Celiksunum

18.09.
2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
YapveDepremMhendisliialmaGrubu
ELKYAPILARDERS
MIM253
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Yap veDepremMhendisliialmaGrubu
1
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elikYaplarnAvantajlar TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Yksekderecedeendstriyelnretim
Havakoullarndanbamszlk
Dkelemankesitboyutlar
ilegeniaklklargeme
Yapmveyapmekipmanlar imkan
iindkalangereksinimi
Kompozit yaplardayksek
yangngvenlii
Ksayapmsresivedk
yapmmaliyeti
Yksekhassasiyetteboyutlama
imkan,enstalasyonzgrl
Yksekmukavemetliyap
elemanlar
Dahasonrakikullanmamacdeiikliklerinebasit
zmlersalayabilme
2
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
YapeliiMalzemezellikleri TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
a(N/mm2)
EN10025eGreAkmaveekmeDayanmlar
800
S460
elik Kalitesi t 40 mm 40mm < t 100 mm 600 S355
fy fu fy fu S235
400
S235 235 360 215 340
S355 355 510 335 470 200
Ea=210000N/mm2
S460N/NL 460 550 430 550 a[o/oo]
10 20 30
EN10025:Scakhaddelenmiyapelikleri
EN10027:eliklerinksagsterilisistemleri HesapGerilmeekilDeitirme
a Diyagram
Norm EN 10025 DIN 17100 TS 648 fyk
fyd
S235 St 37 Fe 37
Gsterim fyd=fyk/Ma
S355 St 52 Fe 52
a
3
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
eitliProfillervezellikleri TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
4
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elikYaplarnHesapveYapmKurallar TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
5
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
YkKabulleri TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Dayanm ve stabilite tahkikleri iin ykler, TS 498'den alnmaldr. Bu

konuda yeter bilgi olmayan hallerde, ykler yetkili proje kontrol ile
ortaklaa tayin edilir.
Biryapyetkileyenykler,esasyklervetaliyklerolarakikiye
ayrlr.
Esas ykler: z ykleri, munzam ve hareketli ykleri, kar
(rzgarsz olarak, makinelerin kitle kuvvetlerini kapsar.
lave ykler: Rzgar etkisini, deprem etkisi fren kuvvetlerini,
yatay yanal kuvvetleri (kreynlerde) seyrek olarak montaj ve
tamir ilerinde kullanlan iler haldeki (kreynlerde) s etkilerini
(iletmeye bal ve atmosferik) kapsar.
6
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
YklemeHalleri TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Hesaplarvedayanmtahkikleriiinaadakiyklemedurumlar
hesabakatlr:
EYYklemesi:Esasyklerintoplam,
EYYklemesi:Esasveilaveyklerintoplam.Eerbiryapyaz
ykndenbakayalnztaliyklertesirediyorsataliyklerdenen
byesasykyerinegeer.
7
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Tahkikler TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Genel olarak gerilmeler ve mesnet reaksiyonlar, her ykleme iin

ayr ayr tespit edilmelidir. Bylece elde edilen deerlerin mmkn
olabilen en elverisiz birleik etkileri, birbirlerine katlarak bulunur.
En kesitler boyutlandrldktan sonra, en ok etkili en kesitlerde
gerilmelerin en byk deerleri hesaplanr ve emniyet gerilmesiyle
karlatrlr. Bu tahkikler EY ve EY ykleme halleri iin ayr ayr
yaplmaldr.
YaplmasGerekliTahkikler:
Gerilmetahkikleri,
Stabilitetahkikleri,
Devrilmetahkikleri,
Deformasyontahkikleri.
8
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
YapeliiEmniyetGerilmeleri TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Akma Snr ekmeEmniyet KaymaEmniyet

Gerilmesi Gerilmesi
Fe 37 2400kg/cm2 1440kg/cm2 831kg/cm2
Fe 52 3600kg/cm2 2160kg/cm2 1247kg/cm2
emn
9
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elikBirleimAralar TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Perin
Bulon (cvata)
Kaynak
10
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
PerinliBirleimler TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Perinli birleimler gnmz modern elik yaplarnda artk

kullanlmamaktadr. Ancak eski yaplarn onarlmas aamasnda
dnemin uygulamasna sadk kalmak iin uygulanmaktadr.
Perinler(TS94)
Yuvarlakbalperin
Ktbalperin
11
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
12
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
13
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
14
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
15
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
16
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulonlu birleimler TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
elikyaplardaesasolarakikitrbulon kullanlr:
NormalBulonlar
KabaBulon
UygunBulon
Yksekmukavemetlibulonlar (HV)
Gnmzdeelikyaplardaenokkullanlan
bulonlar:M12,M16,M20,M24,M27,M30,M36
17
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
DINISO5845egrebulonlarn gsterimi TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Gsterim
Bulon ekseninedik Bulon eksenineparalel
Bulon Gmmebalklbulon Bulon Gmme

nArka balklbulon
Bulon atlyede
taklacak
Bulon antiyede
taklacak
Delikantiyede
alacak
18
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulonlu Birleimler TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
19
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulonlu Birleimler TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
20
18.09.2013
PerinveBulon EmniyetGerilmeleri Y.Do.Dr.Cenkstnda

NormalYapeliiin(Fe 37) YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Perin Uygun Bulon KabaBulon

YklemeHali EY EIY EY EIY EY EIY
Kayma
kg/cm2 1400 1600 1400 1600 1120 1260
em
Ezilme
kg/cm2 2800 3200 2800 3200 2400 2700
ez
ekme
kg/cm2 400 540 1120 1120 1120 1120
em
21
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulon AralklarveKenarUzaklklar TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
e2
KuvvetYn
e3
e2
e1 e e
Minimum Maksimum
e 2.2dL 6dLveya12t1)
e1 1.2dL2) 3dLveya6t
e2 1.2dL3) 3dLveya6t
e3 2.4dL 6dLveya12t1)
Zmbalamailealmdeliklerdee1,e2:min. 1.5dL,e,e3:min.3.0dL
1)Lokalburumatehlikesiyoksa10d veya20t
L
2)Teketkili,tutulmambirleimlerdee 2.0d dL:Levhadaalandelikap
1 L
3)Teketkili,tutulmambirleimlerdee 1.5d t:Levhakalnl
2 L
22
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulonlu vePerinliBirleimAnalizi TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Herikibirleimtrndemakaslamaveezilmetahkiki
yaplr.
MakaslamaTahkiki:
P1
em
d 2
m
4
P1: Birbulon veyaperinegelenyk
m: Etkisays
d: Bulon veyaperinap
23
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Bulonlu vePerinliBirleimAnalizi TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
EzilmeTahkiki:
P1
ez
d tmin
P1: Birbulon veyaperinegelenyk

d: Bulon veyaperinap
tmin: Birletirilenparalardankalnlkkolan
24
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynaklBirleimler TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Kaynak, malzemelerin s ve/veya basn

uygulanarak birletirilmesine denir.
Baz kaynak yntemlerinde kaynak elektrodu,
kaynak teli gibi ilaveler kullanlr.
Kaynak ilemi koruyucu gaz, kaynak tozu yada
pasta gibi kaynak yardmc malzemeleri ile
kolaylatrlabilir. Kaynak iin gereken enerji
birleime dardan uygulanr.
Kaynakl birleimler hasar vermeden zlemeyen
birleim trleridir.
25
18.09.2013
KaynaklBirleimler Y.Do.Dr.Cenkstnda
KaynakTrleri YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Balcaikitrkaynakvardr.
BasnKaynaklar
ErgitmeKaynaklar
26
18.09.2013
KaynakTrleri BasnKaynaklar YapveDepremMhendisliialmaGrubu
BasnKaynaklar
Bu kaynak trnde, paralarn birbirine
kaynaklanacak ksmlar plastik kvama (kzl
dereceye) kadar stlp, basn veya darbe
kullanlarak birletirilir.
Aslnda bu yntem yzyllardr demircilerin ocakta
paralar stp, rs zerinde ekile vurup
birletirdikleri bir yntemidir. Ancak bu yntemin
bu ekilde elik yaplarda uygulanmas sz konusu
deildir.
27
18.09.2013
Basn kaynaklarnn modern elik yaplarda

yegane kullanm elektrik diren kayna
eklindedir. Elektrik diren kaynanda elektrik
akmna ksa devre yaptrlarak kaynak iin gerekli
s salanr.
Hafif elik yaplarda ince levhalarn nokta kaynak
ile birletirilmesi ve kompozit yaplarda balkl
saplamalarn elektrik ark saplama kayna ile
profillere kaynaklanmas elektrik diren kayna
ynteminin elik yaplardaki uygulamalardr.
28
18.09.2013
NoktaKaynak
(Point Welding)
29
18.09.2013
ElektrikArkSaplama
Kayna
(Drawn Arc Stud Welding)
30
18.09.2013
KaynakTrleri ErgitmeKaynaklar YapveDepremMhendisliialmaGrubu
ErgitmeKaynaklar
Ergitme kaynanda kaynaklanacak blgeler ile
varsa ilave metal (kaynak teli, elektrodu) ergime
derecesine (3000 5000C) kadar stlr ve
ergiyerek birleen ksmlarn soumas sonunda
birleim salanm olur. Is kayna olarak, elektrik
enerjisi, gaz alevi, elektron n ve lazer n
kullanlr.
31
18.09.2013
ErgitmeKaynaklar
Elektrikarkkaynaklar
Standartelektrikarkkayna(elektrodkayna)
zlelektrodlu elektrikarkkayna
Tozaltelektrikarkkayna
Gazaltelektrikarkkayna
WIG(wolfram inert gas)kayna
MIG(metalinert gas)kayna
MAG(metalactive gas)kayna
GazKayna
LazerInKayna
ElektronInKayna
32
18.09.2013
Standartelektrikarkkayna
Elektrod kayna olarak da bilinen bu kaynak
metodunda, elektrod bir kablo ile kaynak
makinesinin () kutbuna, kaynaklanacak para ise
bir kablo ile kaynak makinesinin (+) kutbuna
baldr. Kaynak ustas elektrod maas aracl
ile tuttuu elektrodun ucu kaynaklanacak blgeye
yaklatrnca elektrodun ucu ile kaynaklanacak
paralar arasnda elektrik ark meydana gelir.
33
18.09.2013
elektrodmaas
Alternatifakm elektrod KaynakMakineleri:
veyadoru
akmkaynak
Kaynakjeneratrleri
makinesi elektrodkablosu Kaynakredresrleri
Kaynaktransformatrleri
Kaynakiinelverilielektrikakmnn
iparas karakteristikleri10~60Vve60~600Adir.
Elektrodlar:
Sval ve plak olmak zere iki eit
elektrod mevcuttur. plak elektrodlar
sadece nemsiz tespit dikilerinde doru
akm ile uygulanabilir. Kuvvet aktaran
kaynak dikilerinde kullanlmamaldr.
34
18.09.2013
elektrodkablosu
SvalElektrodlar:
svalelektrod Bu elektrodlarda, sva maddesinin
yanmasndan oluan koruyucu gazlar
sva
kaynak blgesinden havay uzaklatrarak
elektrik arkn stabilize ederler. Bu
ekirdekelektrod koruyucugaz sayede muntazam dikiler ekilebilir.
sertlemi
kaynak
malzemedamlalar Sva, kaynak dikii zerinde bir cruf
ergimikaynak tabakas oluturarak ergimi haldeki
cruf
iparas
malzemenin abuk soumasna
engelleyerek diki iinde gaz
habbeciklerinin kalmasn ve kaynak
dikilerinde ilave kaynak gerilmelerinin
olumasn nler.
EN 499a gre sval elektrodlarn sva snflandrmas:
A (Asidik), B (Bazik), C (Sellozik), R (Rutil),RR (Rutil kaln),RC (Rutil Sellozik), RA
(Rutil Asidik), RB (Rutil Bazik)
35
18.09.2013
zlelektrodlu elektrikarkkayna
zl elektrodlar, sval elektodlarn ters
kontakucu yz edilmi halidir. Yani elektrodlarn d
elektrikark tpeklinde ksmnda yer alan sva maddesi, bunlarda
svhaldecruf elektrod kaynak telidir. Bu kaynak trnn ek
sertlemicruf koruyucu gaz gerektiren ve
koruyucugaz gerektirmeyen olarak iki eidi vardr.
Bu kaynak trleri zellikle ok katl
malzemedamlalar yaplarn birleimlerinde kullanlrlar ve
sertlemikaynak yksek kaynak nfuziyeti salarlar.
metali
Srekli bir proses olduundan standart
ergimikaynak elektrik kaynana gre daha hzl ve
metali ekonomik bir yntemdir.
36
18.09.2013
Tozaltelektrikarkkayna
elektrod koruyucutoz Bu yntemde kaynak tozu elektroddan
elektrod besleyici haznesi nce kaynak derzine yerletirilir. Bu
ekilde oluan ark kayna tozu iine
gml kalr ve operatr tarafndan
grlmez. Bu yntem zellikle uzun
kaynaklar (>90cm) iin uygundur. Bu
yntem, ince ve kaln et kalnlkl elik
profiller iin kullanlabilir ve yksek
kaliteli ke, yarm ve tam nfuziyetli kt
kaynak ilemine uygundur. Ancak
yntem yatay kaynak pozisyonlar iin
ergimehavuzu katcrf
svmetalcrf erii sertlemikaynak uygundur.
svcrf Koruyucutoz
37
18.09.2013
Gazaltelektrikarkkayna
MIG veyaMAG WIG
Manel veya otomatik olarak uygulanan
vDr hznda ergimeyenWolfram bu yntemde elektrik ark ergiyen bir
ergiyenkaynak elektrodu kaynak teli veya ergimeyen Wolfran
teli
elektrodu ile kaynaklanan metal arasnda
oluur. Bu yntemde koruyucu gaz
kaynakubuu
ergime havuzunu, kaynak ek malzemesi,
elektrod ucu ve yksek derecede stlan
ksmlar atmosferden (oksijen, azot ve
hidrojen) korumak iin dardan verilir.
Koruyucu gaz olarak MIG ve WIG
ynteminde Argon, Helyum veya
bunlarn kombinasyonlar, MAG
WIG: nce levhalarn, boru ve hazen tr ynteminde CO2 veya Ar ve O2
yaplarn kaynaklanmas kombinasyonlar kullanlr.
MIG: Yksek alaml elik ve alminyum
kaynaklanmas
38
18.09.2013
GazKayna(Otojen Kaynak)
Bu yntemde yksek s gaz aleviyle
salanr. Kullanlan gaz genelde asetilen
gaz olup, propan veya btan gazlar da
kullanlmaktadr. Gaz alevi, almo
denen bir aletin ucunda yaklr. almoya
bir lastik boru ile yanc gaz, dier bir
lastik boru ilen oksijen tpnden oksijen
gelir. Bu gazlar karm olarak almo
ucundan kar ve ~3000C s salayan bir
alev meydana gelir. almo alevi
kaynaklanacak paralarn ve kaynak
telinin ucunu ergime durumuna
getirerek kaynak dikiinin ekilebilmesini
salar.
39
18.09.2013
LazerInKayna
Bu yntemde ergime iin gerekli s yksek s
lazer n (CO2 veya YAG) ile salanr. Lazer n
ile kaynak, monokromatik nlarn yksek
enerjilerinden yararlanlarak malzemelerin bir
lazern
ksmnn eritilmesi ve buharlamas esasna
dayanmaktadr. Teknikte bu yntemden, kaynak
ileminin yan sra kesme, delme ve sl
ilemlerde de yararlanlmaktadr. lemler
delik
karakteristik olarak, metal esasl ve metal
metalbuhar olmayan malzemelere uygulanabilmesi dnda,
s tesiri altnda kalan blgelerin dierleri ile
ergimimalzeme
kyaslanamayacak derecede dar olmas ve
ulalan yksek hzlar ile dikkati ekmektedirler.
kaynak Bu kaynak tr elik yaplarda paslanmaz elik
iparas
profilleri ilemede ve kalnl 5mm gemeyen
CrNieliklerde kullanlabilir.
40
18.09.2013
ElektronInKayna
Bu yntemde yksek ivme kazandrlm
elektronlarn, kaynaklanacak malzeme
yzeyinde frenlenmesi ile kinetik enerjinin s
enerjisine dntrlmesi salanarak ergitme
iin gerekli s elde edilir. Vakumlu veya
atmosfer ortamnda uygulanan yntemleri
vardr. Bu tr kaynaklar 20 mm kalnla kadar
CrNi elikler iin uygundur.
41
18.09.2013
ErgitmeKaynaklar KaynakDikileri YapveDepremMhendisliialmaGrubu
KaynakDikileri
Ergitme kayna yntemleriyle ekilen kaynak dikileri balca iki eittir:
Kt kaynak dikileri: Ayni dzlemde bulunan iki levhann yan yana getirilen
kenarlar boyunca ekilen kaynak dikileri kt kaynak dikileridir. Levha
kenarlarnn ileni biimlerine gre zel isimler alrlar.
Ke kaynak dikileri: ki elik elemann birbirine dik veya en az 60 tekil
eden yzeyleri arasndaki kelere ekilen dikilere ke kaynak dikileri
denir. kaynak
ergimimalzeme
6
5 iparas
kaynakkalnl 4
3 sdanetkilenmi
1
2 blge
1:Altpaso
2:Kkpaso
35:Arapasolar
6:Sonpaso
42
18.09.2013
Dikitrleri Gsterim Sembol
V Dikii
YarmV Dikii
ift V Dikii
iftYarmV Dikii(K)
Y Dikii
YarmY Dikii
iftY Dikii
iftYarmY Dikii
KeKaynakDikii
iftKeKaynakDikii
43
18.09.2013
Ktkaynakdikileri
I Dikii V Dikii Y Dikii X Dikii U Dikii

t4mm t=325mm t=1530mm t10mm t12mm
44
18.09.2013
Ktkaynakdikileri YarmV
Farklkalnlktakilevhalarda YarmV Dikii
ktkaynak Dikileri
a=min t iftYarmV
Dikii
(KDikii) YarmV
Dikii
Hesapkaynakboyu:l =l1 2a
Minimuma=3mm
Maksimuma=0.7tmin
45
18.09.2013
Kekaynakdikileri
Hesapkaynakboyu:l =l1 2a
Minimuma=3mm
Maksimuma=0.7tmin
46
18.09.2013
Kekaynakdikileri
DIN188001egrehesapkaynakboyu:
6a 150a( S 235,S 355)

l ( S 460)
30 mm 100 a
TS3357yegrehesapkaynakboyu:
15a l 100a
47
18.09.2013
Ktkaynakdikiigerilmeleri
48
18.09.2013
Kekaynakdikiigerilmeleri
49
18.09.2013
KaynakDikileriEmniyetGerilmeleri(TS3357) YapveDepremMhendisliialmaGrubu
elikCinsi
Dikieidi DikiNitelii Gerilme Fe 37 Fe 52
EY EY EY EY
Muayene
Basn veeilme
Ktkaynak edilmiveya 1400kg/cm2 1600kg/cm2 2400kg/cm2 2700kg/cm2
basnc
edilmemi
ift YarmYKe Muayene

ekme ve 1400kg/cm2 1600kg/cm2 2400kg/cm2 2700kg/cm2
Kayna edilmi
kaynakynne
Muayene dikeilme
YarmYKe
edilmemi ekmesi 1100kg/cm2 1250kg/cm2 1700kg/cm2 1900kg/cm2
Kayna
Muayene Basn veeilme

KeKayna
edilmiveya basnc,ekme
YarmYKe 1100kg/cm2 1250kg/cm2 1700kg/cm2 1900kg/cm2
edilmemi veeilme
Kayna
ekmesi
BtnKaynak
Kayma 1100kg/cm2 1250kg/cm2 1700kg/cm2 1900kg/cm2
Dikileri
50
18.09.2013
KaynakGerilmesiAnalizi YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Kaynakdikiininnormalveyakaymagerilmesitahkiki:
K P Kem

K a l Kem
P:Kaynakdikiinedik(ekmeveyabasn)veyaparalelkuvvet
a:Kaynakdikiikalnl
l:Kaynakhesapboyul =l1 2a
51
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
ekmeubuklar TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
ekmeubuklar
Boyuna dorultuda ekme kuvveti tayan ubuklara
ekme ubuklar denir. ekme kuvveti etkisindeki kafes
kiri elemanlar, gergiler, asklar ekme ubuklarna rnek
olarak gsterilebilir.
ekme ubuklarnn tama gc malzeme ve ubuk net
enkesit alanna baldr.
P P
em Fnet
Fnet
P
52
18.09.2013
ekmeubuklar Y.Do.Dr.Cenkstnda
NetEnkesitAlan YapveDepremMhendisliialmaGrubu
ekme ubuklarnda, ubuun balanma ya da eklenme biimi

nedeniyle en kesit alannda azalma / zayflama olabilir. Bu
durumda hesaplarda kesitteki kaybn dlmesi yoluyla elde
edilen net en kesit alan dikkate alnr. t t L
b D
A
Fnet
Fnet =b tD t
53
18.09.2013
NetEnkesitAlan YapveDepremMhendisliialmaGrubu
1 2 3
a Fnet,1 =(b+a+a) t2 d t
e e
b Fnet =min Fnet,2 =(e+e+a+a) t3 d t
e b
a Fnet,3 =(e+a+a+ ) t2 d t
t 2
c d d c
1 2 3
a Fnet,1 =Fprofil 2 d t
e e
b Fnet =min Fnet,2 =Fprofil bt+(e+e) t3 d t
e

Fnet,3 =Fprofil b t+e t2 d t
a
c d d c t 2
Fprofil
54
18.09.2013
Enkesitler YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Kkveortabyklkteekmekuvvetietkisindeenkesitler
balant
dzlemi
simetrikbalant asimetrikbalant
dzlemliubuklar dzlemliubuklar
55
18.09.2013
Enkesitler YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Bykekmekuvvetietkisindeenkesitler
56
18.09.2013
DmNoktasBalantlar YapveDepremMhendisliialmaGrubu
57
18.09.2013
DmNoktasBalantlar YapveDepremMhendisliialmaGrubu
58
18.09.2013
Ekler YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Profil ve lamalarn standart boylar snrl olduundan uzun ekme

ubuklarnn (rn. kafes kiri alt balk ubuklar) tekili iin ek
yaplmas gerekir. ekme ubuklarnn ekleri tiptir:
Lamal ek (kaynakl veya bulonlu)
Enleme levhal ek (kaynakl)
Kt ek (kaynakl)
59
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
Basnubuklar TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Basnubuklar
Boyuna dorultuda basn kuvveti tayan ubuklara basn ubuklar denir.
Kolonlar, basn etkisindeki kafes kiri elemanlar basn ubuklarna rnek
olarak gsterilebilir. deal artlarda tam olarak arlk ekseninde tesir ettii
varsaylan eksenel kuvvet gerekte var olamaz. Kesit zorunun ok kk de olsa
belli bir d merkezilikle etki etmesi kanlmazdr. Bu d merkezilik ise ufak da
olsa bir eilme etkisi yaratr, ancak ideal ykleme kouluna yeterince
yaklalmsa bu etkiler ihmal edilir.
Basn ubuklarnn tama gcnn hesabnda burkulma olay esas olduundan
bir stabilite problemi sz konusudur ve burkulma yknn hesab nem arz
etmektedir.
Merkezi basn kuvveti etkisinde, malzemesi Hooke kanununa uyan, iki ucu
mafsall, prizmatik bir ubuk iin ideal eilme burkulmas yk ilk olarak 1757de
svireli matematiki Leonhard Euler tarafndan hesaplanmtr.
60
18.09.2013
Basnubuklar Y.Do.Dr.Cenkstnda
BurkulmaStabiliteDurumuKarakteristii YapveDepremMhendisliialmaGrubu
2EI
Euler burkulmayk: PKi 2 sK:burkulmaboyu
sK
P
labil
y,v P
PKi
z
PR idealelastik farkszdenge
y,v idealelastik nekilde.
elastoplastik
nekilde.
stabil
Mz
v0 v
61
18.09.2013
BasnubuklarnnHesab Y.Do.Dr.Cenkstnda
BurkulmaSaylarMetodu YapveDepremMhendisliialmaGrubu
TS 648 basnca alan ubuklarda basn gerilmesi kontrol iin iki

yntem verilmitir. Bunlardan birincisi burkulma saylar
metodudur. Burkulma saylar metodu ile hesapta basnca alan
ubuklarda her seferinde farkl bir basn emniyet gerilmesi
kullanlmaz. Bu metot sadece Fe 37 ve Fe 52 elikleri iin geerlidir.
P ,em
,em TS648izelge6ve7
F b ,em
P: ubuaetkiyenbasnkuvveti
F: ubuknetenkesitalan
: Burkulmakatsays(ubuunnarinliine()balolarakizelge6ve7denalnr
,em: ncelenenyklemevemalzemeyegreekmeemniyetgerilmesi
b,em: ncelenenyklemevemalzemeye grebasnemniyetgerilmesi
62
18.09.2013
BasnEmniyetGerilmesiMetodu YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Basn emniyet gerilmesi iin eitli teorik yaklamlarla kritik

gerilme hesaplanr ve elde edilen gerilmeler emniyet katsaylarna
blnr. Hesaplar srasnda dikkate alnan , ubuun maksimum
narinlik orandr. Narinliin 20den kk olduu ubuklar ok kavi
olduklarndan burkulma hesab yaplmaz, yani bunlar iin =1dir.
Ayrca TS 648e gre basn ubuklarnn narinlii hibir zaman 250
deerini amamaldr.
Euler hiperbol
P
b ,em Plastikkritikgerilme Elastikkritikgerilme
F
Basnemniyetgerilmesi

=20 = P
63
18.09.2013
BasnEmniyetGerilmesiMetodu YapveDepremMhendisliialmaGrubu
1 2
1 a 2 2E
P
2 P a
P b ,em
n
1 2E
P b ,em 2
n
20 n 1.67
3

20 P n 1.5 1.2 0.2
P P
P n 2.5
64
18.09.2013
BurkulmaBoyuveNarinlik YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Basnca alan ubuklarn mesnetlenme koullarna bal olarak farkl

burkulma boylar (sK) olabilir. Burkulma boyu, ubuun gerek boyunu (L),
burkulma katsays () ile arparak hesaplanr.
sK I
sK L i
i F
ubuk burkulmas enkesitin asal eksen dzlemlerinden birisine dik olarak
gerekleecektir, eer ubuun birbirine dik dzlemlerdeki snr artlar
(burkulma boylar) ayn ise ubuk zayf ekseni etrafnda burkulur. Bunun
nedeni zayf ekseninin atalet yar ap kk olduundan bu eksen
dzlemine dik burkulma durumu iin ubuk narinliinin yksek olmasdr.
Ancak ubuun birbirine dik dzlemlerdeki mesnetlenme durumlar
nedeniyle farkl burkulma boylar mevcutsa, her iki eksen dzlemine dik
burkulma durumu iin hesap yaparak elde edilen narinlik deerlerinden
byk olan dikkate alnr.
65
18.09.2013
BurkulmaKatsaylar() YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Teorikburkulmaboyukatsays 0.5 0.7 1.0 1.0 2.0 2.0

Tavsiyeedilenburkulmaboyu 0.65 0.8 1.2 1.0 2.1 2.0
katsays
Mesnetkoullar Dnmevetelemenlenmi
Dnmeserbestvetelemenlenmi
Dnmenlenmivetelemeserbest
Dnmevetelemeserbest
66
18.09.2013
Snflandrma YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Basnubuklarenkesitzelliklerivehesaplanmaesaslarnabal
olarakikianagrubaayrlr:
Tekparalvesreklibirleikparalardanoluanbasnubuklar
Paralararasndaaralkbulunanokparal basnubuklar
Tekparalbasnubuklarenkesitekilleri
67
18.09.2013
okParalBasnubuklar YapveDepremMhendisliialmaGrubu
e e
ki veya daha ok profilin birbirlerine
sreksiz / aralkl olarak balanmas ile
tekil edilen basn ubuklarna ok paral FG FG
basn ubuklar denir.
Statik fonksiyonu asndan ok paral
basn ubuklar ikiye ayrlr:
erevebalantlubuklar FD
Kafesbalantlubuklar
Avantajlar:
Hafifkonstrksiyon s1 s1
Yksekrijitlik
Kreatiffiligranakbirgrnm
Kesitlerarastesisatgeiiimkan
Dezavantajlar:
Montajmaliyeti h
Alangereksinimi
Korozyonaakokfazlayzeyalan Kafesbalant erevebalant
Uygulamaalanlar:Antenveelektrik
direkleri,rzgartrbinikuleleri b=(0.8~1.0)h
68
18.09.2013
69
18.09.2013
ereve balantl ubuklarda, balant elemanlar (ba levhalar), ubuu tekil eden
profillere bulonlu veya kaynakl bir ekilde rijit olarak balanr. Ba levhalar ile profiller
rijit bir ereve olutururlar. Ba levhalarnn ykseklii (b), h profil ykseklii olmak zere
b =(0.8 ~ 1.0)h olarak seilmesi uygundur. ereve balantl ubuklarda profiller, ubuk
ularnda ve en az uzunluklarnn 1/3 noktalarnda balanm olmaldr.
Kafes balantl ubuklarda ise, balant elemanlar (rg ubuklar) ubuu tekil eden
profillere basit (rijit olmayan) bulonlu veya kaynakl bir ekilde balanr. Balant levhalar
ile ubuk profiller bir kafes sistem olutururlar. rg ubuklar korniyerlerle veya bazen de
lama enkesitli elemanlarla tekil edilir. rg ubuklarnn profillere balants tek bulonla
yaplabilir. Ancak profil I kesitli ise en az iki bulon kullanlmaldr. rg ubuklar profillere
ke kaynak dikileriyle de balanabilir. Konstrktif kolaylk salamas asndan ve
profillerin rg ubuklarndan daha byk rijitlie sahip olmalarndan dolay ubuk
eksenlerinin bir noktada kesime prensibine uyulmayabilir. Diyagonal ubuklar mmkn
olduu kadar dar 45 eimle tekil edilmelidir ve iki taraftaki rg ubuklar ayn hizada ve
paralel olmaldr. Kafes balant tarznda da ubuk ularna ba levhalar konur.
70
18.09.2013
y y ok paral basn ubuklarnn enkesitleri farkl karakterlerde

asal eksenler gsterirler. ekilde ki enkesitte (xx) ekseni
x x x x ubuu tekil eden profil enkesitlerinin hepsini kesmektedir.
Bundan dolay (xx) eksenine malzemeli eksen denir. (yy)
y y ekseni ise ubuu tekil eden hibir profili kesmemektedir.
e e Bundan dolay (yy) eksenine malzemesiz eksen denir.
ubuun malzemeli eksene dik eilmesi srasnda paralar arasnda herhangi bir kayma
meydana gelmez. Dolaysyla malzemeli eksene dik burkulma srasnda yaplacak
burkulma hesab tek paral basn ubuklar ile ayndr.
Ancak ok paral basn ubuklarnda malzemesiz eksen etrafndaki eilme durumunda
paralar arasnda mesafe bulunduundan, kesme kuvvetinin etkisiyle deformasyonlar
meydana gelecektir ve bu kayma deformasyonlarnn kritik yk hesabnda mutlaka
dikkate alnmas gerekmektedir. Elemanlarn kayma deformasyonlarn hesaba katmak
kritik ykte ihmal edilemeyecek mertebede azalma meydana getirdiinden, malzemesiz
eksene dik burkulma durumunda farkl bir hesap yaplr.
TS 648de ok paral basn ubuklar hesap bakmndan gruba ayrlmtr:
I. Grup Basn ubuklar
II. Grup Basn ubuklar
III. Grup Basn ubuklar
71
18.09.2013
okParalBasnubuklar/I.Grup YapveDepremMhendisliialmaGrubu
I.GrupokParalBasnubuklar:Enkesitlerininasaleksenlerindenbirmalzemeli,dieri
malzemesizolanubuklardr.
1 y 1 1 y 1 1 y 1 1 y 1 1 y 1 1 y 1
x x x x x x x x x x x x
y y y y y y
e e e e e e e e e
m=2 m=3 m=4
y y
1 y1 1 y1
1 1
x x x x x x x x
e e e e
y y y y
m=2
72
18.09.2013
Malzemeli eksene (xx) dik burkulma tahkiki
I. Grup basn ubuklarn hesabnda malzemeli eksene (xx eksenine) dik burkulma
durumunda paralar arasnda kayma meydana gelmeyeceinden narinlik derecesi hesab
tek paral basn ubuklarndaki gibi yaplr.
skx P Ix n I1 x I
x x x x em ix 1 x i1 x
ix F F n F1 F1
skx: (xx) eksenine dik burkulmadaki burkulma boyu,
x: (xx) eksenine dik burkulmadaki narinlik,
P: ubua etkiyen merkezi basn kuvveti,
F: ubuun toplam enkesit alan
ix: ubuk enkesit alann (xx) eksenine gre atalet yarap
73
18.09.2013
Malzemesiz eksene (yy) dik burkulma tahkiki

I. Grup basn ubuklarn malzemesiz eksene (yy eksenine) dik burkulma durumunda ise
itibari narinlik derecesi (yi) hesaplanmaldr.
m 2 P
yi 2y 1 yi y yi em
2 F
sky: (yy) eksenine dik burkulmadaki burkulma boyu,
sky Iy y : (yy) eksenine dik burkulmadaki narinlik,
y iy P: ubua etkiyen merkezi basn kuvveti,
iy F F: ubuun toplam enkesit alan
iy : ubuk enkesit alann (yy) eksenine gre atalet yarap
ereve balantl ubuklarda i1,min: tek bir profil enkesit alannn minimum atalet yarap
s1 m: basn ubuunu tekil eden paralarn veya srekli
1 birleik paralardan oluup tek para gibi alan
i1,min s1:
gruplarn says
ba levhalarnn ubuk boyunca aral
Ayrcabalevhasaralnnuygunseilmesivebuamala1 iinaadakistsnrn
salanmasdazorunludur:
x x
50 1 x 50 1 50
2 2 2
74
18.09.2013
Malzemesiz eksene (yy) dik burkulma tahkiki
Kafes balantl ubuklarda
F d3
1
z FD s1 e2
Kafesbalantda1 iinbirstsnryoktur.
F: toplamenkesitalan
FD: birdiyagonalrgubuununenkesitalan
z: paraleldzlemlerdebulunankafesrgsistemlerininsays
d: diyagonalrgubuununsistemboyu
s1: kafesrgdmnoktalarnnubukdorultusundakiaral
e: ubukprofillerinineksenleriarasndakiuzaklktr
75
18.09.2013
okParalBasnubuklar/II.Grup YapveDepremMhendisliialmaGrubu
II.GrupokParalBasnubuklar:Kelemekonmuikikorniyerletekiledilenbasnubuklardr.
Bu ubuklarn sadece malzemeli eksene (xx eksenine) dik burkulma tahkiklerinin yaplmas yeterli
olur.
sk P x y c
x x x x em
ix F 1
sk: ubuun tayc sistem dzlemi iindeki
b
burkulma boyu ile bu dzleme dik
burkulma boylarnn aritmetik ortalamas y x
x : (xx) eksenine dik burkulmadaki narinlik,
P: ubua etkiyen merkezi basn kuvveti, x 0
F: ubuun toplam enkesit alan y s1
ix : ubuk enkesit alann (xx) eksenine 1
gre atalet yarap
Eit kollu korniyer durumunda: ix = i
i0 y
Farkl kollu korniyer durumunda: ix
1.15
s1 x
50 0
i1,min
76
18.09.2013
okParalBasnubuklar/III.Grup YapveDepremMhendisliialmaGrubu
III. Grup ok Paral Basn ubuklar: Enkesitlerinin asal eksenlerinin her ikisi de malzemesiz eksen olan
basn ubuklardr. Her iki eksene dik burkulma tahkikleri itibari narinlik dereceleriyle yaplr. Enkesitin
konstrktif zelliklerine bal olarak, enkesitin her iki asal eksenine paralel tekil edilen balant
elemanlarnn tamam ereve balant veya tamam kafes balant tarznda olabilecei gibi; bir asal
eksene paralel balantlar ereve tarznda iken dier asal eksene paralel olanlar kafes tarznda olabilir.
1 y
y y 1 y
1
x e x x x x e x x e x
1
y y
e e e
y e ey e
m=2 m=2 m=2 m=4
m=2 m=2 m=2 m=2
m' 2 P
xi 2x 1 x xi x xi em
2 F
m 2 P
yi 2y 1 y yi y yi em
2 F
77
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
DoluGvdeliKiriler TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Dolu gvdeli kiriler arlkl olarak eilmeye alan kirilerdir. Bu kiriler tayc sistem
ierisinde ana kiri, tali kiri, at a gibi ekillerde karmza kar. Hadde kirileri eklinde
tek profille tekil edilebildikleri gibi, kaynakl yapma kiriler eklinde de tekil edilebilirler.
Hadde kirileri:
Kaynakl yapma kiriler:
78
18.09.2013
DoluGvdeliKiriler Y.Do.Dr.Cenkstnda
HaddeKirileri YapveDepremMhendisliialmaGrubu
zellikle bina tr yaplarda kaynakl yapma kirilere kyasla dk atlye maliyeti nedeniyle
scak veya souk haddelenmi profiller tercih edilmektedir. En ok kullanlan profiller ift
simetrik I profillerdir. U profiller daha ok kenar kirilerinde ve at aklarnda kullanlr ve bu
profillerin burulmadan dolay dnmesini engellemek iin konstruktif nlemler alnmaldr.
Hadde profillerin enkesitlerinin yeterli olmamas durumunda bu profillerin balklarna

levhalar kaynaklanarak eilme mukavemetleri arttrlabilir. Ayrca byk kesme kuvveti
etkisindeki ksa kirilerde kayma mukavemeti gvdenin bir veya iki tarafna levha
kaynaklayarak arttrlabilir.
79
18.09.2013
KaynaklYapmaKiriler YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Kaynakl yapma kiriler hadde profillerinin yeterli veya ekonomik olmad durumlarda tercih edilir. Bu
kiriler tek ve ya ift simetrili veya tek veya ift gvdeli olarak tekil edilirler. Tek simetrili kiriler kreyn
kirilerinde sz konusudur. Kiriin byk burulma rijitlikli olmas isteniyorsa ift gvdeli veya sandk
kesitli kiriler sz konusudur. Bu tr kiriler daha ok kprlerde karmza kmaktadr.
Kaln balk levhalar kaynak ssn hzl bir ekilde ilettiklerinden ve yksek souma hzndan dolay
sertlemelere sebep olduklarndan balk levhalarnn kalnlklar snrlandrlmtr. Ayrca kaynak z
gerilmelerinden dolay ok eksenli gerilme durumu ortaya kmaktadr ve kalnlk ve malzeme kalitesi
arttka gevrek krlma tehlikesi de artmaktadr. Bu nedenle balk levhas kalnlklar Fe37 iin 50 mmyi ,
Fe 52 iin 30 mmyi amamaldr. Ayrca balk levhasnn genilii, kalnlnn 15 katndan fazla
olmamaldr.
Kaynakl yapma kirilerin n boyutlamasnda kiri ykseklii h, geilen aklk lye bal olarak u ekilde
dikkate alnabilir:
1 1
Kreyn kirileri: h l
7 12 1 1
h l
Bina tr yaplardaki normal kiriler:
15 25
1 1
Karayolu kpr kirileri: h l
20 30
80
18.09.2013
GerilmeTahkiki YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Dolu gvdeli kirilerin elastisite teorisine gre kesit, ek ve birleim hesaplar normal
gerilmelerin kiri yksekliince lineer dald kabulne dayanr.
ki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisinde normal gerilmelerin kesitte dalm:
N My M
x z z y
A Iy Iz
81
18.09.2013
GerilmeTahkiki YapveDepremMhendisliialmaGrubu
tg Vz Sy
xz
Iy t g
Vy Sz
xy
Iz t
82
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
ekme ve basn ubuklarndan oluan tayc sistemlere kafes kiri denir. ubuk eksenleri
ayn dzlemde olan kirilere dzlem kafes kiriler denir. ubuklarn birleim yerlerine dm
noktalar denir.
stbalk
diyagonal
Altbalk
83
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
KafesKiriler TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
Kafes kirilerde ubuk eksenleri dm noktalarnda, geometrik anlamda bir noktada

kesitirilerek ubuklara eksenel kuvvet gelmesi salanm olur.
Dm noktalarnn tekilinde ubuklarn birleimlerinin, kafes kiri teorisindeki srtnmesiz
mafsal kabulne uygun olmamasndan dolay meydana gelecek ikincil momentler ihmal
edilebilecek dzeydedir.
Byk aklk ve byk kiri ykseklii hallerinde kafes kiriler dolu gvdeli kirilere tercih
edilir. Yksek yaplarda yaklak olarak 15 mden byk aklk ve 1.5 mden byk kiri
ykseklii halinde dolu gvdeli kiriler ekonomik olmaz.
Dzlem kafes kiriler st ve alt balk ubuklar ile bunlarn arasnda bulunan rg
ubuklarndan oluur. Dey rg ubuklarna dikme, eik rg ubuklarna diyagonal denir.
84
18.09.2013
KafesKiriler Y.Do.Dr.Cenkstnda
eitliUygulamaAlanlar YapveDepremMhendisliialmaGrubu
85
18.09.2013
Sistemekilleri YapveDepremMhendisliialmaGrubu
a),b): Paralelbalkl
c),d): Trapez
e),f),g),h),i): gen
j),k): stbalparabolik
l): Altbalparabolik
86
18.09.2013
ParalelBalklKafesKiriler YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Yardmcrgubuklar
87
18.09.2013
ParalelBalklKafesKiriler YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Paralel balkl kafes kiriler yksek yaplarda ak, stabilite balants, rzgar kirii, dz atlarda ve ed
sistemi atlarda at makas ve deme ana kirii olarak, kprlerde de ana kiri ve yatay rzgar kirii
olarak kullanlr. Kullan yerine bal olarak rg ubuklarnn tekili farkl olur.
a) f) kafes kirileri basit kafes
kirilerdir, ubuklar birbirlerini
kesmez ve sistem statik adan
belirlidir. g) k) kirilerinde ise
ubuklar birbirine keser ve sistem
statik adan belirli veya belirsiz
olabilir.
a) kafes kirii ak grnmnden
dolay ok tercih edilen bir kafes
kiritir. Diyagonallerin alar 50 65
dir. Kolon akl ve ona bal
olarak sistem ykseklii arttka
dikmeler yerletirilir.
b) kafes kiriinde dikmeler rnein kpr enine kirilerinden dolay, c) kafes kiriinde dikmeler at ak
mesafelerinden dolay gerekir. ok byk aklklarda d)de olduu gibi yardmc kafes sistemler kullanlr.
Bunlar basn ubuklarnn burkulma boylarn azaltrlar.
88
18.09.2013
EkonomikSistemSeimi YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Sistem boyutlarnn ekonomik seiminde

sistem ykseklii hnn kolon ara mesafesi lye oran,
dm noktas ara mesafesi a,
diyagonaller ve alt balk arasndaki a ( 45 65)
etkilidir.
Sistemyksekliih Dmnoktasaramesafesia
BasitkirileriinSreklikirileriin atmakaslariinKprleriin
1.5m 3.5m10.0m
1 1 1 1
h l h l 2.0m
8 12 10 20 2.4m
3.0m
89
18.09.2013
ubukEnkesitler YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Tekgvdeli Dmnoktalevhasz iftgvdeli
Balkubuklar
rgubuklar
90
18.09.2013
ubuklarnBoyutlandrlmas YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Kafes kiri ubuklarnn boyutlandrlmasnda aadaki admlar izlenir:

Ykler belirlenir: Arlk, rzgar, kar, deprem v.b.
ubuk kuvvetleri hesaplanr: at kafes kirilerinde olduu gibi sabit ykler
tayan kafes kirilerin ubuk kuvvetleri Cremona, Ritter yntemleri veya
bilgisayar programlar ile, kpr ana kirii, kren kirii gibi hareketli yklerin
etkisindeki kafes kirilerin maksimum ubuk kuvvetleri de tesit izgilerinden
faydalanlarak veya bilgisayar programlar ile hesaplanr.
ubuk enkesit seimi ve boyutlama
emn
(Basn ubuklarnda her iki dorultuda burkulma boylarna dikkat
edilmelidir.)
91
18.09.2013
DmNoktalarTekili YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Dm noktalarndaki birleimlerin, genelde birleimlerle ilgili olarak renilen

kurallarla yaplr. Burada hesabn zellik gsteren yanlar vurgulanacaktr.
B A:Mahya
B:Mesnet
C:Balktakrknokta
A C C A
A, B, C tr balklarn sreksizlik gsterdii noktalar zel dm noktalar, dierleri
ise olaan dm noktalar olarak adlandrlr.
92
18.09.2013
Bulonlu DmNoktalar YapveDepremMhendisliialmaGrubu
OlaanDmNoktalar
Balk ubuu sreklidir, rg ubuklar balk ubuuna bayrak levhas ad
verilen dm noktas levhas aracl ile balanr.
rg ubuklarn bayrak levhasna balayan birleim arac (bulon) says
rg ubuu kuvvetine gre saptanr.
Balk ubuunu bayrak levhasna balayan bulon says ise, bu ubuun
dm noktasna her iki taraftan getirdii ubuk kuvvetlerinin farkna gre
hesaplanr. eitli ykleme durumlar gz nnden bulundurularak
Phesap 1.5 max Nsol max Nsa Nmax
alnmas gvenli olur
Balk ubuu srekli gittiinden, bayrak levhasnn ubuk eksenleri ile
yapt a 30 olduu srece bu levhada kontrol gereksizdir. Bayrak
levhas kalnl, btn dm noktalarnda eit olmak zere 8, 10, 12 veya
ok ender 14 mmdir. Bayrak levhalarnda ideal biim dikdrtgendir, en
azndan iki kenar birbirlerine paralel olmaldr. kntl ke
bulunmamaldr.
93
18.09.2013
Dm noktas izim admlar:

ubuklar eksenleriyle izilir. (malat kolayl asndan bulon delik
eksenleri bir noktada kesitirilir.)
ubuk kenar izgileri izilir, aralarnda 3 8 mm kalacak ekilde rg

ubuklar ular belirlenir.
Bulon aralklar minimuma yakn seilerek rg ubuklar yerletirilir ve
bayrak levhas boyutlanr.
Gerekli boyutlar yazlr.
94
18.09.2013
zelDmNoktalar
Bu noktalarda balk ubuklar da sreksiz olduklarndan, btn ubuklar bayrak
levhalarna aktardklar maksimum kuvvete gre balanrlar.
Mahya dm noktas:
Olaan dm noktasndan farkl olarak bayrak levhas kontrol edilir.
(N, T: Levhann bir taraftan dier tarafa aktard kuvvetlerin yatay ve dey
bileenleridir.)
95
18.09.2013
96
18.09.2013
Altbalkkrknoktalar
e hL
tL
97
18.09.2013
Mesnetdmnoktas
98
18.09.2013
KaynaklDmNoktalar YapveDepremMhendisliialmaGrubu
OlaanDmNoktalar
99
18.09.2013
100
18.09.2013
zelDmNoktalar
MahyaDmNoktas
MesnetDmNoktas
101
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
elikTaycSisteminRijitletirilmesi TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
elik endstri yaplar ve bina tr taplar kolon ve kirilerden oluurlar. Yaplarn yatay ykler
altnda stabilitesinin salanmas iin yeterli tama gc ve rijitlie sahip elemanlara
gereksinimi vardr. Yapya etkiyen yatay ykleri u ekilde snflandrabiliriz:
D yatay ykler: Rzgar ykleri, yer hareketleri, kren kirilerinden kaynaklanan ykler,
makinelerden kaynaklanan ykler, arpma, patlama ykleri, deprem ykleri.
yatay ykler: Basn etkisindeki yap elemanlarn veya enkesit paralarnn, eik
duruundan ve n eilmesinden kaynaklanan, etkileri geometrik ve fiziksel lineer olmayan
tayc sistem davrann arttrabilecek ykler.
Is etkileri: Statik adan belirsiz rijitletirme sistemlerinde zorlamalara neden olabilecek

ykler.
n germe: Rijitletirme sistemlerinde belirli bir ykleme durumu iin planl olarak
uygulanan, basn dayanm zayf ekme elemanlarnn devre d kalmas olasln azaltan
veya tamamen ortadan kaldran ykleme durumu.
102
18.09.2013
elikTaycSisteminRijitletirilmesi Y.Do.Dr.Cenkstnda
Sistemler YapveDepremMhendisliialmaGrubu
103
18.09.2013
aprazlarilerijitletirme YapveDepremMhendisliialmaGrubu
104
18.09.2013
Plaklarilerijitletirme YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Serbestoturanbetonarmeduvar ereveiindebetonarmeduvar
Har
ereveiindeburumagvenlii
salanmeliklevha
Betonlamantolanm ereveiindeymaduvar
elikereve (dkyatayykleriin)
105
18.09.2013
ekirdeklerilerijitletirme YapveDepremMhendisliialmaGrubu
106
18.09.2013
Endstriyaplar YapveDepremMhendisliialmaGrubu
erevesistemlerintemelformlar
Kolonvekirilerintekili
Temeleankastrekolonlarlatekiledilmisistemler
107
18.09.2013
Endstriyaplar Eninerijitletirme YapveDepremMhendisliialmaGrubu
elik endstri yaplar yaplarnda tek ve ok aklkl olarak tekil edilirler. Kolonsuz bir i hacim elde
etmek iin enine dorultuda ounlukla ereve sistemler seilir. Enine dorultuda rijitletirmede
genelde aprazlar, diyagonaller kullanlsa da, nadir de olsa temele ankastre, at kirilerine mafsall veya
moment aktaracak ekilde bal kolonlar seilebilir. Bu temele ankastre kolonlarla oluturulan sistemler
dier aprazlarla veya plak tr rijitletirmelerle oluturulan sistemlere gre daha az rijittir ve malzeme
asndan ekonomik deildir. Bu sistemlerin yerine ksa endstri yaplarnda at dzleminde boyuna
dorultuda aprazlar tekil edilerek yatay yklerin kalkan duvara aktarlmas mmkn olmaktadr.
108
18.09.2013
Endstriyaplar Boyunarijitletirme YapveDepremMhendisliialmaGrubu
elik endstri yaplar yaplarnn boyuna dorultuda rijitletirilmesinde genel olarak apraz duvarlar
kullanlr. at aprazlar kalkan duvarlara etkiyen rzgar yklerini boyuna dorultudaki duvarlara aktarr.
Bunun tesinde at aprazlar basn etkisindeki kalkan duvar kolon ve at makas st balklar stabilite
kuvvetlerini karlarlar. at aprazlarndan boyuna dorultuda duvarlara aktarlan kuvvetlerin tanmas
dey aprazlar, Kdiyagonaller ile salanr.
109
18.09.2013
Endstriyaplar YapveDepremMhendisliialmaGrubu
atstabilitebalar
Mahyaa atrts
Normalaklar
Damlalka
Duvarkaplama
Boyunaduvarstabilitebalar
Kalkanduvar Temel
Kalkanduvar
Yataykuak
kirii
110
18.09.2013
nretimligergiubuklar YapveDepremMhendisliialmaGrubu
111
18.09.2013
TaycSisteminRijitletirilmesi Y.Do.Dr.Cenkstnda
Uygulama BerlinOlimpiyatStad YapveDepremMhendisliialmaGrubu
112
18.09.2013
113
18.09.2013
114
18.09.2013
115
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
116
18.09.2013
Y.Do.Dr.Cenkstnda
okKatlelikYaplar TMimarlkFakltesi MimarlkBlm
117
18.09.2013
okKatlelikYaplar Y.Do.Dr.Cenkstnda
SistemTipleri YapveDepremMhendisliialmaGrubu
KATADED
SSTEMTPLER 102030405060708090100110120130
Rijitereve
aprazlereve
artmalkafeskirilisistem
Dmerkezaprazlereve
Rijitveaprazlereve
kombinasyonu
Dengevekuakkafeskirilisistem
Tpsistem
Kafestpsistem
Demettpsistem
elikkaterevelikompozit
ereve
118
18.09.2013
Rijitereveler YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Rijit erevelerde kolon ve kiriler birbirlerine moment

aktaracak ekilde balanmtr. Bu tr sistemler 20 kattan
yksek yaplar iin efektif deildir.
Lever House, New York, USA, 1952
119
18.09.2013
aprazlereveler YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Empire State Building, New York, USA, 1931
120
18.09.2013
artmalkafeskirilisistem YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Staybridge Suites, Chicago, USA, 2008
121
18.09.2013
Dmerkezaprazlereveler YapveDepremMhendisliialmaGrubu
122
18.09.2013
Dengevekuakkafeskirilisistem YapveDepremMhendisliialmaGrubu
First Wisconsin Center, Milwaukee,

USA, 1974
123
18.09.2013
Tpsistem YapveDepremMhendisliialmaGrubu
DeWittChestnut Apartment Building, Chicago, USA, 1965
124
18.09.2013
Kafestpsistem YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Citigroup Center, New York, USA, 1977
125
18.09.2013
Kafestpsistem YapveDepremMhendisliialmaGrubu
Bank of China Tower, Hong Kong, China, 1990 John Hancock Center, Chicago, USA, 1969
126
18.09.2013
Demettpsistem YapveDepremMhendisliialmaGrubu
The Sears Tower, Chicago, USA, 1974
127

Celiksunum

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Celiksunum

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

18.09.

Dayanm ve stabilite tahkikleri iin ykler, TS 498'den alnmaldr. Bu

Genel olarak gerilmeler ve mesnet reaksiyonlar, her ykleme iin

Akma Snr ekmeEmniyet KaymaEmniyet

Perinli birleimler gnmz modern elik yaplarnda artk

Bulon Gmmebalklbulon Bulon Gmme

PerinveBulon EmniyetGerilmeleri Y.Do.Dr.Cenkstnda

Perin Uygun Bulon KabaBulon

P1: Birbulon veyaperinegelenyk

Kaynak, malzemelerin s ve/veya basn

Basn kaynaklarnn modern elik yaplarda

Dikitrleri Gsterim Sembol

I Dikii V Dikii Y Dikii X Dikii U Dikii

6a 150a( S 235,S 355)

Dikieidi DikiNitelii Gerilme Fe 37 Fe 52

ift YarmYKe Muayene

Muayene Basn veeilme

ekme ubuklarnda, ubuun balanma ya da eklenme biimi

Profil ve lamalarn standart boylar snrl olduundan uzun ekme

Lamal ek (kaynakl veya bulonlu)

Enleme levhal ek (kaynakl)

TS 648 basnca alan ubuklarda basn gerilmesi kontrol iin iki

Basn emniyet gerilmesi iin eitli teorik yaklamlarla kritik

Basnca alan ubuklarn mesnetlenme koullarna bal olarak farkl

Teorikburkulmaboyukatsays 0.5 0.7 1.0 1.0 2.0 2.0

y y ok paral basn ubuklarnn enkesitleri farkl karakterlerde

Malzemeli eksene (xx) dik burkulma tahkiki

Malzemesiz eksene (yy) dik burkulma tahkiki

Malzemesiz eksene (yy) dik burkulma tahkiki

Kafes balantl ubuklarda

Kaynakl yapma kiriler:

Hadde profillerin enkesitlerinin yeterli olmamas durumunda bu profillerin balklarna

ki eksenli eilme ve eksenel kuvvet etkisinde normal gerilmelerin kesitte dalm:

Kafes kirilerde ubuk eksenleri dm noktalarnda, geometrik anlamda bir noktada

Sistem boyutlarnn ekonomik seiminde

Tekgvdeli Dmnoktalevhasz iftgvdeli

Kafes kiri ubuklarnn boyutlandrlmasnda aadaki admlar izlenir:

Dm noktalarndaki birleimlerin, genelde birleimlerle ilgili olarak renilen

Dm noktas izim admlar:

ubuk kenar izgileri izilir, aralarnda 3 8 mm kalacak ekilde rg

Is etkileri: Statik adan belirsiz rijitletirme sistemlerinde zorlamalara neden olabilecek

Rijit erevelerde kolon ve kiriler birbirlerine moment

Lever House, New York, USA, 1952

Empire State Building, New York, USA, 1931

Staybridge Suites, Chicago, USA, 2008

First Wisconsin Center, Milwaukee,

DeWittChestnut Apartment Building, Chicago, USA, 1965

Citigroup Center, New York, USA, 1977

The Sears Tower, Chicago, USA, 1974

You might also like