleyman e-
sevgisidir, yani mahab- lebinin Mevlidi gibi. Bu yolun yol-
betullah. cularna uygun zemin ve atmosfer
Fakat ak ve mahab- hazrlayan klarn mekn da tek-
bet bir eitimi gerekti- kelerdir, derghlardr:
rir. Ak iin k ge-
Akn ile klar
Yansn ya Resulallah
ip akn arabn
Kansn ya Resulallah
DERN TARH
Tekkeler (1993) Mustafa Kara detmitir.
- Metinlerle Gnmz Ta- Dergh Yaynlar, 2014.
Son olarak unu syleye-
savvuf Hareketleri (2002)
lim: Dinin merkez kelimesi
- Trk Tasavvuf Tarihi Ara-
imandr, imann yeri ise g-
trmalar (2005) 203
nldr. Dolaysyla din ha-
- Derviin Hayat Sfnin
yat gnl/kalb merkezli bir
Kelm (2005)
ZEL SAYI 5
hayattr.
TASAVVUF VE TARKATLAR Bu hayat btn detayla-
TARH ryla aydnlatan kitap var-
dnyasnn yolculuunu Mustafa Kara
hatrlatr. Bu merdivenin Dergh Yaynlar, 2010.
dr: Hazret-i Allahn kitab,
basamaklar sz ko- Hazret-i Resulullahn kitab,
nusu manevi seyr Hazret-i Halifetullahn kita-
seferin konakla- b. nc kitap grup in-
ma yerleridir. Bu basamakla- mamallar: Allah suretlerinize de- sann kitabn iine alr: limler, m-
r Hz. Peygamberin rehberli- il, kalplerinize ve davranlarnza tefekkirler ve sanatkrlar. Bir baka
inde kat edenler Sevgiliye bakar. ifadeyle kendilerine nimet verilen-
doru kanatlanabilirler. Bu Bununla beraber tekke kltrn- ler. Onlara ok ey borluyuz. Onlar
basamaklar insan eitimi a- de tac, hrka ve dier eyalarn bir olmasayd ilk iki kitab anlamada da
sndan bize bir baka ders de sembolizmi vardr. Fakat ly ka- zorlanacaktk.
vermektedir: rp eya fetiizmine yol aabile- Sohbetimize yaratln mahab-
Ademolu yava yava, ted- cek davranlardan kanmak gere- betle ilgili olduunu syleyerek ba-
ric olarak, adm adm eitilebi- kir. Bu konuda Melmler daha emin ladk. Rfk Mell Meriin konuyla
len bir varlktr. Bunun iin mer- bir yol izlerler. Bu tip kyafetlerin t- ilgili muhteem drtlyle nokta-
divenin basamaklarna tek tek mn reddederler. Bu tarz grn- layalm:
basmak gerekir, aksi halde dibe leri riya ve gsteri olarak deerlen-
Her zerrede zevk- sermediyyet grnr
vurma tehlikesi vardr. Hayatn i- dirirler. Dervilere has tekkeleri de Mahz- ezeliyet ebediyet grnr
lelerine kar sahih bir tavr takna- ayn gerekeyle benimsemezler, soh- Dikkatle baknca lem-i hilkatte
bet yapabilecekleri her yer onlarn Mahbbiyet Muhammediyet grnr.
bilenler miraca kmaya aday olabi-
lirler. Mira doyumsuz an demektir, derghlardr. Hibir zaman kapan-
vuslat demektir. Aln yerde iken mi- mazlar.
raca ykselenler gzyalaryla btn Dervilik olayd tac ile hrka
Biz de alr idik otuza krka
dnyaya unu sylerler:
Ballar baln buldum
Kovanm yama olsun
SAADET ASRINDA
PEYGAMBER MUTFAI
Resulullahn [ ]
yaad
dnemde hangi
gdalar tketilir,
ne tr yemekler
piirilirdi? Arap
sofrasnn
mtevaz
DERN TARH
olmasna
204
neden zen
gsterilmiti?
te ilah ilkelerin
ZEL SAYI 5
rehberliinde
sadelik,
tutumluluk
ve paylamla
ekillenen
peygamber
sofras!
205
DERN TARH
ZEL SAYI 5
DERN TARH
206
ZEL SAYI 5
H
A D N A N D E M R C A N adnandemircan@gmail.com
z. Peygamber [ ] dneminde Arabis- Gdann bir ksm, bata Suriye blgesi olmak zere da-
tanda yaayan nfus fazla olmad rdan temin ediliyordu. rnein zeytinya hem gda, hem
gibi, ktlklar sebebiyle genellikle ku- de aydnlatmada tketilen temel bir besindi. Ancak Arabis-
zeye byk gler gereklemiti. Bu- tanda retimi yaplmad iin Suriye blgesinden getirili-
nunla birlikte slamdan nce Yemen yordu. Hz. Peygamberin yaad Mekke ve Medinede hur-
blgesinde tarm alannda nemli ba- ma temel gdalardan biriydi. Mekkede hurma yetitiricilii
arlar elde edildii gibi baz yerlerde olmad iin bata Medine olmak zere dier blgelerden
tarm da yaplmaktayd. temin ediliyordu.
Arap yarmadasnda gda kaynakla- Resulullah dneminde nemli geim kaynaklarndan bi-
r asndan blgesel farkllklar vard. ri olan hayvanclkta ilk sray deve alyordu. Araplar zor l
Hayvanclk temel gda kaynaklarndan olmakla birlikte el- artlarnda hayat bir fonksiyona sahip olan deveye binerek
verili yerlerde tarm, baz ky blgelerinde ise az da olsa uzun yollar kat eder; etinden, stnden, ynnden, deri-
deniz rnleri beslenme kayna olarak kullanlyordu. sinden, kemiinden, ksacas her eyinden faydalanrd. Ko-
Sulama imknlarnn olduka kstl olduu, hatta birok yunlar da develer gibi Araplarn birok ihtiyalarn karl-
yerde ime suyunun dahi bulunmad bir blgede zengin yordu. Sr besicilii ise daha azd.
bir tarmsal retimden sz etmek mmkn deildi. Bu se- lde yaayan birok hayvan gda kayna olarak kulla-
beple hayvanclk, zellikle de l artlarna dayankl olan nlmaktayd. Bir cins kertenkele olan keler Hz. Peygambere
deve yetitiricilii temel gda kaynaklarndan biri olmutu. ikram edilmi; kendisi yememi, ancak yenmesini yasak-
Araplarn kaynaklar arasnda daha ok hayvan gdann lamamt. Yaban eei, ekirge ve tavan dnda avlanan
ne ktn sylemek mmkn. Bunun yannda sulama ku etleri de tketilirdi. Yrtc hayvanlar ve etle beslenen
imknnn bulunduu Medine gibi yerlerde tarmsal gda- peneli kular yenmezdi. Avclk da bazlar iin nemli bir
lar mevcuttu. besin kaynayd.
hayvanlar ve tavan, yaban eei, keler gibi av hayvanlar
ile yrtc olmayan kular da yenirdi. Ancak deve etinin ayr
bir yeri vard. Koyun daha az saydaki insann tketimi iin
yetitirilirdi. Yukarda belirttiimiz gibi ekirge yendiine
dair rivayetler mevcuttur.
Hz. Peygamber zamannda yaplan belli bal etli yemek-
ler unlardr:
Tirit: Dier adyla serd en nemli et yemeklerindendir.
Ufalanm ekmein zerine et suyu ve et katlmak suretiy-
le hazrlanr. Et bulunmad zamanlarda yala da yaplr-
d. Et yemekleri arasnda Resulullahn en sevdiklerindendi.
ienin dier kadnlara stnl, tiridin dier yemekle-
re stnl gibidir (Buhr, Etme, 25, 30) eklinde bir s-
z nakledilir.
Kzartlm et [iva]: Etin atete kzartlmas suretiyle
hazrlanr.
Veika: Kaynatlarak piirilen ettir.
Tafeyel: Et ve bulgurla yaplan bir yemek.
Herise: Etli un orbas.
Kadd ve Saff: Et abuk bozulan bir gda olduu iin
fazlasnn daha sonra tketilmesi maksadyla kurutularak
saklanmas. Uzunlamasna kesilerek kurutulan ete kadd,
enlemesine kesilerek kurutulana ise saff denilirdi. Yemek-
lere ve orbalara katld gibi yolculuklarda da tketilirdi.
Hz. Peygamber yanna gelen bir bedevinin heyecanlanma-
DERN TARH
s zerine onu teskin etmek amacyla, Sakin ol! Ben kral
deilim. Et yiyen kadnn oluyum! (bn Mce, Etme, 30)
demitir.
St ve st rnleri: St yaygn olarak iilerek tke-
207
tildii gibi baz ilemlerden geirilerek de sofrada kendine
yer bulurdu.
ZEL SAYI 5
Ya: Tek bana yendii gibi dier yemeklere katlarak
da tketilirdi.
Ke [ekt]: Koyun yourduunun ya alnarak kurutul-
mas suretiyle retilirdi.
taraf denizle evrili olan Arap yarmadasnda sahil- Hays: Hurma, ke ve tereyann kartrlmasyla ha-
lerde balklk blgesel olarak gelimitir. Yemen ve Bah- zrlanan bir yemektir.
reyn blgesinde deniz rnleri tketimi daha yaygn ol- Ferika: Hurma ezmesi, st ve yan kartrlmasyla
makla birlikte Hz. Peygamberin yaad blgede olduka hazrlanan bir yemek. zellikle lohusa kadnlara, g ver-
snrlyd. mesi iin yedirilir.
Flzec: Ya ve bal kartrlarak hazrlanan bir yemek.
Arap sofras Bal: Hem yemek, hem de erbet yaplmak suretiyle ie-
Araplarn yemek kltrne gre hayvan gdalar genel- cek olarak tketiliyordu. Hz. Peygamberin baln ifa verici
likle taze olarak tketiliyordu. Hayvan gdalar et ve et zellikleriyle ilgili szleri nakledilmektedir.
rnleri, st ve st rnleri, bal ve yumurta olmak zere Yumurta: Hz. Peygamber dneminde tavuk beslen-
drt ana balkta inceleyebiliriz. mekle birlikte yumurta tketiminin nasl yapld husu-
Et ve et rnleri: Resulullah dneminde gnmzde sunda yeterli malumat yoktur. Rivayetlerden deve kuu yu-
olduu gibi youn bir et tketimi yoktu. Bunun sebeplerin- murtasnn da tketildii anlalr.
den biri kasaplarn bulunmamasyd. Genellikle bir vesiley- Sebzeler: Hz. Peygamberin yaad corafyada sebze
le ya da zel zamanlarda et yiyebiliyorlard. Bir hayvan ar eitleri fazla olmamakla birlikte gerek Kuran- Kerimde,
bir hastalk geirmi ve lmek zereyse kesilmesi yoluna gi- gerekse rivayetlerde zikredilenlerden sebzelerin blgede
dilirdi. Hac dneminde kesilen kurbanlar yannda dn ve besin kayna olarak kullanldn karyoruz.
doumlardaki etli yemek ikramlar insanlara doya doya et Kabak: Yemei yaplarak tketilirdi.
yeme imkn sunuyordu. Paz [slk]: Arpayla suda piirilerek tketilirdi.
Et, tuz katlmak suretiyle suda piirilerek ya da kebap ya- algam yapra: Arpa ile piirilirdi.
plarak tketildii gibi, eitli yemeklere katlarak da deer- Soan: Yemeklere katlarak ya da yemeklerle birlikte
lendirilirdi. Kemikli ya da kemiksiz olarak piirilir; ayrca yenirdi.
cier, dalak, kelle gibi sakatatlar da yenirdi. Deve, koyun, Sarmsak: Yemeklere katlan ya da i olarak tketilen
sr, kei gibi evcil hayvanlarn yan sra tavuk gibi kmes sebzelerdendir.
Prasa: Yemei yaplarak tketilirdi. Dee: Buday ve arpann iri tlp et ve hurma ka-
Acur [kiss]: Yemeklere katlarak ya da yemeklerle bir- tlarak piirilmesi suretiyle yaplan yemektir.
likte yenirdi. Hazire: Kepeksiz unun suya kartrlmas suretiyle pi-
Keme [keme, dobalan]: Yemei yaplan mantar trlerin- irilen bir eit orbadr. Ya ya da et gibi baka malzemeler
den biridir. Allah Elisinin kemenin kudret helvas gibi Al- katlarak da zenginletirilirdi.
lahn bir nimeti, suyunun ise gze ifa olduunu syledii Sevk [kavut]: Sevk denen kavrulmu un daha uzun s-
rivayet edilir (Buhr, Tb, 20). re saklanmaya msait olurdu. zellikle yolculuklarda pra-
Meyveler: Hz. Peygamber dneminde bilinen ve isimle- tik bir gda olarak tercih edilirdi. Suyla kartrlarak bu-
ri Kuran- Kerimde de geen baz meyveler vardr. lama haline getirilip tketilirdi. Ya, bal ya da hurmayla
Hurma: Onlarca eidi olan hurma ya olarak tketildi- kartrlarak tketilmesi de mmknd.
i gibi genellikle kurusu tercih edilirdi. Yala kartrlarak Has [un bulamac]: Un, su ve yan kartrlmasyla
ya da kzartlarak tketilir. Ayrca tatlandrc olarak deer- hazrlanan bir yemektir.
lendirilip erbet retiminde kullanlrd. Haram klnma- Harre, telbine ve sahne: Farkl bulama eitleridir.
dan nce iki imalatnda da kullanld anlalyor. Aside: Un ve ya kartrlarak hazrlanan bu bulamaca
zm: Taze ve kuru olarak tketilir ya da ras yap- et katlrsa hazire olarak isimlendirilirdi.
lrd. Yasaklanmadan nce arap imalatnda da kullanlrd Besse: Un ya da sevkin yala kartrlarak piirilirdi.
zellikle Tifte zm balar olduu ifade edilir. Bakliyat: Nohut, mercimek gibi bakliyat rnleri bilin-
Nar: Tifte yetitirilip taze olarak tketilirdi. mekle birlikte daha az tketilmektedir.
Kavun-karpuz: Taze olarak yenirdi.
Tahl: Hem ekmek olarak, hem de yemeklerde buday Beslenme kltr
ve arpa gibi tahl rnleri tketilirdi. Rivayetlerden hare- Hz. Peygamber dneminde slam ilkelerinin belirledii,
ketle arpann daha ok kullanld anlalmaktadr. ancak imknlarn ve tarih tecrbenin ekillendirdii Arap
Ekmek: Buday ya da arpadan yaplrd. Kaynaklarda geleneinden beslenen bir yemek kltrnn bulunduu-
Hz. Peygamber dneminde buday ve arpa ekmeinin t- nu sylemek yanl olmaz.
ketildii grlmektedir. Evlerde el deirmenlerinde t- Haramdan kanmak: Beslenme kltrn ekillen-
DERN TARH
lr, elenmeden kepeiyle piirilerek tketilirdi. Peygamber diren ilkelerden biri, yenecek gdalarn helal olup olmama-
Efendimizin vefatndan sonraki yllarda unun elendiine sdr. Eyada esas olan ibahadr [mbahlktr] ilkesi ere-
dair rivayetlerle karlayoruz. Hz. Alinin yedii ekmein vesinde aka haram olduu belirtilmemi ya da ftraten
iindeki kepei grp ununu elettirmekten bahseden misa- insanlarn yiyebilecekleri gdalar tketilmitir. Gdalarn
208
firine alayarak, Vallahi Resulullahn evinde elek bulun- tketilmesindeki snrlar Kuran- Kerim tarafndan belir-
duunu hi bilmiyorum dedii nakledilir (Belzr, Ensb, lenmitir: Allah, size ancak le, kan, domuz eti ve Allahtan
ZEL SAYI 5
II, 409). Hz. Peygamberin, unu eleyen mm Eymeni uyara- bakas adna kesileni haram kld. Ama kim mecbur olur
rak elediini una katmasn syledii rivayet edilir (bn M- da, istismar etmeksizin ve zaruret lsn amakszn
ce, Etme, 44). yemek zorunda kalrsa ona gnah yoktur. phesiz Allah
ok balayandr, ok merhamet edendir (Bakara 2/173). Ey
iman edenler! ki, kumar, dikili talar ve fal oklar ancak,
eytan ii birer pisliktir. Onlardan kann ki kurtulua ere-
siniz (Mide 5/90).
Kurban yardmlamas Yce Allahn yasaklad ya da Hz. Peygamberin yenme-
Kk yalardayken obanlk yapan Peygamber Efendimiz zaman zaman mesi hususunda uyarda bulunduu, kltrel olarak yen-
koyun eti de tketmiti. Mslmanlar bilhassa kurban etini birbirleriyle mesi ftrata aykr grlenler dndaki gdalar israf edilme-
paylar, fakir aileler de bundan istifade ederdi.
mek zere tketilmitir.
sraftan kanmak: Hz.
Peygamber, kendileri-
ne ait dahi olsa, Ms-
lmanlarn el-
lerindeki mal
israf etmeme-
lerini istemitir.
Tka basa yemek
yememeleri hususun-
daki uyarlaryla Ms-
lmanlarn zayf kimseler
olmalarn salamtr. Ack-
madan yemek yememek ve
tka basa doymadan sofradan
HLM AYDIN
kalkmak beslenme kltrnn dik-
kat eken ilkeleriydi. o gnde iki n
yemek yenirdi: gn doumu ile len ara-
snda ve gn batmnda.
Yemek sememek: Hz. Peygamber yemek
sememi; Allahn kendisine nasip ettii gday -
krle tketmi, nne konulan yemei israf etmeden
yemitir.
Doallk ve sadelik: Dnemin yemeklerinde dikkat
eken en nemli zellik gdalarn doal ve sade olarak t-
ketilmesidir. Bu dnemde mkellef sofralar, uzun zaman ve
DERN TARH
emek harcanarak hazrlanan yemekler yoktu. nsanlar bes-
lenmek iin yaamyor, yaamak iin besleniyorlard. Ms-
lmanlarn sofralarnda genellikle tek eit yemek olurdu
Hz. Peygamberin Sk sk deil, ara ara ya kullann bu- Hurma aacndan yelpaze 209
yurduu rivayet edilir (Belzr, Ensb, II, 392). Mescid-i Nebevnin ortasnda Hz. Ftmann bahesi olarak bilinen
Paylamak: Bu dnemde Mslmanlarn ektikleri s- kk bir blm vard. Buradaki hurma aalarndan yaplm yelpazeler.
ZEL SAYI 5
kntlar yardmlamayla almt. Kiinin imknlarn pay-
lamas (zekt ve infak) bir grevdi. Bununla birlikte yeme-
inden din kardeine ya da komusuna ikram etmesi de
tevik edilmitir. Hz. Peygamber et piirildiinde yemee
fazla su katlmasn tavsiye ederek et suyunun da et bula-
mayan iin makbul olduunu ifade etmitir (Tirmiz, Et-
me, 30). eitli vesilelerle insanlara yemek ikram ettii ve
Ktlk ve mahrumiyetle ilgili rivayetler: Asr- sa-
bunu tavsiye ettii bilinir. zellikle evliliin, imknlar l- adette Mslmanlarn ou zaman yiyecek bulmakta zor-
snde bir yemek ikram ile duyurulmas [velime] Allah landklar, Hz. Peygamberin evinde aylarca yemek pime-
Elisinin tavsiyeleri arasndadr. Dnyaya gelen torunla- dii ynnde rivayetler mevcut. Bunlarda ksm abartlar
r iin akika kurban kestirdii ve etlerini datt rivayet olabilecei dnlebilir ama ou dorudur. Gerekten de
edilir. Baz su ya da gnahlarn kefareti olarak fakirlerin baz dnemlerde gda ktl yaanmtr; ancak bunu Hz.
doyurulmas da paylama anlayn kurumsallatran uy- Peygamberin hayatnn tamamn kaplayan bir sre ola-
gulamalardandr. rak deerlendirmemeliyiz. Hayatnn son yllarnda Msl-
Temizlik: Asr- Saadette insanlar elleriyle yemek ye- manlarn durumunda gzle grlr bir iyileme olduu gi-
diklerinden Hz. Peygamber, mutlaka nce ellerin ykanma- bi kendisinin gelirinde de art olmutur.
sna ve sa elle yemek yenmesine zen gsterilmesini ister- Sonu olarak Hz. Peygamber dneminin yemek kltr-
di. Yemekten sonra da temizlie nem vermitir. Ayrca di nn ilah emirlerin rehberliinde doallk, sadelik, tutum-
temizliine ok dikkat ettii, hatta vefat etmeden nce son luluk ve paylama ilkeleri erevesinde ekillendiini sy-
yapt eyin dilerini misvakla temizlemek olduu rivayet leyebiliriz.
Kaynaka:
edilir. el-Belzr, Ebl-Abbas Ahmed b. Yahy (279/892), Ensb l-Erf, thk. Sheyl Zekkr, Riyd
Yemekte bakasn rahatsz etmemek: Resulul- Zirikl, Beyrut 1417/1996.
Demir Akgn, Sevim, Hz. Peygamber Dneminde Yemek Kltr, Yaymlanmam Yksek
lah yemein iinde elin dolatrlmamasn, kiinin nn- Lisans Tezi, Sakarya niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 2007.
M
ekke dneminde Hz. Pey-
gamberin [ ] ynetici-
lik yaptndan sz ede-
meyiz. Hatta bu dnemde
onun ve Mslmanla-
rn din hususlar dnda
iinde yaadklar toplu-
mun her trl idar ve
DERN TARH
sosyo-kltrel yaps-
na uygun davrandk-
larn syleyebiliriz. Resulullahn peygamber olarak
Mekkede geirdii 13 yln 10 yl zaten amcas Ebu
210
Talibin, kalan 3 de Ebu Sfyann liderlik yllar-
na tekabl etmekteydi. Bu dnemde risaletine kar-
ZEL SAYI 5
ni yalnz brakmaya ve arkadalarna fizik, sos- bu sorumluluk hissinin bir gstergesi olarak g-
yal ve psikolojik basklar uygulamaya baladlar. rlmelidir.
Bunlarn da ie yaramadn grnce, Hz. Pey- Ksacas Mekke dneminde Resulullahn s-
gambere liderlikle ilgili baz tekliflerde bulundu- lamiyetten nceki ve sonraki konumu olduka
lar. Ancak o, davet ve uyarmakla grevlendirildi- aikrdr. O bir air veya hatip deildir, kavmine
ini syleyerek bunlar reddetti. liderlik de yapmamtr. smi kahramanlar ve sa-
unu vurgulamak gerekir ki, Resulullah Mek- valar arasnda gemez. evresi tarafndan se-
kede bir ynetici deilse de, Mslmanlarn lide- vilen, kabul gren ve her trl i ve ilikisinde
DERN TARH
ri konumundayd. Bunun iin mrikler daha ok gvenilen biridir, yani el-Emindir. Deve ve ko-
onu hedef alm, amcas ve kabilesini, onu koru- yun gtm, i iin pazar ve panayrlara gitmi-
mamalar hususunda ikna et- tir. Belli llerde toplumsal faaliyetlere de katl-
meye almlard. Yine bu mtr. Panayrlarda airleri ve hatipleri dinlemi,
211
dnemde bir lider olarak kavminin savalarna itirak etmitir. Bu sebeple
Mslmanlarn gelecei Resulullahn yneticiliini Medine dnemiyle s-
ZEL SAYI 5
hakknda ok titiz davran- nrlandrmak durumundayz.
dn, onlara zarar gel- Hicret sonrasnda bir lider olarak yapt icra-
memesi iin admlarn atlarnn banda Mescid-i Nebevnin inas gelir.
dikkatli ve temkinli att- Hicri 1. ylda 186 Mekkeli aile-
n, Erkamn Evinde yi, bir o kadar Medineli aile-
toplanarak onlar yn- nin yanna yerletirmi ve
lendirdiini biliyoruz. onlar karde ilan etmiti.
Kendisi gitmezken arka- Bununla Muhacir ve Ensar
dalarn Habeistana arasnda nsiyet kurmay,
hicrete tevik etmesi de, bylece iktisad ve sosyal
Haremeyne hizmet
Haremeyne yapt hizmetlerden
dolay yerel idarecilerin Kanuni
Sultan Sleymana teekkr
mektubunun girii.
IRCICA Arivi.
haklarna sayg (Nis, 135) ve hrriyet
DERN TARH
(Necm, 38) vb. hususlara riayet emre-
dilmitir.
Hz. Peygamberin ynettii dev- Osmanlnn Mescid-i Nebevsi
let, bir hukuk devletiydi. nk O, 19. yzyla ait Mescid-i Nebev fotorafnda kitabe zerinde afitab (gne ) eklindeki
213
ssleme dikkat ekiyor.
Kurandan kard hkmlerle ha-
reket ediyor, bazen de itihatta bulu-
ZEL SAYI 5
nuyordu. Mslman devlet adamla-
r da gelecekte bu gelenee uyarak,
ynetim ilkelerini Kuran ve snne- memuru niteliinde olmadklar bi- mutanlk, davet mektuplarnn
ti temel alarak yaptklar itihatlarla linmektedir. Zira o dnemde, rgt- gnderilmesi, elilerin kabul, sava-
srdreceklerdi. Ayrca Hz. Peygam- l bir kamu brokrasisi mevcut de- a veya bara karar verilmesi, atama
ber dneminde din ve siyas ilerin ildi. Hz. Peygamber davasn her veya grevlendirmeler yaplmas,
birbirinden ayrlmaz grnmesinin, durumda temsil etmek durumun- vergi toplanmas, devlet adna harca-
onun ahsyla alakal olduu da gz dayd. Bu temsilcilii ahsen yapa- mada bulunulmas, sulularn takibi
ard edilmemelidir. nk din ve madnda yerine vekiller atyordu. ve cezalandrlmas... Ancak btn
siyas otorite onun ahsnda toplan- Bylece Resulullahn din rgt- bunlarn onun peygamberlik vazife-
mt. O, Mslmanlara namaz kld- lenmeyi, devletin rgtlenmesiyle sini dorudan ilgilendirdii gz ard
ryor, savata ordunun bana geip birlikte gerekletirdii gzlenmek- edilmemelidir.
kumandan, bar halinde ise yne- tedir. nk Mslman olanlar Me- Resulullahn devlet bakanl-
tici oluyordu. O, peygamberlik, di- dineye gelerek onun din otoritesi sresi hayatyla paraleldir. Bu da
ni uygulamak, muallimlik, hkim- etrafnda farkl bir topluluk (mmet) peygamberlik vazifesi ve vahyin ta-
lik, komutanlk ve devlet bakanl oluturuyorlard. Bu toplumun iin- mamlanmasyla ilikilidir.
fonksiyonlarn ahsnda toplam de slama inanmayanlara da yer var- Ksacas o, her alanda olduu gibi
ve bunlar ifa etmitir. d. Peygamberin sahabeleri Sezar devlet bakanlnda da Mslman-
Hz. Peygamber dnemi iin kuv- ile Tanr arasnda bir seim yapmak lara rnek olmutur.
vetler ayrlndan sz edilemez. durumunda deillerdi. nk s-
Onun bilgisi vahye dayandndan, lamda Sezar yoktu, sadece her eye
kimsenin onun sznn stne bir hkmeden bir Allah ve onun Resul
sz sylemesi mmkn deildi. Ayr- olan Hz. Muhammed vard, her ey
ca henz kurumsallama da gerek- tekti; Allah da, kanun da, egemen-
lememiti. Yasama, yrtme ve yar- lik de.
g gc onun elindeydi. Allah Resulnn devlet ba-
Onun dneminde kamu ilerinde kanlndaki tasarruflarndan ba- M. Hanefi Palabyk
Prof. Dr., Atatrk niversitesi lahiyat Fakltesi
grevlendirilenlerin, devaml devlet zlar unlardr: Diplomasi, ko- slam Tarihi ve Sanatlar Blm retim yesi.
DERN TARH
ZEL SAYI 5
214
HLM AYDIN
Hz. Muhammedin [ ]
Diplomatik Vizyonunu Ortaya Koyan
SLAMA
DAVET
MEKTUPLARI
B
MADDDN HALL imadaltalib@yahoo.com
DERN TARH
Resulullahn [ ] lefet ettikleri gibi bana kar kma-
evrensel hareke- yn.
tinden payn ald. Ashab, Ya Resulallah, onlarn mu-
slama davet Muhtemelen Hz.
Muhammed, slamn bu cepheyle ir-
halefeti nasld? diye sordu. Sizi da-
vet ettiim gibi davette bulundu. Ona
215
iin kullanlan tibatn salayacak balarn farkn- yaklaanlar, sevdi ve teslim oldu. On-
ZEL SAYI 5
yntemlerden dayd. Zira onlar, kaynaklar Resulul-
lahn peygamberliine iaret eden
dan uzak duranlar ise nefret etti ve
yz evirdi buyurdu Efendimiz.
biri de semav bir dinin mntesibiydiler. Bu
durum sz konusu bloun, kral ve
Hudeybiye Antlamas akabinde
Resulullah adamlarndan drdn
dnemin devlet idarecilerine elilerin ulatrd da- Hristiyan lemine gnderdi: Dhye
imparatorlar
sulullah ashabndan baz kimseleri, llerinin (hkmn altndaki tebaa-
Allahn dinine armak zere Hu- nn) gnahlar da senin zerine ola-
nasl karlklar deybiye ile vefat arasndaki dnem-
de Arap ve Acem krallarna gnder-
caktr.
Prof. Muhammed Hamidullah
verdiler? mitir. mektubun baka bir nshasn y-
Vallahi Saatir onlarn nezdinde
benden daha bykt ve sz be-
nimkinden daha geerliydi dedi.
Yakub, Herakliusun cevap ola-
rak Peygambere gnderdii mek-
tubun metinini yle aktaryor:
sann mjdeledii Allahn el-
isi Muhammede, Rum Kral
Kayserden, mektubun elinle
birlikte bana ulat. Ben, senin
Allahn elisi olduuna ahit-
lik ediyorum. Sen, ncilde ma-
lumumuzsun. Seni bize sa b.
Meryem mjdeledi. Rumlar
sana iman etmeye ardm,
ancak yz evirdiler. Eer ba-
na uysalard onlar iin daha iyi
olurdu
Yalnz bu rivayetlerin shhati
hakknda baz phelerimiz var:
HLM AYDIN
manlarn sahip olduu haklara sahip mek amacyla muhteem bir enlik- rinden birinin eliyle gereklemesini
olur, onlarn grev ve sorumlulukla- le Beytlmakdisi ziyaret ediyordu. beklemesi imknsz. Zira o zamana
ryla bal olursun. Ama slama gir- mparator orada Hz. Muhammedin kadar devletleraras arenada Dou
meyi kabul etmezsen cizye dersin. mektubunu teslim ald ve okudu. Roma mparatorluu ile boy le-
Gerekten de ok Yce (Aziz) olan Al- bn shak ve Tabernin her biri ravi- bilen kimse olmamtr.
lah yle buyuruyor: Kendilerine ki- sinden, onlarn vastasyla baz am Buna ramen Herakliusun pey-
tap verilenlerden Allaha ve ahiret Hristiyanlarndan ve o srada Ku- gamberlik heyetine kar gsterdi-
gnne inanmayan, Allah ve Resu- reyin ticaret kervanyla ama gi- i zen ve Hz. Peygamberin elisi-
lnn haram kldn haram say- den Ebu Sfyandan nakledilen ri- ne hrmeti etrafndakileri heyecana
mayan ve hak dini kendisine din vayetlerin ouna gre Heraklius ve sevk etti. Onun yeni dine girmeleri
edinmeyen kimselerle, klerek Saatir adl bapiskoposu mektuba konusunu tartmaya amas ciddi
elleriyle cizye verinceye kadar sava- baktklarnda yle demilerdir: O, miydi, yoksa alay m ediyordu bile-
nz (Tevbe, 29) Aksi halde, slama beklemekte olduumuz peygambere miyoruz. Fakat bu, Mslmanlarn
girmeleri ya da cizye demeleri ko- ait. Bunda phe yok, biz onu sfatla- heyecanlarn daha da artrmt.
nusunda kendi tebaan ile slam ara- ryla tanyoruz ve onu kitaplarmz- Kanaatimizce Heraklius bir siya-
sna girme! da ismiyle buluyoruz. set adamyd ve din konular onu,
Saatir, kilisede bekleyen Rumla- sadece saltanatn destekledii ka-
Beklenen peygamber! rn yanna kt ve onlara yle dedi: daryla ilgilendiriyordu. Devlet ile-
Bu metin, ilkine kyasla slam da- Ey Rum halk, Muhammedden bize rini stlendii dnemde kilise, Hz.
vetinin tabiatna daha uygun grn- bir mektup geldi. Orada bizi Allaha sann tabiat etrafnda gerekleen
mektedir. nk nceki metin sla- davet ediyor. Ben ahitlik ederim ki, tartmalar nedeniyle kaynayan bir
ma girmek ile cizye vermek suretiyle Allahtan baka ilah yoktur ve Mu- kazan gibiydi ve toplumun birliini
slam devletinin hkimiyetine bo- hammed onun kulu ve elisidir. ciddi mnda tehdit ediyordu. Bu se-
yun emek arasndaki fark, cizye Bunun zerine hepsi bir anda ze- beple devletin maslahat iin farkl
vermekle vatandalara salanan im- rine ullandlar ve onu ldrnceye grleri birbirlerine yaklatrmaya
kn belirtmeksizin sadece slama kadar dvdler. Heraklius olanlar ve birbirlerine dman kiliseleri tek
davetle yetinmitir. duyunca geri adm atarak, Biz can- mezhep etrafnda toplamaya alt.
Resulullahn elisi am blgesi- mza kast etmelerinden korkuyoruz! Belki de kalbinin derinliklerinde b-
tn bu ihtilaflarn samaln hisse- Selam, Mmin ve Mheymin olan Al- una inandn, Hz. Muhammedin
diyordu. Ancak baaramad. Yakubi- laha hamdimi sana bildiririm. eha- amcaolu ve ashabn huzur ve bol-
ye ve dierleri Msr ve amda ona det ederim ki, sa b. Meryem Allahn luk iinde misafir ettiini devrin
isyan ettiler. ruhu ve kelimesidir. Bu kelimeyi te- kaynaklar naklediyor.
Kayser siyas nezaketi sebebiyle miz, namuslu ve bakire Meryeme il- Neca mektubuna yle son veri-
Dhyeyi huzuruna kabul edip ona ka etti. Bylece o saya hamile kald. yordu:
Mslman olduunu hissettirmek Allah, tpk Ademi eli ve nefesiy- Sana ve amcaoluna biat ettim.
istemi olabilir. Heraklius eliye bir le yaratt gibi onu da ruhu ve ne- Onun eliyle lemlerin Rabbi olan Al-
miktar dinar verip onu yolcu etti. fesiyle yaratt. Ben, seni Allahn tek lah iin Mslman oldum. Sana o-
Dhye de bu haberle Resulullaha dn- olduuna ve ortann bulunmad- lum Erha b. el-Esham gnderdim.
d. Ancak Hz. Peygamber, Allahn na, ona itaat zerine yardmlama- Yannza gelmemi isterseniz gele-
dman yalan syledi, Mslman ol- ya, bana tbi olmaya ve bana indiri- yim ya Resulallah. Ben, syledikleri-
mad diyerek dinarlarn ihtiya sa- lene inanmaya davet ediyorum. Zira nin hak olduuna ahitlik ediyorum.
hiplerine datlmasn emretti. ben, Allahn elisiyim. Amcamn o- Selam zerine olsun ya Resulallah.
lu Caferi yanndaki bir ksm Msl- bn shak, Bana anlatldna g-
Necanin zarif mektubu manla sana gnderdim. Yanna var- re Neca olunu Habelilerden 60
ca b. Vehb, Dmak emiri Mn- dklar zaman onlara ikramda bulun kiiyle bir gemiye bindirip gnderdi.
zir b. Haris b. Ebi imr el-Gassanye ve zorbal brak. Ben, seni ve asker- Denizin ortasna vardklarnda ge-
gitti. Gtrd mektupta unlar ya- lerini Allaha aryorum. Ben teb- mileri onlarla birlikte batt ve byle-
zyordu: li ve nasihatte bulundum, nasihati- ce yok oldular diyor.
Allahn selam, hakikat yolunu mi dinleyin. Selam doru yola uyan Sonralar Resulullah, mm Ha-
izleyen ve ona iman eden kimsenin kimsenin zerine olsun. bibe bt. Ebu Sfyan ile nikhland
zerine olsun. Ben, seni Allahn tek Necanin bu daveti memnuniyet- zaman Neca, nikhta Resulullahn
olduuna ve ortann bulunmad- le karladn, Resulullaha zarif bir vekiliydi, onun yerine mihir olarak
na iman etmeye davet ediyorum. mektupla cevap vererek Mslman- 400 dinar verdi. O srada Habe top-
DERN TARH
Mlkn sende kalacak. ln ilan ettiini, Hz. sa hakknda raklarnda bulunun mm Habibe
Bizansl efendisine ballk bildi- sylediklerinin doru ve hak oldu- putperestlerin lideri olan babas-
rip ona vergi deyen emirin ceva-
b ne oldu derseniz: Kim mlkm
217
benden alabilir? Yemende bile olsa
Onu bulutlar glgeledi
onun zerine yrrm dedi ve at- Hz. Peygamberin kabrine ait, Kerametle talanan, bulutla glgelenen, Allah ona, onun
ZEL SAYI 5
larn hazrlanmasn emretti. Sonra btn l ve ashabna salat ve selam eylesin ibareli rt.
eliye, Grdklerini sahibine anlat
dedi. Ayn ekilde Kaysere mektup
yazarak olup bitenleri ve yapmak is-
HLM AYDIN
tediini bildirdi. Kayser de cevaben
onun zerine yrmemesini, uzak
durmasn ve kendisiyle grmesi-
ni emretti. Haris, doal olarak Ms-
lmanlara kar harekete geemedi.
nk karar vermek kendi elin-
de deildi ve Bizansl efendisi on-
dan daha zekiydi. Ancak iki sene
sonra, gneydeki yeni devletin
yapsndan emin olduktan ve
gerek hedefini anladktan
sonra harekete geecekti.
Resulullah, Habe hkm-
dar Necaye Amr b. mey-
ye e-Damryi muhacirlerin
durumunu konumak ve
onu slama armak iin
gnderdi. Eli bu konularla
ilgili iki mektup gtrd. s-
lama davet mektubu yleydi:
Allahn elisi Muham-
medden, Habe kral Neca
el-Eshama,
Sen selamette ol. Melik, Kuddus,
HLM AYDIN
KIPTLERN LDER
MUKAVKISA...
nn kkrtmalarna kar yrtle-
cek mcadelede benzersiz bir konu- Hz. Muhammedin Msrllara
ma sahipti. gnderdii mektubun u ibarelerle
balamas dikkat ekicidir: Rahman
DERN TARH
DERN TARH
btn insanln dini ol- karsnda kamar? Peygamberler,
duu gereinin uluslararas toplumu ancak eitilmesi gereken
arenada ilan edilmesidir. ktidarda- cahiller ya da yol gsterilmesi gere-
ki sultanlardan davete icabet etmele- ken sefihler olarak grr ve etrafla- 219
ri veya en azndan elilere msama- rndaki dnyalklarn ise insanlarn
karsnda da bu prensibinden geri ha gstererek almalarn zgrce tabiatlarn daha tehlikeli hle getir-
ZEL SAYI 5
adm atmad. Bu, yeni davetin hare- yapmalarn salamas istenmitir. diini dnrler.
ket noktas ve slam binasnn zeri- Halklarn bu davetilerle grme- Resulullahn eli grevlendirmesi
ne ina edildii temeldi; din onsuz leri ve onlara kulak vermeleri sa- ve mektuplamas diplomatik iliki-
erir, dalr ve kaybolurdu. lanarak bask, snrlama ve zorlama ler asndan harika bir uygulamay-
olmakszn inanlarn aka seme d. Hatta bu alanda, ilk defa slamn
Diplomatik bir dil kulland imknnn temin edilmesi de bu a- hayata geirdii bir iti. Grd-
Ayn zamanda -bu iarn arkasn- rnn esaslarndandr. mz gibi bunlar boa gitmedi. p-
da- diplomatik bir kvraklk ve me- Eer ary kabul etmez ve olum- hesiz Peygamber, sadece kavmi ve
ziyet olduunu fark ediyoruz. Resu- lu cevap vermezlerse yeni davet or- aireti iinde mcadele etmeye de-
lullah, hkmdarlara mektuplarn dularnn en ksa zamanda yeryz- vam etmek suretiyle sz konusu g-
usulne uygun olarak gnderiyor, s- nn dousuna ve batsna yaylarak l krallarn ona boyun eecei bek-
lam ile Hristiyanlk arasndaki baz talar drp tahtlar devirecei, lentisi iinde deildi.
din ortak noktalar nlerine koyu- iktidardakileri makamlarndan indi- Arap Peygamberin davetini ilet-
yordu. Yeni dine yneldikleri takdir- recei, bylece insanlarn dnyann meye alt eski dnya, o gn her
de dnya ve ahirette elde edecekleri dar kalplarndan genilie kar- an yklmakla kar kaya olan zayf
geni imknlar vaat ediyordu. Sade- laca, dinlerin zulmnden slamn bir zemine dayanyordu. Kadim din-
ce kendisinden nce gelen Hz. Mu- adaletine snacaklar, kullara kul- ler miadn doldurmu, batyorlard.
sa ve Hz. sann hedeflerini gerek- luktan kurtulup bir olan Allaha iba- slam davetin yenilii, sadelii ve
letirdiini ifade etmekle kalmad det etmelerinin salanaca uyars gc aka grlyordu. Bu, zerin-
-aksine satr aralarnda, eer olum- yaplmtr. de durulmas ve ders karlmas ge-
lu cevap vermezlerse- merkezlerinin Davet alannn Allahn arzndan reken bir noktadr.
tehlikeye gireceini ve liderlikleri- yerleime alm her tarafa doru
Tercme: Do. Dr. Hseyin Gne
nin son bulacan da ima eden keli- genilemesi o gn iin dikkat ekici
me ve ibarelere yer veriyordu. bir gelimedir. Araplar peygamberli-
Hz. Muhammed hkmdarlarn in ilerinden birine gelmi olmas-
sergiledii tutuma karlk verebil- n nemsiyor ve onu yaymak iin a-
me yeteneine sahipti, onlarnkine balyorlard. madddin Halil
Prof. Dr., rdn-Yermk niversitesi
benzer ve denk cevaplar veriyordu. Peki corafya, medeniyet, kltr Misafir retim yesi.
. -
{ :
( )
}
. ) )
(
DERN TARH
)
.
(
220
)
!!
.
. (
ZEL SAYI 5
) .
( )
( ) :
. (
. ) ( :
:
) :
( :
. : ... (.
!
.
(
) :
( )
.
.
.
... !. :
.
...
DERN TARH
221
ZEL SAYI 5
.
. .
.
.
(
)
( )
.
.
( )
...
DERN TARH
:
:
.
.
222
.
ZEL SAYI 5
.
...
.
(
) (
)
.
.
(
!!
)
( )
... ... ( )
:
.
(
)
.
.
. ...
(
) (
.
)
.
...
.
.
...
DERN TARH
(
)
( ) . :
223
...
.
: .
ZEL SAYI 5
.
...
) )
. :
.
... (
)
) )
!
(
)
.
. ...
...
.
.
:
( )
.
: .
. (
.
) ( )
.
.
.
224
ZEL SAYI 5
DERN TARH
AIR BR EMANET
EHL- BEYT
R
G L G N U YA R gulgunuyar@hotmail.com
DERN TARH
biyy-i Zn Efen- buyurmutur:
Hz. Ftma ve Hz. dimiz [ ] nesebi Allah brahimin ocuklarndan
ZEL SAYI 5
ehl-i beytim! berimizin atalar
ocana dair sahih verilere sahibiz.
ney Araplar olarak nitelenen Kah-
tnlere mensup Crhml bir
buyurduu hane Nesep kitaplarnda Hz. Peygam-
berin soy aac tafsilatl ekilde
hanmla evlendikten sonra soyu
Araplam ve Arab- mstaribe
halk ka kiiden aklanr. Hz. dem ile Hz. brahim eklinde isimlendirilmitir. Hz. Pey-
vasiyetinde ehl-i
tarmay uygun grmyoruz fakat bu ys, Mdrike, Huzeyme, Kinne,
silsile iinde dem, it, dris, Nuh ve Nadr, Mlik, Kurey/Fihr, lib, L-
beyt iin neler brahim peygamberlerin var olduk-
lar bilinen bir husus.
ey, Kb, Mrre, Kilb, Kusay, Abd-
menf, Haim, eybe/Abdlmutta-
syledi? te Efendimiz, babas olarak niteledi- lib, Abdullah, Hz. Muhammed.
Resulullahn ailesi,
i Hz. brahimin olu smail aleyhis- Hz. Peygamberin doumunu ve
selmn soyuna mensup olduunu evliliine kadar geen zaman dik-
eleri, ocuklar ve belirtmitir. Bu soy iinde Kinneyi
ve Kinneoullarndan da Kureyi
kate aldmzda farkl aile ortam-
larnda hayat srdn gryoruz.
torunlar atalar arasnda zellikle zikretmi- Resulullah, annesi mine bt. Vehb
PEYGAMBER EFENDMZN EZVAC-I TAHRES
226
ve babas Abdullah b. Abdlmutta- ardndan dedesi Abdlmuttalib b.
libin hanesinde dnyaya gelmiti. Haim himayesine ald. Yetim doan
ZEL SAYI 5
DERN TARH
Sfyn (ra) 629da ve Meymne bt. tr. Hicr 8. yln banda Medinede
Hris (ra) 629da ezvc- thirtn vefat eden Zeyneb validemiz, Cenne-
H
LM
227
nda sadece Hz. Mriyeden brahim Kuranda ehl-i beytin tarifi
adl bir olu dnyaya geldi. Hanm- Hz. Rukyye (ra) ve Hz. mm Gl-
ZEL SAYI 5
larndan Hz. Zeyneb ve Hz. Reyh- sm (ra) bisetten nce Peygamberi-
ne kendisinden nce vefat ettiler. mizin amcas Ebu Lehebin oullar
Hz. Hatice dnda dier ezvc- Utbe ve Uteybe ile nikhlanmlar-
thirtn hepsi Medinede d. Fakat Resulullahn peygamber-
yaam ve orada vefat likle grevlendirilmesinin ardndan
etmilerdi. Ebu Leheb bu evliliklere son verdi.
Hz. Peygamberin Hz. Rukyye, Mekke dneminde Hz.
Mekkede Hz. Ha- Osman (ra) ile evlenmi, bu evlilik-
ticeden 4 kz, ten kk yata vefat eden Abdullah
2si erkek olmak isimli bir oullar olmutur. Ruky-
zere 6 evlad ye validemiz, Hz. Peygamber Bedir
dnyaya geldi. Gazvesinden dnmekteyken hicre-
Oullar Ksm tin 2. senesinde Medinede vefat et-
ve Abdullah mitir. Kabri Cennetl-Bakdedir.
kk yata Hz. Rukyyenin vefatndan son-
vefat etmiler, ra Hz. Osman, Hz. mm Glsm
Mekkede top- ile evlendi; fakat ocuklar olmad.
raa verilmi- mm Glsm hicr 9. senede Me-
lerdi. Kzlar dinede vefat edip Cennetl-Bakye
Zeyneb, Ruky- defnedilmitir.
Kanl hrka
zerinde kana benzeyen lekeler bulunan Hz. Hseyine ait hrka paras.
Hz. Peygamber ve Hz. Haticenin
kk kzlar Hz. Ftmadr (ra). N-
bvvetten yaklak 5 yl nce dn-
yaya geldii rivayet edilen Ftma
validemiz, hicretin 2. ylnda Ali b.
Ebu Talib ile nikhlanmtr. Efen-
dimizin arzusuna binaen Mescid-i
Nebevye ok yakn olan sahabe
Hrise b. Numann evinin gen evli-
lere tahsis edilmesi zerine Ftma-
tz-Zehr ve Hz. Ali (ra) baba ocan-
dan ayrlmamlard. Bylece Resul-i
Ekremin raf ve rahm kanatlar al-
tnda sadet hnesinin mmtaz bi-
rer ferdi olarak hayat srmlerdi.
Hz. Ftma ve Hz. Alinin bu ev-
lilikten Hasan, Hseyin, Muhsin,
Zeyneb ve mm Glsm isimli o-
DERN TARH
DERN TARH
de ortaya koymu ve bu sevginin ay-
n zamanda imann kemalini gste-
ren bir unsur olduunu bildirmitir.
Hz. Peygamber, Veda Hacc d- 229
nnde konakladklar Gadr-i
Humda kendisinden sonraya iki ar
ZEL SAYI 5
emanet braktn, bunlardan biri-
nin Kuran- Kerim, dierinin tre-
si, yani ehl-i beyti olduunu bildir-
mitir. Bu ikisinin havuz banda
kendisine ulancaya kadar birbirin-
den ayrlmayacan, mmetinin
bu ikisine yapp skca sarlmala-
r halinde ebed olarak dallete d-
meyeceklerini ifade buyurarak ehl-i
beytini Kurandan ayrlmayan bir
izgi olarak tavsif etmitir. Sekaleyn
hadisi denilen bu sznde Ehl-i bey-
tim hakknda size Allah hatrlatyo-
larnz, kendimizi ve kendinizi a- Hz. Peygamber ehl-i beytinin ze- rum ifadesiyle de emanetine sad-
ralm, sonra dua ve niyaz edelim rine titremi, ehl-i beyti de ona ka- kat gsterilmesini vasiyet etmitir.
de Allahn lnetini yalanclarn s- ytsz artsz teslim olarak tebliin
tne okuyalm. hayat bulmas iin cansiperne gay-
Bu ayet mbhele ayeti olarak ret gsterip hizmet etmilerdir. Re-
bilinir. Hz. Peygamber bu ayetin ge- sul-i Ekremin, ehl-i beyti sz konu-
reini yerine getirmek zere heyet su olduunda evresindekilerden
yelerine yalanc ve haksz olan ta- tek talebi olmutur: Meveddet (sev-
rafa beddua etmeyi teklif etmi ve gi). ur suresinin 23. ayeti bu husu-
yaknlarn, yani Hz. Ftma, Ali, Ha- su dile getirmektedir:
san ve Hseyini yanna alarak onla- te bu Allahn, inanp salih
rn karsna kmtr. Bu ayet de ameller ileyen kullarna mjdeledi-
Glgn Uyar
ehl-i beytin Peygamber ailesi olma i eydir. De ki: Ben buna (yaptm Do. Dr., Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi
retim yesi.
hususundaki sekinliinin, liyakati- tebli grevine) karlk sizden, ak-
Okuma nerisi: Glgn Uyar, Ehl-i Beyt: slm
nin ve erefinin bir gstergesidir. rabalk dolaysyla sevgiden (meved- Tarihinde Ali-Ftma Evld, Gelenek: 2004.
YRYEN KURAN
RESULULLAH
H
HKMET AKDEMR hakdemir@harran.edu.tr
DERN TARH
bu ikinci grevi olmasayd insanlarn irad konusunda birincisi taviz vermemi ve asla mitsizlie dmemi-
tek bana ok yetersiz kalacakt. nk hem avam olan m- tir. Onu davasndan vazgeirmek iin trl
metin pratii olmayan teoriden istifadesi mmkn olmayacak, entrikalara, eza ve cefalara bavurmalarna
hem de fiillerle tayin ve tahdit edilmeyen kelamn yorumunda ramen sonu alamayan Kureyin ileri ge-
231
ok fazla ihtilaflar olaca iin hakikatin bulunmas neredeyse lenleri, Ebu Talib vastasyla btn dnyev
imknsz hale gelecekti. makam ve nimetleri nne sererler. Ancak
ZEL SAYI 5
Hz. Muhammedin mbarek lisan Kuran lafzlarn, fiil ve aldklar cevap kendilerini bir kez daha ha-
hareketleri de mnsn yayyordu. Dolaysyla o bir cihetle yal krklna uratr:
adeta mcessem, yryen bir Kuran idi. Vallahi bu davay terk etmem karln-
Bylesine nemli bir konuyu iki ynden ele alabiliriz: da sa elime gnei, sol elime ay verseler
dahi ben yine bundan vazgemem. Ya Allah
1) Kurann beyannda Hz. Peygamber bu davay hkim klar ya da ben bu uurda
Dier peygamberlerden farkl olarak o son peygamberdir lrm (bn Him, es-Sretn-Nebeviyye, Msr
ve nbvveti evrenseldir (Enam 19; Ahzb 40; Sebe, 28). 1375/1955, I, 266).
Hz. sa, Ey srailoullar! Ben size Allahn gnderdii Re- Hz. Aienin beyanna gre o, gn
sulym. Benden nceki Tevrat tasdik etmek, benden sonra
gelip ismi Ahmed olacak bir resul mjdelemek zere gn-
derildim (Saf 61/6) szyle onun geleceini mjdelemitir. Bu
mjdenin yan sra kendilerine gnderilen ilah kitaplarda de-
tayl bir ekilde tavsif edildii iin ehl-i kitap onu oullarn
tandklar gibi kesin bir bilgiyle tanrlar (Bakara, 146; Enm, 20).
Mminler iin en gzel rnektir (Ahzb, 21).
mmdir, yani okumas yazmas yoktur (Araf,157-158; An-
kebt, 48).
Mminlere kar ok efkatli ve merhametlidir (Tevbe, 128).
nsanlarn iman etmesi urunda kendisini helak edecek
kadar hrsldr (Kehf, 6; uara, 3).
Yce bir ahlaka sahiptir (Kalem, 4).
DERN TARH
drlmesinin btn insanlarn ldrl- mddet sonra btn insanlarn tek bir nzda mal oalp tamadka kyamet
mesi gibi byk bir cinayet, bir kiinin cemaat olduunu, Hirden devesine bi- kopmaz. yle olur ki mal sahibi, sada-
yaamasna vesile olmann btn insan- nen bir kadnn hibir himayeye ihtiya kasn alacak birini arayp durur ve ona
lar ihya etmek gibi byk bir iyilik ol- duymadan tek bana, korkusuzca Bey- arz eder. Ama kendisine sadaka arz edi-
233
len kimse, benim ona ihtiyacm yoktur
der (Buhar, Zekt, 9).
ZEL SAYI 5
Hz. Muhammedin haber verdii bu
Emsalsiz bir emanet
Resulullah mmetine ehl-i beytiyle birlikte Kuran- Kerimi de emanet etmitir. Babrl durum Emevi halifelerinden mer b.
minyatrnde Kuran- Kerim okuyup dua eden bir Mslman. Abdlaziz zamannda gereklemiti.
Halkn bu halifenin zamannda zengin-
letiini, sadaka alacak fakir insann
kalmadn ifade eden pek ok rivayet
mevcuttur. Bu rivayetlerden birinde
mer b. seyd yle demektedir:
mer b. Abdlaziz 30 ay halifelik
yapt. Allaha yemin ederim ki ldn-
de durum tam yleydi: Adam bize mal
getirir, unu istediiniz fakirlere verin!
derdi. Bekler bekler, maln geri gt-
rrd. Kime vereceini dnr, alacak
birini bulamazd (Yusuf el-Kardavi, Fakirlik
Problemi Karsnda slm, ev: A. ztrk, Ank.,
1975).
Sonu olarak Hz. Peygamber ocuk-
luundan balayarak hayat boyunca
erevesini Kuran- Kerimin izdii bir
hayat srmtr. Kuran onun diline,
kalbine, fiillerine, ksacas her eyine
hkimdi.
Hikmet Akdemir
Prof. Dr., Harran niversitesi lahiyat Fakltesi
retim yesi.
HAYVANLARA DA
MERHAMETi
TLERD
DERN TARH
234
ZEL SAYI 5
O rahmet peygamberiydi. Bu Y U S U F Z YA K E S K N yzkeskin@gmail.com
rahmetten hayvanlar da nasibini nsanlar iin birok faydalar olan ve hayat kolayla-
DERN TARH
235
ZEL SAYI 5
DERN TARH
DERN TARH
insann canna ve malna zarar ve- Bu ii yapacak kimse ban bilesin
rebilen hayvanlarn gerektiinde l- ve kesecei hayvan rahat ettirsin
drlmesine izin vermitir. Bu izin, (Mslim, Sayd, 57/5055).
met etsin (Ebu Dvud, Edeb, 58/4941) nesillerinin yok edilmesi iin deil, Buna gre bak nceden bilenir
237
buyuran Resul-i Ekrem, Allahn rah- ihtiya halinde ve zarar bertaraf et- ve hayvana gsterilmez. Hayvan ke-
metine mazhar olmann art olarak mek maksadyla verilmitir. sim yerine gtrlrken can actl-
ZEL SAYI 5
yaratlanlara merhametli davranma- Allah Resul, hicretin sekizinci maz, imkn dhilinde bu i dier
y tlemitir. ylnda Mekkenin Fethine giderken hayvanlarn gz nnde yaplmaz.
Yce Allah, rahmetini 100 para- Arc ile Talb mevkileri arasndaki Kesim ii mmkn olduunca hzl
ya ayrm, bunun 99unu kendi ka- yolun kenarnda yavrular iki yann- yaplr ve hayvana eziyet edilmez.
tnda tutmu, bir parasn ise yery- dan memelerine yapp emen bir k-
zndeki varlklara datmtr. te pek grm, bunun zerine sahabe Yavrularn da hakk
bu rahmet sebebiyle canllar birbir- Hz. Peygamber insanlar gibi bir
lerine efkat gstermekte, vahi bir mmet olan hayvan neslinin korun-
hayvan bu sebeple yavrusuna merha- masna ynelik tedbirler alm, at gi-
met etmekte, hatta yavrusunu em- Allah Resul, bi hayvanlarn erkeklerinin gerek-
zirirken onu rahatsz etmemesi iin
ayan kaldrmaktadr (Buhar, Edeb,
Hayvanlar siz yere idi edilmesini, yumurta
ve yavrularnn alnmasn yasakla-
19/6000). Merhamet edilmesi gereken- olmasayd mtr. Samal hayvanlarn stleri
lerin banda da hayvanlar gelmekte- salrken yavrularnn ihmal edil-
dir. semadan memesini istemitir. Bu dilsiz hay-
Hayvanlar rahmet vesilesi ola-
rak gren Allah Resul, Hayvanlar
yamur inmezdi vanlar hakknda Allahtan korkun.
Onlara (binmeye) elverili hallerin-
olmasayd semadan yamur inmez- buyurarak de binin ve (yenmeye) elverili halle-
yamurun,
di (bn Mce, Fiten, 22/4019) buyura- rinde onlar yiyin (Ebu Dvud, Cihd,
rak yamurun, gnahsz canllara 44/2548) buyuran Rahmet Elisi,
rahmet sebebiyle gnderildiini bil-
dirmitir. Bu nedenle bata yaama
gnahsz
hakk olmak zere beslenme, barn- canllara
rahmet sebebiyle
ma ve korunma gibi haklarna riayet
edilmesini emretmi ve hayvanlarn
yaratl amalarna uygun olarak
kullanlmalarn istemitir.
gnderildiini
Hayvanlarn sahip olduu hak- bildirmitir.
DERN TARH
238
ZEL SAYI 5
DERN TARH
edilmeli ve yorulduklarnda dinlen- (bn Mce, Zebih, 3/3171). kmler, fkh kitaplarnn deiik
dirilmelidir. Hz. Peygamber hayvan- Hz. Peygamberin bu tutumundan blmlerinde bulunabilir.
lara fazla yk yklenmesini, ayrca dolay slam medeniyetinin ulat Sevgi ve merhamete muhta olan
zerlerinde uzun sre oturularak pek ok yerde sahipsiz ve g durum- hayvanlarn bir ksm gnmzde
239
konuulmasn, Sakn ola ki, binek- tabii ortamlar dnda bir ss eya-
lerinizin srtlarn kendinize minber s gibi kullanlmakta, dier ksm-
ZEL SAYI 5
edinmeyin! nk Allah size onlar, nn ise nesilleri yok olma tehlike-
(kendi banza ancak) zorlukla va- siyle kar karya kalmaktadr. Pek
rabileceiniz yerlere sizi gtrmele- ok hayvan a, susuz ve sahipsiz bir
ri iin bahetti. Yeryzn de sizin ekilde yayor, ar yk tamaya
iin yaratt. Bu yzden ihtiyalarn- zorlanyor, elence arac haline ge-
z yerde karlayn (Ebu Dvud, Cihd, tiriliyor veya farkl sektrlerde ham-
55/2567) buyurarak yasaklamt. Ken- madde olarak kullanlmak zere
disi de yolculuk esnasnda sk sk de- merhametsizce katlediliyor.
vesini dinlendirmi, yanndakilerin Allahn rahmetini kazanmak iste-
de byle yapmasn istemitir. YLN MKFATI yen kimse, her canlya sevgi ve ef-
At ve deve yar gibi elence trle- katle yaklamal, her davrannn
Bir defasnda Hz. Peygamber a ve
rini tasvip etmekle birlikte, hayvan- dnyevi ve uhrev bir karl bulun-
susuz hayvanlar doyurmann mk-
lara eziyet veren ve srf elence olsun duunu aklndan karmamaldr.
fatna dair bir kssa anlatm; susuz-
diye yaplan horoz, deve ve boa gibi Hz. Peygamberin hayvan sevgi-
luktan dilini sarktm bir kpee su
hayvan dvlerini yasaklamtr. si, merhameti ve haklaryla ilgili be-
vermek iin kuyuya inerek ayakkabs
lirledii hkmler btn insanla
ile su karan adamn bu yaptndan
Kt sz bile yasak! dolay Allahn o kulundan honut
rnek olacak niteliktedir. ncelikle
Hz. Peygamber hayvanlarn aa- Mslmanlar, onun ortaya koyduu
olduunu ve onu baladn mj-
lanarak lanetlenmesini, onlara kt ilkeler dorultusunda hayvan hak-
delemitir.
szler sylenmesini ho karlama- larna riayet etmeli ve Allahn ema-
Olay dinleyen bir sahabe, Ey
mtr. Nitekim bir yolculuk esnasn- Allahn Resul! Hayvanlara yaptmz
neti olan bu canllarn korunmasna
da orada bulunan bir kadnn bindii iyilikler iin bize bir sevap var m?
ynelik tedbirler almaldr.
deveyi lanetlediini duyunca, Lanet diye sorunca, Her canlya yaplan
edilmi bir deve bizimle birlikte bu- iyilikte bir sevap vardr buyurmutur
lunmasn diyerek buna tepki gster- (Buhar, Mskt, 9/2363). Buna gre
mi ve devenin zerindeki eyalarn hayvanlara yaplacak iyilikler karlk-
alnarak salverilmesini emretmitir sz kalmayacak ve Allah katnda deer Yusuf Ziya Keskin
Prof. Dr., Harran niversitesi lahiyat
(Mslim, Birr, 80-83/6604-6607). kazanacaktr. Fakltesi retim yesi.
DERN TARH
240
ZEL SAYI 5
H
A B A N Z sabanoz@ksu.edu.tr
DERN TARH
zelliini doru ekilde ortaya koymaktan ve topluma aktarmaktan
uzak grnyorlar.
Salam bir ada siyer yazclnda iin uzmanlar tarafndan ele alnm aka-
demik almalarn saysnn bir elin parmaklarn gemeyecek kadar
metodoloji az olmas dikkat ekici. Konu maalesef ehil olmayanlara terk edilmi 241
ZEL SAYI 5
dayanmayan Siyer yazmak sadece siyercilerin veya tarihilerinin iidir gibi bir
iddiamz olmamakla beraber, bu i iin tarih formasyonunun -ki bu-
popler ve na ilahiyat ilimlerini de ekleyebiliriz- gerekli olduu da muhakkak.
akademik Takdir edilir ki, Hz. Peygamberin hayatn yazmak, klasik tabirle ma-
kas-zamk, ada sylemle kes/kopyala-yaptrdan ok daha ciddi bir
almalar Kuran itir.
Her ne kadar din ve siyas gruplarn eylemelerine meruiyet kazan-
ve tarih peygamber drmak iin Hz. Peygamberin siyeri referans olarak kullanma gelene-
tasavvurunu i devam ediyorsa da bugn artk siyer kitaplar yaklmyor. Yazlan-
lar nebev modellii yeterince imha ettiinden yakmaya zaten ihtiya
tahrif ediyor. te kalmyor belki de. Her yl onlarca yeniden yazlan ve akas maddi
metot ve muhteva
anlamda tatmin edici bir dzeyde olan siyer kitaplarnn ne tr bir far-
kndalk oluturduu ise ayr bir tartmann konusu. Son derece arp-
problemlerinden c balklar arkasna gizlenmi onlarca aparma metnin bir araya getiril-
mi haline ne kadar siyer diyebileceimiz de baka bir problem.
siyas, din, ideolojik Oluan devasa literatrn gerekeleri arasnda sevap beklentisi ve-
ve ekonomik
ya efaate mazhar olma gibi ulv-uhrev gayelerin zikredilmesi olduk-
a enteresan. Bu sylem sahiplerinin kar doal olarak samimiyet veya
kayglara ada bu sevap-efaat beklentisinin kendince peygamberler reterek nasl
gerekleeceini sorgulama gibi bir hakkmzn olmad aktr. Ayn
siyer yazmndaki ekilde beklenen sevabn madd karln deyen okuyucuya da kar-
DERN TARH
Hz. Peygamberin modellii konu- c) Akademik kstahlk, farkl ol- tlp modellik vasf kazandrlmas
sunda nceki gruplar gibi dnr- ma abas, Allaha ve Peygambere ipleri kopartan husustur.
ler. Selefilere gre din; zaman, rf, kar edep yoksunu bir dilin oluma-
corafya, beer gibi farkllklarla kir- ya balamas (indirgemeci slup), Metot ve ierik problemi
ada siyer yazclnda metot 243
lenmitir ve her ne surette olursa ol- d) Yceltmeci peygamber algs
sun ilk haline dntrlmesi gerek- (mucizev peygamber), ve ierik olmak zere iki ana sorun
ZEL SAYI 5
mektedir. e) almalarn halkn gndemin- olduu anlalr. Bu yzden de nce-
Trediler: Yeni bir ey buldum den uzak kalmas, ihtiyalara cevap likle siyer ilminin metodoloji ve ter-
zannyla ortala atlan, cehaletin vermemesi, minoloji erevesinde oluumunun
tevik ettii bireysel menfaatlerinin f) nne gelenin siyer yazmas, profesyonel anlamda tamamlanma-
nerede olduunu bilememekten kay- cehaletin getirdii ideolojik yakla- s, eksikliklerinin giderilmesi veya
naklanan belli bir duru sahibi olma- m ve arptma. en azndan gncelletirilmesi ge-
yan alg sahipleridir. Zaman iinde toplum, tarih-co- rekir. Bu amaca matuf olarak
Sonuncusunu hari tutacak olur- rafya-rk gibi nedenlerden dolay pey- ilahiyat faklteleri slam ta-
sak dier grubun ortak kayg, gamber alglarndaki deiimin son rihi ana bilim dallarnda si-
ama ve ideallere sahip olduklarn derece tabii olduunu kabul etmek yer yazcl, siyer problem-
syleyebiliriz. Buradaki temel ayr- durumundayz. Tahrif veya ori- leri, siyer metodolojisi, siyer
ma, Peygamberin modellii hususun- jinallik sylemleri din sz konusu
da deil, kendilerinin model edindii olunca kanlmazdr. Tahrif kkene
Peygamberin kimliinden kaynakla- ulamasa dahi bu i yorumla pekl
nr. Bu kimlik tanmndan kaynak- yerine getirilebi-
lanan problemin de ciddi bir kaos lir ve hatta getiril-
oluturduu aktr. Bu kaosun sebep- mitir. Bireyin
lerinin bana mmetin tarih tecr- sahip olduu
belerini yerletirmeliyiz. Din algs, maddi-manev
kltrel ve sosyal deiimler, coraf- deerlerin (fizyo-
ya, rk ve zaman farkllklar ise bun- nomisinden tutun da bi-
lar takip eden nemli nedenlerdir. li seviyesine kadar) onun
Alg boyutuyla akademik ve po- dine bakn etkilemesin-
pler siyer yazclnn gelecekte de den daha doal bir ey olamaz.
artarak devam edeceini dnd- Mamafih kanlmaz olan ve
mz problemleri u ekilde srala- znde samimiyet, iyi niyet
yabiliriz: bulunan bu anlam farkllk-
a) ada alglarn ynlendirdi- larnn bireysellikten kar-
tarihi, siyer terminolojisi gibi konu- tii zaman elin kalp zerine skca
larda yaplacak akademik almalar- MTOLOJK bastrlp salvat getirmekten ok
la bu alandaki boluun byk oran- KURGULAR daha te ve ok daha gl bir ba-
da giderilecei kanaatindeyiz. la balanmak olduunu sanrm ha-
Peygamber alglarndaki farkl-
Yntemden ierie getiimiz za- trlatmakta fayda var. Geen yllarda
lamalarn ona yaklam dorudan
man karmza kan temel problem Batl yayn organlarnda kan kari-
etkilediine en ilgin rnek, deta
ise Hz. Peygamberi Kurann ve ta- katrlerden ok daha iren ve kabul
mitolojilerdeki tanrlarndan mlhem
rihin tantt ekliyle kabul etmeye ilahla(trl)an peygamber mode-
edilemez ifadelerin gya onun hayat
hazr olup olmadmzdr. Baka bir lidir. Mitolojik anlatlarn tasnifleri
hikyesini anlatan kitaplarda yer al-
ifadeyle Hz. Peygamberi onlarn ta- arasnda yer alan Hacer-i Esvedin dn hatrlatarak, saygszlk ko-
ntt ekliyle mi, yoksa ada ka- beyazken siyaha dnmesi, terinden nusunda filin etnik ve din kke-
bullerin veya gelenein ekillendir- gln yaratlmas gibi kken mitinden nine baklmakszn ortak tepkinin
dii haliyle mi anlatmamz gerektii tutun da deiim mitlerine kadar bir- konulmas, Hz. Peygamberi siyas-
meselesidir. ok haberi siyer nakillerinde bulmak din veya ideolojik bir kar kavgas-
ayet sorun bu dzlemde ele al- mmkn. Bu trden haberlerin klasik nn basit bir nesnesi yapmaktan -
nacak olursa, beklenti veya kabulle- eserlerdeki rivayet literatrnde yer kartacaktr.
rin ekillendirdii, rneklik ve mo- alan rneklerinin canl bir ekilde Son olarak unu eklemeliyiz:
dellik vasfn ortadan kaldran beer oaltlarak srdrlmesindeki srar Doru nebev modele ulamak
st Peygamber algsndan en gzel anlamann o kadar da kolay olmad- adna kaydettiimiz prensiplerin
rnek olan bir Peygamber imajna n itiraf etmeliyiz. Takdir edilecei uygulanabilmesi iin siyerin ve si-
geebilmek mmkn olabilecektir. zere btn bunlar -basit bir ekilde- yercinin zgrlnn salanmas
Bylece Hz. Peygamberin hem kii- Douya has romantizmle aklamak zorunludur. Siyer aratrmacsnn
lii, hem hayat bir btn olarak ele o kadar da kolay deil. toplumun, siyasetin, akademinin
alnabilecek; gizleme, tahrif, arpt- ve din gruplarn basklarndan aza-
ma gibi eylemlerin nne geilebile- de olup Kurann ve tarihin tantt
DERN TARH
Peygamber algsndan taviz verilme- vm) insan tipolojisi belirlenmelidir. mesi, kendisinden olmayan tekile-
melidir. 11- Hdiseler, tarih-corafya ve rk tirmeye dnmemesi gerekir. Bunu
2- Hz. Peygamberin hayat gn- zelliklerine gre ele alnmal, farkl engellemenin yolu da Peygamber al-
mz insannn ihtiyalar, sorunlar, tarih ve coraf meknlardaki insan glarnda dnmn kkenine gi-
alglar ekseninde deerlendirilmeli- eylemleriyle kyaslanmamaldr. dip Kurana ve tarihe ait Hz. Peygam-
dir. 12- Hz. Peygamberin sadece b- beri bihakkn ortaya kartmaktan
3- Siyerin bilimsellii ve usul yp- yk bir tarih ahsiyet olmad, ay- gemektedir.
ratlmamaldr. n zamanda Allahn son elisi oldu-
4- Gemiteki aibeli sorunlar yeni u unutulmamal ve ona gre yorum Kaynaka:
dneme tanmamal, bitmeyen pole- yaplmaldr. Ebu Ubeyd, Ksm b. Sellm (224/838), Kitbul-Emvl, Beyrut tz.
z, aban, lk Siyer Kaynaklar ve Mellifleri, stanbul, 2008.
miklere son verilmelidir. 13- nterdisipliner almalar ya- ------------, Siyere Giri, Ankara, 2012.
5- Bat kaynakl dayatmalardan plmaldr.
------------, Siyer Tasarm, stanbul, 2015.
------------, Son Dnem (2000-2010) Trke Siyer Kitaplarndaki
uzak durulmal, Batnn kendi so- 14- Menfaati siyer tahrifileriyle Hatalar erevesinde Siyer Yazclnn Sorunlar ve zm
nerileri, Siret Sempozyumu-I, Ankara 2012, 291-363.
runlar iselletirilmemelidir. mcadele edilmeli, dorular verildi- Zbeyr b. Bekkr (256/869), el-Ahbrul-Muveffakiyyt, Beyrut,
1416/1996.
6- Benimseme/sahiplenme fana- i kadar, yanllarn da neden yanl
tiklie dntrlmemeli, tek bir olduu anlatlmaldr.
dorunun ve tek bir doruya sahip
bireyin olmad unutulmamaldr. Siyerin imhas
7- Metinle misyon birbirinden ay- ada siyer yazclnda da tp-
rlmal, siyer kitaplarnn Hz. Pey- k klasik dnemde olduu gibi farkl
gamberin kendisi olmad topluma seslerin susturulmas veya eylemlere
aktarlmaldr. meruiyet bulma abasnn lsz-
8- atmac, inkrc, kavgac bir l siyerin imhasna yol aacaktr.
dilden uzak durulmaldr. Bu imhann nne gemek ise ancak
9- Hz. Peygambere, arkadalar- topluma kalc bir Peygamber sev-
na ve mesajna kar edepli olunma- gi ve saygs vermek suretiyle mm-
l, tahfif edici, krc bir anlatmdan kndr. aban z
kanlmaldr. Bu sevgi ve saygnn da ismi ge-
Do. Dr., Stimam niversitesi lahiyat
Fakltesi retim yesi.
Evliya elebinin Duyduu
GL KOKULARI
17. yzyl Osmanl dnyasnn
renkli kalemlerinden Evliya elebi,
Seyahatnmesinin 9. cildini Hac yolculuuna
ayrmtr. te cnm Evliyadan inciler...
DERN TARH
Sadece ticaret merkezi olarak deil, ev tipleri bakmn- Aklm bama gelince kandil yaktm.
dan da Medine, Mslmanlarn ilk ehir ve medeniyet Hakirde can kalmamtr ama gz kubbenin zeri-
tecrbelerinin beii olmutur. ehirde balangta hur- ne oturduu kemerlerdeki lle, smbl, gl ve erguvan
ma dal ve yapraklarndan yaplm basit kulbelerin ya- tasvirlerine taklr.
nnda genellikle iki katl evlerin de var olduu biliniyor. O kadar canl resmedilmilerdir ki, ustalar, bir tek ko- 245
** kusunu vermeyi unutmulardr sanki.
Ne ansl adamdr u Evliya elebi! Medineye gittiin- Sonra, hatrlar nerede olduunu ve Onun kokusunun
ZEL SAYI 5
de ne yapm etmi, Ravza-i Mutahharenin senede bir de- gezdii bir yerde baka koku mu olurmu der. Ve bunca
fa yaplan temizliine kalmay baarmtr. yer gezmi ve bunca gl koklam olan Evliyamzn dilin-
Temizlik heyetinde paalar, eyhlharem ve hizmet- den Medinenin bir krmz gl vardr ki, hibir yerde
krlar vardr. Temiz, hell elbiseler giyip devaml salavat- benzeri yoktur szleri dklkr.
erife getirerek, ellerinde buhurdanlar, glabdanlar oldu- Ak, Onun kokusu ve gl Medine ancak byle anla-
tlrsa gzeldir. Ve bir yerde bir gzellik varda, bilin ki o,
Medinedeki ocaktan dm bir kordur
Medine, Hz. Peygambere kucak aan ehir.
11
Ve onu kollarna aldktan sonra bir daha b-
rakmayan kutlu belde.
Bu yzden Keremli Mekkenin (Mekke-i
55 Mkerreme) yan banda Nurlu/Aydnlk Me-
dine (Medine-i Mnevvere) olarak bugn de
slam tarihi ve medeniyetinin afanda do-
mu ebed bir model ve k kayna olarak
10 10
parlamaya ve ilham samaya devam etmekte-
dir.
20 20
IX 275a IX 284b
MUHAMMED ve
MUHABBET
DERN TARH
246
ZEL SAYI 5
DERN BR SEVGNN
KISA TARH
DERN TARH
247
ZEL SAYI 5
HLM AYDIN
N H A L A H N U T K U nihalutku@yahoo.com
F
Eyle kim leb-teneler yanp diler hemvre su
Hz. Peygamberin [ ]
mmetinin arasnda deildir. nananlarn ona duyduu bu ei grlmemi
ak, araya ayrlk ve zaman girdike hasretin etkisiyle daha da krklen-
Allahn sevgilisi, mektedir.
Gerekten de slam dnyasnda Hz. Peygambere duyulan muhabbetin
gnllerin sultan, temelini, Allah ile Resul arasndaki iliki oluturmutur. Kurann Efen-
dertlerin tabibi,
dimizi yceltmesi ve inananlar bu takdir duygusuna davet etmesi, onun
mminler iin her bakmdan rnek olduunun srekli altnn izilmesi,
kalplerin sevgilisi diye hassaten Allah ve meleklerinin and Peygamber iin Mslmanlardan
salat ve selam istenmesi, mminlerin Resul-i Ekreme muhabbetlerinin
anlmasnn sebepleri
DERN TARH
248
hadisleri ve mminler niz, kazandnz mallar, zarara uramasndan korktuunuz bir ticaret ve
beendiiniz meskenler size Allahtan, peygamberinden ve onun yolunda
iin rnek hayat nasl cihattan daha sevgili ise artk Allahn emri gelinceye kadar bekleyin! Al-
Ekrem muhabbeti. trn konusu olmutur. nsanlk tarihinde hayat yeniden yeniden ve en
ok yazlan tek ahsiyettir O.
HLM AYDIN
Dier alanlarda olduka rasyonel eserler veren birok nc nesil slam limlerinden itibaren Peygamber mu-
lim, Hz. Peygamber sz konusu olunca ciddi bir slup dei- habbetini glendirecek temalar n plana kmtr. zel-
ikliinden kendini alamam; yazma eylemi ile bir anlam- likle 13. asrdan itibaren Peygamber sevgisine ynelik edeb
da onun hayatna katlma ve bir tr yinelenme arzusu duy- eserlerde bu zlem temasyla sk sk karlalmaktadr
mutur. Yeni bir vahyin mmkn olamayacana, ancak Nitekim balangta fizik gzelliine ok az atf yaplan
peygamberle kurulan gl bala manevi bir yenilenme- Hz. Muhammed, zaman getike zengin tasvirlerin konu-
nin gerekletirilebileceine olan inan, Hz. Peygamberin su olmutur. Buzdan daha serin ve ipekten daha yumu-
ahs etrafnda oluan youn literatrn sebebini izah et- ak elleriyle, hi bir sinein zerine konmad pakly-
meye kfidir. la, glgesi dmeyen nurani cismiyle, topraa dnce
Hz. Peygamberin hadislerini ve onun mminler iin r- misk kokulu gller veren teriyle vasfedilmi; Hintli bir a-
neklik tekil eden hayatn kayt altna alma ihtiyac ile irin ifadesiyle, mcessem sevgi ve batan ayaa gzellik
ekillenen ilk dnem siyer yazm gelenei, ksa ve z bir eklinde tasvir edilmitir.
anlatma dayanrken, Peygamber asrndan uzaklatka Yce Allahn vd Peygamber, nasl olur da insanlar,
hasretin ve onu tanma saikinin artan dozu ile Allahn Re- melekler ve cinler tarafndan vlmez ki? der Hintli air
sul, tafsilatl ve ssl ifadelerle inananlara takdim edilme- Shiv Prasad Dohi. Sevgiliyi dilinden drmenin an ta-
ye balanmtr. biatna aykr olduunu hatrlatarak onun adna yazlm
Bu durum slam geleneinde Hz. Peygamberin Allahn btn vglerin gerekesini izah eder bir baka kalem.
sevgilisi Habibullah, yani Allahn sevgilisi olarak grl- Hayatn btn alanlarna inmesi istenen bir inancn, so-
mesiyle pekimitir. O, Allah ile yaknlk kurmak isteyen- mut adresi olmutur Allah Resul. Allaha imann soyut
lerin uramas gereken yegane adres olmutur. Gnlle- nitelii, sevgi dilinde sembollere duyulan ihtiyac artrm;
rin sultan; dertlerin tabibi; kalplerin sevgilisi hitabyla dindarlk deeri adeta Peygamber sevgisi zerinden tanm-
yanalp arz edilmitir haller Ona. Gzellik lkesinin pa- lanmtr. Dahas Peygamber, snneti ile mminlerin gn-
diah, solmayan bir gl, emsali bulunmayan ebedi bir lk hayatlarnn btn alanlarna uzanrken, slam top-
sevgili saylmtr Hint alt ktasndan Endlse kadar uza- lumlarnn imtihandan getii zor zamanlarn da yegane
nan slam corafyasnn airlerinin msralarnda. Bazen de kurtulu reetesi olmutur.
DERN TARH
iinden her gnle akn cokusunun fkrd bir irfan ve Smrge dnemlerinde Hz. Peygamber, mminler iin
hakikat denizi olarak sunulmutur insanla. bir k yolu, bir snak olarak grlm; onunla balarn
Bu dinamie, byle bir sevgiliden ayr kalmann hasre- glendirilmesi, ona duyulan akn canlandrlmas, onun
tinin eklenmesiyle, kimi zaman slam akidesine aykr ola- stn zelliklerinden beslenilerek btla kar gl bir
249
bilecei iddia edilen tasvir ve sevgi ifadeleri ortaya km, mcadele azmi oluturulmas hedeflenmitir.
Hz. Peygamber insanst bir konuma tanmtr. Sevgi ile slam dnyasnn iine dt siyasi-fikr problemle-
ZEL SAYI 5
ayrlk arasndaki ilikinin ate ile rzgar arasndaki iliki- rin zlmesinde rehberliine bavurularak ondan medet
ye benzedii sylenir: umulmutur. Resulullahn temsil ettii deerlere sahip k-
Ate mum gibi zayfsa bir esinti onu sndrebilir; mak suretiyle mmetin kurtulua ereceine dair gl bir
eer ak glyse ayrlk yangn krkleyecektir. Belki de inan teekkl etmitir.
bu yzden Hz. Muhammedin vefatndan sonra zellikle Hz. Peygamber hakknda yazlan eserlerin okluu,
Mescid-i Nebevnin minberine aslan, siyah atlasa srma ile ilenmi sancan n ve arka yzleri.
ya kna imkn salamtr.
Hadis literatrnde ahlaki m-
kemmelliin numunesi olarak gs-
terilen ve Peygamberin fiziki ve ru-
hi tasvirlerini ieren email kitaplar,
Peygamber methiyelerinin en nemli
ve srekli kayna olmutur. Zaman
iinde olduka eitlenen literatr,
dnyada kimseye nasip olmayacak ha-
cimdedir. Hz. Peygamberin doumu
mevlid, yz ve ruh gzelliini anlatan
fizik ve ruh portresi email ve hilye;
emir, sz ve davranlar krk, yz ve-
ya bin hadis derlemeleri, mirac miraciy-
ye veya mirac-nme, gazlar gazavt-n-
me; Kurnda vlen gzel ve yce
ahlk ahlkun-neb, Medineye g
hicretn-neb, isimleri esmn-neb, s-
fatlar evsfun-neb, doumundan iti-
baren ahit olunan olaanst hal ve
mucizeleri muciztn-neb, faziletleri
ve dier peygamberlerden stnlkle-
ri faziletnme, efaat talepleri efaat-n-
M. And, Minyatrlerle Osmanl-ran Mitologyas, YKY, 2015.
ZEL SAYI 5
Hz. Muhammede getirilen salat ve selamlarn bir araya topland Delill-Hayrat isimli kitabn
likle salvt gibi ve (bata Itrininki
Mekke ve Medine tasvirlerinin yer ald bir sayfas. Eser her gn iin ayr bir salat ihtiva ediyor.
olmak zere) besteli ya da serbeste
okunan musiki formunun douuyla
halk nezdinde daha da yaylm, bu
ilgi yine halkn kolayca anlayabilece-
i ve tekrar edebilecei nat, tevih ve etmek bir gelenek halini almtr. istedii ve raz olduu insan modelini
ilahilerle eitlenmi, dn, doum, Bata hac risaleleri olmak zere temsil etmesindendir.
snnet ve vefat gibi insan hayatnn seyahatnameler, Peygamber sevgisi- Hi bir duyguda arya kamayan,
vazgeilmez merasimlerinin nemli ni yanstan ifadelerle dolup tamtr. bu haliyle istisnai olan ve bu ms-
bir paras olmutur. Hac yolculuunun zorlu ve meakkat- tesna durumuna Allahn elisi, vah-
Grmeden sevilen Hz. Peygamber, li olmas ve buna ramen her eye de- yin taycs ve reticisi sfatlarnn
bilhassa kat bir ekilde uygulanm er olmas ile peygambere duyulan eklendii bir modeldir O. Mminler
olan resim yasa sayesinde, bir Hz. zlem ve ahirette onun sanca altn- iin rneklii, mistik bir nur bulutu
sa gibi tektipletirilmemi; buna kar- da buluma umudu arasnda iliki ku- iinden kmasndan deil; ciddi bir
lk vcudu ve ruhu, resim yerine hat rulmu, bata Medine olmak zere emek, youn bir gayret ve inanlmaz
levhalar olan hilyeler yoluyla mmin- kutsal beldelerde varlnn tecessm bir mcadele ile rlm hayatndan
lerin evlerinin duvarlarnda yerini al- ettii yerler ayr bir ilgiye mazhar ol- neet eder. Peygamberden istenecek
mtr. mutur. Nispeten ilm bir slupla kale- rehberlik iin terden ve mcadeleden
Tasvirle snrlandrlmaktan koru- me alnm corafya eserlerinde dahi bir bedel denmeli; Peygamber sadece
nan Hz. Peygamber, herkesin gnln- Mekke ve Medine bahislerinde duygu mistik bir ahsiyet, kutlu bir aziz gibi
de baka bir tarzda taht kurmu, her ykl tasvirlere yer verilmitir. sevilmemeli. Sevgide, sevenlerin eme-
kalbe yakn olabilmi ve kalpten kal- Hz. Peygamber Allah ile insan ara- i, Ahlak- Muhammednin ruhu ol-
be kolayca aktarlan ve nesiller getik- snda bir berzah, hem bir snr izgisi mal.
e hasretle byyen bir sevgi dili olu- hem de bir temas noktasdr. O hem
turmutur. yle ki Peygamber sevgisi, insan- kmil hem insan- kadimdir.
kitap ve mektup tertibine kadar uzan- nsan ftratnn billurlam, peygam-
m; kitap ve mektuba, besmele ile berlik gereinin heykellemi hali- Nihal ahin Utku
balayp, hamdele ve salvele ile devam dir. rneklii, byk lde Allahn Yard. Do. Dr., Marmara niversitesi lahiyat
Fakltesi retim yesi.
EY MEKKENN RTS
MEDNENN PEES!
ran edebiyatnn nl airlerinden Genceli Nizamnin (1141-
1209) Hz. Peygamber iin kaleme ald aadaki iir Prof. Seni bekleyenlerin gelmi can azna
Dr. Mahmut Kaya tarafndan Derin Tarih okuyucular iin Aknla feryat edip tkanm boazna
tercme edilmitir. Numaralar iirin birebir tercmesini, he- Yeter ki bir nazar et, razyz her nazna
men altndaki blm ise Prof. Kayann yeniden syleyiini ihtiva Ey feryat edenlerin imdadna yetien
ediyor. Hz. Mevlanadan Hafz- irazye, Fuzulden Molla Camye Buyruun candan aziz, bastn her yer glen
ekol sahibi pek ok airi etkileyen Genceli Nizamnin bu iirini ak
ile okuyalm 4. Atn Acemler diyarna sr; Arap ellerinde oturma.
nk gecenin yaz at orada, gndzn ala renkli at ise
buradadr.
DERN TARH
1. Ey Medinenin gmleini, Mekkenin peesini tayan Sr atn buyur gel Acemler diyarna
gzel! Gne daha ne kadar glgede kalacak? Oturma Araplarda, bekliyoruz yarna
Deli divane olmu gnller ruhsrna
252
Ey Mekkenin rts, Medinenin peesi Gecenin yaz at bilirim oradadr
Deimiti seninle u hayatn ehresi Gndzn ala at bekliyor, buradadr
ZEL SAYI 5
2. Ay isen ndan bize bir huzme gnder; gl isen ba- Gel ssle lkeleri, tazelendir cihan
ndan bize bir koku getir. Gzlerimiz yollarda bekliyoruz her n
Periandr mmetin, bugn imdat zaman
Ay isen gnder bize ndan bir huzme Doldur iki cihan doldur o gr sesinle
Perian klarn, gel daha fazla zme Neelensin gnlmz gl kokan nefesinle
Bekliyoruz yolunu, nolur yd elde gezme
Gl isen gnder bize gl kokundan a gzel
Senin sevdana yelmek btn dnyaya bedel
Sikkeyi kes sultanm, gel hutbeyi sen oku Hayr ileyenlere ihsann azaltma
Ssle ruh dnyamz, ilmik ilmik sen doku Sen kerem sahibisin, baka kap aratma
Sen bize yar olduka ne endie ne korku Gnlden ikrar verdik, bizi yabana atma
Bundan byle emirler haddini bilmelidir Dilersen arpalklar dat yamaclara
O arlatan hatipler kendine gelmelidir Dnya iin yzsuyu dken o yaclara
7. Senin topran velilik mertebesine bir koku sald; fa- 11. Bizler hep cisimleriz, gel sen bize can ol. Biz hep ey-
kat nifak rzgrlar esip o kokuyu datt. tanlarz, sen bize Sleyman ol.
Topran misk amber her yana koku sat Bizler hep cisimleriz, gel sen bizlere can ol
Onu duyan veliler bana toprak sat Bizler azgn eytanz, sen bize Sleyman ol
Uyanan tomurcuklar rengrenk iek at Hasta dt mmetin, gel onlara Lokman ol
Fakat alak ruhlular her yana kement att Tazelensin dnyamz, can blbl d olsun
Esen nifak rzgr o kokuyu datt Harap olan gnller ltfunla bd olsun
DERN TARH
8. Babolarn ipini ek, bu minberi bulak insanlar- 12. Sultan sensin, sr neden yalnz olsun? Merkezi sen
dan temizle. tutuyorsun, burada sancaa ne gerek var!
ek ipini derbeder gezen vrelerin Sultan sensin, kafile gidemez sola saa
Haddini bildir ahm, gafil divnelerin Sen merkezi tutarken ne gerek var sancaa 253
Dindir gzyalarn mazlum biarelerin Getirdiin adalet ilham verir her aa
Temizle minberleri layk olmayanlardan Esirgeme ltfunu, dinsin artk bu ac
ZEL SAYI 5
Yeterince ahlktan nasip almayanlardan Sensin insanlk iin en byk kurtarc
9. O minberler soysuzlar yuvas oldu; onlara dzen ver, 13. Bir taraftan dinde yarklar ayorlar, te taraftan pu-
alaklar da lm ukuruna at. sular kuruyorlar.
Mekn oldu soysuza o krsler, minberler Neylersin ki bir yanda dinde gedik aan var
Riya ile bu halk ifal etmek isterler Pusu kurup her yere fitne fesat saan var
Zenginler sofrasnda tknp can beslerler mmeti idll iin sr sr ajan var
Gel dzen ver onlara, minberler neelensin Buna kar snnetin gvenli bir limandr
Cezalandr ala, herkes kendine gelsin Kurn ki elimizde ilah bir fermandr
Pek ok kaynakta Nizamnin kaside, gazel,
terkibibend, terciibend,
rubai ve ktalardan oluan 20 bin
beyitlik dev bir divan olduu kaydedilmise de tam
bir nshas gnmze ulamamtr.
14. Ya eytann zerine bir mer gnder yahut cenk 18. Kalk srafile emret, u birka kandile flesin.
meydanna bir Ali yolla.
Emreyle srafile flesin kandillere
Ya sava meydanna kahraman Ali gnder ekilmez oldu hayat, kaldk soysuz ellere
eytanlar sindiren ya da bir mer gnder slamn namusunu drdler dillere
Son are bekliyoruz Selahaddin gibi er Ne anlam var artk gkteki kandillerin
Alr elbet bir gn bu simsiyah bulutlar Hazana dnd bahe, rengi soldu gllerin
Esen kble yeliyle yeerir hep umutlar 19. Esrar perdesinin halvetinde gizlen.
DERN TARH
15. Bana ay gibi bir Yemen tl sar; geceyi ayn bana ek esrr perdesini, gir halvetinde gizlen
rt yap. Kalmad nmahremle mahrem olan bilen
Hani nerde mazlumun gzyan bir silen
Geir ayn bana geceyi zindan olsun Bizler hep uykudayz, nolur uyandr bizi
254 Ay gibi Yemen tl sar bana an olsun Kalmasn meskenetin silinsin btn izi
Bu ihtiam lemde dillere destan olsun
Gren parmak srsn, ak ile Allah desin 20. Bizler hep uykudayz, uyar bizleri; bu lm yurdu
ZEL SAYI 5
Kem gz demesin diye herkes mallah desin olan dnyann fetlerine kar elini uzat da tut elimizden.
16. Keye bzlm birka biareye biraz cilve gster; Nolur uzat elini, tut elimizden kurtar
kendini arm u birka zavallya are bul. u lml dnyada bitmez acmz artar
Kimisi vicdann, kimi din alp satar
Aknla iki bklm bzlm bir keye Bu aziz dine layk bir mmet olamadk
Razdr biareler senden gelen her eye Bunca felaketlerden yazk, ders alamadk
Gster bir cilve cnm, gark olsunlar neeye
u birka zavallnn gel are ol derdine
Rahmetsin lemlerin merdine nmerdine
DERN TARH
23. Parmann ucuyla feleklere bir iaret et; btn var- Bir nazarla d eyle, kalmasn yolda gmrh
lklar sana balanr.
27. Nefesinden bir vefa kokusu gnder. Feridun, mlkn
aret et mbarek parmanla, felekler bir dilenciye balad.
Dne dne raks etsin seyreylesin melekler 255
klarn sadece senden bir cilve bekler Gnder gl nefesinden gnder vefa kokusu
Balanr nna sen dilersen bu varlk Sen bize yar olduka neymi lm korkusu
ZEL SAYI 5
Ne kadar hakl varlk, sana duysa hayranlk Bir buuk milyar oldu bugn tevhid ordusu
Balad mlkn dilenciye Feridun
24. Kyamet gnnde bir avu topran gnahn ba- Gvencesin bizlere, kaynasn umudun
latmak iin senin yardmna kim kar koyabilir?
HLM AYDIN
2
Eserleri:
Hrka-i Saadet Dairesi ve Mukaddes Emanetler, stanbul, 2004
Sultanlarn Silahlar, stanbul, 2007
Resimli Belgelerde Topkap Saray, stanbul, 2013.
Derin Tarih Kltr Yaynlar
Derin Tarih dergisinin 5. zel saysnn hediyesidir.
2016
letiim
Maltepe Mah. Fetih Cad. No: 6
34010 Zeytinburnu, stanbul
0212 467 65 05
www.derintarih.com
iletisim@derintarih.com
Bask
Strateji Matbaas
Hilmi Aydn
Bu eserin btn yayn haklar sakldr.
Yaynlanan yaz ve resimlerin kullanm hakk Hilmi Aydna aittir.
HLM AYDIN
Mukaddes Emanetler
6
Emanat- Mukaddese
Topkap Saraynda
Ahir zaman Peygamberi Hazreti Muhammedin (s.a.v) etrafn-
da bulunan ve onu canlarndan ok seven sahabeleri, tebli ettii
dinin esaslarn zaptedip hayatlarnda tatbik ettikleri gibi bu sev-
gilerinin tezahr olarak Kendisiyle alkas olan madd unsurlar
da aziz birer hatra olarak saklamlard. Giydii ayakkablardan,
kyafetlerden su itii kaplara, kulland silahlara, dayand asa-
larna, sancana, Uhudda krlan diine, tra srasnda kesilen sa
tellerine kadar birok hatra bu sevgi ile gelecek nesillere ulatrld.
O mbarek simalar, bu hatralarla ayn zamanda teberrk ediyorlar
yani byklne dnya gzyle ahit olduklar Resulullah (s.a.v)
hrmetine, Allahtan bereket diliyorlard. Hadis kitaplar incelendi-
i zaman, Allah Rasulnn (s.a.v), ashabnn Allah ve Peygamber
akndan neet eden bu hareketlerine hogr ile yaklat, abdest
ald sular kapanlara, uyurken mis kokulu terini koku ielerine
dolduranlara ses karmad grlmektedir. Hatta Topkap Sara-
ynda muhafaza edilen bir hrkasn Kab bin Zheyre kendi eliyle
hediye etmi, Hrka-i erif Camiindeki hrkasn Veysel Karaniye
ashab vastasyla kendisi gndermi, Veda Haccnda kesilen sala-
rnn halka datlmasn istemiti.
Allah Rasulnn (s.a.v) bu yadigrlarnn bir ksm gemi pey-
gamberlerden, ashabdan ve daha sonra gelen slm byklerinden
hatralarn da ilavesiyle aileler elinde nesilden nesile intikal eder-
ken, bir ksm da zamanla halifeler nezdinde toplanp bir nevi hi-
lafet sembol olarak kabul edildi. Bir ksm ise cami, trbe, dergah
gibi hayrat binalarna vakfedilerek inananlarn Peygamber (s.a.v)
8
Has Odada, Sultan II. Mahmudun kendi hattyla mihraplara aslmas mutad olan ayet-i
kerimeyi ihtiva eden levha. T.S.M. Env. No.236
21
Has Odada, tahtn ierisindeki ask. T.S.M Env. No:21/154. 18 cm apndadr. Altn
yaldzl gmten, kre eklindedir. zeri zebercet, firuze, ll talar ile bezenmitir. Alt
ksmndan pskll drt tane gm top sarkmaktadr. Taht ebekesinin kubbesinde asldr.
24
Hrka-i Saadet
124 cm boyunda, siyah ynl kumatan dikilip ii
daha kaba ekilde dokunmu krem renk ynl kumatan
kaplanmtr. n ksmn sa tarafnda 23x30 cm
ebadnda bir paras noksandr. Sa koldada biraz eksiklik
vardr. Yer yer ypranm durumdadr. Reslullah (sas)
tarafndan Zheyr olu Kaba verilen hrkadr.
Hrka-i Saadet
38
Hz. Peygamber Efendimizin ydigr Ukab isimli siyah sancak zamanla ypranp toz
haline geldii iin, yeil atlastan torba iinde muhafaza ediliyor. T.S.M Env. No.21/19.
40
Kuran- Kerimin vahiy katipleri tarafndan yazlm nshalarndan olduu tahmin edilen
Tebbet Suresi deri zerine yazlmtr. T.S.M Env. No.21/394.
42
Mhr-i Saadet
Hz. Muhammedin (s.a.v) mhr T.S.M. Env. No. 21/167
1 cm. uzunluunda olup, krmz akik tandan yaplmtr. zerine kf hatla Muhammed
Resulullah yazs hakkedilmitir. Rasulullahn (s.a.v) yzk olarak parmanda tad akik tal,
gm halkal mhr, sra ile Hz. Ebubekire, Hz. mere ve Hz. Osmana gemi, ancak Hz.
Osman tarafndan Eris isimli kuyuya drlm ve gnlerce aranmasna ramen bulunamamtr.
Hz. Osman bunun zerine ayn yazy tayan baka bir mhr yaptrarak kullanm, mhr
sonradan Emevilere ve Abbasilere gemitir. Mukaddes Emnetler arasnda bulunan ve
Badatta ele geirilerek stanbula getirilen mhrn bu mhr olduu tahmin edilmektedir.
45
Kadem-i erif
Mirac hatras olan Kadem-i
erif resminin gm levha
zerine izilmesi ile yaplmtr.
T.S.M. Env. No. 21/467
46
Sakal- erifler
Cenab- Peygamber Aleyhisselm tra olduu zaman, sa ve sakal telleri ashab tarafndan
toplanr, hatra olarak saklanrd. Enes bin Malik (r.a) hazretlerinin Bir defasnda berberi, Hazreti
Peygamberi (s.a.v) tra ederken grmtm. Ashab etrafn sarm, kesilen salarnn hibir
telini yere drmyorlar, kaprcasna alyorlard eklindeki izahat bu hususu aklamaktadr.
mm Umreden nakledildiine gre hicretin altnc ylnda gerekleen Hudeybiye umresi
srasnda Hazreti Peygamberin (s.a.v) tra edilen salar yan banda bulunan aacn zerine
brakld. Ashab sa tellerini aacn zerinden alp bltler. Hadiseyi nakleden mm Umre
de oradan bir demet sa teli alm vefatna kadar yannda saklamt. Hastalar kendisine mracaat
edip ifa iin o sa tellerinin suyu ile ykanrlard.
T.S.M. Env. No. 21/561.
47
Veda Haccnda da Rasulullah (s.a.v) Mmer bin Abdullah tarafndan tra edilen
salarn Eb Talhatl-Ensariye vermi Halka dat buyurmutur. Bu srada Rasullulahn
(s.a.v) sann nne gelen peremlerini nl slm kumandan Halid bin Velid istemi, bunlar
sarnn iine yerletirerek mr boyunca tamt. Bir defasnda harpte yere den sarn
almak iin kendisini tehlikeye atmasn eletirenlere, sarn iinde Peygamberin (s.a.v)
sa telleri bulunduunu belirtmiti. Halid bin Velid, o sa telleri hrmetine hibir savata
malubiyet grmediini ifade ederdi.
48
Nal-i Saadet
kat meinden yaplm olup, ba da meindendir. Etraf dikilidir.
T.S.M. Env. No: 21/528
49
Teyemmm ta
Mukaddes Emnetler arasnda muhafaza edilmekte olan 9x4 cm. boyutlarndaki toprak
tabletin zerinde Medine-i Mnevvereden bil vrd Hazreti Fahr-i lem Sallalah Aleyhi
ve Sellem Efendimiz Hazretlerinin yed-i saadetlerinden istimal buyurulan trab- erifleridir.
3 Zilkade 80 ve Hazine Anbar canibinden bil vrd Emnt- Mbreke-i Cemlesine
vaz olunan Cenab- Seyyidl Kevneyn ve Efdalt Tahyyt Efendimiz Hazretlerinin gazaya
teriflerinde teyemmm buyurmu olduklar trab- erifleridir kaytlar bulunmaktadr.
Tablet, Asur devrinden kalma krmz topraktan piirilerek hazrlanm ivi yazs bir
mektuptur. Milattan nce 7. yzyla tarihlenmektedir. 11,5x6,5 cm. ebadnda gmten mamul
caml bir kutuda muhafaza edilmektedir.
Tahsin z, kitabnda, tablet zerinde yazl olan mevzuun da tarih asndan ok nemli
olduunu belirtip slmiyetten asrlarca evvel bir devre aid olan bu tablet belki de Hazreti
Muhammedin (s.a.v) eline ulam ve byle tarihi eser Peygamberin teyemmmne mazhar
olmutur. Fakat mevzuu bu kabil binlerce tablete nazaran ok mhimdir. Cidden Emnt-i
Mukaddese Dairesi bir ummandr demektedir. T.S.M. Env. No. 21/676.
50
Kadeh-i erif
Hazreti Peygamber (s.a.v) bir gn Medinede bir yerden dnerken
Ben Side Sofas denilen mevkide ashab ile istirahat etmek iin
oturmutu. Bu srada Sehl ibni Sada dnerek Ya
Sehl, bizleri bir sulasan buyurdular.
Resulullahn (s.a.v) vefatnda 15
yalarnda bir delikanl
olan, Hicri 91 ylnda
96 yanda vefat
ettiinde Medinede
en son vefat eden
sahabi unvann
alan Sehl, o gn su
ikram ettii aatan
mamul kadehi hatra
olarak saklamt.
Yllar sonra, bir
topluluun iinde bu
kadehi gstererek su
ikram ettiinde, kadeh,
orada bulunan mer
bin Abdlaziz tarafndan
istendi. Sehl de kadehi ona
hediye etti. Yedinci Emevi
halifesi mer bin Abdlaziz,
Hazreti Peygambere (s.a.v) son
derece hrmetkrd. Medinede vali
iken Resulullahn (s.a.v) ayak bast
yerleri adm adm dolar, onun namaz kld
yerlerde namaz klar, nemli olaylarn getii
yerleri ziyaret ederdi. Resulullahn (s.a.v) dudaklarnn
ve ellerinin dedii kadehle birlikte Peygambere (s.a.v) ait hurma
yapraklar ile rlm bir serir, ii hurma yapraklar ile dolu deriden
bir yastk, byke bir anak, elbise, el deirmeni, ok antas ile bir
kadife yorgan da yanndaki bir odada bulundurur, her gn ona bakard.
51
Sultan IV. Murad manevi iaret zerine Badat seferine gtrlen Kbe anahtar.
T.S.M. Env. No:21/16.
54
Hz. Fatmann Kabrinin ahap kilit ve anahtar. Sultan Abdlaziz adna yaptrlmtr.
T.S.M. Env. No. 2/2293
55
Gubar- erif
Hz. Muhammedin (s.a.v) kabrinden tamir srasnda dklen
topraklardr. 17 cm. uzunluundaki beyaz cam srahi iindedir.
T.S.M. Env. No:21/258
58
Destimal
Eskiden Ramazann on beinde gerekleen Hrka-i Saadet ziyareti srasnda, padiahn
kendi eliyle Hrka-i Saadete srerek, devlet erkn, din bykleri, limler, sarayn ileri
gelenleri ile Harem-i Hmayuna hediye ettii mendil byklndeki tlbente de destimal
denir. Bu tlbentler hediye edilen kiiler tarafndan kymetli bir hatra olarak saklanrd.
Ayrca her yl Hrka-i Saadet sandna zel olarak baslm bir destimal konularak Hrka-i
Saadet buna sarlrd. Bunlar byk lde ve zenle yaplmlardr. Destimallerin etrafnda
genellikle u msralar yazard:
Hrka-i Hazret-i Fahr-i Rusle
Atlas- arh olamaz py endz
Yz srp zeyline takbl ederek
Kl efi meme arz- niyz.
62
Kerbela topra
Bata Hazreti Hseyin (r.a) olmak zere peygamber ailesinden birok ahsn ehid
edildii Kerbela hadisesi, slam tarihinin en ackl olaylarndandr. Hazreti Hseyinin
kabrini barndran Kerbela, daha sonraki dnemlerde nemli bir ziyaretgh haline gelmitir.
Namazlarda Kerbela toprandan yaplan sekiz keli tabletler zerine secde edilmesi
zellikle ii gr benimseyenler arasnda yaygn bir uygulamadr. T.S.M. Env. No. 21/743
63
Seyf-i Nebev
(Reslullahn (sas) Klc)
T.S.M. Env. No. 21/129
Yavuz Sultan Selimin, Msr fethiyle hilafeti devralmas zerine, Mekke erifi ile
Msrdaki Abbasi halifeleri nezdinde ve skenderiye Haziresinde bulunan
Mukaddes Emanetler stanbula getirildi.
Bu kutsal eyalar, hrmet ve muhabbetle padiahn taht odasnda muhafaza edildi.
400 yl boyunca 24 saat yan banda edep, huu ve huzur iinde Kuran- Kerim okundu.
DERGSNN HEDYESDR