ISBN 975-10-1528-6

1111 111
9 789751 015280
KORUYUCU TILSIMLAR
UGURLAR, MUSKALAR, NAZARLIKLAR

Desmond Morris

Trkeye eviren:
MEHMET HARMANCI

..

:ii=NKILAP
Ankara Caddesi 'o:95 Sirkeci 3+l0 STA.'IBLL
Tel.:(0 212) 514 06 10 -11 Fax:(O 212) 51 06 12
www.inkilap.com e-mail : posa@inkilap.com
 (': Elemem Book Lmncd 199')
\lelin () 0e,n10nd \lom' 1999

Trkiye'de yayn hakk

C iP Publishng '>enK mi-<l. 19<:19

KORUYUCU 111.$111.AR (Body Gu.rd,), ilk olJr:k lnglteue

FLF.ME.l\'T BOOKS LiMiTED t:r:lnd.n 19<)9'd; ba'>lmtr
Bak: T.B.C.

Orijinal '>ayfa 1':lsanm

THE BRIO<.;EliATER 0001< Co""" LIMITFO

Ozg
Mdne Pamukuo):lu

Du1elti
idil neml

ELEMEl\'T BOOI\ U\llTED

idari Edllr \lr:nd <.,pcer

Ba Edtr ue Hook

Proje .lltldun 'ihrle> Paon

Edtr Alson \'('ormleghon
i;nin .Jldin1 Su1n \uterby
Cnin Konroll Fona flarmon

IBE BRIOGEWATER BOOK CO\IPA-.:Y

Ar1 DirektrTerry )eavon'
Tasarlayan Michacl \'<lhitclw;d
Editr Fion. BiAAs
dari Edior Annl! Townlcy
Proje Edin1 Caroline E.1rle
/?esim Aratnnas Vane;,a Fletdwr

Fotoraflar Guy Ryec:n w Tn'h GJnt

lBN 975-10-1528-6
s 1-0005
00-34-)..oo

Prinml and bound n Gr Brun by

Buda & Tanncr Ld. Fromc and London

4
 in dekiler

Yazarn nsz 6 Beden Paralar

A\,ATO\IK KORlYl CL'LAR 154
Giri:
Gz Gze
ARMADLLO ETKEN 8 'lSANA BAKA'l KORUYLCLLAR 166
Tanmlar 10 Yardmc Eller
JESTLERLE KORl N/llA 174
Ilayvansal Tlsm
Evler Kadar Gvenli
ZOOLOJ K KOIWYUCULAH 12 EV KORUYUCULAHI 194
Ta Devri
Sonu:
.\I'\JERAL KORUYUCULAR 52 GVENL BiR YA\\I 214
Bitkilerin Gc
BTKiSEL KOIH"YL'Cl LAR 94 Bibliyografya 218
Tanr Yardmcmz Olsun
D"\I KORl Yl CLLAR 122 Dizin 220
Kelimesi Kelimesine
YAZILI KORl 'l Cl LAR 146 Teekkr 224

5
YAZ A R I N N S Z
1 . .. .. ..
NSAN TURUNU aratrmak amacyla dn-
'.
yay dola ken gittiim her yerde insanla
in'in bu

. kutsal
rn uzerlernde ans getirdiklerine inandk
kaplumbaas
lar bir ey :adklarm grdm. ekli lkeden
bilgelik ve uzun
lkeye ve kltrden kltre deien bu en
mr
gzde yerel muskalara ok ciddi yaklalyor
getirmesi iin
ve insana yardunc olacak sihirli nitelikleri ol
muska olarak
duu kabul ediliyordu. Kimi zaman sahipleri
tanrd.
ni talihsizliklerden koruyor, kimi zaman da
onlara ans getiriyorlard. Bu muskalarn ar
dnda hep ilgin bir tarihe ya da sembolik bir
gemi vard ve ben onlar toplamaya, her bi
rini bu kadar zel yapan eyin ne olduunu
Afrika'nn ssz kelerinde film ekerken
anlamaya altm.
yerli kadnlarn genellikle hamile kalma ans
nsan davrarulanru incelediim ve tele
larn arttrmak iin zerlerinde dourganlk fi
vizyon belgeselleri ektiim sralarda yetmi
grleri tadklarn grdm. Ortadou'da kut
ten ok lkeyi ziyaret ercim ve bylelikle tl
sal ellerden Kuran'dan ayetlere kadar eitli
sm ve muska koleksiyonlarm giderek artt,
dinsel muskalarla kartlacm. Gney talya'da
sonunda birka yze ulat.
jestleri araurrken gemiin kem gzden ko
runma geleneklerinin yzyllardr hala ilerli
ini koruduunu ve eitli davrau ve tlsm
larla desteklendiini grdm. skandinavya'da
eski Viking efsaneleri ada muska ve nazar
lklar biiminde devam etmekteydi. Califor
nia'da tlsml kristaller ve talarn kullanld
yepyeni bir muska dalgasnn baladn ke
fettim. KrLc;taUerin Ledavi edici ve Koruyucu
niteliklerine olan bu Yeni a inanc !uzla ya
ylm ve u anda Amerika ktasnn tm ve
Avrupa'nn byk bir ksmn kaplamtr.
Topladm bu uur ve muskalarn ou
taklar veya insann zerinde tanan kk
nesnelerdi. Ancak bazlan daha bykeydi;

Burma'dan, giyeni yolculuklarda

veya savata koruyan
muskal bir gmlek.

6
 Tlsml drtgenli bir Afgan
muskas.

,e sahiplerini. -;ahiplerinin arabalarn, evlerini

ve>'a rcknclerini koruma amaclydlar. Pek ok
!>rc araba>.nda kendisini kazalardan ve be
ladan koruyacak olan ans getiren maskotlar
o

a<;l olmadan yolculua kmaz. Akdeniz'de
ise bunun farkl bir rneine rastlarz. Pek ok
kayk kendisini kem gze ve boulmaya
kar koruyacak olan bir ift gz teknesine
resmetmeden denize almaz. ngiltere'de bu
gn bile pek <;ok yk at sahibi tpk yzyllar
dr olduu gibi h::yv::nlnnn ktln kuv
veLlcrine kar koruyacak zel at taklaryla
hayvanlarn ssler. Krsalda pek ok evin,
ahrn veya samanln duvarnda hata ans
getirecek bir at nal asldr.
ilkel batl inanclarn bu modern bilimsel
dnce ve bilgisayar ana kadar ulamas
nn birka<, yolu vardr. Baz insanlar sihirli bir
konnma fkri)!IC alay edip uur nesnesinin as
lnd. bir ak olduund:: srar ederler, onlar
ylesine 'sadece ans getirsin diye' tarlar bu
ulsmlan; ama her nedense bunlardan da ke
sinlikle ayrlmak bl<:mczler. Eski gelenekler
yle kolay lmez nk.
Benim b. kitab y<zmaktakj balca ama
cm 20. yzyln somnda hfa devam eden
kk ama 1;ok ilgin bir insan uran belge
lcmekli. Yz yl sonra bu
ty
\/
can yoksa tm b. gemii yzk:rce yla da
yanan kklenmi inanlardan syrlp repyeni
bir sihirli dnce dalgas m oluturacan
bugnden kestirmek gr.
Teknolojinin kcndimzi daha gvenli his
setmemizi salayan pek <.ok getirisi vardr, an
cak hastalk, yaralanma. yalanma ve lm gi
bi temel tehditlere kar korkularmz yok
edene kadar hi k.kusuz bir miktar doas
t yardma iliya duymaya dev:m edeceiz.
Kar:nlktan, dile getirilmeyen kayglardan
korkruun.z srece yaamlarmzda Koruyu
cu adn verdiim o kk nesnelere bir yer
olacaktr herhalde.
Nazara kar merkezi bir gz

kitab okuyacak birinin bi- olan koruyucu bir at taks.

7.in inanlarmzda ne ka Keighly'de Cliffe Castle

dar ilkel olduumuzu mu, MOzesi'nden.

yoksa, evet bunca yl son

ra bakn biz de hala a}'n
eyleri y::pyoruz diye mi
dneceini merak edi
yorum dorusu.
Gelecekte insanln
bugn sahip olduumuz
kk batl inanlarn
hepsini geride mi braka-

7
 . .

ARMAD I L L O E T K E N!

A RMADLLO, '>ert bir kabua sahip ol-

duu in yaamn srdrebilmekte

dir. Tehdit edildiinde ya da saldmya

uradnda sk bir top ekline brnerek

kendini korumaya alr. Saldran hayvan kaln

zrhtan delnmcz bir kre grnce bir sre

sonra mcadeleden vazgeip gider. Orralk sa

kinleince armadillo yine eski haUni alr ve Armadlllonun aksine insanlarn kendilerini
lic;:hir zarara uramam olarak yoluna devam koruyacak bir kabuklar yoktur.
<.:d<.:r. Kab.u onun doann dman gleri

ne kar daimi Koruyucusudur.

Oysa insann ok kolay hasar gren bir ,- tr Korurun varc.lr: kiisel ve belirli;

gvdesi vardr. Bu bizt' byk esneklik salar eski 'c arihi: modern v<: aktif. Kiisel rnek

sa da. ayn zamnda pek ok cehlike karsn ler .saylam:yac:k k:d:r oktur. Pek ok in

da da koruml'>l7 brakr. Zaman 7.aman arma san. :r.ellikle tchlikdi i'>lcrc.lc c:lanlar, zel

dilloyu akli etmeye kalkr. bir tr Koruyucu bir uur :sr. Tehlikcl hir c.lurumda onu yan

zrha brnrz. Ortaa \'alyeleri savaa larn<fa :.,yor oln.ya Cgendde gizlice) zen

kaln zrhlar ku\>.narak giderdi. ada polis gsterir. porcular \C k:c.lnlar. aktr ve aktris

ler ise kur

...un geirmez yelekler giyiyor. Asro ler, a'>kerler. dcniz('iler. havaclar ve ileri ne

nothrn. c.lalg;larn ve lahoracuar teknisyenle deniyle k<.ndilcrini so.,yal veya bedenc;cl tehli

rinin kendilerini zararl eckilerden koruyacak keyle yzyze olanlar <,;ounlukla yanlannda

zel giy'>ilcri \'ardr. Ancak bunlar iscisnadr. kendileri iin zL'I \'(.' tek olan bir tr Konyu

nsanlarn byk bir ounluu yaamlarn cu ne.sn<.: tar. Ou kishcl hml inanlarn oe

zrhsz, kabuksuz, yumuak gvdeli bir du kadar yaygn ve karna"k olabileceine bir r-

bir
nnda geirir. Bl nedenle insanlarda daha ha

llf savunma sistemi zlemi doar.

Binlerce yldr gnlk yaamn tehlikele

riyle kar krya kalndnda sahibine ken

disini biraz obun gv<.:nccde hissenirecck bir

konyu<:u oe:-.ne kullanmak adet olmutur. Bu

nesnl'icre ,c;:.ili adlar verilmitir: muskalar,

ma...kmbr. uurlar. nazarlklar. Bunlardan kimi

'cud: :!'>lr. kimi Mlt: tanr \'e bazlar da

sahbinin aracna ya da binasna yerletirilir.

Bunlar iki -.ekild: yararl olurlar: ya talihsizlii

uzaklatrrlar ya da talihi ekerler. Bunlara ta

rihin her doneminde ve kltrnde 'e hacta

tarih nce'>inclt: r.slannaktadr.

8
 Bebek lsa, Meryem Ana'nn
koruyucu tespihi ile
oynuyor.

nck olarak nl bir flltholcunun her maran

nce yaptklarn gsterebiliriz.

Ma sabah tra olmazd.

2 Yannda, zerinde devediken.i motifi olan

bir anahtarlk tard.

3 Stadyuma eski bir tenis topu gtrrd.

4 Cebine bir gn oyun sahasnda bulduu

mlyatr bir futbol ayakkabsn koyard.

5 Kk, yldz eklindekl madalyonunu

boynundan eksik Ctme7,di.

6 Soyunma odasnda giysilerini hep ayn as

kya asard.

7 Sahaya tkarken elindeki topu tnel duva

rnda kere zplatrd.

8 Sahaya ktnda topu bo kaleye atard1.

9 Oyun srasmda mmkn olduu kadar ok

snkr.rd . "Bu hazrlklar yapmadan

asla maa kamam," dedii ok iitilmiti.

clara olan inan bugnknden bile daha yay
Ve kiisel batl inanlar o kadar glyd
gnd. Ancak artk nemi olmayan o ilk rnek
ki, bir ma kaybetmekle bunlara olan gi
i
ler bugn fazla bir ilgi ekmemektedir. Bunlar
veni asla yok olmazd.
akadcnk folklor aratrmalarnn sayfalarnda

kalmtr.
Koruyucularn eski ve t:rih rnekleri ise
zel ilgi cekcoler nc grup. aktif mo
sayszdr, nk eski gnlerde sihirli yardn1-
dernlcrdir. ok sayda insan tarafndn kulla

nlan Koruyucu nesne rneklerinin kkenleri

her Z:.lnan ok eskilerdeyse de, hunlar her na

slsa pek ok dier uygulama unutulduktan

sonm bile insann hayalgcn ele.le tutmay

ba:rmslardr. te bizim zerinde durmamz

gerektiren, hu yaygn ve srarl rnekler olup

burada ilk kez tarafsz bir yaklamla ele alna

caklardr

Afganistan'n bu ahap idolleri

nazardan korumak iin ok
deerli srlarn boynuna
aslr.

9
TAN I M LAR

M l '5KA (muska). maskot. charm

(uur> ve talisman (nazarlk) szck

lernin kkenleri bunlarn anlamlar

n akhnaktadr. 'Muska' szc Latince

rn11ska11m'd:n gelmekteyse de, bazlar bunun

hamala :n
Helezoni deniz
:xa wsnak' anlamndaki r
kabuunun sahibini
rcdiini iddia ederler. Muska yle Larif edilir:
yoksulluktan
''ktle, hastala ya da byye kar insa o .... .... ..

koruduuna inanlr.
nn zcrinde tad her ey.

Maskot szc byc anlamna gelen

Frnnsz. Prmensal masco szcnden gel gelen rnscouc'd:n gelir. lk balarda insana

mckwdir. Bu da daha eski bir Fransz szc an:-. getiren bir ey ya da insan demek iken

olan ve bycnn takt maske anlamna anlam giderek daralm ve sonunda kk

ans getiren nc-,nelerle surlanmtr.

Ch:rn' szc Latince '>ark anlamna

gdcn carmen en gelmektedir. Byii'nn bir

kosulu olan ut-.ml szcklerin tekrarland

zamanlardan kalnstr.
'Talisnan' ise 'kus:nms nesne' anlanu
na gelen Yunan<:a e/esmc szcf,>iinden geLir.

Talism:n ya da ugur yle tanmlanr: "zerin

de figrler ya da harfler olan ve bunlann ya

pld srada gezegenlerin etkilerinin yaratt
gderi kendisinde tayan bir ta, yzk veya

baka bir nesne. Bunlar genelde ktlkren

korunmak ya da takam ans getirmesi iin

muska gibi tanrlar, ayrca thbi olarak tedavi
edici zellikleri olduuna inanlr." Dier bir
dcyilc bir 't<llbnan', sihirli ya da kutsal bir
yaz wsy:n bir muskadr; zerinde harfler, ra
kamlar 'e}a -;oyut bir ekil olmaldr.

\lodcrn dilde durum syle zetlenebilir:

Muska, sahibini ktlkten koruyan bir nes

nedir. taskot. sahibine ya da temsil ettii gru

ba an., getiren bir nesne ) a <la insandr. Uur.

Boynuz biiminde el ans getiren k<;k bir nesnedir. Nazarlk, hem

kk bir Malta teknesini kt cckilerc.len koruyan hem de ans getiren

nazardan korumaktadr. bir mesaj y: c.l: sembol Layan tlsml bir nes
nedir.

10
 Bu 'karanlk g', ktln kLUhanla
lrlanda'nn yaprakl
rna bak gcyle ileten bir 'kem gz' olarak
yoncas koruyucu
dnlmtr. in-,anlar saldrsndan kutul
muskalarn en mak iin onunla gozgzc gelmemeye <;alma
poplerlerinden
ldr. Bunu da onun holanmad y: da kork
biridir.
tuu bir eyi nne <.;kar:rak yapabilirler. Pek
ok nazarlk bu dnceyle tasarlanmtr.
eiL ken gz vardr. Birincisi, 'ma
'>un ya da isend":> kem gzdr. Baz insan
lar kendi kontrollerinde olmayan kem gze
zel obrak sz edilmesi gereken bir te
rim de kem gz veya nazar dr. Muskalar sa ...
ahip olmakla n salar. Bunun nedeni genel

hiplerini <;ciLli c:lihsizlikcen korursa da. bu ta likle giltikleri bir }'erden ktktan sonra orada

lihsizliin nereden geldii sonsu yanusz kal : ni ve beklenme

dik bir felaketle
maktadr. Tabii. bunlar rasLlant da olabilir.
karlalmasdr.
Yanl zamanda yanl yerde olmann cezasr u
ekersniz. Ya da bu calihsizlikler dorudan lnsnnlar baka br

doruya sizin '><>nmlu olduunuz aptalca ve n<:den bulamadk

ya cahilce hareketlerin sonucu okbilir. Ancak lar in. buna zi

y.reL(;inin nazar
krinanl insanlar hem rastlanty, hem de ki
isel suu kabul etmekle zorlanrlar. Onlara nn neden olduu
m dnr. Kimi
gre, eer balarna aniden kt bir ey gel
zaman a ya da
mise bu doa'>t ve dman bir kuvvetin et
kisiyledir. lxska kiik bir
kusuru olan kim
;enin nazar' de
dii kabul edilir.
Tlsml ve gi zemli
kinci tip kt ni
sembollerin
yecli kem gzdr,
yer ald
hunun sahibinin
bir muska.
amac ktlk
ya prnakur. n-
c.-. be grlmeyen, bir varl olmayan, giz
li 'naz:r'dr. Pek ok farkl kltrde her n
den de korkulur ve: bu kiwpta anlatlan nawr
lklarn byk bir ksm zellikle onlarla n
c:d<..'le etmek ve onlarn bu ykc glerini <.:i
lerinden almak iin tasarlanmtr.

Sembollerle kapl bu eski Roma eli

insanlar korumas iin evlerde
bulundurulurdu.

11
BOKBCEGi

Eski Msr'n kutsal bcei olan Bokbcei bugn bllld popler bir
tlsmdr e yzk, kpe, pandantif veya bro olarak kullanlmaktadr.
Bu yzden drt bin yldan fazla aktif ) 'aam)la dnyadaki tlsmlarn
en uzun gemie sahip olandr.

14

OKI3CEG sembolizmi, yaam demek
B olduundan Koruyucu tlsmlar dnya
snda merkezi bir role sahjptir. Bu m
tevaz bcek eski Msrllar iin yaratl, re
me, erk<:klik gc, bilgelik, yenilenme, yeni
den doma ve lmszlk gibi ok nemi ko
nularla ilikiliydi.
\lsrllar'n bu kadar adi bir hayvan by
le byk konularla ilikilendim1esinin nedeni,
bokbceklcrinin garip davranlarn gzlemle
yip bunlar yorumlamalardr. Bu yanl anlaJ
malardan iki efsane domutur:
Birinci:-;i, bcekJcrin daire eklinde bok
paralarn yerde yuvarlamalarn, gne-tanr
nn gnei gkyznde yuvarlamasna ben
zetmilerdir. Is ve yaam gneten geldii iin
bcekler remenin sembolleri olmalydlar. Bu
yzden kendilerine yaratl tanrsnn gcn
veren modellerini zerlerinde tarlardL
kincisi, bceklerin loprakta derin ukur
lar kazp gclirdikleri bok toplarn bunlarn ii
ne yerletirdiklerini grmlerdi. Daha sonr-.
o deliklerden kk bceklerin kttn g um'da bulunmaktadr
rnce, ieri giren bcekJcrin yeniden doduk
larm inanmlard. Bundan dolay, bok.bcek
lerinin lms7 olduklar sonucuna varmlar.
onlara ebedi yenilenme ve yeniden doma
sembolik niteliklerini yklemilerdir.
Msrl mimarlarn, yeralt mezarlarn
bokbceinin dikey bir aft ve yatay bir kori
c.lorla yeraltndaki esrarengiz reme odalarn-
Eski zamanlarn bokbceinin
ucuz, modem taklitleri
gnmz Msr'nda hSIS
popler olup uur olarak
satlmaktadr.
dan kopya ettikleri sylenmitir. Byle gizli bir
yer, bcee lmszlk verebiliyorsa belki in
sanlar iin de ayn ey olabilirdi. Oysa gerek,
dii bokbccklerinin topraa gmdkJeri bok
toplarnn ic;ine yumurtalarn braktkJaryd.
Bu yumurtalardan kan ya\'fular bok paras
n yiyerek besleniyor \'C yery7ne yeni yeti
kinler olar-Jk kyorlard. Bu yaam dngs,
yeniden dous bkimindc yorumJannca teki
dnya saplantlar olan \lsrlJar iin ok eki
ci olmuru. Bylece adi bokbceine iki b
yk nicelik yklenmiti: gnein kontrol ve
lmszlk. O nedenle bu kadar nemJi bir
Koruyucu olmasna ve eski Msr'da yz bin
lerce bokbcci tlsm yaplmasna amamak
gerekir. Baka hibir tlsm motifi poplerlikte
ona eriememitir.
En kk bokbccklcri mcevher para
larna ilitirilen ok kk eylerdi. En byk
leri ise insanlardan ok binalan korumas iin
casarlanm devasa boyuttakiler<li. Bilinen en
byk bokbcei tlsm u anda British Muse
ve bir buuk metre
uzunluunda ve doksan santim eninde olup
bir ron arlndadr.
Eski Msr'da bokbceini, canllar lm
den korunmak iin, ller de teki dnyaya
gedlerini garantiye almak iin takarlard. Ya
plan arkeolojik kazlarda Trkiye, uriye,
ran, Irak, Lbnan, srnil ve Akdeniz lkeleri
nin ounda bu tlsma rnstlanmtr.
15
BALIK

Bir tlsm olarak Ko"'yucu balk yilzlerce yllk ihmalden sonra yeniden
ortaya kmtr. Gnmzde Bat dnyasnda arabalarn arkasnda
balk sembolleri grlr; bunknn sahipleri arlalanndan gelenlere
Hz. Jsa'nn bu eski mhryle ktlilklerden konndullann bildirirler.

16
H TRSTYAN BALIK TILSIMI aama-
dan ge<:mtir. Bal:ngta bu. insan
larn balkcs Ilz. sa'nn gzde iare
gnleri balk yemesinin nedeni (kendileri bu
nu bilmiyor olsa da) Cuna'nn adn Ttonla
rn ak tanrasnn adndan almasdr. Adn
tiydi. lk Hristiyanlara ikence edildii gnler tanra \'ens'ccn '<!nerdi olarak ald tal
de gizli bir mesaj oluturuyordu. Baln }'U ya"da da Cuma gnleri balk yenir.
nancas ich(>'s'di \c 1-C-T-I l-Y-S harfleri ayn Bylece gnmz IIristiy:mlar arkalar
zamanda 'fesous Christos neou Hyios Soter' na yaptrln Konyucu balkl arabalaryla
yani sa, Tanrnn Olu, Mesih' szlerinin k yola ktklarnda, farknda olmadan arkalarn
saltlms oluyordu. dan gelen srcye kutsal dii reme org:nla
Halk yzlerce yl l lristiyanln gizli rn gsterdikleri iddia edilebilir. Bu eski an
sembol oldu; ancak sonunda !Jristiyanlk gzyle bakldnda balk sembol onlar
kabul gren bir din olunca, yerine isa'ya yap eytandan koruyamasa da, en azndan cinsel
lan ikenceyi harlaan ha geti. O zaman bi zevkten yoksun kalnaycaklarn garani edi
le, din adamlarnn resmi onayna r-.men ha yor olabilir.
muhalcfele karlamt. llristiyan kilisesinin Hristiyan olmayan lkelerde baln bu
ilk liderlerinden balar ha kullanmndan cinsel rol yzylbrdr aktif kalmtr ve balk
kanmlard. Daha eski, putperest inanlarla tlsmlar hf:1 ksrla kar:;; korunma olarak
yakndan ilikisi olduundan kullanmn ya kullanlmaktadr. Verimlilikten dourganla.
saklamaya da alslar. Ancak onlarn cm a yaanun yenilenmesine ve genel olarJk refaha
balarna ramen ha drdnc yzylda bal kadar balk pek ok klrde hizmet etmekte
a Hri.tiyan 'iembol olma yoluna girmiti. dir. rnein Kuze} Afrika.da. Tunus"ta dk
liz. sa nn yaamn feda ettii hala Mesih.in kanlarn nlerinde iri balk tlsmlar asldr:
imaj arasnda gzard edilemeyecek bir ya ans getirmeleri ve cinleri dkkandan uzak
knlk \ard. rutmalan beklenir.
Han ykseliiyle birlikte eski balk
sembolnn ds balad. Balk sembol
kayboldu ve yirminci yzylda doan Hrisli
yanlar daha zel ve daha az kiliselemi alter
natif bir sembol arayana kadar bir daha g
rnmedi. Yeniden onaya kan balk modern
zamanlarn en ok satan J lrisliyan simgelerin
den birine dnt.
Ancak balk sembolnde de bityenii
'ardr. Onun da ha gibi daha eski bir putpe
rest gemii bulunmaktadr. isann geliinden
nce yzyllar boyunca bahk cinsel bir sem
bokl \e Byk Tanra'nn reme organlar
n temsil ederdi. BazLlar onu rahim. bazlar
ise kadn organnn dudaktan olarak grrler
di. Her iki yol da tanrann cinsel organna
Darwin ayakl balk sembol
bir gndermedir \'e pek ok kiinin Cuma
evrimcilere koruma
salamaktadr.
K O RUY U C U Y I LAN

Ylan pek ok insan ii11 korkulacak ve her 11e olursa olsu11 kamlacak
bir dma11dr. 011u tehlikeli yapa11 zehiridir. Ancak pek ok yerde ve
tarihin pek ok anda yla11 kutsal ve Koruyucu bir g olarak
griilmiitr. E11 az bin yl nce ylan tlsmlar taklmaktayd ve
bugn de hala taklmaktadr. Bu elikiyi nasl aklayabiliriz?

18
 U UN YA. m, ylann derisini atarak Ancak dnyann baz yerlerinde ylan
kendisini yenilemesinde yatar. Eski a
B larda insanlar bunu grnce ylanlarn
lmsz olduklarn :>annulardtr. Ylan bir
cannlar haJa me\'C:uuur. rnein Z imbabwe'de
Zambesi nehrinde rafting yaparak yaamlarn
re::hlikeye aan unstlere boyuna caklacak sa
gn donuk, prsm derisi ve donuk gzle bun candan bir rlsm eklinde ylan nehir
riyle grmler. ertesi gn, sanki sihirli bir el tanrs i'\yami- yami'nin
demis gibi, ayn ylan dmdz ve parlak de korumas sunulmaktadr.
risi 'c parlak gzleri)le yine karlarna .knu- Bu kk ylan halka ek-
tr. Bunu grnce de hayvaun ebedi yaam !indedir. reklenmi,
srrna sahip olduu sonucuna varmlard. kuyruu aznda otur
Bu yanl anlalma (ve belki de ylanla makcadr. Byk:c<: Nyami
rn fareleri yediklerini bildiklerinden) nede Nyami'nin eski dnyann
niyle ylan sevmeye, ona sayg duyup koru cbediyet'i singcl<:ycn y
masn istemeye balamlardr. Ylan Tp Tan zk ylnlar ile ilikilenc.li
rs iin kutsal olmu, uzun yaam ve lmsz rildii dnlebilir.
lk sembolne dnmtr. Parmak evresi Nyami- yami efsa
ne dolanm veya kuyruklar aLZlanna girmi nesi udur: Baronka kabi
ylan biimli yzkler hastalklara ve her cr lesinden bir avc Zanbesi
salk bozukluklarna kar zel Koruyucular nehrinde su i<;mckte olan
olarak t:klnaya balanmtr. Aynca daha ss bir >lan seyrederken bir
l altn ylanlar c.l bilezik olarak kollara gei kartaln suya dalp n bir

Zambesi nehrinde
rilmbtir. bahk yakaladn griir.
Bugn e:;ki Msr. Yunan ve Romannki Avc nehirde yiyecek ol
kullanlmaktan
lere ok benzeyen biimlerde ylan yzkler duunu anlaynca kartal
kayganlam bir
veya bilezikler bulmak hala mmkndr. Ak taklit eder ve balk Jramak
Nyami-Nyami muskas.
deniz n. Ortadou'nun incik boncuk saran iin :;uya atlar. Ancak ne
dkkanlarnda pek ok ucuz eic bulunmak yazk ki bir timsah onu
tadr ve ciddi kuyumcular ylanl altn ve g yer ve nhu ylan nehir
m taklar sunmaktadr. Ancak bunlarn rol tanrs Nyami-Nyani olarak yeniden varolur.
artk daha ok dekoratiftir, eski Koruyucu g Bu olaydan sonra kabile avclktan balkJa
revleri, zehirli srngenlere duyulan ada dner ve Nyani-Nyami onlar Zambesi nehri-
nefretle unutulup bir kenara atlmtr. nin tehlikelerine kar korur.

Zambesl'nin tehlikeli
sularnda bouanlar
iin Nyami-Nyami
muskas takmak ok
nemlidir.

19
 .....

TAVAN AYA G I

Tavat ayanm gnmz uurlarnn en popleri olmas gerekten

ilgittir. 1960'larda yalmz ABD'de ylda on milyon adet satld
bilimnektedir, ancak mantken bunlarn fazla bir koruma
salayamayaca ortadadr. California'da bir trafik kvhasnda bu
gayet iyi zetlenmitir: nnde virajb yol var, unutma ki tavan aya
tavan kurtaramad."

20
 U HALDE l bir wvsarun
kesilen aya, baul inan
llar iin neden bu kadar
ci gelmektedir? Bunun iin
be:;; ayr fikir ileri srlebilir:
Cadlar bazen tavan klna
girdikleri iin. Balklar ve denizciler tava
n 'ktye alamet' olarak grrlerdi ve kimi
zaman denize almadan nce adnn sy
lenmesine izin vermezlerdi. Bu nedenli l
bir tavanm ayan tamak "cady ldr
dm, ite bu da kamtm anlamna gelirdi.
+ Tavanlar ok hzl rediklerinden bereketi
temsil c-. derler, bu nedenle de dourganlk
semboldrler. Bu yzden onlardan bir par
a tayan daha verimli, yaratc ve varlkl
olur. Baz lkelerde hamile kalmak isteyen
kadnlar iizerlerinde bir yere -zellikle i a
marlarnn iinde- bir tavan aya gizler.
+ Tavanlar gzleri ak doduklar iin onla
rn hep tetikte olan gzlerinin kem gz iize
rinde zel g saladna inanlr.
+ Tavanlar koarken yere arka ayaklarnn
nne n ayaklaryla bastklarndan arka
ayan her naslsa benzersiz ve sihirli oldu
una inanlmtr.
+ Tavan aya. eski gnlerde zellikle tiyatro
makyaj odalarnda makyaj yaparken pudra
srmek iin fra olarak kullanld iin.
Daha sonra modern pudra fralar knca
aktrler sah1cye kacaklar o skntl an
larda kendilerine o kadar hizmet etmi olan
eski tavan ayaklaruu atmak istemediler.
Artk pek ie yaramayan bu tavan ayaklan
sadece 'ans getirsin' diye pudra kutula.nn
da saklanmaya devam edildi. Bylece gittik
e glenen bir tlsm olma yolunda ilerle
di; tiyatrocularn uuru olarak yaygnlat,
lara, yar arabalar srclerinden sava
oradan da kumarbazlardan kaak avlanan
uaklar pilotlarna kadar dier yksek risk
li mesleklere yayld.
Ta,an ayann uur olarak kabul edil
mesi yirminci yzyln ilk yarsnda. zellikle
Tavan aya muskasnn
poplerliinin azalmas
tavanlar iin iyi
olmutur.
Ta\'an aya yirminci yzyln
ilk yamnda ok popler bir ulsmd, zelJikle
Birinci ve kinci Dnya Sava'nda doruk nok
caya ulac. Anak yzyln sonuna geldiimiz
u gnlerde 'hayvan haklar' ve vejeteryanln
yaygnlamasyla her halde eski nemini yitir
rreye balamtr. l bir hayvann herhangi
bir parasn tayor olmtk Cikri, arlk 'ahlaken
yanl' kabul edildiine gre, Lavan aya da
krk mantoyla birlikle ortadan kalkacaktr sa
nmm.
Deien gereklere ve dncelere ra
men hala lJ\'an ayana sahip olmak isteyen
ler, en etkilisinin ha)'\'ann sol arka aya ol
duunu unucmamaldr. Daha da ak konu
mak gerekirse, hu ayak dolunayda ,.e a bi
ri ramfndan kesilmdidir' \'e saun alrken kr
kn boyannam olmasna dikkac etmelisiniz.
Amerika'da hir arn a>n daha ho \'e mezba
ha an gibi gi.inmenesi i<:in pembeye bo
yanmas adc olmusa da. bu 'gelime' ciddi
inan sahipleri arnfndan iddetle knanmt!
Eer Galler'de yayorsanz, yeni doan
bebeinizin alnna bir avan aya srerek bir
tr pucpercs 'vaftiz' adetini gerekletirebilir
ve bylece bebee ansl bir yaam' umudu
vermek isteyebilirsiniz. Bu Koruyucu tren
den sonra ayak bcsiin kinde tutulmal ya da
daha iyisi, zerine aslmaldr.
!er trl Kon.}'UCU clsm kaybetmek
ansszlk getirirse de, bu zellikle t.a\'an
ayaklar iin daha da \'ahindir. Eskiden tavan
ayan b}henek, zamansz bir felakec, kr
a
r lih. hana lm anlamna gelirdi. Tavan
ayaklar hu nedenle bir kere benimsendikcen
sonra braklmas g olan inacc uurlardan
biri olnutur.
21
 .

D I VE PENE

Yabani hayvanla'rn yaad blgelerde yerli halkt duyduu korku ve

sayg pek ok inancn ve efsanenin domasna nede11 olmutur.
Kaplanlarn, asla11lar11) aylarm ve kurtlarn serbest dolatklar
yerlerde isan komular bunlarn gl silahlar olan dilerine ve
penelerine gptayla bakarlar. Bunlar hayvanlarn doal ldrc
silahlardr ve kJaslannca insan dii ve trna pek zavall kalr.

22
 H AY\'A"\LAR ldk-
ten sonra dileri ve
peneleri gd tl
Hayvan diinden
yaplan bu tlsmlar
smlar olur ve onfan ta
olduka deerlidir,
yanlar, hayvanlann bu
nk takldnda
mthi gcnn bir kL'>m
o hayvann gcnn
nn kendilerine getiine
kiiye getiine
inanr. Ahn ya da gm
inanlr.
momre yerlecirilip bo
yunda tanan bir ay dii
veya kaplan pen<:csi sade
penesi ya ela kaplan dii
ce gcn yansnt deil,
zafer havas da tar:
nin kumarbazlara zellikle
bir
yordnc olacana inanlr.
"l3yk avc ld ama in
Bu inan io'de de vardr
san yayor."
ve kaplandan 'kumarbaz
Di ve pene tlsmla lar tanrs' olarak sz edilir.
r pek ok kltrn takla zellikle \'::thi hay
nnda giilr. Bunlar ta ,anlarn uzun sivri dilerin
kann fiziki gcnn sihirli den yaplan bu llsmJar -fil
bir ekilde artacana he d:. yaban domuzunun di
men hemen her yerde ina si, kp<.:kbal dii. . .- ba
nlr. Baz durumlarda ek zen baka ubunlarla g
yararlar da ,ardr. Ba7 lendrilerek de kullanlr.
yerlerde ay pcncesi tls Hiila olduka rabet gren
mnn ocuk dourmada bu tlsm bir kolye olarak
kadna yardmc olacana boyuna takldnda, kii
inanlr. 13aka bir yerde bir nin dayanklln artrd
bebein zerinde bulun Bu ay dii

durulan bir kurt diinin

na inanlrd. Dilerin ok
lnuit avclarn
bykleri cabii ki kullanla
onu korkudan ve di ar talihsizliklerden koruyan nayaca kin genellikle
sndan koruyacana kesin ok deerli bir muskayd.
yabani domuzun dileri
gzyle baklr. Monte tercih edilirdi.
Carlo ve Kuzey skandina\ya'

WW l
t' lf T 'U&
o.4ftll
dier kumarhane kentlerinde da Sanniler ya da L:.pplar arasnda Boz Ay
bir tlsm olarak alun bir mon kutsal bir hayvan kabul edilir, sayg gscerilir
trc yerletirilmi bir kaplan di. A\ !and z
amanlar eti sadece zel tren
lerde yenilir ve iskeleti yaandaki pozunda
gmlrd. Bir ay penc..,i tlsm taknak o

Boynuz biimli bu Etrsk muskas b)iik ha)Yann gcn \'e cesaretini }'ardma

bazalttan yontulmu ve altn :mrnk demekti. Tlsm sahibine bu nitelik-

montre yerletirilmi, monte !erin geecei umulurdu.

-
edilmitir.

23
TAL H L F L

Hi11dista11'daki ngiliz smrge y11etimi, 19. yzylda, Bat dnyasna

Hindularn iva ve Parvati'ninfil bal olll tanr Ga11ea'y tantt.
ocuun nasl .fil bal olduunun en popler aklamas fkeli
babasnn bam kesmesiydi. ocuk annesi ykamrken bekilik ediyordu.
Babastt da eve girtnesini nleyince iva ocuun ban kesti, ama
sonra yaptndan pimanlk duyup karsna ilk katn bam kesik
ban yerine koymaya aht etti ve karsna ilk olaak bir fil ba kt.

2i
 A"JESA b:ar, zen
G ginlik w bar \':lal
c<len sans tanrsy
d. ;,ellikle engel kaldr
c'yd ve bunu <la engelleri
honunuyla dmdz ederek
yapyordu. Fil bal Koru
yucu ann<lan, Batllam
Talihli Fil uuruna geci,
yirminci yzyln ilk bala
rnch hz kazanmtr.
nu Ulll', popler ol
mu, en yksek poplarite
ye ise iki sava arasnda
0920'lefo 1930'1arda) ula Hindistan'n fil bal
mr. Avrupa ve Kuzey tanrs Ganea, Bat'nn
Amerika 'da ki btn uur fil uurunun atasdr.
bileziklerinin hemen hemen
ayrlmaz bir parcas haline
gclmistir. Kc_k figrler gmten. yeim ta
ndan. fldisinden, oniksten. abanozdan ve
daha pek ok maddeden yaplyordu. Filin du
n.u <l ok nemliydi. Takana ans getirmesi
iin ayakta. rrr dunmda ve honumunun
kalkk alnna deecek kadar geriye ekilmi
olmas gerekiyordu. Bunun dndaki durular
ans getirmezdi.
1 lorwmun havaya kalkk olmasnn nede
ninin uurlu nallarn yukar evrili olmalaryla
ayn olduu sylenmitir: ansn akp gitmesi
ni nlemek iin. 1 lortun yukarya dnk oldu
undan, ansn akp kacnasna engel olur.
Fil, insann zerinde tanacak bir uur
olmann yansra evin de Koruyucusu kabul
cdilniir. Be}az ve} a siyah heykelcikler, kart
renkten dileriyle tehlikelerden korumas ve
ans gcirnesi iin evlere yerletirilirdi. Bu ev
konyucusu rolnde en stn etkinin elde
edilmesi iin filin n kapya bakmas gerekirdi.
Amerikan Cumhuriyeti Partisi de her
halde politik kampanyalarnda ans getirmesi
iin fili sembol olarak be
nimsemitir. 1930'1u yllarda
.
alih paralar , e madalyon
lar 7erinde sk Mk fillere
rastlanrsa da, il. Dnya Sa
va'ndan sonra fil sembol
siliklemeye balad. Bugn
ank hunlar pek seyrek g
rlmekcdir.
Filin Koruyuculuk po
plerliinin azalmasnn iki
nedeni vardr. Bir kere do
ada fil byk lalihsizlikler
le kar karyadr. Yirminci
yz} ln ikinci yarsnda ya
adklar e, re daraldka
saylan da ok azalmlr. u
anda dnyada sadece
'-f0.000 Asya fli olduu tah
min edilmektedir \'C bunlardan ou da in an
elinde tusaktr. Bu nedenle uur getirici bir
hayvan olarak -,cmbolik rol giderek anlam
szl::maktadr. Bir hyvan eer kendisine ans
geiremeyecebe bakalarna nasl yardmc
olabilir ki?
kincisi, filmler ve televizyon araclyla
fillerin yann konusunda giderek daha fazla
bilimsel gerek rendik. Bunlar ank mistik
hayvanlar deil, insan byleyen canl hay
vanlardr, pek ok insan onlarn uur porala
r olarak bile smrlmesine kar kmakta
dr. asl fildii satn w sirklerdeki fil gste
rilerini yasakbnaya kalksyorsak. bu gr
kemli memelilerle ilgili bilimsel olmayan her
dnceyi ho karlamroruz ank.
Ancak fil basl insan figr olarak Gane
a'nn Hindistan'daki l lin<lular arasnda hala
ok popler okluunu <la belirtmek gerekir.
Ganea, Budisler tarafndan da benimsennli
cir \'e boyuna taklan kk bir Koruyucu tl
sm biiminele kullanm ya} gndr.
TAV U S K U U Y E LPA Z E

H indistan'da ta\ uskuu tylerinden yel- den olanlar, resmi trenlerde byk tavusku
paze yapma gelenei vardr. Bu yel- t u emsiyelerin zel korumasna alnrd.
paze, evlerde serinlemekten ok, Ko Ta\ uskuu tyleri, in 'e Japonya'da da
ruyucu bir nesne olamk bulundurulur. Yelpa sayg grse de, Bat'da tam aksine, ansszlk
zeler tavuskuu tyle getirdiine inanlr. Bu
rindeki gze benzeyen rada tylerin zerindeki
motiflerden mmkn gz iaretleri, kem gz
olduunca yararlanla den korunma deil de,
cak biimde casarlanr. kem gzn ta kendisi
Bunlarn kt ruhlar olarak grlr. Eve bir
gzetleyeceklerine; ya tek ty bile sokmann
kna geldikleri takdirde felakete yol aacana
kovacaklanna inanlr. inanlr.
Hintliler tavuskuu
yelpazelere ek olarak
ktlkleri kovmak iin
Byk tavuskuu yelpazesi
zerlerinde tavuskuu
(yukarda) kuun kuyl"uk
ty de bulundurur. E:;
gstel"isinin dramatik
ki alarda kral ailesin-
etkisini tamaktadr'.

26
. .
INCI
G nmzde inciyi bir ss olarak dn-
sek de, epey uzun ve karmak bir
gemii vardr. Bir efsaneye gre inci
bir deniz kabuuna den bir iy damlasnn
ay tarafndan dllenmesiyle olumutur. Daha
basil bir versiyonunda inciler 'istiridyelerin yut
tuu yamur danlalar'dtr. Bir baka efsaneye
gre beyaz bir ku gnele iflleir, suya dalar
ve birka ay sonra inci doar. Yine bir baka
anlaunda inci, yldrmn istiridyeye arpmas
sonunda meydana gelmitir ki, bu da onu ace
ve suyun sembolik bileimi' yapmaktadtr.
Gerekte ise incinin oluumu, istiridye
gibi ift kapakl bir yumuakann iine giren
bir kum zerrecii ile balar. Bu rahacszlk ve
ren nesneyi iinden aramayan yumuaka.
onu dmdz yapacak olan koruyucu bir sal
gyla evresini kaplar. ce bu, rahatszl orta
dan kaldran przsz kre, incidir.
Romantik ve sihirli semboller bunun gibi
olaylardan kaynaklanmayacana gre daha
renkli sylencelerin yar.clnas gerekmitir. n
ci ok eitli talihsizliklere kar Koruyucu bir
tlsm olarak kullanlmtr. Bir yazar inciden
'batl inanlarla ykanm' olarak sz etmitir.
zerinde inci bulunduranlara yaplan bir
uyan, bunlarn istiridyelerin yumuak dokutan
zerine sert kum taneciinin srtnmesi nede
niyle duyduu acdan aktt sembolik gz
yalar olduudur. Bu da bazlarn 'ok gzya
dkmek' zorunda brakaca anlamna gele
bilir. Bu nedenle baz kimseler (zellikle ak
olanlar) inci cakmaktan kanrlar. Ancak genel
olarak gm iine yerletirilmi bir ek inci,
en etkili Koruyucudur.
stiridyenin kabuu sedefe de inciyle
olan ilikisi nedeniyle sihirli nitelikler yklenir.
Sedeften yaplan clsmlann kt ruhlara. ze
hirlenmeye kar insan koruduu, hastalklar
iyiletirdii ylenir. Sedeften ulsmn evlilik
ten nce kadnlarn bekaretlerini korumasna
yardmc olduuna inanlr.
27
A Z Z PAU L ' N D L

Malta Adas'na zg bir tlsm da iz Paul'n Dili' olarak anlan

fosillemi kpekbal diidir. Bu Ortaadan bei bilinmekte olup
bugn bile dekoratif bir pandantif veya uur olarak kullanlr.
Uzun ve olaanst bir tarihesi vardr.

28
H
KAYE, 60 YILI DA
bir g<.!mi kaza!>yla
. diidir.
balar. ddetli bir
fnna Aziz Paul'un gemisini
Malta aklarnda kk bir
adaya srklemiti. Azi.: Pa
ul kumnlp da adaya kn
ca bir ylan tarafndan srl
d. Tepkisi, snd aday
kutsamak ve adann ylanlarna lanet okumak
oldu. Sonunda Mala'nn btn ylanlar o an
zdirlcrini kayhclliler ve sonsuza kadar zarar
sz hayvanlar oldular.
Aziz Paul'n lanetledii ylanlar zaman
gelip de lnce kayalarda iz brakt. Kayalaru
zerinde kk, sert ve gen biimli dilleri
nin fosill<.!mi kalntlar kalmt.
13u hikayeye ylesine inanld ki, adalla
rn ou kayalardan Aziz Paul'un Dillerini ke
sip parlamlar, gm \era alun montrlere
yerleirip gerdanlklarna eklemeye balacl.
Efsanedeki 1.dirlerin yitirmeleri zehirle
melere kar etkili olmalar elemekti. Ortaada
kraliyet aileleri H! soylular dmanlar tarafn
dan zehirlenmek korkusuyb yaard. O gn
lerde bir rakibi veya dman ortadan kaldr
mann en gzde yolu yemeklerine veya arap
lanna arsenik k:unaku. Evsahipleri kendilerini
konmak iin yemei ve arab nceden tadan
'tadclar' kullanmaya baladlar.
Bu gelenek bir esrar da aydnlatmakta
dr: otaa lenlerini gsteren tablolarda ne
den o kadar ok kpek vardr? Bu ounluk
la inanld gibi, sahiplerinin resmi durumlar
da bile sevgili drt ayakl dostlarndan ayrl
mak iscem.diklerindcn deildir. Zavall hay
vanlar yedek tadc' olarak kullanlrd. insan
tadc bir iki lokma aldktan sonra daha byk
paralar kopeklerc atard Evsahibi ve konuk
lar kpekleri dikkatle izlerler, zehirlenip zelir
lenm<.!ycceklerine bakarlard. lmezlerse ye
mek servisi yaplrd. Baka bir yntem de a-
Aziz Paul Dili gerekte
kpekbalnn fosillemi
rap tadm iin bir kenara
konulan masann zerine
bir Ylan Dii Aac' koy
makt. Bu dallar olan bir
aaca benzeyen nesnenin
zerine altn ya da gm montrler iinde
Aziz Paul Dileri aslrd. Kimi zaman bu kut
sal dilerin varlnn bile arabn zehirini gi
dermeye yettiine inanlrd veya bunu sala
mak iin dileri araba batrmak yeterliydi.
On yedinci yzylda Malta'dan ayrlan
her gemide bu ok deerli dilerden mutlaka
bir sandk bulunurdu Bylesine kck bir
adann AHupa'nn hcn saraylarna 'dis' sa
lamas adada yzyllar boyunca iyice gelimi
bir uJ.m ticaretinin olduunu gsterir.
Aziz Paul'un Dili'nin panzehir rolnn
azalp kaybolmasna neden bilimsel doa tari
hinin ortaya kyd. \'iktOI)a dneminin do
a bilimcileri fosillemi kpekbal dilerinin
ylan dili olduu fikrine sadece glerdi. Ayr
ca, ok gemeden Malra adasnn ylanlarnn
asla zehirli olmad ve Aziz Paul'n lanetinin
ho bir hikayeden baka bir ey olmad da
or:aya kacakt. Ancak <.!kicilikleri basit bir
uurdan ibaret olsa bile, bugn bile zarif tl
smlar olarak taklbilmektedir. Kpekbal
dii tlsm hikayesi modern grg kurallarnn
kk bir srrn da aklamaktadr. yi bir res
toranda arap smarlandnda garson davet
sahibinin kadehine bir miktar arap koyup tat
masn rica eder. Adam arab tadp ban sal
layarak kabul ettiini belirtince de garson di
er kadehleri doldurur. Gnmzde bu kk
trenin ar.bn iyi olup olmadn kontrol
iin gelitirildiini sansak da gerek bu deil
dir. Aslnda bu eski korum. treninin gn
mze kalan bir parasdr.
29
BAYKU

Akde11iz'de Mi11orka adasnda bugn e11 popler tlsm baykutur. Cam

dan ya da madenden yaplm ve boyu11a bir kordonla aslan bayku
figr artk bfr batan ibarettir. En vurgulu noktas gzleridir.
Bu haliyle kem gzlere kar bir baka Koruyucu olduu dnlebilir.

30
B R AKDENZ
olan Minorka'da bugn
ADASI
bile hala en popler ul
'>mdr. Camdan veya metalden
yaplanlar kolye olarak boyu
na taklmaktadr. Sihirli bayku
un epe} eski bir tarihesi olup
eski Yunanda Tanra Ate
na'nn kusal kuuydu. Cahilli
e kar koruyan ve bilgiyi art-
trmada yardmc olan bir ulsm olarak zellik
le tavsiye edildiinden, 'bilge yal bayku'un
folklor geleneinin Koruyucu roln elinde
rucmu olduu anlalnakaclr. Bunun
uzans olarak 'delilie ve mantkszla ne
den olan her eye' kar olduuna inanlmtr.
Minorka'c.la bayku sadece taklacak k
k deil, sakinlerini felaketlerden korumak
iin bir eve yerletirilecek kadar byk bir tl
o;un da olabilir. Bu byk baykular genelde
be)az senmiktcn yaplsa da ok parlak renk
li ayrnlarla sslenirler.
Baykuun Koruyucu rolnn evrensel ol
mad bcliilmclidir. Eski Roma ile balayarak
pek ok kltrde bayku daha ok gecenin
eytani yarat olarak grlm, gndzleri
ortadan kaybolmas ku:;.a byclk ve ey
tanla ilikili bir imaj kazandrmtr.
Baykuun sembolik olarak herhangi bir
durumda yararl ya da zararl olmas o sembo
lik ama iin hangi karakteristiinin benim
sendiine baldr. Baykuun ba gvdesinin
iki ka geniliindedir ve
ne bakan iki iri gz var
dr. Bu nieliklcri kendii
ne zeki bir hava verir ve
kuu ideal bir bilgelik
sembol yapar. Ancak ay
n zamanda insan rken
sessiz bir uu:;;u n: tiz bir
l vardr. Bu gibi zel
likleri onun bir byclk
sembol olarak da kolayca
Minorka adas sakinlerine ans
getiren parlak renkli seramik
bayku.
benimsencbileceni ortaya
koymakmdr.
Yunanistan'n neden bir
'iyi bayku' ve Roma'nn bir
'k bayku ve gnmz k
k Minorka adasnn 'iyi bayku setiini
syleyebilmek gctr. Bu iki sembolik yolun
belirli bir kltr tararndan seilmesinde he
bir men hemen sadcc:e ansn rol var gibi grn
mektedir.
Ilakkndaki en garip hal inanlardan bi
ri de, Galler'de ky evleri arasnda bir bayku
nnde hunun C\ li olmayan bir kzn beka
retini kaybecti anlamna gelmesidir. Bu ka
dar garip bir ilikilendirmenin nasl balad
konusunda fikir yiimek ilgin olacaktr. Bu
cr hikayelerin lklarn kaynayla ilgili bir
yanl anJa:;;lmadan kmo; olmas mmkn
dr. Byk bir ola-,lkla komularn duyduu
sesi karan bir bayku:;; deil. kendi gerek
servenini yaayan kzd. Kydeki kurnaz ef
sane yarauclar olay aklamak iin uygun bir
hikaye uyduracklard: Eer duyulan zevk
lklarysa ve k7 amin olmusa bunlar 'iyi bay
kuun' yardmsev<.:r t, kzn masumluu
elinden alnd iinse bu lklar 'k bay
kuun' uursuz t olacaktr.
Minorka baykuunun iki ak
gze indirgenmi camdan
kk bir rnei.
1 31
A- I RA N K E D

Gm"imz Japonya'sndaki uurlarn en gzdesi manekl neko, yani

'aran Kedi'dir. Bu Koruyucu birfigr olarak ok yaygmdr.
nsamn zerinde tayaca kadar ok kklerinden bir arata veya
binada bulmdrlacak kadat boy boy bykleri de vardr.
Figr ber yerde, otobslerde, evlerde ve pek ok dkkann kapsna
asl olup mterileri ieri girmeye arr.

.......
32
.. .
 K ORl
TYUCU aran
Kcdi hep ayn poz
dadr: n ayaklarn
dan biri, sanki sallarm gi
bi havaya kalkk dimdik
oturmaktadr. Genelde i
niden yaplr 'e geleneksel
renklere boyanr. Daha eski rnekleri oun
lukla tahtadan yaplmcr.
aran Kedi'nin iki zellii vardr: sahi
bine ans getirir ve kt talihi uzaklatrr. a
ran Kedi figr bde baland takdirde in
san sancdan V<:: hastalktan korur. Heykelci
in yokluunda kedinin bir yere izilmi fig
rnn bile Koruyucu deeri olduuna inanlr.
Bugn bu heykelcikleri satanlar farkl e
itler sunarlar. Biri bir heykelcik aldnda ya
nnda verilen katta unlar yazldr:
a11s kedmizi aldmz iin eekklr ederiz.
Sa -eya sol patisini lmldrpJapo11 slilince yiiz
leri d6111k olan talhli l..>ed bakkmda ok eskiden
beri anlatlan hkf}-eler mrdr Kedi solpatisini
kaldryorsa bir iyeri11e
miterileri: sa patisini
kaldryorsa en? refah amakadr. Beyaz kedi
11111tll11. sar renklisi zeninlii
arr. Kara kedi salk arsnda bulwwr.
G7ninlzl neelendirmek iin talihli kedyi
evlerin giriine ve dlkkcllarn vitrinine
koymalsnz. "
aran Kedi efsanesinin kkeni pek
hotur. Gotok11:/i pek yoksul bir capnakm,
ancak keiler a olsalar da yiyeceklerini kedi
leriyle paylarlarm: Kedi bir gn tapnan
nnde ocururken bir grup zengin Samuray o
radan gemekteymi. Kedi patisiyle onlara ia
ret etmi ve samuraylar tapnaa girmiler. Sa
muraylar ieri girer girmez mthi bir frtna
kopmu; gk grlemeye ve yldrmlar dme
ye balam. Bir yldrm samuraylarn kedinin
arsna uyup tapnaa girmeden nce dur
duklar yere dm. Bylece kedi hayatlarn
Japon aran Kedisinin havaya
kalkm sol aya, bir iyerini
korumakta olduunu gsterir.
kurtarm. Ya epey
U7.un srnce samuraylar
ierde saatler boyu kalm-
lar ve bu arada BudbL febefcsini renmiler.
Daha sonra ilerinden biri dini daha iyi ren
mek iin tapnaa dnm 'e tapnaa byk
topraklar balam. Samura} Vlo! ailesi oraya
gmlmler ve mez<rlarnn yaknna a
ran Kedi ansna kk bir kedi tapna ina
edilmi. Szkonusu tapnak bugn hala ayak
taysa da, Tokyo'nun bat varolar arasnda
kaybolup gitmitir. Ancak kedileri iin dua
edenJerin urak yeridir. Japon Ksakuyruu
olarak bilinen trn efsanevi aran Kedi'nin
soyundan olduuna ve bunlardan birini evin
de beslemenin de talih getireceine inanlr.
Bazlar aran Kedi'nin poplerliini
ok baka bir hikaye ile aklarlar. Bir kadn
tehlikeli bir ylann saldrsna uramak ze
reymi. Bunu gren kedisi patisini kaldrarak
sahibini uyarmak istemi ama ylan tarafndan
ldrlm. Kadn bu cesur davran hatrlat
mas iin kedisinin tahtadan bir heykelini yap
rmm ve daha sonra bunun kopyalar pop
ler uurlara dn:;;n.
Uzakdou'daki tek uur kedisi japon
lar'n ann Kedisi deildir. in'de ele pek
bcei Kedisi vardr. Bu kedinin resim ya da
heykelcikleri inli ipekbcei yetitiricileri ta
rafndan reme mevsiminde ipekbceklerini
korumas iin evlerin duvarna aslr. Bu resim
lerin yetitiricilerin babelas olan fareleri rk
tp kacrma gcne sahip olduuna inanlr.
Ancak yetitiricilerin bu gre'' iin mmkn
olduunca ok canl kedi topladklar bilindii
ne gre bu tbml kedinin etkinlii konusun
da epey bir kuku olsa gerektir.
33
B OY N U Z LA R

Bir binann asma veya duvarna boy11uz yerletirme gelenei,

byk boy1111zl11 ta11r11111 mutlak g kabul edildii ok eski alara
kadar uzanr.

34

----
-
-
""
- -
-
-
G Nf\IZ MALTA'SINDA eski iftlikle-
rin ounda gerek veya yontma boy
nuzlar. rnsllanr. Bu uygulamann
rnekleri. arkeolojinin bildii en eski yerleim
birimi olan AnacJolu'daki atalhykre yap
lan kazlar ':onucu otaya km, burada boy
nuzlarla .,slcnmi} odalara rasdanmtr. Boy
nuzlu eyalar Ort::dou ve Akdeniz evresin
de Bronz ve Oenir a boyunca da srekli
olarak grlmektedir.
Antik a insanlar iin boa, cssesi ve
vahilii ile glln, elkileyici iftJeme den boynuz ekli yapp bunu yksee, gr
siyle dourganln, sabana kollnas ve ift
ilere yardm clmesiyle bereketin semboly
d. Boynuzlu tanrya dntrlnce; insan-
ilk
lar. iftlik hayvanlar ve rn iin ideal bir Ko
ruyucu olmutur
Ve bu byk kurtarcnn iri boynuzlan
onun amblemine, onun Koruyucu iaretine
dnmo;tr. Parmaklarla I)()}nu7 iareti yap
mak onun korumasn salamak iin yeterliy
di. Ancak di srekli o durumda tutmak mm
kn deildi. Kt ruhlarn srekli tehdidi al
tnda olan binal:r iin c.hha kalc bir koruma
gerekiyordu. zm, boann kafatasndan
boynuzlarn karmak ya da baka bir madde
nen ve grnmeyen tehlikelere meydan okur
casna dar doru yerletirmeki Bu binalarn
sakinleri bugn dindar llristiyanlar olabilirler,
ama yine de mz::r tehdidiyle kar karya kal
dtklannda eski pupen:s zamann boynuzlu
tanrsnn korumasna snnakt::clr.
Bo) nuzlar binalar korumann dnda
pek ok klrc.le insann wrinde de tan
mur. Savalar dmanlannn iine korku
salmak iin ()()} nuzlu balklar giymilerdir.
Bunun nedeni boynuzun sivri ularyla saldtr
mak deil. karsndakini rkmektir. Boy
nuzlarn heybetli grns savayla btn
leecek ve ona gl bir hayvan olan boann
grntsn verecektir. Bylece sava da
kendini bir boa gihi hissedip daha cesur ola
caktu-. Ksacas hylec<.: boann gc sava
ya gceceklir.
Gnmz calya'snda Koruyucu boy
nuzlar pandantif olarak da kullanlmaktadr.
Genelde alun veya gmten yaplan bu tak
kk ve tek bir boynuz olup boyundaki bir
zincirin ucuna taklr ve erkekliin gc. cin
sel iktidarn sembol olarJk kabul edilir.
Bir MaJta iftliini ve sakinlerini
nazardan koruyan bir ift boynuz.
Katolik bir lkede puta tapma
dneminden kalma bir gelenek.
 . ""

D E N I Z KAB U G U

De11iz kabuklar btn Koruyucularm e11 eskisidir 11e tarilncesi

zamanlarda lleri kor,mak iin mezarlara yerletirilirdi.
Tlsm olarak kuUamlmasmn 20. 000 yl 11cesine dayanan tarihesiyle
kk de11iz kabuklarnm iki ayn sembolik aklamas vardr.

36
r

------
- --
 Koruyucu bir tlsm
olan deniz kabuklar
dnyann her yerinde
insanlar tarafndan
ss olarak da kullanlmtr.

Bir gz olarak
Bu ilk aklamada deniz kabuklar kem
gz yldracak bir nesne olarak grlr. Yu
mura biimli olmalar, insan gznn gr
nen ksmn hatfaw iin cesetlerin gz u
kurlarna yerletirilirdi ve bylece lye teki
dnyada crncyecek gzlerle grme imkan
sabnrc.l. Bu gelenek ok yaygnd ve Msu-,
Bal i Afrika, Borneo ve Yeni Zelanda gibi ok
farkl blgelerde rastlanmt.
Nijcrya'da tren bahklarnda ok sayda
bulunan deniz kabuklar her yn gren gz
lerdir. Buradaki rnekte tan 106 kabuk vardu-.

Deniz kabuunun oynad cinsel role

Dii cinsel orgat olarak
kind aklamada deniz kabuunun
akl insan disisinin cinsel organnn yar
olarak grlr. Baz eski mccinlerde deniz ka
buklarnn kimi zaman 'dii yaam kaps'n
temsil ettii ya7.ldr. Kabuk gl bir dour
ganlk semboldr ve bir tlsm olarak, ksrl
a ve strapl doum sanclarna kar kullanl
mtr.
Japonya'da eski 7.amanlarda bir
ocuk doururken rahat doum yapmas iin
elinde bir deniz kabuu tutard. Pek ok kl
trde k7lar hamil<.: kalmak iin eteklerine de
niz kabuklar dikerdi. Dourganlk iJe bu ili
kilerinden dolay deniz kabuklar lmden
sonr. t<.:krar dirilme nsn amrmak iin me
zarlara ycrlcririlirlcr.
Gney Pasifk'cc, Orradou'da ve Akdeniz k
ylarnn byk bir ksmnda rastlanr. Kabuk
eski Msr'da zellikle poplerdi. Hanedan
ncesi alarda, yani 5000 yl nce, gerek
deniz kabuklar kullanlrken. daha sonralar
4000 yl nce, bunlar mavi srl copraktan, ki
raz krmzs akik tandan ve kuvatzdan ya
plmaya b:.lannur. ok gemeden altn ve
gmten deniz kabuu taklan da moda ol
kadn mutu.
Hindistan, ran ve Msr'da deniz kabuk
lar fillerin, atlarn ve develerin koumlarna
taklarak bu )k h:.yvanlarnn nazardan ko
runmalar salanrc.I. 1 lindist:n'da en deerli
hykba hayvanlar ayn amala boyunlarna
aslan ya da alnlarna taklan deniz kabukla
ryla korunurlar<l.

r 37
 ""

KURBAGA

Altmdan, mavi porselenden ya da sabun tamdan kurbaa tlsmlar

eski Msr'da pek poplerdi Erkeklik giic1111 kaybma ve ksrla
kar kullamlrlard. Kimi zaman yeniden dou yolunu bulmalarnda
ya1dmc olmak zere mumyalarn zerine kurbaa tlsmlar
braklrd. Bo)larnn kklne ramet zaman zaman
kurbaalarn da mumyaland olurdu.

38

I LK HIRSTYA LAR iribalarn yetikin

kurbaalara dnmn ilgiyle izlerlerdi.

Yetikin kurbaalarn uzun sre toprak al
tnda kaldktan sonr. esrarl bir ekilde yeni
den dar kp yaama dndklerine. ahit

olmulard. Bu durumun bu kk varlklar

yeniden dou fikrini remsil eden ideal nesne
ler yapmas kanlmazd. Kimi yerlerde Kpri
hatnn yanna bir kurbaa izilirdi ki, bu kur
baann geirdii mecamorfoz ile Hz. isa'nn
ldkLcn sonra dirilmesi arasndaki paralellie
iaret ederdi.
Madeni kurbaa tlsm,
Romallar'da kurbaa tlsmnn, evi ve
bugn Ortadou'da
iindekileri felaketten konduuna inanlrd.
uur olarak satlmaktadr.
Kurbaann Vens gibi 'kpkten domu' ol
mas nedeniyle Homallar onun. sevgililerini
kaybetmekten koruyacan dnrlerdi.
Orua'da sar-J nbetine kar ipek bir Gnmi.izd<.:. dier hayvan Konyucular

kese iinde kuntulmu kurbaa tanmaya ba gibi kurbaa da koruyucu etkinliini byk

land. Kurbaaya duyulan bu sayg, cadtlann lde kaybctmi-.e de, kurbaa clsmlarna
dostu olarak grlen zehirli karaktrbaasna haia r.stlanmakt.dr. Baz insanlar boyunlarn
kar beslenen duygularla caban cabana zrr. da bir kolye ucunda. ya
da kalpleri yaknnda bir
bro olarak kk bir kur
baa tarlar ve bunun
dosclar :rasnda krgnl
nleyeceine inanrlar.
Ayrca uzun yaam ve zen
ginlii garmilenck iin
in Ay Kurbaas Tlsm
vardr ki, bu Bat dLnya
snda bile yaygndr. (in
kurbaasnn ayla ilikilen
dirilmesi onun da ay gihi
yaamnn eitli evrelerin l 920'1erde bir

de biim deitirmesidir.) sigara kutusu

Kimi zaman in Kurbaas zerinde eski

heykelinin azna eski bir Roma kurbaas.

para ycrlcirilir. Bunun

nedeni de eski in sikkelerinin kr ruhJan
Uzun bir mr ve zenginlik
kovacak muhafzlar olarak kullanlmasdr. Bir-
salamas iin taklan
ok lkede. kurbaa cbnlanrun sahibine sa
bir in kurbaa tlsm.
lk, baar ve kazan gecirdiine inanlr.

't 39
 . ""'

D E N I Z KAB U G U

Ei\Z KABUKLARI Asya'dan Gney iftkabuklular hemen hemen her z

aman

D Pasifike, Ortadou'dan Tropik Afri

ka'ya kadar dnyann her yerinde
binlerce yldr tlsm olarak kulJanlnutr. Hat
dii cinsellii ile ilikilendirilmitir. Kullanlan
terimler ar.'>nda 'yaam ,eren dii'. cinsel tut
ku. kadn reme organlar, dourganhk. do
ta bazen denizden ok uzak yerlerde bulun um ve ak vardr. Cinsel tutku iki kabuun
mu olmalar bunlarn ok deer verildikleri birbirine skca bal olmasndan. doum ve
blgelere byk zahmetlerle tandklarnn 'yaam veren dii' iki kabuun alp yumuak
kntdr. iini gstermesiyle lnntldu-. Yaygn bir ef
saneye gre Vcns'n lan bir istiridyeden
Kk bir ift
doduu rivayet edilir. Botticelli, bir resminde
kapakl deniz
bu efsaneyi betimlemitir. (Uffizi Galerisi, Flo
yumuakas
ransa)
bugn dourganlk
Budist w fTindu inannda, helezon e
tlsmdr.
killi kabuk. tlsml sembolik etkisini bu eklin
den alr. Budizm'de bu Buda'nn sesini sembo
lize eder. I Iindular iinse cahillikten uyanmay
temsil e::tmektcclir. nsan bilime yaknlatran.
renme he\'e-;ini .rtmn. kr talihten ve yok
sulluktan koruduuna inanlan bir tlsmdr.
:itiridyelcr deniz kabuu tlsmlarnn en
yaygndr.

40
 ..
O RU M C E K

! NGLTERE'DE bir evde grlen kk bir

rmceklen genelde para rmcei. pa
ra a rcs' ya da 'para geririci' olarak
masnn sen e ve mutlu
luk getireceint.' inanlr.
rmcein byk
sz edilir. Eer biri ortaya karsa. ipliinden Koruyucu olduu fikrini
sarkarsa. masaya der veya el zerinde y yerletirmi olan ok eski
rrse zenle kaldrlp gvenli bir yere konu bir sylence nrdr. ocuk
lur. Eer rmcek ldrlrse para kaybedi Tfz. sa (\ cya anlatann
lir; yaarsa scrvcl kazanlacakrr. Bir rmcek inancna gre: Jlz. Davud,
tlsm da ayn mesaj lar. Altn veya gm Hz. Muhammed veya B
ten yaplan bu ulsnlar eski Roma'da ok yk Frederick) bir maa
yaygnd ve alvcriw baarl olmak iin ta rada askerlerden saklanr Pek ok insan rmcekten

snrd. ken bir rncc:k maara nefret eder, ama bazlar bunlar

Dnyann teki tarafnda, Polinezya'da nn giriine byk bir a koruyucu sayarlar ve gerdanlk

da bc:nzer bir gelenein olmas ilginlir. Bura rm, askerler gelip de olarak takarlar.

da kk bir rmcek insann nnde ipliin bunu grnce uzun bir

den sarkarsa deerli bir armaan alnacana
inanlr. Amerika Birlcik De\'letleri'nin baz
blgelerinde rmcek ldrmenin uursuzluk
getireceine, ldrld Lakdirde havann
kLlcec:cinc inanlr. Frtnalardan korun
mak iin rmcek konnmaldr. Pek ok l
kede bir odada iri bir ev rmceinin bulun-
sredir ieri kimsenin ginncmi olduunu d-
nmler \'C maaray aratrmadan yollarna
devam erni ler. Bylece kerde bulunan 'b
yk i' kurtulnu. Baz Kzlderili kabilele
rinde kt ryalar yakalayp gtnnesi iin
be:;;iklerin zerine yapa) bir rmcek a rer
letirilir. Bu alara rya-yakalaycs denilir.

41
K I RM I Z I M E RCAN

'Okyamsu11 Yaam Aac' olarak adlandrlan Dall Krmz Mercan

yiizyUardr tlsm yapmnda kullamlmtr. Bazen doal ekliyle
kullanlr (Koruyucu olarak en etkili olduu sam/an ekli) ya da
boncuklar, pandantijler, brolar ve kolyeler yaplr.
 l 496'dan kalma bir
Meryem Ana tablosu.
Bann zerinde Koruyucu
krmz mercan asl.

E SK BR Yunan efsanesine gre kahra-

man Perseus korkun \ledusann kafa
n ke!'>tiinde canavann kan fkrp
denize dklm ve burada kn111z mercanla
ra dnmtr. Denizciler ve balklar bu
nedenle i.izerlerinde bir para krmz mercan
tamann kcndik:rini denizin tehlikelerinden
koruyacana inanrlar. talyan balklarn o
u gnmzde bile zerlerinde bu Konyucu
olmadan denize almaz.
Krmz mercan tlsmnn nazardan, cin
lerden, byclerin bysnden, delilikcen \'C
her trl hastalkLan koruma salad kabul
edilir. Krmz mercan suyun bereketini de
'>embolize ettiinden (ldrlm bir canava
rn kanndan gzel krmz mcevherler ya
pan su> k:mla kar da ok gd bir korun mercann bebein di karmasnda ok etkili
ma olarak grlrd. olduu sylenirdi.
Kadnlar hormon dzensizliklerinden Krmz mercann gcne inan o kadar

korunmak kin krmz mercan takarlar ve ha yayld ki sonunda ok amal bir Korurucuya

mileyken kolay doum yapmak iin reme or dnlir.

ganlarnn yannda bir wne bulundururlard. Tanabilir tlsm ekli dnda alr ekilde

Krmz mt:ran bebeklerin de koruyucusu ka kullanlrd:

bul edilirdi ve bir zamanlar bebekleri sokaa

+ Kt etkilere kar eve aslrd.
karmadan nce boynuna knnz mercan
+ Gece korkularna kar yatak ucuna
takmak ok yaygn bir uygulamayd. Krmz
aslrd.

+ Yldrma kar at kirileri arasna

konulurdu.
Mcevherelere
+ Frtnaya ve geminin batmasna kar
krmz mercan
gemi direine aslrd.
eklemekle
+ Verim azlna kar meyve aalarna
bunlara koruyucu
balanrd.
nitelikler
+ ekirge srsne kar rnler arasna
verildiine
yerleti.rilirdi.
inanlr.
+ Kuduza kar kpein asmasna
balanrd .

43
 . ...,; .

LAD E S K E M I G I

Lades kemii, tavuun (ya da hindinin) U eklindeki kpn"ick

kemiidir. Bat'da uzun yllardan beri tavuk yendikten sonra bu kemii
saklayp kk bir 'a1s' ritelitde kullanmak tidet olmutur. Kemik
gevrekleene kadar gn kurutulur. Sonra iki kii birer ucundan
tutup eker.
 ADES KEMG i ' la-
L lihi amas iin uygu
lanmas gereken zel
hir }'ntcn 'ardr: Kemii
iki kii kk parmakJar
nn e, resinde dolayarak
cutar. aret ,erilince her
ikisi de kemii kendilerine
doru ekmeye balar. Ke-
mik ikiye krlr ama bu hi-
bir zaman en salam yerinden, yani ortasn
dan gereklemez. Uzun para kimde kalrsa
o kazanm olur. Kazanan bundan sonra bir
niyet tucar ve eer bunu kimseye sylemezse
isteinin gcr(eklecceine inanlr. Gnmz tavuk da ondan sonra kurban edilirdi. Lades
de bunun ince noktalarna pek dikkat edil
mez. Tar.flar yemeiyer yemez kemii ekip
koparrlar.
Lades kemii ile niyet tutmak en ok iri
hindilerin sofmlar ssledii Noellerde adet ol
mutur. Kuzc> ingiltere'de epey eski bir gele
nee gre, evlenmemi gen bir kadn Noel
kutlamalarnda lades kemiini ele geirecek
kadar talihliy e bunu kimseyle payl<lmadan
evinin kapsna asmaldr. Eer bunu yaparsa
yeni yln ilk gn kapsndan giren erkekle
evlenecektir. Yani lades kemiini bir tr dour
ganlk tlsm olarak kullanmaktadr. Bir ksmet
acdr ayn zamanda. Bazlar da lades kemi tna alnd, hayvan haklarnn savunulduu
inin gcnn yalnzca, U eklinden, uurlu
nala benzemesinden kaynakJandna inanr.
lades kemii kimi zaman
ikiye krlacak yerde btn
olarak saklanp uur
getirmesi iin duvara aslr.
Lades kemiinin Koruyucu
tlsm olarak kullanlmas
pek nadirse de, kimi zaman
kk bir brota bir motif
olarak kar-mza kar.
Dierleri ise lades ke
mi nin kkenlerini eski
kehanetlere balarlar. Eski
alarda ta\uklarn gelecei syleyebildikleri
ne inanlr ve buday tanelerinin harf eklinde
dizildii trenler yaplrd. Tavuk budaylar
gagaladka tlsml szckler ortaya kard.
kemii kartlr, temizlenir ve kurutulurdu.
Ondan sonra belirli bir konuda ansnn al
masn isteyen kii bunu tutard.
Gnmzde altn ya da gmten yapl
m kk bir lades kemii bulmak mmkn
dr. Genelde bro biiminde dizayn edilmi
lerdir. l 930'1arda Kuzey Amerika 'da piyasaya
sunulan demir ans paralarnn zerinde de la
des kemii resmi bulunmaktayd. Kimbilir bel
ki de eytann bacan krmak' deyimi de la
des kemiinin ikiye krlmas ve bylece tali
hin almasyla ilgili inann deyimlere yans
m eklidir. Bu, hayvan yaamnn konna al
bugnlerin 'doru' kltrel havasna uymad
iin atk poplerliini kaybetmektedir.
45
E N G E R E K TA I

Yedinci yzylda bir manastr barahibesi ola11 Azize Hilda'11n

syle11cesi11de, kadnn 11giltere'11in kuzeydou kysnda Wbitby
tepeleri11de ina etmek istedii manastrn arazisini istila eden zehirli
ylanlardan nasl kurtulduu anlatlr. Kadt zel dualar ve byler
yardmyla ylanlarn smsk top haline gelip yamatan aa
yuvarlanmalarn salar. Bunlar o top halleriyk aadaki kayalk
kyya arpar ve lrler. lrken kardklar tkrk katlap taa
dnr, ylanlar isefosilleirkr. Bunlarnfosillemi paralar
yzyllarca Koruyucu tlsm olarak kullanlmtr.
 fo
A
SU DA Whitby kylarnda bulunan

iller ylanlara deil tarihncesi yumu

akalara aitcir. Bunlar o blgede pek
yaygn olan amonillerdir. rileri insann zerin
de tanamayacak ya da antasna smayacak
kadar byk olduundan bahe veya ev Ko
ruyucular olarak kullanlr. En kklerinden
ise pandamifler yaplr. Yerel halk gnmzde
bunlar :;atmadan nce kabuk helezonuoun
Lepesinc bir ylan ba eklerler.
Ou kk anoniller ylanlarla bu efsene
vi balar nedeniyle krsal kesim halknca y
lan srmasna kar korunmak iin kullanlr.
Victoria dneminden kalna belgelerde bir
'bilge kadnn' ylan srm birinin hasta yala
na arld kaytldr. Kadn hastann srl
m ve imi yerine Ylan Tan snm ve
i hemen inmitir. (Gerek udur ki, ngiliz
Bu amonitler'in kabuk
engerek ylanlannn srmalar pek iddetli de
helezonunun tepesine kolayca
ildir ve i, anonillerin yardm olmakszn
da ks; srede iner.)
kk bir ylan b eklenir.

Bunlar ok gl tlsunlar olarak insanla

r ateli hastalk, bomaca. gz hastalklar ,.e
karaba<;anlar gibi eitli talihsizliklerden koru
mak iin de kullanlmtr. Karabasanlar iin
Kzlderili Rya-yakalayclar gibi geceleri ya
tan zerine aslrlar. (Bkz: R'iya-yakalayc
lan.J
Engerek tann bu ad almasnn nedeni
engerein ngiltere'deki tek zehirli ylan olma
sndandr; bylece Otaalarda Whitby'nin
yksek kayalklar arasnda gerekten ylan
srleri var idiysc, bunlar o trden olmallar
d. Bu tlsm, Ylan Ta veya Azize Hilda Ta
olar.k da adlandrlr. Bu efsane ile Aziz Pa
ul'n Mal:'nn zehirli ylanlarn kovmas Jj
kaycsi ar.snda ilgin bir benzerlik vardr.
(Bkz: Aziz Pau/'n Dili).
Azize Hilda, manastrn 17.
yzylda, lngiltere'nin

kuzeybatsnda, Whitby'nin
kayalklarnda ina etmitir.

47

AT B O YN U Z U

OYNUZLU AT, zoolojik bir eliki ola Malta'nn corafi yerinin orta Akdeniz'de

B rak grbe
!alta adasnda
de Akdeniz'deki kk
karrozin ad verilen
ki cip arabalar eken atlarn balarnda kk
es
Sicilya'mn hemen gneyinde olduu gz n
ne alndnda cavuskuu tynn Koruyucu
olarak kullanlnaM biraz gariptir. nk, A,._
madeni l)Q)nuzlar cakldr. Bunlar atn yuJan rupa'da calihszlik getirdine inanlr ve ze
nn paras olan bir kaya baldr ve atlara, rindeki gz bimi de kem gzn ta kendisi
Malta'nn iftliklerini ssleyen o byk boy olar.k grlr. Bu moif ancak douya doru
nuzlarn benzeri bir koruma salar. Bunlar da gidildike kimlik deitirerek talih motifine
Hristiyanlk ncesi alarn eski boynuzlu tan dnmektedir. rnein ran ah tavus tyle
rsnn gcn artrr. Bir zamanlar sadk riyle ssl bir tahtta otururdu ve Ilindisran'da
rarafrl:nnn byk Koruyucusu olan bu put tavuskuu gz yaklaan her trl tehlike iin
perest a tanrs daha sonra kilise tarafndan srekli tetiktedir. (Bkz: Ttwusk Yelpazesi)
en byk dman olan ey- Kimi zaman bu yalanc
tan'a dntrlm\>tr. Mai boynuzla bir de yalanc ya
m kadar tutkulu ekilde H kut Koruyucu olarak eklenir.
ristiyan bir lkede bu eski I lerhaldc oraya hayvann
inanlarn byle ciddiyetle saln kollamas iin ko
uygulandn grmek ger nulnutur.
cktcn ilgin<;tir.
ihirli gre\ !eri at k
t
ruhlard:n korumak olan
boynuzlarn ortasna genel
Malta adasnda araba eken
likle bir tavuskuundan ya
da slnden alnan byk atlar ktlklerden bir ift

bir ty yc-lc\>tirilmitir. madeni boynuzla korunurlar.

48
UURBCE
U GGHBCEG olarak bilinen srt siyah
noktal kk knnz bcek mtevaz
giinyk kyaslanmayacak ulusla
rara-; bir ne sahiptir. n pek ok lkeye ya
ylms olup doast kkenine olan onak
inanc yanstan garip adlarla anlmaktadr. in
giliw.:de Ladybug veya Ladybird'e ek olarak
Ladyhcetle ( 1 hnmbcei ), Tann'nn Byk
nei, Mcrycm'in Kuu ve Meryem'in Bcei
diy<.! de adlandrlr. Fransa'da Pou/ette a Dieu'
dir (Tanrnn Pilici); italya'da
Palomilla; Alnanya'da 1'\.fa
riellkaefe spanya'da lfari
q11ita'dr.
Bcek Ortac:a'cla Mer
yem Ana'ya adanmt ve o
zamandan beri de ans sem
bol olarak dnya apnda
ne kavumutur. insann
yaknna konduu grld
nde 'Ladybird. ladybird,
u git evine, e\ in yanyor ve
ocuklarn yanacak'" demek adet olmutur. Di
er bceklerin kaderi olan ldrlmek yerine
bu kk bcek, zamr grmesin diye uup
gitmesi iin te\ ik edilir.
Uurbcei bahelere zarar veren kk
bcekleri yedii iin insanlar iin gerekten
de uurludur. Uurbceine ilikin rivayeclere
gre bcein, bir tlsm olarak takanlara b
yk baarlar ve servet getireceine, hasta biri
takt takdirde bcein hastal alp gtre
ceine inanlr.
Leylek gibi uurbcei
de ocuk getirir ve baz yer
lerde srtndaki kara leke sa
ysnn bir kadnn ka ocuk
sahibi olacan gsterdii
sylenir.
Uurbceinin talih sembol
olarak n pek ok lkeye
yaylmtr.
49
D i G E R HAYVAN T I L S I M LARI
B UNOAN NCE sz edilen belli bal
hayvan tlsmlarnn yansra u daha az
nemli olanlar da vardr:
Ay
Baz kltrlerde ay ulsmnn bir kadn
gc, ve sancl doumdan kurtard sylenir.
Ar
Ar. ulsm olarak akl. mduluu. refah
ve dourganl simgeler.
Akrep
Akrep tlsmnn, takan her trl kt
lkten, zellikle: dsnanlarrun saldrsndan
koruduuna inanlr.
Asla1
G, cesaret, crcf. salk. senet ,.e ba
an cimsali olan a:-.hn ulsm. zeUikJc tehlike
li yolculuklara kmak zorunda olanlar iin
ok deerlidir.
Boa
Cinsel ikidaszla
r koruma arac olarnk
popler olan boa sevimeden nce baarl
olmak iin yalan altm yerletirilir.
Buldog
Bu kpek tr kuwet ve inatlk sem
bol olup zellikle spor dnyasnda bu nite
likJeri iin tbm olarak kufnJmtr.
50
Canavar
Bat'nn azndan alevler fkran canava
r ile karurlmamas gereken in'in kutsal ej
deri bir cesaret, ihtiyatllk 'e guvenlik sembo
ldr. Bugn bile cJsm olarak mutsuzlua. k
srla kar kullanlr.
ekirge
iftiler kimi zaman bol rn alp zengin
olmak iin boyanm madenden yaplma k
k bir yeil ekirge tarlar.
Geyik
Gf;terili iftleme alkanlklar nede
niyle olsa gerek. geyikler cinsellik sembol ol
mutur. Geyik boynuzlarndan )a da toynakla
rndan yaplan ulsmlarn ksrlga ,.e dier cin
sel sorunlara kar Koruyucu olduu sylenir.
Gvercin
Bar ve Kursal Ruh scmh<>l olan gver
cin zellikle sava ve karklk zamanlarnda
tbm olarak kullanlmtr. Bir pandantif ola
rak zincirin ucun caklan g,ercinin yangna.
lme, yldrm arpmasna kars ve aksz bir
yaamdan korunmak icin kullanld sylenir.
Kapla11
Gm ya da yeim tandan kaplan ek
lindeki bu in ulsnsnn ok zcl koruyucu
gc olduuna ve takan fiziki zayflkran ve
erken lmden koruduuna inanlr.
Kaplumbaa
Kara ve deniz kaplumbaalar ounluk
la efsane ve folklordc birbirine kartrlr.
Bunlar pek ok mitolojide Koruyucu varlklar
olarak grlmlerdir. En nl efsanede kap
lumba: ebedi yaam semb<>ldr ve dnyay
snnda tar. Seyrek olarJk ani hareket yapar
ama yaptnda da deprem olur. Bu kozmik
kaplumbaa' uzun yaamn, akllln. gl
ln, dengeliliin, iyi yrekliliin ve sabrn
Bu uurlu karakedi brou nl
kuyruksuz Manx trnn vatan
olan Man Adas yapmdr.
 Kutsal ve mistik bir yaratk olduu iin

Dou'da ejderha sembolleri uur olarak

kullanlmaktadr.

<>emhol olmutur. Ani lmden. cahillikten,

acck. kararlardan q teki zayflklardan ko
runmak in taklr. Altndan yaplan yarauc
lk ve merhamet kaybndan insan korur.
Kelebek
Yeti<kinliind<: mr sadece birka gn
sren keleh;:in uzun yaam ve lmszl
simgelenwsi belki <le atcdr. Ancak zarif
uuu ve gzellii onu ruhun, bu nedenle de
ebedi yaamn sembol yapmtr.
Kei
Kcci Lismlar her zaman ksrla kar ve
cinsel iktic.lar arturmak iin kullanlmtr.
Kedi
Kedi baz lkelerde uurlu, bazlarnda
uur-.uz olarak nitelenir. E:.ki Msr'da kedi
kursakl \'C kazlarda binlerce kedi tlsm bu
lunnutur. Bir mear
.. yaztma gre kedi 'insa denle takan korur. ksrl nler. huzur getirir.
na her gn hayat, refah ve sahk' verir. Orta Tek Boytuzlu At
ada kilise. kediyi e}rtann hizmetkar olarak Tek boynuzlu atn uzun boynuzu bii
ilan eci. Bylece kedi grmenin, zellikle ka minde bir tlsmn insan l:>t!karet kaybna kar
ra kec.li grmenin ansszlk getireceine ina koruduuna inanlr. Bir eliki olarak gr
nlmaya baland ve kedi tbnlar kullanlmaz lecekse de, ayn zamanda ksrla ve cinsel
oldu. Daha sonmlar bir kara kedi grp de iktidar:;zla kar taklr.
eytann hemen gazabna uramayan insann Tilki
ok talihli olduuna inanld. Giderek kara ke Tilki tlsm yoksullua kar kullanlr.
di tlsm takmann insan eytann gazabndan Tilki kuyruu bir sre srat ve kurnazl at
koruyaca inanc dodu. Ama gnmzde trnak iin ve k.rhga kar kullanlmu.
rabet edilen bir tlsm deildir. Ty
Krlang Eski Msr'da tyn i alannda refah ve
Bir evin ats alunda yuva kurmu kr servet getirdiine inanlrd.
langcn L'V sakinlerine ans getireceine ina Yumurta
nlmas, kk gm bir krlangcn cak ola Yumurta aka bir dourganlk sembol
rak kullanlmasna neden olmutur. dr ama bu nn<: r..men bir tLlsm olarak na
Ko diren taklr. Bunun nedeni biiminin tak ola
Eski lsr'dan gnmze kadar popler rak kullanma uygun olmamasdr. Ancak ta
liini konnu olan ko o gl saldryla yumurtalar evlerde pek }aygn ol:rak sergile
:;porU(ann gzdesidir. Kadnlar iin<>e dour nen nesnelerdir ve eitli renklerde saulrlar.
ganlk -;emlx>ldr. Yunus
Kt4ZU Denizciler :msnda popler olan yunus
Balk ve ha gibi kuzu da yzyllardr fu. denizdeki tehlikelere. :tcllikle gemi kazalar
sa'nn sembol olamk grlmtr. Bu ne- na kar tlsm olar.k kullanlmtr.

51
TA LAR
RSTALLER ve baz talar gzellikleri ve
K ok nadir bulunmalar nedeniyle yz
yllardr tlsm olaf"Jk kullanlnutr. As
lnda hem<:n hemen btn tak rrleri koruma
amal tanrd: yzk. pandantif. gerdanlk.
bilezik, halhal, ta veya brolarn en eski r
nekleri sahiplerine ans getiren ya da kt
ruhlar uzaklatrsn diye taklrd.
Kraln tacndaki parlak mcevherler ora
da sadece onun hakim roln vurgulamak iin
deil, ayn nanda
7 kendisini dman doas
t glerden ve talihsizliklerden korumak iin
de bulunurdu. Yerli byclerin juju tlsmla
rndan, saraylarn en zarif sslerine kadar m
Cl!\ herler, hemen hemen bir cck istisna ble ol
macfan eski alarn batl inanl zihinlerini y
lesine korkutan esrarengiz w kt etkilerin s
te<;inden gelecek amdar olarak grlrd.
Bu zgn amacn yerini giderek iki ba
ka dnce ald gzellik ve stat. Kuyumcu
lar ustalap reknikleri geliince retimleri de
byk sanat erlcrine dnt. Bu eserler si-
54
hirli bir nitelie sahip oldukln iin deil. za
r.fetleri nedeniyle aranr oldu. Sslenmenin
ardndaki itici g olan batl inanlar estetler
rarafndan silinip acld. Ve bu karmak yeni
eserler cok pahal olduklar iin yksek stat
nn nemli sembolleri oldular.
Modern mincralojinin bilimsel aklama
lar daha eski inanlar orcadan kaldrmaya
balamsa da, attk gzd mcevher gelenei
haka temellerde kk salacak kadar yerlemi
ci. Gnmze.le. herhalde bilimin ok yerde
evreye zarar verecek derecede kt kullanl
mas nedeniyle pek ok insan eski mistik
inan siscemlerine clnmekcedir. Kristallerin si
hirli kullanm bir kere daha popler olmucur
\e ou imdi eski yntemlerle kullanlmak
iin sacsa sunulmutur. Yaadmz bin yln
sonunda minerallerin Koruyucu glerine
olan inancn rcnic.lcn canland grlmekte
dir. Gen kuak c.lekomtif ve stat belirleme
amac gtmeden bir kere daha kristal ve de
crli ta:_, taklar kullanmaya balamtr.
Kristaller, kayalar, ta.iar ve akllar yzyllardr
eitli Koruyucular iin hammadde
oluturmulardr
 Baz insanlar kristal gibi inorganik bir miz iin de yoktur. Ele sere ama gze s\clr.
maddeye mistik gler yklcnme:-.ine anc Ci.inc:i.is, baz kristallerin icin<le gizli bir g
bulmakta, anlam vercmcnekedir. Ama belki olduuna ve manyetik alan andran bu gcn
de >'ap ve grnleri ou biyolojik fonmn talarln iliki kuran insanlar etkileyeceine
dzensiz yumuakl ile canl bir eliki olu intnlr.
turduu iin bu nesneler bu zel ckiciklerini Bir mineral, Koruyucu bir ubrn ya da bir
elde edebilmitir. Ooann bir paras olmakla si.h taks olarak kullanldnda ondan m
birlikte parlak ve geometrik yzeyleri baka ce\ her veya deerli ta olarak sz edilir. Belir
bir dnyaya aic olduklar hissini verir. Parlak li bir mc\herin deeri sadece rengine \e na
bir kristal gibi amurdan, toprak 'c imenden dir olup olmadna deil zdliklc 'il'rtliine
daha uzak bir ey olamaz. Sanki baka bir ge baldr. Ona gcn' ve kalcln veren bu
zegenden gelmi gibidir. Ve her eyin eskisin dur. Basil bir senlik ls (Mohs lei) var
den ok daha hzl deiebildii modern a dr ve burada on numarayla cima:-. batadJr.
da kristallerin ve talarn kalcl bir gvenlik Dicrl<:ri hangi an hangisinin yzeyini izdi
,.e huzur duygusu verir. nc gr<: sralanrlar.
Ta ve kristallerin zel ekicilii ve sihir En ok tannm talar unlardr:
li gc iin neden gsterilir. BirincGi, ekil Elmas: 10 Yakut ve safir: 9 Zmrt,
tal 'c kuvars: 7
- -

siz bir kaya gibi gzken ta bu iin ustasnn gkzmrc ve Topaz: 8

Akik, yeim ve ay:a: 6-7
- -

elinde ekillenince hayranlk uyandran bir Henacit, lach ere

la'il, opal \'C Turkuvaz: 5-6
-

grn kazantr; kesilmi \C hazrlanm bir Bakr ta:

3-
-

kristal bu yzden, iindeki parltl ruhu gs

termek iin kaba hayvansal vcudundan sy Bu deerli veya yar deerli talarn her
rlm bir insan ruhunu artrr. ikincisi, birinin kcn<line has Koruyucu etkisi olduuna
yomulmu krisralin zLlklarn sunulmas gibi inanlr ve bazlarna doast gler yklen
grld o mistik 'effaflk durumu'dur: ta nb. > da daha dorusu 'yeniden yi.iklcn
<lokunduumuzda sert okluu iin vardtr, ni:{tir imdi baslca ta koruyuculara deine
ama effafl nedeniyle arkasn grebildii- lim.

55
AMETST ( M O RYAKUT)

Ametist szc Yunancada 'sarho olmayan' anlamna gelen szckten

tretilmitir ve bu mor ta bir lende zerinde bulmduran kiinin
sarholuktan korunacana inanlrd. Bu garip inan, anetisti hem
eski Msr'da hem eski Yunan'da ok popler klmt.

56
A RSTO, bu gzel tala ayklk durumu
rasndaki esrarengiz ilikiyi yle ak
ar: Bacchus sarho bir annda
Anethyst adnda gzel bir gen kz ifal er
mek amacyla yakalam. Kz hemen kendisini
korumas iin bekaret tanrasna dua etmi ''e
Bacchusn nasrl elleri arasnda birden parlak
bir mcevhere dnm. Bacchus o anda ayl
m ve yaptndan utanm. Pimanln gs ve Ak Ta . . . Tcc.la\'i Ta olarak baklk
ccm1ck iin parlak taa en sevdii o soluk mor
rengi vermi ve o gnden sonm byle bir ta
tayan herkesin kendisinin sarholuunda ya
paca saldrgan hareketlere.len korunacana
yemin etmi.
Eski sylenc:derden daha az renkli baka
bir aklamaya gre de bir zehirleme giriimi
sz konusudur. ldrc zehir ametisrren bir
kadehe konulmu, ama kurban o kadehten
iince zehirlenmemitir. Ve ondan sonra da
ametist c: tayan bir kimsenin ikiden erki-
lenneyeceine, iine ne kadar gl bir zehir
karlm olursa olsun o ki)inin zar.r grmeye
ceine inanlmtr.
nsann kanndan alkol ekip alma
ametisrin pek ok gizli glerinden sadece bi
ridir.
Dier nitclklcri)le u adlar almtr: Pis
kopos Ta, Ifa)rl Ta, Tedavi Ta. Huzur Ta
sistemindeki zayflklara kar koruduuna
inanlr. Bazlar zerinde ametisl caunann
kan phrlarna ve kansere kar koruma sala
d fikrindedirler.
Huzur Ta'nn insan sLrese ve iddete,
korkularn kar" korutluuna ve yatakta bulun
durultluu takdirde uykusuzlua iyi gelecei
ne inanlr. Eski alarda kiiyi hrszlara kar
koruduu da sylenirdi. Ve sevgililer gnnde
sevgililerin birbirlerine verebilecekleri en g
zel hediye olduu ylenir.

Brezilya retimi
olan bu ametist
anahtarln
insanlar
sarholuktan
koruduuna
inanlr.

57
O PAL

KKUAGI TAI olarak bilinen opalin lin umudu amm1a gibi bir n olduunu ela

G epe} kark bir gemii vardr ve pek

ok kii ondan uzak durmay yeler.
Gevrek dokw;u ve deiken rengi nedeniyle
sadakat sembol olamad iin se\giiller ya
ela kar koca tarafndan tlsm olarak kullanl-
maz.
Bazlar opalin herkes iin talihsizlik ge
tiren bir ta olduunu ileri srseler de bu ge
nelde kabul edilen bir gr deildir. Opal
sc sanskritede Deerli Ta' anlamnda ktlemitir ki, tan negatif niteliklerinin o
ki upc/ddan rremitir. Gvensizlie ve d
manlarn eylemlerine kar korunmak iin :a
nr. Ayrca negatif duygular emdiine ve
depresyona, duygusuzlua ve strese kar ko
ruma saladna inanlr.
Tan baka bir balamda gz hastalkla
rna kar etkili olduu kabul edilir. Bu neden
da Dnyann
le zaman zaman 'Gz Ta ya
Gz' diye adlandrlmur. Viktoria dnemin
den bugne dilden dile gelm u szler opa-
gsterir bize: "Ekimde dnyaya gelen ocuk
lar bir kederin iine doar ve hayatlarnn bu
yazgdan kurr::nlmas gerekir, eer bir opal
konu sa
r ocuun gsne btn elem ve ke
derler yok olur umudun gcyle."
Opal elikili calardan biridir. Bir y::n
dan tayan felaketlerden koruduu. dier
yandan sahibine talihsizlik getirdii sylenir.
Sir Waltcr Scotc romanlarndan birinde opali
unun bu kaynaktan kt ileri srlnrr.
Anc::k tan nnn yaylmasn nleyen
bir kaynak daha vardr. Eski bir Avustralya
sylencesinde opal, yerin altnda yaayan ve
insanlan 'ktlk by::; panltlanyla' kendisi
ne eken yar insan yar ylan bir eytan olarak
gsterilir. Bu, kt bir gnnde ca ararken bir
ukura dm biri carafnc.lan uydurulmu ol
maldr. A\'Ustralya'nn opali \lilli Ta olarak
semesinin srr ela zlebilmi deildir.

58
K U VARS

K M ZAMAN G Ta' olarak anlan

kuvars kristali yzyllardr sihir ve teda
vi alanlarnda kullanJmtLr. Yakn za
tan, korku ve kskanlktan koruduu sylenir
ve ksrla kar bir Koruyucu kabul edilir. in
san yalnzken ca zerinde bulundurursa ge
manda kristallerin metafizik yanlar konulu bir rilim, znc ve yalnzlk duygularndan kur
kitapta kuvarsn Koruyucu ve tedavi edici ni tulur. Stms kuvars n:t beyaz bir crdr.
teliklerine tam elli iki sayfa ayrlmur. Bu ta yzyllardr by \'C tedavi trenlerin
Kuvarsn zellikle de kullanlr ve her trl
g ve canllk kaybma kt etkiye kar Koruyucu
kar koruma '>aladna bir tbmdr. effaf kuvars
inanlr. Zihinsel konsant gibi bunun da canllk kay
rasyona ok yardmc oldu bna kar koruma salad
u iddias da vardr ki, bu na inanlr. Bir bakma
da kriscal kreler halinde yaam kayna olduu d
kahinler tarafndan gele nlr.
neksel kullanunn aklar. Dumanl kuvars biraz
effaf kuvarsa gele daha koyu renkli olup R
neksel olarak 'Kaya Krista ya Ta' olarak bilinir.
li" ad verilirse de, baka Umutsuzlua, uzuntye.
trleri de vardr. Pembe fkeye, depresyona ve di
kuvarsa 'Ak Ta' deni;. er negatif etkilere kar
Kuvars zihinsel konsantrasyon salamak
Takan fkeden, sululuk- insan koruduuna inanlr.
iin kk bir pandantif olarak
gnmzde ska kullanlmaktadr.

59
 '""'

D O GAL M I KNAT I S

U KOYL renkli, ar ve yksek derece erdi. (""Eer ilemise zina, der yataktan

B de mknausl ca yzyllardan beri

tik alanlarda kullanlmrr. Eski .Msr'da

tanrca Arsinoeye adanm bir tapnan ats

aaya.") Kadm yataktan dmedii takdirde
kukularn yersiz olduu kabul edilirdi. Bu

inancn ilk bata, sadk e tarafndan m yoksa

n hu maddeden yapmak iin bir plan vard; sadakatsiz e tarafndan m ica edildiini tah

bykce tanrca atnn ekimi ile ha,ada asJ min etmek g olmasa gerek.

kalacakt. Ancak ne yazk ki. bu byk kuram Eer manyetik alanlardaki kk dei

snanamadan mimar lmt. ikliklerin insan vcudunu etkileyebilecei

Manyetik gc bilinen ca, nesneleri ken fikrinde bir gerek pay varsa o zaman doal

disine ektii iin birbirlerini seven iftler iin mknatsn bunu bir tlsm olarak tayanlarda

etkili bir tlsm olarak kabul edilirdi. Bu ne bir etki yaratmas mmkn olabilir ve doas

denle nian yzklerinde ok sk kullanlm tnn belirsizliinden ok bilimsel olarak ke

ur. in'de buna su i yani sevgi Ta' da de sin bir etki olur. Manyetik alanlardaki deiik

nir. Eski Asur'da iftler sevimeden nce v liklerin posta gvercinlerinde karmak tepki

cutlarna bu w srerlerdi. Meksika'da ise ta lere neden olduunu biliyoruz; o nedenle bu

'>lO yeni mteri ekmesi iin fahieler arasn na benzer bir eyin bizim trmzde de ola

da pek gzde olduu sylenir. bileceini dnmek fazla bir haralgc ge

Ta sadakatsizlie kar da kullamlmtr. rektirmez. Bunu kabul edersek bir doal mk

Eer se' ilen kiinin sadakatsizlik ettiinden nats tamann hassas manyetik tepkileri art

kukulanlyorsa yaplacak cek ey bu ta yas trmaktan ok bozacana inanmak da gc de

tnn altna koymakt. Kadn gerekten koca iJdir. Ancak u aam:daki bilgimizle bundan

sna ihanet etmise rasn etki iyle yataktan d- emin olamayz.

60
B A K I R TA I (Mala kit)
L BAKIR ta ocuklar icin ok g
ti bir Koruyucu olarak kuUaruJmtr.
Beiklere konulan tan k ruhlan
uzaklarraca ve bebeklere rahat bir uyku
vereceine inanlrd. Yeil tataki helezoni
izgilerin zellikle nazara iyi geldii sylenir
di. Bakr mnn tak olarak kullanlmas ya da
tanmas insan sakinletirir, depresyona en
gel olur inanc yaygndr.
Baz yazarlar ise onun
uurunu reddedip tam aksi
ni dile getirerek, bakr ta
nn esrarengiz glere sahip
olmasndan dolay tan
kendisinin bal bana bir
kem gz olduunu iddia et
milerdir. Bu elikinin ta
taki doal izgilerin tavus
kuu kuyruundaki desen-
!eri ve renkleri anmsatmasndan kaynakland
kukusuzdur. Bu nedenle bakr tana tal
ya'da 'Tavuskuu Ta' denir ve tavusku:u da
tbml n lkeden lkeye ok byk farkl
lklar gsteren bir kutur. Baz yerlerde kt
le kar koruma salarken baz yerlerde ise
ktln a
t kendisidir. Bakr tann birbirine
z iki inan da barndrmas. bu egzotik ku
a olan benzerliinden kaynaklanmaktadr.
Afrlka'nn malakitten
yumurtalar, koyu ve
ak yeil desenleriyle
bu a zelliini
verir.
61
KANTAI

A\S
' TA I , zerinde krmz nokcalar olan Yeni bir dinin eskisinden baz eyleri al
-V- oyu ye<;;il bir taur. Ski Msrda bu mas kanca srlencesinde de grlmektedir.
LLun kk paralarnn ok gl ul Hristiyanlk. tsis'in kann alp Hz. sann ka
sunlar olduuna inanlrd ve sylencelerde nma dntrmcr. Yeil tataki krmz nok
byk Koruyucu tanra isis'le ilikilendirilir talar, armha gerilme srasmda Roma askeri
di. 'sis'in kan' da denilen ta:;; kendi sembol nin mzran vcuduna saplamas zerine Hz.
ne sahipti. sa'nm kayalara dklen kan olmutur. Bu du

Kamandan yontulan kimi tlsmlar ge nm kantana nemli bir dini tlsm olarak ye
nellikle ly korumas iin mezara yerletiri ni bir yaam vermitir. Romal gladyatrler ve
lirdi. Yaamda ise kadnlar iin zellikle yarar askerler savaa giderken yaralandklar takdir
l olup onlar ayba sorunlarndan ve doum de kan kaybndan lmemek iin kan.a tlsn1-
daki glklerden korurdu. lar tarlard. l lcm Romal hem Yunan atletler
de yarlarda baarl olmak iin yanlarnda
kan.a bulundururlard. Kantalar ylan sr
Yldz biiminde bir
masna kar da popler korunma aralaryd.
kanta gnmzde
Ortaada kamasnn kuraklktan koru
hili strese kar
yacana ve yamur getireceine inanlmaya
korunmak iin
baland.
da, kanta
kullanlmaktadr.
Ski grkemini kaybetmi olsa
gnmzde popler bir Koruyucudur ve
pek ok ralihsizlikren, zellikle kanama, yor
gun kan' ve dier dolam bozukluklar gibi
kanla ilikili sorunlardan koruduuna inanlr.

62
 STRON

iTRON TA!NIN insann kendini kk

S grmesini, umut ve yarmclk kaybn,
ntihar eilimini, enerji eksikliini nledi
ine inanlr. Kr eilimleri ve dier duygusal
skntlar yenilgiye uraunann en iyi yolunun
bu rlsnu tamak olduu sylenir.
Zihnin bulankln gidermek, dikkar da
lmasn engellemek asl zellii olup, beden
sel rahatszlklar iin de kullanlmaktadr.
zellikle hazmszla ve solunum yollar has
talklanna iyi geldiine inanlr.
Sardan ak kahveye doru deien ren
giyle bir kuvars tr olan sitronun bir ad da
'Tccar Ta'dr. Bazlar kasalarna bir ya da
birka kristal yerletirmenin par.sa! geliri at
racana inanr. Krbtallerin ::.ervct sahibi ol
makta ve serveti korumakta da yardmc g
olduuna inanlr.
Uur getiren sitron bir
Bir de kt n vardr, baz kimseler hu
anahtarlk. Sardan ak
nun talihsiz talardan biri olduuna inanr \C
kahveye deien rengiyle
ne olursa olsun el srmemeye alrlar.
sitron bir kuvars trdr.

63
E LMAS

Elmas sadece 'bir kadnm en iyi dostu' deildir. On birinci yzyldan

beri erkeklere savata sihirli koruma saladklarna
inanlmaktadr. Talarn en serti olan elmas, doal olarak yenilnezlikle
ilikilendirilmitir.
 l':\A EK OLARAK elmasn Chcr iki cins ifla!>.
2
B iin de) delilikten, baarszlktan. za
yflkran ve korkaklktan
yararl olduuna inanlmtr. Armaan olarak
korunmada
Byclk ve ocuk kurban etmeye kar
maktan itibar kayb.

3 Lin ve kafas kesilme.

alnan bir elmasn satn alnandan daha gl 4 Soygun ve ardndan sefalet iinde lm.

olduu s}lenir. (Bu da akl salnn, baar idam.

6
5

nn. kU\'Yet \'C cesaretin parayla alnamayaca

7
ntihar.

n !'iylemt!nin bir baka yoludur.) Elmas Esrarengiz lmler.

nanc, ilhanu. dayankll \'C konsantrasyonu 8 Evlilik ardndan sefalet iinde lm.
gdendinnek iin de kullanlr \e bu kadar

10 flas.
9 ntiharla sonulanan delilik.

ytcmezmj gibi takan byden, zehirden. ve

badan, karabasandan, fkeden. dost kaybn 11 Cinayete kurban gitme.

dan ve bakalarnn elim.le oyuncak olmaktan 12 Uunmdan aa atlarak ldrlme.

da korur. 13 Taht kayb.

'Kristallerin Kr-Jl' olarak bilinen elmas 14 Boularak lm.

bir kadnla erk"'k arasndaki se\'giyi arttrma 15 Elmas almaya giderken Titanik'in batma

16
gcne sahip olduuna da nanldmdan ni syla boularak m.
l

san yzk.lerinde kullanm ok poplerdir. El Elm satn aldktan ksa bir sre sonra

ana, oul ve iki hizmetinin lm.

17
mas daha fazla etkili olmas iin vcudun sol
Delirme.
yannda bulundurulmal ve zellikle altn ii
ne yerletirilmelidir. 18 Kz evladn intihar.

imdi, elmasn Koruyuculuunun. b 19 Baklanarak lm.

yklyle doru or-Jntl ekilde antn d

Birka yzyla yaylm olan bunca reta
\>nebilirsiniz.
keen sonrn Hope Elmas'nm lanetli olduguna
Sanldnn aksine ok byk elmaslar
inanlmasna :,..manak
gerekr.
uursuzluk getirir \'e asla
caklmamaldr. Hatta baz
Elmaslar konusunda
larnn lanetli olduu bile
pek garip bir Fr-ansz gele
sylenir. En nlleri olan
nei vardr: eer kadnn
Regent, Koh-i Noor ve
yasr altna bir elna!'i ko
1 Iope Elmaslar ta kendi
nulacak olursa kocasna
lerindeyken sahiplerine
sadakacsizlik edip etmedi
akla gelebilecek her trl
i ortaya kacaktr. Bu
talihsizlii getirmilerdir.
karara nasl ' arlaca
En karanlk tarihesi
hakknda br akl.ma
olan lIope Elmas.dr. Sa
yokcur. Bir cahmin; ertes
hipleri ya da elmas takan
gn hem elmas hem ka
larn balarndan \>unlar
dn ortadan karbolduu
gemitir:
takdirde, kocasna sada
Marilyn Monroe kalSizlii kusursuza yakn
arksnda,'Elmaslar bir bir derecede dorulanm
kzn en iyi dostudur,' olacadr.
demise de sonunda
hsrana uramtr.

65
 .

KARA K E H R I BAR

MR YOGUN bir biimi olan bu yanlk ncesi tccarlarn. herhalde Fenikeli

V Ortaada Kara Kehribar' olarak ler'in, bu Yorkshire can uur getiren lllsm
_[ilinirdi ve takan eitli hastalklara, lar yaplmas iin w Ortadou'ya kadar tama
byye, cinlere ve melankoliye kar korudu lar eski uygarlklarda bu nesnelere verilen
u iin ok poplerdi. En byk etkisinin de nemi vurgulamakadr.
t
lilik durumunda onaya kll sylenirdi. Ta Kmrn yakt olarak kullanlmas fikri
n zchirc, ylan srmasma, sara hastalna ve nin bile sihir trenlerinde kk kara kehribar
karabasanlara da iyi geldiine inanlrd. O yo paralannn yaklmasyla doduu iddia edil
un kam rengiyle negatif etkileri emip ortadan mitir. Kara kehribarn kendisi yakt olarak
kaldrd dnlrd. ku!Jarulmayacak kadar deerliyse de, arasra
Kara kehribar talya'da boynuz veya incir kk paralar yaklrd ve kan dumann y

i areti yapan eller eklinde kk ulsm yap
m iin en gzde maddelerden biriydi. Bu bir
leim karanlk glerine ifte bir mesaj gn
dermi oluyordu: hem ta, hem biim, nazar
dan en stn korumay salamaktayd.
nsanlarn clsm yapmak iin bu ta elde
etme -abalar inanlr gibi deildir. Hz. sa'run
doumundan yzyllar nce eski Mezopotam
ya'da kullanlan bu talarm Kuzey ngiltere'de
Whitby'den karld kantlanmtr. Hrisci- evrelerindeki insanlara anlamlardr.
lanlar kovduuna inanlrd. Kara kehribarn
daha yaygn bulunan biiminin -yani km
n- yakt olarak kullanlabileceinin kefi, es
ki gezginlerin bunlarn roprak stnde kayalar
halinde bulunduklar yerlere ulamasyla ba
lamtr. Gezginler lkelerine dndklerinde
kuzey blgelerinde yaayan yerlilerin Kara
Kehribar'n deerini bilmedikleri iin bunlar
snmak iin yaktklarn byk bir aktnlkla

66
LAC V E R T TA I ( L a p i s La z u l i )

ZAMAN 'Gece Ta' ya da 'Gerek

M Kimi zaman 'ocuk Ta' ela denilen lapis
v ;a' olarak da anlan bu gzel mineral lazuli kk ocuklar korkudan ve solunum
.linlerce yldr kuyumcularn gzdesi yollar hasralklarndan uzak tutar. Eski M
olmutur. Lacivert renginden dolay gklerin sr'da ocuklar ensestten ve neden olduu
sembol olarak kabul edilmitir. Zaten 'lapis ruhsal lx>zukluklardan koruduuna inanlrd.
lazuli' de Gklerin Ta' anlamma gelir. Daha genel bir grevi de utangalk ve ieka
Tan takan her trl zarardan korudu pankl nlemek, otistik ocuklara yardmc
una, daha zel olarak depresyondan, zn olmaktr.
tden ve kederden uzaklatrdna, sadakati, Lapis lazuli'nin bunlarn dnda dour
sevgiyi ve ruhsal duyarll arttrdna inan ganlk tLlsm olarak kullanlmas da yaygndr.
lr. Lacivert rengi mavi gzle ilikilendirildii 'Durdurma Ta' diye de anlr. Bunun nedeni,
iin gz hastalklarna kar koruma salad baz kadnlarn, :a, ocuk dm1cye kar
da dnlr. korunmak zere takmalanndandr.

67
K I RM I Z I A K K (Cornelian)

B U \J. ERAL iyiletirici gce sahip oldu-

u iin 'Dost Ta' diye de anlr. nsan
pek ok hastalkan, bedensel ve ruhsal
u'daki slam lkelerinde zerine Kuran'dan
ayetler yazmak iin seilen talarn banda
gelir. apolyon'un Msr'dayken, zerinde
enerji kaybndan, dikkatsizlikten, anti sosyal Arapa bir yz olan bir krmz akik ta ald
duygulardan koruduuna inanlr. zellikle ve bunun Koruyucu gc nedeniyle yann
insan bakalarnn kskanlndan korur. Ay dan hi ayrmad sylenir.
rca konuma yeteneini glendirdii ileri s Tan ad konusunda baz tereddtler
r lmckedir. vardr: Gnmzde pek ok kii buna yanl
Parlul turuncumsu rengi, onun, eski M olarak 'carnelia derler. Bu yanln nedeni
sr'clan bu yana pek gzde bir Koruyucu ta szcn Latincede 'et' demek olan carne
olmasna yol amrr. Msr'da kalp biiminde den geldiinin sanlmasdr. Oysa szcn
ki tlsmlar iin bu ta tercih edilirdi. Orrado- kkeni Larincede kalp demek olan cordur.

68
Z M RT
L KRSTALN. yeil olduu iin, ya
B mur }<ldrd ve ekolojik bilincimizi
amrd' sylenir. Yaratcl, hayal
gcn, refah. bellei ve zekay da glendir
diine inanlr. zellikle ksrlktan korumas
ile nldr. Bir evin uygun yerine yerletirilen
bir zmrt, kt ruhlar uzak tutar.
Znrte kimi zaman 'Koulsuz Ak Ta'
ad da verilir. Takann sevme yeteneini koru
duuna inanlr ve bir sevgilinin dierine vere
cei en iyi armaandr. Bu zellikle mays
aynda doan kadnlar iin geerlidir: "Baha
rn gi.inn ilk ke7 lall mays aynda grp kr olan ylanlar gibi."
de yaam boyunca zmrt cakan kadrlar se
vilen \c nullu bir e olacakur." Bazlarna g
re zmii rakam refah getirirse de. iri bir
zmrtn ok bfryi
i k olan deeri dnld
nde hunun batl inantan ok mali geree
dayandn sylemek daha doru olabilir.
Eskiden zmrt, insan hastalktan koru
mak iin de taklrd. zellikle dizanteri, gz
hastalklar. czam, sara hascal ve zehirlen-
meye kar\> etkili okluuna inanlrd. Doum
yapan ann<.'yi sancdan ve gr,. doumdan ko
rurdu. En iyi etki} ekle etmek in boyuna ca
klmal ve gs zerine yerletirilmeliydi.
Baz slam lkelerinde zmrt tlsmnn
gcnn, zerine Kuran'dan bir ayet yazlan.k
daha da arttrldna inanlr. ran'da eski za
manlarda yolcular zrt yeil bir kordonla
sol kollarna balarlard. Ylandan korkan yol
cular iin zmrt ok gerekliydi; ylan zmr
t grdnde gzleri kamar, hatta kr olur
du: "Zmrtn bakir nlarna bakuklarncla
Hristiyan kilisesi yeil renkten pek ho
lanmam ve zmrt seytann ta olarak gr
mtr. Bahar ve dourganlk rengi olduu ,.e
birinin ad zomrt Ta Prensi' olan eitli pa
gan cannlan} la ilikilendirildiinden dirun ilk
kurucular zmrte i} i gzle bakmamlardr.
Ancak bu honutsuzluk. deerl bir t ya da
Koruyucu bir tlsm oluuna pek zarar verme
mitir.
69
 .

YEIM

E SK AGLARDA ok kullanlan yeim

tann akl hastalklarna, dahili hasta
lklara, gz bozukluuna ve hastalklar
in'de ok deerli bir ta olarak kabul
edilen yeim ta, bir efsaneye gre byk in
Ejderinin yeyzne boaltt tohumlarnn
na ve doum sanclarna kar koruma sala donmu biimidir. imdi bile baz inli ia
d iddia edilirdi. damlar ellerinde yeimden ttlsm tutmadan
Takan ok zengin yapt dnld nemli bir alverie girmezler.
nden modern alarda kumarbazlarn, zel Bu Koruyucunun en garip yanlarndan
likle at yar bahisilerinin gzde tlsm ol biri Kolomb'un geliinden nce Amerika kta
mutur. snda kullanlmakta olmasdr. Avrupa'dan bu
yi bir yeim parasnn btn talarn en yeni topraklara gelen spanyollar yeim tan
deerlisi okluuna inanlan in'de hayvan bi dan 'tlsmlarn zellikle bbrek hastalklarn
iminde yontulmu yeim tlsmlarn ok uzun dan korunmada ok yararl olduf,>u inancn ta
bir gemii vardr. Takan erken lme kar yorlard. Yeni Dnya yerlileri olan Kzlderi
koruyan yarasa ve leylek formunda ekillendi liler'in de bbrek rahatszlklar ve safra kese
rilmi yeim talan ok gzde Koruyuculardr. si talar iin yeim ulsmlar takcklanru grn
Dnlerde sonsuz sevgi sembol olarak ye ce armlard. Bu olaanst rastlam ak
im tandan kelebekler armaan edilir. lanamamtr.

70
H EMATT ]ASP

U, AGIR ve metalik siyah ta bedensel

B :
zayflklara, strese c ccsaresizlie kar
.
koruma salar. Ozelliklc karar verme
glklerine birebirdir. nsan eski ekingen
liklerinden kurtanp kiisel ekicilii' arttraca
iddia edilir.
Romallar hernatiti sava tanrlar Mars'a
adadklar ve onun kutsal ta yaptktan za
man bu tatan yaplan tlsmlar ordu iinde
ok popler oldu ve zellikle savalarda ko
runmak iin kullanld.
Modem alarda bu ta tlsm iin en il
gi ekici iddia 'belsoukluuna iyi geldii'dir.
Bunu nasl yapll aklanmasa da, 'sinir siste
mindeki yin ve yang enerjilerinin akna yar
dnc olduu' kuramyla bir ilgisi olabilir.

P siik tedavicilc:r arasnda ok popler

olduu iin stn Tedavici' olarak bili
nen jaspn (bir tr yeim ta) insan her
trl hastalktan -zellikle karacier ve mesa
ne hastalklarndan- koruduuna inanlr. Ay
n zamanda baklk sistemini harekete ge
irdii ve yalanmay yavalact sylenir. Y
lan srklarna kar da birebirdir.
Son zamanlarda kimi zaman byk mad
di ve manevi kayplar izleyen derin depres
yonlar iyiletirmek iin kullanlmcr. Bu her
derde deva tan ayrca :,;u kaynann nerede
okluunu gsterdiine de inanlr. Baz yazar
lar jasp'n manyetik gcnn cinsel perfor
mans artrdn yazmaktadr. Baka bir syle
me gre ise iradeyi artrd, am tuckuyu
kontrol altnda tutmaya yardmc olduu ileri
srlmektedir.

71
YAKUT

l''TC' TALARI"J en deerlilerinden bi Burnaca Lak olarak kullanlmak yerine

B
unlara
ri olarak kabul edilen 'Soyluluk Ta'.
gerek gvercin kan rengiyle insan
kar korur: mutsuzluk talihsizlik,
yakut sahibinin etine veya diine yerletirile
rek daha fazla g vermesi salanr. Yakutun
bu ekilde kullanlmasnn kiiyi savata yara
kavga, kmsenme. kt dnceler, d lanmaktan korucluuna inanlr. Deerli Tala
man saldns, zehir, hastalk, zihinsel bozuk rn Efendisi' adn akl llindiscan'da yakuta
luklar, <.:insd arlk, erken lm, fmna ve sel. kral ailesinin Koruyucusu olarak baklrd.
YkulUn; tasa, endie, kuku gibi insann Byle ilikilendirilmesinin sebebi herhalde sa
ic,ine huwrsuzluk salan duygulara kar. etkili dece kral soyundan gelenlerin yakut tak taka
bir Koruyucu okluu rivayet edilir. Bu zellik cak kadar varlkl olmasyd.
temmuz aynda doanla
Ya.kutlarn
rn talar zerine yazl
zehirlenmeden cinsel
m u dizede ele belirtil
arlklara kadar pek
mitir:
ok eye kar insan

"Temmuz scamda koruduuna inanlr.

doattlar siislemueli bu
parlak yaktla. O zama11
akm kuku ve tasala
rmda11 11zak kalrlar."

72
 .
SAFIR ( G k y a k u t )

RALLAR TARAFINDAN ktlkleri

V ;;zaklaurmak iin tanan safirin, hile
.!arl ezmcc.le, bylere kar koy
mada eckiJi olduuna 'e dman sindirdiine
inanltrd. Ayn zamanda zellikle gz hasta
lklar olmak zere birok hastala kar Ko
ruyucudur.
Lapis lazuli gibi bu ca da gcn gkle
ri temsil ettiine inanlan renginden alr. Bu
rengin taa doruluk ve namusluluk erdemle
rini ykledii sylenir. Ve tayan masumlu
Papa 111. lnnocent piskoposlarna
un kaybna kar korur. Papa III. Innocen
renkleri gn sembol olan
t bu nedenle on ikinci }'7ylda pbkoposlann
safir yzkler takmalan
sfr yzk takmalarn emretmi olmaldr.
talimatn vermiti.
Safirin bulutsu bir biimi ve effafl!;11 \'ar
c.lr, parlauldktan sonrJ belirli bir kta bakl
dnda alu keli bir yldz grlr. szlerde safirin safl ve iyiletirici gc riva
13u talara Yldz Ta veya Kader Ta da yet ediliyor: .. Gz yapraklar ekimin esintisiyle
denilirdi ve sevgilileri koruyan zel glere hrdarken, bir kz doarsa eer, bir safir yer
sahip olduu sylenirdi. leirilmelidir iki kann arasna ki zihni ay
Dilden dile gnmze gelmi u anonim dnlk \'e hastalklardan arnm olsun."

' 73
 .

AKIK

A KK TAI n
yumsuzluktan,
tayan tehlikeden,
korkaklktan,
uzluktan, karabasandan, nazardan ve
uyku
lanna bir akik ta takt takdirde daha ok
rn alacaktr. Ortadou'da topraktan bol ve
rim alma kavram, akik cann gcnn gm

hatta metabolizma bozukluklarndan korudu leri bulmaya yaradn syleyecek kadar abar

u sylenir. Vcudu atelendirdiine ve yeni clm ve yaygnlamasna neden olmurur.

enerji verdiine inanld iin kimi zaman Romallar, tan byl gcnn en ve

'Ate Ta' olarak da anlr. Deiiklii tevik rimli ekilde kullanlmas iin tlsmn yzk

ettii dnldnden kimi zaman 'Gezgin parmana taklmasndan yanaydlar. Gemii

Ta' olarak da adlandnlntr. 2000 ytl ncesine uzanan akik yzn gc

Bir gelenee gre akik ca topran ko ne inan, Vict0ria dneminde dorua ulam

runmasnda zellikle nemlidir. Bu inanca g tr: "Yaz geldiinde bu ropraklara, eer kk

re eer bir bahvan elinde akik ca bulundu bir kz doarsa haziF.nda, sahkL ve uzun
rursa bahesi geliecektir. Bir ifti tarm ara- mrl olsun diye, akikten bir yzk tak ona."

74

G K Z M R T
(Aquamarine)
RSTALLEM DEN Z suyunu andran
v ;u :-;oluk mavi-yeil ta, sakin Ta' ola
.l'\.,;.k da biJinir. Zihin akl verdiine,
cakaru sakinlelirdiine, gnn streslerinden
koruduf,'llna inanlr. Gnmzde ise insan
uyuruncudan uzak tutacak en esasl tlsm
gzyle baklmaktadr.
Gkzmrt, 'Cesaret Ta' olarak da bili
nir ve sahiplerine zellikle lm karsnda ce
saret verdii sylenir. nsan ayn zamanda ge
reksiz kar.nsarlktan da kurtardna inanlr.
Gkzmrc, rengi nedeniyle uzun
mandan beri denizcilerin gzde tlsmdr ve
onlar okyanusun tehlikelerinden kurtard
sylenir. Eer balkysalar kendilerine verim
li av salar.
Deni;. suyunu andran rengi ve yar ef
faf yapsndan dolay kahinlcrce gelecei gr
mek iin de kullanlmtr. Bu yzden 'Kahin
Ta' olarak da amlr.
-..;
D O GAL CAM
( O b s i dyen)
za
ARA KADFE' olarak da bilinen bu
' V oyu renkli YOlkanik camn tayan
.lararszlkcan ve zihinsel engeller
e.len koruyacana ve negatif enerjiyi emecei
ne inarulu-. Eer yaraa obsidyen bir tlsmJa
girilirse uykuda kt iiyalar grlmesini en
geller.
Bu tan dknleri obsiclyenin \ irsl
iltihaplara iyi geldiini iddia ederler. Obsid
yenden yaplma aynalar Orta ve Gney Ame
rika'da yllarca kehanet amal olarak kullanJ
mtr. On altnc yzyl Avrupasnda baz oto
riteler meleklerin bu olaanst tatan yapJ
ma disklerle mesajlar gnderdiine d(kJi ola
rak inanrlard.
Bu gzel tan en popler ekli kara y
zeyinde kar taneleri gibi beyaz lekeleri olan
'kar taneli obsidyen'dir. saflk Ta' olarak bi
linen bu trn yaamdaki istenmedik ve ge
reksiz unsurlar kaldrp basit ve :,akin bir
denge yaractna inanlr.
75
AYTA I

H
'\DSTAN'da ku:sal olarak kabuJ edi- tamann yolculara ak ve mehtapl bir gk

lcn hu tan se\'giliJeri daha ihtirasl yz salayacana inanlrd.

yapt sylenir ve kimi zaman damat Ay ile ilikisinden dolay (ayn tan pa

dn gnnde geline bu ta verir. Transa rltsn yanstt sylenir), uyuyanlar karaba

gemek iin kullanlan talardandr. Kimi za sanlardan koruduuna ve gecenin dman ya

man Toprak Ana Ta da denilen ayra kadn rntklanm uzaklatrmaya yardmc olduuna

larn n::mc sorunlarna, zellikle ksrl ve inanlrd.

g doum yapmay engellemesi iin de ta Hindistan'da her yirmi bir ylda bir ayn

nr. Oburlua ve bencillie kar kullanld ve gnein zel bir duruma geleceklerine ve

da olmutur. bunun da denizin mavi aytalarn kyya ta

Tehlikeli yolculuklara kanlarn gzde yacana inanlr.
tlsmlarndan biri olduu iin baka bir kl Ayta tlsm hakknda en garip iddia da

trde buna 'Yolcu Ta' ad da verilmitir. G takan insan 'hem nl hem grnmez' yapa

l yapay n olmad eski gnlerde ayta cadr.

76
 . . . .

YILAN TA I KAPLAN G O Z U

:lA ' TAI gencide bokbcei yaplan

Y eski Msr'dan bu yana tlsm retimin

de kullanlmtr. Aslnda mat bir tasa
da, ok deerli olup 'soylu ylanta ad veri
len effaf bir tr de vardr.
Tan yzeyi yJan derisine benzetildii
iin en bata ylan srmas, bcek sokmas ve
dier zehirlenmelere kar kullanlr.
Zehirlere kar korumann yansra par
alar vcudun aryan yerlerine baland
takdirde romatizmaya da iyi gelecei sylenir.
Usulne uygun kullanld takdirde yaralar
dan cerahat aktma gibi bir n de vardr.

UYARSIN BR baka tr olan bu tan

V:C insn sindirim bozukluklarna,
.l.orkakla, alglama eksikliine kar
korumaktr. Eski alarda nazardan da koru
duuna inanlrd.
Kaplan Gz'ne kimi zaman Bamsz
lk Ta' ad da verilmitir. Ta stnde bulun
duranlar bakalarna daha az baml yapt
na inanld icin Kaplan Gz konusunda bir
karklk vardr. Bu zellii bir yandan karak
ter glenmesine yol aarken dier yandan
ortaklklar bozar ve bundan da boanmaya
tevik ettii anlam karlmtr.
Araplar arasnda bambaka bir gelenek
vardr. Orada bir koca uzun bir yolculua
karken karsna kendi Kaplan Gz tlsmsn
batrd st iirir. Eer byle yaparsa, kadn
yokluunda kendbine ihanet etse bile an
dan hamile kalmayacana inanlr. Bu garip
gebelii nleme biimi nasl ortaya kt bilin
mez: ama, aldatlmaktan korkan koca en azn
dan biraz mhatlayabilmek iin. Kaplan G
z'n sembolik olarak karsna gzm stn
de' demek iin kullanm olabilir.

77
SARI YAKUT (To p a z )

da bilinen bu mine-
B ereket Ta olarak
ral o kadar glyd ki, hem krl
hem de vebay iyiletireceine inanlr

d. Pek ok rengi olan topazn salkszlktan.

korkaklkran ve namussuzluktan koruduu da
sylenir. Onaada nazardan korunmak iin
altn bir bilezie taklm olarak sol kolda ta
nrd.
Ayn zamanda 'Ak Ta' da denilen topa
zn, takan iki ak arasna girebiJecek bir so
ukluktan koruduuna inanlr. Victoria dne
minden kalma u szlerdeki gibi: "Kim gelirse
dnyaya; sevgili kasmn sisine ve karna, dl
olmal ona Topaz -amberin kzl rengi, o ki ar
kadaln ve akn amblemi."
Roma mparatoru Hadrian'n en sevdii
ta buydu. Parmandaki ulsml yzkte s
tnde Tanrnn doaya galebe alaca yazl
bir topaz vard. Romallar yolculukta kendiJe
rini tehlikelerden ve ktlklerden koruyaca
na inandklarndan topaza 'G Ta' adn
En gzde tlsm zeri yazl
da vernitir.
bir topaz olan imparator Hadrian.

78
LAL TA I ( G a r n e t)

YNJ ZA\llANDA hyal Kuran' olarak
A a bilinen bu kristal, tayan bedensel
ayfl klara ve merhametsizlie kar
koruduuna inanJr. Dier ulsun talarnda ol
duu gibi hastalkJara, zehirc ve bunalma kar
korumas da vardr.
Llilta Merhamet Ta' olarak da bilinir.
Sadakat arunc olarak lalta ocak aynn do
um-ta olarak u popler Viktoryen dizeler
de de anlr: .. Bu ay do:n kadnlar bu tatan
bakasn camazlar; lfta onlara sebat, ger-
ek dostluk ve sadakat
salar."
Ayrca cinsel enerji
yi ve duyarll amrd
ve cinsel dengesizlik eksikliine kar koruma
saladndan kimi zaman Tutku Ta olarak
da bilinir. Tlsm olarak (zellikle kalp eklin
de) kullanldnda ei cezbetmeye yardmc
olduuna inanlr. Geceleri yastk altna konu
lursa kt ryalar ve gecenin kt ruhlarn
kovar. Bu kadar yetmezmi gibi rldnm arp
masna kar korumas da vardr.
Gamet, Latince granam szcnden
gelmedir; anlam nar'dr. (Verimliliin ve dl-
lcnnenin semboldr.)
talya'da 'Dul Ta'
olarak bilinir, nk tal
yan dullarnn favori kol
yesidir lalta.

Bu 17. yzyl ltalyan

dulu depresyonlara
kar 11.ltayla
korunurdu.

79
 .

TURKUVAZ O N I KS
( F i r u z e)
L' DEGERL tan eski alarn dnya-
B snda ok aygn bir yeri varken her
nedense Ortaada nn kaybetmi
tir. O dnemde bu tas zerinde bulunduran
larn 'cinlerin arpmasna urayaca' ve gece
leri kt eyler grecei sylenirdi. Ayrca ar
kadalar arasnda davayla sonulanacak tart
malara neden olacana inanlrd. Bu neden
le de zaman zaman 'Ayrlk Ta' olarak anJ
mt1r.
Ta, imdilerde eski iyi nn tekrar ka
zanm grnmektedir; gr ve zihin akl
kaybna kar koruma saladna inanlmak
tadr. Konsantrasyona yardmc olduuna,
znty uzaklatrdna; yanl karar \'erme
meye. zdisipline ve zdenerime yardmc ol

T
duuna inanlr. Oniks nazara kar da kulla
URKUVAZ veya Trk Ta' ya da Talih
nlr.
Ta btn tlsm talannn en pople
ridir ve aa pek ok koruyucu nicelik
yklenmicir. Zehire panzehir ve haStalklara
merhem olmasnn yan'>ra sahibini baarsz
lktan, yoksulluktan koruduuna inanlr. u
dizelerde de dedii gibi: "Eer doduun ay
souk Aralksa, karn, buzun ve enliin ay,
turkuvazn yeri avucunun ii, baar seni kut
sayacak sen de onu."
Eski alarda ta, hayvanlar zarar gr
mekten korumak iin ar tlsm olarak da kul
lanlrd. Trkiyc'de rurkuvaz 'Atl Tlsm' ola
rak bilinirdi ve zerinde bu ta tayan bir bi
nicinin atndan dt takdirde zarar grme
yeceine inanlrd.
Aztekler ise rna Tanrlarn Ta adn
vermilerdi. Bir saldrda etkinliklerini arttr
mak iin kimi 7.anan ilahlarna turkuvaz tl
snlar takarlard.

80
Uyarc not
En gztle '"iihirli Talar bun
Icr biri iin sahip olduu .
lardr. l
sylenen Koru)ucu niceliklerin
ayn ayn kaynaklardan alndn
ve bu b)naklarn her zaman bir
birleriyle uyumlu olmadn be-
linmek gerekir. Baz minerallerin belirli bir za
rnra kar ok eckin olduklarna inanlrsa da,
ou geni bir koruma yelpazesine sahiptir.
Bur-ada listesi verilen 27 catan 8'i gn
m.zde ucuz 'uur' pandanliflei olarak pazar
lanma kac.lr. Bunlar ametist, effaf kuvars, sil
rin, hcm::tit, mlakil, pembe kuvars. kaplan
gz ve turkuvazdr. nernette ve artk pek
ok kenne grlen 'Ncw Age dkkanlarnda
uygun fiyatlarla satlmakcadr.
Bu krbtal tlsmlar uur, meditasyon ara
c ya da tedav edici alar
c olarak giderek po
plerlemektey'>e dt:, bunlar iin sylenenler
doru olsayd, bu calardan sadece bir avucu
nun sahibini yaam boyunca cm hastalklar-
Bu 'turuncu hayalet' kuvars gibi
kristaller tedavi amacyla
kullanlmaktaysa da, bilimadamlan
deerleri konusunda hayli
kukuludurlar.
dan, ktlklerden ve bdal::lardan korumas
gerektii sylenebilirdi. Ama ne yazk ki. ya
am byk deile.lir. 1lcpiniz zaman zaman be
densel ve ruhsal skntlar ine deriz. Tm
bunlarn zm iin kk ve ucuz bir kris
tal tamak yeterli olsayd, tm insanlk bunu
yapard ve byle bir eyin yaplmyor olmas,
gerei ortaya koymakcadr. Ama yine de g
zellikleriyle gz alc bu lalar tamak birok
insan iin oyunla kank bir inancr.
Gnmz New Age maazalar
kristallerle dolup tamaktadr.
Bunlann tedavi edici zellikleri
kantlanmamsa da gzel olduklar kesin.
81
M E TA L L E R

M ETALLERN SHRL etkileri konu-

sundaki iddialarda bilimsel bir ge
erlilik yokcur. Bunlara ilikin sy
Bunun simyaya yeni bir kimlik vererek kabu
ln kolaylatracana inanmaktadrlar.
Kullanlan yntemler ortaa laboratu
lencclerin artc yan modern alara kadar arnda madenleri altna dntrmeye ura
eriebilmi olmalardr. Ancak gnmzde bi an simyacnn yntemleri deil, eidi ma
le yeni bilimsel bilgiye srt evirip simyacla denleri, talan, kristal veya deerli talan bir
rn ilkel mistik uygulamalarna dnmekte s birine eklemek veya bunlar ellerinde tutarak
rar eden insanl:r bulunmaktadu. ruhsal yenilenme dnceleri zerine youn
Ortaa simyaclna cam olarak dne lamaktu. Gnmzde dikkatler daha ok
cek kadar yeterli sayda cgzamrik insan bula kristal trleri zerine evrilidir. Bunlar 'Kristal
mayacaklarn bilen yeni uygulamac Simyao Tedavisi'nde ya da 'Kristal Tbb'ncla kullanl
lar' simyann daha geni bir anlamda, roprak maktadr. Ayrca pandantif, bro, yzk, bile
tan karlan kristaller, deerli talar ve ma zik, halhal, kolye veya bro eklinde kristal tl
denlerle alp bunun sihirli dnm sana smlar olarak da taklmaktadrlar.
t" olarak dnlmesini ileri srmektedirler.
Altn
Sihir dilinde altn gayet gl iyiletirici
enerjiye sahiptir. Ycnilcndirir, 'bilinlenmeyi
lskandinavya'nn
ammr. 'insan doasnn erkeksi yann uyan
drr', 'hastay iyile meye doru motive eder.'
Kk Altn Adam'
eski bir tlsmn
Sihirbaz iin alcmn yzyllardr Koruyuculann
modem kopyas.
temeli olarak kullanlmasnn nedenleri bun
Altn altn eker.
lardr. Bilimadam iinse altnn kararmamas
ve o sar parltsn asla kaybermemesi ona bu
ok gl ekicilii salamaktadr.
skandinavya'da sahiplerini talihsizlikler
den korumak iin yeni hir eve kk bir altn
armaan getirmek fidcui; burada hakim olan
ilke 'altnn altn ektii'dir. Gen ifte dn
gn ilk evlerine koymak zere altn bir tlsun
verilirdi. Tlsmn mesaj 'Altn evime ve aile
me gelmeye ve bana talih ve servet getirmeye
anyorum'du. Bu karakteristik bir biimi
olan Kk Altn Ac.lan"d. Boyu bir santim
den kkt ve geleneksel olarak evi tutan di
reklerden birinin temeline konulurdu. Bu ev
koruma 400 ylnda balanrr ve arkeologlar
Norve, sve ve Danimarka'da rneklerini

82

bulmulardr. Bugn stilize edilmi 'Kk Al
tn Adam' uur taks olarak kullanlmaktadr.
Bakr
Bakrn zihinsel grntleri netltirdii
nc, sevgi, uyum ,.e bar duygulan amrd
na inanlr. yiletirici enerjiyi en iyi ilettii ka
bul edilen bakr sihir aralarnn retiminde
kullanlr.
!istik balamda altnn gne, gmn
ayla ilikilendirildii gibi, bakr da Vens geze
geni ile ilikilendirilmitir. Bunun nedeni eski
alarda bakrn ana kaynann Kbrs adas
olmasyd. Ve Kbrs resmen tanra Vens'n
kutsal adasyd. Bakrn sihfrli niteliklerine sa
hip olmasnn nedeni bu balantdr.
Cva
Ou tehlikeli maddenin kiiliin gizli yan
n onaya kardna ve yaanu uzattna ina
nlrd. Cva gerekte sadece zarar verdii iin
bu inancn nasl doduunu anlamak g.
Bu Afrika bilezii gibi
madeni bilezikler
modern 'uur'larn
en poplerleridir.
Demi r
Demirin pek de grnr bir neden olma
d halde reme enerjilerini harekete geirip
arttrd s>lcnir. Baz kltrlerde demirin in
san cinlerden ve dier kt glerden koru
yacana inanlr. Burada talih getirmesi iin
tahtaya vuracak yerde 'demire vururlar.
Gm
Erkeksi altnn kart, karakteri dii olan
gmtr. Altn gnein madcniyse, gm de
ayn madenidir. yiletirici nitelii, alglamay
ve nsezileri arttrmaktr. Kiilie sakinlik ge
tirdii sylenir.
Bir kadnn niyet tutmak istedii zaman
bunu elinde gm bir sikke evirirken aya
bakarken yapmas gerektiine inanlr.
Kurun
Ciddi kurun zehirlenmesi tehlikesine
ramen kurunun insann dncelerini topla
masna yardmc olduuna, fiziki ve zihinsel
yorgunluktan koruduuna inanlr. Ve yine ga
riptir ki, mzik, spor ve i idaresinde baarsz
la kar konnma salad sylenir.
Teneke
Mat rengine ramen tenekenin servet ve
byme salayacana, duygusal ve ruhsal ni
telikleri antracana inanlr. Tenekenin insan
kendini beenmilikten, haksz !>lnlk duy
gularndan, dncesizlikten, mantk eksikli
inden koruduu sylenir. Her ne nedenleyse,
bcekleri uzaklatrmak iin evde ve bahede
kullamlmas tavsiye edilir.
o 83
AT TAK I LARI

Birfuarda parl parl pirin at taklaryla siisle1mi iri bir at grkemli

bir sahne oluturur. amzda bu taklara yalmzca dekoratif olarak
bakarsak da bu11un bir baka nemi daha vardr. Atlm aksesuarlar
olan at taklar bugn koleksiyon amal olsa da kkenleri ok nemli
olup bunlar putperest adan gelen nemli ve sihirli Koruyuculardr.

84
 T, BNLERCE YTL insa

A
Gnete parldayan pirin
nn bir }erden bir yere
at ssleri hayvan hareket
gitmesini salanu ve
ettike sallanarak kem
bu nedenle de her trl koru
gz kamatrr.
maya b)k ok deerli bir
\'arlk olarak grlmtr. andran dz ve yuvarlak bir
Bylesine yararl ve etkileyici diskti. Bu genellikle atm aln

bir hayvan olduu iin baul nn ortasnr yerletirilirse de,

itikatl zihinler onun karanlk kimi zaman yrdnde sal

gder iin ekici olacan dnmlerdir. Ve lanmas iin boynuna aslrd.

kt ruhlarn her frsattan yararlanarak aca sal Viktorya anda bu sslerin Koruyucu

drp hayvana bir zarar vereceine ve bu g deeri giderek azalmtr. nsanbr batllardan

krin nemli kutlama trenlerinde geit alay uzaklayor, statkrini ve servetlerini gzler

yapan hayvanlara mutlaka saldracaklarna nne sermeyi daha nemli buluyordu. lke

inanlnr. Atlarn ortalkta olduu byk bir nin en ssl atna sahip olmak yar balam

geil alay, gsterili bir tren varsa kem gz t. Bu da koumlara taklan sslerin saysn ve

de o yokedid bakn oraya evirecek ve bak eitlerini arttrmak demekti. Bunun iin yz

t her eye zarar verecektir. lerce yeni dizayn orta)a kt. Bir otoriteye g

Yzyllar nce tren atlarn pagan tanr re 700 farkl figr stb ve bin soyut desen var

larn imajlaryla nazardan korumaya karar ve d. Bir baka otorite bu rakam bine kadar

rildi. Bu imajlar doasc gleriyle kt ruh ykselLmektedir. Bu yeni tasarmlarn hibiri

lar kovacak ,.e onlar ktklar karanlk dn nin Koruyucu nemi olmayp hepsi de deko

yaya gnderecekti. Bu imajlar arasnda gne ratifri. Koruyucunun dckoratifin alrnda ezil

ler, hilaller, kalpler ,.e lorus iekleri vard ve mesi yirminci yz)lda da devam eni ve at

bunlar gne::. tanrdan, ay tanrdan ve eski M sslerinin zgn nemi genelde unutuldu.

:.r'n tanrlarndan yardm arsnda bulunu Bu pirin sslere l!k olarak at koumlar

yordu. Kulbnlan dier eski semboller arasn na hayvan yrdke sallanan k-k ngrak

da gkkrdc yuvarlanan gne rolnde gama lar da taklrd. Bu ngraklarn kard sesin

l ha kut.sal eller, yldzlar, tekerlekler ve boy onu zararl etkilerden koruyacana inanlrd.

nuzlar vard. Bu :.slerin kutSal etkileri dnda Gnmzde m taklar koleksiyoncular o ka

zel bir nitelikleri de, al gne altnda yrr dar anmtr ki, imal edilen taklar evlerin du-

ken yrnstarak parlanala- varlarna aslmak zere satl

ryd. Bu da kem gz yanst maktadr. Bir ara asla takJma

ma ek avantajn veriyordu ve ycak olan bu nesneler Koru

bu nedenle bu zelliklerini yucu tlsmlarn zgn ba

gelitirmek iin srekli parlat lamlar dna kp kendi var

lyorlard. Kt olan, ata ba lklarna sahip olmalarnn bir

knca parlak pirin yzeylerde rneidir.

kendi gfn grecek ve

bylece yenilgiye urnyacakt.
Mantegna tarafndan 1 S.
Bu nedenle lk at sslerinin
yzylda yaplm bu resimde,
en nemlisi kk bir aynay
eitli tlsmlarla sslenmi bir
at grlmektedir.

85
O K BAI

Yontulmu bir ok ba kimi zaman tlsm olarak kullamlmsa da hibir

zaman byk bir Koruyucu rol olmamtr. Bunun nedeni herhalde
gerek bir ok ba bulmann g oluas ve ucuz kopyalarn da etkili
kabul edilmemesidir.

86
N EOLTK AGDAN kalma bir ok ba
lllsm olarak tand takdirde sahibini
dmanlardan, kskanlktan, hastalk
tan, talihsizlikten ve her trl kt ruhtan kur
taracama inanlrd. Bir arabaya ya da evin
kapstnn i.iMne asldnda hrszlar iin cay iin oralarda yaayan halk bun
drc etken olduu da sylenir.
Ok balarnn deerli ak tlsmlar' oldu inanm olmaldr. japonya'da
u ve bir tanesini takmayla sevilen kiinin sev
giye karlk verecei de iddia edilirdi. Ok ba
nn bu rolyle, Eros'un sembolik olarak se
vilen kiinin kalbini delen oku olarak grld
kukusuzdur.
Ok ba nlsmnn kullanm yzyllar n Bunun iin ok ba suya batrlr
cesine! dayanr. ki bin yl nce Plioy bir ok
bann ak tlsm olarak etkili olabilmesi iin
ne gerektiini yazmtr: vurulmu birinin v
cudundan karlm olmaldr.
Ortaada ok ba tlsmlanntn periler ta
rafndan yapld iin ok gl sihirli nicelik dma ardna, bunlarn da hastala neden
leri olduuna inanlrd. Bunlara Peri Oklar'
ad verilir ve nazara kar kullanlrd. Perilerle
iliki ok balarnn bulunu eklinden km
tr. Krsal blgede iddelli bir yamur topran
sc tabakasn silip gtrdn
de kimi zaman ortaya yzlerce
yldr orada gml olan ok ba
lan kard. Bu yonnlmu garip
ca paralan aniden grnd
lar perilerin yerletirdiine
.. .. . . . . . . ....
ise ok bal:mnn uan periler ta
rafndan kazayla drldne Ok balarna
inanlrd. ok deer
Orcaada ok ba hastalk verildii iin
lar tedavi iin de kullanlrd. bunlar altn
montrlere
ve sonra da o suyun zel iyile yerletirilirdi.
tirici bir nitelik kazandna ina-
nlrd. Dier bir deyile, ok ba-
suyu 'kutsam' ve ona sihirli zellikler ver
mitir. Bunun nedeni tlsmn 'iyi perileri' yar
olan karanlk gleri yenilgiye uranna olan
inantr.
Eski alarda ok baslar dnyann her ta
rafnda kullanlm olduu iin deiik klrr
lerin ok ba tlsmlarnn deeri hakknda
kendi yorumlarn gelitirmi olmalarna a
mamak gerekir. Her kltr, tlsmlar kendi
inanna gre yorumlamtr. Bu yorumlar ba
zen birbiriyle rtmekte, bazen de elimek
tedir. Birka rnek vermek gerekirse ok bala
r t<lya'da nazardan korumak, Arabiscan'<la
kan korumak, rlanda'da orman perilerini ko
rumak, Malaya'da ans getirmek, Acoma Kzl
derililer'i arasnda ocuklar korumak, Zuni
kadnlan arasnda da gece yolculuklarnda ko
runmak iin kullanlmtr ve bu liste byle
uzayp gider.
Ok ba tlsmlar binlerce yl
kullanlm olup gnmzde de
pek ok lkede satlmaktadr.
87
B E Z OA R TA I

Soylularn zehirlenmekten korktuklar eski gnlerde sihirli bir koruma

ii11 arap veya su bardana bir Bezoar ta atmak adet olmutu. Tan
zehiri tespit edeceine, hatta etkisizletireceine i11anl11d.
Bu nlem, bilimin yaygn batl inan uygulamalarnn ounun geersiz
liini kantlad on sekizinci yzyla kadar devam etmitir.

88
 NSEKZNC yz
yln banda l '30
O
Bale> 5zl'n
de bezoar h:ila yle ca
nmlanyordu. "Dou \C
Bar 1 lindiscan Adalarn
dan getirilen ve ok etkili
bir panzehir olduuna 'e
kalp rahatl verdiine
inanlan bir tedavi ta."
Ancak bu tannlana ok
gemeden deiecekti.
1788'ck J loward's Cydo
pedia'da yle anlalyor
du: "Keilerin. atlarn
eeklerin, ineklerin ve dier hayvanlarn mi
delerinde oluan ve eski calarda panzehir ol
duu sanlan ca oluumlar... dkkanlarda do
u ve bat bezoan olmak zere iki tr bulu
nur." Dier bir deyile okumu kiiler ank be
zoar calarna tannan sihir gcne glyorlar
d ama bu aydn t:vrna ramen ta ticareti de
srmekteydi. Hatta talar o kadar poplerdi
ki, .sahteleri bile yaplmaya balanmu. ran
ah tarafndan mparator apolyon'a gnderi
len ta incelendiinde ie yaramaz taklitler
olduu grlmt. Gerekleri arlnca al hayvanlarn pisliklerinin talam kalntlar
tndan daha deerliydi.
Talar kukulu ikilerin iine atlmasn
dan baka kimi zaman toz haline getirilip ii
lir, ya <la "Koruy.cu olarak boyuna aslrd."
Dier bir deyile, sadece sihfrli nesneler ola
rak deil, ila ve Koruyucu tlsm olarak da
kullanlrlard. Peki ama bunlar neydi?
Talarn gerek kkeni hakknda bir ka
rklk vardr. En eski metinlerden birinde
bunlarn zehirli bir ylan tamfndan smldkan
onra strabndan alayan bir geyiin tala
m gzyalar olduu yazldr. Daha sonraki
bilim'>el eserlerde talar pek ok gevi getiren
hayvann, zelliklt: de bezoar keisinin dr
dnc mide.sinde bulunan tams oluumlar'
Keilerin barsaklar
tlsml Bezoar
larnn balca
kaynadr.
olar.k aklanr. Dier bir
deyile bunlar safra tala
rna benzeyen ve midede
evreleri kalsiyumla sarl
dka byyen kk ya
banc maddelerdir. Bun-
lardan ilki avlanan bir
hayvan kesildiinde bulunmu olmalyd. ek
li de kre gibi w yzeyi dz ve parlak oldu
undan ksa zamanda sihirli nitelikler yklen
mitir.
Ancak cok baka bir kaynak daha vardr.
Baz bezoarlar tacandr ve hafif. uzun. dilim
li bir ekle sahiptir. Bunlar a\ harvanlannn
iinde deil, ka}alara gml olarak bulunur.
Bu garip ekilleri nedeniyle de dier bezoar
ralar gibi sihirli zelliklere sahip olduklar
dnln:_,tr. Aslnda bunlar tarihncesi
olup zel bir tr fosildr. Bunlarn gerek ma
hiyeti Victoria dneminde ngiliz jeologu Wil
liam Bucklan<l tarafndan bulunmu ve kop
rolit' (bok ta) ad verilmitir.
Dier Koruyucu nesnelerin ou gibi n
l bezoar ca c.la modern c;ac.la tmyle unu
tulmu deildir. 1879'da -panzehir olmac.lkl:
n onaya ktktan ok sonra- Texas'ta bir ta
ne, o zaman ok byk bir para olan 250 do
lara sata karlmt Ve 19.:3.:rce Tennessee'
de bir gazetedeki bir kk ilanh bir tanesi
sarlmaya allyordu. Alternatif ubbn uygu
land modem in'de zehirl maddeleri te
mizlemek' i5te} cnler iin hem atn bezoar ta
hem de inein bczoar ta hala bulunmakcadr.
89
B O N C UK LA R

Gnniizde bir dizi boncuun hi deeri olmayp sslenmenin en

nemsiz paralanndan biridir. Ancak bu her zaman byk deildi.
Eski alarda boncuklara byk nem verilir ve hatta ok gl
Koruyucu nitelikleri olduuna inanlrd.

90
 O CUGUN, ortalarnda delik talarn
B zel niceliklere sahip olduuna inanl-
d carihncesi alardan beri kuJlaml-
d iddia edilir. Bugn bile dnyann eitli
yerlerinde deniz kysnda ortas delik bir ta
bulunmas uurlu saylr. Bu ta, yatan bau
cuna asld takdirde sahibini karabasanlar
dan konr.
Ahrlara asldnda ise aclara 'cadlarn
binmesine' engel olur. ounlukla dar ve sa
lksz olan Yictoria dnemi ahrlarnda atlar
ounlukla sabahlar bitkin bulunduu iin
geceleri bunlar cadlarn ald ve sabaha ka
dar bindikleri batl inanc domutu. Aslnda
bunun nedeni ahrn salksz, sefil koullary
d ama seyisler bunu asla kabul etmezler,
onun yerine delikli ta gibi cad-kovucu
ki bu talar
larla donaurlard ahr. ( e yazk
atlar seyislerin budalalklarndan korumada
etkili deildi.)
Delikli talardan boncuk kavramna ge
menin ne kadar kolay olduu bellidir. En eski
boncuk rnekleri byk ve kaba sabadr. Tek
noloji gelitike bunlann boylar ufalm, daha
dzgn yaplmaya balanmtr. s olarak
kullanlmas fikri. zamanla eski Koruyucu i
levlerin nne geti.
Boncuklarn eski rol birka alanda hfila
devam etmektedir. Boncuun yapld mad
denin gl bir Koruyucu yan varsa -krmz
mercan gibi- o zaman zgn ilevin, yapld
maddeden dolay yaamaya devam ettiini g
ryoruz. Dnyann pek ok yerinde ve zel
likle de Akdeniz kylarnda krmz mercan
kolyeler ocuklar nazardan, kem gzden ko
ulsm
rur. Ve i insann dualarn saymaya geldiin
de boncuk dizisinin seilecei kukusuzdur.
Bugn ilk alarn 'boncuk sihri'nden
geriye kalan bir rnek tespihin 'boncuklarn
saymak'tr.
Eski Msr'dan
kalma bir
boncuk kolye.
Bunun gibi
boncuklar
binlerce yldan
beri taklmaktadr.
91
B YO E L E KT R K KALKAN

ngiltere babakammn karsnn 1998 Temmuz'unda ekilen bir

fotorafnda nadeni bir klf iinde 'stres giderici' bir kristal tad
grlmt. Pandantifin 'ada bro aralarnm yayd
elektomanyetik radyasyonu yanstc kuvars ve dier kristalJ.erin
sihirli bir bileimi' olduu sylendi.

92
 1990'LARJ BAARILARINDA Dr. Char
les Brown tarafndan icat edilen ve 105 ila 749
sterlin arasnda dci:;.ik fiyatlarla satlan kal
kan byk poplerlik kazanmur. Ameri
ka'nn Biyoelektrik Kalkan irketi rettii bu
nesnelerden ilk sekiz ylda 22.000 adet sarm
tr. Pandantifin gizli forml Dr. Browna
lomana'daki da C\inde yatarken bir dizi g
rnt olarak gelmistir. Kafasnn iinde mine
rallerin 7.el karmn, miktarlarn, kullanma
s gereken ekli S)leyen sesler duymutu. Dr
Brown yle diyor: "Kalkan insann evresine
bir koza ryor. Ko;ann dnda a ren bir
tabaka vardr. O tabaka insan bir beki gibi
korur." Madalyonun gc o kadar fazladr ki.
"sevilen insanlarn stresini bile kaldnr" ve hat
ta "cep telefonlarnn radyasyonunu kreltir."
Madalyonun bakm. iindeki kristalleri arj et
mek iin sadece ayda en az bir kere gnee
tutmakla yaplmaktadr.
Charlcs Brownn bir terapist olan kans
kalkann insanlar bro malzemesinden koru
makta zellikle yar.rl olduuna inanmaktadr:
"ommz iicutlarmzda olup biteni
bilmeyiz. Bllgisayarlarda11 yayla11 elektro
l11sa11a,.m sem iyede 8-
ma11yetik radyasyon fiziki olarak liJT.ebilir
bi,. etkiyaratmaktadu.
10 devi,. hzma s11hip bb e11erji ala11Tar va,..
dr. Eer bilgisayar karsmda ot11ruyorsmz
sizin e11erji lllatmzm 45 kat hzla gelett bir
eyle llrpmllkUsmz demektir ve bu da
doruca yiziitze
i e kalbi11fze y11elmekte
dit:.. Kalkam tckll1 birine gelen bu tii.r e11erji
yanstlr. "
Cherie Blair de ayn gr savunmak
tadr. Auslos l 998'd<.: kendisiyle yaplan bir
rportajda yle bir aklama yapmtr:
'Bioelektrik kalkan bilgisyarmdan yaylan
kt dalgalar emiyor. kreliyor.
Tp dnyas bu iddialar kabul etmemek
tedir. Surre) Cnivcrsitesi"ndc yaplan bir ara
crmada normal plasebo etkisinin it-krlii ka
bul edilmekte ,.e kalkann 'korunmadklar bir
eyden korunduklarn sandtkkr in insanla
ra zararl olabilecei' vurgulanmakadr.
t
lngiltere babakannn
kars Cherie Blalr
yakn z.amanda
Bloelektrik Koruyucu
takarken grlmt.
93
SARIMSAK

Sarmsam, korku filmlerinden, vampirlere kar korunmak iin

kullanld iyi bilinir. Eskiden insanlar evlerine sarmsak dizileri
asarak kan emicilerden korunacaklarna ve kokunun vampirleri eve
girmekten alkoyacana inanrlard. Tehdit arsa, geceleri
boyunlarna sarmsak asp yatarlard.

96
 ORUYUCU sanmsak imajnn ok uzun

K bir gemii vardr ve en az iki bin yl

geriye; Avnpa ve Oradou'dan
Uzakdou'ya kadar uzanr. Romal askerler sa
ca

rmsa kendilerine cesaret vermesi iin kuUa

nrd. Ortaada s:rmsak yaralanmaya kar
savalarda tanrd. Denizciler yola ktkla
rnda geminin batmasna kar ve daha birok
tehlikeden korunmak iin yanlarna sarmsak
lrd. Daclar kt havann tehlikelerinden
ve frcnalardan onunla korunurdu. Alman
ya'da madenciler tnel kmelerine neden
olan kt ruhlar uzaklatrmak iin madene
inerken yanlarna sarunsak alrd. Bolivya'da
boa greileri arenaya karken zerlerinde
bir di sarmsak bulundururdu. Dnlerde
gelinler kem gzden ve ktlkten koru
nmak iin elbiselerinin iinde bir di sarmsak
tasrd.
14. yzylda sarmsak toplayan kyller.
Sarmsak bebein geceleri rahat uyumas
Bu kokulu bitki yzyllar boyunca
iin yastn altna konulurdu ve bu zellikle
kt glere kar kullanlmtr.
bebein kutsal suyun korumasndan uzak ol
duu doumla vaftiz arasndaki dnemde ok direncini artrmak-ta ve insanlar hastalklardan
nemliydi. korumaktadr.
Bu bitkiye ait inanlarn bir ksm gn Bu soan andran bitkinin Koruyucu ro
mze kadar gelmitir. Sarmsak eitli zaman lnn kkeni pek belirli deildir. Ama bu ge
larda canavarlardan, hrszlardan, kskan zi lenein kurnaz sarmsak satclannn bann
yaretilerden ve dman dayandan korun alundan kt da dnlebilir: en azndan
mak iin insann zeriJ1de tanm ya da evi bu inancn yaylmasna yardmc olmulardr.
ne aslmtr. Sarmsan aralarnda barsak Eski zamanlardan gelen bir sylenccye gre
kurdu. kuduz, yatak slatma, iek, di ars, sarmsak cennetten kovulan eytann ayakizin
zehirlenme, gne arpmas, isteri ve hatta c den bitmitir. Ancak ok daha akla yatkn bir
z..
m gibi ok eitli hastalklara bile korunma aklama sarmsaa Koruyucu gcn veren
salad ileri srlmtr. Kimi zaman bu ko eyin sarmsak yemi bir insann kokan nefesi
nma zel nlemler gerektiriyordu. rnein olduudur. Bu koku o kadar gldr ki ka
sarl nlemek iin on di sarmsak bir ipe ranlk glerin burunlannn direklerini szlata
geirilir ve on gn boyunda tanrd. o rak bunlarn insanla verdikleri btn hasta
cuklar bomacadan korumak iin sarunsak lklar ve ktlkleri sprr acar. Bu fikri des
dileri oraplarnn iine yerletirilirdi. Aslnda tekleyen bir ey de, sarmsak kadar olmasa bi
sylendii gibi doast bir gc olmasa da le keskin kokusuyla n yapm olan soana d
sarmsak, yendii takdirde gerekten de vcut Koruyucu nitelikler yklenmi olmasdr.

97
 ....,

FESLEGEN

F ESLEGE , Tanr Vinu ve Krina'ya

adanm kursal bir Hint bitkisidir. Yzyl

lar nce ilk kez ngiltere'ye geldiinde

yenmez, sadece varl ile beyni rahatl aunas
beklenirdi. Ayrca sahibini sancdan, zellikle
kadnlar doum sanclarndan koruyacana
inanlrd. Kadn doum srasnda elinde bir
Fesleenin sihirli Ye Konyucu zellikleri
Malta adasnda garip bir rirele yol amtr.
Eer evde bir bakire varsa, kzn ek bir koru
' maya ihtiyac olurdu ve bunu da fesleen sa
lard. Bakirelerle fesleen arasndaki balant
uydu: eer bir aile evlilik cana gelmi gen
bir kzlar olduunu ilan etmek istiyorsa yapa

fesleen kk tutarsa sanc ekmeden' dou ca tek ey bakire-Koruyucusu fesleeni evin

rurdu. Kem gze kar da bir Koruyucudur. dna koymakt. Bunun iin btn eski Malta

Korkun canavarlarn fesleene bir bak at evlerine yukar kat pencerelerinden birin.in

mas lmlerine sebep olur. nne kk bir ta knt yaplrd, ki bu g

nmzde hfa gnlnektedir.
Bu fesleen gstermenin nedeninj sor
Eski bir Malta
mak mantksz olmayacaktr. Yant gnm
evinin n
zn sosyal ortamnda ok garip gelecektir. Es
ki alarda gen bir kzn evinden kmasna
duvarnda zel

ta knts
nadiren izin verilirdi. Evden iki kere, e''lenir
zerinde bir
ken ve ldnde ktnn sylenmesi fazla
fesleen sakss.
bir abart saylmaz. Kendisini d dnyann b
tn tehlikelerinden uzak tutan drt duvar ara
snda yaard. Bu nedenle evlenme ana gel
diini bildirmek iin fesleen gerekliydi.

98
 ....,,

D E F N E AGACI

KDENZL defne aacnn Koruyucu ansz olduklarn anlayacaklanru ok iyi bili

A olarak uzun ve karmak tarihesi ta

ntik Yunanistan'a kadar dayanr.
Gnmzde eve giren birinin arasndan
yordu:
"Kral ldli diyorlar: b11rada kalmayacaz.
lkemlzdekl defne aalan IJep kurudu."

gemesi iin sokak kapsnn iki yanna kk Eski Yunanistan'da defne Apollo'ya
bir defne aac dikmek yaygn bir uygulama adanm ve zafer ve eref sembol olmutu.
dr. imdi dekoratif olarak kabul edilen bu Zafer talar defne yapraklarndan yaplmc.
adet eskiden sihirli bir Koruyucuydu. Defne Apollo yldrmlar yaratan Cydops'u ldrd
aacnn evi zarardan koruduuna inanlrd. ve bu yzden kendisine yldnm arpmaya
16. yzyl yazarlarndan Thomas Lupton yle ca iin defne yldrma kar kalkan olarak
yazyor: 'Defne aacnn olduu yerde yaa da kullanlnur. Bylece evin dna dikilen
yanlar hastalk ve cinler etkilemez." Ve Sha defne aalar paratoner grevi grmekteydi.
kespeare il. Ricbard'da seyircilerin hemen an Bu koruma zamanla her trl kt hava
layaca ve konuyu daha abuk kavrayaca y daha sonra bycl ve eytan da kap
bir imge olarak kullanmtr. izleyenlerin defne sayacak ekilde geniletilmitir.
aacnn ulsun.s ile,ini
bildiklerini ve byk Kapnn iki yanna

bir felaket meydana yerletirilmi ve evi

geldiinde bunun an kt ruhlardan

cak defne aalarnn koruyan iki defne

sihirli grevlerinde ba- aac.

99
 .
K I RM I Z I B I B E R

Krmz biber ilk bakta 11azara kar koru11mak zere garip bir seim
olarak grnse de buna talya'da ar derecede itamlnaktadr.
Bunun aklanastm biberi 'ac' olmasyla bir ilgisi yoktur.
nemli olan kk bir hayvan boynuzuna benzeye biimi ve rengidir.

100
'
H AYVA!. BOYJ\UZU pandantifler tal-
ra'da yzyllardr poplerliini koru
maktadr. Cor110 ad verilen bu nesne
ler altn. gm;;, krmz mercandan olabilir.
Krmz mercan zellikle poplerdi \'e talyan
lar Gney Anerika'dan ithal edilen ilk krmz
biberi grdklerinde akllarna gelen buydu.
Bu yeni biberler mutfan gzdesi oldular ve
yemekler dnda knnz mercan ve hoynuz
ulsmlarna benzedikleri iin de tlsm olarak
mutfaklar: asldlar. Buradan evin dier odala
rna ve sonunda dkkanlara yaykl; nazara
kar ucu:r. vr.: kolayca bulunabilir ulsrnlar ola
nk popkrliklcri giderek artt.
N:zan kar genel kullanmlar dnda
krmz biber sevilen kiinin ihanetinden de
koruma salard. Elerden birinin gz dar
da olmaya haladnda. kukulanan e yasuk
larnn altna iki iri kuru krmz biber koyard.
Biberler krmz bir kurdeleyle ha biiminde
balandklar takdirde gleri artard. Krmz
biberler lanete ur:m insanlar korumak iin
de kullanlmtr. Ancak hu durumda insann
zerinde ranmaz. evin iine dank olar:k
serpitirilirdi.
Yakn zamanda doal biberin yerini kr
mz plastik biberler almtr. Bu srete garip
bir deiim olmu, biberler daha ok boynuza
benzemi;;tir. Rengi ve eik biimi biberi and
ryorsa da, ulsmn dzgn sertlii boynuza
benzemektedir. Dier bir deyile bu yar biber
yan boynuz bir ne:medir ve doal ikisinin de
tlsm gcn kendinde toplarntu. Krmz bi
berden daha dayankl ve kentsel dnyada
boynuzdan daha kolay bulunma gibi ikili bir
a\'antaj da vardr.
Krmz biberler
kimi zaman
ltalya'da ucuz:
Koruyucu tlsm
olarak kullanlr.
Bu plastik biber-boynuza eiLli yollarla
ba' urulmaktadr. Artk nazardan korkmayan
insanlar bunu uur olarak kullannaktadr. Ku
marbazlar bahse girmeden. zarlar aunadan ya
da kat ekmeden biheri okarlar. Alar ye
mein iyi olmasn gamnti in mutfaklarnda
mutlaka bir boynuz-biber bulundururlar. Sr
diler mfk :.k::.klndan. kazalardan ve kt
hava koullarndan korunmak iin bu tlsmla
r arabalarna asarlar 1 laua ciddi
i adamlar bi
le bazen nemli bir i giimesi yapacaklar
zaman bu tlsmn yardmna bavururlar.
Pek ok talyan iin vazgeilmez tlsm
olan pla.Lik biber-boynuwn ank ok gelimi
biimleri de grlmeye balannrtr. Zarif bir
pandantif olarak kullanlacak altn ve gm
modeller vardr. Bunlar plastikten daha ince
olduklarndan bir k:rkla neden olmu, ki
mi /'.aman 'biber: kimi zaman da 'boynuz' ola
rak adlandrln::.tr.
101
'
 .
AKDIKEN
A KOKE i muska olarak kuUanlmas-
nn nedeni cadlarn bu aacn ekline
girdikleri inancdr. Herhalde 'cady ca
dyla avlamak' ilkesinden yola karak evlerin,
zellikle pencere ve kaplarn dna kk
akdiken dallar konulur ve bylece evin ve
iindekilerin kr ruhlardan korunacana
inanlrd. Eve girmeye alan cadnn diken
lere Laklaca ve kurtulmaya alrken para
lanaca dnlrd. (Ancak akdikeni evin
iine almak uursuzluk saylrd.)
Eski Roma'da farkl gelenekler vard ve
uyuyan bebekleri korumak iin beiklerinin
yanna akdiken dallar konulurdu. Baz blge
lerde bu uygulama hala devam etmektedir.
Kadnlar dourganlklarn arttrmak iin akdi-
102
ken tarlard. Bu bitki, bazen de yeni evli ift
leri korumak iin kullanlrd.
Yunanisan'da baz kadnlar dnlerin
de zerlcrinde hala bu bitkiden bir para ta
rlar.
Fransa'nn krsal kesinlerinde Paskalya
kutlamalar srasnda dindar Hristiyanlar Hz.
sa'nn armha gerildiinde bana konan di
kenli tac sembolik olarak hatrlatmas iin
apkalarna bir akdiken dal yerletirirler.
Akdiken, yk.lrn arpmasna, karabasa
na kar ve ftnalarn evlere zararndan ko
unmak iin de ideal bir Koruyucudur.
Baz blgelerde balklar akdiken dalla
rn bir corbada tamakla iyi bir av elde ede
ceklerini umarlar.
KI NA

K UZEY AFRKA'dan Orta-

dou ve Asya'nn baz
blgelerine kadar gelin
Gnmzde kna boyama genelde
dekoratif olmakla birlikte asl
grevi byl korumadr.
lere gerdek gecesinden birka
gn nce zel bir ssleme ya
plr. Deri zerine ok ince ve
desen izimi iin kullanlan tu inanlr. Dn treninin o hu
runcu boyann ad knadr. zurlu mutluluunun, ktlk
Kna, lawsonia (kna aa glerinin dikkatini ekeceine
c) adl kk bir bitkinin yap ve bu nedenle iftin daha g
raklarnn toz haline getirilmii l bir Koruyucu sihir dozuna
dir. Mstakbel gelin trensel bir ykanmadan ihtiyalar olduuna inanlr. Nazardan korun
sonra dn elbisesini giyer ve gzleri kapal mak iin en iyi yol vcudu ince ve Koruyucu
olarak hi kprdamadan oturur. Bir kadn, ge
i aretlerle mektir. Knann kullanan arnd
linin eline ve ayaklanna zarif desenler yapar. ran ve eytanla ibirlikilerinin saldrlarna
ini bitirince gelinin elleri sarlr ve knann kar baklk salayacak bir tr 'erdeme' sa
bozulmadan kurumas iin iki ilemeli corba hip olduu sylenir.
nn iine sokulur. Ayaklar da bez paralaryla Kadn el ve ayaklarna knayla desen iz
sarlabilir. El ve ayaklar genellikle bir gece mek bal inanlarn artk ciddiye alnmad
byle kalrlar. Ertesi gn aldktan sonra kna ve bu iin gerek anlamnn anlalmad kl
desenleri genellikle drt hafta kmadan trlerde bile devam etmektedir. rnein Ba
kalr ve bundan sonra istenirse yenilenebilir. t'da knayla resim yapma popler bir 'alterna
Bu sslemenin yapld geceye kna ge tif moda' olmusa da, bu balam iinde sihir
cesi' ad verilir. Yldz ve ha anmsatan de li ve Koruyucu olmakan
t ok bir tr vcut ss
senlerin gelini kt ruhlardan koruduuna lemesi olarak grlmektedir.

103
P O MAN D E R ( B u h u r d a n l k)

Ortaada kent sokaklar o kadar pis kokard ki, halk hastalklarndan

ounun nedeni olduuna inandklar 'kt havadan' korunmak iin
areler arard. Bulunan are pomander, yani iinde kokulu bitkiler ve
baharatlar bulunan deUkU bir 'koku bokkas'yd. Buradan yaylan gzel
kokularn insan salksz kent koullarnn yaratt hastalklardan
koruyacana inanlrd.

104
 U KOKUNUN vebay bile nledii iddia daha kolayca tanan ikinci kua oldu. s

B edilmekteydi. O gnlerde hastaln

gerek nedeni bilinmediinden ve bi
limsel aratrma ela olmadndan bu nesnel
kandinavya'da kk gm coplar eklinde
minyatr pomanderler rlsm olarak kullanl
mtu-. Daha kuzeyde gelinler dn giysileri
her derde deva idi. Bunlar takan pek ok ki niJ1 bir paras olarak pomander tarlar ve ya
inin vebadan lm olmas bile dierlerini raklarn kenarlarna asarlard. in1dilerde po
gelenei srdrmekten alkoyamamt. Bun mandere ilgi yeniden canlanmtr. Modern
larn gcne olan bu kr krne inan yz pomander reten bir irket u iddiada bulun
yllarca devam etmitir. maktadr: "Gzle grnmeyen sihirleri doru
Poplerliklerinin iki nedeni vard. Birin dan doruya vcudun elektromanyetik alann
cisi sihirli tedavi ediciliinin yarusra kt so etkiler, i ve d uyumu arttrrken koruma
kak kokularn ho bir kokuyla maskeliyorlar salar." Bu modem pomanderlerin bronitten,
d. ikincisi, bir baka adetle gl bir balar hormon dengesizliine, migrenlere, depresyo
bulunuyordu. Binlerce yldr ve dnyann bel na, karabasana ve yata slatmaya kadar pek
libal dinlerinin ounda kutsal trenlerde ok derde deva olduklar iddia edilmektedir.
zel reineler yaklrd. Bu reineler, iinde Farkl renklerde retilirler. Her birinin kendi
yanan kmr olan kk delikli kaplara yer ne zel Koruyucu zellikleri vardr. rnein
letirilir ve bunlardan da havaya keskin bir beyaz iin yle denilmektedir: "Yaralar ka
duman ykseHrdi. Scak olmalar nedeniyle patr ve kanamay durdurur. . . radyasyona, ha
bunlar genellikle zincirlerin ucunda tanrd. vadan geen alerjilere, sinzite ve evre kirli
Zincirler bir ubuun ucundan sallandnld liine kar koruma salar." Ancak irket daha
iin bu buhurdanlklar ileri geri sallanarak du soma unlar da ekleyerek bizi kuku iinde
mann yaylmasn salard. Ykselen bu du bU"akmaktadr: "irket, rnlerinin hastalklar
manlarn inananlarn dualarm gklere ve tan nleyecei veya iyiletirecei iddiasnda bu
rlara tayacana inanlrd. Bunlar buhurdan lunmamaktadr."
lklard ve daha sonra kilise ayinlerinin vazge
ilmez paras haline geldi. Ancak buhurdan
lk scak olduu iin vcutta tanamyordu.
Yani birer tlsm olarak kullanlmalar mmkn
deildi. Bu da pomanderin icadyla zmlen
di. Ya boyunda bir zincirle, ya da parmakta
kafesi andu-an iri yzkler biiminde tanabi
liyordu . Atein yerini keskin koku alnt.
Uzun zanandu varolan buhurdanlklar
yeni icar edilen pomanderlerin nemini arctu
cl. BuhurdanlJk Koruyucu dumanlar karan
sihirli bir madde tayan delikli bir top veya
kutu geleneiydi. Pomander ise bu gelenein

Koruyucu baharat
topu/buhurdanln
minyatr bir Alman rnei.

105
.. .. .

ULU CEVIZ

ENYA' IN ISSIZ blgelerinde bugn Mein kordonlar, renkli boncuklar ve de

V ile ilkel rolnden farksz olarak kulla niz kabuklaryla ssl bu garip nesnenin her
.lLan modern bir dourganlk muskas biri yaklak 300 gram arlnda ve on iki
vardr. Bu garip 'l Ceviz' genel amal bir sanrim boyundadr. engeli veya balanacak
uur deildir. Grevi sahibinin hamile kalma bir halkas yoktur. Muska kadnn elbisesinin
ansn arttrmak ve baarl bir doum yapma kvrmlar arasnda tanr. Bir tanesine hafife
sn salamaktr. -Bu ilgin meyvenin clsml dokunmann bir kadn hamile braktrmaya
gcnn en verimli ekilde kullanlabilmesi yeterli olduuna inaruhr.
iin elbiselerin iinde vcutla direk temas ede l Ceviz'in sembolizmi epey belirsiz
bilecei bir yerde tanmaldr. Bu tlsm sade dir. Ba ve iri, st dolu memeleriyle bir kadn
ce dourganlk amal bir tlsmdr; nazar iin, gvdesi olarak, ya da iri hayalar ve ksa bir
ans getirmesi iin cannaz.- penisi ile stilize edilmi erkek reme organ
Pek ok muskann aksine l Cevi
z bir olarak grlebilir. Her ne olursa olsun, en
zincir ucunda boyuna caklacak kadar kk nemli yeri insann cinsel iaretlerinin en ilke
deildir. li ve temeli olan ifte krelerdir.

1o6
MEE PALAMUTU M NE E G i
E E PALA\IUTL'
M kutsal mee a:cnn
meyvesi olduu iin zel gleri ol
d uu na inanlm ve mee palamu
rundan tlsm yzytllardan beri raklagelmiir.
Ilascahklara, zellikle ele koleraya kar bir
Konyucudur.
Mee aacnn doal mr insannkin
den ok uzun olduu iin aacn sonsuza ka
dar yaadna inanlrd ve bu ytden uzun
yaarnJ Lemsi! ederdi. Bu byk aacn mr
250 yldr. Bu nedenle mee palamuru da
uzun mrn, lmzl n ve dourgartln
sembol olnurur. Bir kadnn anrasnda bir
tane rad wkdirde hi yalanmayacana
inanlrd.
Eski alarda mee palanurunun pence
re pervazna konuldut takdirde eve yldrm
dmeyecei inanc yaygnd. Bu yzden eski
moda perdelerin kordonlarnn ucunda mee
palamuru eklinde makaralar ,ardr. Misk ya
B U KK BTK eski alarda byk
nem kazanm olup ran. Yunanistan,
Roma ve Britanya'da sihirli bir bicki
na barnlp cepte ya da antada tanan me
olarak kabul edilmiti. O kadar kutsald ki,
e palamurunun insan kar ciru;c kar ekici
Kelder bitkiyi yerinden karan birinin yaptk
kld sylenir. ingeneler gece boyunca
lanrun kal olarak oraya bir petek koyma
di. Fransa'da ve Yunanis
yastJk alcna yerletirilen mee palamurunun
snda srar ederler
kam olan sevgiliyi geri getireceine inanr.
tan'da kutsal bitki, Galler'dc eytan afeu ola
rak rannmt. Sk sk kara byye kar kul
lantlr, eski Romallar kt nhlar uzaklatr
mak iin evlerinde hulundururlarcl.
ranllar mine ieinin sevgi arayanlara
uur gerircceine inanrd. Sihirli erkisiyle bir
dman bile dost olurdu. Homallar da bu
inanc benimsemilerdi ve elileri bir dman
lideriyle grmeye giderken zerinde bitki
den bir dal bulundururdu. Ayrca kk bir
daln tamann insan nazardan koruyacana
inanlrd. Daha yakn 7..:manlarc.la bu bitkinin
yoksulluktan, karabasandan, yalanmadan,
rruna ve yldrmdan korunmak iin kullanl
d grlmtr. Bitkinin duygular sakinle
tirecei 'e yalanmay nleyecei de sylenir.

107
D E N Z C EV Z L E R ( C o c o d e M e r)

Bu.gn Hint Okyanusu.'nda Seyel Adalarna gidecek ol.1.rsamz

dkkanlarda uur olarak satlan garip, cinsel arml bu. nesnelere
rastlarsmz. Bir kadm gvdesinin belinden baldr/arma kadar olan
ksmm andnr; dnyamn baka ye1'inde grlmeyen bu 11esne11i1 ilgin
bir hikayesi vardr.

108
s EYEL TAKL\JADALARl'"l;-.. Praslin ada-
snda benzersiz bir vadi vardr. Vallee de
Mai adndaki bu vadiyi 188l 'de Har
tum'lu General Gordon ziyaret etmi ve vadi
ye ayak bastnda grd garip meyvelere
ok armt. Her biri 23 kilo arlnda olan
ve ilerinde dnyann en byk cohumlann
tayan ikiz hindistan ccviziydi bu. Gordonu
artan sadece mepelerin boyudan deil, ay
n zamanda ekillei olmutu. Kendisi bu dev
cevizlerin "dnn kalbe, iininse bir kadnn
gbek ve baldrlarna" benzediini sylemiti.
Gordon bir anda her eyi anlamt: Ken
disi Cennetteydi ve evresindekiler de Yasak
Meyve'nin ta kendisiydi. Eer Havva, Adem'e
masum bir elma yerine bunlardan birini gs
termise o zaman lk Erkek, lk Kadnn hangi Bugn Seyeller'de muska olarak taklan

yerinin kendisi iin ilgine olabilecei konu Coco de Herin minyatr

sunda hi kuku duymam:;. olmalyd. kopyas.

ifte cevizin ifte .embolizmi olmas

-kadn pelvisini saran kalp ekli- bunu daha
da etkileyici yapyordu.
Daha da artc olan artk bu 'yasak
meyve'lerin yetitii -!O metrelik aalarn ol
gunlama ann insannkinden daha uzun
olduunu ve dii aalarn 25 yandan nce
meyve vermediklerini biliyoruz. Bu aalarn
cevizlerinin byyp olgunlamas da yedi yl
srmektedir. Aalarn her biri bin yl yaad
iin bugn grdklerimiz 'Bilgi Aac'ndan
sadece bir ka kuak sonrasdr.
B u dev cevizlere coco de Mer', yani de
niz cevizleri' ad verilir. Bu adn verilmesinin
nedeni gerek kkenleri anlalmadan nce
insanlarn bu meyveleri, deniz altndaki byk
bir palmiye aacnn meyveleri sanmasyd.
On yedinci yzylda henz kayna bi
linmedii ve ok azmn grld sralarda
Kursal Roma mparatoru IJ. Rudolph bir tek
tanesi iin 500 st inei vermeyi kabul etmi
ti. Vallee de Afai kefedilmeden nce meyve-
ler o kadar esrarengizdi, o kadar nadir bulu
nuyordu ki. in'e birka tane gittiinde kk
<>ihirli muskalar yapmnda kullanlnlard:
bu da herhalde Koruyucu olarak ilk kullan
myd.
Cevizlerin cinsel armlar nedeniyle
ekirdeklerinin afrodizyak olduu iddia edilir
ve hu erotik doalar aalarn reme siste
miyle de vurgulamr. Erkek aalarn bir metre
boyunda penisi andran iekleri vardr, dii
aalar ise dev meyveler verir. Dii ve erkek
aa birbirlerine yakndr ve yerli sylencele
rine gre geceleri ciftleme sesleri duyulur.
(Gerekte bu garip ses iddetli rzgarlarda 6
metre uzunluundaki palmiye yapraklarnn
birbirlerine srtnmesinden kmaktadr.)
Gnmzde Coco de Mer'lerin kk
rnekleri hala bereket sembolleri olarak bir
kordon ucunda boyunda tanmaktadr.

109
UVEZ S E D E FO T U

E SK BR sylcnccyc gre vez aac

gl bir Koruyucudur. Bir vampiri kal
bine bir kazk sokarak ldrmek iin
kazn sadece bu aacn c:htasndan yapl
mas gerektii sylenmitir. Koruyucu olarak
ranna Brigit'in kutsal aacyd ve kt by
leri bozduuna inanlrd.
Koruyucu bir muska olarak iki para dal
krmz bir kurdeleyle ha eklinde balana
rak tanrd.
Gemilerde vez aac frtnalara, evlere
yJdnm dmesine, mezarlkta len kiinin
ruhunun gelmesine kar etkilidir. Bir evin ya
knna dikildiinde hem ev, hem de iindeki

B
leri talihsizlikten korur.
U OLAGANST bitki yemek iin ol-
duka keskin kokulu ve eki olduu
iin genellikle evcil hayvanlar 'zehirli
yaratklardan' korumak iin iftliklerin yakn
larna dikilirdi. Ayrca yarglar 'cezaevi veba
sndan' korumak iin yapraklar mahkeme sa
lonuna serpitirilir; askerlere savaa gitmeden
nce kllarnn ucuna sedefotu yaprann
suyunu srerek kendilerini yaralanmaz yap
malar tlenirdi.
Sedcforu Koruyucu olarak iki ekilde
kullanlr. Hollanda ve Bdika'da sara nbet
krine kar bileklik olarak taklr. italya'da
yapraklar toz haline getirikrek boyunda k
k bir kese iinde tanr. Bitkinin Koruyucu
niteliinin bilimsel bir geree dayanmas il
ginrir. Yapra paralanp e7.ildii zaman
kan %.Suyunun kokusu kedi gibi burnu has
sas olan hayvanlar uzaklatrr. Baheye ekil
dii zaman hi de sihirli olmayan kimyasal bir
yolla kedileri oradan uzakla;;trr. iftliklerin
evresine sihirli bir koruma' iin ekilmeleri
buradan kaynaklanm olsa gerektir.

110
SARI KANTARO N (Aziz ]ohn Kk)

K T gleri kovmak iin en etkili bic-

ki de Aziz John Kk olarak bilineniy
d i. Romallar buna 'eycan kovan' adn
gndr. Kk o gece sokak kaps zerine as
lr ve kt ruhlarn eve girmesini nlerdi. K
ke 'eytann ka' ad da verilmitir.
takmlard. Eve bu kk asmak, binann ve Fransa'da, 'Her Derde Deva' ve rlanda'da da
iindekilerin tlsml korumaya sahip olaca 'Mary'nin Grkemi' adlarn almtr.
ve 'ieri kt ruhlarn giremeyecei' demekti. Bu bitki ile Aziz ]ohn arasndaki ilikilen
Kk. ktlk glerini kovmanm dnda dirme azizin kafas kesildiinde kannn bitki
lmden koruma salar ve binay yldnmlar ye damlayp yapraklar zerinde krmz
dan korurdu. lekeler brakm olmas fikrine dayanr. Bitki
Bitkinin en ok asld zaman Aziz nin bir trnn yapraklan a tutulduunda
John'un (Vaftizci Yahya) 24 1 laziran'daki yor krmz, effaf lekeler grnmesi de bu inan
tusuydu. Bu, ayn zamanda yazn balang cn bir baka kaynadu-.

. 111
.
 . .

D O RT YAP RAKLI YONCA

Drt yaprakl yonca btn uurlarn en popleridir. Birleik Devletler'

de her yl drt milyon tanesi can veya plastik iine yerletirilip
zincirlere aslarak Ko1-u.yucu kolyeler olarak sahlr. Hatta Florida'da
1939'dan beri "Gerek Drt Yaprakl Yonca" satan bir Y01ca Spesiyalite
irketi bile vardr.

112
 IRADA'J YAPRAKLI yoncann uurlu

S olduu sylenir (zellikle irlanda"da), o

yzden az bulunan drt yaprakl rrnn
daha da uurlu olduuna inanlmas normal

dir. ('"Drt yaprakl }Oncay zerinde .ayan

kt byden korunmu.. olur.)
Btn Koruyucular gibi bunun da renk
li bir tarihesi vardr. Popler bir sylenceye
gre 1 lavva cennetten ayrlrken yanna dn

yaprakl bir yonca almt. Yoncann, hatta

drt yapraklsnn, boyu dnldnde,
eer hu bir utanma davramysa nleminin
biraz eksik okluunu dnmemek elde de
ildir.
Bycler araclyla dman cinleri g
rp onlardan kanabildikleri iin insanlar drt
yaprakl yoncaya ok deer verirlerdi. Yonca
insanlar delilie kar da korurdu. Hristiyan
lar da Kutsal armh drt para olduu iin
drt yaprakl yoncann zel gleri olduuna
inanrlar, onu bir denge. birlik ve brnlk
Bu Alman Ylba kartnda
sembol olarak grrlerdi.
on be tane drt yaprakl yoncayla
On yedinci yzylda bir gelinin brn
ans dile!inde bulunulmaktadr.
kt ruhlar kendisine ekecek olan en mutlu
gnnde korunmas iin yoluna drt yaprakl
yonca serpmek adeti vard. Bir de yle bir <leyi vardr: "Bir yaprak
Drt yaprakl bir yonca bulununca yap hret, bir yaprak servet, bir yaprak sadk bir
lacak eitli eyler vardu-. Bir kaynaa gre ak ve bir yaprak da salk iin." Bu bir bak
yoncay ayakkab iinde saklamak ans getire ma zayf bir varlk olan insann btn byk
cektir. Bir bakas ncil iine saklanmasn korkularn zetler: nemsizlik, yoksulluk.
nerir. Bir kz drt yaprakl bir yonca bulduu cinsel ihanet ve hastalk korkular. Kk bir
takdirde karsna kacak ilk erkekle evlene bitki bylesine byk l'daketleri uzak tutmay
cektir. Bir erkek dn yaprakl yonca bulur ve baaryorsa giriimci tccarlarn ylda drt mil
zerinde ta sa
r askerlik hizmetinden kurtula yon tane satmalarna hi amamak gerekir.
cakur. Yoncalarn be yapr.kllanna hatta alt,
Dn yapr-.a eitli sembolik anlamlar yedi ve sekiz yaprnkllarna da rastlanmakta
verilmitir. Bir kaynak bunlarn umur, inan, dr. Yaprak saylarna gre her birinin ayn ay
sevgi ve ans olduunu iddia eder. Bir dieri r tlsml zellikleri vardr.
iin drtl motif dnya sembol'dr; yaprak Be yaprakl yonca zenginlii, alt yap
lar kuzey, gney, dou ve baty, or.ada birle rakl ak, yedi yaprakl ise ktlklere kar
tikleri yer de koruyucu nhlarn gsterir. koruma salar.

113
YONCA ( S h amrock)

Bir lrlandal, tehlikeli bir ie girieceinde, geleneksel uurlu

yoncant Koruyuculuunu arayacaktr. Bu yzden bu zel Koruyucu,
diiiinlerde ve savalarda sk sk grlmektedir. rlandal sevgililer
szlendiklerinde, askerler savaa giderket yanlarmda yonca tarlar.

1 14
I RLANDA yaprakl yoncas, Beyaz Yon-
ca'nn ( Trifolium repe11s) bir tr olan Sar
Yonca'dr ( Trijolium repens minus). Bu fa
milyadan gelen dier bitkilerin de uurlu ol
duu fikri ileri srlse de ufak yonca genellik
le gerek ulsmJ yonca olarak kabul edilir.
yaprakl yonca yzyUardr ans a
ran bir ulsm olarak bilinir. Kkeninin eski
!Iindistan'a dayand anlalmtr. Be bin yl
nce ndus Vadisi uygarlndan kalan bir fi
grde ' yaprakl yonca' amblemleriyle rt
l sakall bir adam heykelcii vardr. Ayn mo
Life Arap sanatnda da rastlanr ve baz kay
naklar modern shamrock'un adn slamiyet
ncesi Araplar'n l-ay Tanrasnn amble
Yonca ylesine gl bir uurdur ki,
mi olan sbamrakb tan aldn iddia ederler.
Koruyucu at taklarnda bir motif olarak
yaprakl yonca ok sonralan eski
sk sk kullanlmtr.
Keltlerin Jlristiyanlk ncesi muskas olarak
ortaya kmur ve merkezinin rlanda deil,
Galler olduu belirlenmitir. Orada yoncann !erle donatlr. Bunlar zellikle 'shamrocku
kalp biimindeki yapra Kelt folklornn boma' popler treninde taklr. Bu eski adet
Annesinin ya da Ana Kalbi'nin, semboly gereince yaknlardaki btn meyhaneler do
d. IIristiyan kilisesi daha sonra buna kar lalp bir yl korumas iin yaprakl yonca
kmak yerine benimsemeyi tercih ermitir. erefine srekli ierek teekkr edilir.
Hristiyan sylencelerine gre yaprak On sekizinci }''Zylda yaprakl yonca
l yoncay kutsal bir sembole dntren r rlanda'nn simgesi haline gelmiti harca, ba
landa'nn Koruyucu Azizi saylan Aziz Patrick zen insanlar rlanda'ya Yoncadiyan diyerek
olmutur. lkeyi Hristiyanlk'a kazandrmak birbirleriyle akalarlard.
iin misyoner olarak trlanda'ya geldiinde es Gnmzde trlanda Yoncas pandantif,
ki gne-tanrlarna ok bal olan halkn b bro ya ela ine olarak kullanlmaktadr. z
yk lde muhalefetiyle karlat sylenir. gn bilki, ya cam ya da plastik iine yerleti
Aziz Pacrick bunun zerine Kral Leoghaire ile rilir, ya da altndan veya gmten yaplp ss
konuurken yerden bir yonca kopartm ve olarak kullanlrlar. Pek ok rlandal gmen
yapran Kutsal Cli
fy simgelediini syle yurtlarndan ayrlrken yanlarna bir yonca
mitir. alrlar. Bunun sonucunda da irlanda Yoncas
Jlcr yl Aziz Patrick Gn olan 17 .\1a11'ta sadece rlanda'da deil Amerika Birleik Dev
yaprakl yoncalar toplanr. her yer bu bitki- letleri'nde de poplerliini korumutur.

115
K E H R BA R

Kehribar, am aalanmnfosillemt relnesldlr. Ald mineral biim

nedeniyle ounlukla 'talar ve luyalar' arasnda anlsa da botanik
Koruyuculardan saylmas gerellr. Reinenin llntk geneUllle ldlfill
bikeller giJrlllmesl ve siJrtndilil zaman eleltrlllenmesl nedeniyle
slblrU ilnil daha da artmtr. Zaten 'elelltrll' siJzcilil de Yunanca'da
lebrlbar (eleltrum) anlamna geUr.

1 16
 l. '\JC!\J('ZDE hala kullanlan kehribar

G Konyucul,nn yzyllar ncesine da

yanan bir genii vardtr. Kehribarn
takana iletilen zd gderi olduuna inanlr
d. Tlsm olarak hem kr calibe kar korunma
hem <le talihi kendine ekme iin kullanlm
cr. Ayrca ok eski alardan bu yana eitli
hascalklan hatan savmak iin ve sal ar
mak iin kullanlmtr. Yaklak iki bin yJ n
ce Romal yazar Pliny, 2000 yl nce yazd
!Joj!,al Tarih adl kitabnda yle yazar: "K
k bebeklerin boynuna wktlan kehribar bon
cuklarndan bir kolye onlar gizli zehirlenme
lere ve byye kar korur.''
Wallis Budge l888 de
' yle yazm:

"Kehrilurdm yaplm bir penis nazara ve

ber tt'irlil ktii n'1J saldr.sna kar et giil
Bir zamanlar idrarnn katlaarak
korm11a saylwd. . . Kehribardan yaplma
kehribar oluturduuna
boncuklar in.sam ber tiir i ha.staha kar
inanlan Avrupa vaa.
korurdu. .. Pek ok Avnpa lkesinde
kehribar biiyiicii ve cadlardan ve batta kt
talihten kormmak iin taklr... Dou Asya'
alamalarndan olumutur. Kardelerine
da kebribttr tlsmlar asla11, tavan, kpek,
yldrm arpt,nda periler kavak aalan
kurbtta ve balk gibi hayvanlar eklinde
na dnmler, bunlar.o her yl kardk
yttplr ve bmlarm erkeklerin iktidanm,
tan g;yalan da kehribar olarak katla
kttdmlarm do11rgml1111 ttrltrdma
mtr.
itamlr. "
+ Kehribar tanra Freya'nn katlam gz
Eski alarda kehribar bir tlsm ok de yalandr.
erliydi. Pliny bir amber heykelciin hir kle + Kehribar batan gnein scak ularnn
den daha pahal olmasndan ikayet etmekte yeryznden yansmas sonunda kabaran
dir. denizin kyya getirdi 'yal ter'dir.

Eski <.'alarda kehribara sihirli nitelikler + Kehribar alayan kularn gzyadr.

ykleyen yawrlar, buna egzotik bir 'kken Bu sylenceler ank ciddiye alnmasa da,
vermeye c:almlardr. insann hayalini zorl: kehribar hata deerli bir Koruyucu nesne ola
yan sylcnc:cler amsn<la unlar da vardr: rak tavsiye cclilmdaedir. 199""' ) lnda kristal

Kehribar vaan katlam iinden yara ubb' hakknda hr kitabn yazan yaamnza
+
tlan 'vaak ta'dr. sadk \e cmcn in!'>anlar ekmek iin kehribar

+ Kehribar gne perilerinin (heliad'lar) taklar kullann dyordu. Bilimd cada bile

karde teri Phaeton'un lm nedeniyle eski inanc:lar inatla direnmeye de\'an1 ediyor.

117
ANS FAS U LY E S

ANS FASULYES muskas Hindistan'da

km ama daha sonra Bat'da popler
Uzakdou'<la zel bir ans fasulye5i var
dr. Bu Japon balklarn denizden kartp

olmutur. nemsiz bir Koruyucu olan uur olarak sakladklar deniz fasulyesi'dir.

k z fasulye ine ile delinip ans getirmesi Bunlar parlak, dz, daire eklinde ve koyu

ve 'kt byclerden' korunmak iin bon kahverengi olup boylar be santim kadardr.

cuklu bir kolyeye eklenirdi. Daha gelimi bir Adlarna ramen gerek fasulye deil, dalga

eklinde fasulyenin otasna alan delie k larla aa srklenen sert ckirdekJerdir.

k bir fildii fil yerletirilirdi. Bylece tlstmn zellikleri, uzun mrl esrarengiz nesneler

iki kat glenmesi salanm olurdu. olmalardr.

Bir gelenee gre de, bir iftin kavga et 'Deniz fasulycleri'nin sacn alnmaktan

meleri durumunda kadnn ipek bir kordona ok bulunmalar, bunlar Koruyucu muskaJar

geirilmi fasulyeyi iki gn boyunca tad olarak daha deerli yapmaktadr. rnein bir

cakdirde kavgann sona ereceine inanlr. nal veya tespihi satn almann o nesnenin si

Bir erkein Koruyucu olarak bir ift fasulye ta hirli zelliklerini silecei sylenir. En iyi mus

masnn iktidarszl nleyecei kabul edilir. kalar bulunanlar, imal edilenler veya armaan

Bu inan, fasulyelerin erkein hayalarn an olarak gelenlerdir. alnt bir muskann bile

dtrd iin domu olabilir. satn alnandan daha etkili olduu sylenir.
ADAMOTU

A DA
MOTU, kk atall ve etli bir Akde-
niz bitkisidir. Bu kkn ekli insan v
cudum andrr ve bu da pek ok garip
lerden yaplrd. Byle
yomulan kklerin 'ka
skaras blgesine a

inancn domasna yol amtr. Bunlardan bi lan yarklara tohumlar

rine gre topraktan bir adamotu eken insan yerletirilir, sahte kk
bitkinin strap lklarn duyunca delirecek ler sonra topraa g
tir. Bunu nlemek iin adamotu toplayclar mlp LOhumlarn ye
akla durgunluk verecek yntemler gelirirmi ermesi beklenirdi.

tir. Bunlardan biri bir ipin bir ucunu adamotu Sonra topraktan kat
na dierini a bir kpee balamaktr. Ondan lp bir bakla krkla

sonra kpein yaknna bir para et atlr ve rak 'kl' bekleri olu
ldrc l duymamak iin kulaklar ka curulurdu.
patlr. Kpek eti grnce ona erimeye ala Adamotuna yllar Kimi Zaman Cad
candan adamotu da toprakan
t sklm boyunca renkli adlar Kuklas da denilen
olur. Adanotunun kk, kadnlar ksrlktan verilmitir: Ak Elmas, adamotu eitli garip
koruyan deerli muskalardr. Bunlar ksr ka eytan Elmas. Aptal El- biimlerde grlr.
dnlar iin o kadar deerliydi ki, ilk alarda mas. eycan Hayalar,
bile sahtelerinin epey yaygn bir ticareti var- Tarla Penisi, Cin Yu-
d. Bu sahteler insan ekli verilmi baka kk- murtas. Beyin Hrsz, Byc Kk.

119
D G E R B TK T I L S I M LA R I

Abanoz Kadife iei evleri

Abanoz tahtasnn Koruyucu olduuna ktlkten korumak
inanlr ve zellikle nazrlk olmak zere mu:> iin kullanlr.
ka yapmnda kullanlr. Latin Amerika'da bu
tahtadan kk .figga'lar (incir iareti yapan d
ler) yonrulduundan ok poplerdir. Bu mus
kalar ocuklara kt ruhlardan korunmalar
iin verilir. Bu tahta o kadar sihirlidir ki, aba
nozdan yaplan sihirbaz deneklerinin sihir
bazlar. 'saf ve katksz gi.i' verdii sylenir.

Erelti otu
Uur olarak ranan ereltiotunun kiiyi
byk zenginliklere yneltme gc olduu
sylenir. Ereltimu evlerde Koruyucu gleri
nedeniyle iek dzenlemelerine eklenir. D
n ssler.inde bu kadar ok grlmesinin ne
deni budur. Erelriotu baz lkelerde evleri,
ieri girmeye alan kt ruhlardan korumak
iin kap eiinin yaknlarna dikilir. Erelti
otunun ayrca kurakla, ylanlara, yoksullua,
hastala, di arsna ve yalanmaya kar ko
ruma saladna da innnlr.
Mercankk bitkisinin
depresyonu giderdii
sylenir.
Kadife iei (Marigokl)
Mahkemeye arlan biri )'annda kadife
iei tarsa o kiiye adaletli davranlacana
ve yargcn lehinde karar vereceine inanlr.
Bu iek evi kt ruhlara kar korumak iin
de kullanlmtr. Kt ruhlarn eve girmesini
nlemek iin kadife iei cclenkleri kapnn
evreo;ine aslr. Ryalann gereklemesi ve in
sann uyurken korunmas iin yatan altna
kadife iekleri serpitirilir.
Mercankk (marjoram)
Tayan kt ruhlardan konduuna ina
nlan bir iek de mercankktr. zellikle
depresyona kar kullanlr. Klar meye
ve dier ha.stalklara kar yararl olduu sy
lenir. 1!er odaya kk ve taze bir paras yer
letirildiinde evi de ktlklere kar korur.
Bahede yetitirildii takdirde evin evresine
Koruyucu bir kalkan olutur.cana inanlr.

..
l20 .. .
 Beyaz sprgeotu
Beya:t. sprgeotu ans getirmesi iin ve
insan baa rza cecavz olmak zere brn
iddec eylemlerine kar korumak iin tanr.
Yol kenannda yabani bir ekilde byyen s
prgeotu gren ok kimse durup arabalarn
sslemek ya da yakalarna wkmak iin bir dal
koparrlar ve bunun uur getireceine inanr
lar. Beyaz sprgeotu Koruyucu bir muska
olarak sarholuu da nler.

Kekik
Kekik anak insan korkaklktan, ener
ji eksikliinden, hastalktan ve psiik glerin
kaybndan korur. Yasck altna konulduunda
kiiyi karabasanlardan koruduu da sylen
nitir. Salarnda bir dal kekik tayan kadn
larn akrn :nsl olacaklarna inanlr.

Beyaz sprgeotuyla
bir uura dntrlm bir bro.

Kekiin karabasanlara
engel olduuna
Pelin otu
inanlr.
Yol kenarlarnda yetien ve Avrupa'nn
her yerinde bulunan bu ot, eski alardan be
ri bir ila bitkisi olamk kabul edilmektedir.
ki sonr-.s sknrlar 'e dier baz i rahatsz
lklar geirdii iin yzyllardr her derde de
va olarak kullanlmaktadr. la olarak kullan
mnn yansra bir uurdur da. Bitkinin kkle
rinin sevilen kiinin yast altna yerle:;.tirildii
takdirde ak arttracak ryalar gm1esi sala
nr.

=. l21
..
AZZ CHRISTOPHER

Yolculua karla1 iin en popler Koruyucu, Aziz CIJristopher

madalyomdur. Bugn bile ksa da olsa bir yolculut1 karken bir

zincfr ucunda boyunlarna ya da arabalannm bir yerine Aziz

CIJristopber madalyonunu as11adan veya artalaruu, czdanlarnn
iine koymadt11 yola kmayan saysz insan vardr: Aziz'it resmine
bakan kiinin o gn lmeyeceine tnanlr.

 B l' KADAR OK kuftru-
l::n bir mu-.ka olma5na
r::men Azi hakknda
bildiklerimiz ,.a-.rtc derecede
azdr Slenu :.;yle ozelenebi
lir:
Chrisropher gl. irkin,
sakall, 'kpek yzl' dev gibi bir
insandr ve gencide elinde asa
syla resmedilir. Kenan lkesinin
gl bir kralnn hizmetinde a
lrkl!n krlnn eytandan kork
tuLnu grnce sadakat yemini
ni bozup .eytann hizmetine gir
di. Sonra bir gn :.;eytann da sa
adnda birinden korktuunu
renince onu aramaya koyuldu. l3ulamad1 ama
bir kesi, kendisine istediini elde etme flrsa
n ancak tehlikeli hr nehrin yannda tek ba
na yaayp insanlarn karya gemelerine
yardmc oh.r-.a bulableceini syledi.
Offero bu d tunu Ye bir sre ok
hzl akan bir rman s bir noktasnda tek
ha;.na ya:.;amaya balad. Boyu alt metre ile
sekiz metre arasnda olduundan (Golyar'n
boyunun iki kau) yolcular kolaylkla karya
geirebiliyordu. Bir gn rmak kysna gelen
kk bir ocuk yardmn istedi. Offero ocu
u onzuna akl ve suya girdi. Ancak rman
ort.1sna gelince ocuun o mthi arlna
dayanamayp boulacan sand. ocuk ken
di omuzlarnda tm dnyay tad iin bu
kadar ar olduunu anlau. Offero, omuzun
daki ki;.inin dnyay omuzlarnda tayan sa
olduunu anlad, ama ocuk bir anda gzden
kayboldu.
Bu mesel, 1-lz. isann kudretini kabul er
mcnn, insann srtndan byk bir yk kald
racan aka anlmmaktaysa da, Aziz Chris
topher hakknda ok :z bilg ''ermektedir. Ta
rihte Chriscophcr"in nc yzylda Roma
cannlanna sayg gMcrmeyi reddetmesi zeri-
Giovanni Belllni'nin eseri ( 1468).
Aziz Christopher nehri geiyor.
n<.: ba kesildii kaydedilmitir.
Bu ohlyn .\nadolu'da Lycia'da
Rom: mparatoru Decius dne
minde 250 yl dvannda olduu
tahmin cdilnekrcyse de, bunun
dnda fa.da bir bilgi yoktur ve
kili<;c otoriteleri yakn zamanlar
da Christopber'in gzel bir on i
kinci yzyl hikayesinden baka
bir ey olmad kararna varm
lardr. Ancak kamuoyu onun bu
rtbe tenzil durumunu grmez
likten gelmitir ve ad Yunanca
'sa'y ayan' anbnna gelen Christophoros,
gnmzde de dnyann her yanndaki yolcu
larn Koruyucu Azizi olmay srdrmektedir.
zellikle Kuzey Amerika. l\lcksika, rlanda ve
(Vatikan kmseme.sine ramen) talya'da
ok poplerdir. Aziz Christopher"in korumas
aluna girenlerin daha a)rntl bir listesine ba
knca unlan grrz: okular, bekarlar, kayk
lar, mt:Y\'C :-.atclar, denzcilcr, Pazar hamal
lar, araba kullananlar. tak.i srcleri ve cab
dier brn yolcular. r:-.ki alarda madalyo
nunun vebaya, fnnaya ve suya kar koruma
saladna da inanlrd. Bu tr korumalara
olan imn Ortaa'du en yksek dzeyine
erimi, ancak on yedinci yzyl geldiinde
cpt:y zayflamt.
1970'li yllarda Ancrik: Birleik Devletle
ri'nde b::layan yeni bir modayla Aziz Chris
topher madalyonu , bir gen kz ile bir delikan
l arasnda ronamik ban gstergesi oldu.
Genler ak olunca birbirlerine bir Aziz ChrLc;
topher gerdanl amaan <..di}-ordu. Madalyo
nun geleneksel )'<>lculuk konmas ilevine ar
tk birine szl olmann aka gsterilmesi de
kaulm oldu. liki .ona erdii takdirde ger
danlk geri veriliyordu
125
ANKH

Eski Msr'n zerinde bir ilmek bulunan ha Ankh'n, 'yok olmaz

yaam gc'n temsil ettii kabul edilir ve bugn bile Koruyucu bir
nesne olarak kullanlmaktadr. Basite "yaam sembol" olarak sz
edilen biime Crux Ansata ad da verilir ve yzyllar ncesine ait olsa

da, Hrlstiyat hann 'akrabas' olarak grlr.

126 J:,.No)
A:NKI l' I basit bii
ine bakp anla
mn da ak ol
masn bekleyenler bir o
ka hzr olmaldr; nk
bu, sanat tarihnin en kar
mak ve en akl kartr
c ekillerinden biridir.
Ankh'n Koruyucu
hir tlsm olarak kendisini
takan (ya da yan) lasula, ksrla ve pi szcklerin aktif Koruyucu unsurn oluturdu
siik glerin kaybm kar koruduu sylenir.
A}'rC:. bu dnyada deilse bile en azudan
teki dnyada lmszlk verdiine inanlr.
Ve ok gariptir ki, teki dnyada verdii lm
s.l.lk ebedi olmayp ..yz bin milyon ylla" s
nrldr.
Ankh'n biimi 'yaam aac', penis, kl
fnda bir el ayna., tbml bir dm ya da
ufukla yk-,cl<:n gne olarak yorumlanmtr.
A}rca erkek ve dii reme organlan bileimi
olar.k aklanm ve bu da dof,>urganlk sem
bol olarak kullanlmasna yol amtr.
fzlar Ankh" tLbml bir anahtar -Ya
am Anahwr' , 'Nil Anaht:r'- ya da daha eg
zotik ohrak 'Esrarlarn ve Gizli Bilgeliin Bilgi
sinin Anahtar' olarak grmlerdir. Bazlar
iinse, anahcar 'lm Kaplarn amak iin bir
aratr' v<.: bL nedenle Ankh'n lmszlk
sunduu sanlr. Bu dnceden hareket eden
baz :r.:urnaclar sueki ilmei sonsuzluk
reti ol:rak grrler ve on
dan aa ve yanlara uza
nan izgiler de uzatlm
bir :-.onsuzluu belirler.
U:-.taca onaya atlm
bir kurama gre Ankh ru
lo yaplm., bir papirs ta-
Gnmz Ankhlarndan
bazlar altndan olup pahal
aksesuarlar olarak
kulllanlmaktadr.
Ankh yakn umanlarda
Hrlstlyan hana bir
alternatif olarak yeniden
poplerlik ka::anmftJr.
bakasdr. Bu aklamann
ardnda yatan fikir, papi
r'>Lin zerinde kutsal bir
by yazl olduu ve bu
udur.
Gerek u ki, Ankh'n neyi temsil ettii
bilinmemektedir ve bilinen tek ey onun eski
Msrllar'n en nemli ve en popler muskala
r olduudur. Poplerlii o kadar yaygnd ki,
Koptlar tarafndan ilk T lristiyan sl!mbollerin
dcn biri olamk :-.eilen tek f\-l.r nuskasyd.
British Muscun'da bir Kopt muskasnda Mer
yem Ana bir elinde l hristiyan Ha, dierinde
bir Ankh tutarken re."mcdilmitir. Daha sonra
Hazreti sa dokrin dndc bir dnya gc ola
rak yayldnda Ankh gerilemi ve Hristiyan
Ha egemen olmutur.
Yakn zamanlarda Ba'da, eski inanlara
kar romantik bir ilgi dounca Ankh yeniden
Love Machine
moda olmucur. Bunda jacqucline Susan'n
1969'da yayunlanan roman 7be
(Ak Makincsi)'in byk etkisi olmutu. AnC'ak
bu sre iinde Ankh o youn kutsal niteliini
i a kaybeuni, ama her naslsa yaam kutsayan za
rif bir sembol olarak Koru
ytcu ekiciliini elde tuta
bilmitir. Her ne nedenle
olursa olsun Hristiyan ha
c:n taknak istemeyen iin
Ankh ideal bir 'Altematif
1!a' olmaktadr.
127
GULEN BUDDHA

B l DZM, 2500 YlL kadar nce kuzey ccn zevk ald fikrini yanscmaktadr. Karnn

ll indi<irnn da ortaya km ve Asya'da gnde bir kere okamann, insana onun talihi

hzla yaylmcr. Bugn 500 milyon ni paylama ansn \erecei sylenir.

budi.t olduu rnhmin edilmektedir ve zellik Son yllarda Glen Buddha muskasnn

le Taylund'da olmak zere baz blgelerde k n yaygnlamtr. Asya'da olduu kadar Or

k bir Huddha muskas :akmak yaygn bir ca ve Kuzey Ancrikn ile Anupa'da da ilgi gr

gelenektir. 'Pha' adyla tannan bu popler mektedir.

Koruyucu bada kurmu oturan, glmse 1998'd<: l3angkok sokaklarnda bir trafik

yen, uwn kulakl, LOparlak yzl, iman, i kazasnda bnbakann konvoyunu koruyan

gbekli 'Glen Buddha' figrdr. Talih getir aralardan biri bir baka arabaya arpmc.

diine ve takanlar ani lmden koruduuna Babakan o gn yaral polb memurunu hasta

inanlr. Maitr1,;ya Buddha's ya da Gelecein nede ziyaret ettiinde, hir Bangkok gazetesi

Buddha":. olarak da bilinen Glen Buddha nin yazdna gre, polise 41Tangi Buddha

mutluluun. scfkacin ve masum zevklerin sem muskasn tak}orsun?" diye sormutu. Polisin

boldr. B}k zenginlikler getireceine ina muskasnn kendisini lmden mi kurtard.

nlr; esk wman in'inde kuyumcularn Koru yoksa daha iyisini tayor olsayd hi kaza ol

rucu aziziydi Toparlak gbei mutluluun ve mayacan m ncr-.k enii anlalamamtr.

zenginlin smgcsi olarak grJmektedir ve Ancak en azndan Tayhmc.l"da hu muskann

herhalde yi yiyecekler yiyebildii ve yemek- hala ok gzde okluu sanlmakradr.

1 28
PADMA SAMBHAVA

P ADIA SA\,IB I !AVA, Tibe Budizminin

kurumlarndan biri saylr \'e heykelcii
Tibelilcrin ou wrafndan muska ola
dini inanlar Budist dini i<;nc ustaca katmay
baard. Padm: Samhhava, skolastik ve mo
na<Stik gelenekli Budiznl'e gre daha renkli ve
r.k tasnr. Baz dindar Tibetliler Padma Samb mistik bir Tilxt udizmi geli::.tirdi. Bu iki ayn
hawa'y 'ikinci Buddha' olarak kabul ederler. dal birbirleriyle pek uyuanadla sa
r da birlikte
Adnn anlam 'Lotus'tan doan' demektir ve yaamaya devan euiler, biri daha 1..ski \'C daha
efsaneye gre indus nehrindeki bir lotustan ilkel Bon dini wr..farl:rnn do:st eilimle
donllll ur. rini carmin cti, dic:ri dzen ve derin bir bilgi
Padma Sambhv .::ytani gleri yenilgi getirdi. Bundan da, Budizn'in daha disiplinli,
ye uratnakuki zaferiyle tannn Hindi bir daha Ortodoks biiminden alnacak bir simge
mistik ve sihirhazd, bu n daha sonra kendi yerine Tibet"tc:: popk:r Konyucu ol:n Padma
sini Koruyucu bir ulsm y:pacakr. Sanbhavann figrnn kabul edildii anlal
Padma Sambhava sekizinci yzylda Ti maktadr. 13u Konyucu, aradan geen bin k
bet kral tarnfndan lk1..sinde Budizmi kurma sur yldan sonra h513 ayn gn.'vi stknmeye
s iin davc edildi. Din deitirme daha nce devam cnektedir.
den ha<;;lam arn: yerel cinlerin (yani eski ye in'in Tibet'i isgali ,.c Tibet Budizmi'nin
rd Bon dininin ilahl:.r) direnmekte olduu yasaklanma abalarna ramen bu kk mus
sorlcndiindcn Padma Sambhava bunlar kalarn bugn hflf K:mandu Vadisi'nde e
>cnmek iin arlmt. Onlan ldrerek de '"ari'ler tar.fndan gnsen yaplyor olmala
il, ishirliine gidip rcn retirn KonyucuJa r. doast bir g olarak <linmcbilmesinin
n yaparak bas:rl oldu. Dier bir deyile e5ki kanudr.

129
.

I S TAVR O Z

nnde armha gerilmi sa olsun olmasn Hrisliyan stavrozu

yzyllarclr genellikle boyuna ko?don veya zincirle aslan Koruyucu

nesneler ollrak kullanlmtr. Teknik adan sadece arhma gerilmi

safigiir olan/arc istavroz denilirse de bu ayrm her zaman J'aplmaz.

lj
T
 AAAITl IA GELM
l SA figrnn bu yapmas da eski bir g<.:lenekir.

lunm:cl 1lristiyan stavrozlar claha Bu ellcrinclcn ancak gelen' hr

popler, cl:ha yaygn ve eit bakmn ey olarak grlrse de, asln

d ha zengindir. (Bunlar ilk kez 4. yzyl da daha derin br anl.1111 Hr.

da ortaya kmcr.) Gerek istawozlar (ki, imza yerim: bir ha<, zen ki

bunlar 8. yzyla kadar grnmemitir) claha o bdgcy<.' Kony\JCU hr sem

geleneks<.:1 ve gerekiyse de, dierleri en sa bol yerlctirni: onu ve iin

de halardan innlmz clcrccedc karmak ve dekileri klkkrden koru-

ssl olanlara kaclar eitlilik gsterir. En ss- mutur. Yani kii kendi zel ... .....

lleri -yle ki. istavroz olduklar bile ok g- muskasn o sayfaya geirmi

lkle anlalr- Etiyopya istavrozlardr. olur. Bu tr Dou

I3ir moricye gre korunmak iin Hz. Koruyucu han L'n garip halar
sa'nn ruh gcnden yardm umanlar zaman ekillerinden biri dc yaknlarda hastalklara ve
iinde 285 farkl tr istavroz tamlardr. Bun- Hristiyan din admlarna satl kazalara kar
!ar ahn, gm, ta, kristal ve dier pek ok maya balanmtr. <.; boyulu kullanlrd.
maddeden yaplmtr. Dnya apnda say olan bu han iinde elektro-

olarak Konycularn en yaygn istavroz ol nik bir alarm vardr. Bir dmeye basldnda

maldr. Tanrya inancn giderek azald geli araba alarmlarn .ndr:n iki ses tonu karr.

mi Bat evrelerinde bile istavroz, sadece bir Bu yksek teknolojili ha kentlerde yaayan

ss eyas ya da bir moda aksesuar bile olsa, rahipleri ve piskoposlar sokak serserilerden

varln srdrmckcdir. insan durup dn korumay amalamaktadr. Her tr hatan ya

dnde, bir i:;kencc aracnn byle sayg g yld kabul cdlen ilahi yardma bylece da

ren bir naja dnmesinin garipliini farke ha pralik bir yardm <.;:ns eklenmi olur

deccktir. Alarml hatan daha garip olan Mad

1l a<;, sahibinin gs zerinde asl durur ras'wki A7i;:e Anne l\lan:-.r rahibelerinin

ve Konyucu vrln ilan eder. Ancak 7..aman halarnn yeni Koruyucu rolleridir. Hindis

zaman daha aktif bir rol clendii de olur. tann arka :.okaklarna l lristiyan sevecenlii

Her sinen: scyircbinin bildii gibi, kahrama ni getirmek iin <;ablay:.n bu alkan rahibe

nn, zerine gelen kan eniciyi uzaklaurnak ler o kadar ok tccav;:<.: uramlar ki, sonun

iin kollaryla ya da iki rahta parasyla ha da kendilerine zsavunna eitimi verecek bir

iarei yapt btn vampir mmlerinde yer dv uzman tutmular. Uzman, rahibelere

alr. Papazlar tehdit edildik avuc:;lnr i<.;indc sivri uzun

lerinde ounlukla halarn ucu parmaklarndan dar

kartp tehlikeye doru tuta t::cak metalik halar ta

rak ha eytana gsterirler. malarn nermi. Bylece

Okuryazar olmayan bir rahibeler bunlar kendilerine

kiinin bir belgenin altna salc.Jr:nlar: kar murn ola

adn yazmak yerine bir ha rak kullanabilmisler.

Et.iyopya'da pek popler olan

karmak desenli
gm bir ha.

f 131
T
HA

Dindar HristiJanla1-, Hazreti sa anml.Ja ge171mRde11 binlerce Jl nce

kk balarm Koruyucu muskalar olarak takldm renince

aracaklardr. 4000 ve 2500 yllan arasmda Kbrs'ta Chalcolitbic

dnemde pek poplerdi. Burada gsterilen soluk yeil sabuntandan

basit bir ha olup stnde asabilmek iin bir delik vardr.

}
!

132
B l KADAH ESK c.l-
nemden kalm. yazl

bdgckr olmad i<;in

Doal olarak ha biimi tayan
bu talar korunma amacyla
kullanlrd.
hu hadJrn Ko.'\-tn amad
l:lsndn dsnehliriz.

Ama baz nemli ipu(lan da

yok deile.lir. Basit ladar. ba .'ndi konnna neden
krn k<
.
zlar ok c.,la ayrntl ve hu leri} le benzC'r h.lar takm

nedenle ok daha a(klayc olan bir dizi k olmalar s:d!.'CC bir ra.,tlant olabilir. Ya da Ko
k mu.'>kann p:m:asdr. Bunlardan en ssl ruyc u h: takma gelenei ilk Irbtiyanlar

sndc dizleri kvrlm'> ve kollar iki yana uza etkileyip bu scmholli benimsemeleri sonucu

tlm hir kadn figr bulunmakrac.lr. Bu nu yaratacak k:cfar uzun si.irm olabilir. Bu

ndmc pozisyonu kadnn doum yapu an nu asla bilcneycccksck de, Kbrs adasndaki

gMcrnckte olabilir ve bu kk ta figrlerin bu Bakr a 1 fa<,lar bize basit h: biiminin

kolay dollll yapmak ya da hamile kalmak Koruyucl nlll:.kalar dnya:-.ncfo nasl bir gce

iin dourganlk tbmlar olar.k wkld d sahip olduunu gscrnekedir.

nlchilir. nl bir rnekte. bir kadn figr

nn kendi ho)nunda hunlardan biri \'ardr, k i

bu d a hyk bir nu-.kann insann zerinde

hulundurulna-.nn ne kadar nemli olduunu

'urgular.

Basit ha lc kadn figrnn ayrntl

olarak 'crilmc.!s arasnda csitli farkllklar var

dr. Bu farkllklar syle .,rabyabiliriz:

l Ayaklar, bklm dizleri, yana a.k kolla

n, boyundaki gerdanl., gz, burun ve sa
lar olan figr.
2 Ayaklan, bkl dizleri, yana alm kolla
r, gz, burnu ve salar olan figr.

3 Ayaklar, bklilli dizleri, yana alm kolla

n ve ba olan figr.
4 Ayaklar, yana alm kollan ve ba olan
figr.
5 Yana alm kollar ve ba o.lan figr.
6 Yana alm kof.r olan figr, yani ha.

Bu :-.ra izk.ndiinde halarn Hrbtiyan

l la< ya d. armha Gerilmi Figr deil de,

insan dii'>nn doum yaptn gsteren ok

hnsitlcstirilmis ve: stlize edilmi t<lS\irler oldu

u ortaya (kar. Binlerce yl sonra Hrisriyan-

Kendi fomunda bir muskas olan
bu ha biimli tlsm '4000 yl nce
Kbrs'ta kullanlmtr.

133
TAU

B
Wlu.

C'YK T HARF biimindeki Tau, Msr. armhn ekli olduunu ileri

On:dou \e Bat AHupa'nn baz k srmlerse de, herhalde Tau

'>mlarnd: bulunan eski bir semboldr. hann lrstyanlkLan ok ya

Bilgelik. kudrcL, yasam ve berekeL anlamna l olmas nedeniyle hu fikir pek

gelir ve gtmellikle Koruyucu bir uur olarak taraft::r bulamamtr.

wklrd. Dah zel olar.k deri hastalklarn Bugn Tau'ya ancak yar

dan. ylan srmasndan, zehirden ve sava za glarn, mzayede ynetenlerin

manlarm.la yaralanmalardan korunmak iin ve komisyon bakanlarnn oto

kullanlrd. riderini koruduklar zaman kul

Romallar bir :-.avaan sonra kimin sa land tokmakla bi<,;im deiti

kaldn anlam:lk iin yoklama yapuklarnda rilmi olarak rasrlnnmaktadr. Tau eski alarda
orada olduunu bildiren askerin adnn yan Bazlar Tau'yu Kuzeyli yldrm hastalklara ve ylan
na bir Tau iareti konulur ve bylece lmden tanrs Thor'un ekic:iylc zde sokmasna kar
kurtulduu gerei scmbolize edilmi olurdu. letirdii iin, ckic:. bu yolu d< Koruyucu olarak
Baz. otoriteler T eklinin Hz. sa'nn gerildii izlemi olabilir. kullanlmtr.

Fildii bir
Anglo-Saxon
Tau gsl.
1030 ylndan kalma

(British Museum).

134 y
THOR'UN EKC

roj
I SK.A AVYA"DA en popler muska Vi-

kinglerin rldrm tanns Thorun ekicidir.

Bu mthi tas silaha sahip olan Byk Ko

pek popler:-.e de, son z:manl:.trda isvete

politik baz rnnnalar:: neden olmutur. Ar

sac baz gcnc:;ler bunu gnplarnn sembol
nyucu, dman glerine. zellikle de Kuze olark benimseyerek takmaya balamlardr.
yin Buz ve Kar Devlerine kar savard. Ara B.. durumda baz svedilcr ekice rk bir
bas gkyznde uarken gkgrlcs duyu gzle bakmaya balamla sa
r da, ounluk
lurdu. Ve dmanlarn yere serdii zaman e iin herhangi bir politik fraksiyon tarafndan
ki darbeleri imek biiminde grnrd. elkonulamayacak bir skandinav kltr sem
Mjo/11/r (Yokedic:i) olarak bilinen ekici boldr. Sonu olarak Koruyucu bir tak ola
hedefini ash armaz v<.: dmann ldrdk rak hfla yaygndr.
len sonra sihirli bir ekilde eline geri dnerdi. ada rnekler altn, gm, bakr ve
eki daha sakin dnemlerde evlilikleri kursa akik randandr. B:zs eski rneklerin kopyas
mak iin kullanlrd ve evli ifrlerin Koruyucu olup epey karmak, dierleri silizc ve sade
sembol olmutu. uyarlamalardr. 'lbr's MC1gisk.a Amule (Thor'un
Thor bugn bize ok uzak gibi gelse de Sihirli Muskas) ad vcrik:n zel bir uurlukta da
adn her Pcrembe (Thurs<lay) gn kullan bir halka zerinde kk bir ekle, ate yakmak
maktayz. <Eski alar Alnanyas'nda Thor, iin bir akmak ta ve bir orak bulunmaktadr.
Donar obrak tannnu ve Almanca da Per bir arada olunca takan :-.msyla btn d
embe Domersag'dr.) Tho.. un ekici bin yl manlanndan, souktan ve adkan
t koruyaca
dan uzun bir '>redir boyuna geirilen bir kor na inanlr. Mcxlcrn muskalarn kopya edildii
donun ucuna asl k<:k bir pandantif olarak Vikingler 7.amnndan kalma orijinalJeri Dani
kullanlmaktadr. skandinavya'da bugn hiila marka'da bulunmutur.

135
 . ""

H I LAL

Yeni ayn semboliidiir ve Ay Tanrasnn korumasn salar.

Muskalardan bildi, boyuz ve nal arasnda bir karklk vardr.
Gleri, U eklinden kaynaklanr ve kimi zaman birinin dierlerinin
mesajm tad sylenir.

136
 Bu tlsmn
bir trnde hilil,

K '>-llSIR'DA hilal
bir el tarafndan

E
tutulmaktadr.
lsis'in sembolyd
ve annelerle o
cuklan konnak, gzet Dinin erkek liderleri. sla

mek gibi bir zellil' sa nyec n<:cs Arahisann

tanras ay-ana Al-Lat'

sahi
hipti. Roma'da gen<, ka
dnlar salkl ocuk Al-Lal eklinde erkeklc:-

P'><
hi olmak n: kendilt:rini tirniler ancak her n:l'ilsa

h)'\ilerdcn. bteriden 'e akra lxsarszltkcan dii hilal bu transformasyondan kac-amk

kon.mak iin gm hilf rak:rlard. J-liliilin naya devam elmiir.

yl'ni domu ocuklarla olan gd ilikisi Bugn barda hiliil eklinde musk:lar sa

onun da kk ve 'y<..ni domu ay olmasn
dandr. (Vl' hlfil hep yeni doan ayd. sona
cren deil. > K:dnlarb ilikisi de. onlar gibi
dzenli bir aylk dngf.k:n gem:-.ydi. lk H
ri.-.riyanlarc: ddilikten korunmak amaCTyla da
kullanlmtr.
ki ucu arasnda bir tek yk.lz olan hilal
tlrsa da hunlar pek popler deildir ve kon
yucuc.lan ok deko-.if amada kullanlmakw
dr. Bmllarn bu imaj en ok kullcndklar )'Cr
kahvalcdadr ve bir zamanlar > tanra-;na
kursal .cfak olarak sunulan ve !>imdi sadece
i
crossa olarak anl:.n hilf :;.eklindeki rei
yemckwdirlcr.

de Trkiyl''nin Koruyurn semboldr Yzyl

!ardr b:rrakbnnda tasdklar .<.>nboldr hi
lal. Bu lxl:nda kullanlmas on beinci yz
yln ortalarnda Trkler'in sanhul'u fedine
l er kente ilk girdiklerinde
kadar uzanr. Trk
bu ekli o .,rada Hente adn alm olan ve
kentin Kon} ucusu olan sis'in bir heykelinin
kaidesinde grmlerdir.
Di oln;tsna ramen hilal ekli ok yay
gn bir slami sembol haline gelmitir. Trki

\Jaldi"
n:nin yansra Cezayir, Azerbaycn. Konor
Adalar. f\lal<:zya . Adalar. \loriranya.
Pakistan, Tum-. ve Trkmenis:an bayraklarn
da da grlr. Hristiyanlk'ra okluu gibi
\!i.islmanlk'n da l'rkck hakimiyetinde bir
.-;nlr-.1.. hu gerekten gariptir.
dn olduu ch

Byk bir hilil eklinde bir

pandantlf olan Sasani
gerdanl (250-650 yllar).

1.37
YILDIRIM

BET. l lindisan ve NepaJ'de dinsel t Bir efsaneye gre yldrm kuraklk

T renlerinde Dolje ya da Vajra adnda

garip vc sihirli bir asa kullanlr. Bat'da

yldrm olar::k hilincn bu asann karmak bir

tarihi ve cpcy kark bir sembolizmi vardr.
Asa iki bal bir grz andrr ve yle tarnm
yaratan ylanlar yuttuklar suyu kusmaya
zorlar ve bylece topra dlleyen ya
muru gelir.
Bronzdan yaplan yldrmlarn ou
Koruyucu muskalar olarak tanmayacak

lanmtr: kadar byk ve ardr.

Keiler ve sihirbazl::r bunlara ok
+ Kudret ve yenilmezlik sembol. deer verirler ve kutsal trenlerde yaygn

+ Erkeklik organ sembol. olarak kullanrlar. Ancak bunlar birka

+ Tanrlarn sll:Ju -kutsaJ bir grz. santim uzunluunda da yaplrlar ve pan
+ Maksimum aktif enerji olarak yld.run dantif olarak kullanlrlar. Bu rolleri ile ta
arpmas' sembol. kan zararl byye ve kt ruhlara kar

+ Yamurcu. korurlar. Ayn zamanda sahiplerine bol

luk, bereket ve zenginlik getirirler.

138
TEKERLEK

XEN TEKF.RLEK sembol ok eski n... Romallarn Fortuna adn verdikleri te

D alardan lx:ri gkyznn sonsuz

dnglerine lxlanmtr. Pek ok din
...i,tL'ninde ekerlet..> ruhsal yaam modelinde
kerlek-tanrasnn komrol altndt}-'d. Fonu
na mevsimlerin deiimini ynL'tir ve i-;:nla

sonrn
nn kaderlerini tayin ederdi. Ancak yzyllar
nemli bir rol verilmitir. Tekerlek evrendir, For1una'nn tekerlei hoyct klp g
gnt..>sin gcdr, gnei gklere.it: tayan b c azald ve kumarbazlarn 'ans tekerlei' ol
yk arabann deseic.lir; gne-tanrnn zelli du. Mistik tekerlek ruk rekerlcine dnt.
Adir. gbei gnein kendbklir ve ;ubuklan Sonunda da bir televizyon oyununa adn ve
gnesin nlardr; ve tekerlt:k yenilenme ve rerek dibe vurdu (arkfelek>
} cnic.lt:n doutur. Byk tanra Fonuna simdi 'hayan ans'
Tekerlek btn hunlar H daha pek ok olmutur. Bu ke r:.men '>emholik teker
-.e) olduu iin en C'>ki <;alardan heri kudret lek )aama) a devam eunitir.

doann
l bir muska ol::r:k hizmet grm, sahibine

zaman
MLtsk:larn en popleri dl'nil<.:nczse de,
en byk glerinin kornmasm sa

mza kar. Ve gne kirli havann ar:o;ndan

yine de.
pt'k ok kltrde zaman kar
lantr. Tekerlek eklini takmak kudretli g
nes-tanr tarafndan koll:.nnak demektir. Bir grld srece herhalde varoln:ya da de
ba
...ka anlamda ele alndnd;, tekerlein d- vam edl'ccktir.

..eh 139
f
$1
KARA

Sih dininden olanlar, Kara adl sembolik Koruyucu olmadan kendilerini

savunmasz hissederler. Srekli olarak sa bilekte bulunmas gereken
bu di11sel bilezik demir J'a da elikten yaplm olmaldr. Altm ya da
gm bilezik kullanlmas yasaktr.
 Bir Sih iin Kara
ok nemli bir
yaam yoldadr.

f1'-f"\1L7DE Bau da
G n:larnm kendileri
alan Sihler bu

"\.'mbolik mky ...rekli olarak kullan

iin allmadk
ayartlmafardan koruduuna inanrz. Resmen

gre\i bir g<;llk \e birlik sembol olmaksa

da, Sihlcrin Kara y hu role.le.! grdkleri kuku

sonnlar }ar:mn grmlerdir. Kara'sru suzdur Demir ya da <;elik gdl. ba ve

karm:y rcddc.:dc.:n hr Sih kadm 1998'de al sonu olmayan daire hiimi de.: birlii sala

t bir lngiliz gd: fabrikasnda kendisine rk makadr. Anc.ak Kar..} cakan bir Sih'in bunu

ayrmcl yapldn iddia c.:tmici. Ynetim takmd takdirde.: btn tchlikelerc a('lk ol

herhangi bir mikrop kapma dunmunu nle duuna kesin inanc vardr.
mck i<;in mn.'vhcr:.t' taklmasn yasaklam Kara, Sihlcr iin o k<dar nemlidir ki, ad

vc kndndan bileziini karmasn istemiti. futbol ys:snc.k bile.: ge<;nektedir. Yasaya

Bu, bilc;di k\..silerek (.'kanlmasn gerekri 1996-1997'd<.: yaplan t:klc yle c.lenilmekte<lir:

yordu, anc:k kadn bilezii kolaylkla syrp "Jiakcmlcr oyuncularn dier oyunculara ya da

<:karac:ak durumda olsayd bile dini inanlar kendilerine zarar vcnxck cyal:r giymemele

bakmndan btnu yapmayacakt. ki taraf da rine vt: takmamalarna dikkat 1:deccklcrdir...

sr:rl olduklar iin scnund: kadn fabrikann Ancak LChlikc.:li olmadna inanlan ve korun

baka bir tarafna nakledildi. mak i(,'in yeterli bir nnmcyc.: sah.ip bulunan

C'retim bandndaki dier kadnlarn nian dini scnhollcrc.: (mcin Sh dininden birinin

yzklerini t:,,malarna izin verildiini gren maa Kar.. takmasn.) izin verilmelidir...

Sih kadn resmen bir rk ayrmcl ikayetin Sih dininin prensiplerinden birinin "Put

de bulundu ve mahkc.!medc unlar syledi:
.
. Bir nian yz de mikrop yuvas ol
duu i<:in Kara hakknda syledikleri <;amala
makcan baka bir sey deildir. Kara SihJer iin
ok nemlidir: biz onun bizi ktlklerden ve
ya <.la batl inanc;lar:. }er vc.:rilmemcsi. .. " olma
s ilgintir. Kar.. r<.''>mc.:n K()ruyucu<.lan ok bir
semboldr Ancak halk arasnda takam kt
lkten koru>an herhangi bir muskadan fark
szdr.

141
 . . .
P I D I S KI
S NGAPl'R'DA bir in pazann ziyaret
ec.ler dl.! uur geireek bir ey isterseniz
byk bir olasJkJa size ok basit bir
ekli olan bir nesne uzaacaklardr. Bu, orta
'>nc.la bir delii ohm yeim tasndan yuvarlak
ve dz hir diskir. Bunun in ennct sembol
olduu, adnn pi diski olduu ve sizi skntl
gnlerden koruyaca sylenecektir. Eer bir
sknu bekliyorsanz bundan korunmak iin
bu diski parnnklarn.da ovuurmal ve tehli
ke geene kadar ovuturmaya devam etmeli-
siniz.
Koruyucu pi diski gelenei yzyllarn
tesinden gelmekte, hatta bu in'de be bin yl
nceki Neolitik a kadar uzanmaktadr. Mi-
!anan nce drdnc bin yldan kalan bir ne-
zard;. lnn Koruyucululan olarak' bir cese-
din zerine yerle.-;t; irilni'i 24 pi diski bulunmu-
Lur. lenin dostlannn onun cennete gitmesini
gamntilenck iscdiklcri bellidir.
Ballar i(,'in cenneti, bir Polo nane eke-
ri gibi, orwsnc.la bir delik olarak hayal etmek
1'-12
ok garip gelecektir. Bu yle akJanmakta
dr: "Bu dair<: eklindeki nesnenin ortasndaki
ddik transandans yolunu gstermektedir." Di
er bir deyile, dz diskin ortasndaki delik-ren
geerek cennete varlabilir. Diske dikkatle ba
karak o delikten geip gklere ykseldiinizi
hayal edebilirsiniz.
llere teki dnyaya geilerinde yar
dmc olmann yansca bu diskler ilk in mpa
raorlar tarafndan hayvan kurbanlarn ieren
sar
ay trenlerinde de kullanlrd. Bugn bu
ulvi amal satlcrini kaybetmi ve popler
uurluklar d7.cyinc inmilcrsc d<:: basitlikleri
nedeniyle kullamn herkeste kalc bir etki b
rakan esrarengiz bir niteli<: sahiptirler.
Modern pi diskleri Dou pa'.arycrlerinde
l
pek ucu7.a satlrsa da, eskileri ok pahaldr
ve m7.ayedclerdc OOO dolara kadar ykse
lenleri vardr. Bunlarn en zarif rnekJeri nj
nimalist' pi gdcneindcn ayrlm:;; olup ke-
narlarnda ok ince ilenmi ejder figrleri yer
alr.
 ..
H z . S U LEYMAN ' I N M U H R U

H Z. SLEYMAN'IN MHR eski a-

larda ok kudretli bir muskayd ve
her trl ehlilwyc, talihsizlie ve k-
Yukardaki genin yan pek ok b-
yk dinin merkezi kavram olan kLLSal ly
temsil etmektedir. B u ;llerin rndderi:

DN KUTSAL L
tle kar korunmak zcre taklrd. Bu ayn
zamanda 'ie Gemi:.; gen' ya da Altgen
olarak da bilinir. Biri asaya dieri yukar ba Eski Msr Osiris, sis ve llorus
k:n iki genden olusur ve bunlar birleince
Hindular Brahma, Vinu ve iva
alt keli bir ytldz meydana gelir.
Bu ekil binlerce yldr kullanlmur ve Budistler Buda, Drahma ve Sangha

hugn Davud Yldz, Davud Kalkan adyla

Keltler Mistik l
Musevilik'in simgesidir.
Htristiyanlar Baba, Oul ve KLLsal Ruh
Eski Hindistan'da iki gen erkek ve di
-,iydi. Yukar bakan gen tanr iva'y ve aa Genel olarak Sevgi, gerek ve bilgelik
bakan da tanra Kali'yi temsil ederdi. Bun

br srekli bir cinsel birlemeyle i ie gemi- Ah genin kenar da Dnya'y. Et'i

!erdi. Evrendeki m canllarn hu sihirli birle ve eytan' ya da Haset. 'efret ve Ktl

meden doduuna inanlrd. temsil eder. Alu ulu yldz kimi 7.aman kendi
ki genin sembolizmi zamanla ve yer bana grlrse de, genellikle Mhrn ek un

den yere nemli deiiklikler gstermitir. Yu
kar bakan gene 'iyi olan her ey' ve aa
bakana 'kt olan her ey' denilmi ve ikisinin
hu birlemesi iyinin ktye, ruhun maddeye
galip gelmesi olarak grlmtr.
surlar vardr. En yaygn yldz i<.'inc alm da
iredir. l3azlarnda o alarda bilinen yedi ge
zegeni temsil eden yedi disk veya baka mis
tik iaretler bulunur.

143
TESPH

Dua, ge11elde Koruyucu amala kulla11lr. nsanlar Tallr 'dan kendilerini

kollamasn, tehlike ve felaketten korumasm isterler. Bu bedeni kollama
abas olabilir '""a bir Koruyucusu yoktur. Dua ounlukla bir ktda
yazlp boyuna geiril.e11 bir muskaya ya da uurlu,a ye,letirilir.

O zaman bu nesne bir Koruyucu olur. Burada ana unsur duadr.

1 1
D L'\ 11.F LLSKJLI bir
nc...ncnn de Kon
)'U<"U olma;.nn hir
yolu daha ,ardr Pek ok l
kede ll
"..ph <.cknck de bir
ibadet trdr Eer a}n
dua (:-c.ssiz H:ya sc...li) IX!lirli
hi sayda tckrarlanac:ksa
hunun hesabnn kolaylkla
y.plm....n ...aghr. Fski a
larda lxl/ din adamlar hu
"Orlnu yanlarnda kk talar bulundurarak
znlcmik
: rdi. Dua)1 tamamlaynca tahr
dan birini lp wki yana geirirler ve bu ile
mi :la bitene kadar srdrrlerdi. Daha
sonrn dmle alm::. bir ip para.... kullanl
nay. ha)land. Dua bittike elde utula ipin
bir dgm leri atlr, pin sonu geldiinde
dua da tamaml:nms olurdu Bunun daha po
pler bir rnli i..,e ipin hr gerdanlk gibi iki
ucunun baglanma.., oldu. Bundan
adm. dmler yerine boncuk dizi..,i kuUanJ
masyd D;rcnn bir yerinde daha iri bir bon
<.uk } : d; hr p..,kl ycrlcstirilmcsi saymn ta
mamhncln isarct ederdi.
Te.'>pih pek <;ok insana, bir du yardmc
snd:n, dinsd bir ;nc;tan <:ok d:ha fazla ey
ifade eder, kendi hasna kskanlkla korunan
bir mskay< dnm)tr. Dindarla ilikin
bir ne:-.ne, wllikle kutsanm veya kut.sal bir
ktle kar
ncsnerk' bir iliskbi olmu
sa,
koruma getirir. Silnm'l A;-ize Catbcrine ve s
v<.:(li Azize Bridgel tespihleri hastalan
m:k iin kullanhrd. Polonyal kyller
yldrm <.h.smc:sni nkmek iin ellerinde bir
ngrak, bir mum ve bir tespihle evin eHe
..,inde kt:re dolanrlar. Ansturya'da ihtiya
Boncuu ol.lr . k hilnen zel hi" tespih ocuk
larn h.stalktan ,.e nazardan korunmalar iin
kull:nlmakadr
Batda nsanlar tespihi gcneUikJe Katolik
akse...uar ol.rak dsnrlersc de, boncuklar
dan olustun.lan bir halkadan ilk olarak Hin
distan'da sz edilmi)tir H.' bu da Arilcr ncesi
ne da):n;rn esk br klt olan yar.uc ve yokc-
Joos van Cleve'in 16. yz:yl
tablosunda Bebek lsa, Meryem
Ana'nn tespihi ile oynuyor.
di<.. '\a klt}le Hiskilendi
rilm....r '>ha heykellerinde
danw tespih bulunm:kadr.
Bz !)i\.u.: rahiplerin akse
suar olan tespih daha ,.,onra
ya}gnlasm":> ve. Budizm ta
rafndan benimsenmitir.
Hindist:n'dan Tih<.:t'<.:, in'<.:, in'den de ja
ponya'ya ge<.;mit:otir. Yine Pcrsler ve Araplar
Hindisan'la ilikikri m.deiyle tespihi hcnim
seni:;olcrdir. llrhtiyan espihlcri 1000. yl civa
rnda grln<.:yc. haslannstr.
Bir tespihtck bonnk sa) :-. dinden dine,
bir dngy t.mamlanak dn okunmas gere
ken dua ;.ay...na gre dcbir Katolikler 150
<:onraki dua okumak zon.m.ladrlar n: tespihleri onar
boncukluk on l>es dizi}e ayrlmstr. Her bir
onluk dierinden daha iri hr boncukla ayrlr
ve tespihin hr yerinde dongnn sonunu
(ve yenisinin lxslangnn> aret etmek zere
genelde ha<." hicirnind<.: zcl hr )C} bulunur.
Daha }aygn bir kullanm in sadece elli bon
cukluk bir 'k<,k tesph" vardr ki, burada her
boncuk <,' dua sarlnktadr.
Tib<:t, Burma, in .Japonya'da Budbt
Vl'
tcspihlL'rinin h<.'nwn hemen hepsi 108 hon
cukludur. M..,llinan tespihi 99 boncuklu olup
iyiletir bir de iramc.si vardr. Yine Mslliman tcspihi
nin (Katolikler gibi her bir boncuu dua
yerine geen) 33'lk <,esitl<.i de \'ardr. Btn
.\fslman tesphlerinn ..,onunda ..,alJanan bir
pskl olan ozd b dgm bulunur
Te...ph ile dier muska hi<,imleri ar.snda
nemli balar kuran haz. y1..rel adetler de ,ar
dr. Bir tespih canesi Koruruc.u bir krmz
mercan, bir erkek domuz di-., nazar geri c
' irecek k<.k hr a >na }a da talih getirecek
bir ta olabilr B)lece dualar eski alarn
pagan bml nesnel<.:ri}le saylrlar ki, hu da
din ile batl inancn ustaca bir karm olur.
145
ALLAH

Mslma11larm gzle gr11r bi't slam Koruyucusu tasarlamalar

kolay deildir. ta1lar AUah'n ya da Hz. Muhanmed'i11 resminin
izilmesini yasaklamtr. Bu nedenle yazl szckle smrl kalmaldr.
Bu, onlar byk nemleri olan kutsal muskalar takmaktan

alkoymazsa da, bu tlesnelerin grnt etkilerini ortadan kaldrr.

E N POPLER slami muska, zerinde
Kuran'dan bir ayet yazl olan ve genel

de alcn ya da gmten yaplm k

k, dz ve drt ke bir levhadr. Kucsal ki

taptan kk bir sayfay andran levhada Arap

harfleriyle zel bir ayet bulunur. Harfler okun

mayacak kadar kkse de her dindar Msl

man bunu ezbere bildiinden bu bir sorun de

ildir. Ayet-el-Ki.irsi ad verilen ayet yledir:

"Allah odu; 011da11 baka Yoktur.

o diridir, o durur, ne 11yuklar ne uytr.

Gklerde ve yerde ola11lar 0111dur.

Allah'm izni olmadan kim efaatte

bulunabilir?

Allah onlarn bem yaptklarm hem

yt4pacaklarun bilir.
Maaallah -Allah'n istedii olur- muskas,
OnlarAllab neyi dilerse ancak onu bilirler.
ocuklarn korumak isteyen
Omm bilgisi gii ve yeri kaplamtr, O 011/ar
ana-babalarn gzdesidir.
kornnaktan ve kol/amakta11 yorulmaz,

O uludur ve yiicedir."
zarar verebilecek her trl zararl etkiye yeter

Bmada resmi grlen ayet nuskasnn li bir savunma olarak kabul edilir.

y::zl ksm sadece 7 mm'ye 9 mm'dir ve bu Bunun d::ha basil bir rnei de kk

da szcklerin ok kk yazlm olduu an mavi Allah/Muhammed boncuudur. B u na

lamna gelir. Allah'n muskayla korumasn di zarlkta Arap harfleriyle yazlm sadece iki

lemenin baka bir yolu da yazlan szcklerin szck bulunur: Bir tarafnda Allah, bir tara

saysn azalunakur. Bu bebeklerini korumak fnda Muhammed.

isteyen anahabalarn en gzde nazarl olan Dier byk dinlerinkilerle kyasland

Maaallah'ca grlr. Bebeklerin giysilerine ta nda bu slam nazarl pek etkileyici g

klan bu muskada Ayet-el rnmezse de, bu zel Ko

Krsi nin 104 szc yeri ruyucularn gc biimle

ne sadece szck bLlu rinde deil, zerlerine ya

nur (Mat a Allah). Maal zlan ya da kazlan szck

lah AJtah'm istedii olur lerde mcvcuc olan byk

anbmna gelir. Allah'n ya kudrettedir.

ranklarna duyulan hayran

Bir yannda Allah, dier yannda

l dile getirir ve ksa olma

sna ramen deerli bebee

Muhammed yazan Koruyucu
tespih boncuu.

149
G A ' U

K ORUYl.CL nazarlklarn belki de en

gzcli Tibellilerin mcevher kakmal
uur kutular'dr. Ga'u (veya gahu ya
isel eyalarn n <;ounu satmak

mslardr. Bu satlan Ga'ularn

zonnda kal
ilgin bir nokta
s a<;ldklar zaman iderinin ho.:. olmasdr. Ti

da gawo) olarrk adlandrlan bu kutular yk hediler deerli mcevherlerini satmak zorun

sek dzeydeki Tibelliler tarafndan talihsizlik da kalm olabilirler, ancak bunu yaparken en

lerden, kzadan ve hastalktan korunmak iin nemli eylerini -yani kulsal ve koruyucu sz

tan rlar. ckleri- kendilerine sklamay ihmal etmemi

Gayet ssl, tipik bir kutu olup iinde lerdir. Bu tlsml kal
Sanskrit;c clyazsyla yaz lm ya da baslm paracklar belki de im
bir by bulumr. Mesaj gencide ksa bir dinj di ok basit -ve tic:ari de

ncrindir. KuLUlara bundan IY.ka bir lama ra eri olmayan- kuularda

r.fndan kutsanm nesneler, bir keiin cp saklanmakla ve inan :m

pesinden paralar ya da bir tanrnn ya da Ko hiplerinin bedenlerinde

ruyucu azizin resimleri konulabilir. tanarak o eski savun

Ancak ne yazk ki, bu Koruyucular bu mac rollerini oyn.nak
gn me-.ru sahiplerinin boynuna asl olacak rndrlar.

yerde antikac dkkanlarnda ve mzelerde

bulunmaktadr. inllerin yurtlanru igal ecme
Byk bir Gahu'yu
lerinden sonra nlwci Tibclliler geleneksel ki-
taknm, geleneksel
giyimiyle Tibetli bir kadn.

150
TEFLLN

EFLLN iinde kursal brani metinleri kuLUluk deri kar. Deri

bulunan ve Musevilerin dua ederken ay kurutulmaya braklr ve

Tzerlerinde tadklar iki kk siyah retim sreci on bir ay ka

kutudur. Bunlardan biri metinler kalbe doru dardr. Kutular damarlar

gelecek ekilde kola, dieri beyne ynelecek dan veya sinirden yaplan

ekilde baa taklr. Alna taklann -kk bir ipliklerle dikilir. En iyi kali

apka gibi- komik bir grnt oluturmas ta te bir ift kutu 774 dolara

lihsizlikse de, aslnda Musevi dinsel treninde kadar kabilir ki, bylece

gayer ciddi bir rol vardr. dinsel Koruyucularn en

Tefillin dua arklar, tespihler, Kuran"dan deerlisidir.

ayetlerin bulunduu muskalar ya da Tibetlile Bataki Tefcllin"de Yaplacak ayine

rin Ga'u kutulan gibi Koruyuculardr. Bunlarn Torah'ran 4 kutsal paragraf hazrlk olarak
hepsi kutsal netinlerin ya da dualarn salad bulunur. Bunlar ayr ayr Tefillin'in balanmas.
kutsal korumaya yardmc olmak zere in parmenlere yazlp kutu-

sann zerinde tanrlar. Bunlar olmadan da nun iindeki drt blmeye

korunma iin dua edilebilir ama varlklar, du yerletirilir. Koldakinde ise bir tek blmedeki

aya daha bir g katmaktadr. bir rek parmenin stnde ayn drt paragraf

Kutularn yapm ustalk ister. En iyi ku bulunur. Bu metinler birok eyin yan sra in

ift
tular srn yanaklarndan ve boynundan al san kmaklktan da korur, bylece rn ve ev

nan kaln deriden yaplr. Her srdan bir cil hayvanlar, yiyecek, arap ve ya bol olur.

151
A B RAKA D A B RA

'Abrakadabra' szcn tayan muskalar, yzyllarca hastalklara

kar tlsm olarak kullanlmtr. Szcn hastalk getiren bir cini
temsil ettiine inanln: Muskaya szcn tamam yazlr ve sonra
tekrar tekrc.r kopya edilir, ama her seferinde bir haif eksik yazlarak

sonunda bir tane A kalr. Harfler eksildike, cinin gctt de

eksildiine inanlr.

15.2
 U GARP ulsunl szcn ru ortaya atmur: Baba bir (ab),

B
Bazlar
tarihesi ok byk tan

malara neden olmutur.

Roma kkenli olduunu

oul (ben) ve Kutsal Ruh (ruah

akadah). Bununla sihirli szc

ieren muskalarn kt ruhlara

ve imparatonn hastaln tedavi kar gl bir Koruy.cu olduu

amacyla bir saray hekimi tarafn yorumunu getirmilerdir.

dan icar edildiini iddia eder. Baz Abrakadabra muskalar ge

lar ise szcn kkeninin daha nellikle gen biimindedir ancak

eskilere dayandn ve 'szck gi- genin sivri ucunun yukar m

bi yok ol' anlamna gelen Babilce Abrakadabra tlsm yoksa aa m bakmas gerektii

'Abbada Ke Dabra'dan geldiini Ortaa'n en popler tarumaldr. Sivri u aaya ba

savunurlar. muskalarndand. karsa szcn aa indike k-

Eski alarn putperest inan- lecei ve bylece kt gcn

larnda bulunan tlsmlar byk dinler alp sk er.kisinin giderek azalaca kabul edilmitir.

sk kendi amalar iin kullanrlar. Kabalist Szcn tm genin altna yazlmsa, o

Musevi bilginleri abrakadabra szcnn zaman muska da herhalde aadan yukar

kutsal lnn ibranice szcklerinden alnd- don okunacakw.

Byl Abrakadabra
szcnn bir
aklamas da Kutsal
l'nn figrnn
lbranice szcklerinden

kt eklindedir.

153
KALP

Eski Msr'da kalp yaam sembolyd. Bir muska olarak kalbin

'istenmeyen bir ses karmasn' nlemek iin tasarlanmt.
Aym zamanda kalpten ruh1. almak isteyen kt glerin abasn boa
karmay amalyordu.. Msrllar, ruhll11 kalbi terketmesi dllrumuda
bedenin yok olacana inanrd. Kalp-rllh 'u11 ilk dnem Hristiyan sanat
ve nuskalarnda da nenlt bir yeri vardr.

156
 Kalp imgesi btn dnyada

i i'o.Cl\1( zo Ona-
G
Koruyucu olarak kullanlr
ve hatta lslam lkelerinde
dou'da Kuran dan
kimi l:aman l:erine
;
1 yetk-r yazl kalp
Kuran'dan lyetler yulr.
eklinde bir muska lfla
kem gzlere kar korun
mak iin taklmaktadr.
Yll:r boyunnt kalp dr. Gnmzde iMcr iki is
mu.,kabr altndan adi plas ter boyutlu olsun her
ric kadar akla gelebilen hangi bir kalp resminde ar
her madd(:dLn yaplmsa da, eski alarda en tk zorunlu olan tept.deki yarn kalple bir il
etkililerin, deerli ya cfa az degerli krmz ta gisi yoktur. Gerek kalpte byle bir ey yok
tan yaplnlarn okluuna inanlrd. Yakut, rur elbctle. Bu, lxka bir insan b1.:dcn sembo
kan a, krrn:.-. yeim ve ifil ca ok gzde lnn -kadn kakalnr yar
nn- bu alana mdahale-;i
lcrdi. Msrlbr'n nl liil<?r Kitab'nn bir
tabrd: eski M<>"d krm.1.: akik ok pop-
dir. Sanki zgn kalp .,1,;kli
blmnn b:l "Krmz akik tandan kal iki yarya blnmeye bala
bin blm'di.ir. Daha ucuz kalp muskalar ise m gibidir: bylece de ro
krmz camdan, krmz porselenden veya kr mantik ">aam \'I: ruh' unsu
mz balmumundan yaplmsr. runu cinsel ifte y:rkrc
Modern kalp mu:-.kasnn ilgin bir yan ler' un.,uruyla birlctrerek
da eklidir. En e-.ki rneklerde kalpler oun- gayet gl hir c;iftt.> t.>tki )-3-
lukla gerek< modellerdir. Burada gsterilen raunaktadr. Buna iliskin
krmz akik asndan kabaca yonrulmu.sa da, olarak son zamnnl.rda bip
kalp ekline daha sonraklerdcn daha yakn- imajnn nnlamn hafif<,e;:
deitirerek yaam .enho l 920'1erin bir
sigara kutusu
lnden St:\gi 1>embolne
l:erinde eski
kaydn da sylemek gere
Msr kalbi
kir. Dier muskalara n;za-
resmi.
ran hu tlsmn her din v<:
kltrde belli bir k:rl vardr. Tamamen
global bir tlsmdr diyebiliriz.
Gemiten gnm;1,e her dnemde po
pleritesini konmu ol.n bu lsm, birinin di
erine sevgisini sunmas anlamna geldii gibi
ayn zamanda an<., geirsin dyc de kullanlr.

Kalp tlsmlar gnmzde

birok maddeden yaplr. Bu rnek,

kar-tanesi obsidyenindendir.

157
 .

E RK E K L I K O RGANI

Nazara kar en eski ve en yaygn korunma erkeklik organyd.

Dikilmi bir penis gibi tabu bir nesnenin gsterilnesini11 ktlk

glerini artacana inanlrd. Blece penis tlsm tayan kii
onlarm ykc etkikrtnder kanabilirdi. Saldruu11 pskrtlmesine

ek olarak bum gstermede dman kartabilecek bir kar-tehdit

de tJartlr.

158
E SK HO\IADA

fascmum
tensil eden

ad
penisi

tlsmlara

\Crilirdi.
lcr modern penis ulsm ar
Lc derece belirgin olan palad

kbik'tir Bunun anlam ,,aygn

Bunlar e'>itliydi, knilcri ederi pcnh 'ekili'dir \'e Taylanda

'c baheleri korumak iin b seki1.inc yz}Jda Kamboyal
yk, kimileri insann zerinde kc-.hlcr tararndan getirildii
tanmak zere kkt. Bu pe sanlmaktadr. Erkek bunu iki
nis tbmbr eitli biimler al amal olarak kullanr: reme
n-.lardr. En popler olanlarn organna bir wrar gdnesin di
dan biri dikilmi ve eik bir pe ye ve kar cin.tcn olanJann
nis olup bir yannda penisin ba

palad khik
karsnda ansn arcrmak
Eski zamanlal'da penis
s dier ucunda incir iareti ya iin. Bu ok gl
sembolleri ekinilmeden
pan bir el vardr. Ortasndan da gcncllikl.: erkein elbisesi al
kullanlrd.
uyarlmam erkeklik organlar rnda b.:k: balanan bir ipe ge
sarkr. Bunun poplerliinin nedeni herhalde irilir ve bylece gt.den uzak tutulur.
l mesaj vermesi olmasyd -bir tane fiyat Baz erkekler ansl:rn daha da arttr

na <; erhklik iareti. mak iin bunlardan hirka(' tanesini birden ta

kinci bir ekil de kanatl kamt. Bir rlar. Batl zihninin bunlarn adi pornografik
bakasna kk <;ngraklar aslmt. Bir die clsmlar deil gaye dddi dini ncsnder oldu
ri kcx:::nan bir ..m:ksiyonu obn penis bal bir unu anlamas kolay deildir. llcr penis tls
hayvandr. Bunlarn hep!-.i eski Roma'da gayet mnda artk bunlar takan ada Taylandl er
yaygn obr3k kull::nlmur ,e ou gnm keklerin anlamad e'>ki yzyla Budi<it metin
ze kadar kalmtr. Dnya mzelerinde yzler leri bulunur En gt.el rnekler O}'maclkta

ce eidi bulunmaktadr. uzmanJam<> kcsilerin boynuzdan, kemik ya

Rom::'da bu tbmlar sokakta grnr bir da cahcadan yapt r-

sekilde tanrd ve askerler savaa giderken neklcrdir. Daha ucuz

nutl::ka bunlar yanlarnda bulundururdu. o- olanlar ise dkme

cuklara bil<: naz:rdan kornmak iin taklrd. bronzdan ya da plas

Gnmzdc penis tlsm o kadar yaygn de-

Pa/ad khil> tlsn-

tikten yaplr.
ildir.

Modern 1.ana nla rda halya'da penisten !arnn ok farkl eit

ok penisi :ndran el hareketlerini gsteren leri vardr: p<.:ni.s kimi

tlsmlar tercih cdilmektc:dir. Buna ramen pe zaman bir ha)vann ::r Eski Roma'dan

nis tlsm tmyle.: kalkm deildir. zellikle ka o.yaklo.rna sahiptir; bu penis tlsmna

llzakdou 'da, Taybnd ve Japonya gibi lke kimi zaman da n:inc retici gc arttrmas

lerde hunlara hf:1 rastlanr. Ancak bunlarn bir hayvan orurmuur. iin bir boa ba eklenmi.

ou kapaldr ve grnen sadece zararsz bir Bu hayv::nlar arasnda

imaj olup :ldnda ortaya penis kar. By kertenkele, timsah,
l.:cc bunu takan arkadaslarn ya da sokaktan maymun. kaplo.n, a'ilan 'e hana .salyangoz bu

gelip geenleri rencide ermeden gl bir cin lunur. Hay\.ann yukar kalkk kuyruu genel-
sel imajla korunur. Tarland'da zellikle pop- Likle kordonun ge<;rill.'(e halkay olusturur.

159
 .

CENIN

Hei-Tiki kabile sanatlar iinde bulanabilecek en garip .fi

grlerden
biridir; ii. parmakl elleri, bklm kol ve bacaklar, kocaman iri
gzleri ve bir yana eilmi kocaman kafasyla bi,. insan gvdesidir.
Ei benzeri yoktur ve uzun, esra1engiz bir tarihesi vardr.

160
 K KFJ\ POLNEZVA OLA.
ki'nn Cki, 'bal olan Tiki' demektir)
Yeni Zdanda \laorilerinin araJarn
Hei-Ti-

Lemsi! ctti kabul edilir. Boyuna aslan bu

muska cilal taM::n yaplrd her Maori ailesi
bunu en decrl miras olarak grrd. Hei-Ti
ki'yi ailenin bykleri takar ve lmeleri halin
de sradaki varislerine geerdi.
Ilci-Tiki byl<.!ce kuaktan kuaa getii
iin aile adnn, ail<.! gemiinin ve geleceinin
Koruyucu:-.u olarak tanmlanmtr. Her Tiki'ye
zel bir ad verilirdi, kendisine arklar okunur,
karsnda alanrd ve bylece de basit bir
ssten ok d:ha fazla anlam ifode ederdi.
Fakat hu Tiki'nin o ilgin pozunu akla
mamaktadr. Tiki normal ve yetikin bir insan
deildir. Bir ata ya da tann figr -itk Maori'
olarak anaonis ok gariptir. Kendi iine e
kilmi gibidir. Bunun aklamas onun bir ye Bir Maori yalsnn takt

tikin, hatta bir ocuk hile olmaddr. Bu bir Hei-Tiki.

rahim iindeki bir cenindir. O yzden kol ve (Auckland Mzesi'ndeki bir tablodan).

bacaklar }lc geriye bklm, ba bir

omuz zerine eilmitir ,.e ba vcuda kyas

la o kadar byktr. olan byk cn1:kir l lcr pandantif olaanst

Bu yorumu getirince Tiki'nin Koruyucu sert olan bir tr akik andan yzlerce saatlik

roli.i daha bir belirgin ortaya el emei ile ortaya konulabilmitir. Bunlarn
k::r. Bunun dourganlk ve boylar be santinclen yirmi santime kadar,
1.LS 1 COaf'tlTT&I
doumla ilgisi okluu aka renkleri koyu yeilclen ak yeile kadar dei

bt'llidir. Bir cf.sancyc gre ilk mekedir. inccl<.ncn 85 llci-Tiki'dcn 58'ini

Tiki babas tarafndan Doum ba sa;,, 24'nn sola dnktr.

Tanras llheteiwaiwa iin Eski Ilei-Tiki'lerc gnmzde ok seyrek

yaplm;;;tr. Ondan sonra bu rastlanrsa da, zaman znnn
kabile sanat piya
M::orilerde, canllara kzdktan sasnda ortaya kmaktadrlar. Yakn zamanlar
iin li.i doan ocuklarn ks da bir mzayedede fiyatlar 200 ila 2000 ster
kan ruhlarna kar bir Koru lin arasnda deimhtr. Daha ucuz bir alterna
yucu olarak sL dzeydeki ka cif olarak Yeni Zclanda da yeil tatan oyulmu
dnlar tarafndan kuUanlmtr. modern Ilei-Tiki'lcr hii1:1 alnabilmektedir. Ye-
1920'1erin
Geleneksel Tiki"nin en il plastikcen ucuz taklitleri de \'ardr ama plas
bir sigara kutusunda
garip niteliklerinden biri de tie zel Kont} ucu g<; tannmas hir..z kuku
Maori Hei-Tiki'si.
hunun yapmna harcanm lu oha gerektir.

161
U R E M E O RGANLARI
M UNAC! ll, yani 'if
t leme Ta And-
hrdan gelen popler bir reme or
gan tlsmdr. Bolivya ve Peru"da
hull111:n hu ulsn iki ilevi vardr. Biricisi
cinsc.1 sevgiyi sal:rnak, ikincisi saladktan
sonra konm:.kr. Quechua kabilesinin dilin
de 'Munachi', 'sevgiyi oldurmak' <lemektir.
Tlsmn zellii dnselse ve bir erkekle
k:<ln arasndaki cinsel birlemeyi betimliyor
sa d:. hunu gayet nazik hir ekilde yapmakta
dr. '>cvi'>en ft birbirine sanlmtr ve kadn
erkcn kucanda ve pr durumdadrlar.
Sanki ayn anda doyum:: \arrn;.lar gibi ravana
hakn::ktadrlar. Kollan ve bacaklan birbirleri
ne skc:a sarlmtr. Cinsel birleme yapld lccirr sevgililerin hrbirlerinc olan ballkla
anla1;>lm::kwdr :na her ikisinin de cinsel o r-
162
1
ganl:-r aldklar pozl: sakldr.
Gencide sabun t:-:;ndan veya topraktan
yaplr ve prken birlemi dudaklarn he
men altna bir delik a lr 13<tda 'uur' olarak
.
yaygn bir kullanm olan MLnachi genelde bir
kordonb boyunda ta nr ancak geleneksel
,
kullanm daha farkldr. Andl Quechualar
arasnda bu ddiken haska bir ekilde yararla
nlr. Sevgililerden birer tel sa alnr, delikten
geirilir ve 7el hr dmle balanr. Muska
ondan sonr. n<.'mli bir yere saklanr: belki
yarklannn altna, c'vlcrnde demenin aluna
ya da evin hemen dsnd:: topraa gmlr.
Ve orad: sonsu7a kadar kalr, sihrini gerek
i ,
rnn zel bir s<.'mhol olur.
BACAK
B ACAGIN di7.den aa ksm ile ayak
biimindeki tbm '1000 yl nce eski
Msr'da ok poplerdi. Dier unsur
l:rla birlikte bir ayak bileklii ya da halhal ola
r. k kullarubrd ve gn..vi sahibine hareket im
k:
in salar veya daha nemlisi bacan kay
IX!tmeye kar korurdu. (.\lsr yazsnda bacak
hiyeroglifi hareketi gsterird.) Bu ulsm iin
en gzde madde krmz akik ca ise de, kimi
zaman fildii ve bakrdan da yaplmtr.
Bacak tlsm basit bir dc:scn olduundan
yapm kolay<lJ ve gcnckk bir boncuk di:>.isi
nt. eklenirdi. Boncuklar d lkelere gnderil
dike ulsm da yayld ve sonunda skandinav
ya'ya bdar uzand. Engebeli ar.zic.le yolcu-
lukkrda, insan bacaklarnn :-.rckli chlikecle
okluu skanc.linavya'c.la krklara kar ve k
rklarn nlenemedii yerlerde krk kemiin
iyilcmesini hzlandrmak iin yine tbm ola
rak kullanlmaya baland. skandinav arke
ologlar kemikten yaplm rnekler bulmu
lardr
Ar.dan yzyllar geince bkandina\. ma
nastrlar hu tr purperes sembollerin kulla
nlmasna kar knca poplerlii azald. An
cak dinin ank ar basmac.l :.on 1.ananlarc.la
yine gzde bir duruma gelmitir. Modern s
vc'ce Koruyucu hir ss olarnk smlmaktadr
ve yerel !>pOrcular, zellikle c.le yksek risk ta
yan ka}'akbr arasnda gzdedir.
1 163
KAM B U R

Eskide11 bir kamburun srtna dokunmann ans getirdiine i11anlrd.

zellikle italya'da, kamburu okaman11 11azara kar koruma salad

dnlrd. Gobbo ad verilen kambur muskalar krmz mercandan,

altn., gm ve fi/diinden yaplmtr. zellikle kumarbazlar Gobbo'yu
elinde tl-tar ve rulet tekerlei dnerken, zar atlrken kamburunu
okard.

'
 Kambur Gobbo'nun
atas olduu sanlan

Msrl Bes.

G OBBO'NUN N, Akdeniz'in byk

bir ksm11a yayld. On dokuzuncu

yzylda lstanbul'un arlarnda k
Bir otoriteye gre Gobbo eski Msr'n

cce tanrs Bes'in soyundan gelmektedir. Bes

apk, iman ve bcr boyu, sakall iri kafa

k ,>m kambur tlsmlarn ok yaygn ola s ve azndan frlayan diliyle an derecede

rak sauld kaytlara gemitir. Ayn dnemde irkin olmasna ramen kt ruhlar kovmak

Monre Carlo kumarhanelerinde de ans getir iin kullanlan en popler tlsmlardan biriydi.

mesi iin tercih edilen tlsmlardand. Parisli Bir Maoi savasnn selamm hatrlatan o
borsaclar borsada oynamadan nce bir kam tehdit edici yz ifadesiyle ve elindeki mzik
bura dokunmay adet edinmilerdi. aletlerinden kard grltlerle ktleri

Bugn bile ada talya'da insan sakat kovmas beklenirdi. Eski Msr'da resmi her

lklar konusunda gsterilen sayg'ya ramen yerdeydi, sadece insann scnde ranmaz,

nazardan korunmak iin adi plastikten bir binalara ve ev eyalarmn i.iStne de yaplrd.
Gobbo anahtarl satn almak mmkndr. Msrl Bes M 1500'den MS 400'e kadar iki
Bu Gobbo'mn etkinliini aumak iin bir eli bin yl Koruyucu tlsm olarak kullanld. Yu
ne bir nal tuttunlmutur, dier elinin parmak nanWar ve Romallar tarafndan da benimsen

laryla da cornuto boynuz iaretini yapmakta di. calyan Gobbo"suyla son bulan gelenei

dr. Gobbo hep erkek kamburdu. Kadn kam balatan herhalde Bes"in Msr'dan eski Roma'

burlarn uursuzluk getirdiklerine inanlrd. ya nakli olmutur.

!
. 165
t
HORUS'UN GOZU

Eski Msn mitolojisinde gne ve ay, ahi11 Tann Horus'm sa ve sol

gzleriydi. Horus gzlerini amca ortalk aydmlamr, kapatmca
kara11lk olurdu. Bu inan nedeniyk Hors'm Gz tlsmlan btn
Msr KoryHcular11m en nemlisiydi ve byk glere sahipti

168
 DJAT VEYA WEDJAT Gz olarak da
U bilinen bu her eyi gren gzn dn
yada yer alan btn ktlkleri gre
rmla son bulan diyagonal bir izgidir. Eer bu
bir insan gz olsayd dikey isaretin gzya.
diyagonalin ise bir tek kocaman kirpik olduu
bildiine inanlrd. Gzn eckisi Msrdan Yu sylenebilirdi. Ancak Afrika'nn Lanner ahi
naniscan'a, Roma'ya ve Akdeniz kylarndaki ni'ne baktmzda bu iki iaretin kuun yz
dier kltrlere yayld. Bugn hala tlsm ola nn bir yanndaki kara lekelerin stilize edilmi
r-Jk ok poplerdir ve hrszla, cehalete, ekilleri olduunu grrz ki. bu da bunun
yoksullua ve hastala kar birebir koruma gerekten byk ahin Tanr'nn gz olduu
.alad iddia l!dilir. nu dorular.
Horus'un Gz hep ayn karakteristik Eski \lsr'da, kaplara, cabutlarn stne,
yapya sahip ekikle izilir. Kaim bir ka, ol lahitlere bir ifc gz yerletirilirdi. Sonsuza ka
duka belirgin gzkapaklar, iri ve yuvarlak dar ak kalacak bu gzler, mumyalar lm
bir gzbebei ve gzn altnda iki garip iaret. den sonraki yaama yaptklar yolculukta hi
Bunlardan biri alt gzkapann ortasndan bir engelle karlamamalar ve huzurlu olma
doruca aa iner. Dieri ise kk bir kv- lar iin gzetir.

Horus'un Gz
ile modern bir
anahtarlk.
Kill"l sayfadaki
eski Msr tlsm
birka bin yl
daha yaldr.

169
TEKNE GZLER

11sanlar zellikle yolculuklarda saysz tehlikelerle kar karya

kaldklar ii11 otomobilleri, kamyon/an, yk atlarm, gemileri ve kk
tek11eleri pek ok Korzyucuyla donatmlardr.

170
18

KDENiZ"DE seyreden tekneler iki bin
A yldr kem gzden korunmulardr ve
bu uygulamann gnmzde azaldn
gsceren herhangi bir beliti yoktur. Boulma
ya da balklar iin avlanamana riski denizde
eski batl inan<:larn hala canl ve aklif olduu
nu gscermektedir.
Tekne Koruyucusunun balcas tekne-
nin pruvasnn iki yanna bir ift gz izmek
olmutur. Bu gzler karsna kt akdirde
t ve Gozo gzleri daha boyutludur, kaln ve
kem gz baklaryla rktp karmaya ha-
Bir ift gzle
sslenmi bir Malta
balk teknesi.
zrdr. Eski l\lsr, Yunan, Ecrsk. Roma ve Fe
nike gemilerinde varolan bu gzlere gn
mzde sadece kk balk teknelerinde rast
lanlmaktadr.
1
amzda tekne Koruyucularnn en il
ginci Gney Pom:kiz, Malta ve Gozo'<laki ba
lk teknelerinde r.:stlanr. Portekizliler genel
1
de teknenin ahab zerine kara izgilerle
uzun ve kvrk kalaryla gzler izerler. Malta
kvrk kalar vardr ve kimi zaman ahaba g
mlm cam gzler kullanlr. Tahta zerine
boyanarak ya da oyma sanatyla yaplan bu
gzler de teknelerin gvdesi gibi parlak renk
lerle bezelidir ve insanda hasmn rktme tl
sm' grevini yerine getireceine dair hi ku
ku brakmaz.
Malta tekne gz.leri
genelde ahaptan elle
yontulur ve sonra parlak
renklere boyanr.
171
 . . . . .

G O Z LU A K I K TA I

G ZL AKK TAI (kimi zaman 'gz ta-

' ya da Halep ta' olarak da bilinir),
eski alardan beri nazara kar kulla
Ucuz, modern
gz boncuklar bugn
uur olarak tanr.

nlmtr. Katmanl akik tann daire eklinde

bir gz ekli kacak ekilde kesilebilecei an
lalnca ulsml boncuk ve yzk yapmnda Eski zamanlarda gzl
poplerlik kazanmcr. Doal bir tan iinde akik ok pahal olduundan
bir 'gz'n bulunabilmesi herhalde bu caa yaratc zanaatkarlar cam gz
olaanst bir sihir yklemitir. Gzl akikle boncuklar eklinde daha
rin ilk rneklerine hem eski Msrda. hem de uruz bir madde;: bulmakta gecikmediler. Bun
Dou'da ra:.lanr. lann iki bin yl nce birbirlerinden bamsz
Sudan'da beya7 daireleri olan siyah akik olarak eski !sr \t' eski in' de icat edildikle
ta\ilar canl gz lsnlar yapmak icin idealdir ri anb\ilmtr. Bunlar daha sonra btn dn
ve bunlarn gcnn zellikle etkili olduuna yada popler olmutur ve gnmzde bile ha
inanlr. la ok sayda retilmektedir.

172
 . ..

MAV I G O Z

RK
Mavi Gz' Y E' D E en yayg n Koruyucu
dr.nazarBuradata adbunaverinazar nesne
bonss sahi p ol m an
talihsiKizlmiklieTrk n
rdennazarlin san
koruraca kc n gzden ve geneld
ndiaerinanbazlr.Koruyue
T cuu ya da
olbalaarnrak yatakdalr,otanaht l ir ve
aerlrek asolalrrr kveyakullevlanelrer, yer
ara k la r
obsl
letiriBilirr. tek mavi gzden cok karmak ve lnalcuansembol lerlne okbirlesay
rla.n,rnei tirildearekmaviiftegzlkoreussl ma sa
at
ssl r.gzlBunlerardakmesi nkeikkadar binulenur:rce ei di Faclaramaia'nniavcunun
rnveElitu...ristBulortenvarasynel
ynasyonl
da birarmaviyakngzzaman olan
vard ort a
bir gz ve mavi renk. Bu nesnelerden birine i ey bul en az lyap
a bilrmtek,maviiri vegzoktakmar

..

basit ivektteirrciparl
. Yerelak halcamdan
k ha
h etmektedir.
Mavi Gz nazarlnn
n ok yaygndr.
Buradaki Msr'dan bir
rnektir.

173
 N C R ARET

11cir iareti eli kapatp baparma biri11ci ve ikirci parmaklar

arasndan kartarak yaplr. Uzun ve epey karmak tarihesi olan
eski bir jesttir e sadece geici bir el iareti olmayp, ta antik
ala1dan g1mze kadar yontulmu tlsm biimlerire rastlanr.

1
176
 UNUN \
BidRir.iBaparmaI STEJ
aret olduu belb I C EN
B l
Ucuz plastikten altna kadar

kl parmakl ar arassembol ndaizm

birok maddeden yaplan

karman n cin sel

incir iareti tlsmna

olmiduu,pt'nisbunun ,etajtiinayai, kvginkr

rastlanmaktadr.

i te msi l yan n her yeri n de dkkanl

dave canlyzleelrcesile yapbullaunnmakt a r
aidar
parmakl
nas n n ardudakl
n da kad a r nolndvajuui in ci r
sylenibaparmak
r. Ancak hubir sembol greizmde ikincil du bisaullinmmemesi n e retinin anlLondra
ramen am hemen gi b i kent hemen
le rde
gre
nlirtmmdad
ek iriven oradad
sadecer.kadEern cibunseldoruorganiseninbecir leri ak(1>aiklanbidrral.dia1:3nlui acirkk
elsembol fisonra
nnsel organ ldii, tdaa veya ta kanl
tadklarn bil
taahrrna
iaretkad
i yapmak asllindai hakkerkekndaunsbiurunu katsylmea
ve:

dan n cin sel r ey dikleriBuokjestkukul u

e neden 'incir' iiaretdur. i ad veriyleldinicii
mek dernekt
Baz l irel. erde, zellikle de Portekiz ve
k nerin geleskiin;e<.'al, grnt-benzerl i nedeni
Brc7i
letir, lykia'dbumda
iDoast a incirama iaretkem i Kongzyucuabinrmakt mesajr. sembolBaz olgelaarakrdan beri edidilidreme
kabul i i syl oregnebianllairnn. n
e kadalndcianbinselrr gcn
lbuna organ teihdiaretidinyap
de olnacan ktkiielnhiy Bi,.algAdem'
i Aace aac birenekl elnmaemeyve-; rdedeicennet
l. ininiciverdi bahesidr.nHav
r aacindeinciken
deki
yapan da bi r ,.e kturamadan
zarara amacn unutur, oradan ikaar.
areti diyanisine masumorganbirnel sunu}ordu. ma deil, kendi ri n i,
"Eski Yunan d a Ci n sel Yaam- arat nnas n da rani orbirganincinr aacbir inncidanr yapra i le Vetmc
daha son -ya
lans Licht unlar yazmaktadr:
cinsel

deil,Cennet kendi iBahesi ncirini hikopar bi trlayaprakl

n bir yaprakl
a . a
r

"Bir katlmm iireme orgamm gstermesi

-ki 'fico' (i11clr)jesti bmmlt ilikilendirillr
ruselmltamak ok daha
'rten

mantkayesi
k l noliubur veekieskildediyon
biiylJyii bozard ve bu 11ede11le de onun imaj
ya da sembolii bir tlsm olarak tamrd.
aac renl
t a ht easrdendanBacchus yap lm idolnnnnve Bacchanal
as hep incir
Orgtmlarm tebirl zellikle doluya, ktii ba
v<tyt, detlzdekifirtnulara kllr etkiliydi...
Tlsmlt1rda gerek dii orgamm gstermek
toldrenluunun
erindenedeni en kutsdaha al nesneni
iyi anlnabilrrsepet . incir
yerine bu sembolle ve gf?11elde incir ekliyle

ifade edilir
d ... Bunlar ber tiirlii maddedett ve
i Birok kii
ok deiik boyutlarda yaplr, tek tek ya da incir iaretinin
bir t1raya getirilmi diziler bali11de tamrd... gerek
Aka ya da gizli tamabildiklerlte gre anlamn
bsmlar bmm zerl11de bile bulmdrulma
bilmeden
smm etkili olacama l11ammlardl."

Bu tbml ar gnmzde pek ok l kede

takmaktadr.

olsihuipri sadece
ve cinsel'uur'kkenl
olarakerinsati geride brr. akm
lmaktad Dn-
177
v ARET

Bu iaret, insann yaad yere gre deien birbirinden ok farkl iki

anlam iere11 epey akl kartrc bfr iarettfr. Eer Britanya
Adalarmdan iseniz dmanca bir mesaj vardr. Ee dnyamn baka bir
yerindenseniz 'Victory' (zafer) anlamm tayan dosta bir kutltma
iaretidir.

118
 U NEDE li bir V ulsurn takm birine Oysa 'Victory (zafer) :;zc pek cok dilde

B rastlannca anlamn yorumlamadan n

ce o kiinin milliyetini bilmek nemlidir.
Dmanca aHlam:
ayn larf1e balyordu ve mesaj ok daha
akt. 13u fikri benimseyen BBC buna V'nin
Mors sinyalini (nokta-nokta-nokta-izgi) ekle
Britanya ve rlanda'da V iareti bilinen en di ve Bcechoven'in Beinci Scnfonisi'nin ilk
ar hakarettir. Bunu Koruyucu bir tlsm ola drc notasyla mzikal karlln hazrlad.
rak kullanmak btn dmanlara srekli \'e Winston Churchill V
i aretini bir el hareketine
gd bir tehdinir. Aslnda iaret o kadar nefret dntrerek fki daha da ileri gtrd. V-for
doludur ki, tlsm olar.k pek seyrek grlr. \'ictc>ry (Zafer iin V) kampanyas A\ npa'ya
Jestin kkeni tanmaldr. Bunlardan bi bir anda yayld \.'e Naziler bunun karsnda
rine gre el hareketi on beinci yzylda Agin -.resiz kaldlar. Ancak bir pf noktas vard.
court Sava'nda balamtr. Franszlarn sa Aristokrat aile gemiiyle Winson Churc
vatan nce zaferi knandktan sonra ngiliz hill V iaretinin
okularnn ok parmaklarn' (sa elin iaret mstehcen anla
ve ona parmaklarn) keseceklerini syledikle mndan tmyle
ri hikaye edilir. Sava ngilizlerin zaferiyle so habersizdi. Tren
na erip de Fransz tutsaklar gtrlrken ingi lerde ilk dnemle
liz okular. tehditlerini yerine getiremedikleri rinde ekilen re
ni hatrlatmak iin ok parmaklarn havaya simlerinde V iare
kaldrmlardr. Bylece iki parman havaya tini avuii kendisi
kaldrmak ngiliz erkeklerinin balca hakaret ne dnk olarak
jesti olmutur. 13u aklamay destekleyen bir yapmakta olduu
ey de jestin gnmzdeki dalmdr. grlr. Aslnda bu
Ayrnul bir corafi aratrma sonunda hareketiyle askerle
hareketin fngiltere, Galler, skoya, Kuzey r rine 'nah sana di
landa ve rlanda'da herke tarafndan anlal yordu ki, askerler
dn. ama Fransa'da ve dier Avrupa lkle grdkleri bu ia Baz V-iaretli nazarhldar
rinde kimse tarafndan anlalmadn ortaya ret karsnda epey ktlk gleri zerine
koymurur. arm olmallar
Dosta anlam:
zaferi belirtir.
d. Daha sonraki
Britanya Adalar dnda V iareti hemen fotonllarnda harekeci avucu dar gelmek
hemen her zaman Zafer anhnna gelmekte zere yapt grlr. Biri kendisine durumu
dir. Bu nisbeten ada bir jest olup ksa za anlatm olmalyd; Churchill de V-for-Victoy
manda btn dnyaya yaylmtr. areti 14 kampanyasndan vazgemek yerine onu ms
Ocak 1941'de Victor de La\'claye adnda Bel tehcen biiminden ayrt edilecek ekilde de
ikal bir avukat yaratmtr Lavdaye sava za itirmeyi semiti. Gnmz Brianya Adala
man direni hareketi iin grafcri olarak kulla rnda her iki versiyon da aralarnda kesin bir
nldnda Nazileri de kzdracak bir sembol ayrm yaplarak uygulanmaktadr.
aryordu. Daha nce Av
rupa'nn igal edilmi l
kelerinde 'RAF' harfleri
DierV iaretli
kullanlmt ama Royal
Air Force' szckleri di nazarhldar ise mstehcen

koyar.
er dillere uymuyordu. bir tehditle ktlk
glerine kar

t 179
A L O HA

Kimi zama11 dosta bir selamlama, bir Koruyucu diizeyi11e eriir ve

insanlar bunu zer/erinde tamaya balarlar. Jest 'mutlu ol'
demektedir ve sahibi bunu bir tlsm olarak takt takdirde ho
olmayan karlamalarn olasln azaltmaktadr.

180
B l' Y DE GELM DOSTA bir jes-
cin gzel bir rneine bugn Hawaii
Adalarnda raslanr. Buraya zg bir
selamlama biiminde ba ve kk parmakla
n dik rutulan el havaya kaldnlr. Hawaiili bu
ekilde tuttuu elini hafife havada sallar. Bu,
'Aloha!' demenin jest biimidir. Adalarn her
yerinde bu jesti yapanlara rastlanr. Aynca tl
sn olarak tand gibi, arabalarda kartma
biiminde de kullanlr.
Adalar halknn pek az bu jestin kkeni
ni bilmektedir. Kkenler unutulduu zaman
Modern Hawaii'de
verilen yant da genelde geleneksel oldu
'ans' rozeti olarak Aloha jesti.
u'dur.
Tarihesi, deiiklik geirmi bir span
yol jesti olduunu gstermektedir. Hawaii m olmaldrlar. llawaiililer bunun dosta an
Adalarnn tarihinin bir noktasnda spanyol lamm kavramlar ve aklit etmeye balam
denizciler ya da Orta ve Gney Amerika"nn lardr. Ancak bugn gel bir iki i' yerine
spanyol kltrlerinin gmenleri bunu orala dostluk selam' anl.mn yklendii iin hare
ra ram olmaldrlar. Adalara geldiklerinde ketin aza ynelbinden v:zgecmilerdir. By
dos olduklarn g:;tem1ek iin yerlileri bir i lece b: parmak dudaklar iaret edecek yer
ki imeye davet etikleri kukusuzdur. span de. el havaya kaldrlr ve ileri geri sallanr.
yollar o eski gnlerde kck mein ieler Aradan geen zamanlJ jcsin eski ekJi yava
kullanrlard \C bunu da havaya kaldrp iki yava ununlmu H! bu hareket yerel dostluk

yi ak azlarna boaltrlard. spanya'da g selam olarak yerini ;.lrmtr. Bugn bu jesti

nmzde turistler bu ekilde imeye tevik yapanlarn hibiri spanyollarn yzyllarca es
edilmektedir ve bunun nedeni bu eski usul ki iki iarecini yapmakta olduunu bilmezler.

denerken kendilerine sunulan ikinin kalitesi jest imdi '/\loha' olarak bilinmektedir.

ne dikkat emeyecekleri Ada yerlileinden baztlan

umudu olabilir. Bugn bile buna 'Shaka jesti de de
ispanya ve Gney Ameri mektedirler; bunun nedeni
ka'da 'gel bir iki ielim' yerel televizyonda "Lucky
jesti mein ieyi az
a g Luck" adl bir komedyenin
rmenin taklididir. span hareketi ok sk yapmas
yolca konuan ziyaretiler ve o smda da 'it"s a shaka'
de adaya ilk geldiklerinde (it's a shocker .. 'mthi bir
yerlilere bu hareketi yap- C) ) demesidir.
'

Aloha jesti Hawaii'de

arabalarda da grlr.

181
.

I ARET PARMA G I

K UZEY AMERKA'nn yeniden-domu

llristiyanlar son zamanlarda iaret
parma dimdik havaya kaldnlm. di
fazla popler olmamtr. Bunun iki nedeni
vardr. Birincisi bu r lsnlarn ok yaygn
olan Hristiyan ha imaj ile rekabet etmek zo
runda olmasdr. kincisi de spor ve elence
dnyasnda bunun rakibi bir jes vardr, ki za
er parmaklar bkl olarak zel bir iaret
yapmaya balancr. Bu sadece bir cek gerek
Tanr -kendi tanrlar- olduunu gstermekte fer kazanan biri genellikle 'Ben 1 Numaraym'
dir. ]esne crt bir dini mesaj vardtr ve Hristi demek iin iaret pam1an havaya kaldrr.
yan olmayanlara, kendi tan
rlarnn gerek tanr olma
Hristiyan ha ile birlikte iaret
dn tehditkar bir biimde
parma,'TekYol' rozeti olarak
ima eder.
kullanlmaktadr.
Bu jestin tlsmlar ya
kn gemite kmsa da

182
SAKLI B A PARMAK
E SK ROMA'da gladyatrler Colosse-
um'c.la dvrlerken, seyirciler bu m
cadeleden holanp holanmadklarn
bir el hareketiyle g:.tcrirlercli. Eer yenilen
adam kt d\'mse onu baklama hare mak sakl olarak gerek eklinin kullanm ha
keti yaparlard. Bu 'baparmaklar aa'
i are
tiydi. Eer iyi dvnsc ve sa kalmasn is den veya kemikten yaplma kck Koruyucu
tiyorlarsa basparrnaklarn pol!ice compresso
(sktnln baparmak) de
nilen bir hareketle rterler
di. Bir yanl e\ iri sonunda
Uur gerdanl olarak 'gizli
bparmak' iareti.
bL1 'kapalm baparmak' hareketi 'bapar
mak havada' iaretine dnt ve bu ekliyle
de modern alara kadar gelerek ok iyi bili
nen OK iareti oldu. Ancak hareketin bapar
la baz yerlerde srmektedir ve hala maden
tlsnlar bulL1nmaktadr. zgn ekliyle yaam
halayan bu onaylama
i a
retini zerlerinde tayan in
sanlar bakalarna gster
dikleri bu cmertlik jestinin
kendilerine de benzer dl
ler getireceini umarlar.
183
o
PARMAK PARMAK S T N E ATMAK

Bah'mn btt Koruyucu jestleri iinde en yaygn 'parmak parmak

stne atmak'tr. Popkrlii yznden de bu ekilde bir e kimi
zaman tlsm olarak kullanlmaktadr.

184
 U HAREKEITE orta
B
parmak kvrlp i:;;a
rel parma z;:rinc
gctirilir, dier iki parmak
iyice bklr ve bapar
man altna sokulur; by
lece 'kilitli' iaret parma
ve orta parmak ya }'ll kar
bakar ya da el ileri doru
uzaclp kilitli parmaklar
yaLay cuulur. Bir baka
yaygn ekil de kilicli par
maklarn vcudun arkasn
da ya da baka bir gizli pozisyonda urulmas
ve bunu bir dostun grmesine imkan verirken
nc kiinin grmemesidir.
Bu jestin en popler aklamas din k
kenlerinden kopup 'ortak batl inan' olan
dinsel bir iaret olduudur. B}le kabul edil
diinde parmak parmak stne atmann Hris
liyan ha iareti yapmann gizli bir ekli oldu
u kabul edilebilir. Bir 1 lristiyan normal bir
ha iareti yapmak yerine kendini klk
t te "parmaklarn balamak" adnn verilmesi
glerinden korumak iin, bunu ho karla
mayacak gzlerden kolayca saklanabilecek
kk bir iaret yapmaktadr. jesti yapan bir
riskle kar karya ise ve Tanr'nn yardurun
istiyorsa ya da rnein bir yalan sylyorsa ve
buna kar bir misillemeden kurtulmak istiyor
sa bu korunma yoluna bavurur. Bugn bu
hareketi ans getirmesi iin yapan pek ok ki
inin bundan haberi yoktur. ngilizce'de hare
kete elik eden cmle gencide "parmaklarm
:;enin iin kilitliyorum"dur ve: bylece payla
lan bir risk korku'>unu ve bundan kurtulma
oruk isteini belirtir. Bu hareketin tarihesinin
en olas aklamas budur. Ancak baka iddi
alar da ileri srlmtr. Bunlardan biri Hris
Liyan kutsamasnda kullanlan eski el hareketi
Mano Ptmtea'run zel bir biimi olduudur.
Bu kucsamada baparmak, iaret par1a ve
orta parmak dik, dier iki parmak bkl ola
rak el havaya kaldrlr. dik parmak Kutsal
l'y temsil eder: baparmak Tanr, iaret
parma Ruhlkuds ve orta parmak Hz.
Bir blucin zerinde Amerikan
bayrandan bir apraz
parmak iareti giyenin
arkasn koruyor.
isa'dr. Orta parmak, iaret
parma zerine k\ rlrsa
bunun anlam uzaffer
sa"dr. Bu El Greco'nun
''Toledo Kacdralindeki
sa'' t:blosun.h
c ve Vene
dik'te Aziz Mark'a
t "Pan
tokrator sa" mozayiinde ve daha eski Raven
na mozayiklcrinde grlr.
kinci bir alternatif Hrisciyan etkisini red
deder. Buna gre birine ans dilerken par
maklan kilrlemek, tlsmn nesneleri birbirine
balad inancna dayanr. Burada iki parmak
inandrc bir ha yapmaya calmak yerine
dmlenmeye almaktadr. Bu kabul edile
bilir aklama deildir. Eer doru olsa bu jes
gerekirdi.
Yalan sylerken parmaklan kililemenin
}alann ktln sildii' ya d. gnah isle
me annda C}'1ann ruhunu kapmasna' engel
olduu iddia edilmektedir. ocuklarn bu ha
rekeli ok sk olarak byle kullandklar do
ndur. Ancak bir parma teki zerine atma
nn, bir :;;eyi silme hareketiyle bir ilikisi olma
d da a<.;ka bellidir.
eili yerlerdeki insanlara parmklaryla
bu hareketi yapmalarnn anlam sorulduun
da aalarnda
r unlarn da bulunduu yantlar
alnmt:
"ansszla kar": "nazara kars"; "bar";
ktlklere kar savunma"; "bir me7arlk ya
nndan geerken korunma"; kendini koru
ma"; "eytan kartmak iin kullanma." llare
keti yapann ( 1 ) gelecekte iyi blr ey olmas
nn engellenmesine kar, (2) gelecekte kt
bir ey olnana kar ve (3) o anda raplmak
ta ohn kt bir eyin sonularna kar korun
ma ar.d bellidir.
185
B OY N U Z L U E L

talya'da ok tannm bir el hareketi olan mano conmta (boynuzlu

el), nazara ya da kt, tehdit edici olduuna inanlan kimselere kar
kullanlr. Bu jest ylesine gl bir mesaj tar ki, basit bir el
hareketinden ktle kar srekli bir savunma arac olarak
taklabilen kk bir tlsm dzeyine ykselmitir.

186

H AREKET YAPARKEN, iaret parma
ile kk parma yatay bir ekilde
uzatlm el ileri doru yneltilir. Di
er iki parmak bklerek zerlcri baparmak
la nlr ve bylece ele sanki saldrmak ze
olan kaba bir boynuzlu hayvan grnts
ti kimi zaman kptrdamadan tutulur,
re
verilir.
kimi zaman da havada sallanr. Eer hareketi
yapan, bunu ynelttii insandan saklamak is
tiyorsa elini yannda, hatta cebinde tutar.
Bu el hareketi Romallardan nce ortaya
km olup iki bin yz. yandadr. Eski Et grnrse de. durumun ada talya'da pek
rsk mezarlarnn du\'ar resimlerinde ve milat
tan nce birinci bin yln ortalarnda merkezi
italy:'nn dousunda bulunan Daunian klt
rnn anak mleklerinde bu iarete rastla
nlmtr.
Boynuz iaretiyle kii kendini ktlk
glerine, kem gze ya da baka bir ralihsizli
e kar korumaya alyordu. Bu kapsamda b
yk bir boynuzlu hayvann, byk bir olaslk
la da boann savunma gc temsil edilerek
birincil sembolik rolnde kullanlmaktayd.
jestin bu ckilde kullanm daha eski bir uygu
lamay yansmaktadr: bu da bir binay ve
iindekileri ktlk glerinden korumak iin
du\'arna bir boynuz yerletirilmesidir.
Eski alarn kutsal boalarndan boy
nuzlu bir tanr ('km, bu da Hristiyanln
)'kselii ile zamanla boynuzlu eytan figr-
Boynuz El nazarl
gnmzde uur
olarak kullanlrsa da.
insanlar genelde
uzun tarihinden
haberdar deillerdir.
ne dnmtr. nsanlar hugn boynuz hare
kelinden eytann boynuzlar iaretini yap
mak' diye sz ederler; ve bunu koruma ama
l olarak yaptklarnda ise eytana eski savunu
cu ilah roln geri vermektedirler. Gnmz
talyasnda dindar HrisLiyanlarn byk d
man ve KarJnlklar Prensi olarak eytana s
verken, ayn anda kendilerini talihsi7.likten ko
rumas iin onun iaretini yapyor olmalar
dorusu ok ilgintir.
Brn bunlar ilkel bir bacl inan olarak
deimedii hatrlanmaldr. 1966 yJnda veri
len bir haberde Roma'da bir kasabn yannda
ki dkkana bir cenaze levazmatsmn tan
mas zerine dkkann Koruyucu boynuzlar
la sslemek zorunda kald bildirilmiti. Ken
di anlatna gre mterileri "cesetlerin pirzo
lalara nawrJar dediine" inandklar iin
dkkanndan ieri girmiyorlard ve bu kt el
kiye kar koyabilmek iin 'Roma mezbaha
sndan bir kamyon boynuz ancak yeterdi."
Boynuz biimli elleri gsteren tlsmlar
2000 yldan beri kullanlmaktadr ve bugn al
tndan plastie kadar pek ok eidi hiila satLl
maktadr. Bfn Avrupa'da ve kuzeyde Lond
ra'dan gneyde Kanarya Adalarna kadar her
yerde bulunan bu tlsmlar.. uur' denilmekte
dir \'C satanlarla alclarn bunlarn uzun ve es
ki tarihesini bildikleri pek kukuludur.
187
O RTA PARMAK

RTADOGU'nun bir Koruyucusu ola tebaasndan birini elini pmeye ardnda

O rak gnmzde zaman zaman yap

lan daha yaygn bir dmanlk belirti
si jesti de 'Orta Parmak'rr. Bu harekette ortak
kendisine orta parman uzatrd.
Ona Parmak iareti dnyann pek ok
yerinde bilinirse de, ada kalesi sadece Par

parmak yukar kaldrlr, dier parmaklar ta mak' olarak anld Kuzey Ancrika'dr.

mamen kvrlmlardr. Parmak kabarm peni Bu tlsm takan kii, kem gze ve bana

si, dier kapal parmaklar da iki yanmda haya gelebilecek tm kt eylere kar meydan

lar temsil eder. ok gl bir erkeklik organ okuyanbir hnva taknm olur. Bu tehditkar

jesti olarak ancak youn fke veya kmse havanm belay batan savaca dnlr.

me anlarnda yapltr.

Bu btn mstehcen el
hareketlerinin en eskisidir ve Eski Roma penis jesti

eski Roma da ok popler bugn Amerika'da ar

olup digifus impdics (ms bir hakaret olarak

tehcen parmak) olarak adlan kullanlmakta olup kimi

drlmt. mparator Caligula uman uur olarak da

nmaktadr.

188
MUTZA
ENDN KORUMA 1 'J bir yolu da. in
v ;ann karsna kacak grlmeyen
.lcr trl ktlk glerine srekli bir
el iare
tehdit oltturacak ok mstehcen bir
ti sembol olan bir tlsm tamasdLr. Gn
mz Yumnist.annda brn parmakbn sonu
na kadar alm bir el eklinde bir tak saun
alp boyuna asmak mmkndr. Yunan olma
yanlar iin bu masum bir iaret olarak grlse
de -size doru uzatlm ak bir el- Yunanlar
iin ok ar bir hakaretcir.
Mtza kkeninde bir Bizans jestidir ve
her naslsa kendisini douran nedenler orta
dan kalkktan ok sonra bile yaamaya de
nm etmitir. Eski alarda sulular zincire vu
rur ve halk tarafndan hakarcl grp ikence
edilsin diye sokaklarda dolaurlrlard. Bu ha
karetin bir yolu da yerden bir a\'U pislik alp
mahk'.imlann yzne bulaurmaku. Ak elin
ileri don uzatlmas bu hareketin sembolize
ediliidir
.
Bu gaddar Mut;m hareketi aruc dere
cede inatla devam etmitir. Bu tr kltc
cezalarn moda olmasndan bu yana yzyllar
gemi ve jesti yapan ada el hem bo hem
temizse de ve Yunanlarn ou hareketin eski
alardaki kkenini bilmiyorlarsa da avu
gsterme' bugn btn Yunan hakaretlerinin
en ardr.
Bu tr yerel kaba haretlerin sorunJarn
dan biri de yabanclarn bunu anlamamalar
dr. Yunan olmayan biri iin iaret geri dur
der gibidir. Turistler brisne gerilemesini sy
lemek iin bu hareketi yapmak yanlna d
tklerinde hi beklenmedik sonularla kar
lamakcadr.
189
FAT MA ' N I N E L

Gnmzde Ortadou'nun en popler Koruyucularndan biri aaya

dnk bir eldir. Parmaklar bitiik, el dzdr. Bunun kk nekler
tak olarak kullanlrken bykleri evlere aslr.

190

B
U ES"JE genellikle
Farnann Eli olarak
bilinirse de Araplar
arasnda 1 bmsc Eli olarak da
anlr. llamse, be demektir
ve din parmak saysn gs
Lerir. flindular 1!umsa Eli,
Museviler Hamc Eli ya da
Mirian'n Eli derler.
Bunun kkeni udur:
1 lazreLi Muhammed'in kz Fatma bir gn
yemek hazrlarken kocas Hz. Ali beklenme
dik bir anda eve gelir. Fatma kocasnn yann
da gen ve gzel bir odalk grr. Kocasnn
bu haline zlrse de sesini karmaz. akn
lndan ne yaptn farknda deildir. O sra
da bir tencere iinde scak helva pi irmektedir
ve kocasn yeni sevgilisiyle grnce elini hel-
vaya daldrr, kartrmara balar. Vzncsn-
den hibir ac hissetmemitir, ama kocas du-
nmu grnce dehete kaplr ve karsn ba
rarak uyarr. Kadn ancak o zaman elinin yan
makta okluunu fark eder, scak tencerenin
iinden kanr.
Bu olayn sonunda Fatma'nn aaya
dnk eli Onadou'da nemli bir sembol ol
mutur. Bu el yzyllardr kk ellerden olu
.an bir gerdanlk, bir zincir ucunda bir cek rJ
sn olarak ya da duvara aslarak kullanJmak
wtlr. Sahiplerine ans getirdiine ve onlara sa
br ve sadakat erdemleri verdiine inanlr.
Fatna'nn Eli'nin ccitLi ekilleri vardr.
Parmaklar iki ayr ekilde gsterilir. Daha ger-
Kuds kentinde Fatma'nn
Eli'nin Yahudi mei.
(Hame Eli)
eki bir vesiyonunda
r bir
lxsparnakla drt parmak
vardr. Daha Milize olan bir
dierinde orta parmakla
iki yanda birer ksa bapar
mak tlsma simetri verir.
Baz ellerin avularnn tam ortasna bir
gz yerletirilmitir, bu da nazarln ek koru
masn salar. Baz daha byk, seramik eller
de ise glerini a11rmak iin kutsal yazlar bu
lunur. Bazen da parmaklar mavi boncuklar ya
da kk ngraklarla uzatlr.
Hindularn versiyonu olan Humsa
Eli"ndc on.adaki gz. evresindeki elden daha
nemli olmMur. luskann ok gl bir Ko
ruyucu olduuna inanlan Asya'da buna '\ler
hametin Her eyi Gren Gz' ad da verilir.
l\lusevilerin versiyonu olan Hame Eli ise
kimi zaman yukarya dnktr ve bu durum
dayken 'bileinden' drt kk balk sallan
yor olabilir. Doru olan aaya dnk tipler
de ise drt balk drt parman zerine resme
dilmi olabilir.
Bu Koruyucu el imdi Yeni Dnya'ya da
yaylm olup bugn Californ'da satlan Mu
sevi tipi, evresine ok uyum salamtr. n
sanlar sadakatsizlik karsnda fkeden koru
mak yerine (bu California"da zaten imkansz
olurdu), sahiplerini deprem tehlikesinden ko
ruduuna inanlr.
Gerdanlk olarak taklan ve
ortasnda Koruyucu
nazarlk olan kk bir
Trk Fatma'nn Eli.
191
 . .

HALKA I ARETI

Bapa.,-,nakla iaretparmanm bir daire oluturacak ekilde

birbirlerine doru bklmesi olan Halka iareti birdenfazla anlam
olan yaygn jestlerden biridir. Dnyanm pek ok yerinde bu her eyin
yolu11da gittii1i gsteren OK iaretidir. Ancak baz blgelerde,
zellikle de Ortadou'da, halka ekli, insan vcuduu deliklerinden
birini sembolize eder ve ok kaba bir iarettir.

192
 H('da'ALKA i) arcc
hcr eymesajyolnunn) i n in Bu tahta halka iaretinin

anlamn bilmek iin

hangi lkeden ktn
Ameri
yzy k a' n n bi r ir mi n ci
pahz'lnanl yay ibyk
hracat biolruksm p A\ na
ru
}

Elw ort h v hal k a i a

bilmek gerekir.

la ra k pek ok retni ),Jcpannnektkei dielr: JBun

resmi suru
tdyerde
ehcen anl
dahamc:-;
a lm aeskijn yerive nms
aktad r. i al n. spanya'da ok
rnei ekl in de mercandan lay:rdanplmbi rkk
i kiiselbir takr
kirlmnsenickLCndibur. Annk jesti yenibueklheriyzaman le yorumlbylade dei gl nekt
madeni ir; diveeridahaisebyk 'at takbisr' tiolpiadrakir. Bukulilkainncilasni
elddir. .eklBriEl tiifinshdeldiMuscu
bi::inden n'da halKon
r ispanyol ka iyucuaretiLyapan ls n \'birr
a biy,r yolat arabas
c usunu nyada dabuln
unmudtol: ukorumak
p at, arabac zere
bulndaunmakt biri adrdi. eriyont.1.mrt ulmutalol uikpi aliktinpam1a
yzk kultlslmanlalrmnnolpekmaldgzde
r. Elworoldhuunu
y bu ekidaldbelekiiratt
151,
mekteBtdir.tl.:-.mn ada rneklerine Kanarya
tak Bu t
lmaktaydkar resmi b m on alt n c yzy ld a s panya'
kaybitlaimrani ylde ebigemi d a
Adal anrinndaka)rastnalannlmbtlcrmcmi
. :tc.bunun sembo
tiol:a-azam H!

nerihisgcia.k baparmakl yumruk a. iktl

aret parma r c l
ngds
n ka m lgetizmiirmek' iin kullnainn lkorurucu sadece
dn sylbiemir unsur ans
tir. Iolas
rakt
bita,r emaye
jest. \tze pozi s yonu
; u
; nl ar ila ve et me ektkar
e di r: -Tah trakehcenkulellanharcketldekmek
, kem gzbylaecerptedihJikkkatiedenni
.

\'e gm kar m Kral

buna benzer bis'ar baska yne
kurtulmak amacn tasd d::nlebilri .
elait ekl i pandant if in s panya Karl o
't:

oldFwderi uu. . ck Elworhy, "Kem Gz"

"
V.

konul
naliklebisi'rublkleder: :smik areserirrnvede halKonkayiucu aretelindenuJsmzelJan
(1895)

"... b pozlsyotdaki el.. taza,.a kar bir

tlsm olank yaplr ve satfltsa da jest
aslmda ntuara kar deildir. .. Jest olarak
ar btkarettlr... bir meydan okuma vardr
ve belki de bu tede11fe tlsmform11 olarak
be11imse11mltlr... Btjeste Fallik El ad
verilir."

lpeni El w onh}
anmassin sokul ni n
garipatca hurada
ir; bunun f al l i k ' te
tikekoluatkulrmasrimini kul
amasnede
. elin
bir
niyle byle yonmladdr.del Cinsel halka iareti 19. yzyl

iin kullanlmtr.
Napoli'sinde bir atl arabay korumak

193
 . .

RUYA-YAKALAY I C I LARI

rmcek a, bcekler iin nasl bir kapan olabiliyorsa, onu hoa git
meyen eyler iin bir kapan olarak grmek fazla bayalgc
gerektirmez. Kuzey Amerika Kzlderilileri bylece rya-yakalaycsn
yaratmlardr. ocuun yatant bana aslan bu a, kt ryalar
yakalar ve uyuyan kiitin kafasna girmelerini nler.

196
K IZILDERLi sylcncc-
sine gre: Gece ha
vasnda iyi ve kt
ryalar vardr. yi ryalar a
dan geip uyuyana girerler.
kr ryalar ise aa caklrlar
ve sabahn ilk klaryla yok
olup giderler.tt
lk rya-yakalayclar
uyuyan ocuklar karahasan
hrdan korumak iin kullan
lrd. Gnmzde hunlar yetikinlcr de kul
lanmaktadr ve sevdiklerine mutlu ryalar ge
tireceini uman sevgililer arasnda ok pop
lerdir.
Son zamanlarda saua da karlmtr.
Burada grlen soyut, daire eklinde bir a
olup rmcei temsil eden bir boncuu vardr.
An d halkasna asl yedi uzun ty de mavi
boncuklarla birletirilmitir. Bu tylerin iyi r
yalarn umasna yardmc olduu sylenir.
Rya-yakalayclarnn ortak yan bir a
ve asma paralarn ieren bir halkadu-. Bu
halka zgn olarak st dalndan yaplr ve
adaay ile kaplanrd. Bugn ahap veya ma
denden yaplm olup deriyle kapldr. A es
ki zamanda geyik sinirlerinden yaplrd, an
c:k imdi bu yasak olduu iin modern rya
yakalayclar yapay sinirden yaplmrr. A ki
mi zaman bir, kimi zaman ok sayda boncuk
la sslenir, bazlarnda ise hi boncuk yoktur.
Baz alarn ortasnda iyi ryalarn geecei iri
bir delik vard1r. Dierlerinde bu delik yoktur
ve ryalar bulabildikleri yarklardan geerler.
Halkadan sarkan t) says da genelde ila
yedi arasnda deiirse de, bazlarnda sadece
bir tane vardr.
Rya-yakalaycs geleneinin Ojibwa K
zlderilileri arasnda balad ve sonra dier
Baz Rya-yakalayclar
Koruyucu pandantif olarak
boyunda tanr.
Algonquian kabileleri arasn
da yayld kabul edilmek
tedir. Kabilelerin ou iyi r
yalarn adan geLiklc:ri ve
ktlerinin takld gr
nde birlemekteyseler de
bunun bir istisnas vardr. La
kota kabilesine gre bunun aksi dorudur:
Byk reunen ktomi bir rmcek klna
girip yal Lakota bycsyle konumaya
balar:
rmcek, ktomi konw;;urkcn byc
nn cy. atkuyruu kl. boncuklarla bezeli s
t emberini alp bir a rmeye halad. r
me i bitnce a bycye verdi \'C yle de
di: A onasnda bir delik olan tam bir dairedir.
Adan halknn hedeflerine erimeleri iin ya
rnrlan, onlarn fikirlerini, ryalarn vc hayalle
rini kullan. Eer byk ruha inanrs;n a iyi
fikirlerini turncakur ve ktleri delikten dp
gidecektir.
Sylence yle devam ediyor:
"Biiyiicii grdiiii hayali lalkma ilelli ve
imdi Kzlderililer ryalarm ve bayallerbi
elektet geinuek iin yatakurmm iizerlne
bir riiya a11cs1 asarlar. iyileryaam a
iinde kalr ve lufka gtrliir, ama
riiyalarmdaki ktiilkler an ortasmdakf
dellktet diier e bnlar artk 011lar111
yaamlarmm bir paras olmaz."
Mcxkrnleririlmi rya-yakalayclar b
tn dnyaya yaylm bir tlsmdr. Kar.basan
lar ve kabuslar iine hapis eder; gzel rya
larn ise alarndan rahata geerek uyuyan
kiiye ulat bu tlsmn Leme! mesaj udur:
Sahibine iyi bir gece ge<:inmek.
0. 197
'"'
S VA S T KA ( G a m a l H a )

Eski zamann svastikas kadar kt nlenmitir. Bu yaam tekerl.ei,

yzyllardr takan herkesin Koruyucusu olmutur. Ancak sonra Bitler
ve Naziler tarafndan benimsenince birka dehet dolu yl iin
dnyamn en nefret edil.en sembol haline gelmitir. Sayg gren bir
Koruyucu rolne kavumas belki de yzl.erce yl alacaktr. u anda
ancak gzden dmeden nceki sembolik varlna bakabiliriz.

198
 G AMALI llA, Koru-
yucu bir sembol
olarak u kltrler
de grlmtr: Asya (1Iin
du, Jain, Br-.hman ,.e Bu
dist); U7.akdou (in ve Ja
ponya); Amerika (Maya ve
Navako); Avrupa (Etrsk,
Roma, Germen, Kclt); s
kandinavya; (Akdeniz (Lib
ya, Sicilya, Malta Girit, Mi
kenos, Kbrs, Rodos, Yu
nanistan); Ortadou (ran ve Mezopotamya).
kinci Dnya Sava'ndan uzak kalm
baz lkderde gamal ha hala eski Koruyucu
rol ile kullanlmktadr. rnein krsal Ti
bel'te iftiler kt ruhlarn girmesine engel
olmak iin evlerinin kaps stne bir gamal
ha asarlar. Onyann teki yannda Kzlderi
li avaho bycleri trenlerinin bir bl
mnde renkli kumla yere Koruyucu gamal
halar izerler.
Svastika ad Sanskritce'de refah veya talih
anlamna gelen saslikc an alnrutr. Kesin
sembolizmi tartmalysa da u anlamlar veril
mitir: Kutsal ate. canl alev, retici g, gne
in gnlk dn, gne; tekerlei, refah , be
reket, yldrm, ftna, Thor'un ekici, rzgar,
varln drt dzeyi, mevsimlerin hareketi.
Ancak Churchill'in deyimiyle arpk
ha'n 'iplik eirme ark'n temsil ettii konu
sunda genel bir kabul vardr. Basit bir ha
dnmekte ve dn kollarnn ucundaki dik
al paralarla belirtilmektedir. Btn eitli
vayasyonJam ramen ana tema gne ve gk
yzndeki hareketi gibi grlmektedir. Gne
s, k ve enerji verdii iin svastika da yaa-
mn her gn yeniden douunu simgelemek-
tedir. Gnein insanlar souk ve karanlktan
koruma'> gibi svastika da onlar ktlkten
korurdu. Bylece de ok farkl kltrlerin o-
Nepal'de Patan'da bir evin
kaps stndeki Budist
svastikas.
unda calih sembol ol
mutur.
Svastikann ans getir
mesi iin ne yne bakmas
gerektii konusu tarcmal
dr. Eski zamanlarda saat
ynnde dnd d-
nlrd, amblemi Nazi ha
reketine sok:ln Friedrich Krohn da Hitler'e bu
nu nermiti. Ancak her nedense Hitler saat
ynnn aksine bir hareketi gsteren eklini
semitir. Eski zaman kltrlerinin ounda
bu talih deil, calihsizlik anla-
mna gelirdi. l Iitlcr belki de
kendisini eski ve kutsal deer
lerden uzak tutmak istemitir.
Nazi hareketiyle yeni br pagan
klt ortaya kmt ve mar
da yle balyordu: a za
man geli artk, imdi Gne
tekerlei doacak .. ."' <Bir svasti
kann dn ynn bulmak ...
..... . .
iin her kolunu dnme ynn
iaret eden bir ok olarak d
1923 ylnn
nn.)
bir sigara
Hitler iin svastika zel
paketinde
bir yeniden douu -milli ya
Koruyucu
amn canlanmasn- scmboli
svastikal
ze ediyordu. Svastika 1935'
pandantif.
ten 1945'e kadar on yl srey
le Alman milli bayrann
amblemi olmutur. Hitler'in
azi hareketiyle ilikilendirildikten sonra b
tn eski anlamlarn kaybetmi:;;tir. Dnyann
en byk Koruyucu semboUerinden biri, en
ok nefret edilene dn:;;m:;;tr nk.
199
SAMAN K UKLALAR

Samandan kk kuklalar yapmak yzyllardr sregelen popler bir

halk sanatdr. Pek ok kasaba panayrnda eitli geleneksel
desenlerde yaplm trlerini satan bir iki standa mutlaka rastlamr.
Bazlar kk kadn figrleridir, bir ksm ana ya da fenere,
kalp ya da baa benzerler.

200
s ATI ALI'\llP evlerimize as-
tmz bu puta tapna d
neminden kalan nesneler
Bir zamanlar iftilerin rnlerini
koruyan eski, putperest a
dourganlk tanras gnmzde
gnmzde masum kyl ssle
Toprak Ana Baak Bebei olarak
ri olar:k grlmekledir. Oysa
yaamaktadr.
bunlar hi<: de grndkleri ka
dar masum deillerdir. Eer ger
ek anlamlar bilinseydi ok ba
ka bir g;rle baklaca kuku
suzdur. Eski inanlarla pek ilgisi ol
Saman kukla zgn haliyle mayan bir dizi modern motifin
bir bereket treninin bir para- eklenmesi ele bu srece yardn1-
syd. Harman mevsiminde rn biilirken, c olmutur. Gnmzde geleneksel formlar
Buday Ruhu biilmemi ekinlerin arasna dnda Tiristiyan halar, Kalpler, Talar, o
kamak zorunda kalrd. Sonunda son bir de ban Asalar ve hana emsiyeler vardr. Ancak
met biilmemi baak kalrd. Eer bu dn eski motifler de devam etmitir ve gnmz
cesizce biildii takdirde Koruyucu Buday de 1lerefordshire Yelpazesi, Sakall Yelpaze,
tanrasnn yok edilmesiyle bir sonraki yl Galli Kukla, Boyun Kuklas ve Toprak Ana di
rn alnamazd. iftiJer bu felaketten kunul ye anlmaktadrlar. Bu daha eski formlarn di
mak icin bu '>On demetin samanndan kk zaynndan szkonu'>u sembolizmin youn bir
bir Ana Tanrca' figr yapp evlerine gt cinsellie sahip olduu grlmektedir. Bu
rrh:r, onu bir dahaki bahara kadar zenle day Tanras rnn bereketi ile ilikili oldu
saklarlard. undan ve sembolik olamk kadn formunu al
Ana Tanna}t hasat mevsimi getiinde dndan, bir sonmki admn onun reme or
evlerine carlard (ayn ;r..amanda Harman kra ganlarna ynelmek olmas kanlmazd. Ge
liesi, Yal Kadn, Bakire, Cad diye de anlr leneksel yelpaze' ekli aslnda kadn reme
d), evde iftileri gelecekteki ktlklardan ko organnn abartl bir bi<,imidir. Bunlar masum
rurdu. 13ahar gelince yine carlaya gtrlr, gzleri rahatsz etmeyecek kadar 'soyutla
ruhunun bir sonraki yln rnnn tohumla m'larsa da, puta tapma dnemindeki dour
rna gemesi salanrd. ganlk tapnrnn arn(;lar olarak uzun gemile
Tarm makincletike iftilerin batl i ri, gerek mahiyetleri konusunda kukuya yer
nanlar da azald ve Buday Tanras nemi brakmamaktadr. Evlerde ve sanayi ca n
ni kaybclmeye balad. Saman kuklalar da hlk cesi iftliklerin dll\ arlarnda ilk c;iftilerin ya
kltrnden silindi. Ancak birka uzak blge amlar iin o kadar nemli olan verimli top
de dc\'amlln srdrebilenler yirmjnci yz raklarn mkemmel Koruyucularyd.
ylda dekoratif bir form olar:k yine ortaya k Gnmzde putperest kltrnn sanat
L. Putresl nemleri tmyle gzard ediJdj, eserleri olarak kabul edilen bu kuklalar, Avru
scmboli;rmleri unutuldu formJar eitlenmeye pa'da olduka rabet grmektedir. 1970'lerin
.
ok ok dah estetik retilmeye balandlar ve sonlarna doru Gne) Amerika da sat
klti.ircl olarak doru olmaya baladlar. amal yaplm:p b:lannutr.

201
S H E E LA-NA-G I G

Pek ok dindar Hristtyan iin, eski kiliselerin bazlarm mstebce1

ta yontma/arla sslemi olmalar artcdr. Bunlar genellikle bina
nn d duvarna yerletirilir ve gayet byk yaplm reme
organlarm gsteren plak bir kadn figrnden ohurdu. Durumu
daha da ktletire11 ey kadmn cinsel organn iki eliyle tutup ayor
olmasdr.

202
B ESK U

sslemeler
k il iselerin J Iristiya n tasarmc-
tarnn ta ustalarna byle mstehcen
yaptnmalannn nedeni ne
olabilir? Bu yant bugn artk biliyoruz. ey
koruyucu olmusa da, kkenleri ok daha
karmaktr. lk
nusunda
yapldklarnda cehennem ko
uyarcydlar. Kadnlar gzel deil,
son derecede irkin dir. Bunlar cehennemde

akrabalar cinsel motiflere zellikle yanmaya mahkum edilmi fahielerdir ve bi

ilk olarak dindar ve kurrarlml arla eh
tan n:
dkndrler. Mstehcen eylemler dikkati da nalara

tr ve kamnlk gderin dikkaclerini zerleri vet dkn ve yitirilmiler arasndaki fark

olur. K
ne ekip baka bir ktlk yapmalarna engel
iliselerin dnda bu mstehcen figrle
rin bulunmas onlar yle megul edecektir ki,
kutsal binlara girip ortal datmak istekle Ya
rini unutacaklardr. Bylece de Hristiyanlar
eytan mdahalesinden korunmu olarak du
alarn yapacakla rd r.
Bu olaanst kadn figrlerine esraren
giz sheda-na-gig' ad verilir. ngiltere, Galler
ve irlanda'da yzlerce rnei vardr. Bunlara
benzer figrler Fransa ve ispanya'daki kili::e
lerde de grlmektedir. Genel rolleri sonradan
gstermek iin konulmu olmaldrlar. Onaa
kiliselerinin mesaj akt. imdi kurtuluunuz
iin dua edin, yoksa sonunuz bunlar gibi olur.
da bir baka deyile: dua gzel, ehvet ir
k indir.
Ancak insanlar her yerde batl inanl dr
lar ve bu zellikle de ortaada ok yaygn
bir davran olduundan Shcela-na-gig'in ok
gemeden nazara kar bir silah olarak grl
mesi kan lmazd . Bir ahlak dersi olarak ba
layan ey sonunda 'eytan Kovan'a dn
mt.

Herefordshire'da
Kilpeck'te bir
kilise duvarnda
Sheela-na-gig
(sada).

Kar sayfada:
Modern
pandantif tlsm
biiminde kk
bir Sheela-na-gig.

203
. .

OKSEOTU

OELDE kseocu altnda pme a

N ri
bu garip ve parazit bitkinin evlerin ve
ahrlarn Koruyucusu olarnk daha de
mek iin kuLc;al mden kopartlan bu dal ne
den Altn Dar olarak anlmaktayd? Bu konu
da pek ok rahmin yrtlmtr:
rin sembolik bir anlam olduu gereini sak + Mee ve kseotu erkek ve dii olarak gr
lamaktadr. kseott yzyllar boyunca bir bi lrd: gl erkek aa ve ona sarlan zarif
nann iine ya da dna asldnda cinlere, dii bitki. Onlarn birbirlerine bu yakn.Wda
n kseotuna, kendisinl bereket sembolne
cadlara ve cywnlara kar korunma arac ola
dntren bir cinsellik vermitir.
rak kullanlmr. Kr ruhlarn sokak kaps
+ kseotunun byk mee aacna yldrm
aklnda girmelerini nleyecek ilk yer hol
arpt yerde yetitii dnlrd. Byle
olduu iin kseocu dal buraya aslrd. Ayn ce aacn yldrm arpmasnn ateinden
zamanda ziyareti geldiinde burada plerek kurtuluunu simgelemektedir ve bylece bi
karland iin kseou ile pme arasnda nann yarunasma kar gl bir koruma
bir balam kurulmutur. kseotunun yaknl oluturur.
, psen ifti, ktlk glerine ok ekici + Hz. sa'run armha gerildii han tahtas
gelen o murlu anlarnda korumada da yardm nn aac bundan yle utanmtr ki, bzle
rek yaamn sonsuza kadar baka aalara
c olmutur.
sarlarak srdrecek bir sarmaa dn
Zehirli bir parazit bitki olan kseocunun mtr. kseotu bylece Kutsal Ha'n sem
bu gd sembolik rol nereden gelmektedir? bol olarak bulunduu her binay korumak
Eski nirolojide rcki dnyadan gvenle ge- tadr.

204
KIRMIZI KURDELE

G NEY AMERKA'da bebeklerde ve o-

cukhrda mal de ojo' ya da 'Nazar'
olarak bilinen bir hastalk grlr. Be
kurdeleye bakmasyla nesnenin kiinin gzle
rindeki enerjiyi emecei ve
dnlr.
nazarn gidecei

litileri kusma, ishal, sanc ve susuz kalmadr. Bu, Yahudi toplumlarnda da bu yaygm
Aileler bunun bakmszlktan, zehirlenmeden bir adettir. Yahudiler krmz kurdele saysn

ya da bir virs enfeksiyonundan deil de be her gn arunfar. Eve bebei grmek ve g

bee birinin nazarnn demesinden kaynak zelliini vmek iin (genelde yaplan gelenek

landna inanr. lemi bir eydir bu) her ziyareti geldiinde

'azar deen kiinin vcut enerjisi ocu anababa bir krmz kurdele ya da royte baen

a gcmilir ve bu enerji hassas ocua uygun del' eklerler. Bu kurdelelerin her birine kayn

olmadndan binakm ic; raharszlklara yol aynborah denilir ki. bu da sana hibir kt

amaktadr. Bu nedenle ocuun yatann ke lk dokunmasn' diye evrilebilir.

narlarna ya da ar.basna krmz kurdeleler Baz yerlerde bu Konyucu kurdeleler

balanr. Bunun, nazar dokunan kiinin dik bebein el ve}a ayak bileklerine, salarna ya

katini ekecei ve gzlerini ocuktan ayrp da giysilerine balanr.

x
205
NAL

Bir evin, ahrn, samanln ya da kilisenin kapsnn stne eski bir

tal asarak binay ve iindekileri kt glerden kor1.111ak Bat'da ok
eski bir gelenektir. Bu gelenein uzatts olarak nallarn kk
rnekleri insanm zerinde uur olarak tanmak zere yaplp
satlmtr.

206

 Minyatr nallar kadnlar tarafndan bro veya
pandantif olarak uur getirmesi iin kullanlr.
Erkekler de atnal biiminde kol dmeleri veya
kravat ineleri kullanrlar.

Landantifler ya da bilezik ular ve er

ADINLAR N nal biiminde brolar,
T
.lekler iin nal eklinde kravat ineleri
uzun yllar boyunca Koruyucu aksesuarlar ol
murw ve bunJar gnmzde de varlklarn
srdrmektedir. Baz lkelerde geline d
nnde uur getirmesi iin nal biiminde bir Nal gibi basit bir nesnenin neden sihirli
ss armaan edilir. Eskiden denizciler her de glere sahip olduu konusunda be aklama
nize allarnda bir yaam mcadelesi verir vardr:
di. Bulabildikleri her trl yarduna ihtiyalar

ki,
vard ve uurlar ok sk kullanrlard. Deniz + Nal demirden ylplmtr. Demir eski za

de bir ar uuru kullanma fikri uygunsuz gelse manlarda o kadar deerliydi doast

de, pek ok gemi, direine bir nal ivilemi
olarak denize alruur.
Naln daha deiik bir biimde yakm za
manlarda yeniden ortaya kt pek fark edil
memitir. Naln korumasna inanan taksi sr
cleri U harfli bir plaka almak iin byk a
balar harcarlar. Bylece sembolik bir nala ka
vumu olurlar.
Bir naln ak az aaya gelmek zere
binaya yerletirilmesi durumunda talihin akp
gideceine inanlr. Baarl bir koruma iin iki
gleri olduuna inanlrdL Baz kltrler
de kt ruhlartn saldrsndan korumak
iin llerin zerine demir nesneler konu
lurdu. Yine baz kltrlerde insanlar talih
getirmesi iin tahtaya deil de demire v
rurlar. Hindu gelinler dnlerinde Koru
yucu bir demir halka takarlar. Bir kurama
gre ilk nemli demir kaynaklar meteor
lar olduu iin batl inanl kimseler bu
madeni 'tanrlarn armaan' olarak gr
m olabilirler.
+ Nal cinsel bir semboldr. Bazlar naln ka

ucu yukarya gelecek ekilde ivilenmelidir. dn reme organn andran ekli nedeniy

Nal eklini eytaun boynuzlar olarak le gl bir sembolik etkisi olduuna ina

gren buna rakip bir dnceye gre ele 'iin
deki eytann dmesi iin' ters U eklinde
yerletirilmelidir. nc bir gr ise naln
yanlamasna yerletirilip ularnn saa bak
masn savunur. O zaman bu Cl-ist (Hz. sa)
an1anna gelen C harfini oluturacaktr, ki bu
durumda binaya Hristiyanlk'n korumas sa
lanacaktr.
Naln yerine salam bir ekilde tutturul
mad takdirde talihsizlik getirecei de syle
nir: kap aldnda yerinden kopup insann
bana decei iin!
nrlar. Bu uzak bir olaslk olsa da baz eski
kadn reme organlar resimleri nala ben
zeyecek ekilde stilize edilmitir. eytann
dikkatini ekip artmak ve binaya girme
sini nlemek iin kapnn zerine cinsel
bir sembol koymak gayet yaygn bir inaru
tr.
+ Nalyeni domu aym semboldr. Baztlar
nal biimi ile hilil arasnda bir balant g
rrler. Yeni domu ayn hilil ekli sk sk
Koruyucu bir nesne olarak kullanlr ve na
ln ulan da hlliilin ular olarak grlm
olabilir.

207
o
+ Nal boyrmzm semboldr. Bazlan ise ma
denln U eklini hayvan boynuzuna benze

iin boynuz kullanldndan eski bir nal

tirler. Akdeniz blgeslnde evleri korumak

da, boynuz yokluunda ayn ii grm

olabilir.
+ Nal hay11ana strap ermede11 at konJr.
Atn ayann anatomisi anlalmadan nce
nalbantn ateinden akkor halinde alnm
bir maden parasnn atn toynana takl
masru ve hayvann bundan bir ac duyma
mas garip ve sihirU bulunuyordu. Ac ver
meden toyna yakablliyorsa mutlaka Ko
ruyucu zellikleri olmas gerekirdi.

Naln Koruyucu gc nedeniyle onu ye

rine runuran <.;ivilc.:rin bile sihirli nitelikleri ol
duu dnlmtr. B u ivilerden yaplan
yzklerin takana nal kadar koruma salad
na inanlrd. Ve 'uurlu saylarn' en nemlisi
yedi iken her bir nalda yedi ivi olmas bu si
hirli gc arurmaktayd.
Mimaride yarm daire eklinde ka,isiyle
kemerin de naln ter.. U biinlinin nemine sa
hip olduu ve basit drt ke kaplarn yerine
kemerli kaplarn 7.gn ilevinin kiliseleri ve
dier nemli yaplar korumak olduu iddia
edilmitir.
Dnyann en olaanst nal sergisi ngil
tere'de Rutland'daki Oakham atosu'ndadLr.
Burada 12. yzyldan kalma salonda 200'den
fazla nal asldr. atoda oturan Nornancliya
baronu kendisini ziyarete gelen her soylunun
kaplara aslmak zere bir nal brakmasn art
komutu. Gnmzde nallar korunmak iin
ieri tanmtr.
En eski Oakhan atosu nallar iaretsiz
olduundan bu adetin ne zaman balad tam
olarak bilinmiyorsa da. urgulamann 500 yl
Oakham atosu'nun atnallarnn bulunduu
Byk Salonu.
srdn ve gnmzd<: de devam ettiini
hiliyoruz.ergideki bilinen en eski nal Kral N.
Edward'n 11....0'ce ve en yenisi de ngiltere
Anayasa Mahkemesi Bakan'nn 1981'de ver
diidir.
Bu nallarn bazlar ok byktr.
1470'tcn kalan 100 saminecre eninde olup
normal bir naln yedi kar byklndedir.
Kraln yerel halk etkilemek istedii \'C ato
kaplar iin zel olarak bunu yaptrd anla
lmaktadr. Daha sonrakilerin ou amblem
ler ve armalarla ssldr. 1967'de bir nal bra
kan Kralie 11. Elizabcth bu 'gsteri' eilimi
ne uymamtr. Normndiya baronunun zgn
isteine kendi yar atlarndan birinin naln
vererek yerine getirmi{>tir.
Eer nal, bulunduu yapya ans getire
cekse Oakham atosu'nun kesinlikle dnya
nn en talihli yaps olduunu syleyebiliriz.

208
o
 Eer bir tek nal bir binaya ve sakinlerine
ans getirecekse, o zaman ok nal ok ans
demektir.

209
u
E KE KO

f''\'E
gesi Y AMER
nde ans en popl K A' n m And dal
eyar evda Koruyucusu. a r bl bunl a r rnei n
minyatr asbirlrt.elaman. mi n yat
evizyonEkeko' r bi r yi y ecek to
ya dayuparaleveargtolarlrak rbas ,
G Aymara ta nr s Bereket ta n boynuna
meden nce bi r buhurdanl n duman n dan
t'erirsmekl
Ekeko'
e
btEkcko, dur.trlOnun
her
n dilezgn
klerin gereklt a lihheykel
si z li
ek tceininkorunaca
ecei
i yerlena
eve

n e in anl r . geirerek zel kutdislear.klerle rtl olan Ekeko yeni

yerl i bi r kamburdu. ekl
Modern iyle tal ataanrdayonttaulyerimu sahi b i
iki,takoko n in evi n e yerl e ir ve evsahi
yapmklaretvemeyebiralsigamr. Ekeko' b i kendi
ikram ede s in e
nemparlveakspanyol
renklerelarboyanm serami k kul l a n l rekaz nr y
narn arasmemnun
aknaolyerl masetyakirilmlaesin biiirnsidigr.aran nun
nEkedu
btaknadizlle,klbeyrinkilsbi1nr1nfilda.!gtkreitlacridnmt
yylane yerlbeyazi inderi
sanlni,
r.lanr, dakl
ko,lerinsigerekl
garay iemesi meye oldevam ederse y Eer
l k di le k
bipazarl Ekcko
r sonraki y ld
25
aOcak'
ans t a
gec bi
i r f
mesie st i v
ial
id
n eK kut
z ld eri li Bugn yakl a k aisklimiartlyaoncaktinrsan. hala
heykel acriknldaki
eri amanl
sat n al n arrdan. Yeni yeniyl drt
numakt bi n y l
adar.r Bunl k Ayman di l in i ko
ar aslvendaili'Bonin
iin zel istekler de sralanr ve lkuzeyi
ivya'daysal da Peru
Ekeko'yu mutlu etmek iin
insesie delnikelyaym
lliikktekilzel e bal
y l
ollamrdaklr.aKatbior
k fest iv al ,.e
kutgelelanekl
malearirda,ni srdrmekt
Ekeko gibedii r.
sigara verilmelidir. Kl ne
kadar uzun olursa o kadar eski
ok ans getirecektir.

210
RUH T O P U
G EM YZYILLARDA Avrupa'da (ve
bugn bile baz lkelerde) nazardan
korunmak ok nemliydi. Bunun bir
yolu kem gze, bakarak kalk vermekse de,
daha iyi bir yolu kem gzn kendi aksini g
recei bir ayna kullanmakt. Ancak bir tek ay
na sadece bir yne baku iin kem gz ba
ka bir ynden ieri girer ve ayna da bir ie ya
ramazd. Bu sorunun zm gz her yn pndaki cam loplar genellikle mavi, yeil veya
den yanstan renkli camdan bir 'byc kre
siydi."
kseotu gibi bu ar cam kreler ziyaret
iin kap aldnda ktln ie
i kabul
ri girmemesi iin hollere aslr
d Ama sonra bunlar daha ha
fif yapmann yollar bulununca
Noel aalarna aslmaya balandlar. Gn
mzde pek ok kii bunlar gzel ssler ola
rak grrler ve Koruyucu nesneler olarak si
hirli kkenleri hakknda bir fikre sahip deil
lerdir.
Son zamanlarda baheleri konmak iin
bu krelerin byklerini bulmak mmkndr.
Venedik Kreleri olarak anlan bu 15 cm. a
gm rengi olup ahap direkler zerinde i
ek tarhlarna yerletirilir ve bu camdan kre
lerin kem gz uzak tutmaktan baka sahibi
ne mutluluk, huzur ve refah' getirdiine ina
nlr. On yedinci yzyldan beri
kullanldklar imlya'da ok po
plerdir.
Venedik Kresi olarak bilinen
byk mavi bir Ruh Topu
bir iek bahesini koruyor.
e 211
 'ltJ

U S U Z D UG U M

Hduvarda, MALAYALAR' kap Oveya

A bipencereni
r eve girdinstinizden dada biterlienkkr
en buiideseni
n mandal n ianol'daerakdoduu
kul la n veldorana
snz. de i'Uisuz
Bu
e gemiDm' gari, pBudibir nesne
z m' in grr
' S eki z iyzeyi
nanlr. medi
Bkmltasyoneri vesrecidokuzndeineml ve dokuz i bi r drol
Uurl
mu urNesncsi
bi tahcadan 'ndcnolupbihascridiar.lGenel
a ve derken
e yamull oynar.
relenmidalmDiba
nBuddha'
dar Budinstnlerzariiifn bibur deseneki ld etedzen
fekk
me karUsuzkulDm lanlr. ebediyeci ve lmszl Burada rsgsc
aklacrrinlecncmsirnekl eder.Kuzey epal'de
temsi
reni n l yan
eder.naMuskay asmakl abi, revkapsakinnnleyarindae hascaJ
pencek bir evden
aras n daki aluzakl
nmktrgznnc
. Budist vealKelndtdnyal n da ar
u
ya danelengel
mesi m gccoliruecck naca krdnl
ruhlarnr. iBueribiyer gibar suzrlmdm
esi ilg inmottiri.flekriininkleskitrnKclbiclerrdebirlederindeng
kkapmanBudi
nAyndsztaleyerimanda
rnnnale eviuurunun kar
lmascddrrol.. fark
nEbediiyinece asDm ba
meynolmbeni
sz molsemel
arak ebedi e ri , bi birastr 'ulsuz
r ancd izgibaka
an ' kavrabir
arak ana7..

212

H A G O D AY

H AGODAY tapnak kaps tokma olup

aznda kaln bir halka tayan bir ca-
mvar ba eklindedir.
Eski kutsal binalarn ana giri kapsnda
bulunan Hagoday'larn zet bir Koruyucu rol-
leri vard1. Kovalanan biri bir tapmaa sn-
mak istiyorsa Hagoday' tutup kapy vurduu
ve halkay elinden brakmad takdirde ko
runnaya alnm olurdu. Hagoday'lar bugn
pek ok kaledralin kapsnda grlmekteyse
de, Koruyucu kimliklerini kaybenikleri kuku
suzdur.

Geleneksel olarak
Hagoday bir
canavar badr.

213
S O NU : G V E N L B R YA AM

M USKAlART VE TILSIMLARIN, renkli

ve kimi zaman fantastik dnyasnda
dolarken, baz temel ilkelerin bu
lunduu ortaya kn;tr. Bunlar 'Koruyucula
rn Alt Yasas' olarak adlandrlabilir:
mazlar. Onlara kaba bir cinsel organ imaj gs
termekle dikkatlerin i datmak ve byleriru
bozmak mmkndr. Eski kiliselerin oun
daki ak cinsel kabarmabrn varl bununla
aklanmaktadr.

Birincisi: eer kt ruhlarn tehdidjn Drdncs: Eer kW ruhlarn cehdjdi

deyseniz, dini ianlarz yardma ara altndaysanz
rck onlar yenebilirsiniz.
gzlerinzi
i "izerlerine dikerek
onlar yenebilirsiniz.
Benzer benzeriyle mcadele eder. Doa Msr'da orus'un kutsal gznden Tr
st tehditlere doast ymemlerle kar ko kiye'cleki nazarla ve Akdeniz balk kaykla
nulur. Savunma icin toplanan dini gler kar rnn hep ak gzlerinden Avrupa'mn ok
snda kk bir eytann ya da bir iki cinin parlak at sslerine kadar insanlar kem gzn
fazla bir ans olamayacana gre, zafer ga nazarn zerlerinden uzaklaracak yollar
rantidir. Onlara bir ha ya da bir Buddha gs bulmulardr.
terdiinizde arkalarna bakmadan kaarlar.
Beincisi: Eer kt ruhlarn tehdidi al
kincisi: Eer kt ruhlarn tehdidindey tndaysanz onlar. dyultm bombardman
seniz 011/ara kar dimdik ayakta dump siz ek ederek yenebilirsiniz.
onlar tehdit ederek kar koyabilirsiniz. Dman gler kem gz ekline girdikle
Kendi mcadelelerini yapmay tercih rinde onlar, parlak klarla gzlerini kamat
edenler iin incir iaretinden halka iaretine. rarak uzaklatrmak mmkndr. Bunun iin
parmak gstermekten V iaretine kadar eitli sahipleri atlarnn sslerini gnete parlayana
kaba jestler ve mstehcen kadar cilalarlar. Meral yzey
hakaretler vardr. lerden yansyan k kem g
z karr ve sava sona er
ncs: Eer kt mi olur. Bir baka yol da
ruhlarn tehdidi altndaysanz onlar sinir bozucu giiltler
onlar dikkaleri11i baka yere veya kt kokularla kar
ekerek yenebilirsiniz. maktr. Atlara taklan ng
Kt nhlar ehvet d raklar veya evde keskin bir
kn olduklarndan cinsel sarmsak kokusu harikalar
bir sergilemeye kar koya- yamtr.

Koruyucu ha, Koruyucularn

Birinci Yasas ile
uyumludur.

214 t
 Altncs: Eer kt ruhlann tehdidi al
tndaysanz onlan doa gllerini yardma a
rarak yenebilirsiniz.
Canl, mineral ya da bitkiler, gezegenin
doal unsurlar karalk eytanlarna kart sa
vata yardm c.annz beklemektedir. Koruyu
cu hayvanlar :;ihirli mineraller ve sava bit
,

kiler barl inan kurbanlarnn kuaulm zi

hinlerine hizmete haztrdr.

Gnmzde eski muskalarn ve tlsmla

rn ounu Lerk etmiizdir. Onlarn yerine ken
dimizi eczaneden alnan haplarla korumaya
alrz. l lasrnlk sigortas yapurnz, evlerimi
ze en gelimi gvenlik sisLemlerini yerletiri
riz. Ve eer yeteri kadar varlklysak silah.it in
san Koruyuculardan yararlanrz.
Kt ruhlar koarak, terapistlere gide
rek. lezzetsiz eyler yiyerek ve karanhk gle
rinin dikkatini ekebilecek bedensel zevkler
den kanarak bizden uzak tutmaktayz. Bu

harekelerden bazlar gerekten Koruyucu ise

de, dierleri batl inan uygulamasnn en son
rnekleridir. Ancak bunlar gnmzde ok
daha iyi klklara brnmlerdir.
Ya yakm:nn' o mazoist zevkini tat
mak iin dzenli olarak spor onlar na
sal de
vam edenlerin, sakin bir yryten zevk
alanlardan daha ok yaad klarn gsteren bir
kanl yoktur. jogging yapanlar eer yolda
gasplarn errinden kurtulmay baarrlarsa
ve yeLerl i derece uzun koarlarsa rahat bir ge
zimi yapmann ok tesinde bedensel zararla
ra urayacaklardr. lerindeki cinleri kovmak
t
iin kalplerini cempistlere boalanlar. kendi
kendini incelemenin o dengeleyici bamszl-

iftinin ertesi yl kt rnden

korunmas iin yapt geleneksel
Bkml Bebek.

t 21 5
n sratle kaybetmektedirler. Modern diyet
modalarn izleyenler ok eitli yiyeceklerle
gelien ve her eyi yiyen bir trden olduklar
n unutup s:lkl:r iin o kadar kayg duy
maktadrlar ki, bunun tasas bile onlar her
eyden nce yiyip bitirmektedir.
Bilgi anda tlsmlarn korumas hak
kndaki eski inanlarla alay etmek kolaysa da,
eer eski insanlar bunlara gerekten inanm
larsa o zaman bunlarn imdiki ;ada
<; yn
temJerinizden daha yararl olduunu hatrla
makta yarar vardr.
Koruyucularn en nemli unsurlar,
inanla balanld takdirde, korku dolu bu
dnyada ruh huzuru vermeleridir. Bu ruh hu-
7.uru o 'sihirli' tlsmlar takanlarn baklk
sistemlerini nemli derecede destekleyecek ve
bu deMeklcnme ile pek ok dertten ve hasta
lktan korunmu olacaklardr. ada salkl
kalma yntemlerimiz ise ounlukla bunun
aksini yapmaktadr; en byk dmanlarmz
olan stresi ve tasay bizlerde birer saplanc ha
line getim1cktedirler.

Ge uzanan tek Bir Trk nazarl.

iaret parma Bir nazarlk insan korursa,
tanrsal korunma bir arada olan birka daha
istemektedir. ok korunma salamaldr.

216 e
,.,u
 Daha basit olar.k sylersek: bir zamanlar
biri belirli bir kristali camann kendisini kan
serden koruyacana inanmm gerekten de
kanserden konnurdu. Bu o tatan yaylan
mistik psiik enerjilerden ya da manyecik alan
lardan deil, tan Koruyucu deerini kabul
eden insan beyninin bu dnceyle daha ra
hat edeceindendi. Ve beyin rahatlaynca kris
tali tayan kiinin vcudu da gev-
er, stres dzeyleri aa iner ve
bylece de baklk sistem.inin et yakalayclar ok
kisi artm olurdu. Bylece bizim
popler
iin sana bir kristal paras olan
olmutur.
ey, onu gerc;ekll!n kansere kar
korurdu. Bugn bilimin milyonlar
ca laboratuar hayvann kurban ec elimizden alm ve yerine bir ey
rikten sonra kansere bir are bula koymam olur.
madn herkes ok iyi bilir. Ve yi Derialc narko1., g bir do
ne gnmzde ounlukla olduu Uur yz olarak umda sanc} azaltma konusunda
gibi konu 7crinde bilgi sahibiysek yeint.ndan yaptn bir tlsm
drt yaprakl
bu bilgi bi7i ca'tal.ndracaktr. Ve dan; \iagra'nn kefi bir penis tls
yonca.
tasalarmz baklk sistemlerimizi m cknaktan kuskusuz daha iyidir.
basrmcak ve kanser olma olasl- Ancak kendi derialt zerklerini ya
mz artacakrr. da \"iagrnlarn henz bulamam pek ok rb
Bilimsel bir ada yaamann sorunu u bi sorun vardr. So-
dur: Teknolojide byk ilerlemeler kaydedil nunda oraya varaca
nitir, ancak bu sre iinde sihirli korumaya z ve btn sorunla
inanmann o e:.ki rahatln da kaybetmiizdir. rmz bilimsel ke:.,;if
Eer bilimsel dnce bize belirli bir kristalin lerle zmkn<.:cck
kanseri nlemeyeceini sylyorsa, bu inanc tir; ancak hu anda
mzn yerine baka bir ey geirmek onun ii d n),ann pek ok
dir. Eer bum yapmazsa, eski krinancm1z yerinde insanlarn ki
mi zaman gizli. kimi
zaman ak olarak,
Akik tann zel
kimi gerek kimi dsel kor
bir ekilde
kularla dolu gnlerini atlat
yontulmasyla elde
mak iin yzlerce Koruyucu
dan birini yardma arp ra edilen koruyucu

lihsizlii kendilerinden uzak Gz talan.

cutmaya almal:rna sasma-

mak gerekir.

Kk boyuna ramen bu
ko hala gl bir bereket
tlsmdr.

G 217
flfH
 . .
B I B LI Y O G RAFYA
Andrews, Carol, Amulets ofAncient E
gypt
(British Museun Press, 1991)
Arnu;trong, Edward A, 7be Folklore ofBirds
<Collins, 1958)
fyley, l larold, 71e los language of
.ymbolsm
i (Willians & Norgae, 1912)
Bindcr, Pearl, Mtgic Symbots of the World
(l lanlyn, 1972)
Brelsford, Vcrnon, Supersitious Survivals
(Centaur Press, 1958)
ofSig11s emel Symbols (Dorling Kindersley,
Bruce-Mitford, Miranda, Tbe 11/ustrated Book
1997)
Budge, E A Wallis, Amulets emel Superstitions
(Oxford t:nivcrsiy Prcss, 1930)
Cirlo, J E. A Dictio11my ofSymbols
(Routlcdgc & Kegan Paul, 1962)
Clair, Colin, Ofllerbs and Spices (Abelard
Schuman, 1961)
Clough, T 1I McK, 7be Horseshoes of
Oakhcm Cas/e (Rutland Couny Museun,
1987)
Collell, Pcer, Foreig11 Bodtes (Simon &
Schuster, .1993)
Cunningham, Scot, Ecyclopedia ofMagical
Herhs (Llcwellyn Publicarions, 1997)
Oavid, judithann il and Van Hulle, J P,
Michael:" G'emsone Dictionay (Affniy
Prcss, 1990)
(Hcinemann, 192)
Eichler, Lillian, 71e Cusoms ofMankind
Elspeh, Margueritc. Ctystal Medicine
(Llewellyn Publicarions, 1997)
218
Elworrhy, Frederick Thomas, 7be El'il Eye. An
Accow of he A11cie11 and 'Videspread
Supersition (John Murrny, 1895)
Elworrhy, Frederick Thonas, Horns of
Hoour (John Murray, 1900)
Fonana, Oavid, 7be Secret lagage of
Symbolrn (Pavilion Books, 1993)
Gonzales-Wipplcr, Migcne, Complete Book of
Anlets and Talsmcms
i (Llcwcllyn
Puhlications, 199l )
Hamrncrton, J A CEditor), Manners and
Customs ofMankind (Analgamaced Press,
1931)
Hill, Douglas, .Hagic c111d Sperslilion
(Paul 1 lanlyn, 1968)
Holbeche, Scx>zi, 1be Pouer of Gems and
Crystals <Piatkus, 1989>
Hole, Chrisina, Englisb Trcditio11al Csoms
(Batsford, 1975)
Howes, Michael, Am11/ets (Robet Hale, 1975)
Gemsto11es (Desiny Books, 1988)
Johari, Harish, 7be /Jecli11g Pou1er of
/
Jones, Alison, Dlctioay of Vl'orld Folklore
(l.arousse, 1995)
King, C W, 7be Natura/ llistory of Gems or
Decoratil1e Stoes <Bcll. 1867)
Knowlson, Sharper T, 1be Origi11s of Popular
Superstilios and Cusoms (\Vcrner laurie,
1934)
(Shire Publishing, L 99)
Lanbeth, M. Dscol'ering
i Com Dollies
Leach, /\tarh (Ed.), Folklore. Mytbology a11d
Legend (Ncw English Library, 1972)
Lorie, Peter, Superstitions (Simon & Schuster, Sheridan, Ronald & Ross, Anne, Grotesques
1992) and Gargoyles (David & Charles, 1975)

Maloney, Clarence (Ed.), 7be Evli Eye Simpson, Liz, 7be Book of Cystal Healing
(Columbia Universiry Press, 1983) (Gaia Books, 1997)

Maple, Eric, Superstition and the Superstitious Tait, Hugh, jewellery 7brough 7000 Years

(Barnes, 1972) (British Museum, 1976)

Villiers, Elizabeth, 1'be Book of Charms

Meerloo, Joost A M, Inttition and the Evi/
(Lorrimer, 1973)
Eye (Servire, 1971)

Vince, John, Discouering .Horse Brasses

Meller, Walter Clifford, Old Times. Relics,
(Shire Publishing, 1994)

the Pas (Werner Laurie, 1930)

Talismans, Forgoten
Customs and Beliefs of
Walker, Barbara G, Symbo!s and Sacred
Objects (Harper, 1988)

of Crysta/s (Earth-Love Publishing, 1995)

Melody, Loue is in the Ea11b. A Kaleidoscope
Weir, Anmony and )erman, James, Images of
Lust (Batsford, 1986)
Morris, Desmond, Bodytalk. A World Gide
to Gestures Oonathan Cape, 1994) Zammit-Maempel, George, 'Fossil Sharks'
Teeth.
Morris, Desmond et al., Gestures. 7beir A Medieval Safeguard Against Poisoning', in:
Origins and Distribution (Jonathan Cape, Melita Historica, VI, 4, 1975, pp 391-406
1979)
Zolar, Encyclopedia ofSigns, Omens &
Murdoch, Tessa, Treasures and Trinkets Superstitions (Souvenir Press, 1998)
(Museum of London, 1991)
1
Oakley, Kenneth P, 'Anirnal Fossils as
Charms', in: Poter, J R & Russell, W M S
(Eds), Animals in Folklore (Brewer, 1978) 7
Oakley, Kenned1 P, 'Decorative and Symbolic
Uses of Vetebrate Fossils', in: Occasional
Papers on Technology, No. 12, 1975, Pitt Rivers
,l
("'
p

Museum, Oxford

Pavitt, William Thomas and Pavitt, Kate, 7be

Book qf Talisnans, Amulets and Zodiacal t>-"
Gems (William Rider, 1914)
J

-Y
Potter, Carole, Touch Wood: A n
Encyclopaedia ofSu.perstition (Michael

O'Mara, 1988)
Roeder, Dorothy, Crystal Co-creators
(Light Technology Publishing, 1994)

219
DZN

A boynuz -48 Bitkisel Koruyucular sheel:-na-gig 202-3

Abanoz 120 nallar 7, 25, 206-9 9+-121. 201 siva (shiva) 143. 145

Ahrakadahr: 152-3 Ate Ta 7- Boa ;}, 35, 137 yonca 1 13. 1 1+-15

Afro<lizyaklar 1 09 Athena 30 Boncuk 90-1. 118, lS Cinsel Organlar 162

Akdiken 102 Atl Tlsm 80 Boynuz iareti 66, 165, Coco de \ler 108-9

Akik 68-17. 157 Ay Ta 76 186-7 Corno 101

Akrep 51 Ayc Tlsmlar 149 Boynuzlar 34-5, 48,

Allah 148-9 Ay Penesi Tlsurn 23 l00-1, l87, 208

AJlah-Muhammc<.l 1119 Aykurhaas 39 Boynuzlu At 51 aran Kedi 32-3

AJ-la 137 Aziz Christopher 124-5 Brown, Charlcs 93 apraz Prmaklar

Aloha 180-1 Aziz Patrick 1 1 5 Buckland, Willian 89 181\-5

Algen 113 Aziz Paul 17 Buda 128 annhlar 130-1

Altn 65. 82-3 Aziz Paul'n Dili 28-9 Budge, Walls 1 1 7 atalhyk 35

Ametist ">6-7. 8 1 Aziz Valenine 5- Buhurdanlk 105 irge 51

ek

Amonc r Azize Anne 131 iftilik

An: Tanrca 201 Azize Hilda -t6-

c bovnuz 35
- ekirge 5 1
Anatomik Koruyucuhlr Azize Hilda'nn Ta - Caligula 188

15+-65, 166-73. Cenin 160-1 kuldahr 201

17+-93 B Churchill, Winston 179. liil L:;; 74

Ankh 126-7 Bacak 163 1 99 iftleme Ta 162

Apoll<> 99 Bacchus 57. 177 Cinsel Koruyunlar ocuk Ta 67

Aristo 57 Bakr 83 at nal 207

Aslanlar 51 Bakr Ta 61 ayta 76 D

Ak Balk 16-17 balk 1 7 Darwin'in Balk

elmas 65 Bar Ta 57 bayku 31 Sembol 17

kalp 157 Balca Koruyucular deniz kabuklan 37 Defne Aac 99

munachi 162 166, 73 fallu!> 159 Deerli Ta 58

okba 87 Bayku 30-1 gm 83 Dcmr 83. 207

pelin otu 121 Bereket Ta 78 incir harekc 177 Deniz Kabuu 36-7, 40

ye....un 70 Bes 165 cci kcdi<;i 33

ipekb Dcprcyon

zunrt 69 Bezoor Ta 88-9 isli kuvarts 59 ametist 58

k T 57, W. 78 Biber 100-l hiridyc o jap 71

At 9 1 Bioelektrik Kalkan 92-3 jasp -1 k:m kehribar 66

a laklar 7, 8-5 Bitkiler 9+-121, 204 kalp 157 ku\'ars 56

220 B:--..
 lal ta 79 194, 213 G Ta 59 ktomi 197

lapis lazuli 67 akdiken 102, 87 Gl Kuvars 59, 81 nci 27

malakit 61 altn 82 Glen Buda 128 ncilerin Anas 27

Dinsel Koruyucular 17, bayku 31 Gvercinler 50 ncir areti 66, 159,

122, 45, 148-51 boynuz 35 Gz Ta 59 176-7

Di ve Pene 22-3 ddne aac 99 rnnocem m Papa 73

Diyanisos 57 erelti otu 230 H pek otu 121

Doum kadife iei 120 Ha 17, 130-3 isis 62, 137

ay dii 23 kurbaa 39 Hadrian 78 isis'in Kan 62

aya 76 mercan kk 120 Halep Tas 172 iaret Pama: 182

bakr ca ha 133 mee palamuu 107 Halka iareti 192-3 yilik Ta 57

cenin 161 saunsak 97 Hamm Bcei 49

deniz kabuu 37 vez 110 Hasr Kuklalar 200-1 J

fesleen 98 yLlan ta 47 Hastalklar 67, 70, 73 Jasp 71

kan ta 62 zmrt 69 Hayal Kuran 79 Jest Koruyucular

krmz mercan 43 Hayvansal Koruyucular 174-93

yeim 70 F 12-51
zmrt 69 F:scinum l 59 Hei-Tiki 160-1 K

Drt Yaprakl Yonca Fama'nn Eli 173, Hematit 71, 81 Kader Ta 73

112-3 191-1 -rna 136-7 Kadife iei 120

Dulluk Ta 79 Fesleen 98 Hitler, Adolf 198, 199 Kail 143

Dur Ta 67 Fil 24-5, 1 1 8 Horus 168-9 Kalp 156-7

Dnler 102, 103, 113, Horts'un Gz 168-9 Kambur 164-5

120 G Huzur 57 Kanser 216-17

Ga'u 150 Huzur Ta 57 Kaplan Gz 77, 81

E Ganesha 24-5 Hz. Sleymann Yldz Kara 140-1

Edward IV 208 Gece Ta 67 143 Kara Kedi 50

Ereltiotu 120 Gerek Ta 67 Kara Kehribar 66

Ejderhalar 50, 70 Geyik 50 i Karabasan 47, 76, 91,

Ekeko 210 Gezgin Ta 75 ie Gemi gen 121, 197

Elizaberh il 208 Gobbo 164-5 l43 Karakurbaas 39

Eller 174-93 Gordon ve Kharroum hanet Kartane;i Obsidiyeni 75

Elmaslar 64-5 109 doal mknats 60 Kaya Kriscali 59

Elworthy, Frederick 193 Gotoku-ji 33 elmas 65 Kei 51

Engerek Ta 46-7 Gkkua Ta 58 kaplan gz 77 Kediler 32-3, 50, 110

Erkeklik Organ 158-9 Gkzmrt 75 krmz biber 101 Kehribar 39-116-7

Ev Koruyuculan 25, Gzl Akik Ta 172 topaz 78 Kekik 121

221
DZN

Kelebek 50. 70 Mavi Gz 173 ankh 127 krmz kurdele 205

Kem Gz 1 1 Medusa 43 bokbcei 15 a t:l 69

Kna 103 Mercan 42-3 kelebek 50 lapis lazuH 67

Kna Gecesi 103 Mercankk 120 eytan 19 mee palamuru 107

Krmz Mercan i2-3. Merchanl'n Ta 63 rmcekler 4 1 , 196-7 okba 87

91, 101 Mee Palamutu 107 zgrlk Ta 77 pomander 105

Konsantrasyon 59 Metaller 82-93 safir 73

Koyun 51 Mknans 60 p sarmsak 97

Kmr 66 Mine iei 107 Padma Saubhava 129 sirin 63

Kristaller 52-81 Mineral Kor.yucuJar Palad Khik l 59 topaz 78

Kristallerin Kral 65 146-53 Pano Paotea 185 turkuvaz 80

Krohn, Fricdrich 199 Mineraller 52-81 Pene 22-3 uurbcei 49

Kumarhane 23, 70, 101, Mourza 189 Perseus 43 yeim 70

139. 165 Munachi 162 Pi-Diski 142 ylan ra 47, 77

Kurbaa 39-9 Muskalar 10, 1 1 Piskopos Ta 57 zmrt 69

Kurun 83 Mcevherler 55-81 Pomander 10+-5 Sarholuk 56-7, 121

Kurt Dii 23 Rudolph il 109 San Kantaron 1 1 1

N Sarmsak 96-7

L Napolyon 68, 89 R Scon, Walter

Lades Kemii 44-5, 45 azar Boncuu 173 Rya Ta 59 Scclefou 1 1O

Lal Ta 79 Nelson 207 Rya-yakalayc 41, 47, Sevi Ta 60

Lapis Lazuli 67 Nyami-Nyami 1 9 196-7 Sitrin 63-81

Lavelayc, Vicor 179 Sonsuz Dm 212

Licht, l lans 177 o s Sprge otu 121

Lupton, Thomas 99 Oakham atosu 208 Saamiler 23 Svastika 85, 198-9

Obsidiyen 75 Safir 73

M Ok 87 Sathk Ta 75
Maat'n Eli 191 Okba 86-7 Salk 216-17 ans Fasulyesi 1 1 8

Malakit 6 1 , 81 Oniks 80 abrakadabra 152 ans Ta 80

Man<lrake 19 Opal 58 ametist 57 arap Katmak 29

Mano Comuta 186 Orta Parmak 188 cornelian 68 effaf Kuvars 59. 81

Mar. 71 hematit 97 efkat Ta 79

Maskotl:r 10 jasp 71 ifa Ta:;. 57

Maallah 149 lmszlk kan ta 62 imek 138

222 9-....
T aykurba>a.S 39 koyun 5 1 Yolculuk 7 , 170-1

Talih 139 kaplumbaa 51 kurbaa 38-9 aslan 51

Tanrlarn Ta 17 kelebek 59 lades kemii 45 ayta 76

Tanrnn Ta 80 mee palamuru 107 lapis lazuli 67 Aziz Christopher

Tau 134 nandrake l 19 124-5

Tavan Aya 20-1 mercan 43 sarmsak 97

Tavuslnu Ty 26 l Ceviz 106 kse otu 204 topaz 78

Tekerlek 139 vez 1 1 0 tavan aya 2 1 yunuslar 50

Tekne Gzleri 170-1 tek boynuzlu at 51 zmrt 69

Teneke 83 v uur bcei 49 Yolculuk Ta 76

Tespih 145 V areti 178-9 l ceviz 106 Yonca 112, 15

Thor'u ekici 135 Venedik Kresi 21 yunurtaJ::\r 50 Yumurtalar 50

Tilki 51 Verimli]ik 6 zmrt 69 Yunuslar 50

Tlsm1 10, 146 akdiken 102 Yijra 138

Tlsmlar 10 ankh 127 z

Topaz 78 bakr a ha 133 w Zehirler 27. 29, 51, 57,

Tor'un Magiska Tlsm balk 17 Wedjat Gz 169 77, 79, 80, 88-9
135 boynuz 35 Zenginlik

Tutku Ta 79 cenin 161 y altn 82

Trk Ta 80 coco de mer 109 Yakut 72 aykurbaas 39

Tyler 50 deniz kabuklar 37 Yarasa 70 aran kedi 33

ejderhalar 50 Yeil Malakit 61 rmcekler 41

u geyik 50 Yeim 70, 142 sitrin 63

Usuz Dm 212 gl kuvarrz 59 Ylan Ta 47 uurbcei 49

Uur Bcei 49 istiridye 40 Ylanlar 18-19, 29, yeim 70

Umut Elmas 65 kei 51 46-7, 69, 71, 77, 138 zmrt 69

Uzun mrllk ko 51 Yldz Ta 73 Zmrt 69

......g. 223
T E E KK R

Bu kitabn hazrlanmasnda bana yardmc olan kiilere esckkrlcrimi sunuyorum

David Alexander, Silke Bnenink, Perer Collen, Caroline Earlc, Vam.sa Flctchcr, Estclle Garland,

Terry Jcavons, Annie Morris, Jason Morris, Ramona Morris, Shirley Patton, Bili Russcll, Guy Ryecan,

Miranda Spicer, Michad Whitehead ve Alison Wormleighton.

RESIMLER
Archiv f:r Kunst und Gcschichc, London: 9t (Prado. Madrid). 3t O.<>u,re, Pari). 97, 13, ll9b, 125, 159L, 214
AKG, London/Eric Lcs>ing: 85. 145, 165
Bridgeman An Uhr:ry. London: l lb (Briish Museum). 14 (Egyptian \luscun. Cairo). 49h CBonham's). 64 CChrisie's).
73 (San Frances co Uppcr Church, Msisi), 78 (Museo Archcologico Nazitmalc, Naplcs), 79 (Gallcria Dcgli Uffizl,
Florence).
13<\ (Briish Museum), 137b (Bonhan's), 153b (Univcrsiy of Livcrpool Ar Gallcry)
Dr CLive Bronhall: 98
Forean Picturc Library: 47b
lluchison Piccure Libr:ry: 81 b (Gail Gcxxlycar)
lmagcs Colour Library: 5. 6b, 7b, 159b, 160, 161
Andrcw Lawson: 185
Demonc.1 Morris: lOb, 191, 25. 3lt, 32, 35. 37, 39t, -t8b, 8Jt, 85t. 99. 101. 168, 1711, 171h, 198, 208. 210b. 2111. 211b.
213h
Ton} Stone: 19b. 26b, 89. 103. o-, 188, 199. 203. 209
TRIPArt Din.'Ctors: 33 (C. Rcnnic), 141 CH.Rogcrs) 151 <A Tjagn} Radno)

Teekklrler
Clarc B:yc,, J:mc:. Cox. Rukshan: Chenor. Maggie DeFrcitas, Angela Enahoro, 1
lclcnc F.nahoro, Tre,or Gunn.

resin/e,.in temmindekiyardmltm im
Lucianne I.assalle. M. Parkin and Emma Scon

TeekkrlerThe Healthy Uouc.

aklann emini im
A. R. \\1hley & Son (Kuyumcu). jcrcmy 1loyc (Kuyumnl

224