KRESELLEME VE EKONOMDE JUDEO -HIRSTYAN ELTST Dr.

Ramazan KURTOLU
BR MODELLEME: NEOLBERAL OK VE DEHET
.
Kreselleme ve Neoliberalizm

Dr. Ramazan KURTOLU

Yrd. Do. Dr., ktisat, Uluslararas Finansman ve Dinler Tarihi Uzman,
stanbul Aydn niversitesi retim yesi.

zet: Kapitalizm neoliberalizm ile kendi iinde dnerek 20. yzyln son
eyreinde finansallamtr. Chicago Ekonomi Okulunun teorik alt yapsn
oluturduu neoliberalizm kresel ekonomide paraizm hastalna sebep olmu-
tur. 1970-Eyll 2008 dneminde Waterloo Savann (1813-1815) kazananlar
kresel sermayenin elitleri olarak daha ok paralanmlardr. Buna mukabil de-
vasa kitleleri hiksoslatrma ynnde bir ekonomik sonu ortaya kmtr. Bu
durum gerek ekonomik gerek askeri anlamda bir ok ve dehet projesinin r-
ndr.
Anahtar Kelimeler: Neoliberalizm, Finansman, Judeo-Hristiyan, Elitizm, Yeni
Dnya Dzeni, Hiksoslar.
Abstract: Capitalism with its new version neoliberalism is financialized in the
last quarter of 20 th century by transforming within itself. Chicago Economy
School formed the base of neoliberalism and it caused money sickness. The
gainers of the Waterloo War (1813 1815) were gaining wealth as the elites of
the global fund between 1970 2008, September. According to these, an econo-
mic result arised which hykosizes the crowds. This situation is a result of a shock
and fear project both in economy and military wise.
Keywords: Neoliberalism, Finance, Judeo-Christian, Elitism, New World
Order, Hyksoses.

GR
21. yzyla girerken kapitalizmin 19. ve 20. Yzyldaki dili rakipleri olan sos-
yalizm ve komnizm artk yoktu. Buna mukabil kapitalizm kendi iinde dne-

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 43

 Dr. Ramazan KURTOLU

rek finansallama1 srecinin doruklarn her geen gn daha da yukar itiyordu.

retim ve ticaret kapitalizmi liderlii finans kapitalizmine brakmt. Eh kapi-
talizm kelimesi kapitalden tremi2 olduuna gre sermaye aslna rcu etmiti
ve kendisini kontrolszce bytebilirdi. Dier taraftan Ekim 1917 Bolevik hti-
lalinden beri yeryzndeki uygulamalar gstermitir ki, komnizm bir topyadr.
Sosyalizm ise bir tr Judeo-Hristiyan dini eskatolojilerinin teki dnya bilimi-
baka bir adla yeryznde tartlmasdr. Tarihsel bir perspektif deil vahi kapi-
talizme kar mitolojidir.3
Nitekim Kresel Finans Sisteminde top left (sol st ke-zirvedeki) stat-
snde olanlar ile thombstone (kredi alan zor durumdaki lkelere/irketlere ve-
rilen isim) statsnde olanlar vardr. Ancak kresel finans sistemi iinde yer alan
top leftler finansal trev rnlerde yle bir etrefilli rnler piyasaya sryorlard
ki, eytann bile aklna gelmeyen yntemlerdi. Hele hele Hedge Fundlarn
ekeleri her daim No problem, what so ever (hibir mesele yok) diyorlard.
Bu gruptan bir rnek; LTCM(Long Term Capital Management), tahvil i-
lemlerinin zirvesinde bulunan Salomon Brothersda Master of Universe (Evrenin
Hkimi) diye lakap taklan efsanevi simsar John Meriwetherin ubat 1994te kur-
duu, Nobel dl sahibi iki ekonomist Profesr Myron S. Scholes ve Robert C.
Merton ve Salomon Brothersn yldz oyuncularn ortak ve ilem takmnda bir
araya getiren Hedge Found dnyasnn elit topluluuydu. Bilgisayarlarla hesapla-
nan karmak matematik-finans modelini devreye sokarak her yl yksek gelirler
elde ediyorlard. zellikle 1995 ve 1996da nce % 42.8 sonra da % 40.8 gibi
muazzam geri dn rakamlarna ulamlard. En dk yatrm rakam 10 mil-
yon dolar, yatrm sonrasnda yl boyunca szleme fesih yasa gibi zorlu kat-
lm artlarna ramen yabanc lkelerin hkmetleri, yatrm bankalar, kurumsal
yatrmclar hep birlikte sermayelerini bu rya takmn ellerine teslim etmilerdi.
Fakat Austos 1997deki bahane bulac Rusya etkisinin yaylmasyla birlikte
LTCM an be an uuruma doru srklendi. Kredi Yatak lemcisi LTCM elbette
bu alana ok para balamt.4
LTCM yatrmclardan toplad drt milyar dolar ipotek ederek, borlanma
ve finansal trev rnlerle yapt etrefilli ilemlerle malvarl bykln, 125
milyar dolar ve toplamda 1.3 trilyon dolara ulaan pozisyonlar5 gibi, btn man-
tkl hesaplar alt st ederek, iirmiti. Kredi yata ilemleri bata olmak zere
neredeyse hepsini kumara aktarmt. Finansal trev rnlere, yatrm yapt bono

1 Costas Lapavitsas, Finansallama ve Kapitalizmin Krizi, Yordam Kitap, Trkesi Tuncel ncel, stanbul,
2009.
2 Immanuel Wallerstein, Tarihsel Kapitalizm, Metis Yaynlar, stanbul, Mays 2006, s. 11.
3 Immanuel Wallerstein, a.g.e, s. 94.
4 Ryo Kuroki, Top Left-Wall Street Kartaln Vurun, Trkesi: H. Can Erkin, Bizim Kitaplar, stanbul 2010,
s. 275.
5 Richard L. Peterson, Akln Para zerindeki Gc-Karar An, Trkesi: Canan Feyyat, Scala Yaynclk,
stanbul Ocak 2012, s. 27-28.

44 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

trlerini ipotek olarak gstermiti. Ama bono deerleri dmeye balaynca ilave
reel ipotek isteiyle kar karya kalmt.6
Akas saadet zinciri bir baka anlatmla ponzi oyunu artk it is over
(oyun bitti) moduna gelmiti. 17 Austos 1997den 2 Eyll tarihine kadar yat-
rmclarn 4 milyar dolar 2.3 milyar dolara inmiti. Durum John Meriwetherin
mektubuyla yatrmclara duyurulmutu. Gn getike durum daha da ktlemi
LTCM sermayesini tketmeye balamt.
Akas olanlar neoliberalizmin rasyonel insan John Meriwetheri byk
bir hrsla kiisel karlarnn peinde koan herhangi biri kadar soylu klyordu. O
Yalancnn Pokerindeki finans oyuncularndan biriydi.7 Hrs ve agzllk, dier
taraftan Eyll 2008in habercilerinden olan, finansal adan LTCMnin iflas likit
olmayan pozisyonlardaki ar kaldra, kibir, azamet ve nihayet psikolojik sebepler
erken ve hzl lm getirmiti.8
Bata New York eyaletinin Merkez Bankas olan New York Federal Reserve
Bankn Bakan yardmcs (Executive Vice President) Peter Fisher ve baz Wall
Street bankasnn st dzey yetkilileri birlikte LTCMnin Connecticut eyaleti Gre-
enwich ehrinde bulunan merkezini ziyaret edip ilem kaytlarn inceleyince Fis-
herin beti benzi atmt. Kresel finans sistemini toptan havaya uuracak gte
bir saatli bomba gzlerinin nndeydi. Menkul kymetli finansal trev rnler
(equity derivative) toplam getirilerin takas (total return swap) endeksli opsiyonlar
(indexs option), irket almlaryla ilgili finansal trev rnler gibi ilemlerin toplam
hacmi bir trilyon dolar gibi astronomik bir meblaa ulamt. ayet LTCM bu
finansal trev rnler ilemlerini yerine getiremeyecek duruma derse, bu bir
kelebek etkisi, ok dalgas eklinde kresel finans sistemine sirayet edecek, btn
piyasalar ve finans sistemini kertecekti. Bir meteor tam tepelerine dmek ze-
reydi New York Federal Reserve nderliinde Wall Streetin ekeleri bir kur-
tarma operasyonu balatmlard.
15 bankann bakanlar 3.75 milyar dolar LTCM ye yatrmak konusunda an-
lamlard. Kresel finans sistemi kurtulmutu. Ancak daha sonraki srete LTCM
sisteme zarar vermeyecek tarzda tasfiye edildi. Bu srete svirenin en byk
bankas olan UBSnin bakan Mathis Cabiallavetta ilk kurban oldu. nk
LTCMye 950 milyon svire frang gibi devasa bir yatrm yapmt. Srada
LTCMye 250 milyon dolar yatrm yapan talyan Merkez Bankas Bakan Anto-
nio Faggionu vard. Merrill Lynch yldrm hzyla 3400 kiiyi iten att ve dier
yatrm bankalar buna ayak uydurdu.9
Hikyenin devam Eyll 2008de Wall Street merkezli Bear Stearns ve Lehman

6 Ryo Kuroki, a.g.e, s. 276.

7 Michael Lewis, Liarss Poker, Penguin, New York 1990, s. 15.
8 Richard L. Peterson, a.g.e, s. 29.
9 Ryo Kuroki, a.g.e, s. 277-282.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 45

 Dr. Ramazan KURTOLU

Brothersn aniden k ile dnya kamuoyuna mal oldu. ki dev ABD yatrm
bankas Eyll 2008de trilyon dolarlk ykmllkle batt. Amerikan basnnda
yer alan haberlerden bir paragraf yleydi: Bear Stearns and Lehman Brothers,
both investment banks have collapsed, Merrill Lynch was acquired by Bank of
America last weekend, and Goldman Sachs and Morgan Stanley have changed
their status to bank holding campanies.10

UYGULAMADA NEOLBERAL EKONOM:

PARAZM - BYME VE PAYLAIM
Dnya ekonomisi 1960l yllarda enflasyondan arndrlm olarak ortalama
ylda % 5 byme salamt.11 1970lerde dnya ekonomisindeki byme senelik
ortalama % 3.6ya, 1980lerde ylda % 2.8e dt. 1990larn ortalarnda ise
dnya ekonomisindeki ortalama yllk byme % 2ye dmt.12 1973ten
1994e kadar btn Avrupada bir tek net yeni i bile salanamad.13 Akas ka-
pitalizm, 20 yl iinde, byme hznn % 60n kaybetmiti.14 1968 ylnda,
kinci Dnya Harbinden sonraki dnemde, uzun zamandr yerinden kmldama-
yan Kuzey Kutbu buzullar misali, ekonomik eitsizlik iyice kendini gstermeye
balad.15 Bu tarihten 20 yl sonraki dnem boyunca gelir dalmndaki eitsizlik
ylesine hzl genileyip younlat ki, 1990l yllarn balarnda gelir dalmndaki
eitsizlik hem sosyal gruplar arasnda hem de bu gruplar iinde olmak zere, btn
meslek, eitim, sanayi, demografi (ya, cinsiyet, rk) ve corafi blgelerde yk-
seldi.
1980li ve takip eden 90l yllarda erkeklerin kazancndaki btn getiriler i-
gc toplamnn zirvesinde yer alan % 20ye gitti ve % 64 gibi devasa bir oranda
en tepedeki % 1de gerekleti.16 te yandan kazanlardan ziyade gelirler incelen-
diinde en tepedeki % 1in daha da fazlasn elde ettiini, yani toplam gelirlerin
% 90n elde ettii grlecektir.17 ABDde nfusun zirvedeki % 1inin sahip ol-
duu servet pay % 40tan daha oktu ve 1990l yllarn banda, 1970lerin or-
tasndakinden iki kat fazlayd.18 Bu durumu Demokrat Parti senatr Jim Webb
10 Times Online, September 22, 2008.
11 IMF-International Monetary Fund-International Financial Statistics, Washington, D.C, eitli Yllara Ait
Veriler; Stuart Holland, Toward a New Bretton Woods, Russel Press, Nottingham, ngiltere, 1994, s. 10.
12 Council of Economic Advisers, Economic Report of the President 1995, Washington D.C; U.S. Goverment
Printing Office, s. 403.
13 Robert Solow, Is All That European Unemployment Necessary? The World Economic Laboratory, MIT
Working Paper, No. 94-06.
14 Prof. Dr. Lester C. Thurow, The Future of Capitalism, 1996.
15 Claudia Goldin and Robert A. Margo, The Great Compression: The Wage Structure of the U.S at Mid-
Century, The Quarterly Journal of Economics, ubat 1994, s.4.
16 Daniel R. Feenberg and James M. Poterba, Income Inequality and the Incomes of Very High Income Tax-
payers, NBER Working Paper Num: 4229, Aralk 1992, s. 31.
17 Daniel R. Feenberg and James M. Poterba, a.g.e, s. 5.
18 Wealth: The Divided States of America, New York Times, Nisan 23, 1995, s. F.2.

46 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

u szlerle deerlendirmiti: ABD 19.yzyldan bu yana benzeri grlmedik tr-

den snf temelli bir sisteme doru kaym bulunuyor.19 16 Eyll 2010 tarihinde
ABDde 2009 yl iin geerli fakirlik gstergeleri yaymland. Birleik Devletlerde
2009 ylnda yoksulluk yzdesi % 14.3 oranna ulaarak 43.6 milyon Amerikaly
kapsad. Nfus brosunun 1959 ylndan beri yapt aratrmalara gre bu oran
1959-2009 dneminin en yksei. Yoksulluk nispetinin 2010 verilerinde daha da
yksek kaca tahmin ediliyor. ABD resmi kriterlerine gre yoksulluk tanm
drt kiilik bir ailenin yllk gelirinin 22.050 dolarn ve tek kiinin gelirinin 10.830
dolarn altna dmesiyle balyor.
Brookings Institute tarafndan yaplan aratrmalara gre, yoksulluk oranlar
Afrikan-Amerikan dedikleri zencilerde % 25.8; Latino-Amerikallarda % 25.3;
Asyallarda % 12.5 ve beyaz Amerikallarda % 9.4. Dier bir arpc sonu ise
Amerikallarn % 6.3, yani 19 milyonu 2009 ylnda ar yoksul kategorisinde
olup, drt kiilik bir ailenin yllk geliri 11.000 dolarn altnda. Bu oran 1957 se-
nesinde % 3.7 ve 7.7 milyon Amerikaly kapsamaktayd. Bu lkede salk sigortas
olmayanlarn toplam 50.7 milyona ykselmi durumda. Bu rakam Amerikallarn
% 16.7sinin salk sigortas olmadn gstermekte olup, Bakan Obamann sa-
lk reformu btnyle uygulandnda bile en az 23 milyon Amerikal salk si-
gortasndan mahrum olacak. Rutgers niversitesi gc Geliim Merkezi
tarafndan yaynlanan bir almaya gre, alanlarn yaklak drtte ya ken-
dileri veya bir akrabalar veyahut da yakn bir arkadalar iini kaybetmi durumda.
Anket sonularna baklrsa, deneklerin te ikisi 2011-2012 ylnda ekonominin
de devam edecei kanaatinde. ou insann hayalini ssleyen Amerikay
iinden tanynca, uzaktan dev, yenilmez g gibi gzken bu lkenin aslnda ya-
ral ve can ekimeye balam bir organizma olduunu gryorsunuz. Dorusu
ben Amerikadayken isizlik korkusuyla neredeyse paralize olmu insanlarn ko-
numalarn duyunca gerekten zldm ve gelecekten umudunu kesmi bu in-
sanlarn ne yapacaklarn ok merak ettim.20 Zizekin dedii gibi kresel
kapitalizm bir apokaliptik (kyamet) sfr noktasna doru hzla gidiyor olabilir.21
Grld gibi olanlar mehur Trk ataszne benzemekteydi: Biri yer biri
bakar, kyamet ondan kopar. Hlbuki neoliberalizmin sebep olduu, ortaya kan
netice biri yer bini bakara uymaktadr. Dnya nfusunun kk bir aznlnca
bu denli byk servet birikimi salanmas bar bir sre eklinde gereklemiti,
grdmz gibi genellikle meru da deildi.22 Akas, serbest piyasa iin pi-
yasalar btn kstlamalardan temizleme ynndeki milletleraras hareketin n
cephelerinde yer alan insanlarn ounun bugn, tarihi Latin Amerikadaki ilk la-
boratuardan, Afganistan ve Irakn igaline ve Eyll 2008de patlayan Wall Street
merkezli krize kadar uzanan artc bir skandallar kargaas ve su ileme sreleri

19 Jim Webb, Wall Street Journal, 15 Kasm 2006.

20 Dr. Serdar Turgut, Dardan Baknca, Haber Trk, 5 Ekim 2010.
21 Serdar Turgut, a.g.m, 5 Ekim 2010.
22 Naomi Klein, ok Doktrini-Felaket Kapitalizminin Ykselii, Trkesi, Selim zgl, Agora Kitapl, s-
tanbul Mays 2010, s. 632.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 47

 Dr. Ramazan KURTOLU

iinde yer almalaryd.23 Arap bahar adna GOP (Geniletilmi Ortadou Pro-
jesi) blgesinde olan ve olacaklar ise vahim iaretlerle dolu. ounluu muhafa-
zakr cenahtan olan siyasi liderler ve ideologlarn yannda sosyal demokrat
cenahtan siyasi lider ve ideologlarda neoliberalizme 35 yl boyunca hizmet ettiler.
Her halkarda ABDde bile neoliberalizmin temel prensipleri, zelletirme,
dereglasyon ve kamu hizmetlerinde kesintilere gidilmesi, onun bizatihi kne
zemin hazrlamt. Washington Mutabakat ile kusursuz bir uyum iinde ileyen
bir ekonomik dzen kurulmas bir yana zaten zengin olanlar sper zenginler, r-
gtl ii kesimi bata olmak zere toplumun btn kesimlerini istedikleri gibi
kullanabilecekleri yoksul kitleler, potansiyel Hiksoslar24 haline dntrmeye
alyorlard. 1970te nfus iindeki en zengin %10unun fakirlerden 12 kat daha
fazla kazan elde ettii Arjantinde 2002 ylna gelindiinde, yaklak 30 ylda zen-
ginler 43 kat fazla kazanyorlard.25 ABDnin nde gelen niversitelerinin eko-
nomi-iletme-siyaset bilimi yksek lisans ve doktora programlarnda en ok
tartlan hususlarndan biri gelecek 30 ylda ABD-in arasnda mutlaka scak
bir atma kaca varsaymdr. lgintir, ine en ok yatrm yapanlar da k-
resel sermayeyi kontrol eden seilmilerdir. inde artc derecede ekonomik
gelimelere ramen, ehirde yaayan inlilerin gelirleriyle krsal kesimlerde yaayan
800 milyon fakir insan arasndaki uurum son 20 ylda ikiye katlanm
bulunuyor.26
Birlemi Milletlerin Aralk 2006da yapt bir aratrmaya gre yeryzndeki
yetikinlerin en zengin %2sinin kresel zenginliin % 50sinden daha fazlasn
kazandn ortaya koymutur. Bu gelime 1980-2006 yllar arasndaki neoliberal,
dereglasyon ekonomi politikalarnn bir neticesidir.27
aibeli bir suikastla ldrlen Bakan John F. Kennedy: Sular ykseldiinde,
btn tekneler de ykselir demiti. Ancak bu sz 1970li yllarn bandan itibaren
geerli deildi.

23 Naoni Klein, a.g.e, s. 632.

24 Gezegen x= M.. 1649da son yrnge geiini yaptna inanlan, modern astronomlarn 1930lardan beri
Gezegen x kod adyla aratrdklar, 3661 ylda bir dnyamzn yaknndan geen Smerlerin Nibiru,
Babillilerin Marduk adn verdii dev gk cismi. Bir dizi tabii afete yol atna inanlan, Msrdan
kn da (Tevrat-Exodus) arasnda bulunduu eitli mitlere esin kayna oluturmu, Eski Msrn ezo-
terik metinleri iindeki sis-Osiris-Sets-Horus mitleri, Eski ve Yeni Ahitteki Muammalara-kehanetlere
kaynaklk eden, bata Orta ve Yakndou olmak zere yeryznde siyasi, sosyal ekonomik dengeleri alt st
eden ve Maya kozmolojisine gre beinci gnein biti tarihi 2012 ylnda dnyamza ok yakn geecek
olan Marduk, Yeni Dnya Dzeni kurma iddiasndaki kresel egemenler iin pagan bir sembol. Byk
kaos Yeni Dnya Dzeni iin balang tekil edecek. Marduk byk kaosa sebep olacak. Milyonlarca insan
a sefil duruma decek ve bu durum egemenlerin saltanat iin ba ars oluturacak. te bu devasa
kitleler potansiyel hiksoslar oluturacak olup, seilmilerin medeniyetini tehdit edebilir. yleyse nceden
tedbirler alnmal, potansiyel hiksoslar tasfiye edilmelidir.
25 Larry Rohter, A Widening Gap Erodes Argentinas Egalitarian Image, New York Times, 25 Aralk 2006.
26 Geoffrey York, Beijing to Target Rural Poverty, Globe and Mail-Toronto, 6 Mart 2006.
27 World Institute for Development Economic Research Pioneering Study Shows Richest Two Percent Own
Half World Wealth, 5 Aralk 2006, www.wider.unu.edu.

48 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

Ekonomi ykselme gsteriyor, ancak bu arada pek ok tekne de batyordu.

ABDde kii bana den reel GSYH 1973-1994 dneminde % 33 artmt. Buna
mukabil sradan iilerin reel cretleri % 14 ve reel haftalk cretleri ise % 19
dmt. Bir baka syleyile reel cretler 1994 ylnn sonunda 1950li yllarn
sonlarndaki seviyeye geri gitmiti. Byle bir durum ABDde daha nce hi sz
konusu olmamt.28
Bakan Clinton ABD ekonomisinin vatandalarnn byk bir kesimine ihtiya
duymadn u szlerle dile getirmiti: 1980lerde yaanan gelimelerden d-
lanm, bir kenara atlm ve imdi baka bir dnyada yaayan insanlar oy kul-
lanmyorlar, isizler, su ihbarlarnda bulunmuyorlar, ocuklarn okula
gndermiyorlar ve hatta iletiim kurabilecekleri bir telefonu olmayanlar bile var.
Bir bolukta yayorlar.29
1970li yllarda balayan bugnk bunalmn kapitalizmi tehdit ettiini kimse
inkr etmeyecektir. Bu bunalm 1929dakinden daha farkl bir vahamet iermek-
tedir ve en byk irketler muhtemelen iine yuvarlanacaklardr.30 Braudel ayn
eserinde zleyen denklemler istenen ynde yazlabilir diyerek u denklemleri ve-
riyor: Ekonomi= siyaset+kltr+toplum veya kltr= ekonomi+siyaset+toplum
veyahut da belli bir toplumda siyasetin ekonomiyi ynettii veya tersi kabul edi-
lebilir.31
Sonu olarak bir ihtilal ya da daha sonra kalc olan bir askeri darbe yaamayan
hibir lkede eitsizlik, u son 20 yldr ABDde sz konusu olduu kadar hzl ve
yaygn bir ekilde artmamtr. imdiye kadar Amerikallar, kii bana den milli
gelir artarken, reel cretlerin azaldna hi ahit olmamlardr.32
te 1978 Dnya Bankas Raporu33, 24 Ocak 1980 Kararlar ve 12 Eyll 1980
Askeri Darbesiyle Trkiyede uygulamaya konulan neoliberal ekonomi politika-
laryla olanlar da bunlarn daha beteridir. ABD esas itibariyle 1870-1970 dnemini
kapsayan 100 yllk devrede reglasyon34 ekonomisi uygulamtr. 1970lerde uy-
gulamaya koyduu dereglasyon ekonomisine gei srecinde kii bana milli ge-
liri 25.000 dolar mertebesindeydi. Trkiye ise 24 Ocak 1980 Kararlar sonrasnda
ve kii bana milli geliri 1539 dolar35 iken ekonomide dereglasyon politikasna
28 Council of Economic Advisers, Economic Report of the President 1995, Washington D.C, U.S Gover-
ment Printing Office, s. 276, 311, 326.
29 Peter S. Canellos, The Outer Class, Boston Globe, ubat 6, 1994.
30 F. Braudel, Maddi Uygarlk III. Ekonomi ve Kapitalizm XV-XVIII. Yzyllar, Gece Yaynlar, Ankara
1993, s. 543.
31 F. Braudel, a.g.e, s. 534.
32 Prof. Dr. Lester C. Thurow, Kapitalizmin Gelecei Bugnn Ekonomik Gleri Yarnn Dnyasn Nasl
ekillendiriyor, Sabah Kitaplar, stanbul Mays 1997, s. 35.
33 Word Bank 1978, The Foreign Exchange GAP Growth and Industrial Strategy in Turkey 1973-1983,
Washington D.C. 1978, Hazrlayanlar: Kemal Dervi-Sherman Robinson ve Jaime de Mello.
34 W. Kip Viscusi; Joseph E. Harrington, Jr, John Mitcham Vernon, Economics of Regulation and Antiturs,
MIT Press, 1995, p. 311-342.
35 T.C. Babakanlk DE, statistik Gstergeler 1923-1998, Ankara Ocak 2001, s. 404-405.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 49

 Dr. Ramazan KURTOLU

ynlendirilmitir. Trkiyenin 1923-1979 yllarn kapsayan 57 yllk dneminin

ortalama yllk bymesi % 5.2dir.36 Neoliberal ekonomi politikalarnn uygu-
land 1980-2008 dneminde GSMH bymesi ortalamas ise yllk % 4.1 olup37
bu oran 1998-2009 devresinde % 3.7 civarndadr. Trkiyenin 1980de toplam
GSMHsi 76.6 milyar dolar, toplam i ve d borcu ise 13.4 milyar dolardr. Buna
mukabil 2009 yl sonunda lkemizin GSMHsi yaklak 400 milyar dolar -
2006da yaplan milli gelir hesaplama yntemi deiiklii hari- i ve d bor top-
lam 521 milyar dolardr.38 te yandan 1980 ylnda lkemizdeki resmi isizlik
oran % 8.3 iken39 2009 sonunda bu oran % 14 dolayndadr.40 Dier taraftan
Trkiyede sanayi sektrnde istihdam art 1973-1977 dneminde ortalama %
3.6, katma deer art % 9.3 iken ayn oranlar srasyla 2000-2006 dneminde
% 2.5 ve % 5.2dir.41 Her halkarda 1980den itibaren uygulanan neoliberal eko-
nomi politikas ile Trkiyenin i ve d bor stoku ok hzl bir art gstermi,
byme dm, isizlik giderek artmtr. thalat adeta patlarken sanayileme,
katma deer salayan ihracat potansiyeli kaybedilmitir. zellikle 1989da karlan
32 sayl kanun hkmnde kararname ile Trk sermaye piyasasnn tam anlamyla
invisible handin insafna terk edilmesiyle, 1989 sonras Trkiye, insana ve tek-
nolojiye yatrm yaparak 21.yzyldaki konumunu glendireceine yanl siyaset
uygulamalaryla ortaya kan krizlerle uramaktadr42 Netice olarak 1980-
2010 Trkiye ekonomisinin kayp yllardr.43
Trkiyedeki dolar milyarderinin says 2002 ylnda alt iken, 2009 sonunda
33 olup, yeni dolar milyarderlerinin kazan kayna esas itibariyle finansal ens-
trmanlardr.44 Daha da vahim olan Trkiye bor batana battka, yurt dndan
gelen scak paraya -2010 ylnda bile- % 40lara varan dolar baznda kazan sa-
ladka durumun iyiye gittiini sanmasdr. Bugn Trkiye ekonomisi hzla ya-
banclarn eline gemektedir. Trkiye evresinde oluan ve kendisi iin tehdit
oluturabilecek siyasi gelimeler karsnda sesini karmamak mecburiyetinde kal-
makta, doan frsatlardan ise faydalanamamaktadr. Oysa Trkiyenin yeni olu-
turulmakta olan dnya dzeninde kendi inisiyatifleriyle kendi menfaatleri
dorultusunda kararlar alabilmesi gerekmektedir. Trkiye dost kabul ettii lke-
lerin oyununa gelmitir. Bu oyun Osmanl devleti iin yazlm olan senaryonun
aynsdr. Kanmzca Trkiyenin zaman kaybetmeden bor sarmalndan kurtul-
36 Memduh Yaa ve Dierleri, Cumhuriyet Dnemi Trkiye Ekonomisi 1923-1978, Akbank Kltr Yayn,
stanbul 1980, s. 630.
37 Korkut Boratav, Bir Krizin Ksa Hikyesi, Arkada yaynlar, Ankara 2009, s. 54.
38 Ramazan Kurtolu, thal kamesinden Liberal Ekonomiye Gei Sonrasnda Byme ve sizlik, stanbul
niversitesi ktisat Fakltesi, Doktora Tezi, s. 673 ve devam.
39 DPT, Ekonomik ve Sosyal Gstergeler 1950-1992, DPT Yaynlar, Ankara 1993 ve DE statistik Gster-
geler 1923-1992, DE Yaynlar, Yayn Num: 1682, Haziran 1994,Ankara, s. 1-33.
40 Ramazan Kurtolu, a.g. doltora tezi, s.624.
41 DPT, Yllk Programlar, http://ekutup.dpt.gov.tr/program/2008/hedef/pdf
42 zer Ertuna, Trkiye Ekonomisinin Kayp Yllar 1989-2005, Avcol Basm Yayn, stanbul 2005, s. 5.
43 zer Ertuna, a.g.e, s.6.
44 Forbes, Haziran 2010.

50 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

mak, bor batandan kmak iin ekonomik bir seferberlik balatmas gerekmek-
tedir.45 Zira 1989-2010 dneminde Trkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas dviz
rezervlerini idare eden bir dviz kuruluu, devlet btesi bir faiz deme plan
haline dnmtr.46 Cumhuriyet Trkiyesi bu durumun vahametini grmemesi
ok artcdr. Gnmzde yaanan artlar ile 1838 Baltaliman Serbest Ticaret
Antlamas sonrasnda Osmanl Trkiyesinin yaad bor maceras arasnda ok
net benzerlikler bulunmaktadr. Osmanl mparatorluunun ekonomik kyle
sonulanan gelimelerle bugn Cumhuriyet Trkiyesi kar karyadr.47
William Greider Kresel Sekinleri Uyandrmak balkl yazsnda yle der:
nemli toplumsal deiimlerin hemen hemen her zaman ikiyzllkle balad
temel bir gerektir. Gl olanlar nce uygun kelimeleri kullanmaya, daha yce
deerlere bal kalacaklarna dair taahhtte bulunurlar Daha sonra bir on yl
geer Esasen bu dnem bir nevi hazrlk safhas olarak anlalabilir.48 Bugn
gelinen durum, giderek daha ok insan ACZLK KLTRN VE TESLM-
YET ykmaya, neoliberalizmin kreselleme denen liberal faizmini sorgula-
maya ynelmektedir. Ancak acil olarak cevaplanmas gereken soru udur: Kresel
finans kapitalizminin tabii tamahkrlnn sebep olduu ykmdan biyosferi ve
hiksoslatrlm yz milyonlarca insan koruyabilecek kadar yakn bir gelecekte
hedefe ulalabilecek mi?
Trkiye 1923-1979 dneminde, bilhassa Atatrk dnemi ile 1961-1979 planl
kalknma dneminde blge ve yreler aras dengesizlikleri azaltmak iin birok
politika uygulam ve kamu sektr eksikliklerine ramen- stne den grevi
byk lde yerine getirmitir. Ancak 1923-1979 dnemindeki milli ekonomi
politikalar 24 Ocak 1980 sonras uygulamaya konulan neoliberal politikalarla et-
kisini giderek yitirmitir. stelik son yllarda AB yelii gereklememesine ra-
men, bir de AB tarafndan dayatlan BLGE KALKINMA AJANSLARI ortaya
kmtr. Uygulanan iktisat politikalarnda ciddi devletlerin hesaba katt milli
ve iktisadi bamszlk, kamu yarar gibi hususlarn gz ard edilmesi, d dayat-
malarla zelletirme ve serbest piyasa yntemlerinin ne karlmas, dengesizlikleri
azaltc deil, daha da artrc olmaktadr. Bugne kadar sekiz blgeye ayrlan Tr-
kiyede 26 kalknma ajansnn kurulduu ve lkeyi eyaletlere ayrarak federal rz-
grlarn esmesine yardmc olacak bir projeyle kar karyayz.49
Kresel kapitalizme daha fazla eklemlenmeden baka bir ie yaramayacak olan
bu ajanslardan, isizliin ve yoksullamann artt gnmzde are beklemek an-
lalr gibi deildir. Ankaray devre d brakarak her bir ajansn kalknma kuru-
45 zer Ertuna, a.g.e, 212.
46 Erin Yeldan, 2000-2003 Petroli, Trkiye Petrol Kimya Lastik ileri Sendikas, Yayn 85, Eyll 2003,
s. 105-114.
47 Eref Bakr, Yamal Boha: Osmanl ve Trkiyede Borlanma, http://genet.steminet.com/
48 William Greider, Waking up the Global Elite, The Nation, Ekim 2, 2000.
49 Prof. Dr. Mustafa E. Erkal, Blgesel Azgelimilik ve Kalknma Ajanslar, Trkiyede Yenia, 16 Mays
2010.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 51

 Dr. Ramazan KURTOLU

lunu yabanc lkelerle dorudan temasa sokabilecek ve kamu denetimini, merkezi

bteyi dlayacak bir model; blgesel kalknmaya deil, proje veren ok uluslu
irketlere yarayabilirler. Bunlar grmemek ksaca liberal krlktr.50
Trk ekonomisi 24 Ocak 1980 Kararlaryla balatlan bir srete, 2011 yl so-
nuna geldiimizde vahi bir dntrme sreci yaam ve paraizm hastalna
tutulmutur. Neticede Trkiye ekonomisi bugn uluslararas sermaye girileri art-
tnda byyen; sermaye girileri yavaladnda ise durgunlua srklenen ve
hatta krize giren, edilgen bir konumdadr. Trkiye ekonomisinin d sermayeye
ar baml ve d borlanmay zendirici bu krlgan yaps son 20 yldr izlenen
denetimsiz finansallama ve arpk kreselleme politikalarnn sonucudur.51 Eh
daha 1971de, 1978 Washington Konsensusundan nce, Newsweek dergisi yle
bir tespitte bulunmutu: Para ile siyaset arasnda o kadar organik bir ba var ki,
bir reform beklemek, bir cerrahtan kendisine ak kalp ameliyat yapmasn iste-
mek gibi bir eydir.52 Zira baz bor krizleri, lkelerin reytinglerinin ykseldii,
OECDye katld (rnein; Meksika, Kore, Trkiye) ve genel olarak uluslararas
topluluun ne kan ocuu olmasnn (rnein; 2001 sonundaki zlmesi n-
cesinde 1990lar sonundaki Arjantin) hemen ardndan meydana geldi Sermaye
ak ve bor deyememe durumlarnn grld dngler, bu blgelerde en
azndan 1800 ylndan beri grlmekteydi.53 Nitekim Trkiye 1838-1914 libe-
ralizmi dneminde 1854ten itibaren trajik bor deyememe durumu ile karla-
mt. Benzer durumlar 1946dan itibaren ancak hassaten 24 Ocak 1980den
gnmze neoliberalizmin Ortodoks uygulamalar ile ayn meddi cezirleri yaa-
maktadr. Neoliberalizmin 30 yllk uygulamas sonucunda Trkiye ekonomisini
50 irket ynlendirmektedir.54 Gerekten de TK verilerine gre, 2010 ylnda
185 milyar dolar ithalat, 113 milyar dolar ihracat gerekletirilen Trkiyede itha-
latn 89 milyar dolarn (% 49), ihracatn ise 45 milyar dolarn (% 40) 50 irket
yapmtr. hracatn ithalat karlama oran 2010 yl sonunda % 61 seviyesine
dm olup, gemite Trkiyenin yaad mali krizlerin temel gstergelerinden
biri de ihracatn ithalat karlama orannn bu seviyelere dm olmasdr. te
yandan kurumlar vergisinin % 52sini 50 irket demi. lk 20 irketin dedii
kurumlar vergisi oran ise % 45. Daha 2011 yl resmi sonular resmen ak-
lanmad ama genel ekonomik veriler yine ayn. hracatn ithalat karlama oran
daha da derek % 56 seviyesine inmi durumda. Ocak-Austos 2011 dneminde
d ticaret a, bir nceki yln ayn dnemine gre % 70 dolaynda artarak 71
milyar dolara kt. Bu durumda 2011 sonunda d ticaret a 100, cari an
da 70 milyar dolar olaca tahmin ediliyordu. Ancak cari ak cumhuriyet tarihinin
rekorunu krarak 2011 yl sonunda 77 milyar dolar olarak gerekleti.
50 Mustafa E. Erkal, a.g. makale, 16 Mays 2010.
51 Erin Yeldan, Dnya Ekonomisi erisinde Trkiye, Cumhuriyet, 5 Ekim 2011.
52 Newsweek, Counterpunch, 10 Aralk 1971.
53 Carmen M. Reinhart ve Kenneth S. Rogoff, Bu Defa Farkl-Finansal lgnln 800 Yllk Tarihi, NTV
Yaynlar, Trkesi: Levent Konyar, stanbul Kasm 2010, s. 352-353.
54 kr Kzlot, Hrriyet, 3 Ekim 2011.

52 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

IMFnin Eyll 2011de yaymlad Dnyada Ekonomik Grnm Raporu:

Bymede Yavalama, Riskte Ykselme, Eyll 2011 raporunda Trkiye krize en
yakn lke. Trkiye kritik eik olan 3 katlayarak 7.6 derecesi ile birinci srada.
IMF raporuna gre Trkiye 2011 ylnda % 6.6, 2012 ylnda ise % 2.2 byye-
cek. IMF raporuna gre G-20 lkeleri iinde Trkiye krize en yakn lke.
IMF, 1970-2010 yllar arasnda 74 lkede meydana gelen 62 krizi analiz et-
tikten sonra yle bir sonuca varm: Bir lkenin net d ykmllkleri, lke
milli gelirinin % 40n amsa alarm zilleri alyor. Trkiyenin Merkez Bankas,
2010 ylsonu iin net d ykmlln 378 milyar dolar, milli gelirin % 49u
olarak aklad.
Bir dier nemli gsterge, d bor stoku. lkelerin d bor stoklarnn milli
gelire oran byyorsa tehlike yaklayor demektir. 2008 sonundan 2011 ortasna
Trkiyenin d bor stoku 30 milyar dolar artarak 310 milyar dolarla milli gelirin
% 40 kritik eiini am durumda. Trkiyenin Merkez Bankas rezervlerinin ksa
vadeli d borlarna oran 2002 sonunda % 163 iken, 2010 yl sonunda % 102ye
indi. Yani zayflad.
Cari an milli gelire oran 2010 sonunda % 6.6 iken 2011 ortalamas % 10
dzeyinde. Mutlak rakam ile 77 milyar dolar gibi devasa bir rakam olarak kar-
mza kyor.
Bu arada kresel finans oligarisinin ve kapitalizmin kalesi ABDde Bank of
North Dakota (BND) adl tek kamu bankasnn baars ve hreti her geen gn
artarak byyor. 1919da kurulan ABDnin ilk ve tek kamu bankas BND,
ABDnin iine dt son mali krizdeki performans ile yldz Amerikan halk
nezdinde iyice parlam durumda. Bankann CEOsu Eric Hardmeyer, zellikle
son finansal krizden sonra BNDnin bankaclk modeline dier eyaletlerin byk
ilgi gsterdiini belirtiyor. Hardmeyer; Bizim motivasyonumuz, Wall Street ban-
kalar gibi patronlarn krlarn maksimize etmek deil, bizim misyonumuz, Nort
Dakotadaki tarmsal ve ticari iletmeler ile bireylere hizmet vererek ekonominin
kalknmasna yardmc olacak yeni finansal frsatlar meydana getirmek diyor.
Hardmeyer, BNDnin zel bankalarn kredi riskini azaltan yntemiyle, KOB ve
iftilere ucuz kredi imkn saladn da belirtti. sizliin % 9.5 olduu ABD
ortalamasna karn North Dakotada bu orann % 4.9da kaldna da dikkat e-
kiyor. BNDnin 25 yllk memuru ve 10 yllk CEOsu Hardmeyer. 2009 sonu
itibariyle 4 milyar dolar toplam varl olan BNDnin toplam kredi portfy 2.67
milyar dolar, 2009 net kr ise 58.1 milyon dolar. Son on ylda eyalet btesine
aktarlan kr 350 milyon dolar ve BNDnin mevduat ABDnin TMSFsi olan
FDIC tarafndan sigortal deil.55
No Logo kitabyla dnya apnda tannan Kanadal aratrmac-yazar Naomi
Kleina gre, kresel lekte serbest piyasann, yani neoliberalizmin zafere demo-

55 rfan Donat ve Ufuk anl, Sabah Ekonomi, 16 Mays 2010.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 53

 Dr. Ramazan KURTOLU

kratik yntem ve aralarla ulaaca/ulat dncesi sadece bir safsatadan ibaret.

Dahas, ok terapisi doktrinine uygun oklarn uygulanmasnn hemen arkasn-
dan, toplumlarn hzla byk ok uluslu irketlerin ki bu irketler ok uluslu ol-
mayp ok farkl lkelerde faaliyette bulunan nesebi sahih birka dzine elitin
kontrolndeki ulus tesi kurululardr. RK- karlar dorultusunda sil batan d-
zenlenmesini gerektiren felaket kapitalizmi maceras gerekte 11 Eyll 2001den
nce balamtr. Kleine gre felaket kapitalizmi politikalarnn balangc ok ge-
rilerde olup 50 yl nce Chicago Okulu iktisat ekolnn grleri dorultusunda,
ekonomi politikalar ve OK ve DEHET salan savalar ile 1950lerde CIAnn
finanse ettii rtl elektrook ve duygusal yoksunlatrma deneyleri arasnda do-
rudan bir ba vardr ve bu ba gnmzde Guantanamo Krfezindeki hukuk
d hapishanelere kadar devam ettirilmitir. Naomi Kleine gre, ilideki 1973
Pinochet darbesinden, inde 1989daki Tiananmen Meydan katliamna ve
1991de Sovyetler Birliinin dalmasna kadar dnyadaki siyasi ve ekonomik de-
iikliklere sebep olan olaylarda OK DOKTRN yntemi baaryla uygulan-
makta kresel sermayenin karlarn kollayan yeni kapitalizm modeli dnya
milletlerinin ounluu iin ykm ve yoksullua yol amaktadr.56
Naomi Klein u tespiti yapyor: Ben serbest piyasann ok gcne balln
aratrmaya 2003 ylnda, Irak igalinin ilk gnlerinde baladm. Badattan gelen
Washingtonn ok ve deheti ok terapisiyle takip etme konusundaki baarsz
giriimleriyle ilgili haberlerin ardndan, 2004teki tsunami felaketinden birka ay
sonra Sri Lankaya gittim ve orada ayn manevrann bir baka versiyonuna tank
oldum: Yabanc yatrmclar ve milletleraras kredi kurulularnn temsilcileri bu
panik atmosferinden, btn tropikal sahilleri, balklkla geinen yz binlerce in-
sann su kysndaki kylerini yeniden kurmalarna engel olarak, kocaman sayfiye
yerleri yapan giriimcilere sunmak iin faydalanmak zere bir araya gelmilerdi.57
Kaderin acmasz bir darbesiyle tabiat, Sri Lankaya esiz bir frsat sunmutur ve
bu byk trajediden dnya apnda birinci snf bir turizm alan doacaktr diye
aklama yapyordu Sri Lanka hkmeti.58 Anlalyor ki terrizm, sava, tabii afet-
ler ve mali kriz Yeni Dnya Dzeni Tarikat59 elitleri tarafndan Mike Battlesn
deerlendirmesiyle: Korku ve kargaa gerek bir vaat olarak sunulmutur.60
Irakn igalinden sonra ortaya kan kaos ortamnn, eski bir CIA grevlisine gre
kendisinin daha nce hi bilmedii ve tecrbe sahibi olmad zel gvenlik ala-
nnda kurduu irketi Custer Battlesin ABD federal hkmetinden 100 milyon
dolar para almasna nasl sebep olduunu anlatyordu.61 Bu CIA grevlisinin sz-
56 Naomi Klein, ok Doktrini-Felaket Kapitalizmin Ykselii, Trkesi: Selim zgl, Agorakitapl, stanbul
Mays 2010.
57 Naomi Klein, a.g.e, s. 8.
58 Alison Rice, Post-Tsunami Tourism and Reconstruction: A Second Disaster? Tourism Concern, Londra
Ekim 2005.
59 Alev Alatl, Scrdingerin Kedisi-Kabus Everest Yaynlar, stanbul 16. Basm, Mays 2005, s. 19.
60 Neil King Jr. Ve Yochi J. Dreazen, Amid Chaos in Iraq, Tiny Security, Firm Found Opportunity, Wall
Street Journal, 13 Austos 2004.
61 Eric Eckholm, U.S. Contractor Found Guilty of $ 3 Million Fraud in Iraq, New York Times, 10 Mart 2006.

54 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

leri ada kapitalizmin slogan -korku ve dzensizlik, ileriye doru atlan her yeni
admn katalizrdr- olarak ilev grebilir Sper krlar ile byk apl felaket-
ler arasnda kesime sz konusudur 11 Eyll 2001 ABDye, dier lkelere ser-
best ticaret ve demokrasinin ABD versiyonunu isteyip istemediklerini sormaktan
vazgeme ve OK ve DEHETle askeri g dayatmaya balama konusunda yeil
k yakm gzkmektedir. Serbest piyasa, yani neoliberalizmin dnyaya yaylma
tarihinin kklerini kazrken, krizleri ve felaketleri kullanma dncesinin ta ba-
ndan beri Milton Friedmann hareketinin alma ekli olduunu fark ettim;
kapitalizmin bu fundamentalist biimi yol almak iin daima felaketlere ihtiya
duymutur Daha ziyade, krizlerden yararlanma konusundaki bu geni deneyler,
ok doktrinine sk skya ballkla geirilen 30 yln birikimini oluturmaktayd.62
14 Eyll 2008de ABDde patlayarak dnyaya yaylan mali kriz 11 Eyll 2001
zayf ihtimaller zerinden kresel ok63 politikasnn finans versiyonundan baka
bir ey deildir.
Yani yaanan bu en kt gnler temel ekonomik reformun zaruretini anla-
yanlara (elitlere) en iyi frsatlar salamaktadr.64 Aslnda Yeni Dnya Dzeni
Tarikat insanla unu sylyordu: Skp iinizi boaltacaz, sonra da kendi-
mizle dolduracaz.65 Yaanan neoliberal sreci Hemingwayn 1961de syledii
u sz ok gzel ifade ediyor: Kafam yiyip bitiren, her eyim olan belleimi
silen ve beni iimden alkoyan bu duygu nereden kaynaklanyor? Harika bir tedavi
uygulanyordu ama hastay kaybettik.66 Mesela 2001deki mali kriz ile ortaya
kan Arjantindeki imha hareketi kendiliinden ortaya kmam, tesadfen ge-
limemitir ve hibir mant olmayan bir olay da deildir: Arjantin milli toplu-
luunun para para ve sistemli bir ekilde yok edilmesidir; bu sfatla, Arjantin
milli topluluunu dnme uratmay, oluum eklini, toplumsal dzeni, kade-
rini, geleceini yeniden tayin etmeyi hedeflemektedir.67 Hindistann kurucusu
Gandhi daha 1926 ylnda u szleri ile bugnk finansal dehete iaret ediyordu:
Millerler arasnda sren silahl atma bizi dehete drmektedir. Fakat ekono-
mik sava silahl bir atmadan daha evla deildir. Cerrahi bir mdahaleye ben-
zemektedir bu. Ekonomik sava uzun sreli ikence demektir. Bu savan sebep
olduu tahribatlar, yerinde bir nitelemeyle, sava literatrnde anlatlanlardan
daha az deildir. Sadece ldrc sonularna altmz iin tekinin zerine
fazla kafa yormuyoruz.68

62 Naomi Klein, a.g.e, s. 9-11.

63 Ramazan Kurtolu, thal kamesinden Liberal Ekonomiye Gei Sonrasnda Byme ve sizlik, stanbul
niversitesi ktisat Fakltesi, Doktora Tezi, s. 670-683.
64 Stephan Haggard ve John Williamson, The Political Economy of Policy Reform 1994.
65 George Orwell, 1984.
66 A. E. Hotchner, Papa Hemingway, Carrol and Graf, New York 1990, s. 280-Ernest Hemingwayin elek-
trook zerine intihar etmeden nce 1961 ylnda syledii sz.
67 Sosyolog Daniel Feierstein ve Guillermo Levy, Hasta que la muerte nos separe: procticas sociales genocidas
en America Latina Buenos Aires, 2004, s. 76.
68 M. K. Gandhi Non-Violence- The Greatest Force, 1926.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 55

 Dr. Ramazan KURTOLU

Komnizm zulmn yaadktan sonra bir anda neoliberalizmin bataklna

yuvarlanan Rusyann durumunu Rus yazar Grigory Gorin yle deerlendiriyor:
Yabanclara tuhaf grnse bile, canl bir ehrin paralar yerli/milli geleneklerin
mevcudiyeti hesaba katlmadan hara mezat satlamaz Fakat bunlar bizim gele-
neklerimiz ve bizim ehrimizdir. Uzun zamandr komnistlerin diktatrl al-
tnda yaadk, ancak imdi de i dnyasndaki insanlarn diktatrl altndaki
hayatn daha iyi olmadn grdk. inde yaadklar lkenin ne halde olduu
bu insanlarn umurlarnda bile deil.69
Michael Ledeen, 2002 ylnda yaymlanan The War Against the Terror Mas-
ters adl kitabnda yle diyor: Yaratc ykm bizim hem kendi topluluumuz
iinde hem de dardaki gbek admzdr. Her gn i dnyasndan bilime, edebi-
yata, sanata, mimariye ve sinemadan politikaya ve hukuka Nitekim Yeni
Dnya Dzeninin hararetli savunucularndan Richard Cohen Irakn igali zerine
u dncelerini yazya dkyor: Ben 11 Eyll 2001 sonras dnyada iddetin
ll bir ekilde kullanlmasnn tedavi edici bir etki yapt kansndaym.70
Yeni Dnya Dzeni din, siyaset felsefesi ve ekonomi temelinde yrtlen bir
elitizm/sekinler projesidir. Dini sylemler Bat dnyasnn insanlarn iknaya y-
nelik olup, Judeo-Hristiyan teolojiyi esas almaktadr. Siyaset felsefesinin esaslar
ise Kabala, Tevrat ve ncil tefsirlerine dayandrlyor. Ekonomide ise Waterloo Sa-
vandan (1813-1815) Eyll 2008 kresel mali krize kadar temel enstrman k-
resel finans ve bu gc elinde bulunduran birka yz kiilik elitler oligarisi.
Stephen Kinzer ABDde Musevi gazetesi olarak tanmlanan New York Timesin
eski muhabirlerinden biri. 2006 ylnda yaymlanan Overthrow adl kitabnda,
ABDli politikaclar lke dndaki askeri mdahalelere ynlendiren motivas-
yon unsurunun olduunu belirtiyor. Kinzer ABDnin 1983te Haitiden 2003te
Iraka kadar rejim deiiklii operasyonlar iinde yer almasnn aamal oldu-
unu ve bunlardan birincisinin ABD merkezli ok uluslu irketlerden gelen talep
olduunu ifade ediyor.71
Tanrnn gznde yeryz bozulmu ve iddet doluydu artk. Ve Tanr yer-
yznn bozulduunu grd; nk dnyadaki btn insanlar yoldan kmt.
Ve Tanr Nuha nsanlarn varlna son vermeye karar verdim; nk dnya onlar
yznden iddetle dolu; imdi yeryzn onlarla birlikte yok edeceim dedi72
Ve tahta oturan unlar syledi: Bakn, her eyi yeniliyorum, unu da ilave
etti: Yazn bunu, nk bunlar gvenilir ve gerektir.73

69 Boris Kagarlitsky, Square Wheels: How Russian Democracy Got Derailed, ngilizce eviri: A. Auberbach
ve dierleri, Monthly Review Press, New York, 1994, s. 191.
70 Richard Cohen, The Lingo of Vietnam, Washington Post, 21 Kasm 2006.
71 Stephen Kinzerla yaplan mlakat, 21 Nisan 2006, www.democracy.org
72 Eski Ahid-Yaratl 6: 11.
73 Yeni Ahit-Vahiy 21:5.

56 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

ABD devlet politikasnn temel talar kurucu elitlerin/atalarn Amerikan kim-

liine ykledikleri kurucu efsanelerinin kklerinde gizlidir. Bunlar a) Vahi Bat
b) Snr c) Tepedeki ev d) Belirlenmi Kaderdir ve ABDnin hem ieride hem
dnya ile siyasi-iktisadi- askeri ilikilerinin politik erevesini belirler. Yukardaki
drt unsurda Kabala, Tevrat ve ncil kkenlidir.74
ABDnin Irak igalinde kulland askeri doktrinin ad ilgin bir ekilde ncil
kkenli ve Evanjelist Hristiyan (Siyonist Hristiyanlar olarak da anlrlar)
siyasi/dini sylemlerine uygun olarak ok ve dehet ismini tamaktadr: ok
ve dehet, genelde tehditle ileyen toplumun belirli unsurlarna/kesimlerine, ge-
nelde insanlara ya da ynetim kademelerine anlalmaz gelen korkular, tehlikeler
ve ykma yol aan olgulardr. inde yaadmz ve frtnalar, kasrgalar, depremler,
sel basknlar, kontrol altna alnamayan yangnlar, alk ve hastalkla ekillenen
tabiat, ok ve dehet dourabilmektedir.75 Ancak asl tehlikeye, daha ykc tehli-
keye ABD Bakan Eisenhower (1953-1961) kresel finans oligarisinin hegemon-
yasna kar u tarihi ikaz yapmt: Hkmet konseylerinde askeri-endstriyel
yaplanmalarn isteyerek ya da istemeyerek haksz g kazanmalarna kar kendi-
mizi savunmalyz. Yanl ellerdeki gcn ykclnn ihtimali mevcuttur ve devam
edecektir. Bunun hrriyetimize ve demokratik srelere zarar vermesine izin ver-
memeliyiz76
Mehur ngiliz iktisat ve Capital Economist dergisinin yneticisi Roger Bo-
otle, Kasm 2010da Portfyn 10.yl kutlamalar iin geldii stanbul raan
Saraynda bir konuma yapt.
Roger Bootle diyor ki: Ekonomi tam manas ile bir dine dnt ve ok ok
ar noktalara ekildi. Neoliberal ekonomi kurallar mutlak ve tartlmaz olarak
kabul edildi. Byle bakld iindir ki kimse piyasalarn yanldna, yanlabile-
ceine inanmad ve malum finansal/ ekonomik kriz patlad ABD, Japonya ve
Bat Avrupann gelimi ekonomilerine sahip lkeler ok byk bor yk altn-
dalar. Borlar sadece kamu borcu deil, zel borlar da var. Bundan sonras iin
ekonomiye eki dzen vermek gayesiyle ellerinde kullanabilecekleri aralar da yok.
Bilanolar kpkrmz bor gsterirken tahvil almyla ekonomiyi dzelteceini
sanmak saflktan teye gidemez.
Ekonomist Bootle u szlerle devam ediyor: Ekonomide korumaclk koar
admlarla geliyor. nce ABD, ine kar korumaclk kalkann ekecek, sonra
da in ABDye kar. nk in, ABDdeki istihdam imknlarn yok ediyor. Bir
baka ifade ile neoliberalizmin kalesi ABDde Amerikallarn ilerini alyor Bu
durum ABD-in ticaret savan tetikleyebilir ki, bunun anlam 1930larn hort-
lamasdr. Bilindii gibi 1930lardan sonra kinci Dnya Sava patlamt.

74 Ramazan Kaan Kurt, Trkler ve Mesihusa, Truva Yaynlar, stanbul 2007, s. 108-109
75 Harlan K. Ullman and James P. Wade, Shock and Awe:Achieving Rapid Dominance, Washington D.C:
NDU Press Book, 1996, s. 110.
76 Bakan Dwight D. Eisenhowerin 17 Ocak 1961 tarihindeki millete veda konumas.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 57

 Dr. Ramazan KURTOLU

The Trouble with Markets kitabnn yazar ve kresel ekonomiye ait isabetli
ngrleriyle tannan Roger Bootle, krizin en bandan beri parasal geveme po-
litikalarnn ie yaramayacana inandn syledikten sonra yle devam ediyor:
Bunun en iyi ispat 1990lardaki Japonya rneidir. Zincirdeki hibir halka artk
almyor. Merkez bankalarnn parasal genileme politikalar tamamen psikolojik
gveni tesis etmeye ynelik. Bu kararlar da ie yaramayaca bilinerek gveni sa-
lamak adna alnyor. Parasal geveme politikalarnn iki yan etkisi olacak. Birincisi
enflasyon. Ama asl byk tehlike ikincisi, almlarla yeni varlk balonlar oluacak
ve iecek Kapitalist sistem artk Batda hem ok sorgulanr hem de olduka
krlgan bir hale geldi. Kapitalizm siyasi olarak da tehdit altnda. nk artk s-
radan insanlarn finans ve bankaclk sistemi ile btn sisteme ilikin bir nefret ve
gvensizlik durumu olutu. nmzde ciddi bir ticaret sava var. 1930larda da
dnya benzer bir ticaret savana girmi ve ABD yine bu savan ban ekmiti.77
Bu arada tatl cad olarak tannan ve 2007de Citibank hakkndaki raporu
ile Lehman Brothers batmadan, Merrill Lynch zora dmeden nceki ikazlar ile
kresel sermaye ekelerinin fkesini zerine eken mali analist Meredith Whitney
uyaryor: ABDde yeni meseleler eyaletlerde patlayabilir. Eyalet tahvillerinin geri
demesinde ciddi problemler kabilir. Forbes tarafndan en iyi analist seilen
Whitney, ABD i dnyasnn en gl 50 kadn arasnda gsteriliyor.
Eyll 2008den itibaren 2011 ylnn sonuna gelindiinde grnen uluslararas
ilikilerde havann giderek sertleeceidir.78 Bugn Amerikadaki isizlik konusunda
sulu arannca gzler darya, dikkatler 1978den beri Washington Konsenss
ile uygulamaya konulan neo- liberalizmin sebep olduu ykmn dna ekilmeye
allyor. Mesela bugn dikkatler ABDde, inle olan 278 milyar dolarlk ticaret
ana ekiliyor.79 Bu an ise bir hesaplamaya gre ABD ekonomisine 2001-
2010 arasnda 2.8 milyon, bir dier hesaplamaya gre 1990-2007 arasnda yaklak
bir milyon i kaybna sebep olduu iddiasna yer veriliyor.80
Bu iddialarda; Eyll 2008 mali krizden itibaren gnmze, ylda 8.5 milyon
Amerikalnn iini kaybettii gz ard edilerek ABD ekonomisini ine kar ko-
rumak gerektii ne karlyor. Bu arada Obama liderliindeki ABDde Amerikan
Senatosu ine ynelik korumac uygulamalara izin verecek, hatta bunlar mecburi
klacak bir kanun tasarsn oylamaya balyordu. stelik bu korumacln inden
ithal edilen, esas olarak dk gelirli Amerikallarn kulland tketim mallarnn
fiyatlarn artrarak fakirlemeyi daha da artracan bile bile yoksul Amerikallarn
dertlerini azaltaca iddiasyla seilen ABDnin ilk Yahudi bakan.81 Obama ta-
rafndan bir ticaret savalar eksenine oturtuluyor. Hlbuki Eyll 2008 mali krizi-

77 Sla zelik, Yeni Balonlar iiriliyor, Radikal, 6 Kasm 2010.

78 Ergin Yldzolu, Dnya Ekonomisine Bak-Bu Havada Maln Satamazsan Firman Satarsn, Cumhuriyet,
11 Ekim 2011.
79 Wall Street Journal, 7 Ekim 2011.
80 Washington Post, 6 Ekim 2011.
81 John Helleman, New York Magazine, Eyll 2011.

58 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

nin, dolaysyla isizlik bata, topyekn ekonomik, sosyal ve siyasal krizin mseb-
bipleri bir avu sekin grubun, bankerlerin agzllnn sonucu olduu bata
Amerikallar olmak zere artk dnya kamuoyu tarafndan biliniyor. stelik krizin
msebbipleri Obama iktidarlar ile birlikte terfi ederek siyasi mekanizmann da
bana geiyor.822008 ylndaki kresel finansal krizde yz milyonlarca insan biri-
kimlerini, ilerini ve evlerini kaybettiler.83 Bu nasl m oldu?84 Hesapl kitapl, din-
siyaset felsefesi-ekonomi formatl, elitist bir Yeni Dnya Dzeni projesiyle.
Eyll 2008den bu yana ekonomik kriz ticaret savalarnn ve kur savalar-
nn85 snrlarn aan bir mecraya doru itiliyor. ine kar korumaclk tartma-
lar, inin serbest ticaret sistemine, daha ak ifadeyle ABD merkezli neoliberal
ekonomik modele ynelik bir tehdit oluturduu86 ve inin artan jeopolitik et-
kilerinin, askeri kapasitelerinin tartmasna ve inin stratejik dman konumuna
oturtulmasna sebep oluyor.87 ngiltere Merkez Bankas Bakan Mervyn King
Dnya btn zamanlarn, en azndan 1930lardan bu yana, en kt mali krizini
yayor dedikten sonra ekonomiye 75 milyar sterlin baslacan sylyordu.88
Bu srada ABDde uzun yllardan bu tarafa ilk kez toplumsal muhalefet ykse-
lerek yaylmaktayd. 17 Eyll 2011de Wall Streette genel olarak bankalara, finans
kurumlarna, zel olarak yoksullamaya, isizlie kar balayan protesto hareketi,
hzla ABDnin 100 ehrine yaylmt. Bylece Wisconsin uvertrnden sonra
Wall Street igal hareketi Amerikan toplumunun farkl katmanlarndan byk
destek gryor.
ailenin kontrol altndaki Amerikan ana grup medyasnn nceleri pek gr-
mek istemedii protestoculardan 700 eylemci Zucotti Parktan yrye geen ka-
labala polisin sert mdahalesi ile tutukland gn JP Morgan Chase, New York
polis tekilatna 4.6 milyon dolar bata bulunuyordu.
alma eski Bakan Robert Reiche gre Amerikan toplumunun tepedeki %
5 iindeki en yksek gelirli Amerikallar toplam tketimin % 37sini yapyorlar.
En zengin % 1in toplam varl alttaki % 90nkinden daha yksek. te bu du-
rumdaki Amerikada ve Arap lkelerindeki nesildalar gibi ekonomik krizin
nc ylnda, kurumsal ABDye kar % 99 hareketi, lidersiz bir bakaldry
Wall Streeti igal et sloganyla balattlar.
Gnlller ve internet zerinden balayan hareket, ABDnin her bir kesinde
gibi byyor. % 1 her eye sahip, bizim hibir eyimiz yok. Biz % 99uz
82 nside Job, Ynetmen Charles Ferguson, DVD Film Sony Pictures 2010
83 Hrs/ Freefall, BBC, DVD film 2010.
84 Borsa-Para Asla Uyumaz, Ynetmen Oliver Stone, DVD film 2010.
85 James Rickards, Currency War-The Making of The Next Global Crisis, Portfolio-Penguin, New York,
2011.
86 Tom Danilon, Wall Street Journal, 5 Ekim 2011.
87 Boston Globe, 24 Eyll 2011.
88 Financial Times, 6 Ekim 2011.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 59

 Dr. Ramazan KURTOLU

diyen Wall Street igalcilerinin balca sloganlar: Bu dzen devam edemez, zen-
ginler zenginleiyor, fakirler fakirleiyor gibi ve organizasyon modelleri ise nere-
deyse mkemmel.
ABD sistemi bu tr protestolarda dile getirilen fkeleri kendi alan iinde et-
kisizletirmede bir hayli mahirdir. Zira rk ayrlndan ahlaki deerler zerinden
yaplan kavgalara kadar bir dizi yntem toplumsal muhalefetin sistemin zne y-
nelmesini engeller. Kltrel kod farklar, ortak maddi karlar olanlarn birlikte
hareket etmesine izin vermez.89 yle ki bu sebeple toplumun en fakir unsurlar
kendilerini daha da ezecek politikalar isteyenlere oy verir. Thomas Frank Whats
the Matter with Kansas/Kansasn Derdi Ne? adl kitabnda bu elikiyi alayc bir
dille anlatr. Paasn bir trl 2008 ekonomik krizinden kurtaramayan Amerikan
toplumunda Wall Street ve genel anlamda neoliberal kapitalizmin aksaklklarna
ynelik fke her geen gn daha da popler hale geliyor. Mesela 36 yandaki Chi-
cagolu isiz Raven: Sisteme bakaldrmak iin buradayz. lkemizi irketlerden
geri almak istiyoruz. Ve evet, bu tabii ki bir devrim diyor. Marylandden 2008de
iini kaybeden Erin ise Artk orta snf yok. st ve alt snflar var. Ve aadaki
herkes st snf zengin etmek iin alyor diye konumasn srdryor.90
ABDde nce New Yorkta balayan ve sonra giderek yaylmakta olan gsteriler,
halkn geni bir kesiminin mevcut dzene kar olduunu ortaya koyuyor. imdi
btn dnya Amerikan Sonbaharnn nasl gelieceini ve ne gibi sonular mey-
dana getireceini merakla bekliyor.91
Eyll 2008den beri kresel ekonomik kriz yeni ehreleriyle derinletike dn-
yann drt bir yannda protesto hareketleri ve direniler yaygnlayor. Bunlarn
en anlamls kapitalizmin hegemonik merkezinde gerekleen, 17 Eyllden bu
yana New Yorkta Wall Street yaknlarndaki Zuccotti Parkta kamp kurmu olan
eylemcilerin Occupy Wall Street/ Wall Streeti igal edin sloganyla kendiliinden
harekete geen, iddet iermeyen eylemcilerin direnii oldu. arpc haberler pa-
zarlayarak daha ok tklanma peinde koan piyasa basn organlarnn Wall Streeti
igal edin arsn u ana kadar sessizce geitirme uranda olduu grlyor.92
Amerikan sonbahar balam durumda. Kitlesel eylemlerin ok kolay olma-
d ve zaten pek de rastlanmad ABDde insanlar, 1930lardaki ii hareketleri
ve 1960lardaki insan haklar protestolarndan bu tarafa en byk kitle hareketleri
iinde. Artk eylemciler sadece Wall Streeti igal edin demiyor, Hep birlikte
her yeri igal edelim ve Biz % 99uz, onlar aznlk sloganyla 15 Ekim 2011
gn btn insanlar elitlere ve onlarn vahi finansal kapitalizmine direnie a-
ryor.93

89 Soli zel, ABDdeki Toplumsal Dalga, Haber Trk, 5 Ekim 2011.

90 Asl Aydntaba, Dnya Nasl Deiir, Milliyet, 10 Ekim 2011.
91 Sami Kohen, Milliyet, 11 Ekim 2011.
92 Erin Yeldan, 15 Ekim: Kresel Direni Gn, Cumhuriyet, 12 Ekim 2011.
93 Erin Yeldan, a.g.m.

60 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

Elitlere kar yrtlen hareketle ilgili aadaki sitelerden bilgi edinmek mm-
kndr:
a. Wall Street eylemcilerinin bilgilendirme sitesi: http://occupywallst.org/
b. New Yorktaki eylemi yrtenlerin kamp hayat hakknda bilgi edinme si-
tesi: http://www.vimeo.com/30081785
c. ABD dzeyindeki eylemler ve programlarla ilgili bilgi edinme sitesi:
http://www.occupytogether.org/
d. 15 Ekim kresel direni ars hakknda bilgi edinme sitesi:
http://15october.net/tr
www.youtube.com/watchv=PLGIHWrDbhu@feature=youtu.be
Evet, Amerikan nfusunun % 99u zengin % 1in kararlar altnda eziliyor.
Adaletin, demokrasinin kutsalln savunan bir lkede adaletsizlik konuuluyor.
Hukuk lkesinde hukuksuzluk yaanyor Dnyamz, geri dnlmez bir akamn
ufkunda grnyor. Zor olacak ama bu sistem deiecek. nk fena halde ko-
kumu durumda.94 Protestoculara katlarak destek veren aktr Mark Ruffalo The
Guardian gazetesinde unlar yazyor: Mesaj ok net ve basit. Siyasi sreten pa-
ray ekin, vergilendirmede eitlii hedefleyin; rk, sosyal stat, cinsiyet, cinsel ter-
cih gzetmeden eit haklara sayg gsterin. Yemeimizi, havamz, suyumuzu srf
irketlerin hrs iin zehirlemeye son verin. Wall Streettekiler ve bankaclk ends-
trisi ekonomimizi mahvettii iin sorgulanmal, insanlarn birikimlerini aldklar
iin yarg nne getirilmeli.
Bush ynetiminin son gnlerinde, Ocak 2009da, Bakan Yardmcs Neo-
Con Dick Cheney, Assosiated Press ajansna bir mlakat verdi. Kendisine 1929
Byk Buhrandan bu tarafa grlen en byk finansal krizi, ynetimin nasl olup
da ngremedii sorulmutu. Cheneyin cevab; Hibir yerde hi kimse ne ol-
duunu anlayacak kadar akll deildi. Hi kimsenin gelen krizi grebildiini san-
myorum. Finansal kriz 11 Eyll saldrlarna benziyordu. Felaket gibiydi ama
ngrlmesi neredeyse imkanszd eklindeydi. Bu doru deildir Son krizin
zamanlamas sadece bir gven kayb myd? John Maynard Keynesin dedii gibi
kapitalizmin hayvani ruhunun solmas myd?95

SONU
Esasen Waterloo Savandan (1813-1815) beri ama hasseten Washington
Konsensusundan (1978) bugne insanla sayg duymayan, tek gayesi ezoterik
Tanr mparatorluu kurmak iin dnyann tamamna hkmetmek isteyen k-

94 Mehve Evin, Amerikan Sonbahar, Milliyet, 4 Ekim 2011.

95 Nouriel Roubini ve Stephen Mhm, Kriz Ekonomisi-Dnya Ekonomisinin k ve Gelecei, Pegasus
Yaynlar, Trkesi: Il Tezcan, stanbul ubat 2012, s. 9-13.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 61

 Dr. Ramazan KURTOLU

resel finans elitlerinin liberal/neoliberal iktisadi-siyasi dayatmalar ile insanlk gi-

derek daha ok yoksullatrlmakta, hiksoslatrlmaktadr.
Amaca vasl olmak iin milletlerin maddi ve manevi varlklarn ortadan kaldrarak
onlar alk zerinden toklukla kolayca terbiye etmek, btn eref ve haysiyetlerini
ayaklar altna alarak bir aileye, bir millete mensubiyet uurlarn krarak srletirmek
istiyorlar. Nitekim bir filmde bu husus olduka etkileyici bir ekilde anlatlyor.96
Beni eref ve haysiyetime verdiim deerden dolay, mezarma, dikine, ayak-
larmn zerine gmsnler dsturunu tarihi boyunca benimsemi olan Trk mil-
leti bu saldrlara en ok maruz kalan millettir. yle ki neoliberalizmin son yllarda
Anadoluda Trkler aznlktr, Dnyada Trk diye bir millet yoktur, Trk
milleti uyduruk bir tanmdr propagandas tesadfi olmad gibi marjinal grup-
larn da projesi deildir.
Souk sava sresince gelitirilen yeni psikolojik harp metotlar ve bu maksatla
kurulup, finanse edilen NGOlar (Non Government Organization) artk neolibe-
ral Yeni Dnya Dzeninin nc karakollar niteliindedir. Szde ok uluslu, ulus
tesi irketler ve onlarn kontrolndeki finans, yazl basn, televizyon, radyo, si-
nema ve kltr unsurlar birer teknopoli97 silahlarna dnmtr. Eyll
2008de patlak veren Wall Street merkezli kresel mali ve ekonomik kriz ile birlikte
neoliberal paraizmin elitleri glerinin hem zirvesinde hem de daha saldrgan
bir tutum sergilemektedir. Ama en zor olan mevcut durumu koruyabilmek ve
zirvede kalabilmektir.
Endlsl Kabalist Tevrat tefsircisi bn Meymun (Meymonides-13. yzyl) ve
Alman Musevisi Amerikal siyaset felsefesi Profesr Leo Straussun (. 1973) fi-
kirlerinden hareketle Judeo-Hristiyan teoloji ve siyaset felsefesine dayandrlan ve
kutsal gaye olarak sunulan, neoliberalizm uygun ortam yaratlarak lkeleri askeri
mdahaleler ile demokratikletirmek gibi bir misyonu kendisine bimi durumda.
Piyasa her eyi zer denilerek tanrsal bir misyon biilen bu yaklam Eric
Hoffer (ABD 1902- ) 1949 ylnda Kesin nanllar adl mehur eserinde u e-
kilde deerlendiriyor: Eer bir gn zel teebbslk aldatc bir kutsal gaye du-
rumuna gelirse, bu onun artk faydal ve pratik bir sistem olduundan phe
edilmeye balandna bir iarettir. Gerek aldatma gayreti, gerekse dnya egemen-
lii gayreti, esasta baz ciddi bozukluklar olduunun bir iaretidir.98
Neoliberal paraizm kontrol altnda tuttuu televizyonlar, radyolar, gazeteler,
internet alar, sinema filmleri, bir ksm akademisyen ve brokratlar ile hedef l-
kelerdeki iktidarlar dorudan mdahalelerle veya dolayl entrikalarla, finansal
bask unsurlarn kullanarak kontrol altnda tutmaktadrlar. te yandan muhalif

96 9 Tenths / 9 Ay On Gn, DVD film Bob Degus filmi.

97 Neil Postman, Yeni Dnya Dzeni-Teknopoli, Trkesi: Mustafa Emre Ylmaz, Gelenek Yaynlar, stanbul
Eyll 2004.
98 Eric Hoffer, The True Believer/Kesin nanllar, m Yaynlar, stanbul, s. 133.

62 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

hareketleri de genellikle kontrol altna alarak hedef lkelerde ileriki yllarda ibana
getirecekleri insanlar yetitirmek iin okullar kurmaktadrlar.
Gelimekte olan lkelerde, genel olarak her lkede kendi gayretleri veya lkede
milli ekonomi oluturmak gayesiyle salanan devlet destekleriyle piyasaya ulam
bir elit tabaka vardr. Bu tabakann Japonya ve Almanya rneinde olduu gibi
milli burjuva olan vardr. Bir de Trkiye rneinde olduu gibi millilik/yerlilik
kimlii ve iddias tamayan kozmopolit burjuva olan vardr. Yine bu snf temsil
eden siyasi oluumlar yannda Trkiyede olduu gibi duruma gre hareket eden
yaplar da mevcuttur. Buna mukabil toplumun % 99unda solcu, sac, milliyeti,
dindar, dinci ve/veya mezhepi-etnisiteci oluumlar kurgulanr. Bunlar birbirleriyle
sert atmalara sokulur. Bu arada neoliberalizmin elitlerinin kontrol altndaki
basn-yayn organlar ve NGOlar halk grmesi gerektii kadar ile snrl bilgi-
lendirilerek obskrantizmi sistematikletirirler.
Halkn tepkisi btn hesaplar bozacak noktaya doru gidiyorsa, kontrol al-
tnda tuttuklar uygun siyasi muhalifleri ksa sreliine iktidara tarlar. Bilerek
veya bilmeyerek onlar da ayn merkeze hizmet eder. ayet muhalif siyasi oluum
yeterince kontrol altna alnamyorsa, devletin temel kurumlarndaki sivil-asker
brokratlardan devirilmi ve/veya devirilenler hizmette kullanlr. Bu sistem d-
nml iktidarlar ya da paralel hkmetleri ibana getirir
ayet byk halk kitleleri siyasi oluumlara olan gvenini tamamen yitirmi
ise, ya da toplum mhendislii yoluyla d ve i mihraklarca bu noktaya getiril-
mise. Bu durumda her lkede grevi lkeyi d dmanlara kar korumak olan
milli ordular devreye sokulur. Hiyerarik bir ast-st yapya sahip olan ordular siyasi
yaplanmalara gre daha kolay kontrol altna alnabilirler. aresiz kalan halk, kendi
iinden kard glerin siyasi iktidara mdahalesine scak bakar. Fakat sonu
tam bir ironidir, paradokstur. Sonu yine ounluun, halkn ve lkenin aleyhine
kar. Trkiyede 12 Eyll 1980 askeri darbesi bunun tipik bir rneidir.
Sisteme dardan mdahale eden askerlere de gveni kalmaynca, eer halk
kendisi tekilatlanarak bir k yolu bulamaz ise psikolojik knt yaar ve top-
lumun btn kesimlerinde epistemik kn tezahrleri grlmeye balanr.
Artk byk halk ynlarnn hedefi; karnn doyurmak, ban sokaca bir yer
edinmek ve sekstir. Milli ve manevi deerler her geen gn azalr. Aile kavram,
ahlak, hak, hukuk ve bakasna yardm, kitleler nezdinde nemini kaybeder. Neo-
liberal elitizmin Tanr mparatorluu projesinin bir nceki varmak istedii nokta
budur. Artk toplum, gklerinde dalgalanan bayraa aldrmaz. A hr ile tok esir
olmak arasnda tercihini tok esir olmaktan yana kullanr.
Byle bir Yeni Dnya Dzeninde lkeler, lke snrlar, milli bayrak, milli
marlar ve nihayetinde milli ordu gereksizdir. Silahl gler kendi insann yaad
yerde tutmakla grevli kresel sistemin jandarmasna dnr.99
99 Muharrem Kl, Vahi Liberalizm-Kapitalizm, Yeni Hayat, Kasm-Aralk 2007.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 63

 Dr. Ramazan KURTOLU

Yukardaki hususlar hayata geirilirken, bir taraftan da hedef lkenin/lkelerin

varlklar, yeralt-yerst zenginlikleri, topraklar neoliberalizmin elitleri ve/veya
taeronlar tarafndan satn alnr. Kynde aa olan insanlar, byk ehirlerin
varolarnda gettolaarak ilerideki/yan mahalledeki apartmann kapcs olunca
kendini ansl grrler.
Gelimenin ileri safhas ehir devletleridir. Her ehrin halk tarafndan sei-
len (!) belediye bakan artk kentlerin seilmi krallarndan biridir ve neolibe-
ralizmin para babalar ile kenti adna zel anlamalar yapabilirler. Merkezi
hkmetin yannda mahalli idarelerin de kamu bor batana saplanmas salanr.
Kendi kendine dnemez hale gelirler. Varlklarn mecburen elden karrlar. n-
sanlar kyndeki su pnarlarnn, yeralt sularnn zelletirme ile ulus tesi ir-
ketlere satlmasyla artk kynn/ kasabasnn suyunu para ile satn alr.100 Artk
kentin halk neoliberalizmin vahi girdabndadr. Zaten Tanr mparatorluu iin
gerekletirilmek istenen de budur. Bir tek Pax Roma dierleri Atina modeli
ehir devletikleri.
kinci Dnya Sava sonrasnda teorik temeli oluturulmaya balayan ve 1970li
yllarda olgunlatrlan ekonomide elitist Judeo-Hristiyan bir modelleme olan
neoliberalizm bata gelimekte olan lkeler ve Trkiye olmak zere ABD, Bat Av-
rupa, Gney Amerika lkeleri ve pek ok Asya lkesinde 1978 Washington Kon-
sensusundan sonra kademeli olarak uygulanmtr. Ancak 14 Eyll 2008 Wall
Street merkezli balayan finansal krizle birlikte hem teorik anlamda hem de uy-
gulamada kmtr. Arkada brakt ise tam manasyla ekonomik ve toplumsal
bir trajedidir. Artk dnya tarihinde hi grlmedii kadar muazzam byklkte
bir servet eitsizlii insanln, milletlerin, lkelerin tepesinde sallanan bir gkta
niteliindedir.. Akas Milton Friedman (. 2006) ve onun Chicago okulu eko-
lnn elitist Chicago boyslar ekonomik bir mecburiyetin deil, geici siyasal
bir baarnn, diktatrln serbest piyasa kurallar iin tasarlayclar, ekonomik
tetikileri olarak anlacaklardr. Eyll 2008den itibaren FED merkezli olarak
btn dnyaya pompalanan 20 trilyon dolar yeni krizlerin habercisidir. 2000-
2007 yllar arasndaki dnemde dnya GSMHsi % 3 dolaynda artarken, dn-
yadaki ABD merkezli para arz % 15 artmtr. Bunun manas dnya
ekonomisindeki para arz ile dnya GSMHsi arasndaki ilikide ciddi bir kopu
yaanmtr. Bu kopukluluk Eyll 2008den itibaren artarak devam etmektedir.
Krizden k iin baslan devasa byklkteki para aradaki makas daha da a-
mtr. Bol para ile oluturulan balon ksa vadeli saadet getiriyormu gibi grnse
de orta ve uzun vadede yeni ve daha byk krizleri tetikleyecektir. Pierre Bour-
dieunun tanmyla: Neoliberalizm bir fetih silahdr. ylesine gl bir ekono-
mik kadercilik ortaya koyar ki karsndaki btn direniler manasz gibi grnr.
Neoliberalizm AIDSle ayn eydir. O da kurbanlarnn baklk sistemini yok
eder.101

100 DVD film, Yamuru Bile (Even the Rain), Bir Film.
101 Pierre Bourdieu, Politik ist entpolitisiert, Der Spiegel, Hamburg, Num. 29, 2001.

64 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

Nasl ki neoliberal kreselleme, kresel bir tasarmn sonucunda ortaya -

kabilmi ve yaygnlaabilmise102 Eyll 2008den itibaren uygulanan dnyay
iyice dolarize etmek de bir hesabn sonucudur. Siyasi kamuoyu tarafndan uzun
sre fark edilmediyse de savan ehresi on-yirmi ylda adm adm deiti Finans
biimlerinin deimi olmas, yeni savalarn ufukta herhangi bir son grnmeden
genellikle onlarca yl srmesine de yol ayor. Dolaysyla bu yeni savalarn ayrt
edici zelliklerini kavrayabilmek iin ncelikle ekonomik temellerinin incelenmesi
gerekir.103 Neoliberalizmin siyasi liderlerinden, ngiltere Babakan Margaret
Thatcher, Toplum yoktur, bireyler vardr104 diyordu. Thatcher 21 Mays 1998
gn de sko kilisesi piskoposlar ve mezlerine u d hatrlatmt: If a
man will not work, he will not eat (almayan yiyemez.) Katolik Hristiyanln
kurucusu Tarsuslu Musevi Pavlus Selaniklilere yazd ikinci mektupta benzer g-
r dile getirmiti.105 Bylelikle neoliberalizmin Sultan Thatcher Pavlusa gn-
derme yapmt. M.S. 1. yzylda yaayan Musevi-Hristiyan Pavlus ile 21. Yzyln
neoliberal elitlerinin sermaye diktatrl szm ona ayn noktada kesiiyordu.
Ancak kresel sermayenin hegemonyas ktlesel isizliin patlamasna vesile ol-
mutu. Daha 2001 ylnda yaklak bir milyar yetikin srekli biimde isiz du-
rumdayd.106 Eyll 2008den itibaren bu rakamn en az % 50 artt tahmin
edilmektedir. Nitekim zamann IMF Bakan Dominique Straus-Kahn ki kendisi
kresel sermayenin en gl ailelerinden biri olan Kahn ailesine mensuptur- Fasta
gerekletirilen nsani Geliim Formunda yapt konumada, kresel kriz sebe-
biyle nmzdeki yllarda 400 milyon kiinin daha isiz kalabileceini ifade ederek
her yerde birinci nceliin istihdam olmas gerektiini syledi.107
Yaklak 500 yl nce ortaya kan Martin Lutherin Doksan Be Tezi ve ona
kar alnan tedbirler, ortaya yeni bir Avrupa kard.108 Hi phe yok ki ABDyi
de ortaya karan, kapitalizm ve kapitalizmin neolberal versiyonunu da ortaya -
karan temel dnce judeo-Hristiyan teolojidir. Piyasa ekonomisi ideologlarnn
krizleri ve felaketleri bu kadar cazip grmelerinin sebebi kesinlikle topyekn ya-
ratm iin tanrsal glere duyulan bu arzudur.109
Neoliberal altyapnn oluturulduu, 1978 Washington Mutabakatnn dn-
yaya deklere edildii ayn zaman diliminde Judeo-Hristiyan teolojinin en ateli
taraftarlar da, Evanjelist Hristiyanlar ya da Siyonist Hristiyanlar.110 Amerikan
102 Derleyen; Fikret enses, Neoliberal Kreselleme ve Kalknma, letiim Yaynlar, stanbul 2009, s. 277.
103 Herfried Mnkler, Yeni Savalar, Trkesi: Zehra Aksu Ylmazer, letiim Yaynlar, stanbul 2010, s. 11-
12.
104 Margaret Thatcher, The Collected Speeches of Margaret Thatcher, Robin Harris Yy., Robson Book Ltd.,
Londra 1997.
105 Kutsal Kitap Tevrat, Zebur, ncil, Yeni Yaam Yaynlar, stanbul Nisan 2010, s. 1275-1277.
106 ILO (Milletleraras alma Tekilat), Juan Somavia, Reduiere le deficit du travail decent, s. 89, Uluslararas
Konferansna sunulan rapor, Cenevre, 5-21 Haziran 2001.
107 Milliyet, 3 Kasm 2010.
108 lber Ortayl, Protestanlk Yeni Bir Avrupa Yaratt, Milliyet, 7 Kasm 2010.
109 Naomi Klein, a.g.e, s. 26.
110 Grace Hallsell, Tanry Kyamete Zorlamak-Armagedon Hristiyan Kyametilii ve srail, Kim Yaynlar,
Ankara 2. Basm, Nisan 2003, s. 13-143.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 65

 Dr. Ramazan KURTOLU

siyaset ve entelektel dnyasnn en nemli figrleri haline gelmiti. Newsweek

1976y Evanjelistlerin yl ilan etti. 1976da Chuck Colsonun Born Again(Ye-
niden Domak) adl kitab ok satanlar listesine girdi. Evanjelist Papaz Jerry Fal-
well, 1979da Moral Majority (Ahlaki ounluk) adl Evanjelist tekilat kurdu.
Nihayet neoliberalizmin en nemli siyasi liderlerinden, yeniden domu, kur-
tulmu Evanjelist Ronald Reagan ABD Bakan seildi ve ilk sz Armagedon
Savana (Kyamet Sava) hazrlanmak gerekir oldu.
Evanjelist vaiz Jerry Falwell Hz. Muhammede bir televizyon programnda
Muhammed terristtir szleriyle hakaret etmiti. Sonra devreye Hollywood ya-
pm, Mslmanlar sulayan filmler, televizyon dizileri girdi. Nihayet 11 Eyll
2001 ve sonrasnda, Afganistan ve Irakn Evanjelist-neoliberal ABD Bakan Ge-
orge W. Bush ve neo-con ittifak tarafndan igal edilmesi.
Neoliberalizmin teorisyen ve siyasi liderlerinin Judeo-Hristiyan bir teolojiye
sk skya bal olmalar tesadf deildir. nk kurmak istedikleri topik Yeni
Dnya Dzeninin kodlar Kabala-Tevrat-ncil kehanetleri iinde yer almaktadr.
Mesela: 1- Tek dnya devleti-hkmeti kurulacak111 2- Tek dnya ekonomi y-
netimi kurulacak.112 3- Tek dnya dini-senkretik (badatrlm) bir din, inan
hkimiyeti tesis edilecek.113 Ksaca neoliberalizmin elitizmi/seilmileri ile Judeo-
Hristiyan teolojinin seilmileri ilahi bir misyonun temsilcileri olduklar id-
diasndadrlar. Nitekim getiimiz 35 ylda serbest piyasa politikalarnn
uyguland her lkede ortaya kan durum, az saydaki byk korporasyon ile
genellikle zengin bir politikaclar snf arasndaki gl egemenler ittifak-iki grup
arasndaki mulk ve srekli deien izgilerle birlikte- eklindedir.114
Eyll 2010da 140 BM (Birlemi Milletler) yesi devlet, gn sreyle fakirlik
ve bin yl hedeflerini deerlendirmek iin New Yorkta bir araya geldiler. Ancak
basna yansd ekliyle zirve, havanda su dvmekten teye geemedi. BM Genel
Sekreteri Ban ki-Moon lkeleraras eitsizlikler byyor, 2015 hedeflerine ula-
madaki ilerlemeler krlgan dedi. On yl nce, 2000 ylnda bir araya gelen ye
lkeler Bin Yl Hedefleri ad altnda alk, fakirlik ve ocuk lmlerini bitirmeyi
hedeflemilerdi.
BM tarafndan yaymlanan Yoksulluu Yeniden Dnmek; 2010da Dnya-
nn Sosyal Durumu baln tayan rapora gre durum ok vahim. 1. 5 milyar-
dan fazla insan gnde 1.25 dolarla ve 3 milyardan fazla insan gnde 2.5 dolarla
hayatn srdrmek mecburiyetinde. Dnyada her on kiiden sekizi ise gnlk on
dolarn altnda bir gelirle geimini salamak mecburiyetinde. Dnya nfusunun
7.0 milyar insandan olutuunu belirtirsek vahametin bykl ortaya kyor.
Ve dnyann en zenginlerinin % 20si btn dnyadaki gelirlerin % 75ini elinde
tutuyor.
111 Vahiy 13:7; Daniel 7:23.
112 Vahiy 13:16-17.
113 Vahiy 13:3,4,8.
114 Naomi Klein, a.g.e, s. 18.

66 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

BM ocuk kuruluu UNICEFe gre her gn 24 bin ocuk fakirlik sebebiyle

lyor. Be yan altndaki ocuk lmleri oran, 2009 verilerine gre 8.1 milyon.
Yeryzndeki toplam 2.2 milyar ocuun 1 milyar fakir. te yandan BM Gda
rgt FAOya gre dnyada 925 milyon insan kronik alk ekiyor.
BM nsan Haklar Konseyi yesi Mary Robinsona gre btn bunlarn temel
kayna isizlik. Robinson zengin lkelerin yoksulluk probleminde duyarsz dav-
randklarn da belirtiyor.
Oxfam adl kresel yardm kuruluu ise gda krizinin zlmemesinin arka-
snda siyasi irade eksiklii olduu ve 2015 ylna kadar al yarya drme s-
znn 2010 ylnda ok uzanda bulunulduunu belirtiyor. 2003-2010 yllar
arasnda BMin Bin Yl Kalknma Hedefleri projesini yneten Hintli Salil Shetty
Kalknma hedeflerinin nndeki en byk engel, nfusun en fakir ksm sz ko-
nusu olduunda, insan haklarn hie sayan hkmetler. Mevcut artlarda, insan
haklar ihlalleri, en muhta ve mkl durumdakileri kalknma hedeflerinin etki
alan dnda brakyor diyor.115
Dnyann en zengin 15 kiisinin mal varlklar toplam, Gney Afrika dta
kalmak zere, Sahra alt Afrika lkelerinin yllk GSMHleri toplamndan daha
byktr. Dnyann en gl ulus tesi 100 irketinden her birinin sat rakam-
lar, en fakir 120 lkenin ihracat toplamndan daha yksektir. Dnya Ticaret hac-
minin yzde 23 en gl 200 ulus tesi irketin kontrol altndadr.116
Hlbuki zellikle son 30 yldr sylenen: Kreselleme herkesin yararnadr.
Firavunlar ve onlarn Dnya Ekonomik Formundaki entelektel mritlerine gre,
eitsizliklerin ve sefaletin bir daha asla grlmeyecek biimde ortadan kaldrla-
bilmeleri iin gezegeni zelletirmek ve stateless global governance durumunu
yerletirmek yeterli olacaktr. in gerei, finans sermaye egemenleri, imdiye
kadar hibir papann, hibir kral ya da imparatorun elde edemedii kiisel servetler
biriktirmekteler.117 te yandan artk be yl sonra kreselleme kelimesini ha-
trlamayacaz118 ama at alan oktan skdar geti.
Milletleraras dnce kuruluu Legatum Instutite tarafndan Ekim 2010da
yaymlanan refah listesinde Trkiye 2010 ylnda 110 lke arasnda 80. srada.
Ekonomi, frsat eitli ve giriimcilik, idare, eitim, salk ve kiisel hrriyet ve
sosyal sermaye gibi sekiz farkl kritere gre Trkiye 80.srayla Endonezya, rdn
ve Cezayir gibi lkelerin altnda kald. Kresellemenin teologlarndan Bernard
Lewis yle diyor: ABDde iktidar parayla satn alnr. Ortadouda iktidar para
kazanmak iin kullanlr.119
115 Le Monde, Ekim 2010.
116 Human Development Report 2000.
117 Jean Ziegler, Dnyann Yeni Sahipleri ve Onlara Direnenler, Trkesi Mahmut Nedim Demirta, Altn
Kitaplar, stanbul Haziran 2004, s. 66.
118 Immanuel Wallerstein, Newsweek 22 Mart 2009.
119 Bernard Lewis, Faith and Power, Oxford Universty Press, 2010, p. 68.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 67

 Dr. Ramazan KURTOLU

Kresel Ekonomi elbette -Trk ekonomisi de buna dhildir- neoliberalizm ile

ekonomi literatrnde Flemenk hastal (Hollanda hastal) olarak tarif edilen
iktisadi hastala tutulmutur. Bu hastalk ekonomide zellikle dar bir kesimin
ok karl/kazanl olmasnn br retim kesimlerini ve/veya toplum kesimlerini
baltalamas eklinde ortaya kan durum ile alakaldr.
Neoliberalizmin 1980lerden gnmze, serbest piyasa uygulamalar ksaca
paraizm hastal olarak tehis edebileceimiz bu durumu elitleri/seilmileri
daha zengin hale getirirken devasa kitleleri hiksoslatrma ynnde bir ekonomik
sonu dourmutur. Btn bunlar szde aklcla dayal piyasa kanunlarnn
arkasna saklanan elitist sermaye diktatrl, nihai evrimini tamamlam, artk
deitirilmesi mmkn olmad kanaati uyandrlan bir dnya gr olarak da-
yatmaktadr.
Ama serbest piyasa ne kadar serbesttir? Serbest piyasa diye bir ey yoktur.
Her piyasann seme hrriyetini kstlayan baz kurallar ve snrlar vardr. Bir pi-
yasa, ancak sadece altnda yatan, gremediimiz snrlamalar artsz olarak kabul
ettiimiz iin serbest grnr. Bir piyasann ne kadar serbest olduunun nesnel
bir tanm yaplamaz. Bu ancak siyasi bir tanm olur. Serbest piyasa ekonomistle-
rinin srekli dile getirdii piyasay hkmetin siyasi mdahalelerinden korumaya
alyoruz iddias yanltr. Hkmet her zaman iin iindedir ve bahsi geen ser-
best piyasalarda herkes gibi siyasi motivasyonun etkisi altndadr G, maalar
ve faiz oranlar byk lde- siyasi olarak belirleniyorsa, bunlar btn dier fi-
yatlar zerinde etkili olduundan, dier tm fiyatlar da siyasi olarak belirlenir
Nesnel olarak tanmlanm bir serbest piyasa gereinin var olduu efsanesinin
almas kapitalizmi anlamaya giden yolda atlmas gereken ilk admdr.120 Eyll
2008den bu yana devlet kapitalizminin neoliberal serbest piyasann ykmlarn
nasl tamir etmeye altna hep birlikte ahitlik etmekteyiz.
Dier taraftan teorik olarak Newton mekaniine ve klit matematiine
dayal iktisat bilimi, bilim dnyasndaki kuantum sramas ile ekonominin
farkl alanlarna farkl bak alarn getirmitir. Klasik iktisadn deterministik fel-
sefesi, insanlar rasyoneldir merkezli iktisadi anlay, kuantum bak asyla artk
geerliliini yitirmi olup, kaos teoremi ve kuantum mekanii nemli ve yeni
iktisat teorilerini de beraberinde getirmitir. Kaotik modellerin ekonomik ve fi-
nans alannda da ortaya kmas konunun uzmanlarn bu alanda daha iyi tah-
minler yapmak iin kaos ve kuantum kavramndan faydalanmalarna vesile
olmutur. Kaos teorisinin inter-disipliner pek ok ekonomik modellemede kulla-
nlmas klasik iktisadn temel argmanlar olan homoeconomicus, rasyonel bek-
leyiler ve grnmeyen piyasa eli gibi temel teorilerini reddetmektedir. Buna
ilaveten kuantum paradigmas da ekonomik sistemin btnn dorusal/dzsel
deil, nonlineer bir metotla zmlemekte ve yorumlamaktadr. Kompleks sis-
temlerin kaotik yaplarn 1980lerde fark eden kresel finans elitleri kreselleme

120 Ha- Joon Chang, Kapitalizm Hakknda Size Sylenmeyen 23 ey, Trkesi: Belgin Tupal, Say Yaynlar,
stanbul 2011, s. 21-27.

68 Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 21. Yzylda Sosyal Bilimler

 Kreselleme ve Neoliberalizm

politikas ile birlikte, telekomnikasyon ve internetin de yardmyla para piyasa-

larn ve trev rnleri ekonomik/mali sistem ierisinde nonlineer ve karmak
metotlarla serbest piyasalarla yeni bir felsefe ile eitlendirmeyi benimsediler.
Kaos ve kuantum motivasyonlu yeni ekonomik anlay yeni ekonomi ve yeni
finans sisteminin tam merkezine yerletirdiler. zellikle finansal kapitalizm e-
kirdekli yeni dnya dzeni topyas iin gelecein belirsizliini kendi menfaatleri
dorultusunda maniple ederek yeni bir paradigma ile ekonomik sistemi kotar-
maktadrlar.121 te yandan davran ekonomisi ve nrofinans yeni ekonomi-
nin karar verme mekanizmalarnda oktan yerlerini bilimsel olarak alm
bulunmaktadrlar.122
Bir ekonomik krizi en iyi analiz etmenin yolu kim satyor-kim alyor? soru-
sunun cevabn bulmaktan geer. Eyll 2008de patlayan Wall Street merkezli
kresel krizde net olarak grnen, kaosun dar/elitist bir kesimin kontrolndeki
ok uluslu bir dzine irketin kresel pazarda oligopol durumlarn daha da g-
lendirdiklerini, bydkleri ve krllklarn artrdklardr. Yine finansal balamda
zor durumda olan baz elitist aile patronajl irketlerin de Eyll 2008 krizi ile bir-
likte pasiflerini aktife evirdikleri grlyor. 2012 ylnn bandaki grnm ise
kaostan frsat karan kresel para babalarnn borsadan-borsaya ve emtia piyasa-
larnda altn vurular ile paralarna paralar kattklardr. otistik ekonomi giderek
otistik paraizme dnmektedir.

121 Haldun Soydal, Yeni Ekonomi-Kuantum Nroekonomi, Palet Yaynlar, Konya Eyll 2010, s. 28.
122 Richard L. Peterson, a.g.e, s. 17-433.

21. Yzylda Sosyal Bilimler Say: 1 / Eyll-Ekim-Kasm 12 69

.