BIBLID 0350-1426 (1998) 27:4 p.

55-59 UDK 721:697

KGH broj 4/1998

Termika analiza dvostrukih fasada

Prof. Dr. Branislav Todorovi, Dvostruke fasade tite zgradu ne samo od spoljne buke i infiltraci-je
dipl. in. i Nataa Jovanovi, dipl. spoljanjeg vazduha, nego utiu i na instalisani kapacitet grejnih i
In. , mainski Fakultet Beograd klimatizacionih sistema, a time i na utedu energije. U radu se prouava
toplotni efekat dvostruke fasade za zimske i letnje kli-matske uslove june
Evrope (Beograd, 45 severne geografske irine). Zakljueno je da toplotni
gubici zimi i toplotni dobici leti mogu da se smanje u zavisnosti od
propustljivosti sunevog zra-enja kroz staklo spoljne fasade. Ipak, odreivanje
toplotnog efek-ta svakog omotaa dvostruke fasade zahteva detaljnu analizu
za-snovanu na njenim specifinim karakteristikama koje obuhvataju vrstu
konstrukcije i korieni materijal.
Kljune rei: zgrada; fasada; dvostruka fasada; sunevo zraenje; potronja
energije; grejanje; klimatizacija
Key words: double building envelope; solar radiation; energy consumption;
air conditioning
Uvod
U ovom radu se izlau rezultati efekta dvostruke fasade, za-
U modernoj arhitekturi esto se nailazi na zgrade sa dvo- visno od rastojanja izmeu fasada, vrste konstrukcije spoljnjeg
strukim fasadama. Obino se radi o administrativnim zgra- omotaa, a za klimatske prilike june Evrope, odnosno tempe-
dama u gradskim centrima, koje se grade na skupom grad- rature i intenzitete sunevog zraenja za Beograd (45 SG). ,
skom zemljitu i na relativno maloj osnovi, ali sa velikim bro- Konstrukcije spoljne fasade (sl. 1) obino su izvedene sa
jem spratova. Osnovni omota zgrade se prekriva spoljnim vertikalnim omotaem od stakla na odstojanju 20-60 cm od
omotaem koji je od stakla razliitih tonova sa malim koefi- unutranje fasade, to je u vezi sa praktinim reavanjem
cijentom proputanja sunevog zraenja. Takva spoljna fa-
pranja unutranje strane fasade. Takva vertikalna fasada moe
sada titi unutranjost zgrade, pre svega od spoljne buke, ali i
biti neprekidna po visini, ili sa prekidima na nivoima svakog
od uticaja vetrova koji je naroito naglaen na viim etaama i
sprata. Kod prvih treba da je obavezna klimatizacija zgrade sa
usled ega se javlja infiltracija spoljnjeg vazduha, uzrokujui prozorima osnovne fasade koji nisu predvieni za otvaranje.
poveane zahteve, kako zimi za grejanjem, tako leti za U sluaju prekinutih spoljnih fasada, prozori se mogu
hlaenjem unutranjeg prostora. otvarati. Prozorska ventilacija je ak i predviena, posebno
S obzirom da spoljna fasada sa unutranjom obrazuje me- leti u toku nonih prekida rada klimatizacionih sistema. Na taj
uprostor u kome miruje ili struji vazduh, javljaju se i efekti nain se rashlauje unutranja graevinska m-sa spoljnim
koji su od uticaja na gubitke toplote unutranjeg prostora zi- vazduhom pri njegovim najniim dnevnim temperaturama,
mi i dobitke toplote leti. Ove efekte treba prouiti i tako po- dakle bez trokova u potronji energije i smanjuju potrebe u
desiti da se odraze na smanjenje potronje energije grejnih i hlaenju u toku sledeeg ukljuenja klimatizacije.
klimatizacionih sistema.
U sluaju kada je otvaranje prozora predvieno, treba kon-
strukciju spoljne fasade izvriti tako da se ostvare putevi za
strujanje vazduha koji e se odvesti u atmosferu, da masa
vazduha koja je jednom iskoriena za provetravanje unu-
tranjosti zgrade ne bude ponovo uvuena u isti proces na
sledeem viem spratu.
Spoljni omota se izvodi i sa nagibima kao i sa raznim ne-
pravilnim oblicima. U takvim sluajevima moraju se paljivo
analizirati njihovi termiki efekti, jer oni mogu biti i u smislu
poveanja energetskih potreba ako se ne izvedu tako da
pozitivni efekti dou do izraaja.

Dvostruka fasada u zimskim

uslovima klimatizacije
Raunski je tretirana fasada koja je izvedena kao staklena
Slika 1. Dvostruka fasada na jednoj zgradi u Zemunu
vertikalna povrina. Posmatran je modul visine jednog spra-
ta, tako da se rezultati analize mogu koristiti i za neprekinu-
tu fasadu, poveavajui modulu visinu do potrebne vrednosti,
koja moe da odgovara i rastojanju donje ivice spoljne fasade,
koja je obino na nivou tavanice prve etae, do nivoa krova.
irina modula obino nije od uticaja na temperaturno polje u
meuprostoru dve fasade, pa je analiziran modul irine jedne
prostorije sa prozorom koji se protee po celoj irini.
Na slici 2 je ematski prikazan presek modula dvostruke fa-
sade koji predstavlja specifian razmenjiva toplote kroz koji
struji vazduh i koji u njemu prima ili odaje toplotu. Od nje-
gove temperature e zavisiti i toplotni efekti koji se
odraavaju na energetske zahteve zgrade. Da bi se oni utvr-
dili, izvren je proraun temperature vazduha na izlazu iz
modula, u zimskim spoljnim projektnim uslovima.

Slika 3. Promena temperature u meuprostoru zavisno od brzine strujanja

vazduha i rastojanja fasada

Slika 2. ematski prikaz modula dvostruke fasade sa graninim

povrinama
Polaznu jednainu predstavlja toplotni bilans modula pri i-
jem definisanju je zanemarena razmena toplote dugotalasnim
zraenjem spoljne fasade prema okolini:
QV = Q1 + Q2+Q3 (1)

u kojoj Qv oznaava koliinu toplote koju vazduh primi ili

preda u toku strujanja kroz meuprostor dve fasade:

Qv = - c p V ( t 2 - t 1) (2)
Koliine toplote koje vazduh u kanalu razmenjuje kroz spolj-
ni omota (0,), prozor (Q2) i zid osnovne fasade (Q3), su
odreeni za stacionarne uslove prenosa toplote s obzirom na Slika 4. Dnevni tok spoljne temperature i temperatura vazduha u
male varijacije dnevnih temperatura u toku zimskih naj- meduprostoru za razliita rastojanja fasada
hladnijih dana. Kao merodavna temperatura u meuprostoru
usvojena je srednja temperatura tm = 1/2 ( t 2 + t 1) : za grejanje. To se moe postii zatvaranjem meuprostora za
cirkulaciju vazduha iz modula.
Q1 = ks Fs(t1 - tm) (3) Proraun promene temperature za takav zatvoren meupro-
stor sproveden je za spoljne temperature u toku projektnog
Q2 = k P F p (ti - tm) (4) dana za Beograd, a prema toplotnom bilansu opisanom
Q3 = kz F z (ti - tm) (5) jednainom (7):

Zanemarujui zavisnost specifine toplote i gustine vazduha cp DL H (t m-t0* ) =

od temperature vazduha u modulu, ije su promene tem-
= [ks F s (t 0 - t m ) + kp Fp (ti -tm)-
peratura u malim opsezima, temperature vazduha na kraju
modula su: + kz Fz (ti -tm)] 3600 (7)

(2cpDL wks Fs-kz Fz-kpFp) t1+2kpFpti+2kzFz-ti

t2=
2 c p D L w - k s F s + kz Fz + kp Fp
Na slici 3 prikazana je promena temperature vazduha u
meuprostoru (tm) tokom dana, pri temperaturi spoljnjeg va-
zduha od -15C, za tri rastojanja izmeu fasada (0,2; 0,4; 0,6
m) i pri brzinama strujanja od 0,5 do 2,0 m/s.
Rezultat pokazuje da je najvee zagrevanje vazduha u
meuprostoru pri najmanjoj brzini strujanja vazduha i naj-
kraem rastojanju fasada. Kako vie temperature u meu-
prostoru rezultiraju manjim toplotnim gubicima, zakljuak je
da bi najvei porast temperature bio pri odsustvu strujanja
vazduha, to bi se odrazilo na najmanju potronju energije
(6)
Za visinu modula H = 3,2 m, i duinu L = 5 m, sa prozorom
koji se protee celom duinom modula, na slici 4 je prikaza-
na dnevna promena spoljne temperature f0, kao i izraunate
temperature vazduha u meuprostoru zavisno od razmaka
fasada.
Temperatura f0* u prvom satu uzima vrednost spoljne tem-
perature, dok u svakom sledeem satu ima vrednost srednje
temperature vazduha u meuprostoru iz prethodnog sata.
Kao to se vidi na slici 4, promena temperature vazduha u Q a 2 =a F d s / (14)
meuprostoru prati promenu spoljne temperature i gotovo je
nezavisna od rastojanja dveju fasada. Srednja temperatura Q5 = 11FCc(tp-tm) (15)
vazduha u meuprostoru je za oko 8C iznad srednje dnevne
temperature. To ukazuje da se transmisioni gubici toplote u Q6 = 1 F(tp-tm) (16)
projektnim uslovima umanjuju (prema odnosu razlika
temperatura u zgradi i spoljnoj okolini) za oko 20%, to ostaje Q7 = 22FCc(tp-ti) (17)
nepromenjeno za ceo projektni dan. Ako se uzme u obzir i Q8 = 2 F(tp-ti) (18)
umanjena infiltracija, projektni toplotni kapacitet grejne
instalacije se, u zgradama sa duplim fasadama, umanjuje za Qa2 =Q5+Q6+Q7+Q8 (19)
preko 30%.

Dvostruka fasada u letnjim

uslovima klimatizacije
U letnjim uslovima visokih spoljnih temperatura i velikog uti-
caja sunevog zraenja, efekat dvostruke fasade treba da
ostvari temperaturu meuprostora to bliu spoljnoj, a pro-
puteno zraenje sunca da bude maksimalno umanjeno.
Za procenu temperatura vazduha u meuprostoru, tretiran je
isti modul fasade kao i u zimskom reimu, prethodno ana-
lizirajui toplotne bilanse sve tri granine povrine pojedi-
nano: spoljna fasada, zid i prozor unutranje fasade.
Na slici 5 prikazan je prenos toplote kroz staklenu spoljnu
fasadu: sunevo zraenje intenziteta / apsorbuje se i proputa
kroz staklo povrine Fs, apsorbovana toplota Qa1 se sa obe
strane spoljne fasade prenosi dugotalasnim zrae-njem (Q1 i
Q3) i konvekcijom (Q2 i Q4). Primljene i odate koliine toplote
su: Slika 6. Bilans toplote prozora unutranje fasade

Qa1= asFs / (8) Zidna povrina unutranje fasade apsorbuje najvei deo to-
plote sunevog zraenja proputenog kroz spoljnu fasadu, a
Q 1= s 1 s 1 Fs C c ( t s - t 0 ) (9) manji deo reflektuje. Smatrajui da je zid ve akumulisao
odreenu koliinu toplote, bilans e se postaviti za pretpo-
Q2 = s1 F s ( t s - t 0 ) (10) stavljene stacionarne uslove zida (sl. 8), pa je:
Qa3 = azFzds/ (20)
Q3 = s2 s2 Fs Cc (ts - tm) (11)
Q9 = az2 Fz -(tz -tm) (21)
Q4= s2Fs(ts-tm) (12) Q 1 0 = Fz ( tz ti)/(/ + 1/z2) (22)
tako da postoji jednakost: Q1 1 = z1 z1Fz Cc(tz -tm) (23)
Q1 2 = z2 z 2 F I C c ( t z - t i ) (24)
0a1 = Q1+Q2+Q3 + Q4 (13)
Qa3 = Q9 +Q10 +Q11 +Q12 (25)

Slika 7. Bilans toplote zida unutranje fasade

Slika 5. Bilans toplote spoljne fasade
Intenzitet sunevog zraenja kao i temperatura spoljnjeg va-
zduha su veliine koje zavise od doba dana. Proputeno
sunevo zraenje kroz spoljnu fasadu intenziteta ds /, do-
speva na zid i prozor osnovne fasade. Primljene i odate ko-
liine toplote vazduha u meuprostoru (sl. 7) su odreene za
prozorski deo fasade jednainama:
U toplotnom bilansu zida zbog vrlo malih vrednosti koliine
toplote Q11 i Q12 mogu se zanemariti.
Na osnovu gornjih pojedinanih identifikacija toplotnih toko-
va na graninim povrinama, moe se definisati zagrevanje
vazduha koji struji kroz modul, zavisno od rastojanja izmeu
fasada i brzine strujanja.
Za izraunavanje temperatura meuprostora koristi se jed- Zakljuak
naina:
Za fasadu june orijentacije, pod letnjim projektnim uslovi-
Qv=Q4 + Q6+Q9 + ksFs(t0-tm) + ma za Beograd, ne uzimajui u obzir infiltraciju spoljanjeg
+ kzFz(ti-tm) + kpFp(ti-tm) = vazduha, toplotni dobici kroz zid su smanjeni oko 40-50%,
transmisioni toplotni dobici kroz prozore su poveani za oko
= 2 C p D L w ( t m - t 1 ) (26)
15%, dok su toplotni dobici od sunevog zraenja smanjeni
Reavanjem sistema jednaina (26, 25, 19 i 13), za podatke za oko 20-80%, u zavisnosti od propustljivosti stakla spoljne
naznaene u dodatku rada, za junu orijentaciju fasade, do- fasade.
bijaju se temperature za razliite brzine vazduha i ve usvo-
jena tri rastojanja fasada. Oznake
U 12 asova (slika 8) izraunate temperature vazduha u - redukovani koeficijent emisije,
meuprostoru su pri brzinama od 1,5 do 2,00 m/s samo za oko - temperaturski koeficijent,
1C iznad trenutne spoljne temperature. Cc - konstanta zraenja apsolutno crnog tela,
- koeficijent prelaza toplote,
a - koeficijent apsorpcije,
t0 - temperatura okoline (spoljnjeg vazduha),
t1 - temperatura vazduha na ulazu u modul,
t2 - temperatura vazduha na kraju modula,
ti - projektna temperatura prostorije,
tm - srednja temperatura vazduha u modulu,
k - koeficijent prolaza toplote,
cp - specifina toplota,
- debljina zida,
F - povrina,
r - koeficijent refleksije,
d - koeficijent propustljivosti,
- koeficijent provoenja toplote,
D - rastojanje izmeu dveju fasada,
L - duina fasade,
w - brzina strujanja vazduha u modulu,
- gustina vazduha,
Qa1 - koliina apsorbovane toplote u masi fasadnog stakla,
Qa2 - koliina apsorbovane toplote u masi prozora,
Slika 8. Promena temperature meuprostora u 12 asova Qa3 - koliina apsorbovane toplote u masi zida,
/ - intenzitet sunevog zraenja umanjen za koeficijent
Kako je u ovoj analizi raunat porast temperature vazduha po zamuenosti atmosfere.
visini modula, za neprekinutu spoljnu fasadu od preko 10
spratova, moe se zakljuiti porast i za 8-10C pri najveim Indeksi
brzinama strujanja vazduha, to znatno poveava dobitke
toplote transmisijom. P - prozor
s - spoljne fasadno staklo
Sve reeno ukazuje na potrebu osmiljenog konstruisanja z -zid
dvostruke fasade, na korienje prinudne cirkulacije vazduha i sl - spoljna povr fasadnog stakla
takvo odvoenje vazduha da se za svaki sprat koristi spoljni s2 - unutranja povr fasadnog stakla
vazduh, a ve korieni vazduh izbacuje iz modula u spoljnu p1 - spoljna povr prozora
okolinu. p2 - unutranja povr prozora
Dobitak toplote od sunevog zraenja na zid i prozor unu- z1 - spoljna povr zida
tranje fasade svakako se umanjuje zavisno od propustljivosti z2 - unutranja povr zida
stakla spoljne fasade za sunevo zraenje. Ono mora biti Vrednosti
znatno umanjeno, i to najmanje na vrednost koja e uiniti da
ukupno toplotno optereenje bude jednako optereenju koje bi 1 = P2 = es2 = z1 = 0,06;
zgrada imala bez dvostruke fasade. ds = 0,80;
Cc = 5,67 W/m2K4; [2] Mali, D.: Termodinamika i termotehnika, Graevinska
ti = 26C (u letnim uslovima); knjiga, Beograd, 1963.
ti = 20C (u zimskim uslovima); [3] Oesterle, E., C. Fischer, R. D. Lieb: Die Dopplete Haut
= 0,81 W/mK; unterder Lupe, CCI, Promoter Verlag (3, 4), Germanv,
= 15 cm; 1997.
rp = 0,09; [4] Recknagel, Sprenger: Grejanje i klimatizacija, Grae-
rz = 0,30;
vinska knjiga, Beograd, 1984.
L = 5m;
ks = 4,0 W/m2K; [5] Todorovi, B.: Klimatizacija, SMEITS, Beograd, 1998.
kp = 3,5 W/m2K; [6] Todorovi, B.: Projektovanje postrojenja za centralno
kz = 0,64 W/m2K grejanje, Mainski fakultet, Beograd, 1997.
[7] Ziller, C, G. Sedlacek: Naturliche Beluftung eines Hoc-
Lltenatura hhauses mit Doppelfassade, Luft und Kaltetechnik, No.
8, C. F. Muller Verlag, Germanv, 1996.
[1] Kozi, ., B. Vasiljevi, V. Bekavac: Prirunikza term-
odinamiku, Mainski fakultet, Beograd, 1997.

THE DOUBLE FACADE THERMAL ANALYSIS

Summary
The double facade protects the building not only from outside noise and infiltration of outside air, but it also
affects
the installed heating and air-conditioning systems capacity, and therefore the energy savings. The paper deals with
the thermal effects of the double facade in the winter and summer conditions in South Europe (Belgrade, 45
The conclusion is made that the winter thermal losses and summer thermal gains could be reduced in dependence
on the solar radiation permeability through the outside facade glass. Nevertheless, the determination of every dou-
ble facade envelope thermal effect requests the detailed analysis, based on its specific characteristics which include
the type of structure and used construction materials.