BiZANS

uPARAToRLuu
TARIHI
-'o

$0]' DEJR
(r20r - r40r)
ta AAa a l^a t

0smanl Trk - Bizans Miinasebetleri

Prof. Dr. erif BATAV

ANKARA
1989
 ISBN 975-456-024_2
ort"t Kiiltiiriin Aratrma Enstits
1989

Yaynlayan : Trk Kltrn 'Aratrma

Enstits
l-7. Sokak 38, 06 490 Bahelievler
- An}ara
Tel : 2l3 3 00 - 23 4t 35
Dizilip basld yer Ankara
niversitesi Basmevi
Ankara _ 1989
 xonxr,rn

Nsz I - XvI.
SANSU,uN crni ALINMASI VE VIII. ,irlr,N
upanaroRruu oin.rvr DENEMF'Ln 1io _ 282).
' iya Edilen imparatrluun iine Dt Kriz l-l0' _ II. And_
ronikos'un Hdkimiyeti Devri l0-l6. - osmanl Devletinin Kuruluu
17_24. - i Savalar Devri (132l_1325) 2445. _ III. Andronikos,un
HAkimiyeti Devri (1328-1341) 2B-4s. - vI. Ioannes Kantakuzenos
Devri (1347-1355) 48-61.
oSMANLILARIN AVRUPA'YA GEMELERi VE MPA_
RAToRLUuN CAN EKiMESi 1s+_sg) 6l_67.
V. Ioannes'in Bat Seyahati ve Mezhep Deitirmesi (1369_1370)
67_70. _ osmanl'larn Balkanlar'daki Fetihleri ve Bunun Bizans,taki
Akisleri 70-78. - Kosova Meydan Muharebesi (13g9) 7g_g0.
yrLDrRrM BAYEZiD DEVRI (1389_1403) 80_101.
II. Manuel'in HAkimiyeti Devri (l3}l-1425). Timur Vak,asr ve
Ankara Muharebesi (1402) 91-101. _ osmanlr imparatorluunun
Siyasi Buhran ve Bizans'n Canlanmas (1402-142l) t0l_105.
OSMANLI i,p,q,ReroRLUUNUN YENIDEN CANLAN_
MASr VE BIZANS'rN SON MUKAVEMETi (1421_1448) 105_108
Paleolaog'larn Mukavemet Denemesi 108-109. _ II. Sultan Murad,
n Baarl Taarruzlar t09_1l0. - stanbul'un Muvakkat Durumu
1l0_l1l. _ Floransa ittihad (1437_1439) 1l1_113. _ istanbul ttihad
1|3_114. _ Bizans mparatorluunda Anari ve i Harp I14-i16.
varna Meydan Muharebesi (1444) 116-120. - II. Kosova Muharebesi
-
(1448) |20-122' _ Fatih Sultan Mehmed ve Bizans'rn
k (1448_
1453) 122-128. - Son Taaruuz tZB-132.

III
 Nsz*
Bu gn, ilim leminde Bizans mparatorluu ad altnda tannan
ve bin yldan fazla sren uzun mrl devlet, aslnd.a bir Dou Roma
imparatorluudur. Nitekim, Bizansllar kendi devletlerinin ad ola_
rak bunu hi kullanmam Ve mparatorluun adna ,,Roma Dev-
leti" ve kendilerine de "Romallar" demilerdir. Dou Roma c.evle-
tinin balac 330 yldr ve Bizans adr, modern devirde bu devle_
tin tarihi aratrlmaa balad Zaman' Bat ilim Aleminde kullanl-
maa balamtr. Zira,bu yeni devletin merkezi olarak seilen yerde,
MilAddan nceki yzyllarda B2zantium adna bir ehrin bulunma-
srndan kaynaklanir. l. ve 2. yzyllarda, Doudaki fetihlerden
sonra ok byyen ve hudutlar arr derecede genileyen Roma
mparatorluunun dou arazisi, ok uzak|ara kada"r eriiyordu, Ayru
?amanda Mrsrr, Suriye ve Anadolu gibi eski medeniyeierin bejigi
olan bu. sahalar, imparatorlukta her bakmdan ar basmaa bala-
mt. stelik bu lkeler, merkez Roma'dan ok uzakta bilunduk-
larrndan idare edilmeleri glkle karlayordu. Bu yzden 2. ve
3. yzyllarda mparatorlar artk, Roma'da oturmuyoriard ve m-
paratorluk iin yeni bir merkez aranyordu. mparator Btytk Kon_
sa'ntin, stanbul'un bulunduu sahay mparatorluk merkezi olmak
bakmndan ok uyun bulduundan burada ina ettirdii yeni
baehrinin 330 ylnda aln yapyor ve eski merkez Roma terke_
dildiinden gittike ihmale uruyordu.
Merkezi douya nakledilen devletin ordusu ve idare tarz Roma'
l, dili ve kltr LAtindi. Bu yeni muhitte ise, oktan beri burada
yerlemi bulunan Yunan di]i ve klttr ile dounun saray, de,let
grenei ve terifat bunlara eklenecekti. Ayrca, 4' yizylda devletin
dinleri arasnda serbest braLlan Hristiyanlk ta kuwetlenince, gele-
cekteki Bizans toplumunu oJuturan unsurlar tamamlanm olor_
* Burada yayladrrz aratfma, hazrlanmakta
olan ayn isimdeki kitabn
bir ksndr.
du. Bu suretle Eski Roma mparatorluundan ok farkl ve yeni co-
raf artlarn belirledii temeller zerinde gelien mparatorlukta,
daha 6. yzyln sonunda Ltince tamamiyle unutuluyor Ve onun
yerini Yunan dili ve kltr alyordu.
Bundan sonraki yzyllarda bu yeni devletin en mhim prob-
lemleri arasrnda, devletin resmi dini haline gelen Hristiyanlk iincle
bagsteren itikat mnakaalar ile devleti d dmanlara karr sa-
vunmak en byk yeri alyordu. mparatorlu]< bu tarihten onra,
hayatnn sonuna kadar hudutlarn savunabilmek iin btn kuv-
vetlerini harcamaa mecbur olmutur. 4' yizytda dou hudutlar
Sasanilerin tehdidi altndadr ve bu hl slAmiyetin gelimesi ile Sa-
sani devletinin sona ermesine kadar srer. 4. ve 5. yzyIlarda Kuzey-
de ve Batr'da Cerman ve Trk kavimleri, bunlarn arkasndan da
slavlar ortaya ckarlar. Trk kavimleri ile slavlar, bundan sonraki
yzyllarda mparatorluu en fazla megul eden ve varln tehdit
eden dmanlarn banda gelirler.
Hristiyanln kuwetlenerek yaylmaa balad 4. yzylclan
sonra, iine dt byk mezhep kavgalarr ve bunun sonunda LA-
tin Kilisesi ile ortaya i<an ihtilAflar, mparatorluu iericlen kemiren
balca meselelerdendir. 6. ve 7 ' yizyllarda Balkanlarda ve hlya,
da byk arazi kaybna urayan ve Anadolu'da slAmiyetin hcun-
lar neticesinde hudutlar ok daralan imparatorluk, sadece Anadolu
ile Yunanistan'daki arazisini koruyabiliyor ve bu suretle gerek Bi_
zans devleti hiline geliyordu. Bundan byle ortodoks mezhebi ile
Yunan dili ve kltr, mparatorluun iki temel unsuru hAline gelir
ve bu vasfr mparatorluk hayatnn sonuna kadar srdrr. Msrr,
Sue ve Filistin'i slmlara kaptran, Italya'da Cermenlerin ve
Balkan'larda slavlarn yerletii arazisini kaybeden devlet, baehri_
nin nne kadar gelen Araplar glkle geri pskrtr.
7..ve B. yzyIlarda Arap istilAs, slav akrnlan ve ieride patlak
veren konoklazm nrcadeleleri yznden ok buhranl bir dnem
yaayan mparatorluk, 9. yzylrn sonundan balamak zere topar-
lanmaya balar ve 10. yzylda slm Aleminin zaafa uramasr ve i
ihtilAflara dmesini de frsat bile'ek karr taarruza geen Bizans,
lJzur Zamandan beri ilk defa arazisini geniletir, 11. yzylda parlak
dejrlerinden birini yaar. Fakat, bu yzyln ikinci yarsrda dou-
da Trk kavimleri, batda Normanlar mparatorluu tehdide balar.
l l. yzyln ikinci yarsnda idaredeki beceriksizlik ve buna paralel

VI
olarak mali ve askeri durumurun sarsrlmasl zerine, 12. yzyln so_
nuna doru sr'atle kme alimetleri gsterir ve |204 de IV. Hal
seferi dzenleyen IIristiyan ordularrnrn hcumlarr sorrunda para|a'
nr. mparatorluk arazisinir byk bir ksml Lxtinler arasnda bl-
lr ve Grek halklnn bir ksm Bat Anadolu'ya snr ve merkezi
znik olmak zere geirdii 57 yllk srgn hayatndan sonra, bae_
hir stanbul'da kurulan LAtin mparatorluunun zaiflemesi ve znik
imparatorlarnn dirayctli idareleri sayesinde, 1261 de eski baehrini
alarak orada yerleir. LAkin, bundan sonra yeni bir hayata balayn
mparatorluk, eski parlak devirlerin bir glgesinden ibarettir. Mali-
yesi, ordusu bozulmu, yeni ve kuvvetli d dmanlarla evrilmi
bulunduundan, bu yeni artlarn mcadele dolu hayatna dayana'
mayarak sonunda Trkler tarafinda ortadan kaldrlr.

Burada yazdklarrmz, lzun zamandan beri hazrlamakta ol_

duumuz Bizans mparatorluu Tarihi'nin bir blmnn son krs_
mdr. Tafsilta girneden, ana hatlarrnda Bizans Tarihi ve ona Pa_
ralel olarak osnranl Tarihi olaylar krsaca anlatrlmaktadr. Bu ara-
trmamz dahi, Trk _ Bizans mnasebetlerinin ne kadar srkr ve nem]i
olduunu gstermee yeterlidir SanrIrZ.
Ancak, rsrarla belirtelim ki Trk _ Bizans mnasebetleri bunda-
ibaret deildir. Hi phesiz, Trk Aleminin en parlak ve cihanii_
mul de,lcti' Osmanl mparatorluudur; bu scbeple de Trkiye'de
enfaz|a bilinmek istener ve alka duyulan devri budur. Aslnda Ana-
dolu, Trkl sinesincle toplayan bir beik olmu Ve onu dalmaktan
korumutur. nk, Asya'dan Batr'ya doru ilerleyen Trk g
dalgalar, Aral gln ve Maverannehri getikten sollla, Hazar de'
nizi yznden iki byk kola ayrrlmak zorunda kalmrtr. Hazat de-
nizi, Eski Anayurtlarndan koparak Bat'ya doru ilerleyen Trk mil-
Ietini ikiye ayrran en byk engeldir. Daha MilAd'n ilk yz yllarn-
dan balamak zere, Hazar denizinin kuzeyine ynelen Trk gleri,
Gney Rusya bozkrlarn ve Balkan yaylalarn aarak Karpat da-
larna ve Macar ovasrna kadar erimi ve bu ok geni coraf sahalar
iinde dalarak kaybolmutur. Gneye ynelen Trk dalgalarr ise,
bir taraftan iran'a ve Irak yarrmadasna, dier taraftan da Anadolu-
ya girmitir. Anadolu'ya giren Trk kavimleri, solsuzluk iinde dal-
mak tchlikesine rramazlar.

VII
 Awupaida grlen ilk Trk kavmi Hunlardr.
mandan beri Bat Asya'da yaayan rani kavim..i'
nce, uzun za-
.a.i-iyetine son
y'|'I'! 4' y',zyln sonunda Avrupa'ya giren ve orada ilk Trk dev_
letini kuran Hunlarn- hAkimiyeti ur.rt yiz
yl ,r*.rir. ramen,
BYK KAVMLER G';. r.n.p olmu, Antik dnyann o
zamanki etnik statstnt alttist etmi, Cermen
kavimlerini bi,r daha
birleememek zere datm, her iki h.om.
I;;r;;r;;;'.,nu alml.
lalt etmi ve Avrupa'yr biyk bir tehlikeden ancak Attila,nn 453
deki lm kurtarmtr

Hunlarrn hemen arkasrndan ,erleyen ve Hunrardan

sadece d'-
_yut.rr,
l^erinin lehe fark ile ayrlan, yereik hayata Juru ou,
ogur _ Trk kavimleri,' Iiun devietine son veriyor (463-465), onun
artrklarr zerinde yerleiyor Ve onun byk j,.r"tra..,
dalanarak_yeni siyasi bir birlik meydana g.;.iyo.
de fay-
rr. ,,nriur,, ad bu
karrmn bir neticesi oluyor. Bu yeni devlet
Rizans ile sk mnasebet-
lere giriiyor, bu blgedeki bttn Trk
boyla.rr, .t.ufiru topryo.,
daha sonra kururacak oran Tuna ve vorga
devretrerinin temeri bu su-
retle atlyor. Fakat, onlarr takiben 6. yzyln
banda Kuzey Kaf-
kasya'ya giren SABRLBR, daha kuwetli
ve deha iyi organize edil-
mi bir devlet kuruyorlar. O devrin en buyk
devleti arasrnda d:s"_ oluturuyor, her iki
i;;;;ji,'.;s gibi iki
tarafln ittifalana ihtiya
duyduklar ve l00 bin kiilik bir'ordu
rkarabilen, ..rrrr"..i. makine-
gelimi harp tekniine sahip bir devlet
11 T'l"n,
Gk-Trk hkimiyetinden kaan ivenran,r"
iken, 55B de
tois"y" gir.r". uii-
tn bu sahayr istila- tmesi ile yeni ve daha
';i *r nden
byk topluluk
meydana geliyor. LAkin, kendilerini takibeden
Grk_Ttirklerin
kamak zorunda kalan Avar]ar,
ok sayda Trk boyun,, u".rn.....,_
de srkleyerek bu gnki Maca, orrurrrm
yerleiyorlar.
Avarlarn uzaklamasndan sonra, Kafkas dalaryla
rma arasnda :uzanan Tuna r_
ok geni sahada dank orr. yaayan b-
yeniden toparlanyor, ,,BY< ;UL;R
lr*_Irt boylar
'L,,Il'--n kuruyor ve bu dev]etin merkezi Krm yarrmadasnda
DEV-
lunuyordu' Fakat, 7.-yrtzyln banda, Hazar bu_
denizi . ar". denizi,
Volga ve Don rmaklan a.usrrda, Btytik Gktrk
devletinin Bat,_
daki devamr saylan HAZAR r,vi,r,"i"_k;;;].J''r.rir.,
yanm yzyllk mrnn ardrndan Byk
Bulg", D.'i;;i;;;a eriyor;
Bulgar devletini oluturan Ttrk kavimlerinden
bir krsm Hazar dev-
letine tibi oluyor, Hazar devletini tarrmak
krsm lkeyi terkederek Aa rrru
rt"-"y* JtyiiJsaydaki
,urusnda TUNA BULGAR
vIIr
DEVLET'ni kuruyor, dier bir kitle de kuzeye giderek, Mool is-
tilAsna kadar hkimiyetini srdren VOLGA BULGAR DEVLE-
T'ni kuruyor.
400 yldan fazla mry|e Haza devleti, Hazar denizi ile Volga-
Don geni esas olmak zere Kuzey Kafkasya'da hkm sryor,
devrin Bizans mparatorluu ve slm lemi ile ok srkr aske , siyasi
ve iktisadl mnasebctler srdryor. En kuwetli olduu 9._10. yz-
yllarda, Avrupa'nn bu blgesinde gl ordularl, salam maliyesi
ve her eyden nce ok youn transit ticareti ile, zamanrnrn en kuwetli
ve sayn bir devleti hAline geliyor.
55B de Kafkasya'yr terkederek Bat'ya doru ilerleyen AVARLAR,
bu gnki Macar ovasrnda yerleiyor, Bizans mparatorluu, Cermen
kavimleri ve islavlarla srdrd mcadelelerden Sonra, blgede
huzur ve refah salayan ve 250 yl mrl zengin bir devlet hAline
geliyor ve bu devlete, bir taraftan Tuna Bulgar devletinin ok kuwet-
lenmesi, dier taraftan Btyk Charles'n B. yzyl sonunda giritii
sistemli seferler son veriyor. Gney slavlarnr kle olarak kullanan ve
hudut savunmalarrna yerletiren, drya tarihinde ilk defa btn G-
ney Islavlarrn bir devlet idaresinde hirletiren Avar devleti, blgcde
arkasrnda byk siyasi bir boluk braiyordu.

7. yizyln sonunda Aa Tuna sahasrnda kurulan TUNA

BULGAR DEVLETI, Bizans, Franklar ve Avarlar'la giritii sk
siyasi, askeri ve iktisadi mnasebetlerden sonfa, Dou Avrupa'nn en
hareketli ticaret merkezi hAline geliyor ve rakip bir devlet olarak za-
man zaman Bizans'r tehdit ediyor. Byk saydaki slav kitleleri
zerinde hkm sren Trk _ Bulgar zmresi, l50 yl sonra Trkl-
n kaybediyor, nce Hristiyan oluyor ve arkasrndan Islavlayor.
Fakat Bulgar devletine kuvrretli bir ordu nizam, iyi ileyen bir devlet
tekilAt ile adln brakarak tarihe karryor.
Hazat imparatorluunun 9. yzylda geirdii siyasi buhran Stra-
sndaki sarsrntdan faydalanarak o zamana kadar Hazat hAkimiyeti
altnda yaayan Macarlar istiklAllerini kazanyorlar ; Finnugor kavim_
leri arasnda dnya tarihinde ilk defa siyasl bir varlk gstererek, Trk
kavimleri ile beraber yaamanrn neticesi olarak muharip ve tekilAt
bir toplum hAline geliyor. Devrin hem Bizans ve hem de slm kay-
naklar tarafindan bir Trk kavmi saylyor ve 9. yzylrn sonunda do-
udan ilerleyen kuwetli Peenek kavminin tazyl altnda Don ve
Dinyeper sahasndaki yerlerini terk ile bu gnk Macar ovasna gi-

IX
 derek yerleiyor ve. bu yeni
evrede, trpkr_ mharip Trk kavimleri gibi,
lrkim tabaka vc siyasi ni'am .r.-uyu
kabiliyeili u" .,.rrr. olduunu
ispat ediyor. r

Tlzun zaman..Ural ve Volga rmaklarr arasrnda oturar

sonra Volga rmanr geerek orr"t, ve daha
boyunda y..i;;, ; zak d'enizi
ile Karadeniz sahillerinn b.c< a.im
durumuna ykselen Peenek-
ler' 9' yizylrn sonuna.doru Dou
Avrupa'nrn en mthim siyasi fak_
tori hAline gelmilerdir. P..r.i.rin
tehdit etmeleri zerine, aralarnda
iura, d;;-d";u ticaretini
Bu yzden 860 da Hazarlarla, r.i"r...t" kanlmaz bir hAl alr.
atmalar
ou.,
Uzlar (ouzlar) onluru .rr ";r;;;;t!-ur,
anlama meydana
1lu:,"qu
Uzun sren mcadelele.'d.l'9"l, Peenekler,91. gelir.
BB9 da Volga rmarnn
batuna gemek zorunda kalrlar. Iiu
mtcadeleler Hazar devletini
zaifletir ve Peenekl.-."'Po" ve Dinyeper_arasndak
meleri de, Hazar kaanlnn r, y,..a..;
i aruziyiele geir-
rra.;-y.i..ij, ,orru .r-
mesi neticesini dourur.
Bu tarihten A.vrupa,nn bata gelen siyasi iktidarn
oluturan '"3 P*"ybu
PBENEKLER, brlg'ede ikiyz yldan fazla Bizans
paratorlru, Bulgarlar ve Rus]arlJ m-
Mu.ururr,, rk;;k;dikleri ve
itibar ettikleri bir kudret vasfnr korurlar.
Bizans ""
"r;;;J;;unu
uktran ve baehrini lmle tehdit ok
eden Peenekler sonunda, Bizans
rmparatorluunun hazrlad bir komploya'kurban
t09l de Meri rma kysnda Bizans'n'mttefiki grJ.r."zg Nisan
rakip Trk kavmi Kurnandanlarla giritikleri ;;; bytik ve
muharebe sonunda
siyaset sahnesind.en tamamiyle silinen
Peienekler, r, o-Jyiur, ,orru
Bizans' Macaristan ve Bu ginkii Romanya
ve Bulgaristan gibi dier
Balkan lkelerine dalm4, byk bir
blm Bizans ordusuna aln_
m,. Hristiyanl kabul etmeleri icabetmi
varlklarn kaybetmilerdir. '- *_rgu"*or
' ve arkasndan kavmi

Byk ouz kavmi ailesinin kalabalk bir kolu olan GUZ-

(U'()lar, dah19. yzyln sonunda ok Volga rmanrn dousunda hare_
kete geer ve Hazarlarla anlaarak keniilerinin
batrsrnda oturan Pe_
eneklere karr mcadeleye balar (860). Bu mcadeleler
Peenekler Volga rmani ge...k sonunda
u,r'ya ilerlemek zorunda kalrlar.
Fakat,
1z'lar doudan izleyen Kumanlarn basks urt*.u, orlu.
defa ll' yzyrln.ortasncla Aa Tuna havalisine
9:^P:
l064 de btlttn Balkanlar istilA eden bu'Ciuzlar, eriirler.
bir taraftan Macaris-
tan'a grer dier taraftan da byk sayda
bir kollar Selnik,e kadar
ilerler' Devrin en tanrnm Bizans tarihilerine
s*., Ji"rn l064
x
deki gleri, gerek bir I(avimler lrareketi hlini alryor ve 600
bin kii
kadai tutan, io". ocuk mal ve mlkleri ile birarada Tuna rmaln
Dou Avrupa lkeleri korkun
|etiklerind.,-Birur' halk ve btn
ir teh1ike ile burun buruna gelmi bulunuyordu. Bizans yneticileri-
nin byk gayretleri sonunda Ouzlar krsrm 'ksrm ayrarak deiik
zaman, Av-
blgelere ye-rletirdikleri ve orduya ayrrarak dattklar
,rr?,rrrr, il,, bag.rirde inanlm az hit mucizenin gerekletirildii
dtntlyordu.
Avrupa'nrn dousunda grlen en son ve belki de en byk
Trk
dalgasn kuueN,AR oluturmulardr' Bat
Rus, Bizans ve kaynak_
kabile -
arirrda deiik isimler altnda kaydedi1en Kumanlarn byk bir
ler birlii o'iuturduklarr anlallryor. Rus kaynaklarr Kumanlara
Polo'ets,

Yunan"ve LAtin kaynaklar'Ko,manos - Cunans, Macarlar Kur e A|'

manlar Falbenadrn verirler. Bu isinrler aynl zamanda asrl Kumanlarn
antropolojik yaprlarna da uymaktadr. Zira, bu husustaki tasvirlerde
Kumanlarn Sarln, mai gzl, solg-n benizli ve yakkl insanlar
olduklar kaydedilir.
Bu gnki bilgilerimize gre, 5' _ 7 ' yzyllarda Arnur rrma
boy-
bulunan ve Moolistan'n
larnda, Uyg,r, medeniyeti 'Kun evresine clahil
bu blgesinJ" yuuyur, adnd'a bir kabile vard. Sonralari bam-
r. g"., il., kabile 1017 tarihird.e, bu gnk Manury'a'da ya-
",
uyu, Kiuy kavminin basksr altnda
batya doru ilerlemek zorurda
Krman-
i.uar. r, sralarda kuvvetli bir kabileler birlii h1line gelen
larn bir ksmr Hazar dezinin gneyine giriyor, dier bir kolu
1050
byk kavimler karmr
sralarnda Avrupa',da grlerek bu blgede
hareketinesebepot,yo",d,.30ylgibiksabirzamandabyleok
yaayan
byk mesafelei alan bu kavim, nce Karadenizin kuzeyinde
da}a da
a;;iu, ve Peereklerin dou kabilelerini bnyesine alarak a1an Ku-
kuwetlenme<te ai. Bu surJtle nemli siyas bir g
hAlini
ve buradan Hazar'
manlar, bu tarihten sonra til boyunda yerlemi
ve bu
lara karr hcuma geerek onlarin Harezm ile olan ticaretini
bttgenin gney ile o"lan rnnasebetlerini kesmilerdir'
Bundan sorraki
Kumanlar, Rus tarilinir aklrncla en n
ikiy"t, yr uukr, .zamada
,uf'ru y., alrlar. i ihtilaflara den Rrs. prensliklerinin kavgalarrna
kar-vebyleceDouAvrupatarihininbuyresindeyenibirde-
,vi, aI*rtr' bundan Jor.u, balgenin istep mntkasl hAkimiyeti u-
rur,da, Ruslarla Trkler arasrnda byk bir mcadele balam
ve
bu mcad.ele Mool istilsna kadar belirli aralklarla iki tarafln
ba_

arrlarr ve kaypla"r ile srp

gitmitir' Sonuncl.a,.kalabalk Y''-Tji"
ili, .i" oluturan Ruslar sti.in gelirler. Halbuki, bu devide Ku_

XI
 manlarln dostluunu ve ittifakn
kazanabilmek maksadiyle Rus
Knazlarr, Kumai Hanlarnn irr"rrl"
evlenmei byk bir mazha_
riyet saymrlardr.
Bizans mparatorluu ile ilk temaslar
l07B de olmu ve bu te-
mas]ar btn l l ' ve 12' yzyl|arau
gat mittefik
lrei"'il zaman
da dman olarak srmtr. Arad"an
birhaiat'u.a*."'"".ku,iaybede-ail"ff 'l,s"
gelen yeni katlmalarla
i,;1TTlr,',*}:xlj
ok iuvvetler-i, r, y""l i.i'rr-rre<_
LAR'n ok kuvetli.olmalu.rru .ug-.r, gatda
ta devam etmi ve Kr-";
;;;yaamak-
.Kpak uar, uriJGney_Rusya isteplerinde
rafi bir isim olarak v.r.-tr. u.urirtar.,dur'u*i co-
Asya'da Talas ve i"!"rna Ve
, ,r,,u.ur'., k;;;;";;"r-
da yay|an Kuman. Kpaklar, bir alan_
kim unsuru olmakta
- '*;"T:
og'o istilAsna L;;;;;;fu.nin hA-
9.lj-
muIar, Romanya'd a_ dvlet te<nae
-v"
"r-.r"ai.' il;';;#;;i] .o* u-
.i"" i"i*., o.o.rr"in ku_
}j'":dl byk Rayl_ar o-u, gr"* imparatorluunda en st mev-
kilere kadar ykselmile
+.'y"ryrJu nrgu, hkmdar hanedanlar
bunlardan olumutur. 'giiMooi rtarrrau, kaan
Maca,ristan'a snmr ve orda ok sayda Kuman
daha sonra orduda ve dev_let idaresinde
nemli yerlere geImilerdir.
' Buraya kadar saydmz btn
' Anadolu'da
. bu Ttrk kavimleri, sayca belki
de yerleenJrde.,
safeler arasrnda dalm, devaml
ot a",, "ri; ijil;;iiir,'i'urro *"-
mJcad.].l.r- sonunda yenik d_
m' bu son duraklar olan'lkelerde
yerlemi, ,.r.. urirtyanlr
kabule.zorlanmIar, ardrndan
da arkalarrda hemen hi bir iz b-
r}-'"d.r." eriyip gitmilerdir. T.k ji.-i"i"-u;;;'o;;'..l
kolu hakknda en byk hub., .uy"ug,;r, _ti}'unurr-
mthim
d.r' Zira,.gelimi ve Antik
na,, rir"*r
adan n"rTirrti-u-la ilenen ve srdr-
rlen tarih yazcl ve bu klvimlerle
olan stirekli temaslar bunun
balca sebepleridir. Brru ."g*..
Bizantinoloji yani Bi'ns r:rj! ,,
iu.i.'a. en az tan|nan ilim dal
medenenin aratrlmasdr. Elbette
bu aratrmalar bu gnki ' Yunan
".rirr-r"r ile de ok yakndan
ilgilidir ve ikisi bir ok Avrupa rir"'J."rinde
beraber yrtliir.

XII
 BZANS MEDENYET A"RATIRMALARI

Bat'da Bizans'r aratrma gayretleri olduka eskiye dayanrr.

15' ve 16. yzyllarda, Avrupa ilerinde durdurulmaz bir hade iler_
leyen Ttrklerin tarihi ve nereden gelip nasl bu kadar kudrete eri-
tikleri hususunda uyanan alAka, Bat ilim Alemini Bizans kaynakiarnr
aratrrmaya sevketmitir. Rnesans ile balayan Eski Yunan ve Ro_
ma tarih ve kltrn aratrma alnalar, Bizans,n da renilme_
sine sevkeder. Likin, Atrk kltre karl duyulan alAka'e hayranln
yannda Bizans aratrmalar ok geri kalr ve ihmal eclilir. Yine de
Fransa'da ve daha sonra Almanya'd,a canlanal Bizans filolojisi ara_
trrmalarr, l9. yiizyln sonunda nce Fransa'da ,e ardndan-Alnia_
ya'da ok kuvvetlenir 'e noclern rnanada sistemli aratrmalar ba-
lam olur.
lB92 -ylnda Alman2a'nn Mnih elrinde bir Bizans Aratrma Ens-
tits kur|ur Ve By<antinische (eschrt't adnda bir de dergi
karl_
maya balar; ayn zamanda Rusya'da zellikle Bizans tarihi ve ktI-
tr aratrmalarr sistemli olarak yap|mava balar.
I. Cihan Savarndan sonra tekrar balayan ve bu defa bttn Av-
rupa lkelerine yaylan Bizans aratrmalarr, milletleraras bir hAl alr,
ortaa Yunan dili, tarihi, edebiyat, sanat tarihi yeni batan ele al-
nr. Disiplinin ad B-y4antinologie (Almancad,a Byzantinistik) olarak
tannrr.
IJ Dnya Savandan vaktiyle Bizans ile azveyaokiliki_
so_nra,
si bulunan btn lkeler, riversitelerinde Bizantinooji ktrstleri
kurar, eski metinleri nereder, Bizans'rn Sanat Ve arkeoloji eserlerini
meydana karmak ve ilemek hususunda, birbirleriylc yau ierisinde
byk gayretler sarfederler. Sanat ve arkeoloji sahasnjaki ,*ur*r-
larrn ou, Trkiye veya eski osman] mparatorluu hudutlar ii-
de yaplmaktadr. Cumhuriyet Ttrkiyesi, Antik irrru' r,e Biz.ans
maddi eserlcrinin en ok bulunduu lkedir ve br sebeple de Bizars
Sanat ve arkeoloji mtehassslar Trkiye'de
almayu iun atarlar.
 Balkan lkeleri ve Rusya dahil, btn Avrupa'da Bizans tarihi
ve edebiyat, dili, sanatr her yn ile ele alnmtr. Bizans aratrr_
ma]ar I. Dnya savandan sonra, Avrupa hudut]arrn
oktan a_
ml, nce Amerika'da re daha sonra Kinada'd'a, Avusturalya,da,
Gney Amerika'da, Japonya'da krsler kurulmu ve aratrrmalar
derinliine'balanmtr. Biitn bu rnanzara karsnda Trkiye,nin
hli hazindir vc maa]esef bu hususta er geri kalm lkeyiz. Memle_
ketimizde henz bir Bizans Aratrma merkcri mevcut a.ga..
rri-
versitelerde bir Bizans tarihi krss yoktur; elli yldan b"u yana
Bi-
zans tarihi, ortaa tarihi krsleri iinde ek bir'ders olmaktan
ileri
gidemenlitir. Hazrlk devresiin
ok uzun srmesi, eski ve yeni en
az alt yedi dil bilmeyi gerektiren bu disipline karr gencler ilgi duy_
mamaktadrlar. Tesadfen bu sahaya hei'es
'eden bi;ka; ilim adam
da, bedbin ve bimn ackl durumu dolaysyla istikbalinden mitsiz-
dir. Boyle milrneti ok ve nimeti az b ilim sal-asna leves etmek bir
cesaret r.e fedakArlk, byk bir rizk demektir.

Byk Atatrk I935 ylncla hususi bir kanrn

kararak Anka-
ra'da Dil ve Tarih-Corafya Fakiiltesini kurarken, Trklerle uzaktan
'eya yakndan ilgili btn filoloji krslerini: Sinoloji, Hindoloji,
Smeroloji V.S. amt, nasrlsa bu krs rnutulmutur. Haibuki kanaati_
mizce bir Bizantinoloji krssi, en az yukarda saylanlar kaclar ve
hatta onlardan daha nhimdir. Zira, tarih hAdiseierin deeri, son_
raki.zamanlar zerindeki tesirleri ve neticeleri ile lldnrien Bi-
zans Patriklii, Yunalistan'r, Ege Denizi, Kbrrs,r ve oni. Adalar
ile tesirleri ve neticeleri yaayan bir devlettir. Trkler Bizans,in b-
tnne sahip olmu, fakat onun ne olduunu ve kendisi ile olan m_
nasebe-tlerini lAyikiyle renememilerclir. Bizans,r ve tarihini iyi c_
renmek demek, bir bakma Trk dnyas tarihini iyi <renmek de_
. mektir. Zita Bizans, daha 4. yzyldan lalayarak Ttirklerin fasiasz
olarak temas ve mcadelelerde bulunduu en byk, en uzun mr]
bir devlet olduktan baka, daha balargrtan son anlara kadar, Trk_
lerle yalan temas]ar sebcbiyle onlar hakknda en fazla ve belki de er
doru ma]umat _crcn zengin kaynaklara sahiptir. Trk yazl k";J
larnrn hi bulunmad veya ok az olduu bir devirde'Bizans, geli_
mi tarih yazclk ananesi dolaysyla Trklere dair
ok ,ergi, kuy-
naklar brakmtrr. Cumhuriyet Trkiyesi'nde zellikle slami-Ttrk
ve Seluklu, Osrnanl tarih aratrmalarr bir layli gelimekte ve iler-
lemekte bulunmasna ramen, Bizans ve tsalkanlariu olu, temaslarr_
m,Zrn aTatrrlmasr ok gerilerde bulunmaktadr. Kaanatimizce, bunn

xrv
teldJisi iin lkemizde en ksa Zamanda bir Bi<ans Aratrma Merke<inir ku'
rulmas ok bii2k bir ihtanr.

Amerikalilar, 1930'larn sonlarrnda, Vaington'da bir Bizans

Aratrma Merkezi kurmulardrr. Buras bir mze, resim ve ariv kol-
leksiyonu ile zengin bir ktphaneden olumaktadr. ok zengin bir
ailenin vakf olan bu messese, 1940',da Harvard niversitesine ba-
lanmtr. Mkem'el ktphanesi vc bol imknlar ile bu kurum, hu-
gn dnyada en iyi ileyen bir enstitdr. Bizans ile uzaktan veya Va_
kndan ilgili devamh l05 periodik satrnalan, en son aratrmalar si-
nesinde toplayan ve her yl ilk baharda Bizans tarihi ve kltr ile
ilgili symposiumlar dzenleyen Enstitii, II. Dnya sav'arndan sonra
Bizans aratrrmalarnn dnya lsnde artmasrna ve gelimesine
katkda brlunmutur. Bugn, Amerika'nn balca niversitesinde bir
Bizans krss mevcut olduktan baka, btn dnya Bizans miitehas-
sslar bu messeseye gelerek almakta Ve bulasnrn zengin imkAn-
larndan faydalanmay ihmaI etmemektedirlel.
osmanlr Trkiyesi, bir islim devleti olarak daha balangtal
itibaren islAmi eserler.i toplamaya byk nem vermitir. Bu itibarla
stanbul ve Anadolu'nun baIrca byk ehirlerindeki ktplraneler
islim eserleri ile doludur. Yalnz istanbul'daki Sleymaniye Ktp-
hasinde, B0 bin ciltten fazla Trk ve islAm elyazmas mevcuttur. Fa-
kat buna karlk Trkiye'de Yunanca eser yok denecek kadar azdrr.
Topkap Sarayr Mzesinde saylar sekiz_onu gemeyen ve hemeir
hepsi Fatih der,rinden kalma el yazmasr vardrr.
Bizans, tarih ve teolojiye dair pekok eser brraktktan baka, en
byk meziyeti, Antik Yunan eserlerini koruma ve sonraki za-
nranlara intikal ettirme hususunda grlr. Fakat, maalesef bu eserler
stanbul'un fethinden rce ve sonra Batl'ya karlm ve bu suretle
Vatikan dahil, Bat'nn byk ktphaneleriude toplanmtr. Bugn
Bizans aratrmalarr yapacak olanlarrn hemen hepsi ya Vatikan'a veya
Paris'e, Yiyana'ya, Mnih'e, oxford'a gitmeye mecburdur; zira btn
Bizans ve hatla Antik Yunar e| yazmalarr buralarda toplanmtrr.
Yukarda da iarct ettiimiz zere Trkiye, Ayasofya ve Kaariye
camii dalril, Bizans'rn pek ok sanat eseri ile arkeoloji malzemesine
sahip bulunmakla bu hususta olsun bata gelnektedir. Halbuki, R-
nesanstan beri douda seyahat eden Avrupal hmanistler, burada
sistemli olarak Yunan el yazmalarn. toplam Veya bunlarr kopya
etmilerdir. Ttirkiye Yunan e| yazmalarndan mahrum olduu gibi

XV
 m.dern devirde, l9. yzyln sonlndan
itibaren Bizans ve hatta ken-
disi ile ilgili aratrm{a, tr.ip
dc ihmal etmitir. Bugn Av_
"t-.yi
rupa Ve Amerika'da,.B,_ru.r' arat'malar
ile ilgili tutunmu en az 15
kadar degi ile pekok kaynr.
says binlere Varan aratrrma
Ve yay]m mevcuttur. Trkiye'nin ".ir_il.
hibir .iit.pru.r.ri"al
tn Trkiye'de bunlar bulmak hatta b_
*ti.ir.,l,", aegiair. F;k;, ". ;;rt,";#:
madklarmz Amerika yapm$
u" Jrgii, dnyada en zengin Bizans
aratrmalar merkezin.'uhip
olutur.

Bu sne kadar, i,I ii.' Bizans Tarihi yazrlamamtrr.

-.
Burada' ^I:.y:. ,j.r-"t istemiyoruz.
bunun sebepleini
Bizans mparatorlugu Tarihler,T....l., gru* .".r, toplu
ve srekli ilikilerini o-rt1Ya i.-;i;,, ok sk
karmaktan
zans-Trk mnasebetlerini ayclnlatmak uzaktrr. nce, gayeleri Bi_
letler her eyden nce kendi a.cii;i.. 7rr, ir,un mi,.
tarihlerini aratrrrlar. L[eselA, Bizans
rmparatorlu tarihleri u.urrrriu-.,
liev'in eseri, Rus-Trk iyi.rirden biri bulunan Vasi-
etrafl olarak .r|9s"*t_iuman) devri hAdiseterini ok
ortaya foyduu haldf osmanl_Bizans
hak]<nda ok yetersizgi'. mnasebetleri
*o-Jt.oso.
bu bir ihtisas meselesidir.'Biindi*
, de durum ayndr. Sonra,
,J'..,_r.. u.uurr.roui_uit,i., p.on_
lemleri aydrnlatmas beklenemL.
Zra,. ormasyonu buna msait
deildir' Bin yldan fazla sren Bir;;;
Imparatorluu tarihinin her
devresi zerinde ayn derecede
ihtisasla.rriktu mtikn Jeitdi'.
Dier tarafta, bir Bizans tarihi yazmanrn
uu'*:: Bizde, ou zaman yapld'gibi, da ok kolay yollar
gerekli alntlarla veni bir."y. mevcur';;;;r;;;"lardan
h" yiuru getirilebilir. LAkin, hem
Trk-Bizans mnisebetlerini
olmak' yani en yeni aratr-ural,.. ivi'"yanlatmak, hem de modern
faydalanmak istendii zaman'
burada her eydan c;nce.iirtisasu
,r" u|r, zamand,ageni bir tarih
trne ihtiya vardrr. Biz, bu kl-
,orr.,.r.,, vg 1e de kolay olmayan
setiimizden ii ciddiye ,id,k,r. yolu
VolJre,in a.ag srb i;h yapmry,
fakat tarihini yazmay.ihmal .t-i
t bu ok mhim
ou, uri' iiiti-irirruo brak-
u.u, yu.Jrmcr olmay dndk. Bunu
'Yhidi
yaparken en iyi rehberimiz,
hocam .;';_ii}
Moravcsik'i'"B y Z anti n o t -".hr- Gyula
u r c i ca" adndakiikicildlikeseridir.
. Fakat, aratrmalarmzd-a kariatmz
saha (Bizantinoloii aratrnalar en byk glk, bu
na.miar, ]k.;;;j. 1ilrr"tur,
dergiler, yeni yair.r,lar) gerekli
masrdr. Bu yzden,
;;i;"rin son d.erece yetersiz ol-
dolamak zorunda kaldk.ludapete, viyrr,u, v;#;';,#'lrurrr.,ou
xvr
 ISTANBUL'UN GERi ALINMASI VB VIII. MTHAEL'IN
BIZANS npe,lronuruu DRLTME DENEE,BRI

Bizans evrelerinin iki nesilden beri hazrladklar byk tarihl

hdise nihayet gerekleir.
_
VIII. Miahel, 15 Austos 126l de B-
yk Konstantin]in ehrine parlak bir . merasimle ayakbasmaktadr'
i7 yl stren Ltin hiimiyeti de,rinde stanbul, servetinden ve hre_
eski
tinjen ok ey kaybetmiii: |204 ylnda gaddarca yam?e.dilen
g;yuk'girr", mparatorluunun hametli ve debdebeli baehrin_
cten pek ok hazine Batya1anm' Btn hayat boyunca
sefalet
pek
,,. ru.r. iinde rrprru, Latin Imparatorluu da, Bizansn ok
kiymetli .yrrr* guird, satla karmt. Ki1iselerin.lazineleri so-
sefa1et yuvasna dn_
|r*rr, "*i. *puratorluk ,uiuy, (Vlakerna) byk bir sevin
kurtarrlmas halk arasrnda
-;,,t'.'Fakat, err.io
jmnasebetle
yurut-r ve bu merasimler hazrrlanm ve Imparatorun
bu"t r" clahil olmas clolaysiyle dini bir Ayin tertibedilm\ti.
mpa_
,uio, yoyu olarak yine kailmr, nce Studit manastrrrna ve oradan
Bi_
au eyuroy a'ya kad.ar yrmir. Patrik Eyll aynda' vaktiyle
,rr.r'I*puruio.lurrrrr,.'ta giydiklbri Ayasotya'da Mihael ile kars
'B suretle
Teodorahn bana -parito,'k tacn koymaktadr'
Bizans,rn.son Ve en uzun'mrl Paleolog'lar hanedanr
kurulmu olur'

Bizans, daha znik mparatoru Vatatzes zamanrnda Balkanlarda

sonra
stn bii d.urua erimiti. Lxkin, stanbul'un geri alnmasrndan
kavumas,
byk bir devlet meitebesine ykse1di ve eski Baehrine
artk,
Bizans,a Baallar arasrnda byk bir itibar kazandrd. Bizans
yeniden Akdeniz kys meselelerinde sz sahibi olmaa balad' El_
byk tehlikeleri de beraberinde getir_
bette bu durum, uyn-
"u^unda kalabilmesi iin, o Zamai1sahip bulun-
mekte idi. Yeni devletin ayakta
yeni vazifeler
duundan ok claha fazla gce ve artlara ihtiya vardr,
ykmllkler ortala rkmakta idi. Bunlar karlayabilmek iin
""}"ri
iyi bir ordrrya ve kuwetli bir donanmaya ihtiya vardr' Geri alnan
 Baehir harapt, tamire muhtat ve bu hAliyle
tara iin byk bir
kapls amakta idi. Daha 12. y..zy|n'ro.rrrrdu,
i'.'uf
hAkim durumunu srdrmesine imkln.olmad
birurr,r, .rki
meydana kmt.
Anadolu'da kurulan iznik Grek clevleti, ite
daha salam ve toplu idi.
LAkin bu tara devlcti hi bir Zaman Bizansllar
oraslnr daima, eski.ve byk devletin yeniden
tut-i, etemi ve
canlandrlmas iin bir
kpr olarak grmlerdir. Fakat LAtin
devleti, eski ,r. tt|,it Bizans
rmparatorlu'u bnyesinde_ yle byk rahneler
am,tr ki, geri al-
nan Baehir, bunlarn tedavisine asla muvaffa.
oamyac akt. 7'ira
stanbul artk, her taraftan hcumlara^m
aruz zaifbir bnyeyc salip
P:]Y""r:.au. Italy.an deniz devletleri, Bizans,n btn deniz sularna
hikimdiler. I(olonileri, mparatorluun btn arazisi
zerinde ya-
ylmt, Akdenizin dou kesimindek] adalarn
idiler' Yunanistan, daha nce olduu gibi og, onurn tAbileri
imdi de Franklarn hAki-
miyeti altnda bulunuyordr. G.e.i..in idaresi
altnda bu]unan ve
btn Tesalya'y da iine alan Epir, Bizans
ile birlemekten iddetle
kan^yor ve kar koT,ry:r9".
!u]kr; yarmadasnn Luzeyinde bu]u_
nan Srp ve Bulgar gibi islav devletleri, imparatorlu k ,arurrna ola-
rak gittike bymekte ve kuv'etlenmekte
idi]er. c",;; ;" devlet_
lerden hi biri, tek bana Bi2ans ile boy
Iebilecek kucrette deil
idiyse de, Batdan imparatorluga karl giriiiecek
dtmanca bir ha_
rekete yardrma hazrdlar. Batrida ise'Bans'a
.ur, aq-unlk duy_
gularr besliyenlerin Jaysl az deildi. Hususiyle
ratin aeveti.,in ayak-
ta kalmasnda menfaati olanlaibunlarn b,nda
gelmekte idiler. Bu
sebeple Bizans, Batdan her zaman bir taarruz
bekliyebilirdi. Balkan
devletleri ile Batdaki Bizans dmalarnn
birlemelcri, Rizans,ln
sonu demek olurdu' Buna engel oiabilmek iin
siyasi mavevra kabi_
sahip bir adama ihtiya vard ve bu tabiliyet,
|]1etine VIII. Miha:l,
oe mevcuttu.

Imparatorluk, Batnrn taarruz planlarn

bertaraf e tmek ve im_
paratorluun arazisi zerinde kurulan Epir
devleti ile Latin devleti
artklarn ortadan kaldrmak gibi ikili mcadele
vcrmek ,";";;'i;:
Bunlardan ikincisi, birincisinii g..;k.l-.sine
lalyd. Batda Bi-
taarruz planrun
^n"? Anjou bu hareketinmerkezi b,rlr.,un SicilyJ,ja Manfred ve
Char]es reisleri idiler. Fakat, Sicilya,nn baarya
eriebilmesi iin, Papaln bu ii desteklemesi'gereki'";;.
Bu se-
Sicilya ile Papalin u.,la-a'na engel olmak
P"ql:, lAzmd. Mihael,
in btn gayretleri ite bu ,rokta zerinde toplanmaktadr.
Papalk,
Greklerin Baehre yerlemeleri ile stanbul,un
LAtin Kilisesinden
o
uzaklamasn hazmedemiyordu. Bu yzden, meselx Papa IV. Urban
(|26],_126+), Yunanistan'daki Franklarr Bizans'a kar destekliyor
ve Bizans ile ibirlii pakt imzalayan Cenovalr'larr da aforoz etmekle
tehdit ediyordu. Sicilya'da hkm sren Almanlarn Staufen hane_
dan ile Papaln arasr teden beri iyi deildi. Bu sebeple Sicilya
Krallnn Fransrz Kralnn kardei Charles Anjou'ya gemesine
yardmc oldu. VIII. Mihael, Stau[en'larla Papa arasndaki gergin_
likten faydalanmay ihmal etmedii gibi, Kiliselerin birletirilmesi
tikrini ileri srerek Papalkla olan rnnasebetleri dzeltmei baard.

imparator, Yunanista'n'a kar bir harekete gemeden nce,

1259 Pelagonia muharebesinden beri elinde esir olarak bulunan
II. Willehardouin,i, kendisine vassal olmay kabul eden bir yemin
verdikten sonra Ve ondan N{onemvasia,Maina ve Mistra'y devrala-
rak serbest brakt. Fakat bu ibirlii fazla srnedi, zira Papa Ville-
hardouin'i yemininden afvetti (126l sonu). Bunun zerine Villehar-
douin Venedik ile ibirlii yaPmaa balad. Peloponez'de patlak ve-
ren muharebede 5000 Seluktu atlsnn da destekledii Bizans ordusu
baar kazand ve bu esnada Cenova donanmasl da Bizans'a yardma
kotu. Ayn uralarda Epir Despotluuna ve Bulgarlara kar harp al-
d. Bulgaristan'daki i kargaalklardan faydalanlarak sahil kale-
leri olan Anchialos ve Mesembria'y elegeirdi, kara cihetinde de
imparatorluk lehine bir ksm hudut dzeltmeleri yapld. Epir'e
kar gir\ilen seferler balangta faz|a baarl olmad, Epir Despotu
ancak 1264 d,e sulh aktine zorland ve imparatorun hkimiyetini ta_
nd.

Gney i1v|,1a'ya kar giriilen muharebeler daha balangtan

itibaren baarl deildi; cretleri iyi denmiye Seluklu kuuuetltri
dman tarafina gemekte tereddt etmediler. Dahasr, 1264 de Bi-
zans kuvvetleri alr bir yenilgiye uryarak ekilmek zorunda kald-
lar. 1263 bahannda, Bizans'rn mttefiki bulunan Cenovallarn do-
nanmasl Venediklilere yenildi. Arada Venediklilerle uzlama de-
nemcsi bir netice vcrmemi ve 1267 de Cenovallarla ittifak yenilen_
mi ve Cenovallar, kendilerine ehir iinde tahsis edilen yerlerden
karlarak stanbul'un Trkler tarafndan zaptlna kadar oturduklarl
Galata'ya nakledilmilerdir. Galata, bu tarihten sonra ok abuk ge-
limi ve bir ticaret merkezi hlini almtr.

Cenova'nrn Bizans ile yeniden ittifaka varmas Venedik'in te_

redddlerine nihayet vermi ve 4 Nisan 1266 da be yllk Bizans -
 Venedik andlamas imzalanm
hkmler andlamadan. , fakat bu kere Cenova,ya kar olan
,ku,l-,;;;'
dar lta.yan ehir devlet* ;.
;;;I;;;"B;;;:, i?mana ka-
,"i
terkederek bir mu,azene siyaseti
,urur, olurrk takibettii politikay
gttmegi denemektedir.
Papann daveti,zerine.talya,ya
giren Cha'Ics Anjou, 26
1266 da Manfied ite giritii
;;;r."b.y; ;;;;;;;'J;yu ubat<.u,
olur ve Manfred bu muhirebl'de
Bu yeni scl" r.c Napoli
]drlr.
KraI, Bizans iin daha t.,i.J
}imayesinde bulunmaktadtr.
.^ ,a
-An;or, J*ji*;;;:');" Papann
stanbul'dan kovulmu butunan
Ch. ksa bir zaman sonra
L;;;, mparatoru Il.Baldoui ile
istanbul'u geri almak-,,. urulu.rrral_'nou,.rek
imzalad (27 IVIavs 1,267).. u;;-;;ka zere bir muahede
Baldouin'jn oglu ile de evlendir"r"t bu
-tJ.,y" anlama, Charles,n kz
zerine bir se[er yaparak \Vilhetm .ai"...ii. ar*ror.u npi.
(\zillehardouin) ile bulutu ve
onun ittifakn sa.ladi. Bu esnada
A.h)i,a Prensi
etti' Acahi'a Prensinin vArisi bulurun^irur.a, a. c,l."],u yardm
nianland. Bunlardar baka Birar,sin_btn Charles,n Lir oglua
birleiyorlard. Srbista" dmanlar Charles ile
". rrig;.i'iu, au
ss Charles,a
vrr4rrcr 4 ittifai<
rrtrlafi teklifin-
de bUlUndUlar

Bizans'n durumu
ok kritikti, Papalkla anlama giriimlerini
srdren Nlihael,'on_rrriu baar
iuruiar'rupo.rrrr'guy.i rir",..
birletirmek ve Arzr Mukaddesi
.r.tarrna.t, Ch.Anjou,nun Bizans,r
elegeirme planlar onun hedef
aeiJ;. 1204 den beri devam edcn
hidiselerder sadece Bizans' a.s"*;.k.
Kiliseler Birliinin salaoa-
myaca anlaIrt. Uzak gdrjl
bir Kilise a.s"
ailesinin fetihlere dayanan.piurlu, ;"iiiiur,,
ile gerekletirilemezdi. Papann
^rr;o,,
Anjou'lar politikasni destekier g,.t.r-.ri,
yaklatrmak iin Vaslta olarak Miae, <iir..l Birliine
luilalan bir bask unsuru idi. Fakat
1268 ylnda Papa IV. Klemarr'ro,;i,
hem Papalk politikasnn
deimesine ,e hem. Mi|ae-l,i" yo""'a.gitirmesine sebep
bir talyan olan veni *up, x. cril; ja, Kiliseler Birliinin oldu ve
Mukaddesi kurtarma poiitikusrrrr., ve Arzr
^oy"".,
ir.ur",
Papaln dou politiiasrnda Ki'J., girligi. bir taraftar-?ai.
yordu' Arada, Yunanistan'daki yeniden n plana
k_
Franklann Bizans,a karr tutumunda
bir deiiklik gze arpt gibi, Charles
nfuzuna kar da
Anjou,nun Balkanlardaki
'ui.n-j.Jyoi" i]. nu, baarlar saland.
Ia bir anlama mmkn or-uyrr.o;;;.u. k*, v.ri''n;uSrplar- yuuu-
an Mihael, olu Andronikos'"''ru.ur_k.ulrrrr, .evlendirdi'
Bulgarlarla olan mnasebetler kz ile
de bir a.a eski gerginliini kaybetti.
4
 Bu devirde Dou Avrupa'da Rusya'da Altnordu devleti, n-
Asya'da Hlag'nun Mool mparatorluu ve Mrsrr'da Memlk
devleti mhim siyasi merkezdi. Aysa Mool devleti ile Altnordu
devleti, 1259dan beri biribirinden kopnutu. Badad'r da igalederek
Hindistan'dan Akdeniz'e kadar \Zanan geni sahadaki HlAg'nun
Mool-devleti, l260 da Memlkler karsnda ar bir yenilgiye urad.
Kpak _ Trk halknn byk ounluunu tekil ettii Memlk
devleti, 1250 den balayarak Mrsr'a hikim olmu ve orada Eyy-
bilerin yerini alan bir Trk - Memlk devletini kurmutu. Mem_
lklular, l6. yzylda osmanhlar tarafindan bu devlete son verilinceye
kadar Mrsrr'da lkm srerler. Devletin kuruluundan balayarak
Gney Rusya'da yayan Trklerden pek ou Mrsrr'a geder ve bu
hareketin bir neticesi olarak Mlsrr, Altnordu ile temasa gelmektedir.
Her iki devletin, HlAg'nun Mool de,letine kar dman olnasr,
bu iki devletin ancak deniz yolu ile iliki kurmalarr neticesini dourdu.
Bu yol zerinde bulunan Bizans, byle bir temasrn anahtar hizmetini
grmekte idi. Bu sebeple Memlklularla Gney Rusya'da hkm s_
ren Altnordu devleti arasnda siyasl bir yaknlama kanlmaz bir
hAl ald. Bunun dnda, geri alnan stanbul, o zamann Dou Av-
rupa'S hAdiselerinde sz sahibi olmaa balamt. Fakat VIII. Mi-
hael'in, Konya Seluk devleti zerinde bir bask unsuru olarak H-
lg devleti ile iyi mnasebetler srdrmesi, byle bir yaknlamaya
engeldi. Bu suretle 1254 de Bulgarlarla anlaan Altnordu Tatarlar,
Bizans arazisine taartuz ederler. Bu esnada mparatorluk ordusu ar
bir yenilgiye urryor vebizzat mparator VIII. Milael bu badireden
Canlnl zor kurtarryor. Bu mnasebetle Tatarlar, mparatorluun
Trakya arazisinde byk tahribat yaparlar. 'Iatarlar, buna benzer
bir aknla mparatorluk arazisini yeniden harabeye evirirler.
Bu hAdiselerden sonra Bizans, Altnordu ile olan mnasebetle-
rini dzeltmee zorlandve 7272 de Nogay Han ile imzalanan andla-
ma, Bizans'a Bulgarlardan gelecek taarruzlara kar emniyeti salad.
VIII. Mihael, kzr Euphrosyne'yi Nogay Haira verdi ve bununla
birlikte pek ok kymetli hediye de gnderdi. Bu zamandan sonra,
Altnordu ve Mrsrr ile Bizans arasndaki mnasebetler uzunca bir
zamafl iyi olmakta devam etti. Bylece Bizans, Bulgarlara kar Alt-
nordu'yu, Srplara kar Macar ittifakn, en tehlikeli dman olan
Ch. Anjou'ya kar da Papalkla- mnasebeti srdrmek suretiyle
dmanlarnr engellemek yolunu meharetle kulland.
Bundan sonraki siyasl hdiselerde Papaln Kiliseler Birliinde
srar.ettii, hatta bu gaye uruna Venedik'i de let etmek istedis ve
tam bu sralarda Ch.Anjou'nun hem Venedik ile ve hem de Balkan
de,letleri ile Bizans aleyhine ittifaklar arad bitinir. nce, Tesalya
Beylii ile bir dostluk kurar ve arkaslndan da 1273 de More yar|ma-
dasna kuvrretli bir ordu karrr, Arnavutluun bir krsnrn hxkimiyeti
altlna alr. Ayn yl iinde Bulgaristan ve Srbistan ile mnasebet-
lerini sklatrr. Bizans'rn btn dmanlar: LAtinler, Grekler, s-
lavlar, Arnavutlar Ch.Anjou'nun riyaseti altnda birleirler. Charles,
stanbul'un eski Kral ile de shryet kurduundan artik Bizans tah_
t zerindeki iddiaiar gerekleme safhasrna ok yaklam grnmek-
tedir.
Bu alr artlar altnda Papa X.Grdgoire da, Kiliselerin birle-
tirilmesine alrln koyarak srar ettiinden mparator iin artk
Paparun iradesine boyun emekten baka seenek kalmamtr. VIII.
Mihael, Bizans rahiplerinin byk ounluunun kar kovmarna
ramen 1273 de stanbul'a gelmi blunan Papa muharahhaslaryle
Kiliseler Birliinde anlar ve rahiplerden bir krrrrrrr, da rza gster-
mee zorlar. Kiliseler Birliinin imzas merasimi 6 Temmu7 z74 de
L2on'da tamamlanr. mparatorun yannda birlik andlamasrnrn altna
imzasrnr koyanlar arasrnda Georgios Akropolites, eski patriklerden
Germanos, zmir Metropoliti Tlreophanes gibi Bizans ruhanilerinin
bata gelenleri bulunur ve bylece ikiyz yldan beri Papaln
balca hedefini tekil eden, ok kere mzakere konusu olduu hAlde
her defasnda neticesiz kalan Kiliseler Birlii, kt zeride olsun
gereklemi olur.
mpratorun, Roma Kilisesinin stnl tanmak suretiyle
takibettii siyaset boa kmamaktadr. Papann basksr altnda Ch.
Anjou, Bizans'r istila planlarndan Vazgemee ve l Mays 1276
ylna kadar sren bir mtareke aktetmee razi olur. Veneclik de
1275 Martnda anlamasn iki yl mddetle uzatmaa mecbur kalr.
Az nce bir savunma durumuna dm bulunan Bizans, imdi ye_
niden taarruz hareketlerine giriir. Daha Lyon Konsili devam eder_
ken Anjou'larrn Arnavutluktaki ktalar Bizans'n laarrzuna urad,
Bizansllar Berat ve Butrini gibi iki nemli kaleyi elegeirdikten sonra
Dra'r ve Avlonya'yr muhasaraya baladlar' |275 ylnda mparatt-_
run kardei, kuwetli bir ordunun banda Tesalya'ya yrd. Fakat
Atina Dukalnn yardrma komas sonucunda bu hareket baarrsz-
lkla neticelendi, 1277 de giriilen ikinci Tesalya seferi rle baarl
olmad. LAkin Bizans, 1276 da giriilen Eriboz (Negroponte) ve Ege
adalarlndaki deniz seferlerinde baar kazad ve Ege clenizinde yeni.
den Bizans donanmasr hAkimdi. -

6
 Peloponez'de bu sralarda beklenmiyen bir deiiklik oldu ve
l27B de II. Wilhelm Villehardouin lnce, More Despotluu Ch.
Anjou'nun hikimiyeti altna girdi. lk bakta Bizans'ln zararna gibi
grnen bu durum, Frank hkimiyetinin zaiflenesi sonucu Bizans'n
lehine oldu. Daha nce II. \\'il1relm'in mcadclt etmek zorunda
kald glkler, bu defa Ch.Anjou'nun eyalet reisinir zerine y-
lyordr, srekli muharebeler sonunda memleket harabeye dn-m ve
LAtin hkimiyetinden memnun olmayan Grek halk da ayaklanm4t.
Bu artlar altnda mparatorluk, Arkadiya'ya kadar uzaflarl sahada
kolayca hkimiyetini kurabildi.
D politikadaki br baarlar, ieride vukubulan hAdiseler dola-
ysiyle bir anda tehlikeye girdi. Bizans halk, rahiplerin mhim bir
ksm ile btn keiler, Kiliselerin birletirilmesine kar idiler. Kilise
ile VIII. Mihael'in ilikileri daha nce de bozulmutu. Bizans tah_
tnn vArisi ocuk yataki Ioannes Laskaris'in Mihael taraflndan gz_
lerinin oydurulmasrndan sonra Patrik, Paleologlan aforoz etmekle
tehdit etmiti. VIII. Mihael Patrii ve bir kslm rahipleri mevkilerin_
dcn uzaklatrnak suretiyle bu badireyi atlatmsa da, halkln ve ki_
lise mensuplarrnn bir klsm uzaklatrlan Patrik Arsenios taraftar
idi ve bunlann mukavemeti krlamant. Bu defa VIII. Mihael
Papa ile anlaarak Roma Kilisesinin stnln kabul edince, bttn
halk bu davrana kar kt. Patriin Papa ile varlan anlamaya kar-
gelmesi, ii bsbtn gletirdi ve bu sebeple yeni bir Patrik seil_
mesi zarureti ortaya kt. Yeni seilen Patrik Ioannes Bekkos Kilise-
ler Birliini kabul etmise de, Bizans Kilisesi iinde bir izma bagster-
di ve birlie kar ola.nlar, mparatorun atalar dinine hlyanet ettii-
ni, Ltinlerin ebedi bir Bizans dman olduuru ilAn ettiler. Fakat
mparator, devletin varlrnn szkonusu olduunu ileri srerek
UNioN kararnda direndi. Bunun neticesinde muhaliflere kar g-
rlme mi bir iddet hareketine giriildi, hapishaneler her 'srnftan Ve
yatan kimselerle doldu bu izma (ayrlk) mparator ailesinin iine
kadar girdi.

imann dourruu glkler, nremleket iinde kargaalklara

sebep olmakla kalmyarak komu lkelere de sirayet etti. nce Bul-
garistan kar kt ise de, lkenin i karklklar'ndan faydalana.n
\4ihael, Bugaristan'hizaya getirmei baard. Epir Despotu onu taki-
betti ve az nce Arnavutluktan aldl liman ehri Butrino'yu igaletti.
Miheel'in uz|amaz dman Tesalya Beyi Ioarnes, yllarca Bat dev-
letleri ile ibirlii Vaparak Bizans mparatorluunun eski toprakla-
 nn: birletirme abalarna kar mcadele
etmi iken imdi btn Or-
todokslarn hamisi kesilmekte ve nttin
lJnion aleyhtarlarn etrafina
fi*',i*#,7,
de toplad bir konsilde ;;;.;';H#- (zndk)

Bizans - Roma Biriiini ayakta trtabilmek

iin Papann cla n-
cadele etmesi icabetmitir. Papa X.Grdgoire,n
sonra' Roma'da Sicilya Kralnn niifuzu
2a au lmnden
artm ve Roma - Bizans
ibirlii duraklat. Papa . vitoi. (1277_1280),
n koymusa da, onun az sonra lm zerine bu ie arl-
seilen yeni Papa I\z.
Martin Napoli Kraln nfuzu ut*u girmitir.
Martin, Anjou ailesinin is.til siyasetinin Aleti
Bir Fransz olan
hAtine gelmitir. Papa_
run himayesi altnda Ch.Anjou, eski
Kral IL Baldou'irr,r'og, np
ve Venedik Cunhuriyeti ,.Jrr,du .,Grekler
tin mparatorluunu kurtarmak,, maksadyla ra-
'.;;;;;;*p.a",
3 Temmr, 2g d"
bir andlam aya varlt...Hat|a- rrpu,
|o. daha ileri giderek VIII. Mi-
hael'i aforoz eder ve ur'tyu" H.k*durr.*,r_"rrnla ibir_
i yapmasln yasaklar..btn

Bcylece VIII. Mihael'in Kiliseler politikas

iflas etmi ve bizzat
Roma, bunun feshedildiini'ilAn .,-iir.
Bat devletl";i ';;.;;
karr savamak zere birieirler:
"uunAvignon,a *ril-ribulunan
o
Papa kendilerine moral verir, Venej.'aorrurr-asn
rine veri', Balkan devletleri de Bizans Sici]ya,nn em_
Ch'Anjou ile ibirlii hAlinde b"l;;
,"yr#ij; ;.:;e katIr.
Srp Kral Mii;;i, Q2B2-
l32l) ile Tesalva Beyi Ioann.' lu."ao.rya;ya
taarr.r,
KraI skb'elegeirir. "d..l.r,
Srrp

Bulgaristan'da, mparatorun adamr

olan III. Asen van,r yerin_
den uzaklahran Ve *i*.1i ,oyrrdrr__gelen
r.Georg Terter (t2B0*
i292) de, Boyarlarn temsilcisi
,unr elegeiriic" i-ru ,"y-
'rar|i. r.ruyu
hinde}i iepheye katIr, Anjou'larlJ-r,.
etmee balar. o zamana kadar
ile birlikte
-i.r.."
lareket
Ch.Aniou, hedefine nr, yut_
lamam ve VIII.MihaeI de u"
a.....'tehlikeli u. ar.u*, dme-
miti' Bizans mparatorluunun'or.r-g.-
gibi gor*ur.la".
Byle kritik bir durumda vukubulan
mhim bir hidise,
larn istili planlarn altst edece. g'ur* s.alay baarsnn Anjou,
mrn kutlayacakt. mparator VIII. "" Mihael bayra-
ile Arag""/"_]i.", .
Peter, l266 da Manfred'i d"rri..."t
Si.iy. Kralhn elegeiren Ch.
Anjou'ya kar bir komplo hazrlad,1ar.-iI. p",.,
idi ve Bizans, planlarnr gerekletirebilmek Manfred,in damad
iin ona madcl yardmda
8
bulundu ve Peter bununla bir donanma meydana getirdi. Ayn za'
manda Sicilya'da yabanc lrkimiyete kar halk ayaklanmaya tahrik
edildi. Anjou'larrn devaml harp politikalar ile sir,il idarenin yolsuz-
luklarr, halk arasnda byk bir huzursuzluk yaratmrt. Bizans'rn
para yardm bu honutsuzluu byk lde destekledi. 31 Mart
l2B2 de, Paskalyann ikinci gnnde, akam kilise anlar halk iba-
cete davet ederker Palermo'da patlak Veretl Ve l-'tn Franszlarrn
khtan geirilmesiri iaret eden ayaklanma hareketi, ok abuk btn
ad,aya yayrld Vt, son derece kanl bir tarzda gelitirildi. Bylece Sicil-
ya'da Anjou likimiyeti sona ermekte idi. Austosta Peter donanmasr
ile Sicilya'ya yana, Palermo'da Sicilya Kral ilin edildi. Bundan
sonra Ch.Anjou, ancak italyan yarrmadasrndaki rnIklerini muhafaza
edebildi. Papa da bu hAdise sonunda ar bir darbe yemi oluyordu.
Litin mparatoru nvannr tayan Filip, lrayallerinin sona erdiini
grd, Venedik ise, Bizans'a ve Aragonya Kralra yanamak iin
firsat kollamaya balad. Yirmi yldan beri mparatorlua kar ha-
zrlanan flrtna, VIII. Mihael'in dA.hiyane tertipleri sonunda suya
dmcktc idi.
Bat'nrn Bizans' istil tasawurlar karsnda mparatorluk ba-
arl olmutu. LAkin, Imparatorluun eski arazisini gei almak zere
giriilen muharebelerin neticeleri clzd. Balkan yarmadasrnln ya_
rsnda slav devletleri hA.kim bulunuyorlard. Bir aralk mparator-
luk, Bulgaristan'dan bir ksm arazi geri alaa muvafiak oldu ise d-c,
Srbistan tehditkr olmakta devam ediyordu. Denizlerde de hila
talyan ehir devletleri hkm srmekte idiler. Peloponez'in bir ks-
m byk bir gayret sonunda mparaiorlua katlm ise de, mhim
bir ksm hla Franklarn elinde bulunuyordu. Attik yarmadas ile
Botia ve civar ada|ar da Franklarn mlkleri idiler. Tesalya, Epir,
Etolia ve Arkadia Anjou'larrn hAkimiyetini tanryor ve mparatorlua
karr sert bir tutum taknyorlard. Bizans'rn bu eski arazisini geri al-
mak hususundaki abalar, burada olduu kadar hi bir yerde muka-
vemetle karlamamt. 1204 de vukubulan facia, Bizans'rn i ek\-
melerinin bir neticesi olduu gibi, bu defa ayrlk istekleri lirletirme
abalarrna iddetle kar koymakta idi. mparatorluun birletirme
arzusuna kar koyanlarn ba, Balkanlarda Tesalya magnatlar idi-
ler.

Balkanlardaki srekli lrarpler ve Anjou'lara kar yaplan Savun-

ma muharebeleri, Bizans mparatorluunu bitkin bir hAle getirmiti.
VIII. Mihael'in Batr politikas, bu giriimlere srkliyen fikirler bak-
 mlndan anahatlarlnda, Manuel Komnen,in Bat siyasetini anclrmak-
ta idi. Bu politika, Msrrdar spanya'ya kadar u'Zanan sahalardaki
dnya hdiseleri zerinde tc'sirini gsteren bir Cihan siyaseti
idi.
Fakat, devletin srrtna o zamanki Bizans'n kaldram1a.ug,
kudu,
ar ykler ykleckte idi. Zira, Milael,in byk bir devlet
olmak
urundaki gayretleri, devletin lrayat kaynaklarn tketmekte
icli.
Vaktiyle Manuel devrinde olduu gibi
imdi de, Anadolu,da Bizans,
n ka koyma gcii kalnamltr Ve Ju husus mparatorluk iin ar
neticeler douracakt- Bizans mparatorluu, Mihael'in btn
gay-
retlere 'amen, sr'atie ve tedavisi imkAnsz bir
kntye doru iler_
liyordu. VIII. Mihael'in byklk tutkusuraul -puratoriuu ile
lraleflerinin sfli Bizars devleti arasncla btiyk bir fark vardr.
Zira,
VIII. Mihael'in halefleri zamannda Bizans, nce kk bir devlet
hlini alyor ve daha sonra da komula'nn siyaset arenasl oluyordu.
Bu }yk deiikliin sebebi
ok akt: VII[. N{ihael dAhiyane bir
dev]et adam o]masrna karllk, halefi II. Andronikos zaif ve yetersiz
bir adamd. Sona ermek zere bulunan l3. yizylda grlen Bizans,n
sratli knn kkleri ise, derinlere kadar'inmeite idi, Devletin
biinyesindeki dertler tedavisi imkAnsz bir hal almt, dardan
u_
rad bask]ar ise, Bizans' kanlmaz akibete dou sr.yordu.
Devletin organlarr rmt vc VIII. Mihael za"mannda urad
haddinden fazla yklenme, knty hzlandrrd. Tam bu sralarda
genilemekte olan Osmanl ve Srp de,letleri ise, yeni bir devrin
ba_
ladlna alAmetti. Doudan ve Batrdan uyn, ,u^unda urad taai-
ruzlar karsnda Bizans mparatorluu, askeri ve ma bakmdan
Aciz bir duruma .dt. Bizans'n
k, ite Iu i ve d faktc;rle-
rir neticesi idi.
II. Androikos (l2B2-132B), yksek ka]itede bir devlet adamr
olmamasrna ramen, genellikle sanld gibi zaif ve yeteneksiz
bir
insan da deildi. Devlet idaresi hatasz olmamakla beraber,
dev_
letin karkarya lulunduu problemleri
zmek maksadiyle ald
tedbirler, onun devlet idaresinde anlayl bir hkmdu, oldrgrr,
gstermektedir. Yine de eger baarll olamamsa bu, hdiselerin
ar-
ut 9l"r] kudretini oktan aml bulunduunu goste.i..
ok iyi yeti.
ni bir Prens o]an II. Andronikos, ilme r,." a.byutu kar
ok giyai.
Devrin Theodor Metochites ve Nikeforos Gregoras giu .., ,#,rr-r
fikir adamlarl, onun yakn evresini tekil ede"rlerdi.
ayet siyasi sa-
hadaki kne ramen, Paleologlar devri kltr sahasinda gel\mi
ve Istanbul da o zamann kltr merkezi olabilmise, bu ide Andro_
nikos'un }yk pay vard.
10
 olarak
Daha babas hayatta iken Androikos' Ortak
mparator
Bizans,
devlet idaresine kutri,,r ve tecrbe edinmiti. -b.alangtan
beriolduugibiimdia.,,,,.,,.ryndenolsunder,letinbirli.iveb-
lnmezliiprensibinetug,ai.Fuk.t,.devletmekanizmaslgittike
araslrd.aki ilikiler gittike
laka bir hal alm ,,," -Jr.., ile eyaletler
gevemiti. Bundan btyle artk 'yu"t"'
bir eyalet reisi taraflndan
de vzliler ounluk, Im-
merkezi idare namrrru ytr.ti, bu sebeple
seilirlerdi. LAkin,
oaratorrn akrabas rJ rr.ai-leri gibi kimselerden
gvenin uzun srm:-
;;;;;; Jilrk a.gi,irimesi, kendilerine olan
a;gi ur.u-,nr, ifuJe etmektedir. Bu suretle
bu ok ince o,an balan
altna gir-
kopmasl, eyaletlerin y"i top'ak- a-alarnn likimiyetleri
mesinesebepoluyo..,.bt,yle.ede.'*let.idaresinitemelinitekiledenkal-
hiyerarisi ortadan
skr merkeziyeti sistem ve bunun iyi iliyen
kyordu.
Bi_
Geri alnan Baehirde Paleologlar hanerlanrnrn yerlenesi'
,u,,*uuy,.,oyl,,l,,,,',,.zaferiicli.Feodallemebuslradayeniden
eriiyor' Sivil ve
hz kazanyor v. 14. yzplda en yksek seviyesine topraa
zerinde oturan
ruhani toprak sahipleri, mkerirri ve bun.rn
bal serfleriq ( p aro iki) sayrsrnl artrrryor' geni lde' irotiyaz|ar
halkn gittike
,"*jo", ve bir io. -"uriyet elegeiriy.ordu. Bunlar, ve dev-
artan sefaIeti ortasnda, uy""' 'i,,i"''i'
hayat geiriyorlar
letinykmltlklerindenherandahauzaklayorlard.Bunakarlk
kalmyor' bunun yannda
;;|;'; roy, mt.eri ortadan kalkmakla lrem de ii giicn byk
kk soylular da hem arazisini kaybediyor
sklaan dman akn-
mlk sahiplerine kaptryordu' Bu -s"ua'du
,u"u"y' evirmekte- ve bu aknlar karlsnda ancak
larr ise, memleketi
bu- harekct gittike
byk mtlk sahipl-eJ uy"u'" kalabildiinden
clevleti sadece siyasi ynden
hzrnr artrmu.tuao B t''arzdaki gelime
mecalsiz bir hale getirmekle kalJyor' mali
ve askeri bakmdan da
vergi muafiyeti
zaata ratyordu. Byk mlkler, artan bir tempoda
diyen kyl ve kk
kazandndrrr rr. n,',"' yarnda devlete vergi
devletin
asilzade snrflarrnr btytii mlkler ortadan kaldrdndan
toplanmasnda grlen bo_
vergi gelirleri gittike azalyor ve vergi
Btn dier
zukluklar da, byt olje buna yardm ediyordu'
a*"u sahipleri gil t-u' (pronoia) mens'plT'-da imtiyazlarn
artrrmakta devam ediyorlard' Balangta PRoNoiA'la
bir hizrnet
. karI faydalanmak ir.r. ve miias trakllmas caiz o|mayan mlk-
tasarrufuna ge-
", ojrrg* hAlde, zama;,a bu topraklar ahs1arn
mee ve babadan oula verilmee ialanmtr'
VIII' Mihaeli'in' daha

tahta rktr anda y?nJurr,"u iroroiu'ur hibe ettiini devrin tarih-

1l
 isi Paymees yazar. Zama'n ilerledikede mparatorluk, Pronoia,
lar mIk edinmek istiyenlerin arzusunll yerire getirir
nunla beraber genellikle Pronoia mlkleri, bindanolmutur. Bu_
gibi bundan sonra da, lrusus bir statye bal nce olduu
olmakta devam etmi
ve meselA satlmas- yasak edilmitir. LAkin
daLizm karslnda Pronoia sisteminin d., uri ittike .uru.t.r.r, .o-
bir gerektir. Bu sist min bylece bozulmasndan
;;fi;;;; saprarg
sonra, Biru* or-
dusunun byk bir ksm crtli askerden
toplanr ve bu hAl,
d_evlet naliyesine ar ykler getirmitir.
Bi]hassa VIII."i;; Mihael dev_
rinde byk iddialarla giriilJn urk"ri seferler,
devlet maliyesini ke-
niritir. Bu esnada, hudut boylarnda *"ri.]ir-g"r"irondakiler
drnda, mparatorluun sefere ancuk 1 5000 -*rrubitdii
kadar ur.i,
tahmin edilmektedir. Elbette, devleti parlak
devirlerinde sahip
olduu orduya nisbetle ve hatta I(ornnenier
devri ile .orrrtrrrar_
da llu ordu az olmasrna ramen, fakirlemi bi, ;p;;;ior]uk
ve bilhassa ou cretli o].an ,;yl.-bi, ordr.r.*
iin
uyuktututulabilmesi
yine'de a:r bir yk olmutrr. i,
artlar utr.rdu'ordrn-un esasl bir
taruda azaltlma icabetmi ve II. Andronikos
b, ii yap-uk ,orr.,du
kalmtr. Fakat, bu hususta da ald tedbirler
yur,r oeticele, v.rir.
MeselA, donanma byk maddi fed"akArlk
cauetttjiglrra., aorrur-
may tamamen kaldrmayr Ve Cenova'nrn ittifaknda"faydalanmay
dnmesi, ekonomik bakmdan da devleti
Cenova,ya bagrm, nr
h^le getirmee sebep olmutur. mparator,
kara ordusunu da son
derece azaltm ve bylece ord,r, yok denecek
ra" g.i*iir. Yak-
laan osnanl aknlar }arsda, byte bir
dr.r-uo ;;;" Bizans
mparatorluunun *ukur,.m.t g,rrt.r;.r elbette
beklenemezdi.
Bizans altnnn deersiz madenlerle kymetinden
drlmesi
neticesinde, iktisadi bir bhran meydana gelmiti.
ll. ytizyidan
_|_._' beri
si,|ikg deer ka;beden Bizans altn, ( H-ip.rp. r ynzy?da
nisbi bir deer kazanm ve l3. yizylaarru j.g".ii ),'
bii para olarak gir_
miti. Bunun da sebebi, altn'oru.rr-,
!d 90 miktarrn.da art;rrlmasr
idi. Bu tarihten sonra, deer kaybetmee balyan
Hi|erper,in d
itibar da sars]maktadr. 13. yzyilrn ortasndan
i,ibaren daha stn
deerdeki.-talyan ehir devletlerinin paralarr
karsrrda devaml
olarak gerilemi ve bir zaman\ar dnya c;iiisnde
parann,
'uyr';;; artk
artk hi itibar kalmamtr. Mesel, 14. yizyInortasnda
asli
deerinin ancak yalrsnr tutturabilmektedir.
Bunun neticesi olarak
|iz,1ruta fiyatlar lsz derecede aftar, ze|likle gda maddoleri
halk iin bir dert olmaa balar. Bundan
sonra Bizans,n mall durumu
da gittike bozulu, iktisadt hayatn gelimesi
ackl bir hal alr ve Bi_
T2
zans lalk bu yzden iktisadi durumun btit ykn sine1e eker.
Srekli olaak azalandevlet gelirlerini artrabilmek iin II. Andronikos
vergileri ykseltmi, fakat bu terlbir ancak geici bir f:1ahla1a. yarata-
biliitir.'Bu sralarda gelirlein 1 milyon Hipeper olduu bilinmek_
tedir. Fakat verginin a=rtrrllmas nisbetinde lralkn yknn arla_
t da bir ger&tir, yine bu sralarda ayni vergi toplanmasrna da
balanmtr. g, .rrrrda dcvlet gelirlcrinin artmas sadece, gelirlerin
yii.seltilmesi neticesi olarak kalmayp II. Andronikos'uo byk mlk
sahiplerinin imtiyazlarn daraltmasrnrn da bir neticesi oluyordu.
Bununlaberaber jii mlk sahipleri ile nufuzlu manastr nrlklerinden
fazla gelir salanamadl anlahyor.

II. Andronikos'un bu esnacla toplamayi baard vergi gelirlerinin

adalarnrn gznde ok fazla
gibi grmesi, bu devirde Bizans'rn
,."d.."., fakiilem\ oliuunu gsteren delilleden liridir. Bizans'rn
parlak devrini yrujr' ilkbrta Qa'da, yllk gelirle,in o zamann sa-
iu* ult, purur, 1e z-g milyonu bulmasna karlk imdi gelir ancak
t milyona eriebilmekte idi ve bu zananrn altnr, deer baknrndan
eski devir altrnrnrn ancak yarsr kadard. Elbette II' Andornikos'un
vergi reformundan nce, gelir ok daha azd' tphesiz vergiler
dev'ietin biricik gelir kaynagr olmamakla beraber, en byk
dilimini
yie de bunlar irtu..iyorrrd. .Zra, gmrk resminin byk bir
Lsm imdi artk Bizans;a cleil, talyan deniz devletlerine aitti.

o"u"t idaresinin cari harcanalar, gelirlerin biiyk ]ir ksmnr

yutmakta, bundan baka Bizans'n hudutlarnr skbran konu
1_
tutan donan-
i."I"r" byk meblalai clenmekte, nihayet 20 kadrga
idi.
mayl Ve dooo .iJdaimi suvari orc]usrnu beslemek gerekmekte
Bu ordunun 2000 kiisi Avrupa yakasrrrda, 1000 kadar da Anadolu'da
slenni bulunmakia icli. imparator, gelirlerden byk bir
ksrn
istiyen b, ordu masraflarn, madd durumun ar olmasr sebebiyle
clalra tahta kt esnada azaltmve bir daha ordu harcamalarlnl
ar_

trma imkhrr b,rlamumltr. Buna karlk, hudutlar zerine yklenen

yabancrkavimlerdensulhsanalmakmaksadyladenenmeblalar,
hz_
iltiyt. bir yekn tutmaa balam ve bu usul devletin kn
lu.'drun fatttrlerden uii nani almtr. Kitk bir devlet hlini alan
Bizans, eski parlak devirlerin hayali ile vnyor, lakat ona lyk ol_
mak iin ycrine getirilmesi gerekenleri stlenemiyor, corafi duru-
*rrrr, gerektirdii ihtiyalar karlanrak kudrctinden mahrum }u-
lunuyordu.

13
 II' Andronikos'un clevlct idaresi, balasrnn
kmlardan farketm'ekle kalmadl, siyasetinden baz ba-
or"it. }arpler bakmndan bs-
btn ayrId. Zira, yeijartlar
ir" ,roL,rau clevteti tu,,,u-iyl. deiik
bir politika takibetmee zorlamakta
IV' Martin'in Papa seilmesind", ,r. h."Kiliseleri }irletirme siyase ti,
idi.-
Sicilya l",i"Lrra"n sonla,
ma,tasll kay}etmiti. II. Anclronikos,
daha ."n,, irJrr"jar hemen
sonra Ortodoksiye kalacan
.sadk. i]An etti. Bunun zcrine VIII.
x{ihael'in Unio, siyasetini L"ri .a.r, roannes Bekkos srevinden
ayrld 'e Lyon Sinodundan ,orr.u
tekrar Patrik oldu ve onun az sonra -.r,kiinden ,r".iririr"n rozef
lrr zerine de Kbrsl Geor_
gios Patrik seildi. Bylece .rllu;;_;;ran
sona ermi r,e L',on konsi_
linden beri devleti sika,, kAbus
";;;l"" kalkmt. LAkin, Bizans
I(ilisesinin bozular.de1sevi y.Ja*"t"rabilmesi
man ge'mesi gerekti.
iin daha uzn Za-
yanls "politikaclar"
+adi(.a aalit ,(eott partisi i.lir-, hkiimet
lakabl i.ril.n "" ,urru-u
pur, ururrrrauki
yenider a]evlendi. ok nce vefat eden
Arsenios,u tutan Zt.ot,lar,
kiliseye ve devlet idaresine .a.,
laii., . Zamanilerlcdike
kan bu tartmalar, mfrit taraftarlar dnda Arsenit,ierin rndan
bir blmnn 14' yiz yl banda Kilise byk
saflarna katlmasl ile sona
erdi.

Kilisenin mevkii
Y:'I-ryrrtorluun btin manevi hayat ze-
rindcki nfuzu, kuvvetli bir brtoclok';l"" IL Andronikos,ul hkimi_
yeti zamanndan en yksek seviyeye
Jti. Letin hAkimiyeti devrine
rastlayan Ve uzun sren buhruidZn,
rasndaki alkantlardan sonra Blzais
rjii'.*"_il;ir#ffi;cleri s-
manastrr]ar artrk, mac]di yc
manevi bakmdan bir devreye
Piil"| eriti. Manastrrlar ve bunlar
arasnda e kdem]isi bulunan Athoi altn devrini yaad,
manevi gleri aftt,. arazileri geniledi. ^unurt,
Aleksi Kornnen zamanndan
be ri imparatorun
ahsrnu rugi uri, u]un ,,qrro , manastrlar, ] 3 l2
.
bir Imparatorluk ferman iJistanbu deki
Patrikliine baland. Bundan
byle. btn Athos nanastlrlarnn reisi
,e ruhaniler-nieclisinin ba
(P r o to s
), Patrik tarafindan tayin eclilecekti. Kilise rir-r.ririra"
de bu sralarda deiiklikler yapld.
BrrJu., sonraki gelimelerde devlet
hudutlarr gittike darald ve kld,
buna karlrio.iodo., il#;
hem elden kan arazi zerinde, ..- j.
Balkanlar'da, Kafkasya,da,
Rusya'da ' ' ' olmak zere ortodoks
dnyasnrn nrerkezi olmakta de-
vam etti, Bizas dev]etini tenrel bir unsuru
olarak kald.
Devletin iinde bulunduu askerl
ve mall durumdan dolay
Il'Andronikos, d potitika
-."'.".rirje ok ll hareket etti. Bu
l4
 yaparak devleti
yzclen lrer yndc dostane ve sulh yoluvla anlamalar
Batdan ciddi
H;;;;;;"r;" iri'u,,. Sicilia katliamrnd an beri
ile ilikisi bulunar devlet_
bir tehlike gortnmeireJr"'rug*.r, Bizans
ilk Macar Prensesi Anna'
lerle iyi mnasebetl* r"'-"g] al'it''
kars
Markgrafinrn klzr
nrn erken lmnden 'o"'J '2g+ de Monferrat
SclAnik zerindeki taht
Irene ile evlencli, by".; Morferrat ailesinin
iddialar da sona olu ve tahtn vrisi IX' Mihael'i
""i'i-o"yordu' Batr',da Bizans'a kar dman-
ise, bir Brmeni P.",r*"ri ile evlendirdi.
kallrmamtl' Burun balca
Ca tasawurlar henz tamamen ortadan
Kral,- Anjou'larl
iki mihrak Fransa i" xupo Krall idi' Napoli bir kslm araziyi
Epir'deki
Bizans aleyhtarr politikasna vAris olmutu'
Tesalya Beyi ile aralarrnrn al_
elegeirmei baard 'e bu hidise'
maslna sebep oldu ve Tesalya Beyi
Epir;e taaruz edince' Epirli'ler
Bizans'tan yardlm istediler' i]oy"" uzun
bir ZarrraL sonra Yunanis_
balad' Faka.t' az. sonra Epir
tan'da hAdiseler Bizans lehine gel\mee
Beyleri vel'at etti' Bu
Despotu i" niru,"j'' "'ki d*u"''Tesalya
hdisedentaydalana,Slrplar,-Epirarazisinetaarruzetmektegecik-
mediler.
daha nce giri_
Srplarrn gneye doru Bizans .arazisi zerine
devam edecekti. Milu_
tikler taarruz|ar,;;;J; sonra artk
faslasrz
tin(1282_132l),Bizans,rnelind,enskb,almtve11297deBizans,
kald' Il'Andronikos'
rn Srplara t- y'p"gr seferler de neticcsiz
SrpKralnu.,,.-a.iEudokia,yverereksulhusalamabalarak-
imparatoundan dul kalan
tan baka are bulamud'' Fuku" Trabzon
onun ycrine 5 yan-
urao.ir'yr'Milutin reddetti ve ll'Andronikos'
Bu evlenme lVlilutin'e l-
daki kz Simionisii vermek zorunda kald.
kar. onu glendiriyordu'
kesine itibar kazandrrryo, u, mulaliflerine
Th'Metochites idaresin-
IJzun mza."""a"o v' tanrnmr bi}gin olan
ua'd'' u'lu"'u'lu" So[Ta' 1299 ylnda iki lke
deki eli -'.y.ti''i"
Bizans Prensesi' claha nce
araslnda sulh imzaland' Klitik yataki
Miiutin'e gelin gidiyordu. Milutin tarafn-
iki c]efa evlenmi bulunan-o"a
_Priiep tp hattnrn tesindeki
dan evvelc. ..gi"' "e
Bizans arazisi Milutin'e cehiz verildi'
Bizansilevarrladostlukanlamasl,SrpdevletizerindekiBi-
devlet idaresinde Greklemc
zans tesiriri urtr.Jr. Srp sarayrrdu ve
kuwetlendiveSte[ahDuanzamanrd,abutesirevcinelkt.Bundan
gelimeler_ ok dalgal lir seyir
sonraki yllarda, i.i a.'., arasrrrdu1i
kltr.tesirleri gn ge-
srdrmse de, Bizans'rn Srrplar zerindeki
tike artt.
15
 Bizairs'n Balkanlarda bu derece zaif bir
cluruma dmesi, m-
paratoriuun ma,li ve askeri ynden bitkin
bir hale ;;il* dr'p";-
tikada ise zel]ikle Anadolu]c,a karlatl lm
derecesine
hAdiseler, Cenova rre Venedik ile srdrlen 'aran
muharebelerin bir neticesi
idi' VIII.Mihaei'in_Venedik'in veya Cenova,nrn tek
tarafl nufuzu
ullPu. dmtmek iin aba sarfetmesine karlk
Il'Andronikos, b_
yk siyasi iratalarclan birini iliyerek Cenova,yu
ttmutu' Bu sralarda Venedik, Ege denizinin'gtney
;ry;;o yol.r.r.,
turunr,o rru._
mederken Cenova da Oniki aclalardla, Mur*urri"rrraa.
denizde kuvvetii koloniler kurmt u. cor,r;al
v. Kuru_
Karadenize vc Akdenize alan deniz yollarnl ;;;i;il buradan
kontroltr altncla bulun_
duruyordu. Bu suretle Cenova'nn
ok kuwetlenmesi neticesinde,
Cenova ile Venecli]< arasndaki eski rekabet
arth ve 1294 de bu iki
deniz hAkimi de.'lct arasrnda bir harp patlak
verdi, ksa b,r zaman
sonra Bizans mparatorluu da ru ra.ne
srklendi. ki italyan dev_
leti Baehir rnde biribirine girdiinden
c;;;r;;]r#
dan limaye grdiiklerinden, muharele Venedik "" ile Bizans,, irturnrl,
da kar-
karya gctirdi. Muharebenin en kzt
bir anda Cenova, Bizans,
kendi bana terkederek Venedik ;e igg de
ebedi bir sn yapt.
Sonunda Bizans ile Venedik arasnda da l302
de Bizans,n Venedik,,e
ar bir tazmin.at demee mecbur olduu bir
sulh imzaland. Bizans
Venedik'e eski ticari imtiyazlarnda, i,
ounu u; Adalar
deizinde baz kolonileri de ona terketti. g, ".r;i dolay
.aoselerclen Ce_
nova, Galata'daki yerlcrini kuv,etli surlar]a
tahkim ,orur'Ja kaldr.
da yetinmiyerek Cerova kumanda, u. rou];;;i;"p
P"1"..l1
dtnleriyle ok zenginleyen Bened otLo Zaccatia,
,rr-
1304 de Bizansllarn
e]inden Sakz adasn alch. Muharebeden her
i t yan a"u.t .rr-
vetlencrek km, fakat hi._beklemedii bir
muhareil"y" r,..r...r"r,
"-'
Bizans, zarar grm, stelik alalm"bir
hal. il;;;il

l6
 OSMANLI DEVLETN}{ KURULUU

Tam bu slralarda Anadolu'da dnya apnda nemli hdiseler

vukubuluyor ve bu hdiseler Bizans'r canevinden vuruyordu'
13'

yzyln o.turrrdu, bttn Yakndouyu altst eden Mool istilai

nnden kaan saySrz Trli boyu Anadolu'ya snmrt' Byk
sa-

yda insan Seluklu-Bizans hududrar z<rine yld ve bu insanlar

ioprak ve ganimet aramak suretivle Anadolu'nun batsnda aknlara
buudrur.- Zaman|a Trk aklnarr dozunu artrrd, lAkin
Bizans'rn
mukavemeti zalfti. Bizans'rn znik devleti zamanrnda kurulan sa-

vunma sistemi yklm ve meleket dman hucumlarrna almt'

126l de eski Baehr. turr,rnu hidisesi, r4paratorluun Anadolu'
daki savunma sisteminin zaiflemesine sebebolmutu. Devlet merkezi-
bu hdiseden sonra dou hududundar uzaklamakla kalmamr'
mparatorluk siyasetinin agrlk noktas da batya kaymt' Resto-
-Balkanlardaki urarlar artm ve Batdan
.uryondrn sonra devletin
imparatorluu tehdit eclen tehlikeler de, devletin btn kuvvetlerinin
Arrrrpu yakasnda toplanmasn gerektirmi ve Anadolu'nun
Savun_

*rrr, askeri ve mali bakrmcian ihmale uramt' Daha VIII' Mihael

veya
zamannda hudu t mhafz|ar r n cre tlerin i alamadklar oluyor
Anadolu hudul muhafizlarnn Avrupa yakasndaki muharebelere
gtrldkleri grlyordu. Bunun yanncla gittike kuwetlenen
ieodu1 sistem, nuart savunmastna ayrrlan' araziin de ulalmas:a
yol
aniakta idi. Anadolu'daki savunma sisteminin bozulmasr, bu suretle
muhteliI faktrlerin birlemesi neticesinde hzlanmt'

Trk fetihleri gittike hudut blgeleri zerine ykleniyor ve Bi_

zans ehirleri ancak urada burada kar koyabiliyor ve dman geri
durdurmak
ekilmee zorlyabiliyorlarsa d,a, ak sahalarda dman
mmkn olamryordu. 1300 lerde hemen btn Anadolu Trklerin
eline-dmt. znik, Izmit, Bursa, Sard, Alaehir, Manisa ve bun_

T7
 iar dnda Karadeniz'de Eregli Akdeniz'de izmir r_e Foa gibi bir
ksrm kaleler Ttrk istilAslna dala 'e
bir mddet karkovabildi. iethedilen
arazi Trk beyleri arasrnda bllctnden, Batr _\nadolu'da birok
Trk Beyliinin kurulduu grld. Eski Bitina Kocaali e_aleti,
Osmanlr hanedannn kurucusu bulunan osman'n hikimieti alnnda
idi. Ksa bir zaman sonra }em Bizans ve hem de Gne i=lalan bu
dinastinin idaresi altnda birleecekti' Askeri iktidardan r_okun bulu_
nan Bizans, aresiz bir facia ile ka.rkarya idi. Bir zaman]a: Bizans'
n beii olan' Anadolu, ebediyyen kaybolmak zere idi. II. _\ndron_
kos, imparatorluk arazisi zerinde ye.le-.k isti_en -e buna mukabil
Trklere kar yardm vaadeden Alanlara da bo r-ere balanmt.
Gerekten anlama gereince'bunlardan
oluk ocuk l0.:00 k\i ka_
dar mparatorlua kabul edildi, lAkin netice olumsuzdu. onak im-
parator IX. Mihael tarafindan Trklere kar Anadolu'a ser-kedilen
Alan ktalar, daha ilk karlamada Trkler tarafindan rlagtlm
ve bunun zerine Alanlar sratle geri ekilmilerdir.
mparatorun ok skk bir durmda buluduu bvle bir za_
manda, Katalan kumpanyasnn reisi Roger de Flor'un adamlan ile
birlikte Trklere kar yardmda bulunmay teklif Ltmesi. mparator-
da yeni bir mit uyandrdl. Cenki bir kumpanr-a olan Katalan_
lar Sicilya Kral Frederik, Anjou'lara karr yardmc olarak dar-et
etmiti. Anjou _ Aragonya lrarbine nihayet vererek Sicilr-a''a _\a-
gonya idaresinde bamslzlk kazandrran Caltabellota sull anlama-
sndan sonra, Katalan cretlileri geim skntrsrna dm r.e bunlar i
aramaya balamlard. imparator, Katalanlarn teklifini memnun_
lukla karladr ve Katalanlardan 6500 kii, l303 yl sonunda istan_
bul'a geldi. Katalanla.a btyk bir iimit balyan Andronikos, .arla
anlamaya uygun olarak kendilerine clrt aylk creti pein dedi r'e
reisleri Roger de Flor'a yeeni Mafia Ase'i ,evce olaiak vcrclii gi-
bi ona bir de N{egas Dux nrran takt ve b' nannr sonraclan
se7ar ritbesine kard.
Katalanlar, l304 yll banda Erdek yarmadasna karak bura_
dan Trklerin muhasara altnda tuttukla. Alaehi zerinc yrd-
ler. Trkleri yenen Katalanlar buradan muzaffer olarak
ehre girer-
ler. K orada geiren Katalanlar ertesi yl, Anadolu'da Trklere
kar ok kanl muharebelere giriir ve onlarr Toroslara kadar
ekil-
mee zorlarlar. Fakat bu baarlarndan sorra
ok maran mpara_
torun bu disiplinsiz mttefikleri, Mslman veya Hristiyan gzetme_

IB
den halka kar saldrrIara Ve iddet hareketlerine girimeleri sonunda
halkn iddetli bir tepkisi ile karlar. Buna karhk vermek zere
Katalanlar bir Rizans ehri olan Manisa'yr muhasara altna alrlar.
mparatorluk, bu azgn mitefiklerinden kurtulabilmek iin, Bulgar-
luru kur, gndermek bahaesiyle onlar stanbul'a arr. Fakat,
Trklere kar tekrar Anadolu'ya gnderileceklerini anlaya Kata_
lanlar, buna kar gelirler ve crctlerinin iyi denediini ileri sre-
rek gelmezler. Bu slrada hdiselerin ok vahim bir hal almasr zerine,
irnp-aratorun aresiz Katalanlar ile anlat bir srada, Katalan
reisi
ldrlmesi yzn-
Roge, de Flor,un veliaht IX.Miael'in saraynda
d'ei' ga"aba gelen Katalanlar, rastlad'klarr her yerde
Bizans hlk
zerine atlarak her tara[r yama' ve talan etmee balam ve
Biza'ns_

lIarla aralarrnda ictdetli bir muharebe patlak vermitir. Alanlarla

Trk yardmcr kuvvetl*rinin de katld bir Bizans ordusu ile
Kata-
Bizans ar bir
]anlar arasrnda kan bir muharebed'e, ord'usu ok
yenilgiye uram ve bu muharebede yaralanan IX'Mihael Cantn
,o, .rrtur*rtr. Bu hdiseden Sonra, surlarla evrili baz mstahkem
mevkiler dndaki btn Trakya'nn Bizans arazisi, Katalanlarrn
ya_

ma Ve ktallerine sahne olur. imparatorluk namrna byk bir

tehlike
Balkan-
meydana getiren ve iki yl sren bu hxdise sebebiyle devletin
srada her tarafr
larjaki btlttn organlar atrdamaa balam ve bu
yama eden Katailanlaia Anadolu'dan gelen Trk cretlileri de
|uir-rurarr. Bu suretlc Katalanlar, az sonra Bizans ara,zisi zerin_
de fetii1ere gireecek olan osmanllara zemini 6azrlam olurlar.
zellikle Gelibolu ve civarrnda yerleen Katalanlara karr, Ce_
vc
novallarn giritii bir sefer d.e netice Vermez. Katalanlar sratli
yldrm vari yaptklarr basknlarla nlerine kan btn dmanla-
etrafinda
,r.r, y"r"r".-ekte idiler. kibuuk yl sren ve kendilerini
,o|,iu' reisleri arasrnda bagsteren bir ihtilaftan Sonra, artk bir
r-ril" hline gelen Gelibolu'yu terkederek SelAnik'e doru uzakla_
tklar ZamaT| Imparatorluk, byk bir kAbustan kurtulmutu. Kuv-
vetli bir kale olan SelAnik'i elegeirerniyen Bocafort Katalanlar,
Kassandreia civarnda yerleirler' Getikleri yerlerde arkalarnda
medeni eser brakmayan Katalanlarrn bu hareketlerini, 5.yzylda
btn Balkanlar tahribederek italya'ya kadar ilerliyen Gotlarn
is_

tilAlanna benzetmekte bir hata olmasa gerektir'

Tesalya,yadoruuzaklaanKatalanlar,TrakyavelVladekonya,
da beraber altklar Trkleri mparatorlua miras brakyorlar-
 d' Says lB00 kadar olmasna ramen, Halil,in mahirane idaresi
altnda bulunan bu Trkler, vr..'aor;;
de brakm ve SelAnik ile'-.rk.r-urasndaki ;;; r'):ri" iin-
ulaml ^'^rui
l3ll de Anadolu'dan yeni mfrezeler getirterek kesmiIerdi.
kendisine kar gnderiien mparurolrt kuwetlenen Halil,
ordusunu datyor ve tah-
tn vArisi Mihael de bu muharebeden
Cann zor kurtarryordu. Bu
ar' durum karsnda
aresiz kalan Mihael, Cenova,IIardan ve
Srplardan yardm istemel zorunda
Lu-ru ve l3l4 de Hali],in Tirk-
Ieri' Gelibo]u'i"T'1o3 kltar ge-irimilerair.
yardmc olarak rd Srrpir. mparatorluun
ri oog, \4akedonya ve Ege de_
nizi sahillerinden hoIanm u'. nrruau
yerlemek urrrlurr.r, urgu
vurmuIardr' Bu surele Srplar
da, mparator]uk iin yeni bir teh-
like tekil edecek hAle gelme.t.arl.r.
Katalanlarn ekilmesinden
sonra Anadolu'daki eski yerlerine dnyor ve yerleerek
arazi elde etmek'Trkler,
abalarna giriiyorlar. Bizans,ta vukubulan
'eni bu h,diseler' tam osmanhlJr n ortayaktklar
bttin
vukubulduu iin ayr bir or,.- bir zamancla
tuo.
Mool istilasndan sonra Seluk]u
devletinin dalmas Ve onun
arazisi zerinde Trk Beyliklerinin
kurulmas, Anadolu cihetinde Bi_
zans'a geici bir terahlk saIamt.
iinde bulunduu
r"ri'nJr"r; il'sralarda
a.l.ten faydalanmaslna engeldi'
Imparatorluun bu 1'.:',-: 9u
bolgeje krilr;;i;cei kuwet
tu' Katalanlann AnaJolu'dan n, orirsu
-+.yzyln
yok_
ekiimelerinden ro.*
banda Anadolu, Trk aknc,ur*u'iu*amiyle
Bizans'a kar taaruza geen Trk akt. Bu sralarda
emirleri, Ktahya,daki Germ'iyan
Beytii ile Aydn ,r. .ir,.r,r' elinde
brlrnd.,ran Mentee Bevlii idi.
osmanlrlar da l30B den sonra Bizans'a
kar giritikleri aknlar ar-
trrrlar' osman idaresinde nce zmit
.iuu.rni *..., o*-
manlIar, az Sona Bursa'yr muhasara. "l;;;;
altna alrlar. Bu Trk akn-
larrna karr koyamyan Bizans, onlara
ka lhanlrlardan Lyaalan_
mayr tasarlamr, Gazan Han'a mparatorluk
ailesinden bir kz veril_
mek suretiyle ittifak dnlm
ir" d., hu esnada GazanHann l_
1" b: ittifak projesinin geeklemerirr.
Moollarla devam olmutur. Yie cle
-tlrul.r"., *orrnda "rrg.
"d".,
kar Moollalr taarruzlara bu Trk emirliklerine
giritikleri olmusa da, bu aknlarn
durumu deitirebilec:k niteliite'olmad, . .

uniur.,oktudr..'
Iar islim veya Hristiyan dinine .ur"rar.a"t ',rrrrrrdu Mogo_
mcadele, sonunda Moollarn girilen
I'a*|.t kabul etmeleri ile netice-
lenmektedir
20
 14. yzyln banda Anadolu'daki Ttrk Beylikleri' Bizans'n
altrnda
sahil ehirleri Murriru, Alaehir, Sard gibi hla Bizans nufuzu
bulunan yerleri iddele srktryorlard. Trk korsanlar Marmara
denizine de girmi ve Baehrin nndeki adalar elegeirmilerdi.
Rum halk, ,ut i .rir.rine doru ekilmekten baka are bulamam_
u. Trklerin bu' srada Akdeniz sahillerindeki btn adalara taaffuz
ettikleri ve buradan Trakya'ya da geerek batanbaa aknlar yap_
tklar, bu devrin tannmr iki tarihisi Pachymere ile Gregoras
ta_

rafindan anlablr. Ancak surlarla evrili kuwetli ehirler, bu Trk

ve
aknlarndan korunabildiler. Trk aknclar Efes'i elegeirmi
aknla_
yama etmilerdi. Rodos adasrnr elegeirmek zere giriilen
bal
rn* neticesiz kald anlahyor. Sadece ismen mparatorlua
on yl
bulnan Rodos hkimiyeti uruna Rumlarla Trkler arasrnda
kadar mcadele edildi de anlatlr. Nihayet, Kuds'n Msrllar
tarafindan elegeirilmesinden sonra oraclan kaan.Saint _Jean val_
ile
yeleri, .nce Kibrrr'a yerlemi lAkin orada da II' Hcnri Lusignan
in,uru derek kendilerine bir yer aramakta iken Gzel Filip
ile
Balan-
Papa'nn teviki neticesinde Rodos'a taatvza gemilerdir'
tek-
griu i*pu*,orrr, vassali olarak aday ellerinde bulundurmay
uzun srcn bir
ii ovalyeler, bu teklifin reddedilmesi
zerine
"a"r, elegeirirler'
muhasaradan Sonra, l5 Austos 1310 da Rodos kalesini
ikiyz
Bat Hristiyan ileminin iri bir karakolu olarak valyelerin
hem Rumlar ve hem de
yldan faz|'a bu ada zerinde yerle meleri,
Mentee
tirk., iin ayn derecede felnketli olmutur. Daha sonra
BeyliiRodos,ugerialabilmekiingiriimlerdebulunduisedebaar
salyamamr.

ayetbusralardaTrkBeylikleriarasrndabirbirlikkurula-
bi'J;i beki stanbul dahi T.rklerin eline derdi. Fakat, Trk
Beylerinin her biri kendi bana hareket ediyor ve Trk
rakiplerine
k;;, J; Bizans imparatoruna olduu kadar hasmane davranyorlar-
ona h-
d. Btn |4.ynzyi boyunca Bizans mparatorluu safnda,
cum edenle, i.uda, Trk vard' Bu zamandan sonra Bizans'n suku-
tuna kadar geen devrede imparatorluk iinde Kilise
kavgalar, ar-
.kas kesilmek bilmiyen taht mcadeleleri, valilerin ve
eyalet kuman-
danlarnrn isyanlar, srf ticarl menfaatlerini clnen
talyan cum_
ve Bat
huriyetlerinin aktan veya el altrndan evirdikleri fesadlar
Avrupa,nn ilgisiz Ve iodg6m davranrlar neticesinde Bizans,
btn hayatl glerini kaybetmi bulunuyordu'
2
 Moollarn Gney Rusya'yr igaletmelerinden beri Bizans, Ka-
radenizde emniyeti salyabilmek iin, Bizans prenseslerini Altnordu
Hannrn haremine yollamaktan baka are bulanyordu. Sulhun
dgvamn temin etmek maksadyla Mool Hanna gnderilen Bizars
elileri, mparatorun itaat ve sadakatini bildirmekte ve bu elilere
orada tAbi bir hkmdarn elilerine reva grlen muamele yapl-
makta idi. Paralara blnen ve 13. yzyln sonrnda Tatarlarn taz-
yik altnda yok olmak tehlikesi ile karkarya bulunan Bulgarista,
Nogay Hann 1299 da iktidarn kaybetmesi zerine toparland ve
Bizans'rn iine dti zaaftan fayd'alanarak evvelce kaybettii ara-
ziyi geri almaa ve Bizans zaraTn7a kuwetlenmee balad. Tleodor
Svetoslav (l300_1322), nce Balkan dalarnn gneyinde birok
mhim kaleyi elegeirdi r'e ardndan da Karadeniz sahilindeki An-
chialos Ve Mesembria'y zaptetti' Aciz durumdaki mparatorluk,
Bulgar arrn bu'ilerlemesini kabulden baka
are brlamad. Bu
artlar altnda 1307 de Bulgar ar ile bir anlama yapt.
Fakat, Bizans'r tehdit eden tehlike bu srada yire Batdar gel-
mekte idi. Orada, stanbul LAtin mparatorluunu canlandrma
tasawurlar hAla varyordu. 1305 de Fransa Kral Gzel Filip ile
Charles de Valois, stanbul'un geri alnmasndan bahsediyor ve Pa-
pa V.Kleman da onlar destekliyordu. LAtin mparatorluunun
vArisi saylan Catherin de Courtenay ile 1301 de evlenen Ch. Valois,
Ch.d'Anjou'nun stanbul'u geri alma planlarna sahip
kyor ve
1306 da Venedik ile de bir andlama yaparak Bizans'r
ok zaif d-
t byle bir zamarda stanbul tacn elde etmee
alyordu.
Bizans ileri gelenleri arasnda da Ch.Valois'yr destekliyenlere rast.
lul3ur], Bizans mparatorluunun sadece maddi bakmdan deil,
lAkin ahlak1 ynden de ne kadar Sarslntr geirdiini gstermesi sebe_
biyle dikkate deer.
Ch.Valois Katalanlar elde etmei tasarlamt. Fakat daha m-
zakereler' devam ederken Katalanlar,-Kassandreia,y terkederek Te-
salya'ya doru ilerlediler. Tesalya, o zaman ismen olsun Bizans,a
bal olmakla beraber, eski kudretini kaybetmi ve zaif dmt.
Katalanlar burada bir mukavemete rastlarmadan bir yl kadar ya-
adlar ve oradan orta Yunanistan'a inerek Atina Dknn lizme-
tine girdiler. Alt ay Atina Dknn lizmetinde
altktan ve 30 ka_
dar kaleyi Atina Dk namrna komularndan geri aldktan onra,
Atina Dk Gautier de Brienne ile cret meselesinde ihtilafa derek

22
zerlerine gnderilen Ve Sayrca stn olan bir orduyu imha ile
(l5
Mart 131; re ve Atina civarlnda yerletiler. Atina Dk ve val-
yelerinden pek ou bu muharebede ldrlmtr' Yzyl kadar
sren Atina_ Frank ha'kimiyeti sona eriyor Ve onun yerine yetmi
yldan faz|a siirccek olan I(atalan hAkinriyeti geiyordu (t3l1_
1 3BB).

Katalanlarn ok kanl ve byiik zaferlerle dolu macerala bu

surctle sona eriyor , fakat Bizans imparatorluu sahasnda bi iktidar
boluu brakyordu. Bizans oktan beri bir kudret olmaktan knt,
osmanh Trk hakimiyeti ise henz olu halinde idi. Bundan baka
Ch.Valoislnn imparatorluk zerindeki iddia da snmti' Zira
karrs 'ne LAtin impaatorluunun hukuki varisi Catherine de Cour_
tenay l30B dc vefai edince, Charles bu hakkn kaybediyor ve bu hak
kz Catherine de Valois'ya geiyordu' 1313 de henz ocuk ya-
taki Catherine cle Valois ile evlenen Philippe de Tarente bu hakkn-
dan faydalanarak stanbul zerinde emeller beslemekte isc de neticc
elde edemez. B suretle Batrnrn istanbul Ltin mparatorluunu
diriltme emelleri d.c suya dmektedir. Bunun iizerine Venedik, 1310
da Bizans ile 12 yllk bir mtareke aktettii gibi, Srp Kral da Bi-
zans ile olan mnasebetlerini artrarak Bizans Imparatoruna 2000
kiilik yardrmc kuwet gndermektedir'
Bu sralarda, More yarmaclasrnda da Bizans lehine baz qeli-
meler griilecektir. Il.Andronikos'un 130B de idare sisteminde yap-
tr, reior-1ar neticesini vermee balar. Mihael Kantakuzenos ve
Aidronikos Asen (13l6-1323)in umuml valilii srasrnda More'de
Bizans idaresi kuwetlenir. More yarrmadasntn en mhim limanr
olan Monemvasia'ya bir ksm imtiyazlar baledilerek burasrnn
Koron ve Modon gibi Venedik'lerin elinde bulunan ticaret limanla-
rna rakibolmas salanrr. Bu atada imparatorluk idaresi ile uzla-
map bir tutum ieiisird" bulunan Epir ve Tesalya'daki Angelos
hanedanrnn l3l8 cle sona ermesi ve Epir'de Anjou'lara 1ru"rn L'ir
Despotun iktidara gelmei, Tesalya',da Il.Ioanes'in lm, krtanrn.
krr.y klsmnda Bizans hxkimiyetinin yerlemesine yaramaktadr.
Lkin tam bu sralarda Tesalya 'e Yunaristan'n gney ksmlar'
byk sayda Arnavut gmenlerin istilasna urar' Atina Dukal-
nrn arazisinin mhim bir ksmln Katala.nlar elegeirirler. Bir ksm
sahil ehirlerine Venedikliler yerleir ,e Bizans, bu hA.diseler karsn-
da seyirci kalmaktan baka bir i yapamaz'
 mparatorluk ieride, dini mnakaalar yznden bir trl hu-
zura kavuamamrt. Bunlarn banda eski Patrik Arsenios taraftar-
larrnn sebep olduklar karklk gelmekte idi ve halkn srarr iizerine
Anasthas yeniden Patriklik makamlna getirildi, fakat bu da fayda
etmedi ve Anasthas uzaklamak zorunda kald (l3l2). Kilise byk
bir anariye sahne oldu ve bunu takibeden 1l ylda be Patrik de\ti
ve bir ara bu makamrn bo kald grld.

Savalar Devri (1328-134t)

mparatorluk iindeki nifak daha da bykt. Ix'Mihael ile

Ermeni Kral Il.Hetum'un kzkardeindcn 1290 de dn1'aya gelen
gen Andronikos, uzun Zamafl ailenin gzdesi idi' t'Akin yirmi yan
idrak ettikten sonra, srdrd sefih ve savurgan hayat yznden
gzden d!. iddetli mnakaalardan sonra Il.Andronikos ile to_ .

iunu 1308/de bir uz|amaya vardlarsa da, bu durum ok uzun sr-

medi. iki yl sonra gen Andronikos'un ad, kardei Manuel'in lm
entrikasna kart. Bu acr haberi alan ve Selinik'te hasta yatanda
bulunan babas \,{ihael ld (Ekim l320). Torununun liisz hareket-
rinden usanan II. Andronikos, onu tahta veraset hakkndan mahrum
etmee ve dier bir torununu aynr mevkie karmaa karar verdi'
G.rr Andronikos bunu renir renmez, ara|arnda hassa ordusu
kumandan Ioannes Kantakuzeos'un da bulunduu dostlaryla ken_
di haklarn korumak iin bir parti meydana getirdi ve Srp Kralr
Milutinde onlar desteklemei kabul etti (l320). Yal mparator, bu
hdiseden korktu Ve torununu mebbet hapse mahkm etmee ka_
rar verdi Ve onu yksek bir mahkeme nne sevketti. Fakat, taraf'
tarlarrnn tezahrlerinden ekinerek onu iddetle azarladktan sonra
afvetti' Bunun zerine gen Andronikos, taraftarlarrna masuniyet
istedi ise de bu istemi kabul edilmedi. Kendini emniyette hissetmiyen
Andronikos, Edirne'ye kat ve taraftarlar da onun yanrnda toplan-
dlar. Bu hAdise bir i savan balancr oldu'

i
sava, hereyden nce VIII.Mihael'in takibettii debdebeli
u" *uurrgun bir politika ile ll.Andronikos'un zaa[r sonunda mey-

24
dana gelen anari ve huzursuzluun bir neticesi idi. Bu 34 yl sren
karrklk zamarda, 2| y| i savala geer Ve balca ikiye ayrlr:
1) iki Andronikos'un i savalarr der'ri (1321-132B). 2) Ioannes Kan-
takuzenos'un ayaklanmas (l34l-l355). Bu srekli karklklar
imparatorluun dalmasrna Ve savunmasnn yok olmasna sebep
oldu, bunun neticesinde yabanclar bu i Savaa katldlar. Gerekte
bu hAdiseler imparatorluun paralanmasrna sebep oldu ve mpa-
ratorluk bu ar krizden bir daha kendini kurtar'amad.
Bizans mparatorluunun ieriden dalmas, ite bu uzun sren
i savalar sonunda vrkrbru.ukt. Yal Ve gen Andronikos arasrn-
daki nifak ise, bunun sadece bir balangcn tekil etti. Hanedanln bu
aiie kavgas ile ar i savalar devri balyordu Ve bu savalar mpa-
ratorluun son kuvvetlerini de eritecek \.e bylece Srplarla Trkle-
rin ilerlemelerine uygun bir ortam hazrlanm olacart. Byk baba
ile torun arasndaki ihtilaf, hereyden nce ahs sebeplere dayan_
yordu. II. Andronikos'un bir zaanlar gzdesi olan III. Andronikos
IX.Mihael'in byk olu idi, yakkl ve kabiliyetli bir genti. Erken_
de ortak mparator ilnedilen gen Andronikos, babasrndan son-
ra veliaht olarak kabul ediliyordu. Fakat, zamanla iki tara[ arasrna
bir souk|u-k girdi. Gen Andronikos'un lrafif merep tavr|an, l-
Qrsfz davranrlar ve hayat tarz, ahlak normlara bal
ya$ impa-
ratorun sabrn tard. Gen mparator ise, babasnn ve biiyk
babasnn vesayeti altnda yaamaktan usanmtl.

Gen Andronikos,u, Bizans soylularnn gen nesilleri tutmak-

ta idi ve bu sebeple de sevimsiz olan yal imparatora ka,r bir mu-
halefet olumutu. Bunlarn banda Ill.Andronikos'un en iyi dostu
gen Ve zengin bir magnat olan loannes Kantakenos i|e, baba
tarafndan Kuman meneli, anesi ynnden ise mparatorluk ailesi_
ne akraba bulunan kurnaz Ve maceraperest S1lrgianes bulunuyor-
Iard. Komplonun meydana gelmesinde Theodoros Synadenos ile
ikbale dkn ve tredi bir adam olan Alexios Apokaukos'un da
nemli katklar oldu ve bunlar Trakya'da ve Makedonya'da mhim
kumanda mevkilerinin banda bulunuyorlard. Byk paralar kar-
lnda Kantakuzenos ve Syrgiannes te Trakya'da birer valilik elege_
irmekte ic]-iler. Btl iki kafadar, elegeirdikleri. bu eyaletleri i savar
hazlrlamak iin kullanacaklard. Ar vergilerden rztrlap eken eya_
let halkn, mparatora kar ayaklandrmak zor olmad. Genellikle
halkn gen Ardronikos'a kar daha fazla sempati besledii Ve II.
Androikos'un uzu sren hikimiyeti devrinde derletin urad mu-
sibetler ve mali skntllar dolaylsiyle ba vurduu sk mali tedbirler
yznden kendisinin sevimsiz |ir duruma dt anlalyor. Bura
karhk, henz bir mesuliyet yklenmemi brIuan III. Andronikos'
r, btn muhaliflerin yaptklar gibi, bol vaadlerde bulunarak de-
magojiye bavurmasr g olmamtr. Halkn sempatisini kazanabil-
nrek iin byk bir cmertlikle arazi ve imtiyaz datmaa balad
grlr, btn Trakya'nn vergiden muaf tutulmasnl sa\-unur.
IIL Andronikos'a i saralarln banda btitn bu lrususlar bir stn-
lk salamaktadr. Bu artlar altnda III.Adron.ikos'un ordusu Ba-
ehir zerine yrd Zamely Trakya halknn byk saylda katl-
d grlr. Yal mparator, byle bir ordunun yaklamas hAlinde,
Baehir halknn ayaklanmasndan korkarak sulha yanar.

Varla anlamada imparatorltk iki Prens arasrnda blnr

ve Ill.Andronikos, Trakya ile Makedonya'nrn bir ksmn elegeirir,
buralarrn henren taraftarlarna datr (Haziran 1320) . mparator-
luun geri kalan ksm, Baehir ile birlikte Il.Andronikos'ta kalr.
Grnte yal hkmdar, impa'atorluun birliini korumak mak-
sadiyle d dnya ile olan temaslarr zerine alarak nazik bir durumu
kurtarmaktadr. Fakat, her iki taraf ta akitlere uymam ve hei iki
taraf rakibinin zararrna olarak bir d politika gtmekten ekin_
memitir. B4ndan baka, Ill.Andronikos'un adamlar arasnda da
aniamazlk km 'e rekabet bagstermitir. Kantakuzenos ile Syrgi
annes arasrndaki ihtilafta, III.Andronikos Kantakuzenos'u tutunca,
Syrgiannes ihtiyar mparator tarafna gemekte tereddt etmemi ve
hap yeniden patlak vermitir. Zaman ilerledike halk ta III. And_
ronikos tarafina kaymava balamtr. Kantakuzenos'un maddi ve
manevi destegiyle kuwetlenen III.Andronikos, istanbul civarndaki
ky ve kasabalan da elegeirir ve bunu grnce yah imparator ye-
niden sulh isteinde bulunur (Temmuz 1322).
Aslnda, bu kere sulh daha d.evaml olacaa benziyordu ve III.
Andronikos son d,-fa elegeirdii yerlerin birounu dedesine geri
verdi. Ill.Andronikos 2 ubat l325de dedesinin yannda Ortak im-
paratoI tacn giydi ,e Dimetoka'ya ekilerek mparatorluun sa_
vunmasyla ciddi olarak ilgilenmee balad. Her ne kadar bu i sa-
vata fazla kan dklmedi ise de, hAdise yine de ieride ve dar:da

26
sebep olduu olaylar bakmndan mhinidi. Muharebeler dolaysivle
ordrurn srekli olarak hareket hA.linde bulrnmas, zellikie Trak_
yer-
ya'da tarlalarn srlmesie engel olduu gibi, memleketin baka
ierind: iktisadi hay211 kertmiti'Yat imparatorun lkimiyeti al-
tnda kalan yerlerde nrerkezi iktidarn otoritesi sarsldl. II.Andro-
ol-
nikos,un yeeni olan SelAnik valisi Ioannes Paleologos, bamsz
mak iddias ile ortaya atld, devrin en tanr1lml Metochites ailesi
ta_
Srp Kralrdan' yardm
rafindan da destck grd. stelik Ioannes'in
istemesi durumu btlsbittn arlatrd ise de onun liim zerine
bu
tehlikc oradan kalkm oldu.
Bizans imparatorluunda bu i savan sebep clduu karklk-
lard,an faydalanan Bulgar ar II' Georg Terter, Trakya'yr istil
et-

mi ve Fiiibe,yi elegeirerek Edirne'nin surlarr nne kadar

gelmiti.
Ilf.Antlronikos Bulgar arrnr ekilmee zorlad' Bu arada 1323 de
Terter vefat ettiinden virisleri arasrnda taht kavgas bagsterdi,
bunun zerine Bizansllar Filibe'yi geri almayr baardlar' Bu
hndi-
selerden sonra Bulgar tahtna, Kurnan me\eli bir Bulgar Prensi olar
Mihael iman ruhibod.,. iman'rn az Sonra Bizans ile bir sulh im_
zalamas neticesinde mparatorluk iin claha r,'ahim sonular verecek
hAdiseler nlenmi oldu.
Birinci kars 1324 de vefat eden III. Anc{ronikos, |326 da Sovoie
Prensinin kz kardei Anna ile evlenmi ve imparatorluk ailesi bu
.1,l iinde, uzun
olay byk nerasim ve enliklerle kutlamtr. Ayn
zamandan beri Ttrklerin kuatmas altnda bulunan Bursa Trk-
lerin fine dtyor ve osman, bu hdiseden lm deinde haber-
dar ediliyord,r, Brrsa, osmanlrlarn eline den ilk byk Bizans
ehri idi Ve aynr zamada osmanlrlarn
ilk Baehri oJ-acakt, osman
du br, ehirde defnedilen ilk osmanl Padiahdr. Imparator1uun
Avrupa yakasr artk, bundan Sonra sksk Trk akncrlarrnrn ziare-
tine ahii olur. Bu sralarda istanbul'dan Dimetoka'ya gitmekte olan
III. Andronikos'un gelin alay, tesadfcn lyle bir akrncl krtasnn
hcumuna uram, Andronikos ve dostu Kantakuzenos, bu esnada
vukubulan arpmalard.an yaralar alarak kurtulabilmilerdir. L2.
kin, i savarn sona ermi bulunmasna ramen, imparatorluun du-
rumunc{a hAla bir dzelme grlmemektedi. Zra, |ki Bizans Prensi
arasndaki mnasebetlerin ok iyi olduunrn saruldrr bir srada,
mavirlerinin tahriki ile yal nparator torur"].una kar yeni bir
mcadeleye haztlanmaktad r.
27
 Ill.Andronikos anlama arelerine bavurdu ise de, arzusu ka-
bul edilmediinden i sava yeniden patlak vermi ve bu defa bu sa-
vaa yabancrlar da katlmlardr. III. Andronikos Bulgar ar Mi_
hael iman ile anlar, Il.Andronikos ise Srrp Kral Stefan Deanski
ile bir sulh akteder ve bu suretle iki Imparator arasrndaki nc
muharebe 1327 baharnda balar. Bulgarlarla Srpla arasndaki re_
kabet te bu mnasebetle patlak vermi olur. LAkin bu kere de talih,
III. Andronikos tarafinda idi. imparatorluun mitsiz durumu Ba_
ehirde siyas havay arlatrrrken III. Andronikos'a katlmalar
artmakta idi. Ill.Andronikos, Srp ktalaryle birlemelerine imkn
vermeden Makedonya'da bulunan dedesinin kuvvetlerine kar ba-
arl taarruzlat yapt ve Bizans'n Makedonya,daki bttn halk
Ill.Andronikos taraflna geti. Halkn daveti zerine SelAnik teslim
alndr (ocak l32B). Baehirde de memnuniyetsizlik son haddini bul_
mutu. Bulgar arnn niden yn deitirerek yal_ mparatora
yardm etmesi de durumu deitiremedi. III.Andronikos 28 \4ays
l32B de Baehre girdii zamarl, bir karkoymaya rastlamadan ikti-
dar elegeirdi. Dedesini istifaya zorlad,lkin kendisine kar hrmet_
kAr davrandr ve ona imparatorluk sarayrnda bir ikametgAh tahsis
edildi. Ancak iki yl sonra, III. Andronikos taraftarlarnrn tavsiyesi
zerine yal mparator rahip oldu ve 13 ubat 1332 de ke\i An_
tonius namiyle ve[at etti.

III. Andronikos'un hkirniyet devri (l328-t341)

Ill.Andronikos'un hAkimiyeti, Bizans'ta yeni bir neslin iktida-

ra gelmesi demek oluyordu. Bu yeni gurubun en bafiz simas ise
Ioannes Kantakrzenos _ldi. Bizans'ta son yllarrn ayaklanma hare_
ketinin reisi bulunan Kantakuzenos, imdi devletin yneticisi idi.
Siyasl yetenekleri ile btn akranlarndan stn olduu anlatlan
Kantakuzenos, aynr zamanda bir valye kadar cesur, fakat kararsrz
bir mizaca sahipti. mparatorun en yakn i arkada olan Kantaku_
zenos, onlrn en mahrem dostu ve akl hocas idi. Andronikos kendi-
sini ortak mparator yapmak istemi; lkin Kantakuzenos bunu
,reddetmitir. Paleologlara dost, soylu bir aileye mensup bulunan
Kantakuzenos, askeri sahadaki tecrbelerini, siyast ve diplomatik
kabiliyetini, Ill.Andronikos'un hizmetine vakfetmiti. Ayn zamafl-
da Babakan, ordu kumandan ve maliye naz hizmetini gryordu,

28
Balangta iilerini de stlenen Kantakuzenos' sonralar bu hizme-
ti, ir;i bir- adam, ok haris ve menei karanlk bir kimse ola_
rak bilinen Apokaukos'a brakm, lkin daha sonraki hAdiseler sra-
snda bu ahs, devletin bana bir belA kesilmitir. yi bir maliyeci
olarak kabul edilcliinden Kantakuzenos'un hirnayesine mazhar ol-
mu, fakat sonralarr ona hyanette bulunmutur. Son derece haris bir
adam olan Apokaukos, rice c]onanma kumandanr, arkasndan da
stanbul valisi olmay baarmtr.
sava aasrnda bir duraklama devrine rastlayan bu zaman-
iki i
da III.Andronikos, dedesinin hatalarn isabetli bir tarzda tehis ede-
rek by.k bir gayretle devlet irlaresine sarln ve bir dereceye ka-
dar oktit durdurabilmi, lkin daha fazlasna gc yetmedii gibi,
hkimiyeii de ksa srmtr. Andronikos daha ok askeri.sahada
baarll oluyor, Kantakuzenos ise devlet idaresini elinde bulunduru_
yord,r. Demagojit vaadler dev'i i Savaln bitmesiyle sona eriyor'
iktid*.,r, ytkt ve sorum1uluu altna giren Andronikos ve Kanta_
kuzenos, ok kere claha nceki hkmetin ald tedbirleri uygula_ .

maa meibur oluyordu. Bununla beraber, i savan dourduu za-

.ur-ur, ok defa tamir imkin olmam, mali dtirum arlru hisset_
tirmekte srp gitmi ,e Bizans altn son yllarda deerinden bir
hayli kaybetmitir.

Btn bu kttt artlara ramen yeni idarenir adliyede reform_

lar yapmay kaard grlr. Biza.ns'rn bir alay konusu hlinc ge-
len rtlvet-ve irtikAp-alknlna son vermek ijzete) daha II.Andro_
nikos zamannda Adliyede reform gerektii inancrna varlmfi. m-
parator, 1296 da Senato seviyesinde en yksek adli bir merci olmak
zere sivil ve ruhan yelerdei oluan ve adaleti koruyacak on
iki
kiilik bir hkimler heyeti kurdu ise de, sonu ok hayal krc oldu
v" ok abuk itibarnl kaybeden bu mahkeme almalarn durdur_
*uk ,orrrnda kald. Bunun zerine Ill.Andronikos, 1329 da iki sivil
ve iki din adamndan oluan yeni bir hAkimler heyeti kurdu. ok
geni selAhiyetlere sahip bulunan bu heyet, btn lkede adaleti
forryu.uk ve kararlar deimez olacak. LAkin Ill.Adronikos da
bu yksek mahker-neye balad mitlerde ar bir tarzda aldand.
Daha l337 de bu hkimlerden nn suu sabit grldnden s-
rlmeleri kararlatrrld. Buna ramen bu yksek hkimler kurulu,
gnlk ihtiyalarn gerektirdii aei.i.e, yaplmak suretiyle Im_
paratorluun Sonuna kada yaamakta devam etti' Bu yksek hkim-
ler kurrluru r'ckilleri olarak eyalet1erde bahAkimler alrlard.
Bu devirde gze arpan htsusiyetlerden biri de, adalet ilerinde ra_
lriplerden byk ldc faydalan,lmasrdr. 4 kiilik yiiksek hAkimler
kurulunda iki ruhani bulunduktan baka, Patriklie bal olarak ta
ayr bir ruhani mahkeme mevcuttu. Bu malrkeme, genellikle mpa_
ratorluk mahkemesi ile paralcl olarak alr, ona yardm eder, za-
man zamarl ona kar tavrr taknd da olurdu.
D politikann belirgin hatlar, Anadolu'da osmanl Trklei
nin, Balkanlar'da ise Srplarn srekli olarak ilerlemeleri idi. Bu-
nur yanrnda, LAtinler ile Grekl:r arasndaki anlamazlk ta gittike
artyordu. osmanllar ve Srplar karsnda 2ciz bir durumda blun-
duu bir srada imparatorluk, Bat Anadolu'nun Trk emirlikleri
sayesinde Kuzey Yunanistan'da \.e Ege sahillerinde baz baarlar
elde edebildi. Yeni imparatorluk hkmetinin a.k bir hAl alan
politikas, Kantakuzenos'un kuwetlenmekte olan osmanl Trkle-
rine kar, osmanllarn ilerlemesinden korkan komu Trk Beylik-
leri ile ibirlii yapmakt. Cenovallara karl ise, stnli-in onla-
ra kaptrd denizcilii ile ticaretini kurtarmak gayesini gdyordu.
Bunun ilk aru isc, Bizans donanmaslru kuvvetlendirmek olduun-
dan mparator Andronikos ve devlet adamr Kantakuzenos, gemi
iraatna byk bir arlk verdiler. LAkin bu sralarda devletin mali
sc kuvvetli bir donanma inasna yetmediinden Kantakuzenos
ve dier magnatlar, bu hususta yardmlarda 'bulunmular ve bunun
reticesinde devlet r_c ordusu, devletir zengin tabakasnn maddi
nfuzu altna girmi oldu.
iyi bir asker olan ve her trl bedent hareketlerde maharet sa-
hibi bulunduu anlalan Ill.Andronikos, hAkimiyetinin mhim bir
ksmrn ahsan idare ettii ordusunun banda geirmi ve imparator-
luun Balkanlardaki durumunu kuvvetlendirmee muvaffak olmy$_
tur. Bu yllarda Srbistan'n kuwetlenmesi, Bizans' yeniden Bul-
garlarla birlemee zorlamakta idi r'e Bizans i savann sonuna
do'ru, Ill.Andronikos ilc Bulgar ar arasrnda ba gstcrcn ihtilaf,
her iki taraf hudutlarrnn tazyiki Ve yama e dilmesi neticesini dour_.
mutu. Lkin ksa zamanda sulhfeniden salanm, hatta Srplara
kar bir pakt meydana gelmiti. Buna ramen, ortak bir Bizans -
Bulgar hareketi grlmemektedir. III.Andronikos'un Srp arazisine
doru sokulduu bir srada, daha bir atrma hasl olmadan Srrp
Kral ile Bulgar ar arasnda 1330 ylnda Velbuzd (Kaendit) d,i,
Bulgarlarn ar bir yenilgiye uradklar bir muharebe patlak ver_

30
 bu haberi ala inparator, kuv,et1eriyle gei ekildi..Bulgar
or_
di
'e
dusu imha edilmi v. Brlgur ar iman da ar bir
yenilgiye ura_
dndan aZ SoT\Ta clmtittr. Bunun zerine bir mddet nce i_
r,nan'n tahttan uzaklatirarak hapsettii kzkardei Anna hapisten
Stefan'a naip olarak Trrnova
r.rr,-r 'e kk yutu.i olu Ivan
iuhtrrru karlmtr.' iman'n ikinci karsr ve Andronikos'un
krz-
kardei 'ih.doru,y, ise, memleketten tardederek III. Andronikos'un
yrrrrru gondermijlerdlr. ain, Bulgar Boyarlar b kk
onu kovmu Ve onun '":1ll
ocra ituut .t-.gi kabul etmiyerek
yerlne
inlirrr'. iman,n bir yeeni olan Iovan Alexander'i kendilerine ar
semilerdir (1331 bahar).

Velbuzd' muharebesi, Balkan lkelerinin tarihinde

bir dnm
bir hhl
noktas tekil etmi vc l\4akedonya etraflnd.aki mcadelelerde
mtihim neticesi ise' Balkanlarda
aresi hizmetini grmtr. En
rp hAkimiyetinin iistinliin ispat etmesi olmutur. Bu hdise,
GneyDouAvrupa,srnda"u,ndu,sonrakigelimelerdebirnirengi
bir kls-
noktas oliaktadr. Srp Kral Ni ile Dou Makedonya'nrn
mrnr elegeirir. II.Andronikos, Bulgaristan'daki bu
gelimelerden
uydrluuy ve klzkardeinin hukukunu aramayl dnerek Bul-
g-irtur,r., hudut boyundaii bir km.kalesine saldrrr ve Karadeniz
sahilindeki liman eiirlerinden Mesembria ile Anchialos'u
elegeirir'
ve Stefan Deanski'yi
Fakat bu arada Srbistan'da soylular ayaklanr
aJ...t ol Stefun Duan' (l331_1355) tahta rkarrrlar.veBundan Stefan
sonra iki ko.,io hkmjar bir sulh andlamasr imzalam
Duan' daha
Duan, arrn kzkardei Helena ile evlenmitir' Stefan
briurrgritun itibaren ttiyti. Srp soylularlnn ftuhat eme'llerinin
ui. *ti--es*ilidir. Gittike zaifleyen ve kmekte olan Bizans ta,
Srp_

larn bu emellerine yurdr-., olmutur; zira Bizas'n i karklk_

lar dmanlarlnn rslurrr, tahrik etmekte idi. Nitekim 1334
de,

Bizans'n i savalarlnda yn deitirerek her iki cephede de mhin

Ve ora-
hizmetler or"r, Birurrs soylusu Syrgiannes, Srplara shyor
da iyi karilanyordu. Bu Bizans'h, Vatanna kar Srp
Krahna yararlr
hizmet gor-.kt"n ekinmemitir' Daha o Zaman Ohrid'
Prilep'
Kastorya"veStrumicagibiBizans,nMakedonya,dakibirokkalesi
Srrp,larn eline geme.tiar. Ancak SelAnik, kuwetli surlar sayesindc
,rir "u^u,
Sripiur,,. h2mlarna kar koyabilmitir'
Bulgar ar da, hemen Bizans hududuna saldrm ve az nce
Andronikos,un elegeirdii Bulgar ehirlerini geri almtrr.
Ancak,
daha nceki huduiun .anrr .J'.resi ile aralarlnda bir sulh
anla_

31
 mastna Varlr (332). Bulgar ar, bu sulhun imzalanabilmesi iin
mparatorun kznr kendi cgluna vermesini
art kouyor ve III.And_
ronikos, bu su]h kabul etmek zorunda kalyordu. Ill.Anc]ronikos
bunlardan baka Balkanlarrn batsnda bir kism araziyi kazanmay
da baarmtr. 1336 da da muharebelerine al$kn Trk ktalarn
banda Arnavut eteleri zerine bir tenkil seferi yaparak Arnavut_
larn srlerinden ounu yama'eder, ayn ,u^inju Epir,e bal
Akarnania. eyaletini kopur*uu
-r.uuff k or..
zellikle Balkanlardaki eyaletlerin savunmaslna dikkat ed"en
III. Andronikos, Anadolu'daki Trk ilerlemesine karr koyamam
ve bu sebeple Andronikos devrinde mparatorluk, Anadolu,daki son
kalelerini de elden karmtr. Andronikos'un' tahta
kt srada,
Anadolu Beyleri arasnda. en kuwetlisi, merkezi Ktahya Ju., G.r-
miyan Beylii idi. Mooliar dahi sahillere kadar aknlar yaptklar
halde, onun arazisine taarruza cesaret edemezlerdi. III.Andronikos,
Kapuda yar:nadasna kadar giderek Germiyan Beyi ile bulumu
'"'e Anadolu'daki Bizans arazisini savunabilmek iin onunla bir and-
lama imzalam'tr.

l326 cta Bursa'yr elegeirmi bu]unmasna ramen osman d.ev-

leti, Anadolu'daki Beyliklerin en k idi. IllAndronikos,un de-
desine kar bir zater kazand srada orhan Bey znik,i muhasa_
ra etmiti. mparator, acele toplad bir ordr.ru., banda lznik,
in yard1mna kotu ise de Pelekanon'd'a yenildi ve iznik, l33l Mart
banda osmanllarn eline dt. znik'in za'ptnda sonra zmit
zerinde toplanan Trk taarruzlar, imparator taraflndan
ok kere
pskrtlmse de 1337 de kalenin Trklerin eline gemesine engel
olunamad. Bylece l340 sralarnda Orhan'n araziJi, Anadolu,nun
kuzey batsrnda bir ucu skdar'a kadar uzanan yze yakin kaleyi
iine alyordu. Artk, Osmanl devleti dier komu Trk emirliklerini
tehdit edecek hAle gelmiti. Nitekim, 1337 de Karasi Beyliinin iine
dt krizden faydalanank Bergama'y, ,r. dier birok kaleyi ele
geiriyor. ve osmanllarn bu ilerlemeleri srasnda Bizans1n herhangi
b_ir mdahalesi grlmyordu. Anadolu'da artk Bizans, Alaehir ve
Karadeniz Ereglisi gibi birbirinden uzak birka kaleye sahipti ve
hidiselerin gelimesinde bu yerlerin hi bir nemi yoitr. Biihynia
(Kocaeli) sahillerindeki fetihlerinden sonra Osmanllar, komu Trk
Beyliklerinin Zararlna kuwetli baz kaleleri elegeirerek Avrupa
yakasrna da gemek suretiyle korsan aknlar ve- icumlar yaP-
maa balamlardr. He ne kaar Andronikos bunlarr geri pskrt-

t.l
mei baard ise dc, bu hticumlar ilerisi iin byk tehlike yaratacak-
t.

mparatorluk iin hayati bir nemi olduundan Andronikos,

dikkatini zel]ikli. sahil bolgelerinde Cereyan eden hdiseler zerin_
de toplamt. imparatorluk bu salarda en ziyade Saruhan, Aydn
gibi sahillerdeki Trk emiliklerinin tertibettikleri korsan akrnlarn'
-dun
,uru, gryordu. 1330 dan balyarak artan bu akrnlar, Ege k-
yrlarnda hem Bizans ve hem de Litin kolonilerini aynr derecede
iehdidetmekte idi, zira brnlarn Girit'e ve Eriboz'a kadar eristii
olryord^u. Mcntee Beylii ile Tavas ve Alaiye Beyliklerini, Rodos
valyeleri ile Salaz ve Krbrs donanmas bir dereceye
kadar dizgin-
iiyebilme<te idi. Saruhan Beyi 1333 cle 75 para gemiden oluan bir
donanmanrn banda Trakya sahillerine yanalyor, Semendrek ada-
sn yama ettikten son.ra sahile kyor, fakat orada ordusunun ban-
cla III.Andronikos'a rastlyorsa da, mparator onlara taarruz etmee
cesaret edemiyor ve onlar da rahatsrz edilmeden tekrar gemilerine
biniyorlard . Az zaman sonra Trk korsanlar Tekirdar muhasara
alt;a alyorlar ve mparatorun ahsen idare ettii bir sefer Sonunda
oradan uzaklatrrlabiiyordu. Ertesi yl bir Trk donanmas Selnik
krfezine bir karma yapyor Ve o Slrada SelAnik'te bulunan III.
Andronikos ile Kantakuzenos, bunlara kar yryerek kendilerini
geri ekilmee zorluyordu. Nihayet |337 de, osmanl devleti arazi'
*i.rd.r, hareket eden bir ksm Trk korsarlarr, stanbr]'a ok yakn
bir yere kadar sokuluyor ve Kantakuzenos iddetli bir muharebeden
sonra onlar geri pskrtyor ve ounu denize dkyordu'
Trk korsanlarrnrn bu aman Vermeyen aknlarrna kar koyabil-
mel iin, kuvvetli bir harp filosuna ihtiya vardr, halbuki II.Andro'
nikos'un maddi skrnt sebebiyle donanmavr zaifletmesi yznden
Imparatorluk kuvvetli bir donanmaya sahip bulunnuyor ve torunu
III.Andronikos ta bu boluu rlolduramyordu. Bu Trk korsanlarnr,
Sakrz adasnda verleen ve sadece eklen mparatorlua bal bulu-
nan CenoVa'I Zaccaria kardelerin harp donanmasr bir dereceye ka-
dar frenliyebiliyor ve Trklerin gzn korkutuyordu. Midilli adasr
da az sonra imparatorluktan tamamen koparak bamszln ilA.n
edecekti. Bu sahillere yaplan korsan aknlarr artk, Bizans'tan ziya'
de bu blgede yerlemi bulunan LAtin kolonilerini tehlikeli bir du-
ruma sokmutu.
Bu hAdiseler, mparatorluk harp filosunun ne kadar zaiflediini
ve Adalar denizi sahillerinde arazisi bulunan LAtin devletlefin de
33
 korsan aknlarna kar koyam ayacak derecede birlikten mahrum
bulunduklarn gstermee yeterlidir. Bu sebeple doudaki kolonileri
arasrnda glkle ulamr salyabilen Venedik, Pa|aha ba
vura_
rak Akdeniz'in korsan aknlarrndan kurtarlmu'i r, ii aeniz tir-
lii kurulmasrn istedi. Zira, ancak bu sayede bir Hal seferi terti_
bedilebilirdi ve byle bir harekete Bizals'n da katlmas
artt' Hem
bu suretle Bizans ile Papalk arasrnda dini birliin kurulabilecei
tahmin edilmekte idi. Kars Anna, bir Savoie Prensesi olduundan
dolayr III. Androniko.s, bu tarzda bir yaklam aya taraftard. Mihael
Paleologos, vaktiyle stanb_ul'a kar bir Hal'se[eri meydana gel_
mesine engel olmak iin Kiliseler Birliine bavurmutu.
imdi ise,
Trkfere kar imparatorlua yardm ,,rknudiy"'bir Ha_
l seferine rrza gsterilmekte idi ve bu'u-u.
iutum lmparatorluun Bat
siyasetinde bir yenilik tekil ediyordu.
Il.Andronikos, hikimiyetiniir son yrllarnda Fransa Kralna bir
anlama yapma arzsunu aklam (1327) ,e IllAndronikos dala
ileri giderek 1332 de Rodos'ta toplanan bir konferansa delegeler gn_
dermi ve Trklere karr Venedik ve Rodos
valyeleri iie birlikte
bir ittifak imzalamtr ; lz+ de bu ittifaka Fransz Kral ile Krbrs ta
katlmakta idi. mparator Andronikos, aynr zamand,a Papa XXII.
Jean'a haber gndererek Kiliseler Birliine taaftar olduunu bildiri
yor, fakat celeyan eden mzakereler bir netice r,,crmiyo.:dr. Bu sra_
larda vukubulan mzakereler, Venedik ile Cenova,nn arasnn
arlmasr ve Fransrz Kral VI. Filip ile ngiltere Kral III. Edvard
arasrnda siyasi temaslarn kesilmesi sonucu baarszla uramtr.

Bu hidiselefe 1g Bizans halknn muhalefetine ramen, III.

Andronikos, Papa XII.Benoit (133+-1342) ile Kilisel., Blrigi *ese_
lesini gizlice konumakta devam ediyor ve bu maksadla iurr.r-,
kei Barlaam'r gnderiyor, fakat bu teebbs red cevabyle karla-
nyordu. Bizans, Ege sahilindeki arazisini koruyabilmek iin, bu sa_
hillerde hkm sren Trk Beylei ile Osmanllara kar irigl yap'
may dnd ve yeni ina edilen Bizans donanmasrnn da yurdr_
miyle Bizans'n denizlerdeki durumunu -kuwetlendirmeyi denedi.
l329 da mparatorluk donanmasrnn, Sakrz adasrnr ellerinde bulun_
duran ve bir zamandan beri Imparatorlua itaati reddeden Cenova,
l Zaccaria ailesine kar yaptr sefcr baarl oldu ve ada tekrar
mparatorlua.balanarak l3_4dyhna kadar Bizans,n elinde kald.
Yine Cenova'llarrn elinde bulunan Foa da, komu Trk Beylikle_
rinin yardmiyle tekrar mparatorluun hAkimiyetini tanmaa zor- .

34
land. Nihayet Midilli, Batrllarn eline dmekten kurtarld. Bura-
da, 1204 de IV. Hal seferi esnasrnda Cereyan eden hidiselere ben-
zer bir durum grld ve Anadolu sahil Beyliklerine kar kurulan ve
Bizans mparatorunun da dahil bulunduu Hristiyan birlii, Bizaru'
n Midilli adasrna kar hcuma gemi 'e Bizans mparatoru, bu
dindalarn Ttirk Beylerinin yardmiyle glkle uzaklatrabilmi-
tir.

LAkin mparatorluk, en byk baarsn Tesalya'da ve Epir'

de gsterecekti. Son byk Tesalya Beyi Melissenos'un 1333 de l_
m zeine Bizans, Tesalya'nn kuzeyini elegeirdi. Devamlr olarak
parti kavgalarnrn hkm srd Epir'de, Bizans partisinin ba
Despot Ioannes'in kars tarafndan zehirlenerek ldrlmesi, Bi-
zans'a firsat verdi. ekirdeini Trk kuwetlerinin oluturduu bir
ordunun banda Katakuzenos Ve Ill.Andronikos, Epir zerine
yrd ve asi Arnavut kuvvetlerini dattktan sonra bttn Epir ve
Akarnania Imparatorlua iIhak edildi. Epir Despotunun kars Anna
ile ocuk yataki olu Nikeforos, Selnik'e srgne gnderildi. An-
jou'larrn Epir tahtnn vArisi Nikeforos lelrine giritikleri ayaklan-
maya tevik hareketi de bir netice vermedi ve Nikeforos, Kantakuze_
nos'un bir kz ile nianlanarak SelAnik'teki srgn yerine ekilmee
zorland ve Ioannes Angelos Epir'e vali tayinedildi. Bylece IV.
Hal seferinin ortaya kard Grek devletlerinden biri daha tarihe
karmr oluyordu ve Balkan yarmadasnda baka bamsz bir Grek
devleti kalmamt.

Likin Bizans, bu sihalarda kazandr baarlarla fazla vne-

miyecek ve buradaki arazisini ksa bir Zaman sonra Srplara kaptrra-
cakt. Srp Kral Stefan Dtran, bu hAdiseden bir yl sonra Arnavut-
larn hikim bulunduklar yerleri zaptetti. Henz bir i savatan k-
m bulunan Bizans, kuvvetli bir d saldrya kar koyacak kudrette
deildi ve III.Andronikos devri, i savalarn losa sren bir faslasn-
dan ibaretti. onun lm zerine patlak verecek olan ikinci i saa,
neticeleri bakmdan ncekinden ok daha ar olduundan Impa-
ratorluk bundan sonra artrk bir daha kendini toparlryamryacakt.
I5 Haziran 134l de Ill.Andronikos, henz 45 yanda iken ge-
ride 9 yanda bir erkek ocuu Ve ona niyabet etmek zere, Ltin
olduu ve Katolik mezhebine mensup bulunduu iin halk tarafn-
dan sevilmiyen karsr Anna (Savoie)y brakarak vefat ediyordu.
Ill.Andronikos hayatta iken devleti fiilen idare eden Kantakuzenos,

35
 v1si1ctine uyularak niyabet hcyeti bakanlna
.,Tl:r:::l
Illdr Ve Imparatorie Anna'nn da buna bfu itiraz olmad. Androni-
gcti_

kos, devlet bnyesinde

..:P.Tlu-, yapmak ve iine iuiius kmaz-
dan kurtarmak zere giriimlercle bulunduu bi, sr.ada ,7.at .t*i-
ti' Kartakuzenos, onun yard,a brakti ileri tamamlyabjlecek
-
kudrette bir adamd. LAkin, bu ilerde baar:l
olabilmesi iin Im_
paratorluk makamrnda gerekti-gi halde Kantakuzenos,
IIL Andronikos'un- ortak.bulunmas
mparato. i*urrr,, isteyen teklifini reddet-
miti. iktiaar elinde.bulundurduu byle bir anaa
orary, yeniden
kurmay1 maliyeyi islAh etmei ve yabanclarn
isteklerini bertaraf
ederek mparatorltr kuwetiendii.mei
tasarlyordu. j.i, Kur-
takuzenos, etraflna toplad ve vaktiyle yardr-
ettii insanlarn
kendisini kskandklarn farkedememiti.'Bunlarn
u'ur,au, dini
mcadeleler srrasnda Sinodun muhaleietine ramen
k.ndisini d.s_-
tekliyerek Patriklik makamna getirdii Kalekas
ile servete ve ikbale
kavumasrna yardm ettii Meaduk ipokaukos
gsliyordu. Apoka-
ukos, iki Andronikos arasndaki i harpler srrasnda
Ill.Andronikos
safnda arparak yararlk gstermi ve bu hizmetlerinden
dolay
Kantakuzenos tarafindan ihsanlara boulmutu.
kabiliyetli bir
adam olan Apokaukos, Kantakuzenos,a- kar-gu1r.iok
ou.uur.ca dav-
ranyor, fakat ondan nefret ediyordu. Kurriuirr.ros,a
karr oluan
muhalefet unsurlarr arasnda en telrlikelisi Apokaukos,tu.
B iki a-
hs mpaatorie Anna nezdinde Kantakuzenos,a karr,
onun m-
paratorluk ailesi hakhnda fena niyetler beslediini
ileri'strerek iti_
matszlk havas yaratmaa muvafia. oldu. Bizais Baehrind;;";i.
kalar ve parti mcadeleleri hkm sryordu, dr.r-rr,r.
sarsrl-
dn hisseden Kantaklzenos, istiflasn verdiyse de imparatorie
bunu geri evirdi.
Fakat, bu esnada d tehlikelerin de ard kesilmi
deitdi. Ttirk_
lerin Trakya sahillerini yama ettikleri bir srada yeniden
SelAnik'e kadar ilerlemilerdir. Bulgarlar da mpar";".i;';
'r*r;r; harp ile
te}dit etmekte idiler. Kantakuzeno;, mparatorlugr.,
utt., at_
manlarna kendi imkAn]ar ile toplyabildii .rvv.trle
ka koydu
ve tekrar sulhu salad, lratta Yuninistar,dJ.nparatorlu;;
nu. kur'vetlendirmei baard. Acha'ia Prensli$,
irrr-,r_
u, ,rrri, g"up nr-
rada yerleen Floransa'] Banke ailesi Acciaiuoli idaresine "kar
Bi_
ZanS'.. tercih etmektc idi. Bylece IV. Hal
seferinden bu yana At-
tik yarmadasna Bizansllar ayak basyorlardr ve Kantakuzenos
bu
hususu gururla belirtmekte idi. Fakat, Bizans,rn
g."i];;;_"melleri
kursanda kalacak ve korkun bir i savan patlak
vermesi bunun-
36
 de yok edecek-
la da kalmryarak o zamaY|sahip bulunduu kudreti
ti.
lzakta bulunduu
Muhalifleri, Kantaku'"'o*j"' baehirdenonun btn grevlerin-
bir andan ruyauur.l.ui"j-",.rsi,Jen
tatta- istanbul'a gelmesini
dahi
den uzaklatrlmasl'ug'du'' Kantaku_
engellediler. *pu"io'J:
i;i" jarlak..planlar hayaleden'
hanea'ai ve tarafiarlar istanbul'da
Zenos, bir anda d."i;;'du;r";;,
mallar gaspedildi' Yeni niyabet
takibe urad, ""i.;;l;fr;Ji""'
bulunma'tu''ii ve ondan sonra
he_
hevetinin banda *p""'"'ie idi ve
Kalekas ile Apokaukos
,,",i,. kuvvetli -;t#"Pl.",ili";;;t' darbe
",, yaknlar ffir;";ir.-.;'g"r.".rdi. Bu |y:vet
trrlrrr,. <.u-ua' ve 26 Ekim 1341
de
karsnda ru"'ukJlroJ hu"k't'i''
kendiniDimetoka,daimparatorilinetti.Fakattahtnmeruv,risi de-
etti ve imparatorluk ailesine
V.Ioannes'in hukukunu *huf"' ihma_
il, gaasp Ap"k";;;:;
'*i' *"'dele edeceini aklamay
letmedi.
karlat en arr krizler_
Bizans imdi, uzun sren hayatnda uuiit bir iktidar m_
den birinin ii'," gi;;i$' s' y"'i l^Sava
"i''
cadelesi olmaktan kaiak
derin dini "' 'o'yul k]<Iere 'dayanrvordu'
kavgasrna byk lde
karryo__
Yabanclar, girurrr]r;-i, .ura. Kantakr-
ir veche kazanryor,
lar, siyasi partiterin mli"rJ."*i',aini soylularla arhontlann mmes-
zenos bu sefer de;;;;ak
sahibi
vt'
u" b,rrriu?,i;;;;;" l4.yzilda esnaftan, tccardan
sili oluyor
ffi;bir ceie tulunuyord"' P: guruplarn
krsmen a" .oylteri';
bvk asilzadeye kar duyd*'
d;;;'5 v" hasedi ' ziyadesiyle
oi'" 'pokaukos' Bizans'ta 14'
tahrikeden u" o'_'u'i* bi' 'a'*
i savan sosyal bir renk kazan.ma''
yzylda patlak ';';; bu ikinci mparatorluk' ieride son
oluyordu' Bu i sava
sna sebep 'o"".du yabanc-
kudretini de kaybediyor ve
biribiri ile arp1; iki-pu-l:'-ise' tes_
Suretiyle onlara mparatorluu
lar bu tuug'u"'ku"t"*uk
lim etmi oluyordu'
sebep o lduu dint
Tam bu srralarda Bizans' Hes1chast'|arn Bizans
buhranrn iine dmektedir'
Lxik veya ruhani olsun btn
-pu"u,orlukta on yrl sresince id-
halkn ilgilendire; bu hareket,
mcadele dini ihtilaf olmaktan -
detli alkanu-' "l'p oiu:.lk: beri'
uu"rtt,- Bizans'ta ok eskiden
karak ar bir ,*vri."i, halini hayat
,,k, bir kei yayanlara
mukaddes ri, ,r'i{l'i";J H;rr*u;,
HESYCHASTE,;;.,,eriirai.H.,y#u,*,+.ytzylaabelirlibirmis-
Ktkenleri, 11' yzylda yaa-
dk_z;hidlik .kr;;; aa, o*u.tadrr.
ot
)a
yan byk mistiklere kadar
kan Hesychasm hareketi, |A.ynzyld.a
asrn barnda Bizans arazisinde dolaan Georgios Sinaites'in
mistik-
zahidlik retilerinin Bizans manastrlarnda byk
bir etki yap_
masyla kuwetlenir. zellikle Bizans Ortodoks mezhebinin
sna
ve koruyucusu bulunan Ayaroz danda byk bir ilgi
g.r.
Hesychastes'larrn biricik gayesi, Tanr ile gizli
ve toptan bir
birlemedir ve bu gayeye erimenin iek yolu, bttn
au"y"r1 ilerden
mutlak surette uzaklaarak ilAhi bir skn iine (Hesy"irir;
g.*".-
tir' Bu dinl akmn tam bu srralarda Bizans top,rmrnda bi, ,"-i,
bulabilmesi, anlalmas g bir rastlant de5iiair. nce,
d d_
manlarn saldrrlar ile huzuru kaan cemiyet i hurple.in
sebebol_
duu kargaalk ve nihayet Arsenit boyle bir ak,il ;; ;-
izmasr,
tam hazrlamrtl. talya,daki Kalabriya Greklerinden olup
9ryy
Selnik'e yerleen BARLAAM',n burada karlat Hes|cast
a-
nce ve davranlarr idde tle tenkide tmesi, hatta istihra e tairrretmesi,
mcadelenin alevlenmesine sebeboldu. Tarihiler, bu
mcadeleyi l4.
yzyln en mhim fikir hAdisesi kabul ederler,-hatta bir krsm
bu
hareketin devrin en belirli kltr olay olduunu ileri
srer. Lkin
bu ihtilafin gerek yz henz gerei gibi a"ydnlur-u-r
olmakla
beraber, bunu Zelot'lar. hareketnin br-deuuo, *uyuru,
Dahas, burada dnyevl rahiplerle keilerin m.ade.si
iu vardr.
gort-..t"
ve..mcade]enin keilerin mutlak bir baars ile sona
edilmektedir. "igi kabul
Tanrnmr Rus Bizantinisti F.I.Uspenski, Hesychast
mcadelesi-
nin temel unsurlarrnn , Dou Kilisesinin bir do'ktrin olarak
kabul
ettii Aristo felsefesi ile bu kilisenin reddeuii Eflatun
doktrini arasn-
daki bir mcadele olduunu ileri srer. Balangta felsefi
alanda mey-
dana kan tartrma, sonunda dini sahaya kayJrlmtr. Bu
dokt_
rinin szcleri, milli Grek dncelerini Batya kur;-;;;rrmakla
kalmayarak, Aynaroz manastrlarnn
iddetl e taruf tuttuklar fikir-
leri ve btn Balkan yarrmadasrn temsil eden bir tavr taknrrlar.
Netice olarak burada, Grek dnce Aleminden nemalanan
Hesych-
ast'larrn savunduklar ve bayraktarln GEORGOS PAiAnaS,n
yapt1. dou mistisizmi ile AqUNo'lu THoMAS,tan
ilhamru alan
ve Akindynos ile Barlaam'n savunduklar Ltin ruhu
n. ,uryorrulr,.,l
karlamakta idi. Hareketin temelinde, siyasl ve
malt akmdan
gittike zaif den ve gn getike sinsi bir tarzda
Bat fikir hayatnrn
etkisi altna giren ortodoks <ilisesinin, kendsini artk
kolay bir ikr
saymaya balyan Bat kilisesine Kar bir reaksiyon,
yut-aktadr..
3B
 En byk Hesychast ve Hesychia doktrininin kurucusu, geni
kltrl bir adam olan ve mmtaz bir yazat hviyetiyle tannan Se-
lnik Areveki GoRGos pee\fAs idi. Bunun dnda eserlerinde
Hesychast fikirleri yayanen tannm ahs, Bizans mistiiNIKOLAOS
KABAZlLAS'trr. Hesychast'larn nihai hedefi ilaht n temaasr_
dr ve bunun da yolu, zahidce bir riyazettir. Hazreti sa'ya iyaz
ifade eden duarun sylenmesinden sonra, dua eden vecde gelir ve bu
esnada semavi ualarla evrildii bir anda ilhl seyreder. Ta-
mamiyle Tanry tanmak Ve temaa etmek, onunla birlemek iin
btn glerini bu maksada yneltmek, btn dnyadan ve bu dn-
yay hatulatan her eyden uzaklamak gerekir, zira btn ruhunu ve.
kendini bu nokta zerinde toplamak zorunludur. Bunu yapabilmek
iin Hesychast kendini, btn tasawurlardan, btn dncelerden
ve emellerden uzaklatrmalr, ruhunu btn bildiklerinden kurtar-
mal ve gerek bilgisizlik karanlna varabilmek iin mutlak bir ba-
mszla kavumaldt. Zira, bir Hesychast'n en ulvi, en tesirli ve
*.rtk duas, Tanrya direkt olarak ulatrlan mesajdrr. te za_
"',
hidde vecd hali bu suretle hasl olacak ve bu hil onun Tanrr ile bir-
lemesini salyacaktr. Bu vecd hline gelebilmek iin ruh, muhitin
btn duygulandan minezzeh olacak, btn bildiklerini unutarak
krkttk dilsiz ve sar bir hal alacaktr. ahsiyetini terkedecek, uu]
runu kaybederek ruh ve cismanl hayat duracak, fikir hareketsiz ve
temaa hedefine ynelik kalacaktr. Bu suretle Hesychasm'n asli
cevherini ruh ile, kalbile ve dnce ile ilahi bir ak oluturur Ve onun
temaas'na gayret eder.
Aynaroz da'n61, ve bilhassa Palamas tarafindan iIenen Hesy-
chasm dnceleri, sonradan sistemli bir hal alr, blmlere ayrlrr.
Bunlarn arasrnda drdnc ve en yksek mertebeye ise pek az kim-
se eriebilir. Keilerin ou, ancak birinci dereceye kadar eriebilir-
ler. Bu husustaki en btyk faaliyet, Georgios Palamas'n adna bal-
dr. Barlaam bunun karsna kmr, geni bilgisi ve kuwetli ifade
kabiliyeti ile hret yapmr, lxkin Bizans'n tand en byk Alim-
lerden o|an Nikeforos Gregoras karsrnda yenilmitir. Barlaam Pa_
lamas'rn fikirlerini Hristiyan dininin temel akidelerine aylur ve do-
laysiyle onu heretik sayyordu, aralarndaki tarmalar yedi yla
yal<rn srd (1333_1339). Sonunda 15 Haziran 134l de Ayasofya'da
toplanan konsil, Palamas' da davet.ederek bir hl aresi arad ve kon_
sil Palamas'r hakl buldu. Bunun zerine Barlaam tekrar Batya
dnd. LAkin bu hal tarzr ruhlarr teskin edememiti, bu yzden de
Bizans yeni bir ihtilaf unsuru kazanm oluyordu. Bundan baka, Bi_

39
 zans tarafindan benimsenen bu
doktrin, Roma'nrn
biyle karIamakta idi. iddetli red ceva-

mparator III.Andronikos'un lmnden

sonra tartrmalar yeni
bir safhaya girdi. o Zamana kudu, iki
taraf arasrnda bir uzlatrc-
lk arayan_ Georgios- Akindynos, puo-u,
doktrini aleyhine dnd
ve bu
' yzden Kantakuzenos;rn ig.rstos
1341 a. t.p"ari, bi, ko.rs-
de mahkm oldu. LAkin u, ,or*-ratorluk
siyasetinde meydana
gelen deiiklik, bu dini
atnad. aJi. dnm noktas o.du. Zaif
bir teolog olan ve Palumas'n .,ruu"iii
dman Patrik Kui..ur, gi
tike Hesychasm'a kar bir tavr taknd
ve Palamas gzden dt,
hatta aforoz edildi' Bu- kere u.ry.t
uri'arn ou, Kantakuzenos,u
tutmaa balad. Hesychast *.ua..ri
siyasi bir veche kazardr ve
Imparatorluk iki kart cepheye ayrlm
oldu.
Bu olaylarn sosyal yndeki tepkileri
i savan btn sebeple"i hemen ir;;." daha da iddetli oldu
sosyaldi. mparatorluun
ve
k hrzlandkca a.i.i. d. urtryo. ve iktisadi
nf]ar arasrndaki mesafeyi uryo..r. durum, sosyal s-
halk tabakalar oalrk.r, *"*"t ,r. l1rada
ve ehirlerde byk
-.rlkl., ince bir aristokrat taba-
kann eline geiyor ve fakirleen zmrelerin
bu ,r",a .".ir'hrrr., ur-
mparatorluk iktidannn kuwetli olduu
'1yo'.d":
absolutizmi, srralarda Bizans
brokratik hAkimiyetini eski
rine kurarak ehir hayatn merkezi iktidaraehirlerin harabeleri ze-
t' Merkezi iktidarn zaifledii bir zamandu boyun emee zorlamr_
ir., -ur?iii"gui* Lr"-
vetlenmee ve ehir hayat Ja yeniden
can'anmaa balad. Lkin,
Bizans'ta bu defa merkezi idaenin
y.rirr. iktidara gelen feodal kuv-
vetler, lmparatorlukta sanayiin ve ticaretin
serbest olarak gelimesine
de engel oluyordu' Bat'da ayru devrede
balyan ehirlileme baa-
rrya ularker, Bizans.ehir hayat
geri kaiyor ve bunun rreticesi ola-
rak ta Bizans, iktisadi ynden taan
mrlyordu ehir devletleri tara{indan s-

Kantakuzenos ile niyabet heyeti arasndaki

mcadele, impara-
torluun o zamana kadar aa
lenmesine sebebolmutu.
kmr|u, ,o*yul dmanln alev_
ukos ile Kantakuzenos boumarr'rarr
'u"u,
da baanrtan beri, Apoka-
uar. Apokaukos,Kautakr-
zenos Ve onun yandaIarr olan
aristokratla.u kar, uryu. ru. .l.-
lerini baar ile kkrt1. Iki tarafin
Ju uaurru., onlar, her trl an_
Iama zeminini zorlyarak*mtcadele|e
rrrr..a.lerinien sava b_
tn kznl ile balad. Diplomatik
tertipler ve entrikalar, izcliva-
lar, valileri ve kumandanlar rvet
ve-menfaat karl ifsat ]areket-
40
 halk kark unsurlar_
leri biribirini izledi. Bilhassa, mparatorluun
sefaletin k^art byiik
dan oluan, er btyt l."gi"it i9 ;". tazL ve bunun
i*rr. .r,ri s.a.rik't", *,,,'T miicadelesi en yksek sey1veve
bir yeri olan ve
ze]
vr"r"a', azr bir hile geldi'
imparatolukta
kuvvetli bir tc-
i,;;ri'", bi'bnda JJi"i bir ehir olan Selnik'te sahip- /elot'lar partisi
kilita ve bir a.r"..y.-kudar beiiri bir ideolojiyc
hareket halkn basit
vardr. Bu yzden u,,uau, aristokrat dman iktidar ele_
bir ayaklan.rrril ourJ-J"g, fakat_ 1-342 de Zelot'Iar
g.i,-a.,i"sistemliui.--,aald.Katakuzenostaraftarlarnn
tekil ettiler Ve soylulara
artmasr zerine Z"|;;|"' burada, bir alay
karr harekete getiler'
ierisinde idi'
Biribiri ile arpan her .iki tara[ maddi srkrntr g
Para salamak maksacliyle imparatorie Ann1,
dayanlmasl
eyay \zabe'
mali tedbir"r* n,u"J'j; '"'*clen ki-metli birok
haneye yollad, soylu-larn mallarna
el kondu' f)imetoka'da yerle_
ise ord'usunu nizama koyd' Trakya
ve \{ake-
en Kantakuzenos
coya,dakikule.,ma,dan1arrnakendisinekatlmalaremriniverdi.
scfcrlerle baarl olamadi,
1341 kndr" 13' ;;;;;a kadar giritii
Edir.re'cl-e-drrduruldu' Bu
istanbul zerine v"pi'g, s.fe, englllerrd-i,
olu V.Ioannes'e parlak
srralarda irturbrl,i'a' r"puru*re Arr.ra,
Kantakuzenos' SelA-
bir merasim. i-|u'uioli't'u"'giydiriyordu'
Zelot'larn soylulara kar
nik zerine ytlrrriJ irtedi ise cle,-ehirde
harekete getikleriJ oJ"""'' b"'d"'
da 'iaz geti' Sclnik valisi
soylulardan ilerigelenicr
acele ile ehri teJ etiek zorund'a kalm'
de kamla, .r. *uu' haczedilm\tir'
Fakat z''amanila Ze|otiar da
bir krsm Hesychast'lara
kendi aralarrrrd, ffi- uy.rlrrlur. Bunlardan
takrrlar' Sadece sos-
yakn grltr, aig';ii"i '9 t$..k"t bir tutum
Kantakuzenosla ve aris-
yal reformlil b";;;;; birleiebilmektedirler.
tokratlara krr, i" Paleologlar haned.annr ve V.Ioannes'i
"d;;,
tutarlar. Fakat ',r"i",a"r, gor'd.rii.rr
yeni vali ile Zelot'larrn reisi
de anlaamu, ffirJ. ii"r' Ze,o.,ar rii.ti* srerlcr. Bylece SelA-
"" mddetle kimseden emir alma-
nik,te reform y"rii*r-r.r-, 1,edi yl
dan hkmeder.
soylular her
. SelAnik'ten istanbul'a kada r uzanafl sA'halarda' yaknlar bilc' can
tatafta yenilgiye "g'u-'*dr, Kantakuzeos'un dnerek onu
ve mal kurtarmarin uiici< yolunun bu olduunu
hudud"na kadar eki_
terkediyolara'. g;_""k durury{1 Srbistan
len Kantakuzenos, (Temmuz 1342) Srp
Kral S.t9fan Duan'a gitti
Srbistan'da kaldktan
ve orada iy ."rr"ar.-_r,rr.u ni. *da"t
41
 sonra, Srp Kralna Pritina'ya
kadar olan btn Makedonya,y
vermei vaadederek^bir andlam a
yaPtl ; ;;;;;;j,r] Srp yar-
drmc kuwetleriyle SelAnik tir.ri.r"'hil.rm
etti ise de, Apokaukos,un
bir donanma ve bir o1{unyn bunJu
ehri kurtarmaa gelmesiyle
baarszla urad ve Verria kr;*irr"
snd' Ertesi yl zmir Beyi
IJmur'un salacl donanma n" .rrr,r"t"rle
yeniden SelAnik zerine
yaplan sefer de netice vermedi ve
buradan t.kru. D;-"tJu,ya dn-

Kantakuzenos,un yannda
ok az ad,am vard; Umur Bey 24
Ekim 1344 de HaIIa.,1 bir taarruzuna-
urad iin ondan bir yar-
dm bekliyemezdi- mparatorienin iah.i.
ve Bulgar u" ' J...," S;;;", Duan
Trakya'y igalediyorlard' Apokaukos
+l:.-"nder,
Kantakuzenos'u ldrtmek zere ,riirrau, tertibetmi fakat baa_
ramamtr. LAkin bu yln Sonu}a
dou durum dur"i,^}rrp Kra-
lnn kuvvetleri yardma gelen ur""r'n.yin
Trkleri ,urrrrrraur, .-
kilmee zorland'. Kantakizerror, Brlgurlar
geri p;.r.o,r.,"*t Mei
nehrinin tesine srd.ve az once B'ugarlar"
tarafindan-zaptedilen
yerlerr gei ald. Hatta mparatorie
Maiia au, epr.rrtos_muhal:fet
etmese idi, Kantakuzenos ie ,numua
hazrd.
Bu andan itibaren,
?Srr-pii tempoda olmakla beraber, Kantaku_
zenos'ur durumu kuwetlendi. Lakf her iki taraf bitkin bir hate gel_
miti' 1345 banda Kantakuzenos Edirne'yi
elegeirdi. L-Imur Bev_
den midini kesen Kantakuzenor, o*-url
emiii'Orhan -?;
vurdu ve ona kz. Theodora'y, vereceini
vaadederek karInda
osyarnl.rk:! saIad ,e bunlan e,r*pu yakasrna
geirdi. Bu kuv-
vetlerle iboli (Sozopolis) hari, Karadeniz
sahilrr?..i bu,tr, ._
hirleri elegeirdi, stabul'u sLtr.d. Fakat,
mesi iin daha iki yI gemesi gerekecekti.
raJJ .Jgeirebil-
Ka,taii r.ror;ir, noy"
srknt ierisinde bulunduu- bir srada,.
kendisini mpara torlar ol Jak .auu _Tesalya,dan gelen bir eli
e iti.erini ilidiriy"h;_;"
manasl, byk mIk]ere sahip zengin bun un
bir eyelati" ii";;kuzenos,u
desteklemesi denekti.
Kantakuzenos'un kuvvetlenmee balamasr
tan'da taraftarlar kazanmas, Srp KraI Duan've hele Yunanis_
rktmee yetti.
Onun gayesi, Bizans'ta taraitardan h";r;g;'l;"'Tr#ra
mesi deil, bu i kargaalardan faydalanr. eri_
sinden mmkn olduu kadar ruri
*prrr,"l". arazi-
|i^r"Iar koparmakt. mpera-
torie Srp Kralna- oktan ueri .enaisine'yrrJrm
'Anna,
Kantakuzenos'u etmesi ve
terketmesi teklifinde bulunuyordu.
Steran Duan
42
 vard ve
bu uygun teklifi kabulederek niyabet heyeti ile anlamaya yaz)'
g.rq-'i*prratorun kzkarcleini olu lJro'a nianlad .(|343kuwetli
kar imdi
Bylece Kantakuzenos'un bir silih"arkadar' ona
bir dman hAline gelmiti'
Trk Bey-
Bundan sonra Kantakuzenos'urr talii' Anad'olu'daki.
lerinebalanyord,.,,..EgesahilindekiTrkBeyliklerivenihayet
Osmanllarn sahneye k-as, Bizans i savarnn-.a$rln
onun
SelArik'i elegeire_
tarafina evirmektedir.'Umur'Beyin yardmiyle
memi ve Ka,ltak*r.r'o' burada iddetli bir
mukavenetle karla-
zorunda kalm ve N{ake-
mtr. Bu sebeple Selinik'ten vazgemek
Duan'a kaptrmrt' Kan-
donya'nrn mhin bir ksmrn da teafan 'rakya'ya hkim ola-
takuzenos, LImur Beyin yardmlar sayesinde
Zira Trkler'
bilmi, likin bu yu.a'* ok pahalya malolmutu' Imparatorluk
karlrk'
getikleri heryeri ;fi, 'ayo'u'a'' gerek Srp_
ailesi Gney *url,,",u duyu"-uy' dnmt' {a<1t
faydalanarak ara-
lar, gerekse BulgaJr, Bizans'n bu zaif anrnd'an bu Islav
zilerini geniletmekten baka bir gaye gtmed'iklerinden' Bizans hudu_
g'1i'a' Buigar.-
ittifak d'a Bizans'a iuydudu" ok zaiar
srekli _olarak taraf
dunda ortaya r.urr''iu" sergerdesi ilIonilo'
deiciriyorvegnlkkarlannagrehareketediyordu.Balang-
ta Umur Bey ile Kantakuzenos'un mttefiki
idi ve sonunda Rodop'
larn gneyird" b;;; iir Beylik kurmayr baard' Srp Kral'
sonra Arnavutluun
1343 de Makedonya'nn gneynr zaptettikten
irr"rt, burada Anjou'larn elinde bulunan
fethini de tamamlJmr.
Dra'a"rruto*uJ,. i'g- arna byk tavi1\er
verilmi
\{omilo'
:lT::i:,'
Imparator-
,ug**r, yard.m he-e"- hemen grlmedi'
ul"', fakat artk hem Kantakuzenos'a
e Anna'dan .*pot t',uarun huzursuz
;; ;.; d. *paratorieye zarar|ai vermee ve by lojsevi
sergerde U1ur Bey tara-
bir hle getir-ege bui'*'t'' Sonund'a bu
frndan ye-fldi u. au* edilerek ortadan
kaldrld (1345)'

1345 yazna kadar Kantakuzenos'

btn Trakya'y hA'kimiyeti
vukubulan bir olay'
altna almap baard' Tam bi srrad'a baehirde
Kantakuzeror' rrr1id ko1uylat'r'yo'du'
I-puratorluk ailesinin kuv-
11 Ha_
vetli adam, u" do,ru',rna k'mandan Megadt'k .A.g|aukos'
bir srada, orada
;i;;""|;i; de, mparatorluk Saraynr ziyo:ret ettii sonunda
\ezatet aitnda ui'i'oa""an mahkmlarn hcumukar bir ayak_
l_

drld. s.arit,l" J", u,r, ,.ror* yanlrs

Ze|ot'lata
Apo_
lanma oldu. Bu rrr..",i" banda ise, stanbul'dak .diktatr
kaukos,unolubulunuyordu.IoannesApokaukos,Selnik,tekiaris.
43
 tokrat dman partiyi desteklemek zere
gnderilmiti. L1kin, ksa
bir zaman sonra Zelot'Iarn reisi ile bozutu,
onu ldrterek tek ba_
rna ehrin hAkimi oldu. Babas tam bu srada r,rr,r,.iau
katledil_
diinden aka Kantakuzenos tarafina geti.
Bu hAdise. Kantaku-
zeos'u yandalar arasnda byk bi. J.r,
lar karllk vermekte gecikmedi,er. ,, n. de, Zelol,
Iourrnes Apo_
kaukos ve yaze yakrn adamr, acrklr bir 'u^uiro.r.u
tatzia;rdHj;e
brndan sonra grtilmemi bir tarzd'a zenginlerin
';.;;;;];; ehirde
takibi balad. Ze_
Iotlann_hAkimiyeti yeniden kuruldu u. yriiur"u
tam nl, r"lmszlkla
srd, Se]Anik ile imparatorluur dier ksmlar
arasndu. nugr,
ok a.zald.
Biitn bu hAdiselere ramen, zellikle Apokaukos,un
ldrl-
mesinden sonra Kantakuzenos'un baarsr
su gtrmez bir h^l alm_
il' Kantakuzenos) siyasi ve ekonomil ynlerden kuwetli
taraftarla_
ra kavuarak hedefine doru emin adimlarla
yakla,.k"n, Baehir_
deki.niyabet heyetinin
zlmekte idi.'G..i Ku_rrtukrr.rror,
eski kuwetli mttefiki -iktidar
lJnur Ba.r, artrk yardm .-r|"ro, zira,
Umur Bey, izmirde Hallara kar giritigi ;
tmitsiz bir savata l34B
de ehit dt. Fakat bu arada Ku.rkrr"r.os,
l346 da UmurBeyden
daha kudretli bir mttefike kavumakta idi
ve yeni -r,,.iLi osmanl
hkmdar orhan Bey idi. Arr.ai, Katakuzenos'un
orhan Beye kar
besledii duygular onu ileride ald'atacakt'
Zira, or h a n ts. y I e
Unur Beydi ve ne de osmanIla, ayarr;;u
l-an Trkieri idiler. ncekilerin suru-
esir peinde olmalarna karlk, tcret, yug-u rr.
osmun'll'a
tikleri yerleri zaptetmek ve or ada yerlemek mak- git-
sadrn gd yorla rd. 1347 de, Srp Kralr tarafndan canevin-
den tehdit - edilen Kantakuzenos, mtiefiki o.hun,da;';;;,-
istemi
ve orhan Bey ona, olt Sleymanidaresinde
o.uin.i'itii, kuwet
gndermitir. Sleyman Bey kuvvetleri Bizans
- Srp iirtur, " aru
ilgilenmeden gittikleri3erleri yama ettiler,
ruttu i.rgu; hudutlar_
na kadar sokuldular. Tam bu sra|ard,a, Srplar
da Bizans,n \ini bi_
tirmek zere onu sktryorlard ve bu maksadla
Stefan Duan, or-
Ian Bey ile de ittifak aram, fakat rivay.'"
gor", ;"", <J",".rr.-
olabilmiti. orhan Beyin durumu artk
x:', -'"g."
oldrrlmesinden ok kuvetlenmiti.
az nce Apokaukos ta, byk
da orhan'a ittifak teklifinde brlunmu lakin onu -.uugiu, .u.,n-
klzanamamt.
Apokaukos'un lmnden sonra ise mparatorie
Anna, Anad.olu,
da yardm aramakta devam etmi ve 134i
Hazira", r"r"J. blrrhur,
dan 6000 kiilik bir yardm salamsa da,
bu giriim ackl bir tarzd,a
4t
baarszla uramt' Zira bu ku''etler, Kantakuzenos'a
kar
taarruz etmi ve oradan
urpu.uo" y.rj" nrig ar atazisine
zengin
ganimetler elde etmilerdir.
Er\tii baanlara gtivenerek Kantaktzenos' 2| Nlays |346
gi1di'
cia Edirne,de Kuds PJtriinin elinden mparatorluk_tacn
muhasara
ii+o y,, boyuncl Kantakuzenos ve cretlileri istanbu1'u
Kantaku_
alt,nda tuttular. ehirrle<i aristokrat zmre, artk a*a_
zenos,u desteklenee karar \erdi. imparatoie Anna, 2 ubat 13'i7
ve onun tarat
de Patrik Kalekas' azletti, Plamas'r hapiste kard
tarr izidor,u Patrik tayin ctti (|3+7-|g,+g). Kantakuzenos,'.3 ibat
|347 d,e mukavemet g,;n-'d". stanbul'a girdi' zira
taraftarlar ken-
muhafizlar
disine ALTIN KAPI;y ak brakmlardl. ehrin
olmaa mecbur oldu' -paa
Kan_
ile satn alndndan imparatorie telsim
meru varisi
ir.*.""r_.r. *puruto, kabul ediliyor Ve tahtn Ayrca
\I.Ioannes ile birlikte hkm srmeleri kararlatrrrlryordu'
Helena'yr
Kantakuzenos, l5 yandaki imparatora kz 13 Ya'ndaki
nianlyordu.

Vl.Ionnes Katakuzenos'n Hkirniyeti Devri (1347_1355)

savatan galip kan ve istanbul'u elegeiren Kantakuzenos'

henz -parrto.l-rgrr. t tarafina hnkim deildi; baars i savaa
", hala h-
ancak geici ourui son verebilm\ti. Zelot,lar SelAnik'te
kabul etmei
km sryor, Kantakuzenos'un mparatorluunu id_
geri
detle reddediyor ve Baehirden "e'i]'n her trl
emri eviriyor_
du.onlarnitaataltnaalnmasrdahabir.Zarrlanmeselesiidi.Kanta-kal-
ve' iktidarda
krr"rror, g problemlerle karkarva bulunuyordu
nizam iade edebilrnek gaye_
d sekiz*yr ,ilr"*ir.., mparator1ukta
ilerin arl
,if. irr.rri*ryu.uk bir eneji ile alt,
-Muy,, fakat sonu.nda

altrnda kt. Kantakuzeno"*, 3 |347 de,Istanbul Patriinin

Zira'
;ii"d""'imparatorluk tacr giymeile meruluk kazaryor'
arcak Istanbul pririgl"i" gyal.aigi ta, tartimasz
kabul edilirdi.
bir gaaspt. onun iin,
Biroklarnrr. ,ururrrri.a Kantakuz"rro, hau
oldunu zihin-
V.Ioannes'in meruluunu tandlnl, onun ortar
]u.artlar iide
lerde yerletir-esi |"i.l,. impalto'ie Anna ile_
j"uu*duo vazgeiebilmiti' Bu suretle
anlamr Ve onu m,ikavemet"
meru Sayal} bir zemin hazr-
ru"ooju, ailesi ile Kantakuzenos'u
ile kendi
land. III.Andronikos'un manevi kardci, V.Ioannes ocuk_
Iarrnn,, ortak b abas " gibi nvaniar ald, mparatorlukta genel

45
bir af ilAnedildi. Bylece Kantakuzenos, i savarn btn izlerini
silmei dnyordu.

En g mesele, mparatorlukta nizam ve ref;ah salamakt.

Devletin hazinesi botu: Kantakuzenos''un, soylularr hazinenin yar-
dmna tevik eden giriimleri bir netice vermedi. mparatorun bi-
tl gayretlerine ra'men, iki cephenin adamlar biribirine dibiliyor
ve Kantakuzenos'un adamlar kar tarafa verilen tavzleri kskan-
yordu. Babozukluk imparatorluk ailesine kadar sirayet etmi ve
AsAyi salanamamt. Trk akrnclar, ara]ksz Trakya'ya akrnlar
yaplyorlard. l34B de Karadeniz'de bir scferden dnen iki mpara_
tor, bir Trk aknc gurubuna kar mulrarebe vermek zorunda kal_
ntr. Kantakuzenos'un Istanbul'u elegeirmek maksadiyle bt-n
kuvvetlerini burada toplad bir srrada, Srp Kral Makedonya'
da byk ilerlemeler kaydetmiti. Kayndepederini, hikimiyeti ele-
geirmee muvaffak olduundan dolay skdar'a gelerek tebrik
eden orhan'dan Kantukuzenos, Srplarr Makedonya'dan karmak
iin osmal askeri yardm istiyor ve orhan bu yardmr mJmnun-
lukla yapyordu. Orhan, 20 bin kiilik bir kuwet gnderdi. Kanta_
kuzenos, yanrnda gen mparator roannes olduu hlde, Srplarrn
ok skrtrdklar ve dmek iizere bulunan SelAnik zerine yrd.
Lkin, imparatorlarn bir kadrga ze':inde SelAnik'e doru yol aI-
dklar bir srada Orhan, anlairnryan bir sebepten 9|2y1, Kantaku-
zenos'un olu Matheos idaresindeki Trk kuwetlerini geri ard.
Bu sralarda aknlar yapmak zere strumca munsabnda Amfipo_
]is'te sahile kan bir Trk korsan filosu ile anlaan Kantakuzenos,
onlarn yardmyla Srp Kral Duan'rn elire dmekten SelAnik'i
kurtarabildi. SelAnik'te Ze|ot'larn hAkimiyeti 1349 sonunda dal-
m Ve reisleri Andreas Paleologos Srp Kralna kamt. Zelot'lar,
ehri Kantakuzenos'a teslim etmektense memnunlukla Srp Kralrna
vermee hazrdIar. Bu hdiseler yznden halkn daveti zerine
Kantakuzenos, yannda Ioannes Paleologos olduu hilde Ekim 1349
da ilk defa ehre girci. Fakat damad orhan'n azizlii yznden
SelAnik'te tutunamad. Zira, yannda faz|a bir ku'vet yoktu. Ze|ot'
lar arasndaki ihtilaf sonunda ehrin bauz kald: bir anda vali A-
lexios Metochites, Kantakuzenos'a haber gndererek oru ehre davet
etti. Kantakuzenos, yanrnda gen imparator Ioannes Paleologos ol-
duu halde 1350 ocak aynda merasimle ehre girdi. Palamas, ehir
Metropolidi tayinedildi.

46
 Kantakuzenos'un mparatorluk tahtlna kmas _Hesychast'larrn
devam etti;
da zaferi olmutu. grrrr,rriu beraber., dini ihtilaflar yine
-Hesychast]larn .u''"'au'i partinin_Jarnr]a Nikeforos Gre-
imdi Kantakuzenos'un en dili
goras bulunuyordu. Apokaukos'tan-s'on_ra'
u-u, olan Patrik Kalekas azledilmi ve tanrnm Hesychast'lar_
clan, Monemvu*u v"iropolidi zidor.
Pitriklik makamrna getirilmi_
Kantakuzenos' 27 Ma-
ti. Dini polemiklere son ver-ek maksadiyle
Bu arada Patrik
ys 1351 de Vlakern, "'uy"'d' bir konsii toplad'
en azn muha-
zidor ile Akindynos vefat'etti' Ewelce Barlaam'rn
ile alt etmi olan
Iifi bulunan ve onu derin bilgisi, kuwetli talakati
gelen muhalifi idi'
Nikeforos Gregoras imdi, Piamas'rn en bata
ve bazlarna.gre kuv_
Son Bizans d"vririrr'.r, nuyu. ilim adam
vetliedebidehasvesalamkarakteriilebtnBizansImparator-
Nikeforos Gregoras,
;;; en byk fikir adamlarrndan saylanve-Union taraftarr o1-
gemi
zamania anti Hesychast'larrrr tarafna
kazanmak iin
mutu. <u.r,u.,r,.,,o*, onu Hesychu'iu' iarafuna
N|!.v_e 15 gn
btn nfuzunu ^-.ru.r-r fakaj baaramamltr.
srenkonsi,o,,,,aupalamas,rnmuhalifleritel,inedildi,bunlarara-
sncla Barlaam, Akidynos Ve Gregoras
ta bulunuyordu' Gregoras'
bile en-
Chora *urrur,rrrrru .Jpu'rar, gozdJn dt, ya^ y.azmana
srmesine ramen, Hesy-
i "i*rar. Duhu bi, irtaa",iu'tmalarrn resml
chast,larrn tamo*" ve bu.iiki, akm, Bizans kilisesinin
"aferi az sonra Palamas aziz
doktrini mevkiine"yi'l-"*,ir. lmtnden fikirleri Bizans
Hesychasm
ilnedilir (357/5B)1 Bu zamanclan sonra
kilisesinintemelunsuruolarakd.evamed'ecektir.Nitekimdahason-
ralarrenmehur*i,tik",d",.NikolasKabazilas,limkanonistSeli-
ve zellikle Roma lli_
nik,li Symeor, s._fryrlda Union hareketine
Eugenikos gili.Bizaxln byk
sesine kar *t"ujJ'.den Markos
_*uJ.""
ruhanileribunlar,,,*,,du,,yetimitir.BudevriBizansImparator-
luu iin rr.*v"t u.**'n kabul, din bir prob1em deil' ayru
yuz1||aida.scrlen kuwetli
zamandaktltrel bir inanct' '2' ve 13'
Latinlemehareketinekar,14.yzylnilkyarsndaBizans,takon-
ve bu akrm sadece Roma
zervafbir YunJ'i'k u'i-' aiim olur
Kilisesini d"i, ;;;; ,u^und'u Bat kltrn
de sert bir ekilde
reddeder.
Bu taze
Bizans i savandan en ok Srplar faydalanmlardr' koyma_
ilticlara, mparatorluun kar
gce ve iyi bir
"J,iy, 'rrip
ya takat yoktu. i.ia". drrd, bttln
lVIakedonya, Stefan Dua_
Serez ve Kvala'y da
nn hkiniy.ti utra girmiii. 1345 den sonra
41
elegeircn Duan, \zfcsta ve ijstrumca mursahrna kadar sokularak
Ege denizine rkmr 'e artk istanbul'u clegeirme planlarn kur_
maya balamt. SelAnik'in elegeirilmesi hlindc, mparatorluun
geri kalan ksrmlarr da, tellikeye decekti ' l3+5 yl sonundan ba-
Lyaruk S.rplarin ve Greklerin mparatoru nvarrn tayan Dlan,
1346 Nisannda bir Paskalya gn, Srp Patrii ilAnedilen pek Met-
ropolidinin elinden imparatorluk tac giyiyor, Trnova Patrii, ba-
rmsz ohrid \,{etropolidi ve Aynaroz manastlrnn delegeleri de bu
merasimde hazr brlunuyorlard,. Stefan Duan, hedefine ok yakn
grnyorclu. Duan, bundan sonra kendini sikkelerinde mparator
giyisileri iinde gsterivor ve Bizans rnei zerine bir saray hazr|a-
tyor' Ve emirnamelerinde Srplarrn Ve Greklerin mparatoru nva-
nn kullanyordu. A'ynaroz danda uzun bir seyahata rkryor, cra_
daki manastrrlarr ziyaret ederek onlarr ihsanlara bouyordu. Ayna_
roz'daki manastrlara birok arazi vakfetmi ve bundan baka onlara
pek ok muafiyet tanrmtr. Bizans i savann sona ermesi, Duan'
n ilerlemesini durduramamrtr. Daha Kantakuzenos'un hikimiye-
tinir ilk ylnda Epir'in istilisn tamamlyor ve Tesalya'ya sahip olu-
yordu (l34B). Kantakuzenos hi olmazsa Verria'y ve 1350 de de
Vodena'vr geri almay baard. Fakat ksa bir zaman sonra bu kaleler
de yeniden Dua.n'rn eline dt. Byk bir kar koynaya rastlama_
dan ve hi bir nbmli meydan muharebesi vermede. Duan, o zanllan-
ki Bizans arazisinin 1/artslnl elegeirmi ve devletini iki misline yarn
geniletmiti. Ancak bir krsm kalelerde bir dereceye kadar mukave-
met grlm, fakat bunlar da fazla dayanamamlardr. Duan'rn
hAkimiyeti imdi, Tuna kylarndan Korint berzahrna, Adriyati<
sahillerinden Ege denizi kylarrna kad-ar uzanryordu. HAkimiyeti
altndaki tilkeler halknn yarsr Grekc konuan insaniard. Hatta,
Greklerin yaadklar sahalar, devletin ar basan tarafinr tekil et-
mekte idi.'Duan, mparatorluun Greklerin sayca stn olduklar
gney krsrmlarn ahsen ynetmekte Ve ana Srp lkelerinin idare-
sini olu Uro'a brrakmaktadr. Bilhassa gney blgelerinde saray
tekilAtnda, mlki idarede ve adliyede, byk lde Bizans' rlek
alan bir idare sistemi kuruluyor, lratta Bizans arhortlarndan Srbis-
tan'n hkimiyetini tanryanlar da grlyordu. Duan'rn silAh arka-
dalar, yaknlar ve soylular, Bizans'rn cref nvanlarrru kazanarak
devletin yksek mertebelerine yerletiler. Bt snflar eski hukuk ku-
rallarna gre yaamakla beraber, idareci tabaka artk deimitir.
Bizans aristokrasisi, uzun sren i savalardan sonra da mpa-
ratorluun geri kalar ksmrnda durumunu kurtarabilmi, fakat 1a-
4B
 banc]arn eline geen uzak eyaletlerde, miklerini ve mevkileini
kaybetmiti. Bundan byle ana topraklar da Srplarn tehdidi altrna
girmi bulunuyorclu, imdi artk hedef stanbul'du. Fakat vaktiyle bu
byk faaliyetler gsteren Symeon gibi imdi Duan da bu
"g".j,
hid.fi'r. eriemiyece kti. Zira donanmaya sahip olmadan istanbul'un
zaptnl gerekletirmek mmkn deildi. Venedik'in yardmnr sa-
lamak hususunda yapt giriinler hi bir Sonu Velmedi. Venedik,
za]f bir Bizans devleii verin-e gl bir Srp iktidarn geirecek ka-
dar siyasi idrAkten yoksun deildi. Stefan Duan ile Venedik arasln-
da, |345 ile 1350 yllar arasnda aralrksrz mzakereler srm ve_
Venedik baarlar:ndhn dolay kendisini tebrik etmi fakat muhtelif
_ bahanelerle
oyalamak suretiyle istedii yardm gndermekten ka_
nmrtr. Dier taraftan ayru Venedik, Bizans
ile bir andlama ak_
j.aiyor r.. Dra.'u silh yollamayr da ihmal etmiyordu. Lakin bu
uru'd,n Venedik'in Stefan Duan'a bir ka kadrga hediye ettii de
bi_
linmektedil . Fakat, Stefan Dual',rn Tesalya'y elegeirmesi ve Yu-
nanisian'daki baarlar Venedik'i rktm, l350 de tekrarlanan yar-
dm istei bu sebepten reddedilmitir.
Bu srralarda Vnedik ile Cenova arasnda bi harp patlak ver-
mi r,e artk Venedik'ten yard'm almaktan nridini kesen Seflan Du-
ar, stanb.l'a karr ortaklaa bir se[er yaprlmasrnr salamak
zcre
brhrn Beye bir eli gndermi ,e teklif ettii ittifak'n salama ba_
lanabilmesi iin, Lzin orha'n oluna vermei kabul etmitir.
Bu tekliti ,ry.,, bularak artlarn mzakeresi _iin orhan'rn Stefan
Duan'a bir heyet gnderdii, lkin bu temaslarr renen ve by_
e bir ittifakn g"rJk.-.rirrir, Birurrs'n Sonu demek olacan ok
iyi taktir Kurtukuzenos, rivayete gre yolda orhan'n elilerii
"d"r,
pr*rry, drm, bir ksmnr ldrm, bir krsmrru da ellerindeki
^hediyeler|e-
birlikte Dimetoka'da hapsetmitir. Bu hadiseden sora
orhan ile Stefan Duan arasrnda herhangi bir temasrn srdne
dair bir kayda rastlaimaz. Herhalde. ksa bir ZamaTI Sonra, her iki
tarafn maksatlarmrn aynr clduu anlalm ve bu mzakerelerin
devamndan bir fayda salanamyacarnr grm olmalarr ihtimali
vardr. Esasen Stefan Duan, stanbul'u kolayca elegeireceini dt
nrken Trkleri hesaba katmam olacaktrr. Zira, oktan
beri
stanbul'un mirasrna konmayr dnen ve bu sebeple de her tarafi
kollayan orhan Beyin, Stefan Duana meydan bo brrakaca ta_
,urrur edilemezdi' ayet iki ordu karrlasa idi dahi, fena-_techiz edi_
len Srrp ordusunun Trklerle baedebilecekleri de pheli idi. Nite_
<im, gs2 de Kantakuzenos ile V.Ioannes arasrndaki ihtilafta, Kan_
takuzenos Orhan Beydcn klli etli para karlnda 20 bin kiilik
bir kuwet salyor Ve aynl zamanda C)rhan'a Trakya'da bir kale
vermei de vaadediyordt. Br anlama sayesinde orhar'n olu S_
leyman idaresindeki Trk birlikleri, V.Ioannes'in yardrmna gelen
Srp kuwctleini Dimetoka'da datyorlar ve bu sayede 1352 Eyli_
lnde btn Trakya Kantakuzenos'a dnyordu. Buna karlk bo
yere Trklri Kantakuzenos'ta ayrrmayr deneyen V.Ioanres, bunu
baaramaynca Bozca adaya kamaktayd.

Denizlerde de mparatorluk kayplar veriyor, Cenova'llar 1346

da Sakz adasnr tekrar igalediyorlar ve buras az sonra bir tccar
kumpanyasr olan Giustiniani'lerin ss haline gelir ve 16. yzvln
ortalarnda Trklerin eline gemesine kadar onlarrn hkimiyeti al-
tnda kalr. III.Andronikos'un kuwetlendirmek maksadyla byk
abalar harcad Bizans donanmas, son i sava esnasnda mahol-
mutu. Karada Srplarla osmanllar arasnda aresiz bir hle den
imparatorluk, denizlerde de Venedik ile Cenova nnde dciz bir
durumda bulunuyordu. Bizans hkimiyeti, Trakya ile Ege deizinin
kuzeyindeki adalardan, 'Stefan Duan tarafindan epeevre her ta-
raf zaptedilerek ortada kalan SelAnik'ten ve nihayet uzaklara d-
en Peloponez'deki bir ksm aazide oluuyordu.
imparatorluun mali-vc iktisadi durumu ise, kaybettii anzi-
den ok daha ackl idi. Devletin balca dayanal olan Trakya'da
halk, son i savalar yznden ziraatin yaplamamas, ticaretin felce
uramasr sebebiyle vergi <diyecek durumda deildi. Sosyal mcade-
lenin ve yabanc aknlarrnn sahne olduu lke le dnm, ticaret
ok gerilemiti. Bu sralarda Galata'nn gmrk gelirleri ylda 200
bin altna ulamasna karlk, Bizans baehrinin gmriik hxslat
30 bin altrna dmt. Bizans altn (Hiperper), satn alma gcn-
den gittike kaybetmekte idi. Bttn bu sebeplerden dolay 14. ynz-
ylrn banda gelirler azalm ve devlet btcesi ok mtevazi bir hle
gelmiti. Bu artlar altnda denk bir btceden bahetmek imkAnsz-
d. Zira, karlat olaganst ihtiyalar srrasnda devlet, mlk sa-
hiplerinin yardmlarna bavurmak, veya yabanclardan dn ve
yardm dilenmek gibi areler aramak zorunda kalyordu. impara-
toie Ana, daha i savarn banda, Venediklilerden bor para
salyabilmek maksadiyle hazineye ait mcevherleri ehin olarak
vermi, Venedik ile yaplan her yeni. anlamada sz konusu olmasna
ramen, bedeli denemedii iin bu mcevherler Venedik'in elinde
kalmtr. 1350 de Moskova Prensinin Ayasofya'y tamir ettirmek

50
maksadiyle gnderdii yardmln, yerinde harcanmadktan baka,
Trk cretlileri salamak zere kullanldlnr Gregoras, ac bir istih-
za ile nakleder. Eskiden sefahat Ve Savurganlk iinde yayan impa-
ratorluk Sarayl imdi, altn ve gm evani yerine teneke ve anak
mlek kullanmaa mecbur oluyor, dolalsiyle ta giyme merasim_
leri de ok snk yaplabiliyordu. imparatorluk sofiasr artk, ok dala
mtevazi bir ekilde kurllabilmekte idi.
Btin bunlar yetmiyormu gibi 1348 de Kaadeniz zerinden
Asya'dan gelen veba imparatorluk'ta byk tahripler yapt, riva_
yetlere gre nfusun yzde onbeinden fazlas telef oldu. Daha_ok
adalarda ve liman ehirlerinde grlen ve bu yoldan italya'ya ve
oradan da dier Avrupa lkelerine sirayet eden "K ara lm",
yl srd ve pek ok insanr alp gtrdkten baka, iktisadi ve manevi
tesiri de ok ykc oldu. Halk arasrnda dehet uyandran salgn, asabi
bir korkunun yayilmasna sebep oluyordu. Devrin Kantakuzenos ve
Gregoras glbi tannm tarihilerinin- anlattklarna gre hekimler, bu
hastala kar ?ciz bir duruma dmlerdi. osmanllarrn Avrupa'
ya gemeleri ve Avrupa'da yerlemek zere srekli taarruzlarda bu_
lunduk]ar bir srrada vukubulan bu hxdise de, osmanllarn ansrnr
artrrmrtr. Can derdine den Avrupah'nrn, orhan' veya osmanllarr
dnecek bir hli kalmamt. Devrin hemen btn Bizans Ve Batl
kronikleri taraflrdan etraflr bir surette nakledilen bu korkun hasta-
ln en baarlr tasvirini talyan edibi Boccacio, "DekamerOn"
adndaki eserinde yapmaktadr.
Gittike paralanan, i ihtilaflara den ve hxkimiyet iin iki
ayr hkmdar ailesinin arpt imparatorlugun d dmanlar,
bu hdiseleri ok yakndan izlemekte idiler. Bizans'a en yakn t:hli-
keyi artk Cenova tekil ediyordu. mparatorluun baehrini geri
almak zere giritii tertibler srasrnda VIII.Mihael (13 Mart 1261
Nymph6), donanmasrnda faydalanmak zere Cenova'ya mparator_
luk zeinde bir ok imtiyaz vermi ve Venedik'e karr bir muvazene
unsuru olarak Cenova'dan yararlanmay dnmt. VIII.Mihael,
gnn icablarna gre bu ittifakta Venedik ile Cenova arasndaki
iekabetten faydalanmay bilmi, II. Andronikosta babasnrn bu si-
yasetinde bir deiiklik yapmam ve hatta Cenova'lrlar tercih ede_
rek Venedikliler ile aralarrndaki reflretten istifade etmitir.
13.yy. sonunda Msltmanlar, Hal seferlerinden sonra Douda
yerleen Suriye'deki bttn Hristiyanlarr tardederek oradaki koloni_

51
lerine elkoymulard. Venedik, lfzun lir zaman bu sAhadaki byk
ticari menfaatleri elinde bulundurmu Ve siyasi nfuz kazanml.
Bu stiin durumdan mahrum kalmasr Venedik'e ok ar bir darbe
olmutu. IV. Hal seferinden sonra Adalardan ve Bizans toprakla-
rndan kovulan Cenova ise, Karade nizboaz zerinde esasl bir tarz_
da yerleni ve Karadeniz'e kadar ticari hAkimiyetini geniletmiti.
VIII. Mihael saycsinde elde ettikleri imtiyazlarla da Cenovahlar,
ok abuk kuwetlenmi ve zenginlemilerdir. LAkin VIII. Mihael,
sadk bir mttefik olmadklarna kanaat getirince CenovalIar, 1267
de ehrin surlar iinde kend-ilerine talsis edilen yerden kararak
Halic'in kar tarafndaki Galata'da yerletirdi. Fakat bu'hAdise,
ilerisi iin ar neticeler douracakt' Zira Cenovallar burada, ba-
ehiin karsnda yabancr bir kale meydana getirmilerdir. dI.And_
ronikos'un rzasiyle Galata'nn etrafin surlarla ve hendeklerle evi-
rir ve tahkim ederler. Ksa bir Zaman sonra bir ok resmi 'n'e lususi
.binalarla donatrlan Galata, Podesta tinvanr verilen tir genel vali
taraflndan idar edilmee balandi. ortodoks istanbul'un karlsrnrJa
Katolik mabetleri, manastrlar Ve demokratik idaresi ile devlet
iinde bir devlet dodu ve III. Andronikos'un hAkimivetinin sonunda
Galata, hemen hemen bamsrz. siyasi ve ckonomik bakmdan kuv-
vetli bir koloni lxline geldi. Bu durum Venedik'i de tabiatiyle ok
rahatsz etmekte idi.

Cenova'lrlarn bu lli, onralar Bizans iin ok byk bir

gaile olmaa balad. Bizans'n donanmadan yoksun olmasrndan
haddinden faz|a faydalanan Galata Ceneviz]ileri, Ege denizinir,
Boazlarrn've Karadenizin btn ticaretini tekelleri altna almlar-
d. Kantakuzenos'un d politikasrda Cenovallar, daima imparator-
luun dman olarak yer almakta idiler. Cenovallarln son zamau-
lardaki kibirli tutumlar ve Bizans iktisadi hayatna verdikleri zarar
yznden, bir are a'arnak gerektiine inanan Kantakuzenos, impa-
ratorluun iinde bulunduu kark duruma ve maliyesinin ok ar
artlarrna amen, acele bir deniz filosu inasna ve Galatallara ta-
nlnan gmrk muafiyetinin azaIt|masrna karar verdi. LAkin, devle-
tin hazinesi bo olduundan, servet sahiblerini yardma ard. Fa-
kat, i savalar esnasrnda byk mlkler de ok zara.r grdklerin-
den, glkle 50 bin altn toplamayr baard. Karadeniz ticaretinden
alnan gmrk resmini ytzde B7'si Galatallarn elinc getiinden,
istanbul'un gmrk arifesinde bir indirme yaparak bu gelirlerin
Bizans'rn hazinesine girmesi iin alt. Fakat, mcnfaatlerinin tehli-

52
kede olduunu gren Ga,latallar, imparatorl,i k-.i dmanca
uzak_
hareketlerd1n ekinmediler ve Kantakuzenos''" bu"hirden
de mparatorie Anna'ya
ta bulunduu bir anda, 15 Austos 1348
zeri-
kabul imkAnsrz bir tliimatori ,"r..ek Bizans donanmasrnrn
neyklendiler,.ehrinbanliyleriniateevererekBizansdonanma-
snn srrnd Fiali blgesini abluka altra aldlar' Galatann
bu-
lunduI teplyi surlarla..ie ,u-pularla tahkim ile Bizans tersaneleri-
n.,,e"kad,,gulu,,nutaaruzagetiler.BuesnadaDimetoka,dabulu-
yardrm-rna ko_
narr Kantakuzenos acele ile Bkim bu"'cla baehrin
Kantaku-
tu. Galatallarn ilk taarrzlar baarszlkla sona ermiti.
getird!i d'onanma' Cenovallarla
zenos'un acele olarak meydana
boy lmek zere Halic,e sndi ve Cerovalrlar bundan ekindik-
ace-
lerlnden sullra yanatlar. Fakat, Bizans filosu kumandanlarrnn
milik yapmalarr ve bir firtrnarrn kopmasndan melaretle faydala_
1349)' im-
nar Cenovallar, Bizans donanmasrnl batrd'rlar (5 Mart
pururo.rn y.rri ii, d'onanma tekiline karar verdii bir srada Ce_
norru S.rrriosu, impar atofa tazminat denmesi suretiyle bir anla_
gnderdi' Zira, tam bu sralarda Cenova ile
maya varrlmur,
"-riri
Venedikarasrndabirh"arppatlakvermekzereidi.Bizans,nCe-
boa k_
nova'nln vesayeti altnda; kurttlmak iin giritii abalar
mrtr ve varllan yeni anlama gereince Bizans, Galata tepelerinde
nce_
ni, .rrr- araziyii.rrovrlrlora tertediyor ve gmrk tarifelerinde
.gini ,,en im tiyazl devlet" olduklar hususundaki maddeler
bir hal
yerinde kahyor ve Galata ehri istanbul iin daha tehlikeli
alyordu.
Birr.r.* ile Cenova arasnda imza|aran bu sulh'
uzun mrl ol_
Venedik'i
mryacakt. nk Cenova'nrn bu derece kuwetlenmesi
rakibi
,uhurrrr.t*"g" yeterdi; Venedik Cenova'y doudaki_ balca Ka-
e"'lri :nary;n deniz devletinin zellikle
;r;il. menfaat1eri
rad.enizde ve Azak denizi sahasrnda arpmakta idi' Cenova'llar
Kefe'yi ve l)on nehri munsabndaki Tanayis'i tahkim -etmiierdi'
btn
Karadenizin giri ksm ile Ga|ata ellerinde bulunduundan'
Karadenizticaretinikontrollerialtrndabulundurmakhevesieka-
pldlar. Bu sebeple Cenovallar boazn en ok darald:
bir yerde
dnda
tir gtmrk muhafzl meydana getirerek kendi gemileriVenedik
herkesten gmrk ,"*# unua badlar' Bu ilem
en ok
ile Bizarsllar ilgilendirmekte idi. Hatta Cenovallar dala da iltri
Venedik
giderek Karaden]i, boazndaki bu kontrolden kaabilen
iicaret gemi1erine Kefe]de haciz koydular (1350). ki devletin men_
idi'
faatleri-brr.,r, chnda Adalarla Bge sahillerinde arpmakta
53
 Bizans'ta Kantakuzenos ile tahtn meru varisi V. Ioannes ara-
snda yeni bir i sava patlamak zere idi ve tam bu sralarda i<i
talyan devleti arasrnda kmak zere olan harp, mparatorluu is_
ter istemez yeni bir maceraya srklemek istidad gstcriyordr. Ve_
bann sebep olduu tahriblerden henz kurtulabilen Venedik, hum-
mal bir harp hazrlna giriti. Cenova'nrn tutumundan ikAyet
eden Aragonya Kralr IV,Peter ile bir ittifak imzalad ve Kantaku-
zenos'u da ittifaka girmee davet etti. Kantakuzenos balanta,
neticesi nceden kestirilemiyecek bir harbe eirmekten ekindi ise de,
sonradan o da katld. Aragonya'nn harbe katlmas, Venedik'in
douda iini kolaylatrmakta idi. Kantakuzenos, tarafszlrk politi
kasn srdremedi. Venedik donanmasr Ga|ataya taarruza geince,
Galatallar istanbul'u top ateine tuttular ve bu suretle Bizans, ken-
disini hi istemedii bir harbin iinde buldu. mparator, Venedik
donanmasn yardma ard ve Venediklilerle mparatorluk iin
erefli olmyan andlama imza|ad (Austos 1351). Bu harbin en id_
detli ahmas, 13 bat l352 de stanbul nlerinde oldu ve iki tara-
fln toplam l50 harp gemisinir katld$ muharebeye Bizans'ln L4'
kadrrgasr girmiti ve bunlar da Venedik'in yardmiyle tehiz edilebil-
miti. Bizans donanmas bu muharebede batrld' LAkin, btn gn
sren muharebede iki tarafn da kesin bir sonu alamad anlald.
Muharebe, bundan sonra da her iki tarafin bitkin bir hale gelmesine
kadar Batr sularrnda devam edecekti. Bu harp dolaysiyle Cenova,
orhan Bey ile de bir dostluk andlamasr imzalamtr (1352i 1353).
Bu hAdise ve Venedik-Aragonya donanmasrn latya doru ekil-
mesi, Bizans'r Cenova karsnda temamen ya|nz Ve savunmasz lr-
rakt. Bu g durumda yeniden Cenova'ile anlamak zorunda kalan
Kantakuzenos, bir daha Venedik'e yardm etmiyeceini vaat ede-
rek Silivri, Marmara Lreglisi ve Galata civarnda bir ksrm araziyi
Cenova'ya terketmek zorunda kald. Bu anlana gereince Bizas
donanmasrnn Karadeniz'e kmas da yasaklanryordu. Bizans'ro bu
cephe deitirmesi, Venediklilerin V.Ioannes ile anlamalarrna se_
beboldu. Kantakuzenos'a kar mcadele edebilmek zere V. Ioan-
nes, Venedik'ten 20 bin altn bor ald ve bunun karlnda onlara
Bozcadaday vaadediyordu. Srrp Kral da V. Ioannes'i Kantakuze-
nos ile mcadeleye tevik ediyirdu. stanbul'da Cenova ile balayan
harp devam ederken V.Ioannes, Kantakuzenos ile vard anlamay
bozarak SelAnik'te hasmane hareketlere giriti. Kantakuzenos, V.
Ioannes'i Selnik'te brakml ve btn iktidar kendi eline bulundu-'
rarak bu gen imparatoru bir kenara itmiti. SelArik'te, zengin ta-

34
baka arasrnda Kantakuzenos'u sevmiyenler ounlukta idi ve V.
Ioannes'i srekli olarak Kantakuzenos'a karr tahriklerden ekinmi
yorlard. Rte erien V.Ioannes, ya ilerledike artk bir kenara itil-
mi olmaya kar direnmee balamt. Daha balangtan itibaren
Kantakuzenos'un btn hasmlarr da, meru Prensin etrafinda top_
.

lanmakta idiler. SelAnik'te bulunan V.Ioannes, Srp Krah Stefan

'mzakerelere
Duan ile balad ve Stefan Duan, V.Ioannes'i tek
mparator kabul ettiini aklad (Haziran l35l). SelAnik'in zengi-
leri de ehri Srp Krahna teslime varacak kadar ileri gidiyordu. Kan-
takuzenos, arada siyasi bir manev]:a ile ihtilaf zmlemei denedi:
olu Matheos'un hkim bulunduu Rodop blgesini Paleologlara
terked.ecek ve olu Matheos'a da, merkezi Edirne'de bulunan blgeyi
timar olarak verecekti. Fakat bu aniama uzun srmedi ve Kantaku-
zenos ta vaadlerini yerine getirmekte acele etmediinden i sava
patlak verdi. V.Ioannes, Cenova donanmasnn stanbul'u tcdhit
ittii bir srada Edirne'yi igaletti (Eyll 135l). Venedik loan,es'i
maddeten desteklemekte idi, Bulgarlar da Ioannesi tuttuk|arn ak-
ladlar. Bu skk durumda Trk yardmc kuvvetleriyle yetien Kan-
takuzenos, Edirne'de ikalede mahsur bulunan olu Matheos'u kur-
tard (Haziran 1352). V.Ioannes, elinde yeterince asker bulunma-
d iin Dimetoka'ya ekildi. teden beri Kantakuzenos'lara kar
hasmane tavr takrnan Edirne ve civar, Kantakuzenos'un yardmc
kuwetlerinin serbest yama alan hiline geldi. Bu kritik durumda
V.Ioannes, Bulgarlar ve Srplarr yardma ard ve Venedik ile de
bir anlama akdetti. Srp I(ralndan 4000 kiilik bir atl ktas yard-
ma geldi. Fakat, Kantakuzenos ta Orhan Beyden yeniden yardrm
istedi. Kantakuzenos, Trklere diyecei creti salyabilmek iin,
stanbul'daki kiliselerin kymetli eyasnl satla kard ve orhan
Beye Gelibolu'da bir kale vermei vaadetti. 10 bin kiiden faz|a a|-
duu sanlan bi Trk ktasr, orhan Beyin olu Sleyman Paa ida-
resinde Trakya'ya girdi. Bizans lrkimiyet kavgasnn kaderi bu su-
retle, Trklele Srpllarn bahadrlk ve ecaatine terkedilmi olu-
yordu. Trklerin stnl, davay Kantakuzenos lehine evirdi
ve Kantakuzenos, Trkler sayesinde otoritesine yeniden kavutu.
Trk ktalarnn yaklamas zerine Bulgarlar harp meydann ter-
kederek memleketlerine dndler. V.Ioannes',in Trkleri kendi tara-
fina kazanmak iin bavurduu giriimler bir netice vermedi. I)ime-
toka civarnda ,ukubulan muharebede, Srp ktalarr ile V.Ioannes'in
Grek kuvr'etleri tamamiyle yok edildi (l352 sonbahar). Bu srretle
btn Trakya vc Makedonya yeniden Kantakuzenosu tandr. Ioan-

b)
nes Paleologos Bozcaada'ya kaarak kurtulmaktan baka are bula-
madr. Bu muharebeler esnasnda her iki taraf, kar tarafi. tuttuunu
ileri srerek kendi memleketini insafszca yama ettirmekten ekin-
medi. V.Ioannes, 1353 de Venedik ile anlaarak Ani bir baskn ile
Istanbul'u elegeirmei denedi ise de baaramad ve bunun zerine
tekrar SelAnik'e dnd, zira orada halkn ounluu hila kendisini
tutuyordu.
1353 de Kantakuzenos, kaybettii sAhalar yeniden elegeirmi
ve hAkimiyetinin evcine brimi grntiyordu. Ioannes Paleologos,
baarrsrzlrndan dolay taraftarlarnca terkedilmi ve srgnde ya-
amaz balamt. imdi fiilen tek hkmdar bulunan Kantakuze-
nos, hxkimiyeti kendi ailesine geirebilmek iin uygun zamanrn gel-
diine kanaat getirdi. on yldan beri Paleologlar hanedan ile harp
hlinde bulunmasna ramen, yine de bu hanedanri meruluunu
prensip olarak savunmu, fakat artrk meIu hkmdarr uzaklatlr-
may aklna koymutu. Kendisini tutan soylularrn da israrlarr zeri-
ne, 1353 Maysnda byk olu Matheos'u Ortak mparator ve ha-
lef ilAnederek V. Ioannes'e karr iddetli bir ittihamda bulundu. Bu
hAdise, iki hanedan arasndaki ilikilerin nihai olarak kopmas de-
me_kti. Patrik Kalliktstus, Matheous'un bana ta giydirmei redde-
dince Kantakuzenos, bir sinod marifetiyle Patrii azlettirdi ve onun
yerine Patrik seilen Filotheos, Matheos'un bana ta giydirmei
kabul ettiinden 1354 ylnda Matheos, Vlakerna sarayrnda babasr
mparator Kantakuzenos'un ve Patriin elinden ta giydi; Bizans'
ta yeni bir hanedan domakta idi ve Kantakuzenos imdi artk ikti-
darrnrn ok kuvvetlendiini zannediyordu. Ldkin bu ikbal dnnda
kendisini bu meukie 'getiren Tiirkleri unutmtu. Osmanllarr hasm-
larrna karr yardma arrarak onlara Makedonya ve Trakya'nrn
mnbit vadilerini gstermi, osmanllar bu sayede lkenin btn
asker yollarn renmiler, SelAnik, Edirne, Dimetoka ve hatta s-
tanbul civarrnr artk yol etmilerdi. stanbul'un surlarr dibinde Os-
manl askeri Kant'akuzenos'un nndc geit iesmi yapmt. Kan-
takuzenos, btn baarlarn orhan'a borlu idi ve Kantakuzenos'
un dr siyasetinde Trkler, eSaS unsuT hAline gelmilerdi. Btn bun-
lara ramen Kantakuzenos'un baarrlar uzun mrl deildi; zira
Kantakuzenos'un muhalitleri gittike kuvvetleniyorlardr. irceki
Patrik Kallikstus, V. Ioannes'in yanna kamt ve zaman ilerledik-
e Bizans halknn Kantakuzenos'a karr duyduu kin artmakta idi.
Ioannes Kantakuzenos ile V. Ioannes arasrndaki i sava esnasnda,
mparatorluk halk arasrnda byk bir fikir deiiklii olmutu. Fa-

56
 durumu lehine evi'
kat Kantakuzenos hAla' Tiirklerin ,yardmivle had bir saf-
rebildi. 1354 sonun" JJ**,
K,a1t-akuzen.,''ul"vhturl
arklad' Kan-
V' Ioanres'i ttttuunu
hava eriti u" i*tu'u" iut" yaamaa
geen l'ayatrnrn en zor giinlerini
takuzenos, ok alkant'l grlerini geiri-
ve stanbul,j" n"i ,ro, bir muhafaza atln"cla
balad
yordu. Kantaku-
beklenmedik bir hndise'
Tam bu sralarda vukubulan Balkanlarn
Bizans'rn ve hatta btn
zenos'un kaderini.'"]i"'a"'u' balanc olacakt'
gelecei bukr-,ndurr' ;;;;;;.
neml.i olaylarn
ceioulaa bir kale vaadctmiti'
1352 de Kanta.rrffi ;;;*'"
zerine' Gelibolu'dan 40-50
Kantakuzenos'un vaadini tutmamasr bir kal<:
kilometre *"u'a'_iL]L'*
rzvlpo
r'u tu'unl'?u'- ig'aai' z -te'*1,"u:11,o'
u't 1354 gecesi' Gelibolu'
Sleyman ve
ti, a"pi.*;tJ*.b.irolu dahil birok kalenin surlar
da iddetli az bir hte gelen Gelibolu'nun
evleri harar"y" aorlt ve oturulam
zarar grmiyen komu kasabalara
korkuya diien halk' deprcnclen. anla-
bir sou:un ',ti.ti- srd
getti. ey,rr. r*rira""iija.ii zcllikle ocuklar r'e ka-
Ian bu *.,rrr*o.,-;;;;;;." irrurlurdi.
de, b"ri Gelibolu yarrmadasrnda
dnlar byk ,uyiuL".l.Jl]"igs' igalet-
Gebolu-kalesine girerek burasrnr
bulunan Trkler, ; ;;; s,rrlui, tamir ettirdi ve Ana-
tiler. Sleymr" P;uj;H;;"^"il;;;y"ri.|ti.ai. osmanllarn Rumeli'
burada
dolu,d.an Trkleri etirerek zcl_
bulu*r olryordu. Anadolu"nun
deki iskn ur*uirr_'bol'l.."- Rumeline geerek
du, kerrdi' urrir|u, ile
likie yar gebe ii.. -,i., Rumelini v'atan tutmaa
r*'<."
burada y.''*"gl*;iua'' Trklerc anakkale loazln
'u't'k'
zamand.a
kararlr idiler. c.ilu"-', gemei
kontroi altnda u'"'a"-a 'n imkann*u'J|'' ve Runreli'nc artk so'
plans7 1ogma
ko1aylatryo'a''-'" nllarn :u::^'':" ^,dr':ri
oizuo" orla1a kmt' Sley-
a ermi ue girdikLeii- 1erde 1u'|'*' kadar olan
'iiyiy,"i9i"y, ve Tekirdagr'na
man Paanr,
"ruT:l
lre t"iir t"""_stanbul'un bir kag il yakrnlna ka-
verleri zaptetmi havas
baelrrinde bir 'panik
dar sokulm'gu'a'' s' -'aa'" Bizans
yaratt,herkeso.uu.*"Turktehdidialtnagirdiinigryorcl.
hicreietmek ve canln ku-
Pek ok .i"*" 'ul}"#j""
u'i-'o'
But"yu
Kantakrzenos - ta' korkuya
tarmak ii,, ulJ"."";;;;;;'-#j"ar.' orhan ile uzla-
kaplarak Ji*i hatann nihayet_larkrra vararak aclnacak madd
"" H;J;fi',;;-Ii",ra" ur.,r,duu
mak istedi
skrntrya
". ile Jnu "'uyu g:'i"::j:l dndnden'
"-';,__;;ra
VermcSlllt ;x'*"'.#;}fi
Io',i.D,k;k;},ffir#d*-,"r".ri;fu ucrrrou"'"
emlr '^'
boaltmalar iin adamlarna
S7
 ile bildirdi. Bu istek karrsnda Orhan'n verdii Cevap ve tutumu son
derece soukkanl idi. Trk hkmdar, imbe gibi nemsi z
bir ka-
leyi ne Zaman o]sa tekrar e]egeirebileceini dnerek bu kale iin
gnderilen fidyeyi kabul etti; Gelibolu'nun iadesini ise ,,Allahrn ken_
disine bahettii bir kaleyi kimseye veremiyeceini,, bildirerek red-
detti. Kantakuzenos hla, aln demek suretiylJ Trklerle anlaabi-
leceini dndiinden zmit krfezinde bulumak zere orhan
Beyden bir mlAkat istedi. Fakat Kantakuzenos, trlr-u yerine
gel-
dii lAlde, orhan Bey hastaln bahane ederek gelmemi ve boyle-
ce btn mzakere yollar kapanmt. Kantakuzeiros'r., yidrrr artk
snmekte idi ve kimse onun devrilmesini drrduram azd. Zfua' Kan-
takuzcnos?u o Zamana kadar baarrya gtren ittifak sona ermiti
ve
nitekim hdiselein neticcleri ok abuk grlecekti. Sleyman Paa,
Haziran ayndan sonra Trakya'da aknlarrnr artrdr ve Trakya,da
halk hasat ilerini dahi yapam az o\du' Baehir ile lmparatorluun
dier ve zellikle bat eyaletleri arasndaki ulalma Tirkler engel
oluyorlard. Yalnz ve desteksiz kalan Kantakuzenos, stanbul,a dn_
drde Srplara ve Bulgarlara bavurarak Balkan Hristiyanlar
arasnda bir savunma pakt teklifinde bulundu ise dc baaramad,
aldg .cevaplar menfi oldu. Halk tarafindan btn felAketierin bai
ve Trk ittifakiyle memleketi dmanlara teslim etmi olma.kla itti-
lam edildiinden, son bir are olarak V. Ioannes ile anlamayl dc_
nedi, fakat buradan da arzusu ret cevabr ile karland.

Geri Kantakuzenos, daha balangtan beri Trkleri yardma

armakla tehlikeli bir oyuna girdiinin farknda idi. LAkin asl
imdi, btn ekdiklerinin mahsuln toplamakta idi. ona muarrz
olanlarn banda, Patriklikten uzaklatrd I(aliikstus geliyor ve
Kallikstus, Kantakuzenos'u Hristiyanlar kAfirlere teslim etmi ol-
makla, Ayasofya'nn tamiri iin Byk Rus Prensinin gc;ndeiaigi
parayL Orhan'a vernrekle ittiham ediyordu. Rum haIk ise, Kantaku-
zenos'u takn ihtiraslar uruna, kendilerini tehlikeye ve mahva s_
rkliyen bir adam gibi grmekte idi. 14. yiizl ikinci yansnda
Trkler, Avrupa salillerinde grnmek iin kararl harekei ediyor-
]ard. Kbrs Kralr ile Rodos valyelerinin, Trklerc kar Batdan
imdat istiyen bavurularl faz|a bfu netice vernremiti. Bizans,n i
Savar ve zellikle Kantakuzenos'ur hasrmlarn altetme hrrsr, Trk_
]ee bekledikleri firsat ziyadesiyle vermiti ve Trkler baehirdki
enliklere de katlr olmulard. Trklerin, claha Kantakurenos,un
ilk yllarrdan balayarak kk guruplar lilinde Avrupa yakasm-

5B
" da, Trakya da ve Gelibolu yarmadasrnda yerletikleri biliniyorsa
teh-
Ju, nrrru, devletin nizamrna uyarak dikkati 9gkmediklerinden
likelisaylmamrlard.Ancak,Geliboludaslerkazanarakyerletik-
halknda
ten sonra, tehlileli olduklarr meydana knakta "-' }"t
Ttrk-
derin ve ni bir uyanl gze arpmaktadr' Bununla beraber'
lere kar giriilen aa"tii bir mukavemet hareketine
hi bir yerde
kar da
rastlanmamaktadr. Bizans halknda, gen hkmdarlarna_
nesevgivenedekuwetlibirkarkoymagrlebilir.Rumlar,Kan-
takuzenos,tan genellikle korkuyoilar 'e devletin
iine dt k-
maz, onun Trk ittifak neticesi olarak gryorlarsa
da' Ioannes
sylemek imkAnszdr'
Paleologos,a da faz|a bir iimit baladklarn

(}enellikle tarilriler, Osmanllarr Balkan yarlmadaslnda yer_

grrler' Fakat'
lemelerinin t.k ,orr-l,'u olarak Kantakuzenos'u
Bizans1nveAvrupa,nnbuklsmlnrnTrkhAkimiyetialtnagirmesi-
gerekir'
nin birok baka esasl sebebinin bulunduunu unutmamak
kavim-
Her eyden nce asrl sebebi, Bizans'rn ve Balkan yarmadas
lerininTrkilerlemesinekarhibirmukavemetgstermemeleridir.
Modern bir aratrmacya gre "Kan takzenoS onlar yardlma
"duhi,
Trkler bunun bir
kendileri
ugrrrnamr o1sayj
j aralrksz aknlar ile Trakya'y
yoirnu b., lurlur ,,. .Zira Trkler,
istilimkinrnhazrlrmlard.Balkandevletlerininiindebulunduk-
kal-
;;r;;i;;+" or.u" ,oryu yaplar, Trk fetihlerinin kar'hksz
masna yardm etmitir. i}"''r* baka, bu blgelerd9
h1km sren'
kavimvemilletleriida,eedend.evletadamlarndanhibiride,Trk
hatta aksine
fetihlerinin ileride dourabilecei tehlikeyi kestirememi,.
Trklerle birlemeyi tercih
olarak srf kendi terrci menfaatieri uruna
tekil etmemekte, Ce_
etmilerdir. Bu itibarla Kantakrzenos bir istisna
novallarn, Venedik,in, hatta Slrp Kral Duan'rn Trk
ittifakra ba
imkAn verea
vurduklarr bilinmektedir. Ksacas, Osnranlr fetihlerine
halknn o esnada dini' rki ve milli
artlar hereyden nce, bu blge
6irik ,r,rrundan yoksun olmalardr'
Bizans'rn osmanlr fetihleri nnde gsz olduu ve kendini
bylebirtehlikedentekbanakurtaramyacarartkortayakmve
Bat
a.ib.t kanlmaz bir h1l aimt. Bizals1 kurtarmanrn tek yolu,
Hristiyan ileminin yardm olabilirdi. Fakat, Hristiyan ilemi de
birlikten mahrumdu. Fransz saraynda Trk tehlikesi lenz bir
prob-
lem olarak ortaya kmamt. Bu srada douda e ok menfatlerri
olan italyan devlellerinden Venedik ile Cenova, biribirleriyle m-
cadele hAlinde idi; hatta kendi menfaatleri uruna Trklerle
ibirlii

59
yapmaktan da ekinmeyorlard. Macaristan, i kavgalardair lenz
km .c bir toparlanma, kendi varln kuwetlendirme devresin;
girmi bulunuyordu. Bizans halk arasnda imparatorluur Vcnedik'
c, I\{acaristan'a veya Srrbistan'a tcsliminden baka are olmad
grenlerin says az deildi. Venedik'in stanbul'daki tenrsilcileri,
l355 de, Bizans'n iindc bulundufu tehlikeyi btn plakl ile
Venedik Seratosuna bildirmilerdi. ayet Venedik bir aresine bak-
rnazsa, Bizans'rn Trklerin eline dmesiiri mmkn olduu anlatl-
makta idi. osmanllarn bir macera leirde konadklar, Aurupa'da
ierlemek istedikleri. hddiseleri 7akndan ialiyenleri gfinden kam2ordu.
Rivayete se Kantakuzenos'un kendisi de, Venedik lehine tah-
trdan feragat etmei teklif etmi, fakat douda vukubulan hAdisele-
ri ok iyi bilen Venedik, bu daveti CeVapStZ brrakmt. Vene-
dik, daha ileri giderek Bizars'n mstakbel efendisi gibi grd
Tr]<lcrle anlama yoklamasnda dahi bulunmutu.
'Orhan ile olan mnasebetlerinin kesilmesinden sonra, Cesareti
krr]an ve yaknlarr tarafindan terkedildiinder yalnrz kalan Kanta-
kuzenos, baehirde korku iind yaamaa balad.' Halk tarafin-
dan baehri C)rha.n'a teslim etmci istemekle sulanmakta idi. Bu
sralarda Bozcaada'da bulunan Ioannes, Dou Akdenizde ve Ada-
larderizindeki korsarlk hareketleriyle korku salan Cenova'l Fran-
cesco Gattilusio ile anlat. Macera arayan bu adamn elinde, iyi do-
natlm iki kadrga vard. V.Ioannes ona' yapaca yardlm karl-
nda kzkardei Maia ilc, mparatorluun hAla sahip bulunduu
en byk ada olan Midilli'yi cehiz olarak vermei vaadetti. V.Ioan-
nes'i[ komu adalardan kiralamayr baard az sayrdaki gemilerle
takviye edilen Gattilusio'nun adamlar, |354 Kasrm ayrnrn firtnal
bir gecesinde, baehir limanlarndan birine yanat. Ertesi sabah hal-
kn V.Ioannes lehine ayaklanmas ile, Kantakuzenos tahtndan uzak-
latrld ve bir manastlra ekilen Kantakuzenos, daha otz yla ya-
kn yaad. Son yllarn Peloponez'deki olu Matheos'u yanrnda
geirerek 15 Haziran l3B3 de Mistra'da ,efat etti. Kantakuzenos,
bu uzun sren nikbeti esnasnda, daha ok kendini sa.vunan ve'bir
nevi lratrralar mecmuas olan tarihi dnda din ve felsefi eserle. de
yazmltll. Drt kitaba ayrd tarihi, bahca l320-1356 yllar hAdi-
selerini iine alr. Hdiseler karsrnda taraf tutar olmasrna ve kendi
aleyhindeki olaylarr ya hi yazmam veya bi' layli yunluatnr ol-
Inasrna ramen cser'i, yirre de bu devir tarihi bakmndan son derece
mhimdir ,e kay'larnn doruluu ile dikkati eker. Kantakuze-
nos'un tarilri ayn zamanda, Trk kavimlerinin |4.yizyl tarihire

60
dair gayet kymetli bir kayaktr. Bulgarlara, Macarlara, Seluklu-
lara, Memlklerc dair de deerli haberler Verirse de, osmanllara
dai' olan kaytlar hem ok hu rul,u, hem de ok daha etrafldr.
Hidiselerin iinde yaayan ve ok tecrbeli bir devlet adamr sfatiyle
verdii malumat, bu devir lrakknda en mlrim haberleri iine alr
ve Gregoras'n eserini- tamamlamasr veya hidiselerin kontrol ba_
krmla'rrndan cla byk bir ehemmiyeti haizdir. Dini eserlerindc
Hesychasmr Savllnmu, hayatrrrn manastlrlarda geen ylllar'lnda da,
Bizans'ta ve More varrmadasnda vukubrlan hdiselere karmak-
tan geri kaImamtr.

osnanllarn Avrupa'da Yerleneleri ve Bizas rnpara'

torluunrn Can ekinesi (1355-1389) -

i sava1ar sonunda gsz den ve kendi kuvvetiyle bir daha

toparlanmaa muktedir bulunmyan Bizans'n karsrna bu defa,
gen Ve dinamik osmanlr devleti kmakta idi. Burdan sonra Bal-
kanlarda ,e Bizans'ta vukubulacak hAdiselerin balca faktr ar-
tk osmanllard. Anadol. yarrmadasrirn kuzey batsrnda yerleen
vc kuvvetli Trk emirlikleri i}e evrili bulunan osmanl Beyliinin
temelini, Ar,rupa'daki arazisi oluturacakt. osnanllarn emsalsiz
baarlar, Bizans ,e dier Balkan devletlerinin giiszl ve Bat
Flristiyan Aleminin bd esnada birlikten yoksun olmasr ile mmkn
olabiliyordu. Bizans'rn -i savalarna kar1alak Kantakuzenos'-n
'yollarr }/a_
ye
nnda arpmalar onlara, bir taraftan btn zenginlii,
imkAnlar ile Bizans'r grmelerire, dier yandan da Balkan T)er-
letierinir zaafn renmeierine yarzml. Bu dcrrrede Osna'rllar,
tasavvur cttikleri fetihleri gerekletirebilmek iin kendilerire ge -
rekli bilgileri kolayca ve beklecliklerinden ok daha fazla lir ldt
cdinmilerdir.
V.Ioannes'in hikimiyetiri etegeirdii Bizans, harap, sosyal
huztrdarr mahlum, dini bilii bozulmu, btifn tekilAt dalmakta
olan bir devletti. V.Ioannes, birok siyasi odaktan birinin ba olarak
iktidarda bulunuyordu ve d dmanlarnn istedikleri her trl
ta'yizi vermekten laka aresi yoktu. Tahta ktrdan beri talyar
devletlerinin tabii idi. Tahta kmasna yardm ettiinden dolay
Francesco Gattilusio'ya Midilli adasru vermiti. olu Halil'in Foa
korsailarr tarafindan esir edilmesine sebep gsterilerek Kayn bi
raderi orhan Bey kendisini sktrmakta idi. Bu yzden orhan

6L
Bey ile imzalamaa mecbur olduu bir anlama ile Trklerin daha
nce clegecirdikleri birok Trakya ehrini onlara terketmei kabul
etmek zorunda kalmr. Ayrrca, hiia imparator nvanln tayan
N{atheos Kantakuzenos ile mcadele etmesi icabetmitir. Edirne ve
civarlnda bulunh,n topraklar zerindeki h1kimiyetinder vaz gemek
istemiyen Matheos, Rodoplarda daha bir mddet kar koymakta
devam eder ve buradan hareketle komu Srbistan arazisine taarcuza
getiinden orada yakalanarak V. Ioannes'e telsim edilir; nihyet
babasnn da ie karlmasr ile mparatorluk haklarrndan 1357 de
vazgeirilir. Kantakuzenos'un dier olr Manuel'i, More raflma-
dasndaki hikimiyetinden vazgeirmek iin, Paleologlar tarafindan
giriilcn abalar bir netice Vermez ve Paleologla. sonunda onun
Despotluunu kabul etmk zorunda kalrrlar. Ewelce babas tarafin_
dan, Trk korsanlarnrn saldrrrsrna ni}ayet vermek ve yerliler ara_
srnda nizamr korumak maksadiyle buraya gnderilen Manuel, yar-
madanrn emniyetini salam ve meydana getirdii kiik bir filo
ile de, Trk korsanlarr uzaklatrrmayr baarmb. 1380 ylnda Vu-
kubulan lmne kadar Paleponoz'i dirayetle idare eden ManueJ'
den sorra, imparatorluk haklarndan mahrtrm edilmesi zerine bu_
raya snan Matheos, onun yerini alm ve Matheos ta l3B2 de, ba-
basrndan az nce vefa edince, yerine geen olu, I\{ore hkimiyetini
elegeirmise de, bir yrl sonra vukubulan lmn mteakip Pelo-
ponez yarmadasr Paleologlar hanedannn hikimiyeti altna girmi
ve Osmanllar tarafindan zaptedilinceyc kadar onlarda kalmrtr.
Bizans imparatorluunun durdurulmasr imkAnsz bir hAl alan bu
knt devrinde, mparatorluun bu uzak ve sakin blgesinde, ks-
men olsun bir gelimec ve medeni ilerlemee rastlarur. nce, Kanta-
kuzenler idaresinde mrhtar bir haya geirdikten sonra, Paleologlar
hanedarundan bir 2zdnn ynetiminde merkezi idareden olduka
barmsrz, kendi bana bir idareye sahiptir. Despotlar idaresinde
More, Hellenizmin bir sna hiline gelmi ve merkezi Mistra,
btn Bizans mparatorluu sihasndan gelen ediblerin Ve sanatkar-
lann topland bir ehir olmutur.
V.Ioannes in tahta kmasr zerine, dini ihtilaf yeniden ba-
gstermi, Patriklie tckrar Kallikstus getirilmi, Gregoras hapis-
ten karlm,.Palamas ile Gregoras arasrndaki atma yeniden can-
lanmsa da, alevlenmesine engel olunmutur. Fakat, 1360 da Gre_
goras vefat ettii zaman Palamistler, onun na'lnr stanbul sokak-
larrda srklemekten ekinmemilerdir. imparatorun aczi imdi,
Kantakuzenos'un iktidar elegeirdii zamankinden daha fazla, im-

62
paratorluun paralanmas daha kuwetli, mal durrmu ise dalra
ackl idi. Bir insan mr sresince kere i Savaa sahne olan m_
paratorluk iin artk kurtulu midi yoktu. Bir zamanlar, mparator_
luun dayana olan salam parasndan ve kuwetli mlki idaresin-
den eser kalmamt: hazine boalm, idare sistemi ziilmt.
Eski kuwetli temel kurumlarn sadece ad kalmt. En nemli devlet
me'muriyetleri bo birer nvan hline gelmi, vergi kaynaklar kuru_
mu, mali gcn yitirilmesi ve idari mekanizmann zi Bizans'
r yere sermiti. Buna ramen Bizans'rn k daha bir mddet sr_
mti, hayrete deer dayanklll onu ayakta tutabilmitir. LAkin
artk Bizans mparatorluunun sor yz yl, durdurulmasr mm-
kn olmayan bir k tarihinden ibarettir. imparatorluun ck_
mekte olduu kimsenin mehul olmamakla beraber, Bizans mira-
srnrn bir Hristiyan devlete mi, yoksa Trklere mi nasip oldaca so_
rusu henz ortada idi.

lk zamanl arc|a Bizas'rn mirasna konmrya el anslr namzet

grnen Srp Kral Stefan Duan, en olgun anda ve henz 47 ya-
nda iken 20 Arahk 1355 de vefat edince, yerine seen gen yataki
olu Uro (1355-137l), babasrnrn otoritesine ve enerjisine sahip bu_
lunmadndan, ok de\ik unsurlardan meydana gelen Srp dev-
letini ayakta tutamad ve Stefan Duan'n hkimiyetine glkle
dayanabilen derebeyleri, barmsz lrareket etmee baladlar \e gev-
ek balarla bir arada tutulabilen devlet paralandl. Her tarafta ba-
msz Veya yarr bamsz hanedanlar ortaya kt ve Stefan Duan'
n btytk hayallerle Grek _ Srp mparatorluu kurmaa alt
arazide imdi, birok kk devlet kuruldu. Lkin Srp devletinin
paralanmasrndan Bizans hi faydalanamadr, sadece kuwetli bir
hasmndan kurtulmu oluyordu. Hatta Bizans, Srrplarrn ewelce ken-
di bnyesinden kopard araziyi geri almay deneyemiyecek derece-
de zaif]emi durumda idi. Duan'n vefat sadece Trklere yaramt
ve Balkan yarmadasnda artk, Trk ilerlemesini durdurabilecek
baka siyasi bir kuwet yoktu ,e Trk aknclarr daha tehditkAr bir
hxl almlard. Bulgaristan, Bogomillerin sebebolduu diri kark_
lklar ve Bulgar ar Alexandr'n Rumen olan ilk karrs Theodora'
dan ayrlarak Yahudi kz Rebeka ile evlenmesinden sonra, hxkimi_
yeti evresini oullarr araslnda blmesi neticesindc zaiflemiti. oul-
lar Alexandrln oltimnden sonra (1365) biribirleriyle mcadeleye
girmiler ve bu i savatan faydalanan Macarlar Vidin'i elegeirmi-
lerdi. Vidin'in Macarlar tarafnclan zaptedilmesi, Trklerin hdise_
lcrc karmaslna sebep olacaktr. Artk Ttirkler, mparatorluu elin_
de kalan Ve son eyaleti olan Trakya'va ayak basmlard. Sileyman
Paann Gelibo]u'da yerlemesind'en az Sonra, sistemli olarak Bal-
kan fetihlerine baladlar ,c Sleyman'n |357 deki lmne ka-
dar, Saros krfezi ve Marmara denizi arkasncla bir seri sefer yap-
larak iilkeler fethedilmi olmakla beraber, brinlarrn kronolojisini
doru olarak belirtemiyoruz. Sleyman Faann orlu'yu ve Dime-
toka'y zaptederek Edirne ile stabul arasndaki yollar kestii bi-
linmektedir. Hatta l359 da, osmanl birliklerinin istanbul surlar
altnda grndkleri kaydedilir. orlu ve Dimetoka, Sleyman'n
erken lmnden sonra tekrar Bizans'rn eline gemise de, Murad'
n ilk saltanat ylllarnda bu sahalarrn yeniden igaledildii anlatlr.
Sultan \4uracl zamanrnda bu havalirin kazanrlmas ii, Sleyman
Paa ile birlikte Rumelinde ilk fetihleri gerekletir ri LuIu ahin
Paaya havale edilmiti' Trklerin ilk hedefi Edirne idi ve oraya eri-
ebilnrek iin de yol zerindeki orlu'nun zaptedilmesi ve bvlece
ordunun gerisini emniyet altna almak iin gerekli idi. iddetl" kur,
koyan orlu'nun hcum ile alnmas lAzmgeldi vc arkasndan da
136l de nihai olarak Dimetoka zaptedildi. i savalar sonunda bir
harabeye dnen Trakya'n birok elrri' muka\iemet gstermeden
biribiri ardndan teslim oluyordu. Liileburgaz ve Krkkilise bunlar
arasrnda idi. Bir ka ay iinde Trakya fethedilmi ve baehrin Bal_
]<anlarla olan ulalm kcsilmiti
T. Sultan ],!ura]: Ikimeti (1362_I3Bg)' esnasnda, Bizans
aralisinden baka dier Balkan lkelerinin zaptedilmesinde yeni bir
devre balyordu. Gney islavlar da, gen ve dinamik osmanlr d,ev-
leti karsnda, tpk Bizans gibi iktidardan mahrunrdular. Dimeto_
ka'dan sorra Ttirklerin ertesi yl Edirnc'yi zaptettikleri kaydedilirse
de, bu tarih zerinde bu gne kadar tartmasrz bir fikir birliine
varlalamtrr. orhan Beyin vefat tarihi de, osmanl kaynaklar
ile Bat vesikalarnda biribirinden farklrdr. Fakat sAhann yetkili
ilim adamlarr, orhan]ln lmniin 1362 oldugu zerinde birleir_
ler.

orhar Bey devrinde Trkler, Rumeli yakasrnda sadece bir kpr

ba kumu ve bunun ci'arndaki araziyi emniyet altna almIaid.
Btnunia beraber, o zarnana kadar tannmam bir kabile reisi iken
bir Uc Beyliinden bir devlet kurmayr haarm olma meziyeti, or-
lran Beye aittir. Kendisi hakkndaki tasvirlerden son derece alak
gnll, yorulmak bilmiyeir bir insan ve hedefini ok iyi izmi ka_

64
rarl bir devlet adam ve tarihin tand, ksa srede ok iler grm
ve baarlr, fakat daima gsterisiz kalabilmi bir politikac olduu
anlahyor. Uzun sren siyasi hayatr sona erdii zaman Bizans mpa-
ratorunun kaynbiraderi, Cenova'nn dostu ve mttefiki, Trakya'
nn sahibi ve hereyden nce Bizans Imparatorluunun metbuu
idi. 1359 ylnda vassali V.roannes ite sktldar'da bir mlAkat ya-
pan Orhan Beyin hiddetini gidermek iin mparator, onun istekle_
rini yerine getiriyor ve krznr onun olu Halil'e nianlyordu. Ioannes
Kantakuzenos osmanllar Avrupa'ya sokmu, Ioannes Paleologos
ise, mukavemet etmeden. Trakya'yr onlara terketmiti.

orlu, Dimetoka ve Gmlcine'nin zapt ile Trkler Meri va-

disini elegeirmilerdi. Krkkilise, Edirne zerine yaplacak sefer
iin stratejik rnhim bir yerdi. Babaeski civarrnda, Bizans-Bulgar
ordularnn yenildii kat'i bir muharebe vukubuldu. Babaeski yenil_
gisinden Sonra moralleri bozulan Edirne halk, osmanllara ehrin
kaplarnr amakta gecikmedi. Edirne'nin zaptrndan sonra Lala a_
hin Paay oTaya yerletiren Sultan Murad, kendisi Dimetoka'da
karargAh kurdu; fakat daha ileriye kadar yryen Lala ahin Paa;
1363 de Filibe'yi zaptetti ve Rumelinin ilk Beylerbeyisi olarak orada
yerleti, Filibe, mnbit bir vadinin ortasrnda zengin bir ehirdi, ziraati
ve zellikle pirin mahsul ile mhim bir yer tutuyordu. osmanlrlar,
onbe ay iinde Trakya'nn balca stratejik mevkilerini elegeirmi-
lerdi. Elinde yeteri kadar ordusu bulunmayan mparator V.Ioannes,
Trakya'nn elden rkmasrna gzyummaktan baka are bulamadr.
stelik varlan anlama gereince Murad'n Anadolu'daki' seferle-
rinde ona yardmc kuwetler vermei vaadediyordu (1362_1363).
Sultan Murad, l365 de Edirne'yi kendisine baehir yaplyor ve boy-
lece Trakya'nn fethini tamamladrnl Ve Avrupa'daki fetihleri iin
Edirne'nin iyi bir hareket noktas olduunu gstermi oluyordu. Os-
manl devleti artk, Balkan yarmadaslntn bellibal iktidar hxline
gelmiti. Trakya'da henz elegeirilemiyen kaleler mevcuttu. Fakat
Trkler, balca nemli yerleri artrk zaptetmilerdi. osmanllar, Ru-
melindeki fetihlerine paralel olarak gittikleri yerlere sistemli bir
arzda Anadolu'dan naklettikleri Tiirk halkn yerletiriyor ve fethedi-
len lkenin yerli halkn byk sayrda Anadolu'ya naklediyorlard.
Zaptedilen topraklar Trk byklerine ve zellikle kumandanlara
timar ve ziamet olarak datlmakta idi.
Duan'n lmnden sonra feodal Beyliklere ayrrlan Srbistan,
Bizans iin artk Trklere kar gvenilir bir mttefik olmaktan da k-

65
mlt. Buna ragmen V.Ioanncs, Srplarn ittifakndan faydalanmay
ge te olsa denedi (l362_1363). Patrik Kallikstus eli olarak Serez'c
tt ," orada Duan'n dul karrs ilc mzakerclerde brlurr6'r)-(e dc,
az Sora bu hatun ve arkasrndan da Kallikstus vefat ettiindeir, te-
maslar bir netice vermedi. Bulgaristan'n durtrmu ise daha kt idi.
Zira Bulgaristan siyasi ynden paralanmr, dini ihtilaf lara dm,
iktisadi ynden de bitkin bir hAle gelmiti. Bizans, br eski mttefik
ve komularndan artk bir yardm bekleyemezdi. Dahas, baka hi
bir devlete kar kmaa takati olmyan Bizans'rn, Bulgaristan'r bu
zaif durumundan fayda|anarak bir ara, Bulgarlarn bir mddet nce
elegeirdikleri Karadenizdeki liman ehri Anchialos' onlardan geri
almay baard da grlecekti (1364). V.Ioannes'in'italyan deniz
devletleri ile yapt mzakereler neticesiz kalmtrr. Bu skk du-
rumda Trklere kar yardm salamak izere, Bizans'rn bundan nce
de bir ka defa bavurduu Kiiiscleri lirletirme deemesinde bulun-
maktan baka are kalmamt. Kiliselerin birletirilmesi Papalk y-
nnden ezeli bir ama olduu iin, Bizans mparatorlar ieridc veya
darda glklerle karlatklarr her defasrnda, bunu bir koz olarak
kullanmay Adet edinmilerdi ve bundar sonra da bu yola ok kere
bavurululacakt. Son defa III.Andronikos, daha sonra imperatorie
Anna ve nihayet Ioanles Kantakuzenos bunu denemilerse de, bir
netice alrnamam't. Fakat V. Ioannes, son kurtulu aresi olarak
grd UNioN problemine bvk bir ciddiyetle sarlmakta, 15
Aralk 1355 de Avignon'daki Papaya gnderdii bir name il:, Papa-
hn yapaca askeri yardm karl.nda nce kendisinir ve alt ay
iinde de Bizans halkrun I(atolik mezhebinc gireceklerini vaat ile
gvence olarak 4_5 yandaki kk oglu Manuel'i Papalk saa}na
rehine olarak gndermei ve vaadlerini yerine getiremedii takdirde
tahtrnden feraat edeceini ileri srmekte idi. Bu zamana kadar hi
bir mparatorun yapmad ve imparatorluk itibarn ok zedeliyen
bu teklifin, Papalk taraflndan ciddiye alnmadl anlalnaktadr.
nce, Papanrn istenilen yardmr yapacak durumda olmamas, dier
taaftan da V.Ioanes'in din adamlarrrr byle bir tutuma ikna ed"--
memesi yznde bu giriim de baarszla uramakta ve bir ka yl
ertelenmektedir. Bundanbaka, Bizans'ta Kilisele: Birliinc kar ola-
larrn ok kuvvetli olduklar anlalmaktad. Aslnda Bizars'ta, ba-
larnda Iatip ve lim Demetrios Kydones'in bulunduu hatr sayrlr
bir Union taraftar mevcut idise de, ruhanilerin ounluu ile halkn
byk bir krsm Ortodoksiye bal bulunduktan baka, Patrik Kal-

66
likstrs'un da I(ilise hukukurun en sadk koruyucusu olarak ortaya
kt grIyor.
Sultan Murad ile alaltlc bir muahede imza|amak zorunda ka-
lan V. Ioannes, bir ka yl sonra yenider Papala bavurmakta ve
bu defa Papaln Trklere kar bir Hal seferi hazr|amaa karar
verdii grlmektedir. Kbrs Kral Pierre ile Savoie Prensi Amddde'
nin denizden, Macar Kral Byk Lajos'un da karadan osmanll
arazisine taarrz etmeleri planlanan-bu sefer, Krbrrs Kralrnn gel-
memesi yznden yap|amaz. Bunun zerine ahsen Macar Kral
Byk Lajos'a giderek yardrm dilenmek zere yola kan V.Ioannes,
burada da bir netice elde edemez. 7,ita Macar Kralr da, her eyden
nce mezhep deiikliinde israr ediyor, hatta daha ileri giderek
mparatorun Katolik mezhebi akidelerine gre yeniden vaftiz edil_
meii gerektiini ileri sryordu. Bir Bizans imparatorunun Batnn
yardmnr istemek zere yaptr bu ilk seyahat, yalnz baarsrzlkla
sorra .rm.kle kalmyor, memleketine dnen imparator, Bulgar Kral
iman tarafndan arzisinden gei msaadesi verilmedii
iin yolu-
rra de'Vam edemiyerek, Macarlarn igali altrnda bulunan Vidin'de
beklemek zorunda kalyordu. Bu hdisede, babasr ile arasr bozuk olan
ve bir Bulgar Prensesi ile evli bulunan byk olu Andronikos'un
parma olduu sanlmaktadr. Nitekim, Andronikos babasrnr kur'
tur-uk iin bir teebbste bulunmamr, or'].un yerine (V.Ioannes'in
annesi Maria bir Savoie Prensesi olduundan), kuzeni Savoies Prensi
VI.Amddde, kitik bir filoiun banda douya gelerek mparatoru bu
g durtmundan kurtarmrtr. Amddde bu mnasebetle, 1366 yaz|n'
du'Birurr, sularrna giriyor ve ilk i olarak ta Trklerin elinden Geli-
bolu'yu geri alyor, oradan Bulgaristan zerine giderek 1366 sorun_
da Bulgai ar iman'dan, V. Ioannes'i serbest brrakmasnr salyor-
du. Amddde burunla da yetinmiyerek Bulgarlarr Karadeniz krysn-
daki Mesembria ve Sozopolis (bol) gibi kaleleri Bizans'a terket-
mee zorluyordu. Am6de, bu hareketleri cmlesinden olarak Marma_
ra denizi kylsnda bulunan bir ka Trk kalesine de saldrm ve
buralarda hasarlara sebebolmutur.
Bu hAdise Papalk ile Bizans imparatorunu biribirine yaklatr-
may hedef edinmi bulunuyor ve Am6d6e Savoie da, Trklere kar
Bizans'a yardm etmek iin Kiliselerin birletirilmesinin art olduunu
dnyordu. onun arzusu zerine stanbul'da Papa elisi Paulus
ile Bizans'n devlet ve kilise ileri gelenlerinin katld toplantda
Union problemi mzakere edilir. Toplanty idare eden eski mpa-
67
rator Ioannes Kantakuzenos, bttn mzpkereler boyunca kuvvetli
ahsiyeti ile herkesi stanbul'da bir konsil
toplanmasna iknaa alt
ir" d", bu teklif Papa tarafindan kabul edilnedi. Papa, oktan beri
mezhep deitirmee hazr olduunu bildiren mparato ile ahsen
bulumay iei.ih eiti. Papanln askeri ve diplomatik sahada sarfcttii
btiytk faaliyetin sonrndi, sad.ece iki Kilisenin birletirilmesi midi
kalyordu. LAkin, stanbui'da Trklere kar koymak hususunda iki
uy.i fi.i. arpmakta idi. mparator Ve evresi, bir Hal seferinden
baka bir selmet midi grmemekte, Patrik Filotoes ile rahibler ise,
Ttirkere kar btn ortodokslarr birlctirilecei bir cephc olrtur_
mayr tavsiye etmek idiler'
_'Mezhep
V. Ioannes,in Bat Seyahati ve Deitirrnesi
(136e-13.71)

V.Ioarue Papann da arzusu zerine, Kiliseler Birliini gerek-

}efimek maksadiyle Papann ayarna gitmee karar verdi. 1369
Nisannda Istanbui'dan ayrlarak 7 AuStoS'ta ta1ya'ya rkt ve Na-
poli zerinden Roma',ya vardl. mparator ile devlet ileri gelenlerin-
den bir lsmr ve bunlar arasrnda mahrem maviri, devrin en ta-
n1nmr ilim adam Demetrios Kydones
ye imparatorun enitesi Ce_
nova,li korsan Francesco Gattilusio ve bakalar bulunmaslna kar_
lk, ruhanilerden kimse gelmemiti. Kantekuzeos'un israrla zerin_
de durduu istanbul'da bir konsil toplanmasr fikrinin reddedilmesin'
den sonru Bizans Kilisesi, Papann arzu|aflna kar ekinge bir
tavr_
taknd. imparatorun Roma'da baba mezhebine liyanet ettii bir
srrada stantu'da Kantakuzenos'un Patrik dostu Filoteos, ortodoks
birliini pekitirme abalar iinde bulunuyor, Rus, Gney slav,
Srri}. 'n" 'liff kiliselerine gnderdii namelerle sadakat ve birlik
tavsiye ediyor ve onlarr Uriona kar tevik ediyordu. V. Ioannes,
-dkimde'
g Roma'da drt Kardinal'in huzurunda mezhep de\tir-
diini resmen kabul ediyor ve 2l Ekimde-de Papa tarafindan Saint
Piirre ki1isesinde byk bir merasim ile karlanyordu. Imparator,
tamamiyle Ltin Kiiisesine teslim olmutu. Lxkin btn bu ilem im-
paratorun ahsna ait olmaktan daha ileriye gidemiyecekti. zira ki
Kilise arasndaki anlamazlklara en ufak bir zm getirilememi_
ti. Seyahatin siyas neticesi de olumsuzdu' Zira,- bu birleme so_
nu.rda Papann Trklere karr vaadettii Hal seferi tertibi de ger_
gayretleri boa kamakta idi.
ekleemedi. Bizans Kilisesi btn bu
irrrr_ ramen Papa, Hristiyanlar Trklere karr mcadeleye davet

68
etmekten geri kalmad. Macar Kral Bizans'rn davasna kar il-
gisizliini srdryordu. Sadece Venedik, Trklerin ilerlemesinin
boudaki menfaatlerini tehdit ettiini dnerek, LAtin Imparator-
luunr canlandlrma iddiasnda[ Vazgeerek Trklere kar ortak ha-
rekette bulunmayr kabul ediyordu.

V.Ioannes, Roma'da gerektiinden fazla kalm ve Venedik ile

olan ilikilerini de yzst brrakmt. mpar_ator, Roma'da iken Ve-
nediklilere ola borcunu diyeceini ve yeni bir anlama yapacan
aklyan bir ahitnam e imzalam, fakat daha sonra vaadlerini rnut-
mutu. Annesi. otuz yl nce Venediklilerden bor para alm ve bu-
na karlk olmak zere saraya ait mcevherleri rehin brakmt.
imdi bu borlar 35 bin f)ukay bul'uyor ve bundan baka 1352 den
beri Bozcaadav Venediklilere devredebileceine sz vermi bulu_
nuyordu. stelik, birok mit ile baland hlde Trklere karr
Papalktan elde edemedii yardm, Venediklilerden alabileceini
dnmekte idi. Fakat Venedikliler, nce alacaklarn salama ba_
lamay istiyorlard. l369 sonunda Venedik'e giden Ioannes, burada
l37i baharrna kadar kalacakt. V.Ioannes, Venedik'te ilk i olarak
Trklere kar bir yardm aramayl deil, likin talya'da uzun sren
ikameti ve Roma'daki savurganl yznder para srkntsna d-
tnden bor para istemei denedi. Venediklileri mzakereye zor-
lyabilmek iin onlara Bozcaad'ay terkedeceini bildirmi, Venedik'
te uzun sre kalmas. ise yeni harcamalara yol amt. Sonunda,
Bozcaaday Venediklilere terketmesi karlnda, rehinde bulunan
mcevherierin geri verilmesi, imparatoru memleketine gtrecek
kk bir filonun salanmas ve 25 bin Duka pein para denmesi
suretiyle anlamaya varrld. Ioannes'e 4000 Duka da avans veri|e-
cekti (Nisa" iszi;. Bu anlamadan sonra Bozcaad?nrn Vencdikli-
lere teslimi gerekiyordu. Fakat, babasrnn yerine stanbul'da ona
vekfllet eden V.Ioannes'in byk olu Andronikos, Bozcaadayr Ve-
nediklilere teslim etmei reddetti, bu suretle nlparator iin olduka
yiz kzartc. lrAdiseler balamakta idi. Paras olmad iin memle-
iretine dneniyor ve Venedik'e olan borlarnr deyemiyordu. s_
tanbul da braktr olu Andronikos, babasrnr bu g durumdan kur_
tarmak iin hi bir gayret gstermedi. LAkin, mparatorun talya
seyahatinde n az nce SelAnik valisi tayin ettii ikinci olu Manuel,
btytk annesi Maria nr da yardm ile gereken paray tedarik ederek
babasn bu g durumdan kurtardr. mparator, iki yldan fazla s-
ren bir ayrlktan sonra baehrine dnVor Ve herhalde, Trxlere

69
kar Kiliseleri birletirerek Batnrn yardmn aramantn hayal ol-
duunu, acl tecrbelerden sonra renmi bulrnuyordu.

Trakya'nn balca kalelerini ve Edirne'yi elegeiren Sultan

Murad, yeniden fethedilen arazide devletin tekilAtn kurmak, dev-
lete iktisadi, asker ve idari ynlerden nizar'.rl vermek gayesiyle bu
srada fetihlere ara vermi grnyor ve bu durgunluk devri, Bizans
halkna nefes alma firsatrnr bahediyor. Fakat, gerek Doudan gerek-
se Batdan bekledii yardm gremediinden Bizans, osmanlrlar
karrsrnda temamiyle yalnz ve yardmsz bir hAle dmtr. ste-
lik mparator, Bizans halkr nazarrnda eskisinden daha sevimsiz bi
hle gelmitir: Batrya ortodoks olarak gitmi, Katolik olarak dn-
mtr. Bu yzden halkn byk bir ksm ile Kilise kendisini souk
karlamtr. Sultan Murad, az nce elinden alrnan Gelibolu'ya is-
tedii anda sahibobalilirdi, fakat bunun iin acele etmedi. *pa.a-
tor, Batrdan dndkten sonra eskisinden daha fakirlemi, stelik ye-
rine- getiremi1-.ecei bir meselede yemin ederek kendini balamt.
fu sebeblerden dolay da gittike kuwetlenen Sultan Murad ile olan
dostl'klar bozuldu. mparaor iin art-k, Sultan Murad'a tibi ola-
rak hara demek ve mrn sknetle geirmekten baka ,kar yol
kalmamrt. Buna ramen, 1373 de Batya gnderdii Ioannes Las-
karis adl eli aracl ile, Batr hkmdarlarndan yardm aradr, fa-
kat baaramayrnca Murad' metbuu olarak tanrdl, onun ordusunda
yardmcr kur,etlerle hizmet etmei ve olu Manuel'i Sultan Murad'
ln Saray]na rehine olarak gndermei kabul etti. V.Ioannes, Sultan
Murad ile vardr son anlamadan nce, Papa Grdgoire'dan da yar-
dm istemi ve devletinin tehlike iinde olduunu anlatm, likin
ald cevap, milletini Katolik Kilisesine balamay kabul ettii tak-
dirde, Bizans'r kurtaracanl sylemek olmutt. 37B de esaretteki
Aaignon'dan Roma'2a dnen Papann uefat. etmesi, Papaya bir halef
seme hususunda izmann meydana gelmesine sebebolmutr. Bu
durum, Balkanlarda Trk fetihlerini kolaylatracak A.millerden bir
yenisini eklemekte idi.
Sultan Murad, Trakya'daki osmanl arazisini emniyet altrnda
bulundurabilmek iin, bilhassa Fitibe ile Edirn-'in gvenlii y_
nnden Balkan sra dalarna kadar Bulgaristan'n elegeqirilmesi
gerektiine inanryordu. 1362 ve 1363 yllarnda Nlurad, Bulgarlarin
mukavemeti ile karlat. LAkin. 1365 de Bulgar ar Alaexandr'
rn, arkasnda viris blrakarak l, Trklerin Bulgaristan'daki
emellerine yardlm edecekti. Tuna ile Rodop dalau arasrnda zarran

70
Orta ve Gne,* Bulgaristan lovan iman'a kalmtr, merkezi Tr-
nova idi. Bat Bulgaristan ile Vardar vadisi Stratzimir'e dyordu,
bunun merkezi Vidin idi. Dou Makedonya'nn Bulgarlarn elinde
kalar ve merkezi Ktistendil olan krsmr, Konstantin adnda bamsz
bir Bulgar Prensinin elinde bulunuyor, Doburca ile Yukar I(arade-
niz sahilleri, Dobroti'ir mlklerini oluturuyor ve burada Bulgarlar
Kumanlar ve Alanlar kark olarak yayorlard. Alexandr'n oul_
lannrn birleememesi, Bulgaristan'n taliini tehlikeye srklemek-
e idi. Babasnln mirasndan en byk payn iman'rn eline gemi
bulunmas, Sratzimiri iman aleyhine Murad ile birlemee ka_
dar gtrd. Fakat tam bu srada, Dou Avrupa'da Katolik Kilise-
sinin ampiyonu roln stlenen Macar Kral Byk Lajos'un Vidin'
i zaptederek Stratzimir'i hapse atmas, hAdiselerin akrn deitirdi.
Macar Kral, zaptedilen arazi izerinde I(atolik misyoneler gnde-
rerek halk Roma Kilisesine balanmaya zorluyor, hatta ok kete
ikencelere kadar Varan kt davranlarda bulunuyordu. Bulgar-
larla Macar]ar arasndaki mnasebetler, her iki tarafin iddete ba-
vurmalar ile alevlenmekte gecikmedi. Zulme uryan Bat Bulga-
ristan halk, Macar hAkimiyetinden kurtulmak iin hereye ran o|^-
cak mertebeye ulat. Frank ve N4acar taarrzLar yznden, ken-
dilerine zulm ve iddetle muamele eden bu dindanlarna Trkleri
tercih eder oldular. Az nce Amcdde Sovoie tarafindan zaptedilerek
Greklere terkedilen ve Burgaz limanrna hAkim bir yerdeki Sozopolis
(bol), 1369 civarnda l\4urad'rn eline geti ve Bulgarlar, daha son'
ra Trakyann birok yeriden kovuldular.

osanl'larn Balkan Fetihleri ve Bunun Bizans'taki

Akisleri
Bizans'rn ve Gney islavlarnn gittike kuwetlenen osmanl
devletinden korkmakta ne kadar hakl olduklarrn, aZ Sonra v-ku_
bulan hidiseler dogrulayacakt. Daha mparator V.Ioannes, Batda
Trklere kar yardrm aramak iin abalad bir srada, Douda
Patrik Filoteos, onun giriimlerini neticesiz brakmak, Ortodoks Kili-
selerini birletirerek hem Trklere Ve hem de Papala kar bir cephe
meydana getirmek zere gayretler sarfetmise de, bir netice elde ede_
memiti. Bunun sebebi, bu blgede hkm sren i karklklar ve
ortak dmana karr birleme uurunun yoklu idi. Bulgaristan' az
nce aklandr zere, Alexandr]n oullarr arasndaki ihtilaflar y_
znden birliini kaybetmiti. Trk fetihlerinin arln bu sralar_

7L
 da artk en ziyade hisseden Srbistan ise, birok feodal
Beyin hkm
srd, yrkrc ve kanl i savalara sahne olmu
bir devletti. iman,
l37l baharnda durumun arln ve Trk teri.esinn gittL"
urt-
tn bildirerek Makedonya'da hkm sren Srp Beyleiinden
' dm istedi. Zira artk-Trkler, yar-
Tuna kylarrna Ve a"'.rp arna
dar sokulmulard. Makedonya'daki 3rp arazisi de Trklerin ka-
teh_
didi altna girmiti. Stefan Duan zamannda, Serez,den
Tuna neh-
rine kadar ranu, sahanrn idaresini yrten Dalmaya,l
iki karde
Uglyea ile Vukain, Stefan D,ran'n lmnden
sonra bu sahalar
gaspederek bamsz hareket etmee balam
u" gy.u kendini
Kral ilnetmiti. Trkler nnde ientel ur. arr,riru dtttnt
gen Uglyea, Bizans,a bavurarak mterek dmana
kar be-
raber hareket edilmesi zaman,nln geldiini hatrlatt.
Bunu salamak
iin de, Stefan Duan zamannda ilAnejilen muhtar
Srp Kilisesi da-
:u"Ti?" vazgeileceini ve kendi hkimiyeti brlgesi'ndc_stanbul
Patrikliini tanyacaIn bilclirdi. Fakat, kardei v,ituria.n
baka
Hristiyan Prenslerden ona katlan olmad. oiarsunda
Srplardan
baka Macarlar ve O]ahlar da bulunuyordu. ki
u;ao*, Jara' i"
zerine yrd. LAkin ordularin Edirne il"
.Ed1ne_
hudut kasabas Svilengrad arasndaki i*dikiB"ig;;
RMEN,d" M"Jl ;hrini ge_
tii bir srada, daha az saydaki Trkierin Ani bir
g".. bur;nna u-
1ad!1r, 26 Eyll l37l de vukubulan bu arpma esnasrnda Uglyea
ile Vukain ldrld ve ordular Trkler tarafindan imha edildi.
Bylece Balkanlarda o srada Trklere kar
koyab"."gi iki
hkmdar yok olmutu. ';"rlanSp
yenilgiden s9l-ra Makedonya,daki
_Bu
arazisi-bamszlrnr kaybediyor ve mahallin srrp .yi-* rrru,
a_rasrnda Uglyea'nn olu ve Slrp halk
arklarnn .rr.r-r, Marko
Kralyevi, Trk Padiahna tabiiyeti kabul ederek
oru u Vjrme-
e ve seferlerinde kuwetleriyle beraber katlmaa ,or. iluyordr.
Grekler, bu sefer esnasnda Sirplara yardmc
om"adktan baka on-
larn yenilgilerinden fayd'alanarat Serez ve civarrnr
ele geiriyor ve
|yraya mparatorun'olu Manuel Despot tayin ediliyordu (Kasm
137l). Bu muharebeden az sollf?: Sofya'ya
dog., i.r;y;; Trklere
karr Srplarla ittifak ederek_ kar koymay,
derly"n iman da, sker
vadisinde Samakov'da ar bir yeniiye urad
kederek
ve memleketini ter-
l"9:p dalarrrun yiksek tif"r.r" kamaa -..n* oar.
arlmt; lkin'Mrrud, byk bir stratejik se-
,:firrr:T-Y:rad'a
zte Ustruma Ve Vardar vadilerini emniyete
almadan ileriemei
denemedi' 137l_1372-d'e, Kavala, Sere, v.
Drama uuy..iai, "
Ewenoz Paalar tarafndan igaejiir, Drama
ve Serez,ih Tk ko_
lonileri tarafndan iskAnna bilarrrr. '
n.,
 1371 irmen zaferi, osmanllarn 1453 den nce Balkanlarda kazan'
dhlar en bt!uk ue neticeleri bakmnda e mhim baarlardan hiri idi. B
muharebeye katlmam olmasrna ragmcn Bizans, bu hAdisenin sebe-
bolduu neticeler dolaysiyle iliklerine kadar sarslmtr. Bu olay_
dur, ,irrru Bulgaristan bamszlln kaybediyor ve Sult1n Murad
|372 de Srbistin'n mhim bir ksmnr elegeiriyordu. Murad, Ste-
fan Duan'rn Makedonya imparatorluunu- kendini faz|a zoillama'
dan ykmt. Trkler bundan sonra Vardar vadisinde ilerliyor, eski
Srbistan' ve Arnartluun bir ksmn zaptederek Adriyatik'e ka_
dar kyorlard. irmer muharebesinden az sonra Bizans, osmanl
Padiiahinn tbii tir devlet hAline geliyor, ona yllk vergi vermei
ve seferlerinde kendi kuvvetleriy|e katlmay kabu| ediyordt. B
suretle osmanllarn Avrupa yakasnda yerlemelerinden henz 20
yl gemeden Bizans ve Bulgaristan Trklerin vassalleri hAline geli-
ior.. 1373 !aharnda mparator V.Ioannes, vassallik lrizmetini ye-
,ine getir*ek zere Padiihn Anadolu'daki seferlerine katrlmakta
idi. Babasnn bu Anadolu seferine katld bir srada ona veklet
eden byk olu Andronikos, Sultan Murad'rn Rumeli kuvvetlerinin
banda braki olu Savc ile anlap babalarn devirmek ve ik_
tidar elegeirrnek zerc bir komplo dzenlemilerdir. 1373 May-
snda vukrrbulduu anlalan isyan, Sultan Murad'tarafindan Istan-
bul,dan 40 kilometre mesafedeki Terkos civarrnda ok abuk ve id_
detle bastrlr. Ordular. tarafindan terkedilen iki Prens, Dimetoka'
ya snm ve sonunda teslim olmak zorunda kalmlardr. olu
Surr.irr'., nce gzierini oyduran Ve Sonra bir rivayete gre onu ida-
meden Murad, Ioannes'in de oluna aynl cezayl 'ermesini emreder'
Bu emre uymaktan baka aresi olmayan Ioannes, \{urad'rn afzusu-
nu yerine getirmi, lAkin olu Andronikos ile'torunu Ioannes'e karr
giriilen k"r etme_ilemi iddetli olmad iin Andronikos bu hA.di-
*""d., ,orr* ancak tir gr;zn kaybetmi, olunun gzleri ise iyile-
mitir. Hapse atlan ,,i tuhtu Veraset hakkndan mahrum edilen
AndronikoJun yerine loannes'in dier olu . Manuel getirilmi ve
Manuel 25 Byll 9g ae merasimle Ortak mparator ilAnedilmi-
tir.

Andronikos ve ailesi 1376 yIna kadar Limni adasrnda hapsite

tutulur. Fakat, bu srralarda meydana gelen hxdiseler durumu altst
etmektedir. V.Ioannes, Venedik'e olan ve diyemedii borlar kar_
lnda onlara Bozcaaday vermei vaadetmiti. V. Ioannes'in sz_
n tutmamasr zerine, Venedik bir filosunu Bozcaadaya gnderdi

t.)
 ve Ioanes'i vaadini yerine getirmee zoflad' Boaz|at bakmrrdan
son derece mlrim bir mevkide bulunan bu adann Vencdik,e veril_
nesine hiddetlenen Cenovallar, Sultan Murad ile de ibirlii y"'pa-
rak IV.Andronikos'un hapisten kamasna vardm ettiler. z egrs-
tos I376 da, bir aydan fazla sren bir muhasaradan sonra istanbul,r
elegeiren lV.Andronikos, Bozcaaday Cenovallara veriyor ve s-
tanbul'da bulunan btn Venedik]ileri lapse attrryor ve Gelibolu,
yu da Trklere iade ediyordu. Fakat Bozcaad,ann Cenovallara kar-
r koymas zerine lV.Andronikos i]e Cenovalrlarn mterek bir se-
fer yapmalarrna lzum hasl olmutur. IV.Andronikos stanbul,da
yla yakn (1376-1379) hkm srd. Sonunda Venediklilerin
yardmiyle hapisten kurtulmaa muvaffak ola.n V.Ioannes ile olu
Manuel, 1379 Temmuzu banda tekrar stanbul'a girdiler ve Sul-
tan Murad'n muvafakatini aldrktar sonra imparatorluk tahtna
ktlar. Trk Padiahlna vergi vermei ve seferlerinde ona kuwet-
leriyle yardm etmei kabul ediyorlarcl. Andronikos'ur zalimanc
idaresinden sol]Ta, ehir halknn Ioannes ile Manuel'i tercih ettik-
leri anlarlmakla beraber, bu sralarda Bizans tahtrn elde bulundu-
rabilmek iin ancak, d glerin menlaatlerine uygun olarak hareket
etmek esast. Artk Douda menfaatleri bulunan Cenova ve Venedik
gibi iki talyan devleti ile osmanlr devleti, Bizans tahtrnn talii ze-
rinde sz sahibi idiler. Bu hAdiseler esnasnd a Galata,ya snan
IV.Andronikos, adamlar taraflndan da terkedildiinden yalnz kal-
m Ve sonunda babasnn ve Padiahn muvalakatiyle kendisine Si_
livri verilmitir ki IV.Andronikos l3B5 dc vukubulan lmne ka-
dar orada yaamtrr.

Bizars saray, ve]iaht Manuel araclr ile her yl 30 bin Duka

osmanl Padiahna gnderiyo ve ihtiya hAlinde l2 bin ki-
'ergiyi
i kadar t,tan yaya ve atly da yine Manuel idaresinde osmanl_
]arn seferlerine yolluyordu. Bozcaada iin Venedik ile Cenova ara- --
sndaki muharebe, her iki tarafn bitap bir hAle gelmesine kadar
id-
detle srp gitmi ve bir netice elde edmeyince B Austos 1381 de
Torino sulh imzalamaa mecbur olmulardrr. Bu sulh hkmle_
rine gre ada ne Venedik'e ve ne de Cenova'Va ait olacak, surlarr yr-
klacak, hallu baka bir yere nakledilecek ve bu suretle boaltlan
ada, Savoie Prensinin grevlendirecei bir kumandan idaresinde bu_
lunacaktr. Fakat, aslnda Bizans'a ait bulunan bu mhim acla zerin-
deki pazarlklar esnasnda, Bizans hi sz sahibi olmuyor ve ona bir
ey sorulmuyordu.

74
 ff

V.Ioannes'in baehre gelerek yerlemcsinedn sonra Andronikos

mparatorluktan vazgemi ve Sultan Muracl da kendisini destekle-
mediinden stanbul'u terketmiti. Az sonra Cenova'llarn israr-
larr zerinc babas ile baran Andronikos'a Marmara sahilind. Si-
livri, Ereli, Tekirda ve Panidos has olarak verilir. Bununla da
kalmyarak imparator, IV.Andronikos ile olu Vll.Ioannes'in taht
zrindeki haklarrn tannaa mecbur olur. Bu yzden, mparator-
luk ailesinde tahta veraset meselesi etrafinda yeniden bir huzursuz-
luk ortaya kt ise de, l3B2 Kasmnda problem hukuki bir statye
baland. Fakat artk imparatorluk, lranedan yeleri arasnda bln-
d ve V.Ioannes stanbul'da hkm srerken, byk olu Androni-
kos babasndan ok Sultan Murad'a bal olarak \4armara sahilirde
hAkim bulunuyordu. Veliaht Manuel, eski hAkimiyet dairesi olan SelA-
nik ve civarrn idare ediyor, imparatorun nc otu I. Theodoro
ise, l3B2 den beri More yarrmadasrnn hAkimi bulunuyordu. Bu
devrede mparatorluun biricik baarrsr Peloponez'i Ka.takuzen'
lerin elinden geri alabilmek olmutu. I. Theodoros (l382-1406), l3B2
de More Despotu tayin edildikten sonra, orada karlat glk-
leri bertaraf edebilmek gayesiyle Trk Padiahnrn vassali oluyor
ve oradaki i ve d dmanlarrna kar bu durtmundan faydalanryor,
mahallin aristokrasisini sindirmee muvaffak oluyor ve komu LA-
tin Prenslikleri ile yapt mcadelelerle Bizans'rn Peloponez'deki
durumunu hatrr saylrr derecede kuwetlendiriyordu. Buna karlrk,
Bizans'n merkezindeki durum son derece kararsrz olmakla kalmya-
rak her gn daha ktye gitmekte idi. D dmanlarn tazyiki gittik-
e artyor ve mparator ile byk olu araslndaki sadece zhiri kur-
taran sulh da durumu arlatryordu. Nitekim, Andronikos az son_
ra silAha sarrlyor ve Silivri ile istanbul arasrndaki bir kaleyi ele ge-
irmee yelteniyor ve V.Ioannes, ancak iddetli bir muharebeden
sonra kendisine engel olabiliyordu ki bu hAdiseden ksa bir Zamarl
sonra IV.Andronikos vefat etmektedir (1385).
Bizans'rrr i kavgalarrndan ustalkla faydalanmasn bilen Sul_
tan Murad, biribiriyle mcadele eden taraflarr gnn ica}larna
gre bazen birini ve bazen clierini desteklemek suretiyle istedii
gibi kullanmakta idi. Bu devrin bata gelen ilim adamlarrndan De-
metrios Kydones, 1378 de yazd bir mektupta, ehrin surlar dr-
ndaki herkesin Trklere boyun ediini, ehrin iindekilerin ise
sefaleti ve ayaklanmalarrn esiri bulunduunu kaydetmek suretiyle
Bizans'rn iinde bulunduu durumu ok iyi ifade ediyordu. Artk
Hristiyan Aleminde, Trklere kar ko;abilecek gte bir hkm-
75
 dara gt. talyan devletleri, Papann tehditlerine ra_
-rastlamak
men hem kendi aralarrnda mcadele ediyor ,,, h.- de her biri
ayi'
ay', Trklerle ittifak kurmay kendi menfaatlerine daha uygrn
g_
riiyorlard. Nitekim Cenova 1385 cle, Venedikde 13BBde .Irkierle
ittifak imza|amakta idi. 1386 da Ceno'a ile jmzalad,,
V.Ioannes, Sultan Muracl ,c Trkler dnda herkese kir-.,ahedeJe
Cenova,y
savunacan vaadediyordu.
Bu sralarda, SelAnik valisi buluna r.eliaht Manuel,in beklen-
medik lir hareketi, hem imparator babasrn huzursuz edecek hem
de Trkleri kzdracakt. imparatorluun Makedonya,da SelAnik,
ten sonla Grek halknn cn youn olarak yaad Serez,in, bir md-
det nce osmanlrlar tarafindan ele geirildigi bilinmekt"dir. Daha
Selnik valiliinin ilk yllar:nda Manuel, Seriz,de Osmanllar a kar-
lralk kkrtyor ve .soylularla anlaarak kalecieki Trk garnizonu-
nu yokediyordu. Bu olay habtr alan Sultan Murad, Hayieddin Pa_
ay byk bir ordu_ile Serez zerine gnderdi fesada karun Rum-
'e
Lar cezalandrld. Bununla da kalmyarak Makeclonyu,nrn baehri
SelAnik, muhasara altrna alrnd. Mauel'in, sebebi ve planr iyi anla_
lamayan bu hareketi, vassali bulunduu Trk eenjisine kar i_
lenmi dncesizce bir davrantr; zira her bakmdan acnacak bir
hAlde blunan imparator babasrnn durumunu gletirmekte idi.
:l1, ihAi olarak. Trklerin hkimiyeti altna-aind (l9 Eyll
l3B3). \luhasara edilen SelAnik, deniz tarafindan
evrilemedii iin
yla yakn kar koydu ve nihayet l3B7 Nisanlnda Trklerin eline
geti. Bu olaylar sebebiyle Sultan Murad'rn gazabn zerine
eken
Manuel, SelAnik'ten kamaa mecbur oldu ve stanbul,da babasna
snd. Lkin mparator, Sultan Murad'dan korktuu iin z olu-
nu yanrnda alkoyamad ve bunun zerine Manuel Midil]i ad'asrna
gitti, fakat adaryn hAkimi de korkusundan konuunu arlyamad.
Manuel aresiz, sonunda Bursa'ya giderek Sultan Murad'n ayak-
larna kapand ve afvini cliledi. Fakat, mparatorluun ikinci b_
yk ehrinin kaybedilmesi, mparatorluk ailesi iinde ir huzursuzluk
konusu oldu. V.Ioannes, bu hAdisenin sorumlusr sayd olu Ma_
nuel'in zerinden btn srfatlarn geri almakla kalmyarai< kendi_
sini Limni adasna srgne gnderdi. LAkin belki de Sultan Murad,
ln aTaya girmesiyle, 13BB yl sonunda Manuel ile babasr bartrld.
Bu hAdiseler srasnda osmanlrlar bo durnuyor ve Balkan ya-
rrmadasrnn batsrnda fetihlerini srdryorlard. nce Vardar
vadisinin emniyet altna alrnmasr geekiyordu. l3B0 de itip zaptedil_

76
di ve lu havali iskAn edildikten sonra. ]Vlarrastr hcum
ile ele gei-
kuzey hududu
rildi ve ardrndan Prilep fetlredilerek imparatorluun
Arnavutlara
braya kadar dryurr*i oldu. Bu son iki ehir, batda
,r" glr.ya" Epir;lilere kar giriilecek seferler iin iyi bir
hareket
,'okiu*, iai. g_Bs de de orr'yi zaptede. Hayreddin Paa, bir ksm
Arnavut Beylerinin daveti zerine onlarrn i ilrtilaflarna .karryor
ve bu suretle osmanl ordularr, tarihte ilk ciefa olarak Adriyatik
sa-

hillerine kadar ilerlemi oluyorlard'

BalkanlardaenmhimstratejikyerlerdenbiriolanSofya,nn
osmanlrlar
1385 de zaptedildii anlalmaktadr' Sofya, daha nce
fakat alrnamamltlr. 1386 da
tarafndan bir ka defa muirasara edilmi
hcum ile
Srbistan'rn anahtar olan Ni fethedilir ve bu kalenin
Srplarn ana
alrnmasr icabetmitir. Bu }idiselerden sonra osmanllar,
parlak
topraklarna girmi bulunuyorlard ve Trklerin bu derece
zaferlerle Avrupa'da ilerledikleri bir srrada, ciali !1
mukavemetle
karrlamama,d,,.FakatartkBalkanlardakihAdiselerinakrnda,
halefleri
bir iop*u ,roktuu pek yaknd' Duan mparator1ug"1:"
,ru*rrrdu en kuwetlisi ,oy,lo., Lazar, Duan'ln olu ar
Uro'un l371
Kuzey
de lmnden sonra Sirp ;Kralna halef olarak seilmi ve
Aslnda zaif.bir Prens
Srbistan,da hAkimiyetini iantmay baarmlt.
ksmen de
o|an Lazar, yine de mahalli Beyleri kismen malubetmi'
kendi stnln tanrmaya zorlamtl' irmen muharebesinden
dousunda
Sonra, Stafan Duan -parutorl"unun Vard'ar rmarnrn
kalan blm osmanhlarn eline gemiti' Kavala' Dram1ve Serez
Drama ile
Hayreddin Paa ve Evrenoz n'y tu'un'dan igaledilmi'
Serez'e Trk nfusu yerletirrek kiis.., cami hline
getirilmiti'
1372d'eVardar,g".,,o,."anlrlar,Srbistan,Arnavutluk,Bosnave
alqrclar Adri_
hatta Dalmuyu aJgrna kadar ilerliyerek bir kism
ederken Yukar
yatik denizirr. .uau_, erimilerdi. Bu hdise1er Cereyan
Uro'un lm ile
Srbistan,cla Nemanya hrrr.dur'rrr'n drekt dalnrn,
T'azar, ar
sona ermesi zerine Srp Krallarnn lralefi olarak seilen
veya l(ral nvann almaa Cesaret edememi sadece KNAZ nva_

nnr kullanmtrr. Hdiselerin lkesi aleyhinde g']*'\l:.

olcluunu
veSultanMurad',rnokkuwetlendiinigrerek,Presliininemni-
yetini salamak -ok*udiy" Sultan Murad ile sulh yapmak
suretiyle
ona tebi olmay kabul etmek zorunda kalmrfir' Nitekim' Sultan
.

Murad,n 1387 de Karaman zerine yaptl seferde Slrp

yardmcr
gnderdii Rum
kuwetleri de hazrr bulunuyor ve imparator Ioanrres'in
kt,alarr ile Lazar'n volladg Srp askeri, bu muharebede ehzade
Bayezid,in idaresinde b'*rJ ord.usunun sol kanadrn oluturmulard'
qn
aa
 Aac|olu seferinden menlleketlerine dnen Srrpllar, osmanlr
menfaatleri urunda uzak lkelerde katlandrklarr mahrumiyeti ve
grdtikleri kt muamelcyi, bu neviden yeni bir .seferin kendilerini
lme sevketmekten farkslz olacanr belirterek ac bir ekilde ikA-
yette bulundular. Bu ikAyetlerden de fayda|anarak zellikle Ni'in
igalinden beri artan mcmnuniyetsizlii frsat bilen Lazar, memle-
iJti"l osmanl boyunduruundan'kurtarmak zere bir gayrctte hu-
lunmaa karar verdi. Bir osmanl istilAsn ok yakn olduunu his_
seden yukarr Srbistan ve Bosna halkl da, o z,amarra kadar asla milli
bir reis saymadklar Lazat etrafinda toplanmaa karar verdiler. Fa-
katLazal,n Bosna Kral Tvartko ile olan mnasebetleri', durumun
gletirmekte idi. Nemanya hanedannn yan dalrndan buluna
Tvartko, irmen muharebesinden sonra Lazar' seilmesine karr
olan Vukain,in oullar ile dier muhalifleri safnda yeralm, l377
de Bosna ve Srbistan Kralr nvann alarak ta giymi, hem Lazar'
dar ve hem de Macar Krah Lajos'tan mstakil olarak hAkimiyetini
geniletmek yolunr tutmutu. Macarlarrn Dalmaya zerindeki id-
dialarndan clolay Venedik, Tvartko'yu tutmakta idi. l3B2 de Ma-
car Kral Lajos'un lmnden sonra Tvartko, Hrvatistan'da ve
Dalmaya'da lAkimiyetini sr'atle geniletti. Bu suretle Tvartko'
,r., ok abuk artan ve ilk bakta Duan imparatorluunun yerini
a|acak gibi grnen, fakat ksa sren iktidar, ketdisini o zamaki
Balkan lkeleri arasrnda en kuvvetlisi hline getirdi. Lazar, eski Sr-
bistan mparatorluuna dalril bulunar birok araziyi hkimiyeti al-
tna almasrna gzyummak zorunda kald. Lazar, Bizans ile olan
mnasebetlerin idaresinde de uysallk gsterdi ve Srp Kilisesinin
bamszlk iddialarn, istanbul Patrikliinin stnln tanrmak
suretiyle 1375 de tatlya balad. Tvartko, Dalmaya sahili zerinde
durumunu tahkim etmee aralksrz devam etti. Likin, Ni'in osman-
hlar tarafindan zaptedilmesi onu, mterek dman karrsnda La-
za'a yaTd:1m etmee zorlad. Zira hAdiseler artk, Tvartko'nun da ka-
psrn almaa balamt. Bir osmanl ordusu, Vardar' geerek Bos-
na'y istil etmek zere ilerlemekte idi. Tvartko ve Lazar idaresin_
deki Srp ve Bonak ordusu' 13BB de Toplica vadisinde bulunan
PLoNIK,te osmanl ordusu ile karlamr Ve br muharebede
20 bin kii olduu tahmin edilen Trk ordusunun ancak bete bi-
ri, lmden veya' esaretten ZoT kurtulabilmitir. Bonaklar da
Vlatko Vukovi idaresinde BILEEA da ve RUDNK',te Osmanl
ordularn datmlardr.

o
 zelliklePLoNiKZAFER,Balkanlarnbtnslavlralkl se-
arasncla byk bir sevin yarattlve byk midlerin domasra
eden Osmanl zaferleri,
beJoldu. Z\ra, otuzy,;"; beri aralks, d.rru*
FIeIe, ba-
r, rr. urrr,rdu yilnhk ve midsizlik meydana gttirmiti.
,r.r, *il.tl., olarui
osmanl orclularrnda grdikleri.hizmetler kah_
soylular'_ o Zamana
i.Ji.i ve alaltrcr idi. Bttin bu sebellerle Srptopland. Bosna Kralr
i.;;;, gortilmemi bir larzda Lazar'etrafnda
baka kk Ar_
Tvartko, Arnavut tr.yi G.o'g Kastriota ve daha
Bulgar Prens-
navut u" Srrp Beyleri, o'ma]''ura kar birleiler'
Trklere kar mca_
leri de, r4urad ile mevcut anlamalarr bozarak
Beyi de' Rumenlerin
dele iin asker vereceklerini vaadettiler' Eflak
buharektidestekliyeceklerinibildirdi.SultanMurad,beklenmedikd-
kar birleen
bir zaferden Sonra i.y..uru kaplarak kendisine
gini _bI.h.ataya d-
manlarrna hemen bi,'d"' ve'me' kalkmak
mediveb\razzamarkazanmayavemttefikleribiribirindenapr.
vergi ver-
bozarak
;;;; ;;d;;;r;. iik dersi, kenjisiyle olan ittifakBulgar verdi'
meyi reddeden ve J'u' ile ibirliine kalkan arna

13BBbaharndaVezirandarhAliPaaidaresinde.hareketege.
en 30 bin k\ilik Trk ordusu, Bulgaristan'ln fethiri ikmal etmee
Daha sonra
karar nercli, Pravadi, umnu ve Trrnova'y zaptet|ti' arasnda
ile Siman
ahsen Bulgaristan ,r*i""
yryen Sultar Murad
sonra sadrk kalacarnr vaa-
denmemi haracrrr verilmesi ve bundan
ve umnu artk bir
detmesi zerine bir anlamaya varld' Nibolu
osmanhkalesiidi..ftrklerTunahattzerindeyerlemiler<lir,e
ji.r'un artrk, Murad'a kar kurulan tertibe yardm edemezdi'

Kosova MeYdan Muharebesi (1389)

1389 baharnd'a yanndaki ve Ru-

Sultan \[urad, 'Bulgaris'an'dan hareket etti' |1ad9u
Ktahya ve Ha-
meli ordular ile Yakup
mideli Beyi ehzade ye'id iie, dier olu 5.u'1*i .Beyi
Beyi I(onstantin
ta beraberinde idi. Bunlardan baka Kstendil
ilekendisinetimarolarakSerezverilmibulunanSrpBeyiDraga,
Vukain'in oullar. da' ordu'
irnren muharebesinde ldrlen Bulgaristan'da bu'
suna yardmc kuwetleri ile katlmakta idiler'
lunan Sadrrazam Ali Paa da, yolda Padial ile birleir' Osmair-
I(osova
l ordusu ihtiman, Sofya, Kstendil ve Kratova zerinden ve Mo-
gneyinde
orrurrr'u doru yol alr' Kosova ovasr, Pritina'nrn
ravarmanrnykarkollarndanbiriolanSitnicavadisindebulu.
79
 nuyoTdl' I(osova ol/^asrnn gneyinde ise
skp vardr. te bu
. ovada 15 Haziran t3B9 tarihinde Srbistan,rn
ve g".,;ilikrc Gtiney
Dou Avrupa'snrn belirliyecek olan byk tarihi bir muha_
rebe cereyan edecekti. .ta_liini
Dman ordusunda Srplardan
lardan baka \{acarlar, ola-hlar ve Arnavuilar
varcl. iki "r"r"u""i_
taraf ordu-
saylarr iyi bilinmemekle beraber, Srp
:"1Y" ordusurun daha kala_
balk olduu tahmin edilmektedir. Muharcbeni;
;;rrgcnda
Srplar, osmanl ordusunun sol kanadn sarsmaa
muvaffak oldular_
sa da, ehzade Bayezid'in zanarnda mdahalesi
zeine uharc_
Trkl^erin galibiyeti ile neticelenmi
|: ve bu nuharebe sonunda
p11sa Srp devleti sona ermitir. Bu zafe, osmanl,larn Balkanlar
fethindc irmen nruharebesinden sorra kazanclklar
cn biiyk mu_
harcbe olmutur. Mularebenin ]renz balangcnd,
sz bir seyir takibettii bir srrada Sultan Murad,
;; |ek karar_
N{ilo acll bir Srp
soylusu tarafindan ldrlmse de devlet
ricali tarafindan babas_
nn yerine osmanl tahtna karlan Yrldrn- Bayezi,d,
rece kritik muharebeyi baar ile bitirmitir.
t, ,o' a.-
Gerek T.k, g.rekse
Srp ve hatta biitn Balkan milletleri tarihinde
bu muharebe son de-
rece mhim bir yer ialetmekle beraber,
olay hakknda bildiklerimiz
ok azdr. Muharebenin Trkler taraflndan iararrrlrrus r^u, Lurar,rn
damadlarrnda biri olan Vuk Brankovi'in,
muharebeni daha
baIangcnda 12 bin kiilik bir ordu ile harp
mcydannr terketmesi,
biiyk lde yardm ctmitir. Bu hAdise Srplarn
moralinin bozul-
masna sebcbolmakru,-!u?u:e ileri gelen soyiulardan
bin kii de esir
alnmaktadr. Bosna Kral Tvartko Ja, yenilgiyi hisseder
etmez sr,
atle m arebe meydanndan uzaklam Ve Canru
kurtarrbr. Bu
suretlc Balkanlarda Trklere .rr, ioyurilen son L"u","t
t" bertaraf
edilmi olur ve Trk ordular bu hAjiseclen sonla,
batda sr,atle
ilerlemi ve Macaristan hududuna kadar dayamlardrr.
Bizans,n
mr de bu tarihten sonra ok ksalma benzemektedir.
I.Sultan Murad, osmanl devletinin temellerini atan
en mhim
hkmdarlardan biri idi. Murad, ihtiyatl, itidalli,
son derece cev_
val, hareketlerinde daima ll, karal, planl hareketleri
dnda,
maiyetiyle en ufak bir ihtilafa yer vermed"r, ,uyg,
n" oa.i,"y. daya-
nan idaresi, herkese kar adaletle
aman dileyenlere reva grd insani muamel:
-.rr-"l.sil sznde dur*u.r,
ilc dmanlarnn
dahi tevecch ve itibarn kazinm bir Trk Padiah
ne kadar sren devlet idaresi esnasrnd'a, karlat
ji. otr, ,"_
btn glk_
leri yenmi, parlak baarlar kazanmr, Rumlara'vi
ag.-, gr'stiyan
tebaaya gsterdii msamaha ile haki bir
hrete ;;;,l. Babas
80
orhan'dar dcvrald lir devletten bir mparatorluk yaratm olmak
liyakat kenrlisininiir,

ylrn Beyazrd Devri (1389-1403)

Kosova muharebesinin galibi olarak kan Tldrm Ba2e1id,

Srbllarla iyi mnasebetler kurmaya dikkat etmekle, hem Srbis-
tan' Balkanlardaki nemli yerini iyi anladn, hem de muharip
Srp kavnrinin kendisinc iyi bir mtt:fik olacan takdir ettiini
gstermitir. Bu sebeble hem L,azar'n olu Stefan'a hem de hayatta
kalan dier Srp ileri gelenlcrine ok iyi muamele eder. Stefan, ev-
velce babasnn elde ettii biit imriyazllara kavuuyor 'e buna
karlk osmarlrlar mttefiki olarak muharabelerinde onlara !ar'
dmc kuvvetleriyle kaIma1 ve hir vassal olarak ta vergi demeyi
kabul ediyordu. Yldlrm Ba;,ezid, Srblarla vard bu alamay
daha da pekletirmek iin, Ste[an?rn kz kardei ile evlenmekte idi.
Srbllar bu anlamadan sonra, Bayezid hayatta kald mddete
onun gvenilir miittefiki olmular, gerek Nibolu muharebesinde,
gerek Ankara muharebesincle yararl hizmetlerde bulunmrlardrr.
Bayezid, babasndan teekkl hilinde bulunan bir mparatorluk
di:vralmt ve hemer tamamiyle Avrupa yakasrnda kurulan bu
mparatorluk, zaptedilmi lkelcrder ok, vassal devletlerden olu_
makta idi. Devletin temelini mkemmel tekilta sahip bir ordu te-
kil ediyordu ve bu ordrnun sekin bir blm ise, yayalardan mey_
dana gelen yenieri krt'alar idi. Bayezid, bu mparatorluu mevcut
corafi hudutlar ierisinde tamamlamak sevdasrna dt. Bu sebeb-
le Anadolu'da ve Balkanlarda tabii lrudutlara erirnek gerekiyordu.
Bunlar yaparken, henz bamszlrnr koruyabilen Flristiyan Prens-
likleri ile, Anadolu Trk Emirliklerini ve Istanbul'u zaptederek bu-
rasru bir slim mparatorluunun merkezi hAline getirrnesi l2.zm'
d. Timur'un sebebolduu sarsrntr gelip att zamal Bayezid, bu
plaulann gerekletirmek zere idi.
Kosova zalerinden sonra Bayezid, Bizans zerindeki tazyikini
artrrd. imparatorluk gn getike daha ok Bayezid'in iradesine
balanyor, Bayezid her ic kararak her trl mstakil davrana
engel olduundan, Bizans acracak bir hxle gclmi bulunuyor. Padi-
ah yalruz ehir drndaki arazi zerinde tahakkmle ka|mayarak,
ehi iinde Cereyan eden hidiselerde de iradesini hissettiriyordu.
Paleologlarrn aile kavgalarna karryor, onlardarr vassallk grev-
lerini harfiyyen yerine getirmelerini istiyor, gtinn artlarna u},gun
bir taktik uygulayarak onlarrn zaafnd,an faydalanmay, hi ihlal
etmiyordu. nce mparatorluk vergiye balanyo. ve mparator
Padiahn seferlcrine Vardmc kur."vetler gndermee zorlanryor,
arkasndan, Andronikos'un olu Ioannes'i destekliyerek onu Bi_
zans tahtrna karyordu. 14 Nisan 1390 da imparatorluk tahtrn ele
geiren Ioannes, Eyll banda N{anuel tarafindan uzaklabrlnca
Bayezid'e snyor ve o da kendisine Silivri Ve civarrnr ficf olarak
veriyordu. Ioannes'in Bizans tahtrna lkarlmas, istanbul,u ele geir-
mek iin atlan ilk admd. Fakai Ioannes Manuel'in toplamaa m-
vaffak olduu kuvvetlerle l7 Eyll l390 da baehirden kovulduun_
dan hkimiyeti ok krsa srmt ve bylece Manuel ile babasi ye_
niden Bizans tahtna kyorlard'. Rizans hkmdarlan artk Baye_
zid'i.n arzularn kayrtsz artsz yerine getirmeden istanbu,da h_
km srmenin mmkn olamlyacan renmilerdi. V.Ioannes, bu
srralarda Bizans tahtn igalederken veliaht Manuel Bursa,da Ba_
yezid'in saraynda Ve onun hizmetin.de bulunuyordu. Ayrca bu s-
ralarda biribirini takibeden hAdiseler, Bizans namlna ok yz kzar-
trc olmakta idi. V.Ioannes Ve olu Manuel, 1373 den beri Bayezid'
in ordularrnda, onun seferlerine yardmcr sfatiyle katlarak hizmet
etmekte idiler. LAkin, o zamana kadar bir Bizans kalesine kar Padiah
ile ayn safta muharebe ettikleri grlmemiti, sonunda bunu da gr-
meleri mukadderdi. Bu gn Manisa'nn bir ilesi bulunan A l a e hi r
(Philadelphia), ttrafindaki btn ehir ve kasaba]_ar coktan

beri Trklerir eline getii hilde, yuz yLa yakn bir mddet bam-
szln 'koruyabilmi ve imparatorlua ball da szden ibaret
kalmt. Zengi ve kalabalk bir nfusa sahip bulunduu anlalan
Alaehir kalesi, Trk arazisi ortasnda almaz bir,kale tekil etmekte
idi. Yldrm Bayezid bu kaleyi ele geirmee karai verdi ise de, muh-
kem bir kale olan Alaehir cesaretle kar koymakta direndi. Bunun
zerine V.roannes ile Manuel'in yardmrna ba Vuran Padiah, on_
larn halka yaptklar arlar bir netice vermeyince hcum ile ve
onlarn da yardmcr kuwetleri sayesinde kaleyi ele geirmei baar-
dr. Bunun dnda dier bir hdise de, bu devir Bizans imparatorlu-
u haklnda bir fikir vermesi bakmndan ok dikkate deer. impa-
rator v.roannes, Bayezid'in Anadolu'da Karaman seferinde bulun-
duu bir sracia, artk devaml olarak Trk tehdidi altnda bulunan
baehrin emniyetini salamak maksadiyle. istanbul surlarnrn Yal-
dzl kap ile Marmara denizi arasrndaki krsmn ve bilhassa Yaldzl
kapnn iki tarafindaki kuleleri tamirettirmiti. Yldrrm Bayezid

82
bunu haber alnca mparatora, bu kuleleri derhal yrktrrmasn, aksi
hAlde maiyetinde bulunan \4anuel'in gzlerini'oyduracaln tenbih
etti ve Ioannes, bu emri yerine getirnlekten baka are bulamad.
Bttin bu hidiseleri yaadktan sonra V.Ioannes, ok alkantrl ve
byk maceralarla dolu geen hayatrnr ikmal ederek 16 ubat 1391
de 6l yarnda vefat etti.

nparator II. Manuet (1391-1425)

Bursa'da bulunan Manuel, babasmrn vefatrn haber a|r almaz,

imparaio.luk taht zerinde rrat aa1a eden yeeni roannes'in hare-
kete gemesine firsat vermemek iin, bir yolunu bularak g|Ar"''Bf, --.-
sa'dan katr ve istanbul'da hAkimiyeti ele geidi--rT-ubat l392
de Ayasofya kilisesinde bana mparatorJuk tacr konan Il.Manucl
(1391-1425), son devir Bizans Imparatorlarr arasrnda fizik yaprsr,
zekAs, kltr ve hepsinin stnde herkese kendini kabul ettiren
ahsiyeti ile mmtaz bir sima idi. Edebiyata Ve Sanata kar byk
bir ilgi duyan lvIanuel, ahsen de iyi bir yazard. Bir vassal olarak
Bayezid'in maiyetinde geirdii alaltrcr muamelelere ve taliin ken-
disine hazrlad ar artlara ramen, hakkiyle yerini doldurabilen
bir hkmdard. Kendisine haber vermeden maiyetindeki Manuel,
in yerini terketmi olmasr Bayezid'i krzdrmrt. istanbul'a bir eli
gndeen Bayezid-, vassallk hizmetinin kabul edilmesini, 1llk ver_
ginin artrlmasrnr istiyor "ayet bunlarr yerine getirmezsen ehrin
surlar iine kapan ve orada hkm siflr, zira surlarrn dndaki her
yer benimdir" diyordu. Bayezid, eli heyetinin arkasrndan ordularrru
harekete geirmi, stanbul'u abluka altna a|arak ehrin dndaki
araziyi yama ettirmi ve Gney Trakya halkndan bir ksmr Ana_
dolu'ya nakledildii gibi, Theodros Paleologos idaresindeki More
yarrmadas da aarruza uramtrr. Bu sralarda balayan istanbul
ablukasrn.n 7 ay srd anlarlmaktadr ve stanbul osmanllar ta-
rafndan ilk defa kuatlm olur. Bayezid, ehrin kara tarafindan
dl dya ile olan btn ilikilerini kesmi ve bu sebeble ehir hall
yalnz deniz yoluyla d temas salyabildiinden ve bu da glkle
yaplabildii iin, starbul'da yiyecek skrnts son derece artm ve
halk sefalete srklenmitir" Yeteri kadar deniz gcne sahip bulun-
mayr, Bayezid'in lstanbul'u her taraftan muhasara a|tna almas-
na engel olmutur. Bu srralarda Anadolu'da Karaman Beyinin ba-
kaldrrmasr ve Macar Kral Sigismund'un Bulgarista'a taarrzu,
Bayezid'i Istanbul'da srdrd ablukay kaldrmaa zorlad,
fakat mparator ile dala a:r artlarla bir milahede imzalamayr da
ihmal etmedi. Manuel, msliimarlarn hukuki ilcrini grmek zere
stanbul'da (Sirkeci'de) bir Trk kadsnn bulundurulmaslna, Ce-
novallarrn elinde bulnan Galata kalesindeir I(Athaneye kadar
zanan sahada alt bin kiilik bir Trk krt'asnrr yerletirilmesine
ve e}ir d4ndaki ba ve balrelerden osmanl irazinesinc ondabir
vergisi denmesine rrza gstermekte idi.
Karaman Beyie kar yapt' iik seferden Sonra Bayezicl, Koso-
va muharebesine katr]arak Srp I(raln destekliyen Eflak Preusi Mir_
c'yi kendisine itaata ve vergi demee, bir vassal olarak seferlerinde
yardrmc kuwetler gndernrec razl etti. Arkasndan da Bulgaris_
tan'a taarruz eden l\{acar I(ral zerine yi'ird, Tuna'nn sol sahi-
lindeki Kk Nibolu'yu zaptederek oradaki Trk garnizonunu
inha eden Sigismrnd, Bayezid'in byk bir odunun banda yak-
lamakta olduunu reniirce sr'atle elindeki kaleyi terkederek geri
ekildi. Bu hdiselerden sonra Bayezid, NIacarlarn ileride giriecek-
Ieri taarruzlar esnasnda iman'n davranlarlnn nC olacan kcs-
tiremedii iin, onun Kosova muharcbesinden az nce babas Murad
ile vard anlamay. terkedereii bu menrleketi ilhaka karar verdi.
Nitekim, 1399 baharnda ehzade Siileyman elebi idaresinde bulu-
nan bir osmanlr ordust, Bulgaristan'rn baehri 'Irnova'yr aylk
bir muhasaradan sonra ele geirdi. Halkr bir krsm Arradolu'ya nak-
ledildi, bu insanlar arasrnda Bulgar Patrii Eutliymius la vard. Bul-
gar istiklAli ile beraber Bulgar Kilisesi de sona e'mekte idi. Ttikler
bundan sonra Silistre, Ni}olu, Vidin vc dier Tuna boyundaki ka-
leleri tahkim ederek tunlarn iine k'vvetli garnizonlar yerletirdiler.
Artrk, Bulgaristan dnda kalan lkclcr, Eflak Beyi Mire, Srp
Beyleri ve Bizans, osmanlrlarn vassalleri idiler. Hepsi Padiaha
vergi deyor ve scferlcrinde yardmcr kuvvetlerle ona katrlyorlardr.
Ayrca, bttn Hristiya halk slnf ve mevkii ne olursa olsun hara
demei mecburdu. Trabzo hari, btn Anadolu Trk ve s-
lmand. Fakat Bayezid'in Anadolu'daki hnkiniyeti, daha sonaki
hAdielerin gsterecei zere, Rumeli'deki kadar salam deildi.
Bayezid'in Anadolu'daki scferleri, Rueli'di ngrlen fetihleri ger-
ekletirmesine engel olmantr. Tvartko hayatta kald mddete
Bosna'nrn bamszlna savgrlr davranan Bayezid, onun 1391 de
lmnden Sonra, az nce Balkanlarda ele geirdii btn toprak-
lar fethetti. osmanllar karsnda tek bana kalan Bosna, daha son-
raki yllarda Trklere boyun enekten baka are bulamad. Bosna

M
ile 1398 de balayan mcadele, fbslalarla gelimi ve 1415 de Bosna
da, dier Balkan lkeleriin kaderini paylamtr'
Bu yllarda afik Bayezid, Bizans ve h,{orc zerindeki tazy|||1i
gittikc arttrlr. mparatorluk llr sralarda sadece baehirden ibaret'
Jayatir; zira bunun dndaki arazi :izerirde osmanllar isteclikle-
ri gibi lrkm srmekte idiler. Kuwetli su:larnrn gerisine srrnarak
var1rrr srdrmee alan baelirde, 1394 de yeniden balayan
abluka scbebiyle ok skrntlr gnler yaanryordu. ehrin kara tara-
flndan d dnya ile olan temaslarr kesilmi ,e deniz zerinde ku-
bulan ulatrma da, kontrol altlnda bulundurulduundan, grda ve
ihtiya mad<leleri salanmas.'byk glklerle karlayordy-'---
Mor.-ya.r-adasr ise, smanl akrnclarrnn ziyaretine sabe-a1rri6k-
ta idi. Daha 1393 cle Tesalya'yr elegeire Evrenoz-Tjey, bundan
sonraki yllarda Yrnanistan ilerine I1-dafi.-ale iin karsa rkan
firsatlan.;ihmal ctmiyecekti. hIore .Varmadasrnda hkm sren karr_
karrma fr-
klklar, Osmallara burada Cereyal eden hAdiselere
satn bol miktarda bahediyorclu. Yrnanistan'daki Katalan hiki-
miyeti sona ernri ve d.aha 1379 ylnda 'feb, Na'arin kumpanyasr
tarafndan ellerinden alnmt. Attik yarmadasnda, l4.yzyln
ortalarndan balyarak Yunanista'da hikimiyetini srdren Flo-
ransa,l bir tccar aileinir mmessili Atina Dk I. Nerio Acciai-
iuoli (1388_1394) hkm srmekte idi. Nerio, uzunca bir zamandan
beri Korinti cle elindc buluduruyordr. Nerio ile damad Mistra
Despotu Theodoros Paleologos'un arasl iyi olmayna karlk her iki-
sini Venedik ile olan mtnasebetleri gergindi. Hele Theodoros ile
Navaralr,larrr Acha'ia Prensi arasnda sk slk mrrharebeler '"kubul-
makta idi. Fakat, 1394. Eytlnde Nerio'nun vefat etmesi ile hemen
btn mlkleri I(e[alonya Dk Carlo Tocco',ya intikal edince, Thde-
odoros hakszla uradn ilcri srerek bacanan4 kar iddetli
askerl tedbirlere ba vurdu, onun elinde'. Korint'i ald'

1394deBayezid,inhikimiyetiartkevcineerimigrnyor.
du. Balkan kavimlerini likimiyeti altna almr, Ivfacar Kralnr Tuna',
run kar tarafna srm, Anadolu'nun byk bir,ksmna salip ol-
mutu. irtk eski Bizans imparatorlar tavrnl taknyor ve Serez'
de yapt bir toplantda bu stl durumrnu aa vuru1'ordu' Bu
topfantin yaprlmasna More' hxdiseleri sebebolmutu. Aralarndaki
ihiiafar halledemeyen birbirine hasrm L4ore sakinleri Bayezid'e
bavuruyorlard. Acha'ia'da ve Momenrasia'da huzursuzluun se-
bebi Theodoros'tt. Bir tarafta Acha'ia'da Navaral'lara karr m_
B5
cadele ediyor, Monemvasia hikimi Mamonas' da kendine tbi
olmaya zorluyordu. Bu hdiseden sonra Bayezid, 'asallerini Serez'
de toplad. Buraya gelenler: mparator Il.Manuel, Mistra Despotu
Theodoros Paleologos, IV.Andronikos'un olu VII.Ioannes, lrayat_
ta kalan Srrp Prensleri Stefan Lazarevi ve Konstantin Draga ile
Vukain'in oullarr idiler. Bayezid, burada ikAyetleri dinledi. Ma-
monas, Theodoros'tan ikAyeti idi ve Theodoros onun arazisine
taarrz ederek kendisini tAbi olmaya zorlamrtr. Bunun zerine Ba_
yezid, toplantda hazr bulunan mparator Manuel'e hakaret etmi
ve bir rivayete gre btn Paleologlarr, hatta dier Hristiyanlar
ldrtmek istemitir. Halbuki toplantya katrlan VII.Ioannes'in
Bayezid'i amcaslna kar tahrik ettii bilinmektedir. Bayezid, The-
odoros'u bir ksrm kaleleri kendisine vermee zorlad. Fakat Baye-
zid'in maiyetinde bulunan Theodoros, gizlice buradan kamaa
muvaffak oldu. Mistra'ya dnerek bu hdiseden sonra Venedik ile
ibirlii yapmaa balad. LAkin, ertesi yl Theodoros bacana ile
miras meselesinde ihtilafa dnce, Carlo Tocco Trklerden yardrm
istedi. Bunun zerine Bvrenoz Bey idaresinde bir ordu More zeri_
ne yrd ve Korint surlarr nnde Mistra Despotunun ordusuna
ar bir darbe indirdi. Leontari ve Diakova (Akova) y igalettikten
sonra Tesaya'ya geri dnd.
Eflak Beyi Mire, zuTI zamancLan beri osmanllar namna bir
huzursuzluk kayna olmakta devam ediyordu. Mire, Tuna'nn
sa sahiline geerek az nce osmanllar tara{ndan zaptedilen Bul-
garistan arazisine taarcuz ediyor, Macarlarla ittifak hAlinde Osr-nan-
Ilara karr dmanca tavrr takrnryor Ve Kosova muharebesinde Srp_
lara yardm etmi bulunuyordu. Anadolu'da ve Balkanlar'da duru_
munu emniyet altna a|a Bayezid, Eflak Prensi Mire'ye kar
harekete karar verdi. Vidin'den hareket eden Trk ordusu Kalafat'
zaptetti. Trk ordusunda vasallerden Kral Marko, Dou Makedon-
ya Kstendil Beyi Konstantin Draga ve Stefan Lazarevi bulunu-
yordu. Ttrk kaynaklarrnrn Karinouasz dedikleri Rouine mevkiindt
Trkler, byk kayplar karhnda Mire'ye galip geldiler. 17
Mayls 1395 de vukubulduu sanlan bu muharebede Kral Marko
ve Konstantin ldrldkten baka, Trk byklerinden birou
ehit oldu. Bu muharebeden sonra Mire yeniden osmanllara Ver-
gi vermei ve az nce almr brlunduu Dobruca ve Silsitreyi de Ttrk-
lere geri vermei kabul etti. Bu suretle Tuna'nn geit noktalar tek-
rar osmanllarrn eline geti ve buralarda Trk garnizolar yerle_
tirildi.

B6
 osmanlrlarn Balkanlardaki baarlar ve Bulgaristan'r zapt,
Batda byk akisler yapt. osmanllarla artk komu hAline gelen
Macaristan, Trk tehdidini en ok hisseden devletler arasrnda bulr-
nuyordt. Trklerin More yarrmadasrna yaptklar aknlar da, ze|-
likle, burada yayan LAtin Beylikleri tela drmt. Macaristan
taht zerinde henz gerei gibi hnkim olamam bulunan Macar
Kral Sigismund ise, Bayezid ile yapt ilk arpmay kaybetmi
ve Batdan yardm olmakszrn osmanllara kar koyamyacan an-
lamtr. Fakat, Bat Hristiyan dnyas bu sralarda birlikten mahrum-
du. Papalk, kendi bnyesinde meydana gelen BYK ZMA
hareketi yznden zaiflemi bulunuyor, mezhep mcadelelerinden
dolay da, Dou ve Bat Kilistlleri gerginliini koruyordu. o zamana
kadar devaml olarak Trk tehdidi altnda bulunan Bizans impara-
torlrunun yardm arlarl ve Papalarn. ihtarlar, Batda fazla
bi akis uyandramamt. Hal seferi dncesi de bu devirde ar-
tk eskisi gibi Hristiyanlarr harek;te getiremiyordu. |4.y.y' Sonun-
da Kbrstan gelerek Paris'te yerleen Philippe de Mziere'in tahrik-
leri ise, osmanlrlara kar olmaktan ziyade Arz Mukaddes'e karr
idi. Douda en fazla menfaatleri bulunan iki italyan devleti Venedik
ve Cenova, aralarrnda brrleerek osmanhlara kar bir cephe tekil
edecek yerde, herbiri kendi hesabrna Ve cok kere son derece k-
lerek. Murad veya Bayezid, ile iyi geinme yolunu tutmakta idiler.

Fakat, bu srada gittike artan Trk tehlikesi karsnda Papalarrn

teviki ve Macar Kralnn yardm arlar, bata Fransa olmak ze-
re birok Bat vaiyesi arasnda bir karlk grdii. Bununla beraber
gerek Fransa'da, geekse dier Bat lkelerinde Trklere dai yan-
lr ve noksan lraberler dolamakta idi. Uzun sren kararszlrktan
sonra Veredik de Cenova ile bir anlamaya varmak suretiyle kk
bir harp filosu ile muharebeye katlmaa karar verdi. Venedik hem
Bizans ile Macaristan'da toplanan Hallar arasrnda temas salaya-
cak, hem de Trklerin Anadolu'dan Rumeli'ye gemelerine engel
olmak zere boazlar ttacakt. Venedik'in bu muharebeye katl-
mastnl, can ekimekte olan Bizans imparatoru da ok istemekte idi.
Diplomatik faaliyetlerini artrran Macar Kralnrn Batl Hkmdar-
larn saraylarrna yollad eliler genellikle iyi karlanmt. Mu-
larebeye katlanlar araslrda en faz|a Fransrz valyeleri bata gel-
mekte idiler: Burgundia tahtnn vArisi Comte de Nevers ve Fransz
Mareali Boucicaut, Jean de Vienne, d'Engerrand de Coucy gibi
Franslz ileri gelenleri idaresinde l000 Fransz valyesi dnda Hol-

B7
 landa'dan, Savoie'dan, Lombardia'dan ve Almanya,nn her tarafin_
dan gelen devrin en mmtaz valyeleri, kendi sancaklarr altnda
Macar Kralrnn idaresinde Trklere kar ve orr.larr Avrupa,dao
-
karmak zere yola koyuldu. Hem mrharebeye katlan iimselerin
sekin kimseler bulunmas ve hem de Feodai
valyeliin en son
byk teebbs olmasr dolaysiylc Nioblu Hal sefe sona ef-
mekte olan ortaarn Avrrpa tarihinde giriilen milletleraras en
byk hareketti. Bizans imparatoru Manuel de gizlice Hallarla
temas hilinde lulunuyordu. Eflak Prensi Mire'nin Hallara katl-
rnasr da salanmlt.

\facaristan'dan hareketinden ve zellikle Trklerin hAkiniyeti

altnda brlunan araziye girdikten Sonra, disiplinsiz davranan Ve yer_
li halka kar ok gaddar muamele eden Hal ordusu, Hristiyan halk
arasrnda bile korku ve endie yaratmtr. orova'y ve Vidin,i ele-
geirdikten sonra Nibolu kalesi nne gelen Halilar kaleyi muha-
sara altrna almrlar, fakat az sonra Bayezid'in orJusu ile yaklamak_
ta olduunu renerek mulrasaray kaldrmaa mecbur oimulardrr.
Trklere karr hareket hususunda ortak bir plan zerind'e i.."-
meyen ve dolaysiyle herbiri kendi bana hareket eden Hal odu-
Sunun, Fraszlar tarafindan giriilen ilk -e kanl bir tarz|a yrt-
len hcumu, Trk ana kuwetlerine arparak erimi, bu hAdiseden
sonra Macar Kralr Sigismund'un ynettii ikinci biyk taarruz da
hi bir netice vermemitir. 25 Eytul 1396 da aukubilan bu muha-
rebede . Hal ordusunun hezimeti tam olmu, Batnn iftihar vesilesi
olan pa1lak valye ordularnn Trk yayas nndeki yenilgisi de,
Balkanlar'da ,e Dou Avrupa'daki muharebelerde yeni bir devrir
balancn gstermitir.'Zira, Batllar tarafindan rodas gemi
bir ruhla ve yetersiz vasrtalarla giriilen Nibolu muharebesinin,
muntazam osmanl yayasrnn ar valyelere kar kazand bir
zafer olduu kabul edilir. Batrnrrr marur
tvalyeleri ya harp mey-
dannda oldrlmt veya aZ nce hakir grdklei dmana teslim
olmaktan baka are bulamamlardrr. Tarafsz modern aratrrcrla-
rrn, msavi sayrda ordular arasrncla vukubulduunu kabul ettikleri
Nibolu muharebesinde, iki tarafin da zayiat pet ytksek olmutur.
Fransrz tahtnn vArisi Comte de Ne'ers, Marcal 'Boucicaut ve 24
kadar Fransz soylusu hari, dier btn tutsaklar esir pazarlarna
gnderilmitir. Macar Kral Sigismund, muharebeni., son annda
Canru zor kurtarmr ve Rodos valyeleri Byk stadna ait bir
kaya binerek Karadeniz tarafna kam ve oradan bir Venedik
kadrgas ile stanbul'a giderek uzun sren bir
1,olculuktan sonra
BB
memleketine dnmttr. NIacar soylularndan pek ou muhare_
bede ldrlm, bir ksm da Bayezid'e esir dmtr.

Nibolu Hal seferi, Batl hkmdarlar iin ok ar bir ders

olmu ve bu hkmdarlar, kendilerine felket gctiren Dou mesele-
lele bundan sonra ilgilenmek istememilerdir. Nibolu muhare_
besinin neticeleri, Bizans ve Balkanlar bakmrdan cla ok ard'
nce, Nibolu zaferinden sonra Trkler, henz bamszlnr koru_
yabilen Vidin'deki Bulgar devletinc nihayet 'crirler. Bundan Sora,
1397 de More yarrmadasrna giren Osmanh akrncrlarr More Despo-
tunun ordularnr datm, Venedik'in elinde bulunan Argos'a ve
Modon'a kadar sokularak her taraf yama ile ve Atina nne sokul-
mak suretiyle btn yarmadayr kolaan etmilerdir. Bundan byle
aftk Bayezid'in btn dikkati Bizars zerinde toplanm, ilk srada
Silivri zaptedilmi ve More yarrmadasrna yaplan byk akrn, Bizans'
a dardin yardm edilmesine engel lmak maksadiyle tertibedilmi_
tir. Nibolu zaferinden ve Venedik donanmasrnn uzaklamasndan
az. Sonra stanbul yeniden abluka altna allnrr ve ok srkntl gnler
geiren ehre eliler gnderilerek Manuel'den' ehrin teslimi istenir-
se de, olumlu bir Cevap alnamaz. Bizans baehrinin byk bir srkrn_
t ierisinde bulunmaSlflcf, Ve halkn ounun kaleyi teslim etmesi
iin Manuel zerinde bask yapt bilinmesine ramen, Bayezid'in
hcum ile ehri ele geirmee kalkmamasnl, uzun srebilecek bir
muhasaa iin kendini hazt bulmamas ile izah etmek mmkndr.
Bayezid henz, byle bir mrlasara iin gerekli toplara ve ,veteri ka-
dar donanmaya sahip bulunmuyordu. Bu sebebie de mahmisi bulu-
nan Vll.Ioannes'i Bizans tahtna kararak faz|a kan dkmeden is-
tanbul'u elegeirme yolunu tercih etti. Bundan dolay Vll.Ioannes'i
tahrik etmekten ekinmiyor ve Manuel'i de Bizans tahtru Ioanes'e
terketmee zorluyordu.

' Canrn zor kurtararak haftalarca sren uzun bir seyahatten son_
ra glkle memleketine dnen Macar Krah Sigismund, Trklerr.
karr yeni bir Hal seferi tertibetme dncesini hila terketn.emiti.
Halbuki, Macaristan'da kendisini bekliyen g probleiler vardr.
Hereyden nce tahtr sallantda bulunuyordu. lJzun zaman Kra|'
larrndan haber alamayan Macar halk ve zellikle idaecileri, kendi
lerine yeni bir Kral aramaa balamlardr. Macar tahtr zerinde
hak iddia eden Napoli Prensi I.6sz|6 ve taraftarlar da faaliyetlerini
artrmlard. Venedik ise, Bizans ile tsayezid arasnda bir yaknla-
ma meydana gelmesinde korkuyordu.
 inde bulunduu skk durumdan
ok bunalan Bizans mpa-
r'atoru Manuel, dayrsr Theodoros Kantakuzenos,u, yardm
aramak
zere Batrya gnderdi- Bizans'n elileri Papala, Venedik Doce-
sine, Fransz Kralrna, ingiltereye ve Aragonyi,ya-giderek yardm
is-
tediler. Yalz Frarsz Kralrndan ya.drm gaji Mareal Bouci_
caut idareside 1200 kiilik bir ktann Bizans,a gonderilmesine ka-
rar verildi. LAkin bu arada imparator Manuel'ii yeeni VII.Ioan-
nes, Fransz Ktalna Bizans tahtrn satmay teklif
ve 1llk
25 bin Florin bir rahsisat ve Fransa'da kendisine bir "Jiyo,
jato verilmesi
karl'nda imparatorluk zerindeki haklarrndan feragat edebile-
ceini bildiriyordu. Fakat Fransrz
'sarayrnln bu teklifi .;dd;y. alma-
d anlalmaktadr. Nitekim, ManueI'in yardrm ricalar kabule
ayan grlm ve 26 Haziran 1399 da Fransrz Mareali Boucicaut,
|titk bir filonun banda Bizans'a yardm gtrmek'izere yola
-c-
karrlmtr. Yolda Venedik ve Cenova donanmasrna mensup kadr-
galarn da katlmas ile kuvveti artan Mareal,
anakkale boaz-
n geerek 17 Trk kadrgasnr malubetmi, ondan sonra Marma_
ra denizi sahillerinde ve Karadeniz kryrsnda bir ksrm Trk kaleleri
tahribetmi ve Trkleri geri ekilmee zorlamtrr. Trk donanmas-
nn hcnz zaif olmasrndan faydalanan Boucicau'nun, bu esnada da-
ha byk baarlar elde edemenekle beraber,
ok sktrlan vc
zor yaayan Bizans Baehrinin nefes almirrr, ,uudrg, n"
.gnler
Trklerin bttn hcumlarrn geri pskrtti.i bilinmektJir.

stanbul'u ancak kuwetli bir Hal ord'usunun kurtarabilece-

ini iyi bilen Boucicaut, ehrin savunmas hususunda gerekli ted-
birleri aldr ve Manuel ile yeeni Vll.Ioannes'i bartid. IJzun
zamandan beri yeeni Ioannes il'e arasr ak bulunan Manuel,in onun_
la barmaa ,za gstermesinin sebebleii arasnda, loarnes,
i tutan kuwetli bir partinin bulunduunu bilmesi ehirde
de ar basyor-
du. Boucicaut'nun araclrn yapt bu barlma hAdiseJi, Bayezid'
in haberi olmadan vukubulmutur. Manuel, Batdan fazla bir midi
bulunm-amasna ramen, Boucicaut'nun srarlar zerine
ahsen
Batl Hkmdarlar. ziyarct etmek suretiyle Ve son care olarak gr-
d bu yola bavurmaa mecbur olmutur. Mun .'in seyahati es-
nasnda yeeni Vll.Ioannes, Baehirde ona vekAlet edecekti. l0
Aralk 1399 tarihinde Mareal Boucicaut ile beraber bir Venedik
kadrgasna binerek Baehrini terkeden Manuel'in, karrsr ile kk
vataki iki olu Ioannes ile Theodroros'u beraberinde gtrmesi
'e btn.ahsi hazinelerini almas, onun bir daha Bajre dr;n-
90
 itimad olra-
me midini beslemedii dnd'a, yeeni loannes'e
istanbul'u abluka
;;r"; gstermesi ru.,irrr'du, da dikkate deer. VII'Ioan-
altnda bulunduran ve ok slatran Bayezid'in' _""h-*'::
stanbul''a bir Kadl
;_10 e'rir.,, Bizan tahtna-rktktan Sonra, karlnda, o
terkedilmesi
v.i"iir'"esi ve Silivri'nin kendisine M'""el'in Bat
l" i" iddialarnd aTL vaz getii -an]atmakti*T Ioan-
seyahatine rkmasrndar, ,orr v.ik,.buldn
bu hdise esnasnda
nes,BayezidTimurvartasrnbaarrileatlatttaktirdeistanbul,u
p.i.n, tesiim edecek ve kendisi Peloponnez'9,' ol1 I:'"1',^_T:}:::-
Ve ehrln ,rn-
.".ti. truy"rid,in bu son stanbul muhasarasr hakknda
eden kayrtlar Dukas'a
de bulunduu artlar veciz bir Surette tasvir
"Puiirr,rr,
;;Jy;;"r. 1399 istanbul muhasarasl Slraslnda Kasm
Ve rivayete gre o
rurl ,rr*"rn elinde bulundurduu anlalvor
srralardaBayezidIstanbul,ukaradarrved.enizd.enikidefaevirmi.
karadan 400-bin asker
tir. Bir defasrnda muhasara a|t ay srm ve
ramen eh_
ile ilerlemi ve denizden 60 gemi limanr sarmtr''Buna idi' ehir
rin alrnamu*r o-r*,"'' 'rb"bi, icidetle kar koymas
bulmu
_

son haddini
halknn katland sefalet, alk ve-mahrumiyet
ve mparator Manuel bu teilikeli duruma fazla
dayanamayacainr
de'.Venedik' S'"u:::" Timur
.ryr... ehirden kamak istemise'
mparatoru bu
tehlikesinin yu,u*,<.iu olduunu hatrlatarak
niyetinden vaz geirmitir'
ve kars ile iki
imparator Manuel, Mod'on'da kataya km yoluna
Sonra
ogrr.;,iurd.i M;r; Despot,, Theodoros,a braktrktan
devametmitir.yun.,aukalabalkbirmaiyetiyleseyahateden bir^merasimle
i*puru,or, r". V"'"dik'e urad ve orada' byYl.< mola verdik_
karrland. Ardrndan Padra i'e Milano'da krsa bir
ten sonra 3 iHaziran 1400 d'e Paris'e vard'
Ekim aylna kadar Pa'ris'
ve- Londra'da IV'Hanri
te kalan Manuel, E'-a" ingiltere'ye gitti
tarafndan karrlrJ, \,.e + ubatida
tekrar Paris'e dnerek
geirdi' Frasz Kralr
22 Kasm 1402 tarihine kadar orada vakit
buradaki ikameti
Vl'Charles ile ok dostane mnasebetler kudu'
esnasnd.adevamlmerasimlereveayinlerekatId,avpartileriterti-
Vaatte bulunuldu'
bedildi, pek ok l;iy' ald ve \'"ol'rr.'r;'n"<.
Roma Imparator-
br.it"'i.rgitere,d. Ve Fransa,da, Eski Bvtlk
larrnnbirhalefigibikariananveonlarrnhatrrasrnahrmeten yapt
il;;^ g5,.* i*puiuro, M'anuel'in, . Batl Hkmdarlarla
Ve karlkl fi-
temaslar, bu iki ly, ar"y"nn biriiirine yaklamasl
da, asrl he-
kir mbadelesi bai<mndan son derece mhim olmusa
91
defi iin elde ettikleri ok clzd. iki yldan fazla kald bu Bat l_
kelerinden byk itibar, tol vaatle' ,e hediyelerle zengin hatralar
toplanra drncla elde ettii Sollu, bir ka kadrga ile Fralsrz Kra_
lrun ,ermei kabul cttii 1200 kiilik bir krzetten ibaretti. Paris'te
iken hemen bttn Hristiyan Hkmdarlariyle bir Hal seferi ter-
tibi iin yazmalar siirdrd. Bu uzun sren yarm arama temas-
larr srasrnda, asla nlczhep deitirme sz etmeyen ve Paris'te dahi
Ortodoks yinleri dzenleye imparator N{anuel, Papa Bonifacius
tarafndan souk karlanmr ve bu sebeble de kendisiyle karlama
arzusu gsterilmemitir. Buna ramcn Paparun, bir Hal seferine ka-
tlmalal iin Hristiya'nlar arasrnda tahrikler yapt bilinmektedir.
Manuel'in Bat seyahatine kmasndan sonIa ooa reklet eden
Vll.Ioannes, Bayezid'in emirlet'ine uygun olarak lareket ediyordu.
Baehirde dtlrum son derece ackl idi, halk alktan krlyordu
ve hazine boalmt. Bayezid'in bu sralarda ehri devanrl olarak
abluka altna tutmak suretiyle tcslim olmaa mecbur etme yolunu
setii anlalmaktadr. Fakat Bayezid'in vefbtrndan sonra VII.
Ioannes nufuzuntr temamen kaybetmi; SelAnik zerindeki iddialar
da Manuel tarfrndan reddedilmi ve Trk Padiah ile ittifak ede-
rek vatana ihanetle sulanmtrr. R.ivayetlere gre srgne gnderil-
ni, fakat daha onra kaynpederiir ve Boucicaut'nun aracl ile
ile SelAnik ve civarrn almlr.
Tinur Vak'asi
Bayezid'in btr kuwetiyle orta Avrupa yakasnda megul
lulunduu ve tekmil diplomasisini bu sahada younlatrd bir
sada, imparatorluk iin douda byk bir tellikenin gelimekte
olduunu farkedemedii anlallmaktadr. Belki dc, hdiselerin mer-
kezinin osmanl mparatorlul arazisinden ok zakta grnmesi'
onu yanltm olmaldrr' Zita, Bayezid'irr hkimiyetinin zirvesinde
grnd bir srrada, Asya'nn batrsrnda dier bir Trk Hkmdar,
30 ;ldan leri srdrd mcadeleden baar ile rkm, tatnma_
m kk bir Bey'likten bir imparatorluk meydana getirmiti. Cen-
giz evlAdnn hAkim bulunduu tsat Trkistan blgesinde si,vasi
faaliyetlere girien bu Trl Hkmdar Tinur, B Nisan 1336 da
Semerkand'n gneyinde bulunan (vc bu gtin ahri Sebz adn ta-
yan) Ke ehrinde, aatay rrlusuna mensup Barulas aireti reisle-
rinden Turagay'ru olu olal'ak dtinyaya gelmiti. Barulas aireti
Takent ve civarrnda hkm srmekte idi. Timur rte eriti'i sra-
larda aatay Hanl zaiflediinden hAkimiyet, aatay slilesi
namlna onlarn lizmetindeki ufuzlu Emirlerin elide bulunuyordu.
Sirderya civarrrcla Celyir, Trkistan'da Dulgat ve Barulas kabilc-
lerinin Emirleri bunlarrrr mehurlarrndand. Bu Emirler, agatay
slilesinclen birini Har ilAnediyor r.'e kendileri hikimiyeti ellerinde
bulunduruyorlard. Bunlar arasrnda dikkati eken Tinur, daha ba-
lantan itibaren dirayetli bir siyaset adamr olduunu gsiermitir.
Dostlarn iyi scmi r'e kudretinin stnde dmanlarla mcadeleye
girimeme.e dikkat etmitir. Br blgedc, 1358 de gelien hAdiseler
Timur'u emellerine lriznet cder. },4averannehri elegeiren Dou
Tiirkistan lrakimi Tuluk Timur ile anlaan Timur, Ke ve civarnrn
idaresini elegeirir ve Tuluk Timrrr Flanrn Maveraiinnehre Han
tayin etti'i olu lyas Hoca Timur'u maiyetine alr.
Timur'un siyasi baarrlar, kaylnbiraderi e rakibi Emir H-
seyn'in dmanlarr taraflndan ldriilmesinden sonra biribirini ta-
kibeder. 1376 yrlra kadar srer mcadelelerden sonra Harezm'in
lir ksrm chirlerini elegeirir. 1379 da Harezn',i elegeiren Timtr,
l3B1 de Herat Emirliine son vcrir. Seksenilci yllarda Irak Acem'
deki Celxyirler lkesine ka' giritii mcadelclerde sonra 1386
da Tebriz,e girer. nce Kas' elegeirir ve ksa bir rnuhasaradan
sonra tcslim olar Tif]is'e girerek k orada geirir. Timur'un Aze'-
baycan'daki ilerlemesi onu Kpak Han Toktam ilc ka:karya
getirir. Azerbaycan zerinde emeller besliyen Toktam' malubeden
Timur o.u, t3B7 de Derbend'i kuzeyine gemce zorlat'
Timur'un Bat Asya'daki ilerlemesi onu byk devlct ilc
karrlatrrmakta idi: Dou Avrrpa'da Altnordu, Anadolu'da os-
narlr imparatorluu ve Mrsr'da Memlk devleti. Tirnrr'un ilk
srada ve arka arkaya giritii seferlcrlc Altrnordu devletini yklma_
ya mahrmettii re R-rs'larn Altlnordu hikiniiyetinden kurtulnra_
iarrnda ya.d*c olduu gzc a.pa.. Karsnda birleik bir ccphc
grmeyen Timur, ok msait artiar altnda ilerlemekte idi. Bu
byk devlet dnda, Mslr ilc Timur ve Trkiye arasrrda Trkle-
mi bir Celiyir Mool devleti ile Anadolu'1ul dousunda Sivas -
Kayseri blgesinde uzar1afl kuyvetli Lider Kad Brhaneddin'in
Trk Beylii varcl. Anadolu'nun dousunda yerleen ve osmall-
lara rakip bir tavr takrnan Kad Brhaneddin, daha ok Memlk-
lularla ibirlii yaplyor ve Memlk'lular.n lrem Timur'a vc hem de
osmanlrlara karr bir paravaas r,azifesini gryordu. Anadolu'
da Memlk'lular karsrnda bymc Ve kuvvetlenme temayl
gsteren osmanl devleti, Dobruca re Bflak'r elegeirmekle de Alt-
nordu ile temasa gelmi ve hatta iki devlet araslnda hudut atma-
lar balamt.
93
 Bundan sonra Timur, Ermenistan'rn mhim
bir ksmnda h-
km sren Karakoyunlu Trkmen Beyi Kara Mehmed'in
(l3B0-
l3B9] kendisine itaati rcdcletmesi zerine, l3B7 baharnda
Bayezid'i fethetmiti. Avnik ve Erzurum,u elegecirrnesi Dou
zerine
Eretna Erzincan Taharten, Erzurum'a ga.Jt T-ur,a itaati-
P-rj'
ni bildirdi. 139l de Toktam'a kar nct seferini yapan
ve Al-
tnordu'nun mhim merkezlerinden Saray ve Astrahan,
tahribeden
Timur, buradan Takent'e gitmi ve l39i kru dinlenerek
ve tasar_
Iad "Be Yl Se|eri,, hazrlklarn, yupurul geirmitir_
Timur, bundan sona giritii ve "Be Yl Seferleri,,
ad verilen
, muharebeleri esnanda Badad'r, Mrrrr,r, TJrfa'y."g.|;r,i.
3o+
ylnda Karakoyunlu hkmd an Kata Yusufia kri,
hr;.lete geti.
Kara Yusuf'un sr'atle geri ekilmesi zerine Avnik,i tekrar ald. Bu-
radan kuzeye ynelen Timur, 14 Nisan 1395 de Terek
rma ky-
snda Toktam ile lir daha arplt \,e onu yenerek firara zorlad.
Toktam ile Kad Brhaneddir., ii-r.'rn jaha ilk
Bat Asya se-
Ibrinden sonra, Timur tehlikesine kar bu saharun
iki byk Lideri
olan Bayezid ile Berkuk,u uyarmak suretiyle Timur.,un
meydana
g.etirdii tehlikeyi oraya koymu ve onlar iclgede
bir savunma it-
tifak oluturmaa davet etmieidi. Uzun sren diplomatik
lardan Sonra, Timur'a karr askeri bir ittifak ku.rabi-i alma_
ve Irakr
Acem istilsndan sonra Trkiye ve Suriye ilerine ytri*.
kararr
alan Timur, Erzurum'a kadar gelrni ve kendisine kar
oluturulan
bu savunma ittifak karsnd.a istili hareketini durdurmak zorun-
da kalmt ' Zira,
!u drtl
mur'ur gerisinde askeri
ittifak yelerinden olan Toktam, Ti-
faaliyetlere balayarak Timur,un uyrr,,urn-
dan krsa bir sre sonra tahtn elegeiriyor Ve bu hdise emlklu-
lar ve osmanllar bakmndan ,or1"r... mhim bir olav tekil
edi_
yordu' nk, Timur._istilsrnr on yl geciktiriyor ve Timur,a
kar
birlemeleri iin kendilerine zaman kazanma frsat
veriyordu. Fa_
kat, bIgede kendisine kar kurulabilecek ittifak yelerini
birer birer
saf d etmei dnen Timur, 1395 de tekrar Toktam
zerine y-
rmek lzumunu hissetmitir. Terek muharebesinde Toktam,
glkle yenebilen Timur, onun firarrndan da huzursuz
olmutur.
Zira, geni topraklara Ve Sonsuz imkAnlara sahip bulunan Tokta-
m'n yeniden canlanmasr mmknd. Bununla beraber, Timur,
l" Toktam'a kar .karunrl 1395 zaferi, orta eryu ul Gney
Dou Avrupa, Ttirkiye ve Yakn Doso ba]<rmrndan son derece mt_
him neticeler verecekti. nce bu zifer, Altnordu devletinin gele-
ceini tayin etmi ve bu devleti ikinci derece siyasl bir
kurulu hli-
94
ne getirmiti. Ayrca Timur'a, Tirkiye ve Suriye istililarn uygu-
lamaya imkAn verecekti.
Yak Dor seferlerinden sonra Timur, birok sebebder dolay
1396 ylncta Semerkand'a dnmek zorunda kald. Ksa bir zarnan
sonra c]a Hindistan'a bir sefer yaparak Trk-Afgan devletine ni}ayet
verdi. Timur'trn Yakn Dcu'dan bu uzaklamasr \'e mutlaka bir
in seferine kmak istediinin bilinmesi, Bayezicl. bata olmak zerc
iroklarrnda Timur'un bir daha Yakn Dou'ya dnm:yecei inti-
ban uyandrd ve bu yanl hesap zelliklc Osmanl mparatorluu
bakmrndan ok fena neticeler verecek hidiselerin balanc oldu.
Hatbuki Timur, Ttirkiye ve Yakn Dou zerindeki iddialarndan
vazgememiti. Bu blgedeki clevletler ise, Timur'un Toktam'a
kar. kazand zaferden sonra Ve onun bu sahadan uzaklamaslnr
firsit bilerek bu durumu kenc]i lehlerine er'irmee kalkmlardr.
Lkin, yine de Timur'a kar meydana gelen drtlii ittifak dncesi
yokolmam, Kad Brhaneddin ile Berkuk'un vefatlarrna kadar gs-
iermelik te olsa srmtr. Tecrbeli bir devlet adamr olan Memlk
Sultanr Berkuk'un, Timur'ur sebebolabilecei byk felketi btn
akll ile grmekle beraber yine de onu gelip geici bir musibet
*.ydrr, halbuki Balkanlarda ve Hristiyan ilemine kar kazand
parlak baarlarla bttn islAm Aleminde byk sevgi ve:rfu-z kazaan
bsmanllardan ekindii, dcvrin byk islAm ilimi gN HenUN'
un kaytlarrndan an|almaktad.r. Buna karlk Yrldrrm Bayezid
tarafndan Timur tellikesinin gerei kadar ciddiye alnmad, kendi
kuwetlerine ve baarrlarrna fazla gvenerek gur'ura kapld bir
gerektir.

Timrrr,un Bayezid,i kendisine kar bir ittifaktan ayrmaya a-

lmasrna ramen, Bayezid ile Berkuk arasrndaki mnasebetler de-
va* ede. ve_Kahire'ye eliler gnderilir, 1394 anlamaslnln yrrlk-
te olduu belirtilir. Berkuk'un da dostluk mnasebetlerinin de\'amrn-
dan yana olduu biliniyor. Buna karlrk Bayezid ile Kad Br-
haneddin arasrndaki mnasebetlerin gelitiine dai kaytlara rast-
lamryorrz. Buna ramen, 1394 ile Kad Brhaneddi'in l39B de
vukubulan lmre kadar iki taraf arasrndaki ilikiler grntc
iyi olarak srer. Lkin, Kadr Brhaneddin'in Bayezid'e gvenemedi-
i, ancak Timur tehlikesi dolaysiyle iki taraf arasrnda
bir yaklama-
irn meydana geldii anlalryor. Nitekim, Kadr Brhaneddin'in l-
mnden sonra vukubulan hdiseler, onun Bayezid'e itimat etmemek_
te hakl olduunu ispat eder. Aslnda btn iyi niyet ve abalara ra-
 men bu blgedc srekli bir ibirliinir
kurulamamasnrr balrca
saiki Toktamt'' 7'ira Tokta-r,
-
,rhirr, tekrar kazanmak iin giri-
tii mcadelede, nce Memlkierle bozumu
Tuna rrmar kylarncla Bayezid ,; ;rh; sonra da,
ile savaa tutumaktan
tir' Bunlardan Sonra, c;nce i(ad BtJaneddin,in ekinmemi-
ait aruziyi elegeiren Bayezid, g".trl]r,
lm zerine ona
olr-r"a."l.i"'or, Mem-
Anadolu'da.i top.u.o.,.,, igu"t-"a
||}l[ii]l: ;.;;iy]; ittif;k o_

Kendisinin hlgcden uzaklamasnclan

sonra, Mrsr ve Su{iye,
deki adamlarrna kar giriilen si.rdi.-.
_

hareketinden haberdar bu-

lunan Timur, taraftalan zellikle
Kad Brhaneddin ile Karako_
yunlulara kar harekete_ geirmitir.
Zira, bIgede +i;r;," kar en
sert .tedbir]er alan Kad Brhaneddin
olmr] r^rJ.yrrlu,lar ise
balantan beri
li1ur'a
nlnmrtr' Lkin l39B
kar amans z bir mcadele vermekle ta_
de Kacl Brhaneddin'in a.tryrrri, Karay_
lk osman Bey tarafndan ldrl-.ri,
blgedeki raalr.i..i, akrn_
{". v-'" bir balar olmaktaclr. Zila, osrnanllar idaresinde Ana-
dolu'nun birliini kurmak ve bu ,,rr.,i.
sahip kmak emeli
iil;; ;;i";; mirasna
koan Bayezid, bu emeline engel sayd
Kad Brhanneddinin fesi1ae
r;ltmtnden ,ori* aogrda onun urur'irir.
larekete gemekle kalmam, az So,.Ta ku.,
Berkuk,un r;lmi zerine de
Memlklu'Iarn Gney Dou Anadolu'daki
arazisine taaff,,z etmek-
ten ekinmemitir. Bu suretle az ncelerie
kadar Timur,a kar
srdrlen ibirli'inin
1'erini dmanlk alm ve bu durunr Timur,
un Su"iye'de ve Anad-olu'da tasarladr taarruz
hareketini kolayla-
tlrmtlr. Bayezid ise, nce Anac]olu B-eylerine
krri A;;;;lu,yu bir_
lEtirmck zere giritii seferler ve bu
cle.fa da Kad Br]raneddin
_irzanml
ve
Mcm]k topraklarna elatma sebebiyle
birok aui*."
ve mttefiklerini kaybederek Timur iarsnrla
baar ansnr yitir-
mitir.
Mutlaka in'i.fethetmei dnen Timur.
Memlk devleti ve
osmanlr mparatorluu gibi- .i .rvv.ti
siyasi k".;i;;; lrkasnda
brakarak uzakla'smarrn tedbirli bir hareket
olmadn dnyor_
du' Daha Hindistan seferinde iken Yakn
Dou'cla
kubulan hAdiseleri dikkatle izlemiti. """rr.uy.,devu_
Kad tsrhaneddin ile Berkuk,
un vefat etmi olmalarr Timur'un iini
.ouyutr.-u.tu ia. g..t,rt,
un lni ile Msrda bir'otorite boluu
*.yhuru g.i*i',r" orr.rr,
y3rine_ geen olr Fere henz p.t g.i bulunnakla
kim olamamrt. Bu hidiselerde','ro,r.] -Ti-rr,r; duruma hA-
;;;;;,riJu, uo no-
96
gede yalnz osmanl Padiah kalyordu. Bayezid ise, az ncc Ana_
dolu'da giritii ilhak fetihleri ile devietin bnyesine dman unsu-
lar alm ve bu suretle bir d tehlike karsnda duumunu zaifletmi_
ti. Timur, btn bu cihetleri iyi deerlendirerek Mrsrr, Suriye ve
Trkiyc zerine yrmee karar verdi. 1399 Eyllde Semerkand'
dan hareketle k Karaba'da gei.di. lk baharda toplad byk
kurultayada Trkiye, NIsrr ve Suiiye zerine yaplmas dnlen
seferler konuuldu ve istilx hareketinin planlar en ince teferruatna
kadar hazrrland. Grcistan'da durumu kendi lehine dzelterek Av'
nik'e gitti ve orada ordugAh kurdu. Timur, Msr, Su:iye ve Trki-
ye istilsna hazrd. Msr'da zaaf ve aari emareleri bagstermi,
Bayezid'in mtearrz hareketinden dolay Memlklu'larla aras al-
mt. Timur, artk tu iki devletin ayr a}rr ezilmesi z manrnn gel-
diine hkmediyordu. Pasinler ovaslna indiinde birok Hkmdar
ve Emir, kendisine tabiiyet ve tazimlerini bildirmek zere geldi.
Bunlar arasrnda Bayezid'in lkelerini ellerinden ald Mentee,
Germiyan, Aydn ve Saruhan Beyleri de vard. Bu Beyler, Bayezid
tarafndan mlklerinin ellerinden alndrn ikAyet ile haklarrun
geri verilmesini istemekte idiler. Dier taraftan, Timur'un nnden
kaan Ahmet Celiyir ile Kara Yusuf Bayezid'e iltica etmi ve iyi
karlanmrlardrr. Bu iki Asi Prensin Bayezid nezdinde iyi kabul
grmesi, Timur'un Anadolu istilxsn abuklatran imillerdendir.
Nitekim Timur, Bayezid'e gnderdii bir mektupta Kara Yusuf ile
Ahmet Celiyir'in kendisine teslim edilmesini veya ldrlmelerini
veya hi olmazsa osmanlr lkesinden kovulmalarrnr istemi, aksi
hlde bir Savaln kan.lmaz olduunu bildirmitir. Bayezid'in bu
istei reddetmesi ve muharebeye hazr olduunu bildirmesi zerine
iki taraf araslnda harp zaruri bir hle gelmitir. Bayezid'in Batda
istanbul'u ok sktrd ve ehri teslime zorlamaa alt bir s-
rada 1400 de Anadolu'ya giren Tim1rr, iddetli bir mulasaradan
sonra Sivas' elegeirdi ve halka ieci zulmlerde bulundu. Bu hare-
ket, Bayezid'e yaplmr ilk ve ok ciddi bir ihtard. Timur, bu suret-
le Bayezid'i kendisini metbuu tanlmaya zorlayabi|eceini sanyordu.
Fakat kudret ve evketine ok inanan Bayezid, btyle bir zillete d-
mei akindan bile geirmiyordu. Timur, Bayezid'i kendisine txbi
kldktan sonra Yakn Dou'daki hkimiyetini emnivet altna alm
olacarnr dnerek Uzak Dou'da, in'de yapaca fetihlere dn-
mek niyetinde idi. Zira, in'de vukubulan hidiseleri yakndan ta-
kibediyordu. Sivas'r elegeirdikten sonla Elbistan ve Malatya izeri-
ne yrd ve her tarafl tahdbederek ilerledi. Timur, Bayezid'in mem_

97
leketini tahrip ilc halk arasnda korku ve endie yaratmaa ve mu_
kavemet arzularn krarak Bayezid'in kendisi zerine yrmesini
salamaa alyordu. Halbuki Bayezid buna hazrr aegiai v Ti_
mur'un beklenmedik bir anda Suriye'de grnmesi orr,
ur.t-r-
t. Bayezid, Sivas'tan sonra Timur'un Tokat zerine yriyeceini,
Bat Anadolu'ya varncaya kadar birok kaleyi zaptetmek zorunda
kalmak suretiyle oyalanacarnr sanmt. Halbuki Timur, Sivas,ln
gsterdii mukavemetten Sonra Anadolu ehirlerinin uzuo Zama|
mukavemet edeceklerini anlad. Bu yzden Suriye zerine dnd
ve Memlk Sultanrn cezalandrmay dnd. Bayezid'in bu sra-
da Kahire'ye gnderdii eli Hoca Firuz, lir netice elde edemeden
dnd. Zira Bayezid, Memlklu'larn itimadru kaybetmi Ve orlar
nezdinde, ileride Timur VartasI at]atldktan sonra dala tehlikeli bir
dman olaca intiban uyandrmt.
Timur, bu srrada Ayintap, Halep ve am' zaptetmi bulunuyor-
du. Timur'un Suriye'yi zaptettikten sonra kendi zerine yryece-
ini dnen Bayezid Kayseri'ye kadar ilerlemise de Timur, ordu_
sunun Bayezid ile arpmak iin ycterli olmadrn dnerek Ba_
dad' zapt ile ahalisini kltan geirdi. Bunun iizerine Bayezid 1401
Temmuz sonunda Erzincan', az sonra Kemah' elegeirdi. Tahar-
ten'in btn ailesini Bursaya gnderdi. Bayezid, Erzincan se{brin_
den nce Msr'a eliler gndererek az nce Mrsrrl'lardan kopard_
r lkeleri onlara iade ediyor ve Berkuk zamannda kurular dost-
luk ittifakn yeniliyordu.
Timur ise, rrah Acerrin zaptndan sonra osmanllarla girie-
cei bir harbe hazrlamak maksadiyle imparatorluun btn kuv-
vetleriyle kendine tAbi dev]etlerin lkmdarlan, ordular ile bir-
likte maiyetine arryor ve Trkistan'dan getirttii en sekin kuv-
vetlerini torunu Mehmed Sultan'n emrine veriyordu. Daha Suriye'
de iken Bayezid'e bir tehdit mektubu gnderen Timur, Bayezid'in
kendisine itaat etmesi l2zm geldiini bir daha hatrlatryor, fakat
Bayezid cevabrnda dmana kar hazr olduunu bildiriyordu.
Bundan sonra srdrlen mektuplamadan da bir sonu alnamr-
trr. Sureta sulh taraftarr grnen Timur'un karlnda Bayezid;e
yapt teklifler onu kendisine tAbi bir hkiimdar saymak istediini
ifade edi;ordu. Bayezid'e stnlk iddia eclen ve ondan itaat bek_
liyen Timur, Bayezid'den ald cevaplar karrsnda, Anadolu'ya
girme kararn verdi. o sralarda in mparatorunun vefat ettiini
ve bu lkede karklklar ktn duyduundan, in'i elegeirne-

9B
nin tam zar.rraTl, olduunu dnyor, fakat arkasnda osmanl dev-
leti gibi kuwetli bir hasm brakarak blgeden uzaklamann isa-
betsiz bir hareket olacaru da iyi biliyordu. 1402 yl barnda emir-
lerini ve ehzadelerini toplayarak maverede bulunan Timur, on-
larn Mslman leminin byk mcahidi olarak bildikleri ve sev-
dikleri Bayezid'e kar bir seferi tasvip etmemelerine ramen, karar-
larnda israr ile harp mes'uliyetini ona ykliyebilmek maksadiyle
yeniden eli yollyarak Bayezid'e kabul mmkn olmayan teklif-
ler yapyordu. l3 Mart |402 cle Tebriz'den Bayezicl'e eli gnderen
Tinur, onu dostlua yanamamak ve adamlarrndan Taharten'in
mlklerine taarzda bulunmakla suluyor ve mektubunun sonu-
nu bir tehdit ile bitiriyordu. Grnte sulha davet eden bu mektup,
aslrnda harbe tahrik ediyor, ancak kabahati Bayezid'e yklemee
alryor ve bu davraniyle ordusunda Bayezid ile bir harbe kar
olanlar kandrmak istiyordu. Dier taraftan' Hristiyan devletleriyle
ve bunlar arasrnda Fransrz Kral ile temasa geerek onlara Bayezid
aleyhinde ittifak teklifinde bulunuyor, ayr\| zamanda kendisine ba-
Vuran Bizans mparatoru ile Cenova'llara da, yaknda Bayezid'in
zerine yryeceini syliyerek onlar ferahlatyordu. Nihayet Pa-
sinler ovasndan Erzurum'a ve oradan da Erzincan'a giderek toTunu
Mehmet Sultan Kemah'n zapt'na me'mur ediyor. ki taraf arastn-
da muharebe artrk balamtr. Timur, Sivas'ta bulutuu osmanl
elileri vasrtasiyle Bayezid'e son tekliflerini yapyor, oullarrndan
birisinin rehine olarak gnderilmesini, Aradolu'nun kendisine ter-
keoilmesi icabettiini, zira kendisinin Cengiz Han'n oullarrun
halefi ve virisi olduunu ileri sryordu. Bayezid'in elileri nnde
Sivas'ta ordusuna bir geit resmi yaptrran Timur, Bayczid'den bir
Cevap alamad. Fakat Bayezid'in Tokat'a kadar ilerlediini enin_
Ce, onurla hemen bir meydan muharebesine girmiyerek Anadolu
ilerinde ilerlemek Suretiyle yolu zerindeki her yeri tahribetmee
karar verdi. Ay'r, zamada Timur, osmanl ordusunu Anadolu iin-
de yormayr, srcakta bitkin bir hxle getirmei dttndt. Timur Kay-
seri'ye ve oradan ve Krehir'e doru ilerledii bir srrada, iki ordu
biribirine ok yaklamt. Fakat Timur, burada da muharebeyi ka-
bul etmiyerek Ankara istikametirde ilerledi. Su menzillerini tutmak
ve kuyular kazmak maksadiyle nclerini Ankara'ya gnderdi. Ti-
muT'uI nc kuwetleri Ankara kalesi kumandan Yakup Beyi ka-
leye ekilmee zorladlar; Timur krsa zamanda Ankara ovasna
hikim oldu ve kaleyi muhasara altna ald, fakat Bayezid'in yakla-
trn renerek muhasalayr kaldrd. Daha nce ubuk ovasrra

99
 inen Timur ordular, ubuk ayln' arkalarna almak, Bayezid,in
ordusunun gelebilecei yerlerde
emeleri ve kuyular iahribetmek,
geni hendekler kazmak suretiyle muharebeye lazrlandlar.

Bu srada kurulan Osmanlr harp divannda. bata birinci vezir

andarl Ali Paa olmak zere, Timur'a kar alk b'ir meydan mu_
haebesine girilmesine kar olanlar "
oktu. Brrla.o g,.e dalara
ekilnreli, her tarafta basklar yupurik dmanr hrpJlamak, ehir
ve kalelerde yer yer mdafaalarda bulunmak ve nihayet uygun
bir
zamanda hcum ederek dman ypratmak suretiyle osmanl
or_
dusu fazla zayiat vermeden zinde kaimal idi. Zira, dman ordusu
sayr Ve vasf bakrmlndan stnd. Ayrca, enindc sonunda Timur
Anadolu'yu terkederek
lzak Dou'ya gidecekti. Bundan baka
Mslman ve Trk olan Timurlu'laia karr sefere krlmasr, osmanl
saflarnda fazla tasvip grmyordu. Buna muhalif olan Hoca Firuz,
a gre ise, Timur ordusunun Anadolu'da daha fazla zulm
ve tahri-
Pl ypqr.usrnn sratle n alrnmalr idi. Emirlerden
likle Padiah taralindan bu teklit tun" .Jiil;;" "iiri;;id,
ou ve z-l_
derhal
Ankara istikametinde ilerlemi, kaleyi Tatar zulmnden kurtarmak
zere cebr bir yryle yol alan ordu,
iddetli scaklar altnda An-
kara ovasrna eritiinde yorgun ve susuzluktan bitap bir hAle gel-
mi, diimann bu durumdan fayd'alanaca dncesi ve hususiyle
Timur ordusu.iun say stnltit hakkid aki rivayetLer, ordunun
moralinin bozulmasna sebebolm-utur. Gerekten, Timur,un bu es_
nada idare ettii ordu hem sayr ve hem de techizat bakmndan, o
zar^ana kadar kard ordularr hepsinden sttind. Muhtelif
rk-
tan ve kavimden oluan bu ordu, ou atl olmak zere 160 bini ge-
iyor<iu. Hele torunu Mehmed Snltan idaresindeki Maverannehr
krtalarr kAmilen zrrhh suvarilerdi. Runa karlk Timur ordusunda
da, Osmanl ordusunun stn. vasrflarna. dair mbalaal
ayialar
yaylmt. Hristiyanlara karr byk bairlar elde eden Osma,nl-
larln ve kurzetli bir devlet uuruna ,u_hip b.rrrrrn Anadolu,nun
ezilmesi mmkn olmyacan, hatta bunun muvafik olmadrn,
nalubedilse dalri elde tutulmaslnln mmkn olamyacalnl SaVu-
anlar vard. islAm dnyasrnrn en iyi ordusu olun Arriolu mu_
haribinin sayrca stnlkleri sebebiyle de yenilemez oldugu ileri
srlmekte idi.
Bayezid, ordusunun bir ksmn Eflak'ta. Macarista hudut-
larnda, Rumelinin dier kaleleri ile Anadolu'da birok kalenin
muhafazasnda grevlendirmek zorunda kalmt. Bu seLeble Baye_

100
zid'in muharebe meydanna getirebildii ordu 70 bini gemiyordu,
bunun da hemen yarS yaya idi. l0 bin kadar tutan zrrhl Srp or_
dusu Srp Kralnn idaresinde Osmanl ordusuna katlmakta idi.
Rumeli ordularrnr Hoca Firuz, Sa kanaddaki Anado1u ordusunu
ise Kara Timurta idare ediyordu. Yannda Mustafa, Musa ve sa
elebilerin bulunduu Padiah, Kapkulunun kumandaru olarak
Yeziriazam Ali Paa ile merkezde bulunuyordu. Rumelinin aknc
]italar ile Timur'dan kaarak osmanllara srnan Kpaklar, Kara
Tatarlar, Trkmenler, nc olarak yerlerini almlard. Anadolu'
dan ve Rumeli'den toplanan cretli asker ihtiyatta idi.
Timur'un ordusunda ise, sa ve sol kanatlarda Timur'un torun-
larr, merkezde de kendisi yer almtr' zB Temmuzda gnn erken sa_
atlerinde balayan muharebe akam ge saatlere kadar srd. Baye-
zid, Timur ordusunun sayr stnln grerek toplad harp di-
vannda, yayasndan stn saldrlar beklediine dair bir nutuk
ekti ise de, ordudaki menfi propagandalar askerin maneviyatnrn
bozulmasna sebep olduu gibi, mslmanlara kar Srp askerinin
kullanlmas da. orduda menfi tesir yapmt. Buna ramen osmanl
ordusu dmana iddetle saldrm ve Timur ordusu ksa sren bir
Sarsmt geirmitir. Bvle bir hcumu nceden hesaba katan Timur,
tedbirli davranm ve bu sebeble en ne zincirlerle biribirine bal
bulunan Maverannehirden getirdii zrrhl alaylarl yerletirmiti.
Filler zerine yerletirilen muhariplerle bu zrhl suvarilerin Osman-
lr ordusu zerine infilak eden humbara|ar atmalar, osmanl hcu-
munun krrlmasrna sebep olmutur. Muharebenin iddetli bir inn-
da Timur tarafna geen Tatarlar, osmanl ordusuna ok atmaa ba-
lamrlar, daha sonra da Germiyan, Aydn, Saruhan ve Mentee
sipahileri kar tarafta bulunan Efendilerinin yanna gmi ve Ti-
mur'un leden sonra ihtiyat kuwetlerini harbe sokmas zerine
susuzluk, srcak ve yogunluktan muztarip bulunan osmanl ordusu,
stn saydaki Tatar ordusunun, iki kanadna ve arkasna sarkmas
neticesinde nce Osmanl sipahisi bozguna uram Ve sonra yaya-
lara sra gelmitir. Buna ramen osmanl piyadesi muharebenin
btn ykn zerine alm ve sonuna kadar muharebeyi srdr-
mtr. kindiye doru muharebenin kaybedildiini anlayan Stley-
man elebi ile Veziriazam A|i Paa ve meradan bir ksm, d-
erek ricate balad gibi, dier kanadn kumandaru olan Mehmed
elebi de maiyetindeki kumandanlarla muharebe meydann terket-
mitir. Srp kuvvetleri, muharebe meydanllu en son terkeden kta-
lardan olmulardr. Bu andan itibaren Timur ordusu' Osmanl or-
t01
dusunu her taraftan kuatm Ve muharebenin en
. iddetli safhasr
balamtr. Bayezid, sonuna kadar byk bir
ecaatle mcadele
ederek askerine iyi bir rnek olmutur. osmanl ord.usunun her ta-
raitan sarld 'e yenilginin kesinletii bir srada dahi, yanrnd.a
kalan bi kii ile dmana kar koymakta dcvam erlen Padiah,
beraberinde iki Be1lerbeyi ve emirlerden bir ksm ile esir alnm,
kumandanlardan bir ou askerinin banda ve muharebe meydann-
da can vermitir.

Timur }ats namazl vakti huzuruna karlan Bayezid,i iyi

karlam, lAkin harbin mes'uliyetini ona yklemei ihma]'etmemis,
bununla beraber hayatnn emniyette olduunu niarmitir. Baye-
zid'in arzusu zerine Timur, oullarndan Mustafa ile usa'y da
buldurarak yaruna getirtmitir. Timur'un Bayezid ile oullarna
iyi davranmasrnn sebebi, Bayezid'in slAm ileminde biyk bir
cihat kahramanr olarak bilinmesi ve Timur ordusunda da byiik
bir itibara sahip bulunmas idi.
Anadolu'da iki slm ordusu arasnda vukubular savalarn
en by olan Ankara muharebesi, can ekimekte bulunan Bizans
mparatorluu hayatnln varm asr uzamasna, osmanllarn Ru-
melideki arazisinin daralmasrna, Anadolu'da Trk birlii kurulmasr-
nn bir asra yakn geri kalmasna, ehzadeler arasndu ,orrr.gelmiyen
i savalara, Anadolu Ttrk Beylikierinin yeniden kurularali eslisin-
den daha kuwetli bir hale gelmelerine, zellikle Dou Anadolu'da
y-erleen Akkoyunlu ve Karakoyunlu devletlefnin
ok kuwetlenerek
Osmanllara kar rakip birer devlet kesilmelerine sebep olmutu.r.
Bu h'idiseden Sonra Sayrslz i sava sahnesi olan Anadolu hal-
k, bu muharebenin sebebolduu acrlarr ve feciy Afetleri yizyllarca
unutmamtrr. Timur'un Anadolu'da yapt tahriblerin en veciz
tasvirini, devrin Bizans tarihisi Dukas u bir ka satr ile ifade eder:
"Timur'un ordularrnn getii yerde insan, ne bir kpek havla-
mas, ne bir ku crvlts, ne de bir ocuun alamasn duyabiliyor-
du".

102
OSMANLI lpanarORLUUNUN SYAs guHRaNI VE
BzANS,.{ CANLANLASI (|402_1421)

Ankara Muharebesinde osmanl devleti dalm, Bayezid'in

oullar arasrnda kavga km, Hristiyan Prensleri bakaldrmlar,
Anadolu Beylikleri canlanm ve Bizans eski topraklarn geri iste-
me'e balamir. q1rnla berab;, Hristiyan devletlerini hirbirie-
rine karr duydrklari kskanhk, hak iddia edenlere kar takibettik_
leri beceriksiz politika, Osmanlr devletinin 20 yldan daha az bir za'
manda yeniden kurulmasna ve bir istil siyaseti gtmeye balamasr-
na yardrm etti. Hib,r Zamaf;' Hl seferi iin bundan daha uygun
bir zaman bulak mkn deildi. Fakat tehlike geni bulunduu
iin bunu kimse dnemedi. Bat'daki anari, ngiliz harpleri, B-
yk izma, Hussit harpleri, italyan devletleri arasndaki harpler
her trl Hal seferi teebbsn imkAnsz klyordu.
Dou'da Bizans, bir isimden baka bir kudret deildi, yeniden
ele geirdii topraklar da dank bir hlde idi. Bizans artk, ikinci
derece bir devlet hxline dmt. Dou'da hkim bulunan Venedik
ile Macaristan, uzak grl bir politikadan mahrum, gAh Trklere
dman, gih onlarla mttefiktiler. Bundan baka her ikisi de, Bat'
da giritikleri seferler dolaysiyle ziyadesiyle meguld: Venedik
civar devletlerle mcadelede ve bir istili siyaseti gtmekte, Macaris-
tan ise Alman ve ek politikas dolaysiyle fazlasiyle engellenmi
bulunmakta idi.
Trkler, korkun bir buhran geirdik_ten Sonra, Hristiyan devlet-
lerinin de yardmlarndan faydalanarak ve duumlarrn dzelterek
ilerlemee ve Bizans'n artlklarn temizlemee baladlar. Balkan
Hristiyan devletlerinden ve Macaristan'dan yardrm grren Bizans ise,
son demine kadar Trklerle mcadeleyi terketmiyecektir. Bizans'in ca-
run alabilmek iin Trklerin daha yarm asr uramalar icabetmitir.
Daha Batdan dner dnmez Manuele'in ilk ii beahirdeki
Kad mahkemesine nilrayet vermek, camileri kapamak veya ykmak
ve mslmanlara bahedilen ticari intiyazlar geri almak olmutur.
Yeeni ve Bat seyahatine giderken yerine vekil olarak brakt VII.
Ioannes te derhal azledilir. I\{alrel, Sleyman elebi ile aktettii

103
andlama uyarrnca Tesalya'y, strumca vdisini, More,yi, stan-
bul civarnda bir krsm yerleri, Karadeniz limanlar ile Trakya sahi-
lindeki bir krsm ada|ar geri almtr. Hatta iler o kadar tersine
dnmtr ki Sleyman elebi Manuel'in vassali hAline gelmitir.
Bu yamadan mahrum kalmak istemeyen Venedik cunhuriyetine de
Sleyman, Trklerin doudaki btn mahrelerini, Atina ehri ile
Eriboz civarrnda bir ksm yerleri vermitir.
Bayezid'in oullar aras'ndaki kavgalar, btn hziyle devam
etmekte idi. Musa elebi ile elebi Mehmed babaa kalnca Bizans'
rn taknacar tavrr, kardeler arasndaki m_cadelede durumu deiti_
rebilecekti. Musa elebi, Bizans'a kar dmanca duygular besledi
ve Gelibolu'yu geri almaa teebbs etti, hatta stanbul,u almay
denedi ise de kuvvetleri buna yetmedi. Bu hadiselerden sonra Manuel,
elebi Mehmed'i Avrupaya gemee tevik etti. N4ehmed elebi
Manuel'in salad gemilerle stanbul'a rkt ve }ardeine kar
ehri sarndu. zmir Beyi Cneyt isyann bastrdktan sonra Meh-
med elebi, Trakya'ya girdi ve Musa'nrn iddet hareketlerinden i-
kAyeti buluran Mslman ve Hristiyan reislerinin de yardmiyle
amurlu mevkiinde Musa ile karlat, ordusu datld ve kendisi
boduruldu (5 Temmuz 1413).
Bylece Mehmed elebi tek bana osmanl devletinin barna
gemi bulunuyordu. osrnanl devleti, Bizans'rn ve Balkan devlet-
lerinin yardm sayesinde yeniden kurulmakta idi. Mehmet elebi,
Bizans rnparatoru Manuel'e kar besledii minnet ve dostluk duy-
gusu yznden istanbul'u rahat brakt. Btn dikkatini Anadolu
tarafna eviren Mehmed elebi, Rodos valyeleri, Cenova, Sakrz
ve Limni adalarnrn yardmiyle Cneyd'in elinden zmfu'i ve Ege
sahillerini ald. Drt ayr seferde de Karaman'r itaate zorlad. Bu su-
retle Anadolu'yu kendisine itaate sevketti ve burada d.urum Bayezid
devrindekinden daha iyi idi. Hristiyan devletler, osmanh devletinin
yeniden canlanmasna frsat ,r..-"t ve yardrmda bulunmak yoluyla
i$edikleri hatay, ancak o zaman anlamaa balamllardr.

Il.Manuel'in Modre'eki nlemleri (l4l4_l4l5)

mparator Manuel, elebi Mehmed ile aralarndaki dostluktan
istifade ederek More'de devletinir durumunu takviyeyi ihmal et-
medi. Despot I.Theodoros'un lmnden sonra More idaresi, Ma-
nuel'in olu Il.Theodoros Paleologos'a geiyordu. eride durum
karktr. Buna ramen Manuel, hAkimiyetini bttin Peloponez,e

104
yaymak istiyordu. 1414 ylnda More'ye giderek } orada geiren
ivurr.1, birka kale ina ettirdi, bu esnada halktan byk lde
kendisine yardim yup,ljr. Buna karrlk bir ksm Arhontlarla
Ve-
nedik bu ie muhalefet ettiler. 1416 \[artnda istanbul'a dnen
N'fanuel, " Prens Ioannes'i I\'Iore'ye gnderdi'
Ioannes, kardei Theodoros ile memleketi idare edecekti. Ahai'a
Litin Beyliini ortadan kaldrmaa teebbs ettikleri bir srada
(Mays i, Paleolog'larn More'de kuvvetlenmesinden endie du-
yun V"rr.aik ie kart. Bunun iizerine loannes, More'yi terketmee
*..br. oldu ve tarili Sphrantzes ile loannes',in kardei Thornas burada
idareyi ele aldlar. Bizans idarecilerinin gsterdigi. ilgi ve bu
yarm-
uauy, ilerisi iin bir snak olarak.dnmeleri neticesinde bu ylllar_
da iyore'de, edebiyat-ve sanatta stanbul'un tesirli olduu grld.

Hristi1an Dezletlerinin,Sauunmas; osmanl devletinin yeniden

canlan-as srasrnda basiretsiz ve kararsrz bir politika takibederi
Hristiyan devletleri, daha Bayezid'in venilgisi srasrnda Hal seferi
ile
dncesini terketmilerdi. Bunun cla ba!ca saikleri V^enedik
Sigismund idi. Bayezid'in lmnden sonraki yllarda' Srp 'Kral
Lzarevi Macar (ralna tibi olmay kabul ettiinden, Sigismund
kap'l-
Srrbistan ve Bosna zerinde hkimiyetini tantmak sevdasna
oldu.
mt' Bu yzden Venedik ile bir ihtilafa dmesi karnImaz
Venedik, t"fun Lazarevi,in (1406), Il.Manuel'in (1a07) ve biz-
zat Sigismund'un (1409_1409) Hal seferi tertibi tekliflerine gecik_
tirici iahiyette cevaplar veriyor ve Macar taht zerinde hak iddia
eden Anjou sllesinden L6szl6',nun kendisine 100 bin
Duka kar_
lnda**,g,Dalmayasahillerinesahipolmaydahafaydalgr-
yJrdr. Bu sJbeple, Venedik ile Macaristan arasnda uzun srecek ve
neticesi belli olmayan bir harp kt ve bu harp bir !"*-
fasla ve
mtarekelerle 1437 yla ka-ilar devam ettiinden' Trklere kar
her trl teebbs imkxnsz bir hale getirdi. Bu devirde durumun
ok msait o-rrrrru ramen bir Hal
seferi tertibedilememesinin
balrca sebebi bu idi.
Bununla beraber, elebi Mehmed'in baarlarrndan sonra Ve-
nedik, llirya'da ve duda bulunan mstemlekelerinin tehlikede
oarrg,rr* anlamakta geJikmedi. 1415 ylndan sonra Veredik,
Ege
tedbirler almak
deniJinde yeniden .urr]rru, Ttirk korsanlarrna kar
zorunda kald ise de daha teye gidemiyordu' .mparator Mauel de
stanbul'u kurtarm;_k
elebi \4ehmed ile olan dostluuna ramen,
ir, n., tarafa yardm arryor, Aragonya Kralr Ferdinand'a, Sigis_
*und ile bartrmaa teebbS ettii Venedik'e bavuruyordu'
105
 Hristiyan devletleri, elebi Mehmed'i zaif drnrek maksa_
dyle onun bana bir DZece vak'as sardlar ve Mustafa, Bayezid,
i ol olduunu iddia ederek Anadolu'da bircok taraftar toplamaa
muvaffak oldt; D<ec: lfsta/a, nce Venedik'e bavurdu ve Ve-
ncdik kendisini Eflak yovodasr Mire'ye yollad. I\4ustafa, \4anue!,
I\{ire ve Karaman Be,vinden oluan bir birlik tarafildan himaye
edildi. Venedik te onlarr destekliyordu. LAkin elebi Mehmed, 1415
de l12 gemiden meydana gelen bir donanma tehiz ederek Akdeniz,
e rkrnca durum derhal deiti, zira bu mhim bjr hAdise idi ve \/e-
nedik daima olduu gibi ikiyzl bir oyun oynuyordu. Bir taraftan
elebi Mehmed aleyhindeki ittifaka girecekmi gibi davranryor,
dier taraftan Musa ile aktettii ittifah onunla da yenilemek istiyor-
du. Harp istememesine ramen elebi NIehmed'in Akdenizde hikim
olmasrndan da ok korkuyordu. ki donanmann Gelibolu nnde
karrlamasr, aralarndanda bir harbin patlamaslna yetmiti. Nite-
kim iddetli bir muharebe sonunda Trk donanmas imha edildi.
Bu hidise \Ienedk'in arzusunu yerine retirnree yaramItl, zira os-
manl donanmasndan artk korkmasrna mahal yoktu. Ertesi yl,
elebi Mehmed ile mzakerelere giriti ,e l4l9 da imzalalan bir
anlama ile iin iinden syrld. Hristiyan devletlerini Trk Padi_
ah ile babaa brakyordu.
Dzmece Mustda'y mdafaa ettiinden dolay Mehled elebi
ile Manuel arasnda da harp patlak verdi, zmir Beyi Cneyt te Mus-
tafa'ya katlmt. Manuel ile Mirce'nin de aras alm bulunuyor_
du. Bundan faydalanan elebi Mehmed, Mire'yi vergi vermee zor-
Iad ve ondan Tuna nehri zerinde bir mstahkem mevki ina etme
msadesini kopard. Bu geici bozumanrn sonunda, elebi Mehmed
ile N{anuel arasrnda yeniden dostane mnasebetle. kuruldu. ki h_
kmdarn 1420 de skdar'da ok samimi bir buluma yaptklar.
anlat'lrr. Sultan Nfehmed. ertesi yl bir av kazasnda lenz 42 van-
da iken ld. rnparator Manuel'ir, Trklere kar t-tumunda byk
bir deiiklik o]mad. LAkin, elebi Mel-med'in yerino geen enerjik
Ve gen olu II.Muracl, Bizans namrna ok iyi iyetler beslemiyordu.

106
 osrnanl rnparatorluunun Yeniden Donas ve Bizan'
n son Mulaverreti (L42I-I+4B)
Babasrndan ok iyi devlet adamlar ile iyi kumandanlar.devralan
Murad'rn bana-getii osmanl devleti, douda -hAkim_bir kuvvet
olmaktan hentz ,Zoiti ve bu sebeble de Sultan Murad, hAkimiyeti-
rin ilk yllarnda komulariyle iyi geinmekte .fayda g1ali' Fakat,
Hristiyan devletlerini'' basiretten-yoLs,rr, siyaseti ona,_ devletin ceki
yllarda kaybetmi olduu yerleri seri almasrna \:e kuVvetlenmesine
firsat verdi.
Bizans, drt yl iinde (|42|*1425) osmanl devletinin buhranlr
yllarnda iae etiigi stnl kaybettikten irr\u_, tekrar Trk ha-
limiyeti altrna gird1 ve varl$ dahi bir mesele oldu. osmanl dev-
leti, iine yuvalrland buhiandan dirayetli idarecileri. ;ayesln{e
ok utuk kendine gel-mi ve eskisinden daha mtearrrz bir
hil al-
-'ri. Osmanlrlar, iekrai eski hkim durtrmlarrna kavumulardr.
Bizans'a karz giriik'n ilk hcmtar (|42|-1425): imparator Ma-
nuel'in, Sultan Mrd'rn daha tahta kt ilk gnlerden itibaren
Mustafa ile N{urad arasnda bir terciir yipmas icabetmitir. Ma-
nuel, Murad.'a kar Mustafa'dan {1vdalanmayr- tasarla;arak onu
serbist brraktr ue ir-i, Beyi Cneyt ile birleen Mustafa Gelibolu'yu
muhasara altna ald. Kuvvetlerinin bir ksmnr ve bunlar arasnda
Rumlan Gelibolu nnde brakan Mustafa, kendisi Edirne zerine
yrd ve Murad tarafindan zerine gnderilen._bir -orduyu 142l
yl sonunda datt. Bundan sonra Muitafa, Gelibolu'yu. da teslim
ald. Devlet ricarinin rsrarlarna boyun eerek Rum aske'i4 Gelibo-
'zerine,
JryParuto, Manuel
lu,ya sokmadan geri gnderrnesi ile
aras ald. Bu h5dised_=en sonra Manuel'in Sultan Murad'a yapt
sulh tsklifi, Cenovalrlarla yeni Foa'da avantajl bir muahede aktine
muvaffak olar Murad taiafndan reddedildi. Az sonra Cneyd'in
hiyaneti ve adamlarr tarafindan terkedilen l\{ustafa da yakalanarak
boduruldu.
Mustafa,mn bertaraf edilmesinden sonra sultan Murad'rn inti-
kam hissi mparator Manuel zerinde topland. _Sultan. Murad,
|422 Haziru''*du stanbul'u nuhasara altna ald. \'alanan Ve
yorgun den imparator Manuel, iktidar olu VIII.Ioannes'e ter-
d.r. bi, hrr.astiru ekildi. Murad ilc mzakerelere giriti ise de
Ioannes onu teskin edimedi. \4urad'n toplarr ve ateli silahlar ehir
halknrn moralini bozuyordu. Likin Murad, Austos sonunda mu-
hasarayr kaldrmak zorunda kald. I'akat, yine de ehir etrafnda bir
ksrm kuvvet brrakmayl ihmal etmedi. Murad'n btr baarrszl$ p-
hesiz, kuvvetli surlarlb evrili bu denli byk bir elrrir ele geiril-
mesi iin kuwetlerinin ve hazrlnn yetersiz olmasrndan ileri geli-
yordu.-Avrrca ehir, deniz tarafndan da muhasara edilememi, btinun
dnda bhi, hakn n bu derece mukavemet gstereceklerii de kes-

107
tirememitir. Muhasaray kaldran Murad, kuwetlerinin mhim bir
ksmnr More'nin istilAsna gndermitir. Turahan Bey idaresinde ya-
plan bu byk akrn, isyan eden i\{ore Arnavutlarnn tenkili ile de
ilgilidir ve 5 Haziran 1423 tarihinde vukubulmutur. Bu ralarda
osmanllara karr birleecek yerde I\[ore Despotu ile Aha'ia Prensi
de birbirleriyle mcadele halinde idiler' Venedik'in arabuluculru
ile taraflar arasrnda bir mtareke aktedilirse de, Turahan Bey uzak-
lar uzaklamaz aralarndaki mcadele yine balar.
Bu srralarda, Trkler uzulzaman Selnik civarrnda aknlar yap_
m, Ve ardndan da SelAnik'i ele geirmeyi akllarna koymulard.
Bu Tark tehdidi karsnda ehir, Venedik'in himayesine snmak_
tan baka are bulamad; zira Bizans devleti bu ehri elinde bulun-
duram'yacarru anlamt (1423). LAkin Sultan Murad, ehrin Ve-
nedik'e devredilmesine muvafakat etmemi ve bu kalenin dedesinin
zamannda fethedildiini ve kendisine ait olduunu ileri srmtr.
Ancak Anadolu'da Karaman ileriyle megul bulunmas ve Eflak
taht kavgalar ile olan ilgisi, Venedik'e kar hemen bir harp ilin
etmesine engel olmutur. Hristiyan devletleri, Sultan Murad'n bu
megalelerinden de faydalanmay dnememiIerdir.
Eflak'ta Mirce'nin 14lB de lm zerine oullar arasnda taht
mcadelesi balamt. Trkler, bu firsattan fayd'a|anarak ilk defa
Transilvanya'ya girer ve Bodan'a aknlar yaparlar. Mire'nin o1
Kel Radul, Macar Kralrndan yardm gren kardei Dan tarafndan
tahtndan uzaklatrrlrr. Radul, Tuna'y geerek Trklere iltica ile
Murad ile ittifak eder. Bu hAdiseler, Trk nfuz sihasnrn bu blge_
de yerlemesinin bir balangrcrn tekil eder.
Sultan Murad, zmir Beyi Cneyd'i himaye ede Kastamonu
Be1ine kar da sefere crkmak zorundakald ve sonunda onu bir sulha
raz ederek kzrn kendisine vermee mecbur etti (1424-|425). Lkin,
Sultan Murad'n dn ile megul bulunduu bir srada Cneyd
Bey tekrar zmir'de grnd. Fakat, orada tutunamryarak Karaman
olunun yarrna katr ve Karaman Beyinin salad yardmcr kuv_
vetlerin bana geerek izmir zerine yrd ve ehir civarrnr ele
geirdi. Bunun zerine Sultan Murad, mttefikleri bulunan Ceno-
va'lrlarrn donanmasnrn da yardrm ile zmir Beyine karl sefere ktr
ve onu Hypsela liman civarrnda btn ailesiyle birlikte elegeirdi
ve bodurdu. Cne2d Be1i,n ortadan kaldrlmase, Sultan Murad'r en
byk endie kaynaklarndan birinden kurtaryordu. Anadolu'da
vaktiyle Timur'un ihya ettii beyliklerin, Karaman dndaki b-

t0B
 tn dierleri artk Murad'a itaat ediyorlard. A,rupa yakasnda ise,
bu sralarda Bohemya ileriyle ok megul bulunan ve Sultan Murad
ile aktettii bir muahede uyarrnca onun giriinr|crine taraf.srz ka_
lan Macai Kral Sigismund, aZ ,.ce Sultan' Murad'a yapt sulh
,teklifi onun tarafindan reddedilen Venedik ile babaa kalmakta
idi.
Bu, yeniderr kurulan osmarh devleti karrsrnda Bizans Impara-
torluu mttefikleri tarafindan terkedilmi, Murad ile bozumu Ve
stelik te Paleologos hanedan dza|ar arasnda nifak km bulu_
nuyord'u. htiyarlayan ve morali bozularr Manuel, Trklerle sulh yap-
gn getike idareyi
-uk ,r" iyi geinmek taraftarr idi. Buna karlk,taraftardr. Bu sebeple
ele almakta bulunan Ioannes ise mukayemete
de Ioannes, ewelce babasnlr yapt gibi, yardm ve mttefikler ara-
mak maksadiyle Bat lkelerine diplomatik bir seyahata ktr. Kasm
-
ay sonunda (1423) istanbul'dar hareket ile nce Venedik'e Ve sora
iuro,yu gitti ve oradan cla Macaristan'a geti. Bir yl sonra geldii
Macarisian dan Bodan'a gemek zere bulunduu bir srada, Ma-
nuel ile Sultan Murad'n sulh aktettiklerini rendi (Ekim l+24).
Tarihi Sphrantrys'in de dahil bulunduu bir Bizans_ murahhas
heyeti, E-f.r'i" Hristiyan devletlerle sulh mzakereleri srdren
Sritan Murad.'n huzuruna km ve Sphrantzes'in kaleme ald
mtareke metni iki taraf heyetlerince kabul edildiinden Bizans,
yeniden Trklerin vassali mevkiine dntr. Bizans Imparatoru
tr. rudiahna ylda 300 bin ake vergi <diyecek ve Mesembria
hari, Karadeniz'ieki ]iuanlar ona terkedecekti (22 ubat |42+).
Manuel, Bizans imparatorluu namna ar artlar ieren bu muahe_
deden sonra ok yuu.rru-, ve 52 1llk trajedi ve felketlerle dolu bir
hkmdarlktan sonra, 2l Temmuz 1425 de 77 yanda vefat etmitir.

Paleolog'Iarn Mukaveet Deneneleri

isteristemez Trklerin mttefiki olan VIII. Ioannes'in be kar_
dei daha vardr ve imparatorluun Trkler ve Venedik tarafindan
t"hdid.di1.', eyaletleri bunlar arasrnda blnm bulurruyordu.
Bu son Paleolog,lr, ok gayri msait artlara ve tehlikenin ar
olmasna ramen, kendi imknlar dahilinde bir hcma kar teki-
lxtlanmay ihmal etmediler. VIII.Ioannes, More'de Epir Despotu_
na karr harp at (l427_2B) ve bu harp sonunda Epir Despotu k-
zrru mparatorun kardei Konstantin Dragas'a vermee mecbur ol_

r09
 du' Ioalnes, lstaabul'a drclkten sol}ra byk surlarr tair ettir-
di' Ertesi yll,kardei Theocloros ile More liespotu bulunan Kons-
tantinos Dragas, Litin Are,ekliinin eliride buunan
Patras ehrini
elegeirdi. Bu hsusta Venedik'in protestoda bulunmasna
ehemmiyet
Zira, Sultan Murad'rn muvafakatini almt (5 Haziran
'ermedi.
|42g). Ayn sralarda Thornas Paleologos ta,
Son LAtin Prensi Ahai,a
Despotunun kznr ve mlklerinin bir ksmn ele
geirmi bulunu_
yordu. Venedik'in rzas hilAfina, Venedik'in hAkiiiy.ti
,itrrrdu br-
]:3an_erler hari, btn More arazisi Bizans'n .irr. g.|-.kte idi.
VIII.Ioannes, Venedik'in dmanlar ile de temaslarda
idi ve bun-
lar arasrnda, az nce Sultan -Murad ile bir mtareke
akteden Maca-
ristan Kralr da vard.

Sultan Mirad,n Baanl Taarruzlar

Paleolog'lar More fetihlerini tamamlarkr Sultan Murad,

Manuel ile imzalad muahede
artlarna sadakat gstererek stan-
bul'un_ilerine karr ildkur' davrarryor, dier taraftan da her
cihet-
te teebbslerde bulunarak Anado]u'da ve Rumeli,de bahca
strate-
.jik mevkileri emniyct altna almaa alyordl. Nitekim, Anadolu,
da en kuwetli rakip olan Karama., n.yig, drt yl sren (1426-
1430) muharebe ve mzakerelerden sonra, brahim
Beyin Sultan Mu_
rad'n vassali olmay kabul etmesinden sonra ortadan kalkmakta
idi. Tinur'un canlandrcl siyasi teekkller bu suretje sona eri_
yord.

Fakat Sultan en byk gayretini Avrupa yakasnda gs_

termitir. 1423 den{urd,
beri Edirne'de yerleerek btttn balkan devlet-
Ierinin_kaprslnr alyor ve Sultan Bayezid gibi o devletleri
kendi ara_
zisine ilhak etmeyerek maluplar kendi Prensleri idareside
brra-
kryor ve onlardan 'ergi toplamak ve askeri yardm salamakla
yeti_
niyordu. Sultan Murad, asl faaliyetini Venedik'e ku.i yneltti.
Se-
lAnik'i elegeirerek bir Balkan devleti hAline gelen ve \,{urad,n
C-
neyd, Dzmece Mustafa vc Karaman gibi b"ti.in dmanlarr
Aa yar-
dm eden Venedik, ce SelAnk civarn kaybetti (1425_1430).
bul-
tan Murad, Karaman Beyini boyun emee mecbur ettikten
sonra
idare ettii bir ordu ile (29 u.t i+o; Selnik eleirildi.
rlP
Kiliseler camie evrildi ve ehre Mslman haik yerletirildil Bu
hi_
dise, Avrupa'da byk akisler uyanmasrna sebep oldu.

110
 Bundan Sonra slra Srbistan'a geliyordu' Stefan Lazeravi'ir
veeni :e ha\efi Corc Brankoai, Macaristan'ln hikimiyetinden ay_
rlmaa ve Sultan Murad'rn rrassalliini kabl etmee zorlandr (l42B).
Sultan Murad, Balkanlarda bilhassa hanedan deimelerinden fay-
dalanyordu. MeselA, Epir Despotu Carlo Tocco kendisine Yanya'
yr vermi, lmnden sonra Epir ve Akarnania zerinde hAkimiyet
hakkn da ona tevdi etmitir (143l). Macar Kral Sigismund tara-
flndan tahta karrlm olmasna ramen Eflak Prensi Dan da, \4u_
rad'a tabiiyetini bildiriyordu. Fakat or.n lm zerine olu Bas-
sarab (l43l), Sigismund ve Bodan tarafndan himaye edilen Mire'
nin iki olu Vlad Drakul ve Aldea ile tht mcadelesine girimee
mecbur oldu. Sultan Murad, br yeni firsattan istifade etmei ihmal
etmedi. Sigismund ile Murad arasrndaki 1433 mtarekesinin bozul-
masrna sebebolan be yllk (1432-37) muharebeden Ve Sigismuncl'
un lmnden (9 Aralk'|437) sonra, Vlad Drakul da Sultan Murad'
a vassal olmaktan ve iki olunu na rehine olarak gndermekten ba-
ka are bulamadr. Bu stretle Sultan Murad ve Trkler iin l\(acaris_
tan'n gney eyaletleri yolu da alnr bulunuyordu'

Bylece Sltan Murad, btn teebbslerinde muvaffak olmu-

tu. 12 yl gibi ksa bir Zamar. iinde (|+25-1437), Bayezid'in impa-
ratorluundan daha geni ve salam bir imparatorluk meydana ge-
tirmei baarr, kuvvetli bir deniz dcvleti olan Venedik'i tahkil et-
miti. Vassalleri ona mutlak bir itaate mecburdular ve msamaha
tanmazd. Padiahm haremine kzn gndermekte geciken Corc
Brankovi, bu ihmalini Kruevatz (1432 den sonra Alacahisar) ka-
lesini Sultan Murad''a terkederek demiti. Eflak'n hnkimi sfatiyle
artrk Macaristan' tehdit ediyor, en mhim ve ciddi hasm olan Sigis-
mufd'un elinden burasrn koparm bulunuyordu. Elbette Murad'
n bu byk baarlar Hristiyalarr telAa drm, fakat ona kar
hibir ciddi reaksiyorda bulunamamrlardr. 7.-ira, hir Hal seferi
tertibi iin giriilen yetersiz bir ksm teebbsler, en byr aldkasz'
lkla karlanmtrr.

stanbul'un Muvakkat Durunu

Geici olarak Murad'rn vassalliiyle yetindii Bizans devletiniu
d.urumu, bu byk baarrlar sonunda gittike askda kalyor ve Mu-
rad namrna Bizans artik nemli bir kuwet tekil etmiyordu. stelik,
Bizans'n byle tehlikeli bir durumda bulunduu bir srada Venedik-

llr
liler ile Cenovallar arasnda bir harbin patladna ahit olunur.
Bi Venedik donanmas 1433 Eyllnde Ga|ata'ya hcum eder ve
ancak Vlll.Ioannesi'n ie miidahalesiyle Cenovallar byk bir fe-
lAketten kurtarrlr. Ertesi yrl Krrm'a gitmekte olan bir Cenova do-
nanmasl, stanbul'un surlar nnde grnr ve bunlarr imparator
glkle pskrtebilir.
Paleologos ailesi arasndaki anlamazlkta, baka bir zaaf sebe-
bi tekil etmekte idi. Vlll.Ioannes'in ocuu olmadndan tahta
rramzet grnen Manuel'in ikinci olu Theodoros gittike kendini
tahtn sahibi Sayryor, roannes ise dier kardei Konstantinos Dra_
gas'r tercih ediyordu. Her iki karde Murad'rn yardrmrna bavurdu-
undan roannes'in Annda mdahalesi bir i harbin patlamasrna
engel oldu (1436). Bu artlar altrnda istanbul'u elinde tutabilecein-
den midini kesen Ioannes, Roma Kilisesi ile birleme teebbsn
tazeledi, bcylece yeni bir Halr seferini balatabileceini umdu.

Floransa ttihad (1437_|439)

1402 den sonra devleti yeniden kurduu srada Manuel, Trkleri
rktecek bir giriim olan (Union) fikrini tamamen unutmutu.
I.Mehmed taraflndan osmanlr birlii yeniden kurulduktan Sonra
ancak, bu mesele onu megul etmee balad. Konstanz Sinoduna bir
delege gnderdi (l4l7) ve bu delegenin teklifleri Papa V. Martin ta-
rafindan iyi karland. Bu husustaki mzakereler Bat ile Ioannes
zamanda da devam etti (1423). Fakat}Manuel ile Murad arasrn_
da bir sulh imzalanmas bu mzakerelere son vermiti (|+24).
Trklerin Sel,inik'i zaptndan sonra VIII. Ioannes, Papa V'
Martin'e yeniden teklifte bulundu ve 1430 ylnda istanbul'da bir
okamenik Konsil toplanmasrn istedi. LAkin Bat'nrn kark duru-
mu, Rumlarla Lxtinleri ayru konsilde toplama gl, Rumlara
Ruhlkuds kabul ettirebilme ve Papa'nrn otoritesi meselesi, bir Ha-
l seferini tertibetmek gibi problemler, taraflarn nnde alamaya-
cak birer engel gibi grnyordu. Bir hil aresine varabilmek iin,
uzun yrllara ihtiya olduu hissediliyor ve bu Za1plar. zarfnda da
Trklerin durumlarrnr dzelteceklerinden phe edilmiyordu' Bun-
dan baka loannes, Batr'da seleflerinin bulduklar kadar gvenilir
bir ortam da gremiyordu. Konstanz sinodunun daha da zaiflettii
Papalk otoritesi, 1431 den beri Bazel Sinodunda mnakaa konusu
oluyor, Kiliselerin idaresini eline alm bulunan Sinod, hem Bohem-

1r2
ya'daki dini harplerc ve hem clc Yunan-Litin izmaslna son Vcrmc-
e kararl grnyordu. mparator, aynr zamanda Papaya ve Kon-
sile mracaate mecbur oldt ve onlar da kendisine birbirine zt teklif-
ler yaptlar. Bylece, Zamar. kaybediliyor ve taraflar aasrnda srekli
olarak eliler gelip gidiyorlard. Anari iinde bulunan Hristiyan
lemi, Trklerle kumar oynuyor ve bir I(liseler Birlii (Union)
meydana geldii zaman artk, stanbul'u kurtarmak husunda ge
kalnm oluyordu. Nitekim, Konsilin toplanaca ehrin belirlenmesi
iin iki yla yakn bit zaman mzakereler srdrlmtr. Bundan-
baka, bu uzun boylu mzakereler esnasrnda esas konu olan din
unutulmu ve bir kenara atrlmt. Din hususunda bir anlama zemi-
ni, eskisinden daha msait grnmekte idi. Grekler Bat teolojisini
imdi daha iyi biliyolard. Bu sebeble, karlklr an|ama imkAnlar
da artmrt. Ortodoks Kilisesinin btn yeleri Union mzakerelerin_
de hazrr bulunacaklard: bunlar' Dou Patrikleri, Rus Prensleri,
Rumen Hospodarlar, Srp Despotu ve Trabzon Imparatoru idi.
imparatorun maiyetindeki mavere heyeti ierisinde, Trklerih
muvafakati olmadan ittihat mzakerelerinin yaplamryacarnr ile-
ri srenler vard. Markos Eugenikos ve Georgios Scholario's bun]ar-
dand. Gerekten Sultan Murad, ttihat fikrine muvafakat etme-
mi ve imparatorun baehrinden ayrlmasrndan Sonra, stanbul'
a taarruza hazrrlanm ise de, Veziri Halil (Paa) buna engel olmu-
tur.

Papa ile tamamen mnasebetlerini kesen Bazel Sinodu dza|ar,

B ocak l43B de Ferrara'da balayan tihat Konsiline beklendikleri
halde gelmemiler, bunun yannda Batrlr Prenslerin de murahhas
gndermedikleri ortaya km ve bu olay, Vlll.Ioannes'in byk
bir hayal krklna uramasrna sebep olmutur. Zira Ioannes, ger-
ekleeceini umduu bir Unio'darr Sonra bir H l seferi tertib edi_
leceini mit etmekte idi. Bu toplantya, Dou meselelerine karr
byk bir ilgi duyan Burgundiya Prensi lyi Filip bir eli gndermi-
tir. Liiinlerlc Grekler tarafindan, tJnio'un gereklemesini temenni
eden samimi raporlar sunulmu olmasrna ramen, mzakerelerdc
l}z|J|^L zaman bir ilerleme olmam ve bu yzden toplantrnrn neticesiz
kalmasndan korkulmaa balanm.tr. Bu srralarda Ferrara'da veba
kmas zerine, Papanrn emri ile (ocak l439'da) Konsile Floransa'
da devamna karar alrnmaktadr.
Sonunda, teolojik mnakaalardan hi bir sonu a|namyaca
anlarlnca, IV.Eugenius ile VIII.Ioannes tarafindan verilen yeterlik

113
nergesinde, Unior taraftar1arrnrn tekil edecckleri komisyonlarda
verecekleri karar esas alnarak anlamanrn imzalanmas uygun g-
rld. Union kararr 30 Martta delegelerc tebli edildi. Rrlrlkdsn
iki alsta brlunduu hakkinda Bessarion tarafindan lrazrrlanan ve-
sika 4 Haziran d.a Rtmlar, B Hazirirda da Papa tarafindan imza-
]and.

Purgatorium ile mayasz ckmek hususunda da arlama kolay

oldu. Papa otori.tesinin evrensel olduu meselesi tehlikeli mnakaa-
lara yol at ise'de, neticedc bir uzlamaya varldr ve Dou Kilisesi
dnda Papa evrcnsel sayld. .Union tamamlamt. Fakat Union
metninin nilai olarak kalene alrnmasr yoIuCLt lir alrma gerekti-
recekti. Bu metrin 28 Haziranda Papa tarafindan imzalanmasl ka-
rarlanld hAlde ancak 5 Temm'zda inparator taraflndan imza
edildi. Union metni 6 Temmuzda mulrteem bir merasimle ilAn edil-
di. Yunanca metin Bessarion ve Litincesi Julian eaarini tarafln.dan
okundu ve iki rahip sonunda birbirlcini krcakla"d.

stanbul ttihad

26 Austosta yaprlan son bi toplartn ardrndar, imparator

ve maiyctindekiler istanbul'a dncrler (l ubat l4+0)' Bu Union
hkmleri gcreince Dou Kilisesine bal herkes: Ermeniler, Yaku-
biler, Keldaniler, \,faroniler ve I{abeler Roma Kilisesi ile birlcni
oluyord.u. mparator ve Rum tcololar, yiizyllardar beri ti Kilise
arasrnda mevcut ayrlk vc yanl anlamalara son verdikle'ine inanmr
bulunuyordu. LAkin, stanbul'a clndklerirde halkn \'e aal taba-
ka rahiplerin meseleyi li te bylc kabillenmedik]erii anlamakta
gecikmediler. Saray muhitincle ve yksek tabaka :uhaniler araslnda
da ok muhalif 'ard; tarihi Splrrantzeste bunlar arasrnda buluru-
yordu. imparator, elrirde grd mukavemettcn dola1.r U'rior
kara'rn hemen ilndan ckidi. Markos kardelcr (Eugenikos r'e
Ephcsos) de muhalifler safinda llunuvorlard. Balangta Unio
taraftarlar arasrnda lulrnan Geargios Scholarios ta sonradan bun-
larrn safna genitir. mparatorur tasvibi ile Litinlere k^ar I\'Iar-
kos Ephesos ile Scholarics arasnda Cereyan eden mnazara tilir so-
nu vermedi.
Halbuki Trk hAkiriycti altnda yaayalr rahipler, bu yei ida-
reye stnmlard ve onlarr LAtinlere tercih ediyorlard. l436 dan ka-
lan bazr kaytlara grc, bir ksm rahiplerin Trke konutuu ve
LL4
Ttirk giyisileri tadklar: anlalyor. Trk lAkimiyeti altndaki yer-
lere tayin edilen rahiplerin bu tayinlerinin geerli olabilmesi iin,
Trk makamlarrnn tasvibinc ihtiya du1rrlmutur.

Bizans nparatorluunda Anari ve Harp

Union mnakaalar giderek Paleologlar arasndaki aile kav-
gasll}a dnt. Union anlamazhklarndan sonra, VIII.Ioannes'in
haledinin kim olaca problemi ortaya atlmakta idi. Bizans tahtrna
Ioanncs'in iki kardei Konstantinos ile Theodoros namzet bulunmak-
la bcraber, imparator Konstantinos'u tercih ediyordu. IJnio'a kar
olan Demetrios ise, muhaliflere gvenmkte idi. Demektrios, Ioannes'
in arztsu hilAfna Bulgarlarrn eski Asen ailesinden More Arhontu
Paul'un kz ile evlenince, halef iinde partiyi kaybetti. Batllar bir
Hal seferi hazrlamaa alrken Bizansllar, Union problemini
hereyin stne karryor ve Paleolog'lar da bu skandal bir i harp
hiline getirerck Sultan Nlurad'r.r yardrmna bavurmaktan ekinmi-
yorlard.
Demetrios, T'tirk yardlmcr kuwetleri ile baehir zerine yr-
yor Ve her tarafi yakp ykyordu (|442 yaz). \{cadele, yine de
S-ltan Murad'rn tavsiyesi zerine kapatlm ve Demetrios ekilmek
zorunda kalmrtr. Bundan az sonra, bu defa Tehodoros'un Impara-
tor'a karr bir suikast hazrlad bilinmektedir. Hlsa Faleolog'lar,
Istanbul'u tehdit edcn tehlikeyi unutarak taht kavgalanru sonuna
kadar blrakmamakta srar etmilerdir.
Union gerekletikten sonra, Trklere karr umrmi bir Hal
seferi tertibi dnlmekte idi. Fakat, Avrupa'nn son derece karrk
durumu buna engel olmutur. 1439 ile 1442 arasnda byle bir lare-
ket bahis konusu olamazd ve bu sebeble de Sultan Murad Hristiyan-
lara kar taarruzlarna devam etti: l43B de Transilvanya'ya girdi,
bir kprba mevkiinde bulunan Tuna zerindeki Semendre'yi
ald (Mart_Austos 1439). Blinde sadece Adriyatik sahilinde bir ka
kale kalan Despot Corc Brankovi, Raguza'yave oradan da Venedik'
e snmaa mecbur oldu (l439_I4+0). Sultan Murad bundan sonra,
az nce Macar Krallna getirilen Lelristan hkmda L6sz|6'ya
kar cla taaffuza geti. Bu aada iki defa muhasara etmesine ramen
Belgrad' alanradr (1440). Transilvanya'y ineyen ve Hermanstadt
(Nugy Szeben) yama eden Trkler, Maros vadisinde Macaristan'
a girmee hazrrlanyorlard. Fakat tam bu esnada Hunyadi'nin
r15
 beklenmedik bir mukavcmetiyle kariatlar. Hunyadi, 1442 vc 1443
de arka arkaya iki Trk ordusunr datt. Hunyadi'nin bu baarlar
Batda byk bir heyccan uyandrdr ve o zamana kadar ok ar
ilerleyen Hal sefei hazrlnr canlandrd. Papa, Italya'da Hal
seferi lehine vaizler verdirdi, Venedik te bu hareket ile ilgilenmee
ba$ad. Bu.sralarda Macarrstan'a iltica etmi buluna.n Srrp Despo-
tu Corc Brakovi, Hunyadi ile dostane temaslar kurdu, onunla Ef-
lak voyvodas Vlad Drakul'u da iine alar bir ittifak aktedcrek Sr-
bistan ve Bulgaristan'dar Trkleri kovmaya karar verdi. Her zaman,
iyi planlar kurmakta mahir olan Brar.kovi'in hayalleri bu defa da
gerekleemedi. Rahip Julian e4rini, mparator III.Frederik'i
bu harekein bana gemee ikna edemedi. Venedik ise, Hal sefe-
rine katkda bulunmak zere verecei gcmilerin, M,,rdaki menfaat-
leriin korunmasna kullanlmalar artrn ileri sryor ve Bizars
imparatorunun bir ka kadrga rica eden talebine Cevap dahi verme_
yordu. Batl Prenslerden ya|z Burgundiya Dukas ivi Filip ile Na_
poli Kral Alfons, bu Hal seferi i]e ciddi olarak ilgilenmekte idiler.
.Fakat' Burgundiya Dukasnn douya yollad kadrgalardan Bizans
hi faydalanamadr, Venedik ise Macarista' bir Hal seferi ter-
tibinde yardrmsz ve tek bana brakt.
Bu kez artlar, Batllar namna ok msait olarak gelimekte
idi. Hunyadi'nin baalarrn haber alan Ka'aman Beyi, Murad'a
kar isyan etmi ve onu 1443 yaznda Anadolu'da bir se fere mecbur
etmiti. lerlemi bir mevsimde hazrlnl tamamlyan Hunyadi,
ledef i Edirne ve stanbul'u alak olan mehut ,o[J1u Se/'er''ine
kt. Anadolu'dan Rumeli'ye geer Sultan Murad, ar hava art-
larr altnda ordusunun birok yerde hczimete uradna ahit oldu.
Hunyadi ve mttefikleri, Morava vadisinden balyarak srdrdkleri
baarlarla Sofya'y geerek Tra2an geidine kadar ilerledeler: fakat Trk
ordusurun bu (Izladi) geidi kapamas ve ok iddetli krn bas_
ks altrnda burada perian bir hlde geri ekilee mecbur oldular.
1444 banda Macaristan'a dnebilen Hunyadi, Srbistan' Trkler-
den geri a|may baarm ve Sultan Murad'rn prestijini ehemmyetli
ldt zedelemiti. Hristiyanlarn arka arkaya Trklere kar ka-
zand bu zaferler, sonunda bir Hal seferi fikrini gerekletirmeye
yarad' Macaristan'da Ve Balkanlardaki mstemlekelerini tekrar
kazanmay mideden Venedik, yeni bir sefer iin birok hazrla
halad. Se]nik rre Gelibo]u .zeride. emeller besleye Venedik,
yaplacak sefere bir donanma ile katlmay zerine ald. Bu maksad_
la Buda'ya bir eli gnderdi. Iyi Filipte gnderecei drt kadrgan
116
kumandan !\ravrin'i eli olarak yollad. Napoli Kral kk bir filo
vaaclediyor, Corc Brankovi ve Vlad Drakul ile ittifak salama ba-
layan Macar I(ral ise, mteakip.vazda harbe devam edeceine dair
ycmin ediyordu.

Fakat, her zamanki gibi hazr]k ve mzakerelerden bir Sonu

alramadktan baka, mttefikler arasnda da hibir anlama ger-
ekleemedi. Nitckin, henz Macar ordusu hazrrlanamadan Vene_
dik donanmasr Modon'da bulunuyo'' (|444), Kardinal ezarini ise
Papalk donanmas ile ilgileniyordu. Dier taraftan, sefer hazrlk_
lar srerken Srp Despotu Corc Brankovi, Sultan Murad ile m-
zakerelere giriiyor Ve onun tarafindan tatmin edildii iin de Padi-
al ile Macar Kral arasnda bir anlanla zemini yaratmaya gayret
ediyordu. in dikkate deer taraf da, Brankovi bu ileri evirirkeo
mttefiki bulunan Macar Kralra danrmaya lzum grmyordu.
Bu cmleden olarak Buda'ya bir osmanl elisi gnderdi. Bu temas_
lar sonunda Sultan Murad ile Ul6szl arasnda sulh akti iin karlk-
l yeminlerle ahjtlede bulunulmutur. LAkin, bata Papa elisi ol_
mak zcre, Batllarn tevikleri zerinc I\{acar Kral yeminini boz_
mu Ve Varna muhaebesine karar vermitir. Arada, osmanJlarn
srk'1 bir drrrmda bulrnnalarndan faydalanan Karama olu
brahim Bey yeniden isyan etmi ve Sultan Murad, Srp Despotu
Brankovi i|e 1444 baharnda bir muahede aktettikten son'a, Ana_
dolu'ya gemee mecbrr olmu ve sktrlan brahim Bey, Sultan
Murad'n bir akabasna snarak merhamet diIemi ve Murad tarafn-
dan bir daha affedilerek aralarrnda bir sulh aktedilmitir (Haz. |444).
Bu hAdiselerden sonra Sultan Murad, olu Il.Mehmed lehine tah-
tndan feragat tderek Manisa'ya ekilmitir (Austos I4++).

Varna Meydan Muharebesi (laa4)

Sultan Muracl'n tahtndan ekilmesini ve yerine tecrbesiz, I3

yanda bir ocuu brrakmasn firsat bilen Macarlar, Trklerle var_
dklar yeminli andlamay bozarak osmanl arazisine taaffuza ge'
erler. 2 Temmuz 1444 de ilerliyen Macar ordusu lB-22 Eyllde
Tuna'y geer. Varna'ya ynelik olarak ilerliyen Halrlar, orada ken_
dilerini beklemesi gereken Venedik dqnanmasna binecekler Ve Son_
ra istanbul zerine yryeccklerdi. t6 Ekimde Eflak Beyi Vlad Dru-
kul'un kuwetleriyle saylar artan Macarlar, Kasrm ayida Varna'
ya eriirlei. 9 Kasmda Varna ovasrnda bulunan Hristiyan ordusu,

1r7
ayn gnn akam Trk ordusunun kendisini takibettiini grd e
Trk ordusunun bu kadar yakn olmasrndan korkuya lapjdl. Zia,
o zama.,a kadar Trk ordusunun nerecle olduunu bilen yoktu.
Bizans mparatoru ve Papalk elisi, Sultan Murad'n Aadoiu,da
Karamanlrlarla harbetmekte ' olduunu bilciirmilr<ii. Bu hAdisc,
Hristiyan ordusunda daha o zama,- bi moral toz.kluu yaratt'
stelik, Trk ordusunun Sayls en insafl talrminlere gre Macar or-
dusu mevcudunun iki misli kadard. Bat kaynaklarnn verdii 100
bi says ok mbalaal saylsa dahi, Trk orclusunur saylsl
60-70 bin arasnda idi. Sultan Mrrad'n yalnz boazlarda.n geir-
dii kuvvetlerin 40 bin kadar olduu tahmin edilm&tedir.
Macarlarla Varna'da bulumas icabecl.er Hristiyan donanmasr
gecikmiti, hatta bu donannann nercde olduunu bilen de yoktu.
Bundan baka, bu c]onanmann Trk ordusunu geriden vurarak bir
ie yaryaca da pheli idi. Macarlarn geri ile]irtibat da Trkler
tarafindan kesilmiti. Bu artlar altnda, Hristiyan ordusu iin-Trk-
lerle Varna ovasnda bir muharebeye girmekten baka
are kalma-
mI Ve onlar da bu,u yaptlar. Varna yakrnlarnda Macarlarla Trk-
ler arasda ok iddetli bir muharebe cereyan etmitir. Macarlar,
Trk ordusunun sa ve sol kanatlarln hrpalamllar ve bu yzden
uzun bir zaman zaferin hangi tarafta olacar kestirmek mmkiin
olamam ve bu safhada Trk ordusundan fiiarlar balam, odunun
gerisinde ise panik ba gstermitir. Ar zrhlarla mce-hhez \,{a_
car suvarisinin Trk sipahilerine byk kayplar verclirdii bir gei.-
ektir. LAkin, henz muharebeye katlmamr brr.ru., yenierilirin
son anda durumu dtirmei baardklar muhakkaktir. Muhare-
benin bu blmnde zaferi elde ettiklerini sanan Macar ve Leh ileri
gelenlerinin teviki ile Trk ordusu saflarr zerine sald,ran gen Ma-
car Kralr, ksa bir zananda evilerek ldrlm ve bu a*dan iti-
baren muharebenin kaybcdilmesinden sonra Mac arlat intizamszca
harp meydann terkederek kamlardr. Karclinal
ezarini de l-
ler arasndadrr.
Hristiyanlarn Varna'da uradklarr ezici yenili, dncesiz
bir manevrann, disiplin noksannrn ve kumanda mevkiinin kral ile
Huanyadi arasnda blnm o]masnn bir neticesi idi. As]nda ivi
planlanm olan Hal seferinin malubiyetinin en byk mes,ulii,
vaktinde gclmesi gerektii yere gelmiyen Venedik clonanmas ku-
mandanr Loredano'dut. Zfua bu amiral, hem Muracl'n ordusunun
Rumeli'ne gemesine engel olamaml, lrem de vaktinde Varna'ya

r18
giderek Hacllar stanbul'a gtrmei baaramamtr. KarrIan
frsat bir daha ele gcmiyecekti ve stanbul'u kurtarmak iin giriilen
milletlerarasr son gayretler de bu suretle boa gitni oltyordu. Varna
yenilgisi laberi Batya olcluka gc eriti. Eriboz adasnda bulunan
Loredano, Vencdik'e laberi 2l N{art 1445 de verdii Zaman ola'
dan, Padiah sulha zor|ama hususunda talimat alyordu.

Papa ise, Hal donanmaslna muharebeye devam etmesi emrini

veriyor ve hayatta olduklan zannettii Macar Kral ile ezarini'
nin iranmasn istiyordu. stanbul'da yenide dzenlcnen Papalk
ve Burgundiya donanmalar, Karadeniz'e aldr ve Tuna munsabrna
kadar ilerliyerek bir ksrn Trk mevzilerine taarruzlarda bulundu.
Bu siralarda A4acaristan Kral naibi seilen Hunyadi ile hir Papalk
murahhas arasrnda balyan mzakereler, kn vaklamasr zerine
kesilni, doanma nce stanbul'a Ve oradan da Venedik'e dnm
ve Venedik Sultan Murad ile 25 bat 1445 de bir muahede imza-
Layarak Hal seferine son vermitir.

Buntnla beraber., Trklere mukavemet taraftar|ar yine de vaz

genediler. mparatorun elileri btr Hristiyan lkelerini dola-
arak Trklere karr yardm arlyor, Hunyadi ise, Varna muharebe-
sinde kendisine hiyanet eden Eflak Prensi Vlad Drakul'dar intikam
almak iin frsat kolluyordu. More'yi ellerinde bulundrran mpa-
Iatorun ka'deleri Konstantios Dragas ile Thomas Paleologos,
N{ore yarmadaslnr Bizans'rn bir mukavemet yuvas hAline getirme-
e alyorlar (|444_|446), More'dc kaleleri tahkim ediyor, Trk-
lere tAbi bulunan Atina Dk Nerio.Acciaiuoli'yi kendilerine vergi
vermce zorlryor ve Pindus'a kadar btn Yunanistan yarrmadasrn
ellerine geirmee alyorlard. Bu abalar, eSki Yunanistan hudut-
lar ierisinde ycni, bir Bizans taslan gelitirme emellerinin belir_
tileri idi. Fakat, Varna bozgunundan sollra bu mitlcrin boa kt
anlalmt. Rumlarrn More'de giritikleri bu faaliyet, Venedik ile
olan mnasebetlerinin de gerginlemesine sebep olmutu.
ozelliklc, Varna mrharebesinden sonra doudaki donanman
geri ekerek Sultan Murad ile bir andlama imzalya Venedik,
Moe Despotunu Sultan Murad karlsnda ya|nz brakyordu. Ni_
tekim Sultan \4urad 1446 ylnda More yarmadasna kar sefere
kt zaman Despot Konstantinos, mttefiklerden ve d yardmdar
mahrun ve Trk Padiahnn intikam hisleinc maTZ bulunuyordu.
Bu muharcbe hakknda etraflr malumat i,"."n er. kymetli kaynak Hal-

119
kondil'in eseri Historiae'dir. 1446 Kasmr sonunda Kerme surlarr
nnde grnen Sultan Murad, ksa sren top atei sonunda l0
Aralkta surlar tahrip ederek am Ve Trk ordusu btn yarrma-
daya yay|arak he taraf yama etmitir. Bu sefer esnasrnda pek ok
esir alrnd ve Atina Dk de tekrar yerine getirildi. Despotlar, More'
de tutunabilmek iin Trklere olduka ar bir vergi demek zorun_
da kalmlardrr. Sultan Murad, Hunyadi ve Arnavut Beyi skender
gibi iki tellikeli rakibine karl mcadele etmek zounda kald iin,
Rum Despotlarrn bu artlar altnda yerlerinde brakmay ye gr-
mtr.

Varna'da uradl yenilgiyi unutamayan Hunyadi, nemleke_

tine dndkten ve hele Kral naibi seildikten sora, dmanndan
bu yenilginin intikamru almak maksadyla btn gayretini bu hede-
fe yneltmi r,e devletin btiin imkilarr bu arzusuna eriebilecek
tarzda kullanmaya balamt. LAkin, Varna yenilgisi Macaristan'n
bana almasr ok g i ve d problemler karmltr. Bu tehlikeli
drrrumda, \{acar partileri arasrrdaki kavgalar lir dereceye kadar
dizginlemek, byk iktidara kavumu mtlk sahibi oligarhlarn ik_
tidarrnr krmak, devlet giicn i ve d basklara kar koyabilecek
derecede kuwetlendirmek ve nihayet, devletin btn gcn topar-
layarak Tklere karr koymak gerekiyordu. 5 Haziran |446 da Kral
naibi seilen Hunyadi, Varna zaferirden sonra Bizans ve Balkan
kavimleri arasnda, yenilmez bir kuwet olduu kanaatini uyandran
Sultan Murad'a kar kmak gibi ok ar bir yk zerine aldlnn
farknda idi. Macaristan'n o zamanki idarecileri arasrnda bu son
derece g ve yerine getirilmesi imkAnsz gibi grnen ii gerekle-
tirebilecek tek adam, Hunyadi idi. Flunyadi'nin mttefikler bulmak
iin d lkelerle yapt diplomatik temaslar fazla bir netice r'ermedi.
Eflak Beyinin sekiz bin kiilik yardrmcr kuwetleri ile beraber 40 bin
kadar tahmin edilen bir ordu toplyabilmiti. Bu ordu, Hussit tarzrn_
da mulrarebeye muktedir, ou Alman ve'ek gibi yabanclardan
oluan cretlilerden ibaretti. yi tehiz edilmi olan bu ordu, ateli
silAhlar bakrmndar Trk ordusuna stn olduktan baka, ar zrhl
ktalarr da ordunun saslnl tekil ediyordu. Hunyadi, kendi kuvvet-
leri dnda Arnavut Beyi skender'in ittifakna gveniyordu. Kur_
duu hayallere gre onunla birleerek, ce SelAnik'i ele geirecek-
ler ve oradan da stanbul zerine yryeceklerdi. Bu iki mttefik,
yalnz Aragonya Kral Alfonsnun himayesinden faydalanyordu.
Hunyadi, Papalktan bu hususta hi bir yardm grmedi ve Papal-

t20
 -
iin miisait
n o srada geirdii buhralr yllar byle bir yardrm
Jlmadktan baka, Papaln Trk meselesini kendi iktidarnn tak-
viyesi olarak kullanctiau n., gn biraz daha aa kryordu. italya'
aa i'e i ihtilaflar bu srada hAd bir safhaya erimiti. ste]ik Venedik
ile Arnavudluk mnasebetleri de gerginliini koruyordu. Avusturya
Kral lll.Frederik ise, her zamanki gibi Hundayi'yi ksteklemeye
ve emellerine engel olmya altl.
Hunyadi ve iskender ittifak, Sultan Murad iin ok ciddi neti-
celer clourabilircli. Bu sebeble, muhasara altnda bulundurduu
skender Beyin baehri yanrnda az sayda kuwet brakarak br habc_
ri alr a|maz Saofya'ya kadar geri eki|di. Bu sralarda Srp Despotu
Brankovi ile Hunyadi'nin mtinasebetleri ok gergin bir hAl alrt.
Bu yzden Hunyadi'nin Srp Despotunu kazanmas mmkn ola-
madi. Aksine, bu esnada Sultan Mrrad ilE iyi geinmek isteyen Bran-
kovi, Hunyadi'nin harp hazrlklarn gngniine takip etmi vc
bunlar Pajiaha yettirmitir. Eyll sonunda Macaristan'dan ha-
reket eden Hunyadi, Eflak kuvvetleriyle Srp topraklarrncla buhtu.
Maksadrnr ve yry istikametini mmkn olduu kadar Ttirkler_
den saklamaa alan Hunyadi, Kosova istikametinde ilerledi. Ga-
yesi skender Bey ile birlemekti. Kosova'dan Selnik'e kadar uzanal1
eski harp yolunu takip ederek bu mhim liman chrini ellerine gei-
receklerdi. Hunyadi'nin btn baarlarr ve hayallerinin gereklee-
_bulunuyordu.
bilmesi, skender Bey ile burada bulumasrna bal
Halbuki, Corc Brankovi, Hunyadi'nin planlarn Suitan Murad'a
vaktinde haber verdiinden bu projesi gerekleemiyecekti'
Sultan Murad, yaz banda muhasara altrnda tuttuu skender
Beyin ba ehri Kruya'y, Hunyadi'nin harp hazrlklar haberini aln_
ca Temmuz sonunda brakm, buradan srat]e Sofua'va ekilerek
orad.a ord'usunu yeniden byk bir ihtimamla gzden geirmitir.
Sultan Murad,n bu sralarda ordusunu tanzim ve tehiz ederke
gsterdii bytk titizlik ve itina, onun Hun1'adi ile giriecei bir mu-
trrhur""ye ok deer verdiini gstermesi bakmrndan dikkate de-
er. o zamana kadar Osmanllar taraflndan
ak bir meydan muha-
iebesinde top Ve tfek kullanlmad hilde, bu defa bu mrharebe-
de bu si]hlar kullanmaa mecbur olmalarr da bnun ak bir deli-
Iidir.

T2T
 II. KoSoVl\ MUHAREBES (++B)

. Sulta Murad tarafndan kencli l:aehri iincle mahsur tutulan

skeder Rey, kaleyi beklemekte olan i'rk ;'"u.rl"i .rriruyu
vaffak o^lduu vaman2Hunyad arirk rruharebeyi kaybetmi buluu- -.,-
yordu. Sultar N{urad, Hunyadi'nin planlarrn'sezdii iin-onun s_
kender- Bey ile birlerresie mahal vermeden N{Jcariar I(osova
ovasrnda skrtrd. giin (17*20 Ekin) s'en kanl bir muharebc-
dc Huoyadi, iyi tehiz cdilmi vc takik ka.biliyeti sttin bir orcluya
sahip olmasna_ ra-men, Trk ordusunun stn kuweti karsnoa
hezimcte urad. Macarlarrn idare ettii bu son Hacl se'eri, istan-
bul'u kurtaramamrsa da, hi olazsa Trklerin iierlemesine bi
ka yl ara vermiti. nk artrk,'Trk ilerleesii cludurabilec:k
kuwetler yava yava saf d edilmekte idi. Mcarla.nn uzun bir
Zaman Trklere kar yeni bir srfcre kmalarr dnlemezdi. L?-
kin' skender Bey,
-aana
lr sre Ttrkl;r namlna bir ban ba ol-
makta devam edecekti.
Asl ad Georg Kastriota ola skender Be1, tanrnnrr Arravut
bcylerinden Yrrvan Kastriota'nn olu idi. Bu beyin adlna izafe :di-
lerek Tuua ili denilen arazi Osmanllar tarafndan igal edilirce
Ytvan, oluru Edirne Sarayna gndermek zorunda kalnr, bua
karlk lkesinin banda brraklmt'. osman]r sarayrnda tebiye
gren, slmiyeti kabu] edcn vc iskenclr ad alan G.org, babasnrn
1437 de lm zcrinc Akahisar (Kruya) Subalna tayin edil-
nri 'e kendisine bir osmanl tcbaas muamelcsi yaplmr. LAkin,
1443 de osanl devletinde hasrl olan karklklardan faydalanarak
lkesine ekilmi, bir timarl olarak yapmast gerek:nlcri
}.apmam
ve bunun zerine Padiah tarafnda Asi ilAndilmiti. skender Be-
yin Varna muharabesine katlmad da bilinmektedir. Arnavut
kabileleri tarafrndan bakumandan ilAn edilerck kuwctli bir ordu
meydana getiren skcnder Bey, kendisi zerine gnderilen bir os_
manlr ordusunu datr vc bu baarlarrndan dolay Papa IV. Euge-
nius ve ]ir ksm Hristiyan lrkmdarlar tarafnclan tebrik eclilir.
Bunlar arasrnda lVfacar Kral ile Burgundiya Prersi yi Filip te var-
dr. Varna muharebesinden sonra skender zerinc gc;ndeiilen os_
manl ]ru,.etlcri de bir nelice elde edemiyor ve ar kayplar uru-
)'orlar. skcncler Beyin eski hAmisi veneait ile lrasrrrrn aldn

122
renen Sultan l\4urad, ahsen idare ettii bir ordunun ba_nda
Arnavutlrk zerine bir seler yapmak zorrnda kalmtr.
Hastalkl bir adam olan Bizals inparaort VIII. Ioanlcs.
Hristiyanlarn_ II. Koso,a ma1ubiyeti haberirdell sonra ok yaa-
mad. kinci dela Sultan M'rad nncle yenilgi.ve u'aa-na ra-
men Hunyadi, Trkler karrsnda arlmaz bi'spier hizmetini grmek-
te devam etti. Buna karl Macaristan'n durumr ok ardl ve
Hunyadi'in lkesindeki prestiji de ok ' sarslmrtr. Bu hdisede
Sonra, Balkan milletlerinin Trklere kar lirlemeleri imkAn da
lremen lremen kalmamt. I(osr-va ruharebesincle ar kayplara
uranraslna ramen Sultan Murad, krsa zalnanda kurvetlerini to-
parlad ve bundan sonra dikkatini Arnavutluk zerine errirdi. Fa-
kat skender Bey, Raguza'dan baka bir nttefiki brltnmamasna
ve Venedik ile mnasebetlerinin iyi olmamasrna ramer, Sultar
Murad'rn 1450 yaznda I(ruya zerine yapt sefer de akamete u-
rad. Be ay sren (Temmuz-Kasm) I(ruya nruhasarasr, Sultan
Murad'n bytk kayplar vcrerck ekilmesi ile neticelerdi.
skender Beyin bu zaferinin Batdaki akisleri ok }yk oldu
Ve o zamana kadar Hristiyan Alemine kar clurdutu|amaz bir kuv-
vet olarak ilerlemekte olan Trklcr nnde iskender Bey, ideta
Hristiyan dnyasnn bir mdafii kesilmiti. Napoli Kra] Alions,
kendisine hemen yardrm e|i uzatt ve Venedik'e karr onunla ittifak
aktetti. Daima istanbul'rr ele geirmei tasarlyan Alfons, kendisini
Arnavudluk Kril ilAn ediyordu.

Fetih Srltan Mehmed ve Bizans'n k (1448_1453)

VIII' Ioannes'i lm ue halefinin seilmesi: VIII. Ioannes, 23
yl 3 ay hkmdarlktan sonra 3l Ekim l44B de 65 yanda ld.
Bu uzun hkmdarl esnasnda Bizans'r kurtarmak iin cesaretle
mcadele etmi, fakat hAdiseler on_n iktidarn oktan am bulun-
duundan btn planlar boa kmtrr. Bu yzden devleti, halefine
ackl bir durumda terk etmee mecbur olmutur. Daha hayatta iken
kardeleri arasrnda balayan taht etraflndaki ekimeler, onun olmt
zerine yeniden canlarur. Ioannes, kendisine halef olarak |404 do-
umlu kardei Konstantinos'u tayin etmiti. Fakat, I(iliseler Birliine
karr olan halkn byk bir ksmr Demetrios'u desteklenekte idi.
Konstantinos'un uzakta bulunmasrndan faydalanan Demetrios, dev-
let idaresini ele geirdi ve ehirde Savunma tedbirleri aid. Likin,
(Manuel'in dulu olan) annesinin bir i harpterr korkmasr r,e arhont-
larrn muhalefeti zerine vazgeti.
123
 Bizans mparatorunun seilebilmesi iin Sultan Mrrad'n mu]
vafakatinin a]nmasr gerekiyordu. Bu maksadla tarihi Sphrantzes,
mrrahhas olarak gnderildi. 6 ocak 1449 da Mistra'da ta giyen Kons-
tantinos, 12 Martta istanbcl'a geldi ve ilk i olarak ta hecliyelerle Sul-
tan Mrad'a eli gderdi ve Paleolos'lala Stltan Mu,ad arasrnda
veni bir muahede aktedildi. Bu arada More'de bulunan Thomas ,e
Demetrios tekrar mcadeleye balad. Thomas, Trklerin de yar_
d_myla Demetrios'un elinde bulunan eJirleri igaletti. Bunun zeiine
Konstantinos, hakemlik vazifesini stlenerek iki kardei arasrndaki
mcadeleyi yattrmay ba'ardr. LAkin aZ sonra miicadele yeoiden
alelendi ve bu kavga, \,{urad'rn kumanclan Turahan Bevin ie m-
dahalesi ve Demetrios'rrn tarafinr tutmasr ile geliti. Biz'ans'n talii
ile alikadar grnmeyen bu iki Despot, Venedik'in arazisine karr
da taarruzlarda bulunarak onu kendilerine kar tahrikten ekinmi-
yorlard. Esasen Kosn.tantinos ile Venedik'in arast da iyi deildi.
stanbulun durumu.' Konstantinos tahta ktnda Bizans,n du-
rumu acklr idi' Hal seferi teebbs akamete u'am bulunuuyor,
bu sralarda skender Beyin srdrd mcadele ise sadece faciarv
geciktirmee yarryordu. Sultan Murad, Arnavutluk dnda bttn
Balkanlara hxkimdi. More ve stanbul da srk bir itaat enberi iine
ahnm bulnuyordu. Paleolog'larrn taht kavgasr ve din mcade-
leleri ona hizmet ediyordu. Padiah, meyveyi olgunlatrmaa terk
etmiti. Halbuki Bizans halknn byk bir ksm endie iinde idi r'e
b hsus Georgios Scholarios'ur Demetrios'a yazdr mektupta ak-
aifadesini huluvord-. Bat Kilisesi ile birlemee kar olanlar ara-
snda Megadk Lrkas Notaras ta brlunuyordu ve Bizans tarihisi
Dukas'ln naklettiine gre Bizans'n bu en n saftaki devlet adam
bu husustaki fikirlerini,,ehirde Kardinal'in Serpuunu
grmektense Sultan'rn sarrn grmei tercih e derim"
szleriyle ifade ediyordu.
(Jnion Kararn Merasimle
tiln.' stanbu'da hi bir zaman eksik
olrnayan dini ka1,nama, mparator iktidarnn zaiflemesi sebeble-
rinden biri idi. Kardei Markos Ephesos'un lmnden Sonra, onltn
izinde ilerliyen Ioannes Eugenikos ve Georgios Scholaios (Gennadi_
os) un mukavemeti ile karlaan mparator Konstantions, muhalif-
lerinin dotlu Patriin de'katlmas ile bir konsil topladlklarna
ahit oldu. mparator bu din adamlarrnrn sebep olduklar tahrikleri
engellemee muktedir deildi. Buna ramen Union kararrrun ilAn
ile bu ilrtilaflaa bir son vermek gerekiyordu. Konstantinos, l45l de
Nisan aynda IV. Eugienus'un yerine Papa seilen V. Nikola'ya eli
gnderdi ,e ondan IJnion'un ilAn edilmesi maksadyla kuwetler ve

124
 yardm ede_
bir eli heyeti istedi. Papa, .mparatora verdii cncevapta ilim adan
cei vaadinde bulundu. -ail" bu srada devrii mehur
3Z-ni"inii't;";;fi; ;i;; u.y.'i"a. byk bir piopaganda faali_
ii| ]r*l":i''*j'-u'o-
;i,,e'ilii-l,i. u"io";u- "'g' b*u'
baka tavsiye ediyordu. Pa-
i'erdi ve ehri kurtarial*u"," areler
kendi imkin_
ortodokslain
;ffi,;"rr.;;;; ihii;; a"yulmadan ile lalk
larrvle sehri kurtar",riJ*i..Jii ii.ii ,i.i'}'or \'e ateIi vaizleri
tizeiinde de tesirli oluYordu'
Sadecc Ltin aleyhtarhndan beslenen bu
lrissi mukavemet'
teslim olmaktan baka
Batr'nrn yard.m o-olrg, taiarde-gizans'n
22 Kasrmda Trkler' ehrin evresini
aresi olmadn *r.r,"1io'a"' hAd bir safhaya
kuattklar bir srada, ieride bu U.ni3n kavgalarr
uT_'lT1 Konsili
erimi buluruyord".'n"y' alkantI bii ::'**'
r'e imparatorun da ha-
Ikmleri, Papa eiri,in'v" iut'iin katld
yap-|a bir top-
zr bulundu 12 )ratk l4s2 taihinde A2asof1a'da
lantd.a,300kadarrahibinclualaru,,,,,duilnedildi.BuhAdise
muhaliflerinhiddetinibsbtnartrd.Dardakiiddet.harcket-
boaltld'.'Bi-
lerinin yarattl .or.., sebebiyle Ayasofya ok. *Y}
zans,lntaliiartkbelliomut,.v,,,umuharebesiHalseferifikri likrinin sona
nin iflasna ,uru*r,,, Ayasofya toplants da Union
..*.ri manjs., ifade ediyordu'
FatihSultanMehnwd..Rrmlarbylebirbirleriylemcadeleeder.
balamt'
lerken Istanbul zerinde frtna bulutlar dolamaa
SultanMurad,nz"uot1451deEdirnecivarndave|atetmesiize.
rine, onun yerine o'g; s"'uo Mehmed Padiah
oldu' Henz 21
iclaesinde tecrbe sa_
yanda brlunmasi ramen devlet ve orda
eden en mhim
hibi olan bu gen hktildar gece gndz megul
o'1l: bu emeline
mesele, istanbul'un zap idi' r'a'at gnn artlarr
hernen erimesirre tr mtadet engel olacaku' Vassalleri ile muahede-
leriyenilediktenveHunyadie.i;llkbirmtarekcaktettikten
sonra, Anadolu'da Ko'#o" olu brahim
Bey zerine yrd'
kaldran- ibrahim B-y,
Suha Muracl,n olimtnden faydialaoara ba
kafa tutma ka-
c.rr.riyurrurrr, ruiiaeri ile de bireerek Padiaha
zerine ele
rar vermiti. ru.ri'g." ve enerjik Padialr'n yaklamas
geirdii ehirleri ioj" arian dilemee mecbur oldu' Bu lrdi-
"a''"L tara..u. ettirmee koyul_
seder sonra Sultan N{ehmed, asl gayesini
tedip eder:k
du, Karaman dontti' tuorrir;."li grlen yenieileri
kadrolarrnr geniletti.
.stanbul,unAblukase..SultanMehmed,nceIstanb'ul,rtercrit
etmee ve ona h;;;i; ;;J;;imkanlarn kapamaa karar verdi.
Bu maksatla siyasi bir taarruza giriti' Bizans'a yardm edebilecek
125
i"tn devletlerle ittifak aktetti. 10 Eyll 14.5l de Veneclik ile bir
muahccle imzalad, ardrdanJinos Hunyadi ile aktedilen dalra mhim
bir mualrede uyar,Ca, Padiah Tuna nehri zerinde ycni hi bir
talkimatta bulunmamay ve Eflak Prensi Valdislavln Macaristan
ile olan miinasebetlerine cngel olmama kabul etti. Muhasaraya
balamadan ksa bir sre ncc, iirisi More zerine, dieri de Arna-
'"'utiuk zerine olm-ak i.izerc aynr zamanda iki byiik artnra seferi
at; Arnavutlrk zerine gi'iilen sefer baarsrzlkla sonuland ise
de, Padiah bu blge kuvvetlerinin stanbul'a yardrm etmelerine en-
gel olmutur. Yine, muhasaraya balaniadan nce Boazn en dar
yerinde, iki ya}<a arasnn 550 retre olciuu Anadolu hisarrnn kar_
sna Rumeli hisarrn ina ettirdi, bu ina ii 1452 h4art _ AuStoS ay_
larr arasrnda tamam|and. Hisarn iine, Boazdan muvasalayl ka-
pamaya yarayacak toplar yerletirdi. 28 Austosta ehrin nnde
grnerek suriarrn her tarafinr gzden geirdi. inrparatora harp ilA_
netti ve bu hareketlerden sonra Venedik, Fatilr ite siyasi mnasebet-
lerini kesti. Venedik, Istanb"l'a ,bir yardmcr kuvvet gndermei
dd ise de, vakit artk geti.
stanbul'un Mhasaras; Btn Bath mttcfikleri tarafinclan ken-
di lrAlie brrakrlan istanbul, bu suretle l5,y.y. A,rupa'srnn e kuv_
vetli askeri tekilAt ile kar karya bululruyordu. Trkler, mahstr_
lara nisbetle asker mevcudu, ulatrrma, disiplin, tehizat ve taktik
bakmndan ok stndler. Askerlik metodlar, ada askeri metod_
lardan fa'kszdl. \{ahsurlar, aralarrndaki dini ayrlklara, maddi
imk.n, asker -nrercudu ve tehizattaki noksanlarrna ramen, kuv_
vetli surlarrn arkasnda savunabilmek gibi bir stnle sahiptiler.
Vadelerinin gelmi bulunduunu sezmelerine karrn, erefli bir l-
mii setiklcri anlalyordu.
mparator, son ina kadar Batrdan gelecek bir yardmdar nri-
dini kesmemiti. Mthasara baladktan sor; Bat lkelerini dolaan
elileri, Floransa l(ralndan ve inparator III. Frederik'ten gzcl
vaadlerden baka bir ey salyamadlar. Alman mparatoru III.
Frederil, Fatih'in Boaz kesmesine karr protestoda bulunrnakla
yetindi. Floransa Kralr, az ].a olsa ehrin iaesini destekleeyi cle_
nedi. JAnos Hunyadi, muhasaranln devanrr hAlinde bir Hal seferi
tertip edeceini, ehri }:atmakta bulunan Fatih'e tehdit yollu bil_
clirmei ihmal etmedi. Karadenizden gelerek istanbul'a girmekte
olan gemileri batrrlar Veedik, istanbul'un yarclmna bir donanma
yollamay dndii' hAlde, stanbul'un zaptedilmesinden tirka

726
gn rcesine kadar mzakereler lila de,am ediyordu. Papa V. Ni-
kola da byle bir niyet sahibi olduu lralde bunu bir ttirlt gerekle-
tilememitir. Krsacasr, Ratl devletler lrklerin I}o'zlar iizerinde
yerlemelerine engel olacak durmda deildiler.

Batdan geler pek az ,,ardmc hari }lraklrsa istanbul, tama'_

men kendi kuvr'et ve imki.nlar iie kendini sa,inmak zorunda kald.
Galata sikinleri, Padiah ile sull hAlinde bu]udrklarrnr 'e bunu
bozmak istenediklerini ileri srerek ihtiyatkr bir tav takcllar.
mparator tarafindan ordunun murakabesie me'mr edilen Sphran-
tzes, keiler ve gniill yardrmclar dahil biitn ordu mevctdunun
4973 kiiden ibaret olduunu grnt. chircle bulunan 2000-3000
yabancly da bunlara ilA,e etmek gerekir. Rumiarn ou atesiz si-
lahlarla harbedecekti ve telrizatlar ok yetersizdi. \zIdafilerin elin-
de saylar yetersiz ufak demir toplar Var'dr. 12 ]{isarda Hali'te c-
kilen zincirin arkasnda 7_B lrarp gemisi ,ardr ve cephane de ok
gayri muntazanr datrlnrrt, mali durum ise son derece ardl.

Bunun karrsnda brluna Trk ordusunun lrazrrl mkemmel-

di. Fatih, Hristiyan r;eya Mslman btn vasallerinin kuvvetlerilri
toplamay ihnal etmeniii. Corc Brankovi'in gnderdii Srp ath_
lar da buolar arasda kuluruyordu. ada kronikler, Fatih'i cr_
dusu hakknda 160 _ 200.000 gibi cok kabark ve mbalaalr rakam-
lar verirlserse de Trk mulrarip snfi 60 binden az deildi. Dier ka-
labal babozuk, tccar v.s. oluturuyordu. 10 bin kiilik yenieri,
oldunun nvesini meydaa getirekte idi, bu kltalar Fatih tarafln_
dan az nce yeniden tekil edilniti. Ru snrfln dindarl, disiplini,
Cesareti, manevra kabiliyeti vc abuk lrareket etnek husrsiyetleri
ok bArizdi. Bu seckin ktalar gzleriyle gren ve bunlara hayra
kalan yabacr gzlemciler, bunlarn sknetini, intizamnr anlat_
mak ve vmekle bitiremiyor ve 10 bin Trk askeririn 100 bin Hristi-
yandan d'aha az grlt yaptr kaydediyorlar. Bu orduda topr
slnlf da mhim bir yer tutuyordu. Trkler ehrin zaptedilmesinde
en byiik baarrlarn bu topulara borludur]ar. zcllikle bu top_
larn surlar ykmak gayesiyle attrklarr ta glleler, grlmemi dere-
cede bykt ve yeni idi. Bunlarn maddi Ve marre,i tahripleri l_
szd, Sphrantzes, lrerbiri drt byk toptan oluan 14 batarya say_
n 1t.

fuIacar asll orban tarafindan yaplan en byk topia.rdan li-

rinin nrerni ap 99 santimdi. Bunun e,resi 1.86 metre idi c Eclir-

L27
ne'den 60 kz koularhk ancak iki aycla istarbul'a getirilcbilmitir.
Bunun dnda Fatih, osmanl devletinin o zamana kadar grmedii
byklkte bir doranmaya sahipti. Bir Bulgar mhtedisi olan Bal-
taolu'nun idaresinde bulunan doanma, Galata rrhtrmrnrn nnde
demirledi 'e orada bir tarassut karakolu meyd^ana getirdi. Bunlar-
dan 15 kadrga iyi teliz edilmiti, lstanbul'un btn tarihi boyunca
grd 30. muhasara ite bu artlar altnda baladl, 3 byk h-
cumdan nce giriilen topu ateinden sonra ehir Trklerin eline
dutu.

Trkler, surlara nce 2 km. ve daha sonra 1200 in.kadar soku_

larak l l Nisanda ilk topu ateini atlar, bu endaht sekiz gn srdii.
Halite 20 Nisanda balyan donanma muharebesi Megadk Lukas
I{otaras'rn galibiycti ile sona erdi. Ertesi gn de, Marmaradan ge_
len Cenova gemisi, Trk donanlnaslnln gzleri nnde ve onlar-
da birounu ezerek ehre girmei baard ve bunun zerine Padi_
ah, donanma kumandan Baltaolu'nu ayaklarr altrna alarak dvd
ve ldrtmek istedi ise de vezirlerin araya girmesiyle affedildi. Bu
yeni zafer mahsurlar arasnda mit ve heyecan uyandrrd.r ise de, he-
de|inden amayan ve hibir engel tanhayan Fatih, Galatarun arka_
srndan srkleyerek donanmann bir krsmrnr Halie indirmei ba-
ard. Bu suretle Hristiyan donanmasrnrn arkasnr vurmu oluyordu.
Bu gerekletirilmesi ok g hareket 22-23 Nisan gecesi tamam-
land; 17_20 metre uzunluunda 70 \<adar gemi, bugn Tophane
denilen bir yerden 1333 metre uzunluunda bir yoldan 41 metre
ykseklikteki bir srttan arrlarak srklenmiti. Bu hxdise stanbul
halknr,r moralini bozmakta ok btiytk bir tepki yapmsa da Padia_
]rn arzu ettii netice elde edilenedi. Zia, ufak aptaki bu gemiler
daha byk boyutlarda ve tecriibeli denizcilerin idare ettii Hristiyan
donamasrnrn taarruzdan korkuyor ve deta Halite mahsur kalm
bulunuyordu. Nitekim, bu Trk donanmasrnn yaklmasr in hazr_
]anan tertip vaktinde Padiaha haber verilrni ve bu suretle hem
Trk donanmasr nutlak bir felAketten kurtulmu ve hem de bu giri_
im, sahideki Ttrk bataryalarrn Hristiyan donanmasnda bir ka
gemiyi }atrrmalarr ile nihayete ermitlr.
Hcumlarn yapt byk tahipler sonucia nlalrsulan ta-
kati son derece azalmtr. mitsiz gnler geiren mparator, bir ver_
gi karlnda Padiaha sulh teklifinde bulundu. Fakat Fatih'in 23
Nisanda verdii karhk ok kesindi: O, l veya diri ehri ele geire-
cekti. Necenin ok yakn olduunu hisseden Padiah, ehre yapr_

128
la liicumlar fasrlasz artrrd, fakat, 7 ve]12 Maysta yaplan iki b-
yk hcum da Rumlar tarafindan pskrtlmtr.
14 Maystan balayarak top atei iddetini artrrd; top atei ve
hcumlar su,larrn en zaif griinen Aya Romani (Topkap) kaps
civarnda younlatrld. 16 Maysta donanma da Haliteki zinciri
zorluyordu. Zira, karadan surlara kar larm|ar kazIatak yaplan
14 hcum da tardedilmiti. Mrhasaradan 40 gn sonra, Tekfur sarayr
ile Edirnekapl Ve Kaligarya arasrnda byk gedik ald, lkin
nahsurlar btn gayretleriyle bu gedikleri kapamaa kovrldrIar.
Son hcumdan nce Fatih, More hikimiyetinin kendisine verilmesi
art]y]a ehri teslim etmesi iin Konstantinos'a son bir teklifte bu-
lunmu, fakat Imparator, ehri teslim etmektense carun fedayaha7r
olduu cevabrnr vermitir. Likin artrk, ehir halkn maneviyatr
bozulmu, firarlar ve ayaklanmalar bagstermiti. 2 Maystan beri a-
lk hkm srmee, Ltin ve Rumlarrn kumanda heyetleri ara-
sndaki nifak son,haddini bulmaya balamt. Bahdan ise hibir
yardm gelmedi ve kumandanlar atk lmekten baka are kalmad-
n anladlar.

Son Taarruz

26 Maysta toplanan son harp meclisinin ardndan Fatih, umuml

taarTuz emrini verdi, 27 Maysta orduyu tefti etti. Askerin moralini
takviye etmek maksadyla kendilerine ehrin btn serveti vaad
edildi. ehirde, 28 Mays gn ok heyecanl !e son derece mitsiz
bir atmosfer hissediliyordu. mparatorun pei sra herkes Ayasofya'
ya gitti ve birl-.irini kucaklayarak yekdierinin gnanlarrru ba-
lad. Taktis iyini yapldr ve ardndan da herkes tabyalardaki yerine
dnd. Byk hcum, 28_29 gecesi sabahrun saat birbuuunda
balad. ehri oluturan genin her tarafnda taatrz|ar ayT zaman-
da balamakla beraber, arln Tekfur sarayr ile Aya Romani ka-
psl arasr tekil etmekte idi. defa arka ar|<aya tekrarlanan hcum-
lardan sonuncusu, gn doarken geliti ve Aya Romani etraflnda
topland, Trk bayra ehirde grnd zamar" dahi, surlarda
arpmalar devam ediyordu. Trller Edirnekap yanndaki Ker-
koporta'dan girdiler, Imparator ve maiyetindeki ktalar Aya Roma-
ni de hila kar koymakta devam ediyorlard. Fakat artk ok kala-
balk Trk kmeleri taraflndan evrilmilerdi. Tam sabahleyin gne
doarken, surlarda alan gedikler de zorlanmt. Bu arada yarunda-

t29
ki birka sAdk adamyla arparak Trkler zerirre atlan XI. Kons_
tantinos, bu kalabalrk arasnda ldrld, kimin taraflndan Ve ncIe_
de <ldrld dahi anlalmad.
TRKLER EHRE GRMLLERD1; Trk askeri, hiddet l,e
savletle ilerlerken nne gelen herkesi yok ediyordu. Ksa bir zarr.an
sonra skna dnen bu ilk hiddetten sonra) ehirde sistemli lir
yam1 hareketi balad. Halkn byk bir ksm Ayasofya'ya srnd
ve teden beri yaygn bir halde bulunan hrafeye'inandindan bir
harika bekledi. Fakat ksa bir zamaT sonra kaplarr krarak ieri gi_
ren Trkler, halkl esir etti ve }er tarafl yamaya balad. Fatih Sul_
tan Mehmed, ehirde btn mukavemet hareketi krldktan sonra
hametli bir maiyetin eliinde, stanbul'a girdi ve doru Ayasofya'
ya gitti. orada krsye kt ve az bir zao.an sonra bir imamrn yne1-
tii ilk namaznr krldr.
HELLEJ\. STKLALNN S}NLI: Galata'nn tcslim olmas ilc.
ehrin ele geirilmesi tamamlanm oldu. Fatih, eskiden beri Cenova'
llara verilmi olan imtiyazlar onlara veniden bahetti, lAkin ehrin
surlarn yktrd. IJzun ve anl bir tarihe sahip Bizans clevleti bu
srretle sona ermi bulunmakla beraber, biri More yarrmadasrnda ve
dieri de Trabzon'da olmak zere bamsz iki Rum devleti hAla
yaamakta devam ediyordu. Bunlarn da uzun zamaY: ayakta kalma-
]arr mmkn deildi, ancak sralarrnr beklemeleri gerekiyordu.
Btr bu hdseler esnasrncla More'de bulunan despotlarclan
Demetios ile Thomas, baehre vardrm etmek hususunda hibir
gayret gstermemi ve lstanbul'un zaptedilmesinden sonra talya,
y kamaa hazrlanmlard. Fakat, Fatih Sultan Mehmed,rn kendi-
lerini teseJli ederek mzakerele re hazr olduunu bildirmesi zel.ire
vassalliini kabule raz o|dular. LAkin, Turahan Bey iclaresiIe bir
Trk ordusu More'ye girdi, varrmdanrn bir ksmnn tethi bu suretle
tamamlanm oluyordu. Az sonra Korint ve Patras ta Trklern eli-
ne geti, Demetrios'un k7 Helena Padiahn haremine gnderilrl. (Ey-
ll - Ekim l45B).
Fakat, bir mddet sonra skender Beyin bir ksm baarlar,rdan
heyecana kaplan Papa II'Pius (145B-l464), bir Hal scferi tetibine
karar verince, Despot Thomas ta Padialra kar ba kaldrd. Demetri
os'tn mlklerie de tecavz etti (l459 ba). Moe'deki bu kargaada
fa1'dalanan Fatih sultan Mehmed, Despot Demetrios'a yardrm baha-
nesiyle More'ye girdi. 30 Mays 1460 da More'nin baehri Mistra

130
teslim oldu, Thomas ltalya'ya kat. 1461 de btn More yarrmada-
s fetheclilerek bir Trk eyaleti hline getirildi.
More devletinden bir yl sonra, Trabzon Rum mparatorluu
da tarihte karryordu.' Hel]en dnyas, Kafkas lkeleri ve Anadolu
islAm Trk devletleri arasndaki isttn corafi d.urumundan fayda-
lnarak 200 yldan fazla sren hayat boyunca ok iyi iktisadi brr se-
yeye erien Trabzon Rum devleti, Asya ile Karadeniz arasndaki
ticari mbadelenin de merkezi olmutur. Bu mstesna durumu Trab-
zon'a, mhim bir mparatorluun merkezi olma imkArnr bahet_
mekte idi. LAkin, Bizans'ta olduu gibi taht kavgalarr, Arhontlarla
merkezi iktidarn mcadelesi ve nihayet, yine Bizans'aki gibi talyan
ticaret kolonilerinin tasallutu, bu devleti de zaif drd. Nitekim
Cenova'llar, XIII. yy.dan beri bu sahada kurduklar ko]onilerle ik-
tisadi bakmdan hAkim bir mevkie erimei baarmlard. Bunun
yannda Trabzon ok kere, Venedik ile Cenova'run b, blgede sr_
drd stnlk mcadelesine salrne olmutur.
\'fool istilasrndan masun kalabilen Trabzon devleti, uzun bir
zamandan beri, muhtelif Trk devletlerinin hcumlarna uramtr.
osmanlrlarla Trabzon'un ilk temaslarr II.Murad ,u onni rastlar
ve Murad'rn kendileri zerine gnderilen bir Trk ordusu Trabzon'
Iular taraflndan hezimete uratlrr (la30). stanbul'un zaptedilme_
sinden sonra birok Rumun Trabzon'a i]tica etmesi Fatih'in houna
gitmemi ve bu olay Trabzon zerine bir sefer yapmasrna sebep ol_
mutur. 1454 de Amasya Beyi Hzr, ehre kolayca girerek ganimet-
ler aldktan sonra geri dnmt. Bunun zerine mparator Kalo-
ioannes, Padiahn vassali oima\rr kabullenmee ve yllk 3 000 alnn
vergi demee mecbur oldu.

Bu onur krcr muahededen sonra Trklerden intikam almay

dnen Kaloioannes, Akkoyunlu-hkmdar [jzun Hasan ile itti-
fak etti Ve ona kz Theodora'yr verdi. Akkoyunlular arasrnda Theo_
dora'ya Dokuz Hatun, Despina Hatun ad]arr verilmitir. Bu itti|aka
Karaman Beyi de katld. Fakat mttefiklerden bihiri hcuma ge-
'edemiyor
mee cesaret ve herbiri bu ii dierinin yapmasn bekli-
yordu. Kaloioannes, intikam a|maya vakit bulamadan ve her eye
raz' olnaya katlanarak l45B de vefat etti. Halef olarak geride 4 yan-
da olu V.Aleksi'yi brakyordu. LAkin, iktidar kardei David ele
geirdi ve David lJzun Hasan ile ittifak yeniledikten baka Papa
II. Pius'a 'e yi Filip'e (1419-+67) yardm etmeleri ricasi ile eii

r3r
ler yollad, bir Hal seferi tertip edjlmcsini sitiyordu. Fakat teeb-
bsten bir netice elde edilemedi.
David'in bu ihtiyatslzl kendisine acklr bir sonu hazrlayacak'
tr. Theodora'nrn tahrik ettii UZun Hasan, Fatih Mehned'e Trab-
zon'dan vergi almakta vaz gemesi ve vaktiyle Bayezid'i Timur'a
vermei kabul ettii verginin kendisine verilmesini isteyen bir ulti-
maton gnderdi. Bu salarda More'nin fethini tamamlamr bulunan
Fatih, derhal bir ordu ve bir donanma meydana getirdi (I+61). Da-
aid'in mttefiki smail'in elinden ,Sinob'u ald, Toroslarr geti ve 17
gn sonra lJzun Hasan'n payitaht Diyarbekir nnde grd.
Beklenmedik bir anda ,e hazrlrksz yaka|anan Uzun llasan, Pacli-
ahtan sulh ricasnda bulundu.Trabzon'a hi bir yardmda bulunma-
ma1 kabul ediyordu. Mttefikleri tarafindan terkedilerek tck barna
brakIan David, kuwetli surlarla tahkim edilmi ve toplarla mcehhez
bir ehirde, ancak 28 gn kar koyabildi. David 15 Austos 146l de
Padiaha ehrin anahtarlarn teslim etti ve kendisi stanbul'a grderil-
di. Lxkin, Trabzon'un kaderi henz Sona ermemiti. Zira Uzun Ha-
san'n Rum karsr Komnen'lerin kzr Theodora, intikam lissinden vaz
gememiti. Serez'de hapiste yaayan f)avid'e 1467 de tahtnn kur-
tarlaca haberini iletti. Olay haber alan Padiah, David ile oulla-
nr Istanbul'a getirterek slAm veya lm arasrnda bir seirri ,vap-
malan emretti. slAmiyeti kabul etmei reddetmeleri zerine ba-
lar vululdu.

132
 NnEKs
Acciaiuoli 36, 38,85, 119. 99, 100, 101, 102, 103, 104, 106, 108,
Achai'a 4,36, 85, l05, l0B, l10. ll0, 116, 1l7, 1B, 125' |26.
Adalar 53. Anadolu hisar 126.
Adalar denizi 33,66. Anchialos 3,22,31,66.
Adriatik 48,73,77,115. Andreas (Paleologos) 46.
Aimet Celiyir 97. Anjou 4, 6, B, l05.
Akdeniz 1,2,5, 16, i8, 21, 34, 106. Anjou-Aragonya 18.
Akarnania 32, 35, 1ll. Anjou'lar B, 9, 15, 18,23,35,48.
Akahisar (Kruya) ll1' l22. Andronikos (Paleologos) 4, 2l, 28, 30, 32'
Akindynos 38,40,47. 33,3+,36,67,69,73,75,82.
Akkoyunlu 96, l02, 13l. Andronikos II (Paleologos) l0, ll, 12, 3,
Akropolites, Georgios 6. 14,15,16,18,23,24,,25,26,270280
Akova (Diakova) 86. 29. 33. 34, 51, 52.
Alacalisar (Kruevatz) 111. Andronikos III (Paleologos) 23' 24' 25'
Alaiye 33. 26,27,28,29, 30, 31, 32,33,34,350
Alanlar lB, 19, 71. 36,40,45,50, 51, 52, 66.
Alaelir (Philadelphia) 17, |B' 2|' 32' 82. Andronikos IV (Paleologos) 74'75'86.
Aldea (Rumcn prensi) lll. Angelos lranedan 23.
Aleksis V(Trabzon veliaht) l31, l32. Ankara xIV, B,99, l00, 102, 103.
Aleksander (Bulgar ar) 3I, 42,63,70' 71. Anna (Macar prensesi) 15.
Alfons (Napoli kral) 116, 20, l23. Anna (Bulgar prensesi) 3l.
Ali Paa (andarl-sadrazam) 79, l0l. Anna (Epir despotunun kars) 35.
Alman(lar) l03, 120. Anna (Savoie prensesi- impelatorie) 27,
Almanya XIII BB. 34,35,36,41042,43,44,45,50,53,66,
Altnkap 45o 49. Antik VIII, xII, XIII, xV.
Aitnordr 5,22193,9+. Antik Yunan XV.
Amasya beyi Hzlr l31. Antonios 28. (II. Andronikos'un keilik ad).
Amde (Savoie prensi) 67' 7l' Apokaukos, Aleksios 25,29,36,37,40,42o
Amerika XIV, XV, XVI. +3, 4+, 47.
Amerikallar XV. Apokaulos, Ioannes 43, 44.
Amfipolis 46. Aquino'lu Thomas 38.
Amur rma XI. Aragonya (kral) 9, 54, 90, l05, 120.
Anadolu V, VI, VII, Ix, xII, xV, 2, l0, Aral gl VII.
13, 16, l8, 19' 20, 2l' 22, 30, 32, 34, Arap istilAs VI.
42, 43, ++, 57, 61, 65, 73, 78, 79, Bl, Argos Bg.
82,83,84,85, 86,.87, 93, 96, 97, gB, Aristo 38.

15r
Arkadia 7, 9. Balkan yarrmadas 2, 35, 38.
Arnavut 15, 23, 32, 35, 77, 79, 120, l2l, 122. Baltaolu l2B.
Arnavutlar 6, 32, 35, 43, 77, 80, l0B, Barlaam 34,38,39,47.
Arnavutluk 6,7, 43,73,77, l2l, l2B, 124, Barulas 92, 93.
126. Basarab ll1.
Arsenios (patrik) 7, 14, 24. Bat Anadolu VII, B, 30, 98.
Arz Mukaddes 4,84,87' Bat Asya VIII, 93, 94,
Asen (van) B, (Maria) 18. Bat Bulgaristan 7l.
Asen aiiesi 115. Bat Hristiyan Alemi 2l.
Asen, Andronikos 23. Bat Kilisesi l24.
Astrahan 94. Bat Trkistan 92.
Asya 51, 92, l3l, Bayezid 77, 79, 80, Bl, 82, 83, 84, 85, 86,
Asya Mool'devleti 5. 87, BB, Bg, 90, gl, 92, g+,95,96,97,
Athanas (patrik) 24. 98, 99, 00, l01, l02, 103, l04, 105,
Athos (Aynaroz) 14. 106, ll0, lll, 132.
Atina 6,22,23,85, B9, t04, 19, 20. Bazel sinodu l12, l13.
Attik yarmadas 9, 36, 85, 96. Bekkos, Ioannes (patrik) 7, 14.
Attila VIII. Belgrad 115.
Aa Tuna VIII, Ix, x. Benoit XII (papa) 34.
Avarlar VIII, IX. Berat 6.
Avar devleti IX. Bergama 32.
Avignon 8,66,70. Berkuk (Msr sultan) 94, 95, 96, 98.
Avlona 6. Bessarion ll4.
Avnik 94, 98. Be yl seferi 94.
Avrupa VIII, IX, XI, XII, XIII, XIV, Beylebeyi 65, l02.
13, 17, 2|' 27, 32,42, 5, 58, 60, 6l, Bilea 78.
65, 73, 77, Bl, BB, 109, 110, 115, 126. Bithynia (Kocaeli) 18, 32.
Avrupa'l hmanistler XI. Bizans V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII,
Avusturya 12l. XIII, XIV, XV, XVI, l,2, 3, 4, 5,
Avustralya XIV. 6, 7, B, 9, l0, l 1, 2, 13, 14, 15, |6,
Aya Romani (Topkap) l29. 17, 18, lg, 20,21,22,23,24,25,27,
Ayasofya XV, l, 39, 50, 58, 83, 125, 129, 28, 29, 30, 31, 33, 34, 35, 36, 37 , 38,
130. 39, 40, 42, 43, 44, 47,48, 49, 50, 51,
Aydn 20, 33, 44, 94,97, 10. 52, 53, 54, 55, 56, 57,58, 60, 62, 64,
Ayntap 98. 65, 66, 69, 70, 71, 72, 73, 7+,75, 79,
Aynaroz (Athos da) 38, 39,4B. 80, Bl, 83, 84, 85, 86, 87, BB, Bg, 90,
Azak denizi VIII, X. 9, 99, 102, l03, l04, 05, l06, 07,
Azerbaycan 93. 10B, l10, 1ll, 15, l16, l18, l19, l20,
Eabaeski 65. 123, 124, 125, 130, 131.
'Badat 5,94,98. Bizans - Bulgar 65.
Baldouin II (Lntin imparatoru) 4, B. Bizans aratrma merkezi XV,
Balkan VII, X, XIII, XIV, 6, 8,9,22,31, Bizansllar y 2' 6' 2+' l15.
'
33, 35, 38, 58, 59, 61, 63,64,65,70, Bizans - Roma Birlii B.
7l,76,78, B0, 85, l03, l04, 10, l20, Bizans _ Trk XVI.
123. Bizantinoloji XII, XIV, XVI.
Balkanlar l,4,9'L4, 16, 7, 19,30,3|,32, Bocafort 19.
57, 61, 64, 70, 72, 73, 77, 79, 80, Bl, Boccacio 51.
84, 86, 87, BB, 89, 95, 1ll, 16, 124. Boazlar 52, 54, 7 4, 126, 127.

r52
Bodan 0B, 109, 1l1. Cenova'h 33, 34, 68.
Bogomilizm 63. Cenovah'lar 3, 19, 20, 30, 34, 50, 51, 52,53,
Bohernya 109, 112. 74, 75,84,99, 107, lo8, 112, i30, 131.
Bolayr 57. Charles 4, 6.
Bonifacius (papa) 92. ChaIes VI. (Faslz kral) 91.
Bosna 77, 78, 79,'80,8-t, 85, 105. Chales d'Ajou 2,3,1, |l' 6,7, 8,9' 22' 23'
Bonak(lar) 78, B0. Charles de \ialois 22, 23.
Boucicart (Fransz nareali) B7, BB, 89, 90, Cihan Sava L XIII.
92. Conte de Nevers 87. BB.
Botia 9. Crmlruriyet Trkiyesi XIII, xl\i'
Bozcaada 50, 54, 56, 60, (J9,73,7+. Cneyt (izmir bcyi) 104, i06, 107' 108,

Buda 116, 117. i i0.

Budapete XVI.
aatay 92, 93.
Bulgar VIII, IX, 2, 3, 22,27, 30, 3l ' 32, +2' 10{.
amulu
43, +5,63, 67,71, 79,84, 89, 128.
anakkale 57, 90.
Buigar(tar) VIII, IX, X, XII, 2, 3, 4, 5,
+2, +3, 55, 58'
andari Ali Paa (sadrazar-) 79, 100'
19,27,28,30, 31, 36,
ek 103, 120.
61, 65, 66, 67, 70, 71, 72, 7-q, 84' 89'
in 95, 96; 97, 98.
t 15, l28.
imbe 57, 58.
Bulgaristan X, 3, 4' 6, 7, B, 9, 22, 31, 63, 66'
irmen 7?., 73, 77, 78, 79, 80.
70, 71, 73, 78, 79, 83,84, 86, 87, 116.
orlu 64, 65.
Bwgaz 7I.
ll3, u rrma) XlI.
Burgundiya 87, 116, 119, 122.
ubuk (ovas) 99, (ay) 1t]0.
Butrini 6, 7.
Byk Atattirk XIV. Dalmaya 72, 77, 78, |05.
Byk Bulgar devleti \_III. Dan (Rumen Prensi) 108, 111'
Byk Charles IX. Davicl (Trabzon Runi imparatoru) 131, 132'
Byk Kavimler G VIII. Dekamerorr 51.
Byk Konstantin V, 1. Demetrios (Paleologos) 115, 123' 12+' 130'
Byk Lajos (Macar kal) 67, 7l. Derbent 93.
Byk Rus prensi 58. Despia Hatun l3l.
Byk izma 87' 103. Diakova (Akova) 86.
Byzantinistik XIII. Dil ve Tarih - Corafya Fakltcsi XIV'
Byzantinische Zeitschrift XIII. Dimetoka 26, 27, 37, +1, 42, 49, 50, 53, 55,
Byzantinologie XIII. 5b. b+, bJ, /J.
Byzantinoturcica XVI. Dinyeper IX, X.
Ryzantim V. Diyarbekir 132.
Dobruca 71, 86, 93.
Caltabellota I B. Dobroti 71.
Czrtherine de Corrtenay 22, 23. Dou Akdeniz 60.
Catherine de Volois 23. Dou Anadolu 96' 102.
Cermen(ler) VI, VIII, IX, 52. . Dou Avrupa IX, x, xI, 5, 71, 86, BB, 93'
CelAyir 93, 97. Dou Bayezid. 94.
Cenevizliler 52. Dou Kilisesi 38, 114.
Cengiz 92,99. Dou Makedonya 20, 31,71.
Cenova 3,4,12,16, 34, '19. 50, 51, 52, 53, Dou patriklii 113.
54, 55, 59, 60, 65, 68, 74,75,76,87, Dou Roma impaatorluu V.
90,99, lO't, 112, 128, 131, Dor Trkistan 93

153
 Dokuz Ilarun lgl.
Falben XI.
Don (rma) VIII, IX, X,
Donets X.
53. Ilatil XV, 123, 125, 126, l27, 12B, 12g,
I30, t3t,132.
Dra i, 43.
Draga'(\Iakedoy; Srp beyi; 79. Bd, ll2. _Fcrdinand (Aragonya kral) 105.
Fere (I\Isr sultan; 36.
I I9.
l)ak.l 1VIad, Rumcn I'errara I 13.
1lcnsi7 lll' llU, Filip B, 9.
1i7,119.
Drama 72, 77. Filip VI. (Fransa kral) 34-.
Dukas (Bizans tarilrisi) 91, 102' 12+. Filistin VI.
Dulgat 93. Filoteos (patrik) 56, 63, 6g, 71.
Duan, Stefan (Srp kral) 15, 18, 79. Finugor'IX.
Dn,va sava II. xIV, XV. Floransa 85, 87, BB, 90, 112, il3, 125, 126.
Dzmece Mustafa 106, l10. Floransa'] 36.
Foa 16, 18, 34, 61, l07.
Edirnc 23. 24, 27 , 41. 12. 43, +tt. :-5, 56. 62, Frank(lar) IX, 2, 3, 4,7,9,23,71.
65,70, 72, t07, ll0, 116, 122, 125, Fansa XIII, 3, 87, 90, ll5.
127. Fransa kral. 3, 3+, go,91, 92, 99.
Edirnekap 129. ' Fansz(lar) 9, 59, B7, BB, 90.
Edvard [ngiliz kral) 3{. Frederik III (Avustuya kral) 1l6, 21, l26.
Efes 21, 109. Frederik (Sicilya kral) lB.
Efiak 93,99, l00,.106,10B,1ll, 16, l17,
lt9, 120, 121, 126. Galata 3. I6, .tl, 52, 59, S+, 74, 84, ltl,
Eflak Beyi 79, 84, 86, BB, 127, 128, 130.
EflAtun 38. Galatailar 52, 53, 54.
Ege adalar 6. Gattilusio, Pancesco 60, 6l, 68.
Ege denizi XlV, 6, 16,20, +8,50, 52, 105. Gauiier de .Brienne (Atina diik) 22.
Ege sahilleri 30,53,8+,49, 53, 104. Gazan }lan 20.
Eriboz (Negroponte) 6, 33, 04, ll9. Gelibolu 19, 20, 55, 57, 58, 59, 6+,67,70,
Elbistan 93. 74,97, 104, 106, 107, lt6.
d'Engerrand de Coucy 87. Gen Andronikos (Paleoiogos) 24, 25, 26.
Eplcsos I 14. Gannadios (Georgios Scholarios) lZ4.
Epir 2, 3o 4, 7, g, 12, 15, ZB, g2, BS, 4.g, 77, Georg (Kastriota) 79, 122.
l09, I l. Georgios (Kbrsl patrik) 14.
Epirliler 15. GeorgiosScholarios (Ganadios) II3, l24'
Erdek IB. GeorgiosPalamas 38, 39. (bak. palamas).
Eregli lB, 75. GeorgiosSinaites 37 (bak. Sinaites).
Ermeni(ler) lS, 9q, tt+. Gemanos (patrik) 6.
Ermenistan 114. Germiyan 20,32,97, 101, 125.
Erzincan 94, 98, gg. Girit 33.
Erzurum 94, 98, gg. Gistiniani (Ccnova'l tccar aile) 50.
Eski Yunan XIII. co]ar l9.
Etolia 9. Gk _ Trk VIII.
Eudokia (Bizans prensesi) 15. Grigoire X (papa) 4, 6, B, 70.
Eugenikos, Mrkos, 47, lt3, ll4. Gregoras, Nikeforos l 0, 2 , 39, 47 , 51, 61, 62.
Eugenius IV. (papa) llg, 122. 124. Grek(ler) 2, 6, 7, B, 30, 35, BB, 48, SS" 71,
Erphrosyne (Bizans prensesi) 5. 72, 76, lt3.
Eutliynius (Bulgar pJtrig; o+. Grek - Srp 63.
Evrenoz bcy 72, 77, BS,86, Gz(z)hr X, xI, XI\r.
t54
Gmlcine 65. Hunyadi (Jnos) 1l5' 1l6, 11B, 119, 120,
Gney Amerika XIV. 121, 122, r23, 125, 126.
Gney Avrupa 8, 3l, 94. Hlag 5.
Gney Dou Anadolu 94. Hussit 103, 120.
Gney Dou Avrupa 80, 84. Hypsela 108.
Gney Islavlar IX, lB, 43,.6l, 64, 68, 7 l, 7+.
Gney talya 3, 38.
ibn Haldrn 75.
Gney Ruya VII, xII, 5, 22. ibralim (Karaman beyi) l12, I17, 125.
Gney Takya 83.. i Asya VII, xII.
crcistan 97. i Savalar Devi (l328-134l)
Gjizel Filip 21, 22.
ihtiman 79.
kinci tsulgar devleti XlI.
Habeler 114. ikonoklazm mcadelesi VI.
Hal seferi V, 3s, 35, 36, +2,44,5|,52,67, iihanilar 20.
, 68, 87, BB, 89, 90, 92, 103, 105, 111, ilk ortaa 13.
l13, 115, l16, 1lB, 19, 22, l24' l25' iilirya 105.

126,132. lyas Hoca Timur 93.

Hali 52, 53' 127, 12B' |29'
Halil 20, 61, 65
Halil Paa (andarl - sad'azam)
Haikondil (Bizans tarihisi) 1l9.
Hamideli 79.
Hanri IV. (lngiliz kral) 9l.
Iaezr:n xI, 93.
Hayreddin paa 72, 76, 77,
Harvard niversitesi XV.
Hazar(Lar) VIII, IX, X, XI.
Hazar denizi VII, VIII, IX, XI.
Hellen 130, l3l.
Helena (Bulgar prensesi) 3l, (Bizans pen_
sesi) 45, 130.
Hellenizm 62.
Herat 93.
'Hermanstadt (Nagy Szeben) ll5.
Hesychasm 37, 38, 39, 40,47,61.
Hesychast 37, 38, 39, 40,41,47.
Hesychastes 37, 38.
Hesychia 37, 38, 39,
Hetum II (Ermeni kral) 24.
Ilidistan 5' 95' 96.
Hindoloji XIV.
Hiperper (Bizans altn) 12, 13, 50.
Hrvatistan 78.
Historiae (Halkondil'in taihi) l20.
I{zr (Amasya beyi) t3l.
lroca Firuz 98, l00, l0.
Hollanda BB.
Hun(lar) VIII.
ngiliz l05.
ingiltere 90, 91.
i 13. loanes Angelos 35.
Ioannes (Laskaris) (Tesalya leyi) 7' B' 23'
(Epir despotu) 35.
Ioannes V (Paleologos) 37, 41, +5, +6, 49,
50, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62,
65, 66, 67, 68, 69, 70, 71,73,74,750
76, 77,82,83,
'82,
Ioannes VII (Paleologos) 73, 75, 86,
89, 90, 91, 92, 103.
Ioannes VIII (Paleologos) 75, 105, 107, 109,
l0,112, ll3,1l5,123.
Iovan (iman) 7l.
Ioannes, Apokaukos 43, 44.
Iozef (patrik) 14.
pek metropoliti 48.
Irak VIL
Irakr Acem 93, gat, 98.
ran VII, VIII.
irene (Monferrat prensesi) 15.
sa (peygamber) 39.
isa elebi l01.
skender (Arnavut beyi) l20, 12|, |22, l23,
r24,130.
isker (rma) 72.
IslAm lemi vI' Ix, 95, l02.
islAmiyet VI, 20, 122, 132.
slm _ Trk xIV, l3l.
slav VI, Ix, 2, 9, 79.
Islavlar \rI, IX, 6, 9.

155
 Islav ittilak 43.
ismail (Sinop beyi) Kaligarya I29.
I32.
Ispanya I0. (patrik) 56, 58, 62, 66.
-Kallikstus
Kaloioannes
istanb-rl V, VII, 1,2,3, l3l .
+,:-, 6, l0, 16, IB, Kantakuzenos, Ioannes 22,
19, 21, 22, 23, 26, 27,
29, g3,
24, 25, 26, 27.
34', 3;., 2B'' 29, 30, 33, 35, 36, 3i, 4;,
+_1,42, 43, 4+, 45, 16, 48, +g, 52',, 53" 1', +,
43,14, 45, +6,47, 48,49, 50,
5.t, 55, 56, s7, 58, 60, 62,6+,67.,68" 51', 52"
53, 54, 55, 56, 57, 58, sg,
69, 72, 73, 74, 75, 76, 78, 81, B2', B;" oo, o, o,
65, 66, 68, 75.
B4, BB, 99, 9l, 97, o+, os,',o" Kantakuzeos,
90,
l09,10, ll1,1t2, l13,114, s, Mihael 23.
e, Kanada XIV.
lr9, t20, 122, 123, 124, ns;, 126:, 127"
I(apda 32.
. l28, 130, 131, 132.
Karaba 97.
Is1anlul ittilad It4.
istanbl LAtin rrpaaolru Karadc'niz X, XI, i6, IB,2Z,.Bl,
22. +2, +8,46,
]svd \'.\Iarar krall) 51,52, 53, 54,66,.67,88, 90, 104,
4. i09;
Ibol (Sozopolis) 42. l9, l26, l2B, I31.
Itip i5, Ilaradeniz Erelisi 18, 32, 42,
76. 51, 53, 51,
italya.VI, 4,19,51,68, tig, 16, 66, 67, 68.
12l,130, ou.uT1',
I3t. 77, 82, 83, 84, 104, 106, 0B,
italyar 2, 4, g, 12,13, i6, 110, il6, 117, 125, 131.
2l. 40, ill, 54, I(aramanirlar
i , 59, 61. 61, 6b, 7+,87, I03, I3l.
talyan deniz devlcIcri j3,
I lg.
Kaakoy-nlu 9't, 96,
J4, 5C. 102.
Itil rna XI. Kara Melmcd 94.
itti}at Konsili ll3. Kara Im 5l.
ivan Aiexander 31. Karasi 79.
ivan Srelan 1Bulga. prcnsi; Karasi beylii 32.
3l.
(Fansa k,'ul, l t3. I l6, I,22,.l31. Karpat dalar \,-II.
]rr'ail',
Izabella (Achai,a prersesi) Kara Tatarlar l0l.
4.
Izidor (patrik) 45, 47. Kara Timurta l0I.
JzIadi gcidi li6. Karaylk (osman bey) 96.
znir 6, 18, 42, 11, 1()4, 106, |07. Kara Yrsuf 94, 96.
Izmit 17, 20, 32, 58. Karinovas (Rovinc) 86.
Iznik VII, l, 2, 17, 32. Kasmpaa 9l.
Iznik imparator.luu VlI. Kars 93.
Kassandrcia I9, 22.
Japonya XI\. Kaslamoni 0B.
Jea XXII (papa) 34. Kastoya 3l.
Jean de Viene 87. Kast.iota, Geog (Arnavut beyi)
79, 122.
Kaaiye XV. Kastriota, yuvan 122.
Kabasilas, Nikolaos 59, 47. Katalan lB, 23, 85.
Kad Burhaneddin 93, 94, 95, 96. Katalanlar lB, 19, 20, 23, 85.
Kafkas VIII, l3i. Katolik tilisesi 53, 71.
Kafkasya IX, 14. Kavala 47, 72, 77.
KAthane 84' Kaysei 93, 98, 99.
Kahire 95, 98. Kefalonya 85.
Kalabria Kefe 53.
38.
Kalafat 86. Kel RadtI l0B.
Kalekas (patrik) 26, 37, 40, Keldaniler l 14.
45, 47. Kemah gB, 99.

r56
Kerkopota l1!1. [,ajos (tr'Iacar kral) 7B.
I(crme ll0. Lala alin paa 64, 65.
Ke 92. 93. Laskaris, Ioannes 1) iznik prcnsi 7, 2) llizans
elisi 70.
Kilisele Birligi +..l. (j. 7. l+. 3,l',tr6,, 66, 68,
111. ll3.123.
LAszl 1) (An_iou prensi I-,adislas) 89' 105.
2) N{acar krah 115.
KitaY XI. LAtin V, \'I, VII, XI, 1, 2, +,7, B,33,35,
Krbs XI\-. 21. 33. 3+. 58, 87.
38, 78, 87, I05, 110, 125.
Klpak \II. :. 93. l0l. Lirin imparato'Iu 22. 23. 33, C9.
Krm l l2. LAtin Kilisesi 2. 68.
I(klareli 6{. Litinlcr VII, 6, 7, 30. 112. 113, 114, 129.
I(rkkilise 6{. (]5.
l,azar 77,78, 79, 80. 81.
Krehi 99.
Leh (iiei gelenleri) 11B.
Klem I\' ppa {.
I-elrista- 1 15.
I(leman\- papa) 22.
Leontari 86.
Knaz XII. 77. l,imni 73, 76, l0+.
I(omaros i Crnants) XI. Lombardia BB.
Komnen 132.
Londra 91.
Komnenler 12, 132. Loredaro 1lB, 119.
Komnen, ;\leksi 14. Lukas Notaras (megadk) 124, l28.
Konnen, -\lancl l0. Lusignan II, lleni 21.
Kostans sinodu l12. Llebrgaz 6,[.
Konstantin (Bulgar prensi) 71, 79. Lyon 6, 14.
Konsta-tin Draga 86, 109, 110, 112, l1i,
il9. 123, l2+, I2q, 130. N{aca \,'II, VIII, Ix, xVI, 5, 15' 71,72'
Korstantinos (Paleologos) l15, 123, l?.1, 83, BB, 89, 105, 117, 118, 119, 120.
129,130.
|22' 27.
\{acaristan X, XII, 60, 80, 87, BB, 89, 99,
Konya Scluklu devleti 5.
100,103.10s.108. I09. ll0, lll. ili.
Korint 48, 85, 86, 130. 116, 119, 120, 121, r23, 126.
Koron 23. \,Iacar kral 4' 67 69' 78, 8+, 85, 87, 88, 89,
Kosova I. 79, 80, 81, 84, 86, 121,122. '
105, 108, 110, 111, 115, 117, 118,
Kosova II. l2l, 122, 123. 1t9, 122.
Kratova 79. Nlacarlar IX, X, XI, 61, 63, 67, 71. 78, 80,
Kruevatz (Alacalisar) 11l. 84, 86, 117, 118, 122.
N{aina 3.
Kuya (Akahisar) 12l. I22, 123.
Makedonya B, 19, 20, 24, 25, 26, 28' 31,
Kuds 21, 45' 48.
4t, +2, 43, 46, +7, 55, 56,72, 73, 76.
Kuman XII, B, 24, 25,27.
Malatya 97.
Kuman _ Kpak XII.
Malkara 57.
Kumanlar X, XI, XII, 71.
\Iamonas 86.
Kun XI. N{anastr 77.
Kuzey Kafkasya VIII, IX. Manurya XI.
Kuzcy Srbistan 77. \,Ianfred 2, 4, B.
Kuzey Yunanistan 30. N(anisa 17, 19, 21, 82, 117.
Kk Nibolu 84. Manrcl II (Paleologos) 10, 23, 24, 62' 66,
Kstendil 71' 79' 86. 69,70,72,73,74,75,76, 82, 83, 81,
I(talya 20' 32' 79. 86, 88, 89, 90, 91, 92, lo3, 104, 105,
Kydons, Demetrios 66, 68, 75. i06, 107, 109, 110, 112,123.

T57
 Sabirler VIII.
Splrantzes (Bizans taril-isi) l05, 10g, 114,
Sakz adasl 16, 33, 34,50, I00, l04.
124, 127.
Saint Jean valyeleri 2l.
Staufcn (Alman hanedan) 3.
Saint Pierre 68.
Stefan Deanski (Srp kral) 28, 3l.
Sanakov 72.
Stelan Duan (Sirp kral; l5. g1, 95, 4l,42,
Saray 94.
43, 14, 46, 47, 48, 49,50, 55, 59, 63,
Sad 17, 21.
65, 66, 72, 73, 77, 78.
Saros krlezi 64.
Stratimir (I}lgar prensi) 7I.
Sauhan 33, 44, 97, 10l.
Strumica (kale) 31.
Sasaniler VI.
Suriye \2, VI, 51, 68, 94, 95, 96, 97, gB.
Savc 73, 79.
SIeymaniye ktplranesi XV.
Savoie 67, 88.
Sleyman paa (osmanl
Savoic prensi 27, 7"1. ehzadesi) 44, 50,
55, 57, 58, 64.
Scholarios, Georgios (Gennadios) 1lg,
ll4, Sleynran elebi 84, l0l, 103, I04.
124, 12s.
Svetoslav,'Iheodor 22.
SelAnik X, 15, i9, 20, 23, 27, 28, 31,
3g, Smeroloji XIV.
35, 36, 39, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 50, 5+,
Sviiengrad 72.
55, 56, 69, 75, 76,92,108, 110. lt2.
Symcon (SelAnik,li kanonist) 47.
116, 120, t2t.
Symeon (Bulgar ar) 49.
Seluk 96.
Synadenos, Tleodoros 25.
Scltklu xI\'. 3, 20, 6l.
Syrgiannes 25, 26, 31.
Seluklu - Bizans 17.
Semendre 115.
ahri Sebz 92.
Semendrek 33.
am 98.
Semerkand 92, gS,97.
iman, \.{ihael (Bulga prensi) 27.
Sercz 47, 66, 72, 76' 77, 79, 85' 86,
32. iman (Bulgar car) 28, gl, 67, 71, 72, 79,
Sicilya 2, 3, 4, B, g, 14, 15. o*-
Sicilya katliam. 14, t5.
umnr 79.
Sigismund 83, 84, 87, BB, 105, 109. Ill.
Sitistre 84, 86.
Taharten 94, 98, 99.
Silivri 5t, 74. 75. 82. 89, 91.
Talas XII.
Simonis (Bizans prensesi) 15.
Tanayis 53.
Sinaites, Georgios 38.
Takent 92, 94.
Sinoloji XI\.
Sinop 132.
Tatar(lar) 5, 22, 100, l0l
Tavas Beylii 33.
Sirdeya 93.
Sirkcci 84. Teb 23, 85.
Tebriz 93, 99.
Sitnica (N'Iorava rrmarnn yukar kolu) 79.
Sitas 93, 97, gB, 99. Tekfur saray (Valakerna) 129.
Tekirda 33, 57, 75.
Srbistan 4,6,9,30, 31, 41, 48, 60, 62, 65, Terek Qrma) 94.
72,73, 77,78, 80, 81, 105, Itl, 116. Terkos 73.
Srp(lar) 2, 4, 5, 10, 15' 20,24, 28, 30, 3l'
Terter, Georg (Bulgar ar) B, 27.
35, 36, 42, 43, 44, 46, 47, 48, 49, 50, Tcsalya 2,.9,7,8, 9, 15, tg, 22,2g, gS,42,
55, 58, 63, 66,72, 77, 78,79, BO,81, 48, 49, 85. 86, 104.
84, 86, l01, 113, 16, 117, 121, 127. T'heodor
Svetoslav 22.
Srp kral B, 15, 23, 27, 31, 35, 4l, 42, 43, Theodor.a
(Trabzon prensesi) l3l, 132.
4+, 46, 54, 55, 57, 77,7g, 84, l0l, 105.
Theodora (Bizans pensesi) 3l, 42, 63.
Sozopolis (ibol) 67, 7t. Theodoros Synadenos 25.

160
Thqirr ; Paic 75,83, B5,86, 90, 80, 82, 84, 86, 87, 88, 89; 90, 103,
9]_ _"0{" :,I I@' l0, l2, 5. l04, l05, 06, l0B, l09, ll, 12, l13,
Tb,cqic.. f,ffin:ffi 90. l5, l6, l7, l8' 19, l20, 2l,
Tco.':.ItrE oeagr o. 22' l23' l24' L25' 126' l27' |28' l29'
Tbe.* _}qmo-m 38_ l30, 3l.
Th@r Phtrd :,ai3. 08. l10, ll9, l30, Trkmen 94.
]-: Trkmenler 10l.
Tifti J- Trk - Afgan 95.
Tim-: - i:_ !']_ J. 9{, 95, 96, 97, 98, 99, Trk aknclar 2l' 27.
il:._ _ j:. ::- s' 0' l32. Trk beyleri 2l,34' 35' 43.
Tim:: i ]]. Trk Beylikleri 20' 2|, 30, 32' 33' 34' 43,
Trocn: J:- {iiE- ::- ;9. 84. Bl, 02.
Tocc.,. CJr} 1: &b. ll. Trk _ Bizars mnasebetleri vII, xvl.
ToLe: !. i* Trk _ Bulgar IX.
Jg\a-.* Lgq. han1 ${, 95, 96. Trklk IX.
Topba: 133 Trkiye VII, xII, XIII, xIV, xV, xvl,
Topl?c l-'_ 93, 94, 95, 96, 97.
Toptag ::c }iucsi X\''. Trkmen Beyi 94.
Toplie -.i Tvartko (Bosna kral) 78' 79' 80' 84.
Torloo 14. Tzympe (imbe) 57.
Torgl: i& :-
Trabzcc ::- l3- 30' 3l, l32. Uc Beylii 64.
Trabeoo l_,--orluu 15, 84, l3l, l32. Uglyea (Srp kral) 72.
Trak: 5- :'9- ]- 2l. 2+, 25, 26, 27, 33, UlAszl (Macar kral) ll7.
3.. +. {:_ {3. -6, 50, 55, 56, 58, 59, Umur (zmir beyi) 42, 43, +4, 46,
o]. *" ;j. ;0' 7' t04. Union 7, B, |+, 47,66, 67, 68, ll2, l3,
Tran_.il-a:.z i{-8- 5. l4, l5, |25.
Tra1:an gtjd: radi) 16. '24'
Ural (rma) X, (dalan) XII.
Tulu& I=.x 93- Urban IV (papa) 3.
Tna \_III. I\ x' xI' 48, 70, 72,79, 84, Urfa 94.
8r' &,- !t, s, l08, l15, l7, l9, 126. Uro (Srp kal) 43, 48, 63' 77.
Tuna BuJga Dcieti VIII, IX. Uspenski (Rus bizantinisti) 38.
Turagav 92. Uygur XI.
Turahan bC1' 0s, l24, l30. Uzak Dou 97, l00.
Trk \-I. \_I. \_III' Ix, x, xI, xII, Uz'lar X.
xI\-. s\-. IJzun }Iasan l31, 32.
17, 18, 21, 30, 32, 33, 35,
{6, 50. 3' 55, 57, 58, 59, 60, 6, 62, Uzun Sefer 116.

63. 65, 6;. 70, 71,72,74,75,76,77, skdar 32,46, 65, 106.

78. 79. 80, 81, 82, 84, 86, 87, 88, 90, skp 8, t5, 80.
92, 93. 00, l02, l05, 106, 107' l0B, strumca (rma) 4{,, 48, 72, |o4.
09' l+' lt5' l16, lB, l19, 120, 2l,
122' 126' l2-, |2B, 129, l30, 13. Vardar 71, 72,73,76,77' 78.
Trkistan 93, 98. Varna ll7, l8, ll9, |20' |22, L25.
Trkler VII, XI, XIII, XIV, XVI, 3, 5, Vasiliev XVI.
17, 8' 9, 20,2|,24,27,32,33,34, Vaington xV, xVI'
36, 42, +3, 44, +9, 50,55, 56, 57, 58, Vatatzes (znik Rum imparatoru) l.
59, 60, 6t, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, Vatikan XV.
69, 70, 71, 72, 73, 74,.75, 76, 77, 79, Velbuzd (Ki.istendil) 30, 31.

r61
Venedik 3, 4, S, 6,7, B, g, 16,22,29, 34, Yahudi 63.
. 49, 50, 5, 52, 53, 54, 55, 56, 59, 60, Yakn Dou 17,94,95, 96, g7.
69, 73,.74,76,78, 95, 86, 87, BB, Bg, Yakubiler I14.
90' 9, l03, l04, l05, l06, l0B, 109, Yakup (osmanl ehzadesi) 79.
ll0, ll, t12, 15, l16,1l7, tlB,119, Yakup bey (kale kumandan) 99.
121, 122, t23, 124, 126, 130, l3t. Yaldzlkap 32.
Venedik- Aragonya 54. Yanya ll l.
Venedikliler 3,29, SI, 54, 69, 74. Yal imparator Zti, 27.
Yerria 42, 48. Yldrrm Bayezid B0; 8l, B2, 85, 95.
Vidin 63, 67, 71, 72,8,t, 86, BB, 89. Yukan Karadeniz 71.
Viyana XV, XVI. Yukar Srbistan 77.
Vlad Drakul (Rumen prersi) l1l, 16, t7, Yunan V, VI, XI, XII, XIII, XIV, XV,
l9. XVI.
Vladislav (Eflak prensi) 126. Yunanca XII, XV, XVI, ll4.
Vlakerna (Tekfur saray) l, 47, 56. Yunanistan VI, XIV, 2, g, 4, lS, 23, g6,
Vlatko Vukovi 78. 42. 49, 85, BB, I t9.
Vodena 48. Yunan _ LAtin izmas l 13.
Volga VIII, lX, X. Yunanllk 47.
Volga Bulgar Devleti IX. Yuvan ili 122.
Voltaire XVI. Yuvan Kastriota 122.
Vukain (Srp krah) 72,78,79, 86.
Vuk Brankovi (Srp despotu) 80. Zaccaria, Benedetto 16.
Wavrin I17. Zaccatia (Cenova'l tccar aile) 33, 34.
Wilhelm (Willehardouin) B, 4, 7. Zelot(lar) 14,38,41, 43,44, 15, 46.

162
 YANLI - DoRU cETvEL

Sahife Saur Do.r-

V l0 adrna adrnda

\.III l9 deha daha

XVI 22 ihtisaslamakta ihtisaslamak ta

l4 t4 zeolt zelot
l5 26 Simionis Simonis

t8 4 Kocaali Kocaeli
+5 9 Plamas Palamas

+i l1 Plamas Palamas

62 IB Paleponoz Peloponez

66 I 'agmen ramen

66 3B idise de idiyse de
67 23 Maria Anna
6B I mzpkereler mzakereler
68 ll etmek etmekte
69 3t Maria Anna
7l 2r dindanlarna dindalarna
7l 22 Sovoie Savoie
iB 3B Bileea Bilea
79 23 varrd varrld
79 26 r 359 l 389

BB JJ msavi msavi
90 21 skrtr1an sktrlan
100 27 saltan sultan

r63
 103 2 CANLANLASI CANLANMASI
10+ JJ More'eki More'deki
105 6 Ahai'a Achai'a
106 I5 aralarndanda aralarnda
t0B 5 Ahai'a Achai'a
lt0 + husta hususta
110 6 Ahai'a Achai'a
110 35 Mslman Mslman
112 J Ioannesi'in foannes'in
11+ ,1 Sphrabtzeste Sphrantzes te
ll5 t0 Demektrios Demetrios
il6 t3 M rdaki Msr'daki
il6 40 Filipte Filip te
lrB 35 Huanyadi Hunyadi
ll9 32 donanman donanmasn
12+ 5 Mrad'a Murad'a
12+ 15 Kosntantinos Konstantinos
124 35 Konstantions Konstantinos
r28 J btytlklttkte byklkte
128 29 taarruzdan taaruzundan
131 4 tarihte tarihe
l3l 6 faydalnarak faydalanarak
132 7 ultimaton ultimatom

t64
ISBN 975-456-024-2

o fiirk Kiitrn Aratrrma Enstitiis, 1989

Fiyat: 7600 TL.