TRKYE ve DNYADA

MASONLUK
VE
MASONLAR
LHAM SOYSAL

DER YAYINLARI

STANBUL: 1978
DER YAYINLARI

S ahaflar ar. No. 1

B eyazt/stanbul

P.K. 109

Birmcl Basm . Mays 1978

Dizildii ve basld y e r ;
GL Matbaas t e l ; 234716
S T A N B U L 197&
 MASONLUK NEDEN BLNMEZ

Diyelim ki bir kokteylde yo do herhangi kalabalka

bir toplantda yeni yeni ve tanmadmz kiilerle tan-
trlyor ve tokalayorsunuz. Tokaktklarnza dikkat
edin, 0,1a k biri elinizi kuvvetle skarken, baparman-
zn stnde karnzdakinin baparma tam ilk bklm
yerine gelecek biimde eit aralklarla hafif darbe vur-
mutur. Bilin ki bu bir belirtidir, bir oranmadr.
Neyin belirtisi, neyin aranmas m? Syleyelim:
Elinizi skann bir mason olduunun ve sizin de ma-
son olup olmadnzn aranmas ve belirtisi... Buna M a-
sonlar Lems derler...
Aranma ve belirtiler bu kadarla biter mi?
Kukusuz ki hayr.
Diyetim ki, bu ilk tanma tokalamasnda, bir rastlan-
t olarak ya da bilerek siz de, karnzdakinin elini benzer
biimde, baparmanzla, karnzdakinin baparmann
birinci eklem yerinden kez bastrarak sktnz ve b-
raktmz. 8u bir paroladr, daha sonra telerde bir yerde
duracak olan bu kitoln arada b ir yineledii ve sizde de
grmek istedii ama pek fazla da dikkat ekmeyen bir
baka duruuna dikkat ediniz. Ellerini gbeinin stnde
ama kamna demeyecek biimde birbirine paralel, ken-
di aralarnda da bir iki santim aralkl bir biimde tutacak
ve brakacaktr.'
Bu. ylece bir yaplp geilen, yadrgatc da olma-
yan bir harekettir. nemli olan, gbek hizasnda sol elin
aitta, sa elin stte durmasdr. Bu arada aina birine de
selm vermek mi gerekti? Bu kez, bu duru hemen dei-
ecek, sol el aa doru yumuaka braklrken, sa el,
avu ii yere bakar durumda drt parmak bitiik, bapar-
mak gnye oluturacak biimde grtlaa doru deta
bir bak gibi dayanr duruma getirilecek ve sonra hafif
glmseyerek yatay olarak sa omuza kadar ekildikten
sonra aa salverilecektir.
Tokalamadan sonraki ilk duru biimi, kiinin ma-
sonluk sorum luluunun srekli hatrlanmas, selmlay
biimi ise, masonlua ihanet edildii takdirde boaznn
Kesilmesine bile razym anlamlarnadr.
Tokalamadan sonraki durua durula, selma e
biimde selmla yant alnmsa ve yakn plnda baka-
larnn kolayca duyamayaca, duyarBa da anlayamaya-
ca trde bir konuma olasl doarsa, bu kez yeniden
tokala/rken karnzdaki size, gzlerinizin iine baka-
rak,
Sizi selmlarm diyecektir.
Siz de bir masonsanz, yantnz,
Gizlerim ya da saklarm olmaldr.
Daha sonra aranzda aa be yukar bir fsl-
dama biiminde u konumalar geecektir:
< Neyi gizlersin?
< Masonluun btn srlarn...
 * Peki, nedir bu?
Bir tokalama ekli.
n Neyin toka ekil bu?
Bir biraderinizin muhterem.
Peki, bunun ad var mdr?
Evet, vardr.#
Bana syler misin
Ben kimseden renmedim. Syleyemem de.
Mutlaka aklaman gerek, nasl aklarsn?
Kelime kelime syleyerek.
Peki o halde bala.
< Hayr, sen bala.
a Sen bala.
Yok, sen bala.
Peki, balyorum: B
O.
A.
t 2 .
t BOj
AZ.
BOAZ.
Masonik literatrde, bu nce harf harf, ardndan he-
ce hece yinelenen ve sonunda tm sylenen ve d-
mn zlmesine neden olan szck, mason dayankll
anlamna gelmektedir.
Bylesi bir tanma, raklk dzeyindeki iki maso-
nun tanma trenidir.
Kalfa'lk dzeyine ermi bir mason se byle bir top-
lantda, tokalamadan sonra, yredeki baka masonlara
kendini tantmak in arada bir kl eMnl hafife yumruk
yapp, gs hizasnda bu sklm parmaklarn dtan
tekbirine dedirerek ellerini yana brakr. Yresini son-
daj etmek, bako mason var m yok mu kollamak iin
yaplan bu hareket orada bir ve ok kez de ceket d-
melerini ayor ya da kapyormu gibi davranlarak us-
taca yaplr ki bakalar! bu hareketten kukuya kaplma-
snlar.
Usta lk dzeyindeki masonlarn duru biimi ise, da-
ha bir bakadr. Bunlar, iki avular yere bakar biimde
gbek altnda parmaklarn birbirlerine kenetleyerek ba-
ka masonlara var okluunu haber verir. Birini selmlar-
ken de bu duru bozulmaz.
Usta ya da stad mason bir kalabalkta zor durum-
da kalmsa, yardma gereksinmesi varsa ve orada ba-
ka mason biraderler olduunu umuyorsa iki elini, avu
ileri karya gelecek biimde havaya doru kaldrr ki
bu mdat arsdr. Bunu gren bir baka mason birader,
iki eli kanda da olsa ne yapar eder, ustann yardmna
koar ya da komaya alr.
Ortalk karanlk da, bu yardm ars grlemiyorsa,
zaman in iine ses ve sz girer. stad toplulukta var
olduklarm varsayd teki biraderlerine seslenir:
Dul kadnn oluna yardm yok mu?
Bir ustann bu ary yapt yerde baka biraderler
varsa, ustann zorluu ne olursa olsun giderilir. Kural bu-
dur, kar gelinemez byle bir arya...
Yry biimi de, bir insann mason olup olmad-
nn belirtilerinden biridir. Biri ki, bir kalabalka yerde,
bir i yerine giderken, yrye sol admla balam ve
sa ayan topuunu tam doksan derecelik bir a olu-
turacak trde sol ayan topuuna dedirerek bir tr -
gen biiminde admlar atarak yryorsa, bilinmelidir k,
bu da masonluun belirtilerinden biridir.
Masonlar arasnda kap almann bile bir belirli ha-
berleme ve iaretleme biimi vardr. Bir mason locas
toplantsna ge kalan bir mason birader, ierdeki top-
lantnn gndemini biliyorsa ve diyelim k, ierde bir ma-
son adaynn masonlua kabul ilemi yaplyorsa, kapya
kere vurur. Bu. ben yabanc deilim ve gndemi bili-
yorum anlamnadir.
Herhangi bir toplantda, bir .i yerinde ya da devlet
dairesinde birden anlamna varamadmz yle bir sz
duyabilirsiniz:
Dou'yo gidersen bulursun.
Ya da,
Ben, ben olduum iin benim.
Bylesme ortaya sylenmi gibi bir sz, bir tren ya
da uak yolculuunda da duyabilirsiniz. Kardan biryer-
lerden de buna yant gelirse ne l, bunlar bir tr parola
szlerdir masonlar arasnda. Ama, karsndakine gven-
mek iin yie bir belirti, bir szck her zaman yeterli d-e*
ildir. Herhangi bir yanllk yapmamak gerekir. Bunun
iin de trl denetim yollar vardr. Bunlarn cok kestir-
melerinden biri u tekerlemelerin yinelenmesiyle yaplr:
Biri tekinin mason biraderlerden olduu sansna
kapisa pat diye sorar:
Hiram ld m?
Yant tpk bir yank gibidir:
Hiram ld m?
Kardaki bu kez fsltyla yineler:
Dn akam zeri.
Memnun musun?
Bana birey sorma.
Diyelim ki bir lendesiniz ve uzun bir yemek masa-
snn evresinde toplanmsnz da. bir baka mason var
m yok mu anlamak istiyorsunuz. Elinizdeki kadehi imek
zere aznza gtrmezden nce, evreye pek fazla far-
kettirmeden nce saa sonra sola daha sonra da hafifs
yukarya doru gezdirerek bir gen iaretini masaya pa-
ralel biimde izdikten sonra ikinizi ierken evrenizi
szn. Masado bir bakass ya da bakalar da benzer
davranlar iindeyse bilin ki, baka masonlar da vardr.
Zaten az sonra ilk frsatta karnzdan bu sinyali alanlar-
dan birisi ortaya konuur gibi ykseke bir sesle, size de
duyuracak biimde,
Gne dodu mu? diye soracaktr.
Bu soruya verilecek olumlu ya da olumsuz yant, iik
aratrmay yapann bann darda olup olmadnn ya
da niin baka biraderlerini tanmak istediinin iareti
olacaktr.
Aldnz mektuplardan birinde, imzann yannda bir
de nokta varsa, hatta bir snav kdnda, bir dileke-
de urda ya da burda rastgele gibi kondurulmu bir
*nokta varsa bu bir mason mektubu, dilekesi ya da snav
kddr. Kt stnde pek de d ikk a t ekmeyen bir k-
ede m inicik b ir yuvarlan iindeki nokta da bir maso-
nun teki biraderlerinden yardm istediinin belirtisidir.
A lt alta izilmi drt paralel izgi de, daha ok ma-
sonlarn mai kurulularda, bankalarda, sigortalarda kul-
landklar bir haberleme belirtisidir.
Masonlarn fazla dikkat edip zen gsterdikleri bir
nokta da, mektuplarnda, dilekelerinde attklar imzann
olabildiince okunaksz olmasdr. Bu, mason sr saklad-
nn, masonlarn kendi kendilerine bile, birbirlerinden ad-
larn saklayacak derecede sr saklam olmalarnn bir
gstergesi saylr. Kardaki mason, yardmn yapacaksa,
bunun hangi biraderi olduunu bilmeden yapmaldr Ki
yardm esirgemez olduu ortaya ksn.
Btn bunlarn dahasn da sylemek olas...
Diyelim ki bir i yerine, bir makam odasna girdiniz.
evrenize hemen bakn. alma masas genellikle kuzey
kutbuna doru evriktir. Masann stnde parlak bir ta,
bir kt bastraca vardr. Ya da, oturursanz az sonra,
ekmeceden karlan bir sigara tabakas, bir eker ku-

10
tuu, bir kalemlik, bir kl tablas velhasl mutlaka parlak
tatan yaplm bir ey gznze batacaktr. Ama, i bu
kadarla kalmaz. Anlap tanmak iin kesin gvence ge-
reklidir. Bunun iin de, konuk masonun ieri girerken, -
l mason yryn birka kez yinelemi olmas ve
sonra da iki elini omuzlar hizasna kaldrarak, masas
kuzeye doru yneltilm i karsndaki masona,
Makamnz hereye kaadirdir gibilerden b ir sz
etmesi gerekir. Makam sahibi de bir masona yle bir
konuma balayabilir:
Siz de hereye kaadirsiniz.
Hayr sizin makamnz kaadir.
Hepimiz kaadiriz.
Evet, hepimiz kaadiriz.

Tm bu konumalar bile salt bir n yoklamadr. Ora-

da baka birileri yoksa, ta ra fla r iyice gvence duyabilmek
iin konumay yle srdrebilirler:
Gne de bugn olduka yakc.
Sizin varlnzn etkisi bu...
Bir ift gzle mmkn m? Hepimizin varlnn
etkisi bu.
Acaba Kutup nasl?
Aydnlanmaya balad, fakat gne yok henz.
yleyse, tm biraderler elbirliiyle Kutbu sta-
lm.
Bu karlkl yoklamalar, gneteki ilk el ense ekme
perevlerine benzeyen konumalar, sonunda dnp dola-
p masann stndeki ya da ekmeceden kartlan par-
lak taa getirilecek ve yle srdrlecektir:
s pje gzel yaratklar var bu dnyada...
EVet ama ama bunlar deerlendirebilmek.
Bu talarla en gzel yapy siz kurabilirsiniz.
Siz de kurabilirsiniz.
11
 Kardeler bir araya gelirse ok daha abuk ve
mkemmelini yapabilirler.
Masonlar aras tanmann, iaretlemenin yolu ve
yordam elbette ki bu kadar deil. Daha binbir yntem
vardr ki bunlarn her biri, localardaki almalar boyunca
yinelene yinelene iyice ezberlenir ki. hi bir yanllk, tu -
tarszlk yaplmasn.
rnein bir toplant salonuna m giriliyor? O turula-
cak yere kadar l yry birka kez yinelenir. San-
dalyeye oturulurken, sa elin sra parmayla yanndaki
parmak birletirilir, geri kalan parmak olabildiince
birbirlerine paralel ve ak ekilde tutulup kol hzla kal-
drlp, yapk iki parmak kulan ardnda dolatrlp el
aa indirilir ve salverilir. Bu, mason biraderlerim e iha-
net ettiim takdirde kulamn kesilmesine razym anla-
mna bir semboldr.
Masonlar para ya da bir yaz falan alp verirken de
karlarndakinin de mason olup olmadn anlam ak is-
terlerse u iareti yap arlar:
Ainacak para ya da kda doru uzatlan sa elin
o rta ve ehadet parmaklar, alnacak eyi kavrayacak bi-
imde uzatlrken, geri kalan parmak, yani baparmak,
alyans parma ve sra parma avu iinde birletirilir.
Bu. masonluk ilkelerine ihanet halinde elin kesilmesine
rza gsterildiinin bir belirtisidir.
Masonluk belirtilerinin aa vurulma biimlerinden
birinin ve belki de ilkinin, tokalama olduunu sylemi-
tik. Bu tokalama, karlkl baparmaklarnn eklem yer-
lerine bastrlma biim indeki iaretlemenin yan sra,
ellerin de ok kuvvetle sklmas ve kollarn eller kavu-
mu biimde aa yukar er kez indirilip karlmas
biimindedir. Bu iaretleme, bo kalan sol ellerin de kar-
dakinln omzuna konmas ve gzlerin birbirinin iine bak-
mas biiminde glendirilir. Bu zellikle birbirlerinin d ille-

12
rinden nlamayan yabanc masonlarn birbirlerini tanm a-
da kullandklar yntemlerden biridir. Masonlar her yerde
genellikle mbed dedikleri localar aradklarndan, a-
yet ki yabanc mason karlamlar ve birbirlerini anla-
yabilecek ortak bir dil konuabiliyorlarsa, tokalamann
hemen ardndan aralarnda u konuma g e e r:
Mbed ok uzakta m?
Hayr, tam arkamzda, hemen metre te-
mizde.
Oradakiler ne yapyorlar?
Gerekten merak ediyorsanz sizi oraya gtre-
bilirim.
erisi aydnlk m?
Kuzey Kutbu dnda her taraf prl prl.
Yabanc bir lkede, uluslararas bir toplantda kar-
laan ve birbirlerinden yardm uman iki mason tokala-
rken sol elleriyle birbirlerinin omuzlarn sk sk kavra-
mlarsa, bu toplantda kendilerinden baka mason bira-
derlerin de bulunduunun ve gl olduklarnn birbirine
duyurulmas anlamnadr. Yok iki tara f da, karlkl bir-
birlerinden baka mason olmad inancndaysalar, bu
kez tokalarken sol elleriyle birbirlerinin dirseklerini kav-
rarlar ki bu da yalnz ikimiz varz, birbirim ize dayanmaktan
baka kar yolumuz yok anlamnadr.
Karar alnacak bir toplantda, masonlar kendi sayla-
rn ve glerini saptamak istediler m, sa ellerinin ba-
parman dudaklarma gtrp hafife drterek kendile-
rini teki masonlara belli ederler ve evrejerin de szer-
ler ki, gleri belli olsun. Bu tanma ayni zamanda aln-
m ak istenen karara da bir kar kma iaretidir ki, ayet
masonlar ounluktaysa, karar aleyhte kacak demektir.
8 ir de onaylanmas istenen bir karar iin masonlarn ken-
di aralarnda iaretlemesi vardr ki bu da, hazr bulunan
biraderlerin saysnn saptanmasndan sonra, sol kolun

13
hafife havaya kaldrlp omuz hizasnda sa elin getirilip
yumruk biiminde bu elin avucuna dayanmasdr. ok s-
ratli bir biimde birka kez yaplan bu iaret, teki ma-
sonlarn da ayni biimde davranmasna yol aar. Onay
iaretinde anlaan masonlar ayet evrelerinde ekine-
cekleri kimse yoksa aralarnda u trden bir konumay
da balatrlar:
Iklar yand m?
Evet, Kuzey Kutbu dnda her taraf aydnlk.
Gk Kubbe nasl?
Il l, herkes bizi bekliyor.
Madem yledir haydi gidelim.
Tm bu aramalar, sembolik iaretlemeler ve konu-
malar Mason localarnda o kadar ok yinelenerek ezber-
lenir ki, muntazam bir masonun bu hareket ve konuma-
larda yanl yapma olasl nerdeyse tmden ortadan
kalkar.
Yolculukta rastgele karlaan masonlarn da ayrca
aralarnda anlamalar iin zel biimli iaretleri vardr.
rnein bir uak, tren, vapur ya da otobs yolculuuna
karken, balarken yaplan hareketler bakadr, yol bo-
yu yaplan hareketler baka.
Bir geziye kacak, bir yola gidecek mason, gerekli
ilemlerini yapaca, bilet alaca yere vardnda, ma-
sonluunu belirtmek iin ilgin bir biimde selm verir.
Bu, ayni zamanda karsndakinin de mason olup olma-
dn denetleme yntemidir. Bu selmda sa el tpk as-
ker selm verecekmi gibi kalkar fakat parmak ular
akaa yanatrlmayp, salt baparmak alna yaklatrlr
ama bu durumda bile ne el ne de parmak baa demez,
avu ii de yere bakar. Kardaki de e biimde selm
vermise, sorun bandan zlm olur.
Yolculuk sresindeyse, verilecek iaret iki elin par-
maklarnn kenetlenmesi ve avu ileri yukarya doru el-
14
lerin baa konmasdr ki, bu da durumdan memnuniyet-
sizlik iaretidir.
Belirli toplantlara katlp ortaklaa hareket etmek is-
teyen masonlarn bir baka iaretleme biimi de an-
sambi dedikleri, birbirlerini harici diye adlandrdklar
mason olmayanlardan ayrd edecek tantma iareti, sa,
elin hafif gbek hizasna kaldrlmas ve orada gmlein
dmeleri arasna sokulmasdr. Hepsi bu kadar. Bu ia-
rete, toplantya katlanlarn tmnden e yant gelirse,
oradaki iaretleriyle en yksek dereceli olduu belirlenen
mason,
Iklar yakalm biraderlerim der.
Bir bakas evreye bakp yant verir:
Iklar aktr, aramzda hi bir glge yoktur.
Evet yoktur.
Yoktur.

MASON KMDR? MASONLUK NEDR?

Peki, bu iaretlemeleri, tanmalar, dayanmalar1,

baka, hemen herkesin adm duyup bilip de kendisini bi-
lemedii masonluk denen ey nedir? Mason kimdir ve ne-
ye hizmet eder?
Dilerseniz bu sorulara yant ararken, nce masonla-
rn Trkiye'deki en byk dmanlarndan, bu konuda bir
hayli mrekkep harcam birinin MASONLUK NEDR? adl,
kitapna yle bir gz atalm. Atalm ki bu konudaki en.
ekstrem grleri renelim.
Bu mason dmannn kitabnn drdnc basksn-
da yle deniyor;
Biz onlar iin (masonlar) u ithamlarda bulunuyoruz:
Allahszdrlar, yahudidirler, beynelmilelcidirler ve ko-
mnisttirler.
15
 Gene ayni kitabnda yazar, masonluu yle tanm-
y o r :
Farmasonluk yahudi eriatnn baka bir maskesi,
yeni bir ismidir.
Farmasonlarn dinleri, KA8BALE yahudi dini, detleri,
rumuzlar, ananeleri, ibadetleri ve hereyleri brani'dir.
Allahlar ADONAY, mabutlar altn buza, itikatlar
batl ve hareketleri tam manasiyle mrtecidir.
Karanlk bir mazi veyahut zulmetlere gmlm, sis-
lere brnm, yalanlara boulmu batan baa safsata,
batan baa gln ve mrteci bir hviyetleri vardr.
Muhaffef Tevrat'a ve yahudilie ballklar o kadar
bariz ve aikrdr ki btn dinleri ve ibadetleri ve hatta
Allah inkr eden, btn milletlerin mukaddesatna d-
man olan bu zmrenin bugn iin kendilerine peygamber
veyahut sembol edindikleri Hiram Usta hakknda muhar-
ref Tevrat yetlerle doludur. (Sayfa 5 -6 )

Masonluk konusunda daha baka grleri yanst-

maya ve aktarm aya gemeden nce, hemen br akla-
ma yapmakta yarar grrz. Biz masonluk derken kar-
mza b ir de farm ason'luk kt, bu akl kartrrabilir. B il-
meyenler iin hemen syleyelim: M asonluk farm asonluk
e anlaml szcklerdir. Farmason deyimi masonlar iin
daha ok OsmanlIlar dneminde kullanlmtr. ki szck
de dilim ize franszcadan gelm itir. Mason franszcada
m aon biiminde yazlr ve temel anlam duvarcdr. Ta-
tan duvar ren insan, ii.
Mecazi olarak da Maon, kendi yuvasn kendi yapan
dem ektir franszcada. ngilizcedeyse mason, tpk trk-
ede olduu gibi yazlp okunur.
Trk Dil Kurumu Szl, farmason'un karln ma-
son ve halk dilindeki kullanlyla da dinsiz, mansz ola-
ra k verm itir. Bu szlkte mason szc de masonluk
_ 16
dernei yesi, farmason diye karlanm ve masonluk
da yle tanmlanmtr;
Din ve ulus ayrm gzetmeden, insanlar arasnda
sevgiyi gelitirmek ereini gttn syleyen, yeleri bir-
birine 'karde' diye seslenen, eski bir duvarc loncasndan
gelimi olduu sanlan, gizil olan toplantlarnda nlk,
pergel, gnye gibi ta aralarn birer simge olarak kul-
lanan, dnyann hemen her yanna yaylm bulunan bir
demek.
Meydan Larousse se masonluu yle tanmlamak-
tadr;
Birtakm kardelik lkelerini benimseyen, birbirlerini
aret ve amblemlerle tanyan ve (loca) denilen blmlere
ayrlan kimselerden kurulu ksmen gizli dernek. (Franma-
sonluk veya Farmasonluk da denir).

MASONLARA GRE MASONLUK

Szlklerden, ansiklopedilerden ve nl bir masonluk

dmanndan aktardmz mason, masonluk tanmlan ve
aklamalar, sanrz ki, bu konuda okuyanlara az ok bir
bilgi vermitir.
Ne varki, masonun kim ve masonluun ne olduunu
iyice anlayabilmek iin, bu konuda masonlar ne diyor, bk
de bunu grmekte yarar vardr.
rnein, Trkiye Byk Locas Ana Tz, Mason-
luun genel lkelerini 9 maddede belirtirken ilk maddesin-
de amac yle dile getirir:
Masonluun amac, iyi ahlkl ve erdemli nsanlar
arasnda kardeliin kurulmas, insanln hrriyet iinde
fikr ve sosyal gelimesi, olgunlamas gerein aratrl-
masdr.
Masonluk bu amaca kendilerini adamak isteyen tto-

17
nuslu, aydn ve hr fikirli erkeklerin ortak abalarn bir-
letirir; bu suretle insann ve toplumun aklc ve ilerici ola-
rak hrriyet iinde ahenkli gelimesini salar.
Masonlarn ve zellikle Trk Masonlarnn amacn
aklayan Byk Locann Ana Tzndek iilk maddede-
ki bir hkm sanrz ki dikkatinizi ekm itir. ekmemise,
biz syleyelim:
Kadnlar mason olamaz!.. Trkiye'de ve dnyann pek
ok lkesinde mason localarna ancak erkekler ye o la -
bilir.

Peki ayrcalkl olarak kadn mason yok mudur? Var-

dr. zellikle Fransa'da, talya'da, kadnlarn alnd ya
da salt kadnlar tarafndan kurulmu mason localar var-
dr. Ne var ki, bu localar ve bunlarn yeleri, kabul edil-
mi, localardan dzenli masonlarnca var saylmazlar.
Gerek masonlarn bu localar ziyaret etmesi bunlarla
iliki kurmas da kesinlikle yasaktr.
Daha ok 1789 Fransz Byk Devrimi sonrasnda,
Fransadaki mason localarna baz kadnlar da kabul edil-
miler, ancak daha o zamandan bu uygulama, dnyann
teki byk Loclarnda tepkiyle karlanm, Fransa'da
da Localar aras blnmelere yol amtr. Gnmzde b i-
le bu yzden, her lkede tek olmas gerekirken Fransa'-
da ayr byk loca vardr ve bunlardan dnya masonlu-,
unca kabul edilip ciddiye alnan sadece bir teki, Fransz
Grand Logeudur. tekiler yok saylr.
Trkiye Byk Locas'nm Ana Tznn masonlu-
un genel ilkelerini sralayan dokuz maddesinden n-
cs, yedincisi ve dokuzuncusu u hkmleri getirm ek-
tedir:
Masonluk btn insanlar iin ortak mnevi ve ahlk
bir insanlk lksnn gerekliliini kabul eder ve aklar...
(Madde: 3)

18
 Masonlar aralarnda birieerek, Eritirmenin uygula-
ycs ve koruyucusu olan ve Loca ad verilen topluluklar
kurarlar. Her Loca, yelerinin ounlukla ald kararlara
gre ynetilir, ancak ni bir zaman Trkiye Byk Loca-
snn kabul ettii Masonluk llkeleimi ineyemezler...
(Madde: 7)
Masonluk sfat, geleneksel masonluun sembolleri-
nin ve tanma iaretlerinin bilinmesiyle anlalr... (Mad-
de: 9).
Kendisi mason olmayan ve FARMASONLUK adn ta -
yan kitabnda Haydar Rfat, masonluk nedir sorunu y-
le yantlam aktadr:
Farmasonluk, tima hayatta bir ik tahakkuk et-
tirmek in uraan bir Insanseverlik messesesidir.
Peyami Safa da 1959 ylnda yaynlad TRK D-
NCES adl derginin eyll ve ekim saylarnda mason-
luk konusunda eitli lkelerde yaynlcnm masonlukla il-
g ili yaynlar tarayarak yapt aklamalarda unlar de-
mektedir:
Masonluk mensuplarn muayyen bir ahlk grne
uygun olarak, insanlk idealinde birletirmeye alan bey-
nelmilel bir hareketin addr. Masonlar hakikat, insan sev-
gisi, nefsi kontrol ve sabr temrin etmekle mkelleftirler.
(Sayfa: 7)
Doruluk, muhabbet, ibadet, ahlk hislerinde riyakr
olan hi kimse mason olamaz.
Tarikata alman her lim ve o andan itibaren bUmek
zevkini mehur olmak hrsna tercih etmee, kafasn g-
zellie, kalbini iyilie melce yapmaya ve bunlardan birini
gsterip brn sevdirmee kalkmamay ve taahht et-
meye mecburdur.
Dine, yaad lkenin kanunlarna ve ahlka sarsl-
maz bir surette bal kalmay taahht etmeyen hibir kim-
se masonlua alnmaz.
19
 Din aleyhinde yaz yazan veya syleyen kimse tari-
katten mebbeden kartlr.# (Sayfa: 16)

33 DERECEDE BR MASONUN KALEMNDEN

MASONLUK

Masonluun en yksek dzeyi olan 33. derece mason-

lua kadar ykselmi, Trk masonlar (cinde nemli g-
revler yklenmi bir mason olan Mithat Grata, MASON-
LUK NEDR. NE DELDR adl kitabnda, son sz olarak,
Honor de Balzac'n Kurt, yemiin en yisine, iein en
gzeline der zdeyiini aktardktan sonra, bizce ma-
sonluk deyip unlar yazmaktadr;
Bizce Masonluk:
Birbirini karde sayan, titiz ahlkl nsanlar toplu-
luudur.
Masonluk, aralarnda samimiyet, sevgi, karlkl
tfmat, emniyet ve msamaha hkm srenlerin cemiyeti-
d ir.
Masonluk, milliyet, rk, mezhep fail gzetmeden
dnyann her tarafna yaylm bulunan br insaneverlik
messesesidir.
Masonluk, birbirine ebediyen yabanc ve uzak ka-
lacak faziletli insanlara birlik merkezi, dostane yaknlk
vastas olan hummal bir faaliyet ocadr.
Masonluk, insani bir teekkl ve tekml yoludur.
Masonluk, insanlk ailesinin btn yelerinde bu-
lunan haysiyetin, eitliin ve haklarn tannmasn ister,
Masonluk, hrriyet ve adaletin, insanlk leminin
baarsnn temeli olmasn ster, .
Masonluk, insan haklarnn tannmasn ve haklarn
hlc kimse tarafndan hor grlmemesini ve nsanlk vic-
danm isyana sevk eden hakszlklarn kaldrlmasn ster.
Masonluk, itimai hayatta bir lk tahakkuk ettlr-

20
mek iin uraanlar bir araya toplamak ister.
Masonluk, ferdi hayat almaa, erefe, beer
mukaddesatn uuruna dayanarak kurmak ster.
Masonluk bir azim ve sebat idir. Emeklerinin bo-
a gitmeyeceine inananlarn hizmetlerini ster.
Masonluk, mnevver br zmrenin tamamen insan-
cl hislerle bir araya gelip kltrel br alma etrafnda
toplandklar yerdir.
Bu anlay iinde:
Mason, doruluu, adaleti hereyin stnde tutar
ve batl fikirlere, hurafelere inanmaz,
Mason, fazilet sahibi, zengin fakir herkesi seven,
alkan, iyi ahlkl, hr yaradlldr.
Mason, kendine tevcih edilen her vazifeyi km-
semeden, severek yapmasn bilen mtevaz) bir insandr.
Mason, Yaradana dier nsanlara ve kendisine
kar ve vazifeleri olduunu bilir ve bunlar yerine getirtti-
e alr. (Sayfa: 87-88)
1958 ylnda. Trk Mason Dernei tarafndan, demek
yelerine datlmak zere bastrlan ANA ZGLERYLE
TRKYEDEK MASONLUK TARH adl kitabn yazan, bir
baka 33. Derecede Mason Kemalettin Apak ise, bu ger-
ekten ok yararl ve iyi hazrlanm kitabnn 228 inci
sayfasnda, Masonluk, insanlar ayran deil, birletiren
mevzular ve mefhumlar zerinde durur. dedikten sonra,
iyi bir masonu yle tanmlamaktadr:
yi bir Mason; iyi bir aile reisi, iyi bir vatanda, iyi
ve mtekmil bir insan, Allahn bilen ve ona inanan bir
iman sahibi olmak demektir.

BR BYK STAD IN KALEMNDEN MASONLUK

Cevat Rfat Atilhan, M. Raif Oan gibi AbdlhamkJ

dnemi hayran farmasonluk dmanlarnn, masonluk ko-

21
nusunda yaptklar yaynlar, kitaplklarda olduka geni
bir yer kaplar.
yle pek fazla uzun aratrma ve incelemelere da-
yanmadan, daha ok Batl kaynaklardan yaplm birka
eviri ve tutucu evrelerin akldan, mantktan ok duygu-
ya, hrsa, kine, nefrete, daha ok da yobazla dayanan,
stelik konunun ekonomik ve sosyal yanlarnn stnde
de hi durmadan stn kr yaptklar tu kaka kara-
lamalarnda masonlara saldr/trken ileri srlen belli ba-
l grleri, Cevat Rfat Atilhanm MASONLUK NEDR ad-
l kitabndan yaptmz zet aklamalarla sergilemeye
almtk.
Burada bir kez daha hemen belirtelim ki, Masonluk,
din yobazlarnn ileri srdkleri gibi yle komnistlikle -
momnistiikie ilikisi olan birey deildir. Masonluk, ko-
mnizm denen ideoloji ortaya kmazdan ok daha nce-
den var olan bir olgudur.
Bir an iin bile oisa bunun tersini dnrseniz, Ame-
rika Birleik Devletlerinin George VVashingtondan ba-
layarak pek ok Bakarun, James Monroe, Andrevv Jack-
son, VViiam H. Harisson, John Tyler, James K. Polk, Zac-
hary Taylor, Franlin Pierce, James Buchanan, Abraham
Lincoln, Andrevu Johnson, James A. Garfield, VViHiam Mc
Kinley, Theodore Roosevel, VVilliam H. Taft, Warren G.
Harding, Franklin D. Rooseveiet, Hary Truman, Lyndon B.
Johnscm'u hep komnist ya da komnizme hizmet eden
Amerika Birleik Devletleri Bakanlar saymak gerekir.
Elbette ki bu kadar deil. Birleik Devletlerin bu ba-
kanlarnn yan sra, Jean Jacques Rousseau, Goethe,
Amedeus Motzart, Alexander Fleming gibi nice dnya n-
lsn de, hatta pek ok ngiliz Kraln, Alman m parato-
runun da hep komnist saymak gerekecektir. nk tm
bu kiiler yaamlarn mason olarak kapam kiilerdir.
Plevne Kahraman Gazi Osman Paadan, air Namk
22
Kemale. eyhlislam Musa Kzm Efendi'den Sadrazam
ve Mir Ahmet zzet Paaya ve Ziya Gkalpe nice Trk
nlsn de komnist, allahsz, yahudi ve beynelmilelci
sayp lanetlemek de sanrz ki, akln ve rrantn kolay
kabul edecei birey deildir. Ayni eyi, gnmz Baba-
kan Sleyman Demlrel pin de sylemek gerekir.
Ne var ki, masonlar, komnistlik ithamndan deilse
de dinsizlik, zndklk, siyonistlik. yahudilik, allohszlk gibi
ithamlardan zellikle Trkiyede ok rahatsz olmular ve
srekli yaynlarnda kendilerinin byle olmadm anlatp
aklamaya almlardr.
Halk dilinde farmasonluun dinsizlik, manszlk anla-
mna gelmesinin szlklere kadar gemi bir gerek ol-
mas da, masonluk aleyhtar propogandamn etkinliini
gsteren bir ldr.
Bu byle olduu iindirfci, 33. derece masonlardan Mit-
hat Grata, MASONLUK NEDR NE DELDR adl kita-
bnda aktan aa ve uzun uzun bu sulamalar yantlar.
Doru bilinmeyince eri bilinmez atalarsznden yola
kan yazar, masonluk dinsizlik deildir, masonluk milli
birlik bozuculuu deildir, masonluk bir gizli tarikat deil*
dir, masonluk kk darda bir cemiyet de deildir diye*
rek sayfalar doldurmak zorunluluunu duymutur.
Trk Masonlarnn yakn tarihlere kadar Byk s-
tadln, (MARK-I AZAM) yapan Maden ve Jeoloji Yk-
sek Mhendisi Dr. Enver Necdet Egeran da 1972 ylnda
yaynlad GEREK YZYLE MASONLUK adl yaptn-
da konunun stnde uzun uzun durmazdan nce unlar
yazmtr:
Aleyhte konuanlar ve yazanlar hi kukusuz ma-
sonluk hakknda tam ve ak bilgi sahibi olmayan kiiler-
dir. Ancak bu bilgi eksikliinin gnah kimde? Tabii ki biz
Masonlarda. Masonluun tam bir gizillik inde tutulmas
ve onun nitelii, maksat ve amac, lkeleri ve faaliyeti hak-
23
knda hi bir ynn saklamadan kamu oyuna aklama'
lar yaplmamas, masonluk iin haksz bir takm hcmla-
ra ve yersiz yaktrmalara yol acyor.
Byk stad ya da eski deyimiyle Mank- Azam
Necdet Egeran bu giriten sonra. Konfysn u zde-
yii ile masonluu kendine gre aklamaktadr:
Karanlklardan ikyet edeceine nce kendin bir
mum yak.s -
Mumu yakmay stlenen Egeran masonluk konusun*
da zette mason ritellerinden aktararak u bilgileri ver-
mektedir.
Masonluumuz millidir ve kelimenin tam anlamyla
bamszdr. Mason vatanseverdir, taassuba kaplmayan
ve batla inanmayan ilerici aydn dindardr.
Bizde geni sz ve fikir zgrl vardr. Fakat kut-
sal bir topluluun gerei olan kutsal bir disiplin de vardr.
Masonlukta herkese dost olunur ve hi kimseye
dman olunmaz. Hatta Mason, tahkir edilse bile affet-
meye alr Masonluk sadece Allahszl, vatanszl-
, anariyi, taassubu, cehaleti ve tembellii tasvip et-
mez. Bunlarn dnda ferey masonllk msamaha ere-
vesine girer...
Masonluk, atmay insanlarn ana grevi Sayd
iin yararl eser meydana getiren bedensel ve dnsel
her trl almay ayni derecede erefli sayar ve tebcil
eder... (Sayfa: 6) *
Masonluk kendi bnyesi iinde siyaset, din ve mez-
hep tartmalarn ve bunlarn tahrik edici konularn mza-
keresini yasaklar. {Sayfa: 6)
Tefekkr Masonlarn esas sanatdr. Masonlara -
retilmek istenen tek ey aratrmadr. (Sayfa: 7)
Masonlukta herkesin kendisinin arayp bulduundan
baka birey renmeye imkn yoktur. Bu yzdendir ki
masonluk bir sr gibi grnyor. (Sayfa: 8)
24
 Dzenli Masonlukta Kainatn Ulu Mimarna ve ru-
hun lmezliine inanm olmak. Masonlua kabul olun-
mak iin temel arttr. Aksi halde Masonluk, dzensiz ma-
sonlarn anlad gibi sadece bir yardmlama ve yardm*
sever cemiyeti halini alr. inde menfaat gruplar ve klik-
ler teekkl eder ve kendi arzularn tatmin iin masonlu-
u alet olarak kullanrlar. (Sayfa: 10)
imdi, Necdet Egeran, Mithat Grata gibi mason-
larn bu yazdklarndan zellikle din konusunda yazdklarn-
dan baz sonular karmak olana var. Din konusunda bu
stadiar acaba geree ne lde k getiriyorlar?

.Mason dmanlarnn masonlar dinsizlikle, imanszlk-

la, tanr tanmazlkla sulamalarnda acaba bir gerek var
var m? Bu konularda dikkat ederseniz, stad'lar ok ke-
sin konuur gibi yaptklar halde biraz kaak grem ekte-
dirler. Kaak greince de, akla ister istemez sorular gel-
mektedir.
rnein, 1974 ylnda, eski bir sefir takma imzasy-
bu franszcadon dilimize evrilip hya Yaynlan arasnda
yaynlanm MASON DKTATRL adl bir kitap var.
A. G. Michel adnda biri tarafndan yazlm. Bunda, zel-
likle din banazlarn bo! bol gocunduracak, pek de din
lehinde gibi saylamayacak sryle rnek sz sralanmak-
tadr ki hep masonik yaynlardan aktarlm.
Bunlardan biri, 1911 ylnda toplanm Belfort Mason
Kongresi tutanaklarndaki u sz:
Unutmayalm ki biz masonlar dn dmanyz. Ve lo-
calarmzda btn gayretlerimizi gstererek dinin her tr-
l tezahr ekni imha edeceiz.
Gene bu rneklerden bir bakas, 1866 yl yayn
Fransz Mark- Azam Biteni denen belgenin 545'inci
sayfasndaki u szler:
Dindar kimseler localara kabui edilmezler. Locaya

25
giren heryeni insan hereyden nce hr fikirli bir adam
olmaldr. Hakiki farmason dindar olmaz.
Daha ok Franszca belgelerden aktarlma bu ve ben-
zeri grler ise, Trkiyede yaynlanan, masonlara kar-
hemen her kitapta sayfalar boyu sergilenip durm ak-
tadr.
Araca bu szler, franszcadan eviriler srasnda ar-
ptlm ve karalama biimine sokulmu szler mi? Yani,
Trkiyedeki masonluk dmanlarnn alaturka ark kur-
nazlna kap da, yobaz szcn dindar, banazlk
szcn din diye dilimize evirmesinden ortaya km
b ir durum mudur? rnein, hakiki mason dindar olmaz
szc acaba, hakiki mason yobaz olmaz biiminde
b ir anlatm myd?
Bu sorunu aratrdk pek byle bir savla ortaya -
kan kimse grmedik. Ama. ok daha baka, ok daha ak-
la yatkn bir baka aklam a dinledik ki, sanrz, sayn
Mithat Grata'nm da, sayn Egerann da kaamak konu-
tuklar noktalara aklk getirm ektedir,

MASONLAR VE DN

Adn aklayamayacamz bir mason, masonlarn

pek duyarl olduklar din konusunda szcklerine sadk
kalmaya altmz bir biimde yle konutu:
Bir byk stad der ki;
Hibir zamann mal olmayan masonluk, btn za-
manlarn maldr. Hi bir dinden olmadndan kendi b-
yk gereklerini btn dinlerde bulmaktadr. Masonluk hi
bir amentye olan inanc ortadan kaldrmamaktadr. Fa-
kat bu ament. Tanrya olan derin sevgiyi alaltp beer
tutkularnn seviyesine indirirse, insan olunun yksek
kaderini inkr ederse. Yce Tannnn iyilii ile iyiliklere
26
saldrrsa ve masonluun byk stunlar olan inan,
umut ve sevgiyi baltalarsa bunun dnda kalr.
Biz de bu yargya dayanarak diyebiliriz ki, masonlu-
un srrna erenlerin can att yce ama olan Evrenin
Ulu Mimar sembolnn btn kapsam ite o zaman an*
alr. Cidden, vahiyle ilikisi olmayan Yaratann insan
vasflarna ihtiyac yoktur.
Bu dnceleri daha ayrntl biimde aklamak ge-
rekse, Tanr inancna gre insanlar e ayrmak gerekir.
Bunlardan birisi ateistlerdir (Atheism), yani Tanr Ta-
nmazlar ki bunlar bizim konumuzun dndadr.
Tanr tanyanlar ise Deist'ler (Deizm) v Teistler
(Theism) olarak ikiye ayrmak gerekir.
Deistler akl, ilim ve tecrbeye dayanmay Teistler ise
duygulara, sezgilere inanlara ve eski hkmlere bal
kalmay benimsemilerdir. Deistler bir Allahn varlna
inanr fakat onu kainat yneten, yarattklarnn ilerini is-
teine ve iradesine gre yrten bir kudret olarak kabul
etmezler. Yani Tanrya insan vasflar vermezler.
Teistler ise, Allah'ta yoktan var eden bir kudret g-
rrler, Hi bir eyin var olmad uzayda belirli srelerde
acunu ve hayat yaratmtr derler.
Kur'an- Kerim'de Rad Suresinin 12 ve 13 nc yet-
leri yle der: Korku ve mide drmek iin size im-
ei gsteren, yamurla ykl bulutlan meydana getiren
Odur, Gk grlemesi Onu hamd ile melekler de korkula-
rndan tebih ederler. Onlar pek kuvvetli otan Allah hak-
knda ekiirken, O yldrmlar gnderir de onlarla dile-
diini arpar.
Gerek Deizm gerek Teizm Allahn mevcudiyetini ka-
bul etmekte birleirler. Fakat birincisi ona insan vasflar
vermemekte ikincisincfen ayrlr.
Bu noktada, bir takm felsefi ekollerin etkisini ince-
lemek ve bir masonun agnostik yahut pragmatist olduu-
27
nu tayinetmek ok ayr ve derin bir konudur. Biz baz r-
neklerle dnlerin baz konulardaki retisiyle masonlu-
un bu konulardaki retisi arasndaki ayrl belirterek
bunlarn ikisi arasndaki derin fark b&lirtmeye alalm:
rnein canllarn yaratl...
Kur'an Kerimdeki Nisa Suresinin birinci yetinde
yle denilmektedir:
Ey nsanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan, ondan ei-
ni vareden ve ikisinden pek ok erkek ve kadn meydana
getiren Rabbinize hrmetsizlikten saknn.
l-i mrn Suresinin 47 inci yetinde de yle denir;
Meryem: Rabbim, bana bir insan yaklamamken
nasl ocuum olabilir? demiti. Melekfer yle dediler:
Allah bylece dilediini yaratr. Bir iin olmasn dilerse
ona ol der ve olur.
Tm bu rnekleri, Asur, Babi, Frikya, Finike dinle-
rinde, daha sonraki dinlerde, Tevrat ve ncil gibi kitaplar-
l a , Alicsh sizi balktan yaratt eklindeki szlerde gr-
mek mmkndr.
Grlyor ki dinler ve Teistler, yaradln Tanrnn
ol! emrine bal olduunu savunurlar ve inanrlar. Din-
lere gre bu konuyu tartmak yersizdir. Yaradl hadise-
sini bylece kabul etmek gerekir.
Oysa, mason dncesinde yaradl meselesi tmy-
le ilimlerin terakkisi ve gelimesiyle tesbit edilen bulgu-
lara dayanmaktadr. Masonlukta rasyonalizmin ve pozi-
tivizmin yer tutmasnn nemli sebebi de zaten Tanrya in-
san vasflar verilmesini kabul etmemesinden doar. Bu
nedenle de yaradl meselesinde de ilmin verilerini be-
nimser.

28
 Bir byk stad yle yazyor:

Darvin'in ve dier limlerin tesbit ettii bu byk il-

mi hakikatleri Hegelin tecrb ve mukayeseli aratrma-
lar desteklemi ve tamamlamtir. Hegeie gre en ba-
sit hayvan tipi moneradr. Monera gayri uzv maddelerden
canl hale gelmi bir hayvandr. Bu byk lme gre gay-
ri uzv maddelerden azot, karbon, fosfor, oksijen ve hid-
rojenden bugn bilinmeyen artlarn tesiri altnda kendi
kendine yaayabilecek canllar tekevvn etmek gerek-
mektedir. lk uzv maddenin ve yaradln bir mucize
eseri olduunu kabul etmek imknszdr. Hegel, gayri uz-
v ve uzv maddeler arasnda fark grmemektedir. Hepsi
ayni unsurlardan mrekkeptir. Hepsinin atomlar arasn-
da ayni kuvvetlerin etkisi caridir. te bu unsurlar ayni
kuvvetin etkisi altnda ve Darvin'in tabii seme nazariye-
sine uyarak moneralardan itibaren btn uzv mevcutla-
r vcuda getirirler. Bu suretle Hegel, hereyin esasnda
bir vahdet, bir birlik olduunu gstermitir. Bu monizmde
madde ve kuvvet bir aradadr, etir. Bunlar esaslann
tekil eden cevherin iki belirtisinden ibarettir.
Canllarn yaratl probleminden baka mesei bir
de kainatn oluumu da dinlere ve mason retisine g-
re deiik biimdedir.
Kuran Kerimin Hd Suresinin 7. yetinde, gkle-
ri ve yeri alt gnde yaratan Odur, Arf Suresinin 54.
yetinde de, Rabbinz, gkleri ve yeri alt gnde yaratan
ve sonra ara hkmeden, gndz durmadan kovalayan
gece ile bryen, gnei, ay, yldzlar, hepsini buyruuna
ba edirerek var eden Allahtr. Bilin ki yaratma da emir
de Onun hakkdr. Alemlerin Rabbl Olan Allah Ycedir.
denir.
Bu husus, Tevrat ve ncilde de byle aklanr. Te-
stierin bu gr ve inanlar da tenkit edilemez ve m-
29
nakacr edilemez. zerinde herhangi bir dnce geliti-
rilemez.
Bir Deist olan mason ise birbirini tamamlayan ve bir
btn tekil eden ritellerinde tamamen yer yer belirt-
mitir ki bu dn ve inan pozivitizmi ve rasyonalizmi
iine alan toleransl bir ilmin kabul edecei husus deil-
dir. Masonluk, ilim, akl, dnce zgrl ve inanna
taraftardr.

Mesel iyi olmak ve iyilik etmek fikri de deist ile te-

ist arasnda ayr biimlerde yorumlanr.
Teistler ve dinler, ibadet edenlerin, Rab'larna ina-
nanlarn doruluk ve iyilik yolunu setiini sylerler. Kur-
an Kerim bu konuda yle der:
Doruluk ve iyilik insann Allah'a, Son Gne, Melek-
lere, Kitab'a ve Nebi'lere inanmas, Allah rzas iin akra-
balarna, yoksullara, yolda kalmlara, dilenenlere verme-
si ve ibadet yapmasdr.

Masonlukta ise hareketlerin rehberi akl ve hikmet-

tir. Masonluun akldan kasdettii akl selimdir. Mason-
lua gre akl, mefhumlardan, batllardan, hurafe ve ha-
yallerden, mahede, ilim, fen ve tecrbeyle telifi imkn-
sz tasavvurlardan kurtulmak ve mevzuunu hakkyla tan-
maktr.
Esasen byle bir akln g elde edilebileceini bildi-
i iin masonlar her derecede akl telkin ederler.
Bu problemleri artrmak ve mukayeseyi uzatmak ka-
bildir. Tabiat hadiseleri ve afetleri, uzviyet ve cemiyet ha-
diseleri gibi bir ok konuda mason retisi ile din inan-
lar arasnda byk ayrlklar mevcuttur. Btn bu prob-
lemlerin mukayesesinden domatik, mteassp, batlc,
tevekklc olarak nitelendirilen dinlerle masonluu kar-
latrp fikir, prensip, doktrin ve inan as bakmndan
mukayese etmek imkn domaktadr.
30
 Sonunda grlecek olan udur ki, masonluk, ilim-
akl-hikmet'ten oluan bir leme ortaya koymaktadr.
Dorudur, rltellersmizde zaman zaman din kitapla-
rndan ve peygamberlerden nakledilmi cmleler, ayetler,
hadisler vardr. Ancak dikkat etmek gerekir ki bunlarn
tm de srekli akla, hikmete ve hmanizme uygun olan-
lardr. Bunlara dayanarak unu sylemek mmkndr ki,
masonluktan dini ve mistik bir cephe aramak yanltr ve
bir masona gre bir yanda, lme, akla, hikmete inanmak,
bu lemeyi yceltmek, beri yandan da mtassp dindar
ve mistik olmak imknszdr.
Bu konuda bir stadmz der ki:
Mukaddes kitaplar cncak dinlerin avaml cephssini-
halka telkin eder. Bu cephe, etdde belirtildii gibi ger-
ekten TeJst'tlr. Yani Tanrda stn insan vasflar grr
ve onun ahslam olduuna, nsanlara alt btn ileri
idare ettiine inanr. Bu hai, avama mahsus bir din anla-
ydr, Dinler de byk ekseriyeti tekil eden bu halk ta -
bakas iin ihdas edilmilerdir. Zaman getike ve halk
arasnda lim ve akl bakmndan byk insanlar yetitike
bu avaml inanlarda geni sarsntlar olmutur. Teizmin
dar ve snrl fikir ve inan sahas tahkik fikri dounca di-
nin avam karakteri terk edilmeye balanmtr.
Gerek Douda ve Gerek Batda, slmiyet ve Hris-
tlyanlkia doan tasavvuf hareketi bunun neticesidir. Yk-
sek tasavvuf kademelerinde, mertebelerinde artk Tanr-
nn nsan vasflarna haiz olduu kabul edilmez. Bu m-
esseselerde talim ve tedris evvel telst fikirlerle balar
fakat dereceler ykseldike phe ve tahkik unsurlar d-
nme ve aratrma sahasna sokulur. Hr vicdan ve fi-
kirli insanlar yetitirilir. Burada artk mutasavvf, insan va-
sflarn haiz bir Tanr deil, tekaml ve vahdet eklinde
bir Tanr, namtenahi yokluk veya namtenahi varlk, ke-
mal manasnda bir Tanr dnr ve buna inanr. Bu se-
31
viyeye gelmi insanda, avam! dinn, Teist grn dar,
mtsassp, domatik ve fanatik gr ve inan kalma-
mtr. lim, akl ve hikmete ermi kimselerin din ve tanr
anlaylar bu mertebeye ykselmitir. Buna da Havas din
tabir edenler vardr. Memleketimizde din anlay havas
olan ok uz kimseye rastlanr. Genel olarak avami din an-
lay hakimdir. Bir cok bakmlardan masonluun ilim-aki
ve hikmet lemesine, yani ana prensibine havas din in-
tibak eder.
Buraya kadar anlattklarmzdan bir neticeye varmak
gerekirse, demek caizdir ki, hakiki bir mason, hakiki bir
farmason yobaz olamaz dorudur. Ama gene demek do-
ru olur ki, kat dindar olan biri mason da olamaz.

MASONLUK VE KOMNZM

Deizm'di, yok Tezm'di diye akllar olduka ok 'ka-

rtrcak bir takm din felsefesi tanmlamalarn! ve tart-
malarn bir yana koyarsak, masonlarn din konusunda,
Tanr konusundaki -.inanlarm herkesin anlayabilecei
dille yle zetleyebiliriz:
Masonlar, Allahn varlna ve birliine inanrlar..,
Soruna salt bu acdan bakarsanz, masonlar Tanrya
inanm kiilerdir. Zaten Ateistleri (Tanr tanmaz) arala-
Sanna almamaktaki srarl tutumlar, tm ritellerinde bu-
nu sk sk yinelemeleri de bu durumun bir baka kan-
tdr.
Ne var ki, masonlar, Tanr'nn varl ve birlii konu-
sunda inanl olmalarna "karn, Kuran byle, ncil y-
le Tevrat da filan biimde yazyor, bunlar da Tanr kitap-
lar, kutsal 'kitaplar olduuna gre tartlamaz ve bunla-
ra kaytsz artsz inanlr grne katlmazlar. Katlma-
ynca da, mmin .bir mslman ya da hristiyan tarafndan
32
hemen damgay yerler;
Dinsiz, imansz, kafir!..
Banazlar dilindeki bu sulamalar, kara im alar, el-
bette ki sonunda dner dolar, zndklk-mndklk derken
komnistlie kadar dayanr.
Komnistlik sulamalarna kar, bir masonun syle-
dikleri aynen yledlr:
Gelelim masonluun komnizm karsndaki du-
rumuna:
Elbette bir mason komnist olamaz. nk bir kom*
nist ateist olmak mecburiyetindedir. Bir komnist tanr ta-
nmazdr. Kesinlikle tanr tanmazdr. Ve komniste gre
evren hi bir tanr tarafndan yaratlmamtr. Eyann,
maddenin z olan cevher ncesiz ve sonraszdr ve ken-
di sebebidir. Btn diyalektik maddeci filozoflara gre
ateizm, zaten hr fikre ulamak iin nemli bir arttr. Bu
nedenle masonluun komnizmle uzaktan ve yolundan
hi bir alkas, ilintisi ve uzlamas olamaz, olmamtr, ol-
mayacaktr.
Masonlar ve din, masonlar ve komnizm konularn
gemeden nce, zellikle din konusunda bir atalarszn
anstmadan da gemek yanl olur. Ne demi atalarmz?
Ate olmayan yerden duman kmaz...
Nitekim, tarihi bir gerektir ki. zellikle Fransz B-
yk Devriminden sonra. Fransz Masonluu giderek gele-
neksel ve ngiltere hegomanyas almdaki masonluktan ay*
rimaya balamtr.
1377 ylnda Fransz Byk Locas, genel toplantsn-
da. Byk Loca, yelerinin Tanrya nanmas artnn ve
nanmayanlartn ye alnmamasnn, hele teizmin kat kural-
lar dna klmamasnn dnce zgrlne, laiklik
anlayna kar bir kstlama olduunu, insanlar arasnda
eitsizlik yarattn, dolaysyla iilecek yeminlerin de 'kut-
sal kitaplar deil, namus stne olmas ilkesini kabul etti.
33
 Ne var ki. bu karar stne Fransz Byk Locas, teki
kabul edilmi byk Localarca dzensiz ve masonluk d
ilan edildi ve ondan sonra zellikle Fransa'da kurallara ay-
kr olarak ayn 'Byk Loca geliti. Bunlardan bir tek
Grande Loge Nationale Franaise (Fransz Byk Milli Lo-
cas), geleneksel yolda alt iin dnya masonlarnca
kabul edilir oldu.

MASONLAR VE SYONZM

Masonlua kar yneltilen trl sulamalardan biri

de, masonluun temelinde yahudilik ve yahudiliin te-
sinde de slyonizmin yattdr.

Nitekim, Trkiyeli mason dmanlarndan Cevat Rfat

Atilhan'n, MASONLUK NEDR adl karalama kitobnda,
Masonluk yahudl eriatnn baka bir, maskesi, yeni bir
smidir. Farmasonlarn dinleri Kabbale yahudi dini, adet-
leri, rumuzlar, ananeleri, ibadetleri ve hereyleri brani-
dir,.., Muhaffef Tevrat ve yahlldille baldr, Siyonizm
amaline hizmet ederler.... yollu szlerini daha nce a k-
tarmtk, Trkiye'de, mutaassp mslmanlarca ileri srr
len bu savlarn kayna, gerekte Katolik Kiisesi ve papaz-
lardr. nk bu savlara kar herkesten nce onlarca leri
srlmtr.
Masonlarn Akasya adyla yaynlanan dergilerinin 1908
ylnda yaynlanan 62. saysndaki u szler de, masonlarla
yahudiler arasndaki ban en ak bir iareti olarak s ik
sk ileri srlr:
Yahudisiz hi bir mason locas yoktur. Yahudi Havra-
larnda hi bir mezhep mevcut deildir. Orada Farmason-
larda olduu gibi yalnz semboller vardr. Bundan dolay-
dr k srail Mabedi bizim tabii mttefikimizdir. Ve bu se-
_ 34
 bebledir ki Masonlar arasnda geni miktarda yahudiler
vardr.
Ayn Akasya Dergisinin gene 1908 ylnda yaynlanan
98. saysndaki u szler de yle:
Farmasonluk, Yahudi dmanlndan uzaktr. Yahu-
diler msavi haklarla localara girmekte serbesttirler.
Mason dmanlarnn, masonlarn yayn organlarn-
dan, zellikle de Fransa'daki dzensiz masonlarn yayn
organlarndan aktardktan bu szlerle saviann saptama
abalarnn bir eksik yan olduu gzden karlmamaldr.
Nitekim bu byle- olduu iindir ki. Masonlar bu tr
saldrlara kar derhal u savunmay ortaya koyarlar;
Fransz Byk htilaline kadar (1769) Avrupada Ya-
hudiler siyasi ve medeni haklardan yoksundu. Bir tr par-
ya yaam srerlerdi. Speklatif modern masonluk ise,
1717 tarihnde kurulmutur. Fransa'da Yahudilerin mason-
lua kabul ise ancak 18. Yzyln sonlarnda sz konusu
olmutur. Yahudilere tam vatandalk haklarysa ancak 19,
yzyln balarnda tannmtr. Prusyada Yahudilere uygu-
lanan nlemler 1812'de kaldrlm, yahudi genlerinin ni-
versitelere kabul 1844de sz konusu olmutur. Dolaysy-
la, siyasi ve medeni haklar olmayan yahudilerin, tm dn*
yay kaplayan masonluu kurmalar sz konusu olamaz.
Filistin'de Yahudilere bir yurt kurmak amacna ynelik
siyonizme gelince, bu da, yahudilerin Avrupa'da siyasi
haklarn elde etmelerinden cok sonra ancak 1896da The-
odor Herztin nclnde kurulan bir dernekle ortaya k-
mtr. Yahudilerin daha nceki ilk dernekleri ise 1840 y-
lnda kurulmu kltrel alandaki Benerberit ve 1860 yln-
da kurutmu olan Aliyans dernekleridir.
Speklatif masonluun 1717de kurulduunu, daha
nce de Orta alardan gelme ve Corporation'larn deva-
m olan Ameli Masonluun tarihleriyle siyonizmin ortaya
k tarihi gz nnde bulundurulursa, masonluun siya-

35
nizmin ve yahudiliin arac olduunu sylemek olanaksz-
lar.
Masonlukta, mason kitaplarnda brani isimlere, te-
rimlere, hikyelere rastlanmas ise, masonlarn yahudilik-
ten esinlendikleri saptayacak kesin belirtiler deildir. Bu
terimler ve isimler yer yer slamn tek kitab Kur'an Ke-
rim'de de geer. sra Suresinin iik yeti, (Kulu Muham-
med'i bir gece Mescid-i Harm'dan, kendisine bir ksm
yetlerimizi gstermek iin evresini mbarek kldmz
Mescid-i Aks'ya gtren Allahn an ycedir) der. Mes-
cid-i Aks, Kudstedir. Mslmanlarca da kutsal bir yer
saylr. Buna dayanarak, Masonlar Mescid-i Aksdan sz
ediyorlar diye, masonluk mslmanlktan esinlenmitir di-
yebilir miyiz?
te yandan, masonluun sembollerinden biri olan alt
keli yldz, Hazreti Sleyman'n mhrdr. Bu alt ke
yldz binlerce yl sonra bir yahudi devleti kurmak isteyen-
lerin bayra olmutur diye bunu yahudiliin sembol m
sayacaz? O zaman, Akdenizi bir Trk gl haline geti-
ren Osmanl Kaptan- Deryalarnn sancaklarnda, daha
dnyada Siyonizm szc bile bilinmezken dalgalanan al-
t keli yldz da zel bir amala, siyonizme hizmet iin
kullandlar diye mi deerlendireceiz?
Saldrlara kar savunmalarn byle yapan Masonlar
Mason localarnda din, dil, rk, renk ayrcal ^zetilme-
mesini savunduklarn, dolaysyla, lyk olan varsa. $ahu-
dilerin tte aralarna katlabildiin sylemektedirler.

MASONK KURALLAR

Kabul edilmi, dzenli Fransz Byk Locasnm maso-

nik dergisinden zetlenmi Code Maonnique (Masor.ik
Kurallar) adl, Trkiye masonlarna da datlmak zere
36
evirsr yaplm ve bastrlm minik b ir brorde kurallar
yle sralanmaktadr:
Yaknlarn sev.
Kat'yen ktlk yapma.
Durumun msaade ettii nisbette iyilik ve yardm
yap.
Kardeine yapmaktan imtina edecein her yardm
bir dnekliktir.
Kardelerine kar daima iyi niyet sahibi ol.
{te bunlar hakiki bir masonun aratraca ve tatbik
edecei eylerdir.)
Hakik moral, kaidelere, kanunlara, iyi ahlka, akl-
selime tam olarak riayet etmekle meydana gelir.
insanlarn konumasna mani olma.
yilere deer var, zayflara merhamet et, fenalar-
dan korun, fakat kimseye kin balama.
BUykierinle yumuak ve hrmetle konu, eitle-
rinle htiyatl, arkadalarnla iten, kklerle tatl
ve yava, fakirlerle efkatle konu.
Benzerlerini, kendini sevdiin gibi sev ve say, n-
k btn insanlar msavi ve kardetirler.
iyilii yalnz iyiliin zevkini tatmak iin yap, ondan
fayda umarak yapma.
Dalma vicdannn sesini dinle.
Neye varrsa varsn vazifeni yap.
Kardelerini pohpohlama, bu bir ihanettir.
Eer kardein seni pohpohlarsa, seni batan ka-
racandan, akln eleceinden kork.
Kavgalardan kan, hakaretlere mani ol, daima
mantnla hareket e t
Kadnlara hrmet et, onlarn zaaflarndan istifade-
ye kalkma, onlarn haysiyetlerini iekelemektensa
lmeyi tercih et.
37
 Oku ve istifade et, gr ve yap, dn ve ai, her-
eyi kardelerinin iyiliine ynet, btn bunlar ken-
din in almak demektir.
Her yerde, hereyden ve hereyle memnun ol.
Kendini hak ve adalete ada, hakszla kar koy,
acya yaknmadan, szlanmadan katlan.
Eer ocuun varsa, sana emanet edilen bu ky-
met zerine titre, yle davran ki, 10 yana kadar
senden korksun, 20 yana kadar sent sevsin, te-
ne kadar da saysn. 10 yana kadar amiri, 20 ya-
ma kadar babas, lene kadar da arkada ol.
Ona, iyi jestlerden ok prensipler vermlye al k,
o da sana hafifmereplik dei tam bir. drstlk
borlansn. Onu, kurnaz olmaktan ok, drst ol-
maya tevik et.
Erdemlilikten ayrlan kardelerini geriye evir, sar-
slana destek ol, derrf kaldr,
Sana bakalarnn yapmasn istemediin eyleri
sen de bakalarna yapma; fakat aksine sen ona,
onun sana yapmasn istediin eyi yap.
nsanlarn hareketini hafife alma, ayplama ve bo
yere de vme.
Istrap ve ac yatana dene, verecein sadaka-
y ho grerek ve kaytszlkla verme; yoksullua
uzattn elin samimi ve candan olduunu karde-
lerin tansn.
{ite kardeim, bunlar masonluun kaideleridir; bun-
lar takip et; yiliin ve dzenm isitkbali in verecein
eserinin zaferi aramza gelecektir.)
Masontann kendi yaynlarna gre, masonik kurallar
bunlar. Bunlara bakp rahata, eh bu kurallar, okullarda
okutulan ahlak dersine de konabilir diyebilirsiniz. Ama
bizce bu kurallar, salt iyi mason olmak iin deil, herhan-
38
gi iyi bir insan olmak in do geerli saylmas gereken,
a lt alta sralanm bir takm parlak szlerden te, mason-
luk konusuna aklk getirmeyen, hemen her kutsal kitap-
ta da aa be yukar benzeri bulunan, dediimiz gibi,
ortaokul ve liselerde okutulan ahlk kitaplarnda bile yer
alabilecek, benzeri szlerin ok edildii edeb kurallardr.
Dolaysyla bunlara mosonik kurallar diye keskin bir izgi
izmek, masonlar asndan azck bencilliktir. Bu kural-
lar mason olmayanlar iin de geerlidlr.

DAHA BAKA KURALLAR

Durum byle olduu in, gelin biz szlere, Masonlarn

azck de propagandaya dnk bu resmi yaynnn dnda,
gene mason yaynlarndan ayklayp saptadmz daho
baka bir takm m a s o n ik kurallar sayalm :
rnein, eski Mank- Azam'tardon Necdet Egerona
gre, masonluun ana ilkesi vardr ve bunlar yle
sralanr:
Dostluk.
Ahlkllk.
Kardelik muhabbeti.
Salam Kafa - Anlayl Kalp- - Hakiki man ve Yap-
c el. Bu drt deerle gereli olmamz Masonluun cab-
dr. (Gerek Yzyle Masonluk, sayfa 95)
Gene Byk stad Necdet Egeran'n yazdklarna ku-
lak verirseniz. Masonluun yetitirme yntemi tekrarlar-
la msamahal tartma ve iknadan ibarettir. (S. 183, A.
G.E.)
.Hibir meson, kendisinden bakasnn mason oldu-
unu ifa edemez.
Mason rakla alnrken ruhsal ve fikren olduu
gibi bedensel olarak da hi bir arzas olmamaldr.
39
 Masonlua girdikten sonra sakatlanan kiilere,
yneticlki grevi verilmez.
Anaristlere katld sabit otan birader Masonluk-
tan kartlr.
Masonluun Genel Kurulu ile Ynetim Kurulundan
mteekkil Byk Loca, Masonluun en yksek idare or-
gandr. Btn masonik faaliyetlerin tertipleyicisi ve dene-
ticisidir.
Tefekkr masonlarn esas sanatdr. Masonlara
retilmek istenen tek ey aratrmadr.
Masonluk ketum olmaya kesinlikle uyulmasn ister.
Masonluk hem dnme ve hem de aksiyondur.
Masonluun hamlesi;
Eskiden yenilie, durgunluktan harekete, geriden ile-
rilie hamle yapmaktr.
Mason olmak isteyene verilen ilk cevapta, zorluk-
lar ve ilkel bilgiler sralandktan sonra:
u hususu da iyice dnnz ki, topluluumuza ka-
tldktan sonra kmak pek kolay deildir, denir.
lerde yeniden dneceimiz Enver Necdet Egerann
Gerek Yzyle Masonluk kitabndan derlediimiz gerek-
te onun da mason ritellerinden derleyip aktard bu ku-
rallar bir yana koyup, gene bir 33. Derece Mason olan
Mithat Grata'nn kitabna gz atalm. Ancak, Gratamn
masonluk konusunda ve kurallar hakknda verdii bilgiyi
aktarmadan, yeri gelmiken bir noktay belirtelim:
Masonlar, kendi amalarn iyi yanstacana inandk-
lar ataszlerini, nllerin zdeyilerini sk sk kullanrlar.
zellikle Masonluk konusunda aydnlatc bir kitap yaz-
yorlarsa. hemen her blmn bana uygun bir atasz
ya da zdeyi koyarlar. Dr. Kenan Sunal, Zht Hilmi Vel-
bee, Hamdi Tekyeli, Necdet Egeran gibi. Mason yazarlar-
dan biri olan Mithat Grata da bu kuraldan ya da alkan-
40
lktan kurtulmu deildir. Nitekim, imdi aktaracamz ki-
tabnn Masonluk blmnn batna da Confucius'un u
sz yer olmaktadr:
Dnmeden renmek vakit kaybetmektir.

MASONLUK KONUSUNDA GENEL BLGLER

Gerve! olarak rran-Masoniuk {dilerseniz siz buna, far-

masonluk ya da ksaca masonluk do diyebilirsiniz-} herbtri
sevk ve idarede'bamsz, fikir ve idealde birleik bir top-
luluklar mecmuasdr. Birleik olan hususlardan biri de,
idarede ayr olan localarda bulunan Masonlarn aralarnda
kardelik mnasebetlerinin srmesidir. Bu kardelik sonu-
cudur ki b ir locann toplontrasna dier localardan hana ya-
banc memleketler localarndan olanlar kendilerini tant-
mak suretiyle ziyareti sfatyla katlabilirler.
Bir masonun refakatinde Mason olmayan kiiler de
localara girebilirlerse de bunlar almalara katlamazlar.
Mason ball bir noktaya kodardr. Yurt karnn
zedelendii yerde bu ba kopar. Dini nanlarn zedelen-
dii yerde bu ba kopr. Dini inanlarn zedelendii liki-
ler kesilir, dostluk mnasebetleri biter, Harp devrelerinde-
ki Fransz, Alman localar ile Fransz, Anglo-Sakson loca-
lar bunun rnekleridir.
Masonlarn kendilerine zg iaret ve almetleri vor-
dr. Bunlarn ifade ettii mana. Mason olmakla renilir.
Masonlar bu sayede dnyann her ynnde, lisanndan bir
kelime bilmeseler de, bulunduklar memlekette kendilerini
tantabilirler.
Masonlukta eitli dereceler vardr. Bu dereceler e-
itli konularda yaplan, mddet ve bir takm aidatlar de-
mei taahhde bal almalarla efde edilir. Bu derece-
41
ter m asonlar arasnda bir imtiyaz yaratmaz ve br n-
me vesilesi olarak kullanlamaz.
Enaz 21 yan bitirm i, mazbut bir ahlk ve hrete
sahip, evresinde sevilen ve saylan, muntazam bir yaa-
y olan, kendisini ve ailesini geindirecek mali gce sa-
hip bulunan, Mason ideallerini anlayacak kadar tahsil gr-
m ve loca almalarna devama mani olacak derecede
uzakta oturmayan herkes, yukardaki hususlarn aksi g-
rlmedike, Mason Cemiyetine girebilir. Giri, her cemi-
yette olduu gibi bir takm tetkik, tahkik ve merasime ba-
ldr. Masonlua kabul merasimleri kendine zg bir e-
kildedir.
Masonluk sfat, hayat boyunca devam eder. Normal
artlarda geri alnmaz. Ancak erefe aykr bir harekette
bulunmak, cemiyet iinde mutlak surette fena grlm
bir hale dmekle kaybedilir. Mason Cemiyeti nizamlarna
gre, yerlemi ekil ve usule uyarak soruturma yaplp
savunmas alnmadan hi kimse masonluktan karlamaz.
Ancak mahkeme karar ile mahkm olanlar Mason olam-
yaca gibi, mahkeme karar ile mahkm olursa Mason-
luktan karlr, ,
Dileyen sebeb gstermeye mecbur olmadan Mpson-
luktan ayrlabilir.
Masonlarn toplandklar yere, Masonluun menei-
ni tekil eden yerlere izafeten (Atlye) de denir.
5'i stad olmak zere 7 Mason bir loca kurabilir. 3
Muntazam Loca bir Byk Loca vcuda getirirler. Localar
belirli bir rit (merasimler silsilesi, uygulanacak yekne-
sak usul, sra) zerinde alrlar ve ayni rite uyan lo-
calar Byk Locay tekil ederler. Bir memlekette ge-
nellikle ayn fitte iki Byk Loca almaz.
almalar bir genel nizama balanm olmakla be-
raber, localar bamsz ekilde idare edilirler. Her Loca-
nn kendine zg bir itz vardr. almalar bu t -
_ 42
zk uyarnca, her yl kardelerin tesbit ettikleri bir prog-
rama gre belirli gn ve saatte yaplr. (Masonluk Nedir,
Ne Deildir? M ithat Grata, sayfa 1 5-16)
stad M ithat Grata'nn Masonik kurallar konusun-
da verdii bilgiler bunlar. Elbette ki bu kadar bilgiyle ye-
tinmek, bu ii merak edenler iin yeterli deildir. O hal-
de konuyu biraz daha derinlemesine, enine ve boyuna
aratracaz.
Bunun iin, dilerseniz Masonlukta eski treler denen
treler konusunu, Masonlarn Anayasas saylan Ander-
son ynetm eliini zetle a k ta ra lm :

ESK TRELER (ANDERSON YNETMEL)

Aada sraladmz hususlar, masonluun eski rf

ve detlerini yani trelerini tekil ederler. Alt balk al-
tnda toplanan bu eski treler her yeni masona retilir
ve bunlarn uygulanmas beklenir.
I. A llah ve Din Hakknda,
II. Devlet ve Hkmet Hakknda,
III. Localar Hakknda,
IV. stadlar, Nazrlar ve raklar Hakknda,
V. Masonluk almalar Hakknda,
VI. Aadaki davranlar Hakknda :
1. Toplant halindeki localar,
2. Toplant dnda lokalde,
3. Biraderler arasnda,
4. H aricler arasnda,
5. Evde ve evrede,
6. Tannmayan bir biraderle.

I. Allah ve Din Hakknda

Mason Allahn em irlerine ita ate mecburdur ve hibir

43
vechiyle Allahsz ve Dinsiz olamaz. Eskiden Masonlar bu-
lunduklar memleketin dinine uymak zorunda tutulurlard.
Sonradan bu zorunluluk kaldrlm va herkes kendi dini-
ne bal kalmakla beraber u mterek esaslara riayet
yeterii grlmtr: yi ve doru insan olmak; erefli ve
drst hareket etmek; Masonluu uyuma yeri ve -gerek
dostluk merkezi haline getirmek.
II. Devlet ve Hkm&t Hakknda
Mason, ikamet etmekte veya almakta olduu mem-
leketlerin kanunlarna ve hkmetlerine uyan iyi br vatan-
dadr ve milletin emniyet ve huzurunu bozacak hibir
komplo ve anari hareketine katlamaz. Masonluun ge-
miteki harp, isyan ve kargaalklarda mutaassp kuvvet-
lerce zedelendii bir vakadr. Bu yzden Masonlar bar
ve huzurun daima destekleyicisi olmaldrlar. Anaristlere
katld sabit okn biraderler. Masonluktan karlr.
IU. Localar Hakknda
Loca, Masonlarn organize olduklar ve toplanp a-
ltklar yerdir. Bu itibarla her biraderin bir locaya bal
olmas ve tzk ve nizamlarna tabi olmas gereklidir, iyi
ve doru kiilerin toplandklar ve insanlk gibi gzel bir
lk zerinde altklar iin Masonlar locay kutsal bir
mabed oiarak tanrlar ve ona gre hareket ederler.
IV. stadiar, Nazrlar ve raklar hakknda
Masonlar arasnda herhangi bir tercih yaplrken ger-
ek bir deere ve kiisel meziyete dayanlr. Bu itibarla
Saygdeer stad ve Nazrlar seilirken eskilikleri deil ki-
isel meziyetleri dikkate alnr.
Masonlua bir rk alnrken leride Nazrla ve Say-
gdeer stadla ve hatt daha ileride Byk Nazrla
ve Byk stadla seilebilecek meziyet grntleri o l-
44
masna dikkat edilir. Ruhsal ve fikren olduu gibi beden-
sel olarak ta hi bir arzas olmamaldr. Masonlua girdik-
ten sonra sakatlanan kiilere grev verilmez.
Masonlar, stadla ykselmeden Nazr seilemezler.
Nazr olarak grev yapmadon Saygdeer stad olamaz-
lar. Saygdeer stad olarak grev yapmadan Byk Na-
zr olamaz, Byk Nazrlk yapmadan Byk stadla se-
ilemezler.
Masonlukta idareci olarak vazife grenlere btn kar-
delerin taat etmesi ve onlara sevgi ve sayg gstermes'
lzmdr.
V. Mason almalar hakknda
Btn Masonlar alma gnlerinde drst ve namus-
lu olarak alrlar ve tatillerde vekarla dinlenirler. a-
ltklar memleketin kanun ve detlerine uyarlar.
Masonlar, kabalktan saknrlar; birbirlerini sayn kar-
deim hitablyle arrlar ve loca inde ve dnda daima
nazik hareket ederler. almalarnda dikkat ve itina esas-
tr. Kullandklar alet ve malzemeyi kendi matlar mi gibi
korurlar.
Masonlar alnteriyle hokettiklerl nafakaya rza gste-
rirler ve onu kranla karlarlar ve ilerini drstlkle bi-
tirirler. Mason, kardelerinin refahn kskanmaz, onlarn
ini elinden almaz veya onlar isiz brakmaz. Mterek
ilerde kardelerini terketmez ve on lan yan yolda brak-
maz.
Gen kardelere, ilerinde ifsattan kanmalar ve -
lerine sevgi ile sarlmalar nerIHr. Masonluk ilerinde ha-
riciler kullanlmaz.
VI. Davranlar Hakknda
l. Toplant falnde locada
Mason, Locada Saygdeer stadn usulne gre izin
45
almadan konuamaz, konum akta olan hi bir kardein
szn kesemez ve nezaket dnda konuamaz, konu-
makta olan hi bir kardein szn kesemez, Nazrlara ve
btn kardelere kar sevgi ve sayg ile davranmak art-
tr.

Kardeler arasndaki ihtilflar ikyet zerine Locaya

b ild irilir ve Loca karar kabul edilip ona uyulur. stenirse
en son merci olan Byk Loca'ya kadar temyiz edilir.

2. Toplant dnda lokalde

Gerek locada ve gerekse iokald esiyaset ve din m-
nakaa edilmez. Hibir kardee sert muamele edilmez ve
krc sz sylenmez. Kimse yemek ve ikiye zorlanmaz
ve gitmekten alkonulmaz. Lokalde zel ekimelere ve
kavgalara hibir zaman yer verilmez.

3. Biraderler arasnda
Kardeler birbirlerini nezaketle selm larlar ve b irb ir-
lerinin ellerini skarlar. (Memleketimizde yaygn olan ku-
caklamak ve kardelik busesi, masonlarda ancak m era-
simle uygulanr.) Masonluk her ne kadar btn yelerim
eit dzeyde tutuyorsa da, herkesin harite kendi kazan-
d mevkileri ve erefleri ortadan kaldramaz. B itibarla
biraderlerin harici lemdeki mevkilerine ve ereflerine ge-
reken sayg mutlaka gsterilir. Masona lubalilik yak-
maz.
4. Hariciler arasnda
H ariciler arasnda mason, masonluk zerine gereksiz
tartmalarda bulunmaz ve kendisini ortaya atp masonlu-
unu vnme vesilesi yapmaz. Hele kendinden bakasnn
mason olduunu ifa edemez. Mason, masonluk erefini
daima stn tutacak ekilde davranr.

46
5. Evde ve evrede

Mason, locasndan evine hibir zaman shhatine, aile-

sine ve harici iine zarar dokunacak derecede ge saat-
lerde ve ikili durumda dnmez. Kendisinin ve ailesinin e-
refini, hretini ve saln korumakla ykmldr, Aila
iinde ve evredeki dostlar arasnda Locada olan bitenden
deil, gzel ve veciz konumalarn metnini ve ruhunu yan-
stan szlerden bahis amak yerinde olur. Aile ve evre,
masonun davranlaryla loca hayatndan sonra daha da
olgunlatn farketm elidir. Masonun mkemmel davran-
lar evde ve evrede daima ta kdir toplamaldr.
6. Tannmayan bir biraderle

Kardeler birbirini dikkatle ineciemeden ve snavdan

geirmeden karde kabul etmezler. Hele masonluk remiz
ve iaretleri zerinde byk hassasiyet gsterm elidirler.
Ancak, hakiki bir mason olduu anlalan biraderlere
gereken sevgi ve sayg gsterilir. Skntda ise huzura ka-
vuturulmaya gayret edilir. Ayni vasflar haiz olanlar ara -
snda bir ie mason tercih olunur. Madd ve manev yar-
dm ttlebeden biradere elden gelen her trl mzaheret
gsterilir. Bu davranlarda masonluk dayanma kudreti-
nin bykl meydana kmaldr.

47
 MASON DERECELER

Masonluun derecesi vardr:

rak, Kalfa, Usta (stad)

I. Derece: IRAK
Uzun aratrma ve soruturma lordan, Byk Loca
yelerinden hi bir masonun itiraz olmad anlaldktan
ve alnaca locann oybirliiyle masonlua kabul karar-
latrldktan sonra mason aday dernek binasna gtr-
lr.
nisiyasyon yani trenle alma ileminden nce kendi-
sine son kez u sorular sorulur:
Bir Mason yaplmak zere seildiiniz ve masonlu-
un bilinmeyen ynlerini renmeye aday olduunuz in,
imdi dzenli olarak, kurulmu bir locann bitiiindeki
odada bulunmaktasnz; fakat eritirmeye balamadan n-
ce,. u sorulara ke&ln cevaplarnz vermeniz gerekmekte-
dir:
Mason aday olmaya hi bir arkadanzn zorlamas
olmadan ve herhangi bir menfaat gzetmeden serbeste
ve gnll olarak karar verdiinize, erefiniz zerine yemin
der misiniz?
Doaldr ki, bu sorunun yant evet olmaldr. Bu
evetten sonra ikinci soru gelir:
48
 Cemiyetimiz hakknda olumlu bir fikre sahip olduu-
nuz Jcln Masonluun imtiyazlarndan yararlanmaya hazr,
bilgi edinmeye ve btn insanlara faydal olmaya sami-
miyetle istekli olduunuza, erefiniz zerine yemin eder
misiniz?
Kukusuz bu soruya da evet yant vcrilmeikfif- Veril-
mezse mi? O zaman o i orada biter. Yantlar olumluysa,
sorgulama sren
Grevimizin gerektirdii kardelik messesemizirt es-
ki trelerine ve yerlemi geleneklerine istekle uyacan-
za. erefiniz zerine yemin eder misiniz?
Bu soru da olumlu yantland m, sizi ve sizi oraya ge-
tireni karlayan grevli Mason yle den
Grevimin gerektirdii zere, dahd fazla ilerlemeden
evvel unu hatriatmak sterim ki, katlmak zere bulun-
duunuz trenler hafif ve nemsiz almayp, gayet ehem-
miyetli ve ciddidir.
Masonluk, remiz ve iaret yoluyla gizlenmi bulunan
ve sembollerle ifade edilen gzel bir ahlk ve fazilet siste-
midir. Mason Cemiyetinin gayesi, yelerini daha okll, da-
ha iyi ve neticede de daha mutlu bir hale getirmek olup
bunu br takm ahlk ve fazilet direktifleri olan iaretler,
semboller ve alegorik ekillerle gerekletirmeye alr.
Bu cemiyette kullanlan ekiller ve yaplan trenler, devir-
den devire intikal ederek bize kadar gelmi olup, hepsi
akl ve hakikati telkin etmek zere tertip edilmitir.
imdi sizi bu yoldan sizden nce gemilerin hepsinin
geirdii evrimi geirip gelremeyecelnlzl kontrol edecek
olan, doru ve gvenilir dostlara teslim ediyorum.
Bu ilk sylevden sonra, mason adaynn kendisine,
vatanna ve insanla olan grevleri hakknda dnceleri-
nl yazmas iin kalem kt verilir. Arada bir de vasiyet-
name yazmas istenir. Bunlar yazld m, eriye gtrlp
okunup incelenir. Uygun bulunursa, Tefekkr Hcresi
denen hcrede, adayn stnde ve ceplerinde bulunan m a-
den tm eyalar, paraiar karttrlr, gzleri balanr ve
seyahate kartlr, yeniden sorgudan ge irilir ve eri-
tirme denilen bu uzun trenden sonra adaya mason d-
ncesi aniatlp, yine sorulur, adaym mason olmakta s-
rarl olduu renilince masonik telkinler son bir kez ya-
p lr ve gzleri alp mason olduu iln olunur. Sayg
eer Usiad (Loca Bakan) ona beyaz bir eldiven verir
ve nne beyaz kuzu derisi bir nlk takar, yeni rak ma-
sona da u bilgi verilir:
Beyaz eldiven, masonun ellerini hibir kirli ie sok-
mamas gerektiini, safiyetini daima koruma ykm ll-
n remzeder. Beyaz deri ise masumiyet amblemi olup-
Masonlarn alma nldr. Deeri verilerek takld
zaman, masonlar iin her niandan ve verilecek her pa-
yeden daha ereflidir.
ok eski zamanlardan beri btn hr ve kabul edil-
mi masonlarm zel giysisi olan bu sade ve sssz kuzu
derisinden nlk, imdi erefle srdreceiniz bir hayat
boyu giymek zere sizindir. Sonunda yorgun ayaklarnz
zahmetli yolculuun sonuna geldiini ve hayatn ileyen
aletleri artk sinirsiz ellerinizden ebediyen dt za-
man. yaayan dost ve akrabalarnzn gz yalar ara-
snda ve birader masonlarn sevgi dolu elleri ile, btn:
yaayanlarn bir gn gidecei kk ikmetghnza in-
dirildiinizde, nlnzn, tbutunuzun zerinde can-
sz kalntnz toprakla birlikte rtmek ve sessiz vadide si-
zinie birlikte yatm ak zere, hal sizin olacaktr.
nlnzn saf ve lekesiz sath, sizin iin yaay
iffetinin ve davran drstlnn daimi bir hatrlat-
cs olsun; sizi daima daha yksek dncelere, daha,
asi! fiiliyata ve daha byk baarlara yneltsin. Yery-
zndeki hic b ir hareketiniz bu amblemin safiyetini k ir-
letecek veya emeklerinizi yitirecek nitelikte olmasn. Yal-

50
itiz ve plak ruhunuz, hayattoyken yaptnz hareketle-'
rln hesabm vermek zere Tanr'nn huzuruna kaca
zaman, nlnz de sizin yannzda, iyi ve doru kii,
Tanr'nn huzuruna gnl rahatlyla kabilirsin szleri-
ni itebilsin.
Buraya kadar anlattklarmz ki, zet bir anlatm-
dr (ve daha geni eksiksiz, ilerde belgeler blmnde,
Trkiye Mason Dernei Nizamnamesi, Yksek ras a-
lma Rehberi, Birinci Derece alma Usul belge olarak
verilecektir.) Masonluun ne denli trensel ve fazla for-
maVteV bir i olduunu gstermek in sanrz yeterli l-
dedir.

IRAIN ARALAR!

Masonlukta bir ran i aratan, cetvel, ksk ve

ekitir. Cetvel 24 inliktir.
24 inlik cetvel, operatif masonlarn ilerini imeK
ve tesblt etmek iin kullandklar bir alettir. Fikri ya do
speklatif masonlar denen masonlarsa bu cetveli, za-
man blmede kullandklarn sylerler. Cetvelin 24 bl-
m, gnn birer saatini gsterir. Bu 24 saat de eit
paraya blnr, sekiz saatlik bir blm masonlar in
Tanr'nn ve skntda olan bir biraderin hizmetine, ikin-
ci sekiz saati, norma! mesleki almalara, son sekiz saati
de uyku ve dinlenmeye ayrlmtr diye deerlendirilir,

ekI ve ksk ise, operatif masonlar tarafndan

ham tan kelerini krarak, sivriliklerini yontmada ve
yapmclarn ilerini kolaylatrmada kullanld halde,
spekltif masonlarda akl ve ruhu btn kt huy ve
ar dncelerden artarak, kendilerini nsanlk mabe-
dinin yaayan talan haline getirmekte kullanlan sem-

51
bollerdir. Mosoniar, iYani yonttuumuz ham ta, kertd
kendimizden ibarettir derler.

LOCA

Loca, masonlarn alma yeridir. Broya Mabed

derler. Burada, evrensel dinlerin kutsal kitaplar, gnye,
pergel ve byk locadan verilmi berat bulunmaktadr.
Bunlar olmadka, loca mason locas saylmaz.
Eski dnemlerde masonlar toplantlarn ya ok yk-
sek tepelerde ya da derin vadilerde gzlerden uzak ve
yaklaann grlecei yerlerde yaparlarm ki, beklen-
medik basknlara kar hazrlkl olsunlar, Gnmzdeyse,
mason loca toplantlar genellikle binalarn st kat odala-
rnda yaplr.
Localar genellikle yz kiiyi alabilecek zel den-
mi ve sslenmi salonlardr. Gene! Kurul toplantlar iin
ise daha ok insan alacak daha byk localar da hazr
bulundurulur. Sembolik olarak bir locann bykl an-
latlrken uzunluunun doudan Bat'ya, geniliinin ku-*
zeyden gneye, yksekliinin yeryznde gn en yk-
sek katna, derinliinin ise yeryznden dnyann merke-
zine kadar uzand sylenir. Bu biraz acem mbala-
sn andrr ama, semboller stnde tartlmaz.
Locann bu kadar byk boyutlara dnlmesindeki
neden ise, masonluun niversal olduunu belirtmek iin-
dir denir.

STUNLAR

Bir locada, temel olarak ve kesinlikle, Akl, Kuv-

vet ve Gzellik! temsil etmek zere stun var-
dr. Yapnn kendisinde bu stunlar yoksa bile, sonradan
52
locaya bu stunlar eklenir. Bu stunlarn anlam da, Bu-
tn byk ve nemli 'ilerde izlenecek yolu bulmak iin
akl, onu destekleyecek g ve gelitirmek iin de gzel-
lik gerekli biiminde aklanr.
Locann tavan ise, kuma ya da baya le gkyz
rengine boyanmtr. Yldzl bir gecenin gkyz gibi
l l...
Locada ayrca aydnlk kayna olduu varsay-
lr. Bunlar, 'kutsal kitap (Trkiyede kitaplar, yni Kur'an
Kerim, ncil, Tevrat, Zebur.,..), gnye ve pergeldir.
Kutsat kitaplar, yce ahlk talim eder ve Tonr'yp
ithaf edilmi zira bu Tanr'nn insanlara baha biilmez he-
diyesidir. Gnye eilmez doruluu ve drstl talim
eder ve stada ithaf edilmitir, zira bu onun grevinin
masonik amblemidir, Pergel ise ll olmay talim eder
va masonluk mesleine thaf edilmitir, nk bunun ge-
reken dikkatle kullanlmas halinde, masonlara steklerini
snrlamay ve ihtiraslarn normal snrlar iinde tutmay
retecektir denir.

TEZYNAT

Bir mason locasnn sslenmesini ise bir mason y-

le anlatmaktadr:
Bir locann ziynetleri, kenarlan dantel gibi ili mo-
zaik deme vs k saan yldzdr.
Mozaik deme, Sleyman Mabedinin demesini,
kenardaki ilemeler ise bu tapnan etrafndaki gzel
ssleri temsil eder. Ortadaki k saan yldz ise lhi
takdirin amblemidir.
Mozaik deme, iyi ve kt gnleriyle nsan hayat-
nn sembolik bir ifadesidir, kenardaki ssler se, etraf-
mzdaki eitli nimetlerin ve rahatlklarn ortadaki lda-
53
yon yldzla temsil edilen iihi Takdir'e sadakatle bala-
narak elde etmeyi mit ettiimiz dier nimetlerin ifade-
sidir.
Mason localarnda, biri douda, biri batda, biri ds
gneyde olmak zere de sembolik k bulunur.
Bu klarn temsil ettii ileri srlen eyler, iman,
mit, ve efkattir, iman akln, mit kuvvetin, efkat de
gzelliin kayna saylr. Bunlarn nn birlikte insan-
ln an yolunu aydnlatt sylenir.
Localarn kuzeyinde k olmamasnn nedeniyse, her
locann Mescid-i Aksa-daki Sleyman Mabedi'nin bir r-
nei saylmas ve Sleyman Mabedinin de yeryznn
kuzey yarm kresinde bulunmasnda ndr. Ay ve Gne
masonlar iin en yksek noktaya kt zaman bile ku-
zeye n gndermedii iin, bu ksm masonlara gre
karanlk bir blgedir ve buraya henz aydnlanmam,
karanlkta olduklar varsaylan raklar oturtulur.
Mason localarnn ayrca, tanabilir tana-
maz alt tane mcevher! vardr.
Masonlarn tanamaz mcevherler gnye, tesviye ve
akldr.
Gnye fazileti, testiye eitlii, akl ise hayatta v
ilikilerde doruluu temsil ederlermi. Bunlara tana-
maz, sabit mcevherler denmesinin nedeni, locann do-
u, bat ve gney ksmlarnda srekli olarak bulundurul-
malar ve buralardaki grevliler tarafndan boyunlarna
taklmaiarndandr.
Tanabilir mcevherler denenlerse, bir yontulma-
m, teki yontulmu iki tala bir planya levhasdr.
Yontulmam ta, ocaktan kt gibi duran ve insan-
larn tabi ve eitilmemi halini anlatan, yontulmu ta
ise iyi bir eitim ve gayretle erimeye umud ettikleri ol-
gunluk dnemini sembolize etmektedir. Planya levhasy-
sa alan ilerin dnyevi binalarn, stadlarn planya
54
tahtasna izdikleri ekillere uygun olarak kurmalar gi-
bi, manev insanlk mabedini yce ahlk ve sosyal erdenv
lerin dile gltlrildll biimde kurabilmek anlnmnadr.
Bir rak masona tm bu bilgiler verildikten ve loca
gsterilip semboller anlatldktan sonra, umdeler de-
dikleri lkeler de sylenir. Masonlukta rakam nemli
olduundan pek ok ey ya da n katsaylaryla, -
le arpp, e blnecek saylarla belirtilir. Umdeler de
tr:
Liberte - Legalite - Freternite... Yani zgrlk, eit-
lik, kardelik...
Bunlar anlatldktan sonra bu kez de drt esas fazi-
let <llkesi anlatlr ki bunlar da,
tidal, Tahamml, Akl, ve Adalet'tir.
Locada rakc bu konularda da bilgi verildikten son-
ra, masonluun daha ok felsefi ilkelerine geilir ve ele-
mentler denen konu anlatlr.

ELEMENTLER

Masonlara gre, btn elementler iinde yalnz top-

rak, insanlarn srekli dostudur. Su, insanlar yamur,
dolu, su baskn olarak arada bir zarara sokar ama, ay-
ni zamanda su, hereyi temizler. Hava, frtnalara, tay-
funlara neden olabilir ama onsuz da yaamak olanaksz-
dr. Ate ise, yangnlar, volkan yollamalaryla mahvedici
olabilir, ancad atesiz de uygarlk olmaz.
Her zaman iyi ve yumuak olan toprak, nsanlarn
istekleri karsnda dalma itaatkr ve faydaldr. Srekli
olarak, hayatn gereklerinden ok lksleri iin kullanl-
masna karn, allagelen nimetlerini insanlardan esirge-
mez, yoliorn ieklerle donatr, sofrasn yiyeceklerle
doldurur, bu arada zehir de retmesinin yannda panzehi-
55
Fini de ye titirir ve kendisine harcanan her emee faz-
Jasyla karlk verir. Nihayet insanlar lmn karanlk
vadisine arlnca da onlar kabul ederek cansz varlk-
/arn rte r ve bylece ondan geldiim izi ve erge ona
dneceimizi belirtm i o lu r...

ERTRME SYLEV

B ir Haric yukardan beri anlatageldiim iz sorutur-

malardan geip, adayl onaylanp, locaya rak ola-
rak kabul edildikten ve grevliler tarafndan tri uyar-
lara, telkinlere uradktan sonra, kabu! treninin sonunda,
eritirme sylevi denen bir de u trden nutuk d in -
ler:
Kardeim,
imdi masonluun ilk ilkelerini rendiinize gre,
sizi bu eski ve erefli kardelik messesesine kabul edil-
diinizden dolay tebrik ederim. Eskilii-, hatrlanmayan
zamanlardan beri sregelmesinden dolay oluu da, ku-
rallarna uygun herkesi, manev ycelme hazzyla mk-
fatlandrmaya almasndan ileri gelmektedir.
M asonluktan daha iyi prensipler ve daha salam te -
m eller zerine kurulmu hi bir cemiyet yoktur.
Masonik sembollerle anlatlan kurallardan daha m-
kemmeli ve kabul edilen esaslardan daha yararls da
hibir zaman olmamtr. En byk ve en iyi insanlar her
devirde, masonluk sanatn tevik etm i ve gelitirm i-
tir.
B ir mason olarak Tanrya, evrenize ve kendinize
kar byk greviniz vardr:
Tanrya kar greviniz, vicdannz tesis etm ek ve
nandnz kutsa! kitaplardaki yce ahlk benimsemek
ve uygulamaktr.
56
 evrenize kar greviniz bakalarna, onlarn size
kar davranmasn istediiniz ekilde davranm aktr.
Kendinize kar ise, kuvvetinizi azaltacak veya iiniz-
deki itibarinizi sarsacak hibir intizamszlk veya uursuz-
luk yapmamanzda.
Bu grevlere tam olarak uymak, size toplumsa! ve
kiisel saygy garanti edecektir.
Devlete kar grevlerinizi yerine getirirken sadk
b ir vatanda olmal, hkmetinize karr drst, memleke-
tinize kar dil davranmalsnz. Kanun emirleri sabrla
fcabul etm eli ve 'iinde yaadnz memleketin icaplarna
memnuniyetle uymalsnz. Da kar davranlarnzda,
devaml hcumlara maruz kalmamaya bilhassa dikkat e t-
melisiniz.
Bizim muntazam yaplan toplantlarmza katlmanz
ok istenen bireyse de bu hibir zaman masonluun ge-
rekli ilerinize engel olmas anlamna gelmez, zira, i hi-
bir ekilde ihmal edilmemelidir. Ayrca, topluluum uzun
faaliyetleri iin gstereceiniz gayret de, bilgisizlikten do-
lay masonluu kt gsterenlere kar sizi zor duruma
drmemelidir.
Masonluk bilginizi artrabileceiniz bo zamanlar-
nzda, size her trl malmat vermeye daima hazr olan
bilgili biraderlerle konuabilirsiniz ve size verilecek di-
rektifleri almaya daima hazr olmalsnz.
Son olarak da, mesleimizin tanma iaretlerini kut-
sal ve bozulmaz srlar olarak saklamalsnz, zira bunlar
sizi dier insanlardan ayran ve masonlar arasndaki ye-
rinizi belirleyen hususiyetler olacaktr.
ayet tandnz kimseler arasnda mason olm ak iin
byk bir istek gsteren kiilere rastlarsanz, onlar bize
tavsiye etmeden evvel, kurallarmza uyacana, meslei-
mizin eref, haysiyet ve anna lyk kimseler olabilecek-
lerine kesinlikte kanaat getirmelisiniz.
57
 II. DERECE: KALFA

Masonluun ilk derecesi, 1. derece raklk, ikinci

derece ise kalfalktr.
Kalfann i aralar, gnye, tesfiye ve akldr.
akl, operatif masonlarca yapnn yere tam doksan
derecelik bir diklikle oturmas iin kullanlan bir aratr.
Ar Trkede buna ekl denir. Gnye ise, talar gn-
yede tutm ak ve tesfiye ile onlar yatay bulundurmak ama-
cyla kullanlr. Spekltif masonlar, ya da baka bir de-
yim le hr ve kabul edilm i masonlara gre akl, Tan-
r ve insanlar nnde eitli grevlerinde dorulukla ve
d ik bala yrmeyi salayan, gnye, hareketlerini fazi-
letlerle ereveleyen, tesfiye ise eitlikle kimsenin geri
dnmeyecei sonsuzluk alemine doru gidii anstr.
Kalfalk derecesine ykselen mason, nce kardelik
messesesi sayd masonluun douunu ve geliim ini
inceleyip, op eratif ve spekltif masonluun neler oldu-
unu aratrr.
Operatif masonluktan kast, ekil, salamlk ve gzel-
lii birletiren ve tmnde tam b ir dzen, olgunluk ve ta -
mamlayclk gsteren b ir yapt ortaya konaca zaman
kullanlan yararl mimarlk kurallarnn gerekli biimde uy-
gulanmasdr.
Spekltif masonluk ise insanlara ihtiraslarn yen-
meyi, doruSukla hareket etmeyi, srekli iyi szler syle-
meyi, az sk olmay ve yardm etmeyi kalfalk dzeyin-
de zellikle telkin eder.

KALFA TEZYNATI

Masonlukta kalfalk derecesinin tezyinat kredir.

Bunlar iki tane olup, biri yer teki kre biimindedir.

- - 58
 Krelerin kullanm, dnyann d yzeyini ve yldzlarn
Yerlerini gsteren haritalar olmalar yannda dnyann g-
ne etraf:ndaki ylik dnn ve kendi ekseni evresin-
deki gnik dnn gsterme ve aklamadr.
Dendiine gre bu kreleri grm ekle mason, Tanr'-
ya kar byk bir sayg duyar. Bunlara bakp, astronomi,
corafya ve denizcilik bilim lerinin ilerlemesi iin aba har-
ca r ve bu bilim dallarna dayal sanat dallarnn gelime-
si iin elinden geleni yapar.
Kalfalk derecesinde bir de mimar dzenden sz
edilir. Bununla anlatlm ak istenen de, orantlaryla btn
unsurlar ve stunlarla duvarlar zerindeki sslemedir.
Baka bir tanmlamayla, yapnn stunlarla birleerek g-
zel, kusursuz ve eksiksiz bir btn oluturmas, mimar
dzendir.
Mim arlk sanatnn domasnn ilk alarda, insanla-
rn maara ve aa kovuklarna snmas dneminin ar-
dndan, aa dallar zerindeki dzlklere yerlemeyle
doduuna nanan masonlar, aalarn dallar zerindeki
dzlklere baka aa dallarnn yatay olarak ye rle tiril-
mesiyle yaplan ilk barnaklarn yapmnda, stteki a a -
lar yanyana birletirerek genilik yaratan desteklerin in-
sanlara stun fikrini verdii grn ileri srerler, m i-
marlk bylece ortaya km tr derler.
Dolaysyla kaifa localarndaki ssleme, masonlarn
gzel sanatlarla yakndan ilgilenm elerinin belirtisi ola-
cak biimdedir. Doaldr ki bu da gzel sanatlarn yay-
lp gelimesini salayacaktr.
Masonlar, mimar dzen, toplum sal dzendir, gzel
stunlar, balklar ve ssl balantlar da toplumsal fa-
ziletlerin sem bolleridir derler ve eklerler: Topluluk dzeni-
ni kurmada ve korumada ve toplumsal faziletleri uygula-
mada mimar dzen masonlarn ykm llklerini srekli
anstr.

59
 rak mason kiisel ahlk zerinde, kalfa mason ise
toplumsa! faziletler zerinde almasn younlatrr. Do-
laysyla dnlerde, szlerde ve davranlarda bu yce
ahlk ve fazilet denen eyler uygulanr. Bunlar kalfalk
dzeyinde o kadar ok yinelenir ki, sonunda bilin altna
iyioe yerleir ve bir tr masonluk tabiat halini alr. te
arcak bundan sonradr ki bir mason, raklktan sonra
kalfalk dnemini de tamamlam saylr ve yetenekleri
da elveriliyse ustala, stadla ykseltilir.

GE SYLEV

raklk dnemini baaryla dolduran bir mason kal-

fala geerken yaplan trende kendisine en son u sy-
lev verilir:

Kardeim,

kinci dereceye yani kalfala getiinizden dolay

sizi kutlarm. Masonlukta insann d vasflarna deil, i
vasflarna kymet verilir. Masonluk bilgileriniz arttka
toplum iindeki mevkiiniz de kendiliinden ykselecek-
tir.
Burada zerinde duracamz birinci husus, mason
tzk ve nizamlarna tam riayet etmeniz ve bunlarn uy-
gulanmasna itina gsterilmesine sizin de dikkatli olma-
nz gerektiini hatrlatmaktr. Bu gerein yerine getiril-
mesinde kardelerinizi azarlamak veya krmak asla caiz
deildir. kazlarnz gze batmadan, dostluk ve tatllkla
yapmanz lzmdr.
kinci nemli husus, gzel sanatlarn incelenmesidir.
Eitimin bu deerli bran etkili bir ekilde zihni cillar ve
akl ssler. zellikle kendi mason sanatmzn esas olan
geometriye ok nem vermeniz lzmdr. Geometri bir

60
taraftan tabiatn olaanst niteliklerini isbot e tti i gibi
faziletin nemli gereklerini de temsil eder.
Masonlukta gemi durum ve tutumunuz sizi bu de-
receye ve onun eref ve imtiyazlarna lyk olduunuzu
bize gsterdi. Bundan byle daha da intizaml ve gayretli
almalarnzla btn toplum sal faziletlere ve medeni-
yetin en byk kefi olan bakalaryla kooperasyona ken-
dinizi intibak ettireceksiniz, (Gerek Yzyle Masonluk
Enver Necdet Egeren, sayfa 147 - 148)

III. DERECE USTA (stad)

Masonluun, yneticilik niteliklerinden doan say-

gdeer, stad, nzr, byk nzr ve byk stad gibi
nitelendirm elerin dnda ustalk ya da stadlk mason-
luun en yksek m ertebesidir,
stad masonun i aralar, locadaki tm aralardr.
Ancak stad, bunlar arasnda en ok malay kullanr.
Operatif masonlarn malay yapm ilerinde talan
birbirine balamak ve mimar ekiller vermek iin har
yaymak zere kullandklarna karlk, spekltif mason-
lar ya da fikri masonlar malay, insanlar birbirlerine kar-
de sevgisi ve anlayyla balamakta kullandklarn sy-
lerler. Bylece ana malzemesi insan, harc sevgi ve kar-
delik olan gnl mabedini ina ediyoruz derler.

SEMBOLLER

Usta derecesinin 9 sembol vardr. Bunlar:

basamak - Bohurdan - An kovan * stnde koru-
yucu stad klc bulunan Ana Tzk - plak kalbe uzan-
m kh - Her eyi gren gz - Gemi ve demiri - klid'ir
(EuaMd) 47nci geometri problemi ve kum soatidir.

61
 Locada, saygdeer stadn oturduu Dou Sahanl-
na basamakla klr. Bu hayatn dnemini anla-
tr: Genlik, ergenlik ve olgunluk.
Genlikte kar olarak ok almak, yararl bilgileri
olabildiince ok edinmek, erginlikte kalfa olarak bu bil-
gilerle kendisine, vatanna ve insania kar devlerim
yerine getirmek, olgunluk anda da iyi geirilmi temiz
ve hayatn mutluluu iinde ve geride yararl birok i
brakm olarak lmszln eiini amak... basa-
makm anlam budur.
Bohurdanlk temiz yrein semboldr. Kalbin sevgi
teiyie srekli yandn ve evresine temiz ve ho bir
lklk verdiini belirtir.
Ar kovan; ise, almann, alkanln ve yapmc-
ln semboldr. Bir mosan, ar gibi alarak insanlarn
gereksinim ve zdraplann giderme gerekliliini anstr.
stne koruyucu stad klc konmu ana tzk ise.
Byk Loca'nn ana tzdr ve masonluk kurallarn
koruma ve bu ilkeler iinde dncelerde, szlerde ve
davranlarda sknetle ve faziletle davranmak gerekti1-
ni anstr.
plak kalbe uzanm kl ise, insanlara kar hassas
efkatli ve yardmsever olmann gerekliliini sembolize
eder.
Her eyi gren gz, bir masonun dnceleri de,
szlerinde ve davranlarnda insanlarn gzlerinden ka-
rlabilse bile, gizli ileri ve irkin istekleri srekli gre-
bilen bir kendi vicdan gznn bulunduunu ye bunun
akldan hi karlmamas gerektiinin belirtisidir.
Gemi ve demir ise, glkler ve zdrap dolu frtna-
l hayat denizinde yolculuk edilmekte olduunu, ancak
ahlk ve faziletin yo! gstericiliinde bar iinde durgun
bir limana gelinebileceini ve orada demir atlacam
anlatmak iindir.
62
 klid'in 47. problemi (eski ve byk stad Pisogor-
un nl geometri problemi) ise, masonluun geomet'I
(yan] bilim), teknik ve sanatla olan ilikilerinin sembol-
dr.
Kum saati ise, vaktin durmadan aktn ve yaamn
farkna bile varlmadan getiinin belirtisidir. Masonlara
ok ge kalmadan tekaml yolunda ilerlemeleri gerekti-
ini anstr.

III. DERECEnin YKS

imdiye kadar anlattklarmzdan pek fazla kara-

madnzsa. bile, ilerde anlatacoklarmzdandan da gre-
ceksiniz ki, masonluk semboller kadar yklere, tarihi
olduu ileri srlen baz olaylara ve yklerle menkbele-
re dayanan, bunlardan kaynaklanan kendine zg bir g-
r, dn ve eylem biimidir.
Dolaysyla hemen her masonluk derecesinin, mason-
larn kendilerine zg hemen her davranlarnn bir men-'
kibesi vardr ve localarda bunlar sk sk yinelenerek on*
latld iin masonlar bu menkbeleri de adet ezberler
ve anlatmaktan da zevk duyarlar.
te III. derse masonluk, yani ustaln da byle bir
yks vardr ve bir eski byk stadn anlat ile bu
menkbe syledi r:
Biz masonlarn her trl olgunluu kendinde top-
lam bir stadmz vard. Bir dul kadnn olu olan Hiram
stadmz iyi bir mimar olduundan Hazret-i Sleyman
yaptrd tapnan yapmna onu memur etmiti. (Hiram.
stada izafeten tm masonlar dul kadnn ocuu diye
anlrlar.)
Hramn yannda birok yapclar vard. Bunlar ye-
teneklerine gre, rak kalfo. ve usto diye blme.
63
ayrmt. Bu blmlerden her birinin kendine zg meslek
gizleri vard. Her blmedeki yapclar, birbirlerini kendi-
lerine retilen szckler, belirtiler ve dokunmalarla ta-
nrlard.
Tapnan yapm bitmek zereyken ahlksz kal-
fa, usta niteliini kazanamadklar iin, kendilerini baka-
larna usta olarak tantacak szlerle, belirti ve dokunma-
lar Hiram'dan zorla renmek iin bir dzen hazrladlar.
Bu tantma szck ve belirtileri, tm uygarlk dnyasnda
geerli olduundan, baka lkelerde bu ekilde kalfay-
ken kendilerini usta diye tantmak istiyorlard. iler, ken-
dileri teki arkadalaryla le yemei yedikleri saatlerde
HiVam'm tapnaa girdiini biliyorlard, dzenlerini ona
gre kurdular.
Nitekim, stad Hiram, yapmyla grevli olduu tap-
nan hemen hemen bitmek zere olduunu grmekten
duyduu sevinle, hi kimsenin ierde olmad bir sra-
da yapya girdi. Bu kutsal yerde gnl holuu ve rahat-
lyla tapnd ve gney kapsndan kmaya yneldi. No
var ki orada karsna birden kalfalardan biri kt ve on-
dan ustal belirten sakl szc sordu. Hiram buna se-
rinkanllkla, Ustalk szc byle zorbalkla istenmez
ve byle de verilmez, bir gn gelecek sen onu alkanl-
nn dl olarak alacaksn kalfa, haydi imdi iine
dn dedi. Ne var ki, kalfann gz dnkt ve elindeki
ar bir cetvelle stadnn sol omuzuna iddetle vurdu.
Hiram kanlar iinde dnd ve kmak iin bat kapsna
yneldi. Bu kez karsna ikinci kalfa kt, o da ayn
soruyu sordu, ayn yant alnca bu kez elindeki gnyeyle
Hiramm sa omuzuna vurdu. Hiram kanlar iinde bu
kez dou kapsna yneldi. nc hain kalfa oradayd
ve ustalk gizini bana da ver diye baryordu. Hiram kan-
lar iinde ve ok dermanszd, bayla hayr iaretini ya-
64
pnca, elindeki ekile bu kalfa da Hiramn bana vur-
du ve onu orada ldrd.
ykdeki bu c hain cehalet, yalan ve hrs sembo-
lize ederler.
Hiram'n lm stne tapnak bir sre karanlklar
iinde kald, yapm durdu. Cahil aralar karmakark et-
mi. yalan hesaplar, yazlar alm gtrm, hrs da us-
ta gibi iilere komuta etmek istemi herkesin birbirine
girmesine neden olmutu. Ancak bir sre sonra, bilim, fa-
zilet ve mahfiyet (alak gnlllk) egemen oldu ve ta-
pnak. tamamland. Bundan dolaydr ki bu son gzel
huy mason ustalarnn zellikleri oldu.>
Mason localarnda bu yk, ustala ykseltilme t-
renleri srasnda kesinlikle anlatlr ve sonra yle ba-
lanr:
Kendi kendimizi tanmakla ve alak gnlll bil-
mekle nurlann, bilime hizmet edin, ve kiiliinizi geli-
tirin. Her on lebiliriz. Bu nedenle bu dnyadan g-
meden iyi bir ad ve gzel yaptlar brakmak iin alma-
lyz. endimizi olgunlua doru gtrmek iin byk a-
balar haraamalyz.-Bizim inancmza gre zaman ve ha-
yat balangsz ve sonsuzdur. Bir gemiten geldik bir
gelecee gidiyoruz. Bu ksa yaam boyunca kusurlarm-
z ve eksiklerinizi gidererek daha tam ve olgun nitelikler-
le gelecee ulamamz salamak amacmzdr.
ite kardelerim, stadlk yksek mertebesine ancak
tu yoldan eriilir,
rak derecesinin btn belirtileri (remizleri) nsann
yaamndaki lk admna aittir. Bunlar insanln balang-
cm gsterir, btn eitimleri kiisel gelimeye ynelik-
tir. insan adeta ocuk gibi korkak, cahil ve vehimlidir.
Ona aydnlk ancak derece derece ular ve doaya kar-
zayfln glle evirmek iin kendi benzerleriyle
birlemeye, kooperasyona gereksinimi olduunu anlar..
65 F.'j
Aday, mabedin kapsn yalnz bana alar, aydnlk ister,
yani bilim ve bilgi ster. nk insanlk mabedinin yap-
mnda alabilmesi iin ilkin kendi eksik ve kusurlarn
giderme ve yanllarn dzeltmesi gerekmektedir.
Masonluk, anlamak isteyenler iin hak ve hakikatle
dolu olan remizleriyle (belirtileriyle), yanllardan kurtul-
mak ve insanlk yolu ile bulunan felsefi fikirlerin izi-
ni meydana karmak vastasna sahiptir. Bizim elimizde
bu felsefi fikirleri srdrme ve yaymaya yarayacak birta -
km aralar vardr. Bunlar, toplumsal eitlik, yani bir kim -
seye igal ettii mevki ve elinde bulundurduu servet
ve kuvvete gre deil, yeteneine gre deer vermek, k n
ve dmanlklar unutmak, dostluk ve hogryle davran-
mak vefa ve dayanmadan kuvvet almaktr.

Mabedimize ilk gelen haric, ilkel durumda olan in-

sanlar gibi kendine dman grnen su ve toprak un-
surlaryla karlar. Harici lemi kendisinden gizleyen
gz ba altnda bir dnce younluuna varr. Kendini
daha iyi tanyarak gelimeye azmeder. te o vakit b ilin -
cine varr ki, doal kuvvetler kendisine kar birlemi de-
il, tersine kendisine yardmcdrlar. Haita kendisi de do-
ann bir parasdr. Aydnla kavutuu zaman rak,
kendi kiiliinden baka bir eyi tem sil etmeyen ham ta.
stne bir eki darbesi indirm i olur. Bu, batl fikirlere,
cehalete, hurafelere ve egoistlie indirilm i ilk darbedir.
Bu darbe, ruhsal faaliyete ve kiisel gelimeye iarettir
ve ta yonttuka kendi geleceini hazrlar.

I'inci derece yani raklk aday mabede yalnzca te k

olarak alnr, fakat P. dereceye yani kalfala te rfi eder-
ken mabede girmek iin dier kalfa adaylaryla birlik zin-
cirini oluturur. nk onun almas artk kiisel deil
toplumsaldr. Toplumsal faziletler kalfann ana alma
konulardr. Bu suretle, servet, hret ve mevkiin verdii
kuvvete karmayarak rak iken yonttuu ta clllamaya
caba gsterir. Karsna kendi yzn gsteren bir ayna
konularak kalfaya adeta yle denilm i olu-r:
Alkanlk ve hrsa 'kar koyacak gc kendinde a ra -
malsn, toplum iinde sana den grevi yapmak iin
gereken k ve fazileti bakalarndan bekleme.
Kalfa derecesi genlii reiT,zedr. Hayatn gelimesi-
ni gsterir ve bakalaryla birliinin baar saladn
retir. Kalfa grevin kutsalln anlar ve severek al-
r. Bu yzdendir ki, kalfa derecesine kabul treninde lo-
ca adeta b ir iek bayram gibi sslenir.
rak derecesinde kiisel yce ahlk, kalfa derece-
sinde toplumsal faziletler incelenir. stadlk derecesinde
yce ahlk ve fazileti kendinde toplayarak evreye yay-
mak, :k tutm ak ve insanlk idealinin gereklemesine a-
lmak ana amatr. Bu nedenle stadla te rfi iin de kal-
fa, mabedin kapsn yalnz bana vurur. .Geleceini sonu-
na kadar izleyecek gc stad, salt kendi kiiliinde ara-
mal ve bulmaldr.

USTALIA YKSEL SYLEV

Kolayca tahm in edilecei gibi, bir kalfann ustala

ykseli treni, bir harici'nin rakla aln ya da b ir -
ran kalfala gei treninden ok daha uzun ve gr-
kem lidir. Bu trende sylevler birbirini izler ve her dere-
cenin son sylevi gibi, ustala geiin de bir son sylevi
vardr ve buna ykseli sylevi derler.
Ykseli sylevi yledfr:
Kardeim.
Kendi kendinizi mason olarak yetitirm ekte gsterdi-
iniz geliim ve ilerleme, masonik ilke ve kurallara bal-
lnz ve masonluk topluluu iin yaptnz olum lu aba-
67
lar, evrenizde bir sevgi ve sayg hlesi yaratmtr. Bun-
dan byle masonluk deviniz ve masonluk erefiniz, g-
vene lyk bir mason stad olarak bu sevgi ve sayg ha-
lesini kuvvetlendirmeyi ve geniletmeyi gerektirir. Her ve-
silede 'karakterli ve vakarl davrannz gsterecek ve
mason ahlk ve faziletlerine rnek olacaksnz.
Bir mason stad niteliiyle kardelerinizi bilgi ve ye-
teneinizin yettii lde ve her konuda uyarma ve ay-
dnlatma, onlar koruma ve hatta kusurlarn, hatalarn
dzeltme, eref ve haysiyetlerini ve iyi hretlerini koru-
ma ve kollama grev ve yetkisi size verilmi bulunuyo1.
Grevinizi yaparken henz stadla ykselmemi bira-
derleri efkatle size itaate arabilirsiniz. Dier stad-
iara kar nazik ve anlayl davranacak ve eski stad-
larla masonlukta sizden daha stn grevde bulunanlara
kar saygl ve litaatkr olacaksnz. Kendi hareketleriniz
bakalarna alamaya alacanz niversal iyiliin tim -
sali olacaktr. Masonluun landmark'larm dikkatle koru-
yacak ve kardelik messesemizin eski trelerine tmy-
le uyacaksnz.
Vakarla tayaoanz stadlk sfat, bundan byl
sizin fazilet, eref ve hretinize baldr. Bu itibarla, sa-
mimi, drst ve vefal olunuz ve stad Hiram'n izinden y-
rynz. Bu suretle size gsterilen gvene lyk ve tevcih
edilen erefe hak kazanm olursunuz. (Gerek Yzyle
Masonluk - Necdet Egeran, sayfa 154 - 155)

68
 NASIL MASON OLUNUR ?

Masonluk konusunda imdiye dek anlatmaya al-

tmz temel kurallar dnda konuya biraz daha renk-
lilik kazandrmak iin bu kez de, masonlua kabul edil-
mi oma sonradan tii and bir yana brakp, nasl masan
olgusunu biraz da alayc bir dille yazya dkm bir tan.
Trk edebiyat ve basnnn 1945'te veremden yitirdii bir
byk usta yazar Mahmut Yesari Bey'i szlere dinletmek
isteriz.
Yaamn salt kalemi ve frasyla srdrebilmek kav-
gasnda ekmedik yoksulluk ve ile kalmayan bu byk
yazar, 1935'ierde Trk masan localarnn Atatrkn buy-
ruuyla kendi kendilerini kapatma durumunda kalmalar,
masonik deyimle de uykuya yatmalar zerine, dne-
minin dergilerinden birinde, nasl mason olduunu yle
anlatmtr:
Hemen hergr vapurla Kadky'ne inip, dnd-
mz arkadalarmz var. Bunlar, bazen vapurda, yahut is
kelede, bir afbaba yavaa sokulur ve esrarengiz bir ta -
vr alarak konuurlar.
Kulama alnan bu kadar:
Bu akam yukarda myz
Bu akam yukarda buluuruz...
Bu yukar iin szleen ahbablar, son vapurda yan-
larnda daha baka ahbablarla. bir para da akr keyif
alarak babaa vererek fsldayor bulursunuz.
 Birgn bir rkadam yanma sokuldu ve gizli bir ses-
te kulama fsldad:
Seni de birader yapmak istiyoruz!...
Azm bir kar ack, sordum:
Ne yapmak istiyorsunuz?
O sesini daha alaltarak:
Seni de aramza alacaz. Mason yapmak istiyo-
ruz.
Bu, hi aklmda, haylimde olmayan eydi... O za-
mana kadar masonluk hakknda dorusu hibir fikrim
yoktu... Yalnz, kk, tarihin cok eski karanlk taassup
devirlerine dayanan bu trikatin, artk gizli - kapakl yeri
kalmadn biliyordum.
Bir farmasonun Franszca yazd ve yin bir far-
masonun dilimize evirdii (Farmasonlar) kitab yle
gzme itimiti.
Sonra (Larus)fan evvel karlm olan (Bonillet)yi
aarsak yine masonlar ve masoniuk hakknda kfi ma-
lmat bulabiliriz. Fakat okumak, kulaktan kapmak ba-
ka ey, gzleriyle grp yakndan duymak baka.
Peki nasl mason olacam?
Arkadam benim soruuma gld:
Sen imdi bir teklif varakas imzalayacaksn. Hak-
knda tahkikat yaplacak. Sen buralarna karma. Sonra
ben sana haber veririm.
Gemi gn! imzaladm kt nasld, onda neler
yazlyd, hibiri hatrmda kalmad.
Yalnz, bana masonluu teklif eden arkada, hafta-
nn muayyen gnlerinde son vapurla dn&n ve yukarda
bulunanlardan idi.
Ben de nihayet yukary renecektim!

70
 Diyeceksiniz k, oraya girerken, srlarn saklayaca-
na elbette and verdin. Bir farmason; kitap yazm, bir
lgat kitabnda tafsilt vermi diye onlar le vermek,
yemine ihanet etmek doru mu?
Bu. insanla yakr m
Kendimi mdafaa iin sylemiyorum, hatta kendimi
mdafaaya da lzum grmyorum. Gazetelerde mselle-
li (gen - mselles) ve c yldzl lm haberleri k-
yor. Gnlerce iln edildikten sonra (Merikl zam) balo-
lar veriliyor, hatta resimleri bile gazetelere geiyor!...
Bu gizli cemiyetin artk gizlenecek taraf kalmam-
tr. Bunlar da brakalm, beni aralarna almok isteyen-
ler. beni yakndan tanyan, yani huyumu - suyumu bilen
arkadalard.
Onlara, ben hibir teklifte bulunmamtm, Demek ki,
onlar her ihtimali gze alarak benim de mason olmam mu-
vafk luygunl grmlerdi.
Kendi kendime bir dndm:
Bunun bir yozlmadk taraf katmt. Onu da yaz-
veririm biter, gider.

Yalnz unu evvelce syleyeyim ki, maksadm ne ta-

riz ne alay, ne de zehirli ineler saplamaktr: Biraderle-
rimi gcendirmek istemem. unu da 'yice bilsinler ki,
evvel uvaldz kendime batracam. Ho grversin-
ler.
Benim haberim yok. Hakkmda tahkikat yaplm ve
ben sorup, aratrmodan yzmn ak ile kmm.
Bana bir kt yazdrdlar ve imzalattlar. Ktta ne-
ler yazlyd; ben ona neler yazdm Biri hatrmda kalma-
d. Bir gn bizim arkada gler yzle grnd:
Gidiyoruz, dedi.
Dedi, amma ime de bir rknt geldi. Mehle kar-
, nsanlarda dalma bir korku, bir rknt var.
71
 stanbul'a ndik v Beyoluna getik. Yukarya g i-
diyoruz. O tarihlerde Parma kkap taraflarnda dar b ir
sokaa saptk, yrdk, gene saptk, gene yrdk, gene
saptk.
Acaba bu sokaktan saplar, bana yolu artmak
ipin mi Nihayet, darack bir sokakta yksek bir apartm a-
nn arka tarafndaki kk bodur kapnn nnde durduk.
Buras ne apartman, ne ev, ne mutfak, ne de bodrum ka-
psna benziyordu.
Arkada, kapya iaret verir gibi vurdu. Biraz bek-
ledik kap ald, aksak b ir adam grnd. Arkadala a-
re tle tile r mi, iaretlem ediler mi pek farknda deilim.
eri girdik. Dar, kapkaranlk ve k f kokan, toprak
m. maltata m, tula m, pek belli olmayan zeminli bir
koridorda, bask bir kapnn nnde durduk.
Arkada benden ayrld; ben. aksak adamla yalnz
kalmtm. Aksak adam, bask kapy at, elektrik d-
mesini evirdi. O dakika bende de afak att.
Hamam klhamgib i yuvarlak, bask, dar bir oyuk...
Evet, ne oda, ne hcre, ne dolap. Sadece bir oyuk.
Oyua girdik. Aksak adam bana:
zerinizdeki madeni eyay Verin, dedi.
akn akn sordum:
Neyi vereyim?
Madeni eyay... Para, saat, tabnca filn gi-
bi...
Ne saatle, ne de tabanca le iim yok. Cebimdeki
bozuk paralar verdim ; o, bir torbann iine koydu, d-
mledi ve kt, oyukta beni yalnz brakt.
B ir anahtar sesi... Eyvah, ben burada hapis miyim
imdi? Pardon, ben size bu oyuun iini anlatmadm. Ev-
velce unu syleyeyim k,.oyuk hi de i aacak bir yer de-
il. Duvarlara batanbaa siyah astarlar kaplanm. Kap-
nn karsndaki duvara, gene kara astar rtlm bir masa

72
yanatrlm. Masann zerinde bir kafatas, iki bacak m
kol mu ne ise, iki kem ik... Siyah duvarlarda birok levha-
lar var. Bunlar okuduka iime rpermeler geliyor. Ben
burada ne kadar oturacam? Zaten skntl adamm..Ben
burada ok kalrsam iki - bir yok, tozuturum.
Kap tekrar ald. Aksak adam grnd. imden
uzun bir oh, dedim galiba azat ediliyordum.
. Aksak adam bir kt uzatt:
Bunu .okuyunuz ve imzalaynz.
Bu da ne?
Vasiyetnameniz.
Ne?.. Benim daha lmeye pek niyetim yok. p ba-
bann elini... Eer hatrmda iyi kalmsa bu ke ve
baslm bir ktt. Zaten masonlarn remz'i (belirtis)
mselles (gen)dir. Herey tr, kedir. Ne iki, ne
drt, ne be.
Hristiyanlktaki teslisi andran bu lk neden- Bu-
nun-manasm, maksadn, sr ve hikmetini renmek m-
yesser olmad.
Mselles selm, mselles alk, mselles matem. Bel-
ki baka msellesler de vardr; benim ilmim, ancak bu
kadarna yetiyor. mzalarnn, isimlerinin yanlarna da m-
selles eklinde yildz koyarlar.
Vasiyetnmeyi verdik, aksak adam, gene kayboldu.
Sonradan rendim, buras hcre-i muzlim'mi ve beni
orada aklmla tefekkre brakmlar.
Tek bama byle i ac bir yerde oturmak, ne
kt ey. Duvarlardaki levhalara baktm, okudum. Kafa-
tasn, kemikleri muayene ettim . Siyah astarlar elledim.
Cebimdeki ktlar kartrdm. V akit gemiyordu ki...
Kap tekrar ald, vasiyetnmeyi aldlar. Tekrar kap
zerime kapand.
Skntdan ldracam. Tahta iskemlenin stnde
oturm aktan yoruldum. Yer msait olsa ayaa kalkp do-

73
 taacam. Fakat darack yerde iki adm atm ak bile bir
m esele...
Ben imdi vicdanmla babaa dnyorum. Boyla
kapank, kasvetli yerde dnmek, kafay iletmek kuv-
vetli bir sinir ii.
Benim bir huyum vardr, canm skldm! uyurum ...
iskemlenin dik arkalna srtm verdim, gzlerimi kapa-
dm... Ve uyudum.
Kap acilm i; bunun yar farkndaym. Aksak adam
ieriye girdi; elinde siyahl, beyazl bezler vard.
Gzn balayacam.
Ve gzlerimi balad. A rtk almtm; ne derler, ne
sorarlarsa, ne yaparlarsa gk demiyordum. nk fayda-
szd. Ben, ne sylersem onlar bildiklerini okuyacaklar-
d.

Gzlerim balandktan sonra yedee alnm bir ace-

mi kr gibi, bastm yeri grmeden yrmee, daha do-
rusu yrtlm eye baladm.
Evet, kr acemi, derler. Bir de acemi kr varm. L-
kin ne zor, ne gc eymi.
Ben, bir karanlk ve boluk iinde yryordum. Bir
merdivenden karldm, etrafmda sesler peyda oldu. Bir
org da alnyor g ibi...
ir odur ki, guna sesler ge lir mdam. Acaba
ben de air mi olmutum Merdiveni ktktan sonra bir
dzlkte yrtldm, 'bir merdiven indirildim, tekrar -
kartldm, gene dzlkte yrtldm. Hep ayni yerlerde mi
dolatrlyordum? Bilmiyordum 'ki...
nanr msnz O gn. krlere ok acdm ve gre-
memekten ok korktum. Merdiven basamaklarn trm a-
nrken. Dik bir kuleye kyorum, aa inerken de bir bo-
lua yuvarlanyorum sanyordum.
Bir ara, halime mi acdlar ne oldu Beni durduttular,

74
bir iskemleye oturttular. Etrafmda, gizli konumalar, m-
rltlar, fsldamalar duyuyordum.
Org sesi daha yakndan geliyor.
Tekrar koluma girdiler ve tekrar, karanlklarda seya-
hat balad.
Seyahat diyorum, ammc im di...
nk, bir krebe oyunu deilmi, bir seyahatm i...
Remz seyahat...
Bu remzi seyahat bu kadarla kalmyor. Tekris fas-
lnda da ayr numaralar var. Tekris, T a h lifin baka bir
cinsi. (Ant iirme). Haricilerin (yani mason olmayanlarn)
birader olabilmeleri ite bu tekriste belli olur.
Bu tekris merasimi (treni) ok mhim ve balba;na
bir fosildir.
Orglar alna dursun, etraftaki m rltlar kesilmiti.
B ir mddet geti, bir kapya vuruldu:
Tak ...T ak... Tok...
Malm ya herey olacak...
erden soruldu galiba ki, yanmda kollarm tutan -
la r kmldadlar ve kapy vuran cevap verdi:
Br Haric...
Halit Fahri'nin Bayku piyesini hatrladm:
Kim o?
Bir yolcu. Tanr gnderdi,
Ay karanlk, lm kanat gerdi.
Tiyatro mu oynuyoruz, nedir?
imdi burada hafzamdan ikyet edeceim. nk
bu, kap nnde sylenen szlerin hepsini hatrmda tu -
ta momt im.

Yalnz, hatrladm u: Kap nne gelen haricyi,

ierden alm ak istiyorlar; soruyorlar, meramn, maksad-
n ahlamak istiyorlar. Kapc birader.: efaat ediyor ve ni-
hayet, gene acemi krfer gibi yedekte ieri giriliyor.
 Kap nndeki konumalar da Karagz sahnesinin
tekerlem elerini andryor:
ivi!
Ne ivisi?
Lopa ivisi!
Gir ieril
Org daha yakndan duyuluyor ve ben, yedekte yr-
yorum. Org, kameti artrd ve kllar akrdamaya bala-
d...
Bilmem hatrlar msnz? Vaktiyle rhtmda Pandomi-
ma tiyatrolar vard. Oyunlarn 'ismi, mevzuu, her ne olur-
sa olsun, hepsinde m utlaka dello olurdu. Kl akr-
tlarn duydka, Pandomima'ciaki dellolar gzmn
nne geliyordu.
Org alnmas iyi... Hele insann gz kapal, etraf
grmezse, sesler bir dereceye kadar avutuyor. Fakat bu
kl sesleri ne olacak?
akrtlar muntazam olsa ve arasra da:
Tue!
Diye barsalar, kendimi eskrim salonunda sanaca-
m.
Lkin bu bozuk dzen akrtlarn manas ne? Hc-
re-i Muzlim'de balayan korku hissini.takviye iin mi?
Yrrken yrrken, birdenbire bir ses geldi:
Dur...
Ve gsme bir kl dayand. Soruyorlar:
Bu nedir? Anlyor musun?
Elimi tutup klc ellettiler. Bilenmemi, hatta gzm
grse, belki de pasl diyeceim bir kl.
Cevap verdim:
Kl!
Onlar, kendi dilleriyle etrefil konutuklar iin, harfi
harline syleyemeyeceim. Yalnz meali lanlam) u:
Eer, yemininden dner, smmza ihanet edecek

76
olursan, ite bu keskin kl gsne dayanacaktr. Bil-
mi ol!
fena! Tehdit k t ... Kr, pasl klla br dnya-
y bylamak hakikaten ikenceli bir ceza... Kr klcn
kalbe kadar girecei pheli... Fakat, pasl dem irin a-
t yarann kangren olaca m uhakkak...
Kr de, pasl da olsa fah gse davannca insan
gk! diyemiyor.
Yrdk, dndk, yrdk, dndk ve gene birden
bire durduk... Elimi tutup ektiler, Onlar tutup ileri e kti-
ler ama, ben de tutup geri ektim.
Soruyorlar:
Duyduun ne?
Atei
Hakikaten elim, alev gibi bir atee dokunmutu.
Gene o aklda tutulmaz, hatrda kalmaz etrefil dil-
leriyle bireyler okudular. Benim anladm gibi, sizin
de anlayacanz u: Eer ben yeminimde hanls olursam
(durmaz da bozarsam,) onlara ihanet edersem, vay h-
lime! Yanacam!
Islanmn yamurdan pervas almaz! derler. Benim
gibi, bar yana atele gzda verilir mi?
Bu numara da bitmi olacak ki. te k ra r yrmee,
dnmeye baladk ve b ir m ddet sonra gene znk diye
durduk.
Bu sefer de elimi tuttula r, ince elenmi kum dolu br
ana:n iine daldrdlar. Uzatmayaym, bu toprakla te h -
d it...
O zaman, bereket im diki gibi hava tehlikesi daha
kmamt, yoksa, koHanma ka nat takarlar, tepetaklak
dndrerek bir de hava tehlikesi ile te hdit ederlerdi.
Tehdit fasl bitm i olmal, b ir iskemleye oturttular.
Etrafmda m nltlar duyuyorum. Karmda, arkam da ve sa-

77
rnda, solumda kimseler var. Birini grmyorum. Gz-
m asalar, beiki bir ak tandklarla karlaacam.
imdi asl sorgunun baiayacan anlyordum.
Nadir, b kuru bama gelenler? Kalb dinlendirme-
den. tabuta girmeden, imam, tepemde telkin vermeden,
topramn stnde skatlar tepinmeden, bu M nkir -
Neklr sorgusu ne-oluyor?
Soruyorlar:
Taassup nedir?
Cevap veriyorum:
B ir .insann, herhangi bir eye krkrne balan-
mas ve onu krkrne mdafaasdr.
Belki aynen byle cevap vermedim, lkin, buna yakn
bir eydi,
Masonlarda taassup yokmu... Herhangi bir kanaate,
ideale taassupla balananlar, mason olamazlarm!
Ala! Buna, kimin ne dedii var?
Soruyorlar:
Cki ier misin
Her eyi doru syleyeceime, onlardan hibir ey
saklamayacama da yemin etmitim. Fakat sorutan, bu-
nun da yasak olduunu sezinliyordum. Tevil edeceime
de and imedim ya:
Eh... Arasra...
Hani: Mehur bir tekerleme vardr:
Akamdaaaaaan akama...
Cevabm sar mrltlar karlad.
Kumar oynar msn?
Aksilie bakn! O sralarda ben, poker, bakara tirya-
kisi idim. Buna da arasra diyeyim mi?
Zrva tevii gtrmez. Kestirip attm:
Hayr!
Vay, vay. vay! Bu sefer, mrltlar, homurtu eklini al-
yordu.

78
 Sordular:
Gzieriri atmz zaman burada bir 'dmann
grsen ona hl dman gz ile bakcsr msn?
Sual etin. Buna verdiim cevab iyi hatrlyorum:
Maksad, gayesi, li ve insanla hizmet etm ek
olan muhterem cemiyete mensup" insanlarn hepsinin iyi
ve emiz kimseler olduklarn kuvvetle zan ve tahmin e tti-
im iin, burada dman bir ehre ile karlaaca.m.
tahmin etmiyorum.
ayet bir dmanm grecek olursun ona, elini
uzatacak msn?
Byle yksek gayeli bir cemiyete girmi olan b ir
dmanm, hemen affetmesem bile, hrm et etmek ideal
borcumdur. Ona, elimi uzatmakta katiyen tereddt etmem.
Fakat, bir artla...
Nasl b ir artla?
Eer dmanmn, arkadan 'kuyumu kazdn y-
le bir sezinleyecek olursam, cemiyetin iinde de olsa, d-
nda da oisa, grtlana yapmaktan beni hibir, kuvvet
menedemez...
Glmsemeye benzer, sar m rltlar...
M nkir - nekir sualinin sonu gelmiyor ki:
Viodan nedir?
Vicdan, insann neresindedir?
Buyurun bakalm! Mantk, ahlk, felsefe dersinde m i-
yiz Ben bunlara mektepte iken bile cevap verememitim.

nsan, ne gariptir! Zimdi byle nme niye? M ektep-

te mantk .felsefe, ahlk okuduumu bana kim sordu?
Bunlar, lapalist denilen hakikatlerdir. Bana, hocalarm,
belki btn bunlar okutm ak istediler, lkin ben, bu ki-
taplarn yapraklarn atm bile pek hatrlamyorum.
Yalnz, imdi ben, mason locasnda, bu iki suale ne cevap
verm itim Hi bilmiyorum. Ah, benim biraderlerimden Via-

79
fzas kuvvetli biri kp da bana cevaplarm syleyiver-
sel...
u benim fesatlm yok mu Kendi yeminimden ha-
nis olduum yetmiyormu gibi, bakalarn da idlle, ifa-
ie alyorum.
T ekrar sordular, sordular. Mevsim yazd. Oda, bou-
cu scakt. Fakat ben, boucu scaktan 2 iyade. bu sorgu*
tardan terlemi, bitmi, yorulmutum.
Halime mi acdlar ne oldu? Yoksa, onlar da m Yorul-
mulard? Sormaktan vazgetiler. Ve kendi aralarnda,
benim anlamadm d ille konumaya baladlar.
Anlayamadm d ille konutuklar da aa yukar u:
mtihana pektik, soracamz kadar sorduk. Kafasn, hu-
yunu, suyunu, mezhebini, merebini anladk. imdi aram-
za alalm m almayalm m?
Bul kutusu gezdirilsin!... .
Denildi.
Size, Bul denen eyi anlataym:
Bunlar, bizim bildiimiz, ocuklarn oynad bilye-
lerin eidir. ki kk kutu iine doldururlar. Brinde siyah,
dierinde beyaz bilyeler vardr.
Birader yier, bu kutulara e le rin i sokarlar ve bir tane
bilye alrlar ve b ir torba iine atarlar. Lkin, siyahtan m,
beyazdan m aldklar belli olmaz. Bu, sakldr.
nk beyaz bilye lehte rey, siyah bilye aleyhte reydir.
Gzm grmyor ama, susularndan bu iin de b it-
ti in i anlyordum.
Gene fsldatlar. Ve b ir ses, foirey sordu. Ne sor-
duunu bilmiyorum. Artk kfi! manasna birey olacak!...
Bir ses bard:
Nur ve Ziya stad- muhterem!
Ve oradakiler hep bir azdan tekrar ettiler:
- Nur ve Ziya, stad- muhterem!
80
 Ne kadar kaln 'kafal olsam, a kavuacam an-
lamtm. iin merakl, tatl taraf gelm iti. Karanlktan
Kurtulunca, bakalm nur ve ziya neler ve kimleri grecek-
tim.
Kllar akrdad, akrdad, hep bir azdan:
Nur-u Ziya, stad- m uhterem!... diye bard-
lar. Gzlerimi atlar, bir mddet karanlkta etrafm se-
emedim. E lektrikler yanmt, yarm saat mi. eyrek
mi, yoksa birbuuk saat mi gzlerim kapal? Bilmiyorum.
Fakat, zaten zayf olan gzlerim, bu zoraki kapallktan
sonra a alnca, fena halde kamat.
Sorgu - suallerden, gz balamalarndan, ille o hc-
re-i mzlimden, remzi seyahatden sonra, orada her ha-
reketin, her iaretin bir kaide ile, bir nizamla yapldn,
yaplabileceini, insan makamla esnettiklerini anlam-
tm. Fakat ben, ferman dinleyecek halde deildim. Elle-
rim bal olsa bile ipleri koparr, gzlerim i uuturur-
dum.
lk kamama geti, tatl tatl kanan gzlerimi, ta t-
l tatl uuturdum. Ve etrafma bakndml...
Gz bal dolatn lirken, kuielere ktm, mahzen-
lere indiim i, sofalarda gezindiimi sanmtm, fakat gz-
lerimi atm zaman, greceim manzaray dorusu pek
tahayyl edememitim. Alelade bir oda; bir mahkeme ve
ya bir toplant salonuna benzer bir ye r olacan 'umuyor-
dum.
Bu kadar te rifa t dkn insanlarn, oturduklar, to p -
landklar yerin, herhalde bir hususiyeti, toir bakal ola-
cakt.
Hatrmda kalanlar anlataym:
Bycek, yksek tavanl, drt ke bir oda... Kap-
dan girilince sa duvarda byk, yerli bir ayna... Sol ta -
rafta siyah perdelerle rtl bir pencere...

81 F. 6
 Koyu tatl mavi zerine yldzlar serpilmi, tavann
ortasnda beyaz fanuslu bir Nur-u Ziya, bir sembol ama,
bu sembol maddeten temsii eden bu lamba!...
Sra gelmiken syleyeyim, ben, bu masonlarn mabe-
dine gnlerce girdim ve bir ok Harioi'lerin tekrislerinde,
birader *y ie rim le beraber Nur-u ziya istedim. Azap de-
dikleri ziyafetlerde bulundum, Hze yani, yaasn erefe
diye kadeh kaldrdm; Tatl barut (bira), ac barut (rak)
itim , fakat koyu tatl mavi zemin zerine irili - ufakl sa-
r yldzlar serpiii tavandan sarkan lambann ndan
baka nur-u ziya grm edim!...
yie anlyorum ki, bu nur-u ziya alelde k deildir.
Kararan gzleri, karaan gnlleri aydnlatacak, i karan-
lna, kara karanlna ;k verecek...
Evet ne aydnl ne ?
Evvel gizli mabedi dnya gz ile gezelim:
Kapdan girilince, kapya bitiik duvara muvazi (para-
lel), ortas iki stunla kap gibi ayrlm bir" blme var.
8u iki stun stn- Sleymani'dir.

Orta ada Hiciv adl Franszca bir kitapta okumu-

tum. Bu iki stuna Sleymann hzineleri sahipmi. S-
leyman Haznesi! Hayali biie insann akln durduruyor. Fa-
kat, benim grdm, 2erine sulu yaldz srlm ya-
lnkat kartondan yaplm stunlar, Sleyman Hazine'lerini
dndrmekten ok uzakt.
ki stunun tam karsnda iki- ayak merdivenle -
klan kerevet gibi bir set var. Bu setin tam ortasnda,
ksm ke, mstatl (gen- aralkl byk bir kol-
tuk duruyor. Arkaln stndeki mselleste, yaldzl ve et-
raf ktan oklarla ssl bir gz bakyor.
Koltuun nnde, menur-i msellesi bir masa var.
Buras, stad- muhteremin m akam ... Onun nnde bir
masa daha, ktip birader***.
.82
 Ostad- muhteremin sa ve solundaki yerlerde sine-J
ark, buraya yksak derece - rtbeliler oturabiliyor.
Slne-i ark'n, yani basamakl krevetin sa altnda,
kk bir masa... Tekrar etmeyeyim, masa deyince s'12
hep m enuf-i msellesi dnn.
Bu kk masa Emin-i haznedar (sayman) biraderin
... Onun tam karsnda Sfne-i ark'n sol altnda ha-
tip (szc) birader, , , in m akam ...
Stunlarn sanda stad evvel {nceki iistad) bira-
der **,. solunda stad sn (daha nceki stad) bira-
d e r.*..
Odann sa ve sol duvarlarndaki sralarda da, kk
derecali birader A 'ie r oturuyorlar. Birader ,','le rin , o tu r-
duklar sralarn nlerinde da ksa blmeler, var. Bu bl-
melerin kenarlna oyuklar yaplm ve oralarda, orta a
valyelerinin, sllhrlerinin kullandklar kllara, me-
lere benzer, knsz kllar konmu...
stad muhterem makamnn karsna gelen duvara,
byk bir org bititirilmi. Orgun iki yamnaa aa ualar
duruyor.
te benim grdm mason locas b u... ekil d-
emesi, rengi ve teferruatlndan hatrmda kalanlar bu ka-
d a r...
Gzlerimi o leme atm dakikadan beri, hep d-
nrm. Btn bu dekora, bu aksesuvara ne lzum var?
Yazlarm yanl anlal masn. Ben cidd il&rln, cidd
tutulm asn isterim. Bu dekor, bu aksesuvar, belki deil,
muhakkak ki, eski bir annenin tortusu...
Gemi gnlerin hatralarn anm ak ve saymak kay-
gusu...
Bunu ileri srenlere ve sreceklere sorarm: Fran-
mason uk, bugn ilk kuruluundaki gaye, ideal ve mef-
kure in mi alyor?

83
 Bu kurum, Rnesanstan sonra gizlilik kuvvetini toma-
miyle kaybetmitir.
Oyun mu oynanyor? Madem ki, yksek ve temiz bir
gaye, ideal, mefkure iin topianlmtr. bu renk, k, ses.
ss cilveleri neden?
Sade deli, ar bal bir odara, bir salonda top-
lanlsa, gaye tsmin edilemiyor mu? Mefkure kuvvetini m
kaybediyor?
Masonluun, benim okuduum ve duyduklarma gre
kurulu esas, katolik taassubuna isyandr. Katoliklik, Av-
rupa'y haraca kesmiti. Engizisyon cehennemi azgnl-
yle Avrupa'y kasp kavuruyor; gizii, kanl mahkemeler,
binbir ikence ile din nmna insanlara, vicdanlara satr
atyor, Hnolar, yani Protestanlar boazlanyor, .kltan
geirifiyordu.
ilim, fen, sanat bu azgn kara 'kuvvetin penesinden
yakasn kurtaramyordu. Mimarlk, yalnz katolik kilise-
leri, katolik apelleri, katolik bideleri iin alabiliyor-
du. Buna isyan eden mimarlar, yani masonlar, aralarnda
gizlice toplandlar ve anlatlar, Ete gememek ve icabn-
da da birbirlerini tanyabilmek iin gizli iaretler ve giz-
li dil kullanmak lzum ve mecburiyetini duydular.
Kendilerinden olmayana Haric dediler. Ve kendi mes-
leklerine uyar kelimeler kullanarak konutular. Para'yo
tula, kerpi dediler. Yanlarna bir yabanc gelince Ya-
mur yayor. Diye fsldadlar.
Bira, tatl barut, rakt, ac barut oldu. Bunlar saymak-
la tkenmez.
Yalnz yle tahmin diyorum ki, ark masonlar bu
gizli dili, sade tercme etmilerdir. Ac barutun, tatl ba-
rut'un san-i zam- kinat'n tarihi bir zaruretle dt/imiza
evrilmi oiduunu hi sanmyorum.
Eer Mimar Sinann, Mimar Kasm'n, Mimar Davud'-
84
un ayn dilden anladklarn iddia ederlerse, ne yapaym,
boynumu bker, susarm!...
Mason localar vaktiyle de byle ssl myd? Sa-
natkr insanlar bo duramazlar. Gizli locaya gelip de bi-
rader V ler beklerlerken tavanlar, duvarlar boyayp ss-
lemi, avadanlarn ap masa, sandalye yapm olmalar
ok muhtemeldir.
Kllara gelince, o dairelerde yalnz asilzadeler de-
oynanrm Orgu tanmodm piyanistlerin en tatls ve
kl tarlard... Bundan baka, gizli bir toplantda dai-
ma htiyatl bulunmak icap eder. Herhangi bir baskna kar-
kendilerini mdafaa edeceklerdir, Kl tamayanlar bi-
le, localarda kendilerini mdafaa iin silh bulundurur-
larsa tabi grlmez mi?
Kapdaki muhafz birader / 'i ieri girerken sorulan
ahret suallerinin, tehditlerin, yeminlerin hepsin), -yalnz br
artla- o zaman iin, hepsini anlyorum; hepsine yerden
ge kadar hak veriyorum.
F ak a t...
Fakat, org atnmasn bir trl zihnim almyor... Bu
ne biim sakllk, gizillik... Davul - zuno le saklamba
oynanr m? Orgu tanmadm piyanistlerin en tatls ve
en sanatkr olan zavall arkadam Cemal Osman al-
yordu...
Eer localarn ilk kruluunda, aralarnda Cemal Os-
man bulunsayd, masonlar btn korkun tehlikelere ra-
men org almay da annelerine katarlard.

Gzlerimi nur-u ziyaya amlard..,
Bu nur-u zlya'nn bir sembol olduunu tabi anlyor-
sunuz... lem-i Harlc'den nur-u ziya lemine giriliyor.
Bana da bir yer gsterdiler, kabulm erefine, m-

85
selles a lk /, yapld; ben, mahcup ve memnun bzlp
oturdum.
Celse'de miydi, yoksa celse bittikten sonra myd,
gemi gn, birader *%'lerden biri yanma yaklat, kula-
ma fsldad:
Buraya girerken, zerinizdeki madeni eya ile bir
likte paranz da almtk!...
Benim zavall madeni eyam! Ne kamam, palam, a-
km, ne ae tabancam var. O gn, cebimdeki bozuk para-
lardan baka madeniyat nmna bir eyciim yok.
Evet, dedim.
Paranz, muhta bir dul kadn var, ona yardm
iin vereceiz!...
nsan gayeler gttn azdan kapmak- kulak dol-
gunluu ile sezinlediim, gizli bir tarikatn byle, ilk n-
san teklifine hayr demek hamlm gsteremezdim.
Hayhay!...
Fakat insanlar ne kadar doutan hovarda olsalar,
maddi endielere kar gene hassas taraflar kalyor. Lo-
cadaki bizim eski dostlara, ahbablara, arkadalara, akra-
balar ve yeni birader *%'lerime yle gz ucuyla baktm.
Yeniye itibar vardr! En eli sklardan bile sigara at-
layabileceimi, tramvaya koltukta binebileceimi, bir ara
dnverdim, ne yalan syleyeyim!
Kulama fsldayan birader*** glmsedi:
Sizi tecrbe iin byle bir teklifte bulunduk!.
Dedi ve benim madeni eyam uzatp verdi.
Dul kadn insanlk, insaniyet sembol imi. Her cel-
seden sonra gezdirilen Dul Kesesi de, o duf kadn iin-
mi!...
Grdnz m nur-u ziya'y? Yava yava,'neler g-
ryorum ve neler greceim? Hele para ile ie balayp,
adamn gzn amak iin hakikaten, ok filozofa bir
bulu!...
_ 86
 Masonlua giren bir Haricye tekristen sonra nlk
balanr. Benzetmekte hata olmazsa, ah, berber rak-
larnn treninde petemal balanmalar gibi bir ey...
Bunun sebeb ve hikmetini anlataym. Masonlar yan*
duvarclar, mimarlar birer ii deil midirler? Bu cins i-
iler i banda nlk takarlar ve nlklerinin nnde de
avadanlk kesesi vardr.
Masoniar da bunu takiiden veyahut eski hatray can-
landrmak iin, minyatr nlk kuanrlar. Bu, derecelere,
yani rtbelere gre deiir. Dstadlarn, byk derecelile-
rin ve hatip, muhafz vesaire gibi vazife alm biraderlerin
nlkleri ekil ekildir. st srma lemeli, kenarlar sr-
ma psklleri de vardr.
Fakat bizim gibi, mptedilere (rak) vazife alm s-
tadlr (usta), bezden, el kadar bir nlk tutunurlar. Bu
nlk, eski kadnlarn, entari ite jc etek orasna bala-
dklar bir ttn, mendil, para kesesine pek benzer.
Bu drt ke bez nlk, ince bez bala bele sarlp
balanr.
Bama gelen bir vakay da anlataym:
B ir gn mahfe! ,*'e girerken kapnn yanndaki ma-
sa zerinde duran nlklerden birki alp balamtm.
Kim bilir ka saat oturduk. Celse bitti, vakit de hayli ge-
cikmiti. Hemen sokaa frladm ve koa koa bir tram-
vaya atladm.
Tramvaydakiler, gorip garip bana bakyorlard, hatta
kalarn gzlerini oynatanlar ve ks ks glenler de var-
d. Dalgnlm bilirim. Kravatm m zlmt? Tram-
vaya atlarken, haberim olmadan dizim, kolum bir yere
taklm da yrtlm myd? Yoksa, pantolonumun dme-
lerini iliklemeyi mi unutmutum?
Bu son ihtimalle nme baktm. Ne grsem beenir-
siniz?... Bizim mason petemal, ceketin altndan srtm-
yor mu?
87
 B ir el abukluu ile onu zp ve avucumun iinde
derleyip, toplayp cebime tktm, fa kat dktm ecel te -
rini, hal unutamam!
Nur-u Ziya, gzlerimi yle kamatrm ki, lem-1 ha-
ric lyi unutuvermitim.
Gelelim bahsim ize... Celse bittikten sonra, mahfel,
Vim izin stad darda beni yanna ard ve koluma g i-
rerek tenha bir keye ekti. Gene kukulandm: Tekrar
m imtihana ekiliyorduk?
mtihan deil, irat imi; kulama fsldad:
Alt aylk gelme... (!!!)
B ir a d e r le r in alt ay srecek parolasn syledi.
Aradan ok alt aylar getii, hatt yalnz alt aylar
deil, artk masonluun memleketimizde modas, da bs-
btn getii iin bu parolay ifa etmekte bir mahzur
grmyorum.
1935 Mahmut Yesari

*
Evet, 1930'larda mason olmu, Trk edebiyatnn
byk ustalarndan Mahmut Yesari' mason localarnn ka-
patlmasn izleyen gnlerde, nas! mason olduunu biraz
da alayc bir dile byle anlatyordu.
Dorusu birazck gldr trndeki bu anlatmn iin-
de, masonluu anlam ak iin olduka ok bilgi vardr.
 GEMN NL MASONLARI

Masonluun tarihi, Trkiye'deki tarihi, masonik e f-

saneler, rak - kalfa - usta derecelerinin stndeki ma-
sonik dereceler, dzenli localarla dzensiz localar, maso-
nik treler. Adalet Partisi Genel Bakan Sleyman De-
mirel'in masonluu, bu masonluu saklama abalarnn
Trk masonlarn blmesi, Trkiyede mason localarnn
kapatlmas ve yeniden almas, masonluun kaynaklar,
masonik yaynlar, masonluk konusunun Trkiye Byk
M illet Meclislerinde kopard frtnalar, Trkiye'deki lo-
calar, byk localar, sprem konseyler, masonlarn ulus-
lararas toplantlar ve Trkiyenin buralarda tem sili, Trk
masonlarnn kendilerini dnya masonluuna kabul e ttir-
me abalar vb. konulara girmeden nce, dnya mason-
larnn masonluklaryla vndkten baz dnya nlleri-
nin ksa bir listesini burada sizlore sunmak isteriz.
rnein bu ni masonlar iinde, im paratorlar var-
dr, krallar vardr, padiahlar vardr, cumhurbakanlar,
babakanlar, bakanlar vordr.
Daha nce de yeri dt iin belirtm itik. Am eri-
ka Birleik Devleteri'nin im diye dein gelmi gemi 38
cumhurbakanndan 19 tanesi, yani tam yars masondur.
Am erikann Kurtulu Savanda en nde yer alm Rufus
King, Joseph Varren gibi liderler masondur.

89
 rneklemeye gene Birleik Am erikadan devam eder-
sek, bu (ilkenin nl H rriyet Beyannamesini (zgrlk
B ildirisi) imzalayan 56 kiiden te biri. Amerikan Anaya-
sasn imzalayan 59 kiiden 13 tanesi masondur.
Hepsinin banda. Amerika'nn bamszlnn en ba
kahram an ve bu lkenin lik Devlet Bakan George Was-
Jington, masondur. Onu zleyen devlet bakanlarndan,
nl Monroe Doktrini yaratcs James Monroe, Andrev/
Jackson, W illiam H. Harrisson, John Tyier, James K.
Polk, Zachary Taylor, Frankiin Pierce, James Buchanan,
nl Abroham Lincoln, Andrew Johnson, James A. Garfi-
eld, VVlIliam Mc. Kinley, Theodore Roosevelet, W illiam H.
Taft, W arren G. Harding, Frankiin D. Reosevert, Harry
Truman, Lyntion B. Johnson masondurlar.
Amerikal ni devlet dam ve fizik bilgini Benia-
mln Frankiin (1706 1790) masondur.
Elbette ki, masonluk salt Am erika'da bu lde de-
ildir. Ama Am erikann, masonluun en yaygn ve dola-
ysyla etkin lkelerden okluunun bilinmesinde yorar var-
dr. O tto Bachmannn Farmasonluk ve iindeki Bln-
menin Nedenleri ve S onular adl, lkemizde gene bir
mason olan Cemal Kpcok tarafndan dilim ize evrilerek
yaynlanan kitabnda belirttiine gre. Amerika Birleik
Devletlerinde 4 veya 5 milyon mason vardr. Ve gene Otto
Bachmanna gre. Birleik Am erikadaki her be ma-
sondan biri 32nci derecededir.
svire'nin Sub Rosas locasnn yaynlad b ir bro-
rde Am erikadaki masonluk konusunda verilen saysal
b ilg ile r zetle yledir:
U.S.Ada masonluk, hereyden nce b ir sosyoloji
olay saylr, Gerekten toplum olarak 205 2 milyon olan
nfusun y a k la * olarak 4.5 milyonu farmasondur, yani
toplumun 4S'da b iri masondur.
B r karlatrma olarak Fransada 50,4 milyon nilfu-
90
sa karlk 33.000 masonun bulunmas, 1527 kiiden bir
tanesinin mason olduunu gsterir. Belika'da bu oran
yaklak olarak 1200'de bir olarak saptanmtr..
Bu saylar, masonluun toplum iine szma gcnn
her iki ktadaki durumun yakak olarak gstermekte-
dir. u hususu da belirtmek gerekir ki, o yldan beri ma-
sonluk, Amerika'nn kk kentlerinde pek say deiimi
gstermemekle beraber, byk kentlerde bir gerileme ka-
yt etm ektedir. rnein New - Yorkta 1982 yl.nda 370,
00D olan mason says, 1972de 250.000'e dmtr. Bu
d, ylda 12 bin yenin eksilmesi demektir. Buna ne-
dan olarak, byk kentlerde tecavz olaylarnn oal-
mas yznden, insanlarn geceleri sokaa kmaya ce-
saret edememeleri gsteriliyor. Byle olaylarn artmas da,
masonluun iki byk dnya sava ardsmda sosya! ge-
lime atlmm yitirm esinden ileri gelebilir. Bugn artk
mason olmak, stn bir nitelik anlamna gelm iyor ve so-
kaklarda masonluk rozetini yakalarnda tayan kimselere
daha seyrek rastlanyor. Halbuki, birka ysl nce bu da-
ha sk grlen bir olayd...
Amerikan masonluu bugn, iki blme ayrlmtr,
bunlarn aralarnda hib ir birleim noktas yoktur, bun-
lardan biri beyaz masonluk, dieri ise siyah masonluk
adn tar. Her ne kadar baz siyah masonlarn beyazla-
rn arasna katld bazen grlm ekte ise de. hibir be-
yaz masonun siyahlar arasna girdii grlmemitir..
Devamszlk, Amerikan masonluunun mzmin bir
derdidir. Mabedler, genel olarak Avrupa'dakilerden ok
daha byktrler ve yzlerce yenin katlabilecei ge-
niliktedirler, ancak, yaptmz birok ziyaretlerde 15-20
yeden fazla katlma says hi grem edik...
svirenin Sub Rosa Locasnn yaynlad bror
Amerikan masonluu hakknda daha byle bir hayli b ilg i-
yi sralayp gitm ektedir. Gerekirse, ilerde bu bilgileri de
91
aktarrz. Ancak bu arada, dnyann nl masonlar, ma-
sonluun yeryzne dal Konularna dnmeden, yu-
karda aktardmz isvireli masonlarn gzlemlerindeki
bir iki nokta stne bir nefes al sresi .kadar da olsa
duralm:
Bunlardan birisi, masonluun tm kardelik,. eitlik
iddia lafna ve nl 1723 tarihli Anderson nizamnamesi de-
dikleri anayasalarna karn, renk ayrmndan ve siyah
beyaz ekimesinden kendilerini kurtaramadklarn gs-
termesidir. Nitekim skandinav localan da, aralarna H-
ristiyan olmayanlar almazlor.
ikinci bir noktaysa, zellikle Amerikada, masonluun
Trkiye'de olduu gibi pek fazla gizil kapakl bir tutum
iinde olmad; masonlarn, masonluklarm belli etmek
iin zel rozetler, kol dmeleri, kravat neleri' takarak
ortada dolatklardr.
1976 ylnda Birleik Amerikaya yaptmz ksa bir
gezi boyunca, New - York, Chicago ve Boston kentlerin-
de, yolda, sokakta, iyerlerinde, lokantalorda. sinemalar-
da, masonluk belirtilerini byle yakalarnda, gslerin-
de, kollarnda tayan pekok Amerikal grm ve a-
rmtk. Bu arada, Bostonda, kentin en merkez br
semtinde, duvarlar gnyeler, pergeller, cetvellerle ss-
lenmi gen biimi yedi sekiz katl bir bina da dikkati-
mizi ekmiti. Kapsnn stnde en grnr ve rahata
okunur biimde, bir Amerikan mason locasnn ad yaz-
lyd. Masonluu, zellikle belirterek.
Federal Almanya'daysa, Belika Byk Merlklnln ya-
ynlad Feuillets D'information adl bltende verilen
ve Vereinigte Grosslogen von Deutschland adl alma-
nan 1970 basksndan aktarlan bilgilere gre 358 loca-
da kaytl 21098 mason birader bulunmaktadr. Ancak
bunlann 6700 ksr Amerikan ve ngiliz Igl blgele-
rindeki glcl asker ve yneticilerden olumaktadr.
82
 Almanya'da ilk locaiar alma iz-inlerinj ngiltere'den
almlardr. 1723'de ilk Alman locas Hamburg'da kurul-
mutur. 1738 ylndaysa, o zamanlar Vefiahd ve sonra-
dan Alman imparatoru olacak Byk Friedrich bu loca-
ya girmitir. Hatta Byk Friedrichfn mason oluuna dair
yle bir hikye <fe anlatlr:
Prusya Kral Friedrich. masonluun srlarnn ne ol-
duunu anlamak ister. Hi -kimseden renemedii iin
de ok gvendii yaverine:
Git, bir aresini bul, aralarna gir. masonluk ine-
dir ren ve gel bana da anlat, der.
Yaver, aresini bulur, aralarna girer ama, ondan
sonra omm da az olur b ir kilit. Aabilirseniz ain. Bu-
nun stne mparator, kendini de mason olup mason s-
ralarn renmekten baka core bulamam derler.
Byk Friedrich (Fredrik)ten sonra' da Prusya Krat
ve Almonya mparatorlarndan pek ou, bu arada Wil-
helm I., Friedrich III. nl masonlar kervanna katlm-
lardn
Hitier dneminin nl maliyecisi Dr. Schacht da bir
masondur ve bu yzden Hftler dneminde soruturmaya
bile uramtr.
Alman filozof ve dnrlerinden Fichte, Lessing,
Hetider, Goethe. nl Alman generali Von Blcher, Avus-
turyali byk besteci Amedeus Mozart, Beethoven, List
hep masondurlar.
Fransa'daysa ilk mason locas 1720da Pariste al-
mtr. Ve bundan sonra da daha ok Fransz soylular
bu localara girmilerdir. Montesquien, filozof Helvetius,
astronom Lalanda, matematiki Condorcet, La Rouche-
foucatld, Voltaire, Jean Jacques Rousseau, Lafayette, D'-
Alambert, Mirabsau, Beoumarchais, Marat, Dfderot, Pro-
udhon hep masondurlar.
93
 air Andre Chenier, Orieans Dk Prens Philippe
gibi masonlarsa, Fransz htilli srasnda boyunlarna g i-
yotine kaptranlar arasndadr.
Ingiltere'deyse, gnmzde byk locaya bal 7830
Iccada alan 600.000 mason vardr. ok uzun yliar, n-
giliz mparatorlarnn ngiliz mason localarnn byk s-
tad olmas gelenei srmtr. Kral VII. Edward, VI. Ge-
orge, Crom^ell, nl masonlardr.
talya'nm kurucular ve ilk krallar, V ittorio Emanuel-
le, Guiseppe Garibaldi, Cavour, Guiseppe Mazzini da
masondurlar.
Fransa'nn XVI. Lui'si, nl Rus yazar Dostoyevski,
air Pukin, bestekr Sibelius, Mussorski, penisilini bu-
lan doktor Fleming, A tla n tik'i uakla ilk gecen pilot Lind-
berg, Amerikal milyarder Henry Ford, NATOnun A m eri-
kal Bakomutanlar, Orgeneral Lemnitzer, Omar Brad-
ley, Japonyay igl eden General Mac Arthur, gene ad-
lar ve nleri tm dnyaca bilinen nl masonlardr.
yle bir rpda akla gelip saylveren bu nl ma-
sonlarn yan sra, daha bunlar gibi yzlerce ve hatta bin-
lerce dnya nls mason adm saymak da olasdr.
Btn bunlar okuduktan sonra, akia, peki bunlar
anladk, Trklerden nl masonlar yok mu sorusu gele-
bilir.
zniniz olursa bu konuya daha ilerde sra gelecektir
ama, im dilik bir iki nl ad vermekle yetinelim de, T r-
kiye'de, masonluk tarikatna g irm iler hakknda, az bu-
uk bir bilginiz olsun:
Osmanl padiahlarndan Murad V. daha velihatl
dneminde mason biraderler arasna katlm bir Osmcn-
oludur. ehzadelerden Nureddin ve Kemalettin Efendi-
ler, Abdlham idin damad, Plevne Kahraman M ir Ga-
zi Osman Paa, Namk Kemal, Ziya Gkalp, eyhlislm
Musa Kzm Efendi, Msrl Prens Mustafa Fazl Paa,

94
M ir Deli Fuad Paa, Pertev Paa. Mevlevi eyhi AtauS-
lah Efendi, Rza Tevfik, ehit Sleyman, Faik Paa, Prens
Hasar Paa, M ir Sadrazam Ahm et zzet Paa. T a l t
Paa. Cemal Paa, brahim M teferrika hep biraderan-
dandr...

MASONLUK TARH

Trkiye masonluunu ve ta rihini anlatm adan nce,

genel olarak, yeryzndeki masonluk tarihi konusunu -
renmekte yarar olacaktr sanrz. Bunun inde, daha m a-
son kaynaklarna dayanarak, ksa bir masonluk tarihi zeti
vermek steriz.
rnein, adndan ve kitabndan daha nce de sz
edip aktarm alar yaptmz, yaynlad kitab mason lo-
calarnn onayndan gemi, yksek dereceli bir mason
olan M ithat Grata, Masonluk Nedir ne Deildir adli ki-
tabnda, masonluun tarih ini zetle yle anlatm aktadr:
(Sayfa 43 ve sonras:)
Masonluun gemii hakknda ok eitli sylenti-
le r vardr. En akla yak:n ve tesbit edileni bugnk ma-
sonluun 1717'de ngilterede kurulan Byk Looa (le
domu olduudur.
1723'de bu locada, elde edilebilen yasalar derlen-
mi, incelenmi, elenmi ve Anderscn Anayasas cd a l-
tnda toptanmtrr.

O zamanlarn grne gre, masonluk yeni do-

mu bir teekkl deil, kk hatrakmn uzanabildii ka-
dar gerilerde bulunan bir kuruluun yeniden ortaya konul-
masdr.
Masonluu Hz. Adem'e kadar gtrenler vardr. Ama
u nkr edilemez bir hakikattir: Duvarclara ilk imtiyaz-
95
 iar Angio - Sakson Kral Athelstan (895 - 940) tarafndan
verilmitir.
Efsanelerin tesinde, masonluun 1717'de ngiltere-
de doduunu ileri sren Mithat Grata'nm daha sonra
verdii bilgiler zetle yle sralanabilir:
Masonluk konusundaki efsanelerden biri udur:
Roma mparatoru Diocletianus dneminde be ta
yontucusu bir Payen Tanrsnn yontusunu (heykel) yap-
mak istemedikleri iin ldrldler. Ayni gn, Tp Tanrs
Askiepios'a buhur yakmaktan kandklar iin drt de
asker idam edildi ve bunlar ayn mezara gmldler. Bu-
nun stne de bu dokuz kii; yani ta yontucular ve as-
kerler yap zenaatinin koruyucular sayldlar,, masonla-
rn atas diye bilindiler. (Paul Naudonun Tarihte ve G-
nmzde Masonluk adl kitabna gre.)
Franszlarn nl Larosse du XXe sicle ansiklope-
disiyle, masonluun nl Hircm efsanesini yle anla-
tr:
He . Sleyman yaptrmakta olduu byk tapnan
yapm ve sslenmesini salamak iin Tyrien Kralndan
yardm ister. Kral kendi adn tayan bilgili ve deerli
olunu gnderir. te bu olan, yani Hiram, ii baarmak
iin birtakm planlar hazrlar ve iilerini rak, kalfa, us-
ta olarak derecelendirir ve herbiri iin ayr bir parola d-
zenler.
Yapnn bitmek zere olduu bir gn, yeteneksizlik-
lerinden tr ustala ykselemeyen kalfa, ustaln
srrn zorla almak sterler ve kimsenin bulunmayp Hi-
ramn yalnz olduu bir anda Tapnan kapsn tu-
tup ustalk gizlerini ve parolasn zorla renmek ister-
ler. Hayat bahasna bu gizi vermeyen Hiram, adalet, ce-
saret be sanat ak ile dolu her gnlde yanan bir mea-
le olur. Masonluk burdan doar.
Daha baka bir sava greyse, masonluk, Hal Se-
96
 ferleri dneminde Kuds'e giden Templier valyeleri
orasnda domutur. Bu valyeler geni lde yapc-
lk ileriyle uramlar ve baarlaryla da nlerini duyu^
rup daha sonra Avrupa'da belli bal zenaat kollarnda
egemenlik kurmulardr. O dnemin duvarclar, talar,
mimarlar ve benzeri ilerle uraanlar hep Templierlerin
kurallarna uymulardr*
Bata da dediimiz gibi, masonluun -gemii hak-
knda sylenti, efsane cok.
Bir baka sylentiye gre de masonluk merkezi
Strazburg'dur ve Avrupa'nn tm ta ve duvarc kuru-
lular, dolaysyla masonluk buradan -kaynaklanmakta-
dr.
Masonluun gemiini daha da akta yakn ve bilim-
sel yntemlerle saptamak steyenlerse, bu nann kk-
lerinin Avrupada Corporation, ve Douda da (Asya ve n-
asya) localarda olduunu sylemektedirler.
Gerekten de, Corporation ve localarn var olduu
dnemlerde her zenaat ve sanat kolu bir topluluk, daha
ok da toir aile topluluaolarak gllmitir. Avrupa'da R-
nesans dneminde en yksek dzeyini bulan duvarclk
ve ta yontucluu (mimar ve heykeltralk] gnn en de-
erli sanat halini alm ve bu sanatkrlarn topluluklar,
yarattklar yaplar ve yaptlar krallarn, asillerin, askerle-
rin ve din adamlarnn da bu kurululara girme stekleri-
ni kamlamtr.
Eylemli masonlarn, (ameli ya da aperatif) arasna
zenen kiilerin de szmas sonunda, bu sonradan olma
ve daha ok do iten ok sze ve inanca dayanan ma-
sonlarn bollamas, masonluu eylemli masonluktan, (ape-
ratif masonluk), spekl.ti masonlua (eylemsiz ve dn-
cese!) dntrmtr. Masorvik deyimle de buna Accep-
ts masonluk denilmektedir ki. zenaate yabanc olmakla
97 F .7
birlikte yelie alnan kimselerin oluturduklar topluluk
anlamnadr.
Masonluun efsaneler dnemini bir yana brakr da bi-
linen yazl tarihe dnersek, Masonluun gerek kurulu-
nun 1717 olduunu ve anavatannn ngiltere olduunu sy-
lemitik.
Daha ok A ngilikanlar arasnda, hr locada hr ma-
sonlar ilkesiyle davranan ve sekltif masonlar rgtlen-
meyi. rgtlenmede de belirli kurallara gre davranmay
amalayan masonlar, hereyden nce bavurulacak, yet-
ki ve yetke alnacak byk loca kurmay kararlatrm^
lar ve bunu gerekletirip bana da byk usta (Byk
stad, stad- Azam, Mark- Azam) olarak ANTHONY
SAYER'i getirm ilerdir. Bir yJ sonra byk stadla bu
kez George Payne seilm itir.
G. Payne, masonluu ilgilendiren, sze dayanan ya
da yazl olan tm kurallar! toplamaya almtr. 1721
ylnda Byk Loca Byk stadlina M o n ta ig n e . Dk
getirilm i ve ilk kez yazl olarak masonik kurallar sap-
tanmtr. Bu kurallarn ba saptaycs skoyal James
Andersondur ve saptanma tarihi 1723dr. Sonradan,
masonlarn anayasas (Anderson Nizamat) adn olacak
olan bu tzn hazrlanmasnda Andersona yardm e-
den balca kiiyse Desaguliers'dir.
Tam ad James Theophile Desaguliars oton bu Fran-
sz, nl bir fizik bilginidir. 1683'de .Fransa'da La Rac-
helle'de domu, 1744'de Londrada lmtr. Bir protes-
ton papaznn oludur. IMantes Fermannn yrrlktea
kaldrlmas srasnda ngiltere'ye gtrlm Oxford ni-
versitesinde profesrlk yapmtr. Fizik ve matematik,
alannda bikok almas olan Desaguliers zellikle, ser-
best d halindeki cisimlerin zerinde havann etkileri,
ve direnci, borulardan akan suyun direnci, makaralardaki
srtnme, bulutlarn ve yamurun oluumu konularn in-

98
celemi, elektrik kullanlan iletken (conduceur) terim ini
ilk kullanan bilim adam olmutur.
M ascnik kurallara am veren iskoyal Anderson'a
glince... Bu zatn yaam konusunda bilgiler biraz kar-
ktr. Meydan Larousse A nsiklopedisine gre iskoyal
bir ifti ve iktiast James Anderson vardr ama 1739 -
1808 yllar arasnda yaam, M ill Sanayi Ruhunu Can-
landrmann Anlam zerinde Grler (1777) adl, kita-
bnda tarihte -ilk kez toprak geliri sorununu incelem itir
ama, doum tarihine baklrsa, bu Anderson'un, mason
anayasasn' derleyen Anderson olmas olasl yoktur.
Ola ki belki o Anderson bun|Jn babasdr.
BR EFSANE DAHA:
AKLIM TKEND YERDE MAN BALAR

Masonluun kurulu dnemine ait efsanelerden en

yaygn olan, Hiram Usta efsanesi, tm geniliiyle anla-
tlp yazlsa bir roman olabilir.
Anderson Nizamatna da canllk veren bu efsanenin,
b ir . blm, Hazret-i Sleyman Mabedinin temel atma
trenini kapsayan blm, masonlarn birbirlerine anlat-
tklar biimde sizlere aktaralm. .
Masonlar, aralksz' srp giden loca almalarnn
ncesindeki trensel hazrlklarn nereden geldiini belirt-
mek iin bu efsaneyi anlatrlar ve:sze girerken de yle
derler:
Bu efsanede gerek bir yapdan (Sleyman Tapna-
) sz ediliyor. Fakat bunun sembolik anlam hepimizin
hal yapsnda altmz gze grnmez insanlk mabe-
didir.
Anlattklar efsane de udur:
En sonunda, Sleyman'n byk trenle mabed te -
melini ataca gn gelmi. lkenin her yanmda odaklar
yaklm. Moriah tepesindeki grevliler dnda tm o t ip-

99
sonlar, kapsnda bir koruyucunun nbet tuttuu locala-
rnda, toplant halinde imiler.
Tren yerimde her snf ve seviyeden, her i ve sanat-
tan, her mezhep ve rktan btn halk toplanm. Huzur
iinde, sulh ve skn inde biraraya gelmi bylesine se-
kin ve muhteem bir kalabalk grlm ey deilmi.
leye doru Sleyman grkemli giysilerini ve de-
er biilmez zrhn kuanm olduu halde yannda ko-
ruyucular, lkenin ileri gelenleri ve teki lkelerin e lc i-
leriyle birlikte tren yerine gelmi.
Tepenin eteine varnca atndan inm i ve M imar Hi-
ram n uzatt mason i nl olan kuzu postumu ku-
anm. Bundan sonra o gn iin kendisine veklet ede-
cek bilgisi derin, rtbesi yksek bir karde seilerek g-
re vlile r tamamlanm.
O srada hazr bulunanlardan bir blm sralanp bir
alay oluturmular. Sonu aadaki vadide kaybolan, u-
suz bucaksz grkem li bir alay. Bata Hazret-i Sleyman
olm ak zere ar ar mabedin kurulaca tepeye doru
trmanmaya koyulmular.
Tem&l yerine geldiklerinde M imar Hiram, iiler ara-
snda onurlu yerini alm.
Masonlarn ustalar, genellikle efsanenin burasna
geldiler mi, kalfa ve raklara hemen kssadan hisse -
karmalar iin u yolda b ir saplama yaparlar:
Eski zamanlarda alanlar kutsal tapn aksarn kur-
mak iin nasl ykseklere trmanmlarsa biz de yaan-
tmzda ykseklikleri kendimize ama edinelim ve gze
grnmez insanlk mabedini kurmaya devam edelim.
Bu saplamadan sonra, efsane iinde bir baka e f-
saneye geilir. Temel atm a trenin anlatlmas, bir sre iin
bir yana konulup, Sleyman Tapha'nn neden Moriah
tepesinde dikilm ek istendii yle anlatlr:
Efsaneye gre bu ye r iki kardee babalarndan ka-
_ 100
 ian bir tarlaym.
Beraber srp ektikleri tarlada yetien ekinleri ha-
sat sonunda iki karde eit olarak blmler ve herbi-
ri payna deni, tarlann iki ucundaki evlerine tam-
lar.
Gece olmu, Kardelerden birinin gzne uyku g ir-
memi. Acaba demi, ben paym tam, haka bir blme
sonunda m aldm. Aldm pay tam hakkm mdr? Sonra
dkm ki, kendisi evM deildir, ocuklar yoktur, ken-
disinden baka besemek, bakmak zorunda olduu kim -
se yoktur. Oysa kardeinin ei ve iki ocuu vardr, o hal-
de kendisi ekinin 'yarsn almakta hakszlk etm itir. Bu
dnceler iindeki karde, gecenin bir vaktinde yata-
ndan kalkar, ambara iner ve tayabilecei kadar ekini
srtlar, tarlann teki ucundaki kardeinin evine doru yo-
la kar.
Oysa o sralarda, tarlann teki ucundaki evinde, te -
ki karde de uyuyamam, yatakta sana soluna dn-
m, blmenin haka olup olmadnn hesabn yap-
m ve oda bir hakszlk olduu kansna varmtr. Bu
karde de dnmtr ki, Tanr kendisine, yallk gnle-
rinde bakmalar iin iki ocuk verm itir, ei vardr. Kar-
deininse, yallnda, .kimsesizliinde, bakacak, daya-
nacak kimsesi yoktur. Dolaysyla ekinden payn ounu
o almtr.
Bu karde de gecenin o vakti yatandan kalkar, am -
bara iner, tayabilecei kadar ekini srtlanr, 'kar ya-
kadaki kardeinin evine doru yola kar.
ki karde tarlann tam ortasmda kar la rlar, kar-
lanca da, ikisi de karlarndakintn aklndan neler geti-
ini anlayarak gzyalar iinde birbirlerinin boynuna sa-
rlrlar, srtlarndaki uvallar yere atarlar.
ite o yerde, o gerek kardeliin gzyalaryla su-
lanarak kutsallanan yerde bir tapna'k yaplmasna karar
verilmi.
101
 Temel atma treni iin tepeyi ar ar trmanmak-
ta olan masontar aigy, dorua ve o yere gelince ikiye
ayrlarak gerektii gibi dzenlice sraya girmiler. g-
revli de ykseke bir sahonlkta yerlerini almlar.
Bu srada, belirli tofr yerde duran Mimar Hram, g-
neye bakm ve sakin bir sesle:
Tam le vaktidir,
demi. Bu ses duyulunca Hazreti Sleyman elindeki maur
ekile nnde bulunan temel tana bir kez vurmu.
Bu vurutan sonra evreyi kaplayan sessizlik, yeni
yaratlm yeryznde hayat domadan nceki sessizlik
kadar derinmi. Aada, da tepelerinde ve vadilerde,
her tarafta yrek titretici ve saygnlk duyurucu bir ses-
sizlik. eki darbeleri ite bu sessizliin ipinde yksel-
meye balar.
Bunlar, temel tana inen ekicin harekete getirdii
baka ekilerin sesleridir. Kuvvetli ve gvenli, bazan ya-,
knda bazan da uzaklarda,., Bfraz sonra bunlar o kadar
Cok uzaklardan gelmeye balar k, orda hazr bulunanlar
duymaz olurlar.
Sleyman'n vuruunu atan her locann saygdeer
stad lloca bakan) elindeki ekile bir kez vurarck bu
ilk vurua yant verir, ilk vuruu olamoyp da cevap vu-
rularm duyanlar da kendi cevaplarn vermeye balarlar,
Bylece iaret, dadan vadiye, vadilerden dalara yans-
yarak yinelenir gider, localarn bulunduu her yerde. Ulu
Tanrnn yaratt havann titretii btn uluklarda, bu
sesi bekleyen btn masonlarn yrekleri nerelerde car-
lyorsa. oralara kadar yayrfr. Douya, Batya,' Gneye,
hatta karanlk Kuzeye bile eriir. Mabedin yaps iin
gereken sedir aalarnn kesilip, talarnn yontulduu
Lbnan'n yce ve ge-lt vermez grkemli yamalarndan
yansyarak gnmze kadar gelmi, ulam,
Efsaneyi aktaran mason ustalar, szn tam burasn-
da teki biraderlerine hemen u uyary yaparlar:
102
 te szleri locada almaya aran saygdeer
stadn vuruu da Sleyman'n ilk vuruuna verilen ce-
vaptan baka birey deildir.
Sonra efsane anlatmaya devam olunur:
Bundan sonra Hazret-i Sleyman sze balam:
Bize Ihsan edilmi olan bolluun, Evrenin Ulu Mimar-
nn (masonik dilde Tanr) kutsal bir emaneti olarak sak-
landm iln etmek zere burada toplandk.
Bize balad Yetenekleri de. onun hizmetinde bilge-
likle kullandmz gstermek iin biraraya geldik.
Evrenin Ulu Mimar onuruna yaplm tapnaklarn en
bynn temel tan koymok iin buradayz.
Temel talarna unutulmayacak olaylar, adlar ve ta-
rihler lenir.'
Biz temele ne yazmalydk?
Mimar benim adm, bense mimarn adn nerdim.
Bunlar grp dururken, Hiram, Evrenin Ulu Mimarnn
adn taa kazmamz nerdi. Fakat Evrenin Ulu Mimar
zaten adn gklere yazm, dalara kazm, nehr yatak-
larna oymu. aretini tarlaya ve ormana, iek ve al-
ya. uan, yzen ve srnen btn canl yaratklarna koy-
mu, bulutlara ve gne (sma, sessizlie ve frtnaya,
hiddetin yldrmna ve rahmetin gkkuana lemi. n-
sanlarn yreklerine naketmi ve byklnn dili ile
onlara hitap etmi.
Adnn temel talarna yazlmas gerekil deil. Onun
iin bu kutsal ta yerine adsz indiriyoruz. Yine ayni ne-
denle bu byk taa tarih de koymuyoruz. Hangi yl ko-
yacaktk?
Sleyman Yl dedi mimar. Ben de mimarn yl de-
dim. Her ikimiz de birok gereke syledik. Sonunda Hi-
ram, T an rsa lb ir tarih koymamz nerdi. Dnce iyiydi
ama hangi tarihti, bu? nsanlarn yaayp gnah isledik-
leri yllar m? Yoksa btn sonsuzluklar iinde barndran
103
 sonsuzluun yllan m? Fakat Tanrsal varla tarih rkoy-
mak onun adn bo yere anmak kadar gnahtr.
Bundan tr ta yerine tarihsiz kondu.
Peki yleyse temel tann altna birey koysak? B ir
avu altn, para m koyalm? Fakat ister belli ister gizli
yeryznn btn altn, adna bu ta koyduumuz yce
varln maldr.
Tan altna kutsal yazlar m koyalm? Fakat o vakit
de ancak mabedi ykanlar gerpee varabilecek.
Yoksa masonluun belgelerini mi koyalm? Byle bir
ey yok ki. M csonluk byk eylerin habercisi, muazzam
olaylarn vaadi, Jyk gereklerin tom urcuu ve muhte-
em bir insanln balangcdr. Amma bugn yine de
ba, kk bir ocuktur.
Onun iin temeldeki ke tarhz adsz, tarihsiz, bo
koyuyoruz.
Hazreti Sleyman bir avu buday tanesi alp tan
zerine serpmi ve demi ki: Gelecek zam anlar bu mem-
lekete ve insanlarna ve iyi niyet sahibi olan btn mem-
leketlere ve milletlere bolluk getirsin. Sleyman buday
serpinoe lkesinin ufuklar ierisindeki her tepe ve vadi-
de bulunan btn localardaki her saygdeer stad ooun
gibi yapm. Daha uzaklarda hazr ve bekleyenlerin
hepsi de srayla buday serpm iler Ve daha telerde olan-
lar da ayni eyi yapmlar. Bylece mesaj dnyann d rt
bucana ulam. Btn localardaki saygdeer stadla-
rn elleriyle her locada buday serpilm i ve arr ile c e -
vaplar lkeye yayld zaman ak denizlerdeki gem iciler
bile kulak kabartp dinlemiler.
Sleyman'a vekalet eden de kymetli arab dkp
demi ki: Bizim halkmzdan olan herkesin yrei s w in
dolsun. Dnyadaki kaderleri saadet olsun. Masonluk b-
tn m illetleri ve kabileleri birletirsin, ve dostluk ile kar-
de sevgisi iinde birlemi bir dnya kurulsun. Bu sz-

104
 ler zerine uzak ve yakn btn localarda dklen a-
raplar zerine gne prldam ve cevaplarn kudretli g-
rlts de sanki Moriah tepesini titretm i.
Bu sefer de Dul Kadnn olu std Hiram ilerlem i,
mis kokulu zeytinya dkp dem i k i:
Dou'dan Batya bu yerden te yere, hepiniz bar
iinde olun. Tehlikeler yok olsun, yokluklar karlansn,
'ktlklerin veya ktlk glgelerinin yerini iyilikler al-
sn ve her ta ra fta abuk ve salam bar hkm srsn.
Bu szler zerine masonlarn toptanm bulunduklar her
yerin Bat blmne zeytinya dklm ve gelen ce-
vaplarn akisleri sanki yldzlarn bite tesindeki bir yer-
den gelmi.
Bundan sonra Hazretl Sleyman, gnein hzla bat-
makta olduu Batya dnp tekrar dua etm i. Sonra da
elindeki ekile taa kere vurmu.
Sonra da bu darbeler uzaktan duyulmu. Sanki S-
leyman'n eli sakin bir havuzu dalgalandrm, ve san W
boyuna yaylan bu dalga halkalar her masonun eline de-
mi.
B ir mddet sonra kortej te k ra r toplanm, tepeden
aaya inmi ve seyircilerin grem edikleri ilk hareket
noktasna geldii zaman byk loca kapatlm ve karde-
ler dalmfar. Tekrar halkn arkasna kartklar zaman
gne batyormu, fakat Hazretl Sleyman lkesi o kadar
geni, o kadar usuz bucaksz ve nsandan insana ses o
kadar slndire s ndi re geirlliyorm u k, son cevabn akis-
leri en uzak lkelerde sessizliin iinde kaybolup yerle-
rine varncaya kadar vakit ilerlem i ve karanlk olmu.
MASONLUUN GEREK KAYNAKLARI
(CORPARATON VE LOCALAR)

Masonluk tarihi aratrlp incelenirken, bir nokta he-

men dikkati ekmektedir.
Dikkati eken bu nokta da, masonluun durup du-
rurken ortaya kmaddr. 1723'de ortaya kan bu ku-
rum, gerekte yapsna dikkat edilirse, tarihin ok daha
ncski dnemlerinde de benzeri' kurumlardan kaynaklan-
mtr.
Hereyden nce bilinmesi gereken ey, masonluun
bir varsllk (zenginlik) meslei olduudur. Yoksul kii
mason olamaz. Mason olabilmek iin insann kesinlikle
bir eylerinin Olmas gerekir. Bu kural da, mdsonluun,
tarihin eski dnemlerinden beri hep bireyi olan insanlar
arasnda kurulmu benzeri kurululardan kaynakland-
nn belirtisid'-.
Peki nedir tarihin eski dnemlerindeki bu bireyleri
olan, iyi kt varsl olan insan topluluklar derseniz veri-
lecek yant, esnaf ve zenaatkrlardr.
Esnaf ve zenaatkrlar, bat dnyasnda, t eski Yu-
nan ve Roma uygarlklar neminden beri (Corpora-
tion) ad altnda rgtlenmilerdir. Romada (Corpora Of-
ficium Collegia) adyla ortaya kan kurum, gerekte es-
naf ve zenaatkr rgtlerinden baka birey deildi. Ci-
eron dnemindeyse bu kurulu toplum yapsnda eni-ko-
nu etkili bir rgtlenme biimi almtr. O lde ki, bun-
lar giderek zel kurulu olmaktan da kp, ynetim bi-
rimlerine dnmler, siyasal ve sosyal iktidarda sz
sahibi olmulardr. Ne var ki. Roma devletinin giderek
ceberutluunu artrmas, bu esnaf rgtlerini bir sre son-
ra yok olmaya itmitir.
Ancak XII. yzyldan sonradr k, Bat dnyasnda
corporationlar (korporasyon) yeniden toplum iinde r-
106
gtlenmi olarak grrz. Osmanlca deyimiyle hrfet
erbab - zenaatkr, el ustal isteyen ileri yapanlar
onnc yzylda Avrupa kt'asnda iyice yaygn ve et-
kin bir rgtlenmeye gidip, bu etkinliklerini Fransz ihti-'
tline kadar da srdrdler. Geri arada baz kral ve
prenslerin bu esnaf rgtlerini datmak, ezmek, yok e t-
mek gibi giriimleri olmutur ama, gene de corporation-
lar varlklarn srdrmlerdir.

Ad olarak Corporation deyimi belirli bir yerde, be-

lirli bir sanat ve ilegeinen kiiler arasnda kurulmu
yardmlama ve dayanma rgt anlamndadr. Nitekim
Romallar dneminde bunlarn koruyucu saydklar ayr
tanrlar, ortak yemekleri ve bu rgte girmenin kendine
zg yol ve yntemleriyle trenleri vard.
Kilise, asiller ve hal'k hizmelterinde alan esnaf ve
zenaatkrlar orasndaki bu rgtler, giderek kendi ile-
rinde de ayrlklar domasna, daha ok ayrcalkl korpo-
rasyonlarla, daha az ayrcalkl korporasyonlarn ortaya
kmasna neden olmutu. Ama her korporasyonun ken-
dine zg kurallar, gelenek ve grenekleri vard.
Her sanat rgtnn bir yardmlama kutusu, bir ka-
sas vard. Bu kasann gelirleri; giri dentileri, para ce-
zalar ve balardan oluturdu. Bu kasada toplanan gelir-
ler o sanat dalnda alanlarn dara dm yelerine ve
ocuklarna yardm, rak eitimi, emeklilik gidelri gibi
harcamalar iin kullanlrd. Bir ok sanatn tannm pir
leri vard. rnem ekmekilerin piri Saint Pier Olien, ka-
saplarn piri Saint Leonard, Duvarclarn Piri Saint Blaise
idi... Giderek, her sanat topluluu, kendini bir azize ba-
i saymaya, onu pir kabul etmeye balamt.
Tpk masonluktaki gibi, korporasyonlarda da sana-
ta girenler nce raklk ediyor, sonra kalfa oluyor ve en
sonunda ustala ykseliyorlard.
107
 Usta, raklarnn ana ve babasn, ocuklarn da ko-
rumakla ykmlyd. Ynetmelikler rakln sresini, gi-
ri dentisini saptamt. raklktan sonra kalfala gei-
in kurcllar ve treleri vard. Kalfalarn alacaklar cret y-
netmeliklerle belirlenmiti. Kalfa, ustas gibi sanata aln-
mak iin belirli bir and imek, sanatnn dzenlerine uya-
cam belirtmekle ykmlyd. Masonlukta da bu durum
hemen hemen ayndr.
Bir sanat dalnda, ustalar arasnda anlamazlklar -
karsa, hakem atanacak ustabalar vard. Usta olmak iin
de, kalfa olma'k iin olduu gibi snavlar dzenlenir be-
ceri ve yetenek denenirdi. Bir kalfann ustala kabulu
iin lenler dzenlenir, enlikler yaplrd.
zellikle fransada yz sanat dal ve rgt vard ki
bunlardan 25 tanesi krala ve asillere satlm durumdayd.
75 sanat dal ise zgrce ve kimseye hara demeden
rgtlenmiti. Her meslek dalnn denetileri, seicil&ri,
yarglar, koruyucular vard. Ekmekiler, ilingirler, ve
kunduraclarn yeminlilerini atama ii, dorudan doruya
Kraln ekmekibas ve Ba mabeyinciye aitti. Dlger ve
duvarclar da kralun Dlgerbasnn nnde ustalk and
ierlerdi. Bu sanaat rgtlerinin teki yneticileri seim-
le belirlenir, bu seimler de alt aydan yla 'kadar de-
ien, genellikle de ylda bir yaplan seimler olurdu. Ma-
sonlukta da, grev blm, hemen her yl yenilenir...
Korporasyonlarn, zellikle sanayi dallarnda, ileme
biimi, gelir kaynaklar ve meslek srlar ynetmeliklerde
gsterilmez, sr olarak sakl tutulurdu.

BATININ KARISI DOU: Loncalar

Batdaki esnaf rgtleri, karparasyonlar gibi, Dou-

da, rnein Seluklu ve OsmanlIda da esnaf rgtleri var-
108
d ve-bunlar lonca adm alyorlard.
Osmanl Devletinin kuruluunda, daha Sultan Osman
dneminde, askerleri sivillerden ayrmak iin zel giysi ve
balklar yaptrld bilinir. Devletin giderek bymesi,
halknn oalmasysa, toplumsal snf ve tabakalarn sa-
yisnn artp renklenmesine neden olmutu.
stanbul'un OBmanlrlarca ele geirilmesinden son-
raysa. mslmanlarla hristiyanlann ayrd edilebilmesi in
yeni kurallar konuldu. Giyimlerde farkllama yaratld.
Nitekim, Ali Kemal Beyin Asar Felsefe? islmiye adl
yaptnda belirttiine gre OsmanlIlarda drt snf belir-
ginlemiti ki bunlar, kl sahipleri (askerler), kalem sa-
hipleri (memurlar), arazi ve ziraat sahipleri, Pref (hrfetin
oulu, zanaatlar) ve ticaret sahipleri idi...
Bunlaraan birinci snf mlktan (melik, padiah). Se-
ltinden (sultanlar) ve onlarn saltanat naipleriyle asker-
lerden oluuyordu, ikinci snf oluturanlar, ulema (din
bilgileri), yarglar, devlet grevlisi memurtord. OsmanlI-
daki nc snf oluturanlar, toprak sahipleriyle tarmla
uraanlard. Drdnc ve sonuncu snf ise ticaret ve
sanaat sahipleri oluturuyordu.
Bu snflar ve zellikle esnaf konusunda olduka ge-
ni ve derin bilgiyi Evliye elebide bulmak olasdr. Ev-
liya elebi, yazdklarnda; Hangi hrfet ve meslek erba-
bnn hangisi le irtibat bulunduu ve bunlarn pirlerinin
kim olduu, ekil ve kyafetleri, mehterhaneleri, bayrakla-
r ve aralarndaki geimsizlik ve kavgalar, padiah nn-
den geerken ne gibi hner ve marifetle veya sanat
eserleri gsterdikleri vene gibi tertip ve tavrla, neler
syleyerek getikleri hafckndo geni -bilgi vermektedir.
OsmanlInn bu esnaf tekilt, rgtlenmede iki kay-
naktan yararlanmtr. Bunlardan biri Dou ve slm, te-
ki de B-at ve Bizans prenek ve gelenekleridir. zellik-
le stanbulun ele geirilmesinden sonra, taa Seluklular
109
dneminden beri Rumlarla Bizansla ilikileri olan Trk-
ler, corpoartion denilen batllarn esnaf rgtlerinden b-
yk lde esinlenmilerdir. rnein bir ie, bir meslee
bal esnaf ve zenaat erbabnn kentin belirli bir blgesin-
de, sanatlarn yapmalar, ticaretlerini yrtmeleri, Lonca
oluturmalar (ki lonca szc talyanca Loggia ve frar-
szca Loge denilen szcklerle byk bir benzerlik gs-
tirer ve e anlamldr), yardmlama ve dayanmalar, or-
tak sofra amalar ve baz ayrcalklara sahip olmalar bu
etki ve esinlenmeye balanabilir.
Osmanl esnaf ve zenaatkr loncalarn etkileyen Do-
u ve slm ise, zellikle Ftvvetname denen ynetme-
liklerde arln gstermektedir. Loncalarn bir tr t-
z olan, grenek, gelenek ve kurallar belirten ftv-
yetnamelerde, gizlilik esastr.'Tpk mason ritlerinin ilgi-
li derecedeki masonlarn dndakiler tarafndan bilinme-
mesi gibi.
Ftvvetnameferde esnafln bir tarikat olduu be-
lirtilir. Anck bu tarikat, bilinen mezheplerle ilgili tarikat
deildir.
Bir Ftvvetnameye gre, esnaf tarikat'nin gelenek
ve grenekleri ile kurallarna gre, bu yola girecekler iin,
uygulanan yntem yledir:
Evvela, tarikae alnan mrid'n (rak) ba tra edi-
lir. Sonra telkin verilir. Yani, neler yapp neler yapmaya-
ca anlatlr, denenir. Daha sonra yetenei saptanrsa
ed balanp (bir tr petemal, nlk ki ayni uygulama
masonlarda da vordr) Tu ve Bayrak verilir ve seccade-
ye geirilir ki, ustalk payesine erimi olur. Sonra helva
piirilir, teki ustalara da takke verilir...
Bir de, zenaatkrlor arasnda, her zenaatn bir piri-
nin, byk ustasnn olduu kabul edilir. Nasl Batda ek-
mekilerin piri, kasaplarn pirj, duvarclarn piri birer Hris-
tiyan azizi saylmsa, Dou dnyasnda da nce eski
no
peygamberler, sonra da (eshab kiram) denen, bir-lki
kuak ncesinin nl kiilerinden biri meslein piri sa-
ylr.
rnein, Haaretl Adem iftilerin, lt Hallalarn, id-
ris terzilerin, Salih devecilerin, brahim stlerin, sma-
il Avciar.n, shak obanlarn, Yusuf saatilerin, Lut M-
verrihlerin, Yunus Balklarn. Hazreti sa seyyahlarn ve
Ha2ret-1 Muhammed de Tccarlarn pir) idi. Masonlarda
da, duvarclarn, talarn piri. Sleyman Peygambere iza-
feten Dul Kadnn ocuu Hiramdr.
FtvvetnameJerin dnda, OsmanlIda eski Trk ge-
leneklerinden kaynaklanan bir de Ahilik rgt vardr ki,
zaman iinde esnaf loncalar ve ahilfk birbirine karm-
tr. Nitekim daha ok debba (deri ileyenler), kundurac
ve saralar arasnda Ahilik rgt, yksek disiplini, gr-
kemli dayanmasyla uzun yzyllar Anadolu' esnaf ara-
snda etkin olmutur.
Ahi zaviyelerinde (localarnda), raklara ve kalfalara
bir sanat retilmesi deil, bu i zaten zenaat iinde ya-
pldndan, zenaatkrfarn Ahi zaviyelerine balanarak
yi ahlkl ve iyi davranl olmann yollar retilirdi. Bu
zaviyelerde, tpk mason localarnda ojduu gibi, rak ve
kalfalarla ustalardan baka Muallim, Mderris, Kad, Ha-
tip, Vaiz, Emin gibi sfatlarla grev gren st d2eyde ki-
iler bulunur ve bunlar srekli raklara, kalfalara yi ah-
lkl. olmay, temizlii ve . hayrseverlikle zverili olmay
telkin ederlerdi. Esnaf, zenaat ve ifti- gibi tm al-
ma kollarn kapsamna alan bir t r ocak olan ahilik.
alannda adam yetitirmekten ok, yetimi adamlarn
retimi artrmas, alma sevgisini korumas, yardmla-
ma, zayf ve yoksullar koruma, mzik, binicilik, silah kul-
lanma gibi yksek duygulara seslenen eilimlerini geli-
tirme grevini yrtrd.
111
 Tpk masonlarda olduu gibi A hilik'te de dereceler
vard ki, bunlara mertebe denirdi ve says dokuzdu. Bi-
rinci mertebe Yiitlik adm alrd. kinci mertebede ahi-
iik balard ve a h ile r alt ble blnmlerdi ki bunla-
rn ilk blne, yani Y iitlik dahil ikinci, nc de-
recelerine eshab- tarik, drt, be ve altnc derecele-
rine nkeba ad verilirdi. 7. Derece ya da mertebede
haiife bulunurdu. 8. Mertebeyi el doldurur, 9. M er-
tebede ise ehlmeayih-eyhlerin eyhi yer alrd.
Y iitlerin zaviyede dzenli bir ahlk denetiminden
gemesi ve gvenilir kiiler yannda eitilmesi arttr. F-
tvveinam elerde de belirtildii gibi her Y iidin (rak) iki
Yol Kardei, b ir Yol Atas, b ir Ustas (yani sanat
retmeni) bir de Piri var idi.
Ahi rgtne alnabilmek ve eitim ve grgs ala-
bilmek iin dzelmeye elverili ve yeterlik sahibi olduu-
na bir yiidin ustas tarafndan ehadet etm ek g e re -
kirdi. Ustas olm ayanlar zaviyeye girem edii gibi, ustas
rettii sanat hell etmez ve neride bulunup yo! gs-
te rilcilik yapmazsa, yiit zaviyeye giremez ve kardeler
arasna katlamazd. Zaviyeye giriin de, treleri kendine
greydi.
rnein kalfalk ya d a ustalk kuann balanmas
konusunda ftvvetnam elerde yle bilgiler vardr:
Kuan yedi ad, yedi balanmas, yedi amas, ye-
di tlsm, yedi trl gtrmesi vardr. Bu saylar ve biim -
le r o ocan remizleridir.
Bu yedi t r kuak balamann anlam da yle ak-
lanr:
Ahi, hasislik, cim rilik kapsn balaya, cm ertlik
kapsn aa. Hrs ve hava kapsn balaya, riyazet, p e r-
hiz kapsn aa. Halktan mit kapsn balaya, Haktan
yana kapsn aa. stne vazife olmayan eyleri syle-
me kapsn balaya, Rahman kapm aa.
112
 A hilikte de. tpk masonlukta olduu gibi ya da ben-
zer bi-imde bir yardm sand vard. Kethda ile Yiitba-
ve htiyarlarn denetim ve sorum luluu ol tnda ki bu
sandn geiiri, esnafn balan, raklktan kalfala, kat-
lktan ustala geite verilen dentiler ve haftada ya da
ayda b ir herkesin gcne gre dedii dentilerden olu-
urdu.
Bu sandkta toplanan para, yzde bir faiz geliriyle,
gereksinmesi olanlara ya da iini geniletm ek isteyen es-
nafa esnafa verildii gibi eitli yandm ilerinde de ba-
biim inde kullanlrd.
Her esnaf loncasnda <tcriciler ve Dahilisler olmak
zere ik i t r Ahi vard. H arici saylanlar, ustayken emekli
olup da, yallklar nedeniyle 'lerini Ileyemeyen, ancak
kalfalar aracl le lerini yrtenler (mtekaidin), us-
tayken yallk ya da hastalk nedeniyle lerini yrte-
meyenler (aceze) ve esnaflk ya da zenaatkrln hangi
derece ve dzeyinde olursa olsun bir kaza ya da hastalk
nedeniyle alamayanlar (M allin) diye e ayrlrd ki,
bunlann son ikisine sandrktan gereken yardm yaplrd.
Dahili saylanlar da gene e ayrlrd:
1. Yamak, rak
2. Kalfa
3. Usta-
A hilikte, ik i yl parasz yam aklk eden rakla, so-
yunur ve zel bir trenle e balar, yl raklktan son-
ra baar gsterirse gene zel bir trenle Lonca kurulu
nnde snanr, snavdan geer ve yeterli buiunursa, ba-
i olduu esnafn zel giysisini giyer, kalfa olurdu.
Kalfala ykselecek kii iin, kendi ustas ve baka
ustann iyilik ve yetenei konusunda Lonca ynetici-
lerine tanklk etmesi, trende hazr bulunan velisinin ken-
disinden memnunluk ve honutluunu bildirmesi gereJdr-

113 F.8
di. Sonra en kdemli kalfann nclnde, hazr bulu-
la r ayaa kalkarlar, treler gereince kalfalk nl ba-
lanr, nasihatler verilir, kalfa ustalarn ellerini per tren
son bulurdu.
Kalfalktan ustala gei trenleriyse, baharda yap-
lrd. Ustal uygun grlen kalfaya en az bir ay ncesin-
den, ustala kabul olunaca bildirilir, dkkn ya da i-
yeri bulmas iin izin verilir, dkkn buldumu bu durum,
kalfann ustas tarafndan kahyaya b ild irilir ve tren gn
kararlatrlrd. Bu trenlere, esnafn dahili ve harici tm
ustalar, teki esnafn kahyalar, memleketin mfts vs
kads, camii kebirin hatip ve imamlar arlrd.
Kahyalar kknde yaplan bu trende, esnaf kahya-
lar ve ustalar iki sral bir ember olutururlar,- bu em-
berin ortasndaki yuvarlak bir sedire de kahyalarn en
yals ile mft ve kad otururlard. Ustala ykselecek
kalfa, sanda sanatnn kahyas ve solunda ustasyla ge-
lir, topluluu selmlard. Sonra M ft, Kurandan ticaret
ve sanat hakknda yetler, Kad da hadisi nebeviden b-
lmler okurdu.
Sonra trene bakanlk eden en yal Kahya ayaa
kalkar, asasna dayanr, ustala ykselecek kalfay n-
ne arrd. Burada en byk ve yal usta olan bu kah-
ya, yksek sesie yeni ustaya seslenerek, sanatnn silsi-
lesini, gemiini, pirlerine kadar anlatr, bundan sonra da
ticarette sadakat, doruluk, esnafa ve mteriye saygt
gereini belirtir, malna hile kartrmamak ve malnda-
ki ayp ve eksii satarken kesinlikle mteriye gsterip
haber vermek, kimseninin zararna yol aacak iler yap-
mamak gerekliliini hatrlatrd.
Hkmete itaat, Ulemaya riyet ve badullah ef-
kat ve merhamet, ustalara hrmet, kklere muhabbet,
hemcinslerine muavenet etmeyi, kimseye eziyet etmeme-
yi, kalfa ve raklarna evlt gibi bakmay tleyerek

114
szlerini bitiren bu kahya, daha sonra kalfann belindeki
kalfalk petamaln karr, ustalk petamaln balard.
Hazr olanlar te kra r ayaa kalkar, dualar okunur ardn-
dan da b ir len dzenlenerek ustala ykseli treni
son bulurdu.
Grld gibi, Bat dnyasnn hrrstiyanlktan kay-
naklalan corpardtlonlan da, Dou dnyasnn islmiyet-
t&n kaynaklanan loncalar ve ahi rgt de, dereceleri,
trenleri, yardmlama rgtleri, meslek srlarn saklama
gereksinmeleri ve daha pek ok eyiyle, masonlua, da-
ha dorusu masonluk bunlara korkun bir benzerlik gs-
termektedir. Bu byle olduu iin d ir ki, m asonlar varlk-
tartrm nedeninde ne yahudiltk, ne siyonistlik olmadn
sylemekte ok srarldrlar ve sk sk kendi kkenlerinde
bu esnaf rgtlenmelerinin var olduunu, belirtm ekte-
dirler.

KM KM ETKLED?

Sz bu noktaya gelmiken, Bat'da Corparationsla-

r. Dou'da da A hilik, Lonca, Ftvvet ve hatta M elam ilik
Gibi gelimeleri anlatrken, bunlarn yan sra yer tutan
*Moonlardan do bir kez daha sz etmemek olanak-
szdr.
lkemizd bir Mason stad oton ve adndan daha
nce de sz ettiim iz M ithat Grata'nn, Diyanet leri
Bakanl Dinileri Yksek Kurulunun 23.3.1973 tarihin-
de 712 sayl msadesiyle baslm, Mslmanlk Nedir#
adl kitabrvtian deilse bile, Unutulan adetlerim iz ve
Loncalar adl 1975-Ankana basml kitabndan bir blm
buraya aktarm ak isteriz.
Sayn Grata, geni bir kaynakaya dayandrd bu
aratrmasyla 'birlikte bize ulatrd bir mektupta, ya-

115
z serinizi takip ediyorum, tarafsz aratrmalarnza te-
ekkr ederim demekte ve zellikle u aktaracamz b-
lme dikkati ekmektedir:
... Konumuz olan Masonluun gnmzdeki mason-
luk ile iiikisi isimden ileri deildir. Burada deineceimiz
eskinin san'atla ilgili bir .kuruluu olan duvarclarn, ta-
larn, mimarlarn bir araya geldikleri topluluklard, bun-
larn san'at dernekleridir.
Lgat anlamnda Maon duvarc demektir. ncele-
ri duvarc ve ta yontucularna verilen bu isim, giderek,
san'atla ilgililerin topluluklar anlamm gelmeye, bala-
mtr.
Masonluun menei zerine ok deiik, anlatlar
bulunmaktadr. Aslnda Masonlua belirli bir balang
gstermek mmkn deildir. Ancak zet olarak:
Efsane devri,
Ortaa Devri,
Son devir
diye bir sralama yapabiliriz.
Efsane devrinin snr yoktur. Akla gelebilen her
devirde Masonluk var saylr. Hz. Adem'in mason olarak
Cennete girdii, St. Michelin ilk Mason Locas stad ol-
duu iddia edilir. Nuh tufanndan kurtulutan sonra ina
edilen Babil Kulesi masonlarn eseridir. Atmal Pythagore,
Eflatun, Cicero'nun masonlua girmi olduklar. Msr'da
doan , Musa ile Sleyman'n Kudste, Numan'n Ro-
mada. Pythagorsun da Crotonne'da yaydklar sylen-
mektedir.
'Efsanelerden en ilginci Sleyman Mabedi'nin inas
hikyesidir. Bu efsane Haliivel tarafndan British Mu-
seutn'daki krallar kitaplnda bulunan bir vesikada hik-
ye edilmektedir. Bu belge 1427 ile 1445 yllarnda derlen-
mitir.
1 18
 Sleyman Peygamber ile ilgili efsanede adr geen Hi-
ram. Masonluun en canl ve etkili 'kiisidir. Ayrca Hram,
ortaya alt alma nizam ve dereceleri ile mehurdur.
. Ortaa masonluu, masonluun efsanelerden sy-
rlp, kaynam Ortaa Katedral Inaclarmn kurduklar
topluluklara dayand devirdir. Bu devrede katedrallerde
alan iiler mason olarak adlandrlmtr.
Bu imeli masonlar, mesleklerinin icras srasnda,
bi takm inaat tekniine ve srlarna erimilerdir. B-
yk bir titizlikle bu srlan sakladklar iin, yeminlerle,
iaretlerle, sembollerle bir binine balanyor ve tanyor-
lard.
Bu mason rgtne her steyen giremezdi. Amali ma*
sonlar, (Mason ustas sebatkar, imanl, namuslu ve deru
szl olmaldr. Tarafgirlik yapmamal, hkmlerinde her-
kesin hak verecei ekilde adil ve insafl hareket etmeli),
(Bulunduu mevkiler kendisine ehliyet ve liyakat kazan-
drmaldr) gibi ahlk prensipleri koymulardr.
Masonlar, kurduklar dzenle, ruhban ve zadegn
snfnn ilgisini zerlerine ekmitir. Bir yandan XV. yz-
ylda balayan Rnesans dneminin lmez eserlerinin
meydana gelmesi, te yandan bu san'atkrlarm birbirle-
rini tutmas, korumas, sevmesi ve yetitirmesi asil snf-
nn ilgisini eken balca nedenler olmutur.
Balangta hor ve hakir grlen/ hatta soylu kiiler-
den ayrt edilmeleri in giysileri bile ayr olan san'atkr-
lar yava yava itiba r kazanmaa, topluluk dndakilerde
heves uyandrmaa balamtr. Anoak, san'atlarna d-
kn, birbirine bal bu kiiler bir sre dayanmlar, dar-
dan kimseyi aralarna almak istememilerdir. Bu direnme
uzun srm, uzadka dardakilerin hevesi hrsa dn-
m, nceleri istek olarak nitelendirilen durum, sonralar
tehdide dnm, krala tesir ederek bu derneklerin ka-
patlmasna kadar gidilmitir,
117
 Bunun zerine, XVII. yzyla kadar, genellikle yalnz
san'atkrian bnnesinde toplayan bu derneklere, yani
operatif masonlar arasna krala yakn olan valyeler,
asilzadeler, din adamlar da girmeye balam, bu suret-
le fiili masonluk, speklatif, remz, sembolik hale dn-
mtr.
Bu zorlama sonunda, masonlar, oralarna katlacak-
larn dernein geleneklerine uyacaklar, sembolik oiarak
retilecek srlar saklayacaklar ve bunlar aklamaya-
caklar hususunda direnmilerdir.
Gerek Bat'nn Corporationlarnda, gerekse Dou1-
nun Ahi rgtnde ve loncalarnda grlen rak, kalfa,
usta yetitirme, son'at ve sanatkn koruma gelenekleri.
Mason Loncalarnda do aynen uygulanmakta olduu ya-
plan incelemelerden aka anlalmaktadr. Bu nedenle
ayni eyleri tekrarlamaktan kanmak iin bu kadarn
belirtmekle yetinirken ok kiinin yanl bildii yo da ka-
stl olarak yanl anlatt bir yne deinmekte yarar gr-
mekteyiz:
Merhum Haydar Rfat'n Farmasonluk adl eserinin
256. sahifesinde yle bir pasaj vardr;
Yoyo, yzyllar evvel Gaziantep ve dolaylarnda o-
cuklarn bildii ve oynad bir oyundur. Bu, bir Amerika-
l misyoner tarafndan grlr, beenilir. Amerikaya g-
trlr. Amerikallar da bunu severler, yayarlar.. Avrupa-
ya gec&r.. Oradan vagonlar dolusu Trkiyeye dner ve
bir Bat buluu olarak Anadoluya yaylr...
zet oiarak verdiimiz bu satrlar, bizim bizden ola-
na kar ilgisizliimizi, yabancnn buluuna da hayranl-
mz ifade etmektedir.
Bugn Bat kaynakl bir rgt gibi grlen ve bu g-
rn ile devaml olarak eletirilip ktlenen masonluk,
doudan, doudan da Trkten el alp serpilmi, isim de-
118
itirereK gelimitir. Bunu doruluyan olaylardan baz-
larn yle zetleyebiliriz:
stmiyetin doup, yerleip genilemesi ile Araplar
Orta Asya'ya. Trk lkelerine kadar yaylmlardr.
Bu mslman aroplor. Tanr buyruunu gtrp du-
yururlarken. gittikleri yerlerden normal hayat ve ekono-
mik dzeni bozmular, bunun zerine Trk yerleim bl-
gelerindeki genler, yurtlarn, halklarn, haklarn koru-
mak in rgtler kurmulardr. Balangta bir korunma,
savunma amac gden bu rgtler sonra dzen ve yaam
salar bir yne dnmlerdir. Bir yandan kltr, bir yan-
dan spor ve sava eitimi yannda bu genlerin sanat ve
ticaretle uramalar salanm, giderek bu kurulular
rnek birer eitim yuvas haline gelmitir.
O tarihlerde bu rgtler birer san'at atlyesidir birer
kltr yuvalardr, birer spor kulbdr... Buralar birer
askeri talimgahtr. Aslnda buralar Ahi tekkeleridir.
Orta Asya'da Trk lkelerinde tohumu otkn, ora-
larda yeerip gelien Ati''.ik giderek kendini tantm, se-
vilen saylan bir rgt haline gelmitir. Douda gelien bu
rgt Batya doru yaylm bir ara Sekhattin Eyybi
(1171) kendi korunmasn, saray muhafzln bu Trk
genlerinden kurulu Ahi Alayna brakmtr.
Zamanla gelien mslmanlk, batdaki Hristiyonl
rktm, mslmanlm aklc, inandrc, gnlleri iman-
la dolduruculuu karsnda Hristiyanln zaafa urama
s endiesi ve ellerinden giden mukaddes yerleri kurtar-
ma hevesi Hristiyan alemini Mslmanlara saldrmaa
zorlamtr. Buna tarihte Ehli Salip Muharebeleri denir...
Ehli Salip Muharebeleri Avrupa ile slm lemi ara-
sndaki ilikileri arttrm, AvrupalIlar slm Medeniyetin-
den ibret almlar, o zamandan itibaren uygarlk ve lerle-
me yoluna girmilerdir.
3. Ehli Salip, Papa MI. Clementin himayesi altnda
119
toplanmtr. (1187-1191) Buna Fransa, ngiltere krallar il
Almanya mparatoru da katlmtr. Bunlar A kka y sar-
mlarsa da ok kayp vermilerdir. Msrda kurulmu olan
bir slm Devletinin hkmdar olan Selahattin Eyybi
bunlar bozguna uratmtr.
Selhattin Eyybi askeri kudreti yannda ayrca cen-
tiimen bir kumandand. Sava alanlarnda, acmadan te -
peledii dmanlarna sava dnda yiyecek gnderir,
hasta olanlarna bakmak iin d o kto r yollard.
Yenilgiye urayan hallar arasnda bulunan eitli
milletlerin ordular teker teker Filistinden ayrlrlarken yal-
nz Arslan Yrekli Richard direnerek kalm ak istemiti.
Fakat sonunda o da klcn brakp politik yollara ba vur-
mu ve Selahattin'ie mzakereye girm itir.
Bu suretle, Ingiltere Kral Arslan Yrekli Richardla
Selahattin Eyyubinin nce dmanca, sonra dosta ge-
lien ilikileri olmutur. Bu ilikiler srasnda Richard d i-
siplinli, bilgili, cesur A hileri grm, yakndan tanm ve
aynn kendi memlektine gtrmtr.
Sava sonras Richardn Selahattin Eyybiye misa-
fir olduu srada aralarnda geen konumada, Selahittin
Eyybi Richard'a bir temennide bulunurken, (bir .byk
karde sfatyla) der, Richard da (Hametli biraderim Se-
fahattin) hitabnda bulunur.
Bu deyimler bugnk anlamda masonik bir ifade-
dir. Aslnda Melamilik, Ftvvet ve Ahilikten baka bir-
ey deildir. Konumuzun banda deindiimiz. XII. yz-
yl sonlarnda, Avrupa'da grlen rgt budur.
Santatkrlarn bir kuruluu olan masonlukta baz hu-
suslarn da ve hatta iteki/ere sras gelmeden aklan-
mamas masonlukta gizlilik olduu kansn uyandrmak-
tadr.
Yukarda akland zere masonluk, M elamilik, F-
tvvet, A hik ve bunlardan aldklar ile meydana gelmi

120
olan, yakn dnemin esnaf tekiltn ifade eden Lonca-
lardan baka birey deildir. Saydmz bu rgtlerin
hepsinde {Meslek srr) olarak bilinen hususlar vardr.
Bunlarn, san'ata katlacaklarn meslekte yetimeleri, bil-
gide gelimeleri iin kendilerine zg kaideleri vardr. -
raklk, kalfalk, ustalk bu suretle bir disiplin altna aln-
m ve bu disiplinli davran iledir ki bugn hal vg ile
andmz bir organizasyon meydana gelmi, bu organi-
zasyon iinde lmez eserler veren byk san'at yaratc-
lar yetim itir. Ftvvetnamelerde, Melameti mensupla-
rnda ve Ahilerde uygulanan ed balama, rak alma, kal-
ta olma, ustalk, ustalk deyimleri, trenleri hep bu disip-
linli organizasyon iindedir.

MASONLARIN BLNML

Yksek dereceli bir mason stad olan M ith a t G iira-

tanrn Masonluun kaynann Dou'da, islmi dncede
ve hatta ondan da nce Orta Asya Trklerinde olduu yo-
lundaki geni aratrmalara dayanan savna kar, Byk
stadlk da yapm bir baka yksek dereceli mason Nec-
d e t Egeran ise bu tu r grlere pek fazla yatknlk gs-
term iyor olmal ki yle yazmaktadr:
Masonluu insanlarn teekkl balangcna ve
Kinatn Ulu Yaradanna kadar gtrenler olduu gibi, ma-
sonluu meleklere izafe edenler de olmutur. Keza, ma-
sonlukla Tufan arasnda iliki kurarak Nuh'un mason o l-
duunu ileri s re n le rd e bulunmaktadr.
Tufandan evvelki devirleri bir tarafa brakarak m a-
son tarihilerinin, masonluun meneini eski esrarengiz
messeselerde arayanlarn teorisinin tetkikinden sonra
vardklar sonu udur:
Mason mabedleri Douy.a m teveccihtir ve bu te -

121
vecch masonlarn tefekkr esaslarn Dou M illetlerin-
den alm olduklar hatrlatmaktadr.
Aklanm olan baz incelemeler gsteriyor ki Trk-
lerde insancl dnce ve kardelik tekilt ile yardmla-
ma messeselerinin tarihi pek derinlere gitm ektedir. Trkr
lerde amanizm ve onun tefekkr izleri Konfys ve Bu-
d a ya, kadm Msra ve oradan Sleyman Mabedinin ina
edildii Kuds'e yaylmtr. Cok daha sonra ayni tefekkr
izleri slm tefekkr ile birleerek Trkistan'dan gelmi ve
Mevlevilik, B ektailik ve A hi'lik tekiltna yol amtr. Bu
tibarladr ki, masonluk ile A hilik arasnda baz benzerlikler
ve parallellik grmek isteyenlere rastlanr.
Salt bu szler bile, lkemizdeki iki byk dereceli ma-
son ustasnn, masonluun kayna konusunda bir birle-
m ezlik iinde olduklarn gstermeye yeter sanrz.
Bu, Trkiyedeki ve Dnyadaki masonlarn trl konu-
lardaki gr ayrlklarn binbir rneinden ufack bir ta -
nesidir. Nitekim din ve tanr konusundaki b ir bakasn da
daha nceki sayfalarda grmtk.
Nitekim, masonluun Dou'dan ve zellikle Loncalar-
dan, A hilik rgtnden kaynakland grlerine pek faz-
la. nem vermeyen Necdet Egeran bunlar, bu t r grle-
ri ylece bir inanmadn belirterek zetledikten sonra u-
nu yazmaktadr:
Operatif masonluun iki: dnemini ayrmak lzmdr.
Biri Hristiyanlktan evvelki dnem, biri de Hristiyanlktan
sonra 1717 ye kadar olan dnem............ . Bu dnemlerden
ta biidir ki en ok bilgi toplayabildiim iz operatif mason-
luk, hristiyanlktan sonraki masonluktur. Ve bugnk spe-
klatif masonluun da esaslar bunlardan intikal e t-
mitir.
Ne var ki, masonluun batan sona Hristiyaniktan
esinlendii ya da Bat dnce sistemlerinin meyvas o l-

122
duu grnn de Dou insanna ters geleceini gren
ayn stad Egeran, daha sonra yle yazacaktr:
... Batda dinler ve insanlar arasnda fark gzetm e-
den Byk Loca'y kurmu olan Avrupa Masonluu'nun
bir bakma hristiyan temayll olarak yorumlanmas ve
eitli din ve tarikatlere mensup insanlar kendi dnyas-
na aran Mevlevilik ile insanlk dnce ve faziletleri te -
meline dayanan Bektalikten yararlanm bulunan A hili-
in etkiledii Trk masonluunun da slm! temel st-
ne kurulmu olmas doal bir sonutur.
Kald ki, masonluu srf hristiyanlara mahsus bir
messese telakki eden ve fikri masonluu ngilterenin bir
imtiyaz olarak ngilizlere hasreden eski gr Anderson
Nizamnamesiyle terkedilm i ve masonluun evrenselliini
douran toleranslar kabul edilerek lik ve gayn siyasi,
birbirinden tamamen bamsz Byk Localarn rgtlen-
mesi gr ortaya kmtr. Bu suretle hristiyanirk ve
ngiltere inhisarndan kurtulan fikri masonluk btn dn-
yaya yaylmtr.

BLNMLN NEDENLER?

Masonluu, operatif ve speklatif masonluk ya da

Hristiyanlktan nceki ve sonraki masonluk diye bmler
iinde incelemek, gerekte, masonluk denilen bilinmezi
tam anlamyla anlamak iin yeterli deildir.
Masonluun kaynann Dou ya da Bat kkenli ol-
duu konusunda gr ayrlklar stnde durm ak da, ma-
sonluk blnmln anlatmak iin yetersizdir.
Bu konuda, blnme konusu , bal bana bir
aratrma yapm ve bunu yaynlam, isvireli 33. derece-
den bir masonu da okuyup dinlemekte yarar var.
Otto Bachmann adl svire'nin Alpina Byk Locas
123
statlarndan bu zat, 1970 ylnda Jnevde yazp yaynla-
d kitabna u ad koymutur:
Farmasonluk ve iindeki blnmenin nedenleri ve so-
nular
Yaynland yl, Trkiye Byk Mason Mahfili yele-
rinden Cemal Kpak tarafndan dilimize evrilip, mahfil
zei yayn olarak bastrlan bu kitabnda Otto Bachmann,
. trl masonluktan sz etmektedir:
1 Operatif Masonluk,
2 Geleneksel speklatif Masonluk,
3 Modern dogmatik Masonluk.
Dou ve slm, hele Trk etkisinden hi sz amayan
svire Alpina Locas stadianndan Otto Bachmann, ape-
ratif masonluk konusunda zetle u bilgileri vermektedir:
Operatif farmasonluun balamas, byk bir yanll-
a dmeden, Hristiyanlk ann l'kinci bin ylnn ba-
langc, yani, katolik kilisesinin byk kiiise binalarnn ve
dier nemli abideleri ina ettirmeye girime devresi ola^
rak 'kabul edilebilir. Byle nemli projeleri gerekletirmek
iin eitli sanat kollarnn rgtlenme zorunluluunu duy-
mu olmalar gereklidir. Bunlardan ta yontucular ile du-
varciarnki en nemlileri olmutur. Mimarlar, mteahhitler
ve dier sorumlu kiiler planlar incelemek ve bunlarla
ilikili kararlar almak iin yapnn yaplaca antiyedeki
localarda toplantlar yapmlardr. Zamanla ii yneten bu
kiiler bir stn snf haline gelmiler ve edindikleri byk
deneyden yararlanarak zamanlarnn bir blmn daha
genel konulara ayrmak yoluna gitmilerdir, Bu toplant-
larn yapld yerlere loca, ya da almanca Bauhutten (in
aat kulbesi) ad verilmitir.
Bu gibi kiiler, reform dnemine kadar byk gelime
gstermiler, ancak dinde reform hareketleri balayp da
Roma Kilisesi, yap ilerini yavalatp durdurma zorunda
124
kalnca, yap ilerinin bu etkin kiileri de ortada kalmlar,
varlklarn srdrememilerdir. Bunlarn Avrupa ktasnda
varlklarn g hal srdrebildikleri tek lke olarak ngil-
tere kalmtr.
Szn burasnda, Otto Bachmann'n verdii bu bilgiyi
bir an iin b ir yana koyup, btn b ir kara Avrupasnda
Fran-M ason'luk giderek yok olurken, nasl olmutur da
ngiltere'de bu i varln 'koruyabilmitir sorusuna yant
aramak gerekmektedir.
Tarihler gstermektedir k, Rnesans gelitike, din
ve ve dnya ileri birbirinden ayrlmaya baladka, opera-
tif Masonlara da ortalkta, yapacak pek fazla bir i kal-
mamaya balamtr. Akas bu bir isizlik krizidir. Eko-
nomik bir sonutur. Oysa bilinmektedir ki, Hristlyanlk Ro-
ma mparatorluu inde ve bu mparatorluk ykldktan
sonra Avrupa'da yayldka, hristlyan dnyasnda dev ta-
pnaklar, katedraller yapm ii de hzlanm, ta yontucu-
luu vs yapclkta ustaiam. kendilerine mason denen
meslek erbab da bol bol i bulabilmilerdir.
Kendi bnyelerinde pek iyi b ir biimde rgtlenmi
bu operatif mason topluluklar, her biri bir belirli yredeki
ii bitince bir bakasna gtimek durumunda olduklarndan,
alarnn lkeleri arasnda da rahata gidip gelebilmek
iin bir tr zel zgrle sahip klnmlardr. Orta cala-
rn ufak dkknlklar ve feodal kraliklan arasnda rahata
gidip gelebilmeleri iin zel olarak salanan bu zgrlk
Is b bu sanatlara Hr Mason anlamna Free Mason-
Franc Maon (Farmason) denilmesine neden olmutur.
'Bunlar herhangi br. kentte ya da yerleim yerindeki sra-
dan yap ustaton deil, byk yapttan yaratan ve calar-
no gre uluslararas nitelikleri olan sanatlard.
Ama dediimiz gibi, bir yandan rnesons. te yandan
hristlyan dnyasndaki reform hareketleri, katedral yap-
m lerinin sonunu getirmiti. Sorun salt bu kadar da ba-
125
sit deildi. Bilimsel ve teknik gelim eler de, franm asonlarn
teden beri bir sr olarak sakladklar baz zel bilgileri
matematik form ller, geometri teoremleri halinde ve ba-
ka yollardan kolayca renilir duruma sokmaya balam-
t/. Btn bu nedenler st ste bindiinde, byk yaplar
yerine de dnemin Avrupa insannn hereyden nce kendi
kk konut sorununu zme abalarnn n plana ge-
mesi uluslararas nitelii olan framasanluun snmesine
neden oidu. Ama tam bu sralarda, XVII- yzyln ikinci ya-
rsnda Londra'da byk bir yangn kt, kenti kl haline
getirdi. Bunun zerine ngiliz Kral ve halk, elele verip
Londray eskisinden daha grkem li bir biimde yapma a-
basna giritiler. Bunun iin de, kara Avrupasnda varlk-
larn srdrebilen fram asonlar ngiltere'ye arldlar ve
kendilerine i verildi.

te, Avrupa'da operatif masonluk son bulurken. n-

giltere'de varln srdrebilmesinin nedeni budur. Byle-
ce farmasonlarn son yaptlar saylabilecek olan Londra
monmanlar ve St. Paul Katedrali de tamamlanmtr.
Peki bu son ycrptlann da ortaya konmasndan sonra
ne olacakt? Teknik ve bilim ilerliyor, meslekler oalyor-
du. Avrupadan sonra ngiltere'de defranm aonluk son mu
bulacakt? Franmasonluu hi deilse fikren canl tutm ak
iin bir vol bulunmalyd. Bunun iin de mason localarna
tki mesleklerden de insanlar ve bu arada, franmasonlu^
u koruyucu olmu devlet adamlar da kabul edilmeliydi.
Fran Mason!arn yannda bu trden masonlua alnanla-
ra da kabul edilmi masonlar ad verilm eliydi.
Nitekim yle yapld. Ama gene de 1717 yllarna do-
ru Londra'da kala kala drt mason locas kalabildi ve bun-
larda da, kabul edilmi masonlamn says fran mason-
la rd a n daha ok hale geldi.
GELENEKSEL SPEKLATF FARMASONLUK

Aradaki bu saptama bilgilerden sonra, te k ra r O tto

Bachmannn Farmasonluk ve indeki Blnmenin Ne-
denleri ve Sonular adl kitabna dnebilir.
Bachmann; franm asonlar-eski m asonlar'la kabul edil-
mi masonlardan oluan operatif masonluun geleneksel
speklatif masonlua dnmesini de yle anlatm akta-
dr:
. XVI ve XVII. yzyllardaki dinsel karklklar, localara
eski gelimelerini yeniden salamak mknn verm iyordu
ve kritik durumlar devam ediyordu. Bu yzden eski ma-
sonlarla [Franmason], kabul edilm iler arasnda sk sk
anlamazlklar oluyordu ve bu durumun bylece de srp
gitmesi mmkn cfelldi.
Birok uzun hazrlk almalarndan sonra Londra'nn
drt locas 24 Haziran 1717 tarihinde Londra ve West-
m lnster byk locasn speklatif (dnsel) olum lulukta
kurdular. Bu kurulu, operatif (uygulamac) masonluun
sonu oldu.
Bu byk loca, yani Londra Byk Locas, umulmayan
b ir baar salad ve ilgi uyandrd. Birok loca hemen bu-
na katldlar. Bu ise yeni bir rgtlenmeyi gerektiriyordu.
O gnlerde ad ngiltere iin Byk Loca olan ve gn-
mzdeki ngiliz Birleik Byk Locassyal kartrlma-
mas gereken bu st rgt, bir presbiterien rahibi olan
James Anderson'u, masonlukla ilgili belgeleri derleyip to -
parlamak ve yeni b ir ynetm elik hazrlamakla grevlen-
dirdi.
O tto Bachmann'n ileri srdne gre'. James A n-
derson Birader, torad arivlerden derledii belgelerini
dinsel anlaml olanlarn bir yana koyup, yalnz insancl
(humanitaire) olanlarn, yani gerek insanl ama edi-
nen yeni gre uyanlarn ele alarak, gnmze dek ge-
127
erli olan masonlarn nl anayasasn, The Constituticn
of the Free - Masonsu oluturdu.
Anderson Yasalar diye adlandrlan bu anayasa,
btr komisyonca incelendikten ve Byk Loca tarafndan
onaylandktan sonra 1723 ylnda yaynland.
Anderson Yasalar, eski deyimle Anderson nizama-
t, ana blmden olumaktadr ve u konular kapsa-
maktadr:
1 Tarihsel blm, efsaneler.
2 Ynetmelikler, riteller blm (disiplin).
3 Mason mar ve arklar.
in ilgin yan udur ki, Anderson yasalar, 1723 de
yaplan iik basmndan sonra 1738, 1756, 1767 ve 1784'de
de drt kez olmak zere b& kez baslmtr ve her basm
arasnda ayrlklar vardr. Yani masonluun anayasas, in-
sanlk dncesindeki gelimelere paralel bir gelime gs-
termek zorunluluunu duymutur.
Anderson Yasalarnn ilk basmnn ilk blmnde n-
cirden alnm olaylar, Tevrat'tan ilham alan konular ve
opretatlf masonluun etkileri ok ak olarak grld
halde, 1738'd-e gene Anderson tarafndan kaleme alnan
ikinci basnda bu olaylar, konular ve etkiler ver almam-
tr. 1734deki son basmda se, dinsel dnceden tmden
uzaklalarak saf felsefe zeminine girildii grlmektedir.
Bu konuya bir aklk getirmek iin, 1723 tarihli basmn
u blmn olduu gibi aktaralm:
Bizim ilk ceddimiz Adem ki, Evrenin Ulu Mimar Tan-
rnn benzeri olarak yaratlmtr, fikir bilimlerinden yok-
sun deildi, bilhassa geometri onun gnlnde yazl idi.
Zira, o cennetten atldktan sonra ondan gelen nesillerin
gnlnde de bu bilimlerin prensiplerini bulmaktayz.
1784 basmnda ise Anderson yasalarnda bu blm
u biimde girmitir;
Evrendeki artc olaylar felsefe gr iinde iz-
128
iediimiz zaman, oradaki varlklar, zerinde yaadmz
dnyay ve kendimiz, btn dier yaratklar, hayvanlar ve
doal rnlerle bunlarn eitli ilemlerinin yapl ve y-
netmilerini, doann btn sistemlerinde beliren ahenk ve
balantya uyan dzgn ve deimez kanunlarn hkm
altnda gryoruz.
Salt bu rnek bile. Masonluk anlay ve bu anlaya
temel ta saylan Anderson yasalarnn 1723den 1784'e
kadar gecen altm yl iinde bile ne lde deiikliklere
uradn gsterir sanrz.
Anderson yasalarnda, tarihi ve efsanevi blmden
sonra galen ynetmelikler, riteller ya da mkellefiyetler
blm de kendi iinde ikiye ayrlr. Bu ayrmdaki ilk b-
lmde bir frammasonun yapmak ve nanmakla ykml ol-
duu kurallar, ikinci blmde de genel kurallar ilenir.
Ritel diye anlan ynetmeliklerde masonluun, zel-
likle speklatif masonluun ana hatlar alt izilerek belir-
tilir. Bunlardan do ilki tanr ve din le ilgili konular ba-
ln tar k i yledir:
<Bir mason tutumu bakmndan ahlk ve kanununa
uymak zorundadr. Eer ULU SAN'ATI iyi anlyorsa o asla
budala bir Tanr tanmaz, fakat kaytsz bir dinsiz de olma-
yaoaktr. Her ne kadar eski alarda masonlar, hangisi
olursa olsun, bulunduu lkenin ve orada bulunan ulusun
benimsedii dinin inoncs olmaya artlandrlmlar idiy-
se de, bugn artk herkes tendi zel fcansm brakarak,
btn insanlarn zerinde birletikleri, yani iyilik, ve mert-
lik veya eref ve haysiyet sahibi olmak ve tarifleri ve
inan gsterileri ne olunsa olsun, btn insanlarn zerin-
de birletikleri dine inanma art iinde tutmak daha ma-
kul grlmtr. Bu suretle masonluk bir beraberlik mer-
kezi haline gelir ve biri birine edeblyen yabanc kalmak-
tan baka yol bulamayacak olan kimseler orasnda sami-
mi dostluk bntannm kurulmasn salar.
129 F.S
 Ma son farn bu aklamas, o dnem rrn az bulunur
bir dnce olgunluu gsterir ve bu tr dnceler, da-
ha sonraiar Fransz Byk ihtilalinin insan haklan bildiri-
sine kaynaktk etmilerdir.
James Anderson daha o dnemde, masonlar, btn
nsanlarn zerinde birletikleri bir dine inanma ykm-
llne balayarak, masonluu her trl din tartmala-
rnn ve domatik zorunluluklarn stnde tutmay byte-
ce de insanlar aras kardelik ve anlama yolunu ama-
ya almtr.
Ne var ki. Anderson bu kural getirdii iin sonradan
Mgr Jouin gibilerce speklatif masonluun fesattk ta-
yan prensiplerini hazrlam olmakla sulanacaktr. Bu ku-
rallara uyduklar iin masonlarn Kiliseden uzaklatklar
ileri srlecektir.
Anderson yasalarnn nc blm se arklar ve
marlardr demitik. Bu ark ve marlardan lk ikisi ma-
sonluk tarihine ilikin geri kalanlarsa vg ark ve mar-
lardr.
svire Alpna Locas statlarndan olan Otto Bach-
mar.n. Anderson yasalarnda din ve dinsizlik konularnda
yaplan deiiklikleri u yorumla balamaktadr:
1738 tarihli baskda Anderson, birinci mkellefiyet-
teki (Ad ve irmn gsterileri ne olursa olsun) anlatm ye-
rlns, (adlar, dinleri ve onlar belirten nan usulleri ne
olursa olsun) anlatmn koymutur. Bu ifade edi tarz,
daha yumuak ve daha acktr... ve (adlar) kelimesi oul-
latrlarak bir masonun herhangi bir dinin inancs oldu-
u kadar, hi bir djn nanc olmayan, Tcsnrssz, mnkir ve-
ya zgiir dnceli bir kii olabileceini de gsterir, ye*
ter ki o daima erefli ve namuslu bir nsan olsun...

130
DOMATK MASONLUK

Ingiltere'de 1717 tarihinde Byk Loca kurulup da

drt locay bnyesinde, birletirip, 1723de Anderson ya-
salarn kabul edince, masonlar arasnda gnmze ka-
dar srp giden bir atlama ve blnme de ortaya kt.
nk, bir ok mason ve baz Localar, Byk Loca'ya ka-
tlmay red ettiler. Bunlar, Byk Loca'nn reformcu kar-
delerinin speklatif masonluun dinsel zelliini yok et-
tiini ileri sryorlar, bunlarn zgrlk anlayn ve vic-
dan konusundaki toleranslarn taknlk olarak suluyor-
lard, Operatif masonluktan speklatif masonlua gei-
e bir itirazlar yoktu ama, dinsel domalardan ayrlmay
doru bulmuyorlard. Tolerans ho grmyorlar, liberal
dnce karsnda domatik grleri savunuyorlard.
Bu tr domatik masonlar giderek, kendi ilerinde
dayanmay gelitirdiler ve 1753 ylnda rgtlendiler, n-
giltere'de ikinci bir Byk Loca oluturdular. Bylece de
masonluu ki bal hale soktular.
ngiltere Byk Locasnn yan sra kurulan bu ikin-
ci byk locann ad, Hr ve kabul edilmi Byk Loca
idi.
Bunlar Otto Bachmann'n deyiiyle, masonlukta, or-
ta an dinsel usullerini ileme geirdi!-.
Ve doaldr ki, iki byk looa ve yandalan arasnda-
ki ekimeler srd gitti.
1717de kurulmu Byk loca yandalarna modern
ler, 1753de kurulmu byk loca yandalarna da eski
ler ad verildi. Gerekte kurulu tarihi bakmndan eski
Okn ama yenilikleri, zgrlkleri ve liberalizmi savunan
modernlere kar, Anglikan Klisesi ve ngiHz aslilerinin Bi-
zans oyunlarna yatkn yntemlerini uygulayan tutucu ve
gelimeyle ilerlemeye kar olan eskiler, giderek etkinlik-
lerini artrdlar.
131
 1813 ylndaysa, iki byk locann bana da Gal
Prfensi'nin iki kan kardei byk stad oldular. Bu b-
yk stadlar, aralarnda koullarnn ne olduu hi bir za-
man 'kesinlikle bilinemeyen bir gizli anlama imzalayarak
ik i byk locay birletirdiler ve adna da ngiltere eski
masonlar birleik byk locas dediler. Sonra bu ad,
gnmze kadar gelen, ngiltere Birleik Byk Locas
biim ine dntrld ve modernlerin etkinlikleri he-
men hemen yok oldu.
1815'de oluturulan bu birleik Loca geri 1723'n
Eski g re v le rin i yasa olarak kabul etti ama, ykml-
lklerin birinci maddesini kkten deitirdi ve bu madde
u hali ald:
I. Tanr ve Din ile ilgili k o n u la r:
B ir mason kendi tutum u bakmndan ahlk kanununa
uymak zorundadr. Eer o, ULU SAN'ATI iyi anlyorsa o,
asla budala bir Tanr tanmaz fakat kaytsz bir dinsiz de
olmayacaktr. Btn insanlar arasnda o, Tanrnn nsan-
dan baka trl grdn daha iyi anlamak zorundadr.
Zira, insan ancak d grne bakar halbuki Tanr 'kalbi
grr. Bunun sonucu olarak b ir mason zgr olarak vic-
dannn emirlerine kar ilem yapmamaya ynelmek zo-
rundadr. Bir insann inand din ve tapnma ekli ne olur-
sa olsun o masonluk nizamna girmekten yoksun tu tu la -
maz, yeterki semnn ve zeminin ULU MMARINA inansn
ve ahlkn kutsal grevlerini1ilesin.

Masonlar, kardelik sevgisinin salam balar Jiode

her inantaki erdemli kiilerle birleJrler, onlara insanl-
n kusurlarn grmeleri efkatle anlatlr ve 02 tutum la-
rn tem izlik iinde bulundurmaya gayret ederek benim -
sedikleri zel jnanem stnln gsterirler, Bylece,
m asonluk birbirine ebediyen yabanc kalmaktan baka
yol bulamayacak olan iyilik, m ertlik insanlar arasnda

132
mesut bir dostluk balar kurma ortam ve birleim mer-
kezi olur.
Gol Prensinin kan kardelerinin, M byk locay bir-
letirmesi belki olumlu bir admda ama, Anderson yasa-
larnn ykmllkler (mkellefiyetler) inin ilk maddesinin
anlam ve ierik olarak ileriye de deil geriye, tutuculua
doru deitirilmesi, masonluu bir daha kolay kolay uz-
Iglamaz biimde bir blnmeye de itmiti.
Gerekte ngiltere'de yaplan i, b ir birletirmeden
ok, tutucularn lericileri yutup etkisiz duruma sokmasn-
dan baka bir sonu vermemiti. Ama speklatif mason-
luk, o dneme kadar, kara Avrupasna yeniden atlayp ya-
yld lfn, ingllteredeki bu geriye dn hareketini be-
nimsemeyen pek ok Loca ve byk loca, 1723 yasalar-
n ve ykm llkleri temel alarak kendilerine zg k u ra l-
lar da dzenleyerek varlklarn srdrm ler ve daha son-
ra da ksaca (A.M..) ad verilecek uluslararas masonluk
birliine kadar birbirleriyle obediyanslar olarak liki bile
kurmadan yaamlardr.

ULUSLARARASI MASONLAR BRL (AM)

ngiltere Birleik Locas, kuruluundan sonar ok uzun

yllar, Kara Avrupasmdaki loca ve Byk Localarn ileri-
ne karmamay yelemitir. Ne var ki, bamsz Byk
Looalardan svire Byk Locas Alpina, Birinci Dnya Sa-
vandan ksa bir sre nce balayp, bu savatan hemen
sonra ord ardna grev alan D irektrler Komitelerinin uya-
nkl ve zellikle de Edouard uartier-Latente ve &aac
Roverchon biraderlerin Byk stadlklar dneminde
AM ortaya knca i deiti.
Daha 1902 ylnda Cenevrede yaplan bir toplantda
Avrupa Obediyanslarmdan [kendi kendini yneten byk

133
masan birlii) bazlaryla baz Amerika Obediyanslar, Ma-
sonluk ilikileri Uluslararas Brosununu (Bureau Inter-
national des relations Maonniques) kurmay kararlatr-
mlard. Bu bronun grevi eitli lkelerdeki masonluk
kurulular! arasndaki ilikileri gelitirmek ve sklatr-
mak ve bir ortak alma dzeni salamak olacakt.
Bylesi bir olasirn ortaya kmas, kendisini tm
masonik rgtlerden stn gren ngiltere Birleik B-
yk Locasnn bu giriime kar kmasyla ve bu tr bir
rgtlenmeye katlmamas, buraya bal baka Byk Lo-
calarn da ayni yolu izlemesi, Anglo-Sakson masonlarnn
AMye uzak kalmasna neden olmutur.
Uluslararas Masonluk likileri Brosu, 1904 ylnda
yaynlad bir raporda bu konuda yle bir durum sapta-
mas yapmtr ki, bu masonfaroras ayrlklarn nerelere
kadar vardn gstermektedir:
Szde uluslararas denen ve kesin bir kardelik be-
raberlii gstermesi gereken ve amac ayrmak deil, bir-
lik olmas gereken bir topluluk iinde de ayrlklarn grn-
mesi hazindir. Bu topluluun bir cok gruplarnn birbirini
aforoz ettiklerini ve kendilerinden baka trl dnmek-
ten baka sulan olmayan insanlara ve kardelere lanet
okuduklarn gryoruz.
Bize, incelemeler yapmay, tecrbe etmeyi, tartmay
ve sulamaya gitmeden nce dinlemeyi tleyen akln
sesine kar sar olan bu kimseler kendilerini susuz say-
maktan holanyorlar ve bu tutumlaryla, farkna varma-
dan zgrle ebedi dman kesiliyorlar.
Bylesi karlkl ekimeler, sulamalar arasnda ge-
en yllardan sonra 1921 ylnda Cenevrede gene svire'-
nin Alpina Byk Locasnn nclnde bir uluslararas
masonlar kongresi topland ve 1922 ylnda da Uluslara-
ras Masonluk likileri Brosunun yerine Uluslararas?
134
Masonluk Birlii-Assaciation Maoonn!que intematonaiea
yani a .m .I. kuruldu. Merkezi Cenevre olan AM, zellikle
Latin Amerika lkelerinae etkin bir kurulu olarak varl-
n srdrmektedir.
A.M.I.'nin kurulu nedeni, obedlyanslar arasndaki
ilikileri gelitirmek ve yeni ilikiler kurmakt. Bu birliin
ana tznn 2. maddesi yle der:
Gerek birlik ve gerekse her masonluk kurumu di-
er obediyanslarn ilerine karmay yasak sayarlar.
Her kurum, liki kurduu dier kurumkrla toplu gayret-
ler) dzenlemek ve ahenk iinde bulundurmak iin kar-
lkl olarak alma programlar gndermeye ve ilikileri
oaltmaya arlr. Ancak, birlie katlma olay birlikte
bulunan btn kurumlarla iliki kurmay zorunlu klmaz.
A.M.i., 1929'dakl nl ekonomik bunalma kadar
Isaak Reverchon, sonra da Jhon Mossaz biraderlersin
anslye niteliiyle ynetilicli altnda byk gelime-
ler gsterdi. Ama bu arada, iine anglo-sakson masonlu-
unu da almt ve taraflar birbirine yaklatrma abalar
iindeydi. Ne var ki, akla karann bir araya getirilme aba-
s gibi ters bir aba olan, dinci domatik grlerle libe-
ral grlerin badatrlmas abalar bir noktada bir an-
lamazlk ve uzlamazlkla sonulanacakt.
Nitekim de byle oldu. A.M..y-e katlan obediyansla-
rm says 42'yi bulduu, birinci ile ikinci dnya sava ara-
sndaki srede ye olan obediyanslann katld 9 kon-
van toplants yapld halde, 1929 ylnda ngiltere Birle-
ik Byk Locas, masonlar arasndaki bu evrense! kar-
delik yaknlamas diye adlandrlan abalara kar -
karak, kendisiyle ilikili obecliyanslara sekiz maddelik bir
ltimatom verdi. Bunlar yo A.M..'den ekilecekler ya da
ngiltere Birleik Byk Locas tarafndan aforoz edile-
ceklerdi.
ikinci Dnya Savann yaklamas, glkle atlatlan
135
byk ekonomik bunalm. Kara Avrupasnda Nazizm ve
Faizm gibi otoriter rejimlerin masonluk stne uygula-
dklar basklar ve sonra patlak veren ikinci Dnya Sava-
. A.M..'yi darmadan etti.
Sava sonras. Avrupa masonlar yeniden derlenip to-
parlanmak istediklerindeyse, mason localar ve byk lo-
calarnn mabedleri yklm, arivleri yok edilmi ya da
kaybolmu olduundan, aresiz kendilerine destek ola-
rak karlarnda bu tr bir dalmaya uramam ngiltere
Birleik Byk Locasn buldular. Bu locann ise tutumu
kat ve kesindi. Yeniden oluturulacak localar ve byk
localar, A.M.. ile iliki kurmayacak, hele aforoz edilmi
ve dzensiz saylan localarla uzaktan yakndan ilgilenme-
yeceklerdi.
A.M.I.'den arta kalanlarn derlenip toparlanma al-
malarysa ancak 1950 ylnda Pariste dzenlenen bir top-
lantda yaplmak istendi. Ne varki bu toplant da. A.M..
nln son toplants okk. Avrupa obediyanslarndan sekizi-
nin Byk stad ya da tem silcileri ile ili Byk Locas
temsilcisi, iki gnlk toplant sonunda A.M..'den ekilme
kararlarn akladlar. Bu iin ncs alan svirenin Al-
plna Byk Locas da bu dal nleyemedi ve rgtn
varlnn son bulma karar alnd.

EVRENSEL FARMASONLAR LG (L.U.F.)

(La ligue niverselle efe F.M.)
1905 ylnda dzenlenen b ir esperanto kongresine ka-
tlan baz masonlar, daha sonraki kongrelerde de bulu-
maya karar vermiler ve byleoe kurduklar kk to p lu -
luk zellikle Birinci Dnya Savandan sonra yaygnlaa-
rak, Evrensel Farmasonlar Ligi-La ligue niversel
le de F.M. adn almtr.
Bu lig, masonluk ii bir -kurulu olup, buna masonlar
zel olarak katlrlar. Bu kurum, localarn ve byk loca-

136
lorn urat ve tartt konularla uramaz, salt her
lkenin mason biraderleri arasnda ilikileri salamak ve
gelitirmek yollarn arar. Bu lig, dogmac masonlarla, re-
formcu masonlar arasndaki ekimelere de girmez ve
bunlar arasnda fark grmeyip her ikisini de dzenli ola-
rak tanr.
Esperento diliyle, {L'universaia Framasona Ligo) zel
bir birlik olup, masoi obediyanslarnm i ilerine karmak-
tan kand gibi, politika ve din konularnda da kesin-
likle tarafsz kalr.
ngiltere Birleik Byk Locas, tm masonik kurulu-
lar glbi, bu Lig'i de denetimi altnda tutmak iin, L.U.F.'a
yalnz bu byk locann lkelerini benimseyen masonlarn
alndn ileri srerse de, bu geree uygun bir anlatm
deildir ve LUF eitli lkelerdeki localara bal mason-
lar arasnda evrensel bir yaklam ortam salama aba-
larn! srdren bir kurulu olarak varln srdrmektedir.
Gnmzde dnya masonluu stnde giderek etkin-
liini artran ngiltere Birleik Byk Locasnn, dzensiz
sayp aforoz ettii obediyansiar arasnda rnein svire'-
nin Alpina Byk Locas, 1949'Iarda, aresiz bir geriye d-
n yapm Winterthur'da yaplan bir delegeler toplant-
sndan sonra, tm obedlyanstara bir prensip aklamas
gndermitir ki, buna Winterthur'un Be Noktas ad
verilir.
Gerekte bu be nokta, ngiltere Birleik Byk Lo-
casna, reformcu bir baka byk toconn verdii bir tr
dndr. Ne var ki, bu dnler bile, ngiltere Birleik B-
yk Locasn tam anlamyla yumuatm deildir.
Bu be nokta yje sralanmaktadr:
1. svire'nin Alpina Byk Locas, atmalarnda.
Evrenin Ulu Mimarn tanr ve ona snr.
2. Masonluun eski geleneklerine uyularak ncil mih-
rap zerine konulur.
137
 3. svire Byk Locas Alpirta, vatana kar toplu
balantsn ve bozulmaz ilikilerini resmen aklar.
4. svire Byk Looas Aipino ve bu Byk Locaya
bal bulunan localar politika ve din ile ilgili atmalarn
hi birine karmazlar. Bu konular zerinde bir gr be-
lirtmeye izin vardr ama, bu gibi tartmalar zerine her-
hangi bir oylama yaplamayaca gibi yelerin zgrl-
n zedeleyecek bir karara da varrlamaz.
5. svire Byk Locas Alpina, bu prensiplerle ili-
kisi olmayan baka konular iin Eski Grevlere (yani
Anderson yasalar) bo vurur.
1954 ylndaysa, gene svire'nin Alpina Byk Loca-
s,. Hollanda Byk Meriki, Avusturya iin Viyana Byk
Locas ve Almanya Byk Locas Lksemburgda toplana-
rak aralarnda bir anlama yapp, belirli kurallar sapta-
m ve ngiltere Birleik Byk Locas'nn 1929 ylndaki
ltimatomuna boyun ediklerini belirtmek istemilerdir.
Ama, Otto Bachmann'a kulak verirseniz, bu boyun ei bi-
le, ngiltere Birleik Byk Looas'n memnun etmemitir
nk bu Byk Loca, teki byk localar arasnda ken-
disi dnda ibirlii yaplmasndan da holanmamoktadr.
Masonlarn, devrimci ya da reformcu kanadnn sz-
cs ya da szclerinden biri olan Otto Bachmann, n-
giltere Birleik Byk Locasnn, dnyann teki lkelerin-
deki Byk Localar ve masonlar zerinde kurma peinde
olduu hegemanyoya iddetle kardr. Masonluun don-
durulmu, zerinde tartlmaz bir dnya gr olduu
anlayna isyan etmektedir ve gnmz genliinin gide-
rek masonluktan uzaklatndan yaknmakta. amzda,
toplum yaamanda erkekler kadar kadnlarn da n plana
getiini belirterek, hemirelerdin de masonlua kabu-
ln istemektedir. Dnyann eitli yerlerinde kurulmu
ama dzensiz saylan salt kadnlardan oluan localarla.
138
korrk (miksie) foalonn varaklarnn kabul edilmesini sa-
vunmaktadr.
talya Byk Locasnda, erkek ve kadn localarnn
ayr ayr bulunduunu ve bunlarn delegelerinin gndem-
deki konular tartmak zere Biiyk Locada bir araya gel-
diklerini de rnek olarok gsteren Otto Bachmann, ka-
dnlarn masonluu problemini zmek in bugnn ar-
tk modas gemi adetlerinden vazgemek gerekecektir.
Hyat ve adetlerin yeni ekildeki onkya 'kskn durum-
da tutulmalarn stemek tehlikeli olacaktm demektedir.
Tutuculuun nlenememesi Yznden masonluun
geleceini de kaygyla karlayan 33. Derecedeki bu is-
vireli reformist mason, Eski ve Kobu! edilmi sko Riti
ve Nizam larn (Rite Ecoccais Anelen et Accepte) de pek
fazia tutarl bulmayan ve tarihi kkeninin karklndan
sz ederek, gelecek konusundaki karamsarln u sz-
lerle dile getirmektedir:
Farmasonluun kart iki kampa blnm olduunu
akladk. Bunun sonucu, bu rgtn dnya lsnde et-
kisini yitirmesi ve silik bir duruma dmesi olur.
Masonluk artk, son yzyln bandan bu yana ona
yeni fikirler getirmeyi istemeyenlerin sular yznden ko-
cam hale dmtr. (...)
Gelime yoluna girmeyen, stnik 'kazanmasn bil-
meyen bir rgt, artk tedavi edilmez bir halde kmeye
ve unutulmaya mahkmdur. Dnya sessizce deimekte-
dir, bu deimede ileriye doru yaplan hamleye uymak
gerekir.. Masonluk da bu kaidenin dnda kalamaz. Ken-
di kendine sindirdii gecikme en iyi rnektir. Evet phe-
siz 'ki farmasonluk hereyden evvel bir Inisyasyon nizam-
dr, locada retici ve ritele uygun bir alma zlemek
zorunludur. yelerin her biri iin gl bir yararllk sa-
layan bu almann btn kardelik beraberlii iinde
yaygnlamas gerekir. Ama yalnz bu da yeterli olmaz. Zi-
139
ra masonluk, eer onu kuron reformcu kardelerin dn-
celerine kar saygl olmak sterse, d alemde de hum-
mal bri gelimeyi ileme geirmek gibi bir ykmll
bulunduunu bilmelidir.

LGN GREVLER

Trkiye Byk Mason M ahfili yaym olarak, dilimize

de evriltilerek Trkiyede de yaynlanm (kitabnda, isvi-
reli reformcu Mason Otto Bahmanr, dnya masonlar-
nn nelerle ilgilenmesi gerektii konusunda u ak ilgin
grleri de ileri srmekte ve bilgiler vermektedir:
Dnya nfusunun te ikisini ilgilendiren ali'k du-
rumunu douran problemlerden hi biri onu (masonluu)
kaytsz brakamaz, Dnyada bar ve kurtuluun balca
nedenlerinden bir! olan bu problemler abuk zm yolla-
r beklemektedir, Masonluk da bunlar dikkatle inceleye-
rek. anlayl bir izlemeden baka birey beklemeden so-
nularm uluslararas rgtlerin dikkatine sunmakta g-
revlidir.
Dnya masonluuna bylece yeni ilke ve amalar
gsteren Bachmann daha sonra da unlar yazmaktadr:
Amac, yz milyonlarca insann yaama rgtlerini
iyiletirmek olan srekli ve feragatli bir alma ile ma-
sonluk, hi kukusuz uluslararasnda iyiliklerin salanma-
sn mmkn klacak ilikilerin kurulmasn etkileyecektir.
Hi bir birlik ya da zel kurum, bu bakmdan, masonluk-
tan daha iyi rgtlenmemitir. Zira masonluk tm dnya-
da yaygndr. Bunun sonucu alarak da ona her yerde
aratrmalar yapmak, kaliteli ihsanlara durumu incelet-
mek ve bir merkez brosunda younlatrmak ve ileme
geirme yollarn snavlamak zere raporlar hazrlatmak
onun iin ok kolay olacaktr.
Bu sorular, yalnz kalknma yolunda olan ve beraber-
140
lik iinde rgtlenmi bir masonluun i beraberliini
bekleyen lkeler iin aell, genel yararl salayacak tm
problemler iin de geerliliktedir. Masonluk, elinde bulun-
durduu olanaklarla ok byk iler baarabilir.
Bunun bir rneini, Evrensel Masonluk Ug'i bize ver-
mektedir. Bu rgt, iindeki Fronszlar Grubunun yard-
m ile Birlemi M Metlerin Devletler D kuruluna katl-
mtr ve kymetli almalar yapmaktadr.
Farmasonluk, ken<ii iinde beraberlii salad tak-
dirde ok gl bir iyilik rt haline gelebilecek ve bu
beraberlii gstermemek yznden kaybolmaya balayan
saygl ilgiyi pek abuk yeniden kazanabilecektir.
Bilinmesi gereken konu, Ingiltere Birleik Byk Lo-
casnn ve genel olarok Dogmac Masonluun, Liberal ma-
sonlua kar tad menfi durumu terk etmeye ve d
alandaki almalara yardmlarn katklamaya istekli olup
olmadktandr.
sBu katky red ettikleri takti irde, Andereoncu Mason-
lua, kendisini ortadan kaldrtmamak iin grnen tek a-
re, hemen rgtlenerek domao masonluk dnda al-
malara girimektir. Savamak veya nemi almayan so-
rulqr iin 25 yldan beri yapld gibi zaman kaybetmek
yararszdr.
Liberal Masonluk, yalnz bana da ilerleyerek ykl-
m olan yeniden kurmak cesaret ve gcn bulacaktr.
Liberal Masonluun savunucusu olarak grnen ve
Domatik Masonluu temel belgelere dayanarak eletiren
Otto Bachmann, 1970 yl ocanda yazd kitabnn so-
nunda da, ngiltere Birleik Byk Locas ve ona yanda
obediyanstarca dzensiz soykn masonlara u mutuyu
vermektedir:
Bu konu ile ilgisi bulunan bi-r olay var ki hem sevin-
dlricidlr hem de gven verici. O da Strazburg'da (C!lpsas|
rgtnn kurulmu olmasdr. Bu deyim franszca olarok
141
(Centre de liaison et Dinform ation des puissances maon-
niques signataires de l'appel de Strasbourg) anlatmnn
szcklerinin ilk harflerinden olumaktadr.
Bu rgt anayasas, 1723 anayasasna uygun alarak,
vicdan zgrlne kesin bir sayg 'ilkesine dayanmak-
tadr.
D ilenir ki, btn sembolik gler ve zgrlklerini k o -
rumu durumda olan filozofl'k gler, gerek bir varlk ol-
mak yolunu tutan ve grek beraberlii kurmak, gerekse
iliki salamak bakmndan A.M..nin yerini almaya lyk
olan bu kurum hakknda bilgi edinsinler ve ona katlsnlar.
1717'nln ideali ancak bu suretle yemden hayat bula-
bilecektir.

BR ANARSTN ELETRS

Masonluk dnyasndaki blnmlk konusunda, ta -

raflardan birinin grlerini verirken, arada bir saplama
yaparak, yeryznde anarizmin byk kuramcsndan
biri olarak (teki ikisi Proudhon ve K ropotkindir) n ka -
zanm Mihail Aleksandrovi Bakunin (1814-1876)in 1870'-
lerde yapt bir eletiriyi de burada aktarm ak isteriz.
Bakunin, b ir mektubunda, dnemi masonluu iin
unlar yazmaktadr:
Vaktiyle B urjuvalar uluslararas ve evrensel dehet-
li bir birlik kurmulard. Bu birlik farmasonluktu. Ama ge
en yzyln farm asonluu, hatta imdiki yzyln banda-
ki farmasonluk, gnmz farmasonluuyla kyaslanrsa.
ok aldanrz.
O farm asonluk ki, mkemmel bir kurum olarak, ge-
rek gelimesinde, gerekse nceleri gittike artan glen-
mesi ve sonraki ahlK ve fik ir knts ile burjuva s is -
temini tam olarak temsil etm itir. Bugn ise bir entirikac
koca kar rol oynayarak bir hi haline gelm itir. Fayda-
szdr, hatta bazan zararldr ve gln durumdadr. Hal-

142
buki 1B3C'da ve hele 1793den noe iinde pek az istisna
iie btn pariak fikirle ri, on ateli kiileri, en gl irade-
leri ve en cretli karakterleri toplamt ve ok hareketli,
gl ve iyilikle r salayan b k kurumu rgtlem iti.
Bu kurum, XVIII. yzyln insancl dncelerinin i-
leme geirilm i enerjik bir canlan idi.
BZE YABANCI
Trkiyede kendilerini Dzenli sayan masonlardan
pek ou, sizlere inanlmaz gelse de, meslekler-Miin yu-
kardan beri sralayageldiimiz trden eletirisinden ha-
bersizdirler. Haberdar olanlar da habersiz grnmeyi ye-
lerler ve kendilerine bu konulardan sz ald m, klie
otan u yant verirler:
Bu bize yabanc...
Otto Buchmann gibi, dzensiz saydklar masonlarn,
eletirilerini duymazdan ve bilmezden gelen, bize yaban-
c deyip elinin tersiyle iten Trkiye Byk Locas yo-
lunda olanlar da ok stlerine dlrse, dnya mason-
luundaki blnmeyi ve bunun Trkiyedeki yansmasn da
kabul ederler. Ama, bu blnmeyi kmseyip nemse-
mez grnrler. Geitirmeye alrlar.
te Trkiye Byk Locas statlarndan b iri-
nin bu konuda yazp aklayabildii Kara Avrupastnda,
masonluun dar boazlardan geip, yok olma dzeyine
erimesinden sonraki gnlerde, yeniden ngiitereden kay-
naklanarak Avrupaya yaylmas, fikri-speklatif mason-
luksan am eii-operatif masonlua kesintisiz gei say-
lan bu aamadan sonrasn hep birlikte izleyelim: .
Bundan sonra Masonluk, Londra Byk Locasndan
icazet vs berat alma'k suretiyle yeniden Avrupa Ktasnda,
Amerika'da ve btn Dnyada kurulmaya ve yaylmaya
balamtr. Localar oaldka loca bifleerek msta-
k il Byk Localar kurulmasna msade olundu. Ve fakat
daima Byk Localar kendi aralarnda dostluk mnase-

143
betlerim muhafaza ettiler. Birbirleri nezdi'nde byk tem-
silciler tayin ederek tanmalarn temin ettiler. Ve bu e-
kild eki Byk Localara dzenli nvann verdiler.
Bu suretle kurulmu oton Byk Localardan biri de
Grand Orient de France (Fransa Byk Mark)dr. Fran-
sa By'k 'ihtilalinden bir hayli nce kurulmutur, Hrri-
yet-Eitlik-K ordellk mason form l ile yaratlan 1789
Fransz Byk htilli dnrlerinin ou Fransz ma-
sonlardr. Burada istidrat yoliyle kaydedelim ki, ngiltere'-
ye kar stikll Savalarn yaparak Amerika Birleik Dev-
letlerini ve hr dem okratik idare sistemini kuranlar, Geor-
ge Washington bata olmak zere, Amerikan Masonlar-
dr. Fransa Byk htillinden sonra ise Avrupa toplum
nizam tamamen deiiyor, hr fikirle r geniliyor ve yeni
felsefi grler meydana kyor. Fransa'da hmanizm ce-
reyanlar, ateistik veya agnostik grler (Allah inkr eden
veya delil yokluundan 'inanmak istemeyen felsefi dn-
celer)a!p yryor. Grand O rienfd aki masonlarn bir o-
u Fransz aydm olarak bu akmlara katlyor. Ve bu etki-
lerle masonlukta Tanr adna alp 'kapanan loca al-
malar ve kutsal 'kitap zerine yaplan yeminler ihmal dil-
mek suretiyle, masonlukta Allahn varlna ve ruhun l-
mezliine inanmak artn ortadan kaldryorlar.
Ve gayet ta b ii ki, Londra Byk Locas ve bunun d-
zenli sayd dier btn Dnya Byk Localar tarafn-
dan Grand Orient de France dzensiz iln ediliyor.
Grand Orient de France kendi dnce tarzna uyan
baka memleketlerde yeni yeni byk localarla tem silci-
ler teati ediyor ve dostluk mnasebeti kuruyor. Halen b-
tn dnyada Grand O rientIa birlikte ateist veya agnostik
150.00 kctdar dzensiz mason vardr. Halbuki, dzenli o ton-
lar, yani Allaha iman eden masonlar 5 milyon kadardr.
Biz de Trkiye Byk Looas olarak 1956 sonundan bu ya-
na bu dzenli masonlar tarafnda yer alm bulunuyoruz.
_ 144
Btn dzenli Byk Localar bizimle dostluk mnasebeti
kurmu bulunmaktadr. Fransa'da tantmz dzenli ma-
sonik kudret, Grande Loge Nationaie de France (Fran-
sa Milli Byk Locasjsdr.
Dzenli veya Dzensiz Mosonluktorda dostluk iliki-
leri, birbirini bamsz olarak tanyan Byk Localar ara-
snda Byk Temsilci'ler teati etmekle kurulmu olur. Bu
Byk Temsilciler bir nev Byk Elcilerdir. u farkla ki,
fahri olan Byk Temsilciler yerlidir, dardan gelen ya-
banclar deildirler ve temsil ettikleri Byk Locaya ra-
por vermezler. (Dr. Enver Necdet Egeran-Gerek yzy-
le Masonluk, sayfa 27 ve sonras)

BR KARALAMA CABASI Mi?

Trkiye Byk Locasnm nceki Byk stad

Necdet Egerann masonlar arasndaki blnme ve ay-
rlklar konusunda verdii bu bilgiyi okurken, konumuzun
ok balarnda deindiimiz bir noktay, Masonluk ve
Din konusunu cmsmakta yarar vardr.
Yukardaki alntlarda daf aka grld gibi, Tr-
kiye Byk Locas nceki Byk stad, kendileri dn-
doki ve azensiz saydktan masonlar, yani Grand Orlent
de France obediyarisyla birlikte Trkiyedeki Trkiye B-
yk Mason Mahfili yelerini de tpk dinel ve banaz sa-
n sulad ve niteledii gibi, dinsizlik, imanszlk ve tan-
rtanmazlkta sulamak ta ve nitelemektedir.
Ate istik veya agnostik grler deyip, bu szckle-
ri de parantez inde Allah inkr eedn veya delil yok-
luundan inanmak istemeyerv felsef dnceler diye
-aklayan Necdet Egeranla. masonluk dman ve ma-
^cmkn dzenll-dzensiz dye ayrmayan Cevat Rfat Alil-
ttan arasnda b konuda hemen hi bir gr ayrl
yoktur.
145 F. 10
 Oyso, bu aratrmann balarnda da belirttiim iz gi-
bi, Egeran'n tanr tanmazlkla niteledii Trkiye Byk
Locas dndaki Trk masonlar, yani Trkiye Byk M a-
son M ahfili ise, sa lt kendileri iin deil, tm masonlar
adna ateizm' iddetle red etmekte, Tanr tanmazlarn as-
la mason olamayacaklarn zellikle belirtip, deist ve teist
inanlara sahip kiilerin mason olabileceklerini b elirt-
mektedir. Deistlerin agnostik, Teistlerin ise pragm atik k i-
iler olduklarn, ama temelde bir yce yaratcnn varl-
nda birletiklerini sylemektedirler.
Bu ilgine bir noktadr.

Daha ilgin bir baka ayrlk noktasysa, deistlerle

te istler arasndaki kutsal kitap anlaydr. Egeran gi-
bi masonlar pek fazla aklkla szn etm em ektedirler
ama, bunlarn ve bal oiduklar ngiltere Birleik Byk
Locasnn kutsal kitaptan anlad, her locada ak ola-
rak bulunmasn em rettii bu kutsal kitap, H ristiyanlarn
din kitab hncirdir. Tevrat ve Zebur gibi teki kutsal ki-
tap lar ve hele Mslmanlarn Kutsal Kitab Kur'an Kerim
ise, ngiltere Birleik Byk Locas ile Anglo-Sakson ma-
sonlarnn akllarna bile getirdikleri eyler deildir.
Fransadan kaynaklanan laisizmin etkisinde kalan
ve ngiltere Birleik Byk Locas'nr: sultas altna girme
ye de pek gnll olmayan obediyanslarn, yani deizm ve
teizmi kabul edip de ateizmi red eden masonlara gre Lo-
calarda bulundurulmas gereken Kutsal Kitap, masonlarn
anayasas olan Anderson Yasalardr. Localarda bunun
yan sra da, semavi dinlerden birinin deii, locann bulun-
duu lkenin yaygn dininin kitaplar da bulundurulab:iir.
Trkiye Byk Locasna bal olduunu sandmz
33. derece masonlardan M ithat Grata'nn Masonluk Ne-
d ir adl kitabnda, Anderson Nizamat zetlenirken kutsa!:
kitaplar konusunda yle denilmektedir:
146
 Byk Locann ve ona mensup olan loaclarn top-
lant ve almalarnda btn mukaddes kitaplarn kendi-
ne mahsus krs zerinde bulundurulmas ve yemmlerin
yemin edecek kimsenin inanc zerine ifas gerekir.*
Bu bilgi de gstermektedir k, ngiltere Birleik Byk
Locasndan icazet ve berat atm Trkiye Byk Lo-
casnda da Trkiye Byk Mason Mahfilinde olduu gibi
tm kutsal kitaplar (drt kitap) hazr bulundurulmaktadr.
Elbette ki buniarm yan sra, Anderson Yasalar da...

147
 MASONLUKTA YKSEK DERECELER

MAV VE KIRMIZI LOCALAR

Daha nceki blmlerde masonluu anlatrken belirt-

mitik ki, masonlukta temel olan derece Vardr ve bun-
lar srasyla;
Crok, Kalfa ve Usta'dr.
Masonluun temelini oluturan bu dereceye rem-
zi dereceler denir. Bu dereceler inde ustala (stad)
ulaan her mason, masonluun en yksek dzeyine eri-
mi demektir.
Bu remz derecelerdeki 'masonlarn alt ve Byk
Locaya bal looalaraysa, Mavi Localar ad verilir.
Mavi Localardan baka bir de Krmz Localar vardr
ki bunlar da Felsef Dereceler* denen ve drdnc de-
receden balayp, 33 nc dereceye kadar uzanan mason-
luk derecelerine erimilerin altklar localardr. Krm-
z loca (ora mensup olup felsef derecelere erimi ma-
sonlar, Mavi localara da kaytl olmaya ve buralarda a-
lmalara 'katlsn ya da katlmasn, rit'lere devam etsin ya
da etmesin Byk Loconn yksek otoritesine uymaya
mecburdurlar.
Masonluktaki bu felsef dereceler, XIX. Yzylda ku-
rulmu ve iki ayr Rit halinde rgtlenmilerdir. Bunlardan
biri, York Riti, Gtektyse sko Ritidir.
York Rit/, 70 derece!! oup, henz Trkiyede kurut-
momtr. 33 dereceli Dzenli sko Riti ise Trkiye Kl-
tr ve Fikir Demei ad altnda faaliyettedir.
143
 Temelde Byk Locaya dayanan ye Mavi Localarla
birlikte alan iki ritin felsefi derecelerinim en sonuncu-
suna ulam masonlar, dilerlerse aralarnda yeniden bir-
Ieerek Shriner derecesi ad altnda alabilirler de.
Ne var ki. Trkiye masonluunda York riti olmad
iin Shriner kurulmas da sz konusu edilemez.
York Ritinin, Mavi Localarn 3 nc stad derecesin-
den sonra. 4. derece ile balayp 10. dereoede sona eren
7 derecesi le; sko Ritinin yine ayni biimde 4. derece
ile balayp 33. derecede sona eren 29 derecesi: rak,
kalfa ve Usta derecelerinin verdii ilhamlarn geniletil-
mi sembollerindem oluur.

YKSEK URA (Sprem Konsey}

Yksek ura ya da yabanc kkenli adyla Sprem

Konsey, felsef derecelerin en st ynetim organdr, ve
tpk remz derecelerin en st organ olan Byk Loca
gibi grev grr.
Yksek ura'nn b ir lkede oluturulabilmesi in,
Eski ve kabul edilmi sko Ritinin kurallarna gre 33.
Dereceye ykselmi ve Byk Umumi Mfetti sann
kazanm en az 9 faal masonun bir araya gelmesi gere-
kir. Yksek.ura'da en ok da 33 tane 33. dereceden ma-
son grev alp kurucu olabilir.
Trkiye Mason Demei itznn 1-14. madelerine
gre, Trkiyede ancak bir tek Yksek ura kurulabilir ve
bu Yksek ura Ritin tm ilerini ynetir ve denetler.
Yksek urann grevlileri, byk grevliler-yksek va-
zifedcrlar diye anlrlar ki gizli oyla ve tam ounlukla
seilirler, Grev sreleri yldr. Bunlardan bir! grev-
den ayrlrsa yerine derhal bir bakas seilir. Yeni sei-
len, yerine.seildiinin sresince grev yapar. Eski g-
149
revlerin yeniden grev alma olana vardr. Byk ya da
Yksek grevlilerden, olup da grevinden ekilen, Yk-
sek urann yelik niteliini korur.
Yksek urasnn Yksek grevlilerinden Hkim B-
yk Amir ile Kaymakam, Byk Umumi Mfetti, Byk
Umumi Katip (anslye) ve Byk Umumi Hazine Emini,
Yksek urann merkezinin bulunduu kentte oturma zo-
rundadrlar.
Byk Umumi Katip, Byk Umumi Hatip ve Byk
Umumi Hazine Eminine gereine gre bir ya da birka
yardmc seilebilir. Ancak bunlarn da Yksek ura ye-
si olmas gerekir.
Yksek ura Merkezinin bulunduu vadi dmda, Yk-
sek Karargh bulunan baka bir vadide ancak, iki tane
Yksek ura yesi. Yksek ura kararyla emrite-emek-
Yksek uray temsil eder. Bir yl boyunca Yksek ura
toplantlarndan hi birine katlmayan, yall ya da has-
tal nedeniyle almalarda bulunamayan asl ve eylemli
Yksek ura yesi, Yksek ura kararyla menite-emek-
Jiye ayrlr. Bundan sonra dilerse Yksek ura Toplant-
lanna katlr ama oy kullanamaz.
Yksek ra, baz Krmz Loca yelerine, agreje
ye niteliiyle 33. derecyi verebilir. Ancak, agreje yeler,
(agreg-doent, kabul edilmi) asl ve eylemli yelerin se-
iminde ve eylemli yelik derecesinin verilmesi trenle-
rinde bulunamazlar. Bunlar dndaki toplantlarda bulu-
nup, oy kullanmadan grmelere katlabilirler. Ancak
Yksek grev alamazlar ve saylar da Yksek urann
asl yelerinin, eylemli yelerinin te birini aamaz.
Yksek ura, 33. dereceye ykselmi, almalyla
sekin yabanc kardelere-biraderlere, onursal yelik ve-
rebilir.
Her yl, Temmuz bandan eyll sonuna kadar tatilde
bulunan Yksek ura ylda en az alt toplant yapar.
150
 Krmz Localarn ve felsef derecelerin 4'den balayp
14. dereceye kadar olanlarnn almalarn dzenleme ve
bu derecelerin, kendi inde bir st derecesine ykseltil-
me grevlerini yerine getiren organa Tekemml mahfille-
ri denir ve bu mahfil ya da localar, 14. dereceyi alm en
crz 9 mason bir aryaa gelerek oluturabilirler.
15-18. derecelerin almalarn dzenleyip bu derece-
ler arasndaki ykselme ilemlerini yapan organn ad
cyks-ek karorgah-Rose-Craix apjtrindlr. Bu apitrln, ya-
ni organm -kurulabilmesi iin de en az 18. dereceden 9
masonun bir araya gelmesi gerekir.
1-30. dereceler aras almalar dzenleyip, derece
ykseltmelerini yapan organa areopaj denk, bunun olu-
mas in 9 deil en az 12 tane 30. dereceden moson bira-
derin bir araya gelmesi gerekir.
31. dereceye ykselmi masonlar. Yksek Onur kuru-
lunu olutururlar. Bu kuru! 72 kiiye kadar olabilir.
32. derecedeki masonlarn oluturduklar kurulun ad
Konsistuarsdr ve her 45 tane 32. dereceli mason bir kon-
sistuar oluturur.
Eski ve Kabul Edilmi iskco Ritln-in sonuncu derecesi-
ni oluturan 33. dereoeden 9 mason se Yksek ray
oluturlar.
33. dereceye ulaan her mason ayrca Hkim B-
yk Umumi Mfetti sann almaldr ki Yksek rada
grev alabilsin.
Yksek ra'da grev alan Yksek grevlilerin hiye-
rarik srayla aldklar adlar en yukardan aaya doru
yledir:
Hkim Byk Amir
Hkim Byk Amir Kaymakam
Sayn Byk Umumi Mfetti
Byk Umumi Ktip (anslye)
Byk Umumi Hotip
151
 Byk Umumi Hazine ve Hasenat Emini
Byk Evrak Mdr ve Kitaplk Muhafz
Byk Merasim stad
Byk Muhafz
Byk Muhakkik ve Sancaktar.
Mavi Localardaysa, ustalarn (stad) tmne son yl-
larda muhterem yerine sayn diye seslenilir. Sayn
stad denir. Loca bakanmn san Saygdeer stad,
Byk Loca Ynetim Kurulu yelerinin san Pek saygde-
er stad ve Byk stad (Mark- Azam, stad Azam)
n san ise, En Saygdeer stdddr.
Masonlar birbirlerine ya da kendilerinden kk de-
recelilere, karde sayldklar iin birader, bunlarn e-
lerine de kz karde anlamna hemire diye seslenirler.
Astn ste seslenmesinde ise, sayn, saygdeer, pek say-
gdeer, en saygdeer straJamasna cok zen gsterilir.

MASONLUUN 33 DERECESNN ADLARI

Eski ve Kabul edilmi sko Ritine gre, 33. dereceye

kadar sralanan, Mavi ve Krmz Localarda yer alan ma-
son derecelerinin adlandrl yledir:
1. derece : rak (mptedi)
2. : Kalfa (Refik)
3. : Usta (stad)
4. : Sr stad (Maitre Secret)
5. : Mkemmel stad (maitre Parfait)
6. : Sr Katibi (Secretaire ntime)
7. : Nazr ve Hk'm (Prevot et Juge)
8. : Bina emini (ntendant des Btiments)
9. : Dokuzlarn seilmi stad (Maitre Elu des
Neuf)
10. :: Onbelerin seilmi Hkimi (llustre Elu
des uinze)
152
11. * : Yce seilmi valye (Subiime Chevalier)
12. : Byk Mimar stad (Grand Maitre Archi-
tecte)
13. : Kraiilk valyesi (Chevalier Royale Arvhe)
14. : Yce stad veya Kutsal kubbe byk seil-
mii (Subiime Maitre ou Grand Elu de la
Vote Sacree)
15. : Dou valyesi, Kl valyesi (Chevalier
D'oriehtou de L'Epe)
16. t : Kuds Prensi (Prince de Jerusaiem)
17. ; Dou ve Bat valyesi (Chevalier D'Orient
et D'Occident)
18. : alipverdi valyesi (Chevalier Rose-Croix)
19. : Byk Pontif veya Yce skoyal (Grand
Pontife ou Subiime Ecossais)
20. : Dzenli Localarn Byk Saygdeer stad
(Vererabie Grand Maitre de toutes les lo-
ges regulieres)
21. Prusya valyesi Noachite oi Chevalier
Prussicn)
22. t : Kral Baltas ya da Lbnan Prensi (Royale
Hache ou Prince du Liban)
23. : Sr sand bakan (Chef du Tabernacle)
24. : Sr Sand Prensi (Prince du Tabernacle)
25. : Tun Ylan valyesi (Chevalier du ser-
pent Dairain)
26. : skoyal Papaz (Ecossais Trmitaire ou
Prince de Merci)
27. : Kudus Tapnann Hakim Amiri (Souverain
Grand Colmandeur du Temple de Jeruse-
lem)
28. : Gne valyesi (Chevalier du Soleil)
29. : Saint-And6 Byk iskoyals (Grand Ecos-
sais de Saint-Andr)
153
30. . Seilmi Byk Kodo valyesi ya da be-
yaz-siyah kartal valyesi (Grand Elu Che-
valier Kadosh ou Chevalier de Laigle blanc
et noin)
31. : Byk Mfetti Kumandan (Grand nspec-
teur nquisiteor Commandeur)
32. : Kutsal Sr Yce Prensi ISublime Prince du
Royal Secret)
33. < : Hicim Byk Genel Mfetti (Souverain
Grand nspecteur General)

31,32 ve 33. derecler gerekte birer masonik basa-

maktr ama uygulamada bunlar birer ynetim kurumu du-
rumuna gelmilerdir.

Burada akla, btn bu valyen, prensli, komutani

dereceler neyi gstermektedir sorusu gelebilir. Bu konu-
da masonlar demektedirler ki, yksek dereceler. Hal Se-
ferlerinde Templier valyeleri dneminden kalma bir ta-
tm rtbe ve niteliklerin sonradan skoya'da masonlua
uygulanmasndan ortaya rrvktr. Masonlukta 1-3. dere-
celer masonluun asl gr ve idelalleriyle kurallarnn
renildii derecelerdir. 4-14. dereceler Hiram Efsanesi-
nin ilendii derecelerdir. Operatif Masonlukta bu derece-
lere Tavsif olunma yon dereceler denirdi. 15-18. derece-
ler ise 1-14. derecelerle daha yakardaki dereceler arasn-
da bir znctr halkas olutururlar. 18. Dereceden balayan
ve 33. derecede son bulan derecelerse en st felsef dere-
celerdir.
Remz Mahfiller denen 1-3. derecdeki masonluun
temelini oluturan derecelerdeki masonlarn localar, B-
yk Loca denen bir st kurulsa bal olmakla birlikte,
gerekte bamsz ve kendi almalarna egemen lo-
calardr.
Byk Loca, ilk derecelin ynetimiyle grevli bir

_ 154
ynetim rgtdr. 4-14 dereceleri arasndakilerden olu-
an Tekemml m ahfilleri-geliim looalar, 15-18. derece-
lerin oluturduu apitrler ve 19-30. derecelerin olu-
turduu Areopajsor birleince, Yksek Karargh ad
verilen rgt ortaya kar. 31 ve 32. dereceler de ayr ayr
iki yksek kararghtr. Bunlardan ilkine ayni zamanda
Yksek Haysiyet Divan-Yce Onur Kurulu, kincisine de
Konsistuar ad verilir. 33. dereceden 33 biraderinse.
Yksek ra'y oluturur olduunu daha nce grmtk.
Ancak, Yksek ray oluturan 33. dereceden masonla-
rn ayni zamanda da Byk Umumi Mfetti sann ta -
m olmalar gerekir.
Gene Yukarda, Masonlukta Yksek dereceleri anla-
trken 1-3, dereceleri sinesinde barndran Mavi Localar-
la, daha yukardaki Krmz localardan, ya da Mavi M a-
sonluk ve Krmz M asonluktan sz etm itik. Hemen bura-
da eklemek gerekir ki, bu renklilik, salt mavi ve krmzy-
la kalmaz. Yksek derecelerin Krmz atelyeleri gerekte
4-18, dereceler arasndaki atelyelerdir. Ondan sonra, 19-
30. dereceler arasndaki ctelyelere {mahfe!, loca] Siyah
Atelyeler denir.
31. derece Yksek Haysiyet Divan, 32. derece Kon-
sistuar ve 33. derece Yksek urann alma yerleri ise
Beyaz atelyeler adn alr.

DERECELERDE KALMA SRELER

Masonlua giren bir kimse, belirli sreler iinde de-

rece olarok ykselir, ilerler. Bylece de masonluun en
st derecesine kadar kabilir.
Bu ykseliler iki trldr:

1. Remzi dereceler iindeki ykseliler.

2, Felsef dereceler iindeki ykseliler.

155
 Bunlardan ilkinde ykselme derece gruplan iinde,
kincisindeyse grup ykselme?) biiminde olur. Remz de-
recelerden felsefi derecelere gei hem bir ykseli (ter-
fi) hem de yeni bir toplulua giri biimindedir..
rak olarak (buna mptedi de denir) masonlua gi-
ren biri srasyla kalfalk ve ustala ykselir. 8u ykseli-
lere. operatif (ameli) masonluktan kalma bir deyimle na-
faka artrlmas denir.
Remz derecelerden felsefi dereelerin 4 ncsne
geebilmek iin, yani Tekemmi-gelllm m ahfillerine
ykselebilmek in adayn en az iki yldan beri usta-stad
ve Mavi bir locann eylemli yesi olmas gerekir.
18. dereceden 19. dereceye geite de mason grup
deitirmi olur.
Bir dereceden daha yksek bir dereceye geebilmek
iin adayn belirli bir sreyi geirmi ve Locasnn top-
lantlarnn en azndan yarsna katlm olmas gerekir. De-
rece ykselileri, o dereceyi Hallendiren felsefi konuyu
temsilen ve kaaf ad verilen b ir trenin yaplmasyla
gerekleebilir.
Trkiye Byk Locas'nm tzne gre, ilk remzi
derecelerdeki terfi-ykseime 102-109. maddelerde yle
saptanmtr:
raklk konusundaki masonik bilgileri eksiksiz edin-
mi, locaya devamll belirgin, tekris-Lcaya kabul t-
ren lin den balayarak bir yl gemi ve denenmi, locann
en az on celse-oturumunda hazr bulunmu hazine'ye
(burdaki hazneden kast mason locas kasasdr) borcu
olmayan bVr rak birader, kalfala ykseltilir. Yani, na-
fakas artrlr.
2. Dereceye ykselip kalfa olmu bir birader, derece-
sine dein masonik bilgileri edinmi, raklndan bala-
yarak on rak toplantsyla, baka localar dahil en az
kalfa toplantsna da katlm, hzineye borsuz ve en az
156
bir yllk bekleme sresini doldurmusa usta-stadlk de-
recesine ykseltilir.
Demek 'ki, 1. derecede ve raklkta en az bir yl, 2.
derecede kalfalkta gene en az bir yl ve 3. derece, us-
talkta da en az iki' yN gemeden ykselme olana yok-
tur. Ancak, Byk Loca Tzne gre, stenilen koulla-
ra sahip bir rak, gerekirse Loca kararyla bekleme sre-
leri ksaltlarak ve iki derece birden de terfi ettirilebilir.
zellikle yurt dna gidecek ve oralarda bir yldan faila
kalacaklar in bu sre ksaltma maddesi uygulanabilir.
Bir masonun derece ykseltilmesi ilemi iin, enva-
rn mtalas (envar, nur'un ouludur ve burada locann
en st dzeyde grevli her mason birader anlannnadr).
stad Muhteremin teklifi gere kildir, Crdklarn yk-
seltilmesi bir locada teki raklarn da katlp oy kullana-
bilecekleri bir oturumda grlr. Olumlu karara varlr-
sa, bu karar, kesin kararn verilmesi in kinoi derece
hcresine iletilir.
Kalfalktan ustala ykseltilide de benzer yntem
uygulanr. Ancak bu kez oturumda raklar bulunamazlar.
Loca ykseltilme kararma varrsa, bu kararn kesinleme-
si dilei orta hcresyo iletilir. Ykseltilecek kalfa, hakkn-
da grme yaplrken looo'dan kartlr.
Kalfa ve ustala ykseltilme trenleri, Ritel'e uygun
biimde gerekletirilir.
Derecelerde ykseltilme trenleri, ykseltilecek bira*
derin tekris edildii Locada yaplmak gerekir. Ama bir
zorunluluk olursa, bu tren baka bir locada da yaplabi-
lir ancak, ykseltilecek adayn ykselmesine ait istek, asl
locann stad Muhteremi, Hatip ve Katibi tarafndan im-
zalanm ve locasnn mhryle mhrlenmi resmi bir
levha (masonlar resmi yazya levha der) ile trenin yap-
laca locaya bildirilmi olsun ve ilk locann stad muh-
157
teremi le iki stad ya do temsilcileri de trende hazr bu-'
Iunsun lor.
Loca deitirmi bir rak ya da kalfann ykseltilme-
sindeyse, ilk ana locann yazl grn almak gerekir.
Gene Mason 'Dernei Ynetmeliinin 164. maddesine
gre. Yksek.raca tarmm bir Rit'e mensup her us-
ta-stad 'derecesindeki mason, 4. dereceye ykseltilebilir.
Kesinlikle saptayamadmz baz savlara greyse
(1976 stanbul Basml Dnyada ve Trkiyede Masonluk
adl, Haan Cem mzal kitap, sayfa 24) masonlukta rak-
lktan 33, dereceye ulaabilmek iin 81 ay, yani 7 yl yet-
mektedir.
Gene ayni kitaptaki savlara gre, 33 dereceli mason-
luun aradaki bezi dereceleri Trkiyede yoktur ve bunlar
atlanarak, daha st derecelere yksellnmektedir ki, bun-
lar da 33 derece iinde sadece 15 derecedir. Haan Cem
adl yazara gre, Trkiyede olmayan ve Trk masonla-
rna srlar retilmeyen dereceler, 6.7,8,10,11,12,13,
16,19,20,21,23,24,25,26,28. derecelerdir.

BYK LOCALAR VE RTLERN

KURULUU

JuEes Boucher ve Paul Naudon gibi nl masonluk

tarihi aratrclar, XVIII. Yzylda eylemci masonluktan
dnsel masonlua gei dnemindeki alkantlarda, d-
neminin Ingiliz politik dalgalanmalarnn etkinliinin ne
kadar ok olduunu zellikle vurgularlar. Bylece de. ma-
sonluk dnyasnn daha temelinde balayan ayrlklara
geni lde k tutariar.
Bu iki nl aratrcya gre, Fransz masonluunun
ngiliz masonluundan esinlendii gr geree aykr-
dr. Geri, dnsel masonluk XVII. Yzylda ngiltere ve
skoyada domutur ama, bu fran-masonluk yenlletlr-
158
me gerekesiyle Londra Byk Locasnn 1717 de kurdu-
u fran-masonluktcm ok deiiktir.
Balangta, dnsel fran-maac<nluk, eylemci fran-
masonluk gibi ki zellik tayordu:
Bir yanda ruhani bir enire itaat yoktu, iocalar hrd,
te yanda rgt, katolik olan geleneksel zgrln ko-
ruyordu. te bu katolik fran-masonluktur ki, lk olarak
ngiltere'den kamak zorunda kalan Stuart soyu tarafn-
dan Fransaya sokuldu, Stuartist Masonluk olarak adlan-
drld.
1717'de Londra Byk Locasnn kuruluu ile Oran|
v Hanovr'larm proteston partizanlar, masonluun sko
Localarnda urad siyasal sapmaya karlk verme* is-
temilerdi. Ne var ki, bir tepki olarak doan Londra B-
yk Locas da yeni bir sapmay beraberinde getirmiti. Bu
sapma, bir yandan masonlarn her dnemde sadk kal-
maya and tikleri katoliklikten uzaklama, te yandan da
geleneksel fogiliz tresi saylan Hr Locada Hr Mason
ilkesini ortadan kaldrp, boyun eme ve bamllk lke-
sini sokma biiminde baitriyordu.
Paul Naudon'a gre, siyasal nedenlerle sko Ma-
sonluuyla bouabilmek in gelenekleri ve hukuku i-
neyen Londra Byk Locas, yksek kudrete de sahip -
kyor ve bir sre sonra kendisini Dnyann Ana Byk
Locas gibi benimsenmesi zor adlarla adlandryordu.
bununla da kalmyor, ngiltere Byk Locas, bastrd ilk
ynetmeliinde, eski kurallarn bir ounu (btn ritler,
dereceler, felsef ve vatresk cpitr'ler) kaldrp, salt
rak, kalfa ve usta dereceleriyle yenilenmesini neriyor-
du, O dnemde bir ok Loca, Londra Byk Locasnn
bu nerilerini ve stnln benimsedikleri in yeni bir
Rit domu oldu.
Ama bunu benimsemeyenler de ok olmutu. Birka
Ingiliz Mason Locas birleip, Lodge of Antiqulty-Eski
159
Locay kurdular. sko localarndan da York ve Edwin
localar, Londrallar yeni bir masonluk kurmak, masonlu-
un eski deer ve zelliklerini yok etmekle sulam ve
kendilerine Eski masonluk adn vermilerdi. Bu durum-
da, ngiltere dndan da bir ok Loca, iskoya Byk Lo-
casna balanmay istediler. 1736da 33 sko Locas bir-
leip skoya Byk Lacasn kurdular. Derken ngiltere
ve iskoyadaki siyasal ekimeler ortaya bir de sko
Kral Tarikat Byk Locas'm kard. Bunlar, Londra B-
yk Locasna yaplan sulamalardan saknarak Stuartlara
muhalif, ama tpk onlarn gitii yoldan giden yeni bir s-
ko Masonluu yaratmaya alacaklard. Bunlar da yk-
sek dereceler oluturdular.
Eski Mason kurulularnn bilime'kar olan eyilimle-
riyle geleneklerini korumak isteyenler, ayni zamanda mer-
kezi bir otoritenin ve genel bir kuraln saptanmasn isti-
yorlard. Ne var k bu ok zor bir iti. nk ortada, Ro-
se-Croix, Royal Arch, Dou valyeleri, Dou ve Bat m-
paratorlar. Primitif Ekose, Templiersden 'kaynaklanan
apitHer, Malta valyeleri gibi bir ok rgt vard ve
bunlarn tm de masonlua sahip kyorlard. Bunlarn
her birinin kendine bal localar, ritleri vard.
Paul Naudna gre i bu kadarla da bitmiyordu.
Almanyada da bir cok loca tarafndan benimsenmi
ve 25 derceden oluan Rite Ecossais Ancien et Accept-
Eski ve Kabul edilmi Sko Riti 'ilgi gryordu. Bu rit, Ri-
te de Perfection-Geliim Riti (Tekemml)den domutu. .
Bu ritin yan sra, Cizvit Papazlarnca Fransa'da ku-
rulmu Le Rite de la bru, Le Rite de Clercs, Le Conseil
des Empereurs d'Orient et dOccident, 1758de Baron
Tschoudy tarafndan 'kurulan Le Rite de LEtoile Flambo-
yante, Lyon Cizvitleri tarafndan kurulan La Grande Loge
du Rite Ecossais Philosophicuc, 1778de kurulan Le Rite
160
des Chevaliers Bienfcrsonts de la ite Sointe ritleri de s-
ralanp gidiyordu.
Lyon'lu Cizvitleroe kurulan Dou ve Bat imparator-
lar Konseyi. Ritin Amerikada da yaylmas iin 1761 y-
lnda Etienne Morlrie bir yetki belgesi verdi. Byiece Ma-
sonluk Amerikaya da srad.
mpartor il. Frederlk sko Rltinin Byk stad olun-
ca, Avrupa ve Amerika'daki hemen btn apitr'ter onun
yetkisini tandlar. Frederik de dereceleri 33'e kard ve
33. dereceden bir ynetici Suprme Conseil-Yksek ra
(Ulu Konsey) oluturdu. 1786 ylnda bu konseyin anaya-
sas yrrle girdi ve ekose rit denen rit son biimini
ald.
Evet ama bu abalar bile, masonlar arasndaki ayr-
lk ve blnmlkleri ortadan kaldrmak iin yeterli olma-
d. Nitekim, bir baka arotnc, Otto Bachmann kitabnda
Fransada Farmasonluk blmnde, Paul Naudon ve Ju-
8s Boucher'in anlattklar konulara paralel biimde soru-
nu yle dile getirmektedir:
Avrupa Kt'asnda, ngiltere dnda speklatif ma-
sonluk nce Fransaya sokulmutur. Bir ok deiimler
geirdikten sonra bu lekdo i-ki obediyans zerinde du-
rulmutur. Bunlardan biri Fransa Byk Mark (G.O.
D.F.) dr. Bu kurum 1723 yasasm uygular, teki, Fransa
Byk Loca's (G.LD.F.)dir Bu da Anderson yasalarna
baldr, ancak localarnda bir ok Byk Loca'iar rne-
inde olduu gibi masonlar Evrenin Ulu Mimar sembol
ile atmaya zorunlu tutar ve yemin krss stnde de
Incil Kitabn koydurur,*
Geen Yzyln ortasnda Fransz Masonluu kark
bir dnem geirdi ve G.O.D.F.. trl nedenlerle ve belki
de ngiltere Birleik Byk Locasyla yaknlamay sala-
mak amacyla, tzne baz domalar almay dnd.
Ne ver ki, bu eilim Fransz karakterine uymad iin tar-
161 F.11
tma ve atmalara neden oldu. G.O.D.F. de 1877 ylnda,
tzne bir yama gibi konmu laisizmle atan doma-
lar kard att ve saf Andersonculua dnd.
Bu dn ise, teist masonlarn o gne kadar zaten
srdregeldikleri saldrlarn artmasna neden oldu. Ama,
liberal masonluu yok etmekti. Bunun en amaz rnei
ve belirtisiyse, ngiltere Birleik Byk Locasmn uydusu
olan pek ok Byk Locann benimsedii kurallar be-
nimseyen G.L.D.F.Vin {Fransa Byk Locas) dahi dog-
mac masonluun dnda tuulmasdr.
Fransz Byk Meriki (Supreme Conseil) tznn
banda, masonluun felsefeci ve ileri bir kurum olduu-
nu ve amacnn gerei aramak, ahlk sistemini incelemeK
ve insanlarn beraberliini, fikri ve sosyal gelimesini sa-
larnk olduunu aklar. Bu program salt localarn ve ma-
sonlarn karlarn arayp korumay deil, tm insanla
yaygn bir ideali kucaklar. Ve tm mason rgtleri iinde
vicdan zgrlne mutlak bir nem veren kurum sade-
ce Fransa Byk Meriki'dir ve Anglo-Saksonlarn gzn-
de bu onun en byk cinayetidir.

BTMEZ TKENMEZ SULAMALAR

svire'nin Alpina Byk Locasndan Otto Bachmann,

tm bunlar anlatktan sonra, ngiltere Birleik Byk Lo-
casnn temelde kendisinin dzensiz olduunu ileri sr-
mekte ve Fransa'da otoritesini kabul ettirdii, kendine
baml hale getirdii Grande Loge Nationale Franaise
konusunda da yle yazmaktadr:
1919 ylnda Pariste iki Loca, dzenli olmaya da nem
vermeyerek bir Byk Loca oluturmular ve adna da
Fransa iin Bamsz ve Dzenli Byk Loca demilerdi.
Sonra bu ad, Ulusal Fransz Byk Locas olarak deiti-
162
 tlk. Bu Byk Locann kuruluu, dzenli olmamasna
karn, ngiltere Birleik Byk Locasnoo hemen tann-
mas ilgintir.
Dinsel bir durm gstem bu Byk Loca. Franszlara
gerek masonluun nsancl (humahitaire) olmayp, klie
taklidi bir rgt olduunu telkine alr. Klieyle sk i -
birlii yapar,
Dnya Masonluu iindeki blnmeler konusunda bu
rnekleri sralarken, ayni blnmenin Trkiyedeki uzan-
tsna da, daha nce olduu gibi bir gz atnrakto yarar
vardr.
Trkiye Byk Locas eski Byk stad Necdet Ege-
ran, kendi obediyanslor dnda kakn Trkiye Byk Ma-
son Mahfili yesi masonlar agnostik'likten, deist'itkten
te, ateistlik yani dinsizlik imanszlkla sularken, Mem-
leketimizde Dzenli Masonluk olarak bamsz Trkiye
Byk Locos, T iirk Ykseltme Cemiyeti od altnda Cemi-
yetler Kanunu Uyarnca faaliyettedir. dedikten sonro y-
le yazmaktadr:
zlerek kaydedelim ki, gr ayrl yznden
Memleketimizde Dzensiz Masonluk da vardr, Deerli bir
ok Trk Masonlarn halen de sinesinde toplam olan
ve Trk Mason Dernei ad altnda 1909dan beri btn
Trk Masonlarna hkim durumda faaliyette bulunan ve
fakat Trkiye Byk Locasnn 1956da kuruluundan son-
ra dahi baz idarecilerinin bu hkimiyeti srdrme mca-
delesi nedeniyle 1966 ylnda dzensiz hale gelen sko
Riti Yksek ras, yerini dzenli olark tannan, Trkiye
Kltr ve Fikir Dernei adiyle kurulan sko Riti Yksek
rasna terk etmitir.
1966 ylndan beri Dzensiz sko Riti Yksek ra*
s olarak faliyetine devam eden Trk Mason Dernei, tp-
k 1956'dan nce olduu gibi kndislne bal ve 1den t>a-
1B3
terycrak 33. dereceye ka dar kesintisiz alan krmz lo-
calar kurmutur.
Umarz ki, Dzenli ve Dzensiz bu iki ayr mason-
luk bakalarna ajlamaya altklar toleransla beraber-
lii kendilerine de rehber edinmek suretiyle birleerek,
ok daha kudretli, yek vcut bir Trk Masonluu kurm ak-
ta gecikmezler.

164
 II. BLM

TRK MASONLUUNUN TARH

165 ~
 MASONLUK VE TRKLER

TRKYE'DEK MASONLARIN TARH

DIARDAN ER

Her ne kadar Trkiyeli Masonlar, (ilkemizde masonlu-

un oluup gelimesini, Ahi'lie, Esnaf Loncalarna, F-
tvvetnameler. hatta Bektailik gibi Anadolu'dan kaynak-
lanan tarikat ere balamak isterlerse de, Masonluun
Trkiye'ye ve Osmanl lkesine Bat'dan tahl mal ola-
rak geldii ve temellerinin yabanclar, daha sonra da
aznlklar etiyle atldn grmezden gelmek olana
yoktur.
Bu orda gene hemen vurgulamak gerkir ki, Trkiye-
ye zg bir masonluk, bir Trk Masonluu da yoktur. Ya-
banc uyruklu bir mason da, Trkiyedeki localardan bi-
rinde biraderl!k yapabilir, grev alabilir.
Bu byle olduu iindir ki, Trk Masonluu Torihi. ya
da Trk Masonluu demek yerine daha doru ve gerek-
i olarak Trkiyedeki Masonluk ve Tarihi demek Uygun
olur samsndayz.
Nitekim, lkemizdeki Masonluk tarihi konusunda 1928
ylndan balayarak otuz yla yakn sre aratrmalar yap-
m ve bu konuda en gvenilir, stelik de Masonlarca da
167
yadsnamaz b ir yapt vermi olan, 33. derece Masonlar-
dan Kemalettin Apak stad'n 1958 ylnda, Trkiye Mason
Demei tarafndan bastrlm ve dernek yesi masonla-
ra datm olduu kitabn ad da, Ana izgileriyle Trki-
ye'deki Masonluk Tarihidir.
Hkim Byk Genel Mfetti sann da tayan Kema-
lettin Apak biraderin, kitabnda belirttiine gre Trkiye-
deki ilk Mason Locas stanbul'da Osmanl Padiah Sal-
tan nc Ahmet (1703-1730) dneminde kurulmutur.
Eylemci M asonluktan (operatif), dnsel masonlua
(speklatif) geiin Dnya Masonlar iin balang tari-
rihinin ngilterede 1717 ve 1723 olduu ansnrsa, Londra'-
dan binlerce kilom etre tede Osmanl m paratorluunun
Rpayitahts stanbul'da da masonlarn hemen hemen a y -
ni zamanda ortaya k ilgin olsa gerektir.
Yani Trkiyede speklatif masonluk, yeryznn te-
ki lkeleriyle hemen hemen ayni yllarda gnyzne k-
mtr.

TRKYEDEK LK MASONLAR
VE LK TRK MASONU

Kemalettin Apak, Trkiyedeki ilk mason locas ve ilk

Trkiyeli masonlar haknda u bilgiyi vermektedir:
stanbul'da ilk Mason locas 18 inci yzylda 23. Os-
manb Padiah Sultan nc Ahmet zamannda alm-
tr ki, Trkiyedeki ilk Mason Mahfili budur. Bu loca, Fran-
sz obediyansna bal olup Galatada Perembe Pazarn-
da Arap Camii civarnda imi. Galata ile Azapkap arasn-
daki blgede o zamanlar Frenkler ve bilhassa Venedik ve
Cenevz'lerin ahfadndan olan levantenler sakin bulun-
duklarndan, bu locann bunlar tarafndan idare edildii
zan edilmektedir. Maalesef ismi malumumuz olmayan bu

168
loca. nc Sultan Selim (1789-1807) zamanna kadar
alm ve 1789 Fransz Byk ihtilalinin dourduu ak-
sl'ameller neticesi o tarihten sonra kapanmtr.
Gene ayni aratrm ac, Trkiyeli ilk mason baknda
da daha sonraki satrlarda u bilgiyi v e rm e kte d ir:
1720 senesinde, yani nc Sultan Ahmet devrinde
Fransaya eli olarak gnderilen Yirmisekiz Mehmet e-
lebi, olu Sait eiebi'yi de Kethda olarak beraberinde
gtrm ve bir y! kadar Paris'te kalan baba-oul bir
hayli yeni fikirlerle slanbula dndkten sonra Sait ele-
bi, brahim Mtefferrika ile Trkiyede ilk matbaay kur-
mular ve bu srada stanbuldaki bu Fransz Locasna ba-
z dostlaryle beraber intisab etmilerdir.
Trklerden, ilk mason olarak bildiimiz, bu suretle
Yirmisekiz Mehmet elebizade Sait elebidir. Sait ele-
bi daha sonra Birinci Sultan Mahmut devrinde 1732'de
sve'e 1741de Fransaya Eli olarak gitmi ve nihayet
nc Sultan Osman zamannda 1755 senesinde bebu<
uk ay kadar kadar Sadrazam ve dolaysyla Vezirlik pa-
yesiyle Paa olmutur.
brahim M teferrika ile birlikte, Trkiyenin ilk maso-
nu olan Yirmisekiz Mehmet elebizade Sait eiebi'nin bu-
rada b ir iki zelliine dikkat ekmek isteriz:
Bu zelliklerden biri, brahim Mteferrikann Macar
asll olmas gibi, Yirmisekizzade'nin de babas Mehmet
eiebi'nin bir devrime olmasdr. kincisi, belki de ana
dili olarak Trke dnda bir ya da birka yabanc d ili
okuyup yazmasdr. ncs, yaamndaki sratli ykse-
litir. Bu ykseli ki, ilk Trk Masonunu Osmanl im para-
torluuna Sadnazamla yani gnmz diliyle Babakan-
la kadar gtrmtr.
Yirmisekiz Mehmet elebizade Sait Paa, 1761 yln-
da M ara'ta lmtr.
Kemalettin Apakn tarih aratrmasndan rendii-

169
mize gre, gene ilk Trkiye masonlarndan biri olan Kum-
barac Ahmet Paa (1675-1742) da, gerekte bir Fransz
Kontu olup, gerek ad Comt de Bonneval'dlr. Fransa'da
14. Louis dneminde urad bir hakaret zerine yurdu-
mu brakp nce Avusturya'ya gitmi, ardndan Osmanl
Hizmetine girmi, (1729) ve Sultan nc Ahmed dne-
minde mslmanl da kabul ederek Kumbaraba ve
Paa olmu. Mhendishane-i Berri Hmayun'u kurmutur.
Yani ilk askeri mhendis ve topuluk okulunu.

OSMANLI TARHLERNDE LK MASON

Gene Trkiyedeki ilk masonlar aratrlrken, nl

OsmanlI Tarihilerinden olup nc Selim dnemini an-
latan Asm'n Tarlhinde u kayda rastlanmaktadr:
Ffzatihl ahkm slmiyeye mblt eylemez mlhid
ve biltikad bir zndk kiveri frenglstanda Fermasonlukla
sihr kimya ve u*bede makulesi tahsil etmi olan ve bi-
lhare silahoran hasseye iltihak eden Haan Aa...
Asm Tarihlnin 241. sayfasndaki bu kayt, sanrz,
Trkiye'de masonlarn ilk kez yazl biimde zndkslkla,
imanszhksla, slmiyet kurallarna uymazhksla sulan-
masdr. Dolaysyla, Fermasonluk den Herek de mason-
luun ilk kez tarihlerimizde ve yazl belgelerimizde yer al-
masnn be5ges:dir.
Gnmzn gen kuaklarnn anlamakta zorluk e-
k e c e k le ri Asm Tarihinden yaplm bu alntnn gnm-
zn diliyle anlatm yle yaplabilir:
zel olarak slmiyet kurallarna saygsz, dinsiz ve
imansz bir zndk ki frengistamta Masonlukla sihirU k!m*
ya ve benzeri eyleri okumu olup. Padiah savalar
orasna katlm Haan Aa...
ok olasdr ki Haan Aa da Osmanl Tebaa's hris-

170
tiyanlardan bir devirme olup, fiz ik ve kimya bilim lerini
okuyup renmi, sonra mslman olup Osmanl Ordu-
sunda grev alm, ancak, dneminin kat din kurallar
uygulamasna aldrmaz, yenilik yanls ben iimi iyi yapa-
ym yeter diyen kiilerden biri idi. Bilgisi ve grgsyle
dnemin yneticilerinin gzme girdii, aaIk sann -al-
d iin de Tarihi Asm ve benzerlerince pek sevilme-
yen bir kii olabilir. nk anlatm , biraz bu yoldadr...
Gene Trkiyedeki ilk masonlardan biri olarak
ad geen ama hakknda pek fazla bilgi bulunmayan kii-
lerden biri de Tophane'de oturduu, tic a re t yapt ve
ak fikirli, ilerici grlere sahip olduu bilinen Yusuf e-
lebi'dir.
Yirmisekiz Mehmet elebizade Said eiebinin, paa,
vezir ve sadrazam olmazdan nce uzunca bir sre Os-
manii Devletini eitli Avrupa lkelerinde sefir-i kebr*
Byiik Eli olarak tem sil etmesinin akla getirdii bir sap-
lamay da burada yapmadan gemek istemeyiz.

Yirmisekiz Mehmet elebizade Said elebiden bu

yana, gerek Osmanl m paratorluu dneminde gerekse
bunu izleyen Cumhuriyet dneminde Trkiyede D leri
Bakanl kadrolarnda hemen aralksz olarak yksek mev-
kileri hep masonlar doldurm ulardr. yle ki, bir ara, hem
de Cumhuriyetten sonra, mason olmayanlarn elilie
ykselmeleri hemen hemen olanaksz duruma gelmitir.
Masonluun Trkiyeye girmesiyle birlikte, yukar-
da Asm Tarihinden yaptmz alntda da grld gi-
bi, lkemizde masonlua kar grler de birlikte geli-
mitir. Nitekim, bu konuda balangca a it ok geni bil-
gi olmamasna kar 1925 ylnda istanbulda Jak Suhami
adl stad'n yazp yaynlad stad Kitab adl yaptn
sonumda, Masonluk Tarihinde ayan D ikkat Vekayi
balkl bir blmde u kayt dikkati ekmektedir:
171
 1748de Trkiyede Mason'luun Men'i.
Bu da gstermektedir ki. Osmanl Topraklarnda ma-
sonluun zellikle L,flle Devri srasnda yaylmasn 'izle-
yen yllarda Sultan Birinci Mahmut, Patrona Halil Ayaklan-
masndan sonra, her trl yeniliki eylem ve gr gibi.
Masonlua kar da baz nlemler almak istemitir. Ama
masonlara asl kar kan, bir mason olan Osmanl Pa-
diah Sultan Bein M u ratn yerine gecen ve mr boyun-
ca da tahtn yitirip yeniden Sultan Muradn Padiah ya-
placandan korkan Abclhamdi ir.'dfr. (1876-1909)

MASONLUK TARHNN
DLMLER

Trkiyede masonlarn gemiini aratrrken, stad

Kemaiettin Apak, 1958 ylna kadar masonluk tarihini drt
dnome, drt dilime ayrmtr.
Bunlar srasyla:
1. 1909 yl ncesi dnemi masonluk
2. 1909-1935 yllar aras
3. 1935-1948 yllar aras
4. 1948 sonrasdr.
Bu blnmeye gene! olarak katlmakla birlikte. 1958
ylna kadar uzanan bu dilimlemeye, 1964 ylndan sonra
Adalet Partisi Genel Bakan, 18. derecede Mason S-
leyman Demirel'in masonken deilim demesiyle ortaya
kan olaylar ve Trkiyedeki masonlarn bir kez daha b-
lnmesi dnemini de katmak gerekir.
Yukarda zet olarak da olsa, 1909 ncesi masonluu-
na. Trkiyedeki ilk mason locas ve ilk Trkiyeli Mason-
lara bir gz atmtk. Aa ykan iki yzyllk bir gemi-
i otan bu dneme eklenecek daha baka baz bilgiler de
vardr.

172
 rnein, Trkiye'deki ilk m asonlar ve ilk iocalar ko-
nusunda gene zetle olmakla birlikte daha baka ma-
sonlar ne demi, bunlara da bir gz atalm.
Adndan daha nce de sz ettiim iz bir Mason sta-
d Mithat Grata, ki aslnda o da tarih konusunda Ke
malettin Apakn yaptndan yararlanm tr , Trkiyede-
ki masonluk konusunda yle yazmaktadr:
Trkiye'de Masonlara ilk defa li. Ahmet zamannda
(1703-1730) rastlanr. III. Selim zamannda (1787-1807)
kendilerinden bahsedilecek bir topluluk halini alr, Krm
Harbinden (1854-1856) sonra saylar artar.

Tesbit edilebildiine gre, lk Trk Masonu Yirmi-

sekiz Mehmet elebi'dir. Bu zat Paris'te, Sefaret Bakti-
bi iken Fransz Locasna intisap etmitir. Bunu brahim
Mteferrika takip etmitir. Bunlar Osmanl Tarihinin ni
kiileridir. Lle Devrinin (1718-1730) birok yenilikleri ara-
snda memlekete ilk matbaay 1727'de getiren kimselerdir.
Trkiye'de Mason Tekilt 1909 senesinde, yeni
Merutiyetin ilnndan sonra yaylmtr. Msr Locasn-
dan bir kot alarak stanbulda alan locaya zamann rica-
li intisap etmi bulunmaktadr. Sait Haiim Paa, Talat Pa-
a, Cavit Bey, eyhlislm Musa Kzm Efendi...
Yukarya aktardmz alntda, dikkat edilirse, sayn
M ithat Grata, Kemalettin Apakn verdii biigiden olduk-
a farkl baz bilgiler vermektedir. Bu konudaki kayna
nedir, bilemiyoruz. Sayn Apak, ilk Trkiyeli masonun Yir-
misekiz Mehmet elebi deil, onun olu S ait elebi oldu-
unu yazmaktadr. Sait Cetebinin de Pariste deil, stan-
bul'da Mason Locasna girdiini belirtm ektedir.
Mithat Grata ise, Sait eiebi'nin deil, babs Meh-
met eiebinin Pariste mason olduundan sz etm ekte-
dir. Ne var ki, bu doru olsa bile, sayn Grata arada ge-
ne bir yanl yapmakta, Trkiyede ilk matbaay brahim

_ 173
Mteerrikayla birlikte Sait verine babas Mehmet elebi'-
ye kurdurmakta ve eiebi'nin Fransadaki grevini de, se-
faret bakatiplii diye anmaktadr. Oysa, Mehmet elebi
Paris'te eli, olu Sait elebi'yse babasnn yannda bir
anlamda Sefaret Bakatibi de denebilecek Kethda'dr.
Dolaysyla Grata'nn babayla oulu birbirine kartrd
sonucuna varm ak olasdr.

Burda aa kmayan noktaysa, baba oul Yirmise-

kiz siebi'lcnn ikisinin de daha Fransa'dayken mi mason
localarna devanda baladklar, yoksa stanbul'a dndk-
ten sonra m bir locaya intisap e ttikle ridir ki, bizce ilk ola-
slk daha g d d r ve lk Trkiyeli masonlarn bu baba-
oul olmalar akla yakndr.
Bir Eski Byk stad, Necdet Egeran ise, ad verme-
mekle birlikte, Trkiyedeki ilk mason localarnn kuruluu
ve masonluun Trkiyeye gelii konusunda unlar yaz-
maktadr:

Trkiye'de Masonluun eski bir tarihi vardr.' Ba-

langc 18 inci yzyl ortalarna gider. Fikri masonluun
iik defa Londra'da organize edildii 1717 tarihinden pek
uzak deildir.
Baz yaynlardan reniyoruz ki, 18 inci yzyl orta-
larnda Osmanl mparatorluunun deiik yerlerinde
muhtelif obediyanslara bal baz mnferit localar kurul-
mu bulunuyordu. Bunlar ksmen ngiltere'den ve daha
ziyade Fransa ve talyadan gelerek Osmanl lkesinin
daha cok Bat ksmlarnda teesss etmilerdi. Bunlardan
bir ka da stanbul ve zmir'de kurulmu ve ngiltere ve
skoya Byiik Localarna bal idiler. 1856da yabanclar
tarafndan bir Byk Loca kurulduu anlalmaktadr.
1861de stanbul'da Gney ridiksyonuidan {Birterk Ame-
rikada Charlestonda) pnent alm bir sko Riti Yksek
uras da yine yabanclar tarafndan kurulmutur.

174
 Bununla beraber, ancak 20 nci yzyln balarndo
imparatorluk dahilinde Masonlua olan ilgi artmtr. Bu-
nun nedeni, sadece masonluun rettikleri deil, son
Padiahlarn karanlk istibdad devrinde hrriyet iin m-
cadele edenlerin masonlukta bir melce bulmalarndan ile-
li geliyordu.
1908de Merutiyet iln edilince, stanbul'daki Trk
masonlar bir araya gelerk Memleketteki btn masonlar
idaresi altnda toplayan bamsz bir obedlyans kurmaya'
teebbs etmilerdir.
Bu hareketle memlekette baka obediyanslara ba-
l mnferit localar devri kapanm bulunuyor.

MERUTYET NCES
STANBULDA MASONLUK

stanbul'da kurulmu ilk Mason Locasnn adnn bi-

linemdiini Mason statlarndan Kemaiettin Apaka daya-
narak sylemitik. Bu loca'nn Sultan Ahmet III dnemi-
ne rastladn da belirtmitik:
1917 ylnda, svire'de yaynlanm Fran Masonlukta
ki Yzyl adl bir yapttaysa. Trkiyede Masonluun 1738
ylnda localar kurmaya balad ve bu tarihte stanbul'-
da bir Fransz Locasnn bulunduu yazldr. Bu kaynak
doru saylrsa, Trkiyedeki ilk Fransz Locasnn nc
Ahmet (1703-1730) dneminde, yani Tarihimize Lle Devri
diye gecen dnemde deil, ondan sonra Sultan I. Mahmut
dneminde kurulduunu kabul etmek gerekir.
Ne var k, svireli aratrcmn aktard b bilginin
kesinlikle doru olduunu sylemek olanakszdr. nk,,
Trkiyeli lk mason Ylrmlsekiz Mehmet eleblzade Satrf
Paann brahim Mteferrikayla . birlikte matbaay kur-
duu tarih 1727'dir ve o dnem, Batdan gel&ri dnce-

175
lere kar daha hogrl bir dnemdir. Sultan Birinci
M ahm ut dnemiyse, tersine, balangta Lle Deurinin
kapand, irtican az buuk etkin olduu bir dnemdir.
Bu ilk locay izleyen localar konusunda Alm an kay-
naklarndan edinilen bilgilere gre 1767'de Sain ean de
Levant adnda Cenova Byk Locasna bal b ir loca,
1783de de Polonya Mctrk na bal A uror de Tsarigrade
adyla bir baka ioca daha kurulmutur. Sultan nc
Selim dnemindeyse, Osmanl lkesinde bir kez daha ye-
nilik a'.kmla-r egemen olmaya balayp, Fransa lie ilikiler
gelimeye baladnda, Osmanl topraklan zerinde ve
bu arada stanbul'da yeni baz Fransz Localar ve bun-
lara paralel olarak ngiliz localar kurulduu da, gerek-
lik dereceleri kesinlikle saptanamayan ama akla da ay-
kr gelmeyen sylentilerdir. zellikle Krm Sava gn-
leri ve sonrasnda B a ya iyice alan Osmanl lkesin-
de masonluk byk gelimeler gsterm itir.

Nitekim., Krm Savalar srasnda Osmanl Sadraza-

m olan, daha nce Londrada Sefir-i Kebir iken mason-
lua girm i Koca Mustafa Reit Paa (ki alt kez sadra-
zamlk yapmtr) gene bir mason olan ngiltere'nin stan-
bul Byk Elcisi Lord Radingin yakn dostu idi. Lord Ra-
ding ise, Galata Kulesi yresinde Bereketzade Mescidi
karsndaki bir binada, skoyadoki Edinburg Byk Lo-
cas'na bal bir locann stadlm yapyordu ve Reit
Paa dahil, ngilizce bilen pek ok Osmanl da bu locaya
ye idiler. Bu locann zellii, yelerinin daha ok aris-
tokrasiye yakn kiiler olmasyd.
1854 ylnda Fransa'da baslp yaynlanm J. B. Bou-
le exnin Masonuk Tarihi adl yaptnda verilen bilgiye g-
reyse, o yllarda Trkiyede biri stanbulda Beyolu'ndc.
teki zmir'de iki Byk Loca kurulmutur. Ancak, bu lo-
calarn hangi obediyansa bal olduklar bilinmemektedir.

176
 1856 ylmdaysa, Krm Savan izleyen gnlerde Beyo-
lu'nda Etolle d il Bosphore adyla bir Fransz Locas ku-
rulmutur. Bu locann stad, BabIali'de Hkmetin Hu-
kuk Danman Louls A m iabledlr. ngiliz locasnn tersi-
ne daha ok, avukat, doktor, mhendis, subay gibi bur-
juvalarn ye olduu bu locann nl Trk yelerinden bi-
ri M ir Fuat Paadr. Bu loca, Abdlham id Dneminde
masonlara kar yrtlen sindirm e kampanyas srasnda,
ondokuzuncu yzyln sonlarnda almalarn durdurmu-
tur. Merutiyetten sonraysa bu locann yerini Rresans
cdiyla yani b ir loca alm ve bu Loca 1935 ylna kadar
Fransz Byk Locasna bal kaldktan sonra, Trkiye
Byk Locasna balanm tr.
Krm Savandan sonraki yllardaysa, stanbul'daki n-
giliz Elilerinden Slr Henry Bulver, 1857 ylnda Buykde-
re'de kendi adn tayan Buluer Lodgeyl vurm utur. n-
giliz Byk Locasnm stanbul'daki. bu locasna karlk
olarak 1858 ylnda da stanbuidaki Fransz Byk Elcisi.
Fransa Byk Locasna bal olarak Union D'orient ady-
la bir loca kurm utur k i bunun da ilk stad Sehinaz
adnda biridir.

SEFARETLERARAS
MASONLUK SAVAI

Cok lgintir k i, o sralarda Trkiye'de ve stanbulda

tem silcisi bulunan hemen her lke, zellikle Osmanl to p -
raklar stnde em peryalist em eller tayan her lke, da-
ha ok elilikleri araclyla kendi lkesi obediyasma
bal b k mason locas amaya zel bir nem verm itir.
Nitekim, o dnemde ngiliz E liliinin yazlk saray-
nn bulunduu Bykderede kendi adna b ir mason lo-
cas kuran ngiliz Elisi. stanbul'da ayrca Provincial
177 F. 12
Lodge diye bir Byk Loca ela oluturm u ve bunun da
stadln yapmtr. Bu Byk Looann kurutmasna ne-
den, ulver Lodge'nin dnda stanbulda bir da G re n te l
Lodge adyla ngilizce alan bir baka locann daha ku-
rulmasdr.
Ingiliz ve Fransz emperyalizminin tem silcileri, Mason
Localar kurarak dnemin nemli Trkiyeli aydnlarn ken-
di saflarna ekerlerken, Osmani topraklan stnde ben-
zer emeller tayan teki lkelerin eliliklerinin bo dur-
mas beklenemezdi kukusuz ki. Bu byle olduu iindir
ki. hemen ayni yllarda Alm anlar da stanbul'da Leinster
ve Dcutscherbund adlaryla iki loca oluturm ulardr. -
rrirleri olduka ksa sren bu localarn hemen ar zindansa,
bu kez de Alm anlar stanbulda Hamburg Byk Locasna
bal olarak Germania Zu Goldene Horn adnda bir baKO
loca kurmular, fakat bu loca da bir sre sonra Fransz
Byk Locas'nm masonik etkisi altna girmi ve sonra do
varlm srdrememitir.
1867 ylndaysa. taiyanlar, talya Byk Locasna
bal bir talyan Locas oluturm ular, iki yllk mr olan
bu locadan sonra da Spranza adyla bir baka loca kur-
mulardr.
Arada, Yunanistann bamszlk kazanmas gnlerin-
de stanbul'da bir de rumca alan Areti adl bir ioco ku-
rulmutur.
Kukusuz ki, yabanclarn stanbulda oluturduu ma-
son localar bu kadar deildir. stelik de kinci Abdiha-
mid dneminde 1884de stanbul'da gene talyan Monk-
na bal olarak almak zere talia-Rizarto ady(C bir
loca, Yunan Mark'na bal olarak Proodos adnda bir
loca, gene talyan Byk M arkna bal olarak Kadk-
ynde 1908 Merutiyenin ilnndan bir yl nce kurulmu
Calcedonia (Kalkedonya), spanyol Obediyans'na baH
olarak Consiution - M erutiyet adl bir loca, Msr Byk

178
Mark'na bal olarak La Fraternit ttom ane - Uhuvveti
Osmaniye adyla bir baka !oca kurulmutur.
Arada, Avrupa'da okumu, eitilm i Trk Ermeniieri-
inn 1861 ylnda kurduklar bir de Fransz Byk Locas'na
bal Ser locas vardr ki, bu ioca, tarihte lk kez bir Os-
manlI Veliahtn mason yapmtr. Bu veliaht, sonradan
Beinci Murad adyla Osmanoullarnn padiah olmu-
tur. Ser, e-rmeracede, sevgi, muhabbet anlamna gelmek-
tedir.

BR MASON PADAH
VE MASON OSMANULLAR

Suitan Abdiaziz dneminde 1861 ylnda Trkiyeli Er-

m eniler tarafndan Fransz Byk Locasna bal olarak
Kurulan Ser Locas'nn Sultan Mahm ut II. dneminde ku-
rulduu yolunda savlar da varsa da, bunlar saptamak ola-
na bulunamamtr.
Ermenilerin kurduu bu Ser M ahfilinin stad, o yl-
larda stanbuldaki ran Byk Elisi olan Muhsin Han'dr.
Ve Muhsin Han bu locay, ikinci Abdlham idin tahta kt-
1876 ylmdan sonra da 1892ye kadar yaatmay baar-
mtr.
Trkiyeli Masonlarn tarihnde pek nemli yeri olan
bu Ser Locasnda pek ok nl T rkn de kaytl olduu
bilinm ektedir. rnein, Sultan Abdiaziz dneminde iki kez
Sadrazam olan Keecizade Fuat Paa, Abdiaziz ve Ab-
dlhamide sadrazamlk yapm M ithat Paa, Birinci Me-
rutiyetin iik Meclis Bakan ve Abd!hamTd'in nl sadra-
zamlarndan Ahmet Vefik Paa, gene Abdlhamid'in Sad-
razamlarndan Tunuslu Hayrettin Paa, nl Hrriyet ai-
rimiz Namk Kemal, air Ziya Paa, inasi, Berlin Sefiri
Saduilah Paa, Suitan M ecit ve Sultan Abdlazize ma-

179
eyrcilik yapm bestekr Ali Haydar Bey hep bu locann
yetitirmesi nl Trklerdir.
Ama Ser1Locasnn nemi, bunlardan da teye, daha
veliahtl srasnda, b ir Osmanl Padiah olacak Sultan
Murad' (Beinci Murad} ve Murad'n kardeleri ehzade
Nureddin ve ehzade Kemalettin Efendileri ete klisi ede-
rek bnyesine alm olmasdr.
air Ziya Paa'nn hocalk ettii bu Osmanoullan,
onun teinin ettii masonluun etkisinde kalmlar ve so-
nunda yaplan zel, giri trenleriyle masonlua kazanl-
mlardr.

Ziya Paa'nn, ehzadelerden Yusuf zzettin Efendiye

de masonlua girmesini teklif ettiini, ancak bu ehzade-
nin kabul etmediini, Ziya Paa'nn ise, Abdlhamid tahta
ktnda, nceden sz verdii halde Saray Baktiplii-
ne atanmasnn yaplmamasna nedenin, Abdlhamid'in
Osmanoullarmn masonlua bulatrlmasnn msebbi-
binin Ziya Paa olduunu renmi olmas olduunu, de-
desi ve babas gibi bir mason olan torunu Doktor Fahreel-
din k, Kemalettin Apaka yazd bir mektupta belirtmek-
tedir.
Bir tarih yazan olan Ziya akr tee 1943 ylnda yayn-
lad jraan Saraynda 28 Sene - Beinci Muradn Ha-
yat odl kitabnda. Beinci Murad'n, daha ehzadelii
dneminde veKahd iken amcas Sultan Abdlazi2'le bir-
lkte Avrupa'ya yapt gezide, sonradan ngiltere Kral
olacak olan Veliahd Prens Edvard'dan (Yedinci Edvard}
masonluk konusunda bilgiler aldn, Prens o srada is-
' koya Byk Locas stad idi , daha sonra da bu ikonu
lorda yaztklarn ve onun teklifiyle masonlua girdiini
yazmaktadr. Sultan Murad'n Proodos Locas'nda tekris
edildiini de yazan Ziya akir'in, bu son sav, yani Proo-
dos Locast nda, bu locann stad Kleantl iskallyerl tara-
180
fndon tekris edildii, fcu konularda ok dafw dikkatli bir
aratrc olan Kemaiettin Apak tarafndan dorulanma-
makta, tersine rtlmektedir.
in dorusu. Veliahd ehzade Murod'n, o dnemde
Ser Locasnn stad Muhteremi olduu sanlan air Ziya
Pao tarafndan Masonlua alnddr.
Sultan Murad, masonlukta 18. dereceye kadar yksel-
mitir. Bu ykseli dorudan bu derece kendisine tevcih
edilerek mi olmutur yoksa, kademeleri aarak terfi bii-
minde mi olmutur, bu nokta karanlktr.
Beikta saraynn tenha bir odasnda bir heyet hu-
zurunda her trl merasimden ri eklide ve yalnz tebli
suretiyle Tekris edilip ahadetnamesiyle derecesine mah-
sus silh, kordon ve nln kendisine verildiini, bundan
sonra Murad Efendiye ecnebi mehafil tarafndan fevkalde
ahemmiyet atfedilerek gerek hayatna gerekse resm vazi-
yette ok byllk alka gsterildiini, vefatn mteakip Ma-
sonlua ait eyalarnn eski Masonlardan Yusufidi Efendi
tarafndan uzun mddet muhafaza edildikten sonra bu ta-
rih eyann bir yangnda yandn gene tarih yazar Ziya
akirln yukarda adini andmz kitabndan okumak ola-
sdr.
Aratrmaclar, 1908 Merutiyetinin ilnna kodar ge-
en ikiyz yllk dnem iinde, stanbul'da yabanc obe-
diyanslara bal en azndan 23 locann eitli dnemlerde
almalar yapt grndedirler.

MASON DMANI BR
OSMANOLU: ABDLHAMD

Bir bakma, mslman lkesinde 9alyamgoz satmak

anlamtno gelen Osmanl lkesinde masonluu yoyma giri-
imlerinin, daha iin ok balarnda, hemen ilk mason lo-
181
alar kurulup, buralara Osmanl tebaasndan baz kiile-
rin girmesiyle birlikte tepkiler dourmaya baladn, yu-
karda anlattmz blmlerde, Asm Tarih'nden yapt-
mz alnt ve Doktor Jak Suhami'nin yaynlad bir kitap-
taki 1748de Trkiye'de Masonluun meni kayd ile an-
latmtk.
Bir pazarlk sonucu, Mason ileri gelenleriyle anlaarak
I. Merutiyeti iln ederek tahta kmay kabul eden Sul-
tan Abdfhamd ise, kinci Merutiyet ncesinde Trkiye-
deki masonluun en byk dmanlarndan biri olmutur
(1378-1809).
Farmasonluk deyimi, zellikle Abdlhatnid dnemin-
dedir ki, tpk onsekizinoi yzyln balarnda Tarihi Asmn
yapt gibi, dinsizlik, imanszlk, tanrtanmazlk deyimle-
riyle zdetirilmitir.
Her trl yeni ve ileri harekete kar iinde nne ge-
ilemez bir korku ve kuku duyan Sultan Abdlhatnid, zel-
likle O dnemlerde masonlartn zgrlk yanls olduklarn
da bife bile bunlara gz yumamazd. Nitekim yummamtr
da. Ne var iki, Osmanl Devletinin knt dnemine gir-
mesi, Abdlhamid'in, Batl uluslar ve emperyalizm kar-
snda hep boynu bkk ve dn verici tutumu, Padiahn
masonluun kkn toptan kazyacak nlemler almasna
da engel olmutur. Vezirlerinin, sadrazamlarnn ounun
mason olmas da bunu gstermektedir.
Bu durumun en tipik rneklerinden biri, u aaya
aktaracamz belgedir.
1894 tarihini tayan bu belge. 23 ubat 1932 tarihin-
de Zindan Hayat adl bir srekli yaz iinde Akam Gazete-
s indc yaynlana ra k gn na kmtr.
Yldz Sarayndan, Serktibi Hazreti ehriyri Sreyya
imzasyla ve 3591 sra numarasyla yazlan bu belge, ma-
sonluk aleyhine verilmi bir radei Seniyenin Zaptiye Ne-
_ 182
2aretina gerei yaplmas iin yozlm yazsdr ve yle-
dir;
Yldz Saray Hmayunu
Ba Kitabet Dairesi
3591
Bu akam alaturka saat sekizde Beyolunda rum ma-
son locasnda bir hayli adam itima ederek her trl me-
vada dair mbahast cereyan eyledii istihbar klnm
olup geri Mason cemiyetlerinin sureti daimede itima et-
mekti olduklar malum ise de bunlarm vazifelerini teca-
vz eylememeleri iin hkmete dikkat olunmas ve bu
gibi ahvali gayr marziyeye meydan verilmemesi lzlmei
hl ve maslahattan olduundan bu babta fevkalde iltiza-
m dikkat ile mezkr Mason locasna itima edenlerin kim-
ler olduunun bittahkik arz atabei uly klnmas mukte-
zay Iradei Seniyel Cenab Hilfetpernahden bulunmakla
oibabta emr ferman hazreti men-lehlemrindir.
Fi 30 Rebilahir 1312 ve fi 18 Terinievvel 1310
Ser Ktibi Hazreti ehriyarf
Sreyya
Ad verllemeyn Beyolu'ndokl bu Rum Mason locas,
Hocopulos arsndaki Proodos Locos'dr.
Bir Padiah iradesini ok taran yazdaki dikkat ekici
noktaysa, Abdlhamid'in 1S94 ylnda, yoni istibdadn en
koyulatrd yllarda bile, aktan masonlua dil uzata-
mamas, vaziyeti dare etmesi ama ardndan da kukular
ve korkular gerei, oroda neler konuulduunun, broya
kimlerin katldnm renilmesini istediini ortaya koy-
masdr.
Osmanl Padiah Abdlhamid'in korkusu, masonlarn
yabanclara srtlarn dayam olmalardr. Ecnebi sefa-
retler korkusunu Abdlhamid stnden tle atamamtr.
Masonlarn vazifelerini tecavz eylememeleri gereklilii-
183
ni Jaunca yumuak bir dille anstmak, bunun ack belirtisi-
dir. Gene unutm am ak gerekir ki, o iradenin yazld yllar-
da bir masan olan ve tahttan indirilip bir sarayda hapis tu -
tulan eski padiah Sultan M urat hayattadr. Abdlham id'in
btn korkusuysa, tahttan indirilm ek ve yerine masonlarca
Murad'n yeniden tahta karlmasdr.
Ne var ki, lme are olmad gibi, Abdlham id'in de
sonunda korktuu bana gelm itir. 1908 M erutiyetinin
Abdlhamid'e zoria kabul ettirilm esinde ve 1909'da da
tahttan indirip M urat gibi bir saraya hapsedilmesinde Ma-
sonlar son derece nemli roiier oynamlardr. ttih at ve
Terakki Cemiyeti'nin hemen btn nde gelenleri birer
masondur.

STANBUL DIINDA MASONLUK

kinci Merutiyet ncesi stanbuldaki mason localar-

nn yan sra Osmanl lkesinde Rumeli ve Makedonya ile
Anadolu'da da m asonlar ve mason localar var olmutur.
Bunlar da ksaca grmekte yarar vardr.
Rumeli ve Makedonya blgesinde alan ilk mason
locas, nc Selim zamannda Selaniktedir. Ad biline-
meyen bu looacmn Genova Byk Locasna bal bir n-
gilizce alma yapan loca olduu sanlmaktadr.
Abdiharrtid dnemindeyse, Selanikte biri talyan B-
yk Locas'na bal Makedonya-Rizorta, etki de Fransz
Byk Locas'na bal L Avenir de Lorient adyla iki loca
kurulmutur.
1905 ylndaysa gene Selnik'te iki loca daha kurul-
m utur ki bunlar da spanya Byk Locasna bal Per-
severantzia ile talya Byk Locas'na bal Labor-Lux
Locasdr. Ayrca, Selnik'te bir de, Fransz Byk Mar-
k'na bal Veritas Locas kurulmutur.

184
 Bunlardan baka, Atincr Markna bal olarak Yan-
ya'da Yunanllarn Promc, Serezde Makedonya ve Arls-
toteiis localar kurulmutur.
zellikle Yunan localar. Makedonya'da Yunanistan'n
karlarna hizmet eder odiuktarndan. bu localara blgede*
ki bir ok Trk szma yollarm aram ve bu localar, Ma-
sonluk politika ile uramaz i+kcslne ekmeye alm-
lardr. Bunda ne lde baanl olduklarysa, tartma ko-
nusu olabilir. Ama, salt bu da gstermektedir ki. mason
localar yle srf kardelik, dostluk, insanlk duygularyla
dolu yerler olmayp, u ya do bu kara hizme edilebilecek
yerler olabilmektedir,
Selanik'teki Makedonya Rizorta Locas le Veritas Lo-
calar balangta iindeki Trkler aznlkta olmasna kar-
lk giderek Trklerln denetimine gemi ve ttihat ve Te-
rakki Cemiyeti'nin bir noktada kaynaklar olmulardr.
ttihat ve Terakki Cemiyeti nin nderleri Talat Paa,
Mithat kr Bleda, Kzm Paa, Manyasizade Refik, K-
zm Nami Duru, sonradan Mu milletvekili olan Binba
Kak*. Dsama Jandarma Komutan Hseyin Muhittin, Mali-
ye Mfettii Ferit Aseo Makedonya Rizarto locasnda Ema-
nuel Karasu, sonradan Bahriye Nazr olacak Cemal Paa,
Faik Sleyman Paa, smail Canboiat, Gmlcne Mebusu
Hoca Fehmi Efendi, Mustafa Doan, sonradan Babli ba-
tannda vurulan Mustafa Necip ise V6rttas locasnda uyan-
mlardr. Sonradan sadrazam da olacak Talat Paa ile
Binba Maki Bey, hem Makedonya Rozitas Locasnda
hem de bu Veritas locasnda almalara katlmlardr.
Bir Mason stad olan Kemalettin Apak, ttihat ve
Terakki Cemiyeti ile Makedonya'daki mason localarnn
ili dll konusunda, Ana izgileriyle Trkiye'deki ma-
sonluk tarihi adl kitabnda yle yazmaktadr:
unu syiiyeyim ki, Masonluk bu blgede ttihat ve
Terakki Cemiyetine nasl hizmet etti se, bilhare Meru-
185
tiyetin inm mteakip bu cemiyet de Trk Masonluunun
tekiltlanp gelimesine yece hizmet etmi ve onun
ykse'mes ne mil olmutur. (A. G. E. sayfa 40-41)
Makedonya dnda Anadoluda ise M erutiyet ncesi
Masonluk, tpk stanbul ve Makedonya'da olduu gibi,
A nadoluda ve bu arada zmir'de yabanc obediyanslara
bal olarak kurulm utur.
zm irdeki ilk loca 1789'da Cenova Markna bal
olarak kum lan ve talyanca alan V ictoire locasdr. 1850
ylnda Cenova Mark, Byk Loca'ya dnnce V ictoire
locas ve Selnik'le Atina ve Tulonda alan Cenova
Markna bal localar Marsilya'ya balanmlardr.
zmir'de, 1908den nce Orhaniye adl bir loca kurul-
duu sylenirse de, bu konuda aydnlatc bilgi yoktur. A y-
ni ekilde, 1857 ylnda da zmir'de, Krm Savan izleyen
gnlerde ve Sultan Abdlmecit dneminde Grande Loge
de Turquje - Trkiye Byk Locas adyla bir Byk Loca
kurulduu bilinmektedir. Bu byk locaya bal alt loca
olduu, Orhaniye adl locann bu byk, locaya bal trk-
e alan loca olmas olaslnn bulunduu sylenir. Ge-
ri kalan be locamnsa ngilizce, franszca, rumca. ermeni-
ce ve spanyolca altkar da gene bu sylentiler arasn-
dadr ama, bu Byk Locayla, buna bal localar hakkn-
da, bunlarn almalarnn ne zamana kadar srd hak-
knda belge ve bilgi yoktur.

zmir'de, yalnz yl. rumca alm, Fransz Byk

Mai-k'na bal Melese adl bir locann da varl b ilin -
mektedir. 1867de kurulan bu ioca 1870'de uykuya girm i-
tir. Bu locann yeniden uyanysa 1913 ylnda olm utur.
ngilizler de zmir'i gzden uzak bulundurmadklarn-
dan, onlar da 1876 ylma ka dar almalar bilinen ve n-
giliz Obediydns'na bal Homer Lodge adl bir loca kur-
mulardr.

186
 Bu Homer locasnn kapan hikyesiyse ilgintir. 187S
ylnda Thomas Holl adl bir stad bulunan ve daha ok
Ingrlizlerin ye olduu bu locann geni bir binas varm.
Buraca sk sk masonik toplantlar yannda, elence top-
lantlar da yaplrm. Homer Locun bir akamki resm
toplantsndan sonra, burada ikili 'bir toplant dzenlen-
mi, pek ok iilm i ve sabah bulunmu. Sabahleyin de
loca mensuplar kafalar dumanl, herbiri kordonlarn, n-
lklerini takm, en nlerindekinin eline locann sancan
verip yollara dmler.
Bu sarho alaynn, tm zmir'e rezil olmas, bir kar-
naval olayna dnmesi, baka masonlarn zntsne se-
bep olmu, durum stanbul'daki bir ngiliz Locasna yazl-
m, oradan da ngiltere Obediyans'na bildirilm i ve Ho-
mer-Loc m ahfili st organ kararyla resmen kapatlm.
Anadolu'da, zmir dnda, 1886 ylnda Kayseri'de ku-
rulmu ve 1906 ylnda Uykuya girm i Hakiki Kardeler
Locasyla Ankarada 1898 ylnda kurulmu Veritari Cons-
ciata adl iki loca vardr. Bunlarn talyan Markna bal
olduklar sanlmaktadr.
A nkarad a Trke alan Veritari Consciata locas,
talyan Obediyasna bal olup, stad Mhendis Zafraki
Yanopoulo olmasna karn Trke alrd, Eski Ankara
m illetvekillerinden Kasm Nuri Bey, Ankara erafndan t c -
car Yaczade Mesut Efendi, Nasip Efendi, Muallim Uzun
Mehmet Efendi, D oktor Sadrettin Kasm Beyler bu locann
yeleriydiler. Bu loca da 1914-1918 yllar arasnda uykuya
girm itir.

187
 1909- 1935 YILLARI ARASINDA
TRKYE'DE MASONLUK

(LK YKSEK RA'NIN

KURULUU

Daha nceki blmlerde grld gibi, 1908 ikinci

Merutiyetine Kader Trkiyedeki masonlar ve masonluk
!ep yabanc lkelerdeki obediyanslara, yabanc Yksek
ra'lara baldr. Bir Trkiye Yksek ras, bir Trkiye
Byk Locas (Byk Mark) yoktur. Yani o dnemlerde
Trkiye'deki masonluk, masonlarn diliyle bile mill de-
ildir, kk dardadr...
Nitekim, Trkiye'deki Masonluk Tgrlhl yazan Kema-
lettln Apak bu konuda yle yazmaktadr;
Merutiyetin ilnna kadar Trkiye'de alan locala-
rn hepsi yabanc obediycnslara bal idiler. Trk mnev-
verleri ancak bu localara intisap edip oralarda yetiiyor-
lard. Merutiyetten sonra, esasen adetleri mhim bir ye-
kna ulam olcn Trk Vatanda masonlarn, her memle-
kette olduu vetiyle bizde dah mill bir mason tekilt
kurmalar tabi ve zarur idi. Nitekim byle de oldu.
(A.g.e. sayfa 49)
Eski Byk stadlardon Dr. Enver Necdet Egeran,
Gerek Yzyle Masonluk adl kitabnda (sayfa 30), Os-
manlI lkesindeki yabanc masonlarn 1856 ylnda gene
yabanc obediyanslara bal olarak altklarn ancak s-
tanbul'da bir Byk Loca kurduklarn, gene 1861 ylndo
da stanbul'dan Birleik Amerika'daki Charleston Gney
Jrlcflksiyonu'ndan patent alm bir sko Riti Yksek -
ras kurduklarn yazmakta ve yle demektedir:
1908de Merutiyet iln edilince stanbuldaki Trk
Masonlar bir araya gelerek memleketteki btn masonlar

188
idaresi altnda toplayan (bamsz) bir obediyans kurmaya
teebbs etmilerdir. Bu hareketle memlekette ofasdiyans-
lara bal mnferit localar devri kapanm bulunuyor. 9
Austos 1909'da stanbulda Trkiye Byk Manknn ku-
rulmu bulunduunu ve Byk stadla Talt Paann se-
ilmi olduunu gryoruz. Bu kuruluun Osmanl ordu-
sunda grevli Msr prenslerinden Aziz Haan Paa Bira-
der tarafndan kurulduunu ve stanbul'da yerlemi bu
iunan Belikal Joseph SakGkini Biraderin yardmyla ol-
duunu reniyoruz. Ayn biraderler, birbuuk ay nce 24
Haziran 1909 tarihinde sko Riti Trkiye Yksek rasn
da kurmu olduklarndan, Biiyk Mark bu Yksek ra'-
ntn vesayeti altnda yrtmlerdir.
Szn burasnda, konuya yabanclk duyanlar iin ma-
sonik szlkte yer alan baz szckler ve deyim leri ak-
lamakta ya ra r olduu san sn dayz :

Obecfiyans (obedience) kendi kendini yneten byk

ve ok kez bir lkeyi kapsayan mason kuruluu demektir.
Bu kuruluun remz derecelerdeki en s rgtnn ad
Yksek ra (Supreme Conseiijdir. Bu sko R itinin (rit,
masonik alma dzeni ynetmelii dem ektir) 33. son
derecesindeki yelerinden oluan bir ynetim kuruludur.
Yksek ramn altnda ayni rtin ritel'lerine (locada e-
itli derecelerin dzenli alma ve geleneksel tren yn-
tem lerini belirleyen ynetmelik) uygun olarak ilk dere-
cenin en st ynetim organ olarak Byk Loca (Grand
Loge- Byk M a h fe !-B y k Mark), (Byk Loca ya da
M arka bal olarak da Localar (mahfel) bulunur.
Sanrz bu masonik szlk bilgilerinin altnda,
Trkiye'deki uygulamay daha iyi anlamak olana doa-
caktr. imdi bu bilgileri de edinmi olarak, Trkiye'deki
masonluk tarihi aratrm asna dnersek, zetle grd-
mz durum udun

189
 Osmanl lkesine ilk olarak, yabanc lkelerin vatan-
da olup oralarda masonlua girmi ve sonra grevli ola-
rak Trkiye'ye gelmi masonlar kendi aralarnda kurduk-
lar ilk mason localarn oluturmulardr.
Trkiye'de yabanclarn kurduu bu mason iocator-
n a , ki bunlar trl yabanc Yksek ra'lara ve Byk
Loca/ara balydlar , grevle yurt dna gidip oralarda
mason olduktan sonra Trkiye'ye dnm Osmanl tebaas
da girmeye balamtr. Bu durum, 1908 yl:na kadar byle
srmtr. 1908 Merutiyetini izleyen gnlerdeyse, Os-
m anlI lkesinde de (Trkiye) bir Yksek ra ve bir Byk
Loca, Trkiye Byk Locas kurulmutur.
Bu Yksek ra ve Byk Loca'nn kurucular kim ler-
dir, nerede, nasl kurm ulardr sorularnn yantm verme-
den nco, kinci M erutiyetin yarm yzyl ncesindeki b ir
baka giriimden sz etmek gerekm ektedir.

1908 M erutiyetini izleyen gnlerde, 3 M art 1909'da

kurulan Trkiye Yksek ras (ray Ii-i Osman),
gerekte, iik deil, ikinci Trkiye Yksek rasdr. Bun-
dan 48 yl nce 1861 ylnda, stanbul'da Msrl Prens Ha-
lini Paa, Eski ve Kabul Edtmi sko Riti gelenekleri iin-
de Fransz Yksek rasndan patent alarak (patent, d-
zenli kurulan her locaya Byk Loca tarafndan verilen ku-
rulu ve alma izni kd) ilk Trkiye Yksek ras n
kurmutur.

Bu ilk kurulu, yani ilk Yksek ra, Amerika Birleik

Devletleri Gney Jridiksyonu merkezi Chadeston kentin-
deki Birleik Yksek raar Anas (Mtiehfd Yksek -
ralar Validesi) denilen Ana Yksek ra tarafndan da
1869 ylnda kuruluu onaylanm bir Yksek ra idi. Ne
var ki, bu ilk Yksek ra, o gnlerde stanbul'daki Salta-
nat deiiklii ve Msr'la Osmanl m paratorluunun ili k i-
lerinin bozulmas nedeniyle almaya koyulamadan, ku-
190
rucular da ard ardna ldklerinden hi bir varlk gs-
terememitir.
Trkiye'de ilk Yksek ra'y kuran Msrl Prens Ha-
lim Paa, Msr'da tekris edilerek mason olmu, Fransz
Yksek ras yeliine kadar ykselmi bir zattr. {s k -
ris, masonlua clnan bir kii iin locada yaplan gelenek-
sel tren demektir).
Prens Halim Paa, sonradan Osmanl m paratorluu
Sadrazaml yapan Prens Sait Halim Paan;n babas ve
ve ikinci kez Trk Yksek ras'n kuran Msrl Prens
Aziz Haan Paann da amcasdr.
Yukarda, Necdet Egeran m stanbulda 1861'de yaban-
clar tarafndan kurulduunu ve Gney Jyrdiksiyonundan
patent aldn sylediini aktardmz Byk Loca, Ke-
m alettin Apak stadn yazdna gre, ite bu Yksek u-
radr ve ilk Trkiye Yksek rasdr.
Nitekim bu byle olmal ki, pek ok yabanc kaynak
da, ilk Trkiye Yksek ras'nn kurulu tarihi olarak
1861 yln kabul etm ektedirler. rnein Belika Yksek
ras {Sperm Konseyijnin 1954 ylnda yaynlad blte-
ninde Trkiye Yksek rasnn kurulu tarihi 1861 yl
ve yeryzndeki sralanta da 24. Yksek ra olarak,
gsterilm ektedir.

1S09 YKSEK RASI

VE LK BYK LOCA

Yaama geme olana bulamamakla birlikte, 1861'de-

ki Fransa Yksek ra'smdan patentli ve Gney Jridok-
siyonu'nca da onaylanm ilk Trkiye Yksek ras'nn
bir anlamda yeniden uyandrrlmas diye de yorum laanbi-
leeek olan 1909 ylnda kurulan Yksek ra'mn kurulu.
Vks ve kurucular ise yledir;

191
 23 Temmuz 1908 M erutiyet ilnndan hemen bir oy
kadar sonra, austos aynda stanbulda Beyolu'nda
Splandit kahvehanesi zerindeki Tokatlycn Oteli'nin sa -
lonunda, otel sahibi ve bir mason olan Mgrd Tokatlyan
Efenddnin de yardmyla, stanbul ve Anadolu ile Rumeli ve
M akedonya'daki eitli yabanc localarna kaytl Osmanl
tebaasi masonlar tem silcileri b ir hazrlk toplants yapm-
lardr. Bu toplantda Maliye M fettii Ferit Aseo Birader
Selanik'teki gen ve idealist Trk masonlarnn almala-
rn da anlatarak, artk Trkiye'de de yerel ve Osmanl te -
baasn kapsayacak bir rgt kurulmas gerekliliini belirt-
miti!'.
Eski ve Kabul Edilmi sko Riti kurallarna gre yeni
bir Yksek ra'mn kurulabilmesi iin var olan dzenli bir
baka Yksek ra'ya dayanmak, ondan o lu r alm ak ve
sonra da durumu teki Yksek ra'lara da bildirip, bun-
larn da onayn ve tanma yazlarn alm ak gerekm ektedir.
te bu gereksinmeyle, stanbul'daki talyan Okullar de-
netmeni olan ve talya Yksek ras yesi bulunan Forti
birader, kendi Yksek ra'smdan, Trkiye'de bu 'konu-
da almalar yapmas iin grevlendiriliyor. Fransz Yk-
sek ras da Victoria de Berline Sigorta irketinin stan-
bul'daki tem silcisi Davit J. Cohen Biraderi benzer biimde
grevii klyor. Bu arada, Msr Yksek ras da, Osman-
l I la r l a arasndaki eski ilikilere ve yaknla dayanarak.
Trkiye Yksek rasnm kendi destekleriyle kurulmas
iin harekete geiyor.
Tm bu giriim ler sonucu, 1908 ylnda. Belika Yk-
sek ras Bakan (miri Hkimi zam - Soverain Grand
Commandeur) ve Belika Senatosu kinci Bakan Prof.
Comte Eugene Goblet cF'Alviellann koruyuculuu altnda
Belika, Fransa, talya, Macaristan ve svire Yksek ra-
larnn nerisiyle, ngiliz ve skandinav Yksek ralar-
nn souk davranmalarna karn teki yksek ralarn da

19 2
onay;yla Trkiye'de bir Yksek ra (Supreme Conseil)
kurulmas bu kurulu iiyle de Msr Yksek ras'nn g-
revlendirilmesi kararlatrlyor.
Msr Yksek ras, bu karardan bir yl nce 1907de
B rksel'de toplanan Yksek ralar Konvannda varl ve
dzenlilii kabul edilmi bir Yksek ra'dr.
Msr Yksek ras da, kendi yelerinden* Osmanl
Ordusunda ikinci Selimiye Tmeni Komutan olarak grev
yapan General Prens Aziz Haan Paay geni yetkilerle
Trkiye rasn kurm akla grevli klyor.
Bu arada, Belika'da Brksel Gne Byk valye
apitri yesi olan Josef Sakakini Biraderi gzlemci ve da-
nman olarak Prens Aziz Haan Paa'ya yardmc diye s-
tanbul'a gnderiyor. Ayrca Msr Obediyansndan da, ku-
rulacak mahfil (loca, mabed, vadi) iinde yaplacak hazr-
lklar grmek, ileri gstermek ve masonik karlamalar
dzenlemek zere Yakup Birader getirtiliyor.
Tmk bu hazrlklardan sonra, 3 M art 1909 gn Bey-
olu'nda Tokatlyan O teli salonunda toplanlyor. Bu to p -
lantda, bir Yksek rann oluabilmesi iin gerekli sa-
ynn salanabilmesi amacyla aada adlarn sralad-
mz 12 masona 33. derece veriliyor:
1. Mehmet Talat Sai (Talt Paa, o srada ttih at ve
Terakki Merkezi Umumisi Reisi, m illetvekili, daha sonra
ileri Bakan ve Babakan)
2. M ith a t kr Bleda (o sra m illetvekili ve ttiha t ve
Terakki Ktibi Umumisi)
3. Mehmet Cavit (o sra m illetvekili ve ttih a t ve Te-
rakki Merkezi Umumi zas, sonra Maliye Bakan)
4. Dr. Rza Tevfik (Blkba. Filozof Rza Tevfik, o
sra m illetvekili)
5. Mehmet A rif (o sra m illetvekili, ttiha t ve Terakki
Merkezi Umumi zas)
6. Nesim MazeSyah (o sra m illetvekili)

193 F. 13
 7. Mehmet Galip (o sra yan yesi, senatr)
8. Miel Noradunkyan (tccardan)
9. David J. Kften (Sigortac)
10. Osman Adil (Avukat)
11. Fua Hulusi (Demireili, Yarg)
12. Asm (Mebusori Meclisi Baktibi)
Tokatlyan Oteiinde yaplan bu toplantda, daha son-
ra yntemi gereince 1786 Grand Constitiosionu ile 1875
Lozan Konvan nversel'i kararlar gereine uygun olarak
ve Eski ve Kabul Edilmi sko Riti'nin Trkiye ve Trki-
ye'ye bal lkelerde en yksek ve egemen kudreti olarak
Trkiye Yksek ras (uray ii-i Osmani) kuruluyor.
Gone bu toplantda yaplan grev blmyse
yle sonulanyor:
miri Hkimi Azamla (en saygdeer stad) Prens
Aziz Haan Paa, miri Hkimi zam Kaymakamlna
Mehmet Cavit (Cavit Bey, Maliye Nazr).
Mfettii Umum zamlma (Genel Byk Denetmen)
Mehmet Talt (Talt Paa. Sadrazam).
Htibi Umum Azamla {Genel Byk Szc) Mithat
kr (Blea).
Ktibi Umum Azamla (Genel Sekreter) Davit J.
Kohen.
Bylece Trkiye Yksek rasnn kuruluu tamam-
lanm oluyor ve durum, birlie dahil teki Yksek ra-
lara boldinihiyor. Bata Belika Yksek uras olmak ze-
re hemen tm Yksek ralar bu kuruluu onayladklar-
n bildiren ve kutlayan yazlar gnderiyorlar. Yalnz ngi-
liz Byk Locas, balangta olduu gibi, kuruluta da
sessiz kalyor. Hatt daha da teye gidip stanbul'daki Tr-
kiye Yksek rasnn kurulmasnda abalar olan Josef
Sakakini biraderin ngiliz masonluuyla olan ilikilerini de
kesiyor ve bir tr Trkiye masonluuna cephe alyor.
194
 Josef Sakakini. bunun zerine Trkiye Yksek ra-
sna kurucu ye olarak katlmtr,
Belika Yksek ras'nn Trkiye Yksek rasnn
kuruluunda gsterdii yardmlardan dolay bu urann en
saygdeer stad Comte E. Goblet d'Alviella biradere
Trkiye Yksek rasnn fahr (onursal) Amiri Hklml
Azaml (En saygdeer stadl) verilmitir. Belika Se-
natosu kinci Bakan otan bu zat bu sfatm 1932 ylnda
lmne kadar korumutur.
Bu arada gene Belika Yksek ras yesi, Belika
Demiryollar Genel Mdr Alphons Poppe ve Lksem-
burglu sanayici Joseph Yun ek biraderlere de, Trkiye
Yksek rasnn kuruluundaki yardmlarndan tr,
Trkiye Yksek ras onursal yelii sfatlar verilmitir.
Trkiye Yksek ras, kuruluunu izleyen gnlerde,
18 Mart 1909'da yapt bir toplantdaysa 7, 3 Eyll 1909
tarihli toplantsnda 1 ve 3 Kasm 1909 tarihli toplantsn-
da da gene 1 biradere 33. derece masonluk nvan ver-
mitir ki, bylece 1909 ylnda Trkiyeli masonlarn 33. de-
receye ykselmi dloniarnn says 21 bulmutur. lk 12'
den sonra 33. dereceye ykseltilen bu moson biraderler de
unlardr:
13. Rghmi Bey (o sralar milletvekili, daha sonra z-
mir Valsi, ttihat ve Terakki Cemiyetinin nde gelenie-
rmden)
14. Hseyin Cahit Bey (Yaln, o dnemde milletve-
kili. gazeteci, ttihat ve Terakki Cemiyeti szcs)
15. srrtan Talt (Avukat)
16. Galip Paa (andarma Genel Komutan)
17. Srim Kibar (tccar)
18. Ktlbzade Sabrl
10. Emanuel Karasu (Milletvekili, ttihat ve Terakki'-
nln nde gelenlerinden)
195
 20. Mehmet AK Babo (Doktor Albay)
21. Fork Sleyman Paa (Tmen Komutam. General)
Gerekte Trkiye Yksek ras. 3 Mart 1909da ol-
mutur ama. bu ranm genel kurullar 24 Haziran 1909
daki bir toplantsnda kabul edildie iin Trk masonlar.
Yksek ramn kurulu yldnm trenlerini her yl 24
Haziranda yaparlar ve kurulu tarihi olarak da bun u sa-
yarlar.

1935 YILINA KADAR YKSEK RA YES

OLAN 33. DERECEL MASONLAR

Yukarda, 1909 ylnda Yksek ramn (Spreme

Conseil) Hk kurucu yeleri olan ve onlar izleyen 33. dere-
celi 21 masonun adlarn sralamtk. Bu kez de, Trkiye
masonlarnn, Atatrk tarafndan rgt Olarak metazori
uykuya yatrldklar 7935 ylma kadar 27 yl boyunca 33.
dereceye kartlarak Yksek ra yelii yapan mason-
larn listesini verelim:
1010 ylnda : Dr. brahim Mslim birader.
1920 ylnda : Viktor Algranti (tccar), Moiz Fresko,
Solm Hsn Onat (ehir Emneti irketler Komiseri) Tev-
fik Haridl (Divan Muhasebet Reisi - Saytay Bakan),
Aren Arsenyan (Gmrkler Genel Mdrl Danman),
smail Faik Baaf (Ziraat Mhendisi). lyas Modyano (Dok-
tor Albay), smail Hurit (Doktor), Servet Yesari (Yargtay
yesi, yarg), Degan (Avukat), Besim Ethem (Doktor),
Halit Habbch (Belediye mdrlerinden), Zeki Dervi (Po-
lis Okulu Mdr), Moris Mayer (Tccar. Mayer maaza-
s sahibi).
1921 ylnda : Jak Suhami (Doktor).
1925 ylnda : Alber Benerza (Tccar), Ihsan Abidin
(Veteriner profesr), Fuat Sreyya Paa (Doktor), Eli Ho-
. 196
yan (Di Hekimi), A rif Ethom [Doktor, kimyager), Hanrl
Abaof (Doktor), Rauf Rza (Hukuk Mektebi Dahiliye M-
dr). Jak Yakoel (Tccar), Mafi Benkiyat (Hali irketi
Mdr), Fehmi smail (Doktor), Fikret Tokiyettin (Doktor)
Necmeddin Tahsin Erol (Bahriyeli), Hakk inasi Paa
(Doktor Profesr), Nureddin Ramih (Doktor), Muhittin Os-
man Omay (Bankac). Muhip Nihat Kuran (Polis Mfetti-
i)-
1926 ylnda: Muhtor Tahsin (VVashington Bykel-
isi), Edip Servet (MilletvekiS).
1928 ylnda : Sodreddin Kasm (Doktor).
1929 ylnda : kr Kaya (Milletvekili, ileri Bakan,
CHP Genel Sekreteri), Haan Soka (Milletvekili. Baba-
kan), Dr. Tevfik Rt Aras (Milletvekili, D leri Bakar
n), Mehmet Cemil Ubaydn (Milletvekili, [ileri Bakan),
1930 ylnda : Reisim Ferit Talay (Doktor), Mustafa Re-
at Mlnarolu (ray Devlet Reisi, Dantay Bakan),
1931 ylnda : Kzm zalp (General, bakan, TBMM
Bakan), Rait Reat (Emniyet Sand murakb), Tev-
fik Amir (Ashab emlktO'd. akar sahibi), smail Ratip (Avu-
kat). Saf Feyzi lksel (Tahran Sefareti Mstear),
1932 ylnda: Abroham Barzllay (Armatr), Yusuf Ce-
mal Molla (Avukat), Kenan mer ner (Avukat, DP s-
tanbul il Bakan, Haan Ali Ycei'e komnist diyen po-
litikac).
1934 ylnda: Ferit Zht rc (stanbul niversite-
si Umumi Ktibi), Sleyman Asaf (Milletvekili), Mustafa
Hakk Nalac (Profesr Kimyager), Haydar Ali Kermen
(Kzlay yneticilerinden). Orhan Tahsin (Doktor), Esat
Cimcoz (Doktor), Nevzat Tandoan (Ankara Valisi). Ha-
lil brahim (Albay), Feyzi Merahim (Avukat), Tmofeon
Agatopulas (Ziraat Bakanl eski mstear). Mim Kemal
ke [Operatr Doktor, Profesr, Atatrk'n doktoru).
197
Mehmet Ali Paa (Amiral, Donanma Komutan), Haan
Hilmi (Muhabere Albay), Muhittin stnda (stanbul Va-
lisi, Bakan),
Bylece, 1909'daki kurutuundan 1935'dekl uykuya
yatrlno kadar Trkiye Yksek ras yeliklerine, kad-
rolarda boallar olduka doldurulmak kaydyk 33. dere-
ceye ykseltilmi 84 birader gelmitir.
7 Eyll 1935 ylndaysa, Trkiye Yksek ras, res-
men son genel kurul toplantsn yapm. Amiri Hakimi,
zam - En Saygdeer stad. Doktor smail Hurit ve
Kaymokam Dr. Nurettin Rhmih Biraderlerin seimleri-
ni yenileyerek grevlerinde kalmalarn uygun bulmu.
Yksek ra He ona bal tm localarn - mahfillerin bir
sre iin uykuya girmesini kararlatrarak, bu iin ne za-
man ve ne biim yaplacan da Amri Hakimi Azam ve ge-
ri kalan drt grevliyle ynetim kurulunun geri kalan
yesinden kurulacak bir komisyon eliyle yrtlmesini n-
grmtr.

YKSEK URANIN YNETCLER

1S9 ylnda kurulan Trkiye Yksek rasnn, 1935

ylnda uykuya girmesine kadar geen 27 yl boyunca
bakan ve bakan vekil olarak (Amiri. Hakimi Azam -
Sourvain Grand Commandeur - ve vekilleri) grev yapan
'kiilerin adlar da seili ve grevde kal srelerine gre
ylecfir:
1909 - 1915: Amiri Hakimi Azam Prens Aziz Haan
'Paa (Tmen Komutan, Gnrl.) Kaymakam Mehmet Ca-
vit Bey (Maliye Bakan, milletvekili), 1913 ylnda Prens
Aziz Haan Paa'nn stanbuldan ayrlmas zerine ken-
disine nce birka ay Sokaklnl Birader, daha sonra da
M ithat kr Birader veklet etmitir.)
198
 1915 - 1926: Amiri Hqkimi Azam Dr. Miralay Meh-
met Ali Baba Kaymakam Fuat Hulusi Demireili (Yargtay
Ticaret Dairesi Bakan, Osmanl Meclisi mebusu ve
TBMM 'yesi).
I92f - 1923: Amiri Hakimi Azam Fikret Takylddin
(Doktor), Kaymakam Fuot Hulisi Demtrelti.
1928 - 1931: Amiri Hakimi Azam Fuat Hulusi Demi-
reili, Kaymakam Servet Yesari (Yargtay yesi, yarg),
1931 - 1933: Amiri Hakimi Azam Servet Yesari Kay-
makam Nureddin Rmih (Doktor).
1933 - 1933: Amiri Hakimi Azam Mustafa Reat Mi-
marolu (Dantay Bakan), Kaymakam Dr. Nureddin
Rmih.
1933 - 1935: Amiri Hakimi Azam smail Hurlt (Dok
tor), Kaymakam Dr. Nureddin Rmih.

TRKYE BYK MARIKININ

{LOCASININ) KURULUU:

Trkiye Yksek ras'mn (ray tt-i Osman) ku-

rutmasnn hemen ardndan, Trkiye Byk Mark, (Lo-
casnn da kurulmas iin giriimlere geilmitir. Bundan
ama, masonluun temelini oluturan lk derece st-
ne alacak localar kurup, bunlar da bamsz hukuk
varlklar olarak ortaya karabilmektir.
Yksek ra, 9 Temmuz tarihinde. Trkiyedeki b-
tn localara ve masonlara seslenen Franszca bir bildiri
yaymlayarok onlar Trkiye Byk Markmn kurulmas-
na armtr. Bu bildirli Amiri Hakimi Azam Prens Aziz
Haan Paso ile Dav!t j . Kohen ve Joseph Sok-aknl bira-
derlerce imzalanmtr. Yazl dilini pek deitirmedii-
miz bu bildiride zetle u noktalar belirtilmektedir:
1786 esas kanunlarna tevfikan eski ve kabul edtt-
189
mi sko Riti zerine 1861 tarihinde muntazam bir e-
kilde kurulmu ve 1869'da Amerika Birleik Devletleri ce-
nup jridiksiyonunun merkezi Charleston ehrindeki kon-
federe Yksek ralar validesi Ana Yksek ra tarafn-
dan tannm bulunan, ancak o zamanlarn icabatmdan
dolay faaliyet gsteremedii iin bu defa yeniden tesis
edilen, btn Osmanl mparatorluu lkesi Yksek ra-
snn, Osmanl m paratorluunda Ritin yegne nazm kuv-
veti olmak selhiyeriyle btn Biraderleri 13 Temmuz 1909
sal gn sabah saat onda G alatada Noradonkyan Ha-
nnda Victoria de B erline Sigorta irketinin Trkiye M-
messili Davit J. Kohen Biraderin yazhanesinde hazr bu-
lunmaya davet ediyoruz.
Biraderlerin itirak edecekleri bu iti mada Trkiye
Byk Mackmn tesisi ve vazifedarlarnm intihab hu-
suslarnn mzakere olunaca ayrca, localarn ikier
mmessil gndermesi ve bunlarn semek ve seilmek
selhiyetini haiz bulunduklarna dair vesikay hamilen gel-
meleri lzumu da gene bu bildiride belirtiliyordu.
13 Temmuz 1909 tarihinde yaplan toplantya, Fran-
sz, talyan ve spanyol obediyanslanna bal 14 birader
katld. Trkiye Byk Marknm (locas) kurucular sa-
ylabilecek bu kiiler ve bal olduklar abediyarislarla lo-
calar yleydi:
1. Prens Aziz Haan Paa - Trkiye Yksek uras
Bakan.
2. A vukat Osman Talt - ispanya obediyansna
bal Konstitsyon locasndan.
3. Bohur Kamhi - talya obediyansna bal Make-
donya Rizorta locasndan.
4. Raphaello Ricci - talya obediyansna bal ta l-
ya Rizorta locasndan.
5. V ictor A lgranti - talya obediyansna bal B i-
zansiyo Rizorta locasndan.

200
 6. Edouard de Nari - talya obediyansna bal Bi-
zansiyo Rizorta locasndan.
7. Feyzi Menahem - talya obediyansna bal Bi-
zansiyo Rizorta locasndan
8. Jak Suhami - talya obediyansna bai Bizan-
siyo Rizorta locasndan
8. Andre Antipas - talya obediyansna bal Bizan-
siyo locasndan
10. V ictor Mordo - talya obediyansna bal Bizan-
siyo locasndan
1. Michel Noradunhhian * Fransa obediyansna
bal Rnesans locasndan
12. David J. Kohen - Fransa obediyansna bal R-
nesans locasndan
13. Jor[ Chassatis - Fransa obediyansna bal R-
nesans locasndan
14. Jean Siatis - Fransa obediyasna bal Rne-
sans locasndan.

Bu ondrt kurucudan drd (Prens Aziz Haan Pa-

a, Osman Talt, Miel Noradunkyan, David J. Kohen)
ayni zamanda Trkiye Yksek ras yesidirier, Bu ilk
toplantda, Trkiye Byk Marknn hemen kurulmas
iin gr birliine varld. Ancak bunun iin daha geni
kadrolu bir toplant dzenlenmesi de kararlatrld ve
ikinci bir ar yapld. Gene Prens Aziz Haan Paa ve
David J. Kohen imzalarn tayan bu arda da zette
yle d e n iliy o rd u :
Mmessiller Meclisine seilebilecekler hakknda ay-
nca ste hazrlanmas, secimde gizli reye mracaat olu-
narak neticenin hemen iln edilmesi, seilecek vazife-
darlarn is'adj., Mark Nizamnamesi olarak herhangi mak-
bul ve muntazam bir mason kuvvetinin dahili nizamna-
mesinin kabulne dair karar ittihaz, bir komisyon tekil

201
edilerek yukarda bahsedilen nizamnamenin icab eden ta-
dilleri le beraber ihzar, bu nizamnamenin tadil edilmi ol-
sun veya olmasn umumi heyette okunarak tashih veya
aynen tasdiki, bunlar icra ve tkma) edildikten sonra bil-
cmle niversal mason kuvvetlerine sirklerler karla-
rak R/tin umumi statsne tevfikan Byk Morkn kati
surette teekkl eylemi olduunun bildirilmesi, tesis ve
tekil olunan Byk Markn masonlukta ilk derece
in nzm kudret olduunun Yksek ra tarafndan
Byk Marklara ve Byk {.acalara I'ar.
Yksek ra bir yandan bu bildiriyi yaynlarken, te
yandan da Byk Mark kurulabilmesi in biimsel ola-
rak gerekli yedi tone locann oluturulma ve katlma i-
lemlerini yrtyordu. Zaten daha lk toplantda Yksek
ra'ya bal 4 loca kurulmutu k bunlarn adlar, Va-
tan, Muhbbn Hrrlyt, Vef, afak di, Derken bunlara
Msr obediyansma bal Reene locas katld. Bunun ar-
dndan Fransz Markma bal Rnesans Locasndan ay-
rlan baz biraderler de Terakkive ttihat Hakiki Muhip-
leri - Les Voris omis de iunion et de Progrs ad altnda
bir Trk locas kurdular. Nadra Moutran Birader de yesi
ve stad olduu Msr obediyansma bal Uhuvveti Os-
maniye - La Fratrnite Ottomane locasnn Trkiye obedi-
yansma katlmasn salad. Bylece gerekli yedi remzt
loca olumu oldu.
1 Austos 1909 pazar gn Beyolu'nda Hacopulos
arsmn stnde baz yabanc localarn topland lo-
kalde ikinci toplant yapld. Bu toplantya Trk ve yaban-
c obedlyanslarndan 29 birader katldlar:
1. M im ar Edouard de Nari - Bizaniyo Rizorta lo-
casndan - talyan
2. Tcoar Victor Algronti - Bizaniyo Rizorta loca-
sndan - talyan

202
 3. Tccar Jacque Kaldran - Bizonsiyo Rizorta lo-
casndan - talyan
4. A vukat Feyzi Menahem - Bizansiyo Rizorta lo-
sndan - talyan
5. V ictor Mordo - Bizansiyo Rizorta locasndan -
talyan
6. A vukat A. Salem - Veritas locasndan - Fransz
7. Sigortac David J. Kohen - Rnesans locasn-
sndan - Fransz.
8. Salon E. Casonova - Rnesans locasndan -
Fransz
9. Michel Noradunghian - Rnesans locasndan
Fransz
10. Faik Sleyman Paa - Makedonya Rizorta loca-
sndan - talyan
11. Dr. Bahur Kamhi - Makedonya Rizorta locasn-
dan - talyan
12. Raphaello Ricci - talya Rizorta locasndan -
talyan
13. A vukat Osman Talt - Konstitsyon locasndan
- spanyol
14. Herkl Diyamantopulo - Konstitsyon locasn-
dan - spanyol
15. Tccardan Erera Dario - Konstitsyon locasn-
dan - spanyol
16. Prens Aziz Haan Paa - Vatan locasndan - Os-
m a n lI
17. Meb'us Ahmet Nesimi - Vatan locasndan - Os-
man r
16. Joseoh Sakakini - Vatan locasndan - Osmanl
19. Dr. M iralay Mehmet Ali Baba - Muhibban Hrri-
yet licosndan - Osmanl
20. Nail Reit - Vefa locasndan - Osmanl
21. A vukat Osman Saip - Vefa locasndan - Osmanl
203
 22. Nuri Nafiz - Vefa locasndan - Osmanl
23. Sabah m uharrirlerinden Tevfik - Vefa locasn-
dan - Osmanl
24. Posta .Mdr Sadk - Vefa locasndan - Osmanl
25. Dr, Miralay lyas Modyono - afak locasndan -
Osmanl
26. Dr. Jak ubam - afak locasndan - Osmanl
27. Eczac Osman Fehmi - Resne locasndan - Os-
m anlI
28. M utasarrflardan Osman Fehmi - Resne locasn-
dan - Osmanl
29. Nadra Moutran - Uhuvveti Osmaniye locasndan
- Osmanl.

MARIKi ZAM OSMAN

Yksek ra'nn Am iri Hakimi Azami olarak bu top-

lanty aan Prens Aziz Haan Paa, geici grevliler ola-
rak, H azrlklara David J. Kohen ile Rafeello Rici, Ha-
tip lige Miel Noradunkyan, Ktiplikse Herkl Diyaman-
topulo Biraderlerin getirilm esinden sonra, kendisinden da-
ha kdemli olduu gerekeiyle Joseph Sakakiniyi to p -
lantya bakanlk etmeye aryor ve Sakakini'nin yne-
tim inde birinci derece zerinden almaya resmen ba-
lanyor.
nce, Ktip Herkl Diyamantopulo Birader bu to p -
lant ncesinde yaplm ary okuyor. Bakan, gelmi
olanlara teekkr ediyor, Sonra Nadra Mutran, stad
bulunduu Uhuvveti Osmaniye locasnn Msr obediyan-
sndan ayrlp Trkiye obediyansma geme kararn akl-
yor. David J. Kohen de Rnesans locasndan ayrlan baz
biraderlerin Terakki ve ittih a t Hakiki M ritleri adyia bir
loca kurma giriim inde bulunduklarn, bunu belirtm ek
204
iin de kardein delege olarak toplantya gnderildiim
sylyor.
Bu katlmalarn kvan uyandrd sylendikten son-
ra bu iki yeni locann ta h lif (and iirme) trenleri yerine
getirilip, toplantda hazr bulunan tm delegelerin kiilik
ve kim likleri aratrlp imzalar alnyor ve Trkiye top-
raklar zerinde ilk remz derecenin biricik ynetici
kudreti olarak Mark zam Osman sanyla bir byk
Mark'n, bir Gran Loj'un kaydnn yaplmas kararlatm -
hyor. .
Bu form alitelerin de tamamlanmasndan sonra o tu -
rama b irka dakika ara verilerek, Byk Loca ynetici-
lerinin seimi iin n hazrlk yaplmas salanyor .Otu-
rum yeniden aldnda Miel Noradunkyan. Edvard de
Nari ve Feyzi Manehem biraderler oy ayrmyla grevlen-
d irilip seimlere geiliyor. Doaldr ki bu seimlerde sa lt
Trk obediyansna bal 7 locann delegeleri oy kullan-
yorlar ve gizil oylama sonunda, Trkiye Byk Locasnn
ilk yneticileri yle b e liriy o r:
stad Azam {Byk sta d ): Talt Paa (O zaman
M eclisi Mebsan 2. reisi, sonradan Paa ve Sadrazam:)
stad Azam M u a v in i: M iralay Galip (Sonradan Jan-
darma Genel Komutam Galip Paa.)
Birinci Byk N azr: Dr. M iralay Mehm et A li Baba
Birinci Byk Nazr M u a v in i: Edvard d Nori.
kinci Byk N azr: Eczac Osman Fehmi (Hrriyet
Kahraman Niyazi Beyin kardei.)
kinci Byk Nazr M u a v in i: N ardo M utran
Byk Hatip : Doktor Rza Tevfik (Filozof Rzcr Tevfik.
Byk Hatip M u a v in i: Miel Noradunkyan.
Byk K tip : A vukat Osman Talt.
Byk Ktip Muavini.: Solon Kazonova - Feyzi Me-
nahem - Errera Darlo.
Byk H azinedar: Srim' Kibar.
205
 Byk Hazinadar M u a v in i: Doktor ilyas Modyano.
Byk idare M e m u ru ; Doktor Jak Suhami.
Birinci Byk M u h a k k ik : Naii Reit.
ikinic Byk M u h a k k ik : Doktor Bahur Kamhi.
nc Byk M u h a kkik: V iktor A igranti.
Drdnc Byk M uha kkik: Tevfik.
Birinci Byk T e rifa t : Rafeello Ricci.
ikinci Byk T e rifa t : Diran Kelekyan.
nc Byk T e rifa t : Osman Saip.
Seim ler sonunda bu sonular belirlendiinde, ma-
son treleri gerei, sonular yksek sesle okunuyor ve
bu kez ak oylamaya sunuluyor ve bu oylama kez
yinelenip her birinde oy birlii saland grldnde,
durum bir tutanakla saptanyor ve hazr bulunan herkes
tarafndan imzalanyor. Tutanan en altna da oturuma
bakanlk eden Sakakini imzasn ve onayn belirten kay-
d koyuyor.
Tm bu ilerden sonra Am iri Hakimi Azam Prens Aziz
Haan Paa Byk Loca'nn kuruluunu kutlayan bir ko-
numa yapyor ve bir hafta sonra 9 Austos 1909'da ye-
niden toplanlp, grev alanlarn s'ad (Yukar kartlm a,
yceltilm e) ve ta h lif (and iirme) trenlerinin btn locala-
rn bulunaca trensel bir toplantda yaplacan syle-
yip oturumu datyor.
Byk Loca'nn bir hafta sonraki toplants, Beyolu
Kololu Sokanda yeni kiralanan bir binann salonunda
yaplyor.. Oturumu gene Prens Aziz Haan Paa ap,
benden daha kdemlidir diye yerini Sakakini'ye brak-
yor. Bu oturumda bir nceki oturumda bir nceki oturu-
mun tutana okunup onaylandktan sonra, toplantya ge-
lemeyen stad Azam yerine yardmcs Miralay Galip
tahlif ve isad olunup bakanlk koltuuna oturtuluyor
Sonra srasyla teki grevliler iin de benzer ilemler ye-
rine getiriliyor.
206
 stad Azam Talt Paa'nn tahlif ve is'ad treniyse
ancak 7 Eyll 1909 akam: yaplan oturumda gerekletiri-
lebiliyor. Byk stad and ierken yapt konumada -
zetle yle diyor:
Eski ve Kabul Edilmi sko Ritinin nizamlarna ve
esas kanunlarna riayet edeceime ve ettireceime. B-
yk Martk'n Trkiye'de yegne muntazam kuvvet olan
Yksek urann himayesinde teekkl eylediine. Yk-
sek uramzla sko ttihadna dahil Yksek uvata: ta -
rafndan tannm mason tekiltndan baka kuvvetlerle
mnasebette bulunmayacama, bu yeminin sadece be-
ni deil, bilhare meru bir ekilde halefim olarak yeri-
me gelecekleri de ayni taahht altnda bulunduracana
yemin ederim.
Bu trenden hemen sonra, stad Azamin nerisi ve
Vali Cemal'in nclnde Adana Faciasndan dolay
orada kurulmakta olan yetimler yurduna yardm edilme-
si iin bir ba kampanyas alyor ve hemen orada 250
altn lira toplanyor. Durumun yardm salanmas in
Trk ve yabanc localara da duyurulmas kararlatrl-
yor.
Ayni oturumda Sokakni Birader, daha kuruluunun
stnden bir ay gemeden Trkiye Byk Locasnn en
nemlilerinden yedi yabanc Byk Mark veya Gran Loi
tarafndan tannp onayland mutusunu veriyor. Ki bu o
tarihe kadar hi bir Byk Loca kurulmasnda olmam
bur durum imi.

KONKORDATO

Byk Markn (Byk Loca) kurulmasndan sonra

Yksek ura, ilk remz derecenin otoritesini Byk
Mara aktaryor ve bu konuda, iki otorite arasndaki.
likileri de saptayan bir konkordato imzalanyor.

207
 Amiri Hakimi Azam ve stad Azam tarafndan da
im zalanarak, 1 Kasm 1909'da yrrle girm i bu konkor-
dato. Franszca olarak yazlmtr. evirisi yledir:
Madde : 1.
Memaliki Osmaniye'de ve mlhakatnda sko R iti-
nin nazm olan ray Ali. Byk Mark'n Trkiye Os-
manl mparatorluu ile mlhakatnda nc derece da-
hil olduu halde,birinciden ncye kadar ilk derecat
iin yegne m erci' muntazam olduunu beyan eder.
M a d d e : 2.
Byk Mark dahi eski ve makbul sko Ritinin 33n-
c sonuncu derece uray Alisini, memaliki Osmaniye ile
mlhakatnda derecat aliye, yani drdncden otuzn-
c de dahil olduu halde, 33'nc derece zerinde hakk
hakimiyeti haiz yegane kudreti muntazama olmak zere
tanr, ilk derece iin kendisine tevfiz edilen seiahiyeti
idari yenin bu uray A liden sudur eylediini tasdik
eder.

M a d d e : 3.
uray Ali, Byk M arka sko Ritinin birinciden
ncye kadar localar ihdas ve bunlarn mnferiden
idaresini deruhte etmek selahiyetnii baheder. Byk
Mark kendisine baholunan m ukarrerattan inhiraf e t-
memeyi, yalnz sko Ritinim birinciden ncye kadar
m ahfilden gayr m ahfiller ihdas etmemeyi ve ancak n-
c dereceye kadar tekrisler icra eyleyeceini taahht ey-
ler. Mamafih Byk Mark birinciden ncye kadar de-
recatn mercii idaresi olm ak itibqriyle heyeti mteekkete-
sinde derecat ldan ileri dereceler iin tekriste bulun-
makszn sembolizma ile sko heyeti mttehidesinin ve
muntazam masonluun tasdik eyledikleri ritleri tevhit e t-
meye mezundur. .

208
M a d d e : 4.
ki kuvvei masoniye, kendi idarelerine tbi mahfil ta-
rafndan bir rsimeye itirake davet olunduklar zaman
birlikte ithal ve ayni merasimi ihtiram iye ile kabul edile-
ceklerdir. Vazife itibariyle seyyan erkn, yekdieri muva-
cehesinde bulununca hakk takaddm sinni haricilerine
gre tyin olunur.

M a d d e : 5.

ray Aliye mensup haizi rtbe masonlar, bulundukr

lar birinci, ikinci ve nc derece m ahfillerde alm et-
lerini gerek aza gerek zir sfatyla taknabilirler. Fakat
bu mahfilden ahsen bir gna imtiyaz mahsusa haiz ola-
mayacaklar gibi hi bir tedbiri istisnaiye hedef olamaz-
lar. sko Mahafili, sko Riti mensuplaryle rayi li
derecotn haiz biraderlerin kabul emrinde sko Ritinin
umumi nizamlarna te vfiki hareket eyliyeceklerdir.

M a d d e : 6.
Her iki kuvvet heyetleri umurun hsn suretle tem-
iyeti hususunda m ttahidrrey bulunduklarndan Byk
M orka tabi ve nc derecenin fevkinde derecata
mstehak masonlar, mahfilleri tarafndan ray liye,
tbi mahfillerde tahlif edileceklerdir. Esas nizamlara tev-
fikan ray li, sahip olduu deracat liyenin hkimi
mutlakdr.
Madde : 7.
Her iki mason mercii stinaf veya tasdiki hkm mh-
letlerinin inkizas akabinde, lalettyin bir mahvil levha-
larndan terkin olunan biarderlerin esamisini yekdierle-
rine .ntekabilen tebli edeceklerini taahht ederler, ibu
taahhtname her iki tarafm tasdiki gnnden itibaren
iktisab meriyet edecektir.

_ 209 F. 14
M a d d e : 8.
Tarafeyni kideynden her biri, miri Hkimi zam
veya stad zamin adresine taahhtl bir mektupla ta -
raf dieri alt ay evvel haberdar ederek ibu ahitnameyi
fesh etmek hakini muhafaza eder. tilfnam enin inkzas-
nn teblii annda, ray lice ihdas olunup Byk Ma-
rak'n tesisine itirak etmi olan 1 numaral Vatan, 2 nu-
maral Muhibban Hrriyet, 3 numaral Vef, 4 numaral
afak, 5 numaral Resne ve bir de Terakki ve ttih a t Ha-
kiki Muhipleri namndaki mahfiller. Byk Marak'n kuv-
vei hlikas olan eski ve Kabul Edilmi sko Riti ray
lisine ittiba ve rcu edeceklerdir. ray marnileyh,
kendi m uhafilini tasnif ederek idarelerini biiistihkak doru-
dan doruya kendi hakk kazas altna alacaktr.
bu ahitname 1909 senesi Terinisanisinin birinci.;
cumartesi gn kraat, tasdik, imza ve tahtim edilmitir.
sko Riti ray lisi namna Byk Mark namna.
Amini Hakimi Azam: Aziz Haan 33 stad Azam:
Mehmet Talt ve drt vazifear imzas ve drt vazifedar
imzas.
Bu ayrntl bilgi ve belgeleri zellikle ok kii iirt;
skc olduklarn bile bile veriyoruz. nk ilerde de de-
ineceimiz Trkiyeli masonlar aras anlamazlk ve b-
lnmelerde bu belgelerdeki ykm llklerin tam anla-
myla yerine getirilm esinin byk etkisi olmutur. Ayrca
da, masonlar hangi konularda ne tr alm alar yapmakta,
ne t r belgelere balanmaktadrlar, bunu iyice sergilemek,
istedik.

KONKORDATO DETRLYOR

1909 ylnda yrrle giren bu szleme, 1931 yl-

na kadar aynen uygulanmtr. O yldaysa, taraflar arasn-

210
da varlan bir anlama gerei bu szleme yeniletirilip
baz deiikliklere uramtr.
1931'de Yksek rann Ankara'da yapt bir ola-
anst gene! kurul toplantsndan sonra 25 Kasm 1931
tarihinde iki tarafa imzalanan muaddel ahitname sy-
ledin

Madde; 1.
Trkiye Cumhuriyeti hudutlar dahilinde kadim ve
makbul sko Ritmin nzm ve mahfzf Trkiye Yksek
rasdr.

Mdde: 2.
Trkiye Byk Mark (Byk Mahfili) Trkiye Cum-
huriyeti hudutlara dahilinde birden dereceye kadar ka-
dim ve makbul sko Riti dairesinde almak zere ye-
gne hkim ve mstakil bir mason kuvveti olduu gibi
Trkiye Yksek ras dahi drt derecenin 33 dereceye
kadar almafc zere mezkr derecelerin yegne hkim
ve mutaki! bir mason kudretidir.

M a d d e : 3.
Trkiye Byk Mark (Byk Mahfili) ilk remz
derecelerin mstakil miri olmasna mebni Isko ttihad
ve Muntazam masonluun tand remz ritleri kendi te-
sisat dahilin alabilir. Fakat ilk dereceden maada de-
receleri hi bir vecih ve suretle tevcih edemez.

M ad d e: 4.
Ritlerin tanzim ve tertibinde sko Rltinln esas pren-
sipleri muhafaza olunacaktr.

M ad d e: 5.
Trkiye Yksek ras ve Byk Mark (Byk
Mahfili) derecattan geerek katiyet kes betmi hkmlerle
herhangi bir mahfil veya krghtan kayd terkin olunmu

211
veya gayr muntazam iln edilm i olan banilerin esam i-
sini ve haklarnda m oazat hkm iktiran etmi olan mah-
filleri ve sadr okm hkm leri birbirine bildirmeyi m te-
kabilen taah h t ederler. Yksek d ereceleri haiz baniler
hakkndan m ahfillerden geerek Byk M a rk ta n sadr
olan hkmlerin suretlerini Byk M ark Y ksek ra'ya
gnderecektir.

M ad d e: 6.
ki Mason kuvveti kendi idarelerine tbi kararghlar
tarafndan b ir rsim eye itira ke davet olunduklar zam an
birlikte ve ayni merasim le ithal edileceklerdir. M m essil-
lerin vazifeleri birbirine msovl ise takaddm itibariyle ha-
rici yalar nazar itib a ra alnacaktr.

M a d d e : 7.
sko Ritine mensup m ah filler bu rlt nuvazzafini ile
Yksek ra derecatn haiz kardeler hakknda yapla-
cak kabul rslmealnden ekosizm umumu nizam larna tevfi-
kan hareket edeceklerdir.

M adde: 8.
kitlerden her biri dier tarafa Hkim Byk mirin
ve MHt Byk stud'n adresine taahhtl mektuplar
ay evvel bildirmek kaydyla ibu ahitnameyi feshe sel-
hlyettardrlar.
Madde:. 9.
bu ahitname, kltterce teati edilmitir.
25 Terinisani 193t Trkiye Byk Mantk
Trkiye Yksek ras namna Byk stad,;
namna Hkim Byk Mim Kemal
Amir Kaymakam: ve iki vazifedar mzas.
Server Yesari 33
ve c vafizedar imzas

212
 M asonlarn eitli dnem lerde verdikleri odlarla k im i
yerde Byk Mark, kimi yerde Byk M ahfil, kimi yer-
de franszca adyla G rand Loz (Grand Loge) diye and -
mz Byk Loca 1909 da kurulduunda hem en bir B-
yk Loca ana yasasn,. ardndan Byk Locann genel
ynetmelik^ hazrlayarak rgtlenm e ilerini bir dzen
sokmutur.
Bu yasa ve ynetm elikler 1935 ylnda m asonlar uy-
kuya sokuluncaya kadar yrrlkte kalmtr.

1935E KADARK
STADI ZAM LAR

Trkiye Byk Locas'mn 1909dak) kuruluunda

(Mark zami Osman) ilk Byk stad (stad Azam)
mm o gnlerde M eclisi M ebusan kinci Reisi olan M eh -
met Tait Sal olduunu grmtk.
ttih at ve Terakki Frkas bakan olan, daha sonro
paalk verilerek nce Dahiliye Nezaretine, ardndan da
Osmanl mparatorluu Sadrazam lna getirilecek, Se-
lanik'te posta memuru M ehm et T al t Soi'nin nl T a l t
Paa olduunu, sanrz k i ayrca belirtm eye gerek yok-
tur.
T al t Paa'nn sonradan politik ilerinin okluu ve
younluu nedeniyle En Saygdeer Byk stadlktan
ekilm esi zerine yerine, g en e seilerek Faik Sleyman
Paa getirilm itir. 1935 ylna k ad ar dokuz dnem de s-
tad zamlk yapan Trkiyeli mason tor unlardr:
1. T a l t Paa (1 9 0 9 -1 9 1 0 )
2. Faik Sleyman Paa (1 9 1 0 -1 9 1 2 )
3. Miralay Doktor Mehmet Ali Baba (1912-1915)
4. Fark Sleyman Paa (1 9 1 5 -1 9 1 6 )
5. M aliye Nazr C avit Bey (19 1 6 -1 91 8 )

213
 6. Doktor Rza Tevfik Bolkba (1918- 1920)
7. Fuat Hulusi Demirelli (1920- 1921)
8. Doktor Besim mer Paa (1921 -1924)
9. Servet Yesari (1924-1925)
10. Doktor Fikret Takiyeddjn (1925-1927)
11. Edip Servet (1927-1930)
12. Servet Yesari (1930- 1930)
13. Prof. Dr. Mim Kemal ke (1930-1933)
14. Prof. Kimyager Mustafa Hakk Nalac (1933 -
1933)
15. Muhiddin Osman Omay (1933-1936)
stad zam yardmcl grevinde bulunan mason-
lar da 1909don 1936 ylna kadar yle sralanmaktadr:
1. Miralay Galip (Galip Paa)
2. Emanoel Karasu
3. Miel Noradunkyan
4. Tevfik Hamdt
5. Nail Reit
6. Fuat Sleyman Paa
7. Mois Fresko
8. Doktor Viktor Galimldi
9. Moris Benkyat
10. hsan Abidin
11. Kenan mer ner
12. Servet Yesari
13. Doktor Mim Kemal
14. Mustafa Hakk Nalac
15. Reit Erer
16. Mehmet Ali Hamet

214
POLTKANIN MASONLAR!
B R B R N E D R M E S

Her ne kadar masonluk, politik tartm alardan uzak

durm ay telkin ederse de. dnyann hemen her yerinde
okluu gibi Trkiye'de de, masonluun politikadan, politi-
kaclarn da masonlua bulamasndan doan pek ok ba-
nalm, masonluk tarihinde nBmll yer tutar.
Trkiye masonluunda bu konuda saptayabildiimiz,
1909 ncesi Seinik ve M akedonya'daki yabanc bbedi-
yanslaro bal localardaki Trk asll masonlarla. Yunanl,
Bulgar m asonlar arasndaki politik saylabilecek eki-
m eler diindeki ilk nemli ekime. Birinci Dnya Sava-
n izleyen M tareke gnlerinde ortaya kmtr. Hem
de pek irkin br biim de...
Birinci Dnya Savann, Osmanl Devletinin ar bir
biimde yenilgisiyle sonulanmas zerine, Devleti Alm an-
lar yannda savaa sokmu ttih at ve Terakki ileri gelen-
teri yurt dna kamlardr. Eski Sadrazam T a la t Paa,
gene eski sadrazam lardan S a it Halim Paa. Enver Paa.
C em al Paa, M aliye N a z r C avit Bey bu gidenler arasn-
dadrlar. Gidenlerden Cavit Bey, ayni zam anda Trkiye
Masonlarnn o dnemdeki stad Azam idir. Onun yurt
dna kma durumunda kalmas zerine, M ark Azami
Osmani'nin bana 1918 ylnda, masonlua Avrupa'da g ir-
mi ve sonra stanbul'a dndnde Trkiye obediyansna
katlm Dr. Rza Tevfik Blk ba seilmitir.
Rza Tevfik, (kendisine filozof sann yoktvrmt),
1909 ncesinin zgrlk savalarm dan biri ve ttihat ve
T erakki Frkasnn da ilk Edirne milletvekiierindendi. Halk
iirinden esinlenerek yazd irlert, yazlar, evirileriyle
nl bir kii olmutu. Ne var k, bir sre sonra, ittihat ve
Terakki Partisi ileri gelenleriyle aras alnca, bunlarn
tam karsndaki Hrriyet ve tilaf Partisine girmi, bu per-

215
tinin nde gelen kiilerinden biri olarak, yeni Osmanl m-
paratorluunun bakenti stanbulda, Mtareke srasnda
bakanla kadar ykselmi ve bu arada bir yandan M a-
sonlara Mark Azamlk ederken bir yandan da, ittihat
masonlar aleyhine mthi bir kampanya amtr. 1918 n-
cesi eyhlislam larndan Musa Kzm Efendinin farma-
sonluusnu aklayarak, dnemin gerisi kanadnn ttih a t-
lar aleyhine kkrtt gibi, gazetelerde yaynlad yaz-
larda eyhlislama, mason deilsen cevap ver diye ses-
lenmekten, Byk Loca'ya bal localardaki ittih a t M a-
sonlar buralardan uzaklatrmaktan, bunlarm egemen o l-
duklar localar bastrmaktan, listelerini yaynlamaktan da
geri kalmamt.
33 derecede mason, Mark Azam bir masonun, ma-
son kardeliini bir yana koyup, parti dmanl iinde
baka mason kardelerini hbar etmesi, imhaya alm a-
s, Trkiye masonluk tarihinde, tm masoniarca en ac
sayfalardan biri olarak anlr. Sonunda, Sevr bar anla-
masn da imzalayp, imzada kulland kalemi Boaziin-
deki Amerikallarn Rotoert Kolejine armaan etmesiyle, l-
ke genlii stndeki tm etkinliini de yitiren Rza Tev-
fik, Kurtulu Sava sonunda Y zellilikler listesine girecek
ve yurt dna srlecektir. Ama ok daha nce, 1920ler-
de, genliin tepkisiyle niversitedeki krssnde de ders
okutamaz hale gelince, stad Azamlktan istifa ederek e-
kilecek ve yerine Fuat Hulusi Demirelli gelerek alan ya-
ralar sarmaya alacaktr.
stanbulun yabanc igali altnda olduu Mtareke
gnlerinde, Rza Tevfik'in de ttihat dmanln tilaf
olarak Mason localarnda da srdrmesi, dnemin mason
localarna ok kritik gnler geirtm itir.
Kurtulu Sava sonras gnlerinde yeniden derlenip
toparlanan masonlar, b ir d e 1930 ylnda politikayla fazla-

216
c a burun b u rm a g e lm i le r ve b ir b u h ra n d n em i y a am -
la rd r k i bunu, o d n em de T rk iy e Byk L ocas grevlisi
olan s ta d K e m o le ty n Apak'n kaleminden sizlere aktar-
mak isteriz:
1930d a n 1933 s enesine k a d a r d e v a m ed e n sekizinci
d e v re h ak k n d a b ira z m a l m a t verm ek l zm d r.

Bu se k izin c i d e v re d e S e rv e t Y esari b ira d e r 1 A ustos

1930'dan 2 4 Ekim 1930 ta rih in e k a d a r stod A z a m lk ta
kald ve o ta rih te btn h eyeti d a im e za s ile b irlik te isti-
fa e tti ki; ben d e bu daim i h e y e tte vazifeli idim . B il h a re
D o k to r M im K e m a l k e b ira d e r 31 Ekim 1930d an 22 N i-
san 1933 ta rih in e k a d a r stad A za m lk y a p t ve o tarih te
is tifa e tti. A yni ta rih te stad A za m l a s eilen P ro fe s r
K im y a g e r M u s ta fa H akk N a l a c b ira d e r ise 1 A u s to s
1933 ta rih in e k a d a r bu v a zife d e k a la ra k m teb a k i m d deti
ta m a m la d .
Bu d evred e stod A zam S e rv e t Y e s a ri b ira d e rle b e ra -
b e r b t n d a im h ey e tin is tifa s moson-k tarih im iz itib a -
riyle e h e m m iy e t ta d n d a n k s a c a te m a s e d e c e im :

<1 Austos 1930 ta r h in de B yk M a rk m u ra h h a s la -

rnn yapaca ilk intihap celse s in e, k d e m li b ir m aso n o l-
duu iin Hakk inasi Paa riyaset etm i idi. H a k k in asi
P aa o zaman Cumhur yet Halk P artisin in stan bu l M u te -
m edi yani Parti Reisi idi. Celseyi ritelik m e ra s im e l zu m
grmeden aarak, daha evvel, bu devre iin ten s ib e ik ti-
ran eden namzed listesidir diye datlan ve mevcut b ira -
derlerin serbeste reylerini kullanmak itiyatlarn bozduu
in asabiyet uyandran listeyi1 telm ihan. Hkmet M ason
Cemiyetini tanmyor. Trk Ykseltme Cemiyetini tanyor.
Biz de ancak bu cemiyet iin intihap yapacaz. Halk Par-
tisi btn cem iyetleri kontrol ettii gibi bu intihab da kon-
trol edecektir. u datlan listeye reylerinizi vereceksiniz
demesi zerine asabiyet daha bariz bir ekil alm, Hakk

217
R in as P aa d a . em ri li b ay le d ir. m n ak a a y a y e r y o k tu r
d iy e re k h em en s e im e b alam t.
N e tic e d e listed e sim leri yazl b iro d e rle r tam a m e n
intHap o lundular. F a k a t m e s e le , in tih a p olu nan b ira d e r-
le rin ahs la rn a deil bu seim usulne ve y a p la n ta z -
yik le m asonluk m efhu m u n un b a d a m a y a c a n a ta a ll k
e tti in d e n honutsuzluk vs huzursuzluk g ittik e a rta ra k
b irk a ay d ev a m eyled i. D aim h ey e te bu v eh ile s eilm i
o lo n la r da ayni m l h a za d a idiler. N ih a y e t to p ta n istifaya
k a ra r v e re rek Byk M a rk Um um i H eyetin i i tim a a d a -
vet e ttile r. 14 E kim 1930 tarih in d e to p lan a n Um um i H e y e t-
te m aso nlu a s iy as e t soku ldu u nd an ac a c ik y e tle r
y a p ld k ta n sonra, ahslarn a h rm e tk r o ld uklar d aim i
h e y e ti te k ra r ve s e rb e st rey ile intihap e tm e k v e m eseleyi
b y le c e k a p a tm a k . H a k k in a s i P a a h a k k n d a m aso nik
ta k ib a t yap m a k, btn m u ra h h a s la r d ah i to p ta n s tifa e t-
m e k gibi te k lifle r ileri srld. En sonunda D aim i H eyet,
U m um i H eyetin reyi ne ekild e zu h u r e d e rs e etsrn is tifa d a
k a tiy e n s ra r e y led ik le rin i, m asonluun v a h d e ti ve li m en -
fa a ti b akm n d an bun a lzum g rd klerini b ild irin ce, b ir
e m riv a k i olan bu istifa n etic e si ntihab n y enilenm esine
k a ra r verldi. Ayni z a m a n d a bu n tih a b n b ir h a fta sonraki
to p lan td a loras ve o z a m a n a k a d a r d a is tifa e d e n D am i
H e y e tin m u v a k k a te n v a zife s in e d ev a m e y lem e s i k a ra ra
b aland.
Bir h a fta so n ra 31 Ekim 1930 ta rih in d e yaplan s e -
c im d e d e D o k to r M im K em al k e b ira d e rim iz stad A za m -
l a . P ro fe s r M u s ta fa H akk N a l a c k a rd e im iz d e m u a-
vinli e intihap o lu n d u la r. H a d is e de b y le c e kapan d, T rk
m asonluu ta rih nnde b ir im tihan d a h a g eirm iti. (Ke-
m a le ttin A pak, Ana izg ile riyle T rkiy e d e k i M a s o n lu k
T arih i, s a y fa 79-80)
Bu CHP'nin tek parti - tek ef* dneminde masonlar
zerinde de denetim kurmas yolundaki ilgi ekici bir gi-
218
riim idir. Bu olaydan be yl sonra ise, bizzat A tark'n
buyruu ile Mason localar kapatlacak ve asl byk olay
patlak verecektir. Ama biz, bu konuyu ilerde yeri geldiin-
de anlatacaz.

TRKYEY SARAN
MASON LOCALAR! AI

1909 ylnda nce Yksek ra'nm ardndan da 7 ma-

son locasnn oluturduu Byk Loca'nn kurulmasndan
sonra, Masonluun zoraki uykuya sokulduu 1935 ylna
kadar Osmanl Devleti topraklan zerinde Trk Obediyas-
m oluturan 65 mason locas kurulm utur.
27 yllk bu dnemin localarnn kurulu sralar, adlar,
kurulduklar yerler ve belli bal yneticileri ile elde edile-
bilen ksa tariheleri aadadr:

1. VATAN Locas :
9 M art 1909 tarihinde, Trkiye Yksek ras nn
kurulmasndan bir hafta sonra, bu ra'mn patentesini
(izin) alarak kurulmu ilk Trk Mason locasdr. Saygde-
er stad ayni zamanda Yksek ra'mn da m iri Hki-
mi zam' olan Prens Aziz Haan Paa'dr. yelerinin o-
u dnemin m illetvekili ve senatrleridir. Bu loca bir sre
sonra almalarna son verm itir.
2. MUHBBANI HRRYET L o ca s:

28 Haziran 1909da Yksek ra'dan patentesini ala -

rak kurulm utur. lk Saygdeer stad' Dr. M iralay Meh-
met Ali Baba'djr. Kurucularysa Mehmet Ali Baba, Rauf
Paazade Sadk, Jak Kalderon, Osman Saip, Softazade
Ahmet Nesimi, Herkl Diyamantopula ve Doktor brahim
Temodur. 1935 ylna kadar bu Locaya stadlk edenler.
219
M uhtar Tahsin, Hal it Habbab, Saim Hsn A vukat Mahmut
Cellettin, Doktor Salim' Ahme ve A vukat Hsamettin
Ahm et'tir.
Trkyiye masonluk rgtleri iinde yllk yas otu-
rumu i!k kez 1910 ylnda bu locada ngiltere Kral VII. Ed-
vardn lm dolaysyla yaplmtr. Bu loca, Balkan Sa-
va srasnda 1912-1913 yllar arasnda sekiz ay kadar,
partileraras srtm eler nedeniyle geici uykuya sokul-
mu. sonra yeniden uyandrlmtr.
3. V E F L o c a s :

28 Haziran 1909'da Yksek radan patente alarak

kurulmutur, ilk Saygdeer stcd Nail Reittir. Bu s-
tad, 1908 ylnda Msr'a gittiinde, Msr Byk stad (En
Saygdeer) dris Ragpla grtnde, ondan stanbul-
da bir ioca kurutmas telkinlerini alm, stanbul'a dnnce
'kendisi gibi Msrda telkin altnda braklm Osman Fehmi
ve Mehmet Tevfik ve bir de Mehmet Ali Baba ile bu locay
kurmak iin almalara balamtr. Locann kurucular
arasnda M aarif Vekleti yksek memurlarndan Nail Re-
it'ten baka komisyoncu Mehmet Tevfik. Binba Nuri Na-
zif, Feriklikten (korgenerallikten) ayrlma kr Rza. M a-
liye erknndan Mehmet Memduh Rai, akar sahibi Ceri,
Dantay yesi Mlik, Adalet Bakanl erknndan Osman
Saip yer almlardr. Bu loca da Muhibban Hrriyet Loca-
s gibi Balkan Sava gnlerinde geici bir uykuya yatr-
lp sonra yeniden uyandrlmtr. Nail Reit'ten sonra bu
iocanm statln yapanlar, Fuat Hulusi Demirelli, Ahmet
Hakk, Memduh, Tevfik Hamdi, Tahsin Hamdi, Sabri Meh-
met, Mehmet Ali Hamet, D oktor Tahir, Doktor M uhittin
Cell Duru ve A li evkettir.

4. A FA K Locas :

24 Temmuz 1909'da Yksek ro'dan patentesini ata-

220
rck kurulmutur. lk Saygdeer stad' lyas Modyano,
daha sonraki ise Doktor Jak Suhami'dir.
afak Locas 1914 ylnda SEBAT adn alm ve yeni
bir patente ie eylemini srdrmtr.
5. RESNE Locas :
Bu Loca, 1908de Msr Obediyasna bal olarak s-
tanb ulda kurulmu, Trkiye Byk Locasnm kurulaca
gnlerdeyse, Trk Obediyansna geerek Yksek ra'dan
patente almtr.
Bu Locann ilk Saygdeer stad', Hrriyet Kahrama-
n Niyazi Bey'in kardei Eczac Osman Fehmi'dir. Daha
sonraki stadiarysa srasyla Necmeddin Tahsin Erol.
Profesr Zht nhan, Kenan mer ner, Nedim Nazmi,
Amiral Mehmet Ali, Nehri, Doktor Cell Tahsin, Doktor
hsan smail ve Cemil pekidir.
6. T E R A K K V E T T H A T H A K K M U H P L E R L o c a s :

Bu Loca, Fransz Obediyansna bal Rnesans Loca-

sndan ayrlan masonlarca 1 Austos 1909 tarihinde Les
Vrais Amis de L'union et de Progres adyla oluturulm u-
tur. lk Saygdeer stad' Davit J. Kohen'dir. almala-
rn franszca yapan bu loca bir sre sonra kapanmtr.

7. U H U V V E T O S M A N Y E L o c a s :

Bu Loca, Msr Obediyansna balyken, 1 Austos 1909

da buradan ayrlarak, Trk Obediyasna gemi ve Yk-
sek ra'dan stanbulda almak zere La Frateem ite
Ottomane adyla patentesini almtr. lk Saygdeer s-
tad' Nadra M utrandr. Bu loca da bir sre sonra alma-
larm sona erdirm itir.
Batan beri adlar sralanan bu yedi loca, Byk Lo-
oann kurucular olup. Yksek ra tarafndan, kuruluun-
dan sonra Byk Loca'nn otoritesine aktarlmlardr.

221
 8. M E R U T Y E T L o c a s :

spanya O bed jyan sna bal o la ra k stan b u l'd a al-

m a k ta olan bu loca La C o nstitu tio n adyla 26 A ralk 1909
d-a T rkiy e Byk Locasna katlm tr. lk S a y g d e e r s-
t a d M e h m e t C a v it (M a liy e B a k a n C a v it Bey)dir.
eyh lislam M u s a K zm Efendi, R e fe t Paa (B ele),
A yan M eclisi yesi B a s arya Efendi, Dr. Rza T evfik (B lk-
ba). Dr. N ureddln R m lt, M ira la y (Albay) H aan Hilm i
bu locann yelerin den dirler.
Bu Looa d rt yl k a d a r a ltk ta n sonra B asa ry a 'n n
S a y g d e e r stad l a seilm esinde d irend ii. Byk L o c a -
nn da bunu sre bakm ndan uygun b ulm am as zerin e
uykuya sokulm utur.

9. Z Y A Y I A R K Locas

18 O c a k 1910 ylnda s ta n b u lda Italy a n O b e d iy an s -

na bal o la ra k a la n K a lk e d o n y a L ocasnd an a y rla n on
kii ta ra fn d a n kurulm utur. K urucular F aik P aa. F u a t
Hulusi D e m ire lii, M o d y an o , M u s ta fa A sm . M a h m u t R eat.
D o kto r F u a t Sreyya P a a , O s m a n T e v fik , M e h m e t N e -
z ir, B ahriyeli M e h m e t Ali ve Pep o dur.
Bu locann ilk S a y g d e e r s ta d e h it M irliv a (T m -
g e n e ra l) F aik P a a 'd r. D a h a so n ra k i sta tla rys a yle
sralanr:
D o kto r F u a t S reyya P a a (G rd re n ). A h m e t S u a t,
B aba K urbangil.
Bu L oca yeleri a ra s n d a O rd u K o m u tan larn d an z -
z e t P a a , H o oa M a h m u t E s a t E fend i, M a h m u t M u h ta r P a -
a . Dr. A b du llah C e v d e t, D r. sm ail H u rit, Dr. O rh a n T a h -
sin . Dr. A li R fat, M u h ittin O m a y , D r. S a ip z e r, b n r-
re fik A h m et, e d e b iy a t H fz T e v fik (G n en s a y ), B yk
Elcilerd en T e v fik K m il (K o p e rle r). F a h r P aa, ra n S e firi
s h a k H an , N e c m e d d in S a h ir S kn , C e l l E s a t (A rseven),
Resom Al! Rza Bey, anakkale Mebusu Bigal A tf Bey
nl kiilerdir.
B l i locada, Hoca M a h m u t Esat Efendinin bir g e c e s a -
r banda konum a krssne kp o tu ra ra k m aso nlu k
ve s l m iy e t kon usu nd a verd ii bir k o n fe ra n s nldr. G e -
ne bu Loca'd a m a s o n o la n ilk O sm an l P ad iah B e in c i
M u ra d 'n olu e h z a d e S e l h a ttin E fendi d e tek ris ed ilm i
v e kend isin e, v a k tiy le Erm eni S e r Locasnd a b ab a s n a ta -
klan nlk tak lm tr.
Uzun s re K adk y 'n d e alan bu looa, d a h a sonra
stan bu l ta ra fn a a k ta rlm , a d d a dildeki d urulam a a k m -
larn a uygun o la ra k T A N I I I o la ra k trkeletirilm ltlr.
Bu Loca a y rc a , T rkiy e li m aso n lar ara s n d a d o urganl-
yla nl b ir locadr.

10. HLAL OSMAN Locas:

14 u b a t 1910 ylnda, o z a m a n la r bir O sm anl E ya-

leti olan imdiki L b nan'n B e y ru t ehrind e a lm a k ze-
r e p a te n te alp kurulm utur. lk S a y g d e e r stad ' M . R a -
m azan 'd r.

11. BZANSYO RZORTA ya da AKASYA Locas:

stan b u l'd a Italy a n O b ed iyan sn a bal o la ra k alan,
bu loca T rk iy e Y k s ek ras'n n v e T rk iy e B yk Lo-
c a s mn kurulm asn a k a tk la r olm u, 18 u b a t 1910da d a
T rkiye Byk L o c a s na katlm , 1925 ylna k a d a r ta l-
yanca alm b ir |ocadr. 1925 ylnda A kasya adn a la n
bu loca bu kez de fra n s zc a a lm a y a balam tr. lk
S a y g d e e r stad M u s tafa B a h a d r. D aha s o n ra k ile r se
D alm a n iko , D o kto r Z en op , V ik to r A lfa n d a ri, Y a k o T o led &
v e Feridu n D ro m te k ln dtr.

12. TDAL Locas :

Bu lo c a , T rk iy e B yk O b e d iy an s n d a n p a te n te a la -

223
rak 8 Mays 1910'da Lbnann Ferriel Chebah'mda al-
mak zere kurulmutur. Kurucusu ve ilk Saygdeer s-
tad' V iktor Schmeiledir.

13. H R R Y E T V E T D A L L o c a s :

Bu Loca da, Lbnann Zahle kentinde alm ak zere

patente alm ve 17 Haziran 1910 tarihinde ikurulmutur.
ik Saygdeer stad' Abraham Msellem'dir.

14. A N N A S IR A L o c a s :

Trkiye Byk Locasndan 29 Mays 1910da kurulma

ve alma patentesi alan bu loca, M srda skenderiye
kendinte 'kurulmutur.
lk Saygdeer stad M ihail M atardr.
15. EL F E L H L o c a s :
Bu loca da. Msrda skenderiyede almak iin 2 9 Ma-
ys 1910da Trkiye Byk Locasndan patente alarak ku-
rulmutur.

16. EL M R V V E L o c a s :
Bu Loca da, Msrda skenderiye'de almak in
29 Mays 1910da Trkiye Byk Locasndan patente a la -
rak kurulmutur.

17. N U R - L M A H A B B E L o c a s :

Bu Loca da, Msrda skenderiye'de almak iin

29 Mays 1910da Trkiye Byk Locasndan patente a la -
rak kurulmutur.
13. E M - L M A R IK L o c a s :
Bu Loca da, Msrda skenderiye'de almak iin
29 Mays 1910da Trkiye Byk Locasndan patente a la -
rak kurulmutur.

224
 19. EL VAHDET-L OSMANYE Locas:

Bu Loca, Suriye'nin am kentinde alm ak zere 6

Austos 1910 tarihinde Trkiye Byk Locasndan patente
alarak kurulmutur. Kurucu ve i!k Saygdeer stad Ab-
dlaziz Suitani'dir.

20. HALEP L ocas:

Bu Loca, Suriye'nin Halep kentinde almak zere 10
Eyll 1910 tarihinde Trkiye Byk Locasndan patente
alarak kurulmutur, ilk Saygdeer stad Kostaki Hom-
sy'dir.

21. MABED SLEYMAN(Tempie de Solomon) Locas:

Kuds'te kurulmu ve 14 A ralk 1910 tarihinde Tr-
kiye Byk Locasndan patentesmi almtr. Kurucusu ve
ilk Saygdeer stad Astrue Azradr.

22. TTHAD-L HLT L o c a s :

Suriye'nin Humus kentinde almak zere 19 Aus-
to s 1910 tarihinde Trkiye Byk Locasndan patente a l-
m vs kurulmutur. Kurucu ve ilk Saygdeer stad Hs-
n El Condi'dir.

23. MERC- UYUN-L OSMAN Locas:

10 Austos 1910'da Trkiye Byk Locasndan Bey-
ru tta Merc-i Uyun'da almak zere patentesini alm ve
almaya balam bu locann ilk Saygdeer stad Emin
Hasandr.

24. TULU* L o c a s :
14 Aralk 19lQda Trkiye Byk Locasndan patente-
sini alarak Yanyada kurulan bu loca, ancak iki yl kadar
alabil mitir. Balkan Savanda Yanya'nm OsmanlIlarn

225 F. 15
elinden kmasyla bu locann almalar da son bulmu-
tur, Saygdeer stad' m er Abdlkadirdir.

25. CEBEL (Le Montagne) Locas:

11 ubat 1911'de Beyrut'ta kurulmutur. Kurucu S ay-

gdeer stad Nasruliah Haddad'dr.

26. SULH (Pax) Locas:

28 Eyll 1311 tarih li p atente ile M ersin de kurulmu-
tur. Kurucusu Saygdeer stad Christm anndr. Bu loca-
nn alma sresi pek ksa olmutur.

27. EL KEMAL Locas:

Trkiye Byk Locasnn 17 Tem muz 1911 tarihinde
verdii p atente ile M sr'da Kahire'de kurulup alm aya
balamtr. Bu Loca'nn ilk Saygdeer stad'. Ahm et Ke-
mal'dir.

28. LA FDLTE Locas:

Bu Loca da Kahire'de alm ak zere 17 Tem muz 1911
tarihinde Trkiye Byk Locasndan patente almtr, Ku-
rucusu vs Saygdeer stad' M lchel Schustemann'dr.

29. NUR-L HD L o c a s :
Bu Loca da Kahire'de alm ak zere 17 Tem m uz
1911de Trkiye Byk Locasndan p atente alm tr. Kuru-
cu Sayg.'deer stad Alexander M ag h rabidir.
{imdiye kadar sralanan bu 2 9 loca'dan 24 num aral-
s. Baikan Savanda Yanya'nn. 10, 12, 13, 14, 15, 16. 17.
18, 19 20. 21, 22, 23, 25, 27, 28, ve 39 patente numaral
ve 19T0 ile 1911 yllarnda Suriye, Lbnan ve M srda Tr-
kiye Byk Looasna. (MARIKI AZAM O SM AN) baU
olarak kurulmu 18 loca, Birinci Dnya Savanda bu top-
raklarn elden kmasyla, Trk Obedlyansyla likileri ke-
silmi duruma girmilerdir.)

226
 30. NEVZADI HRRYET Locas i

Ziyay ark Locasndan doar bu Loca, 19 Mays 1912

tarihli patente le zm it'te kurulmutur. Kurucu Saygdeer
stad' Fahri Paa'dr. Ne var ki. kuruluundan sonra ca-
lmalarm srdremedii iin uyutulmu daha sonra 55
numaral patente le yeniden uyandrlmtr.

31. VE ZN E L o c a s :

19 A ralk 1913 tarihli patente ile Sivas'ta kurulmu, ilk

Saygdeer stadln Alfons Sardaki yapm tr. Sonra-
dan alm alarn srdremeyen bu loca uyululmutur.

32. IIK L o c a s :
30 Aralk 1913 tarihinde verilen patente ile M ala ty a da
alm ak zere kurulmu, ancak bir Sre sonra uykuya
girmitir. Kurucu Saygdeer stad M ftzade Fevzi'dir.

33. N E C M TERAKK L o c a s :

19 Mays 1914de verilen p atente ile Elzda (M am u-

retilziz) atmak zere kurulmu ancak alm alarm sr-
drem iyerek uykuya girmitir. Kurucu Saygdeer stad
A saf krdr.

34. SEBAT L o c a s :

Bu Loca, 4 numaral afak Locasnm yeni bir patent

olarak ve ad deitirerek kurulmasndan 18 Ekim 1914 ta-
rihinde domutur. lk Saygdeer stad Doktor Jak Su-
ham ldlr. Daha sonra da bu locaya srasyla Ali Kml Ak-
yz, Agh S a n Levent. Doktor H a lit T ekin ve Cevdet Honv-
di Balm stad'hk etmilerdir.

35. NEC AT L o c a s :
Bu Loca. Ziyay ark Locasndan domu b ir locadr.
17 Mays 1916da kurulmutur. lk Saygdeer stad Dr.

227
smail Hurit'tir. D o kto r O rhan Tahsin, A vukat Ali Gatip
Ta. Mecdi Ali Akasya da bu locaya stad'lk yapmlardr.
Bu Loca, 1917 ylnda Trkiye Himaeyi Etfal (ocuk
Esirgeme Kunm ifjin kurulmasna nayak olmutur.

36. SELMET Locas:

Bu Loca stanbul'da 9 O cak 1918 ylnda kurulmutur.
lik Saygdeer sta d Necmeddln Tahsin'dir. Kendisini
teleyen teki stad'lar ise yle s ra la n r:
hsan Abidin, Doktor Fahri, Doktor smail Kenan, Dok-
tor Bahattin Fahri, Doktor kr Hazm , Doktor Hseyin
Kenan.
Trkiye M asonlar tarihinde lk kez bu locaya bir ka-
dn, M adm azel Varvara Foya, ye alnm ak zere bavur-
mu, Loca da kendisine bir talepnam e vererek masonlua
kabuln teklif etm itir. Konuyu incelem ek zere brahim
Necml Dilmen ve Naham a Kohen biraderler grevlendiril-
mi, bunlar da yaptktan aratrm alardan sonra bir kodnn
d a mason locasna alnabileceine d a ir rapor vemrilerdir.
N e v a r ki, sonradan bu giriim sonulanmadan kalmtr.

37. NTBAH Locas:

12 Nison 1918d e kurulan bu loca. stanbul'da c yl
kadar altktan sonra uykuya girm itir. Saygdeer s-
ta d Nail Reit'dir.

38. GNE Locas:

Bu Loca 22 Haziran 1918 tarihli patente ile zmir'de
kurulmutur. Kuruculanndan pek ou. Fransz Obediyan*
sna bal olarak alrken Birinci Dnya Savann bala-
mas zerine geici olarak uykuya yatrlan Homre Looa-
snn yeleridir. Gne Locasnn ilk Saygdeer stad' da
Homrs Locasnn son stad Avukat Dlran Anan'dr.
Bu Loca nce zm ir'de Kordonbayu'nda Kram er Gazi-

228
nosu salonlarnda toplanm, sonradan Fretvk M ahallesin-
d e Kuyumcuyan Pasajnda bir lokale gem itir. Dnya S a -
va bitip, M ondros M tarekesi imzalannca, Homere Lo-
cas uyandrlnca. Saygdeer stad, kendi locasna dn-
m ek zere Gne Locasndaki grevinden ekilmi, yerine
Vunanllarn zmiri igali gnlerine k a d a r alm alar y-
neten F erit Aseo seilmitir. 14 M ays 1919'da son toplan-
tsn yapan Gne Locas, ertesi gn alm alarn durdu-
rarak, uykuya girmitir.
Ferit Aseo ve daha baka baz biraderler, zmir'in i-
galinden sonra stanbul'a gidince, arad an da ay kadar
getiinden bu kez Gne Locas'nm burado alm asn
kararlatrm lardr. yl boyu stanbulda alan Gne
Locas, 9 Eyll 1922 sonrasnda yeniden zm ire dnm,
am a stanbulda edindii kardeleri ve bu arada stanbul-
da kalan Ferit Aseo Birader, Gne Locasnn bir t r yav-
rusu olarak bu kez de stanbul'da Aydn Locasn kurmu-
lardr- Ferit Aseo, bu Aydn Locasnn da stadlna g eti-
rilmitir. zmir'e geri dnen Gne Locas ve yeler! ise
nce Kzm Narni Duru'nun g eici stadl altnda yeni-
den kurulu alm alarna balyorlar ve sonra lin Bayn-
d rl* Ba Mhendisi olan N adir Beyi Saygdeer stadlo
seiyorlar. 1925 ylnda Nadir Bey A n kara'ya atandndm
yerine Dr. Sadrettin Kasm Bey getirilmitir. D aha sonra
do srasyla Dr. Haan Yusuf Bakam, Doktor Osman Yu-
nus stadUk yapmlardr.

39. M U R A T L o c a s :
27 Kasm 1921'de verilen patente le stanbul'da kuru-
lan bu locann ilk Saygdeer stad Doktor A rif Ethem -
d i. Bu locann daha sonraki stadlarysa Avukat Sadi R-
za, Fahreddin Kerim Gkay'dr.

40. ETOLE DORENT Locas:

Bu loca stanbuld a Franszca alm ak zere 11 Ara-

229
Ik 1921 tarihinde verilen patente ile kurulmutur. lk Say-
gdeer stad' Abdlltif Saf, daha sonraki se Doktor
Mehmet Ali Baba'dr.
Bu Loca da Necat Locas gibi, 1930 ylnda, CHPnin
Byk Loca seimlerine karmak istemesi nedeniyle do-
an gerginlikte, Byk Loca yneticileriyle anlamazla
dtnden ksa bir srekin uykuya yatrlmsa da
sonradan yeniden uyandrlarak almalarn srdr-
mtr.
41. AYDIN Locas:
21 Ocak 1923 ylnda stanbul'da almak zere ku-
rulan bu loca, daha nce sz edilen zmirden stanbula
gelmi ve sonra yine zmir'e dnm Gne Locasnn ge-
ride, kalanlarnn oluturduklar locadr. Uzun sre, zmir-
deki Gne Locasnn stanbuldaki bir ubesi gibi kar-
lanmtr. zmirli masonlar stanbul'a geldiler mi, bu loca-
ya katlrlard.
Aydn Locasna kurucu stadl Cevad Bey yapm,
sonra Saygdeer stadla Ferit Aseo seilmitir. Daha
sonra da bu locann stadlm Profesr Mustafa Hakk
Nalac, Avukat Ferit p, Mhendis Yusuf Ziya yapm-
lardr.
42. TUL-U HAKKAT L o c a s :

Bu Loca, 8 ubat 1923 tarihli patente ile stanbulda

almak iin kurulmu, Merutiyetin ilanndan nce'A n-
karada kurulu olan talyan Obediyansna bal Veritari
Konecyata Locasnn Birinci Dnya Savann balamas
zerine almalarnn durmasndan sonra stanbulda
uyan gibi bir grnm gstermitir.
Kurucu stad' Hahamyan olan bu Loca, 3 Aralk 1926
da Byk Loca tarafndan ynetmeliklere aykr davran-
ndan dolay kapatlmtr.
230
 43. STA N B U L Locas:

31 Ekim 1924 tarihinde stanbul'da Alm anca alm ak

zere kurulan bu loca g erekte, M erutiyetten sonra gsne
stanbul'da kurulmu Dle Leuehte (Ik) adl Alman Loca-
snn yeniden cantandrrlmdr, Trk Obediyansna gee
rek stanbul adm almtr. Saygdeer stad'lar srasy-
la M oris Kralovi, Hgo Hervart, Erik Landitayn ve Emil
Kralovitir.

44. EHRAM L o c a s :

31 Ekim 1925 tarihli patente iie kurulan bu loca, z-

mir'deki ikinci Trk Locasdr. Bu locann Saygdeer s-
tadlar srasyla Dr. Esat Cimcoz, Haan Tahsin, Dr. Nev-
zad Eref, Eczac ve G azeteci Nzhet anar ve ret-
men Okulu M dr Refet Sadettin Tk'tur.

45. G ENLK L o c a s :

Bu Loca 31 Ekim 1924 tarihli patente ile stanbul'da

kurulmutur. Saygdeer stadlar srasyla brahim Nec-
ini Dilmen, O peratr Dr. M im Kemal k e . A vukat Yako
aul, Vehbi Sabit. Emin Sald ve Dr. Osman erafeddln'dlr.

46. VE D A D L o c a s :

Bu Loca, 31 M art 1925 tarihli p atente ile stanbul'da

franszca alm ak zere kurulmutur. Kurucu statt tc-
c a r Leon Dandes'di. Daha sonraki Saygdeer stadlan
Zotetti, Tmgryan ve Jak Eseyan'dr.

47. R fr/E L L o c a s :

Bu Loca da stanbul'da franszca calm ak zere 6

M ays 1925 tarihti patente ile kurulmutur. Kurucu stad'
t c c a r Darius Arditi, sonraki Saygdeer stadlar da En-
ver Lbc, Piyer Psalti diler.

231
 48. C U M H U R Y E T Locas :
15 Kasm 1925 tarihli patente ;ile A nkarada kmlan
bu loca, Cumhuriyet Trkiye'sinin bakentindeki ilk Trki-
yeli masonlarn locasdr. Kurucu ilk Saygdeer stad'
Cevdet Homdi Balm'dr. Daha sonar Dr. Ziya, Ali Rza Sun
ve Ahmet M nir Akkaya stad olmulardr.
Kurucular arasnda sonradan Babakan Yardmcs
olacak A kif yidoan, M uhittin Osman Omay. M ithat Ak-
dora, Kemal Ziya Akdora gibi kiilerin bulunduu bu loca
1935'de kapandnda m atrikl'nde (kayt defteri) yazl
ye says 300' geiyordu ve bu yelerin iinde pek ok
bakan, m illetvekili ve yksek devlet grevlisi vard.

49. M E R H L o c a s :

21 Mays 1926 tarihli patenta ile zmir'de kurulan n-

c loca olan bu looann kurucular arasnda da sonradan
DP iktidar dneminde bakan olacak Zht Hilmi Velibee.
Ihsan Ltif Paa gibi kiiler vard. Bu Locann ilk Sayg-
deer stad mer Abdlkadir, Balkan Sava ncesinde
Yanya'da kurulmu Tulu' Locasnn da Saygdeer stad
idi. T930 ylnda mer A bdlkadir stad ince stadla
Avukat Nahit Hilmi seilm itir. Daha sonra da T ire'li smail
Hakk, Mhendis Rfat Osman Kknar, M uhiddin Osman
Omay, Mehmet Ali ve Haan Hilmi, stadlk yapmlardr.

50. Z H L L o c a s :

Bu Loca da 21 Mays 1926'da zmir'de Karyaka'da

kurulan drdnc Loca olmutur, lk Saygdeer stad
Akil Koyuncu olan bu locaya daha sonra Zht Hilmi V eli-
bee, Dr. Zhd Kmii, Feyyaz Mmtaz Savut, Avukat
Mehmet Salim. Sami Pangolu Saygdeer stad'ik yap-
mlardr.
Zhl Locas balangta olaan oturumlarndan ayda
b ir tanesini frahszoa almaya ayrmken sonradan bu
232
gereksinim i 'karlamak iin Zhl Locasnn iinde salt
franszca almak iin Satrn adyla yeni bir loca do-
mutur.
51. AZM Locas:
21 Mays 1926 tarihli patenta ile stanbul'da kurulan
bu loca, sonradan T rk Masonluunun bana hayli i
amtr. Hatt bu locann Trkiyeli Masonlar arasndaki
ilk ayrlk tohumlarndan birini att bile ile ri srlebilir ki
yanl olmaz.
ilk Saygdeer stad' Nuri Aziz, son stad da A h-
m et Nehri olan bu Loca, 1932 seim lerinin yaplaca o tu -
rumda 33 imzal bir nerinin kabul stne uykuya girm e
karar almtr. Byk Loca'y tanmayarak, onun neri ve
ynetm eliklerini yok sayarak kendiliinden kapanma ka ra -
r almas, bu jocann Byk Loca tarafndan knanmasna
ve hakknda yarglama karan vermesine neden olmutur.
Azim Locas, Byk Loca'nn yetkilerini tanmamakta,
onun izledii R iti izlemek istememekteydi. Byk Looa,
Azim Locas'nm yarglanma ini, Aydn L ocast'na verm i*
tir. Azim Locas, irtidat (din deitirme) ile sulanyordu.
8 Nisan 1932 gn, Aydn Locas'nm verdii karar, Byk
Loca'da da grlp onaylanmtr. Bu karara gre, Azim
Locasnm kapatlmas, bu locada grevli d rt masonun
kesinlikle, ik i masonun ise birer yl sreyle masonluktan
uzaklatrlmas, sorumlu grlmeyen teki biraderlerinse
localarnn kapanmas nedeniyle dzensiz saylmalar ve
dilerlerse baka localara girmek iin bavurabilm eleri
onayland.
Bu olay o dnemde olduka geni yanklar uyandrd.
Basnda yaynlar yapld. Hatt Azim Locas'nm eski ye-
lerinden bazlar, M stakil Trk Masonluu Azim M ahfil-i
lisi adyla yeni bir kurulu, b ir st rgt oluturup, Cihan-
g irde zolu soka 27 Numarada bir mabed kurdular.
233
stan bu l li D e rn e k le r M as a s n a kaydo ldu lar. N e v a r k,
teki m aso n)arca d zenli s aylm ad klarm d an va rlk la r s -
rekli olm ad.

52. CENUP YILDIZI Locas:

Bu L o c a , 19 K asm 1 926 ta rih in d e B yk L o c a 'd a n p a -
te n te a la ra k G a z ia n te p 'te kurulm utur. 1935 ylnda k a y tl
ye sayts 90' b ulan bu L oca'n tn kurucusu ve ilk S a y g -
d e e r s tad Dr. S a ip S a fi z e r dir.
D o kto r S a ip S a fi. A n te p te k i evinin a lk katn t m ku -
ra lla ra ' uygun bir m ason locas h alin e g etirm i, kentin o
d n em d e k i J a n d a rm a Kom utan Ziya G kin, il G enel M e c -
lisi yesi N afl, E czac A s a f, A v u k a t C a fe r T a y y a r Gn,
A v u k a t S aip , Z ira a t M d r T a h ir, N o te r H akk B eylerle
b irlik te , kuru c u la r a la ra k 4 H a zira n 1927 gn s ta n b u l'd a
Byk Locay tem sllen g-len hsan A b idin'in b akanl n -
d a ilk o turum yaplm tr.
C enup Yldz Locasnn d a h a sonraki S a y g d e e r s-
tad y s a A v u k a t C a fe r T a y y a r G n dr. Bu Loca, 1934 y-
lnda, Byk L o c a d an ald olu rla D o kto r Fazl H alil'in
stad ln a A d a n a da H L E a d y la b ir yard m c loca k ur-
m utur. N e v a r ki b u yard m c loca A d a n a da a n c a k d rt
o tu ru m y apab ilm itir. A yni e k ild e . C enu p Yldz yesi b a -
z b ira d e rle r D iy a rb a k r'd a d a D C L E a d y la b ir loca a m a
g iri im in d e b ulunm ularsa d a bunda b a a rl o la m a m la r-
d r. A n te p 'te C enu p Y ld z Locasnn kurulu un dan n c e
C U M H U R Y E T K A R D E L E R ad yla b ir loca giriim i d e
o lm usa bu da s on ulan m am b ir g iriim o la ra k k alm tr.

53. KEML Locas:

Bu Loca. 10 A ralk 1927 ta rih li p a te n te ile d ah a s o n -
ra T a h ra n 'a ta n m a k zere s ta n b u lda kurulm utur. K u-
rucu s tad ran Byk Elcisi M e h m e t S a d k T a b a to b a i'-
d ir. N e v a r k bu L o c a ya am a g e e m em i tir.

234
 54. IIK L o c a s :

Byk Loca c'd an 10 ubat 1928de patente alan bu

loca, SAMSN'da kurulmutur. Kurucu Saygdeer stad
dnemin Samsun polis mdr Ahm et M ithatdr. Daha
sonra Doktor Nuri Osman. Doktor Haan Fehmi. A tu f Zh-
d ve E. Baykal bu locada srasyla Saygdeer stadlk
yapmlardr. Bu locann o dnemde. Samsun'da Merd r-
mana giden yol stnde kendi mal olan br mahfeli (ma-
bed, loca) vard.
55. N E V Z A D -I H R R Y E T L o c a s :

lk kez 1912'de 30 numaral patente ile zmir'de ku-

rulmak iin giriim lerde bulunulan ancak, hayata geirile-
meyen bu loca 10 ubat 1928'de yeni patente numarasy-
la ve Kurucu stad A linin ynetiminde oluturulm ak isten-
mise de gene tamamlanp almaya balayamamtr.

56. C U M H U R Y E T Y IL D IZ I L o c a s :
Bu Loca 10 ubat 1930 ta rih li patente ile. stanbulda
Kadkynde almak zere kurulmutur. Daha nce S-
reyya Paa Sinemasnn salonlarndan birinde almakta
oian ZYAYI ARK Locasnn stanbul yakasna tanma-
sndan sonra, Kadky tarafnda oturan mason biraderler
iin bir kolaylk olm ak zere kurulan bu yeni locann ilk
kurucu stad' Doktor Hakk inasi Paa'dir. Daha sonra
A vukat smail Rtip. emekli kaymakam Yusuf Ziya ve Dok-
to r San i Yaver bu locada Saygdeer stadlk yapmlar-
dr.
57. S A T U R N E L o c a s :

zmir'de Karyaka'da franszca almak zere bu

loca 10 ubat 1930 tarihli patente ile kurulmutur. zmir'de
o gne kadar alan beinci locadr. lk Saygdeer stad'
Nedim akirdir. Bir ay kadar bu grevi yaptktan sonra

235
stanbul'a tandndan kendisine dnem sonuna kadar
Birinci N azr Avram Levi veklet etm itir. Daha sonra da
bu locaya Tl reli Akif Halil, Doktor Esat Clmcoz ve Emil
Tisu. Saygdeer stadlk yapm lardr. Lokal, Avram Le-
vi'nin stad l dnem inde Karyaka'dan zmir iine ta -
nmtr.
No var ki, bu loca'da 1935 ylna doru devamszlk
artm , oturum lar dzenlenem ez olmutur. Bunun d a ne-
deni, zmir'deki Homer adi locann Trk Obediyansna g e-
ii ve sko Ritin kabul ederek alm aya balamasdr.
Daha a k tif olan ve franszca alan bu locann yannda,
franszca alan ikinci bir loca giderek etkinliini yitirmi,
bunun zerine Satrn Locas alm alarn durdurmu,
yeleri de Hom er Locasna aktarlm lardr.

58. LKER L o c a s :
10 ubat 1930 tarihinde Byk Loca'ca verilen p a-
tente ile M anisa'da alm ak zere kurulan bu locann ku-
rulu treni zm ir'de 18 M o rtta yapld. So nra M anisa'ya
gidildi. Loca'nn ilk S aygdeer stadina M anisa Z iraat
Bankas Mdr smail M estan seildi. Daha sonra da Ke-
mal akir, Saygdeer stad oldu. Ne var 'ki, yelerinin
pek ou zm irde oturan ve zmir localarna da kaytl
bulunan bu loca yneticileri, grevlerini gereince yerine
getirem edikleri iin bir sre sonra Byk Loca. M anisa-
daki lker Locasnn uyutulmas kararn ald. Manisalt m a-
sonlar bu karara kar kp, yneticileri M an isada oturan
biraderlerden seilm ek kouluyla Locay yaatacaklarn
bildirdiklerinden. Byk Loda ilk kararn kaldrd, 12 u-
bat 1932'de yaplan yeni secimde Klhdazade Rza, Say-
gdeer stad o ld u ,. daha sonra da bu grevi Avukat
Kmil Aksoy srdrd.

59. NLFER Locas:

Bu Loca 16 Haziran 1930 tarihli p atente ile Bursado

236
kurulmutur. Saygdeer stadiar srasyla unlardr:
Memduh. Tccardan Sofer Ylmaz, Ziraat Mdr Re-
fet ve Avukat Osmon Nuri.
60. NKILP Locas:
8 Ekim 1932 tarihli patente ile kurutan bu loca stan-
bul'da almtr, ilk stad Cevat Abdrrahim, sonraki
Saygdeer stad da Doktor Operatr Mim Kemal k e -
dir.
61. EGE Locas:
12 Aralk 1932 tarihinde Byk Loca'ca verilen patente
le zmir'de kurulan altnc loca'dr. ilk kurucu Saygdeer
stad Kemal akir Alanbaydr. Daha sonra Kemalettin
Apak da bu Logo'do Saygdeer stadik yapmtr.
62. HOMERE Locas (Homer):
zmir'de 1909 ylnda Fransz Obediyansna bal ola-
rak kurulmu Homre Locas, Fransz Byk Locasnn de-
netiminde ve Fronsz Riti gerei alan bir loca olarak
24 yl varlm srdrdkten sonra 21 Ocak 1933d e Tr-
kiye Byk Locasna bavurmu ve ald patente ile Trk
Obediyanstmn bir locas olarak almalarn gene zmir-
de srdrmtr. Bu Locann vaktiyle ngilizlerin zmirde
kurduklar! ve sonra bir sarholar alay' olarak dzenledik-
leri trenden sonra kapanan Homer Lo'la bir iliii yok-
tur.
Homere Locasnn 1900daki Uk Saygdeer stad' Se-
l n ik li akar sahiplerinden Modyano Salvador'dur. Daha
sonra Fransa'dan gelmi Leon Valet, ardndan Avukat Di-
ran Anan Saygdeer stadlk yapmlardr.
Birinci Dnya Savann balamas zerine geici ola-
rak uykuya yatan Homre Locas, sava sonrasnda zmir'-
de Gne Locas kurulduunda geici bir br sre burada
237
alm lar, hatt stadlar Avukat Diron Anan bu Loca-
nn da S aygdeer stad seilmitir. zmir'in Yunanllar
tarafndan igali zerine Gne Locas stanbul'a aktar-
lnca, 1919 Ekiminde, Yunan IgaJI altnda zmir'de Home*
re Locas yeniden uyandrlmtr. 1920'd Saygdeer s-
ta d la Sigortac Ernest Bon gelmi ve aa yukar on yl
aralksz bu grevi yrtmtr, Ancak bu arada, zmir'in
Yunanllardan kurtarl sonunda kan byk yangnda;
Homre Locasnn tm evrak ve m ahfel! yand iin,
1923 ylna kadar zorunlu bir ara verilmi ve bu tarihte
Hom&re Locas bir kez daha domutur k o donemde bu
locann zm irde bulunabilen ye says sadece on kiidir:
Ernest Bon, Dr. Alazraki, Dr. Hachasanzade Ethem ..ahin-
zade Ethem, Edvrard Jonson, Jon Jlro, Jozef Istrago, J.
Falkon, Osman Nuri, Benslyon S a d i...
Bu Loca'nn, Trkiyed e k lM a s o n lu k tarihi bakmndan
bir lgin eylemi de, mabedinde lk kez bir kadn masonun
Kadn Hukuku konusunda bir konferans vermesidir.
1928 ylnda, bu loca yelerinden Doktor Hac hasa n-
zade Ethemin ei, Fransada kadnlar da masonlua ka-
bul eden Obdience mixte ck droit Humain yesi olarak
Homer Locasnn bir Tnblan (Tenue Blorche - mo-
sonlarn e. ana ve onsekiz yandan yukan evli olmayan
kztaryle kzkardelerinin de katlabildikleri. zel riteli
olon bir resm toplant, yem ekli) toplantsnda bu konfe-
rans vermitir.
1931'de Erik Vitol, ardndan Tireli Akif Halil Homdre
Locasnn Saygdeer stdtan olmulardr. te bu d-
nemde de luslararas M asonlar Birlii - Association M a -
conique nternationale A.M ..) bir konvan toplantsnda,,
(konvan, birlie ye Byk Localar Byk stadknnm yl-
lk toplants) her lkedeki mason localarnn o lkenin
Byk Locasna balanm as karann alm tr. Fransa ve
Trkiye Byk Localar da bu karar zerinde aralarnda

233
do anlam lar, stanbul ve zm irdeki, Fransz Byk Lo-
casna bal Rnesans ve Homre Localar'nn Trk B-
yk Locasna katlmasn 'salamlardr.
21 O cak 1933 tarihli p atente ile franszca alm ak ve
Fransz Riti kurallarna bal kalm ak kaydnla 26 O cak'ta
yapln gei treni En Saygdeer Byk stad oturumu'
biiminde alm, o zam anki stad zam M ustafa Hakk
N alac da bu trende hazr bulunmutur.
1934 ylnda Homere Locas Saygdeer stadlna
Feyyaz M m taz, 1935 ylnda da Emil Tisu seilmilerdir.
te bu stad n dneminde Homdre Locas, Fransz Riti-
ni brakarak sko Ritini benimsemi, 14 O cak 1935a'e
yaplan oturum Fransz Riti gerei alp Byk Loca'dan
gelen Levha (resm yaz) okunduktan sonra grevliler, s-
ko Riti greneklerine gre yerlerini d e!tlrlp oturm ular
ve artk oturum bundan sonra bu rit kurallarna gre al-
p kapanmtr.

63. ZKARDE Locas:

stanbulda Selm et Locasndan baz biraderler, 12 u-

bat 1933 tarihinde Byk Loca'dan patente alarak bu yeni
locay oluturmulardr. Locann Saygdeer satdlar y-
ledir:
Tunal M ustafa, Nazml Duhan. Galip Hamdl Tekyeil.

64. NARA L o c a s :
30 O cak 1933 tarihli patente ile 1 ubat 1934 gn
Bursa'da kurulmu bu Locann lk Saygdeer stad M -
hendis Hseyin Hsn, daha sonraki se Avukat Hulus!
Kymendir.

65. RNESANS (Renaissance) L o c a s :

20 Eyll 1908de Fransa Byk Locasna bal olarak
stanbul'da kurulmu Rnesans Locas, g erekte, 1856 y-
lnda gene stanbulda alm, Abdlhamid dnem inde

239
uyutulan Etoile de Bosphore Locasnn bir devamdr. kin-
ci uyan, Trkiye Yksek ras ve Trkiye Byk Loca-
s 'nn kuruluundan da nce olan bu Loca, tpk zmir'deki
Homere Locas gibi. A.M.. ta ra r gereince T rk Obedi-
yansna 4 Ocak 1935 tarihli patente ile'katlm tr. Son yl-
lardaki saygdeer stadlar srasyla Fotyadis, M arcelle
Lonat ye Arman Mossedir.

B R S A Y IM DKM
VE AZICiK STATSTK

Trkiye Yksek ras ve Trkiye Byk Locasnn

kurulduu 1909 ylndan, Trkiye Masonlarnn uykuya so-
kulduu 1935 ylna kadar geen 27 yl iinde kurulan ma-
son localar ve bunlarn kurulu yerlerine gre dallar
syledin
stanbulda 27 loca, zmir'de 7, skenderiyede (Msr)
5, Kahire'de (Msr) 3, Bursa'da 2, zm it'le 2, Beyrut'ta
(Lbnan) 2 ve Zahtede (Lbnan). Fern-el ebah (Lbnan),
Merc-i-Uyun (Lbnan), am (Suriye), Kuds (Filistin), H u-
mus (Suriye), Halep (Suriye), Yanya (Makedonya), Tahran
(ran). Elz, Sivas, M alatya, Mersin, Ankara, Manisa,
Samsun, Gaziantep illerinde de birer loca.
1909'dan beri kurulagelmi bu localardan, M asonlu-
un lke apnda uykuya sokulduu 1935 ylnda Trkiye
Cumhuriyeti topraklar zerinde alr durumda ka la b il-
m ilerinin says 31 idi. Bunlardan 19'u stanbul, 6's z-
m ir, 2'si Bursa, birer tanesi Ankara, Manisa, Samsun ve
Gaziantep illerindeydi.
1935'lerde alr durum daki localardan stanbul'da
5'i, zmir'de 1, franszca, gene stanbul'dakilerden 1r de
almanca alyorlard. Geri kalan 24 Loca, trke al-
maktayd.
Trkiye'de almanca alan tek Loca stanbul'daki
STANBUL Locasdr Franszca alan localar ise, stan-

240
bu lda AKASYA, ETUAL DORYAN, VEDAT, REVEY, RNE-
SANS, zmir'de de HOMER Localaryd.
Trke alr 24 loca ise, stanbul'da MUHBBAN-l
HRRYET, VEFA, RESNE, TAN I1 (Ziyay ark), SE-
BAT, NECAT, SELMET, MURAT, AYDIN, GENLK, CUM-
HURYET YiLDZ, NKILP, ZKARDE, zm irde GNE,
EHRAM, MERH, ZHAL, EGE, Bursada NLFER/NAR,
A nkarada CUMHURYET, Manisa'da LKER, Samsunda
iK, Gaziantep'te CENUP YILDIZ localaryd.
1935'lerde alr durumdaki bu 31 locadan 30'u Eski
ve Kabul Edmi sko Riti kurallar iinde alrken bir
te k stanbul'daki RNESANS Locas, Trkiye Byk Lo-
casna bal olduu halde Fransz Riti kurallarna gre a-
lmaktayd.

TRKYE'DE YABANCI LOCALAR

1909-1935 yllar arasnda Osmanl topraklar zerin-

de kurulmu, yabanc obediyanslara bal pek ok locann,
trl yollardan Trk Obediyansna katldklarn daha n -
ceki blmlerde grmtk.
rnein Merutiyet ncesi kurulm u Msr Obediyan-
sna bal La Fraternite Ottomane 1909 ylnda Uhuvvet-i
Osmaniye adn alarak 7 numaral patente ile, spanyol
Obediyansna bal La Constitution adn alarak 8 numa-
ral patente ile, Italyan Obediyansna bal Bisansiyo Ri-
zorta 1910 ylnda nce adyla sonra AKASYA adn alarak
11 numaral patente ile, A nkaradaki V eritarl Coneciate
Locas 1923'de 42 numaral patente le ve stanbula a kta -
rlarak Tulu Hakikat adyla Trkiye Byk Locasna katl-
mlard. Merutiyetten sonra kurulmu yabanc localar-
dan Almanlarn Die Leuchte (Di Lyhte) Locas 1924de
stanbul adn alarak 43 numaral patente ile, Franszlarn

241 F. 16
zm ir'deki Homre M ahfili 1933de 66 numaral patente ile
stanbul'daki Rnesans Locas 1935'de 65 numaral paten-
te ile Trk Obediyansna katlmlard.
Ama katlmayp varlklarn srdrmeye alan ya-
banc localar da vard. rnein Merutiyetten sonra Sel-
hik'te spanyol Obediyansna bal olarak FAZLET adyla
bir loca almt. stad Hrdavat Rakm Efendi idi. 30 -
40 kadar yesi arasnda Trkler ounluktayd. Hukuku
Hoca Cemal Efendi, Prof. Muslihiddin Adil, Kibar Rza
(yanlmyorsak bir ara zmir Belediye Bakanln yapan
Osman Kibar'm babas), Besim, Nizami, Avukat Kemai,
A vukat shak, Zht Hilmi Velibeenin enitesi Tahir,.
Murtaza Ehad, Ali Canip (Yntem) hep bu locann yele-
riydiler.

Gene Merutiyetten sonra, Selanik'te Yunan Obedl-

yansna bal, sadltn Jorj Flutas'n yapt bir loca
daha kurulmusa da, bunun ad saptanamamtr. talyan
Obediyansna bal oiarak da bu dnemde skp'te, Hr-
riyet Yldz anlamna STELLA DELLA LBERTA adyla bir
Loca kurulmutur. Bu locann resm mhrnde talyanca
adndan baka arap yazsyla ve Trke olarak skp -
Peyk-i Hrriyet Locas yazs da yazlym. lk Saygde-
er stad Delatore olan bu locann o dnemde 18 kadar
yesi varm ki bunlar arasnda eski valilerden Mtak
Ltfi, Merkez Kaymakam Servet, Hsn Vamk, Cemal,.
Marko Mefano gibi Osmanl tebaas olanlar dikkati eki-
yor. Manastr'da da gene bir talyan Locas kurulmusa
da hakknda bilgi salanamamtr,
zmirde de Merutiyetten nce Fransz Byk Loca-
sna bal olarak Melese adyla rumca alr bir loca 1870i
ncesinde kurulmu sonra uykuya yatmken 1913de ye-
ftiden uyandrlmtr. Ne var ki, bu loca Birinci Dnya Sa-
vann balamas zerine yeniden uykuya girm itir. Gene-
bu dnemde, i. MLLE ve UNION adyla iki talyan Locas
ve Macar Obediyansma bal olarak ZOROASTER Localar
zmir'de kurulmulardr. Bu localardan bir tek i. Mille Lo-
cas 1922de zmir'in Yunan igalinden kurtarlna kadar
varln srdrebilmi, tekiler, Birinci Dnya Sava nn
balamasyla b irlikte almalarn sona erdirmilerdir. B
arada, gene zmir'de Yunan igali srasnda ONl adyla
b ir Yunan locas kurulmusa da, bu da .. MLLE gibi i-
galin son bulmasyla birlikte kapanmtr.
zmir'de Ii. Mille locasndan arta kalan 13 kadar tal-
yan mason, Homer Locasna konuk olarak devama bala-
mlar hatt bazlar bu locaya ye bile olmulardr. Ne
var ki, talyada o svalarda M ussclini i bana gemi ve
Faistler masonlara kar cephe almlardr. Nitekim bu
faistler, zm irdeki talyan Konsolosluu araclyla, ora-
daki talyanlar da tehdit etmeye balamlar ve masonik
eylemlerini srdrdkleri takdirde balarna iler gelebile-
ceini, duyurmulardr, Bu durum karsnda zmir'deki
Trk Obediyansma bal Homer, Gne ve Ehram Localar
yneticileri aralarnda bir toplant yaparak bu durumu g -
rmler, durumu mason talyanlarla d tartp, bunlarn
toptan localardan istifa edip, kendi lkelerindeki yasalara
uymalarn nermilerdir. Gerekten talyanlar topluca Ho-
mer Locasndan ekilm iler ve bir sre almalara ka tl-
mamlar, ancak arradan bir sre getikten sonra te ker
teker yeniden almalara katlmaya balamlardr.
stanbul'da Abdiharrd dneminde alp, M erutiyet-
ten birka y! nce uykuya sokulan Yurian Mark'na bal
Proodos Locas da 1909 ylnda yeniden ve bu kez adm
deitirip RMONYA olarak uyandrlp, Trk localaryla
yakn ilikiler iinde ve hatt ayni lokallerde almalar
yapmaya balamtr. Armonya Locas, Homer ve Rne-
sans Localar gibi, A.M.. konvannda alnan karar gere-
ince Yunan Byk Locasndan.ayrlarak 1937 ylnda Tr-
243
kiye Buytik 'Locas* balanmak iin gerekli hazrlklar
ve yazmalar tammalamsa da, 1835 ylnda Trk Ma-
Sonluunun uykuya girmesi yznden bu gereklememi-
tir.
Mtareke yllarnda stanbulda kurulan yabanc loca-
lardan biri de Edinburg Byk Locasna bal oiamk kuru--
lan PROODOS adl rum locasdr. stanbul igalinin sona
ermesiyle bu loca da ortadan kalkmtr. Ayrca bu dnem-
de gene stanbulda ORYANTAL adyla bir ngiliz, PAROS
ve LOGOS adl da iki sko Locas kurulmu, ancak bun-
larn Trk Masonluuyla bir ilikisi olmamtr.
Birinci Dnya Sava balarnda stanbulda bir de
Romanya Obediyansna bal olarak bir loca kurulmusa
da, dzensiz ve geleneklere aykr olan bu loCa, Trkiye
Byk Looasmda, Romanya Byk Locasna ikyet edi-
lince kapatlm ve loca stad da masonluktan karlm-
tr.
1935 ncesinde, Trkiyede, Trk Masonluuyla hi
bir ilikisi olmayan, ORYANTAL, PAROS ve LOGOS adl
ngiliz ve sko localarnn dnda varln srdren tek
yabanc loca, ARMONYA locasyd ve o da Trkiye Byk
Locasna balanmak zereydi ama, Kemalettin Apakn
dedii gibi buna da Trkiye Masonlarnn mr yetmedi...

YKSEK RA'YA BALI

YKSEK ORGANLAR

Daha nceki blmlerde, masonik rgtlerin, mason-

luun teemi lolar oton ilk derecesinin remzi derece-
ler adn aldn, drdncden balayp 33. dereceye ka-
dar uzanan derecelere de felsefi dereceler ya da Yk-
sek dereceler adnn verildiini anlatmtk. Gene bu ara-
da, remze derecelerin stndeki rgtn By-k Loca, fef-
244
seti derecelerin en stndki rgtn de Yksek ra ol-,
duunu belirtmitik.
Yksek ra'nun grev sobasnda kakn yksek dere-
celerin de kendi aralarnda blnmelere uradn, bu b-
lmlerin de her birinin oyrt ayr grevler gren yksek de-
reeli organlar oluturduundan sz edilmiti. 1909-1935
yllar arasnda, Trkiye Yksek rasnn 33 tane 33. de-
recede masondan oluan en st organnn altnda kalan ve
yaama geirilen teki organlar ise yle sralanabilir:
4-14. derecelerde Tekemml Yksek Localar (Perfec-
tion)
15-18. derecelerde Hkim apitr'ler (Souverain Cha-
pitre)
19-30. derecelerde Aropage'lar
31. derecede Byk Haysiyet Divan (Trlbunai)
32. derecede Byk Rft Divan (Conslstoire)
33. derecede Yksek uro (Spreme Conseli)
Tekemml (olgunlatrma) localar. Hkim pitrler ve
Areopailar, gereksinime gre her vdide (ehir) kurula-
bilir ancak bir vdide birden fazla Aropaj alamaz. Tri-
bunal ve Konsistuvar ise, ancak Yksek ra'nn bulun-
duu vdide olabilir.
1935 ylno kadar Trkiye'de 4 tane Tekemml Yk-
sek Locas, 5 tane Hkim apitr, 3 Aropaj, stanbul'da
da bir Tribnal ve bir Konsistuvar kurulmutur. Bunlar
srasyla greKm:
1. BRLK Tekemml Yksek Locas:
Yksek radan verilen 7 numaral patenta ile 1928
ylnda stanbul'da kurulmu bu Yksek Locaya Profesr
Mustafa Hakk Nalac, brahim Necmi Dilmen, Haydar
A li Kermen, Ali Kmi Akyz ve yine Haydar Ali Kermen
bakanlk etmilerdir.
_ 245
 2. LE PARVS PHLOSOPHOUE Tekemml Yksek
L o c a s :
Bu Yks&k Loca da gene 1928 ylnda, Yksek ra-
nn 8 numaral patentasyla, franszca almak zere ku-
rulmutur. 8 u Locann stadltm yapanlar A lbert Bener-
za, Ferit Aseo, H irant Noradunkiyan, Hgo Hervat ve izi-
dor Kohen'dir.

3. KURTULU Tekemml Yksek L ocas:

Bu Yksek Loca, gene 1928 ylnda Yksek ra'mn
9 sayl patentasyla Ankarada kurulmutur. 1935 ylna
kadar bu locaya stadlrk edenlerse Edip Servet, Aziz M it-
hat Akyrek, hsan Abidin ve Doktor Ziya'dr.

4. DAMA LER Yksek L o ca s :

Yksek ra'mn verdii 11 numaral patenta ile 1929

ylnda zmir'de kurulmutur. stadlar srasyla, A kil Ko-
yuncu, ahinzade Ethem, Doktor Nevzat Eref, Kemalet-
in Apak ve Feyyaz Mmtaz'dr.
1909-1935 yllar arasnda Yksek ramn oluturdu-
u be Hkim apitr ise yle sralanmaktadr:
1. DRLK Hkim a p itri:
Bu Hkim apitr, Yksek ra'mn verdii 4 numaral
patenta ile 1913 ylnda stanbul'da nce LA CONCORDE
adyla kurulmutur. lk dnemde hem franszca hem de
trke alan bu apitr, stanbul'da salt franszca ala-
cak ikinci bir Hkim apitr kurulmas zerine adn DR-
LK'e evirerek ve salt trke almak zere rgtlen-
m itir. Son yllardaki stadlar ' srasyla Servet Yesari,
A vukat smail Ratip, Doktor smail Hurit ve yine Avukat
smail Ratip'dir.
2. LES PONNERS DE LAVENIR Hkim apitri :
Yksek ra'mn verdii 5 numaral patenta ile stan-

243
bul'da franszca almak zere kurulmutur. stadlar,
Ferit Aseo, D oktor Rasim Ferit, Doktor Orhan Tahsin ve
yine Ferit Aseo'dur.

3. ZMR Hkim a p itri:

Yksek ra'nn verdii 6 numaral patenta ile adn-

dan anlalaca zere zm ir'de almak zere 1926 yln*
da zm irde kurulm utur. stadlar srasyla Doktor Sad-
rettin Kasm, mer AbdIkadlr, Avukat Mustafa Nuri Dev-
res, Doktor kr Osman enozan, ahlnzade Ethem ve
Doktor Zht Kmildir.

4. ANKARA Hkim a p itri:

Yksek ra'nn 10 sayl patentasyla 1929 ylnda

Ankara'da oluturulmutur. Srasyla Mustafa Reat Ml-
maroiu, Aziz M ithat Akyrek, hsan Abidin stadlk yap-
mlardr.

.4. HOM6RE Hkim a p itri:

zmir'deki Homere remzi locasnn Hkim apitri ola-

rak, 1933 ylmda bu locann Trk Obediyansma katlmas
zerine Yksek ra'nn 14 sayl patentasyla apitri de
T rk Obediyasna semi ve yeniletirilerek almtr. s-
tad Ernest Bon olan bu apitr, franszca almaktayd.
1935 yl banda Homr remzi locas Fransz Ritini brakp
sko Ritini kabul edince, zmir'de ikinci bir apitre de ge-
rek kalmad iin Hom6re Hkim a p itri de almalarna
son vermi, yeleri zmir Hkim apitr*jne katlmlardr.
1909 sonrasnda Yksek ra'ya bal olarak kuru-
lan Areopaj'larn says da tr ve bunlarn biri stanbul,
birj Ankara, biri de zmir'de oluturulmulardr,

1. STKLAL ARSOPAJI :
Yksek ramn 3 numaral patentasyla 1913 ylnda

247
stanbul'da LE SENTNEULLE DE BOSPHORS adyla, fran-
szca ve trke almak zere oluturulmu, daha sonra
STKLL adn almtr. lk stad Jak Suhami, son s-
tad ise Doktor Fuat Sreyya Paa'dr.
2. ANADOLU AREO PAJI:
Yksek ra'mn 12 sayi patentasyla 1929 ylnda
zmirde kurulmutur. stadlar Dr. Sadreddin Kasm, M u-
hittik Osman Omay, Dr. Esad Cimcozdur.

3. ETLER AREOPAJI :

Yksek ra'mn 13 sayl patentasyla 1930 ylnda

Ankara'da kurulmutur. lk stad Haan Saka, son stad
da A li Rza Sun'dur.
Yksek ra'nm altnda 31. derecede masonlarn olu-
turduu TRBUNAL'e Trkiyeli masonlar nceleri M alike-
ne-l Kbra, sonralar Byk Haysiyet Divan, gnmzde
ise Yksek Onur Kurulu adn verm ilerdir. Yksek ra'-
ca kendisine gnderilen anlamazlklar zmekle grevli
TribnaS e stadlk edenler Servet Yesari, Kenan ner, Dr.
Nureddin Ramih'dir.
32. derecede masonlardan oluan KONSSTUVAR ise,
eitli derecelerdeki mason'k kurulularn kurulu bavu-
rularn ve tm masonik yasa ve ynetm elikleri inceleyen
kuruldur ki, buna da Trkiyede Byk Rit Divan ad ve-
rilm itir. Bu kurulu son yllardaki stadlar Doktor Jak
Suhami, Dr. Nuerddin Rmih ve Kenan nerdir.

M A S O N K K O N V A N L A R

1935 ylna kadar Trkiyeli masonlar, trl uluslarara-

s kurulularla da ilikiler kurmulardr. Bu arada zellik-
le merkezi Cenevre'de bulunan ve 1921 ylnda kurulmu
A.M..'nin kurucular arasna da girm i olan Trkiye B-

248
yk Locas, Uluslararas Masonlar Birliinin 1921'den ba-
layarak hemen her toplantsna katlmlardr. Konvan ad
verilen bu toplantlardan 1921de yaplannda Prof. M usli-
hiddin Adil, 1923'de Edvar Lbe, 1924 Brksel Konvann-
da Raid Erer ve Faik Sabri Duran, 1925 konvannda
Charles Magnette, 1926 Konvannda, Belgrad'da Dr. Fik-
ret, hsan Abidin, Servet Yesari, Rait Erer, 1927 Paris
Konvannda Edip Servet, Rait Erer, brahim Necmi Dil-
men, 1930 Brksel Konvannda Servet Yesari ve Edip Ser-
vet Trkiye Byk Locasn temsilen hazr bulunm ular-
dr. 1930 Brksel Konvannda Trkiyeli masonlardan Ser-
vet Yesari, Birinci Nazrla seilerek grev de yapmtr.
A.M ..nin 1932 Konvanysa 5-13 eyll tarihleri arasn-
da stanbul'da toplanmtr. Bu Konvanda Trkiyeli Ma-
sonlarn En Saygdeer Byk stad Mustafa Hakk N al-
ac, Raid Erer, smail Ratip, Mehmet Ali Hamet ve Fe-
ridun Dukakin temsil etmilerdir.
stanbulda yaplan bu Konvana Avusturya, Belika,
B ulgaristan, spanya, Fransa, Yunanistan, Lksemburg,
Polonya, svire, ekoslovakya, Yugoslavya. Meksika, Por-
toriko , Sansalvador, Brezilya, ili, Kolombiya, Ekvator, Pa-
raguay, Honduras, A rjantin ve Bolivya mason rgtleri
tem silcileri olmak zere 23 lke masonlar katlmtr.
A.M .'nin stanbulda seilen yeni ynetim kuruluna
da, Trkiye Byk Locas Byk stad Yardmcs Raid
Erer girm i ve Paris'te yaplan ilk toplantda ynetim ku-
rulu bakan olmutur.
A.M..'nin dokuzuncu Konvan 1934 ylnda Lksem-
burg'da toplanm, orada da Trkiyeli masonlar o zaman-
ki En Saygdeer Byk stad Muhiddin Osman Omay ile
Reit Erer temsil etm iler, Omay Bakan Yardmclna
Seilmitir.
A.M.i. Kon varlarndan nce de 1917 ylnda Trkiyeli
Masonlar Berlin'de yaplan bir masonik kongreye katlm-

249
Sardr. Birinci Dnya Sava iinde, daha ok Alm anlar ve
yanda lkeler masonlarnn katld bu kongrede T rki-
ye, masonlarn Dr. Mehmet A li Baba, Prof. Mustafa Zht
inhan, Saytay Bakan Tevfik Hamdi, Prof. Faik Sabri
Duran temsil etmilerdir.
1933 ylnda da Paris'te dzenlenen bir mason kongre-
sine ve ayn yl yaplan Belika Byk Markmrn kurulu
yldnm trenlerine de Trkiye'yi temsilen Rait Erer
katlm tr.

250
 STUNLAR YIKILIYOR
MASONLUK UYKUYA GRYOR

BR AJANS HABER

10 Ekim 1935 tarihinde, o gnlerin hemen btn ga-

zatelerinde yle bir Anadolu Aans haberi yaynla n d:
Ankara 9 (A.A.) - Mes'ul ve m a'ruf imzalar altnda
a[ansmza v e rilm i tir:
Trk Mason Cemiyeti, memleketimizin sosyal teka -
mln ve gnden gne artan muazzam terakkilerini naza-
r itibara alarak ve Trkiye Cumhuriyetinde hkim olan de-
m okratik ve cidden lik prensiplerin tatbikatndan doan
iyilikleri mahede, ederek faaliyetine bu hususta hi bir
kanun olmakszn nihayet vermeyi ve btn mallarn
memleketin sosyal ve kltrel kalknmasna alan Haik
Evlerine teberru muvafk grlmtr.
Bu haberi izleyen gnlerdeyse, gene gazetelerde d-
neminin ast astk, kestii kestik, kudretli iileri Baka-
n kr Kayann bu konudaki u demeci de yer alyor-
du :
Mason tekiltnn feshi karar zerime btn Ma-
son localar birer birer kapanmaya balamtr, iileri
Bakan kr Kaya bu mesele zerinde dem itir ki: Trk
Masonlar kendi ideallerinin hkmetin esas programnda
dahil olduunu grerek kendi tekiltlarn kendileri fesh
etm ilerdir. Hkmetin bu i zerinde hi b ir teebbs ve
alkas; yoktur.
Durum ilgintir. 1909dan 1935'e kadar tam 27 yl bir

251
kuyumcu titizliiyle istenerek ve adm adm ilerlenerek
kurulmu Trkiye Masonluu, ne olmutu da, byle du-
rup dururken gnn birinde birden bire kendi kendini yok
etme karan almt. Bu dnem yle bir dnemdi k, ger-
ekte Masonluun Trkiye'de ttiha t ve Terakki iktida r-
larndan bu yana en gl olmas gereken bir dnemdi.
Trkiye Byk M illet M eclisi'nln Bakan yksek derece-
li bir masondu, iileri Bakam kr Kaya hem de 33.
derec&de bir masondu, Ankara valisi, stanbul valisi, z-
m ir valisi masondular. Dileri Bakan masondu. Bakan-
lar Kurulunda olduka yksek sayda bakan masondu-
lar. Mstearlardan genel mdrlerden, polis m drlerirv
den, jandarma komutanlarndan ve hatt ordu iindeki st
dzeydeki subay ve komutanlardan mason olanlarn sa-
ys hi de az deildi.
Peki ne olmutu?
Bu sorunun yantn ararsanz, karnza A tatrk -
kar,
A tatrk, daha Mustafa Kemal iken, 1908 ncesi it-
tihat ve Terakki Cemiyeti yesi olurken bile, pek cok arka-
dann tersine mason olmaya yanamam, mason ol-
mam bir askerdi. Enver Paa ile aralarnda bir ortak
nokta aranmak gerekirse, ikinsini de parlak gelecekler
bekleyen bu iki kurmay subayn mason olmamaktaki di-
renilerinde bir ortaklk bulunabilir.
Talt Paadan Cemal Paaya, Sait Halim Paa'dan
Ziya Gkalp ve eyhlislm Musa Kzm Efendiye, Mali
ye Nazr Cavit Bey'den. Hseyin Cahit Yaitn'a kadar
pek cok ttihat ve Terakki Cemiyeti yesi masonken olma-
yan ve hatta Birinci Dnya Sava boyunca Bakomutan
Vekili olarak mosonlara dmanlk besleyen Enver Paa'-
ntn amansz rakibi Mustafa Kemal Bey de, 1935'lere kadar
aka mason dmanln gstermemesine karn, ha-
yatnn bir nnda bile mason olmamtr.

252
 1935'lerdeyse, zamannn geldiini grerek, bir em ir-
le mason localarn kapattrmtr.

VE BR DE GAZETE HABER

Duruma biraz daha aklk kazandrmak iin, 9 Ekim

tarihinde kendi kendilerini kapattklarn bir bildiriyle -
ileri Bakanl'na bildiren ve bu durum 10 Ekim 1935de
Anadolu Ajans bltenlerinin gazetelerde yer almasyla
aa kan kapanma olayn o gnlerin havas iinde bi-
raz daha iyi kavrayabilmek iin bir de 14 Ekim 1935 ta -
rihli Cumhuriyet Gazetesi'nde yer alan u haberi oku-
makta yarar vardr sanrz:
Trkiye'de Mason Localar bir emirle kapatld ba-
ln tayan bu haber yie d ir:
ileri Bakanlndan verilen em ir zerine Trkiye
Mason localarnn faaliyetine nihayet verilm itir. Bu emir,
daha evvelce malm olduundan, ta tili faaliyet ikarar
verilm ek zere Trkiye stad' zami yksek markl
toplantya armtr. Trkiye stad zami olan stanbul
Emlk Bankas Direktr Muhittin Osman, Trkiye Mason
localarnn kapandn, yksek makamdan ald em ir ze-
rine arkadalarna bildirm itir.
Bu suretle Trkiye Masonluunun stanbul, Bursa, A n-
kara, m ir, Edirne, Mula, Gaziantep ve Adana ve dier
yerlerde bulunan mteaddid localar kapanm, bunlarn
emlaki hkmete intikal etmitir.
^Trkiyede halen ecnebi marklarna mensup loca-
la r kalmam, bunlar vaktiyle Trk Manktna dahil olm a-
ya mecbur edilm i olduklarndan, bu suretle son zaman-
larda talya, Almanya ve Rusya'da olduu gibi Mason
tekilt memleketimizde de klliyen ilga edilm i oluyor-
Bu tekiltn kaldrlmasn icabettiren sebeb, son frka
programnda kk darda bulunan teekkllerin memte-

253
ketimizde yer bulamayacana dir olan kayttr.. Mama-
fih Masonlar kklerinin cfarda olmadn, konfederas-
yon halinde idare edilen Masonluu burada serbest, ms-
ta kil ve m illiyeti olduunu sylyorlard. Esasen son za-
manlarda yaplan m uhtelif neriyatta da grld zere
Masonluk memleketimizde bir sr olmaktan kmtr, Z i-
ra Masonluk, daha ziyade laiklik ve eskilie kar aleyh-
darlk ve mntesipleri arasnda tesand ve mtekabil yar-
dmlar fikrimi gden bir messese olup koyu taassup aleyh
darlndan dolay hatta dinsizlik veya milliyetsizlik isnad,
altnda bile bulunuyordu. Trkiyede ulusal bir Mark-
zamin teekkl tarihi 30 seneyi mtecaviz deildir.
ilk nce Selnik'te talyan, sonra stanbul'da ngiliz,
Fransz ve Yunan localar teekkl etm itir. Namk Ke-
mal'Ie", Ziya Paaiar o zaman bu mahfillere devam e t-
milerdir. Merutiyetten sonra da Trkiye M ahfilleri te -
ekkl etm itir. Trkiye masonlarnn adedi birka bin
iup, memleketimizin her sahada ileri gelen ahsiyetlerin-
den biroklar bu mahfillere devam etm ekte idiler. Mason-
luk imdiki halde, ngiltere, Fransa, Belika. Yunanistan,.
Romanya, Bulgaristan, Amerika ve svire gibi memleket-
lerde faaliyettedir.

BAZI YANLILAR VE
FRANSA'YA GNDERLEN DZELTME

Cumhuriyet Gazetesi'nin 14 Ekim tarihli saysnda yer

alcn t u haberde sz edilen yksek makam, dnemin-
Cumhurbakan A tatrk'ten bakas deildi. Ve verilen ha-
ber byk lde gerekleri yanstmaktadr. Haberin ya-
zl biimiyse, yazarnn bu konular bilen ve hatta byk
olaslkla mason olan biri olduu izlenimini vermekte-
dir. Suna karn, haberde birka yanl nokta bulunmak-
tadr.

254
 Cumhuriyet'in haberindeki bu yanllardan birincisi
ve en nemlisi, Mason localarnn kapatlmas iin Yksek
ra'nn (Mark) toplantya arlp karar ald noktas-
dr. Kapatma karar Ankara'da 3 kiilik bir kurul tarafn-
dan alnmak zorunda kalnmtr.

Haberdeki bir ikinci yanl da, Edirne, Mula ve A da-

nada da mason localar varm da bunlar da kapatlm,
gibi yazlm olmasdr. Daha nce de belirttiim iz gibi,
1935lerde Mason localar lke apnda olduka yaygn;
olmalarna kar bu illerde rgtl deillerdi.

Trkiye Byk Locas kendi kendini kapatrken, al-

nan bu karar, d dnyada da yankiiar dourmutur. Ni-
tekim, Paris'te yaynlanan illustration Dergisi'nin kasm
saysnda yaynlanan bir haberde, Trkiye'de Masonluun
son bulduu, mallarnn elinden alndna dair bir yaz
km, gene A tatrk'n emriyle ve ileri Bakanlnca
masonlara verilen buyruk gerei, Trkiye Masonlarnca
bu dergiye bir aklama gnderilm itir ki, y ie d ir:
Sayn Mdr,
Kasm 1935 tarihli L'illustration'da, Trkiye'de Ma-
son Localar Lavedildi bal altnda yaynladnz ha-
berde, memleketimizde yeni karlan bir kanun gerei
mason localarnn birden kapatlarak, mallarna hkmet
tarafndan el konulduunu bildirmektesiniz.

Bu mektubumuzu deerli derginize yaynlanmas iin

gnderiyor ve aadaki noktalar b e lirtiy o ru z :
Yurdumuzun medeniyet yolundaki geliimi ve gndem
gne artan aamalprtnt gren ve Trkiye'yi yneten de-
m okratik prensipleri gzleyen Trk Mason rg t, bu ko-
nuda zel bir kanun olmakszn almalarn durdurmaya
ve mallarn m illetin kalknmasna alan Halkevlerine
aktarmaya 'karar verm itir. Sayglarmzla.

255
 Trkiye'de Mason Byk Locas ve ona bal localarn
1935 ylndaki bu zoraki uykuya girii konusunda, eski
Byk stadlardan Necdet Egeran, kapan nedenlerini,
Dnya dzeni m a son lu unca kabul edilmemek ve D-
zensiz durumda i kavga ve kargaalklarn yenmeye
balamakta, konuyu bu mason rgtleri Byk Clstadla-
rnn emriyle 1935 ylnda kapatlmtr diyerek geitir-
mektedir.

Bir mason yazar olan M ithat Grata stat ise, 1935

ylnda Trkiye'de uykuya dalan Masonluk deyip ko-
nuyu alabildiine ksa kesmektedir.

Bu konuda en geni ve gvenilir bilgiyi veren Ma-

sonik kaynaksa, Kemalettin A pakn, Trkiye'de Moson-
Juk Tarihi adl kitabdr.

Masonluun uykuya sokulmasna, mason localarnn

bata Byk Loca olmak zere kapatlmasna neden ola -
rak A tatrkn memleketimizde yapt inklp hamlelerine
kar cahil ve mteasssp muhitlerin dorudan doruya c e -
saret edemeyip de dolambal yollardan gsterdii reak-
siyonun ve bu gibi m uhitleri kendi madd menfaatlerin iin
istism ar ederek reaksiyonu krkleyen spekltif baz ne-
riyatn yaratt demagojik havay teskin sadedinde M a-
sonluk harcand gerekesini gsteren bu mason yazar,
ayni dnemde Trk Ocaklar'nn ve baz kadn dernekleri-
n in de kapatlm olmasn zelii'kle belirterek, olayn salt
kendilerine kar bir giriim olmadn kantlam ak ster.
Ama arada Trk masonluunun 1935 senesinde geirdi-
i zc olay demekten, sahibi olduumuz stanbul, z-
mir ve Ankara'daki gze! lokal binalar elimizden g it t i s -
tunlar ykld, avadanlklar darmadan oldu diye yakn-
m aktan da kendisini olamaz.
STUNLARIN YIKILII

T rkiyede A ta t rk n buyruu ile kapatlan mason

localarnn kapatl gerekeleri arasnda* diktatoryal ve
to ta lite r zihniyetll baz yabanc memleketlerdeki kom-
nist ve faist re|im lerin zaman takip e ttikle ri Masonluk
aleyhdar politikann serpintilerinden alnan ilhamlarn
da bulunduunu, yazan Kemaiettin Apaka gre, bu d
etkilerin yan sra baz nedenler de vardr ve bunlar
yle sralanm aktadr:
Bu d tesirlerin yannda kuru ve sert b ir realistlik,
zihniyetiyle ideale kymet vermeyip Masonluu artk ca-
zibesini kaybetmi ve roln bitirm i ta rih i bir messese
saymak, bunun neticesi olarak Masonlua kar gittike
artan bir alkaszlk ve devamszlk gstermek, ahsi baz
meseleleri Masonlk sahaya da intikal ettirm ek ve nihayet
cezri bir tasfiye lzumuna kanaat getirerek vaki olacak
bir kapantan lerde daha canl ve imanl bir kalknma
iin faydalanmay dnm ek gibi b ir takm i tesir ve
am iller de mevcuttu.
Minareye klf geirm e abalarna pek benzeyen bu
gereke sralam alar b ir yana konulursa, kapatlma olay-
nn resm cephesi y le d ir:
Cumhurbakan Atatrk, devletin ve devleti yneten
tek partinin denetim ve ynetiminde olmayan, kknn
darda olduu ileri srlen, likilerinin derinlii bilinme-
yen ve ttihat ve Terakkl'den arta kalan hemen her ey
gibi, zamann geldii inanc ile Mason localarnn da ka-
patlmasna karar verm itir. Bu -kesin .kararn, yksek de-
receli b ir mason olduunu bildii ve stelik de cok g-
vendii ileri Bakan kr Kaya'ya syler ve bunun uy-
gulanmasn emreder. Bata kr Kaya, pek cok mason,
bu kesin buyruu geri aldrm ak iim gnler sren yakar-
larda bulunurlarsa da, buyruk geri alnacana kesinlii

257 P. 17
daha da artar. zellikle stanbuldan A nkaraya giden pek
cok ricac terslenerek geri evrilm itir.
Bu kesinlii gren iileri Bakan kr Kaya, kendi-
si de Yksek ra yesi ve stad olmasna karn are-
siz o dnemin Yksek ran A m iri Hkimi A z a m i D oktor
smail Hurit ve Byk Loca Byk stad Muhiddin Os-
man Omay', Yksek ra eierinde-n Doktor Fuat S-
reyya Paa ve Muhip Nihad Kuran' Ankara'ya arr. An-
karadan da o gnlerdeki Dantay Bakan ve Yksek
ra yesi Mustafa Reat M imarolu ile Ankara Valisi
Nevzad Tandoan ve gene Yksek ra yesi olan m il-
letvekili Doktor Reisim Ferit Ekim aynn ikinci haftasn-
da toplanrlar. Bu toplantda iileri Bakan kr Kaya,
teki biraderlerine A tatrk'n kesin buyruunu b ild irir:
Masonlar S ocalan nt kapatp almalarna son vere-
ceklerdir. Mason localarnn binalar Halkevlerine aktar-
lacaktr, Bu kesin buyruun yerine getirilm esini nlemek
olana yoktur.
zellikle stanbul'dan gelmi byk mason ynetici-
leri byle b ir karar alabilmek iin genel kurulun toplan-
mas gerektiini, nk Mason Cem iyeti'nin Cemiyetler
Kanununa gre kurulmu yasal bir dernek olduunu, ken-
dilerinin byle bir karar vermeye yetkileri bulunmadn
sylerler. Dantay Bakam Mimarolu da bu gre ka-
tlr. Ne var ki, ifn bu noktasnda artk kr Kaya, 33.
dereceli bir Mason ve Yksek ra yesi olm aktan n-
ce, Cumhuriyet hkmetinin ve A tatrk'n ileri Baka-
ndr. Buyruk alm tr ve bunu yerine getirecektir. Bu buy-
ruk yerine getirilmezse, parti yeni bir kanun karacak ve
bu masonlar iin ok daha fena olacaktr. Hemen o a k-
am orada bu konuda nceden kr Kaya tarafndan
hazrlanm belgenin imzalanmas gerekm ektedir. Kaza
ve kadere inkiyad ve tevekklden baka are kalma-
mtr.

253
 33, dereceli 8 mason stad o akaam, masonluun
harcanmas, stunlarn yklmas bahasna gerekli ,b ild i-
rim kararn imzalarlar ve durum ileri Bakan kr Ka^
yr. tarafndan A ta t rk e bildirildii gibi, Anadolu Ajans
araclyla da gazetelere ve kamuoyuna duyurulur.
Yukarda, Anadolu Ajans'mn ve Cumhuriyet Gazete-
s inin bu konudaki haberlerini aktarmtk. 15 Ekim 1935
tarihli Tan gazetesindeyse bu haber okurlara yle du-
yurulm utu :

Trk Ykseltme Cemiyeti (Fran Masonlar Cemiyeti)

adn tayan teekkl faaliyetini tatil etm itir. Toplantlar
yasak eden emir, Trkiye stad zami, stanbul Emlk
Bankas Direktr Muhiddin Osman'a bildirilm itir. M u-
hiddin Osman, Yksek Mark' toplantya arm ve
Mason localarnn faaliyetlerini ta tii ettiini bildirm itir.
Buyrutlu, stanbul'dan baka dier ilbaylklara da
gnderilmi, bu suretle stanbul, Gaziantep, Bursa, Anka-
ra, Edirne, zmir, Adana, ve Mula ile dier illerdeki btn
localarn faaliyetleri durdurulmutur. Trk Ykseltme Ku-
rumunun tekiltnn kaldrlmasn gereklendiren sebeb
son frka (parti) programnda yazld gibi, kk darda
bulunan kurullarn Anayurtta yer bulmayaca hakkndaki
kayrttr.
Kurulu tarihleri Merutiyetten nceki senelere ka-
dar varan ve biihassa Merutiyetten sonra Selanik'te ve
stanbulda oalan localar 23 kadardr. Localarn toplan-
tlar iin Beyolunda Karlman geidi karsndaki Nurzi-
ya sokanda 25 numaral byk bir apartman temin edil-
miti. Son senelerde Anadolu yakasndaki localar iin de
Kadky'nde bir bina yaptrlmtr.
stanbul'daki Masonlarn adedi 2400 kadardr.s
Tan Gazetesinm, Cumhuriyet Gazetesi'ndeki haberi
bir yinelenmesi biimindeki bu haberinin dilindeki an
259
Trke yazma abas sanrz dikkat ekicidir. Ne var ki,
Tan Gazetesi de. Cumhuriyet Gazetesi gibi, mason loca-
s bulunmayan illerdeki localarn da kapand. Yksek
Marik'n toplantya arld gibi yanllar yinelemek-
tedir. Buna karlk, Tan Gazetesi, verdii haberi daha ge-
ni ve doyurucu yapabilmek iin aba gstermi, kapanan
localar konusunda u bilgileri sralam tr:
Hayr ve yardmlama hisleri ile alan topluluklar-
dan bilhassa Resne locas en eski bir teekkldr. Bun-
lardan baka, Etoile D'Orient, Sebat, Yldz, Aksaray, Ne-
cat, Artemia, stanbul, Rnesans, stikbal, Vefa, Aydn,
Cumhuriyet, ark, stikll ve kbal localar da artk ta -
rihe karan Trk Ykseltme Kurulunun faal koliarndan-
dr. Localarda mevcut menkul ve gayrimenkul btn em-
lk ve kymetler hkmete geecektir. Yzelli bm liradan
fazla deerde bulunan bu kymetlerin Halkevleri kurulk-
fna devredilecei umulmaktadr.

NELER DEDLER?

Tan Gazetesi bu ek bilgilerle de yetinmemi, habe-

rin devamnda, konu hakknda tannm baz masonlar-
dan da gr alp yaynlamtr. Gazetenin bu konudaki
haberi yledir:
Tannm baz masonlar bu hususta fik ir beyan e t-
mekten ekinmilerdir. Trkiye Masonlarnn ileri gelenle-
rinden Avukat Sadi Rza (gazeteye yazmamak kaydyia)
ksaca dedi k i :
Ben iin iindeyim. Sorgunuza karlk verecek
durumum yok. Fakat srar ettiiniz iin fikrimi syleye-
yim. Masonluk faaliyetine evvelce ne iin msaade edil-
mise. bugn de yine o sebepten dolay faaliyetine son
veriliyor. Hkmetin kararlarnn herhangi biri zerinde
mnakaa etmeyi uygunsuz bulurum. Yalnz bu ite Ma-
- 26 0
sonlarn, kk bir ihmali olduunu sylemekten ekinme-
yeceim. Masonlar, daha nceden davranp, hkmetin
ararn beklemeden kendi kendilerine dalacaklard. Bu-
nu yapmamakla hkmeti g durumda braktlar.
Adliye Doktoru Salim Hoim, kendi de Mason olduu
halde, bu teekkln ortadan kalkmasn kaytszlkla kar-
lamtr :
Bence Masonluk Trkiye iin, oktan tarihe kar-
mt. Belki 15'inci, 16'nc LuiIer, Fransa'da krat iken Ma-
sonluun bir manas vard. nk, Masonluk, stibdada,
zulme ve Klerikalizme kar yaplm bir gizli isyan te-
ekkl di. Ayni 'kara kuvvetlerle arparak dnya mil-
letterihn en liklerinden biri mevkiine kan Trkiyede
Masonluun veya buna benzer herhangi gizil bir teekk-
ln yeri olamazd. Masonluk, eer b ird in ise mevcut din-
lere bile omuz sllkildli bir ada bu gizil din skmez.
Eer sosyal ve soysal bir varlk se, btn dnyada ondan
ok daha nemli, ok dana kuvvetli messeseler vcuda
geldii iin yine bir faydas yoktur,
Masonluk oktan beri yaamyordu. nk o br
manken olmutu. En sonunda, btn gemileri iine alan
tarih mzesindeki yerini buldu.
Tan Gazetesinden aktardmz bu demeler de gs-
teriyor ki. 1935lerde Masonluk Mabedinin stunlar ger-
ekten rm ve kmtr.
Atatrk'n Mason localarn kapatma karar almasnn
nedenleri stne sylenip yazlanlar eitlidir ve kesinlik-
tamamaktadr. Ancak, ileri srldne gre, 1925 y-
lnda Trkiye Masonlar Yksek ras, sko Byk Loca-
snn da telkiniyle, Mustafa Kemal'e masonluk teklif et-
meyi ve 33. dereceyi verip kendisini Rlt Hakimi yopmay
kararlatrmtr. Bu ile Dr. Fikret ve Mehmet Cemal Uy-
badn grevlendirilmilerdir. Mustafa Kemal bu neri kar-
snda :
261
 By'e bir te k lifi duymam olaym. im dilik kalsn,
evvel kendinizi, ne olduunuzu gsteriniz. M illete ken-
dinizi sevdirmeye gayret ediniz, gereini sonra dn-
rz demitir.
1932 ylndaysa, stanbulda toplanan uluslararas bir
konvan dolaysyla, bu toplantya bakanlk eden 'M ustafa
Hakk Nalac, Mustafa Kemale bir ballk ve sayg tel-
graf ekmitir, 23 lkenin yksek dereceli masonlar ad-
na ekilen bu telgrafta. Cumhurbakan Mustafa Kemal
adna Genel Sekreter Hikmet Bayur u yant ieren bir
telgrafla karlk v e rm i ti:
Mustafa Hakk Beyefendiye,
Trkiye hakkndaki her temenniyatnz havi telgra -
fnzdan Reisicumhur Hazretlerinin memnun olduklarn
bildiririm efendim.
Ktibi Umum Hikmet
Kurtulu Sava ve C um huriyetin ilk dnemlerinde
Hakkari ve Van m illetvekillii yapm, brahim Arvas ise
1964lerde (doumu 1884) yaynlanan Tarihi Hakikatler ad-
l anlarndan Mason localarnn kapatlma kararn olm a-
s konusunda yle yazm aktadr:
Mustafa Kemal Paa birgn eski Adliye Vekili Mah-
mut Esat Bozkurt u ard, kendisine masonlarn ta ksi-
mat, tekilt ve ahvalini bildirir bir kitap verdi. Bunu g-
zelce mtala et, bir takrirle Halk Partisi Grup Bakanl-
na ver, grupta bunlara iddetli bir hcum yap ve grup-
a kapanmasna dellet et. Senin de bu ite byk eref
payn olacaktr dedi. Grup gn Mahm ut Esat Bozkurt ri-
yaset makamna b ir ta k rir verdi ve takririnin okunmasn?
reisten rica etti. Ktip ta kriri okudu. Grup dinledi. Hlsas!
yle i d i ;
Bizim eba ancet gelen atalarmzn mensubu bulun-
duu tarikatlar kapattk. Masonluk da kk darda bir
262 -=
Yahudi tarikatndan baka bir ey deildir. M em leketi-
mizde bunun ne ii vardr. Bunu da grup kararyla kapata-
lm. Ve sz istedi, krsye gelerek ta kririn i gayet veciz
oiarak izah etti. M eciis'teki masonlar bir teltr ald.
Hele szcleri kr Kayay grse idiniz, bandan st
dklm kediye benziyordu. Mehur hatip Mahmut Esat
Beye sz ye titirilebilir miydi. kr Kaya masonluun bir
hayr messesesl olduunu krsce syledii zaman gru-
bun hemen btn azas yzne havkrdlar. Hayr eserleri
dediiniz nedir birisini gsterebilir misiniz. Yalan syl-
yorsun. in aa dediler. Mahmut Esat ise masonluun
kk dtarda, gizli, memleket ve m illet iin muzr bir ta ri-
kat olduunu ve her yerde umum! reisleri yani mark
za-mlan Yahudi bir ok vesikalarla isbat etti.
kr Kaya, Kzm zalp, Mazhar Germen, son a-
reyi Kdtb-i Umumi Recep Pekere lticada buldular. Ve
salonda oturan Recep Peker'in etrafn alarak yalvarmaya
baladlar. G ruptaki hava ok elektrikli idi. Heyecan son
haddini bulmu, her tarafta kapatalm sesleri ykseliyor-
du. O srada Recep Peker sz istedi ve krsye gele-
rek : A rkadalar, ok mhim b ir i stndeyiz, msaade
buyurun, bu ii bir defa da Devlet reisine gtrelim, onun
da reyini alalm , gelecek hafta bugn tekrar huzurunuza
getireceim, dedi. Bu sz grubun tasvibine mazhar oldu
ve mesele gelecek haftaya kald. B ir hafta sonra olsun, biz
herhalde btn localar kapatrz dediler. Ertesi hafta Re-
cep Peker geldi ve krsye karak u rrrjdeyi v e rd i:
Arkadalar, bugnden itibaren Trkiye'de mason-,
luk kalmamtr ve btn localar kapanm tr... Salonda
b ir kyam ettir koptu, alklar, barm alar ve kahrolsun
Yahudi uaklar sesleri tavanlar nlatyordu. kr Ka-
ya ile arkadalar ortadan srra kadem basmlard. Grup
daldktan sonra D oktor Mim Kemal'i ne katarak Mec-

263
steki Masonlar toplu olarak Reisicumhura gitm ilerdi.
Mim Kemal Reisicumhura h ita b e n :
Efendimiz biz zaten maiyet-i devletindeyiz, fa ka t
siz merik-i azamimiz olursanz bir pervane gibi etrafnz-
da dnp dolarz demi. Reisicumhur, peki birey sora-
cam, bana cevap veriniz de sonra... Siz Avrupa'da hangi
locaya balsnz ve metbuunuzun ismi nedir?
Biz Cenovaya tabiyiz ve reisimiz de Barca Mion
Cenaplardr demiler. Bunun zerine kplere binen M us-
tafa Kemal Paa onlara h ita b e n :
Haydi defolun buradan, cehennem olun gidin, Ya-
hudi uaklar. Benim m illetim bana kahraman sfatn ver-
di, ben sizi.n gibi bir ft Yahudiye uak m olacam. Bu
gece sabaha k adar Trkiye'deki btn localarnz kapat-
madnz takdirde yarn tekil edeceim divan- harbi rfi-
ye hepinizi verir ve astrrm haydi defolun karmdan diye-
rek onlar kovmu. Onlar da yldrm telgraf ve telefonlar-
la vaziyeti stanbul, zmir ve Adanaya bildirdiler ve sabah
olmadan hepsinin kapanma kararlarn getirip henz so f-
rasndan kalkmayan Reisicumhura verdiler ve derin bir
nefes aidtar. Reisicumhur Mustafa Kemal Paa bu su -
retle btn mason localarn kapatt.

brahim A rvasn seksen yana doru syleyerek

yazdrd bu anlardaki gerek pay ne ldedir k e stir-
mek zordur. Arvas gibi nl mason dmanlarndan M.
Raif Oan, Ylanlolu smail Haki. Cevat Rfat Athan,
Ahmet Grkan, Gazi Yiitba gibi kiiler de yazlarnda
ya da konumalarmda, Mason localarnn A tatrk ta ra -
fndan kapatlmasyla ilgili, yukardakine benzer hikye-
ler anlatp yazmlardr. Bu arada 27 aralk, 1938 ta rihli
Yedi Gn Dergisi'nde de, A tat rk'le Moson stad- za-
mi Mim Kemal ke arasnda Mason localarnn kapanma-
sndan nce getii ileri srlen bir konuma aktarlm ak-

264
tadr. Tank olarak, o konumamn getii Atatrk'n ma-
sasnda Aaolu Ahmet, Kprl Fuat, smail Hakk (Muh-
temelen Tongu), Eitim Bakan Hikmet (Bayur)'in bu-
lunduu belirtilen o yazda, A tat rk'le Dr. Mim Kemal ke
arasnda masonluk konusunda bir tartma getii ve
A tatrk'n masonluun ilkelerinin Halk Partisinin ilke-
lerine tpatp uyduu yolundaki szler zerine,
O halde masonluun hikm eti vcudu yoktur de-
dii Mim Kemal'in ise bunun zerine masonluun uluslar-
aras niteliinden sz ettii ve Mustafa Kemal'den,
Ben bu cemiyete girmem. Ben bakalarnn yapt-
prensiplere deil, ancak kendi prensiplerim e uyarm.
yantn aldn, Mim Kemal'i susturduu ileri srlm ek-
tedir.
yle ya da byle, bilinen ve kesin olan tarihi ge r-
ek, Mustafa Kemal in 1935 ylnn sonlarnda Trkiye
masonlarnn stunlarn ykt, almalarna son verdii
ve kaplarna k ilit astrddr.
Masonlar dilinde uykuya girme diye adlandrlan bu
dnem, ondrt yla yakn bir sreyi kapsamaktadr. Ger-
i, M ithat Grata, 'kapatlan mason localarnn 1939 y-
lnda stanbul'da yeniden faaliyete getiklerini yazarsa
da, gerek anlamda yeniden uyan, (basbadelmevt) an-
cak 1948 ylndadr.
Bu tarihe kadar, masonik iikeler gerei ayakta kal-
m saylan tek masonik kurulu Yksek ra'dr. Byk
Loca ve ona bal localar uykularn srdrmlerdir.

U Y K U D A K S A Y IK L A M A

A tatrk'e pek sempati duymayan masonluk dma-

n baz evreler, Onun Mason Localar'n kapattrma yo-
lundaki buyruunu kendi duygularyla eliir grdklerin-
den olacak, sonralar, masonlar, halin icab olarak bir

265
mddet uyumay uygun bulmular, fakat kendi kendilerini
kapatmann mensuplar arasmda uyandraca aleyhte te-
sirlerden kurtulmak iin kapatlma kararn temin etmi-
lerdir diye yazmaktan ve bir noktada, Mustafa Kemal'in
bile Masonlarn stekleri ynnde harekst ettiini hi de-
ilse akla getirme abasnda geri kalmamlardr.
Bu noktada gsterdikleri kant ise, 1935* yl Eyll
aynda Yksek ra'mn son genel kurul toplantsnda aln-
m bir karardr.
Kematettin Apak'n, Ana izgileriyle Trkiye'deki Ma-
sonluk Tarihi kitabnda yazdna gre. Yksek ra, ma-
sonluk aleyhindeki baz cereyanlar dolaysyla hasl olan
vazyeti grerek, kati lzum grld takdirde Yksek
ra'mn btn mahfillerin bir mddet iin uykuya girme-
si ve bunun iin de bu uykuya giriin ne zaman ve ne
suretle yaplacann tayini selhlyetlnin Amfr-i Hkim-i
zam ve mteakip drt vazifedar ile idare Encmeninin
munzam azasna bir komisyon halinde, mtereken
tevdiine karar vermitir.
1977 ylnda Cihat Yaynlan arasnda Trkiye'de Ma-
sonluk Meselesi adyla bir dizi inceleme kitabnn ilk cil-
dini yaynlayan M. Erturul Dzda, salt bu karara daya-
narak ve bir de o dnemde yazlan yazlarda, masonlarn
pek fazla incitilmemesine aba gsterildiini ileri sre-
rek, kolaylkla Masonlar kapatlmalarn temin etmiler-
dir (o. g. e. s. 217| diye yozabilmektedir. Oysa bu yazor.
azck gle katlanp o dnem basnn ve olaylarn
arotrsayd, Masonlarn gerekirse uykuya girme kararn
almalarnn yerine getirilememi bir nlem olduunu, 7
Eylldeki Yksek radan nce toplanan CHP Kurulta-
ynn. Atatrk'n nerileriyle, aralarnda masonlar da ol-
mak zere, Trk Ocaklar ve daha benzer pek ok, CHP
denetimi dnda kalan rgte yaam hakk tanmayan
kararlar aldn ve uygulamaya koyduunu grrlerdi.
266
Tek Parti Tek ef gereinin yaratt doa! bir sonu otan
bu durumda, Masonlarn kendiliinden uykuya girmeleri,
olsa olsa varlklarna ok gvenmelerinden ve nasl olsa
bir vartay atlatrz anlayndan gelme bir yanltr.
Bu byle olmasayd, niye sonradan kapatlp zoraki
uykuya sokulduklarnda mal varlklar da Halkevlerine ve-
rildiinde ah vah eisinlerdi? Pek la kendi kararlaryla,
stanbul, Ankara ve zmir'deki binalarn hi deilse gei-
ci bir sre iin kendilerine daha yakn bir kurulua, rne-
in kurucusu ve yaratcs olduklar Kzlay ya da ocuk
Esirgeme Kurumu gibi kurumlara brakabilirlerdi. Bu ba-
kmdan, Dzda'n kaleme ald Atatrk adna kapan-
malarn masonlara teblie memur kr Kaya bir Mason-
dur ve bu karar tebli iin ardklar da kapanma ka-
rar almaya selahiyet verilen heyettir. Yani masonlar, uyu-
maya karar alm, sonra da kendilerini mazlum hale soka-
rak istedikleri gibi uyumulardr szleri (a. g. e. s: 218),
en azndan Atatrk'e bhtandr...

GZL KAPAKLI LER

Kald ki, Masonluu ve rgtlenme biimini pek de

iyi bilmeyen ve kavramayan kiilerce, resmi kaytlarda
yer alan Trk Mason Cemiyet'inin yani dolayl olarak ilk
remzi dereceyi kapsayan mason localaryla Trkiye
Byk Locasnn kapatlmas, yasalar nnde hukuk bir
grnts olmayan Yksek ra'nn da kapatlmas an-
lamna gelmemektedir.
Nitekim bu byle olduu iindir ki. Byk Loca ve
ona bal localarn yasal dayana Trk Mason Cemiyeti-
nin kapatlmas, Yksek ra'nn varlnn srmesine ne-
den olmutur. Bata bir sre, Byk Loca'nn ve loca-
larn ardndan Yksek ra'da eylemsiz kalmtr ama,
zaman iinde giderek, masonlar, bu en st rgtn tinsel
267
varlna snp, oradan yeniden uyanmay zlemilerdir.
Bu zleyi ise. zellikle Atatrk'n hastalnn arla-
mas, Babakanla gene bir mason olan Cell Bayar'm
gelmesi ve heie 10 Kasm 1938'de Atatrk'n yitirilmesin-
den sonra iyiden iyiye masonik kprtlarn balamasna ne-
den olmutur.
9 Ekim 1935de kapatlan Trk Mason Cemiyetinin
varl gerisinde kurulu Trkiye Byk Locas ya da Tr-
kiye Byk Mank'tnn banda 1933 ylnda seilmi s-
tad zam Muhiddin Osman Omay, kaymakamlnda do
Mehmet Ali Hamet vardlar. Yksek ro'nn banday-
sa Amlr-i. Hklm-l zam oiarak Dr. smail Hurid. kay-
makam olarak da Dr. Nureddin Rcunih bulunuyorlard.
9 Ekim 1935'de stad- zam ya da Mar Azam1-
Itk son bulmutu ama, Amir-i Hkim-i zamlk duruyordu.
Trkiye Masonluunun uykuya girmesinden ksa bir sre
sonra mir-i Hkim-i 2am Dr. smail Hurid de mason
deyimiyle Ebediyet Markna intikal etti. Yani ld. Ne
var ki, Atatrk hayattayd ve Masonluk yasakt. Yksek
ra, bir uzunca sre, yeniden genel kurul yapp yeni bir
Amir-i Hakim i zam seemedi ve el altndan bu grevin,
Amlr-i Hkim-i Azam Kaymakam Dr. Nureddin Ramih
tarafndan yrtlmesi kararn ald.
Ancak 1938lerdedir ki, Yksek ra, Masonluun ye-
niden uyandrbras grnde olanlarn etkisiyle topla-
np. Amir-i Hkim-I Azamla asl olarak Dr. Nureddin Ra-
mih'i, kaymakamlna da Doktor Operatr Mim Kemal
ke'yi seti ve sonra boalan Yksek ra yelikleri iin
de, kdemli masonlardan 33. dereceye ykseltilen kiiler-
le kadrosunu tamamlad.
1938 ylnda 33. derece verilerek Yksek ra yelii-
ne ykseltilen masonlor unlardr:
smail Memduh Altar,
Ali Galip Ta,
_ 268
 Cevdet Hamdi Salm.
1939 ylnda 1.1940 ylnda 6,1944 ylnda 3,1945 yln-
da 1 ve 1947 ylnda da 2 olmak zere, masonluun res-
men yasak olduu dnemde 16 mason 33 dereceye yk-
seltilerek Yksek ra yeliine getirildiler ki, bunlar da
u k i ile rd ir:
Hseyin Mazlum Tozan,
Dr. Hal t Tekin,
Burhonettln DevelUotu,
Mecdl Ali Akcsya,
Ziya Osman Gkln,
smail Hakk Koni,
Di Tabibi Hsamettin Fuat Sunol,
Baba Kurbangil.
Camii Hamdi Balm,
Csvat Abdrrahim Gc,
Kemaiettin Apak,
Avukat Hazm Atf Kuyucak,
Avukat Ferit p.
14 yllk bir uykudan sonra, 1948'iere gelindiinde,
Trkiyede, zellikle stanbul'da gizli kapakl almalar
yapan yabanc obediyanslara bal localar dnda bir
Trkiye Byk Locas (Byk Mark) ve buna bal loca-
lar yoktu ama. eksiklerini tamamlam, Byk Locay yeni-
den uyandrmaya hazr bir Yksek ra vard.

BS-BADEL-MEVT

.stanbul, Ankara ve zmirde rgtsz ve mobedsiz

masonlar, Yksek rann derlenip toparlanmas ve s-
rafil surunun almas in sabrszlkla beklerlerken, Tr-
kiye'nin ok partili demokrasi denemesine girimesi, San
Fransisko Konferansnn serpintilerinin lkemize de ula-
mas, kapitalist kalknma modelinin n plana kmas,
Dernekler Yasasnda yaplan deiiklikler, sonunda bun-
lara bekledikleri gn getirdi.
5 ubat 1948 tarihinde, Yksek ra'ca Trkiye'de
Masonluun yeniden uyandrimas yolunda tm hazrlk-
lar tam amlandktan sonra, stanbul iline, Trkiye Mason
Dernei adyla bir dernek kurulmak iin bavuruldu. Ba-
vuru bildirisiyle birlikte, dernein tz de valilie veril-
mi olmakla, 14 yldr uykuda olan masonluk iin har
ve neir gn gelmi, bir bas-Ba-del-mevt (yeniden do-
u) olmutu.

Yeni Trk Mason Dernei'nin kurucular, stanbul

Ticaret Odas sicil mdr Mecdi Ali Akasya, emekli ida-
reci Cevdet Hamdi Balm, emekli maliyeci Cemil Hamd
Balm, emekli polis m fettii Muhip Nihat Kuran, Profe-
sr Hazm Atf Kuyucak, Kimyager Profesr Mustafa Hak-
k Nalac ve Dr. Orhan Tahsin idiler ki bunlarn tm ayni
zamanda Yksek ra yesiydiler de...
Tzkte, dernein, yelerinin fikri, felsef, ilm, ah-
lki tekm llerine, Hrriyet, Msavat ve Kardelik pren-
siplerinin Trkiye snrlar iinde gelimesine almak ve
hayr ileriyle uramak amacyla kurulduu, merkezinin
stanbul olduu yazlyd.
Trkiye Mason Dernei, merkez olarak bu ikinci uya-
nnda nce, Gaatada Bankalar Caddesi'nde Asikra-
siyoni Cenerali Hannda bir daireyi gstermiti. Ksa bir
sre sonra Taksim de Sraselviier caddesinde Ayla A part-
mannn nc katna tand.
stanbuldaki rgtlenm e almalarnn yan sra,
1948 aralk aynda zmirdeki masonlar da gene resmen
vilyete bavurarak Trkiye Mason Derneinin zmir u-
besini, 11 Ocak 1949'da da Ankara'daki Masonlar, Anka-
ra ubesini kurdular.
zmir ubesi Badurak caddesinde. Emirler arsn-
270
da Hamza Rstem adnda bir biraderin Hannda bir dai-
reyi, Ankara ubesi de Yeniehir'de, M erutiyet Cadde-
si 79 numarada Seier Apartmannda almalara bala-
d...
Ne var ki, ikinci uyantan ksa bir sre sonra, bu
kentteki binalar, srekli kurulan yeni yeni localarn ye-
lerine yetmez oldular.
1952 ylnda stanbul Masonlar, Beyolu. Tepeba'n-
da M erutiyet caddesi III numaradaki byk binay satn
alarak diledikleri gibi bir mabed haline getirdiler. zmir
ubesi ise Saraolu Bulvar 4/2 numaraya tand. An-
kara'da da dernek, ubesi, Kzlay Karanfil sokakta, 45/A
numarada Avc Trel adi mason biraderin apartmanna
tand ve sonra, imdi Karamrsel Maazas'nn bulundu-
u yerdeki Jokey Klp Binasn kiralayp oraya yerleti.
Bylece yer skntsn byk lde gidermelerine karn
Masonlar, Trk Ykseltme Cemiyeti olarak 1935 ylnda
Halkevlerine brakmak zorunda kaldklar eski binalarn
da geri almak iin youn giriim lerde bulundular, z e llik -
le 1950 sonras Trkiye'de siyas iktidarn deimesi, ar-
dndan CHP mallarna el konulmas. Halkevlerinin tasfiye-
si dneminde, Trkiye Mason Dernei at davalar so-
nunda eski binalarn geri ald.

MANTAR GB BTEN REMZ LOCALAR

Trkiye Mason Derneinin 5 ubat 1948'de kurulma-

sndan hemen sonra, gerekte gizli gizli almalarna ok-
tan balam baz remz dereceli mason localar, adl
adnca ortaya kmaya baladlar. 1957 ylna kadar stan-
bul, Ankara ve zmirde, 28 loca olutu k bunlar srasy-
la y le d ir:
1. deal Locas
1935 yasana karn 1948den ok nce, Mustafa Ke-

271
mal A tatrk'n hemen lmn izleyen gnlerde gizli giz-
li almaya balayan bu locann ilk Sayn stad A vukat
A li Gailp Ta'dr. Daha sonra bu locaya Mecdi A li Akasya.
Hazm A tf Kuyucak> D oktor Zht Kmil, Remzi A li Ar-
say. Sadk Bigat. Veli efik Gizer, Nuri Kmil, Nuri Pere
sayn statlk yapmlardr.
2. K ltr Locas
ideal Locas gibi, A tatrk'n lmn izleyen gn-
lerde oluan ve balangta gizil gizli alan bu loca da
stanbul'da olup ilk sayn stad Profesr Kimyager Mus-
tafa Hakk Nalacdr. Deha sonra bu locaya da Cell
get, brahim Memduh Seydol, brahim Hoyi, Dr. Fahri
Gnergln, Tevfik A rarat, smail Safa Dikmen stadlk yap-
mtr.

3. lk Locas
Bu loca da gene resmen kurulutan nce alma-
ya baiayan stanbul masonlarnn localarndan biri olup,
ilk sayn stad Cevdet Balmdr. Daha sonra bu locaya
Cemil peki, Nazmi Sken, Edip eydi, Y aar Ali inasi,
M acit Erbudak statlk yapmlardr.
4. zmir Locas
stanbuldaki localar gibi zmir'de kurulan bu loca da
gene 1948 ncesi almaya balamtr. lk Sayn stad'
Hamd Nzhet C anardr. Daha sonra Dr. Osman Yunus,
Dr. M ustafa Sokaryo, H a lil Arpa bu locada statlk yap-
mlardr.
5. Uyan Locas
1943den sonra A nkarada kurulan lk locadr. Kuru-
lu tarihi 12 Temmuz 1948 ve lk Sayn stad Muhiddin
Osman Omay'dr. Daha sonra bu looaya Rfat Osman Kk-
ner, M acit Duruiz, Mmtaz Tarhan, Nazm Kiper. Dr, s-
m ail Hakk Kutkam statlk yapmlardr;

272
 6. Kardelik Locas
Masonluun yasak dneminde gizli gizli de olsa al-
malara balam locadan sonra stanbulda kurulan bu
drdnc loca, 1949 ylnda oluturulm utur, hk Sayn
stad A vukat Ferit p'tr. Daha sonra Rait Hzn Er-
gn, Cevdet Hfz Oan, Fazl Gle, A li evket, Reat
Atabek bu locada stadlk yapmlardr.

7. Hrriyet Locas
1949 ylnda stanbul'da kurulan bu locann ilk Sayn
stad Ait Galip Ta'tr. Daha sonra Dr. smail Kenan
Sunol, Vedal Baar, kr Hazm Tiner, Hseyin Remzi
tgren, V iktor Kampeas bu locada stadlk yapmlar-
dr.

8. Sevgi Locas
1949 ylnda stanbul'da kurulm utur, iik Sayn stad
Di Tabibi Hsamettin Fuat Sunol'dur, Sonra Dr. Salim
Ahm et alkan, Kaludi Lazkari, Fuat Aydemir, ismet So-
mer bu locada stadlk yapmlardr .

9. A tlas Locas
Bu loca da gene 1949 ylnda stanbulda kurulm u-
tur. Franszca almak zere kurulan bu locann ilk Sa-
yn stad Mehmet Rait Erer'dir. Daha sonra Piyer Psal-
ti, Kiyap, Aitabev bu locaya stadlk etm ilerdir.

10. Dou Locsa

14 ubat 1949da A nkarada kurulan bu loca, Uyan
Locasndan sonra Bakentte kurulmu ikinci locadr. lk
Sayn stad Dr. Saip'tir. Daha sonra Dr. Ekrem Tok,
Ahmet Salih Korur, Cevat Memduh A itar, Ali Rra Oktay,
Suphi Ziya zbekkan bu locada stadlk yapmlardr.
273 F. 18
 11. Msavat Locas

1950 ylnda stanbulda kurulan bu locann ilk Sayn

stad Dr. kr Hazm Tiner'dir. Daha sonra Galip Ham-
di Tekyeli, Ferit Ramiz ker, Kemal Salih Sel, Salahat-
tin Gvendiren, Tark Ziyal, Galip Hamdi Tekyeli, Nami
Serdarolu bu locaya stad olmulardr.
12. Ykseli Locas

6 Ekim 1950de A nkarada kurulan nc locadr.

lk Sayn stad Profesr General Sreyya Tahsin Aygn'-
dr. Daha sonra M ithat Akdora, Necmeddin Sahir Slan,
M imar Nazsm Arman bu locada stadlk yapmlardr.
14. Nur Locas

1950de zmirde kurulan bu locann lk Sayn stad

Kemal akir Afanbaydr, Mahmut Talay, Turan Kafadar,
daha sonra bu locaya stadlk yapmlardr.

15. inan Locas

29 Ekim 1951de Ankarada kurulmutur. lk Sayn s-
tad Prof. Dr. Kmil Sokullu'dur. Sonra A lasttin Mizano-
lu, General Zeki Belgin bu locada stadlk yapmlardr.

16. Bilgi Locas

31 Ekim 1951'de gene Ankara'da kurulan bu loca da-
ha sonra Adalet Partisi Genel Bakanlna getirilecek ve
Babakanla ykseltilecek Sleyman Demirel'in de do-
aca loca olacaktr. lk Sayn stad Yksek Mhendis
Fikret C eltikidir. Daha sonra bu locaya Yksek Mhen-
d is Mes'ud Gn, lhami Atayk, Avukat Muzaffer ztun,
Yksek Mhendis Rza Berke, Doktor Jeolog Necdet Ege-
ran stadlk yapmlardr.

17. Promethee Locas

274
 zm irde 16 Haziron 1952'de Franszca almak ze-
re kurulan bu locann ilk Sayn stad Ernest Feridlr. Da-
ha sonra bu locaya Hulsi Selek, A lber A rd iti stadlk
yapmlardr.
18. Li bert a s Locas
1952 ylnda stanbul'da Almanca atmak zere ku-
rulmutur. lk Sayn stad Lazaro Franko Emiliyo'dur.
Hgo Hervart, Jori Jan sone, Margullyee daha sonra bu
locaya stad olmutadr.

19. Hakikat Locos

Bu loca 1953 ylnda stanbulda nce Rumca al-

m ak iin Titan adyla kurulmu ancak bir sre sonra adn
Hakikat olarak deitirm itir. lk Sayn stad A risto Pa-
pa d is, sonra da Tomas N acinasdr.
20. Ahenk Locas

1854 ylnda stanbulda kurulmutur. lk Sayn stad

Dr. Ziya stndr. Daha sonra Hayrullah rs stadlk
yapm.tr.

21 Fazilet Locas
1954 ylnda stanbul'da kurulmutur. lk Sayn stad
brahim Hoyi'dir. Sonra Hami zger, Rafet Hakol stad-
lk etm ilerdir.

22. Bar Locas

25 Aralk 1954 ylnda A nkara'da hem Trke hem
Franszca almak zere kurulan bu locann ilk Sayn
stad erif nay'dr. Daha sonra M acit Selem, Fikret
eltiki bu locada stad olmulardr.

23. Dikmen Locas

25 Aralk 1954de A n karada hem Trke hem ngiliz-
275
ce almak zere kurulan bu locann da ilk Sayn stad
Saha Esad Tekand'dr. Daha sonra bu locada Nazif nan
ve Cell mre stadlk yapmlardr.
24. Keml Locast
1955 ylnda zm ir'de kurulmu bu locann ilk Sayn
stad Hayri akaloz'dur.

25. Gnl Locas

Gene 1955 ylnda zmir'de kurulan 'bu locann da Bk
Sayn stad Sami Kulak'dr.
26. mid Locas
1955 Ekim aynda Gnl Locasyla ayn gnlerde z-
m ir'de kurulan bu locann ilk Sayn stad Kemal akir
Alambay'dr.
27. mid Locas
1955 yl ekim inde zmir'de kurulmutur. lk Sayn s-
tad Dr. Ltfi Sabri Serinkendir.
28. Yldz Locas
31 Mays 1956 tarihinde Ankara'da kurulmutur. lk
Sayn stad Faik Reit U nattr.
29. Erenler Locas
1957 Maysmda stanbul'da kurulan bu locann ilk
Sayn stad brahim Memduh Seydol'dur.
Yukardan beri okuduunuz bu sralamada dikk a t ed i-
lirse, 13 numaral locann olmad grlr. M asonlar ba-
naz olmadklarn, batl fik irle r ve hurafelere inanm adk-
larn ileri srerlerse de, ikinci uyanlarnda, naslsa
tm localarna numara verirken, 13 numaray vermeyi
u nu tm u lardr!... Bir mason stad olan Kmil Apak'a
kulak verirseniz, Patenteler verilirken bu numara maa-
lesef atlanmtr...

276
 Eh, stadlar byle -dediine gre, herhalde byle-
d ir...
1948'dekl ikine! uyantan 1957 yl sonuna kadar ge-
en on yla yaklaan sre iinde, stanbul, zm ir ve A n-
kara'da alan ve ilk dereceH masonlarn alm alar'
na olanak veren localarn says 28 dtr. Bunlardan 13'
fstanbul. 8'l Ankara ve 7'si zm irde'dir.
28 Locadan 22'si trke alrken, stanbul, Ankara
ve zmir'de birer loca franszca, stanbulda b iri almanca
teki Rumca alan iki ve Ankarada, ngilizce alan
bir loca dikkati ekmektedir.
1957 ylnn son gnlerinde stanbul'da Sedat A b u f-
un sayn statlnda Delta adyla bir loca daha da ku-
rulduunu yukardakj bilgilere eklersek ikinci ucamtan
sonraki on yjn olduka hzl bir rgtlenm e iinde ge-
tii kolayca anlalr sanrz,

YKSEK DERECEL
KURULULAR

ikin ci Uyantan sonra, ilk Q dereceli masonlarn

almalar iin on yl boyu 29 lora kurulurken, daha yk-
sek dereceler iki de 4 erginleme (tekemml) Yksek
Locas, 4 Hkim apitr. 3 A reopaj ve stanbul'da bir T rl-
bsal (Yksek nur Kurulu) ve b ir de Konsistuvar alma-
s srm tr ki bunlan ve statlarn da grm ekte san-
n z yarar v a rd r:
1. Birlik Tekemml Yksek Locas
Yksek ra'nn verdii I numaral patente ile 1348
ylnda stanbulda kurulan bu Yksek Locann lk baka-
nr Haydar A li Kermendir. Daha sonra Dr. Fethi Erden,
Fahri Gnergm. Dr. Yakup elebi bu grevi yrtm-
lerdir.
 2. Daima leri Tekemml Yksek Locas
1949 ylnda 6 numaral patenta ile'zmirde kurulmu-*
tur. lk bakan Muzaffer Uras'dr. Daha sonra Kemal
akir Aianbay bu grevi yrtmtr.
3. Le Parvis PhiIosophique Tekemml Yksek Lo-
cas
1950 ylnda stanbulda 7 numarale patente ile fran-
szca almak zere kurulan bu locann ilk stad Edvar
Lbedir. Sonra Antuvan zoletti bu grevi devralmtr.
4. Kurulu Tekemml Yksek Locas
9 Numaral patente ile 1951 ylnda Ankarada ku-
rulmutur. lk bakan Macit Duruiz'dir. Naki Cevat Ak-
kerman ve Dr. Zht Berke bu grevi yklenmilerdir.
1. Birlik Hkim apitri
1948 ylnda 2 numarl patente ile stanbulda kurul-
mutur. lk bakan Rait avdar'dr. nu Cemil ipeki, Se-
dat Aziz Erim, Dr. Muhittin Cell Duru izlemilerdir.
2. zmir Hkim apitri
1949 ylnda 4 numaral patente ile zmirde kurulmu-
tur. lk bakan Dr. Haan Yusuf Bakamdr. Ardndan
Dr. Mustafa Sakarya, Abdullah Naci Ortasu bu locay
ynetmilerdir.
3. Ankpra Hkim apitri
5 Numaral patente ile 1949 ylnda Ankarada ku-
rulmutur, ilk stad< eat Mimaroludur. Onu Muhiddin
Osman Omay, Nureddin Artam, Fikret eltiki, Dr. Kmil
Sokullu, Mes'ud Gn izlemilerdir.
4. Les Pionniers de L'Avehir Hkim apitri
1950 ylnda stanbulda fransza almak zere 8
numaral patente ile kurulmutur. lk stad Piyer Psalti-
dir. Daha sonra Arman Mose, Lazora Emilyo Franko bu
grevi srdrmlerdir.
278
 1. stikll Areopajt
1948 ylnda 3 numarl patente ile stanbul'da kurul-
mutur. lk stad Ferit Zht rc'dr. Onu Sedat Aziz
Erim, Muhiddln Osman Omay izlemilerdir,
2. Akdeniz Areopa|
10 numarl patente ile 1952 ylnda zmir'de kurulmu*
tur. lk stad Dr. Gasan Yusuf Bakamdr.
3. Ankara Areopaj
1957 ylnda Ankarada kurulmutur.
Yksek raya bal olarak kinci Uyan dnemin-
de kurulan Tribnai'ln ilk statln Hazm Itf Kuyucak
yapm, onu Ali Galip Ta'n statl izlemitir. Gene bu
dnemdeki Konslstuvar'n ilk statln ise Ali Galip Ta
yapm, onu da Reat Mimarolu, Cemil peki. Sedat
Aziz Erim izlemilerdir.
Btn yksek derecelerin en st organ olan Trkiye
Yksek ras se bu dnemde Trkiye Sprem Konseyi
adn alm, ve bunun stodna da bu dnemden sonra
Amir-i Hkim-i Azam ya da Hkim Byk Amir yerine
Souverain Grand Commandeur denmeye balanmtr.
1948-1957 yllan aras Trkiye Sprem Konseylnn
banda yer alan Suvren Grand Komandr'ler unlardr:
Doktor Operatr Mim Kemal ke
Fuat Hulusi Demirelli
Prof. Hazm Atf Kuyucak
Bu dnemdeki Suvren Gran Komandr kaymakamla-
r da unlardr:
Prof. Mustafa Hakk Nalac
Ferit Zht rc
Ali Galip Ta.
1955 yl, Trkiye masonlar iin bir yas yl olmutur
nk bu ylda, ikinci uyann en byk ustas Mim Ke-
mal ke ebediyet markna ntikal etmi, hemen onun
279
ardndan yerine secilen Fuat Hulusi Demircili de ayn y-
ln sonunda kendinden nceki en saygdeer stad izle-
mitir.

33. DERECEYE YKSELEN

MASONLAR

1948-1957 yllar arasnda 33. dereceye ykseltilerek

Sprem Konsey yesi olan Umumi 8 yk Mfetti ma-
sonlar da srasyla unlardr:
Mehmet Rair Erer
Haan Yusuf Bakam (Dr.)
Hamdi Nzhet ancar
Dr. Zhd Kamil Ergin
Mustafa eit avdar
Re'fet Diker
Alber Saltlyel,
A li Kemal Saray (Paa)
Ferit Aseo
Edvar Lbe
Harant Noradonklyan
M arko Nahum
Prof. Mustafa Zhd nhan
Cemil peki
Dr. Salp zer
General Ali Remzi Ylgftgden
Avukat Veli efik Glzer
Fabrikatr Sadk Blgat
Doktor Ekrem Tok
Sedat Aziz Erim
Prof. Mustafa Hulki Erem
Arman Mose
Jak Eseyan
280
 Mecit Duruiz
Dr. Muhittin Cell uru
Dr. Mustafa Sakarya
Vali Fazl Gle
Cafer Ergin
109 ylndan 1957 yl ekim ay sonuna kadar Trkiye-
de 33 nc dereceye ykseltilip Sprem Konsey yesi ol-
mu masonlarn toplam says 128dir.
1957 yl sonunda Trkiye Sprem Konsey'inin lke d-
ndaki ilikisi buiunan Sprem Konseyler se unlard:
Avusturya, Arjantin. Belika, Birleik Amerika Gney
Jridoksiyonu (VVashington), Birleik Amerika Kuzey J-
ridiksiyonu (Boston), Brezilya. Bolivya, Dominiken, Akva-
tor, Fransa. Federal Almanya. FilipinSer, Guatemala, Hol-
landa, svire. talya, spanya, Kolombiya, Kba. Msr,
Meksika, Peru, Paraguay, Panama, ili, Uruguay, Vene-
zella. Yunanistan.
Salt bu liste dahi gstermektedir ki. Trkiye Mason-
lar 1958'ier kadar, dnya masonluunun bir tr Kabesi
olan ngiiiz Masonluu ile iliki kuramamlardr. Amerika-
nn Kuzey ve Gneyindeki hayli sulandrlm masonik
merkezlerle, Fransann Liberal masonluu. Trkiyeli ma-
sonlar mason saymakta, ama ngiltere Birleik Byk Lo-
cas, Trkiye masonluunu, dzenli masonluk bile say-
mamaktadr.
Bu durum, Trkiyeli masonlar iin ok uzun yllar s-
rekli bir yrek yaras olmutur.

BYK LOCANIN
YENDEN KURULUU

Trkiye Byk Mark ya da Trkiye Byk Locas d-

ve devlet kaytlarnda Trkiye Ykseltme Cemiyeti ola-
281
rak bilinen ilk dereceli masonlarn en yksek organ-
nn 1935'de kendi kendini datma karar alma zorunda
kalmasndan sonrasn Kemalettin Apak, masonlarn ta ri-
hini yazarken yle a n la tm a kta d r:
Trkiye Byk Mark 1935 yl ekim aynda gayr
resmi bir ekilde faaliyetini ta til ettii halde Trkiye u-
ray A lisi mesaisine devam etm itir.
Bu teekklde almakta olan B B ,*, 1939 ylnda
Trkiye uray Alisinden aldklar tesis isnine istinaden
derecede almak zere I numaral Muh ,*, deal, 2 Nu-
maral M u h / , Kltr ve 3 numaral M uh.** Kltr ve 3
numaral M u h,*, lk m ahfillerini kurm ular ve almaya
balamlardr.

Sait bu anlat dahi gsterm ektedir ki, 1935 ylnda

A tatrk'n emriyle yasaklanan mason localar, ki bun-
larn yksek derecelerinin yasaklanmas zorunluluu gz-
lerden karlmtr , Hemen A tatrk'n lmnden son-
ra aktan deilse bile gizlice diriltilm ilerdir. Bu uyan
kapatl ncesi kadar yaygn deildir ama, balangte
locayla stanbul'da almalara balamtr .
1948 ylndaysa, Trkiye Mason Dernei adyla yeni-
den uyan resmen salanncaysa, yeni localar ard ard-
na yerden m antar biter gibi ortal sarmaya balamtr.
Ne var ki, ortada hala resmen kurulmu bir Trkiye Byk
Locas bulunmadndan, yeni kurulan tm localar hep
Sprem Konseyden patente alm durumdadrlar. Bu ise,
masonluun ilk derecesinden 33. derecesine kadar tm
remzi ve derecelerin tek otoriteye balanmas gibi, dn-
ya masonluunsa pek kabui edilmeyecek bir durum ya-
ratmaktadr.
Dnyann teki lkelerinin mason rgtlerince be-
nim bir masonluk ise, Trkiyeli masonlar srekli b ir te -
d irg inlik iinde brakmakta olduundan, ilk kez 1950 y-
282
Inda Sprem Konsey 30 Eyll'de yapt bir toplantda,
Trkiye Yksek urasna bal bir Byk Loca ynetm e-
lii hazrlanmas ve remzi dereceler iin ayr bir kurulu
oluturulmas kararn almtr.
Bu kararn gerekletirilm esi 28 Ocak 1951'de olmu-
tur. Ne var ki stanbulda kurulan, Sprem Kansey'e ba-
l olan bu yeni Byk Loca (Trkiye Byk M ahfili), bir ilk
admn atlmasna yol amt ama, gene de dnya ma-
sonluunun istedii trden bamsz ve dzenli saylabi-
lecek bir byk loca deildi. 1951-1953 aras dnemde
Mustafa Hakk Nalac, 1953-1955 aras dnemde de Fet-
hi Erdener'in ensaygdeer Byk statln yapt bu
Byk Loca, Sprem Konsey yerine yeni localar oluma-
s iin patentelere vermeye balam, daha nce kurulan
localar da kendisine bal saymt ama, zellikle stan-
bul dnda Ankara ve zmlrdeki localar zerinde tam bir
oto rite kuramyordu.

Bu durumda, Sprem Konsey I Say 1954'ed stanbul

dnda Ankara ve zm ir'de bir t r Byk Loca grevi ya-
pacak nitesler kurmay karar altna ald. Bir nite y-
netm elii yaynlad. Bu ynetmelie gre niteler, en az
remzi locas bulunan vadilerde (Ankara ve zmir), ba-
l olduklar st rgt Sprem Konsey olmak ve Byk Lo-
c a nn yetkilerini kendilerinde bulundurmak kouluyla,
oralardaki Sprem Konsey tem silcilerinin bakanlnda
yerel localarn statlarndan ve bunlarn seecekleri bir
saymanla bir genel yazmandan oluacak 5-7 yeli bir y-
netim kurulu oluturacaklard.
Sprem Konsey ayrca 14 Mays 1954'de ek bir bildi-
ri ile, Ankara ve zmirdeki 33. derecedeki biraderlerin de
nitelere danman olarak katlabileceklerini belirtti ki,
bu durum, Ankara ve zmirdeki remzi localarn stanbul-
daki Byk Locayla tm ilikilerinin kopmasna neden oI-

283
du. Ve bu Byk Locann ad, Trkiye Grand Loge yerine,
stanbul Grand Loge biimine dntrld.
Bu durum Ankara'da bir, zmir'de birbuuk yl srd.
Ankara nitesinin banda bu dnemde M uhittin Osman
Omay, zmir'de de Hamdi Nzher cunar grev aldlar.
Ancak bu durum, yapayl ortada, ilemleri geciktiren ve
kartran bir durumdu. Sprem Konsey sonunda bir adm
daha att, niteleri de Byk Localar haline getirm eyi ka-
rarlatrd. Yani, bir yerine byk Loca, yerel Byk
Loca kurulmas ve bunlarn strtde de bu yerel B-
yk Locann oluturaca bir konfederasyon, Trkiye B ir-
leik Byk Locas kurulmas yoluna gidildi. Sprem Kon-
sey kararyla 10 Nisan 1955de Ankara Gram Loju, a r-
dndan zmir Gran Loju kuruldu.

Ne var ki, bylesi bir zm de kesin zm deildi.

26 Haziran 1955 tarihinde Sprem Konsey yle bir bil-
d iri ya yn la d :

DZENE GERME

Trkiye Cumhuriyeti hudutlar iindeki Mason fa a -

liyetinin Eski ve Kabul Edilmi sko Riti esaslar daire-
sinde yegne nazm bulunan Trkiye Sprem Konseyi
memleketimizde bu ritin hkmleri ve nizamlar ereve-
sinde taazzuv eden Masonluun son senelerde gsterdi-
i kre deer gelimeler karsnda Remzderecenin
tamamen mstakil bir otorite halinde tekiltlanm as za-
mannn geldiine inand iin Trkiye Sprem Konseyi-
nin kuruluunun 94 nc yl dnmne tesadf eden 26
Haziran 1955 tarihli toplantsnda ittihaz eyledii karara
dayanarak Trkiye Cumhuriyeti hudutlar iindeki btn

_ 284
emzi M ahfillere ve bu M ahfillere men sup m uhtelif dere-
cslerdeki kardelere beyan ve iln eder k i :
1. Btn kardeler tarafndan esaslarnn muhafa-
zas teahht edilmi ve bu suretle Masonlua intisaplar
vaki olmu buiunan Eski ve Kabu! Edilmi sko Riti esas-
lar mahfuz olmak zere Remz dereceye a it alma-
larn tarz ve usullerinin tesbiti ve bu derecelere a it eit-
li mevzuatn tedvin ve tadil ileri ile yine bu derecedeki
Masonik faaliyetlerin her trl mal, dar, selhiyetleri,
m utlak olarak halen kurulm u veya ilerde yeniden kuru-
lacak Provensial Gran Lo|'lara yahut bunlarn bilahers
aralarnda anlap Trkiye emsi M ahfillerine amil olarak
Trkiye Gran Loj'u nam altn da tekil edecekleri mtte-
hit bir otoriteye a it bulunacaktr.
2. Vadilerinin ta yin edilecek hudutlar iinde Rem-
zdereceye a it ileri tedvir etmek hususun da hi bir Ma-
sonik tekilt ve kudret stn mevkide saylmayacak ve
ve idarelerine mdahele olunmayacaktr. An cak, ilerde
Trkiye Gran Loju teekkl edince bu selhiyetier Tr-
kiye Cumhuriyeti snrlar iindeki topraklara amil o l-
mak zere bu m tehid Gran Loja a it bulunacaktr.
3. Eski ve kabul edilmi sko Riti esaslar mah-
fuz kalmak zere, Trkiye dahilindeki btn emzi M a hfil-
lerde tatbik edecek ritellerin kaleme alnmas ve di-
&.r Remzi Obeaiyanlarla niversalito bakmndan mna-
sebet tesis ve idamesi ileri Trkiye Gran Loi'unun te-
ekkln mteakip mngasran bu Gran Loj tarafndan
tedvir edilecektir.
4. Bu tarihten itibaren Remz derecenin al ve
kapannda ve dier her trl almalarnda vesair hu-
suslarda Sprem Konseyin hkimiyetine ve himayesine
izafeten yaplmakta olan muameleler veya bu ekilde
mevcut btn m etinler bu otoriteler tarafndan yeni mev-
zuat vcda getirilinceye kadar otom atik alarak ta d il edi-
285
mi saylacak, Sprem Konsey de kendi mevzuatnda bu
esaslara muvazi gerekli tadilleri yapacaktr.
5. Bizzat Sprem Konsey azalan dg dahil olduu
halde 33. derecedeki btn kardeler dahi resmi bir mah-
filin azas bulunduklarna, bundan sonra da yksek dere-
celere geecek biraderlerin yetime ve seilme muhitleri
yine Remz Mahfiller olacana gre, Eski ve Kabul Edil-
mi sko Masonluunun ananevi tesand balarnn bil-
umum kardeler arasnda tam ve kmil bir surette mu-
hafzas tabii grldnden, gerek Sprem Konsey, ge-
rekse Remz derecelerin yegane ve mutlak hkimi olan
otoriteler arasnda, her hal ve zamanda memleketimizde-
ki Masonluk hayatnn baarlar ve inkiaflar gstermesi-
ni salam olan kardelik havasnn devam iirv Sprem
Konsey btn imknlar ile alacaktr.
6. Trkiye Mason Derneinin kendi mevzuatna ve
Cemiyetler Kanunu muvacehesindeki icaplara intibak ba-
kmndan Sprem Konsey ile Trkiye Gran Loiu gerekli
tertip ve tedbirleri mtereken ittihaz edeceklerdir.
Sprem Konsey, btn kardeleri bu vesile ile de en
derin sevgi ve sayglaryla selmlar ve kendilerine Sni-i
zam- Kinattan baarl faaliyetler diler.
26 Haziran 1955
Byk Umumi Katipi Suvren Gran Komandr
smail Memduh Altar Fuat Hulusi Demirelli
Bu bildiri Trkiyedeki tm masonlara, Mason Loca-
larna gnderildii gibi, Sprem Konseyin ilikide bu-
lunduu yabanc Sprem Konseylere de gnderildi. Tr-
kiye Masonluunun Dzenli duruma gelme yolundaki bu
abas, dnya masonluunca olumlu karland. Fransa
ve talya Sprem Konseyleri, ABD Gney Jridiksiyonu
Sprem Konseyi, baar dileklerini bildiren yantlar ver-
diler.
286
 BALI DNEMN
YNETCLER

Dzensizlikten Dzenli Masonlua geme almala-

rnn srd 1955lerden 1957lere kadar stanbul, Anka-
ra ve zmir'deki ayr Gran Lo| (Byk Loca) nn y-
neticileri unlard:

stanbul Byiik Loca's:

Ensaygdeer Byk stat Dr.Fethi Erden 1
yardmcs Dr.M.Cell Duru
Byk Birinci Nazr Hayrullah rs
Byk kinci Nazr Seihattin Gvendiren
Byk Hatip Sacit ncel
Byk Katip .Memduh Seydol
Byk Muhakkik Ruhi Vamk Girgin
Byk Hazine Emini Muhsin Tren
Byk Hazenat Emini Aristo Papadis
Byk Terifat Srr Tmer
Byk Muhafz Edip eydi

Ankar Byk Locas:

Ensaygdeer Byk stat Kemalettin Apak
yardmcs Ahmet Salih Korur
Byk Birine] Nazr Naki Cevat Akkerman
Byk ikinci Nazr Prof.S.Tahsln Akgn
Byk Hatip Fikret eltiki
Byk Katip AvGalip Mentee
Byk Muhakkik lham! Atayk
Byk Hazine Emini Fevzi Mogat
Byk Hazenat Emini izzet Beltan
Byk Terifat Dr.Arif Anl
Byk Muhafz Avni Trel
287
 zmir Bvk Locas:

Ensaygdeer Byk stat H.Nshet anar

yardmcs Halit Arpa
Byk Birinci Nazr Hakk Tregn
Byk ikinci Nazr Mahmut Yalay
Byk Hatip JHulusi Selek
Byk Katip Halil Erman
Byk Muhakkik Cahit Tner
Byk Hazine Emini smail Ergney
Byk Hazenat Emini Kemal Aii aylansoy
Byk Terifat smail Paya
Byk Muhafz efik Baran

STANBUL-ANKARA
EKMES

byk kentte, vadide ayr ayr birer Byk Lo-

ca kurulmasna kurulmutu ama, imdi asl sorun, Tr-
kiye Byk Locasnn 'kurulmasndayd ve bu konuda zel-
likle Trkiye Byk Locasnn Ankara'da m yoksa s-
tanbulda m kurulmas tartmas ortaya kmt.
Daha geleneki ve tutucu olan stanbul Masonlar,
en ok mason biraderin stanbulda olduunu, Trkiyede-
ki masoniuk geleneinin stanbuldan kaynaklandm,
dolaysyla merkezin de stanbulda olmas gerektiini sa-
vunurlarken, Ankara'llar da, dnyann pek ok yerinde
olduu gibi Trkiyede de lke apndaki Byk Locantn
bakentten olmas gerektii grn savunuyorlard.
Nitekim, dnemin Babakanlk Mtear Ahmet Salih
Korur'un ba ektii Ankarann Byk Locann da mer-
kezi olmas gr, Ankara Byk Locas tarafndan 'bir
tr oiup bittiyle gn yzne akrld.
288
 Masonlarn genellikle yaz tatili yaptklar bir dnem-
de, 12 A>>stos 1955 tarihinde Ankara Localar delegeleri
imzasyla bir bildiri yaynland ve Trkiye Byk Locas-
nn kurulduu akland. Bu bildiride, teki vadilerdeki lo-
calarn da Byk Locaya katlacaklarnn doal olduu
belirtiliyordu.
Ankara'da bir olup bitliyle kurulan ve bu konuda da-
ha nce kurulmu Ankara Byk Locas'nm bile tek bir
kez toplanp da durumu gremeden tarihe karmas-
na neden olan bu yeni Trkiye Byk Locas yneticileri-
nin grev blm de y le yd i:
Byk stad Ahmet Salih Korur
Byk stad yardmcs Mmtaz Tarhan
Byk Birinci Nazr Naki Cevat Akkerman
Byk kinci Nazr Cell imre
Byk Hatip Fikret eltiki
Byk Katip Nazif nan
Byk Muhakkik Nazif Somer
Byk Hazine Emini Fevzi Magat
Byk Hasenat Emini erif Cemal Ksakrek
Byk Terifat ; Dr. Zht Berke
Gelin grn ki, Ankara'da kurulan bu Trkiye Byk
Locas'nm teki ehirlerdeki mason localarna yapt
ar scak karlanmad. Tersine, zellikle stanbul'da-
ki mason locatan ve stanbul Byk Locas Ankarann
olup blttlsine kar kp, salt Ankara localar demegele-
fiyle yaplan toplant sonunda kurulan Byk Loca'nm
tm Trkiye masonlarn temsil edemeyecei grnde
direndiler. Kar gr olarak da birlik ve beraberlii sa-
lamak iin 12 Ekim 1955'de 10115 sayyla bir bildiri ya-
ynlayp 6 Kasm 1955de stanbul'da tm vadilerdeki lo-
calarn yetkili temsilcilerinin katlaca bir toplantr a-
rs yaptlar.
289 F. 13
 Masonik deyite Konvan ad verilen bu toplant, be-
lirtilen tarihte yapldysa da bir sonuca varlamad ve da-
ha ok da Ankaraklarn isteine uygun olarak, 5 ubat
1956'da yeniden toplanmas istemiyle dalmd.
aylk bir ara ve araytan sonra 5 ubat 1956'da
stanbul lokalinde 20 Remz Loca'nn delegelerinin katl-
masyla yaplan toplant ise, karar toplants oldu. Bu
toplant sonunda merkezi stanbul'da olmak zere bir
Trkiye Gran Loj'u kurulmasna, yeni bir ynetm elik yap-
lncaya kadar bu Gran Loj'un eski Byk Mark Tz-
ne uygun olarak almasna, yeni tzn en ge bir
yl iinde hazrlanmasna ve o zamana kadar da Byk
Locaya yeni bir ynetici kadro seilmesine kprar veril-
di. Yaplan secimler sonunda da yeni yneticiler u ad
ve sfatlarla b e lirle n d i:
Gran M etr ; Dr. Ekrem Tok
Gran Metr yardmclar : zmir'den H. Nhet Canar
Ankara'dan Galip Mentee
stanbul'dan Dr, Fethi Erden
Birinci Byk Nazr ; Ankara'dan Prof. Sreyya
Tahsin Aygn
kinci Byk Nazr zmir'den Muzaffer U'as
Byk Hatip stanbul'dan Ziya stn
Byk Ktip : stanbul'dan brahim Hoyi
Byk M uhakkikler ; stanbul'dan Refet Hakol
zm irden Dr. Mustafa Sakar-
ya
Ankara'dan M imar Nzm A r-
man
stanbuldan Vahit Demirkan
Byk Baz!ne ve
Hasenat Emi>nleri ; stanbuldan Nuri Pere
A nkaradan Kerim Arman
stanbuldan Sadultah Gkek

290
Byk dare Memuru stanbul'dan Dr. . Kenan Su-
nal.

BYK LOCA
ENFLASYONU

stanbul'da bir (Geici Trkiye Gran Loj'u), Anka-

radaysa (Trkiye Byk Locasnn bulunmas, elbette
k, masonlar aras bir blnmenin en ak belirtisiydi.
Syleine bir blnmlkle, en ok masonlar zyor-
du. nk, bu durum, Trkiye masonluunun dnya ma-
sonluunca dzenli saylmasn engelleyen ve glgele-
yen bir durumdu. Kald ki, A nkaradaki Byk Loca'ya,
salt Ankara'daki sekiz locadan alts bal iken, stanbul-
dakl Gran Lo|a, stanbul, Ankara ve zmir'den 21 loca
bal durumdayd. A nkara'nn sekiz locasndan ikisi. Yk-
seli ve Ykiz localar, A nkara'daki Trkiye Byk Lo-
casn st kurulu olarak tanmyorlard.
stanbullular, Ankaradakileri, masonlua politika
sokmaksa, A nkaralIlar da slanbuldakteri, pasif tutum -
laryla yllar yl Trkiye masonluunu dnya masonlu-
u iinde kabul edilebilir bir noktaya getirm em ekle su-
luyorlard. Gerekte her iki tarafn dediklerinde de ger-
ek pay vard ve bundan do nem lisi, stanbul Mason-
luu, dnya masonluunun blnmesindeki ayrma pa*
rai el bir biimde, daha ok liberal masonluu, Fransa
Masonluunu izlemeyi yelerken, A nkara'daki mason-
lar, gerek masonluun ngiltere Birleik Byk Locas'-
nn yolundan gitm ek olduu grn savunuyorlard.
Ahka dile getirilm em i olmakla birlikte, dahasn
da sylemek deilse bile, b ir varsaym olarak belirtm ek-
te yarar vardr sanrz *.

291
 1950'de Trkiye'de ortaya kan siyasal iktidar de-
iiklii de Trkiyeli masonlar etkilemi ve ikiye bl-
mtr. 14 Mays 1950 seimlerinde iktidara gelen De-
mokrat Partinin nde gelenlerinden pek ounun ma-
son olmas (Cell Bayar, Mmtaz Tarhan, Zht Hilmi
Velibee, Ahmet Salih Korur, Cell Imre, vb., vb...) Mu-
halefette kalan CHP'li masonlarn, masonluk topluluu
iinde de bir tr muhalefete itilmesi sonucunu vermitir.
Ancak, tm bu ekimelere, gr ayrlklarna kar-
n, senlik de yoktur, benlik de bizde; Zerratabz bir tek
denizde... anlaynda olan masonlar, blnmln
kendilerine yarar salamayacan grnce, yeni bir
konvan toplanarak durumun salkl hale getirilmesi g-
rnde birletiler.
16 Aralk 1956da stanbulda, tm Trkiye Remz
Localar temsilcilerinin katld bir konvan (kongre) ya-
pld. Hamdi Nshet anarn bakanlnda alan otu-
rum, sert tartmalara yol anca, bakan istifa etti ve
yerine seilen Galip Hamdi Tekyeli ynetiminde alma-
larn srdrd.
16 Aralk 1956 toplants, nce , ardndan iki
bal durumdaki Trkiye masonluunun birlemesi yo-
lunda nemli bir adm att. Tek bir Trkiye Byk Locas
kurulmas, bu Byk Loca'nn merkezinin stanbulda
deil, Ankarada olmas, yeni bir tzk hazrlanncaya
kadar yeni Trkiye Byk Looasnn eski Byk Mark
tzyle ynetilmesi ve toplanm konvann kendini
geici Byk Loca Genel Kurul sayarak yneticilerini
semesi kararlatrld. Bu kararn uygulamaya girmesiy-
le, stanbul'daki Trkiye Gran Lolu da, Ankaradaki Tr-
kiye Byk Locas da ortadan kalkm olacak ve lke-
deki tm remz dereceler zerinde yeni kurulan Trkiye
Byk Locas tek egemen g saylacakt.
292
 8 u karorlor gereince, ki yl grev sresiyle seim-
ler yapld ve u yneticiler bana g e tirild i:
Byk stat : Ankara'dan Ah/net Salih Ko-
rur
Byk stat yardmclar : Ankara'dan Mmtaz Torhan
stanbul'dan Sadk Bigat
zmirden H. Nzhet anar
Byk Birinci Nazr : Ankara'dan Dr, Kmil Sokullu
Byk ikinci Nazr : Ankara'dan Prof. Sreyya
Tahsin Aygn
Byk Hatip : Ankara'dan Av. Galip Mente-
e
Byk Ktip : stanbul'dan brahim Hayi.
Byk Muhakkikler : Ankara'dan Zihni Hitmi Veli-

Istanbuldan Tank Zlyal

stanbuldan saf Slrman
zmir'den Hakk Tregn
Byk Hazine ve Ankaradan Cemal Gl
Hasenat Emini An karadan Cemal Gl
Byk Terifatlar Ankara'dan Suat Beriker
stanbuldan Cell get
zmir'den Haiid Arpa
Byk Muhafz ve
dare Memuru Ankara'dan Dr. Zht Berke.
nceki Byk statlardan Enver Necdet Egeran'n
yazdna gre 1956 ylnda Trkiye'de 29 krmz loca
ve bunlara kaytt 2500 kadar mason vardr. Bir baka
nceki Byk stat olan KemaietUn Apak'n yazdna
greyse, Trkiye masonlar arasndaki ok ballk, da-
nkllk 16 ay srm, sonunda bir zme balanmtr.
16 Aralk 1056'da Trkiye Byk Looasnm olutu-
rulmasndan sonra, tpk daha nceki dnemde Yksek
293
rc He Byk Mank arasnda imzalanan ve tarafla-
rn yetkilerini belirten konkordato gibi bir konkordatonun
Sprem Konsey'le imzalanmas i il uzun almalar ve
karlkl grmeler yaplm, sonunda da 2 i Nisan 1957
gn iki tarafn da imzalad aadaki konkordato or-
taya kmtr.

KONKORDATA

Bir taraftan ibu metinde (Trkiye Byk Locas)

dye anlan Hr ye Kabul Edilmi Trk Masonlarnn Tr-
kiye Byk Locas, dier taraftan metinde (Sprem Kon-
sey) diye zikredilen Trkiye Eski ve Kabul Edilmi sko
Riti 33. ve sonuncu dersi Sprem Konseyi;
stanbulda 16 Aralk 1956 tarihinde toplanan ve-Tr-
klye masonlarnn tamamn temsil eden Konvan'n ald
karara tevfikan Trkiye'deki blmum masonlann Trki-
ye Byk Looas kurmu ve masonik bir kuvvet olarak
teekkl etmi olduunu,
Masonik faaliyetlerini gelitirmek isteyen bir ksm
mason statlarn Trkiye Sprem Konseyi kollarna da
iJtiha-k edebileceklerini dikkate alarak:
Masonluun niversitesinin ve Trkiye'de istikra-
rnn temini ve almalarn ahenkle cereyannn salan-
mas iin umum mason esaslarna uyularak, aralarnda-
ki kardee mnasebetleri tanzim etmek zere bir kon-
kordato akdine korar vermiler ve bu maksadn husul
in, Trkiye Byk Locas tarafndan Zht Hilmi Veli-
bee, Galip Mentee, Orhan Alsa biraderler; Sprem
Konsey tarafndan da Galip Ta, Veli efik Gizer, Nec-
meddin Etol biraderler murahhas olarak tayin edilerek
konkordato esaslarnn ve metninin mtereken tesbiti ile
vazifelendi rilmilerdlr.
294
 Yksek Aki'd taraflar murahhaslar stanbulda top-
lanarak fikir ve grlerini kardee izah ettikten sonra,
her iki yksek tarafn ve masonluun gaye ve esaslarna
uygunluunda ittifak ettikleri aa:daki hkmlerde tam
bir mutabakata varmlardr. yle k i :
1. Yksek akid taraflar rak, kalfa ve stad derece-
lerine amil olan masonluun Trkiye snrlar iinde en
yksek otoritesi ve mutlak hakimi Trkiye Byk Loca-
s olduu ve bu masonik kudretin btn seihiyetleri
kendi nefsinde mndemi olup mnhasran kendi ald
ve alaca kararlarla ve eski masonluk gelenek ve ni-
zamlaryla memleket kanunlar hkmleriyle mukayyet
bulunduu ve bu otoritenin hibir suretle mnakaa edi-
lemeyecei ve Trkiyede bu derecelere hakim stn ve-
ya eit hibir masonik kuvvet tannmayaca hususlarn
da ittifak etmilerdir.
2. Yksek akid taraflar rak, kalfa ve stad dere-
celeri dnda eski ve kabul edilmi sko Ritinin ve dere-
celerinin Trkiyede nazm ve en yksek otoritesi Tr-
kiye Sprem Konseyi olduu ve yukarda saylan de-
rece dnda atlyeler kurmak ve ritin mesaisini idare et-
mek hususunda mnhasran selhiyetii bulunduu, bu
cihetin mdahale ve mnakaa mevzuu ittihaz edileme-
yecei noktalarnda da kezalik ittifak etmilerdir.
3. Yksek akid taraflar, yukardaki maddelerde yaz-
l esaslar uzaktan yakndan ihll edecek hibir hareket-
te bulunmamay ve her birinin hakimi veya nazm bulundu-
u dereceler dnda atlyeler tesis etmemeyi ve tekilt
kurmamay mtekpbilen teaahht ve kabul ederler.
4. Yksek akid taraflar, Sprem Konseyin nazm
bulunduu atlye ve tekilta mensup bulunan veya ile-
ride intisap edecek olan biraderlerin mutlaka Byk Lo-
ca mahfillerinden birinde kaytl ve stad derecesinde
muntazam amil veya fahri aza olmas ve localarda inti
295
tizamn kaybedenlerin Sprem Konsey tekiltnda da,
otom atik olarak intizamlarn kaybetmeleri ve masonluk-
tan ihra hallerinde de ayni vaziyetin hasl olmas hu-
suslarnda tam bir mutabakata varmlardr.
bu maddenin birinci fkras tatbikatnn selmeti
iin bu konkordatonunun akdi tarihinde Sprem Konsey
Tekiltna mensup olanlarn veya bundan sonra intisap
edeceklerin masonik vaziyetleri hakknda Trkiye Byk
Locasndan resmi malmat istenmesi ve yeni taleplerin al-
nacak cevaba gre karara balanmas ve kabul tarihinde
keyfiyetten Byk Loca'ya malmat verilmesi hususlarn-
da tam bir mutabakata varmlardr.
5. Yksek akid taraflar, her birinin en byk maka-
mn igcl eden stadnn dierinin atlye veya locasn
ziyareti takdirinde, o teekkln mensup olduu kuvve-
tin en yksek mevkiindeki stad hakknda mevzu m era-
sim dairesinde kabul edilmesi ve sko Ritinin 33. dere-
cesini ihraz etm i biraderlerin kendi localarnn gayrisn-
da Byk Loca'nn en yksek derecesi olan stat mer-
tebesi hakkndaki sayg nizam ile kabul edilmeleri ve
arka davet olunmalar ve bu biraderlerin yalnz mera-
sim celselerine resmen davetleri takdirinde kendi nian
ve kordonlarn takabilecekleri hususunda mutabk kal-
mlardr.

ki yksek akid tarafn idarelerindeki tekilttan b i-

rine davetleri takdirinde, o teekkln mensup olduu
kuvvetin vazifelileri kendi merasim ve terifat da iresin-
de daha nce ve davetli ta ra f biraderlerinin ayni mera-
simle daha sonra ieri alnmalar hsusunda ta ra fla r mu-
tabktrlar.
6. Yksek akid taraflar, idarelerindeki teekkllerin
birbirieriyle merasime davetten gayr hususlarda, muha-
bere zarureti olduu takdirde bu muhaberenin mnhas-
296
ran Trkiye Byk Locas ile Sprem Konsey arasnda
cereyan etmesi hususunda m utabktrlar.
7. bu konkordato tasdik ve talisinden itibaren y-
rrle girer. Yrrle girdikten en az bir sene sonra,
taraflardan biri herhangi bir hkmn yeniden gzden ge-
irilm esini istedii takdirde, mevzuun dier tarafa bil-
dirildii tarihten itibaren en az ve en ok alt ay zar-
fnda, birlikte tesbit edilecek tarihte ta ra fla r arasnda
mzakere edilecektir.

Byk stad Ahm et Salih Korur

Byk Hatip Galip Mentee
Byk Ktip brahim Hoyi
Svren Gran Komandr Hazm A tf Kuyucak
Byk Umumi Ktip smail Memduh A lta r
Byk Umumi Hatip Necmeddin Tahsin Erol

Bu konkordatonun kabulnden sonra 23 Haziran

1957'de stanbul'da toplanan Trkiye Byk Locas Ge-
nel Kurulu, locann alma tzn de (Trkiye Hr ve
Kabul Edilmi Masonlar Byk Locas Anayasas) ady-
la kabul etmi ve bylece daha nce (Hr ve Kabul
Edilmi Trk Masonlarnn Trkiye Byk Locas) ad
yerine de (Trkiye Hr ve Kabul Edilmi Masonlar B-
yk Locas) adn benimsemitir.

1957 Ekim banda yrrle giren bu tzk 36 mad-

dedir.

297
TRKYE MASONLUUNUN DNYA MASONLUUNCA
TANINMA ABALARI

NVERSELLEME
ZLEMLER

Trkiye Masonlarnn resmi rgtleni tarihi balan-

gc olarak saydklar 1909 ylndan balayan bir bvk
zlemleri olmutun:
Anglo-Sakson masonluuyla tanmak...
Yani daha a, ngiltere Byk Locas tarafndan
dzenli mason olarak varlklarnn tannmas...
Bu. ok uzun yllor bir trl gerekletirilememitir.
Nedeni de, 1909'da kurulan sko Riti Trkiye Yksek -
rasnn ve bunun vesayeti altndaki Byk Mank'n, n-
giltere Byk Looas'nn rakibi durumundaki Fransa B-
yk Locasna daha yokn olmasdr. Yani, liberal mason-
lua daha yakn olmasdr.
Durum byle olduu halde, Kurtulu Savan izleyen
yllarda Yksek ra'nn (Trkiye Yksek Masonluk Ce-
miyeti). Byk Mank'n da (Trk Ykseltme Cemiyeti)
adlaryla ileri Bakanl Cemiyetler Masasna kayt-
larnn yapld ve lke capmda az ok dzenli bir duru-
ma geldikleri donemdeki ngiltere Byk Locasna ba-
vurular dahi, tpk Osmanl Devleti dnemindeki mason-
larn bavurular gibi souk karlanmtr.
Durumu, masonik deyimle belirtmek gerekirse, top-
raklar stnde gne batmayan Byk Britanya mpara-
298
torluunun yeryzndeki tm masonlar sultas altnda
tutma heveslisi gururlu ngiltere Byk Locasyla, Osman-
lI Devleti topraklar zerindeki masonlar gibi, Trkiye
Cumhuriyeti topraklar zerindeki masonlar da bir trl
tanma olana bulamamlardr. nk ngiliz mason-
luu, patentasn kendisinden ya da kendisine bal obe-
diyamslar Byk Localarndan almam masonlar (d-
zenli mason) saymamaktadr. (Dzensiz) saylan mason-
larnsa (dzenli) masonlar nnde hi bir deeri yoktur...
ite bu dzensiz saylma ezikliini hep iinde tayan
Trkiye masonlar, zellikle ikinci Dnya Paylam Sava-
n izleyen gnlerde Trkiye'nin kapitalist blok lkeleriyle
ili dl olmaya balad bir dnemde yeniden uyandk-
larnda, gzlerini ngiltere Byk Locasna dikmilerdir.
Bu Loaa'ca tannmay n planda ama bellemilerdir. Ni-
tekim, 1956 ylnda Trkiye Byk Locas oluturulup da,
Trkiye masonlar arasndaki kaynama bir lde gide-
rilince, dneminin ilk Byk stadlna seilen En Say-
gdeer Ahmet Salih Korur i bana geer gemez. Tr-
kiye Byk Locas, tm dnyadaki dzenli obediyanslara
bavuruda bulunarak tannma ve tanma isteklerini ilet-
mitir.
1956'da yaplan bu bavurulara, 1958'lerde nce Hol-
landa Byk Locas'ndan, ardndan da Amerika Birleik
Devletlerinin Kansas Byk Locasndan olumlu yant gel-
mitir.
Ama bu noktada da, tannmalarn arkas kesilmitir.
Bu durum zerine Trkiyeli masonlar, dnyann d-
zenli masonlarnca scak karlanmay ve karde sayl-
mayiarnn nedenlerini aratrmaya balam ve ngilte-
re Byk Locasnn deimez katlyla karlamlardr.
El altndan yaplan aratrmalarda dile getirilmitir ki,
ngiltere Birleik Byk Locas ve onun buyruundaki obe-
299
diyonsiarla Byk Localara gre, Trkiye Byk Locas'nn
kaynann dzenlilii konusunda kukular vardr.
Elbette ki kukular sa lt kaynak konusunda deildi.
ngiltere Birleik Byk Loca ve ona bal teki Byk
Localar, bandan beri kendi sultalar altnda girmeyi ka1-
bul etmemi tm localar gibi, eski Trkiye Byk Loca-
larn da dzenli saymyorlard. Bir Byk Loca'nn d-
zenli saylabilmesi iin ngiltere Birleik Byk Locasnn
sekiz maddelik kat kurallar vardr ki, bunlar harflyyen
uygulanmalyd.
Bu kurallar o dnemde, Trkiye Byk Locas'na da
duyuruldu ki, bunlar yleydl :
1. Kaynan dzenli olmas: Yani her Byk Loca-
nn ya dzenli olarak tannm bir Byk Loca tarafndan
veya dzenli olarak kurulmu ya da daha ok loca tara-
fndan dzenine uygun olarak kurulmu olmas ba koul-
dur.
2. Evrenin Ulu Yarodanna (Kinatn Ulu Mimar) ve
onun kesin ynetimine ve buyrultusuna inan duymok,
3. nsiye edilenlerin (masonlua alnp erltirllenle-
rin) adlarn ak duran Kutsal Kitap zerine ellerini koy-
mak biiminde yapmalar ve bylece vicdann sorumlu
tutmak,
4. Byk Locann, denetimi altndaki localar zerinde
jridiksiyon egemenliinin bulunmas, (yani, egemenliini
kabul etmi rok, kalfa ve stad almalarnn yapld
localarda tartlmaz tek otorite olarak kendi kendini y-
neten, bamsz ve sorumlu, yetkilerini bakalaryla pay-
lamayan, bakalarna bal olmayan, daha yksek dere-
celerin denetimini kabul etmeyen durumda olmas),
5. Byk Loca ve ona bal localarda, yelerin sglt
erkekler olmas ve kark yeli ya do kadnlardan olumu
localar da bulunan kurulularla masonik hi bir ilikide
300
bulunmamas, (yani liberal ve daha ada dnl ma-
sonluu red etmesi),
6. Masonluun byk (aydnlk kayna)m olutu-
ran, Kutsal Kitap, Gnye ve Pergel'in Byk Loca ve ona
bal localarda alma srasnda grnr biimde ortada
olmas, (Ingiliz Birleik Locas ve ondan patente teki
obediyansiarn kutsal kitaptan anladklar ya da kutsal ki-
tap derken szn ettikleri kitap sanld gibi ncil, Kur-
an, Tevrat, Zebur diye bilinen drt kutsal kitap deil, An-
derson Nizamatdr. Yani Masonluun Anayasas... ngi-
lizler bunun yan sra ncicl'i de Kutsal Kitap olarak loca-
larndaki krsye koyarlar ama, Kur'an Kerim, kukusuz
ki hi akla gelmeyen ya da en son akla gelen Kutsal Ki-
taptr onlar iin),
7. Localarda din ve siyaset tartmalarnn kesinlikle
yaplmamas,
8. Eski Landmarklara (Anglo-Sakson masonluunun
deimez ve stnde tartlamaz ilkeleri, kesin snrlar)
ve masonluun trelerine kesin olarak uymak...
Dnemin Byk stad, Babakanlk Mstear Ah-
met Salih Korur (Babakan Adnan Menderes idi), ngilte-
re Birleik Byk Locas'nm Trkiye Byk Locas'm tan-
mas iine byk nem verdiinden, konunun enine boyu-
no aratrlmasn istedi.
Yaplan aratrmalar sonunda ortaya u olaslk
kt:
1. Trkiye Byk Locasn dzenli locann kurdu-
unu ve bu locacalrm da 18 yzyl Osmanl lkesindeki,
ngiltere'den berat (patenta) alm yabanc loca oldu-
unu belirterek bu beratlar yenileyerek dzenli hale gel-
mek,
2. Trkiyeli 21 stad, yurt dnda dzenli bir locada
yeniden insiye ederek (yani masonlua yeni batan rak
301
olarak sokarak sonra kalfa ve stadla ykseldiklerinde
lkeye getirerek) yedier kiilik dzenli loca kurdur-
mak ve bu u locadan da yeni bir Byk Loca oluturm ak
ve geri kalan tm Trkiyeli masonlar buralarda insiye
etmek.
3. Trkiye Masonluunun 1909 ylnda oluturduu
ve srekli dzenli hale getirmeye alt Trkiye Byk
Locas'nm tam bamsz, ierde ve darda masonik hi
bir kuvvete bal olmadan ve kimseden berat almadan d-
zenli tantlmasna, allm ak...

Uzun tartm alar sonunda Byk Loca, son yolu tu t-

may kararlatrd. Bunun iin her eyden nce Byk Lo-
ca'nn 1909'da kurulmu ve 1935de kendi kendini kapat-
mak zorunda kalm Byk Mark'n ya-sal hkmi ahsi-
yeti olan Trk Ykseltme Cemiyeti'nin varisi ve devam ol-
duunun saptanmas iin hukuki giriimlerde bulunuldu.
Bu sonu elde edilince de, Trk Ykseltme Cemiyeti'nin
stanbul, Ankara ve zmir'deki vaktiyle Halkevlerine bra-
klm binalar geri alnd.

Ancak, 1909da kurulmu Byk Mark'n da kayna-

, zellikle ngiltere Birleik Byk Locasnca kabul edile-
bilecek bir aklkta deildi. nk ne bu Locan:n ya da
dzenli sayd bir baka byk locann patentas vard ne
de dzenli locann bir araya gelmesiyle kurulduunu
gsteren bir belge.
Trkiye Byk Locas bu durumda. 1935-1948 aras
kapanma srasnda tm belgelerin ortadan yok olduu,
ancak Byk Mark'n kuruluunun dzenli olduu yolun-
da baz stadlann toniklik edebilecei grn benimse-
di. Bu bir tr, ii zorlamayd ama, yaplacak baka birey
de yoktu.

302
D E V R E Y E G R E N
B E C E R K L ZA T

Byk stad, Ensaygdeer Ahmet Saiih Korur, 1958

de yeniden ayr greve getirildiinde, Trkiye Byk Loca-
s Byk K tipliine de, d dnyayla yakn ilikileri olan
Jeolog Doktor Enver Necdet Egeran seilm iti. Bu iki s-
tad eleie verdiler ve Trkiye Masonluunu ngiltere Birle-
ik Byk Locas ve ona bal teki Byk Localara d-
zenli saydrmak iin bir dizi giriim lerde bulundular.
lk giriim , 1059 ylnda, Orta Dou'daki dzenli ma-
son obediyanslarn incelemeye kan skoya Byk Lo-
cas En Saygdeer Eski Byk stad Lord Macdonald
ve Peksaygdeer Byk Ktibi Dr. Buchan', Ankara'ya
konuk olarak armak biiminde oldu, iskoya Byk Lo-
casnn bu iki yetkilisi Ankara'da gn boyu, Trkiye
Byk Locas'nm tzk ve ritelleriyle alma dzenini
inceleyip bilgi aldlar.
Ayn yl Necdet Egeran, New Y orka gidip, buradaki
Byk Loca ile ilikiler krudu. New York Byk Locas En
Saygdeer Byk stad Hkim Froessel ve eski Ensay-
gdeer Byk stad Arbury'le, Trkiye Byk Locasnn
tannma sorununu tartt. Bunlar, Egeran'a, tzk ve rit-
ellerde baz aklam alar ve deiiklikler yaplmas kou-
luyla, New York Byk Locasnn Trkiye Byk Locasn
tanyabileceini sylediler. Egeran Ankara'ya dnnce, t -
zk ve ritellerde istenen deiiklik ve aklam alar yapl-
d, durum New Y orka bildirildi ve btn bu giriim lerin
sonucu olarak. Hollanda ve Kansas Byk Locasnn ar-
dndan svire ve Almanya Byk Localar da, Trkiye B-
yk Locasn tandlar.
Amerika dn, Enver Necdet Egeran, New York
Locas Ensaygdeer Byk stad Hakim Froessel'e 29
Eyl! 1959'da u mektubu gnderiyordu:

303
 En Sayg Deer Froessel Kardeim,
Masonluun vazgeilmez koullarndan baz esasl
kavramlarn yanl anlalmasn nlemek zere Tzk ve
Ritellerimlzde yapm olduumuz deiiklikleri renmek-
ten memnun olacanz biliyorum. imdi ak olarak g-
rlyor k.:
Kinatn Ulu Mimarna mphem bir kudret olarak
dn^jil, Kutsa} Kitaplarda anlatlan manevi bir varlk olarak
inan,/Or uz.
Kutsal Kitaplarda retilen ruhun lmezliine ina-
nyoruz.
Trkiye'deki btn Localarmzda alma esnasn-
da. Kutsal Kitaplarn ack olarak bulundurulmasn ve Gn-
ye ile Pergel'in a it olduu dereceye gre yerletirilmesini
temin ettik.
Yeminlerin Kutsal Kitaplarla Gnye ve Pergel ze-
rine el koyarak yaplmasn kesinlikle temin ettik.
Halen Trkiye'de 8'i Ankara'da, 1Tsi stanbul'da ve
7si de zmir'de olmok zere 32 locamz vardr.
Aada isimlerini verdiim Byk Localarla dostluk
kurduumuzu ve kendileriyle Byk Temsilciler teati etti-
imizi bildirmekten mutluluk duymaktaym.
Hollanda Byk Mark
Kansas Byk Locas
svire Alpina Byk Locas
Almanya Birleik Byk Localar
Kardee sevgilerimle,
Dr. E.N. Egeran
Byk Ktip

Trkiye Byk Locas adna Byk Ktipin yazd

bu mektuba ay yln 11 Kasm tarihiyle u yant geliyordu:
304
 Aziz Kardeim Dr. Egeran,
Dostumuz Sime Biraderden (skoya Locasna ba*
Sime Birader o zaman zmir'de bir irketin mdr idi ve
tanmak ipin Trkiye Byk Locasna yakn ilgi gsteri-
yordu) birka gn nce bir mektup aldm, sizin New York-
ta En Saygdeer Froessel Biradere gnderdiiniz mektu-
bun suretini de yazsna eklemiti. Ben de Amerika'dan
yeni geldim ve Hkim Froessel Biraderle tannma 'konu-
larn tantmz ok ho bir saat geirdik. Sylemeye
lzum var m bilmem, vaktimizin byk bir ksm Trkiye-
deki masonluk hakknda grmekle geti. Kendisine En
Saygdeer Lord Macdonald biraderle benim Ankarad'a
sizlerie bulunduumuz esnada ne kadar empresyone oldu-
umuzu anlattm ve sizin Byk Locanz resmen tanma-
mzn bi rzamon meselesinden ibaret kaldn da ilve et-
tim. Umarm ki, Sime Birader size Lord Macdonald Bira-
derin Ankara seyahatimiz hakknda ok etrafl bir rapor
hazrlayp Daimi Heyetimize sunduunu ve onlarn da bu
raporu ok olumlu karladklarn bildirmitir.
Geen hafta Londrada ngiltere .skoya, rlanda B-
yk Localar ortak toplantmz yaptk. Bu toplantda, s-
koyadan Lord Macdonnald Birader, ben ve d mnase-
betler komitemiz Bakam olan Draffen Birader hazr bu-
lunduk. Trkiye Byk Locasnn tannma meselesi uzun
boylu mnakaa ve mzakere edildi ve diyebilirim W Lord
Macdonald Birader fevkalde bir savunmada bulundu. n-
giltere Birleik Byk Locas bundan birka yl nce, kop-
yas ekli olan tannma ana prensiplerini tesbit ve tevzi et-
miti. (Biz bu tannma ana prensiplerini yukarda sekiz
madde olarak grmtk) Bu prensiplerden 2 il 8 inci
maddeye dahil bulunanlarn Trkiye'de harfiyyen tatbik
edilmekte olduu hakknda toplantdakileri iknaa muvaf-
fak olduk, Ve fikrimize gre, Trkiyede yaplmakta olan
305 F. 20
hereyin en ufok ayrntlarna kadar tamamen dzenli o l-
duunu izah ettik. IngHtere Byk Locasna gre yegne
glk birinci maddeyi tekil eden :
Menein muntazam olmas, yani her Byk Locann
ya dzenli olarak tannm bir Byk Loca tarafndan be-
rat verilm ek suretiyle veya muntazaman kurulmu c ve-
ya daha fazla Loca tarafndan Nizamlara uygun olarak te -
sis edilmi olmas arttr, hkmnden domaktadr.
Bu yzden mterek bir karara varmak mmkn ol-
mad ve konunun. Iskocya Byk Locas tarafndan bir
,hal sureti bulununcaya kadar tehir edilmesinde mutabk
kaim di.

Trkiyede mevcut bulunan 30 ksur Locann nasl

kurulduunu bildirirseniz bana pek ok yardm etmi ola-
canz sanyorum. Belki de bunlardan bir ksm eski za-
manlarda dzenli bir Byk Loca tarafndan tesis olunmu
Ve muhtemelen bir ksm da Byk Locanz 4 yl nce te-
ekkl ettiine gre sizin tarafnzdan beratlarn alm-
lardr. Keza Yksek ra'mn Trkiye'deki btn mason-
lar kontrol altnda bulundurduu zaman hangi localara
tesis berat vermi olduunu bildirm eniz de yararl ola-
caktr. Bildiiniz gibi, bir 2am anlar Trkiye'de bi2im de
localarmz vard, fakat skocya Byk Locasnn jrid;ksi-
yonu altnda iken bu localarda insiye edilmi biraderler-
den hayatta kalanlar bulunacan ummuyorum. Byle o l-
sa idi o localar.uyandrm ak mmkn olurdu.

Baka bir hal sureti bulmak imkn vardr: Iskoya

Byk Locasnn Trkiye'ye gelip sizin Byk Locanz
resmen tesis ve tanzim etmesine sizin Byk Daimi He-
yetiniz ne der? Bana yle gllyor ki, Byk Locanzn te -
ekklnden bu yana en az locaya tesis berat vermi
bulunursanz ve Isko Byk Locas ve Trkiye Byk Lo-
casn resmen tesis ve tanzim ederse, o zaman ngiltere
306
Byk Locasnn birin ci prensip art yerine getirilm i
olacaktr. ,
ifade etmeliyim k, phesiz bu hal sureti benim kii-
sel grmdr. Bu te k lif halkn daki dncelerinizi ba-
na bildirmek ltfunda bulunacanz umarm. Tesadfen
sizin Byk Loca esas grevlilerinden biri ing'ltere've se-
yahat etmekte se ngiltere Byk Locas Byk Ktibi le
temos etmesi yerinde olur.
Size yardmc olmak in elimizden geleni yapmakta
olduumuzdan sizi temin etmek isterim ve yeni bir geli-
me olursa sizi derhla haberda redeceim.
Kardee sevgi ve sayglarla
Dr. Buchan
Byk Ktip

YAZIMALAR
SRYOR

Trkiye Byk Locas Byk Ktibi ile skoay Byk

Loras Byk Ktibi arasndaki yazmalar bundan sonra
da srp g itm itir. rnek olmak zere bu konudaki birka
yazmay daha a k ta ra lm :
Dr. Egeran, Dr. Burhanm 11 Kasm ta rih li mektubunu
alnca, hemen bir hafta sonra ona u yant ya zm tr:
Aziz Kardeim Dr. Buchan.
11 Kasm tarihli nazik mektubunuzu byk memnun-
lukla alm bulunuyorum, pek k teekkr ederim.
Hereyden nce size ve Lord Macdonnal Biradere B-
yk Locamzn tannmasn salayacak olan davann sa-
vunmasnda horcom olduunuz cabalar iin teekklr
etmek isetrim. Gayet doru olarak ifole ettiiniz gibi ta -
nnma ana prensiplerinden 2 ila 8 inci moddelere dahil
koullara Byk Locamz harfiyen riayet etm ektedir. Ak

307
ve samimi olarak kaydetmeliyim ki, ahsen menein mun-
azami bakmndan kukuyu giderecek durumda dei-
lim. Bununla beraber, bir ok eski statlarmz tamamen
nizami bir teekkl olduumuzu halen kesinlikle ifade et-
mektedirler. Ancak bu kanaati tevsik edecek orijinal bir
dokman bulmak mmkn deildir.
Valmzm une fois pour - bir defada toptan lega-
lize edilmesi hususunda bir yol bulma, gayretini ahsen
takdirle karlarm. Bu husustaki teklifinizi Byk stad-
ma ve Byk Daimi heyete aktaracam. Bu ayn 29'unda
Byk Daimi Heyet toplants olacaktr, mektubunuzu o
toplantda, okuyacam. Mektubunuzda ikinci hal ekli ola-
rak bahis konusu edilen Byk Locamzn sko Byk Lo-
cas tarafndan resmen tesis ve tanzim olunmas hakkn-
da bana daha etrafl bilgi vermeniz kabil midir?
Halen bizim jridiksiyonumuz altnda bulunan loca.-
larn adedi 32dir. Bunlardan 29u orijinal olarak, Trkiye-
de btn masonlar kontrol altnda bulundurduu zaman
Yksek ra tarafndan tesis olunmutur. Ancak imdi bu
32 locann hepsi de beratlarn Trkiye Byk Locasndan
alm bulunuyorlar.
Aydnlatc bilgilerinizi bekler, kardee sevgi- ve s a l-
glarmz sunarm.
Dr. Necdet Egeran
Byk Ktip
Aziz Kardeim Dr. Egeran,
18 Kasm tarihli mektubunuza pek ok teekkr ede-
rim. Bu cevabm umarm ki Pazar gn yaplacak Daimi
Heyet toplantnzdan nce elinize ular. Lord Macdonald
Birader ve Denizar localarmzla D Mnasebetler Ko-
mitemizin Bakan olan George Draffen Biraderle birlik-
te, Birleik ngiltere Byk Locasnn ilk art olan mene
meselesini zmlemek iin bir forml bulmak hususun-
308
da daha fazla dndke b ir takm zorluk lorta1karlat-
mz itiraf etmem lzmdr.
skoya Byk Locas tarafndan resmen teste ve tan-
zim edilmenizden bahsettiim zaman aklmdan geen. B-
yk Locamzdan bir heyetin Trkiye'ye giderek kendi |ri-
dfksryonumuza dahil bir karde locann tesis ve takdisin-
de yaptmz trene benzer bir tren yapmakt. Aklmda
olan hakknda size tHr fakir verebilmek iin bu gibi vesile-
lerde kullandmz tren rltellnin bir kopyasn iliikte
gnderiyorum. phesiz Trkiye Byk Locasnn skocya
Byk Locasna tabi olmas hi bir vehile bahis konusu
deildir. Bana gre bu, Trkiye Byk Locasnn munta-
zamlk damgasmvurmak zere yaplacak sade bir tren-
den baret olacaktr. Byk Locanz bu sretle reglorjze
edilebilirse, ngiltere Byk Locasndokine benzer koul-
lar ne sren dzenli Byk Localar tarafndan tannma-
mz daha kolay olacaktr.
Tekrar kaydedeyim ki, bunlar henz skoya Byk
Locasnn resm gr deildir ve kafamzda dndrmek-
te olduumuz fikirlerden barettir. Mektubumo verdiiniz
ak yrekli cevabnza mteekkirim. Baz Byk Loca-
lar, beratlarn Yksek ra'dan alm olan localar dzen-
li kabul etmeyeceklerdir, ancak belirttiinize gre bu lo-
calar, Byk Locanz kurulunca beratlarn sizden alm-
lardr. Mektubunuzda bahsettiiniz dier locann. B-
yk Locanz birka yldan beri var olduuna gre, berat-
larn dorudan doruya sizden alm olduklarm orzet-
mekte doru muyum?
Hangi ritell almanzda kullandnz hususu do
baz Byk Localar dndrebilir. Bu itibarla, skoya,
ngiltere, rlanda ve Dnyann her yerindeki dzenli dier
bir ok Byk Localar tarafndan kullanlmakta olan rit-
eli kabul etmeyi Byk Daimi Heyetiniz dnmekte bir ya-
rar mlhaza eder m bilemem? Ankarada yaptmz g-
309
rmelerden nladma gre Trkiye'deki localar Eski
Fransz Kontinental Ritelini kullanmaktadr. Bu safhada
bunun nemli bir rol oynayacan sanmyorum. Ancak
ileriye srlecek her trl itiraz ihtimallerini ortadan kal-
drmaya alyorum.
Ocakta denizar bir geziye kacan benden ren-
diinizi aklamak suretiyle ngiltere Byk Ktibine bir
mektup yazarak yolu stanbul'a dt takdirde bir he-
yetinizin kendisiyle grmekten memnun olacan bil-
dirmenizden bir zarar hasl olacan sanmyorum.
Ekimde yaptmz ortak toplantda ngiltere Byk
Locas, Trkiye'de almakta olan 32 locann nasl mey-
dana geldiini aklayan inandrc bir cevap alamadklar-
n ileri srmt. Bana yazdnz gibi ak ve samimi ola-
rak Byk Ktip Stubbs Biradere de yazarsanz yararl
olaca kansndaym.
Kardee sevgi ve sayglarmla.
Dr. Buchan
Byk Ktip
Ankara, 9 Aralk 1959
Aziz Kardeim Dr. Buchan,
18 Kasm tarihli mektubumo derhal cevap vermi ol-
manza pek ok mteekkirim. Gerekten 25 Kasm ta-
rihli mektubunuz, 20 Pazar gn yaplm olan Byk Dan
mi Heyet toplantsndan nce elime geti.
Gerek Byk stadm ve gerekse Byk Daimi He-
yet, Byk Locamzn dzenli oiarak tannmas iin harca-
dnz abalar memnunluk ve takdirle karladlar. Mek-
tuplarnzn hepsinin Trke tercmelerini yaparak konu-
yu 27 Aralkta, oktedilecek gelecek toplant gndemine
koymam istediler.
Ancak, ak yrekle unu belirtmem gerekl ki, Byk
Locamz kendi locanz tesis ve tanzim eder gibi bir tre-
310
ne lobi tutamnzt ahsen uygun bulmuyorum. Teklifinizi
btn incelikleriyle Byk Daimi Heyetimize sunmadan
nce bunu daha sade bir tanma treni haline koymanz
zellikle tavsiye ederim.
Bu ctrada Byk Locamzn kuruluundan bu yana te-
sis edilmi olan 3 locann beratlar Yksek ra'dan deil
tamamen bamsz olan Trkiye Byk Locasndan alm
olduklarn tavzihan bildiririm.
Yeni gelimeler hakknda size phesiz bilgi verece-
im.
Kardee sevgi ve sayglarm sunarm.
Dr. Necdet Egeran
Byk Ktip
Edinburg. 16 Aralk 1959

Aziz Kardeim Egeran,

9 Aralk tarihli mektubunuza ok teekkr ederim.
ayet bu mektubum sizin Daknl Heyet toplantnz g-
n otan 27 Aralktan nce elinize geerse teklifimizin bu
yeni eklini bildirmenizi, rica ederim. Sizin gibi dier baz
biraderler de, hakikatte mevcut olan Trkiye Byk Lo-
casnn yeniden tesis treni yapmak suretiyle tanziminin
lzumsuz olduu kanaatini izhar edebilirler. Bu itibarla
trenin sadece tanzim etme dediimiz ksmna inhisar et-
mesi daha iyi olacaktr. Biz burada her yeni locoy tan-
zim ederiz. Bu trende locadaki btn almalarmzda
Kainatn Ulu Yaradannm Kutsallrndan bizi himaye et-
mesini dileriz. Locann hatibi bir dua okur ve biz de lahi
yilii, Neeyi ve Huzuru remzeden buday, arap ve zey-
tinyan locaya serpme treni yaparz.
Yapmaya altmz ey, Trkiye Byk Locasnn
varln dzenli hale getirmek suretiyle baka Byk Lo-
calar sizin Byk Locansn dzenli olduuna ikna et-
311
mektir. Sizin doru yolda yrmekte olduunuz kansn-
daym vs zamanla herey mkemmel okcoktr.
Bu frsattan yararlanarak yln bu mevsiminde bttk
dostlarmza her zaman yolladmz gibi size de en iyi
dileklerimizi sunmaya izninizi dilerim. Eminim ki 1960 y-
It Trkiye i'm bar v mutluluk dolu bir yl olacaktr.
Kardee sevg'r ve sayglar.
Alex F. Buchan
Syk Katip

Ankara. 4 Ocok 1960

Aziz Kardeim Buchan,
16 Arohk 1959 tarihli mektubunuza pek ok teekkl
ederim. 27 Aralk toplantmza sunmak zere vaktinde eli*
me gemitir.
skoya Byk Locasnn Byk Locamz sadece
Tanzim etmesi hususundaki ahsi tekfjffntem B yiik Lo-
camzda kabulne oybirliiyle temayl gsterildiini ak-
lamaktan hakiki memnunluk duymaktaym. Bu te k lif B-
yk Locanzdan resmen geldii takdirde bunun Daimi He-
yetimizce olumlu bir karara varmak zere byk sempa-
ti ile mtalaa olunacan size bildirmemi benden rica et-
tiler.
Byk Locamzn senelik Konvanmn 31 Ocak 1960
tarihinde stanbul'da toplanacan bildirm ek isterim. B-
yk Localarmz arasnda tanmay tem in edecek olan
dostana yazmalarmz bu Konvann bilgilerine sunula-
caktr.
Herhangi bir gelime hakknda beni haberdar etm e-
nizi rica eder, Kardee sevgi ve sayglarm sunarm.
E. Necdet Egeran
Byk Katip

312
O L U P B T T
S A N M A Y IN

Tm bu. mektuplar, yazmalar, gelm eler gitm eler so-

nunda Trkiye Masonluunun ngiltere Birleik Byk Lo-
cas tarafndan dzenli sayldn sonarsanz yanlr-
snz.

Tm bu yazmalardan sonra da, dzenli saylma, n-

giltere masonluu tarafndan masondan saylma abala*
n yllarca1 srecektir.
Ne zamana kadar m?
Taaa 1970lere kadar...
Evet, Ahmet Salih Korur'un Babakan Adnan Men-
deres'in pekok bakandan daha e tk ili Babakanlk Ms-
tearl dneminde Mark- Azam ya do En Saygdeer
Byk stad olduu, Fatih Rt Zorlu gibi nice Cumhu-
riyet Bakannn mason olduu bu dnemde, Necdet Ege-
ran gibi iini bilir, d ilikileri alabildiine gl bir B-
yk Loca Byk Katibinin dneminde, tm bu abalarn,
yazma [arn, skoya locasnn Trkiye Byk Locasn
Tanzim etmeyi (Dzenlemeyi) kabul etmesine, Trkiye B-
yk Locasnn pek ok yesinin burukluk ve hatta ks-
knlne, izlenegelm&kte olan ritellerin ngiliz ritelle-
rine evrilmesi, Fransz ritellerinin terkedilmesine yani
saysz dn verilmesine karn, Trkiye Byk Locas-
nm sko Byk Locas tarafndan dzenlenmesi ancak
1965 ylnda nisan aynda, Adalet Partisi Genel Bakan
Sleyman Demirel'in Suat Hayri rgpl hkmetinde
Babakan yardmcs olduu ve nnde Babakanlk yol-
larnn ald gnlerde gereklemitir.
Ama bilmek gerekir ki, bu daha, Trkiye Byk Lo-
casnn Ingiltere Birleik Byk Locas tarafndan dzenli
saylmasna yetmemitir.
313
 imdi, zette de olsa, 1960 sonras masonik gelime-
lerini de grm ekte yarar olaca samsndayz:
1960 yl ocak aynn sonunda Trkiye Byk Loca-
s Genel Kurulunda, yani Konvanda. Ahmet Salih Korur
ve Necdet Egeran dzenli tannma ve ta-nzim konularn-
da geni bilgi' verm iler ve bu, son -drt yldr Locayo
almm yeni kance DP tondansl masonlarca genel bir
onay havasyla karlanm tr. Yksek dereceli pek ok
masonun, zellikle de Yksek ra ya da Sprem Kon-
sey yelerinin pek ounun pek de sam patik karlama-
d ve yadsd bu giriim lerin bir tamlanmas otarok
Konvan izleyen gnlerde T rkiyeye New York B yk'
Locas ileri gelenlerinden Arbury gelmi, Ankara'da Byk
Locay ziyaret edip denetlemi ve Lord Macdonald Bira-
derin ziyaretinden bu yona yaptm olumlu saylacak de-
iiklikleri gzleyip saptamtr.
Trkiye Byk Locas, ngiliz Locas'nin gznde d-
zenli saylmak iin olaan d bir aba gsterirken, bu g i-
riim leri yrten Byk Loca'nn Daimi Heyeti, sko Riti
Trkiye Yksek rasn da hizaya getirm ek ve kendileri-
nirukine benzer b ir abaya sokmak iin ellerinden geleni
ardlanna koymamlardr.
Cemiyetler Masasndaki kaydrna gre Trk Mason
Demei adm tayan Sprem Konsey (Yksek ra), n -
g i tere Birleik Byk Locasna ve onun grlerini Tr-
kiye masonlar iin de tartlm az ku rat sayan b ir ksm
masonlara gre daha 1909 ylnda usulne uygun kurul-
monut. nceki Byk stadlardan Enver Necdet Ege-
ran, ngiliz masonluunun etkisi altnda aktan aa bu-
nu byle yazar.
Durum byle olduu halde, Sprem Konsey, kendine
gre dzenli olduunda direnmi, banda bulunan Profe-
sr Haizim Atf Kuyucak ve teki Umumi M fettiler, (Sp-
rem Konsey yesi 33. derece masonlar), 1909 ve 1948
314
Yksek ralarnn 1861 ylnda stanbul'da kurulmu Yk-
sek rann devam olduunu deklare etm iler (aklam-
lar) ve Amerika Birleik Devletleri Gney Amerika Jri-
dikoyonunun patentini de 1953'larda yenileyerek, 1960-
larda aa Kuzey Jridiksiyonunun kendilerini dzenli say-
masyla varlklarn dnyada kabul e d ilir saymlardr.
Trkiyede Adnan Menderes ve Cell Bayar'n ban
ektii Demokrat Parti iktidarnn, on yllk bir ynetimden
sonra, 27 Mays 195Q'da Milli B irlik Komitesince alaa
edilmesi ise, pek ok mosonu, 1935deki Atatrk'n ma-
sonluu yasaklamas gibi bir oka srklemitir.
Nasl srklemesinki?
27 Mays htilli, Trkiye Masonlarnn Byk Locas-
nn En Saygdeer Byk stadn, Ahmet Salih K oruru
tutuklayp Yassadaya tkmtr. Mmtaz Tarhan, Zht
Hilmi Velibee-, Fa tin Rt Zorlu, Kemal Aygn, Dilaver
Argun, Sebati Ataman, Medeni Berk, Halk aman, zzet
Akal, Abdullah Aker, Cell Yardmc gibi bakanlk yap-
m nice nl politikacy, hatta yaayan masonlarn en
eskilerinden Cumhurbakan Celi Bayar aslmalaryla
istemiyle Yksek Adalet Divan nne karlmlar, so-
nunda da pek ou mahkm olmulard. Dnya Masonlu-
unun tm abalarna karn, sadece Trkiyede deil,
Trkiyede de pek ender bir biimde grld gibi bir
mason, Fatin Rt Zorlu da sonunda aslmt.
Masonlar iin bu oku atlatm ak kolay olmad.
Arada Trkiyeli masonlarn tek tesellisiyse, 27 Ma-
ys izleyen gnlerde kurulan Ceml Grsel Bakanln-
daki ilk ve daha sonraki bakanlar kuruluna, mason olup
olmadManna hi d ikk a t edilmeden alnan mason bakan-
la r oldu:
nce Devlet sonra iileri bakan olan Nasr Zeytin-
olu, sonradan Adalet Bakanl da yapacak olan Devlet
315
Bakan Hayr Mumcuolu, A dalet Bakam Ekrem Tzemen
ve Kemal Trkolu, Dileri Bokon Selim Sarper, M ali-
ye Bakam Kemal Kurda, Bayndrlk Bakan Mukbi! Gk-
doan, Ticaret Bakan Mehmet Baydur, Tekel Bakan Fet-
ih! Askn. Ulatrma Bakan Orhan Mersinli, Sanayi Bakan
ahap Kocatopu Bayndrlk Baikan Dani Koper, Ticaret
Bakan Cihat ren, Sanayi Bakan M uhtar Uluer, Turizm
Bakan Zht Tarhan, mar Bakan Orhan Kutab hep
biraderansdond...
Tasfiye edilen brokrasinin st katlarna da, giden
masonlarn yerine yenilerini yerletirmek, hatta Yksek
Adalet Divan ve Yksek Soruturma Kuruluna da maeon
biraderlerden yarglar sokm ak olana domutu. 1961
seim leri sonras nn Hkmetlerinde de, A kif yidoan,
Selim Sarper, hsan Grsan gibi mosan bakanlarn yer
olmasysa bir baka teselli kayna oldu. Bu dnemde,
Siihh Kuvvetlere de geni lde engel atld. Orge-
neral Refik Tulga, Korgeneral efik Erens gibi kom utan-
lar masonlua alnd.

Ne vor ki, 27 Mays 1960 ihtilli, masonlarn sonraki

kazcnmlcrma karn, gene de beklenmeyen ve kolay haz-
medilemeyen bir darbeydi. Trkiye Byk Locas, 27 Ma-
yss' izleyen gnierde kritik gnler geirdi. zellikle ni-
versite profesr ve retim yeleri arasnda, Eminsu'lar
arasnda, salt mason olduklar in yaplan tasfiyeler,
masonlarn Milli Komitesine kar ok dikkatli davranm a-
larm gerektiriyordu. Trkiye Byk Locas, htillden ta-
sa bir sre sonra1, Merkezini Ankara'dan stanbul'a ta-
ma karar ald. Bu karar da hemen uyguland.
En Saygdeer Byk stat Ahmet Salih Korur, Fatin
Rt Zorlu, Cell mre gibi nemli pek ok masonun mdt-
rikllerden adlar silindi ki, bunlarn mahkumiyetleri halin-
de, masonlar da mahkm olur anlay yaylmasn.
1 316
 Yaplan yeni grev blmndeyse, stanbul'da Tr-
kiye Byk Locas Ensaygdeer Byk statlna1 33.
dereceli mason Kemaiettin Apak Byk Katiplie ise Na-
fiz Ekemen seildiler. Eski Daimi Heyetin Byk Katibi Dr.
Jeolog Necdet Egeran ise, daha da ykselerek Birinci B-
yk Nazr oldu.
Hemen >bu derlenip toparlanmay izleyen gnlerde s-
tanbul'a New York Byk Locas nceki Byk stad En-
saygdeer stat Froessel geldi, durumu yerinde inceledi
ce olduka olumlu izlenim lerle lkesine dnp raporunu
verdi. D ilikileri yrten ve zellikle de ngiltere Byk
Locasmca tannmay b ir tr onur sorunu haline getiren,
M obil adl yabanc petrol irketinin Trk iyede ki genel
Mdr Necdet Egeran ise bu dnemde, bir yandan ya-
zmalar srdrrken te yandan da sk sk yapt yurt
d gezilerde bu 'konuyu iliyordu.
Nitekim, daha Tanzim treni bile yaplmadan 1963
ylnda skoya ve New York Localar, bunlarn ardandan
da daha bir hayli yabanc Byk Loca, Trkiye Byk Lo-
casyla tantiar, onun varln kabul ettiler.
Ensaygdeer Byk stad, letm eler Bakanl Ms-
tearlndan emekli Kemaiettin Apakn Austos 1962'de
ebediyet markna intikal etmi ve o yerinde de Salk
Bakanl Mstearlarndan Dr. Ekrem Tok, Ensaygdeer
Byk stat seilmi, Enver Necdet Egeran da Byk s-
ta t Kaymakamlna getirilm itir.

N H A Y E T S T E N E N
N O K T A Y A V A R IL IY O R

1964 ylnda Amerikann New York kentinde alan

Dnya Fuarnda, masonluun kendisini d dnyaya ta -
ntmas iin yaplan almalara da Trkiye Byk Locas
adna tem silci gnderildikten sonra, nihayet 1965 ylnda.
Nisan aynda iskoya Byk Locas Byk stad, En Say-
gdeer Lord Bruce ve byk Katibi, Pek Saygdeer Dr.
Buchan stanbul'a gelip, yllardan beri zmirde bir yaban-
c irketin mdrln yapan yeleri Sime Birader'le,
daha 1983'de Trkiye Byk Locasn tandklarnda, is-
koya Byk Locasnn Trkiyedeki Tem silciliine (bir tr
e l ilik )'a ta d k la r ve skoya Byk Locas Fahri Byk
ikinci Nazrl grevini verdikleri Enver Necdet Egeran'-
ia bir kurul oluturup, Trkiye Byk Locasn Tanzim e t-
tiler.
skoya Byk Locas yneticileri aralarna bir T r-
kiyeli Mason oton Necdet Egeran' da alarak, Trk.m ason-
luuna bir t r cemilede bulunuyorlar, bu masonluun ba-
mszlna glge drm ediklerini gstermek istiyor-
lard.
Bu Tanzim ileminden ksa bir sre sonra toplanan
Trkiye Byk Locas Konvan, 2 Mays 1965de En
Saygdeer Byk statla iki yi iin Enver Necdet Ege-
ran seerek, bir t r kran borcunu demi oluyordu.
Bu arada, nc nn Koalisyonu Bte Oylamas so-
nucunda ekilmek zorunda kalm, Demirel'in de parla-
mento dndan babakan yardmcs olduu Suat Hayri
rgpl Hkmeti kurulmutur. Demirel ise 29 Kasm
1964'de Adalet Partisl'nin ikinci Byk Kongresinde, raki-
bi Saadettin Bilgi ve yandalarnn mason olduu halde
halde masonluunu saklad sulamalarna karn, ben
mason deilim, evinde her sabah kuran okunmadan kah-
valtya oturulm ayan bir ailenin ocuuyum diyerek ve
Mason Locasndan ald, mason olmadna ilikn bir
sahte belgeyi de Kongre bakanlk divanna vererek AP
Genel Bakanlna seilecektir.
Bundan sonra da. Masonlar dnyasnda kyamet ko-
pacaktr.
318
 A dalet Partisi Genel Bakan seilebilmesi iin, S-
leyman Demirele masonken mason deildir diye stelik de
dzmece bir belge verilmesinin yanklar, tepkileri ve so-
nunda Trkiye masonluunun bir kez daha blnmesinin,
bir polis roman kadar 'ilgin yksn grmezden nce,
dilerseniz, zet bir biimde Trkiye Masonluunun am a-
lad noktaya geliini, yani ngiltere Byk Locas tara -
fndan tannmas olayna, bu iin koparlmasnda gerek-
ten nemli rol oynam Neodet Egerann kalemiyle ksaca
gz atalm.
Bu gz atta, Egearnn, Demirel'e verilm i dzme-
ce belge nedeniyle Ensaygdeer Byk statlktan ay-
rlmak durum unda kalmasnn da. ad edilmeden izleri g-
rlecektir:

Byk Locamzn tanzim treninden ve bu suretle

kesinlikle bamsz olarak dzenli masonluk safnda yer
almasndan sonra, Yksek Dra'aa (Trk Mason Dernei)
bu durumun yaratcs telakki ettikleri benm ahsma kar-
byk tepki balam ve hele kendilerince aday gs-
terilen Yksek ra yelerinden biri yerine benim Byk
stat seilmem, byk hrnlklara yol amtr.
Uzun sre kendi mutlak emirleri altnda olan Trk
Masonlarnn tam bir istikll kazanmasn bir trl haz-
medemeyen baz Yksek ra darecileri baz gazete ve
dergilerde bir takm yersiz yaynlar yaptrmak suretiyle
Masonlar arasnda byk kaynamalar yaratmay baar-
mlardr.

M em leketimizdeki toplum sal bir deiim eyleminin

de byk husursuzlua yol at bir dneme rastlam
olan Byk stadlk grevimi b koullar altnda uzun
sre yrtmeme ve Trk Masonluunu dndm s-
tn baarlara gtrmeme imkn bulamadm zgnlk-
le kaydetm ek isterime 8 Ay gibi ksa^ bir sre sonra istifa

319
ettim . Benden sonra Byk statla seilmi otan Hay-
rettin rs Biraderin, Byk stad Kaymakam Dr. ekr
Okten ve Byk Katip Nafiz Ekemen biraderlerle birlikte
Dzenli Masonluk gayretlerini kesin sonuca gtrm ol-
m alar bize gerekten byk m utluluk vermitir.
Ancak znt ile kaydedelim ki, baz idareciler ta ra -
fndan yaratlm olan huzursuzluklar Trk Mason Derne-
i adn tayan Yksek ra'nn Dzenli Masonluktan
kopmasn sonulandrm ve Byk Locann bamszl-
n kabul eden Trk Mason Derneinin dier idarecileri ta -
rafndan, Trkiye K ltr ve Fikir Dernei ad altnda yeni
bir sko Riti Yksek rasnn .kurulmasna ve T rkiye'-
de Dzenli Yksek ra olarak bunun tannmasna yol a-
mtr.
Bu arada zellikle kaydetmek lzmdr ki, ngiltere
Birleik Byk Locasnn Byk Locamzla tanmasnda.,
1970 ylnda. Byk Daimi Heyet yeleri. Galip Kardam ve
A lber A rd itti biraderlerin grevli olarak katldklar Brk-
seldeki ma son ik bir trende ngiltere Byk Locas Byk
Katibi Stubbs biraderle masonlumuz hakknda yaptklar
inandrc 'konumalar da rol oynamtr.
Bu suretle nihayet, 1970 ylnda da ngiltere B irleik
Byk Locasyla tanmamz sonunda. Btn Dnya D-
zenli Masonluklar arasnda mstesna, yerimizi' alm ol-
duk. (Gerek Yzyle Masonluk Necdet Egeran
Sayfa 56-57)
TANIMADAN NCEK
ULUSLARARASI
LKLER

ngiltere Birleik Byk Locasnn, Trkiye Byk Lo-

casn resmen tanyp. Dzenli dnya masonluuyla Trk
masonluunun tanmasndan nceki yllardaki cabalar
ve ilikilere dair az ok bilgi verm itik.
imdi de sizlere, bu tanmadan nceki dneme ait
bir belgeyi sunmak istiyoruz. Bu beige, Byk stad Ke-
ma[etlim Apak'rn lmnden sonra yerine seilen Dr. Ek-
rem T okun Byk stad Kaymakam Enver Necdet Ege-
ran'm 1964 IMew York Dnya Fuar nedeniyle New York
Byk Locasnn masonluu 'btn dnya d alemine ta -
ntmak iin dzenledii bir sergiye Trk masonluunu
t emsileri katlmas sonunda, dnte Byk Locaya ver-
dii rapordur.
22 Mays 1964 tarihini tayan, Necdet Egeran imzal
New York Byk Locasn ziyaretim in izlenimleri bal-
n: tayan bu rapor aynen yledir;
Trkiye Byk Locas
Byk Daim Heyeti
Pek Muhterem Byk stadm ve Aziz Kardelerim,
Emirleriniz vehile New York Byk Locasnm 183 n-
c Konvanma' Byk Locamz temsilen katlm ak zere
3 Mays 1964 tarihnde Ne w Y orka gittim . New Yorkta
321 F. 21
kaldm 5 gn zarfnda vukubulan olaylar, yaptm te -
maslar ve elde ettiim intibalar aada yksek bilgile-
rinize arzederim.

1. O L A Y L A R :

3 Mays 1964 Ankara'dan Saat 7 de Pan American

uann 115 sayl seferiyle hareket ettim. New York'ta
Kennedy Uak alanna saat 17 de vardm zaman benim
iin A stor Otelinde yer ayrldn renaim. Otelde Eski
Byk Ustad A rbury Biraderin refkasiyle birlikte beni
saat 19 da akam yemeine beklediklerine dair daveti
buldum ve icabet ettim.
4 Mays 1934 Sabah Byk Loca binasna giderek
Byk Ktip Biraderle tantm ve eskiden tandm dai-
m erkan ve memurini selmladm. Akam Byk stad
Oslrov biraderin hariten gelen davetliler erefine Astor
Otelindeki Versailles salonunda verdii ziyafette buluna-
rak dvetli Byk stadlaria (Umumiyetle refikalaryla bir-
likte) ve New York Byk Loca Daim Heyeti yeleri (15)
ve Eski Byk stadlariyle (6) tantm (Esasen bunlardan
bir ksmn eskiden tanmak erefine nail olmutum). Ziya-
feti mteakip N ew Y ork'un yeni bir san'at merkezi olarak
ina edilen ve bz binalar henz bitirilm ekte olan Lincoln
Centcr'deki modem Konser salonunda Mason mzisyen
biraderlerden mteekkil 100 kiilik bir senfoni orkestras
ve solist bir piyanist tarafndan Byk Loca yararna ve-
rilen muazzam konserde bulundum (Arada Byk stad
O strovun sahnede tantlmas ve onun mkemmel hita-
besi pek fevkalde olmutur).
5 Mays 1964 Sabah New York Dnya Fuar sa-
hasndaki Toplant Pavyonunda 2500 den fazla biraderin
itirakiyle ve tam merasimle 133 nc Konvan alm ve
"Daim Heyet raporlar okunarak ayakta alklarla kabul

322
edilm itir. Bunun zerine Byk stad Ostrov muazzam
muhabbet tezahratiyle karlanan mkemmel bir hitabe-
de bulunmutur. arkta 250 kadar m isafir yer almt.
Bunlar meyannda sko Riti, York Riti ve Royal Arch tem -
silcilerinin de bulunduunu kaydetmek isterim {Ancak
bunlar Eski Byk stadlarla Byk Daim Heyet yele-
ri, m uhtelif Komisyonlarn Baken ve yelerinden sonra
yer alm bulunuyorlard). Bunu mteakip Byk stad
misafirlere ho geldiniz sylevini verdi ve'kendi setii
tem silciye sz verdi. Evvel Birleik Amerika iinden ge-
len tem silcilerden Massachussets Byk Locas Byk
stadm mikrofona dvet e tti ve o da gzel bir hitabede
buiundu. Sonra Amerika ktalarndan gelen tem silciler-
den Venezuela Byk stadna sz verdi. ngilizcesi za-
yf olduu iin syledikleri pek anlalamad ise de New
York Byk Locasna ok zarif bir hediye takdim etti
(40 x 40 eb'adnda, abanoz zerine kakma altn bir ziya
saan yldzla G harfi ve bunun altnda hediyeyi takdim ya-
zsn havi altn armal, gm bir nlk). nc ve so-
nuncu olarak Byk stad Amerika dndan gelen tem -
silcilerden beni mikrofona davet etti. Trkiyeyi geen se-
ne tandklarn ve bu iik Konvanda Trkiye'den terhsilci
bulunmasndan byk memnunluk duyduunu ifade etti
ve daha ben mikrofona gelmekte iken Trkiye lehinde
byk tezahrat yapld. Yaptm hitabe, sizlerden sundu-
um selm ve muhabetler, kendilerine mesailerinde ba-
ar dileklerim iz ve Eski Byk stad Froessel ve Arbury
biraderlerin Trk Masonluuna olan yakn ilgi ve yardm-
farna karlk kranlarmz ve son safhasna gelmi bu-
lunan muntazam tannmamzn niha bir ekilde (yni n-
giltere ile) tamamlanmasna yardmlarn esirgememeleri-
ne da ir tem ennilerimiz ve nihayet Kinatn Ulu Mimar'n-
dan mesaimizde akluhikm et ve beraberlik ihsan etmesine
m tedair niyazmz tezahratn devamn salam oldu.

323
Bundan sonra mutad merasimle celseye ertesi gne ka-
dar ara verildi. leden sonra fuardaki Mason Pavyonu
ve Fuar gezildi. Akam Stat'er Hiltonda evvel bir reseps-
yon ve sonra da agap yapld; salon kfi gelmediinden
Hemireler ayr salonda toplandlar. Yemekten sonra ya-
plm olan muhtelif konumalarda Masonluun prensip-
leri', gayeleri ve istikbali ile dnya sulhu iin gayretleri be-
lirtildi. Bu arada yine temsilcilerden Kanada Toronto B-
yk Locas Byk stad'na sz verildi ve kardelik, mu-
habbeti zerinde veciz br konuma yapt.
6 Mays 1964 Sabah New York Byk Locas bi-
nasndaki byk mabet salonunda celseye devam olun-
du. Komite Bakanlar! tarafndan faaliyet raporlar okun-
du ve alklarla tasvib olundu. Org. ve koro zaman za-
man monotonluu kaldrd. le yemeini hususi bir d-
vetle New York Hiltonda Froessel, Arbury ve israel Byk
stad ile beraber yedik; ve srael'de bir Tekemml Mah-
fe Ii almas iin Trkiye Yksek urasndan berat v f-
mesine ve bu aln merasimle yaplmasna tavassutum
rica olundu (Bu hususu Yksek raya ayr bir raporla ar-
zedeceim).
7 Mays 1964 Sabah celsesinde Byk stad vs
vazifelilerin seimi yapld. Celse sonunda sz alan sra-
el tem'Silci'Si vazifeden ayrlmakta olan Byk stad Os-
trov'a bir nanei minnet ve muhabbet olarak srael B-
yk Locasnn eref madalyasn takdim etti ve tezahrat-
la karland (srael'in New York tarafndan tannmas
Ostrov Birader vastasiyle olmu). leden sonra Byk
stad ve dier vazifelilerin satlar merasimle yapld.
Byk stad Kaymakam Henry birader iki yl in Byk
stadla getirildi. Veciz bir konumadan sonra Konva-
mn merasimle mesaisini kapad ve sulhu sknla dei-
lindi. Tebrikler Byk stadn makam odasnda kabul
324
edildi. Ben de szler nomna kendisini tebrik ettim ve bo-
no imzal bir resmini vererek szlere ve Trk Masonlar-
na muhabbetlerini bl etmemi rico etti.
Bu arada Eski Byk stad Ostrov bono bu yl so-
nunda veya gelecek yl banda dvetli bulunduu sro-
el'e giderken Trk+ye'ye urayacan bildirdi,

2. TEM ASLAR:

Masonluu Dnyaya tantmak, kapallktan bir md-

det iin syrlarak haric leme bir nebze tamak ve ma-
sonluun n olduunu, neler yaptn ve mehurlarken
kimlerin mason olduunu ve binaenoleyh masonluun
nasl faydal mkemmel bir messese olduunu byk
kitlelere duyurmak maksadiyle New York Dnya Fuarn-
da bir meher acan New York Byk Locasnn 183 nc
Konvanna gelmi bulunan 100 den fazla dvetli arasn*
da Avrupa'dan pek az temsilci vard. ngiltere ve yakn
evreleri ise bu masonik gsteriye katlmamlardr.
Bu itiarlo temaslarm Olaylar bahsinde arzettiim
hususi ve umumi toplantlarda hazr buknan stad',arta
olmu ve fakat bizi tanyan obedlyanslorm Byk stad-
lariyle konumalarmz Trk Masonluu iin pek byk
sempati toplam ve fayda salamtr. Ayrca temaslar-
mn bilhassa Birleik Amerika'nn henz tanmadmz
Eyaletlerinin de derhal bizimle temaso gemelerini inla
edecei kansndaym.
Gerek Froessel ve gerekse Arbury biraderlerin ngil-
tere ile olan mnasebetlerimizde faydal rol oynayacok-
krnnt sanyorum. Kendileriyle bu husustaki grmelerim-
de bana ellerinden geienl yapacaklarn ve btn nfuz-
larn kullana oklarn vaadettiler. Froessel Birader Ingil-
tereye mracaatmz yapm bulunduumuzu, artk on-
lardan hareket beklememizi tavsiye etti ve sizin mason*
325
luunuz Dnya'dpki pek ok muntazam masonluktan s-
tndr, bu itibarla mtebaki muntazam ob od iyan stora ta -
nma istidasn siz deil, braknz onlar size yazsnlar
diye ilve etti.
Hlsa temaslarm unu gsterm itir ki Trk Mason-
luu ve Byk Locamz Dnya Masonluu iinde itibarl
bir mevki igal etmektedir. Btn gayretim iz bu mevkii
tarsin etmekten ibaret olmaldr.

3. N T B A L A R :

New York Byk Locas Dnya Fuarnda bir meher

amaya karar verriken Masonluun genleip kuvvetlen-
mesi iin haric lemin ilgisini ekmek ve taassup kuvvet-
lerinin ve cehlin masonlua kar ynelttii dmanln
ykc etkilerini hafifletm ek dncesi hkim olm utur sa-
nrm. Bu itibarladr ki iki yl iin kiras 200,000 dolar olan
en mutena bir arsa (Fuar idaresi bunu masonlua hibe
etm itir) zerinde yz binlerce do la r sarfiyle zarif bir pav-
yon vcuda g etirm itir (Pavyonun projesi bir birader ..ta-
raflndan cretsiz yaplm ve inaatn da bir birader ma-
liyetine zerine almtr). Pavyon'da Masonluk tarihine ait
eserler, masonik literatr, mobet ve masonik byk tesis-
lerin maketleri ve Dnyaca tannan simalardan mason
olanlarn isimleri ve baz resim lerle'm ason tezyinat te-
hir edilmektedir. Cumhurbakanlarnn ounun ve en
mehur san'at, felsefe ve ilim adamlarnn mason oldukla-
rm gren ziyaretiler gayet tabii ki masonluun cidd ve
olgun bir messese olduunu derhal anlayarak zerine ilgi
ile eiliyorlar.
Konvandaki intizam ve mkemmeliyetten edindiim
intibaa aelmce: Masonluun cidd bir merasim ve kuvvet-
li b ird is io lin e muhta olduunu bir daha anlam bulunu-
yorum. Mesaiye balarken yaplan merasimde bizdekinden
326
tamamen farkl harekst edildiini, Saygdeer stadn en
son ieri alndn grdm. Bu tibarla balang rltelini
deitirmemiz gerektii neticesine vardm. Btn Kon-
van toplantlar esnasnda biraderler sadece arktakilerin
konumalarm dinlem ek ve sevgi tezahrat gstermekte
yetindiler. Hic bir raporun veya konunun kendilerine a r-
znda hi kimse sz alp konumad. Bu husus, masonlar
arasndaki itim at ve muhabbetin sonsuzluu hakknda be-
ni tenvir ederek hayranla gtrd.
Seimlerin suret' cereyan mason disiplini hakknda
en br z bir misl olmutur. Adaylar daima tek olarok ve
b ir eski Byk stad tarafndan btn vasflar ve kaabili-
yetleriyle takdim ediliyor. Bunu bir baka Eski Byk s-
tad ve/vey mensubu bulunduu loca stadlarndan biri
mtemmim b ilgiler vererek destekliyor, reye sunuluyor ve
kabul ediliyor. Seim ler ak oyla yaplyor ve ekseriya el
kaldrma yerine alkla oylar belirtiliyor, Byk stad ve
dier nemli vazifelilere oy makamnda tutulan alklar
daim a hrmetle ayokta yaplmtr. Byk stad, Kayma-
kam, Nazrlar, Hazine Emini ve Byk K tip aday gster-
mek suretiyle (tek aday) seimle olmu, dier vazifeliler
ise Byk stad tarafndan tavzif olunm ular ve sadece
Konvamn ittilam o sunulmulardr.
Is'at merasimi de dier vazifelilerden balayarak Es-
ki Byk stad Proessei tarafndan yaplm ve Byk
stad en son yemin ederek vazifesi bana gem itir. Me-
rasime orgun itira ki byk huu hissi verm ekte idi.
Celse alnda bayrak m erasimi yaplm ve miM
m ar hep bir azdon sylenmitir. Byk stad ve dier
vazifeliler mabede alnrken Byk Terifat tarafndan
kollarna girmek suretiyle muntazam admlarla refakat
edilmv ve bu srada org zel br masonlk mar almtr.
M isafirler de kierli bir ko! hlimde mabede alnmlar ve
stunlar nnde birer sra tekil eder&k Byk stadn
327
mabede geliini selmlamlar ve Byk stad yerini al-
dktan sonra arka davetolunmuiardr.

NETCE:

Byk stadmn ve Yksek Heyetinizin emrileriyle

New York'ta Dnya Fuarnda alan Mason Pavyonu ve
meheri dolyslyle New York Byk Locasnn fevkalde
merasimle tertipledii ve Dnyann her tarafndan gelen
muntazam obediyonslarn temsilcilerinin de katld 183
nc Konvanna sizleri temsilen itirak ettim. Btn al-
ma tarda ve tertiplenmi olan btn sosyal toplantlarda
sizleri ve Trk Masonluunu zam titizlikle en iyi bir e-
kilde temsile gayret ettim. Trk Masonluu adrha byk
itibar grdm ve fevkalde sempati topladm. Bilhassa
New York Byk Locasiyle ve dolaysiyle btn Birleik
Amerika Obediyanslariyle Byk Locamz arasnda ok
yakn bir dostluun salam temelini kurduumu ve ngil-
tere Byk Locasiyle tanmamzda kuvvetli destekler te-
min ettiimi sanyorum.
Bu itibarla Byk stadm ve siz Byk vazifeli kar-
delerim tarafndan naiz ahsma tevdi buyurulan tem-
silcilik erefli tavizesini baariyle ifa ettiim kansnda-
ym. Temaslarm ve grdklerim bana mterek alma-
larmzda sizlere yardmda daha faydal olmam salaya-
cak tecrbeler 'kazandrd. Bu meyanda Nizamlarmzla
RiteJlerimizi'n pek azda olsa bz rtulara' ihtiyac bu-
lunduunu anladm. Bunlarn hepsinin stnde Dnya Ma-
sonluundan sizlere derin muhabbetler ve masonik gay-
retlerinizde cesaret verici ve tevik edici byk takdirler
getirdim.
Kardee Sevgi ve Sayglarmla,
Dr. E. N. Egeran
Byk stad Kaymakam
328
 BR
MNKR
MASON!..

{SLEYMAN DEMREL OLAYI VE MASONLUUN

PARALANMASI)

Trkiyeli ilk Moson Yirmiseiz Mehmet elebizade

Sait elebi'nin 1720'lerde Londra'da Biraderler arasna
karmasnn stnden tam 250 yl getikten sonradr ki,
Trkiye Masonluu, ngiltere Birleik Byk Locas tara-
fndan tannmak onuruna ermi ve dnya Dzenli mason-
luu arasnda ad edilir bir kurulu durumuna gelmitir
ama, bu tannma daha nce de yle bir belirtip getii-
miz gibi Trkiye Masonluu iinde var olan geimsizlik,
ve tatszlklar onulmaz llerde artrmtr.
Anglo-Sakson Masonluuyla tanmay hereyin ba-
nda sayan Trkiyeli masonlarn abalan, bu masonlua
gre daha liberal ve zgrlk bir masonluk anlayna
dayanan ama ngilizlerce dzensiz diyerek dirsek gs-
terilen Fransz Byk Devriminden kaynaklanm Mason-
lua daha yakn Trkiyeli masonlar tedirgin ederken, iin
iine bir de Sleyman Demire! olaynn girmesiyse, Tr-
kiyeli masonlarn paralanmasn kanlmaz hale getir-
mitir.
Bu paralanmann sonucudur ki bugn Trkiyede, bi-
ri, ngiltere Birleik Byk Locas ve Dzenli Masonlar-
ca tannan TRKYE HR VE KABUL EDLM MASON-
LARI BYK LOCASI, teki de TRKYE BYK MASON
MAHFL adyla anlan ve birinciler tarafndan Dzensiz
saylan iki mason grubu vardr. Ve bunlar birbirleriyle
amanszca ekimektedirler.
Byk Mason Mahftli'ne bal bir biradere, Hr Ve
Kabul Edilmi Masonlar Byk Locasndan birine ye ma-
329
sonlardan birinden sz ederseniz, btn masonca kibar-
l iinde,
Biz o biraderleri deil ama, localarn sevmeyiz
diye kar tanrsnz. Tersine, Hr ve Kabul Edilmi Mason-
lar Byk Locasna bal bir masona, Trkiye Byk M a-
son Mahfilinden ya da yelerinden sz amaya kalkr-
sanz- alacanz yant udur:
C kardeler bize yabanc kalrlar, tanmayz.
Trkiye Byk Mason M ahfili, kendi m asonluklar-
nn ngiliz Masonlarndan esinlenerek dzensiz diye ad-
landn masn a tepki olarak kar taraf dzenli uydular
olarak adlandrr.
Bu ekimenin en tip ik rneklerinden biri, 1973 ey-
llnde Byk Mason Mahfili Ynetim Kurulunca yaplan
bir aklamada1 grlm ektedir.
Bu aklama, Byk Mason Mahfili adna Byk s-
tad Kaymakam Muammer Yenerman imzasyla 31 Aus-
tos 1973de yaynlanan deerli karde diye balayan
b ir bildiridir.
Trkiye Hr ve Kabul Edilmi Masonlar Byk Loca-
s adna Byk stad Nafiz Ekemen tarafndan 25 Tem-
muz 1973de stanbul da 0658 numarayla, aEvrenin Ulu
Mimarn anarak Byk stad Mesaj diye yaynlanan ve
Btn Kardelerime diye balayan b ir birleme ars-
na yant olan bildiride. Byk Mason M ahfili, Trkiye Hr
ve Kabul Edilmi Masonlar Byk Locasn aka d-
zenli uydu olmakto sulamaktadr.

SZ
BELGELERN

Trkiye Hr ve Kabul Edilmi Masonlar Byk Loca-

s adna yaynlanan Byk stad. Mesaj aynen yledir:
330
 Btn Kardelerime,
1717 ylnda Londrada an sosyoekonom ik art-
larnn etkisi ile yaplan 'kkl bir deiiklie urayan Ma-
son Localar, birlemek zorunda kalarak, ilk Mason B-
yk Locasn kurmulardr.
Bu kurulutan ksa bir mddet sonra, masonluk yer-
yznde hzla yaylmaya balam, kurulduu evrelerin
kltr ile etkilenm itir, z ve am atan ok, uygulama*
lardd gze arpan sapmalar, belirli bir snr anca, ma-
sonlukta yeni bir bunalm bagsterdi. ngiltere Birleik
Byk Locas, dalmak zere olan toplam ak maksadiy-
ie masonlukta, NTZAM kavramn akla kavuturmak
istedi; ne var ki ok kk bir aznlk ileri srlen temel
ilkelere uymayp Birliin dnda kalma tercih etmekle,
masonluun blnmesine yol alm bulundu. Oysa, es-
kiden, intizam sadece bir mason iin sz konusu iken
bu defa DZENLLK sfat BYK LOCALARA izafe edi-
lir oldu. Bu bakmdan BR MASONUN DZENL SAYILA-
BLMES N:
a) Dzenli bir Byk Locaya bal,
b) Dzenli bir locada,
c) Usulnce tekris edilmi olmak,
gerekir.

Bugn baz yerlerde dzenli ve dzensiz mason ku-

rulularnn yanyana yaadklar grlm ektedir. Mesel,
Grand Orieny de Belgique-Bruxelles 8 Rue Persil; Grand
Orient de France-Paris, Rue Cadet. Grand Loge de Fran-
ce-Paris, 8 Rue Puteaux gibi.
Almanya'da, Holiandad' ve zellikle Brezilya ve
Meksika'da, saylan 18'i bulan dzensiz ve daha kts
(Kiandesten) kurulular dzenlilik anlamnn dnda bu-
lunmaktadrlar, Bu kurulularn ye toplam says 150.000
in altndadr. Buna karlk, Byk Locamzn da dahil o!-

331
duu 105 Dzenli Byk Locayo bal 32.000 Locada 6
milyonun stnde dzenli mason almaktadr.
Byk Locamz da Dnyann Dzenli btn Mason
kurulularna' kendini' tantmay baarmtr.
Bu dzenlilik grnde birlemeyenler, aramzdan
ayrfoniar, bu surette Trkiye'de de, muntazam Byk
Localarn ilkelerine kar tutum alan bir rgt meydana
gelm itir. Bu rgt, kurucularnn dnda eski localardan
ekilip kendilerine katilanlar ile sonradan kabul edilm i
olanlardan olumaktadr.
Bu ayrln ortadan kalkmasn dileyen kardelerimiz
vardr. Byk Kurul yeleri de ayni duygular paylam ak-
tadrlar. Bu hususta hi bir fedakrlk esirgenmeyecektir.
Ancak bu birlem e, byk emeklerle elde edilmi bulu-
nan Byk Locamzn intizamn sarsmadan salanm al-
dr. ok nemli olan bu masonik esas gzden uzak tu tu l-
mamak artyle en gen-i anlayla hareket edilecektir. Bu
esaslar dahilinde gerekli her trl temastan kanlmaya-
caktr. Esasen Byk Kurula verilm i olan yetki bu an-
lamdadr.
D aleme iade edilenlerden, aramza dnmek iste-
yenlerin dilekleri byk bir anlay ile ele alnacaktr. Es-
k i localarndan ekilenlere, dzenli Obedyanslarda olduu
gibi, kendi durumlarna gre, zel ilemler uygulanacak-
tr. Btn bu ilemlerde, localarmzn nza ve mufavvaka-
ti ngrlm ektedir. Yeryznn btn lkelerinde bir trl
kurulamayan mason birlii, b ir gn Trkiye'de gerekle-
ebildii takdirde Trkiye masonluu, bu uurda ura-
an btn Dnya kurulularna gzel bir rnek vermi
olacaklardr. Yoiumuz, akim ve insanlk sevgisinin ile
aydnlansn, ilerim iz gzellikle sslensin. Karde sevgi, ve
sayglarmla.
Nafiz Ekemen Byk stad

332
ARIYA
YANIT

Trkiye Hr ve Kabul Edilmi Masonlar Byk Loca-

s Byk stadnn bu birleme arsna^ .Byk Mason
M ahfili, kardelerimize anklama adyla ve Byk s-
tad Kaymakam' Muammer Yenerman imzasyla u yant
veriyordu:

Deerli 'karde.

Son zamanlarda .baz Kardelerimiz, Nur ve Ziya So-

kandaki (Hr ve Kabul Edilmi Masonlar Byk Lo-
c a s n n bir bildiri yaynladn ve bu bildiride Byk Mah-
filim iz camiasndaki kardelerden isteyenlerin 'kendi de-
receleri ile m ezkr Byk Locann Localarna kabul edi-
leceklerinin bildirildii iddia ederek iki Byk M ahfilin
birlemesi bakmndan bu .bildiri zerinde durulmas d-
ncesini ileri srmlerdir. Ad geen Byk Locann bu
bildirisinin bir rneini iliikte sunuyoruz.

Bu bildirinin bize verdii intiba samimi bir dilek ol-

maktan uzak olduudur. Bizim inancmza gre, asl ide-
al masonluu topluluum uz tem sil etm ektedir. te bu
noktalar esas tutarak fikrim izi isbata alacaz. Zaten
bildirinin samimi olmad zerinde durursak bizim do-
ru yalda olduumuz .kans 'kendiliinden belirmi olur.

Bildiri, 1717'de ilk Mason Byk Locasnn kurulduu-

nu aklam akla sze balamaktadr. Demek kf, 1723 tari-
hinde yrrle giren ANDERSON Nizamnamasnin ma-
sonluun temel yasas olduunu kabul etm ektedir.
Bundan .ksa' bir sre sonra Masonluun hzla yayl-
d, kurulduu evrelerin Kltr le etkilendii, bundan
s o n ra d a z ve amatan ok uygulamalarda gze arpan
sapmalar belirli bir snn anca1 masonlukta yeni b ir bu-

333
nalm bagosterdii ve ngiltere Birleik Byk Locas-
nn dalmak iiz&re olan toplamcuk maksadyla, mason-
lu kta intizam kavramln akla kavuturmak istedii, a n -
cak ok kk bir aznlin ileri srlen temel ilkelere uy-
mayp birliin dnda kalmay tercih ederek masonluun
blnmesine yol am olduunu, oysa eskiden intizam
sadece bir mason tin sz konusu iken bu defa dzenli-
si k niteliinin Byk Localara da izafe edilir olduunu b il-
dirm ektedir.

Anderson nizamnamesini inceleyen kardelerimiz bi-

lirler ki bu nizamnamenin bir maddesinin 1717 kurallar-
nn ilkelerini deitirm ek, yanl tefsirler yapmak, baka
anlam lar vermek ne bir kiinin, ne de kiiler topluluunun
ve ne de herhangi bir gcn yetkisindedir. Demek ki bu
prensiplerde 1717 tarihinden sonra b ir deitirm e bir te f-
sir yaplmayacaktr. Bu temel, Anderson nizamnamesinin
kendisi gibi bugnk masonluun z ilkesi olup kala-
caktr.
Bur byle ofduu halde, ad geen Byk Locann bil-
dirisinde ngiltere Birleik Byk Locasnn NTZAM kav-
ramn akla kavuturmak istedii ve ancak kk bir
aznln LER SRLEN TEMEL LKELERE uymadn
belirten ksmnn anlam ne olabilir?
Demek ki, ngiltere Birleik Byk Locas diye bir ma-
son teekkl kendisini 1717 Anderson Nizamnamesini de-
itirmeye yetkili grm ve bir takm TEMEL LKELER
ileri srmtr. Bu ilkelere de, onlara gre kk bir
a z n l* uymamtr.

imdi b ir soru soralm:

Nur ve Ziya Sokann Byk Locasnn bir GENEL
MERKEZ otoritesi sayd bu ngiltere Birleik Byk Lo-
cas kimdir? Acaba 1717 de kurulan ve Anderson Nizam-
namesini hazrlayan Byk Locann devam mdr ki, bel-
334
ki de yanllkla, kendisinde Masonlua baz koullarka-
ma yeksini grebilsin.
Hoyr. Asa. Bulun tarih incelem eleri bu BRLEK
6YUK LOCAnm Anderson Nizamnamesine yz yl s-
resine uymamak direncini gsteren \ANTIEMTS) adl
masonlarn, ingilterenin siyasetine uyarak sonradan kur-
duklar bir rgtten baka bir ey deildir. Demek k, ger-
ek masonluun deimez anayasas olarak kurulmu
olan Anderson Nizamnamesi, kendi p r e n s in e de aykr
olarak bu rg t totafndan deitirilm i ve bytece asl
bu deimeye uyanlar dzensiz duruma sokmutur. te
bu bakmdan Nur ve Ziya Sokann Byk Locasnn
kendi kural iinde DZENSZ olduu belirm i olur.
Ingiltere Birleik Byk Locasn bylece nizamna-
mede deimeler yapmaya zorlayan konuya gelince:
Bu hususta Nur ve Ziya Sokann Byk Locasnn
bildirisinde Z VE AMATAN UYGULAMADA GZE AR-
PAN SAPMALARIN BELRL BR SINIRI AMASI neden
olarak gsterilm ektedir. Bize kalrsa yaplan abalarn gs-
terd ii yn tamamen bunun tersidir. Ingiltere B irleik B-
yk Locas masonluu nasl anladn kendi bildirisi ile
aklamtr. Ona gre masonluk yalnz GKLERDE HAKM
KSEL VE NSANLARIN BABASI OLAN BR TANRININ
VARLIINA VE RUHUN EBEDLNE NANMAK VE DN-
SEL BR NAN OLARAK BU PRENSB YAYMAKTIR. Bu
aklama, mekr Birleik Byk Locann Urguvay Byk
Locasna yazd l&vhada gsterilm itir. Bu levhann trk-
e evirisi Mason Dergisi adl yayn organmzn nmz-
deki ilk nshasnda kacaktr,
ngiltere Birleik Byk Looast ve onun uydular ma-
sonlukta baka1 bir ama aram amaktadrlar. Byle bfr
ama ise ak olarak yalnz (PRTEN) ad verilen Kol-
vinizt Protestanln, yani Angiiikan kilisesinin inancdr.
Bu nancn misyonerleri bugn dahi 88 lkede byk pa-

335.
ralor harcayarak tri dilde yaynladklar prensiplerini
buradan alamak cabas iindedirler. 19 Austos 1973 ta-
rihli Cumhuriyet Gazetesinde burnlnla ilgili olarak kan
yazy 'kardelerimizin dikkatine sunarz. Nur ve Ziya Soka-
nn Biyk Locas ana nizamnamesinde ite 'bu prensibi
koymutur. Biz, masonluk adna, byle bir amacn benim-
senmesini ilgilenmeye deerli bulmayz. Ancak, dikkatimizi
eken bir husus, bir masonun her eye ramen samimi,
drst ve doruluu benimseyen bir insan olmas gereine
ramen mezkur Byk Looann yksek idare otoritesi ara-
snda bulunan baz kimselerin nizamnamelerindeki bu
inan prensiplerini hi de benimsemediklerini yanstan ya-
ynlarna rastlanlm olmasdr.
imdi gelelim ounluk konusuna: Nur ve Ziya Soka-
nn Byk Locasnn bildirisi'ndeki iddia d grn
ile tik bakta doruyo yakndr. Onlarn dzenli dedikleri
Byk Localar, dzensiz dediklerinden sayca stndr-
ler. Hatt ama beraberlii bakmndan dnyadaki kal-
vinistleri. de kendi gruplarndan sayarlar ise saylar daha
da artar. Ama, gerek masonluun riteiik ruhuna uygun
olarak alma ilemine gelince, dzensiz dedikleri grupta
bulunduunu iddia ettikleri 150.000 masonu da bulama-
yacaklar muhakkaktr. Zira dzenli saydklar Byk Lo-
calardan pek oklar, zge olarak da ngiltere Birleik B-
yk Locasnn benimsetmek istedii dinsel amacn ma-
nasn anlamaya balayan Latin Amerika gibi katolik lke-
ler, dzensiz saydklar Fransa Gran Loju, Belika Gron-
doryan ve Byk Mason Mahfilimiz gibi Mason topluluk-
larn tanmakta ve sempati He grmektedirler. Bu arada,
onlarn dzenli saymaya nemle devam ettikleri svire Al-
pina Byk Locasnn da durumunu bu ruh iinde grme-
yi gerektiren nedenler belirmitir.
Bu aklama sonunda onlarn dzensiz adn verdik-
ten ve bizim. (LBERAL) olarak her zaman kardelerimize
336
crmalorm bildirdiimiz ve gerek Mason dediklerimizin
yalnz 18 Byk Locadan ibaret bulunmadn ve ye sa-
ylarnn da deil 150.000 hatt bunun mislinden de
fazia olabileceini sylemekte asla hata olmayacaktr.
Onlarn 'ki. Liberal Masonlarca adlar DOGMATK ola-
rak anlmaktadr, saydklar 6 milyonun iinde, yukarda be-
lirttiimiz Latin Amerika topluluu dnda birka milyon
(SCHRENER)in bulunduu bir gerektir. Amerika'da rem-
zi Localarn yzn bile grmeden 32 dereceli Mason sa-
ylan bu rgt yelerinin gerek masonluun mna ve ma-
hiyetini ne derece kavram olacakla.': sorulmaya deer.
Nuriziya Byk Locas Liberal Masonlara bir de nite-
lik vererek KLANDESTEN cdn takmlar. Kendi ifadeleri
ile {z ve amatan ok u> -amada gze arpan sapklk-
lar) onlarn hangi uygu lam. ;. ndar saparak Klandesten ol-
mutr, bilmek isterdik.
Biz, yukarda akladmz nedenlerle 1908 ylndan
beri benimsediimiz ritellerimiz deitiriri?-den uygula-
maktayz. Nuriziya Sokann Byk Locsmdan ayrlma-
mzn z nedeni, onlarn bu uygulamay deitirmi olma-
lardr.
Btn bunlara ramen ayrln ortadan kalkmasn
elbette ki biz de isteriz. Ancak, onlar bunun iin hibir fe-
dakrlktan ekinmeyeceklerimi bildirdikleri halde (Maso-
nik esas) dedikleri prensipleri gzden uzak tutmamak ar-
tiyle hareket edeceklerini bildiriyorlar. Bunu da ayrlan
ski kardelerinin istifalarn geri aldktan sonra, yeni
kardeleri ise zel ilemlerle, yoni yeniden tekris etmek
suretiyle ileme koyacaklarm. Byle bir .ilem iin bir
aklama yapmalarn bo bir zahmet olarak niteleriz. n-
k eski kardelerin istifalarnn geri alnmas Byk Mah-
filimizin kurulduu tarihtenberi daima sylenegelen bir
teklif halindedir.
337 F. 22
 Yeni kardelerimiz iin gsterilen yol ise onlar iin
zaten akt: Biz, bize ratlm ak isteyen herkese durumu
yeterince aklam ve diledikten takdirde Nuriziya soka-
ndoki Byk Loca camiasna katlabileceklerini bildir-
mitik.
urada tekrar belirtelim ki, biz masonlukta beraber-
lik salamak steyenlere kaplarmz daima atk ve yine
de aktr. Samimi bir beraberlik davas ie ancak byle
ak yrekli bir artszlukla hal yoluna girebilir.
Biz, Masonluu, zgrlk, Eitlik, Kardelik ruhu iin-
de, geni bir toleransla iyiye, doruya, gzele ynelme
sistemi' iinde mill bir kurulu olarak benimsedik.
Priten misyonerlerin sistemine yalandan uyduluk et-
mekle salanacak ntizam, DZENL UYDULARIN kendi
takdirlerine brakarak yolumuza devam edecei,
BYK MASON MAHFL
Ynetim Kurulu adna
Byk stad Kaymakam
.t.Muammer YENERMAN.:.

BRAZ
DAHA
ESKYE
BAKALIM

1973'lerden sonra da, gnmzde srp giden bu

ekimeyi daha iyi anlayabilmek iin dilerseniz biraz daha
eskHere, 1984 ylma doru dnelim. Dnelim ve bir olay
mason diliyle yazlm bir levhadan (yaz) okuyalm :
1964 ylnn son aylarnda siyas bir parti inde li-
derlik mcadelesi okJu, rakiplerinden biri, dierinin Mason
olduunu tekiltna yaz ile bildirdi. O zat da cevaben,
ailesinin her sabah .kohvaltdan evvel Kuran okuduunu
gazetecilere bildirdi. Toplanan Parti Kongresinde Trk
338
Ykseltme Cemiyetinde kaydnn bulunmadna dair bir
vestka elden ele dolat ve gazetelerde yaynland.
Evet, 1986 ylnda stanbul'da Batur Matbaasnda,
Trkiye Byk Mason Mahfili tarafndan bastrlan Trk
Masonluu iinde bir olay ve tahlili adndaki 88 sayfalk
bir brorde olay byle dile getirilmektedir.
Sanrz ki yu-kardaki satrlar okuyanlar, imdiye dein
sz ok edildii iin bu olay anmsamlardr. Ad geen
parti Adalet Partisi'dir. Bu partiye liderlik mcadelesinde
yaranlar da Ispartal Doktor Saadettin Bilgi le, onun
ocukluk arkada Ispartal Yksek Mhendis Sleyman
D&mirel'dir.
Adalet Partisi Genel Bakan, emekli Orgeneral Ragp
Gmflpaa'nm lmesi zerine, genel baken vekili ola-
rak, genel bakanla adayln koyan Dr. Bilgi, kars-
na Amerikallarn ve Trkiye'deki sermaye evrelerinin ala-
bildiine destekledikleri ocukluk arkada Sleyman De-
nil irerin dikildiini grnce, partinin banaz ye ve dele-
gelerinin yandaln salamak iin, Demirerin Ma-som ol-
duuna dair b ir belgeyi el altndan basma szdrm ve
bunun yaynlanmasn salamtr.
Ankara'daki BLG Locasna ait 43 sra ve 48 matrikl
numarasna kaytl Sleyman Demirel'im mason olduunu
gsteren bu belgenin fotokopilerinin gazetelerde yer al-
mas, Genel Bakam aday Demirel'i gerekten olduka
g durumda brakmtr. Yzyllardan beri masonluun
dinsizlik demek olduu yolundaki propaganda Anadoluda
alabildiince yaygndr. Adalet Partili delegeler de bu pro-
pagandann etkisi altndadrlan
te bu durumda Demire!, masonlar gznde mn-
kir saylmay gze alp, gerekli tertipleri de yerine getirip,
AP Byk Kongresinin nne, ben mason deilim dye
kmtr.
339
 Sleyman Demire!, bu kadarla da yetinmemitir. Kon-
grede, delegelere hitaben yapt konumada, kendisinin
ne yaman 'bir mslman olduunu anlatmak iin, ben
her sabah ailesinin evinde kahvaltya Kur'an okunmadan
oturmayan bir ailedenim demitir.
Amerikallaro a it Morisson irketi temsilciliinden.
Amerfkan Bakonlorndan Johnson'la koikola ekilmi re-
simler desteiyle Adalet Partisi Genel Bakanlna seil-
mek isteyen Demire!, bu szlerle de yetinmemi ve Adalet
Partili diegeleri iyice akna evirip akllarn elecek bir
belgeyi de Kongre krssnde sallayarak gstermi ve
son ra ok um ustur.
Masonlarn dernek olarak resmen kaytl olduklar,
Trk Ykseltme Cemiyeti baln tayan bir kttaki
yazya gre. Masonlar, Sleyman Demirel'in masonlukla
hi bir ilikisi olmadn resmen belirtmiler ve bunu im-
zal mhrl bir kt olarak da, Demirelin eline vermi-
lerdir. Demirel de, ite bu yazy okuyarak mason olmad-
n, evinde Kur'an okuranockn kahvaltya oturulmayan
ok mslman bir aileden geldiini saptayarak bylece ra-
kibi Dr. Saadettin BJgi'i yalanc durumuna drm ve
genel bakanla seilmeyi becermitir.

YALANCININ
MUMU
SNER M?

in siyas yan bir yana... 'Pek ok Adalet Partili, i

ve d kar evrelerinin, kapitalist byk basnn ve akl
kartran akla'tnafarla belgelerin etkisi altnda, biz ca-
miye imam' deil, partiye lider seiyoruz sloganlarna
yaslanarak Demirel'i Genel Bakan semilerdir ama, AP
iinde kapanan sorun, Masonluk camias iinde, kapanma-
mtr,
__ 340
 Bu olay, Demirerir mason olduunu bilen ve mason-
luunu inkr etmesine tepki duyan pek ok mason iin
bir onur sorunu olmutur.
salt onuf sorunuyla, bir masonun masonluunu in-
kryla da bimemektedlr. DemireVln eline verilen mason
olmad yolundaki belge, olayn tek bir masonun ii ol-
maktan >ktm, tm masonluu ilgilendiren, hatt iin
iine aka sahtekrlk kartrldm gsteren bir du-
rum aldn gstermektedir.
Beri yandaysa, masonluunu mkr da etmi otsa,
babakanlk koltuuna trmanma ans olan bir masonu
karya alp almama durumu da masonlar dndrmeye
balamtr.
Adalet Pariler arasndaki, Derrtre! masondu, deildi
tartmalar, Demirelin bu partiye genel bakan seilme-
sinden ksa bir sre sonra babakan yardmcs olarak h-
kmete girmesi, 1965'de yaplcn ilk seimlerde partisini
iktidara getirmesi ve sonra da babakan olmasyla bir be-
lirli lde d olsa kapanmsa da. Trk Ykseltme Ce-
miyetindeki Demirel'e bu belge nasl verildi sorununun ta r-
tmalar kolay kok>y kapanmamtr.
Ne i yansn ne kebab anlayndaki Trkiye Hr ve
Kabul Edilmi Masonlar Byk Locas, masonlar arasn-
daki byk alkalanma nedeniyle stanbul'dan 28 Aralk
1964'de 1473 sayyla bir tamim levhasn bal localara
gondemtitjr. Bunda yle denilmektedir:
stad Muhterem ve Aziz Kardelerimiz,
Son zamanlarda, bir Muhterem Zatn Trk Ykseltme
Cemiyeti zas bulunmadna dair Derneimizden br ve-
sika .istihsal edip bunu kendisine alt baz konular in sti-
mal ettii duyulmakta ve bu ayia Kardelerimizin hayret
ve bazon da infialini mucip olmaktadr.
Konuya el koyan byk daimi heyetimiz, ismi geen
341
zatn gya mensup bulunduu iddia edilen BLG Muhte-
rem Locasnn bir numaradan halen bali olduu 109 nu-
maraya kadar olan za defterini incelemi, bu zatn mez-
kr Muhterem Locann matri klnde .kaydna rastlaya-
nla m tr.
Bununla da yetinilmeyerek, Byk K tiplikte mevcut
olan eski (Harici Mracat Listeleri) de incelenmi, ve -bu
zatn temine yine rostlonamanatr. Gayr muntazam iln
suretiyle camiamzdan ayrld iddia olunan bu zatn is-
mine, gayr muntazam listelerinde de tesadf edilemem i-
tir.
Bunu.n byle olduuna gre, bu zatn muamelesini
ihta ve bilhare gayr muntazam iln etm ek suretiyle
bizimle al'kasnn .kesilmesine karar vermi 'olan b ir
Muhterem Loca var ise, bu Muhterem Locann btn bu
hareketleri bildirm ekle m kellef bulunduu Byk K-
tipli e kar vazifesini ifa etmemi olmasna hkmetmek
lzmdr.
Ad geen zata, Byk stadn ve Byk Daim He-
yetin bilgisi altnda hi b ir belge verilm em itir. Hatta,
byle bir belgenin verilip verilmedii de kesin olarak ta -
yin edilememekle beraber, verilm i 'ise, yetki dnda ita
edilmi olduunda phe yoktur.
Bir insann bir Cemiyette aza olduuna da ir kendi-
sine vesika verilmesi usul cari olduuna ve aksinin
mutasavver olamayaca cihetle bundan byle, bu ekil-
de harici leme hitap edecek mephiyette belge veren ve
Trk Ykseltme C em iyeti'n in faal politika cereyanlarna
karmasna yol aacak hareketlerde bulunan Birader-
lerin bu hareketlerinin, tasvip edilmeyeceini btn kar-
delerimize doyurmanz ehemmiyetle ve Byk stad-
mzn .kesin emirleri olarak duyuruyorum.

342
 Bu vesile ile kardee sevgi v sayglarm teyid
ederim.
Maf A Selhiyetle
Bii Ktip'
Nafiz EKEMEN
/Resm mfr/

Byk Loca ad ma yaplan bu aklama ilginti. O

dnemde Byk stad, Salk Bakanl Mstearln-
dan emekli Dr. Ekrem Toktu, kaymakamysa, Enver Nec-
det Egeran, Byk Ktip de Nafiz Ekemen...
Gerekte, Demirel'e mason deildir diye belge ve-
rilmesi olaynn dzenleyicisi Necdet Egeran'd. Demi-
rel'in Bilgi Locas'na kaydolmasn salam Devlet Su
ileri ski genel mdr yardmcs Hikmet Turat'la bir-
likte bu belgeyi salamlard. Ama iddialar, bir masonun
babakanla getirilmesiyle masonluk camiasnn byk
yararlar salayaca idi. Bu bakmdan, aa tkrseler
sakal, yukar tkrseler byk alacandan, Byk Loca
adna yuvarlak bir bildiri yaynlayarak konuyu kapatma-
ya almlard. Byk Loca adna yaplan aklamada,
Demirelin hem resmeh mason olmad aklanr gibi ya-
plyor, hem de Byk Looa'nn haberi olmadan kendisi-
ne belge verilmesi knanr gibi bir tutum toknlyordu.
Ne var k, pek ok kii bu numaray yutmad. M a-
sonlar ipindeyse, iyiden iyiye kazan kaldranlar oldu,
cift ynl bir sahtekrl kabul etmek istemeyen ma-
sonlar da vard.
Tam bu arala, DamlreHn mason olduunu gste-
ren Bilgi Locasna ait bir matriki albmnn fotoko-
pisi basnda yaynland. Bilgi Locas'nn yelerini gste-
ren albmn onbeinci sayfasnn fotokopisinde 43, 44
ve 45. sra numaralarna kaytl masonun fotoraftan
ve kimlikleri vard. Bunlardan 43 sra numarasnda gs-
343
terilen 48 m atrik! numaral sparta 1,924 dolum lu S-
leyman Demi re I'di. Fotorafln yannda u bilgiler yer
alyordu:

Evi (Ref. Bn. Nazmiye), naat Yksek Mhendisi,

stanbul Teknik niversitesi, Nafa Vekleti Devlet Su
leri Umum Mdr. Ankara. Ta): 21407. Kavakldere
Buday Sokak No 10/3. Ankara. Telf: 28447.
Fotokopide yer alan teki iki mason ise, Operatr
D oktor ekr Okten ile H ariciye memuru Rasim Fen-
mendi.
Bu yalanlanamaz belgenin yaynlanmas, Masonlar
arasmda yeni b ir dalgalanm a yaratt. Duruma Byk s-
tad Ekrem Tok el koymak zorunda kald. stanbul'daki
Looalonn Saygdeer statlaryla' Byk M fettileri b ir
toplantya ard ve durumu grt. Bu arada, sz
konusu belgeyi verenin kendisine itira fta bulunduunu,
yaptna nadim1olduunu sylediin), bir daha byle bir
ey yapmayacana sz verdiini anlatarak, kendinin
de onu baladn syledi. En saygdeer Byk s-
tad olarak teki saygdeer statlarn da adnr akla-
mad. bu sorumlu biraderi balamalarn istiyordu.
Bu toplantda baz statlar, ad aklanmayan bu
zatn .btn bu yaptklarndan sonra yenilenecek seim-
lerde Byk statla aday olmasnn sz konusu olama-
yacan sylediklerinde de Dr. Ekrem Tok.

a Bu birader namzetliini koymayaca na da ir ba-

na sz verdi, ben de sizlere vaad ediyorum, nam zetlii-
ni koymayacaktr, dedi.

344
DUL
KADININ
OCUUNA
YARDIM

lstanbul'do Ekrem Tok'un bakonhnda yaplan

toplantdan nce. Ankara'ya Bilgi Locasna, stanbul. z-
m ir ve Ankoradoki yksek dereceli masonlorckm m-
fetti gnderilmi, Demirel'e verilen sahte belge olay
aratrlmta. Bu satrlarn yazar olarak, biz de o tarih-
te Akam Gazetesi yazar oiarak olayn stne eilmi,
mason miifetllmin Ankara'daki Bilgi Locasnda yap-
tklar aratrmalarn sonularn renip, bunlar yazm
ve sonra da stanbul'a gidip, Mark- Azam Ekrem Tok'-
ia Galatasaray civarndaki Nuru Ziya sokaktaki Byk
Locada bir konuma yapmtk.
Balangta bir gazeteciyle konumaktan 'kanan
Masonlarn Byk stad, konu hakkndokl srekli ya-
ynlarmzda yalantanatroyccak haberler verdiimizi g-
rnce, yannda Byk Ktip ve Byk Htip olduu hal-
de makamnda bizi kabul etmi. sorHanmzr kacomak
yantlarla geitirmek istemiti.
Belki de bir gazetecinin, gazetecilik niteliiyle ilk
kez girdii bu ilgine mason merkezi binasnn st katta-
i bakanlk odasnda, konuyu yatandan bilgiliimizi g-
ren rahmetli Ekrem Tok, kendisini Salk Bokani
Mstearl dneminden AnkaralI bir gazeteoi olarak
belirti bir lde tanrdk , sz dndrp dolatrp, teh-
dit de deii de bir tr rica biiminde, yle balad:
Gryorum k, bizim ilerimizi blzler kadar -
renmisiniz. Benden Demire) mason muydu, deil miy-
dii bunun resm cevabn almak stiyorsunuz, mfetti ra-
porlarna gre, ne tr bir lem yapacamz soruyorsu-
nuz, yle de desem, byle de desem, dediklerimi yaza-

345
cok, ardndan da kendi bildiklerinizi ekleyeceksiniz. Ga-
zetecisiniz, yazarsnz, b ir ey diyemem. Ama gelin si-
zinle b ir anlama yapalm. Bizi ok zen bu hdiseyi ka-
patm akta bize yardm a olun, sizin gibi deerli bir a rka -
da aramzda, kardelerimizin biri olarak grelim , ina-
nn M bundan memleket daha ok istifade edecektir.
Sayn Sleyman Demirel, bugn bu memlekette ok
nemli bir grevin bama gelm itir. Onu bu t r yprat-
malardan kurtaralm . Birtakm yanllar yapld doru.
Ama yanllar bytmekte fayda yok. Siz de masonlu-
un ulviliini renirseniz, bu gibi meselelerin stne
gitm ekte yarar olmadn grrsnz. Arkadalar, dul
kadnn ocuuna yardm etmek istemiler, bu normal
.bir davrantr, yalvarrm bu 'konunun stnde daha foz-
la durmayn, gelin sizi de aramzda grelim, dedi.
Dul Kadnn ocuuna Yardm biimindeki maso-
ni'k deyimi ilk kez duyuyorduk, ne anlama geldiini sor-
duk, sanrz Nafiz Ekemen'di sorumuzu yle yantlad:
Bu masonik bir deyimdir. Masonlar, her biri te -
ker teker dul kadnn ocuklar saylrlar. Dul Kadn, s-
tad Hiram'm anasdr. Dolaysyla, b ir masonun yardm
diteyen bir baka masona yardm etmesine dul kadnn
ocuuna yardm deriz, bu bir mkellefiyettir.
O gn. Nur-u Ziya sokaktaki binada masonluk ve
Demirel'in masonluu konusundaki Mason ileri gelen-
leriyle konumamz bir saat kadar srd. Mason olmay
aklmzdan bile geirm ediim iz iin, Ekrem Tok'a ve e-
kilere, grmeyi kabul ettikleri iin teekkr ettik ve
rendiklerim izi de daha sonraki1 gnlerde uzun uzun
yazdk. Aslnda, daha nce Demirelin masonluuna a it
belgenin fotokopisini ilk ele geirip yaynlayanlardan bi-
ri de zaten bizdk.
En Saygdeer Byk Ustad Ekrem Tokla Gr-
memizin stnden ksa b ir re getikten sonra T rki-
346
ye Hr ve Kabul Edilmi Masonlar Byk Locas Genel
Kurulu 28 Nisam 1965'de toplantya arld. Ne var ki,
masonlar aras gerginlik ylesine oalmt ki, Byk
Loca toplants ancak 1 Mays'ta yaplabildi.
Bu genel 'kurul nedeniyle Daim Kurulun hazrla-
d alma raporunda m atriki hareketlerinden sz
edilirken, Son baz olaylarn aka i&bat etm i olduu
gbi bu durum camiamz baz naho neticelerle kar
karya getirm ek tehlikesini gstermektedir biiminde
bir cmle vard.
Toplantda baz delegeler bu cmlenin ak olmad-
n, ne nemek olduunun aklanmasn istediler. Bunun
zerine Necdet Egeran bilgi vermek durum uyla kar
karya kald ve yle dedi:
Bir gn Ankara'daki evim de otururken Hikmet
T urat birader gelerek bana bir mektup okudu. Bu mek-
tupta bir biraderin cem iyette 'kaydnn bulunup bulunma-
dnn bildirilmesi isteniyordu, ben de Hikmet Turat b i-
radere, te tkik ediniz, eer kayd yoksa bir vesika vere-
lim bu dut kadnn ocuuna yardmdr dedim, belge by-
le verildi...
Egeran'm geree pek de uymayan bu szleri, de-
legeleri iyice feverana getirdi. Birok delege 'birden, iti-
raz ederek sz istediler. Bunun stne Byk stad Ek-
rem Tok, ayaa kalkarak ve' iki elini nndeki masaya
dayayarak kim seye sz vermeyeceini b ildirip yle ko-
nutu:
Sevgili kardelerim , yanaklarnzdan ellerinizden
perim. Size yalvarrm bu hususta konumaynz, 'konu-
ursanz ben lrm, buradan lm kar, kimseye sz
vermiyorum, oturumu kapatyorum, yarn onda gelirsiniz..
Bir Byk stad'n mason locasnda ayaa kalkarak
iki elini masaya dayamas ve ben lrm demesi, ma-
347
onluk camiasnda en byk anddt. Buna uyulmas ke-
sin zorunluluktu. Byle bir durumda kimse kar ka-
mazd ve nitekim klmad, oturum da kapanm oldu.

MASON
YALAN
SYLER M?

Ertesi gn genel kurul 91 delege le ald ve seim-

lere geildi. AnkaralI bir mason, Necdet Efleran'tn aday-
ln koydu, Oysa, Ekrem' Tok, daha' nce yaplan stat-
lar toplantsnda, Egeran'n adayln, koymayacana
dalf kendisine sz verdiini, kendisinin de bu sze da-
yanarak statlara bunu vaad ettiini sylemiti.
Bu sz ve vaad hi hatrlanmad.
Ne var ki, en azndan Demirel kadar kvrak b-lr po-
litikac olan Egeran sz alarak, kendisinin aday olmaya^
cam ama, kardeleri bir vaztfe memlerse bunu kabul
edeceini ve her hafta oturduu Ankara'dan Istonbul'a
toplantlara yolluk istemeden gidip gelebilecein ve a-
lacan syledi. Bu, zaten neri olduu iki b ir tr
adayh dolayl yoldan koymayd. Egerandan baka Nec-
meddin Sahir Slan ve Nuri Pere de aday oldular. Oy
pusulalar datld ve 98 delegenin oy kulland grl-
d. Necmeddn Sahir Slan 49, Nuri Pere 34 ve Egeran
da 15 oy aldlar. ounluk salanamamt, ikinci tur
oylama yapld. Su kez Stan 32, Pere ve Egeran 28er oy
almlard. nc tura geilirken Nuri Pere, Egeran le-
bine adaylktan vazgeti.
nc tur oylama balotaj biiminde oldu. Egeran
44, Slan 42 oy aldlar. 5 oy bo kt. Oysa masonik se-
imde istlnkf - ekimserlik yoktur.
Bu durumda baz delegeler sz istediler, Ekrem Tok,
348
gene hi kimseye sz vermeyip, Egeran stad seil-
mitir diyerek, and emek zere ard. Bu durumdo
birok delege usulsz biimde oturumu protesto ede-
rek tepketter ama Ekrem., Tok, EgerasYa hemen and ie-
rerek. makamna *3'od etti. Salonda 64 delege kalmt
ve bu kadroyla seimlere devam olunup Daim Heyet se-
ildi.
Tam bir olup bittiyle seilen Egeran iin eitti lo-
calarda srekli tartmalar yaplyordu. Masonlar olarak
usulszlk, intizamsz* zerinde duruluyor, yeni seilen
Byk Ostad'n geree uymayan bir belgeyi, siyas
amalarla ve nizama uymayan bir biimde vetdlftkU ken-
di azyla akladndan, bu ekilde bir sucun faili ola-
rak Byk stadlta aday bite olamayaca nerde kakl
ki seilebilecei, yaplan seimlerin geerli olmayaca.
Byk stad l gal eder durumda bulunduu ve hay-
siyet divannd verilmesi gerektii, Ekrem Tok'un da n-
ceki Byk stod olarak ofka tarafgirtik yapt sy
leniyordu.
Byk Loca ve ona boh localar iindeki bu kay-
nama, sonunda Yksek Kararghlarda da> yanklar uyan-
drd. Yksek ra, ilenen sucun tm Trk masonJuu-
nu etkisi altnda bulundurduu grndeydi. Sonunda
yksek dereceli biraderler tarafndan yaplan bavurular
stne Yksek ra Haysiyet Divan, bir Yksek Mah-
keme oluturdu, ikyetler, iddialar, savunmalar ve ta-
mikan dinledi.
Sonunda, Yksek ra Haysiyet Divan tarafndan
o lu tu ru l^ Yksek Mahkeme. By k Loca'ya bakanhk
eden 33 dereceli Ekrem Toku bir yl sreyle Masonluk
hak ve hizmetlerinden 'uzaklatrmaya, 29 dereceli Nec-
det Egeran nizamnamenin 204';nc maddesinin C fk-
ras hkmnce masonluktan karmaya karar verdi.
Bgi Locas adna, yetkisi olmad halde ve kayt-
349
[ar aratrmadan, s a it Egeram'dan ald talim ata gre,
Sleyman Demirel'e, Mason Locasnn antentli 'kd-
na, Demeimiz kaytlarnda Sleyman Demire] ismine
rastlanmamtr diye yazp, ikinci bakan olarak im-
zalam ve vermi olan Hikmet T urat ise daha nce Lo-
cas haysiyet divannca cezalandrlm, ancak o da sa-
vunmasnda bu ii tek bana. yapmadn, Necdet Ege-
ran araclyla Byk l.ooa'y durumdan haberdar e tti-
ini sylemiti.
Tm bu cezalandrmalar, zaten aralar, ngiltere B ir-
leik Locas tarafndan tannmak tannmamak tartm a-
lar yznden azck eker renk olan By'k Loca ile Yk-
sek rann arasn iyice amt. Byk Loca Genel
Kuruiu'nda Refet Hakol, Eg&ranm adnn aklanmasn
ve cezalandrlmasn istemiti. Yksek ra yesi Avu-
kat Ali Galip Ta, iki yl iin locasndan istifa etmek is -
tedi, bu istifas gikle nlendi. stanbul blge bakan
Nebi! Sarpel ise bir oldu bitti ile Egeran olaynn kapa-
ti'imok istenmesi nedeniyle protesto olarak, locasndan
izin istemi ve ayrlmt. Ekrem Tok'un Yksek ra'da,
Necdet Egeran'n Yksek Haysiyet Divcm'nda yarglan-
malar ve cezalandrlmalar) ise yeni seilmi Byk Laca
Ynetim Kurulunca (Daim Heyet), Yksek ra'nn B-
yk Loca ilerine 'karmas eklinde deerlendirildi.

SAVUNMA
YERNE
TAARRUZ
Byk stad oiarrik Necdet Egeran, 7 Haziran 1955'-
de Muhterem Localara ve Btn Kardelere diye ba-
layan bir Byk stad mesaj yaynlad. Necdet Ege-
rann taktii en iyi savunmann saldr olmas'i yolundayd.
Egeran, Sevgili kardelerim diye balayan mesa-
jnda unlar sylyordu:
350
 Trkiye Byk Locas se-imleri zerinden bir aydan
fazla bir zaman gemi bulunuyor. Seimlerden evvel ve
seimler esnasnda, bir stadn seimlere mdahele e t-
mi olmas yetmiyormu gibi. Localarmzda benim aleyhi-
me -kardelerimizi kkrttn ve Trk Masonluunun bir-
lik ve beraberliini ykmaya altn mahede etm ek-
teyim.
Masonik toleransn azamisini gstererek bu stadn
hareketlerine aklu hizmeti rehber olacan ve bozguncu
faaliyetlertn'e kendiliinden son vereceini bugne kadar
sabrla- bekledim. Bu bekleyii acz telkki ettiini ve y-
kc faaliyetlerini aksine genilettiini ve Trkiye Yk-
sek ras'ndaki. vazifesinden de fayda ton arak Dnya
Masonluk tarihinin kaydetmedii pervaszlkla, aradaki
Konkordato'dan baka hibir mnasebet ve alkas bu-
lunmayan Hr ve M stakil Byk Locamza dil ve el uzat-
tn znt ile kaydetm i bulunuyorum.
Bu meyanda Kardelerimizin usule ve nizama uygun
intihabiyle deruhte etm i olduur' Byk stadl.k vazife-
mi de hie sayarak, tamamen ayr bir masonluk teekk-
l alan ve Byk Locamzm Trk Masonluu zerindeki
yksek otoritesini bir konkordato ile tamm bulunan
Yksek uraya bal bir haysiyet divanna beni sevket-
tirm ek tertibinde bulunmutur. Btn bu hususlar d ikka-
te alnarak hislerinin zebunu bu stad hakknda gereken
Masonik muamele yaplacaktr.
Bir daha ak ve sarih olarak ifade etm ek isterim
ki, siyasetle hi bir zafnan uramadm ve siyas hayata
da giremeye de niyetim yoktur. Bu itibarla beni. Mason-
luumuzu siyasete kartrm olm ak gibi bir thm et a l-
tnda bulundurmak isteyenlerin asl siyaset yapmakta o l-
duklar grm ekten znt duymaktaym. Ne acdr ki,,
hakkmda aslsz dedikodular karm ak suretiyle beni
yermeye alanlar, deil yalnz Masonluu siyasete le t
351
etmek, siyaseti masonluun toa can evine kadar sok-
makta asla tereddt gstermemektedirler. KM mecmua-
sndak'i yaz, bunun en bariz misalidir. Bu yazy hazr-
layanlar Masonluk ilkelerine ve onun kudsiyetine ihanet
etmi olmak aibesinden hi bir zaman 'kurtulamayacak
bedbahtlardr.
Bu itibarladr ki, alnn ak olarak Mason camias-
nn iinde bana -yklenen erefli vazifeyi yrtmekten
kamyorum. Byk daim heyetin sayn yelerini' yanm-
da ve ittifakla beni destekler grmekten aldm cesa-
rette siz kardelerime elimden gelen hizmeti yapmaktan
daima bahtiyarlk duyacamdan phe etmeyiniz.
Siz kardelerimden u anda beklediim, saflarnz
sklatrmanz ve Trk Masonluunun ayrlmaz btnl-
n zedelemekten kurtarmak zere gereken beraberlii
temin etmenizdir. Beraberliimiz, Byk Locoya dndan
gelecek btn hcumlar defetmeye yetecek kuvvet ve
kudreti verecektir. Unutmaynz ki, Dnya' Masonluunun
nazarlar da Byk Locamzn tesant ve beraberlii ze-
rinde temerkz etmi bulunmaktadr. Tesand ve disip-
lini gevettiimiz anda, Trk Masonluunun yklmasna
haysiyet ve erefinin onarlmaz yararlar almasna ve mun
tazam Dnya Masonluunca tanmamz salamak iin
yaplan 10 yllk byk gayretlerin heba: olmasna yol aa-
caktr. Bunun vebali de. hi phe yok, u veya bu tesir
altnda Localarda 'kartrc rol alm bulunanlara raci
olacaktr.
Bu tarih .mesajmzn. Masonluu cidd olarak be-
nimsemi, siz, mtekamil kardelerimin dikkatlerini za-
rarl faaliyet gstermek istidadnda olanlar zerine ek-
meye kafi geleceini ve Masonluumuzun l menfaat-
lerine aykr bu gibi hareket ve faaliyetleri daha olu ye-
rinde durduracan btn imanmla beklemekteyim.
Masonlukta ahslardan ziyade mukaddes vazifele-
rln dokunulmazln gznnde tutarak. Mason yemin-
lerimize sadakatle balonmamz 8yk Locomz bahtsz
saldranlardan koruyocokttr.
Siz sevgili kardelerime her bok)nidan sonsuz iti-
madm vardr. Yalan ve tezvirlere dayanan hakkmdaki
hcumlara bakmadan, szlerin de bana kar ltlmadmzm
tam olduuna inancm byktr. Trk Masonluunun e-
reflerini kurtarmak ve Byk Locam zn istikllini mda-
faa etmek iin her beraber Ittihad zincirimiz! kurmaya sz-
leri dvet ediyorum.
K'inati'n Ulu Mimarndan yannda ve yardmnzda
bulunmasn niyaz eder, Kardee sevgi ve sayglarm
sunarm.
Byk stad Necdet Egeronm b hrn knn
yan sra Byk Loca Ynetimi Kurulunun bir genelgesi
de Byk stad Kaymakm, Nuri Pere mzasyla tm
localara yollanmtr.
Bu genelgede: de Yksek. ra'nm Byiik Loco'mn
ilerine karmak istedii Heri srlmekte. Byk Loca-
nw hi bir otoriteyle ortaklk 'kabul etmeyecei, diledii
vadilerde (ocokmn stnde blge localan ve kuruIIan
oluturabilecei, dilerse bunlar grevden olabilecei be-
lirtilerek,
Masunluun en nemli taahhtlerinden olan ketu-
miyet kaidesine riayet malm ken, Byk Loca Umum
Heyeti'nde cereyan eden mzakerelere a it doru veya
yanl bilgilerin basma aksettirilmi olmas, eine rast-
lanmam masonik sutur denilmekteydi. Genelgede ay-
rca, Localarda bu ikonunun tartmasnn nlenmesi de
istenerek, birlik ve beraberlikten dem vuruluyordu.
Ne var ki, ne Byk stad mesa[, ne Daim Heyet
genelgesi, masonlar aras 'kargaal yattrmaya yeti-
yordu. Nitekim', stanbul'dan 11, zmirden 5 locann Muh-
terem statlar ortbfc imzal bir levha ile (yaz). Necdet

353
Egeron'n Byk statlktan istifasn 'istediler. Daim
Heyete zmir delegasyonundan seilmi ve Egeran tara-
fndan zmirdeki Kemal' Muhterem Locasnn da Byk
Mfettiliine atanm olan Cell Olcay da 5 Temmuz
1965'de Necdet Egeran'a yollad bir mektupta, Byk
Loca Daim Heyeti'nin genel kurulu toplantya armas-
n, Egeran'n durumunun burada grlmesini neriyor
ve seilip atand grevlerden de istifa ettiini cok na-
zik bir dille bildiriyordu. Cell Olcay, zmir Locas esKi
Muhterem stadyd ve yksek dereceli bir masondu.

HUZURSUZLUK
YATIMAYIP
ARTINCA
Byk Looann Neodet Egeran ynetiminde, Yksek
ramn kendi iilerine karyor eklindeki yaknmalar
zerine, Yksek ra'nn Hakim Byk Amiri Hazm Atf
Kuyucak, 31 Temmuz 1965 tarihinde. Yksek raya
bal kararghlara devam eden biraderlere ve Byk Lo-
ca'ya seslenen bir aklama mektubu kaleme ald.
Hazm Atf Kuyucak'n bu mektubu, olduka sertti.
Belirttii noktalarsa zetle yleydi:
Yksek ra'mn Byk Loca ilerine 'karmaya ni-
yeti yoktur, 1957 tarihli konkordatya baldr.
Yksek ra yelerinden bazlar, Byk Loca Ge-
nel Kurulu'nda ya da Remz Localarda ilk dereceden
masonlar olarak haklarn kullanp grlerini sylemi-
lerse, bu grler Yksek ra'nm grleri demek de-
ildir. Yksek ra, Byk Loca seimleri konusunda bir
gr sylememektedir oma, bu seim sonularn tan-
yp tanmamak da tamamen Yksek ra'mn kendisine
ait bir itir.
Her Yksek ra'mn, remz loca kurma yetkisi var-
dr. Trkiye Yksek ras bu hakkn Byk Loca'ya b-
354
Takmtr ve imdilik de yeniden kullanmak niyetinde de-
ildir om a kullanp kullanmayaca kendi bilecei itir.
Yksek ra, gayri mer ve gayri muntazam saya-
ca bir byk Locay tanyp tanmamakta da tamamen
zgrdr. Herhangi b ir gerekeyle bir Byk Locay tan-
makta saknca grd takdirde alaca nlemlerin de-
erlendirmesi de yalnz Yksek ray ilgilendirir.
Hkim' Byk Amir olarak Hazm A tf Kuyucok, mek-
tubunda bir de u noktay vurguluyordu :
Masonluun temel kurallarndan biri doruluk ve
drstlk, dieri de politikann mahfil kaplarndan ieri
sokulmamasdr. Buna ramen, her iki esas prensibe mu-
halefet eden bir birader maalesef stat seilmitir. Bu
seimin Masonluk kaide ve geleneklerine ne dereceye ka-
dar uygun olduunu takdir hususu de yine remz localar
mensuplarna ve bu localarn delegelerinden terekkp
eden Byk Loca Umum heyetine aittir.
1957 Konkordatosuna gre Byk Loca ile Yksek
ra arasndaki ilikilerin uluslararas ilikileri andrd-
n da syleyen Hazm Atf Kuyucak, Devletleraras hu-
kukta herhangi bir devletin idare sisteminde veya esas
bnyesinde milletleraras ahlk ilkelerine aykr bir dei-
iklik vuku geldii takdirde, o devleti tanyp tanmamak
yetkisi devletler ailesindeki her milletin hakkdr. Bunun
gibi gere+ctirici bir sebebin ortaya tkmas halinde Yk-
sek ra Byk Locay ve karlkl olarak Byk Loca
da isterse Yksek ra'y tanmamak hususunda serbest-
tir.
Ysek ra ve onun Hakim Byk Amirinin bu sert
k, masonlar aras huzursuzluu daho da artrnca ba-
z biraderler, blge Mahfili stad Nebtl Serper aracly-
la bir kez daha Egeron' istifaya davet ederler. Egeran da
cevaben.
355
 Ben de istifa etmeyi dnyorum, bana on gn
kadar mhlet verin, der.
O gn sonra neye kadar verdii telefonla soruldu-
undaysa, istifa falan dnmediini, bakaldran be
kiinin haddini bildireceim syler. Sonra da 3 Ekim
1965de Byk Loca Genel Kurulu'nu olaanst toplan-
tya arr.
26 Austos 1965 tarihini ve 1955 sra numarasn ta-
yan- bu arda, Trk masonluunun yksek menfaat-
lerine zarar veren ve almalar aksatan huzursuzluklar
konusunda, mzakere alaca ve gereken kararlarn
alnaca yazldr.
Toplant gn delegeler datlan Byk Loca Dai-
m Heyetinden btn Kardelere aklama adl bror-
de ise, Yksek ra'nn Byiik Loca ilerine mdahale
ettii yolundaki eski savlar yinelenir ama, bu savlan gs-
teren belgeler ortada yoktur. Toplantda Egeran tonu*
ur, nerge vermek isteyenlerin nergelerini geri evirip.
Bugn szleri buraya fikir ve temayllerinizi anla-
mak iin ardm, dinledim, karar iin dneceim, der.
Yksek ra'nn, kendisini dinlemeden masonluktan
karma karar aldm syler ama, delegelerden bini
Yksek Haysiyet Divan yesidir, Egerann yzne kar
bunun byle olmadn, Egeran'n yazl savunmasn*
yaptn syler. Sonuta Egeran oturumu,
Dnp karar vereceim, diyerek kapatr. Bi
bir karar alnamaz.
14 Kasm 1965 tarihinde ise Localarda, 2079 say
le Byk stad Necdet Egeran'n veda mesaj okunur.
Bu mesajda btn masonlara bir masonluk dersi veril-
mekte. ritelterde yazlan noktalar yinelenmekte, sko
Riti Trkiye Yksek ras, Byk Locamzn istikllini
zedelemitir. 9ko Riti hakimiyeti altndaki bir Byk Lo-
ca'm n deil banda. inde kalmay bile prensiplerime
356
aykr bulmoktytm. Mstakil ve Muntazam Trkiye Byiik
Locas topluluunu tahakkuk ettirmek iin on senelik
mcadelemizin devamm gen mason kardelerimizden
beklemekteyim demekte, yksek derecelerin gereksizlii
hokkmda grler belirtip,
te kardelerim, bu 9 maddelik mahedelerim mu-
vacehesinde Trk Masonluunun karklk iinde ve
Yksek Derecelerin fuzuli hokimiyeti aitmde bulunduu
neticesine varmamak mmkn deil. Bu dnce ile ve
Haysiyet ve erefimi daha fazla zedelenmekten korumak
moksodiyle Masonluktan' istifa ediyorum. diye de mesai
noktalanmaktadr.
Ardndan do, Byk Loca Genel Kurulu 5 Aralk 1965
gn yedi bir olaanst toplantryo arlmtr.
O gnk toplantya gelenler, lokale girdiklerinde ba-
kanlk krssnde masonluktan istifa etmi, Yksek
ra Disiplin Kurulu'nca da ihra edilmi , Necdet Ege-
ran grmlerdir. Meerse, Egerann stifasn Locas
kabul etmemimi...
Egeran, oturumu atktan, kertdtsin'm masonluktun
istifasnn Bilgi Locos'nca kabul edilmedii, Daim He-
yetin de stifasn oya koyacan bildirdikten sonra kim-
seye sz vermeden yeni seimlere geilmesini oylatm-
tr.

YENLER
ESKLERN
DEVAMI

Hemen yaplan yeni seimlerde. Byk stadlo.

Hayaltat rs seilmitir.
Yeni Byk stod da yapt ilk konumada, ma-
sonluun salt ilk dereceyi ierdii grn savuna-
357
rak. Yksek dereceli karargh almalarnn masonluk
saylmayaca syleyerek ie balar. Bu konumalar
yeni yl S'ad trenleri srasnda yaplan konumalarda
da yinelenir. Kar kmak isteyen delegelere sz veril-
mez.
Localara gnderilen genelgelerdeyse, Ekrem Tok ve
Necdet Egeran'a davetiye gnderilmesi istenmekte, yk-
sek derecelere localar tarafndan atanmalar yaplan
biraderler hakknda Yksek ra'ya hi bir yaz gnde-
rilmemekte ve her frsatta de Yksek ra'nn Byk Lo-
ca 'ilerine kart ileri srlmektedir. Bu hava iinde
22 Nisan 1966 tarihindeki olaan yllk toplantya sra
gelir. .
Bu toplantda, ark'ta, Byk stad'n sanda Nec-
det Egeran'm eski Byk stad sfatyla oturduu gr-
lr. Delegelere datlan alma raporundaysa, Yksek
raya iddetle atlmakta. Byk Loca ile Yksek -
ra arasndaki konkordatonun Yksek ra tarafndan ih-
ll edildii yolundaki grler yinelenmektedir.
Bu toplantda delegelere ayrca, datlan Byk s-
tad Hayrullah rs imzal bir brordeyse, Yksek ra-
nn, Byk Loca ile imzalad konkordatoyu fesfettiini
bildiren bir mesai bulunmaktadr.
iki gn sren genel kurul toplantsnda, Yksek -
ranm korikordatoyu fesh etmesi konusu tartlmtr.
Bu arada pek ok delege, Yksek ra'nn msonik bir
teekkl olmadn, mensuplarnn tarikat ehli baz ma-
sonlardan ibaret bulunduunu, b tekiltn yok farzedil-
mesi, bu kararghlara devam edenlerin gayr muntazam
iln edilmesi gereini dile getirdiler. Konkordatonun feshi
stnde is hemen hi durulmad, durmak isteyenlere
de olanak verilmedi.
Sz alan Byk stad Hayrullah rs de yapt ko-
numada, dileyen biraderlerin yksek kararghlara de-
358
votn edebileceklerini, oncak bunun in yeni bir konkor-
dato yaplmasna gerek olmadn, r>k bu korargh
almalarnn masonluk demek almadn anlatt.
Oturumlarn ikinci gnnn leden sonrasndaysa.
Bakanlk Divan'na Byk stad Kaymakam ekr Ok-
ten geti ve zmirli boz delegelerin Necdet Egeran hay-
siyet divanna verilmesi nergesi grlmeye baland.
Ancak, Egerandan baka kimseye sz verilmeden oyla-
maya geildi ve 32ye kar 44 ayla verilmemesi karan
alnd. Bu sonu, iplerin kopmasna yetti.
Genel Kururdan localara geen anlamazlk, sonun*
da isUfalara yol at. stifa eden biraderler bamsz lo-
calar kurdular, sonra bunlar birleerek Trkiye Byk
Mason Mahfilini oluturdular ve bylece, tek bir, Byk
Loca'da birlemek yolundaki yllarca srm abalar if-
ls etti. Bir yanda Necdet Egeran grnn egemen ol-
duu Trkiye Hr ve Kabul Edilmi Masonlar Byk Lo-
cas, karsnda da 4 Haziran 1966da Trkiye Byk Ma-
son Mahfili kurulmu oldu. Byk stadlna Orhan Hart-
carliolu'nun seildii ve stanbulla zmir vadilerinde bir-
leen biraderlerin kurduu locolardan (5i stanbul, 2's
zmirde) oluan bu mahfil de tpk Byk Loca gibi ken-
disini dzenli, karsndakini dzensiz sayan bir mahfil-
dir. Trkiye Hr ve Kabul Edilmi Masonlar Byk Loca-
snm sregelen icraatn 35 madde inde derlenen bir
sulama levhasyla dzensiz saymakta, onlar dzenli
uydu diye vasflandrmaktadr.
DERNEKLER
YASASINA
GRE
Trkiye'deki Masonluu, Dernekler Yasosna gre
gzden geirirsek karmza u odlarla kan birtakm ku-
rutular grrz:
359
 Trk Ykseltme Cemiyet*
Trkiye K ltr ve Fikir Dernei
Trkiye Mason Dernei
Trkiye Byk Mason M ahfili.
Belki daha bakalar da vardr ama, sanrz en nem -
lileri bunlardr. Trk Ykseltme Cemiyeti. Trkiye Hr ve
Kabul Edilmi Masonlar Byk Locas'nn resm addr.
Yani Masonluun, ngiltere Birleik Byk Locasnda
dzenli saylan ilk derecesini kapsayan mavi mason-
luun resm ad.
Trkiye K ltr ve Fikir Dernei ise, m asonlar aras
blnmeden sonra, 33. dereceye kadar olup da b ir Yk-
sek ra oluturan ve eski Yksek uradan ayrlan ma-
sonlarn kuruluunun resm addr. Dzenli sko riti sa-
ylmaktadr.
Trkiye Mason Dernei ise, 1909'dan bu yana srp
gelen Yksek ramn Cemiyetler Yasasndaki resm
addr ve 1948 ylnda kurulduu iin en eski resm ma-
son derneidir. Ve ilk 1. dereceden 33'e kadar alt
iin krmz localardan olum aktadr. Trkiye Byk M a-
son Mahfili fse, yukarda anlattm z blnmeden sonra
Trkiye Hr ve Kabul Edilmi Masonlar Byk Loca-
s'ndan kopanlarn oluturduklar bir t r bamsz Byk
Locanm resm addr.

360
 MASONLUKTA
GREV DEVR
NUTUKLAR]

S 'A T T R E N L E R

Masonlukta her ey bir trendir. O kadar Jci, nasl

yrnp, nasl el sklacana, nasl oturulup kalklaca-
na ikadar her ey b ir belirli kurala balanmtr. Hant
ii biraz abartm ak gerekirse, masonlukta nefes alp ver-
menin bile belirli kurallar vardr, bunun dna klamaz
dem ek gerekir.
Bu byle olduu iin d ir iki, Mason Localarnda g-
rev alanlarla, grevlerini yeni seilm ilere aktaranlar ara -
sndaki -iiem de bal bana bir senaryosu olan trenle
yerine getirilir. Masonlar buna (is'at merasimi) derler.
Her yl yntemine gre gizli oyla seilen loca bakanlar!
ve teki grevliler, localardaki zel oturum larda grevle-
rini eski grevlilerden trenle devralrlar ve makamlarna
otururlar.
Bu trenlerde treni yneten, grevi devredecek olan
ve seilip devralacak olan statlar birer konuma yapar-
lar ve masonluk ilkelerini anlatrlar.
Trenden sonraysa, trene katlanlarn tm, yani
btn kardeler (biraderler) Agap denen (eski Yunanca-
da muhabbet demektir) kardelik sofrasnda birlikte ye-
mek yerler.
Trenlerde yaplan konumalar konusunda bir fik ir
verm ek zere, eski Byk statlardan Necdet Egerann
361
deiik zamanlarda yapt ve kendi kaleme ald, Ger-
ek Yzyle Masonluk adl kitabnda yaynlad 'konu-
malarndan b ir d zi rnek vereceiz:

IS'ADI' YAPAN STADIN KONUMASI:

Saygdeer stadm,
Bu sayn locann saygdeer stad seilmi olm a-
nzdan dolay sizi yrekten ktlarm. Grevinizi tanm la-
yan earp, kordon ve bljuiarnz takp birinci ekici suna-
rak SZ makamnza Is'at etmek benim iin byk haz
kayna olacaktr. Ancak is attan nce bir loca baka-
nnn grevlerini belirleyen u hususlar te kra r d ik ka tin i-
ze sunuyorum :
yi ve doru bir insan olacak ve y c e a h l k
kurallarna riayet edeceksiniz.
Sdk bir vatanda olacak ve memleketimiz kanun-
larna s e v e r e k t a a t edeceksiniz.
H! b!r komplo, syan veya a n a r i k hareket
katlmayacaksnz.
Gayretle alacak, vakark yaayacak ve herkese
kar o n u r l a h a r e f c e t edeceksiniz.
Masonluun eski ve yeni yksek grevlilerine s o y -
g gsterecek ve ana tze aykr dmeyen ikaz ve
iratlarn locanz kardelerine aktaracaksnz.
Kavga ve grltden uzak kalacak ve fevrlikle
a r l k l a r d a n kanacaksnz.
Davranlarnzda t e d b i r l i , kardelerinize kar-
nzik ve locanza bal olacaksnz.
tenlikte bal kardelerinize sayg gsterecek. M a-
sonlua karh o y r 1 1 r k I a r nleyeceksiniz.
inde bulunduunuz toplumun genel iyiliine ala-
cak, evrenize davranlarnzla t o p l u m s a l f a -
z < I o 11 e r 1 alayacak ve nrasonlk ahlk yacoksnz.
362
 Byk stada ve Byk Loca grevlilerine s a y -
g l olacak ve Masonluun ruhuna ve esaslarna ters
dmeyen emirlerine uacaksnz.
Hi bir kimss veya heyetin masonluk esaslarnda
y e n i I -i 'k nam altnda d e i i k p 4c yapmasna
msaade etmeyeceksiniz..
Davet edileceiniz Byk Loca konvanlanna ve ko-
misyonlarna m u t l a k a katlacak ve masonlua kar-
oian devlerinizi d ikka t ve itina ile yerine getireceksi-
niz.

Byk Loca'dan be ra t almadan loca kurulmasna

gz yummayacak ve d z e n s i z localarla bu loca-
lara mensup dzensiz m asonlarla ibirliine engel ola-
caksnz.
Kiilii ve karakteri hakkunda usul dairesinde tah-
kikat yaptrmadan ve k a n a a t v e r i c i olumlu
sonular almadan hi b ir kim senin dzenli masonlua
kabul edilmesine msaode etmeyeceksiniz.
Dzenli bir lcada masonlua inistye edildii ve de-
vamnda intizaml bulunduu vesikaiariyle tesbit olunma-
dan ve usulne gre s n a v d a n geirilmeden bir
kimseyi locaya kabul etmeyeceksiniz.
Bu saydklarm aslnda masonluun esaslarndan-
dr. Ve sizin bu esaslara Saygdeer stadlk grevini al-
madan da tam riayet ettiinizi biliyorum. Onun iin kalb
ferahlyla &iz1 bu erefli makama isat ediyorum. Size
aydnlk kayna olan Kutsal Kitab, Gnyeyi ve Per-
geli emanet ediyorum. Kutsal Kitap kiisel y c e
a h l k retir; Gnye hareketlerimizi tanzim eder
ve t o p l u m s a l f a z i l e t l e r l e ahenkletirir;
Pergl htiraslarmza h k i m olmamz salar. Bu
aydnlk dnlerinizde, szlerinizde ve davranla-
rnzda size rehber olsun.
363
 Saygdeer stadm,
Grevinizin anemini ve ykmllklerinizin bykl-
n takdir ettiinizden eminim. Locanzn erefi, hre-
ti ve deeri sizin kaablliyetinize ve maharetinize baldr.
6u sayn locann saygdeer stod sfatiyle btn al-
malarda ve trenlerde hazr bulunmanz ve masonluk
esaslaryle ilkelerini, landmarklart ve eski treleri kar-
delere retmeniz ve onlara m a s o n a y d n l -
n vermeniz gerekmektedir. Bununla da yetinmeyerek
toplum iinde ahlk ve fazilet rnekleri vererek toplumu
nzla, aydnlatacaksnz. Toplum sizin 'kiiliinizde
masonluun gerek deerlerini grmelidir. Kemlinizi y-
lesine ortaya koyunuz kl, h a y a t n z d a evre-
miz size iten sayg duysun, l m n z d e de y-
rekten yas tutsun.

GREV D E V R E D E N N C EK
S A Y GI DEE R S T A D IN KONUMA'SI

Soy Kardelerim,
Yksek tevecch ve iltifatnz eseri olarak bana tev-
d i etmi bulunduunuz locamzn birinci ekicini, geen
bir yl iinde kaabilyetimin ve vasflarmn msaadesi
orannda ve fakat zam gayret gstermek suretiyle ku l-
lanmaya altm. Bu b ir yl iinde sayn locamza zg
devaml ve dzenli olaanst mesai yapld. alma-
larmz esnasnda birinoi ekicin verdii yetkileri kulla-
nrken istemeyerek ve bilmeyerek bz kusurlar ilemi
isem atfm dilerim. kranla kaydetmek isterim ki, ku-
surlarm byk bir m a s o n l u k h o g r r -
Tkle ve tam bir mason olgunluu ile krgnlk yaratma-
dan nlemei bildiniz. Ve bana inkr kabul etmez b-
yk b ir mzaheret gsterdiniz. Hepinize ayr ayr yrek-
ten teekkrlerimizi ve sevgilerimi sunarm.
364
 Bu kadar olgur i)tr topluluun bir yl sre ile mesai-
sini idare etmek sorumluluunu bana yklediiniz andan
bugne kadar, sorumluluumu mdrik olarak birinci e-
kJoin kutsalln k o r u d u u m -d a * tamamen
e m - i 11 ve m s t e r i h olabilirsiniz. Bu hususta,
benden nce bu ekici maharetle kullanm bulunan s-
tad iarmz m devaml iratlarna mazhar oldum'. Kendile-
rini rnek atom . Tevik edici Utitat dolu gzel sztermi
kendime rehber edindim. Bunlar huzurunuzda ifade e t-
mekten mutluluk duymaktaym.
Saygdeer stadm,
imdiye 'kadar bu hassasiyet ve itina ile kullandm
bu ekici, ahsiyetine ve -kaabiliyetine byk gvenimiz
oion siz stadma tevdi ederken pek byk bir haz duy-
maktaym, Her ne kadar localarda grevli olmak veya
olmamak, masonlukta e i t h a k ve e i t mua-
m e l e ilkesini deitirmez ise de, zellikle kutsal olan
saygdeer stadltn grevinde byk sorumluluklar bu-
lunmaktadr. Buna gore yetkilerinin de geni olduunu
unutmamak gerekir. Onun iindir ki. yklenilen sorumlu-
lukla1 mtenasip e r e f bahis konusudur.
Sizin byk sorumluluk hlsleriniz oltndo bu sayn
locann almalarnda byk i I e r i e m e I e r kayde-
dileceimden eminimi. Size erefle dolu baarlar dilerim.
ESK BJYK STADIN KONUMASI:
Saygdeer stadm,
Bu Muhterem Loognm birinci ekicini kardelerimi-
zin size tevdi etmi olmalarn memnunlukla karladm.
Sizi ve sizin ahsnzda btn yeni grevlileri kutlar, he-
pinize baarlar dilerim.
Is'otlafda eski stadlarm masonluun bilinen hedef-
lerini, ve ilkelerim)' ve Saygdeer stadn ykmllkle-
rini kardelere hatrlatmalan gzel detlerimlzdendlr. Bi-
365
 nen eyleri tekrarlark hafzaya ilemek bir masonluk
yntemidir, u haide msaade ederseniz bu eski dete
uyarak birka sz de ben syleyeceim.
Masonluk messesesinin asl maksad kendi ahlk
ve erdem 'kurallarn gerek szle ve gereksek davran-
larla rnek olmak suretiyle insanlara alamaktr. Bu su-
retle insanlar d r s t ve n a m u s t u , ve dost-
luklarnda s a m i m v e v e f a l yapmaya alr. n-
sanlarn birbirine efkat, yardm, sevgi ve anlayla ba-
layp birletirmeye gayret eder. Biliyoruz ki insan tabi-
atn asilletiren ve gzelletiren btn bu sosyal fazi-
letler ksanlar arasnda h u z u r ve m u t I u I u k
salar.
u halde bizlerin ana grevimiz ve hi phesiz b-
yk zevkimiz, evremize huzur samak, k tutmaktr. Bu
kudreti sembollerimizden alyoruz.
zninizle Saygdeer stadn ykmllklerini de
ylece hatrlatyorum :
1 Locamz eref ve hretinin ye adediyle de-
il yelerinin yiisek vasflariyle salandn hatrdan -
karmamak ve bu itibarla locaya yeni yeler kabu! eder-
ken zerlerinde titizlikle durmak.
2 Masonluk ilkelerine ve ritellerin esaslarna
aykr davranlara ve eylemlere msaade etmemek.
3 Masonluun eski trelerini ve geleneklerini -
retmek ve bunlar korumak.
4 Kinatn Ulu Mimarna olan inancmz ve a-
lmalarmzda ona ykselme gayretlerimizi kardelere
tanmlamak.
5 aydnlk kayna olan kutsal kitaplar, gnye
ve pergelim telkin ettikleri ahlk ve faziletleri aklamak.
6 Messesemizi ve mesleimizi saf ve temiz tut-
mak, kardelerin bilim ve mna klariyle dengeli aklc
ve tekmlc yolda ilerlemelerini salamak.
366
 7 Loca kardelerini kendi aile efrad olarak tan-
mak ve ona gre hareket etmek.
8 Iztraba ve yoksullua urayan kardeleri hu-
zura kavuturmak, karde dul ve yetimlerini locann hi-
mayesine almak.
9 - Kardelerin efkat, dostluk ve sevgi balariy-
le birlik tekil etmelerini salamak, vatanmza ve insan-
lk lksne daima sadk kalmalarn telkin etmek.
Sevgili Messesemize, memleketimize ve insanla
ilerlemelerinde szlerimiz ve hareketlerimizle rnek ola-
rak hizmet edebilmemiz iin Kinatn Ulu Mimar'ndan
bizlere bilgelik ve byk anlay vermesini niyaz ederim.

YEN GREV ALAN

STADIN KONUMASI :

Sayn stadiarm, Sevgili Kardelerim,

Mason localarnda nasl ki, tartma adab ve usul-
leri, msamaha ve dayanma ile ortak alma kurallar
tekrarlanp bunlar bilin altna mal ediliyorsa; nasl ki,
eit hak ve eit muamele nsan prensipleri uygulanyor-
sa; nasl ki, hurafeler, btl inanlar ve taassuplar bir
yana braklarak bilime sarlp hakikatler yle aranp bu^
iunuyorsa; yine bu localarda terakki ve dinamizmin itici
kuvvetinin kayna olan d e i m e i l k e s i de her
yl uygulanyor. Ve insanlk yksek mefkresine ylece
ulamaya allyor.
te bu anda muhteem merasimle byle asl bir de-
imeyi, grevde nbet deitirmeyi kutluyoruz. Bu n-
beti bu yl iin bana vermi oluyorsunuz. Mefkuremize
doru ykselmede yeni hamleleri szlerin yardmiyle ya-
pacaz. Sizlerin masonlua ve ilkelerine ballnz de-
recesinde baarl* olacamz phesizdir.
367
 Masonluun bizden en nce bekledii, Kardelerimi-
ze 'kar sonsuz muhabbet ve itimad beslemek ve bunu
fiilen gstermektir. Kardelik his ve itim adna ak,
a n l a y ve s e v g i dolu 'bir 'kalbledir ki, mason-
luk vasfn tam' mn asiyle kazanmak mmknn olur.
Masonluk bizden, gayretli, vefal, menfaatsiz hizmet
yapan e f k a t I i bir 'insan olmamz ekler.
Mason olarak hepimizin daima o l u m l u dn-
memiz gerekir. Bizler .bakalarnn da olumlu dnl
olmalarm isteriz ve bu hususta etrafmza yardm ederiz,
yol gsteririz. Daima hatrlayalm' ki, s e v g i ve
i y i l i k olumlu: dncelerin tem elini tekil eder.

Sevgili Kardelerim.
Dostluk iin vakit ayrnz. Eski dostlarnz' hatrlay-
nz ve yeni dostlar bulmaya alnz. Herkesin iyi taraf-
m grnz ve ahsnzda en yksek vasflar kazanmaya
gayret ediniz.

nsanlarla megul olunuz ve onlara daima v e f a l

b i r d o s t olarak davrannz. Sizin efkatiniz birok
kalbe iy ilik aktacak ve verdiiniz cesarette biroklan
huzur bulacaktr.

Her gn bir kardele el ele vererek masonluk ana

hedefine doru ilerleyiniz. Gayet ta bi iki, hayatta kendi
yolunuzu tkibediniz. Fakat 'kalabalk bir caddede yr-
dnz glbJ hareket ediniz: Ne kimsenin ayana bas-
nz ve ne de kimseyi kaldrmdan aa itiniz.
Heyecannz ve yaratclnz etrafnzda' h u z u r -
t u b i r t o p l u l u k .k u r m u olacaktr.

Btn stadfarmzn bizlere b grevimizde yardm-

c olmasn diler, hepinizi gnl dolusu sevgilerim le k u -
caklarm.
368
 MASON
OL A C A K L A R A
U Y A R I

Mason olmok isteyen, mason olmak iin mason bir

arac ile Loca ya bavuran birine her eyden nce bir
yaz verilir. Basl olan ya da oaltlm otan bu bildiriyi
okuyup, masonluk hakknda aa yukar bilgi sahibi
olan kii, bundan sonra da mason olmakta direnirse,
adayn stnde ayrca durulur ve bakc pratrmalar,
soruturmalar, trenler yaprfr o ayr.,.
Ama birisi mason olmak istiyorum; dedi m, nne
srlen udur;

MASON OLMAK N MRACAAT

EDENLERE VERLEN CEVAP

Masonlua kabul edilmek istediinizi renmi buhj-

lunuyoruz. Hr dnen ve hr hareket eden bir kimse
gayesini bilmedii bir teekkle katlmak istemeyecei
gibi yklenecei klfetleri de bilmeden herhangi bir ta-
ahhtte bulunamaz.

Binaenaleyh, bu hususlarda bilgr sahibi olduktan

sonra kararnz kesinletirmek ve topluluumuza yaban-
cs bulunmanz dolaysyla da bilmediiniz baz hususlar
renmek istiyeceinizi dndk. Bu dnceler, alaca-
mz karara elbette messir olacaktr.

Bu sebeple, birbirimiz? bir defa daha yoklama frsa-

t vermek sizi hayl krklndan, bizi de ilerde B e n i
y e t e r d e r e c e d e a y d t n I a t m o d i n z t-
rizinden korumak maksadyla topluluumuzun gayelerini
ve karlkl otctrok birbirimizden neler beklemee hakk-
mz olduunu aklamayt faydal ve uygun bulduk.
369 F. 24
 1 Masonluun gayelerini' ksaca ve z olarak y-
le sralayabiliriz :
a) yi ahlk ve tekm l yoluyla insanlar arasnda
ahenkli bir yaay salamaya alan Masonluk, insan-
larn btl pein hkmlerden ve. egoistlikten kurtulm ala-
rn, iyiliin tevikini, saf ve temiz insanlk mnasebetle-
rinin ve insanlarda bulunan kuvvet ve kabiliyetlerin geli-
mesini salamak ister.
b) Bu gayeye ulamak isteyen insanlar, mensup
bulunduu rk, itimai mevki ve din inan ne olursa o l-
sun, birletirmeye alr,
c) Masonluk, kendi muhitinde sadece karakter, d -
nce ve i salamln esas tutar.
d) Masonluk, yeleri arasnda dostlukta - sadakati
telkine ve d lemde de insanlar birbirinden ayran a n -
lamazlklar ortadan kaldrmaya urar. Zorlanmadan
ihtiya hissedilen bir birlik ve karlkl yardm yoluyla
umuma faydal olmaya alr.

e) Mason topluluu, karlkl sayg ve sevgiyi a rt-

trarak yelerini birbirine daha ok yaklatrmak, her t r-
l krgnlk sebeplerini yok etmek, farzmuhal byle bir
halin mevcudiyeti hissedilirse, yekdierine seve seve el
uzatmay salamak maksadyla dier yelerin aracl-
n temin etm ek yolunu arar.
2 Masonluun maksad hereyden nce kendi
kendini yetitirm ektir. Bu keyfiyet, sizin iin kesin bir
ihtiya deilse; itim ai hayatn insanlar arasnda meyda-
na getirdii mevki, servet, kabiliyet ve dini inanlardan
m tevellit ayrlklar topluluumuz iinde unutmak, an-
lay ve dnlerinize uygun gelmiyorsa; Mason top-
luluuna katlmakla bir kazan elde edemeyeceiniz gibi
kendinizi aramzda hi b ir zaman rahat ta hissetmiyecek-
siniz.
_ 370
 3 Masonluk; devlet, din ve aile ile olan mnase-
betlere mdahale suretiyle itimai hayattaki farklar or-
tadan kaldrmaya almaz. Bundan dolay her Masco,
d lemde dier Masonlarla olan tima mnasebetlere
sayg gsterir ve Masonluunu menfaatler salamak yo-
luyla kullanmay' asaletine yaktrmaz.
Bunun iin. Mason olmakla herhangi bir madd men-
faat ide etmeyi kafiyen beklememenizi tavsiye ederiz*
Aksi tafcdtrde muhakkak ve derhal hayal krklna u-
rarsnz.

4 Aramza katlma isteiniz cidd ve iyi niyetten

doma deil de yalnz merak saikasyla ve gsteri iin
ise, en iyi hareketiniz bundan vazgemek olacaktr. n-
k, ne merak ve ne de gsteri arzusu bizde tatmin edil-
mez.

Eer, srlar renme dncesine kaplyor iseniz,

bu hususta da aldanyorsunuz demektir. nk, Mason-
luun gizli tutulan bir srr yoktur.
Ve eer, sadece b ir sosyete ihtiyac 1le geliyorsanz,
bu bakmdan da pek memnun olmayacaksnz. nk, si-
zi hareketlerinizde serbest brakan baka topluluklarda
bu htiyacnz daha kolaylkla tatmin edebilirsiniz.
u hususu da iyice dnnz ki, topluluumuza ka-
tldktan sonra +kmak pek kolay deildir. Buna b e k -
I e d i i n i z i b u l a m a m a k ibt bir sebep ve
bahane gstermeye kalkrsanz, o zaman, d e f a -
l a r l a i h t a r ve t e k r a r e t t i i m i z e s a s l
bir t e t k i k ve t e e m m l d e b u l u n m a d n z
ve bundan dolay lyk olmadnz
halde Masonlua g i r m e e ka I k t un z
gibi olduka ar bir cevapla karlaabilirsiniz.
 5 Hayatta birbirini hemen hemen hi tanmayan
insanlarn deiik vesileler ile yekdierinin muhalifi o l-
duklar ve hatta dmanca kar karya geldikleri pek
madir deildir. Sizin de aramzda bu eit mnasebetle-
riniz olan herhangi birine rastlamanz mmkn olabilir.
Bu durum karsnda mterek gayeye ulamak iin by-
le biri ile ayn hedef ve gayeye ynelmee kendinizde
kuvvet buluyor musunuz? Ayn yolun yolcusu olarak ona
efkat ve yumuaklkla muamele etmeye, sevgi ile el
uzatmaya hazr msnz? Bir tehlike ile kar karya ge-
lenleri btn kuvvetinizle korumak, yanianlar sevgi ile
ikaz etmek, denleri rahm efkat ve sabrla kaldrmak,
hi bir zaman stnlk duygusu ile onlarn cesaretlerini
krmamak iin kendinizde iyi niyet ve cesaret buluyor mu-
sunuz? Bunlara m s bet cevap verebildiiniz takdirde ta-
lebinizde tsrar ediniz.
6 Topluluumuza girmek isteinde bulunanlar-
dan gerek tesislerimiz ve gerekse ekil ve detlerimiz
hakknda kesin bir ketumiyet (az skl) va'dini srar-
la isteriz.
Byle bir va'di sadakatle ve bozmadan tutup tutam-
yasanz ve hususta sizin eref ve haysiyetinize gve-
nip gvenemeyeceimizi de bir kerre iyice dnmenizi
ve bize bildirmenizi rica ederiz.
7 Masonluun, eskidenberi ve bugn bile, din
aleyhtar bir messese ve hatta kendisinin hususi bir din
olduu tarznda pek ok sylentiler vardr. Topluluumu-
zun, ne maksatla byle kt bir zan altnda bulundurul-
duunu burada tafsilen izaha lzum grmyoruz, Bunun
sebebini daha ziyade Masonluun maksat, gaye ve bn-
yesi hakknda yeter derecede bilgiye sahip olmamakta
buluyoruz. Bunun, iin,-bu- yanl dnce ve sylentile-

372
rin dzeltilmesi ve sizi tenvir yolunda Masonluun esas
itibariyle din messeseierinin lerine asla karmadn
btn aklyla bildirmeyi doru buluyoruz.
Masonluk bilkis yelerinden, insan varlnn mtad
ahlk gayesine aykr olmamak artyla, kabul etmi bu-
lunduklar ve edecekleri herhangi bir din ve inanca tam
bir ballhkla^balonmalarn aka istemektedir. Mason-
luk ayn zamanda bu din ve inanlar arasnda h i c
b i r f a r k g z e t m e z ve mukayese dahi yapmaz.
8 Teekkl ve taazzuvu, ancak demokrasi ile ida-
re edilen memleketlerde mmkn olan ve bu gibi memle-
ketlerde mill karakterle yaayan, fikir ve man hrriye-
tini ve ahlk prensiplerini bir -sembol olarak kabul eden
Masonluun mahiyet ve mevzuu lykyla aklanmam
olmasndan dolay gizli bir cemiyet gibi tasavvur ve her
gizlilikte mevcudiyeti dnlebilen eylerin topluluu-
muz iin de tahayyl edilmekte olduunu, nadir dahi ol-
sa duymaktayz.
lm, ahlk ve felsef almalaryla bir kltr m-
essesi, hodblnliik, haris menfaat dnce ve duygular-
na kar mcadelesi ile sosyal bir teekkl olan ve tama-
men ulv gayeler zerine, bina edilmi bulunan mason-
luun, gizil olduunu ve dolaysyla da mill olmadn
iddia etmek, onu gerei kadar tetkik etmemi olmaktan
doma ok hakz ve o kadar da nsafsz bir harekettir.
unu da kati bir ifade ile hemen kaydedelim ki. Ma-
sonluk cihanumuldr, fakat beynelmilel deildir. Bunun
neticesi olarak her memleketteki Masonluk kendi milli
bnyesine uygun br teekkldr ve baka hi bir ya-
banc teekkln tesiri altnda deildir.
Memleketin hrriyet ve menfaatlerini her dncenin
stnde tutmak, mili! teamle, ananelere ve inklplara
373
smsk bal ve saygl bulunmak her mason iin en
esasl ve mukaddes vazifesidir.

9 yelerimize tahmil olunan m ke lle fiye t:

a) Topluluumuza devaml ballk ve sadakat, ga-

yelerimize aarak hizmet, mcbir sebepler, yani ahs-
nzla ilgili herhangi bfr i konusunda seyahat, bulunduu-
nuz yerden baka b ir yere gitme, hastalk, rahatszlk
veya i ve vazifenizden kat'iyen ayrlmama gibi olaan-
st haller dnda toplantlarmza muntazaman devam
ve itirak; ayrca nizamlarmza da m utlak itaat.
b) lerimizin tam bir ahenk ve intizamla grlmesi
ve yrtlm esi, tesislerim izin devaml bakm iin lzum-
lu masraflara 'katlmay/ giri iin ........... ve her ay aidat
olarak ........... liray demeyi ioap ettirir.
Yukarda yazl bu m kellefiyetleri yerine getirm ek d u -
rum ve isteinde bulunup bulunmadnz da ok iyi ve
etraflca dnnz ve bildiriniz.

10 Topluluumuza 'kabul, eski ve belirli det ve

usullerimize gre bir merasimle yaplr ve bu herkese
ayn ekilde ta tb ik olunur. Fakat bu merasim hi bir kim-
seyi hi bir bakmdan kk dreoek veya kracak e-
k il ve mahiyette deildir.
Sizden burada aklanan hususlar zerinde esasl
bir ekilde ve istediiniz kadar uzun ve etraflca dn-
menizi bilhassa rica etmekteyiz.
Bundan sonra topluluumuza katlmaya karar verir-
seniz, yukarda yazl konular hakkndaki dnce ve duy-
gularnz gayet ak bir ifade ile maddeler halinde yaz-
nz. Bu yaznza ayrca, ksa bir hal tercm enizi de ekle-
yiniz ki, biz de sizin hem d durumunuz, hem de dnya
grnzle ahlk bakmdan hayat anlaynz hakknda
b ir fik ir sahibi olabilelim.
374
 Bunlardan baka Masonlua kabulnz pin evvelce
bir mracaatta bulundu iseniz, bu mracaatnz ne za-
man ve nereye yaptnz da ltfen bildiriniz.
Masonluk topluluuna 'kabul edilip edilmeyeceinizi
ve bunun ne zaman olacam da Kitfen arattrp sorma-
ynz. nk size aklayamayacamz baz sebepler
ve artlar bu hususu geciktirebilir veya tamamen imkn-
sz klabilr.

Kabulnz mmkn okluu takdirde, siz de bundan

zamannda haberdar edilirsiniz.

Sayglarmzla.

375
 NKU TRK MASONLARI

Biz bu aratrmada olabildiimize yansz olmaya.

Masonluk denen eyin ne olduunu elimizden geldiin-
ce anlatmaya ve gstermeye altk. Genellikle Mason
kaynaklarna, onlarn ana belgelerine dayandk ve Ma-
sunlua kart olanlarn belirli konularda neler dedikle-
rini de yanstmaya aba gsterdik.
Kimseyi yermeyi ve vmeyi amalamadk. Masonluk
denen bir gerek var, bunu ortaya koymaya altk. Aa-
yukar onbe yllk bir aratrmann sonucu olarak or-
taya km bu yaptta, salt srm salamak iin, gelmi
gemi binlerce Trkiyeli Mason'un adn sonu gelmez
listeler halinde yaynlamay ve ill da bunlar tehir
etmeyi de aklmzdan geirmedik.
Ama adlar, kamuya mal olmu, masonluklar yle
ya da byle duyulmu nl kiiler var. Bunlarn da hi
deilse bir blmn topluca sralamadan gemek, san-
rz ki almamzda bir eksik yan brakacakt.
Bilmem nerede memur, falan baroda avukat, filan
yerde tccar, fimekan hastahanede doktor, ad dar bir
ereve dna kmam kiiler yerine, nllerden bir
blm, rnek olsun diye burada sralyoruz.
Gnmz Trkiyesindfe faal masonlarsn says sap-
tayabildiimiz kadaryla 3000 kiiyi gememektedir. Krk
ksur milyonluk bir lkede bin kii, belki devede ku-
lak bile saylmayabilir. Ama bir noktay bilmekte yarar
v a r:
376
 Dnyann hemen her lkesinde olduu gibi gnmz
Trkiyesinde de Masonlar, dnlerde olduu gibi , ina-
nlmaz lde etkili olmasn, ke balarn tutmasn
biliyorlar. lke 'kaderinin izilmesinde bakaca hic bir
bask grubunun salayamad ve salayamayaca et-
kinlikleri masonlar salayacak durumdadrlar. Masonlu-
un zellikle son eyrek yzylda ortaya kan ve bir tr
yan kurulular saylabilecek Lions Klpler, Rotary Klp-
ler de, bunlarn ye says biraz daha ok , bu etkin-
likte nemli katklarda bulunuyorlar.
Masonlar ve yan 'kurulularnda yer alanlar, Trki-
ye'nin kamu kesimi kadar, zel sektr kesiminde de kilit
noktalar tutmakta umulmaz bir uyanklk gstermekte-
dirler. tic a re t ve Sanayi Odalar'nda, Borsalarda, zel
ve resm bankalarda, sigorta irketlerinde, vakflarda,
holdinglerde, tekelci sermayenin Trkiyedeki uzants ir-
ketlerde, okuluslu irketlerin temsilciliklerinde, Devlet
Plnlama rgtnden Dileri Bakanl'na kadar pek
ok yere el atm Masonlar, niversiteler, Yksek Okul-
lar, salk kurulular, KT'ler, Kzlay, ocuk Esirgeme
Kurumu gibi yerlerde de nemli rol oynamaktadrlar.
Basn, radyo, televizyon, reklam irketleri gibi kamuoyu
olumasndaki etkili alanlarda da Mason denetimi ve e t-
kinlii yaygndr.
ideolojik bir saptama yapmak gerekirse, balang-
cnda bir ara Masonluun totaloterizme kar zgrlk-
ve liberal bir gr temsil etmesine karn, giderek
sosyalizm ve ii snf karsnda kapitalizmin savunu-
culuunu stlenmi bir rgt olduunu sylemek gerekir.
Szlk anlamyla Mason, duvarc demektir. Yani bir
anlamda ii...
Ne var ki, Orak, Kalfa, Usta gibi ii snfn belirle-
yen ve emeki tabakalarn deyimlerini bol bol kullanan
377
Masonluk, ii snfnn ve emekilerin deil, tam tersi
ne bunlar smren burjuva ve kapitalistlerin bir daya-
nma rgt olarak ortaya kmtr. cl snfndan bir
bireyin, ilerde kapitalizme atlamay amalamayan ya da
kapitalizmin smr arkna yarar olmayacak bir emek-
inin Mason olmas, olabilmesi sz konusu deildir.
Tm dnyada olduu gibi, lkemizde de, emeinden
baka deerlendirilecek eyi olmayan birinin, masonlua
alnmas sz konuu deildir,
Bu ksa aklamadan sonra, balangcndan gn-
mze, lkemizde mason olmu baz nlleri, hi deilse
odlaryla sralayp ansmakta yarar olacan sansmda-
y z :

DEVLETN EN
ST KATINDA

Trkiye'deki Masonluk tarihini incelerken grm-

tk ki, Trkiyeli ilk Moson saylan Yirmisekiz Mehmet e-
lefaizde Sait elebi, Seforet Kethdalndan Sefir-i Ke-
birle (Byk Elilik), daha sonra Paalk ve Vezirlie,
sonunda da OsmanlI mparatorluunun Sadrazamlna
kodar ykselmitir.
Osmant mparatorluu'nun ilk Moson Sadrazam
(Bakaban) ite bu YRMSEKZ MEHMET CELEBZAOE
SAT ELEBdir.
Hemen sylemek gerekir ki, daha -sonraki yllarda
da Osmanl imparatorluunda Babakanlk (Sedaret)
koltuuno oturacak olan pek ok devlet adam da, boz-
larna garip gelecek biimde hep Masonlar arasndan se-
ilmitir. Hatta bir Moson dman olan Abdlhamit d-
neminde bile.
Osmanl Padiohlarnda BENC MURAD'n da, da-
378
ha ehzadelii ve veliahtl dneminde Mason olduunu,
gene aaha nceki blmlerde grmtk.
Sultan Muradn kardeleri, EHZADE NliREDDN,
ehzade KEMALETT1N ve
Murad'n olu ehzade SELAHATTN ile
Prens SABAHATTN Beyler de, Mason olmu nl
Osmanoul karndandrlar.
Abdlhamid'in damad, Plevme kahraman, Mir
GAZ OSMAN PAA, (1832 - 1900),
Hrriyet airi NAMIK KEMAL, (1840 - 1888),
Valilerden, air ZYA PAA, (1825 - 1880),
NAS, (Tanzimatn nl dnr ve yazar), (1826
1871),
Trkiye'deki ilk matbaann kurucusu BRAHM M-
FETERRKA, (1674 - 1745),
Mhendishanel Berri Hmayun kurucusu HUMBA-
RACI AHMET PAA, (1675 - 1742),
Kzlayn kurucularndan Tbbiye-i ahane Nazr
MARKO PAA (Marko Apustol) (? - 1887),
Gene Kzlay kurucularndan Krml Doktor AZZ BEY,
(1840 - 1873),
Abdihamid zulmne 'kar, Baveren inklp AL
SAV, (1838 - 1878),
ilk Trk Gazetecisi AGAH EFEND, (1832 - 1885),
Osmanl Sadrazamlarndan, Glhano Hatt Hmayu-
nunu hazrlayp okuyarak Tanzimat iln etmi BYK
MUSTAFA RET PAA, (1800 - 1858),
Osmanl Hariciye Nzn ve Sadrazamlarndan L
PAA, (Mehmet Emin 1815 - 1871),
Osmanl Hariciye Nazrlarndan ve Sadrazamlarndan
KEECZDE FUAT PAA, (1815 - 1869),
Birinci Merutiyettin yaratcs Sadrazam MTHAT
PAA, (1822 - 1884),
Osmanl imparatorluunda, Vezir-i Azam ya da Sad-
379
rozam san yerine Bavekil sann tayanlarn kincisi,
Molyer evirmeni, AHMET VEFIK PAA, (1823 1891),
Sadrazam MTERCM MEHMED RT PAA, (ir-
vanlz&be 1828 - 1874),
Sadrazam BRAHM HAKKI PAA, (1863 - 1918),
Sadrazam KIBRISLI MEHMET EMN AL PAA (1813
- 1871),
Sadrazam TUNUSLU HAYREDDN PAA, (1821 -
1900),
Sadrazam Prens SAT HALM PAA (1863 - 1921),
Sadrazam TALT PAA, (1874 - 1921),
Sadrazam MR AHMET ZZET PAA, (18&4 - 1937).
OsmanlIlar dneminde, devletin en st katlarnda
yer tutmu Masonlara birka rnektir.
Bunlarn yan sra, Glhane Hatta Hmayunu ve
Tanzimat iln ile Birinci Merutlyet'in Trkiye'ye gelme-
sini salayan Osmanl Devlet Ricalinin pek ou gibi.
1908 Merutiyetinln ilnm salayan ittihat ve Terakki
Cemiyeti ve sonra frkasnn nde gelenlerinin pek ou
da gene Mason localarna kaytl kiilerdir.
ttihat ve TerakkJnin lideri. Dahiliye Nazn ve sonra
Sadrazam olan Talt Paadan bgka, Birinci Dnya Sa-
vanm nl Bahriye Nazn CEMAL PAA (1872 1922),
eyhlislm MUSA KAZIM EFEND.
Hrriyet Kahraman RESNEL NYAZ BEY,
Berlin Sefiri SADULLAH PAA,
Mir FUAT PAA (Dell Fuat),
ttihat ve Terakki Frkas Genel Sekreteri mebus
MTHAT KR BLEDA,
Merkezi Umumi Azas Mebus Dr. NZIM BEY,
Mu Mebusu Binba NAK BEY,
Mebus MANYASZDE REFK,
Selnik Mebusu EMANUEL KARASU,
ttihat Terakki Merkezi Umumisinden ZYA GKALP,
380
 Gmlcins Mebusu HCA FEHM EFEND,
BabIli Basknnda vurulan MUSTAFA NECP,
Ankara Mebusu KASIM NUR BEY,
Mebus MEHMET ARF,
Ayan'dan MEHMET GALP,
ttihat ve Terakkinin Maliye Nzn olup sonradan
Atatrk'e suikast savyla aslacak olan MEHMET CAVT,
Sonradan Hrriyet ve itilf Frkas liderleri arasna
geip, ittihat ve Terakki yesi politikac masonlar1 zor
durumda brakaoak. mebus, Yzelliiiklerden air Dr. RI-
ZA TEVFK, (Filozof Rza Tevfik},
Birinci Dnya Sava sresince zmir Valilii yapa-
cak, ttihat ve Terakki'nin nde gelenlerinden mebus
RAHM BEY,
Jandarma Umum Kumandan GALP PAA,
Frka Kumandanlarndan FAK SLEYMAN PAA,
SAVA PAA,
ehit Mirliva FAK PAA,
Selimiye Frkas Kumandan Msrl Prens AZZ HA-
AN PAA,
Doktor HAKKI NAS PAA,
Serez Mutasarrf RET PAA,
Sonradan Maliye Nazr olacak RET ERER,
Kolaas ve yazar KAZIM NAM DURU,
Hikyeci MER SEYFETTN,
Tanin Bayazar, mebus, gazeteci HSEYN CAHT
YALCIN,
Dr. Miralaya MEHMET AL BABA,
ttihat ve Terakki ileri gelenlerinden olup Atatrke
suikast iddiasyla cslacok SMAL CANBOLAT,
H^klm FrtAT HULUS DEMRELL,
Mebus NESM MAZELYAH,
Mevlevi eyhi ATAULLAH EFEND,
381
 Osmanl imparatorluu dneminin yksek derecelere
km masonlardrlar,

CUMHURYET
SONRASI
MASONLARI

Birinci Dnya Sava yenilgisi ve ardndan Kurtulu

Sava ve sonra Cumhuriyetin kurulmasndan gnmze
kadar gelen sre iinde de masonlarn toplumumuzria
hep etkin yerlerde grev aldklarn grmek olasdr.
rnein, Kurtulu Sava kadrosu inde, Atatrk'n
yannda yer alan, Kurtulu Sava .kahramanlar iinde
hi de azmsanamayacak sayda Mason Birader vardr,
Atatrk'n en yakn arkadalarndan, Hamidiye Kah-,
raman, Birinci Trkiye Byk Millet Meclisi'nin ilk Ba-
vekillerinden RAUF ORBAY,
Gene T rk iye Cumhuriyetinin rtk babokankmndan
AL FLTH OKYAR,
Bir sylentiye gre General KZIM KARABEKR,
Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanl yapacak,
KmuJu Sava Kahramanknndcn General KZIM
ZALP,

CHP'nin tek parti dneminin en nl ve gl poli-

tikaclarndan, Atatrk'n Dahiliye Vekili (ileri Bakan)
olarak n yapm. CHP Genel Sekreteri KR KAYA,
Kurtulu, Sava yllarnda Dahiliye Vekillii, Cephe
Komutanl yapan General REFET BELE,
Atatrk'n Diileri Bakan olarak nl, Menderes'in
Dileri Bakan Fatin Rt Zorlu'nun kaynbabas Dr,
TEVFK RT ARAS,
Gene Cumhuriyetin ilk ileri Bakamlarndan MEH-
MET CEML UYBADIN,
382
 Trkiye Cumhuriyeti'nin W ashinglon'daki il>k Byk-
elilerinden MUHTAR TAHSN,
A ta i rk'n en yakn arkadalarndan milletvekili
CEVAT A B 3A 3 GRER,
smet nn'nn Cumhurbakanl dneminin nl
Ankara V alisi NEVZAT TANDOAN,
TBMM Sakanlarmdan ABDLHALK RENDA,
anakkale Mebusu BGALI ATIF BEY,
CHPnin nde gelen m illetvekillerinden EDP SERVET,
M illetvekili SLEYMAN ASAF,
Yargtay yelerinden SERVET YESAR,
Polis Mektebi Mdr ZEK,
stanbul'un nl varsllarndan Sreyya Paa Sana-
toryumu'nu'n kurucusu, Kadkyndeki Sreyya Sinema-
s ve daha pek ok emlkin sahibi Dr. FUAT SREYYA
PAA,
Polis M fettii MNP NHAT KURAN,
Bankac MUHTTN OSMAN OMAY,
Devlet ras Reisi (Dantay) REAT MMAROLU,
Tahran Sefareti Mstear, Trkiye'nin yllarca Was-
hington ve Birlemi M illetlerde Bykeli olarak tem sil-
cili-ni yanan S e ttir lkselin babas SAFA FEYZ LKSEL,
Miralay HALL BRAHM,
Amiral MEHMET AL PAA,
A tatrk'n doktoru Operatr MM KEMAL KE,
Muhabere Miralay HAAN HLM,
stanbul Valisi ve sonradan Menderes'in Salk Ba-
ta n MUHTTN STNDA,
Divan Muhasebet Reisi (Saytay) TEVFK HAMD,
Dr. SMAL HURST,
Dr. BESM ETHEM,
Bay to r profesr HSAN ABDN,
Dr. Kmvaaer ARF ETHEM (Ulagay),
Dr. FEHM SMAfL,
383
 Dr. FKRET TAKIYEDDN,
Cumhuriyet Hkmetlerinin bakan ve babakanlarn-
dan HAAN SAKA,
niversite Umum Ktibi FERT ZHR RC,
Profesr Kimyager MUSTAFA HAKKI NALACI,
Dr. ESAT CMCOZ,
Profesr Dr, BESM MER PAA,
General AL REMZ YTDEN,
Babakanlardan Dr. REFK SAYDAM.
Hoca MAHMUT ESAT EFEND,
Dr. ABDULLAH CEVDET,
Oyun ve tarih yazar BNRREFK AHMET NUR,
Bykelilerden ve politikac TEVFK KM L KO-
PERLER,
NECMEDDN SAHR SILAN,
CELAL ESAT ARSEVEN,
Edebiyat HIFZI TEVFK GNENSAY,
Ressam AL RIZA,
Edebiyat AL KAM AKYZ,
Edebiyat AGAH SIRRI LEVENT,
Gazeteci AHMET EMN YALMAN,
Kurtulu Sava srasjnda TBMM kinci Bakanl.
Dileri ve Salk Bakanl yapan Dr. ADNAN ADIVAR,
Gazeteci ve eski milletvekillerinden NUREDDN AR-
TAM,
Trk Dil Kurumu eski Genel Sekreterlerinden, re t-
men, yazar ve m illetvekili1 BRAHM NECM DLMEN,
stanbul eski Vali ve Belediye B alkanlarndan, mar
ve skn Bakanlarndan Ordinarys Profesr Dr. FAH-
REDDN KERM GKAY,
zmir Gazetecilerden AHMET HAMD ANAR,
General HSAN LTF PAA,
Gaziantepli Dr. SAP ZER,
384
 SBF Profesrlerinden BRAHM YASA,
A vukat HULUS KYMEN,
air ve edebiyat, Seinik'teM Gen Kalemler der-
gisi yneticisi, eski m illetvekili AL CANP YNTEM,
Corafya Profesr FAK SABR DURAN,
Profesr MUSTAFA ZHD NHAN,
Sanat Tarihisi, Gzel Sanatlar eski Genel Mdr-
lerimden CEVAT MEMDUH ALTR,
Profesr ve eski m illetvekili HZiM ATIF KUYUCAK,
Bankac NUR PERE,
evirmen BRAHM HOY,
Vali FAZLI GLE,
KEMAL SALH SEL,
Prof. General SREYYA TAHSN AYGN,
General ZEK BELGN,
Yksek Mhendis FKRET ELTK,
Yksek Mhendis MESUD GN,
Yksek Mhendis RIZA BERKE,
Yazar HAYRULLAH RS,
Tarihi, Yksek retim eski Genel Mdrlerinden
FAK RET UNAT,
Cumhuriyetin kuruluundan 1950'lere kadarkr dnem-
de, stelik de Masonluun en st derecelerine ykselmi,
buralarda grev yapm nl masonlardr.

HER DNEM
VE HER KTDARDA
MASONLAR

Trkiye Cumhurlyeti'nde 1950 iktidar deiimine ka-

dar, devet ynetiminde masonlar Babakanlk koltuu-
na kadar b ir deil, birok kez ykselmiler, Bakanlar Ku-
rulu sralarmda. M illet M eclisinde dalma bulun mula r-

385 F. 25
dr ama. Cumhurbakanl koltuuna ilk kez 14 Mays
1950 genel seimlerinden sonra bir masonu oturtmay
baarm alardr. Bu Mason, daha Osmanl im paratorluu
dneminde, ttih at ve Terakki Frkas zmir Ktibi Mesu-
l olarak Mason and imi MAHMUD CELL BAYAK-
dr.
Cell Bayar, Osmanl m paratorluumun tek Mason
Padiah Suiian BENC MURAD'dan sonra, Trk Dev-
letinin bana mason olarak gelen ilk Cumhurbakandr.
Cell Bayar'n masonluu, ilk kez 1951 ylnda, stan-
bul'da o sralar gndelik olarak yaynlanan Nacip Fazl
Ktsakrekin Byk Dou gazetesinde aklanmtr.

Bu yayn zerine, gazetenin sahibi Necip Faz] Ksa-

krek, Seonla SaKent Ankara'ya arim, orada kim-
lerle grtyse grm ve stanbul.a dndnde,
Bu mbarek Cuma gnnde bir karanlk tnele giriyo-
ruz, inaallah ilerde gene bir mbarek Cuma gnnde
siz okuyucularmza yeniden kavuacaz... diye bala-
yan bir bayazyla yayn hayatna son verm itir.
Cell Bayar'n bir mason olarak. Birinci Trkiye B-
yk M iilet Meclisi yelii, ktisat Vekillii, i Bankas
Genel Mdrl, Babakanl ansnrsa, Cumhurba-
kanlna trman da ok fazla yadsnmamaldr. lgin
bir rastlantdr, 1950 Cumhurbakanl seimlerinde, De-
m okrat Parti iinde Cell Bayarn Cumhurbakanl se-
imlerindeki tek rakibi, Yargtay eski Bakanlarndan
HALL ZYRK de bir masondur...
1950 ik tid a r deiikliinden sonra, Adnan Mende-
res'in kurduu ilk hkmette de, daha nceki hemen her
hkmette olduu gibi, Mason bakanlar yer almay b il-
milerdir. Bunlarn o dnemde en yksek derecelileri ve
bu n yznden de Mecliste masonluk konusunda tar-
tmalara neden olan zmir M illetvekili, Ekonomi ve Ti-
386
ccsret Bakan, 33. dereceli Mason ZHT HLM VELBE-
E'dir.
Birinci Adnan Menderes hkmetinde, Velbee'den
baka;
A dalet Bakan HALL ZYRK,
Savunma Bakan REHK EVKET NCE,
iileri Bakan RUKNETTIN NASUHOLU,
Maliye Bakan HALL AYAN,
Sak Bakara NHAT REAT BELGER,
Tekel Bakan HAD HSMEN,
Tarm Bakan NHAT IGRiBOZ,
alma Bakan HULUS KYMEN,
iletm eler Bakan MUHLS ETE,
hep biraderandandrlar...

Adnan Menderes'in daha sonraki hkmetlerde ba-

kanln yapanlardan,
SAM ET AGAOLU,
CELL YARDIMCI,
enver g r e l i,
SITKI YIRCALI,
HAYRETTN ERKMEN,
FATN RT ZORLU,
KEMAL ZEYTNOLU,
BEHET UZ,
NEDM KMEN,
ZEYYAT MANDALNC,
MMTAZ TARHAN,
MEDEN BERK,
HALUK AMAN,
ZZET AKAL,
SEBAT ATAMAN,
SERVER SOMUNCUOLU,
Mason biraderlerdendirler.

387
 Menderes hkmetlerinin demirba Babakan!
Mstear AHMET SALH KORUR,
Gene o dnemin MT Mstear ZYA SELI1K,
stanbul Valisi LTF KIRDAR,
Ankara Belediye Bakan KEMAL AYGN de mason-
durlar.

27 MAYIS
VE
MASONLAR

27 Mays 1960 htilli olmu ve 30 Mays'ta birinci

Grsel Hkmeti kurulmutur. Bu hkmet bir ihtill h-
kmetidir, ama kadrolarna bakyorsunuz, masonlar gene
ke balarm tutmay bilmilerdir.
Grsel Hkmetinin Dileri Bakan SELM SARPER,
Devlet Bakan NASIR ZEYTNOLU,
Devlet Bakan HAYR MUMCUOLU,
Adalet Bakan ABDLLAH PULAT GZBYK.
Maliye Bakan KEMAL KURDA,
Ticaret Bakan CHAT REN,
Sanayi Bakan AHAP KOCATOPU,
masondurlar.
5 Ocak 1961'de kinci Grsel Hkmeti kurulacak,
orda da eskilere eklenmi yeni birtakm mason bakanlar
yer alaoaktr:
KEMAL TRKOLU,
FETH AKIN,
RAGIP NER,
gibi.
Sonra 1961 seimleri yaplacak. Bata1 CHP hi bir
siyas parti tek bana iktidar olamayacak, CHP ile AP.
388
Turluya Cumhuriyeti tarihinde ilk kez ismet nn ba-
kan lnda bir ortaklk hkmeti kuracaklar ve bu hk-
mete Adalet Partisinln verdii Babakan Yardmcs,
Zonguldak Senatr AKF YDOGAN'n 33. dereceye
ykselmi bir mason stad olduu grlecektir.
AP orum Milletvekili, bu partinin kurucularndan
Devlet Bakam General NECM OKTEN de gene bir ma-
sondur.
AP"H Ticaret Bokon, zmir Milletvekili HSAN GR-
SAN,
mar ve iskn Bakan MUHTTN GVEN,
CHP -bakanlar arasnda yer alan Selim Sarper, Ma-
liye Bakan: EFK NAN,
Dileri Bakan FERDUN CEMAL ERKN,
Eitim Bakan HLM NCESULU,
do yle...
Sonra ikinci, nc nn Koalisyon Hkmetleri
kurulacaktr. Bu kez CHP'lilenn yannda APlllerin yerini
YTPliler, CKMPliler ve bamszlor almtr. Ama bun-
larn bakanlar arasnda da masonlar vardr:
Ticoret Bokon MUHLS ETE,
Basn - Yayi ve Turizm Bakan1 eski MT Balkan-
larndan CELAL TEVFK KARASAPAN,
Ulatrma Bakan FERT ALPSKENDER,
Devlet Bakan VEFK PRNGOLU,
Salk Bakan Dr. KEMAL DEMR,
gibi...
nn'nn koalisyon hkmetlerini, Drdnc Koa-
lisyon olan rgpl hkmeti izleyecektir. Bu kez;
Babakan SUAT HAYR RGPL masondur.
Babakan Yardmcs SLEYMAN DEMREL mason-
dur.
Maliye Bakan HSAN GRSAN,
Ticaret Bakan TURAN KAPANLI,
389
 alma Bakan HSAN SABR ALAYANGL,
Tekel Bakan AHMET TOPALOLU,
Bayndrlk Bakan ORHAN ALP,
masondurlar.
Daha sonra 1965 seim leri yaplacak, AP Byk
Kongresi'nde Masonken, Mason deilim diyerek politi-
kaya dik byk admn atm Sleyman Demirel Baba-
kan olacaktr. Elbette ki Mason Babakann hkmetle-
rinde de Biraderster eksik olmayacaktr:
Enerji Bakanl'nda BRAHM DERNER,
Ky leri Bakanl'nda SELHATTN KILI,
Salk Bokanlnda VEDAT AL ZKAN
. Tarm Bakanl'nda MESUT EREZ,
Turizm Bakanlnda NHAT KRAT,
Ticaret Bokanl'nda AHMET TRKEL,
Ticaret Bakanl'nda AHMET DALLI,
Genlik ve Spor Bokanl'nda SMET SEZGN,
gibi biraderler yer alacaktr.
12 M art danbestri izleyen Nih-at Erim, Ferit Melen,
Naim Tol hkmetlerinde de durum daha ncekilerden
pek farkl deildir.
Gnmzdeki Blent Ecevit'in nc hkmetinde
de ayni durum sz konusudur ve sylendiine gre bu
hkmette de bakanlardan 8 tanesi masondur.
Gnmz senatr ve m illetvekilleri iinde de m a-
son olanlarn says, gemite olduu gibi olduka ka-
b a rttr. rnein Menderes dnemi DP m illetvekillerinin
nllerinden, bakan olamamlarsa bile, parti inde k-
e balarn tutmulardan.
Gazeteci BURHAN BELGE,
A lpullu eker Fabrikas Mdr DNDAR TEKAND,
B ir ara bakanlk da yapan NUR ZSAN,
HSN YAMAN,

390
 MAZHAR ENL,
R/IEK.K SAT ESEN,
Bunun gibi gene bir gazeteci olan SELM RAGIP
EME, MUHLS ERDENER,
Bursa eski m illetvekillerinden MFT ERKUYUMCU,
zmir milletvekillerinden RAUF ONURSAL,
SELM YATAAN.
VACT ASENA,
Emekli General ve Ulatrma eski bakanlarndan
YMN RESN,
Tahkikat Komisyonu yelerinden ZEK ERATAMAN,
Menderes DP'sinin General Sekreteri, Kastamonu
milletvekili BASR AKTA,
Yeni Asr Gazetesi Bayazar BEHZAT BLGN,
Bte Komisyonu bakan CELL MRE bunlardand.
CHP m illetvekillerinden, Kurmay Albaylktan emekli,
orduda, Rammel Asm diye tannan ASIM EREN,
nn'nn nl valilerinden CEMAL BARDAKI,
Gene nn'nn -nl Emniyet Genel Mdr AHMET
DEMR,
De m irel'in stanbul Polis Mdr MUZAFFER A-
LAR,
stanbul'un nl polis eflerinden VEDAT SOKULLU,
CHP'nin eski Ankara Belediye Bakan, Yksek M i-
m ar VEDAT DALOKAY,
CHPnir eski nl politikaclarndan ve bakanlarn-
dan CEVDET KERM NCE DAYI,
A P nin zm ir eski Belediye Bakan OSMAN KBAR,
General Prof. Dr. KML SOKULLU,
Sinema dnyasnn nl patronlarndan CEML PEK-
,
Fabrikatr SADIK BGAT,
Salk Bakanl eski mstearlarndan Dr. EKREM
TOK,
391
 Prof. MUSTAFA HULK EREM,
A vukat GALP MENTEE,
A vukat AVN TREL,
A vukat FEYZ MAGAT,
Gazeteci ETN ALTAN,
Gazeteci SNAN KORLE,
Gazeteci ZZET SEDES,
zmir ve stanbul eski valilerinden. Kontenjan Se-
natr NAMIK KEMAL ENTRK,
Kzlay Genel Bakan, AP eski m illetvekili, emekli
Tmgeneral, Prof. Dr. RECA ERGDER,
AP eski stanbul m illetvekillerinden Prof. Dr. AL
ESAT BROL,
27 Maysn stanbul valisi, Genelkurmay eski ikinci
bakan emekli Orgeneral REFK TULGA,
Emekli Korgeneral, 27 Mays'n stanbul Belediye
Bakan, Harita Genel Mdr, Orta Dou Teknik niver-
sitesi eski rektr EFK ERENS,
Devletler Hukuk Profesr Dr. YILMAZ ALTU,
stanbul ehir Tiyatrosu oyuncularndan MUHP AR-
CIMAN,
ehir Tiyatrosu eski oyuncularndan REFK KEMAL
ARDUMAN,
Tp Fakltesi Prof. Dr. FAHR AREL,
Ankara Hastanesi eski Bahekimi Gz Doktoru AB-
DN ARA,
Ulatrma Bakanl danmanlarndan M akina Yk-
sek Mhendisi ASR AY,
Gazeteci AYDIN BAKANOLU,
Gre Federasyonu eski bakanlarndan SEYF CE-
NAP BERKSOY,
stanbul Barosu eski bakanlarndan A vukat MU-
VAFFAK BENDERL,
Yksek Mhendis, Prof, Dr. AL FUAD BERKMAN,
392
 Gazeteci ARGUN BERKER,
Prof. Dr. NECP BERKSAN,
Fen Fakltesi Profesrlerinden LTF BRAN,
Emekli Deniz Albay TEVFK BKE,
Prof. Dr. EMN BURAD,
Bestekr MESUT CEML TEL,
Bestekr, mzisyen CEVDET ALA,
Emekli Albay REFET ALAR,
Garanti Bankas ortaklarmdan, iadam ZZET M-
TAV,
stanbul Barosu eski bakan la rndan Av. FERRUH
DEREL,
Film yapmcs, rejisr TURGUT DEMRAG,
Asabiye Mtehasss Dr. RAHM DUMAN,
stanbul niversitesi Tp Fakltesinde Pof. Dr.
HALT KEMAL ELBR,
Avukat . KEMAL ELBR,
Edebiyat Fakltesi Felsefe Profesr VEHB ERALP,
Emekli Jandarma Albay RAT HSN ERGN,
air JOZEF HABB GEREZ,
stanbul niversitesi Tp Fakltesi'nden Prof. Dr.
EMS GK,
Eski genel mdrlerden Yksek Mhendis ORHAN
GNCOLU,
Tp Fakltesi Ordinarys Prof. Dr. lanndan, eski s-
tanbul niversitesi Rektr KZIM SMAL GRKAN,
Babakanlk Yksek Denetleme Kurulu'ndan emekli1
MTHAT GRATA,
Gazeteci NAL GREL,
Eski polis mdrlerinden, yazar ve romanc, Ma-
rk- Azamlarndan AvukatCRHAN H A N E R @ )r)
Yksek Mhendis, Prof. B rT MUSTtFR NAN,
Eski gazetecilerden FASH NAL,

393
 Dr. SELM INDA,
stanbul Hukuk Profesrlerinden ZAHT MRE,
Haceitepe niversitesi Rektr, Prof. Dr. DOAN
KARAN,
Hacettepe niversitesi eski Rektrlerinden Prof. Dr.
HSAN DORAMACI. ^
Kurucu M eclis Anayasa Komisyonu Bakan, Tarih
Profesr ENVER ZYA KARAL,
Hacettepe Hastahanesi eflerinden Dr. HSN K-
N, ................
NATO Nezdinde Trkiye Bykelisi (COKUN KIR-!
<M) " .'..... ..
Eski bykelilerden AP m illetvekili SETTAR KSEL,
Fabrikatr, sabuncu ^ R U K .KOJVHLL/*
12. Mart'n Babakan yardmclarndan emekli Kur-
may Albay Sadi Koan kardei, Ankara Tp Fakltesi
Fizik Profesr Dr. HAM KOA,
Ankara Ziraat Fakltesi Profesr KZIM KYL,
CHP I. A vukat MUN KLEY, _.......... -............... .
Nebiolu Yaynlar sahibi JSMAN NEBOLU,
Avukat ves^yaza r TAHR OLGAC, .......
FelsefeciCEML SENA NG'i^ ' j
Emniyet Sand "Genel ~Mdr MTHAT ZDE,
Prof. Dr. MER ZEK,
Prof. Dr. METN ZEK,
Prof. HAMD PEYNRCOLU,
Rejisn(HLKrANER"'
Teknik niversite eski dekanlarndan Ord. Prof. Dr.
MUSTAFA SANTUR,
Sabuncokis Cicek maazalar sahibi KOA SABUN-
CAKS,
Tp Prof. Dr. MANSUR SAYIN,
Yazar Emi! Galip Sandalc'nn kardei Doktor ME-
TN SANDALCI,
394
 Arm atr FUAT SADIKOLU,
zmir Barosu eski bakaniarnan, CHPll Av. HU-
LUS SELEK,
Emekli General Yksek Mhendis HALT SUNALP,
Emekli General Prof. SALAH SUN,
Emekli Kurmay Albay, Avukat, ERAFETTN SRAL,
stanbul Radyosu Program eski mdr DOAN
SOVLU,
Tccar ve iadam FERT SPOREL,
Gazeteci CEHD AHNGRAY,
Tp Profesr Dr. BLENT TARCAN,
Prof Dr. RAT TADUR,
stanbul Emniyet eski mdrlerinden, eski vaiilerden
ve m illetvekillerinden AHMET TEKELOLU,
Tp 'Profesr Dr. SUAV TOPCUOLU,
T icaret Odalar eski genel sekreterlerinden SMAL
HSREV TKN,
Profesr Yksek Mhendis ABDULLAH TRKMEN,
Hukuk Profesr ZYA UMUR,
Sanayi Odalar Genel Sekreteri VEDAT URAS,
Fen Fakltesinin nl hocalarndan Prof. Dr. SALH
MURAD UZDLEK,
Tekel eskj genel mdrlerinden KEMAL SERVET
LGEN,
Dr. SANI YAVER ATAMAN,
Mzisyen HALL BED YNETKEN,
Beden Terbiyesi eski genel mdrlerinden VLDAN
AR SAVAIR,
Yap ve Kredi Bankas Genel Mdrlerinden ADNAN
DNER,
Yksek M imar RFAN KIRIMLI,
Ktphaneler eski genel mdr AZZ BERKER,
Prof. Dr. SHEYL NVJER,
Prof Dr. BED EHSVAROLU,

395
 Ulatrma Bakanl Tefti Kurulu eski bakanlarm-
dan CAHT ELTK,
Prof. Dr. CAHT NC,
Prof Dr. CEVAT ALPSOY,
Menderes dneminde Ankara eski valilerinden D-
-AVER ARGUN,
Beden Terbiyesi eski Genel Mdrlerinden DANYAL
AKBEL,
Tp Fak. Prof. Dr. EMN B U g A r'----- >
Hrriyet Gazetesi sahibi ( f S o L SMAV, ^
27 Maysn 38. M illi B iriik toT ffiresryelerinder 39-
uncusuyken Komiteye giremeyen ve ihtillin ilk gnlerin-
den Basn Yayn Genel Mdrlne getirilen Kurmay
Albay ERTURUL ALATLI,
Orgeneral EREF MANAS,
Amiral FAHR KER,
Ord. Prof. FAHR AREL,
Eitim ci FAK RET UN AT.
Ayasofya Mzesi eski m drlerinden FERDUN D-
RMTEKN,
General FKR ALTAN,
Prof. Dr. FKR ENOCAK,
Topkap Mzesi eski mdr HALUK EHSUVAR-
OLU,
st. Teknik niversitesi Ord. Prof. HAMD KEMAL
SYLEMEZOLU,
smail Gaspralnn olu Doktor HAYDAR GASPRAL1,
Emekli Topu Albay HIFZI ALGAN,
Sleyman Demirelin masonluuna nayak olan Dev-
let Su leri eski genel mdr yardmclarndan Yksek
Mhendis HKMET TURAT,
Emekli general, Petrol Ofis eski genel mdr AH-
SAN KAYIN,
stanbul Teknik niversitesi Profesr HSAN Z-

396
DOAN,
Hukuk Profesr LHAN LTEN,
mar ve iskn Bakanl eski 'mstearlarndan, Yk-
sek Mhendis SMAL DEVLETKUU,
Em ekli General SMAL SMET ATAK,
Devlet Tiyatrolar Genel Mdr Cneyt G kerin
kardei. Avukat, STKLL GKCER,
nn'nn Cumhurbakanl dnemi zel kaiem m-
dr KEMAL GEDELE,
Teknik niversite Profesrlerinden KEMAL ZDEN,
Emekli Albay MAZHAR KAZAN,
lim Yayma Cemiyeti Ynetim K urulunda grev yap-
m Mslman hamisi olarak tannp sevilen tccarlar-
dan MAZHAR CELEB,
O dalar Birlii Bakan SIRRI ENVER BATUR,
Emekli General MUHTTN OKYAYZ,
Yazar MUHTAR KRK,
27 Mays'n bakanlarndan Teknik niversite Profe-
sr MUKBL GKDOAN,
stanbul Valilii eski zel kalem mdrlerinden NA-
B UP;
Emekli Tmgeneral NECDET TRYAK,
TIP profesr Dr. NECMEDDN POLVAN,
Tp Profesrlerinden Dr. NEVZAT KE,
retmenler Bankas kurucusu ve ilk genel mdr
ORHAN AKCAM,
stanbul iadamlarndan RAF ONGER,
Profesr Dr. RASM ADASAL,
Spor Toto eski mdrlerinden RAUF MELEKSOY,
Edebiyat RUEN EREF NAYDIN,
ETT eski genel mdrlerinden SEFFET GRTAV
Ceza Hukuku Profesr Dr. SAHR ERMAN,
Eczaclk Fakltesi Profesrlerinden SELAHATTN
TANDAL,

397
 Bestekr SUPH ZYA ZBEKKAN,
Emekli General Prof. Dr. SREYYA AYGN,
Ikusat Proesr S L E M A N BARDA
Rejisr AKR SIRMALI,
Emekli Hava Geneaii EREF GVENGZ,
Gazeteci TAHSN ZTN,
Profesr YAVUZ ASADAN,
Emekli General, DP bakanlarndan YMN RESN,
Bankac KZ!M TAKENT,
Elektrik - Makina Yksek Mhendisi, Ankara Sanat
Okulu eski mdrlerinden Srr Paazade KAMURAN SIR-
Rl
Ankara Radyosu Program mdrlerinden GKEN
SOLAK,

A nkflaiidg vaynTamr ngilizce Daily News gazetesi

sahibi^fi-HAN E V IK j
Ma Iiy e~<ffS1i/AL HAKKI BATUK,
Babakanlk eski mstearlarndan. UNESCO'da Trk
eski tem silcisi MUNS FAK OZANSOY,
Vakflar eski genel mdrlerinden ORHAN API,
DPT eski genel sekreteri SELUK EGEMEN,
Prof, Dr. EKREM GKSU,
Babakanlk eski mstear MUHLS FER,
Sanayi Bakanl eski mstear AL MEN,
Ticaret Bakanl eski mstear MAZLUM ATAMAN,
Eitim Bakanl eski ba mstear FERT SANEL,
Bayndrlk Bakanl eski mstear NEZH DEVREZ,
im ar Bakanl eski mstear MTHAT YENEN
Enerji Bakanl eski mstear KEMAL NOYAN,
Devlet Personel Dairesi eski bakanlarndan NYAZ!
AKI,
398
 stanbul niversitesi eski Rektrlerinden Prof. Dr. EK-
REM ERF EGEL,
Orta Dou Teknik niversitesi Rektr eski yardmcs
Prof. ORHAN ALSA,
mar - iskn eski genel mdrlerinden TALT G-
REL,
Orman Genel M drlerinden SHA KARAMIZRAK,
PTT genel mdrlerinden NECM ZGR,
stanbul Belediye Bakanlarndan Dr. FAHR ATABEY
Hal'k Bankas Genel Mdr HALT TAIOLU
Emlk Kredi Bankas Genel Mdrlerinden HAYR
SEKN,
Mill B irlik Komitesi yesi, emekii Orgeneral FAHR
ZDLEK,
Glhane Asker Tp Akademisi komutan ve profesr-
lerinden, general ve albay d o k to rla r:
General Prof. Dr. SAM BOSTANCI,
General Prof. Dr. NECM AYANOLU,
Prof. Dr. NECM GNHAN,
Prof. Dr. ORHAN TAN,
Prof. Dr. NECDET AKABAY,
Prof. Dr. SELAHATTN DOULU,
Prof. Dr. FETH TEZOK,
Prof. Dr. SABH BATTALGAZ,
Prof. Dr. HALT ZKUT,
Prof. Dr. SELMAN GKTRK,
Sosyal Sigortalar Kurumu Genel mdr yardmcla-
rndan HAAN DEMRER,
i Bankas inaat mdrlerinden, ADNAN KOCAAS-
LAN,
Bayndrlk Bakanl Yksek Fen Heyeti yelerin-
den Yksek M imar HSEYN KARA,
Ordu Yardmlama Kurumu Ynetim Kurulu yesi.
Prof. Dr. AL BOZER,

399
 stanbul Teknik niversitesi M im arlk Fakttesin-
den Prof. LAM ESER,
stanbul Teknik niversitesi Mim arlk Fakitesi'nden
Prof. GNDZ ZDE,
stanbul Teknik niversitesi Mim arlk fa k lte s i'nd e n
Prof. NEZH ELDEM,
stanbul Teknik niversitesi M im arlk Fakltesinden
Prof. TULU SAYTIN
Eski valilerden ORHAN AKBAY,
Karabk Demir elik e&ki genel m drlerinden MT-
HAT ERSZ,
CHPnin tek parti dnemi m illetvekillerinden ve D-
ileri Bakanlarndan Akam Gazetesi Bayazar NECMED-
DN SADAK,
Klieci ve matbaac ALAATTN KIRAL,
KjurtuJu Savann Salk Balkanlarndan Sinoplu
D r/R IZ A N U R j
. ir ve m illetvekili FAZ]L AHMET AYKAjC,
Rom a nc^,Jjjj Iet vek il i ( | EAT N UR G LTEKN >
air (MTd h AT C e r o O D N T Y ^ - - ........... ......
Trkiye BuyT"MTl!et Meclisi hkmetlerinin lk h arici-
ye vekillerinden BEKR SAM KUNDUH,
Ekonomi eski bakanlarndan SIRRI BELJ.OLU,
__ ittih at ve Terakki erkanndan, gazeteci (YUNUS NA-
....__________________ ,
Yczar/HM ET RASm D
P ro fe s frfS SAOGLU AHM ET?
Profesr, m illetvekili, leri Gazetesi Bayazar CELL
NUR LER,
M illetvekili, Bayazar ASIM US,
RET SAFFET ATBNEN,
Paris elilerinden SUAT DAVAZ,
VVashington elilerinden MNR ERTEGN,
Moskova elilerinden HSEYN RAGIP,

400
 A tatrk'n yakn arkadalarndan HAAN RIZA SOY-
AK,
ianbtfh"Vali| ve Menderes'in Salk bakanlarndan
Dr.<LTF[ KIRDAl)
CHP^CeneT'Sekreteri ve sonra CHP Genel Bakan
Yardmcs HLM URAN,
CHP Genel Sekreterlerinden, milletvekili TEVFK FK-
RET SILAY,
kinci M erutiyet eyhlislamlarndan ve Evkaf Na-
zrlarndan HAYR RGPL,
Birinci Dnya Sava ve Kurtulu Sava Ordu Komu-
tanlarndan General AL HSAN SABS,
Cumhuriyet hkm etlerinin nl Eitim Bakanlarn-
dan Dr. RET GALP,
stikll Mahkemesi savclarndan ve yarglarndan
NECP AL KKA...
CHP Genel Sekreterlerinden MEMDUH EVKET
ESENDAL,...

SZ BTRRKEN

Mascn localarnda a l m a la r:
Taahhtlerimizi yerine getirebilm emiz iin AKIL, sa-
dk kalmamz iin KUVVET ve vefal olmamz ipin GZEL-
LK ihsan etmesini ULU TANRIDAN niyaz ederiz. Dn-
celerim izin, szlerimizin ve davranlarmzn MASON-
LUK mesleimize her zaman uygun olmasn dileriz. D-
zen iinde balam olan alma tarmz, bar iinde y-
rtlsn ve ahenk iinde b itirilsin .
biim inde bir dua ile balar. Bu duaya mahfelde hazr bu-
lunan tm biraderler dileimizdir, amin diye sonunda
katlrlar.
Loca almalarnn bitim inde is e :
Kinatn Ulu Mimar bizieri ve btn Masonlar ko-

401 F. 26
rusun. Kardelik sevgisi aramzda hkm srsn ve y-
ce ahlk ve toplumsa! erdem ler bizleri birbirim ize bala-
sn diye dua edilir ve gene Locada bulunan tm birader-
lerden bir azdan bu duaya Amin diye katlrlar.
Locada alm alar boyunca ok byk bir zorunlu-
luk olmadka bir defadan fazla sz alp konumamaya
biraderler ok dikkat ederler. almalar bitince bir kese
dolatrlr. Her ye gnlnden kopan bu keseye koyar.
Para konurken, el kesenin iine iyice sokulduundan k o -
nulan paray etraf gremez. Hatta gereksinimi olan bira-
der bu keseden, soktuu yumuk avucunun isin istedii
kadar paray alabilir. Bu, her yenin hakkdr. Bylece
her loca toplantsnda toplanan paralar nce fnason, dul
ve yetimlerine, fazlas masonik hayr ilerine hasredilir.
Mason yardmlar genellikle kendini gstermeden yaplr
ve kstas u d u r:
Vereni marur, alan mahup etm em elidir...
Biz de bu kitapta masonluu anlatr, ou bu dnya-
dan gm saylar 5Q0 bulan nl masonun adn ak-
larken, kimseyi tehir amac gtmediimizi, salt bir o-
laya k tutm ak istediimizi bir kez daha belirtiyor ve
masonlar hakkndaki hkm gene bir byk mason sta-
dnn azndan sizlere duyurmak istiyoruz.
nceki Byk stadlardan Enver Necdet Egeran, ki-
tabnda masonluun kurulu dzeni koruyan bir inan
sistemi olduunu oyie dile g e tir ir :
Masonluk stad Hiram'n ocuudur: O asla ykc
olmad, daima yapc oldu. Bundan tr masonluun
toplumsal yapnn em niyetini tehlikeye sokabilecei kor-
kusu ala hatra gelmez. Ancak, hrriyetin herhangi bir
engelinin ve snrnn lzumsuzluuna kanaat getirince
onun grevi bu engelin ve sinirin ortadan kaldrlmasna
hizmettir. Bu ii mala ile yapar, ktc sadece tamamfan-
ri bir ii korum akta kullanr...
402
 Onun eseri, her trl beden ve ahlak ce bir ve id-
detin zdd ve m uhalifi bulunan toleransla meydana gelir.
Faaliyeti tamamiyle itidal ve skun dairasinde cereyan
eder, mcadelenin ifrata vard kark devrelerde bu fa-
liyet durur, localar kendiliinden kapanr.
Bir byk mason stadnn bu szlerinin geerli o-
lup olmadnn takdiri szlere a ittir. Ancak biz, nl baz
Trkiyeli masonlar aklamaya balarken sylediimiz
bir sz yineleyeceiz.
Demitik ki, masonluk, iinin ve emekinin deil,
kapitalizmin savunuculuunu stlenmi bir rgttr. E-
meinden baka bir eyi olmayan birinin masonlua aln-
mas da sz konusu deildir. Bu konuda da gene nceki
byk stadlardan Necdet Egeran'dan u alnty yap-
m aklayetineceiz:
... Fukarala ve muhta duruma den bir birader,
iocanm himayesine alnr. Ancak bu durum sresince fi-
k ir ve oy 'bamszln kaybettii dncesiyle o birader
loca almalarna alnmaz.
Yani, masonluk, paray verenin ddk ald ve ge-
reinde korunduu bir inan dzenidir... st taraf l f-
tr.

7 ubat 1978 ankaya Ankara

403
 MARKSST BR MASONUN GRLER

ili'nin secimle ibana gelmiken. Amerikan em-

peryalizminin ve kapitalizminin ajanlar ve CiA'nn oyun-
lar! sonunda alaka bir darbeyle Cumhurbakanl Sa-
raynda ldrlerek yok edilen Marksist Bakam Salva-
dor Ailende de genliinde mason idi. Bu konudaki g-
rlerini Fransz gazeteci Regis Debraya aklamt.
Marksizmle masonluk arasndaki iliki ve elikilere de
k tutan bu konumay da burada siziere sunmak iste-
riz :
Debray: Marksist olmakla birlikte serbest mason-
lukla balarn olduunu srekli duymaktaym. Bilindii gi-
bi bir zamanlar uluslararas ii snf hareketi iinde bu
konuda cidd bir anlamazlk vard. rnein 1920'lerin
Fransa'snda ocukluk dnemini yacmasna ramen,
serbest masonlar Komnist Partisi'nden atlmlard. Ser
be-st masonlukla bulunduu varsaylan ilikilerinle Mark-
sist ya da snfsal durumun arasnda bir eliki gryor
musun?
A ilende: lk olarak sana unu hatrlataym ki. Regis.
Fransz Komnist Partisi Genel Sekreteri bir serbest m a-
sondu.
Debray; Biliyorum, biliyorum.,.
A ilende: V ancak nc enternasyonal zamann-
dadr iki, iki hareket arasndaki eliki kabul edildi.
D ebray: Evet.
404
 Ailende . imdi kendi durumuma gelelim... Evet ma-
sonik bir gemirm var. Byk babam Dr. Ailende Padin
ondokuzuncu yzylda, yani serbest masonluun mca-
dele iinde olmok anlamna geldii o zamanlarda (a Most
Serene Grand Master of The Mosonic Order) idi. Mason
ve Lautaro Locaian Ispanya'ya kar bamszlk nvca-
def esinin temel talaryd.
Debray: Bolivar ve Sucre serbest Masondular.
Ailende: Tamamen. Bu yzden senin de gayet gzel
anlayabilecein gibi, bu trden bir aile gelenei ile maso-
nik hareketin zgrlk. -Eitlik ve Kardelik gibi temel
ilkeler uruna mcadele etif gz nnde tutulursa bir
kimsenin bu tr ilikiler pinde olmas sakncal deildir.
Ancak ben, teden beri kapitalist re|im aitsnda brak eit-
lii, frsat eitliinin dahi olamayacan hi phesiz,
masonrk hareket -iinde de savunogeldim. Ayrca, snf
smrs varken kardeliin mmkn olamayacan ve
gerek zgrln soyut deil somut bir ey olduunu
hep syledim. Grdn gibi serbest mosonluun ilke-
lerini onlarn gerek zne uygun ok>rak yorumluyo-
rum.
(ALLENDE ANLATIYOR - May Yaymlar, eviren:
Haan Kaya, Konuan: Riegs Debray, 1973 - stanbul
SayfO : 25 - 26)
 EKLER VE BELGELER

TRKVE
BYK MASON MAHFL

Masonluun z Temeli
1723 ADERSON NZAMNAMES
Mkellefiyetler

E :. U :. M :. :.
bt n dnya byk l o c a l a r i, b y k l o c a l a r v e
bt n FARMASONLAR m u n t a z a m l i k esasi
OLARAK, (ESK MKELLEFYETLER) ADI LE
ANILAN HKMLER

EVRENSEL FARM ASO NLU UN TEM EL KURALLARI

O L A R A K B E N M S E M L E R D R .

Her lkedeki Grand Lojlann trl deilik karakter-

de olmas ve bu Grand Lojlar tekil eden localarn da
yine deiikiikler gstermesi ve trl rk, trl milletler-
den ve trl jnan ve trl kann yaantlarn yrten
kardelerin zel eilimlerinin bulunmasna ramen bu ge-
lenee srekli ve deimez bir sayg ile bal kalmak ma-
sonluk nizamnda ars ulusal (karakteri salam ve btn
masonlara da kendi aralarnda birbirlerini karde saydjr-
mtr.
Bu geleneksel kaideler bizim harcmz ve bamzdr.
Bunlar hem ahlk hem de lm kaidelerdir.

406
 Ana hatlarlyle Byk Localarn ve localarn hayatn
tesbit eder. Ve her kardee bozulmaz ahlk dsturlarn
telkin eder.
Masonluun fazilete ykselten srekli gerek ve ada-
letini, aratrma gayretini her trl din ve politika etkile-
rinden uzakta tutarak korur.
8 u mkellefiyetler, Farmasonik olmasayd birbirleri-
ne kar tamamen yabanc kalacak olan insanlarn, kar-
dee karlamalarn salayan o hakiki beraberlik mer-
kezini kurma imknn Farmasonlua veren esaslar ola-
rak btn kardelerin bilgilerine sunulur.
Frank (Doru) ve kabul dilmi masonlarn eski m-
kellefiyetleri
Fasllar;
I Tanr ve din ile ilgili konular,
II Devlet ve hkmetle olan likiler,
III Localar,
IV stadlar. Nazrlar, Kalfalar ve raklar,
V alma sresince masonluk mesleinin idaf-
resi.
VI Aadaki hususlarla ilgili tutumlar.
1 alma durumunda bir locada.
2 Loca calmalornm kapanp, kardelerin ayrl-
masndan evvel.
3 Kardelerin localar dnda ve herhangi bir ya-
banc bulunmadan rastlatklar b ir yerde.
4 Mason olmayan Mr vabancmn bulunduu za-
man.
5 Eviniz ve aileniz inde,
6 Yabanc bir kardee kar,
1 Tanr ve Din Konular;
Bir mason kendi iinde ahlk kanununa uymak zo-
rundadr. Eer (ULU SANATI) iyi anlyorsa o asl budala
407
bir tanr tanmaz, (Ath6), ne de ruhen bamsz bir dinsiz
(Libertin irrellgeux) olm ayacaktr. Lkin gemi alarda
masonlar, her ne 'kadar, her lkede, o lkeye ve m illete
has olan herhangi b ir dini benimsemeye .uymak art iin-
de tutulm ularsa da imdiki hal inde onlara yalnz, her
kese 'kend> ahs kansn brakm akla beraber btn in-
sanlarn b irlik te benimseyeccekleri b ir dine uymay ta l-
ikin etm enin yani, ad ve anlamn belirten inan ekli ne
olursa olsun iylHin ve licenabln veya eref ve hay-
siyetin insan olm ok inancn benimsemek daha uygun
decektir. Bu suretle masonluk, birbirinden daim a uzok-
ta kalacak k i ile r orasnda hakiki dostluu salayacak
b ir vasta ve bir beraberlik merkezi haline gelmi olur.
2 Hkmetle ve Byk ve Kk Hkmet Grevlileri
le likiler:
B ir mason hkm et idaresi karsnda uysal b ir ta -
badr. Kendisi her nerede bulunursa bulunsun ve nerede
alrsa, alsn, m illetin sulh ve sknuna kar olacak
komplolara ve gizli anlam alara asla karm ayacaktr.
Ve kk memurlara kar da grevlerini ihmal etm eye-
cektir. Zira masonluk daima muharebelerden ve kan ak*
tlmasndan ve kargaalklardan zahmet ekmi olduu
iirt eski krailar ve prensler sanat erbabn, lemlerinde-
ki sakin karakterleri ve m ertlikleri ile kendilerine hasm
olanlarn bozgunculuklarna cevap vermeleri ve sulh za-
mannda kardelik erefinin gsterdii gelim eleri d ik -
kate alarak daima tei ve tevik temayln gsterm i-
lerdir.
Bunun iin eer b ir birader hkmete 'kar b ir dav-
ranta bulunursa o bahtsz bir nsan olarak ne kadar
acm dn a b ir durum gsterirse gstersin onu bu davra-
n iinde desteklememek ge re kir... Ve eer o baka bir
a r sutan dolay thm et altnda bulunmuyorsa, *o rd e -

408
Iik beraberliinin gerekli kld m ertliin icab ve vazi-
fesi onun hkmete 'kar olduunu nkr etmek, ve h-
kmete de herhangi bir p o litik em niyetsizlik sebebi o la -
cak ve byle bir glge drecek bir anlam vermemek ge-
rekmekte ise de o locadan atiam az ve kendisiyle locas
arasndaki ilikiler bozulmadan devam eder.
3 Localar (Mahfiller)
B ir loca masonlarn toplandklar ve altklar yer-
dir :
Bu ta rif gereince, tou topluluk veya ntizaml rg t-
lenmi masonlar birlii Loca (Mahfil) adn alr. Ve her bi-
rader bir locaya bal olmaya ve onun c Tzne ve Ge-
nel Nizamlarna uymaya mecburdur. Bir locaya (zel)dir.
(Particulier) veya (G enel)dir (General) Loca, ve ona de-
vam etmek ve Gene! Locann ve byk locann ilitirilen
nizamlarm uygulamakla daya iyi anlalr.
Eski alarda hi bir stad veya refik locaya gele-
memeziik edemezdi. Hele bulunmas gerekli olduu ken-
disine haber verilm i ise ancak stad muhteremin ve na-
zrlarn huzuruna -karak kendisini pek ak bir zor un l-
n engellediini aklamad halde cidd bir ekilde mu-
aheze edilmekten kurtulamazd.
Bir locann yesi olarak kabul edilenlere, iyilik yol-
cusu, m ert ve zgr olarak domu olgun yata, ketum
olmalar ve kle, kadn, zayf ahlkl veya ahlksz olm a-
yp iyi hrete sahip bulunmalar zorunludur.

4 stadlar, Nazrlar, Kalfalar ve ra k la r:

Masonlukta her trl grevlenme yalnz ahs liyakat

ve belirli deerlere dayanr. Bylece patronlarn ii en iyi
ekilde grlm olur. Ve kardeler de mahcup duruma
dmemi o lu rla r ve Kral sanat da kmsenmemi olur:
Bunun sonucu olarak da hi bir stad veya Nazr eskilik

409
durumlarna gre deil, sanat bilgisine gre se ilir...
Byle eyleri yaz ile ta rif etmek mmkn deildir ve her
Birader kendi yerini atmal ve ald yerin gereklerini bu
kardelik -beraberliine has olan zel, bir usul ile ren-
melidir: Her halde, namzetler bilm elidirler ki hi bir s-
tad, hangi ite kullanacan yeteri kadar kestirmeden bir
rak almamal ve alaca ran mkemmel bir gen
olmasna ve sanat renmesini engelleyecek ve stadn
patronuna hizmetini aksatacak ve kardelik vasfn aldik-
tan bir mddet sonra Kalfa olabilecek ve hatta lkenin
gelenekleri gereince tesbit edilen belirli yllar devresini
hizmetle geirdikten sonra ve namuslu bir aileden gel-
mi olmas da dikkate alnarak, edinilmesi gerekli b-
tn vasflar da alarak nazr olm ak erefine erimesini
ve sonra da Loca stad, Byk Nazr ve nihayet yine
kendi liyakatlerini gelitirerek btn Localarn Byk s-
tad olabilmesini nleyecek bir vcut sakatl veya fizik
eksikliinin bulunmamasna d ikk a t etme zorundadr.
Hi b ir birader kalfalk derecesine geirilm i olma-
dan Nazrlk grevi alamaz... Nazrlk ilemini yapma-
dan da Ustad olamaz. Bir Locann stadln yapmadan
Byk Nazrlk ve Byk stadhk yapamaz ve en az se-
iminden evvel 'kalfaIfk sanatn alm olmas, asil aile-
den veya en iyi asilzadelerden bulunmas veya belirli b ir
bilgin veya mimar veya baka bir sanatn ehli olmas, na-
muslu bir aileden gelmesi ve Localarca byk ve zel
bir ehliyet sahibi olduu kansnn benimsenmi olmas
lzmdr. Ve Byk stad, grevini daha iyi ve daha ko-
laylkla ve daha erefli olarak baarabilm ek iin kendi
byk stad 'mmessilini semek yetkisine de sahiptir.
Bu mmessil de ya bir zel Locann stad veya eski b ir
Loca stad olmaldr. Bu mmessil onun esas yardm-
csdr ve byk stadn bulunmad yerde, onun tara-

410
tndan yazl bir talim at bulunmad ta ktird e onun yetki-
lerini kullanmak imtiyazna sahiptir.
Eski Locann bu stn sevk ve idarecileri ve maiyyet-
lerime, makamlarnda, btn kardeler tarafndan eski m-
kellefiyet ve nizamlar gereince itaat, sayg ve byk-
lere 'mahsus derin hrmet, sevgi ve alk gsterilmesi
zorunludur.

V alma Sresince Meslein d a re s i:

Btn M asonlar bayram gnlerinde erefli olarak ya-

ayabilmek iin, almaya elverili gnlerde drstlk-
le alacaklardr. lkenin kanunlarn veya benimsen-
mi gelenekleri dikkatle korunulacaktr.
Refiklerin en tecrbelisi stad olarak veya Patronun
Mesai Nazr olarak grevlendirilecektir ve idaresi a ltn -
da alanlar tarafndan (STAD) diye anlacaktr.
Sanat erbab yersiz szlerden kanmal ve birbirine
kar hoa gitmeyen isimler kullanmayarak [Birader) ve
(Refik) diye hitap etmeli ve gersk Loca iinde ve gerek-
se dnda daima nazik davranmaldr.
stad da kendi yetkili durumunu idrak ederek Pat-
ronun ilerini en uygun ekilde idare etm eli ve malze-
meyi tamamen kendi mal imi gibi koruyarak kuliamma-
l ve hi bir kardee veya raa lyk olduu seviyenin
stnde cret dememelidir.
Gerek stad ve gerekse Masonlar cretlerini hak-
kaniyetle alm olacaklar iin Patrona kar sadakatle
bal olacacklar ve ilerini ister gtr alsnlar, ister gn-
delikle alsnlar, drstlkle tam am layacaklar ve gn-
delikle almalar det olan bir ii gtr imi gibi srdr-
meyeceklerdir. Bir ikardein gelime gstermesi halin-
de hi 'kimse onun yerini alm ak arzusunu duymayacak,
onun yerini almayacak veya iini tam amlayacak gte

411
ise onu iinden oyirmayocoktr. Zira baka birisi b ir ie
balayan kadar proje ve planlar bilmedike ve o izi Patro-
na en stn fayday salayarak tamamlayamaz.
Sir refik, stadn idaresinde Nazrlk grevi ald za-
man hem stada hem de dier refiklere kar ok sadk
vs bal olacak ie dikkatle nezaret edecek ve stadn
bulunmad zaman da Patronun faydasn gzetecek ve
btn kardeler de kendisine itaat edeceklerdir.
Her ii Mason, cretini itirazsz ve ikayetsiz ola-
rak memnuniyet gstererek alacak, i tam amlandka s-
tad brakp gitmeyecektir. Gen b ir biradere alma s-
rasnda muhakeme noksanl yznden letleri bozma-
mas ve kadeiik sevgisini srdrmesini salam ak - iin
retim yaplr.
te kullanlan btn letler Byk Locac taraflndan
onaylanr... Masonlua zge almalarda hi bir m a-
nevra yaplmaz ve Fran Masonlar drst (Frank) olm a-
yanlarla beraber ok aoele b ir zaruret bulunm adka a-
lmazlar ve ne manevraclar ve ne de kabul edilmeyen
Masonlara bir kardee veya bir refika yaptklar re ti-
mi gsterm ezler...

Vi Aada belirtilen hususlarda tavr h a re k e t:

1 M esai Yaplrken Locann inde:

M nferit kom iteler kuramazsnz veya stadn m-

saadesi olmadan zel konumalar yapamyacanz gibi
saygszca ve uygunsuzca da konuamazsnz. stadn ve
Nazrlarn ve stada hitap ederek konuan bir Biraderin
szn kesemezsiniz. Loca ciddi ve sayg deer ko nu-
larla megul olurken siz tutum unuzu gln veya laubali
halde bulunduromazsnz. Ve her ne sebeple olursa olsun
nezaket d ifadelerle konuamazsnz. Lkin stada ve
412
Nazrlara ve refiklere kendilerine kar borlu olduumuz
ilgiyi ve derin saygy gstereceksiniz.
Eer b ir ikyet yaplm ise sulu . saylan karde
Loca tarafndan yaplacak yarglamaya ve alnacak kara-
ra riayet edecektir. Zira Byk Locann yargsna ba
vurmak dnda biitn ihtilflarn yetkili ve gerek, yar-
gc locadr. Ve bu arada Patronun ii geri kalmamas
artiyle; btn anlamazlklarn orada tartlmas zorun-
ludur.
in geri kalma ihtimali olursa, zel bir yarglama usu-
l ile tesis edilebilir. Fakat masonluu ilgilendiren her-
hangi bir. ihtilf iin, loca tarafndan m utlak b ir zaruret
grlmedii takdirde asla d yargya ba vuramazsnz...
2 Loca Toplants Nihayetlenip Kardeler Dal-
madan Evvel.
Birbirinize imknlarnz hududu iinde ikramda bulu-
narak masum elencelerden faydalanabilirsiniz. Ama her
trl arlktan saknmak artiyle...
Bir kardei kendi isteinde fazla yeyip imeye zor-
lamamal ve ileri dolaysyle gitm ek isteyen 'kardee en-
gel olunmamal ve ona ne tarizde bulunmal ne de tariz-
kr szler sylememeii... Rahata ve zgr olarak yap-
lan bir konumay niememeli. Zira byle bir tutum' b i-
zim ahengimizi tahrip eder ve kutsal amalarmz ze-
deler. Netice, hi bir dargnlk veya zel mnakaa ve b il-
hassa din, m illiye t veya hkmetin politikas hakknda
tartm alar yaplamaz. Biz masonlar yalnz btn 'insan-
larn benimseyecekleri yukarda ta rifi yaplan dini benim-
seriz, Ve her milletten her nanda, her slleden vs her
dildeniz. Ve her trl politikaya karyz. Zira locann iyi-
lik ve seimeti bundadr.
Bilhassa Byk Britanya'da reformun benimsendii
veya bu lkedeki milletlerin Roma K ilisesiyle ihtilfa d-

413
erek ayrldndan beri her zaman ok sk olarak gze-
tilm i ve korunmutur.

3 Kardelerin Aralarnda Yabanc Birisi Bulunma-

dan Kumlu Bir Loca Dnda Bulutuklar Haller-
de.

Birbirinizi size retilecek ekilde kibarca karlkl

(Kardeim) diyerek selmlayacaksnz. Grlp iitilme-
yeceine emniyet getirdiinizde anladnz uygun zaman-
larda retim lerinizi birbirinize karlkl olarak serebest-
e ve birbirinize tesir ve tahakkm etmeden veya Karde-
in Mason olmayana bile tatbikine zorunlu olduu say-
gy ihmal etmeden anlatrsanz ve kt davranlardan
saknnz zira btn masonlar karde olarak ayn seviye-
de bulunmakla beraber masonluk bir insandan mason ol-
madan evvelki sayg deer durum unu kaldrmaz aksine
olarak eer o herkese lyk olduu erefi vermekle m-
kellef olan kardelik beraberlii iinde liyaktini gster-
mise sayg deerini arttrm bile olur.

4 Mason Olmayan Bir Yabanc Yannda T u tu m :

Szlerinizde ve tutumunuzda ihtiyatl olacaksnz. y-
le ki, en derin grl bir yabanc bile duyurulmas uy-
gun olmayacak hususlar keif etmesin hatt tahmin dahi
etmesin. Bazen de szlerin gidiini deitirerek kutsal
kardelik toplumunun erefine ihtiyatl konuma kullana-
caksnz.

5 Evinizde ve Komularnz inde T u tu m :

yi bir aileden gelmi kmil bir insana yakr ekil-

de davranacaksnz. Bilhassa ailenize, arkada ve dostla-
rnza Loca ve saire ile ilgili konulan bildirmeyeceksiniz.
Fakat burada aklanmamas gerekli oian hususlar iin
kmil bir insan duygusu ile kendi erefiniz ve eski kar-

414
delik topluluu ile istiare edeceksiniz. Ayrca sal-
mz da kontrol altnda bulundurarak Locann toplant sa-
atleri geince eviniz muhitinde uzun zaman uzakta kal-
mayacak ve ge zamanlara kadar topluluu srdrmeye-
ceksiniz. Ve oburluktan ve sarholuktan kendinizi sakna-
rak gerek ailenizin ihmal veya rencide edilmesine ve ken-
dinizin almasna engel olacak bir halin domasna se-
bep olmayacaksnz.

6 Yabanc Bir Kardee Kar T u tu m :

Basiretin size gsterecei tarzda bilgisiz bir yalanc

hevesli karsnda kendinizi aldatmaya brakmayacak e-
kilde onu ihtiyatla inceleyiniz. Bir dzenbazla karlam
iseniz onu istihfafla ve istihza ile redetmelisiniz ve ona
en kk bir aklama bile yapmamaya dikkat etmelisiniz.
Fakat eer onun samimi ve hakiki bir Birader olduunu
kefederseniz ona gerekli saygy gstermelisiniz ve eer
toir ihtiya iinde ise gcnz yeterince ona yardm etme-
li veya nasl yardm grebileceini gstermelisiniz. Onu
birka gn ie alp, altrabilirsiniz veya bir yerde a-
lmasna tavassut edebilirsiniz. Fakat imknlarnz st
ne kmaya asla mecbur deilsiniz. Yalnz, iyilik yolunda
olan mert ve vefal bir fa k ir bir Biraderi ayn artlar gs-
teren dier ahslara tercih ediniz.
Hlsa, btn bu mkellefiyetlere veya baka trl
usllerle size bildirilecek oian karde sevgisin! gelitire-
cek nizamlar, temel b ilgiler ve renilere riayet edecek-
siniz onlar, bu eski kardelik 'beraberliinin ere-
fidirler, bunun iin kardelerle mnaaka ve atm alar-
dan skanaeak ve bakalarna da haysiyetli herhangi bir
karde aleyhinde ve iftirada bulunmalarna veya ekitir-
me yapmalarna msaade etmeyecek ve fakat onu iyi
hretini koruyarak ve hakknda sizin eref ve selm eti-

415
nizin eritii had iinde kalmak ve o hududu amamaya
dikkat ederek gereken iyi szleri syleyeceksiniz.
Eer herhangi bir Birader size hakszlk ederse ya
kendi locanza, ya onun locasna ve onlardan gemek su-
retiyie Byk Locann ara toplantlarna ve oradan da se-
nelik Umum Heyet toplantsna mracaat edebilirsiniz.
Bu mracaat her lkede bizim eski cedlerimizin tatbik
ettikleri geleneklere gre yaplr. Ve olay baka bir hal
aresi kalmad anlalmadan ve stad ve refiklerin d-
rst ve dostane grmesi sabr ve sknetle dinlenip si
zin yarg alannda yabanclara ba vurmanz nlemek
istedikleri veyo btn yarg konusunu hemen sona erdi-
recek masonluk ileriyle daha geliotlj ve baarl aba-
lara eritirmenizi tavsiye etmeleri halinde ba vurulabilir.
Fakat ihtilfa den kardeler ve kalfalar hakknda s-
tad ve kardeler gr ve dnlerini bildirmek zorun-
dadrlar ve bir gr ve dne ihtilf halindeki karde-
ler kranla uymak zorundadrlar. Vs eer bu uysallk
tatbik edilebilecek gibi deil is o zaman ikyeti yapma-
ya ve yarglamaya gitmeye yetkileri olur. Bu takdirde de
asla infial ve ibirar gsterilmez (adet dna klmaz)
ve kardetik sevgisine glge drecek hi bir hareket
yaplmaz ve sz ds sylenemez. Bu tutum almalarn ele
alnmas ve devam etmesini nleyememelidir. Ve herkes
de masonluun iyilik salayan etkisini bu suretle mahe-
de etmelidir. Bu usul dnyann balangcndan itibaren
byle sre gelmitir ve sonuna kadar da byle devam
edecektir. Bylece ilem yaplmaldr.

AMN

416
 TRKYE
MASON
DERNE
NZAMNAMES

Hrriyet Msavaat Uhuvvet

TRKYE MASON DERNE

ALIMA REHBER

Birinci Derece alma Usul

Refik derecesine (kalfa) (ikinci derece) e trft edebil-
mek iin her mptedi (rak) b ir imtihana tabidir.

Bu mtihan birinci dereceye ait talimattan, umumi vo

hususi nizamnameden yaplr. Sorulan suallere <neamunt-
yete ayan cevaplar verilmesi lzmdr.
MASONLUK PRENSPLER:
Masonluk, insanlarn selahma, fikri ve timai teka-
mlne alan terakkiperver bir messesedir.
Mensuplarna; msamaha, netse ve gayre hrmet ve
riayeti telkin eder. Hal ve hareketleriyle herkese hsn
misal olmay, szleri yazlaryla masonluun esaslannt
yaymay tavsiye eder.
Metafizik telkkileri azasnn takdirine brakr. Akait
bahsinde kat'I bir fikir serd etmez.
Masonluun esas dsturu: Hrriyet, Msavaat, Uhuv-
vettir.
Trkiye masonluuna alt hakimiyet Trkiye'de W ma-
sonlarn umumuna aittir.
Bu hakimiyet, nizamlarna tevfikan kurulan heyetle-
rin korartaryla tecelli eder.
417 F. 27
 MABEDN TERTP VE TEZYN

M ahfillerin topland salona MABET denilir. Bu sa-

lon iki ksmdr. Birinci ksm ufak, ikinci ksm byk-
tr.
Birinci ksm bir masa ile birka sandalye ve masann
zerinde bir defter bulunur. Bu defter azann ve Ziyaret-
ilerin isimlerini yazp imzalarn koymalarna mahsus-
tur. Birinci ksma Bekleme Odas denilir.
kinci ksm mstatil ekildedir. Kk dllarndan bi-
rinin ortasnda kap bulunur. Bu dl'a GARP karsndakine
ARK denilir. arkn yarm daire eklinde olmas mrec-
cahtr. ark zeminden drt parmak yksek olmal vs
salonun dier ksmndan parmaklkla ayrlmaldr.
Kapnn sa tarafndaki d la CENUP, sol tarafnda-
ki ne MAL denilir.
Kapnn iki tarafnda ileri bo, balklar yark nar-
la mzeyyen birer stun vardr. Kapnn sa tarafndoki-
ne MAL STUNU, sol tarafndakine CENUP STUNU
denir. imal Stununun stnde B harfi, Cenp Stunu-
nun stnde J harfi vardr. Duvarlar krmzya boyaldr.
Duvar pervaz zerinde boylu boyunca bir kordon vardr
ki ye r yer dm ler tekil ederek Stunlarn yanmda dan-
telli birer psklle nihayet bulur.
Tavan gk renginde boyal olup semay tenzir iin
gne, tulla, ay grup halinde, burlar ve yldzlar tabii
halde tersim edilm itir.
Hariten grlmemek ve ses iitilm em ek artiyle
duvarlarda ve tavanda pencereler bulunabilir.
arktaki kapnn tam karsnda stad Muhteremin
koltuu bulunur. Bu koltuun arktan en az bir basamak
yksekte olmas lzmdr.
Koltuun nnde, mselles menur ekilde geni bir
rahle bulunur. Rahlenin zerinde be kollu b ir amdan,

418
bir eki, eri bir me, bir gnye ve mason kanun ve ni-
zamlar mecmuas bulunur.
stad! Muhteremin makamnn sa tarafnda ve ar-
kn nihayetinde Hatibin, sol tarafnda Ktibin sandalye-
leri ve nlerinde birer masa bulunur. Masalarn zerinde
birer amdan ile kanun ve nizam mecmualar vardr.
Bunlardan baka hususi merasim ile kabul edilecek
biraderler iin lzumu kadar sandalyeler bulunur.
Nazrlarn sandalyeleri birer basamakla klan d-
eme zerine konur. nlerinde mselles menur eklin-
de birer masa, masalarnn stnde koilu birer am-
dan, birer eki ve alma rehberi bulunur. Birinci Nazr
J stununun ikinci Nazr B stununun nnde oturur.

Hazine Emini, Ktibin, Hasenat Emini, Hatibin mevki-

lerine yakn birer yerde otururlar. nlerinde birer masa
vardr. Muhafz Birinci Nazrn, Terifat kinci Nazrn
nnde Dahili Muhafz kapya yakn bir yerde oturur-
lar.
Cenup ve imal dHarna arktan garba doru sralar
veya sandalyeler konulur. Mptedi biraderler imaldeki,
Refik ve stad biraderler de cenuptaki sralarda oturur.
arkta stad Muhteremin arkasnda ortas bir gzle
mzeyyen ziyadar bir mselles vardr.
Garpte B stununa doru be ual ziya saan b-
yk bir yldz bulunur iki, ortasna G harfi yazldr.
Mahfen sanca arkta stad Muhteremin sana
ekilir.

BRNC DERECEYE MAHSUS MUHTIRA

' Nizam Vaziyeti - Ayakta sa eli, d rt parmak bitiik

ba parmak gnye tekil etmek zere kalkk olarak bo-
azn altna koymak ve sol kolu aaya sarktmaktr.

419
 iaret - Nizam vaz'mda iken eli. ufki olarak sa omu-
za doru ektikten sonra kolu aaya indirm ektir.
Lems - Sa el ile karsndakinin sa elini tutup ba
parmann ucu ile onun ahadet parmann ilk mafsal
zerine grlmeyecek surette msavi faslalarla hafif
darbe vurmaktr.
Mukaddes Kelime - Suale mahatap olan yle cevap
v e rir: Ne okumak ne yazmak bilirim , ancak hecelerim.
lk harfini sylerseniz kinciyi sylerim. Sail B harfinden
balar nbetle harfler sylenir. Sai! tarafndan son har-
fin sylenmesi zerine muhatap 'kelimeyi telffuz eder.
Senelik Kelime - (Her ene usul dairesinde verilir.)
Yry - Nizam vaz olduktan sonra sol ayakla ba-
lamak zere c adm atm aktr. H er admda topu k topua
temas ederek tekil edilir. nc admdan sonra selm
makamnda evvel stad Muhtereme, sonra Birinci daha
sonra kinci Nazr Biraderlere kar iaret verilir.
Alk - HZE - HZE - HZE diye barmaktr.
Ya -
Alam et - Kapa yukar kalkk 'beyaz deriden nlk.

CELSENN AILII

Mahfel i muhterem usul dairesinde toplantya davet

edilip vakti geldikte stad Muhterem ve dier vazife-
darlarla hazr bulunan Biraderler alm etlerini takarak yer-
lerini alrlar.
Celsenin alabilmesi iin stad derecesini haiz
olm ak zere m ahfilin en az yedi faal azas hazr bulunma-
ldr.
stad Muhterem vazi feda Harn yerlerini aldklarn
gzden geirir. Gelmeyenler varsa yerine mnasiplerini
vekil tayin eder: Herkes m evkiini aldktan. sonra ta m 's -
kn teesss der.
420
 stad M u h te re m :
O (bir darbe vurur).
Birinci Nazr
0 (bir darbe vurur).
ikinci Nazif
O (bir darbe vurur).
stad Muhterem - Birine) Nozu B)roder Mason mu-
sunuz?
Birinci Nazr - Biraderler beni yle tanrtar stadr
Muhterem.
stad Muhterem - kinci Nazr Birader ka yondo-
snz?
kinci N a zr - yan d aym stad M u h te rem ,
stad Muhterem - Birinci Naztr Birader, Birinci Na-
zrn mabette ilk vazifesi nedir?
Birinci Naztr - Mabedin Haricilere kapal olup olm a-
dn tahkik etm ektir stad Muhterem.
stad Muhterem - DahlU Muhatz. Birader vastasyla
bu hususu tahkik ediniz.
(Birinci Nazr B irader Dahili Muhafz Biradere iaret
eder. Dahili Muhafz yava sesle Birinci Nazra -mabedin
haricilere kapal olduunu syler.)
Birinci Nazr - Mabed haricilere kapaldr stad Muh-
terem.
stad Muhterem * kinci Nazr B irader, B irinci Naz-
rn mabedde ikinci vazifesi nedir?
kinci Nazr - Stunlar tazyln eden Biraderlerin Mah-
filin muntazam azasndan veya tannm ziyaretilerden
olup olmadm tahkik etm ektir stad Muhterem.
stad Muhterem - (bir darbe vurur) Nizam vaziyeti
alnz kardelerim, (Herkes nizam vaziyeti alr.)
stad Muhterem - Birinci ve kinci Nazr Biraderler
stunlar tezyin eden Biraderlerin M ahfilin muntazam aza-
sndan veya tannm ziyaretilerinden olup olmadn
421
tahkik ediniz. [Birinci ve ikinci Nazrlar biraderlerin s-
tunlarn gzden geirdikten sonra).
Birici Nazr - (bir darbe vurur) Stunlar tezyin eden
Biraderlerin cmlesi Mahfilin muntazam azasndan ve ta -
nnm ziyaretiieriodendir stad Muhteremim.
stad Muhterem - arkokiJer de yledir. Oturalm
biraderlerim. :
stad Muhterem - kinci Nazr Birader biz burada
ne maksatla toplanyoruz?
kinci Nazr - Yalnz bizim iin deil, btn nsanlar
iin sulh ve saadet mekan. olacak bir mefkure mabedi
frtas sebeplerini hazmamok maksadyla toplanyoruz
stad Muhterem.
s... Muh... Birinci N...B... hazrltklormzn ve a*
lmaknmzn bizi emelimize ulatracana nasl mut-
main oluyoruz?
Birinci N... Fikirlerimizin, szlerimizin ve ilerimi-
zin doru olduunu hakikat sayesiyle tetkik ederek yok i
hasl ediyoruz.
s... Muh... Madem ki nefsimizi bizzat kendimiz
tasfiye ederek saf bir vicdan ile alyoruz arktan nur
olarak mabedimizi tenvir edelim. Tam le vakti olan u
onda arkn gzier -kamatran ziyasnn aasna taham-
ml bizlere myesser olsun, o nur kalplerimizi btn in-
sanlar iin yeni bir ak ateiyle parlatsn.
htiram vaziyeti alnz BB... im.

AKL HKMET HAREKETLERMZN REHBER OLSUN

Birinci N... KUVVET ONU TAMAMLASIN

ikinci N... GZELLK ONU TEZYN ETSN.

s... M u h ... Hakikat ziyas meaim'zi tenvir ediyor

- 422
ondan feyz almaya koalm. Birinci N... Mas... kr mpte-
di celsesinde ne vakit almaya balarlar?
Birinci N... le vaktinde s... M ...
S... Muh... kinci N... B... vakit nasldr.
kinci N... Tam le vaktidir s... M...
s... Muh... Mademki alma vakti gelmitir es-
ki detlerimiz zere celseyi aacam. Birinci ve ikinci
N... BB... hazr olmalarn stunlarmz tezyin eden BB..,
iln ediniz.
Birinci N... Cenp stununu tezyin eden BB...,
s... M ... celseyi aacaktr hazr olunuz.
ikinci N... imal stununu tezyin eden BB...,
s... M... celseyi aacaktr hazr olunuz.
s... Muh... KK...mln Intihablyle arkta mevki
alm olduum halde S... A... K... an ceHline ve Trki-
ye Yksek urasndan haiz olduum salhiyetle muhte-
rem ...................... mahfellnln birinci derece celsesini at-
yorum.
o oo (U darbe vurur)
ikinci N... oo oo ( darbe vurur)
(kinci N... o o o ( darbe vurur)
s... Muh,,. Birinci ve ikinci N... BB... iaret ve
mselles alk in stunlar tezyin eden BB... bana It-
tlbaa davet edln-lz, (BB... s... M...e bakarak hep birlikte
mselles alk vs aret yaplr.)
s... Muh... Oturalm KK...lm. Celse almtr.
Mas... harici hi bir kuvvet ve teebbse gvenmekslzln
bizzat nefsini tekml ettirmeye almaldr. Ara eyra mad-
d hayatn endielerinden, dadaalorndan syrlarak te-
fekkr ve teemmle varmal, eski birtabirle nefis muha-
sebesinde bulunmaldr. Ancak bu gibi zamanlardadr k.
hayr ve hasenatn menbamr grebileceimiz geni ufuk-
423
far gzlerimizin nnde almaya fikirlerim iz Sa... A ...
K ... dediimiz yksek mefkreye doru ykselmeye ba-
lar. Temenni edelim ki. o yksek mefkure ile aramzdaki
mesafeyi daha abuk k a tetmek iin mterek almamz
bizlere yeni kuvvetler bah etsin. KK...id mteyakkz o-
lunuz, vazifelerinizi dnnz, kalbinizi kardelik his ve
itimadna ak tutunuz. Ancak bu suretle, geireceim iz
saatler hepimiz i in faideli olacaktr.

(Bir mddet sustuktan sonra)

K at... 8 ..., bundan evvelki celsenin tersim atn o k u -

yunuz.

(K t... B ... tersim at okur)

s... M uh... Birinci ve ikinci N ... BB... okunun ter-
simat hakknda stunlara sz veriniz.
Birinci N ... Cenup stununu tezyin eden BB... oku-
nan terslm at hakknda serbesttir.
kinci N ... imal stununu tezyin eden BB... oku -
nan tersim at hakknda sz serbesttir.
(Sz isteyen olursa N ... BB...tn ihbariyle s... M ...
ez verir. Tersim atta tashih yaplmasn isteyen olmazsa
H at... B ...in mtalasn alr.
H a t... (Ayaa kalkp sa elini ileri uzatr.) Skt
ca ri olduuna gre tersim atn aynen kabuln reye koy-
mamz te k lif ederim.
s... M uh... H at... B ...in mtalaas vehile oku-
nan tersimat aynen kabul edenler ellerini kaldrsnlar.

(veyahut tashih isteyen olursa)

s... M uh... H at... B............................... B B...in

tashih talebi hakknda kanun mtalaanz syleyiniz.
H at... (Sa kolunu ileri uzatarak ayakta olduu
424
talde) Tersim atm ...................B ...in talebi vehile ile ka-
buln reye koymanz te k lif ederim.
s... M uh... Okunan tersim at H at... B ...in m ta-
laas vehile toshih suretiyle kabul edenler el kaldrsn.
{Okunan tersim at ya aynen yahut tashih suretiyle
kabul edilir. Aksi mtasavver olmadndan oksui kobui
edenler el -kaldrstn denmez.)
(Nazr BB...n cmlesi e l kaldrm ak suretiyle tersi-
tn a t kabul edilir.)
(Celse alrken ve tersim at okunurken kap usuln-
de vurulursa dahi almaz. M uho... D ... klcyle kapya
b ir lems yaparak zaire beklemesini bildirir.)
s... M uh... Okunan tersim ot tashih (yahut a y -
nen) kabul olunmutur.
(Evvel s... M ... sonra H... ve K ... terslm at defte-
rini iznia ederler,)
s... M uh... M uhak... B... bekleme odasna bak-
nz sonradan gelmi olan aza yahut ziyareti BB... varsa
isim lerini ve derecelerini sorup haber veriniz.
(M uhak... B ... dar kar ziyareti veya m ahfil aza-
s varsa ismini ve derecesini sorup s... M ...e bildirir. Zi-
yareti tannm deilse s... M ... M uhak... B ...e senelik
kelimeyi sormasn emreder. Senelik kelim eyi ve derecesi-
n in iaretini verirse derecesine gre yaplacak merasim-
le mabede alnr.)

TEKRlS VE KABUL MERASM

s... M uh... M uhak... B ... haricinin bekleme oda-

snda bulunup bulunmadn tahkik ediniz.
(M uhak... B ... mabetten kp haricinin bekleme oda-
snda olduunu anladktan sonra birinci N... B...e yava-
a keyfiyet! bildirir,)

425
 B ilinci N... B irinci ve ikinci N ... BB..., haricinin
tekdsin'i tehire sebep olacak beyanda bulunacak BB...
varsa stunlarnza saz veriniz.
B irinci N ... Haricnin tekrisini tehire sebep ola-
cak beyanda bulunacak B ... varsa sz serbesttir. K K ,..-
irrv.
kinci N ... (Ayni szleri syler.)
Birinci N ... s... M ... skt caridir.
s... M uh... M uhak... B ... haricnin yanna gidi-
niz kendisini tefekkr hcresine gtrnz. Bir mddet
tefekkr braknz. Sonra vasiyetnamesini yazdrp bana
getiriniz.
E... Hz... B... siz de M uhak... B ...le gidip haric te -
fekkr hcresine girmezden evvel vazifenizi yapnz.
(M uhak... B... m ahuf sfatn alarak haricyi tefekkr
hcresine koyar ve haricye zerinde bulunan kymetli
maden ve nukudu torbaya koyup 'kendisine vermesini
syler.

Biraz sonra vasiyetnamede yazl suallere cevap yaz-

masn tcnbih eder. Haricnin yazd vasiyetnameyi afp
s... M ...e gtrr. s... M ... vasiyetnameyi yksek ses-
le okur. Cevaplar hakknda mzakereden sonra Hat...
B ...in mtalaasn alr. Tekrlse devam edilip edilmeyecei
ni rey'e .kayar.)
s... M uh... M uhak... B ... haricnin yanna gidiniz
gzlerini balayp mabet kapsna getiriniz ve kapy iki
defa vurdurunuz. Seyyahatlarmda kendisine refakat ve
muavenet edeceksiniz.
(M uhak... B ... haricnin gzlerini balayp mabedin
kapma ge tirir ve kapya iki defa vurdurur. Bu esnada
'kap! hafife aralanr tki ieride konuanlar iitilsin.)
Birinci N ... Kapya gayri muntazam vuruluyor s...
M...
426
 s... M uh... Birinci N ... B ... kapya yle vuran
kim dir tahkik edip bildiriniz.
(Birinci N ..., M uhak... D ... B ...e iaret eder. D...
M uhak... 'kapy aar ve M uhak... B ...le grtkten son-
ra mabedin 'kapsn aralk .brakarak yava sesle Birinci
...a 'keyfiyeti bildirir.)
Birinci N ... s... B... Muhak... B... lyk grld-
takdirde aramza alnmasn isteyen bir haricyi ta k-
dim ediyor.
s... M uh... Birinci N ... B... hariclerin buraya ger-
meye haklar olmadn bilirsiniz nasl olu r da M uhak...
B... byle bir harekette bulunuyor. Haricye syleyiniz
bizim ona ihtiyacmz yoktur buradan uzaklasn.
M uhak... Haric ayrlm ak istem iyor kabul edilmesi
iin srar ediyor.
s... M uh... Ne iin bu kadar srar ediyor M as...-
lua girmeyi neden istiyor.
Birinci N ... Haricnin hr bir adam ve iyi ahlk
sahibi bir insan olup zlmete kalm olduunu ve nura
kavumak istei iin aramza girmeyi arzu ettiini Mu-
ka... B beyan ediyor.
s... M uh... t - Ona kefil olacak kimse var m?
M uhak... Bizzat ben kefilim s... M ...
s... M uh... Batl fikirlerden kurtulm ak isteyen, .
vefakr, bir dosta malik olan kimseye mabedin kaps
acilsin.
Haricye sorunuz. Ad, soyad, doduu yer ve tarih,
meslek veya sanat ve ikmetgh nedir sylesin.
(M uhak... B... lzm gelen malumat! haricden alp
yksek sesle s... M ...e tebli eder.)
s... M uh... Haricnin hviyeti anlald. Kendisini
ieriye alnz.
s... M uh... Efendi, evvel emirde sizden eref
ve haysiyetiniz namna bir teahhtte bulunmanz istemi-
427
ye mecburuz. Cemiyetimize kabul olunuunuz veya olun-
maysnz tefekkr hcres dediimiz karanHk odaya gir-
diiniz andan tibaren grp iittiklerinizi ve burada iitip
greceiniz eyleri .hip kimseye sylemeyeceinize sz
verirseniz?

(Haic soz verdii takdirde)

s... Muh... Haricyi oturaca yere gtrnz.

(Hari? ark le iki stn arasndaki mesafenin te
ikisine tesadf eden noktada b ir sandalyeye oturtulur.
Muhak... B... elindeki klcn ucunu haricnin 'kalbi zeri-
ne dayanp haricye sol eliyle klc yoklatr.)
s... Muh... Efendi, gsnze dayanan ve eli-
nizle size yoklatlan eyin ne olduunu bize syler mi-
siniz?

Sivri uca kalbinizin stne dayanan kl kulland-

mz remzi lisana gre farz muhal olarak verdiiniz sz-
de durmadnz takdirde urayacanz nedamet ve e-
keceiniz elim zab ihtar eder.

(Bir mddet tevakkuf}

s... Muh.., Buraya ne maksatla geldiniz? Bura-

da aradnz bulacanzdan emin misiniz?

s... Muh... Efendi, isminiz ve broya girmekte-

ki maksadnz tekrar sual ediimiz teaccbnz mucip
oynuyor mu?

428
 Sui tefehhme mahal kalmamak in aramza girme-
yi steyen kimsenin hakikat halde siz olduunuza ve ken-
di arzu ve ihtiyarnzla bu teebbste bulunduunuza ka-
ni olmak isteriz. Mas... olmak iin verdiiniz talepname-
yi bizzat yazdnz tasdik eder misiniz?

Nefsinizi nazar nrde tutmaya mam olacak harici

egdzlerjnizi baladlar, intisap etmek istediiniz Mas...-
luun bir deildir, Mas...luun ruhu kendinde yaayan
mefkuredir. Sizi aramza 'kabul etmezden evvel yalnz za-
hiren deil batnen de Mas... olmok iin lzm gelen va-
sflar haiz olduunuza kanaat getirmek isteriz. Hsn
hretinize ve ahvalinizi tahkike memur ettiimiz BB...hi
iehlni2e verdikleri raporlar ve Muhak... B...in delleti sa-
yesinde buraya kadar gelebildiniz, bundan sonras size
kalyor.

4Czi bir tevakkfir)

Efendi aramza 'kabulnz iin sizden pe-k byk bir

samimiyet, o mabette saf bir hsn niyet ve metin bir
haslet istiyoruz. Sorulacak suallere vereceiniz cevap-
lar, hakknzda vereceimiz hkme esas olacaktr. Biz ah-
lk tekamlmz temin moksadiyle sarfedecelmlz me-
saiyi ve ^apocavrora hamleyi t>ySctWmft iin toplanyo-
ruz. Sizden de bu yolda sarf himmet edilmesini talep edi-
yoruz. Bu maksat iin bizimle almay arzu ediyor musu-
nuz?

429
 Tekml, evel em irde kendi nefsini tanmakla husul
bulur. Terbite, itiyet ve mktesep detler bizi ekseriye
batl fikirlere ve hatalara sevkeder. Siz kendinizi batl fi-
kirlerden ve hatal hallerden tamamyle ri ve mnezzeh
ad ediyor musunuz?
Bizi cehalet andan kurtarack ancak kendi azim
ve irademiz, kendi fiil ve hareketim izdir. Fakat insan, sa-
dk bir rehberin iradiyie hareket eder, yahut mterek
kuvvetler ayni maksada tevecch eylerse, insan hakika-
ta gtren yol daha kolay ve daha seri bulunur. Bunun
iin de her eyden evve! tam bir samimyet lzmdr. Ha-
ta ve kusurlarmz bilmemiz kfi deildir. Oniar iti-
raftan da ekinmemelisiniz. Bu suretle azim ve iradenizi
takviye etmi ve dostlarnzdan beklediiniz muavenete
mazhar olmay kolaylatrm olursunuz.
Balca hata ve kusurlarnz bize itiraf etmek cesa-
retini kendinizde bulabilirm isiniz?

(Haric hata ve kusurlarn sylemeye balarsa Os ...

M ... szn keser}.
Teekkr ederim. Her hatann itiraf nefsimize kar
ihraz ettiim iz bu galebe, hakikat vdislne doru atlm
bir adm ve m uvaffakiyet kitabna ilve edilmi b ir sahi-
fedir.

(Czi tevakkuf)

Mas ... lar birbirlerine K ... unvann verirler. Fakat

bu keyfiyet biicmte hayr ve haserrat er babn M a s ...
olm asalar dahi K ...g ib i telkki edip ve yolda sevmeye

430
mni deildir. Hem cinsine muhabbet olnuyan yerde m ut-
laka muhabbeti deffeden batl bir fik ir vardr. Noksanlar-
n ve 'kusurlarn itiraftan ekinmeyenler iin etrafndaki
hsnniyet sahiplerinden uzaklamaya bir sebep yoktur.
Aramza kabul olunduumuz takdirde harite kendi-
siyle iyi geindiiniz birine burada tesadf edecek olur-
sanz ona sevgi elinizi uzatmay taahht edebilirsiniz.

(Haric EVET dedii takdirde)

Bu hissiyet sizin iin mucibi ereftir. nk nefsini-

ze hakim olduunuzu gsteriyor. Bu hissiyet bizlere de
eref verir nk burada hrm et ve takdirinize ayan ol-
rruyacok bir zata tesadf etmeyeceinize emin bulunuyor-
sunuz, dem ektir.

(Bir mddet tevakkuf)

Siz M a s ... luk leminden istifade etmek istiyorsunuz.

Fakat M a s ...lu u n yalnz kendisine e it bir nuru yoktur.
Kremiz ziyasn nasl gneten alyorsa Mas ... luk ta nu-
runu nefsini bilmek den doan hakikat pervelikten
alr.
Siz noksanlarnz teslim' ve itira f etmekle, insanln
kendi 'mukadderatn renmek iin tuttuu yolu takip et-
mi oluyorsunuz. nsanlk heyet mecmuas itibariyle yaa-
yacak olan fertlerden her birinin ihtisas ve tecrbelerin-
den istifade eder. Ferdin hayat, insanlk ailesinin inkia-
fvna nispetle h i hkmnde olmasna ramen insanlk,
kendisini mukadderatna doru sevk eden m teferrik te-
fekkrlerden hi birini zayi etmez. Fertlerden sudur eden
tezahrler pek mtehalif olmakla beraber cmlemizin a k li-
yat ve ahlkiyat sahasnda insanln getii yolu takip
ediyoruz. Herkes 'kendi kendine bir cihandr. Lyetenahi-

431
yi tezyin eden btn lemlerde nefsi njzdo tandnz to -
vanine tbidir.
Taassup ve batl hakknda fikrin iz nedir?

M a s .. .lk herhangi ekil ve hususta' olursa oisun

taassubu atlki hissin b ir galat olm ak zere telkinlerde
bulunmamak, vaz ve nairleri samim olmak art ile bil-
cmle dinleri itikatlar ve efkr mahsusay kabul eder.
Kelimenin tam 'mnasiyle m lhit ve mnkir olanlar, hi
bir mevkreye kabul eder. Kelimenin tam 'mnasiyle ml-
h it ve mnkir olanlar, hi bir mefkureye sahip pim adkkt-
rndan dolay hi bir eye m utekit olmyantar M as... luk
redsder.
nk M a s ... kik, hi bir fik ir ve itika t sahibi olm-
yon kimselerin umum tesant iine hizmet edemiyecek-
lerine kanidir.
Mas ... luk, insanlar arasnda kin ve fesat tohumu sa-
arak ikt hisler uyandtran taassubun her trl ekilleri-
ne kar koyar.
(Burada hariciye birinci sual sorulur. Bu umum
mahiyette olmaldr. Mnakaaya girimemeli ve am iya-
ne suallerden ekinilmelidir}.
s .... Mh ... Nefsiniz salhna aimok em elin-
de olduunuzu biraz evvel izhar ettiniz. M a s ... luk ittih a -
dnda hakikati aramaa devam etmek ve bu vdide daha
ileri gitmek ister misiniz? Yoksa bu kadarda iktifa etmek
mi istersiniz?

(Haric devam etmek stedii takdirde)

Mademki devam' etmek istiyorsunuz. Size seyahat

yaptrlacaktr. Seyriniz esnasnda olunca dikkatin izi top-

432
faynz ki bt scyahatlann remzen size verecei telkinlere
da ir .bize izahat verebilirsiniz. Bu seyahatlar yapmaa ra-
z msnz?

(Haric muvafakta ettii takdirde)

Kalknz endie etmeyiniz, rehberiniz size dellet ede-

c e ktir sizi hakikate ve nura gtrecek yol iktiham i l-
zm m kllerle doludur. Fakat tehlikeden halidir. Azmi-
nizde metin olunuz. Maksadnza doru cesaretle yry-
nz.
Muhak ... B ... Efendiye birinci seyahati yaptrnz.
(Muhak ... ve T e ... B B .... haricyi kollanndan tu ta -
rak ve imalden gorpten ve ceonuptan sola doru evire-
rek ikinci N ... B ... in nne gtrlr. Bu seyahat esa-
nasnda haricnin ayaklarna h a fif hailler koymak hafif
grlt yapmak lzmdr).

(Muhak B haricnin elini alevden geirir)

kinci N Kimdir o?
M u h o k ... Nur istiyen bir haric.
ikinci- N ... Ona kim kefil oluyor?
Muhak ... Bizzat ben.
kinci N ... Efendi. Siz nur ararken mlhik bir ate-
e tesadf ettiniz. yi fik ir sahibi b ir ok kim seler hayri is-
tediler ve aradlar.
k in c i N ... Mademki yledir ve itimadmz haiz
bir zat ona k e fil oluyor haricyi oturtunuz. Haric ikinci
N ...in nnde bir sandalyaya otururlar).
Fakat insanlar sevmenin l tif nurunu ve hayatlarna
sebep olanlarn garez siz ve ivazsz nasihatlarm kendileri-
ne rehber edecek yerde ihtiraslarna malup olarak k -
tlk ateiyle helk olup gittiler. yiyi ktden ayrabilmek

433 F. 28
iin iinizin ateinden istifade diniz. Hava ve hevese ka-
plmaktan saknnnz. Kalbinizi hazrlamakszn iinizden
ateini iddetlendirmeyiniz. Bu birinci seyahati izah ede-
bilir misiniz?

s ... Muh . . . : Bu seyahat ocukluu remz eder.

Ayni zamanda insann hayata geldii andan itibaren te -
sadf edecei mniler ve mklleri ima eder. te i itti-
iniz grlt ve ayanza tesadf eden hailin mnas
budur. Fakat size rehberlik eden iki M ...un himmet ve yar-
dmlariyle o hailler bertaraf oldu.
Hayata gelen her adamn hakk vardr. Bunlar ha-
yat hakkn terbiye hakk ve talim hakkdr.
ocua bu hakk temin etmek hayat:na sebep olan
erkek ve kadn iin birer vazifedir. Bu vazife ocua kar-
ana ve babaya bir mecburiyet tahm il ettii gibi bunlar-
dan birinin dierine kar mecburiyetini de tevlit eder. -
te bu keyfiyet, umumi tesant kaideyi esasiyenin tatbik
balangc ve aile hukukunun asl rkndr.
Bu birinci seyahatta siz ocuu temsil ediyorsunuz.
ki kolunuzdan tutarak sizi ileriye sevk eden iki Mas ...d a
ana ve babanz temsil ediyorlard. Hepiniz birlikte insan
cemiyetinin hcresini yani vatann rkn olan aileyi tan-
zir ediyorsunuz.
(Burada ikinci bir sual sorulabilir. Cevab alndktan
sonra s ... M ... ikinci seyahat yapmaa raz olup olm a-
dn haricye sorar. Muvafk cevap alrsa yalnz M u-
hak ... B ... in seyahat yaptrmasn emreder. Bu seyahat-
ta grlt yaplmaz, yalnz ayaklarna hafif hailler konur.
Bu seyahat haricyi cenup, garp ve imalden sratlice ge-
irerek yaplr. Birinci N ... n nnde durulur. M u h a k ...
haricnin elini suya batrr. T e ... bir mndille siler).

434
 Birinci N . . . Kimdir O?
Muhak ... Nur isteyen bir harici.
Birinci N ... Ona kim kefil oluyor'?
M u h a k ... Bizzat ben.
Birinci N . . . Mademki yledir ve haricinin nura
doru ltobnda 'kendisine namuslu b ir adama delalet ve
kefalet ediyor onu oturtunuz.
(Harici birinci M ... m nnde bir sandalyoya otur-
tulur).

Birinci N ... Su atei sndrr. Hotkmlk da eyl

hisleri mahveder. u hal ve ta th ir eder. yilik de herkesi
size dost ve mzahir klar. Yaknlarnza nfuz etmek is-
terseniz onlara kar mlayim olunuz fakat gzel niyetle-
rinizi irkin ilerle kartrmaynz. Size yabanc olan biri
nasrl szin elinizi sildi se sizde, kran ve m innet bekle-
meksizin gz yalarm ylece siliniz. Bu ikinci remzi se-
yahati nasl telakki ettiniz?

s ... Muh ... Bu ikinci seyahat genlii tasvir

eder, insann tekm lne sebep olan renmek de ve
tatbikatta rastlanan mkllerin izalesine medar olan so-
ygayreti remze-der. Bu seyahatin grltsz gemesi ve
tesadf ettiiniz hallerin az olmas, seyrinizin sur'atlice
vukubulmas hayatta ilerlemi olduunuzu remz eder. o-
cukluktan karak genlie giren kimse noksanlarn gi-
dermee oaimal, zihnini slah ile hayrl br vatanda
Olmak iin lzm gelen maimat ahz ve telekki etmelidir.
Hayatn bu devresinde stadn yni mrebbi ve m uallimin
talim ve delaleti lzmdr. stadn bu delalet ve irad in-
sanlk tesondnn bir ikinci tezahrdr, ite nefisler
ancak bu sayde terekki ve tekm le mazhar olurlar. Bu
seyahatinizde sizden b ir az ileride olarak admlarnz
sevk ve idare eden M a s ... bahsettiim iz astad tem sil
eder. Onun de laleti olmasayd nur aradnz vadide yolu-

435
nuzu arack idiniz, yni o vadide yine yryecek idiniz
fakat istikam etsiz ve maksatsz gldeoekdiniz.
(Burada nc bir sual sorulur. Cevap alffdktan
sonra s ... M ... nc seyyahat yapmaa hazr olup
olmadn haricye sorar muvafk cevap aldktan
seyahatin yaplmasn M u h a k ... B ... e e m r eder. 8u se-
yahat tam b ir skn iinde, mnisiz ve sur'atli yaplr. M u-
h a k ........haricyi sur'atle arka doru gtrr. Yem-in
krss nnde durdurur. Haricnin elini kumla dolu bir
kaba daldrr Te ... mendille elini siler. Bu nc seya-
hat esnasnda s ... M ...aadaki szleri syler.)
s ... M u h ... Yoiun ounu aldnz. Cesaretinizi
toplaynz. Kalan ksm en zahmetlisidir. Fokat geriye ya-
knl ve ona ulamak hususundaki itim at insann kuv-
vetini arttrr. Sebat ise her trl m kiilere galebe eder.
s ...M u h ... Kim dir o?
Muhak ... Nur isteyen bir horic.
s ... Muh ... Ona kim kefil oluyor?
Muhak ... Bizzat ben
s ... Muh ... Mademki bu haricye bu ana kador ha-
yatnm m uhtelif safhalarnda kendisine mzaharet eden
sadk b ir mhibbe m a liktir ve bu refiki kendisinin azmi se-
bat, slku vefas ve hsnniyet hakknda b ir talim a t veri-
yor, kendisini oturtunuz.

(Biraz tevakkuftan sonra)

Her ey k i maddeden ne'et etm itir maddeye rucu

eder. Vcudumuz topraktan husule gelm itir yine topraa
dnecektir. lmeyen b ir eyimiz vorsa o da sizdeki koma-
lttr. B iz tohum u topraa serpiyoruz o da bize sayimizin
m kfat o ta * i r ok m islini iade ediyor. Sizin her tatil
sznz, h e r hayrl fiiliniz onlarn yzlercesini yetitirir
ki bunlar da vcudunuz topraa m unkalip olduktan sonra

436
dahi nice insanlarn saadetini temin eder. nsan yalnz
kendisi in deil btn 'insanlar iin yaar. Hayatta' saa-
dete nail olmak isteyen kimse hevd ve hevesten sakn-
mak ve her eyden evvel, hem cinsinin saadetine hizmet
etmek gerektir.
Efendi bize bu nc seyahati izah edebilir m i-
siniz?

s ... M uh ... Bu seyahat olgunluk yan remz eder.

Siz de bu seyahati olgun bir adama yakacak surette m e-
tin b ir azim ile yaptnz. Bundan baka size bu seyahat
unu da ifham ederki iyi b ir terbiye ve talim ile mcehhez
olan sayy sebat sayesinde hayatn bilcmle m klleri-
ne galebe ederek hedef edindii gayeye yetiir. Bununla
beraber insan hayatn bu kemal devresinde de muavenet
ve mzaharete m uhtatr. Bir adam yalnz olarak hi bir
mhim teebbste muvaffak olamaz.
nsan bir hakszla, bir kazaya urarsa veyahut fak-
r zarurete g irifta r olur veya hastalanrsa elbette muve-
net ve ebabete muhta olur, insan, zaaf ve hata ile l -
de olduundan hem- cinsleri arasnda 'kendisinden daha
metin, daha akll ve daha vkf olanlarn ihtar ve irat-
larndan mstani ika la maz.
Bu seyahatte hakkmzda bir do st gibi davranan m-
nevver bir adamn size e tti i dellet ve mzaheretin m -
nas- ite -bifdur.

(Biraz tevakkuftan sorvrc)

Efendi buraya girerken ettiiniz bir taahd size ha-

trlatyorum'. Burada iitip ve greceiniz eyleri 'kimseye
sylemlyecelnizl taahht etm itiniz. Bu taahhdnz
tekrar ve teyid eder m isiniz? '

437
 (Muvafk cevap aldktan sonra)

s ... Muh ... Cemiyet verilen cevaplan mzake-

re ve takdir edecektir. Muhak ... B ... haricyi mabet hari-
cine karnz.

(Muhak ... B ... haricyi bekleme odasna gtrr)

s ... Muh ... Birinci ve i'kinci N ... BB ... haric-

nin imtihan haknda beyanda bulunmak isyen B B ...
varsa stunlarnza sn veriniz.
Birinci N ... Haricnin imtihan hakknda sz ser-
besttir.
(Sz isteyen olmad takdirde) skt caridir s ... M
s ... Muh H a t... B ... haricnin imtihan hakknda
kanun mtalnz syleyiniz.
H a t . . . B . . . Tek ...e devam edilmesinin rey'e kon-
masn teklif ederim.
(Tek ...e devam 'kabul edildikten sonra s .. .M .. .
Mlhak ... B ... e haricyi mabede alnmas ve iki stun
arasna getirmesini emreder.)
s ...M u h ... Geirmemiz icap ecfen imtihanlar ta-
mam oldu. Maksada yaklayoruz. Tekrisinizin remz ks-
m hitom buldu. Hakikat dairesine giriyoruz. timat ve m-
vededt tar&ketinizin rehberi oldu, Byle delilleriniz var-
ken nura kavumanz mmkn deildi.
ptida devirlerde insanlar bilgisiz ve tecrbesiz ol-
duklarndan tabiat unsurlarndan korkarak onlara ibadet
etmilerdir. Bilhere unsurlarn mahiyeti hakknda malu-
mat edindike onlarla nsiyet peyda ederek teabbt et-
mekte sarf nazar etmekle beraber bu unsurlarn kuvvet
ve azametini tasdik ve teslimden hali kalmamlardr. Bu
icra ettiiniz seyahat esnasndaki hdiseleri fikrinizden
geirerek bir an tefekkr ve teamlde bulununuz.
438
 Hakikati o riyan ve nurdan phe etmeyen kimse de
hayat ifna eden hevav heves, hayr iin evk ve teh-
like; hodkmlk, skku vefaya ve aku muhabbete; lm
korkusu da mit ve tevekkle munkalip olur.'

(Biraz tevakkuftan sonra)

Efendi, Cemiyet azalarnn rey ve muvafakatiyle bi-

raz terettp eden vazifelerden birini fa etmemiz lzm-
gelir. Mas... sonra nur ve ziyaya kavuacaksnz. Fakat
ondan evvel bizlere K K ... mztn dul ve yetimlerinden yar-
dma muhta baz biareler vardr. Bunlara yordun etmek
bizim 'borcumuzdur. Sizin de bu hayr iine itirak etmek
istiyeceinizi mit ediyorum. Fakat unu hatrlatrm ki
hayr iierinln gizil kalmasu tefahr ve tekebbr cmlesin-
den olmamas lzmdr. Binaenaleyh gnlnzden kopan
yannza gelen zatn kulana syleyiniz. O da bana o su-
retle bildirecektir.
Muh ...veya Te B ... haricye yaklaarak ne vere
ceini mahreme sorar.)

s ... Muh O biareler namna teekkr ederim.

Efendi tekrtsinizde daha ileri gitmezden evvel kabu-
lnzn baz aleni taahhtlere mtevakkf okluunu size
hatrlatmak mecburiyetindeyim. Bu taahhtte dine, umu-
m daba bir ey bulunmad gibi vaton ve ailenize kar-
uhdenize terettp eden vazifelere mnafi hi bir cihet
de yoktur. Edeceiniz yeminin suretini okuyacam eer
bu yemini ioraya raz olursanz Namus ve vicdanm ze-
rine taahht ederim dersiniz. imdi sa elinizi nnze
konulan kl, kitap ve gnye zerine koyunuz. (Muhak
B ... haricnin sa elini kl, kitap ve gnye zerine sol
elini de toprak kutusuna koyar.)
439
 (Biraz tevakkuftan sonra)

Efendi kabrin kenarnda bulunuyorsunuz gibi n-

nzde taze kazlm toprak duruyor. Tefekkr ediniz k i
vetrm hayal seriyzzevaldir. ldkten sonra sizden ka -
tacak otan ey mezahrnz deil hakikatte ne olduunu-
zun htrasKr. Vaatleriniz} mukaddes biliniz. nk b ir
gn gelecek k crasna kadir olamyacaksmz. B ir az evvel
bahsettiim yeminin suretini o-kuyacam, dikkatle d in -
leyiniz.

YEMN SURET

S ... A ... K ... m ve u muhterem M a s ... Cemiyetinin

huzurunda kendi arzu ve irademle kemal! ballsiyet ve sa-
m imiyetle yemin ederim ki bana retilecek ve sylene-
cek Mas ...lu k srlarn hoklk b ir Mas ...d a n bakasna,
usul ve kaidesine muvafk ola rak teekkl etmi b ir m ah-
filden gayri bir yerde beyan ve fa etmlyeceim.
KK ... i sevmeyi, yardmlarna komay, ihtiyalara za-
mannda kendilerine knal eylemeyi onlarn ve M a s ...
luun mdafas emrinde her fedakrl yapmayv vaad
ve taahht ederim.
Zayflara muavenet, herkese kar cray adalet, a ile -
me, vatanma kar fedakrlk eyliyeceim i ve haysiyeti-
mi muhafaza edeceim i beyan ederim.
Trkiye Yksek rasnn kanun ve nizamlarna, usu
lne uygun olarak verilecek kararlarna ve beni sinesine
kabul eden u muhterem M a h ... in husus nizam ve k o
raflarna riayet edeceim.
Vaadmdan dnmekten, yeminimi bozmaktan ise l-
meyi tercih edeceime yemin ederim.
s ... Muh ...B u yemini icraya hazr msnz?

440
 (Muvafk cevap verildikten sonra)

KK. ...im ihtiram^ vaziyeti alnz. Yemin, yaplacaktr.

Yem m namuslu bir adamn hayatnda pek mhim blv ey-
dir. (Harcye hitaben) Yeminin her cmlesini benimle be-
raber tekrar ediniz. (Yemin okunup tekrar okunup tekrar
edildikten sonra haricye namus ve vicdanm zerine
taahht ederim deyiniz).

(Haric yemin ettikten sonra)

s ... Muh ... u taahhdnz sizce hic b ir azap

ve endeyi m ucip olmuyor mu?

Hkmn ifaya kendinizde kudret gsteriyrm -

nz?

Ahdinizi nuru ziyaya mazhor olduktan sonra da teyit

edermisiniz?

Taahht vaki oldu. Cmlemiz ona ahit olduk. Biz de

ahdim izi sizinle berober tevik ediyoruz. Bu taahhdn-
z Mas ... luk namna senet ittihaz ediyorum. imdi nuru
ziya almaa hazr olunuz. Verilecek nuru ziya yalnz gz-
leri kamatran ziya deil zihne revnek, vicdana hayat isar
eden saf bir nurdur. KK__ im hazr olunuz.
(n sralarda bulunan B B ...ih tira m vaziyetinde sol
ellerine aldklar klc haricye tevcih ederler. Haric s-
tun arasna alnr. Mabedin klar sndrlr.)
s ... M u h ... Birinci haric iin ne isti-
yorsunuz?
441
 B irin ci N . . . Nuru ziya M ...
s . . . M u h . . . kinci N ... B ... muhafazasna me-
m ur olduunuz kanun marnna haric in ne stiyorsunuz?
H a t... Nuru ziya s ... M ...
s ...M u h ... ark ve stunlar tezyin K K ... hari-
c iin ne istiyorsunuz?
(Bilcmle BB hep bir azdan) Nuru ziya s M der-
ler)
s ... Muh ... ^ n c darbede Nuru Ziya verilsin.
(s ... M ... in arkasndaki ziya yaklr nc darbesinde
haricnin arkasnda bulunan Te ... B ...g zle rin in ban
skerek iddetle ker.)

(Biraz tevakkufken sonra)

s ...M u h ... Efendi leri size mteveccih olan

bu kllar bundan sonfa namus ve hayatnz tehdide du-
ar olursa M ... tar taralndan m oaioa edileceinde ve
vaki olan taahhdnzden fi k l ve uhdenize terettp
eden vozJJenizl ifada kusur ettiiniz takdirde M a s ... l-
n ve kanunulornjn ntikamn sizden alacamz ihtar
ve iln eder.
KK ... kllan ndiriniz. Te ... B ... haricyi arkn k a -
demesine getiriniz yem inini te kra r etsin^
Efendi ellerinizi u kl ile gnye ve kanunumuz
zerine koyunuz. Demin yaptnz taahhd tekrar eder
m isiniz?
M u h a k ... B ... namzedi K t ... B ... yanma gtr-
nz, yemin levhasn imzalasn, (Levha imzalandktan
sonra. s . . . M . . . 'klc namzedin ba stne uzatarak
klcn zerine 3 darbe vurur ve)
S ...A ...K ..,an celiline zafetle Trkiye Yksek u,.,
sndan verilen salhiyetle.......e mptedi M as...luk snt-
442
rs veriyoruz, ttendistal....... vadisinde alan m uhterem ...
M ah...nin am il azas arasna idhal ediyorum. M uhak...
B ... yeni K...rmz iki stun arasna gtrnz.

(Bir mddet tevakkuftan sonra)

K ...im bu andan itibaren bizim le ittihat rabtas ak-

tettiniz. Bu hayatrnz mddetince devam edecektir, u da-
fcikolcnn tesirleri ve intibalar hatrnzdan silinmesin. Bu
anda siz cihann en kadim bir cemiyeti ile rabta aktettl-
nlz ve krreyi arz zerinde mnteir binlerce insanlarla
karde oldunuz.

M uhak...B ... yeni K...mz mabet haricine karnz

kendisine lzm gelen talim at veriniz. Sonra usulu ve-
hile mabede ithal ediniz. KK...Im yerlerinizi alnz.
(M uhak... ve Te... BB... yeni B... harice karp l-
zm gelen talim at verdikten sonra usulu dairesinde m a-
bede thal ederler.)

s ...M u h... K...im arka geliniz. nsanla hizmet

etm i nice byk adamlara eref baheden ve sayyu ame-
lin alam eti mahsusas olan bu nl alnz ve taknz.
Mesaimize tirak edebilmek iin bu nl daima takm a-
a mecbursunuz. Bu a la m e t hakik M as...larHi, insanlarn
saadetini temin iine fiilen itirak etm esi lzm geldiini
ve bizim beden mesaiyi de akl derecesinde tevkir eyle
diim izj size hatrlatr.
S afiyet ve ismete delalet eden beyaz rengi de btn
ilerim izin drst ve kalbimizin saf ve h e r t rl aibeden
ri olmas lzm geldiini her zaman hatra getirecektir.
Muhafc... B ... yeni K ...m izi evvel birinci N ...B ...e
sonra da ikinci N ...B ...e gtrnz, kendisine verilen ta -
lim at! eyice hifzedp etm ediini tah kik etsinler. Sonra
ark getiriniz senelik kelim eyi vereyim.
443
 (M uhak... yeni K ... Birinci ve ikinci Nazir BB . n
yanma gtrr) (Nazrlar yeni K ...n lems aiiam eti, m u-
kaddes ve m em ur kelim eleri hokkmdaki malumat tahkik
ve tevsik ettikte n sonra tam ve mkem m eldir s...M ...
cm lesi He keyfiyeti iln ederler.)

(Bundan sonra s...M ... uhhuvet pusesiyle sene-

lik kelim eyi v e rir yeni K_..iki stun arasna alnr.)

( s...M ... keyfiyeti iln etm esini B ...N ...a em r eder.)

B irinci N ... arktan garbe Cenuptan imale yer
yzndeki btn M as...kra iln ederim k i....... B ... bu
gnden itibaren M as... sfatn haizdir. H or kes kendisini
bu sfatla tansnlar.

s...M uh... Yeni K...fmz erefine mselles b ir alk

iin B ... ve ...N ...B B ... stunlarndaki K K...im . (Mselles
alk yoprlsr.)
s...M uh... T e.-.B ... yeni K...nuz oturaca yere
gtrnz. (Te...B...yeni K... imal stununda b ir-y e re
oturtur.)
s...M uh... Yeni K .J m insamn hayata fa kir ve
zoif olarak geldiini ve tevazu n M as... hayat iin lk ka -
deme olduunu .remz ve ima maksadiyle tefekkr hc-
resine girerken sizden alnm olan kymetli maden vs
paray aynen ve temamen size iade ediyorum.

Aziz K .J m , biraz sonra b ir >kese dolatrlacaktr, biz

buna hasenat kesesi deriz, Bir az evvel du! ve yetlmier
in voad ettiiniz ianeyi bu keseye kimseye gsterm eksi-
zin koyarsnz.
s...M u h...----- Birinci ve ikin ci N ...B B... mazeret be-
yan edecek BB... iin stunlarnza sz veriniz.
Birinci N ... Cenup stunundaki BB... mazeret be-
yan edecekler iin sz serbesttir.

444
 ikinci N ... imal stunundaki BB...mazeret beyan
edecekler iin sz serbesttir.
s...M uh... M as...luun umum menfat yahut.......
muhterem M ah...ln husus menfaati iin sz serbesttir.
Birinci ve ikin ci N ...B B... stunlarnzdaki BB...e sz ve-
riniz.
Birinci N... Cenup stundaki BB...e sz serbesttir.
ikinci N... imal stundaki BB... sz serbesttir.
(Tekri'Sten sonra mzakere ve mnakaa yaplmama-
s gerektir. Te... olmayan celselerde menafii umum iye ve
hususiye hakknda 'mzakere ve mnakaa yaplr. Kara-
ra lzum grlen hususlar gelecek celse ru/nam eine
alnr.)

ALIMANIN TATL

s,..M uh... Te... ve HS...E...BB... te k lif ve dul

keselerimi dolatrnz,
(E... tts ... dul kesesini, T e...B ...de te k lif kesesini
dolatrrlar ve ik i stun arasnda dururlar.)
Birinci N... ; s...M ... te k lif ve hasenat .keseleri
emre hazrdr.
s...M uh... arka getirsinler. H... ve K ...B B ...
Hasenat 'kesesini sayp bana bildiriniz. T eklif 'kesesi.......
levha getirm itir. (Yahut bo gelmitir. Gelen levhalar
icabna gre ya okur ya eki altna alr. Okunan levha-
lardan M ah... kararma m tevakkf olanlar gelecek celse
ruznomesine ithal edilir.)
(H ...B ... yava sesle Hosne kesesi muhteviyatn
s...M ...e bildirir.}
s... M u h... Hasenat kesesi arka............tula ge-
tirm itir, iln ediniz.

445
 Birinci N ... Hasne kesesi arka............... tuia ge-
tirm itir. ln edilm itir s...M ...
s...M uh... H a t...B ... almamz hoknda kanu-
n mtalanz bildiriniz.
H at...B ... (Ayaa kalkp sa kolunu ileri uzatarak}
tam ve mkemmeldfr. s...M ...
( s...M ... bir darbe vurur. Bunun birinci ve ikinci N ...
lar tekrar ederler.)
s...M uh... Birinci N ...B ...M as...tar ne vakte t a -
dar alrlar?
Birinci N... Gece yarsna kadar s...M ...
S...Muh..1. Birinci N ...B ... vakit nasldr?
ikinci N... Gece yansdr s...M ...
s...M uh... - Mademki istirahat zaman gelm itir
mutad usulumuz v&chile almaya son vereceim. Ketu-
miyet hakknda vermi olduunuz sz cmlenize hatrla-
trm. htiram vaziyeti alnz KK...
KK...ifnm intrhabiyle arkta mevki alm olduum
halde S ...A ...K ...ani celline izafette Trkiye Yksek u-
rasndan verilen selahiyetle m uhterem ...............M ah...in
bugnk birinci derece almasna son veriyorum.

aret ve alk iin bana ittiba ediniz KK...

(Mselles alk ve iaret yapldktan sonra)
s...M uh... Sulh ve skn ile dakj!mKK...Im.

BRNC DERECEYE AT TALMAT

S. Ma...msnz?
C. KK... yle bilirler.
S. M a...kim dir?
C. Ma..., hakikat ve adaleti her eye tercih eden,
batl fikirlerden ve avamn beendii hrafelerden nefsini

446
te c rit eylemi bulunan ve fazilet sahibi gani, fa k ir her
kesin muhibbi olan gzel ahlk sahibi hr bir adamdr.
S. M as...luk nedir?
C. insanlar arasnda adaleti tesis, uhuvveti ta h -
kim maksadn takip eden bir messesedir.

S. Esaslar nedir?
C. Msamaha, nefse ve bakasna hrm ettir.
S. DOsturiar nedir?
C. Hrriyet. M savat ve Uhuvvettir.
S. Bu dsturu ne ile takviye ederler?
C. Tesant ve teavn esas ile.
S. M a...nun vazifeleri nelerdir?
C. Bir M a..., dil hrriyetperver, sadk cesur hrs
ve gururdan ri, batl fikirlerden beri olarak hakikatm
galebesi in her trl fedakrla hazr olmaldr, KK...e
yardmdan ekinmemelidir. M ..,iuun hedef edindii
maksadn husulne almal ve insanlar igaleden m-
him meselelerin muslihane halli iin uramaldr. Bu bap-
taki malmatn neir ve tamim etmelidir.

S. Sizin M a ... olduunuzu neden anlyabtlir'm?

C. Gnye ve Am uttan. (Bu iareti yapar).
S. Bunun manas nedir?.
C. Bana retilenleri bakalarna sylemektense
boazmn kesilmesini tercih ederim demektir. Bu iaret
Remzen msavat ve mveddet ifade eder.

S. Stununuzun Na...na Lems veriniz.

(Lems verilir. Birinci N a... Lems dorudur.)
S. Mukaddes kelimeyi syler misiniz?
C. Ne okumak ne de yazmak bilirim . Anaok hece-
lerim. lk harfini sylerseniz ben de kincisini sylerim.
(M uhtrada beyan edildii vehile yaplr)

447
 S. Bu 'kelime 'neyi ifa d e eder?

C. Bu belime, kuvvet ve metanet ifade eder. S-

leymann mabedinin stunlarndan am elenin yanna: ge-
lip cretlerini aldklar stunun ismidir.
S. - Kendinizi tantacak baka kelimeleriniz var
m?

C. Senelik kelime vardr. Bu kelime; M at... Aza-

la n m intizam' halinde bulunduklarn tahkika medar ol-
mak zere her sene Yk... ... ta rafn dan, M an... s...
Muh...Serine gnderilir. Bu -kelime s...M uh...tarafndan
usul vehile muntazam azaya tebli edilir.
 TRK
YKSELME
CEMYET
TEAVN / Yardmlama /
SANDII
NZAMNAMES

(Maksat)

Madde 1 Gayesi, zadan birinin vefat halinde ka -

nun tekellfattan ri olarak tayin etm i bulunduu ah-
sa yardm bedelini tediye eylemektir.

(Kayt artlar)

Madde 2 Cemiyet zas (Teavn Sand) nn ta -

bi zasdr. ukadar ki, m stefit olmak Istiyen her B..,
b ir defaya mahsus olmak zere ki taksiti birden vermee
mecburdur. Her ta ksit yarm t rk lirasdr. Bu suretle san-
dkta daima reslmal olm ak zere tediye olunmu iki tak-
s it bulundurulmu olacaktr. Bu mecburiyete riayet etm e-
mek nizamname ahkmndan m stefit olmak hakkn Is-
k a t eder.

Madde 3 Trk Ykselme Cemiyeti zal sfatn

kaybedenler keza]ik Sandk nizamnamesi ahkmndan
istifade haklarn terk ve zayi etm i olurlar. Binaenaleyh,
bu takdirde sandktan b ir hak istirdat ve talebine selhh-
yetleri kalmam olur.

(Sandn Sermayesi)

Madde 4 Sandn serm ayesi:

a) Azann tediyesile mkellef olduklar taksitler,

449 F. 29
 b) Vukubulacak teberrular,
c) Mevduatn bankada tahassul edecek faizi,
d) Tediyatto tenzil ve tevkif olunacak % 10 dan iba-
rettir.

Madde 5 Sermaye iki ksmdr! B ir ksm, m te-

veffann irade eyledii kimseye vefat halinde ita olunacak
miktar; dieri, be sene mddetle hfzolunup terakm e t-
tirilecek miktardr. Bu son ks;m ancak bu mddetin hita-
mnda Trk Ykseltme Cemiyeti heyeti umumiyeslnin ten-
sip edecei surette sarfedilebiiir.

(Tediyat Sureti)

Madde 6 Vefat halinde zam gn zarfnda m-

teveffann tahriren irae eylemi bulunduu ahsa mev-
cut bir taksit miktarndan % 90 n tediye edilecektir.

Madde 7 Bu tediyatta veraset ahadetnamesi ve-

ya enel ve ilm gibi kanun tekellfier aranlmaz, vefat
ve defnin malm olmas kfidir.

(zann Vazifesi)

Madde 8 Azann vazifesi, hibir telebe mahal b-

rakmakszn iptidaen iki taksit yeknu olan bir iiray ve
her vefat vukuunda yarm liray sanda tediye etmek ve
m ukabilinde mhr ve imzal makbuz ilmhaberini al-
maktr.

Madde 9 Bir vefat vukuunda za gn zarfnda

taksitini tediyeye mecburdur; aksi halde iadeli taahht-
l mektupla vukubulacak ihbar zerine gn zarfnda
ve tarada bulunanlar da on be gn iinde mecburi ta k-
s iti tediye suretiie Sandkta iki taksitini itmam edecektir.

450
 Madde 10 hbar ve talep tarihinden itibaren dahi
8 uncu maddede yazl mddetler zarfnda mecbur ikin-
ci taksiti tediye etmiyen bu nizamname ahkmndan ms-
te fit olm ak hakkm skat etm i olur; ve te kra r kayt tale-
bi halinde m aruf etm i olan mddetlere a k ta k sit veya
toksitlerr tediye artyla kayd te cd it olunur. hbar ve
ta le p masraf zaya a it ve racidir.
Madde 11 Sandk idaresi, Cemiyetin ubelerinde
tah silat ve ihbara t vazifelefile m kellef birer vekil bulun-
durabilir.
M adde 12 Heyeti idore, her sene bilnosm u tan-
zim ve zasma tamam ve takdim eyler.

(Sandk Heyeti)

Madde 13 Sandk heyeti, be zadan ibarettir. ki

sene mddetle intihap ve b ir sene ve bir sene ikisi
tecdit olunur. lk za kr'a ile karlr. Mddeti hitam
bulan zcnn bir sene gemedike tekrar intihab caiz de-
ildir. Reislerini kendileri intihap ederler. Heyetin re is i
her her sene iptidasnda yeniden intihap olunur.
Madde 14 Heyet, ilerinden her sene bir ktip, ve
bir muhasip intihap eder. Heyet tahsilatn yzde beini
tecavz etmemek zere aidatl tahsildar istihdamna me-
zundur.

(Sandk Heyetinirl intihab)

Madde 15 Trk Ykselme Cemiyetinin Daim M er-

kez Heyeti, Sandn mukayyet zasndan Iptidaen 10
namzet tefrik ve Cemiyetin Heyeti Umumlyesine arzeder.
Heyeti: Umumiye bunlarn arasnda hafi rey ile 5 za in-
tihap ve za intihap ve tefrik eyler.

451
 Madde 16 Heyeti Umumiye, her Ihtihapto Sandk
muamelt ve hesafoatm tetkik etmek zere iki mrakp in-
tihap eyler.
Madde 17 Bu nizamnamenin tefsiri Sandk Heyeti
daresinin huzuru ile Heyeti Daimeye ve nizamnamenin
tadili Cemiyetin Heyeti Umumiyesine aittir.

(Mzeyyel Maddeler)

Madde 18 Sandk nizamnamesi, Heyeti Umumi ye-

ce kabul ve tastik edildikten iki ay sonra, faaliyete gee-
cektir. Bu tarihten sonra sanda dahil olmak istiyen es-
ki Cemiyet zas tarihle dhulu arasnda geen zaman
zarfnda ka vefat vakas olmu ise, o miktar taksitleri
munzam olarak ve def'aten demee mecburdurlar.
Madde 19 Sandn faaliyete getii tarihten son-
ra Trk Ykseltme Cemiyetine dahil olan her mpted
zadan tekris borlarile beraber mecbur olarak iki taksi-
ti tahsil olunmak mecburdir.
Bu Nizamname Heyeti Umumiyenin 18 Knunuevvel
1931 itimanda kabul ve tastik edilmitir.
Sandn muamele ve mracaat yeri: Nuruziya (Po-
lonya) soka No. 25 tir. Mektup kutusu orada mual-
latr.
 MASONK
SZLK

Trkiye Byk Locas Byk Dorttfi Heyeti'nin 1965

ylnda vardil 1037 sayl izin bildirisiyle, dil bakmndan
olduka geri, anlatm hoyii kt, kapsan da pek geni
olmayan bir Mason i k Szlk, biraderlerden A. Zoletti to-
rafmdan hazrlanarak baslp masonlara datlmtr.
Aziz kardelerim, her dilde mkemmel benzeri bu-
lunduu halde bizde olmayan bu szl szler in der-
ledim. Kusuru her halde pek cok olan bu denemede bu-
lacanz eksii, yanl bildirirseniz msvedde makamn-
da kaleme alnan bu kk eserin ikinclc basks toplu-
luumuza lyk gzel bir rehber o lu n yollu bir girile ya-
ynlanan bu szln daha sonraki yllarda gelitirilmi
basklar yaplm mdr, saptayamadk. Onun iin szlere
lkemizde ilk kez yaynlanm bu mason szln aktar-
makla yetinececiz.

AILI: Remzen le v o k ti- Locoda almaya balama

AGAP: Toplantdan sonra ritei d kardee yenen ye-
nen yemek, davetiyelerle bildirilmesi usuldendir. Ri-
telik resmi lene de Trkede agap deniyorsa da
bunun asl (Bonquet)dir. Hristiyanln ilk alarn-
da da birlikte yenilen yemee Agop denirdi.
AD AT: Genel masraf karlamak zere her yenin,
ayda bir demesi gereken senelik para, her topluluk
bunu ihtiyacna gre ve senelik ziyafet bedeli d-
nda olmak zere tayin eder.

453
AKASYA: (Rumca AKAKA) Masonluun deerli aac,
Hiram'n mesar zerinde yapraklar gece eilip gn-
dz, ge doru bakan, odunu rmeyen bu aa
Ziyaya 'kavumaya alan Masonun timsalidir. Fran-
sa'da 1902 den beri, bu isimde bir mason risalesi
neredilmektedir.
ALM ET: Loca'da vazifelilerin taktklar earp, kordon,
nlk vesaire gibi iaretler.
Gnye, stad Muhteremin; Cetvel, Birinci Nazrn;
akul, ikinci Nazrn kordonlarnda bulunur, Hatibin
kordonunda ak bir kitap; ktibinde apraz iki.ty,
Hazinedarn kinde, apraz iki anahtar; Hasenat Emi-
nininkinde b ir sadaka kesesi; Muhakkikinde, ap-
razlama me, cetvel ve teyakkuz manasna bir gz,
TerifatCJn:nkinde apraz iki me, bir asa; Muhafjz-
da kabzas aada bir me vardr.
A L I: Sofra terimi; eker.
A LKI : Her derecenin kendine gre el rp. Loca-
da srekli alk olmaz Matem alklarnda alamet-
ler ters evrilir. Senbolik dereceninkine (mselles)
denir.
A .M ..: Uluslararas mason ittihad demek olan (Asso-
ciation Maonique nternationetejn ksaltlm ek-
li. yani ilk harfleri.
AMR HAKM : Sprem Konsey (Supeme Conseil) yani
Yksek ura Reisi; Souverain Grand Commandeur.
AMUT : (Bk. akul)

ANDERSON : 1 Maziden gelen nizamlara dayanarak 1721

senesinde masonluun esas tekiltn hazrlamtr.
Temel fikrieri ihtiva eden metni ngiliz Gran Loju ta-

454
 rafndan 1723 de tasdi-k edilerek yaynlanmtr (Bk.
Kontltsion).
AREOPAJ Sko Rltinde 19.dan 30. (dahil) dereceye ka-
dar alan ve ekserisi tarihi bahislerle megul otan
Atelyeler zmresine verilen isim.
ARV: Locann resmi evrak deposu.
ARV MEMURU: Locann resmi evrak, defter, muha-
bere dosyalaryla Matrklleri Obediansn gene) ve
zel stat ve tzk nshalarn muhafaza etmakle
devlidir. 'arl reyle seildii gibi, vazifesi Katip bi-
rader tarafndan da grlebilir.
A V : (Bk. Hill)
A Y N A : Refik derecesinin sembollerinden biri. Nefsini
tasfiye ederek yardmlama ve anlamada kendini
tanyarak slah yoluna gidilmesini retir. nsann
hayatta en yksek ve en gzel eylere ancak ken-
dini tanyarak, zat himmet ile ulaabileceini bil-
dirir.
AZA (Muntazam A m il): Loca toplantlarna muntazaman
devam eden, aidatn vaktinde deyen Usta derece-
sine geldiinde vazifeye seilebilen Mason. Locasnn
izni ile uzaklaan, bu sfatn muhafaza eder.

B : (Bk. Stun)
BARUT: Sofra ta b ir i: Kuvvetli Barut. arap, Zayf Ba-
rut. Su; Sar Barut, bira veya ra; Yldrm Barutu;
likr. Bir zamanlar craba krmz barut, suya beyaz
barut, kahveye -kara b a ru t rakya arpan barut de-
nirdi. Lbnan Barutu, eskden enfiyeye verilen isim.

455
BASAMAK (U ): Mabed eiinde ve arkta bulunan
c basamak mptedinin kemale ermesi iin maddi,
manevi ve ali C merhaleyi amas gerektiini remze-
der.
BAYRAK: Sofra terimi: Peete.
BEKLEME O D A S I: nlk kuanmak, mevcut defterini
imza etmek ve giri izntnini beklemek iin mabed ka-
psnn nnde bulunan ve mabed kadar kudsiyeti
olan hcre. Ekseriya nnde bir sofras bulunur.
BNA E M N : Sko Riti felsefesi derecelerinin sekizin-
ctsl.
BRADER: (Karde) Masonlarn her derecede birbirleri-
ne hitap etmek iin kullandklar kelime. Her birader
btn dnya masonlarnn kardeidir. Ve onlara ha-
yat bahasna da olsa yardm etmee ve hakszla
kar korumaa zorunludur. Eit artlar olursa z
kardeini tercih eder.
BOOZ: (Boaz) Sleyman Mabedinin giri kapsnn i
sol tarafndaki tun direin ad. branice manas:
Tam gcnde.
BYK M AHFEL: (Grand Loge Sko riti ile alan lo-
calarn setikleri murahhaslardan kurulmu byk
heyet. Senede bir, icabnda daha fazla defa
toplanr. Topluluun genel konularn ynetecek ka-
rarlan alr. Bata Byk statla kaymokam bulunan
15 kiilik bir idare heyeti vardr. (Bak. Mahfel)
BYK M ARIK: (Grand Orient) Ayni heyetin Fronsa-
daki tekilt. Merkezi: Paris 16. Rue (Cudet)

CELSE: Locann ritele uygun tarzda almak iin

toplanm hali.

456
CENUP : Locann giri taraf.
CETVEL: Tekaml, usul, kanunu, tatbikatta hassasi-
yeti birbakma da sonsuzluu remzeder. Genel olarak
masonluun hi bir surette ayrlamayaca moral ve
dev prensibini benimsediini hatrlatan a k tif b ir
eleman.
CLALI T A : (Mikyap Ta st piram it eklindedir. Re-
fiklerin alt ve edavatn bilemelerine yarar.
C IV A : Tanrlarn habercisi, Jpiterin olu olan Herme-
si tem sil eder. Masonlukta bir horoz eklinde Temiz-
lenm itir. Nuri Ziya'nn tem silidir. Tefekkr Hcresin-
de sebat ve teyakkuzu ihtar eder.

AKM AK: Yeni bir mabedin tesisinde klar yakacak

atei karmaa kullanlan ta. Hereyi canlandran
tabii atein remzi saylr.
E K : (Bk. M ctraka ve Kalem)
MENTO (Keskin) : Sofra tabiri: Hardal.
IRAK: (Bk. Mptedi).

DAHL MUHAFIZ: (Bk. Muhafz)

DARBE: (Bk. Alk)
DEPHR: Bir zamanlar mabed perde ile ikiye ayrlrd.
Birine Hikal, birine Dephir denir. Hikal, Hiram'n l-
drld, Dephir, tekrar hayata kavutuu blme.
Hikalin duvarlarnda beyaz gz yalar, Dephir'in
duvarlarnda altn sanlar ile ssl perdeler olur.
DELEGE : (Bk. Murahhas)

457
DELTA : Grek alfabesinin drdnc harfine benzedii iin
rbu simle antlan ve arkta stad Muhteremin ba-
nn stnde bulunan kl gen. nsanlar aydnla-
tan bilginin tim salidir. Ortasndaki ak gz, gren
ve ngren usu remz eder. (Bk. Tetragamma).
DEREGE: Tekris ve terfi yolu ile tevcih edilen bilgi ba-
sama. Sembol M eri: rak, Kalfa, stod olmak ze-
re ; Sko Ritinin felsefelerindeklleri is 33'dr.

DEVAM ; Mason tekris edildii gn Locann almalar-

na devaml katlacana yemin eder. Bu her m a s o
nun, mazeretsiz kusur etmeyecei esas vazifedir.
Toplantda bulunamayacan tercihan yaz iie
stad Muhtereme bildirmesi ve Dul Ksesine sada-
kasnj gndermesi bortur.
D EM E : (Bk. Pave Mosaique) Mahfelln zemini siyah
beyaz karelerle denir. Bu ekil, rtbe, snf, felse-
fe ve fik ir sistem lerinin bir aroda birbirine karma
dan imtiza ettiine alm ettir. V aktiyle beyaz Icare,
masonun saf ve pak ruhunu; siyah kare ise harici-
nin fena huylorn tem sil eder ttenirdi.
DUL KESES: Hasenat Emininin her oturum sonunda,
bilhassa muhta biraderler iin toplad ane kese-
si. ine daldrlan kapal elle para brakld gibi ih-
tiya halinde gizlice alnabilir de. Buna H asenat Ke-
sesi de denir.

EKOSZM : (Bk. Rlt).

E LD VE N : Saflk tim sali. Tekris srasnda eldivenin
ehemmiyetli b ir mns vardr, Yeni biradere, biri
kendisine, dieri en takdir ettii kadna verilm ek ze-

458
 re ki ift beyaz gderi eldiveni verilir. ayet doru
ahlk yolundan ayrlrsa bu eldiven kendisine kusu-
runu ihtar edecektir.
ENVAR: Locann ynetim iyle devli esasl be simas:
stad Muhterem, Birinci ve ikinci Nazrlar, Hatip ve
Ktip.
ESSENYENLER: Milattan evvel onbirincl asrdan beri
mevcut bir musev mezhebi. D oktrinleri ve sembol-
leri vardr; birbirlerine karde derler. Mptediler be-
yaz bir nlk takarlar. E ttikleri andla Allaha tapm a-
y, adaleti tatbik etmeyi, fenali'kla mcadele etmei
ve srlan hakknda sktu muhafaza eylemeyi taah-
ht ederler.
EVLAT (Mnevi) : Locann tahsil ve terbiyesi ve maddi
htiyalar Ne lgilenmeyi dev edindii mason ocu-
u, bu yabanc b ir ksz de olabilir.

F C : Sofra terim i: ie veya srahi.

FIR A : Yaz kalemi.
FRAN-MASON; (Bk. Mason)

~ G

G: Yabanc dillerde God, Grand, A rchitects, Geometrie,

G ravltation gibi kelimelerin ba harfini tekil eden
ve tkl yvW)zr ortasnda bulunon bu sem bolik harf
remzi 2. derecenin talim at srasmda aydnlanr.
G A R P : M ahfelin giri taraf. Reisin tam karsna den
bu stunlarla nazrlarn bulunduu taraf.
GAYRIMUNTAZAM : Nizam dairesinde kuruimam veya
tannmayan b ir ritle alan bir Locada tekris edilmi

453
 kimse. Muntazam devam olmad ve aidatn de-
medii iin matrikiden silinen ye. .
GECE YARISI: Sembolik localarda ie son verme za-
man.
GR: Her derecede kapya vuru, adm atma ve ia-
ret bakmndan Locaya giri usul farkldr. Verilen
talimat srasnda retilir. raklkta kapya vurulan
ilk iki darbe masonun niyet ve gayretine, ncs
sebatna almettir. Ziyareti kapy aldktan sonra
muhafz biraderin iaretini bekler ve ekseriya mu-
hakkak birader tarafndan yoklanmadan Mabed'e
alnmaz. .
GRAND LOJ : (Grand Loge) (Bk. Byk Mahfel)
GRAND METR : (Grand Maitre) (Bk. Byk stad)
GRAND ORYAN : (Grand Orient) (Bk. Mark)
G N O Z : (Gnose) Hrlstlyanlk devrinde doan gizli bir
doktrin. Dnya inde Ailah ve sa'nn rol ile me-
gul olmakta ve kilise esaslar ile taarruz halinde bu-
lunmaktadr. Gnose bir nev batini Hristiyanlktr. Bir
ok Gnostik mektepler bu batniliin yuvasyd. Ma-
sonrk srlarn br ksm Gnose'den gelmekte ve bu da
onu mnev bakmdan gemi zamanlara balamak-
tadr.

G N Y E : stad Muhteremin mcavheri. Gnye ile a-

lan. ham ta mikp ta haline getirir. Bozan ada-
let ve nesafeti, bazen msbet ve menf kuvvetlerin
dengesini remzeder. Genel olorak maddenin zapt
rapta girdiini, geme alndn, insann maddeye et-
ki ediini, baka bir anlamla da insann nefsine hk-
mn ifade eder. Gnye Olumlu ve olumsuzun birle-
mesinden doan dengeyi remz ettii iin stad Muh-
teremin earbnda asldr. Bu durumda, uzun ucu

460
 gsnn sa tarafna gelir ve bu suretle msbet
kuvvetin m enf kuvvete hkim olduu farzedilir.
Amudi kolu ilme, mstevi kolu da tatbike dellet et-
tiinden btn almalarmzn ilme dayanmas l-
zumunu da b ildirir. Gnye masonluun ok nemli
remzi letlerinden biridir. ekli testiye ile akl de
birletirdiinden doruluk, eitlik ve hakkn da tim -
sali saylr.
G Z : (Deltann iinde) Rite gre, ya (lh gz) veya
(tetragamma) denen d rt brani harfi rlr. Gz fi-
zik planda hayat ve nur saan gnei temsil eder. Or-
ta veya astrcl alanda yaratc prensibi ifade eder.
Ruh ve lh planda kinatn ulu mimarn temsil
eder.
GRAN METR: (Grand Matre) (Bk. By:k stad).
G N E : Tabiata can verdii gibi ldren, ak tif bir ele-
mandr. Z enit'te olduu vakit, yni remzen le vak-
ti Locada ie balanr. arkta stad Muhteremin
sanda Hatib'in unsurudur. (Bk. Hill).

HKM : Sko Ritinin felsef 7. derecesi.

HKM A M R : (Souverain Grand Commandeur) Yksek
ra Reisi.
HKM (Pek) : apitr Reisi.
HAM T A : Mpted masonun bizzat kendisi. Onu yont-
maa almakla -benliine, lemine, semboller
sayesinde yeni b ir ekil vermee, przlerinden, yni
fena huylarndan arnmaa alr. Baars orannda
mikap taa inkilp edebilir ve ancak o zaman matoe-
rin bir rkn, insanlk leminin temel talarndan bi-
rini tekil eder. Hamta, bundan maada bilgisiz ve il-

461 -
 kel halde bulunan yahut d leminde bilgi ve hner
sahibi olduu halde, bencil ve mstebid fikirlerle ya-
ayan insan temsil eder ki byle bir kimsenin an-
cak fazilete kavuturan abalar sayesinde shhat ve
hakikat kademelerine ulat1 zaman mutlulua va-
racan ihtar eder.

H AR C : Masonluk topluluuna dahil olmayan yabanc.

HASENAT KESES : (Bk. Dul Kesesi)
HASENAT EM'N : Mahfelin hayr ileri ile devli yesi.
Oturumlarn sonunda Dul Kesesini dolatrr ve muh-
teviyatn mahfelin ika ra rina gre idare eder. Gizli
reyle seilir.
HATP : Locann be envanndan biri. Kanun ve nizamla-
rnn koruyucusu, her ikonunun tartlmasndan son-
ra reyine mracaat 'edilir. Mtalasn bildirdikten
sonra kimseye sz verilmez. Tekrislerde ve nafaka
artt>rmaiarda bir sylevle yeni biraderlere dev ve
vecibelerini anlatr. Sene ba ziyafetinde Locann
faaliyetinin raporunu verir.

HAYSYET D V AN ; 1. Sko Ritmin idare blm 31. de-

recsi'. Buna bir zaman Mahkeme-i Kbra denirdi.
2. Biri mahfelde, biri Byk Locada ve biri de Blge
Mahfelinde Disiplin Kurulu adyla 'kurulu heyetler.
Azalan gizli reyle ve Locada bakaca hi bir vazife-
si olmayanlar arasndan seilir. Localarla yelere a it
disiplin konulan i!e megul olur.
HAZNE EM'N: Locann maii ilerine bakar. Aidat to p -
lar ve stad Muhteremin em rettii sarfiyat yapar.
HEMRE : Karde ei-
HEMRE M A H FE L: Bir Looanrn mensup olduu Obe-
diyanslara bal btn, di e r Localara verdii isim.
HEYET: (Bk. Komisyon)
HKAL : (Bk. Dephir)
462
HLL : arkta cephede sada J stunu tarafndan g-
ne (Aktif): solda B stunu tarafndan Hill (passif)
grlr. Eski riteliere gre Locann nuru: Ortada
sjadr Muhterem, bir yanda Hill (Ktlp)dir. (Bk. G-
ne.
HRAM : Tevrat menkbesine gr Sleyman Mabedinin
Mimcm, M rur -kelimesini bildirmei reddettii iin
iki refik (kaifa) tarafndan ldrlm tr.
HOROZ: (Bk. Cva)
HCRE V A S A : Yalnz stad deresinde olan Masonla-
rn toplant a te yesi.
HRRYET, ETLK, KARDELK: Mason aleminin
tem eli. Fransz Ritim le alan Masonlar bu kelim e-
yi alkn orasna alm lar bir de Adalet kelimesi-
ni ilve etmilerdir.
HZE : Asl- ngilizce HUZZA kelimesidir. (Yaasn) ma-
nasna kullanlan bir alktr, ibronice OZA kuvvet de-
mektir. A raplar UZZA eklinde kullanrlar.

HTRAM : (Bk. Vaz' ihtiram).

NTHABAT : Masonlukta her devli seimle atanr. Ma-
bed vazifelilerle murahhaslar (delegeler). Komisyon
yeleri her senebanda gizli reyle seilir Be Envar-
dan her biri ayr pusulalarla, dierleri karara gre,
liste halinde seilebilir.
siad Muhterem, evvel Hcrei Vasatide kararla-
trlan namzed arasndan Mptediler Mahfelinde
reylerin ekseriyetiyle seilir. Esasl vazifelere ancak
stadlar seilir. Kalfalarla raklar, Hitabet maka-
m hari dier vazifelere yardmc olabilirler. L-
kin muha-kkik Muavini, stad Muhteremlik ekicini
'kullanamaz. Semek ve seilmek iin nizomnamade
463
 gsterilen mddetleri doldurmu olmak ve Hazin
iliiini muntazam bulundurmak gerekir.
NTZAM : Masonlukta intizam esastr. Devamda, aida-
tn denmesinde, alma usullerinde, evrak, 'kayt ve
her trl muamelede intizam balca devlerden b i-
linir.
NTZAMA R C A : stifa ve gayr muntazam iln suretiy-
le uykuya dalm her Mason, nizamnamede gsterilen
artlar yerine getirm ekle tekrar Locaya dnp a-
lmalara katlabilir.
N Z B A T : Locada edep ve terbiyeye sayg, sz ve ifa-
dede nezaket, tavr harekette nezahet uygar bir top-
luluun ta b ii iarndan olduundan phe edilmez.
Resmi oturum srasnda konuann sz stad Muh-
teremden maada hi kimse tarafndan kesilmez. He-
le stad Muhteremin szne asla mdahele oluna-
maz. Yalnz Hatip Birader, Umumi ve Hususi Nizam-
namelere aykr hareketler halinde stad Muhteremi
ikaz eder. Tezahrat, alk ve grlt yaplmaz;
mevzuun ve ll szn haricine klmaz. Sz da i-
ma derecenin .muayyen ihtiram vaziyetinde ve sta-
d Muhtereme tevcih olunur. Aksi halde dsipiin t -
znn icaplar uygulanr. Mahfelde stad M uhte-
remin inzibati 'kararlarnn infaz unsuru M uhakkik Bi-
raderdir.
S 'A T : Her sene banda, seimlerden hemen sonra ilk
celsede, va zifeliler zel bir trenle yerlerine o tu rtu -
lur. Bu trende btn Hemire M ahfillerin delegele-
ri hazr bulunur.
Evvelce stad Muhterem ya Byk M ahfelin m-
messili ya sabk stad Muhterem ya da mddeti
hitam' bulan !. Nazr tarafndan ta h lif edilerek vazi-
fesine davet edilir. Bundan sonra stad Muhterem
464
 dier vazifelileri i bana geirmeden evvei Hatip
Biradere hepsinin namna yemin e ttirir. Bu trenin
zel bir rltell vardr.

ARET: Her derecenin kendine has tantma iareti

vardr, ancak bunlonn Mobed haricinde kullanlma-
mas tavsiye edilir.

TTHAT Z N C R : Masonlarn remzen, mihveri doudan

batya uzanmak zere ve sa eli sola sol eli saa
aprazlama birletirmek suretiyle tekil etikleri daire.
stad Muhterem Douda durur, sa ve soluna Ha-
tip ve Katip Biraderleri alr, tam' 'karsnda Muhak-
kik birader I. ve 2. Nazrlar lki tarafnda bulundurur.
Bu zincir, Masonlar arasndaki s<k karde dostlu-
unu remzeder. Senelik kelimenin verilmesinden,
matem1celsesinde ve senelik ziyafetin sonunda te-
kil edilir. Ziyafette eller yerine bayraklar (Bk. Bay-
rak) aprazlanr. Yabanclarn huzurunda tekil edi-
len ittihat zincirinde kollar aprazlanmaz, sarkan
eller birbirini tutar.
Z N : (Bk. Mezuniyet)

IIKLI Y IL D iZ : arkta, ortasnda G harfi He parlayan

be dall nl yldz insan byk eserlere ykselten,
dehann mukaddes atei, hr dncenin amblemi,
zek ve ilmin ifadesidir. Sko Ritink remzi I. dere-
ce bilgisinin esasdr. Iric saan bu yldz, herkesin
ktan faydaland gibi ilim ve fenden de herkesin
istifadeye hakk olduuna dellet eder. ie iki -
genden birinin kenarlan kuvvet, hikmet ve gzellik,
tekininkiler ise yaradl, mr ve lm manasna
tar ve btn grntlerin eit ilikilerde bulundu-
465 F. 30
 unu ve birbirlerinin yardmcs olduklarn ifham
eder. (Bk. G Harfi)

J : Sabit metin manasna gelen mukaddes kelimesinin

ba harfi. 2, Nazrn stunun zerinde bulunur. Mev-
hum, hikmet yahut ilmi marifette tekaml etmi
okl'u draktir.
JAKN : (Tesesss edecek, sabit kalacak) Sleyman Ma-
bedinin giri kapsnn i sa tarafndaki tun stun
Booz kelimesiyle birletike (Allah, bizzat kendisi-
nin merkezinde bulunduu mabedle dini salam bir
surette kuvvete istinat ettirir} demek oluyor. (Bk.
Booz).
JBELOS, JBELON : Hiram ldren kalfann ad.
JBELAS

KABBALE: Menei douya, ayni zamanda mcsevi dini-

ne bal gizli bir doktrin. Esaslarn tasvir etmek ol-
duka gtr. Allahn, insann ve dnyann bir tem-
silinde tecelli eder. Buna, stronomik, astrolojik, ma-
tematik ve sair telakkiler ilavesiyle (occoltisme)e
sapmtr. Eian dahi baz mnevverlere etki yapan
ehemmiyetli t i r rv vardr. Baz mason sistemleri
tamamiyle kabaiistik bilgi ve fikirlere dayanr.
KABUL MERASM: (Bk. Tekris)
KADM VE MAKBUL
SKO RT : (Bk. Rit)
KADO : (Bk. valye)
KANATIN ULU M MARI: (Bk. Mimar)
KALEM (T a ...!): Aratrmada temyiz kudreti. eki
466
 . irade, kalem anlattr. Ham ta yontmaya yarayan
bu iki aletten sa elle tutulan kalem pasiftir, kulla-
nann etkisiyle bir kuvvet haline gelir.
KALFA: (Bk. Refik)
KARDE: (Bk. Birader)
KARARGAH : (Bk. Mabed-Loca-Mahfel)
KAPANI: Locada almann sona ermesi.
KATP: Locann be Envarndan biri. Oturumlarda zabt
tutar, muhaberat ynetir. Dosya ve matriklleri ton-
zim eder. Sr Ktibi (Chancelier): Ayni deve memur
apitr eleman.
KAYMAKAM : [Byk stad.......) Muavin.
KAZMA : Sofra Terimi: atal.
KELME; trldr: Mukaddes, Mrlr ve Senelik, ilk
ikisi her derecede deiir; tekris ve terfilerde bildiri-
lir. ncs her sene bakadr ve yalnz muntazam
yelere verilir.
KESE: (Bk. Dul-Hasenat ve Tekris Kesesi).
KB1UM U TAU: bxo rtt nn teiset 4. derecesi.
KILI: Namus ve eref sembol. Vaktiyle Avrupada yal-
nz asilzadelerin kulland bu silh Localarda her-
kesin elinde bulundurmas Masonlukta eitliin tim-
sali saylmtr. Halen, cabnda zafer ta'knn te-
kiline yarar. Agap sofrasnda, bak demektir,
KISALTMA: Mason yazlarnda bir ok kelimeler btn
yazlmayp ksaltlarak veya ilk iki harfinden son-
ra eit kenarl gen eklinde nokta ilvesi usul-
dendir. rnein B***. Mah*V Muh.*. st.*. M,*, ve
saire. Locada da l l .% ekilde gsterilir.
KTAP; arkta stad Muhteremin nndeki rahle ze-
rinde gnye, pergel ve klcn altnda Kur'an, ncil ve
Tevrat bulunur. Yeminler bu kitaplara el baslarak
yaplr.
467
KOMANDR: (Souverain Grand Commandeur) Sko 33.
dereceli Yksek ura (Supreme Conseil} Reisi.
KOMSYON: Localarda fikri, mali, yardm, ziyafet ko-
misyonu terifat biraderin bakanl altnda er
azadan ibarettir.
KONKORDATO: Sprem Konseyle Gron Lojun karaiki
mnasebet artlarn ihtiva eden andlama.
KONSSTUAR: (Consistoire) Sko Ritinde Mason Ka-
nun, nizam v ritellerinin heyeti umumiyesinin na-
zm 32 dereceliler heyeti.
KONSTTSYONLAR; (Anderson.......I) ingilterede An
derson tarafndan kaleme alnp, 1723 ylnda Fran-
masoniuk (obligations) vecibelerini tekil etmek ze-
re yaynlanan jlkslerin btn. Kitap 106 sahife ve
ksmdr. Birinci Ksm 60 sahifedir. 18. Yzy-
ln balarna kadar ameli (opreratif) masonluun bir
tarihesidir. kinci ksm 26 sahifedir. Ve bir maso-
nun vecibelerini ve masonlarn tabi olduklar genel ni-
zamlar havidir. Ve alt paragraftan ibarettir:
a) Ahlk ve din
b) st ve a lt otoriteler
c) Localar
d) stadlar, nazrlar, biraderler ve mptediler
e) Franmasonluun mesai esnasnda 'idaresi
f) Nizam ve usul;
1738 tabnda btn bu 'kaidelerden kan manay
hlasa eden ve ihtilf halinde kardelerin Byk Lo-
caya mracaatlarn tavsiye eyleyen b ir yedinci ve-
cibe ilve edilmitir. (Bk, Landrrvarklar)
KONVAN : Her sene baka bir memlekette buluan Ma-
son reisleri toplants A.M.i. (Association Maahique
Internationale) harfleri ile anlr.
468
KORDON: Masonun derecsine ve fazifesine gre boynu-
na veya omuzundan aprazlama taklan geni kor-
dela. Her derecentnkl ayr renklerdedir ve lemeler,
harfler ve semnoil'k resimlerle ssldr.
KUBBE : (Bk. Yldzl Kubbe)
KUM : Sofra terimi: T u .
KURUCU A Z A : Yeni b ir locann kuruluunda ibirlii
eden ye. Ana locasrylc iliiini rmhafza edebildi-
i gibi ondan ayrlp yen! locada do alabilir.
KKRT: Ruhu temsil eder. Her varln nvesinde
mevcut, uzviyetin esas yapcsdr. Ruh. Kanatn Ulu
Mimarnn bir tBcessmdr.
KREK : Sofra terimi: Kak.

LANOMARKLAR: AnglO-SoKson mosonluunun temel

kaideleri. Landmark, lgat manasyla hudut, smvr de-
mektir. Anderson Kostitsyonunda sralalanan usul
ve kaidelerden ibarettir. ngiliz Masonluunda de-
imez prensip manasn tar. ngiliz Byk Locas
dier mason tekiltn tanmak ve mnasebette bu-
lunmak iin Lancknarklaro mutlak surette riayet
edilmesin art koar. Londmmklar A.C. Mackaye
gre 25, W. B. Gronta gre 54dr, En fazla taam-
mnv eden Mac Kayrtaler unlardr.
1. Ananevi tanma usulleri,
2. Rerrci Masonluun dereceye ayrlmas,
3. nc derecye a it efsanesi,.
4. Camlann b ir Gran-Metr tarafndan idaresi.
5. Gran Metrin her Mason toplantlarna bakanlk
etmek imtiyaz,
6. stisnai zamanlarda tekrisler yapabilmek iin

469
baz m uafiyetler bahetmek hususunda Gran M et-
re tannan selhiyetler,
7. Yeni Localarn almas iin gerekli patentleri
vermek hususunda Grcm Mere tannan hak,
8. Keza Mason sfatn dilediine izafe etmek se-
lhiyefi,
9. Masonlarn Localar halinde toplanma vecibeleri,
10. Localarn bir -stat ve iki nazr tarafndan ida-
resi,
11. Her Locann mahfuz olmas,
12. Her Masonun camiann umumi heyetlerine ka tl-
mak ve mmessillerini semek hakk,
13. H er Masonun kardelerinin kararlan aleyhine
Loca, Byk Loca ve Umum Heyetlere m racaat
hakk,
14. H er Masonun her muntazam ve umumi heyete
ba vurma hafok.
15. Her mehul ziyaretinin b ir imtihana tabi tutu-
labilmesi,
16. Localarn birbirine kar buyrukluu [istiklli)
ve birbirlerinin i ilerine karmamalar,
17. Her Masonun ikamet yeri, Mason teekklnn
kaidelerine tabi olmas,
18. Her adayn drt vasfa sahip olmas zorunluu,
yani; erkek ojmak, vcut sakatl olmamak, zgr
domu ve olgun ada olmak,
19. Kainatn Ulu Mimar diye tannan Allah' ta-
rmak,
20. lmden sonraki hayata inanmak,
21. Mukaddes Kitap (Tevrat)m Locada bulunm-as/,
22. Btn biraderlerin eit olmas,
23. Messeselerin gizliliinin muhafazas,
24. Bir ameli sanatn tem elleri zerine nazari bir

470
 ilmin tesisi ve bu sanatn fadelerinin sem bolik te f-
s irle ri sayesinde d ini ve ahlki telkinatta bulunmas,
25. Bu eski prensiplerin deimezlii.
LEMS : Her derecenin elle temasta tanrn iareti. Tek-
rl8 ve terfi srasnda retilir.
LEVHA: Her trl resmi yaz, mektup vesaire. Kadn
localarnda Merdiven denir.
LO C A : B irinci dereceden nc dereceye kadar en
azdan yedi masonun muntazam surette alm ak
zere vcuda ge tirdii manevi to p lu k * . Toplandk-
lar yere Looa, M ahfe! veya Mabet denir. Her Maso-
nun Nura kavutuu Locaya Ana Locas denir.
Localar tam am iyle mstakil olabilirlerse de umumi-
yetle b ir obedlansa (Bk. Obedians) bal bulunurlar.
Her Locann kendi mmeyyiz vasf ve bir de ismi var-
dr, Baz memleketlerde ayn meslek erbabnn zel
localar kurduklar grlr. (Bk. Mabed).
LBNAN P R E N S; Sko Ritinin 22. derecesi.

M
MABET : {Bk. Loca Masonlarn toplanp altklar lokal.
M ahfuz ve msait herhangi b ir binada olabilir. Yere
sembol (rumuzlarn) izili bulunmas artyla herhan-
gi bir yer olabilir, ilk masonik toplantlarda bu tab-
lo tebeirle topram zerine iziilr ve celseden son-
ra silinirdi.
Asl mabed mstatil eklindedir. Uzunluu remzen
Grpten arka, genilii imalden Cenuba, yksek-
lii Nadirde Zenlthe kadardr. Mabed, (Cosmos)u
yani lemi temsil ettiinden ebad tasrih edilmez.
stad Muhteremle Hatup ve Katibin yer aldklar
tarafa ark denir. Karlarndaki kapdan girerken
s a l'ta ra f kuzey, sa tara f gneydir. Adlar Hikmet,
Kuvvet ve Hsn (gzellik) olan stuna dayanan

471
 tavan yldzlarla ssl b ir kubbedir. tezyinat
vardr: Mozaik deme, ziya saan yldz ve dalga-
l sayvan. muharrik: Gnye, akl cetvel,
gayr m uharrik, r&sim tahtas, cilal mikyap ta ve
ham ta olmak zere alt mcevheri vardr. Dou,
Bat ve Gneyde penceresi vardr. Nazrlarn n-
lerinde oturduklar ve J ve B harflerini tayan ik i
direin balar akasya yapraklar ile rtldr, tepe-
lerinde yark narlar bulunur.
M A H FE L; (Bk. Loca-Mabed)
MAHABON : Pederin olu
MAHFEL (BYK) : (Grande Loge) Her Locann delege-
leri tarafndan kurulan ve en az senede bir kere
toplanarak m em leketteki moson kitlesinin btn i-
terini, seim yoluyla devlendirdii b ir Daimi He-
yet oraclyle yneten tekilt. Bu heyet banda
b ir Byk stat, 'bir Byk stad Yardmcs, iki Na-
zr, Hatip, Katip, Hazine ve Hasenat Eminleri, iki Mu-
takikk, Terifat ve Dahili ve Harici Muhafzlar
olm ak zere onbe kiiden ibarettir.
MAHKEME- KBRA Sko Riti 31 derecli Haysiyet Di-
van.
MAKBENAK : Etin kemikten ayrlmas. Asl ibranice.
M AH UF BRADER : Namzetlerin Tefekkr Hcresinden
Mahfel kapsna kadar muamelesini idare eden B i-
rader.
M A L A : Harc kullanarak binay tekil eden talarn bir-
l&tirilebiimesine ve vahdetin teessne yardm eder.
Ve bu sebeple birletirici, tevhid edicic, uluslararas
(kardelii, sevgiyi herkese kar msamahay remze-
den bir alettir.
Sofra tabiri: Kak.
M AN VELA: Tefekkr aleminin st merhalelerinde

472
 bilgiyi, irade ve yaratm a kudretinin dayanan rem-
zeder.
M A S O N : insanln bar ve m utluluk iinde yaamas-
n ama 'bilen, hakikati ve adaleti hereye tercih eden,
batl fikirlerden ve avamn beendii hurafelerden
nefsini te c rit eylemi bulunan, zengin fa k ir herke-
sin muhibbi olan, faziletli, hsn1ahlk sahibi, vata-
nna dinine sadk hr adam.
M ASONLUK: nsanlar arasnda adaleti tesis, uhuvveti
tahkim , alemin sulh ve selmetini tem in maksadn
ta kip eden hayrl, faydal bir yol. Din ve siyasetle
megul olmaz. Ulusal kardelik ilkelerini dnya mut-
luluuna temel bilir.
MARIKI AZAM-: (Byk Mark-Grand Orient) Fransa
Masonlar federe atelyelerinin mmessilleri tarafndan
kurul byk idare heyeti. Merkezi, Paris 16 Rue Ca-
det.
MATEM CELSES: Ebedi marka intikal eden biraderle-
rin hatrasn anmak iin M ahfellerde yaplan zel
toplant. Trenin hususi b ir riteli vardr.
MATRAKA-EK : stad Azam ile Nazrlarn elinde oto-
riterelerinin ifadesi. Nizam vaziyetinde bulunduklar
zamon sa ellerinde olan ekici sol omuzlarna da-
yamak suretiyle gnyeyi resmederler. Fil diinden
matraka temizliin semboldr. eki m sbettir ve
kuvveden fiile geen iradeyi de ifade eder, fakat hi
b ir vakit ar ve .krc olmamaldr.
ran elinde ham ta yontmaya yarayan eki, me-
saiye a k tif b ir ekilde itirakini ve bu sahadaki ira -
desini, arzusunu ifade eder. Yksek dereceli bira-
derlerin Mahfele kabullerinde birbirini takip eden
sratli darbelerle tekrim vazifesini grr. Birinci, kin-
ci, nc matraka terim leri, stad muhteremle iki

473
 Nazrlar murat eder. Bir 'konuyu eki altna almak,
incelemek zere ertelem ek demektir.
MATRKL: Bir locann yelerini btn teferruatyla gs-
teren ana defter. Ktip veya ariv memuru tarafndan
tutulur.
MAV M ASO N LUK: lk remzi derecenin grubuna veri-
len isim.
En st kat idari grubuna Beyaz, felsefi grubuna Si-
yah, apitr grubuna Krmz denirse de tou renk bah-
si yabanc lisanlara mahsustur. Trkede adet edi-
nilmem itir. [Bk. Renk).
MEC : (3k. Kl)
MENAR UMUMYE
VE HUSUSYE : Oturum larn sonunda 'biraderler tarafn-
dan teklif ve mtalaa eklinde konuulan konular.
M E S A : Makul ve muteber herhangi bir sebeble m uvaf-
fak bir zaman iin toplantlara katlm ayacaklara key-
fiyeti yaz ile stad Muhtereme bildirip Locadan izin
istemee mecburdur. Reye mracaat edilmek sure-
tiyle verilir. art ve mddeti nizamnameye baldr.

M M A R : (Kinatn Uiu ........... ) : Sko Ritine mensup

Masonluun Allah mevhumuna verdii isim.
M im ar (stad) : Sko Riti fejsefi 12. derecesi.
MSRAM : Lugav manas Msr. Msr'da 90 dereceli b ir
nevi masonluk taklidi.
MOZAK : (Bk. Fave Moa-k)

MUAVN -. Byk Ostetd, Hatip Katip, Hazine ve Hasenat

Eminleri. Muhakkik, Terifat ve Dahili Muhafz Bi-
raderlere bulunmadklar zaman vekalet etmek ze-
re seilen vazifedarlar. Bu vazifeyi grdkleri md-
dete asillerin btn selhiyet ve zorunluklaryla
ykl olurlar. Ancak Muhakkik Muavini stad M uh-
 terem lik makamn igal edemez. Kalfalarla raklar,
Hatiplik Hari-icabna'a m uavinliklere seilebilir-
ler.

MUHADENET KEFL : Oberdianslarn irtib at vazifesini

grmek iin birbiri nezidinde karlkl bulundurduk-
lar mnessili, oturum larda arkta eref mevkiine
almr.
MKP T A : Felsefenin, tefekkr aleminin asldr. Men-
eine dnmek 'isteyen ruhun rem zidir ve stunlarn
dayanak tadr; 'bu sebeple de istikrar remzeder.
lim ve m arifet elde etm i a rif ve fadl bir masonun
maruz 'kalabilecei irkinliklerden ve lekelerden te -
miz ve saf kalm ak yolundaki azm ve sebatn ilham
eder,
Kalfalarn 'kullandklar aletlerin bileyi ta, heva ve
hevesten, hrs ve tem adan nefsini tenzih etmek l-
zumunu 'belirtir.
M U H A K K K : Mahfelin zabtu raptna nezarete, stad
Muhteremin inzibati em irlerini infaza, ziyaretilerin
sifa t ve derecelerini tahkike, tekrisle terfilerde tren-
leri hazrlayarak ynetmeye memur, stad Muhte-
rem ve srasyla birinci ve ikinci Nazrlar bulunma-
d takdirde birinci ekici idare eder. cabnda Ma-
huf Birader vazifesini de grr.
MUHAFIZ-: Biri ierde (dahili) dieri darda (Harici),
mesainin emniyeti altnda bulunmasn temin eder.
Celsenin almasndan sonra gelenlere 'kapy ancak
stad muhteremin m sadesiyle aar,
MUKADDES KELME: Okunmaz ve yazlmaz, yalnz he-
celenir. Birinci harfi syleyene kincisi sylenir. Tek-
ris ve terfilerde b ild irilir. Kuvvet ve metanet ifade
eder: Sleyman Mabedinin stunlarnda amelenin

475
 yanma gelip, cretlerim -aldklar stunlarn -isimleri-
dir.
MUNTAZAM : Kanun, nizam ve usul dairesinde 'kurul-
mu Loca veya tekris edilmi Mason; ma tri klde ka-
ytl ve vecibelerine riayet eden mdavim birader.
MURAHHAS: Locay Byk Mahfelde, tren veya ko-
misyonlarda temsil etmek zere seilen ye. M urah-
haslar daima stad derecesinde olmal, fakat seim -
lerine refik ve m ptediler ve rey verir. [Bk. Delege).
MCEVHERLER : muharrik: Gnye. Cetvel ve a-
kul. de gayr muharrik-. Resim tahtas, cilal miK-
yap ta ve hamta olmak zere altdr.
MDDET (Terfi...ler) : raklkta yedi ay, Refikiikte bir,
stadi-kta iki senedir. Fevkelde hallerde kararlarla
ksaltiabilir.
M FETT: almalara nezaret edip her sene raporla
bildirmek kaydyia Byk Locann kendi yeleri ara-
snda Localar nezdinde memur e tti i mmessil. zel
n-izamnamesi vardr.

MFETT (Byk Umumi) : Sko Ritmin 33. dereceli

yesi, bunlara Pek Mnevver ve Pek M uktedir denir.
MHR: Locann her trl remi evraknn altnda bu-
lunmal. Eskiden tekris srasnda mptedinin omuzu
bununla damgalanrd. Bu, mason vasfnn artk s i-
linmez olduuna iarettir.
MHRDAR: Loca devliierindendir. Resmi levhalar
mhrlemee memurdur. Bunu Katip de yapabilir.
M PTED : Bir dereceli mason. Susmak, dinlemek, d-
nmekle olu-nlamal. Aletleri ekile kalemdir. Va-
zifesi ham ta yontm aktr. Nafakasn J stunun
dan olr. Samimi Mason, Refik ve stad olsa da d a i-
ma mptedi kalacan unutmaz.
476
MHR KELM ES: 6 u kelim e e mukaddes 'kelime her
derecenin tevcihinde bildirilir. Telaffuz edilmez, kar-
lkl hecelenir. Her birinin karlkl manas vardr.
Jules Boucher'nin Le symbolique M aonniquelnde
mukaddes ve m iihr kelimelerinin mufassal izah!,
tam listesi vardr. S. 347-354.
M S AV A T: Dierleri Hrriyet ve Kardelik olan m a-
sonluk temellerinden biridir.
M SELLES: Masonluun esas amblemi. kenar,
a ve noktadan yapl bu ekli en byk mesafe-
leri lmeye yarad iin p ozitif ilmin ana tem elle-
rinden saylr. yi dnme, iyi sz, iyi i, akl-u hik-
met, kuvvet, gzellik, Hrriyet, Eitlik, Kardelik;
gemi hal, ati, tuz, kkrt, cva, doma, hayat lm
mason msellesinin form lleridir. (Bk. Alk).
MSTATL : Mason Mabedinde stunla snrlanm
olan Kuzey ve Gne stunlarndaki biraderler ara-
snda ve ark'n nnde bulunan ksm.
MTELAA : (H atibin.......s) Loca tartmalarnda reye
mracaat edilmeden evvel Hatip Biraderden alman
fikir. Bakan, bizzat tartlan konuyu deil, Hatibin
reye konulmak zere form le ettii ekli te k lif eder.
Hatibin b u eklide mtalaasndan sonra kimseye sz
verilmez. Al ve kapanlardan evvel de Hatibin
fikrine danmak usuldendir.

NAFAKA : (Bk. Tezyidi) B ir st dereceye gemek.

NAMZET : Tekris v& terfie istekli mason veya te kiif edil-
mi Harici.
N A R : Mabette J ve B Stunlornm tepesinde ak bulu-
nur. nce b ir zar iinde birbirine bitiik taneleri m-
terek idealle .birbirine balanm masonlar tem&il
477
 eder. Baz m cscnik tefsirlere gre de nar, cinsiyeti
teikin sembol saylr. Jules Boucger der ki: Narn
kabuu zehirli olduundan Masonlarn esasnda fe-
na olan bir alemden kp ykselme alemine gei-
lerinin remzidir. Bu yazarn La Symbo[ique Maco-
nique eserinde Narn tarihesiyle daha bir ok tefsir-
ler vardr.

NAZIR : Mahfelde stad Muhteremden sonra gelen ve

almalarn ynetimi ve intizamn tem iniyle devli
iki otorite. Birincisi B, kincisi J stununda yer alr.
(Fransz ritinde bunun aksidir) Her ikisinin elinde de
birer matraka vardr. (Bk. Komisyon) I. Kazr, s-
tad Muhteremin dorudan doruya yardmcsdr.
Biraderler arasnda disiplini temin ve onlarn devam
ve almalarn murakabe eder. 2. Nazr mahfel ye-
lerinin masonluk bilgisini ve fik ri seviyesini ykselt-
mekle grevlidir. stad muhterem bulunmad va-
k it her ite kendisine vekalet ederler.

NZAM (veya HTRAM)

VAZYET Her derecede ayakta duru hali.
NZAM NAM E: (Bk. Statute)
NOKTA ( ): Mason yazlarnda ksaltlan kelimelerin,
eksik harfleri yerine eit kenarl ken B** st,*.,
Muh#** eklinde kullanlr. Yazlarnda kendilerini
belletmek isteyen baz Masonlar bu noktay imza-
larnn sonuna da ilve ederler.

NURA KAVU M AK: Mason topluluuna katlarak mis-

terlerine ermek. (Bk. Nur)

N U R : Masonluun kendine mahsus bir nuru yoktur. M a-

sonluk nurunu nefsini bilm ekten doan doruyu se-
veri ik ten alr.

__ 478
 o

OBEDYANS: (Obedience) Kendi kendini idare eden b-

yk bir mason teekkl. Belirli bir blgede alan
masonlar bir araya toplar. Remzi derecede alan
Obedians eitleri unlardr:
Byk Mahfel {Grand Loge), Byk Mark (Grand
Orient), Byk Milli Buyruk Gran Loj (Grande Loge
Nationale independante), D roit Humain, (M uhtelif
Masonluk).
Birleik Amerlkada Job's Daughters ve Daughters
of the Nile isimleriyle, yalnz kadnlar tarafndan te -
sis edilmi bir mason tekilt da mevcucttur.

NLK : Masonlukta fikri almalar kadar ameli al-

malara da kymet verildiini ifade eder. Her derece-
nin kendine gre nl vardr. nlk, Masonun asl
alam etidir. Kordonlar, earplar, madolyonlar birer
ssten ibarettir. rak ve kalfalarn nl beyaz
.kuzu d erisin dendir. rak nlnde bavst arkaya
kvrlr. stad nl siyah astarl, mavi kenarl, i-
lemeli beyaz satendendir.
LE V A K T : Mptedi derecede Locada almaa ba-
lama vakti.

PATENT: Muntazam surette teekkl eden her Loca-

ya Byk Loca tarafndan verilen alma izin kd.
Her sene stad M uhterem ler tarafndan halefe devir
ve teslim olunur.
PAVE MOZAK : (Mosaique) Mabedin beyaz ve siyah ka-
relerle dama tahtas biim inde demesi. Renk, ik-

479
 Hm, siyaset ve itikat farklarna ramen birbirlerine
bal olan btn dnya masonlarn tem sil eder. Bir-
lemi, faika t yine de ayr olan vcut (madde) ve
Ruhu andrr. Birbirine zt fakat birbirine bal k-
la karanl da hatrlatr. ki zt renkte ta ayrca ma-
terializm ile spiritalizm , fizik ve psiik arasndaki
ba ve zddiyetlerin alam etidir. Her fiil bir aksla-
mel yaratr. Ve her an bozulur, her an tekrar teesss
eder. (Bk. Deme)
PENCERE : Mabedin Dou, Gney ve Batsnda remzen,
kafesli birer pencere vardr. Yalnz Kuzeyde yoktur.
Dou penceresi afa yani tekrar faaliyete geme
zamann bildirir. Gney, gnein 'kuvvet ve sca-
n aksettirir. Bat penceresi tedricen hafifleyip is-
tirahate davet eden bir k verir. Kuzeyde k o l-
madndan pencere yoktur. Mptedi, yani rak
Kuzeyde oturur nk aydnlanmaya muhtatr. G-
ney penceresinin hararet ve ndan faydalanr.
Gneyde oturan refikler daha bilgili olduklarndan
daha az a muhtatrlar. Kuzey duvarna akseden
onlara kafi gelir. stad Muhterem Batnn n
alr. Nazrlar ise Dounun ziyasndan hemen haber-
dar olur ve almalarn balayabileceini daima
mjdeleyebilir.
PERGEL: Daire izmeye yarayan bu a le t fik ir hareket-
lerini remzeder ve izdii dairenin bykl, ki ko -
lu arasndaki aklk derecesine gre deiir. rak-
lk devresinde kollar arasndaki a 45 derecedir. 90
derecede pergel gnyeye eit olur. Bylece gnye
haiinde menfi'l (maddeyi) pergel halinde msbeti
(tefekkr) ifade eder. Aratrmada l arac say
lan pergelin iki kolunda vcuda gelen a tefekkr
kudretine gre ayarlanrsa geni dnce ak za-
viyeye, kk a mnakaaya karlk tutulur.
480
 Mabedin kapsnda ve yemin krssnde pergel ile
gnye biri teki ile bir arada bulunur. Ve kardele-
rin samimiyet ve anlayn sembolize eder.
Relativite sembol olarak kabul edilen pergel insa-
na da tebih edilmektedir. Pergelin iki kolu insann
ik i koluna ve iki kolunun birletii nokta da dimaa
tekabl eder.
R

R EFK: Remzi masonluun 2 . derecesi. stihkakn J

stunundan alr. A letleri eki, kalem, cetvel ve
pergeldir. Bu kalfalk devresinin mddeti en azndan
12 aydr, fevkalde hallerde ksaltiabilir:
REGUS POEM : (Hallivell Document) En eski Franma-
son yazl konstitsyonlan. Tarihi takriben m ilad
1390 dr. Chaucerian Engiish denilen ve tercmesiz,
anlalmas g bir eserdir. British Museum'da mu-
hafaza edilmektedir. 4 x 5 ,5 inch boyunda, parmen
zerine, krmz ve vaktiyle siyah fakat imdi koyi
kahverengini alm mrekkeple yazldr. nemi na-
zm eklinde yazim olduu iin (destan) denilme-
si nded ir.
R EN K : Safirin mavi rengi remzi mahveller zmresinin
rengidir. .Kainatn mavi kubbesi altnda alan ma-
sonluun evrensel bir btn olduunu belirtir.
ncinin rengi olan beyaz, drst b ir hayatn, temiz
bir ahlkn, .iffet ve ismetin semboldr. Ekosizmde
4. dereceden 18. dereceye kadar ara fasln rengi
krmzdr. Zek, Kudret, an ve feragat tim sali sa-
ylr. 19. dereceden 30. dereceye kadar uzanan b-
lmnn rengi siyah, 31. dereceden 33. dare dere-
celerin rengi beyazdr. (Bk. Mavi Masonluk).
REMZ (SYMBOLE): Mason aleminde fik ir ve eyann
mecazi manasn canlandran kelime veya ey.

481 F. 31
REMZ (SYMBOLUE): Sko Ritinin ilk dereceli
blmne verilen ad. (Bk. Loca)
RESM TAH TASI: Ustadlarn plnlarn izmeye kullan-
dksan bu levha arz zerinde dalm btn insan-
larn rnek olacak ilerde ve davranlarda bulun-
malar lzmn sembolize eder.
R E Y : Masonlukta rey gizli ve serbesttir. Buna azami
riayet arttr. Yainz idari lerde Loca yelerinin ar-
zusu i!e aieni olabilir. Skrtende tahkik varakalar-
nn tam olarak okunmasnda hazr bulunm ayanlar
oya katlamazlar. Haricinin Masonlua kabulne
dair verilen rey maddesi zei bir usule tabidir. (Bk.
Skrten)
R T : Mason alma sistemi. Eskiden mevcut saysz fit-
lerden imdi ancak ada ngiliz Riti, York Riti,
Eski ve Kabul edilmi sko Riti ile Fransz Riti kat-
mtr. Bunlardan maada Royal Order of Scotiand ile
halen Alm anlarla Norvelilerin ve Felemenklilerin
kullandklar kendi zel ritleri ile Rectifie, Schrder,
Memphis ve Misraim Ritlerini de zikr etmek gere-
kir.
R TEL: Mahfelde eitli derececlerin muntazam a-
lma ve ananevi merasim usullerini ihtiva eden
rehber.
R U M U Z: (Bk. Remz)
ROYAL A R C H : Sko Riti felsefe derecelerinin onn-
cs.
ROT KRUA (Rose Crox): Sko Riti felsefi 18. derecesi.
Buna apitr yesi de denilir.
RUZNAME (G ndem ): Oturumlarda grlmesi tasar-
lanan konularn cetveli. Davetnamelerde bildirilir.
Reye bal her mesele mutlaka her yeye gnderilen
Ruznamode gsterilir. Bunda yaplan deiiklikler
oturum srasnda reye mracaatla yaplr. Giindem-

482
 de bildirilmeden tekris, terfi merasimi ile tah kika t
okrtenl yaplmaz. Her oturum gndemini stad
Muhterem veya envar m eclisi toyin eder.
s
SAAT (M aspn ik): Oturumlarn balang ve sona erme
vakti remzen fade e dilir ve derecelere gbre deiir.
SANT ANDRE BLIYK
K O V A L Y E S : S k o Ritinn fe ls e fi 29. derecesi.
SAINT-JEAN LOCASI: Remzi derece locolarna ve-
rilen isim. Eski inaatlar (Confroternite de Saint
Jean) localarndan kalmadr.
S A N C A K : arkta, Ustadj Muhteremin sanda eref
mevkiini igal eden milli bayrak.
SANDIK : (Yardm.......g) lm halinde biraderin cenaze
masrafn varisine yetitiren servis.
SAN[ ZAM-I
KNAT : (Bk. Mimar)
SAYVAN (Dalgal): Mabedin drt kenann birbirine ba-
lar ki hakikat matlaolan Masonlarn arzn herhangi
noktasnda olurlarsa olsunlar birbirlerine bal olduk-
larn ima eder. Buna ilmekli ip de denir.
S E C M : (Bk. ntihap)
SEMA : (Bk- Yldzl Kubbe)
SEMBOL VE
SEM BO LZM : (Bk. Remz)
SENE: Mason tarihi, mildi Senenin rakamna 4000 l-
vesiyle gsterilir, prensip olarak Mason senesi 1
Martta balar ve gn, ay, sene le belirtilir. Bylece
1, Ocak *965 tarihine: (Hakki Zltann 5965 inci se-
nesi II, aynn birinci gn) denir.
Trkiyede mason senesi, yeni devir Trkiye Gran
Lojunun kurulu tarih i olan 16 Aralkta balar. Se-
nelik seimler bu tarihten sonra yaplr. Ve 15 gn

483
 ardndan da isa tla r yaplr. Halbuki aslnda bun-
larn 22 A ralktan itibaren yaplmas umumi b ir adet-
tir.
SENELK KELME : H er sene. bazlarnda her alt ay .
deien v e ancak mahfel dahilinde gizlice ve itti-
hat zinciri ile kulaktan kulaa verilen bu kelime
Gran Lo[ Byk stad tarafndan tertip edilir. Srf
obediyansna bal olan localara verilen, bu kelime
m untazam . Masonlarn mabetlerine girebilm elerine
yarad iin yeler anoak kapda Muhakktk Birade-
re a'ktarrlar, bakalarna bildirm eleri yasaktr. Unu-
tanlar onu yalnz stad Muhtereme sorabilirler.
SEYAHAT: Tekris ve terfi merasiminin nemli bir sa f-
hasn tekil eder. Bunda namzet toprak, hava, su
ate tecrbelerinden geerek, ocukluk, genlik, or-
ta ya ve kemal gibi hayat merhalelerini remzen ya-
ar. Tefekkr hcrelerinden Mabede geli namze-
din topraktan kn (bazlarna gre anarahmin-
den kurtuluunu), kincisi hayatta ilk admlarnda
rastlad zorluklarla engelleri cesaret ve sebatla
yenmesini, ncs ihtiraslar yenmek iin att
m etin admlar, drdncs de asm vemeramla fa -
ziletin zaferi sayesinde nura kavumasn sem boli-
ze eder.
SLAHLAR : Sofra terim i: Kadehler.
SIR A: Mahfele girite en kk dereceliden kta en
yksek dereceden balar.
SKOA R T :
(ESK ve kabul edilmi) : Tem plier valyelerinin arkta
aldklar batn bilgileri kapal ekilde alan opena-
tif masonlara retm eleriyle meydana gelm itir.
Dereceler unlardr:
1: Mptedi (rak)
2, Refik (Kalfa)
484
 3. stod (Usta)
A. Ketm stod
5. Kamil stad
6. Sr Katibi
7. Nazr ve Hkim
8. Bina Emini
9. Dokuzlar Mntehabt
10. On-beler Mntehabt
11. O nikiler Mntshabe
12. stat M imar
13. Royal Arch d Salomon
14. Karrill Mntehap
15. a rk ve Kl valyesi
16. Kuds Prensi
17. ark ve Garp valyesi
18. Roz-Krua valyesi
19. Pontif Kpr yapcs veyo merasim alay kavas
20. Remzi mahfeller stad
21. Prusya valyesi
22. Lbnan Prensi veya Asil Botta valyesi
23. Esrar Sandukas efi
24. Esrar Sandukas Prensi
25. Eren Ylan valyesi
26. M ercy Prensi
27. Mabet Byk Amiri
28; Gne valyesi
29. Saint And re Byk Skou
30. Kados valyesi
31. Amir Mfetti
32 . Ulvi S r Prensi
33. Byk Mfettii Umumi.
SKRTEN: (Oylama) Haricilerin tahkik ve 'kabulne,
mptedi ve refiklerin nafaka artrmna mutlaka giz-
li reyle karar verilir. Harici hakknda gelen btn
485
 tahkik varakalaryla sair yazlar oturumda birader-
lere alenen okunur. Ve yalnz, bunlarn hepsini din-
lemi biraderler (ziyaretiler de dahil) reye katlr-
lar. Gran Loj'dan haricinin evvelce red, tard ve im-
ha edilenler arasnda bulunmadna dair cevabi lev-
ha gelmedike skrten yaplmaz, idaresi ve neticesi
tzn zel artlarna baldr.
$OFA : (Pas-Perdus) Mabedin bekleme odasna alan
km. 18. Yzylda en son tekris edilen m ptediler-
den kisi, elinde klla burada bekletilirdi. devi,
yaklaan yabanclar uzaklatrmaktr. Nbeti ken-
dilerinden sonra Nura kavuanlara devrederlerdi.
imdi bu vazife Harici Muhafz birader tarafndan
gtrlm ektedir.

S Z : Mabette daima Hazrlarn iar ve stad M uhte-

remin msadesiyle sylenir. stad muhteremden
maada kimse 'konuann szn kesemez ve m-
dahalede bulunamaz. Hele stad Muhterem asla
itiraz olunamaz, tenkit muaheze ve muhalefet edi-
lemez. Ancak Hatip birader Anayasa veya itze
aykr bir hali, ikaz makamnda hatrlatabilir. Hatibin
mtalaasndan sonra bir de Dul Kesesi Muhteviyat
iln edildikten sonra kimseye sz verilemez. Sz
daima ayakta, 'ihtiram vaziyetinde sakin ve edep
dairesinde stad Muhtereme hitaben sylenir, kar-
lkl tartlmaz.

S P E K M L A T F
M A S O N LU K : inaat mesleinden olmayan kimselerin
Mason Localarna intisab zerine vcuda gelen te -
ekkl.
STATUT: Genel Tzk.
SULP (K a t): Sofra terim i: Her trl yiyecekler.
SUPREM CONSEL : (Bk. Yksek ra)
486
STUN (k i...): (Colonnes) Sleyman Mabedinin nn-
de ve dnda bulunan iki tun stun, Mason Mabe-
dinin biri giri kapsnn i ksmnda teki sa ta-
rafn yan ortasnda J ve B harfleri ile d urur (Jac-
kn) tesis edecektir. (Booz) ise kuvvet dem ektir. <1
erkek stundur nk ibranicede J (Jod, Jot) erkek,
foal mcmasna B (Beth) ev. mesken, rahim, kabul,
yani pasif, dii manasna gelir. M ptedilerle Refik-
ler nafakalarn bu stunlarda alrlar. Biraderler S-
tunlar tezyin der. Stunlarda (Skut cari) kimse
sz stemiyor demektir.
STUN (.......) : (Pliers) Sko Riti ne gredrtgenin
ortasnda Gney-Dou. Gney-Bat ve Kuzey-Bat
taraftarnda, alar gnye eklinde bulunan bu s-
tunlar vazifelinin hususiyetlerini yani AW-u H ik-
met (stad Muhterem-yaratr), Kuvvet (I. Nazr-Ss-
ier)e karlktr. M statilin tam olmas in, yeri bo
duran drdncs, grnenle grnmeyeni birleti-
ren Yksek Zeky tem sil eder. M evcut olmakla be-
raber fani gzlerim ize gzkmez. Bylece bu drt
stun, Drtgenin snrlarn (deal dnyay) izer ve
prensip itibariyle kimse bunlarn arasndan ge-
memeli. Iklarn yaklmas zel bir trene tabidir.
A nglo Sakson masonluunda bu stnler birer min-
y a t r eklinde stad Muhterem le Nazrlarn m asa-
larnda durur.

_ _

AKL Anlay ve msamahay tem sil eden 2. Nazrn

amblemidir. Dikey durumu salamaya yarayan a-
kl. derinlie doru yneltlH bir gayrettir. Saa sola
en ufak b ir kaymann vukuunu nler, oilevi ve kii-
sel etkilerden azade olarak tefekkrde doruluu ve
487
 hakikatin aranmas lzmunu, dncede dengeyi
ifade eder.
ANSLYE: (Chancelier Supreme Conseil ve apitr
(Chapitre) Katiplerinin unvan.
APTR (C ha pitre): Skoc Riti felsefi 15-18. dereceleri
blm.
A R K : Mabet kapsnn ta m karsnda, sadan ve sal-
dan basamakla klan, parmaklkla ayrlm bl-
me. Ortasnda bir basamak yksekte stad Muhte-
rem in koltuu ile masas ve bunun hemen nnde
yemin krss vardr. Bunlarn her ikisi bir arada
b ir mihrap mahiyetini tad iin aralarndan geil-
mez. Tepelerinde gzl gen, sada ve solda G-
ne ve Hill grlr, l>k doudan geldiinden M a-
bedi aydnlatan stad Muhterem almalar bura-
dan yneltir. Her iki tarafna ereflendirilm esi icap
eden derecelileri davet eder.
IBULET : (Yahut eybulet 2, derece kalfa paralan.
M A L: stad Muhteremin sa, 2. Nazrn idaresine
tabi taraf.
VALYE : (ark, Garp, Roz, Krua, Kado ...si) Bk.
Yksele ura.

T AH K K A T: Mason topluluuna girmek isteinde bu-

lunan herkes aratrmaya tabi tutulur. Aratrma
mesleki, itim ai ve masonik koldan yrtlr.
M ahfelde okunup tasvip edilmesi iin davetname-
lerde isim tasrihi ile bildirilm esi arttr. stad M uh-
terem her zaman tahkikat eki altna alabilir.
Mahfelde her zaman aratrmann geniletilm esini
isteyebilir. Oylama ve teferruat Nizamnamenin zel
maddelerine gre yaplr.
488
T A K : (elik....... ) eref m isafirlerini ve celse aldk-
tan sonra gelirse. stad Muhteremi istikbal iin
zairlnl derecesine ve sfatna gre stunlar arasnda
, be, yedi mele kurulur. Bu adet 18. asrdan kal-
madr. 17 Temmuz 1789'da 16. Louis, Pariste Belediye
Sarayna girerken hazr 'bulunan masonlar binann
merdivenlerinde byle bir tak kurm utur; ondan
sonra adet haline girmi.
TAKVM : (Bk. Sene)
TALEPNAME: Mason topluluuna karmak isteyenin
bavurma kad. Okunaca davetnamelerde bildi-
rilir. Kabul skrtene tabidir. Ynetim ve sonucu zel
tzkte belirtilm itir.
T A : (Bk. Hamta, Mikyap Ta)
TEAVN S A N D I I: Yardm fonu. zel tz vardr.
TE B E N N : Muntazam b ir masonun Ana Locasndan gay-
ri baka bir locann matriklne de gemek sure-
tiyle almalarna katlmas. leminin usul tz-
n ze! maddesinde gsterilm itir.
TEFEKKR HCRES: Tekris edilecek haricinin ilk so-
rulan eye (Bk. Vaziyetname) hertrl d e tki-
den uzak kalarak cevap verebilmesi iin kapatld-
sembolik oda.
TEKEMML M A H FE L: Sko Ritinin 4 il 14. dereceler-
de alan m ahfeller blm.
TEKLF VAR AKASI: yelerin kendi mahfellerine aln-
masn uygun grdkleri bir kimseyi bildirm ek iin
imza ile verdikleri pusula. Okunacann davet-
namelerde iln usuldendir.
TEKLF KESES: yelerin mahfel reyine arzetmek is-
tedikleri ileri yazl olarak bildirme'k iin attklar
torba. Oturum sonunda terifat birader tarafndan

489
 dolatrlr. Ve stad Muhterem tarafndan alr,
gerei reyine baldr.

TEK R S : Bir kimsenin masonlua kabul srasnda M a-

bette yaplan geleneksel tren. Btn teferratyla
Ritelden takip ve cra edilir. Ancak. nsan yalnz
bu merasimle Mason olmaz. Masan olmak -in te-
messl kabiliyetinde olmal ve ruhuna nfuz edebil*
mek iin aba sarf etmeli. nsanlar tekiltlarnda
daima trenlere nem verm ilerdir. Zamann vahi
kabileleri bile genlerinin bul an bazan deh-
et verici merasimlerle kutlamlardr.
Eski dinlerde ancak, tam bir insiasyon kursunu mu-
vaffakiyetle tamamlayan mabede alrlard. Sanat
korparasyonlar ile Loncalar da tarih boyunca men-
suplarn bir takm trenlerle aralarna alrlard. Bi-
de A hi'ler de yle yapard.
Temsili trenler nsann ruh ve dimana daha de-
rin :*i yapar. Fakat imdiye kadar yaplan gelenek-
lerin hi biri Mason riteNndekinden daha iyi olma-
mtr. Zira yaanan, duyulan, nfuz edilen sem bo-
lik ekli yzyllar arasmda amaca vardran en emin
yol olduunu isbat etm itir.
T E R F : (Bk. Tezyidi Nafaka)

TER SM AT: M ahfelde b ir evvelki oturum un zopt. Her top-

lant banda Katip Birader tarafndan okunur. ca-
bnda tartlr. Hatibin mtalasyla reye- konulur.
Ve stad Muhterem, Hatip ve Katip Biraderler ta -
rafndan imzalanarak M hrdar Birader tarafndan
mhrlenir.
TEESSS M ER ASM : Kurucu stad Masonlar tarafn-
dan tekil edilmi bir Locann Byk Loca mu ra h
haslarnda yaplan resmi bir trenle almaya ba-
490
 lamas. Locaya cabnda kendi kendin*! teesslse sa-
lhiyet verilebilir. Byle hallerde stad Muhterem-
le Nazrlar teessss trenini Byk Loca namna
idare ederler.

TE5FJYE: alkanl, ceht ve abay temsil eden. 1.

Nazrn am blem idir. Mvazi hatt tersime yaratan
pasif bir unsurdur. Bilgilerin tatbik alannda doru
yola yneltilm esiyle daima insanla faydal olmaya
almas lzumunu belirten bir semboldr.

TERFATI: Mabette her eit treni dare eder. s-

tad Muhteremm emri zerine ziyaretileri Mahfele
alm ok, teklif 'kesesini dalatrm ak ve M chfolin sair
hizmetlerini grmekle grevlidir.
TETRAG AM M A: Deltann inde Obedlanslara gre-ya
ilahi gz veya tetragamma denilen bran Jod, Ne,
Vau, Ne harfleri grlr. Ibranilerde Allah isim len-
diren bu harfler ba rahip tarafndan senede ancak
bir defa telaffuz edilirdi. Gz, fizik planda Hayat ve
Nur Saan Gnei tem sil eder. Orta veya astral
planda Yaratc prensibi ifade eder. Ruhi ve lhi
planda Sani zam- Kinat tem sil eder.
TEZ: Nafakasnn artmasn isteyen her Masonun bu-
lunduu derecenin felsefesini anlam olduunu is-
b a t etmek iin vermee m ecbur olduu zel ett.
Terim ler, Franszcadan tercm e edilirken alnd
in buna Travay (Travcril) da denir.

TEZYD NAFAKA : B ir derece ilerleme. M ddetleri, va-

disine gre Refiklie 5-7, stadla 7-12 aydr. Ya-
zl ve imzal talepler te k lif kesesine atlr. Talip de-
vaml ve hazine ile alakas tam olmaldr. Her ta -
lep, Mahfelde tanklktan sonra kobul karar ile
bir st derecede verilir.
491
TEZY N A T: Stunlar, Mabedin zemini. Ziya Saan Yl-
dz, Delta, ie iki gen, Sayvan, i aralar. n-
lk, Kordonlar ve sair amblemler.
TO P LA N TI: (Bk. Celse)
TOPRAK : (Kuvvetli)-Sofra terim i: Hardal.
TONUBLAN: (Tenue Blanche)-Ma sonlarn e. ona ve
18 yandan, yukar evli olmayan 'kzlar ve ikzkar-
deleri ile yaptklar resmi toplant ve sofra, zel
ritele tabidir.
TRAVAY: (Travall)-Her trl Mason konular zerine
hazrlanm bir etde verilen ve riteller Franszca-
dan terzme edilirken lisana aktarlan bir terim .
(Bk. Tez.)
TULA : Dul Kesesinden kan parann kuru, olarak
ifadesine kullanlan birim.
TUZ: Akl ve hikmetin ayni zamanda imtizacn sembo-
l. Eskiden beri mukaddes telakki edilmi bir do st-
luk resmi.

ULV SIR P R E N S: Sko Ritinin 32. derecesi.

UYANMA: Masonluk aleminde intizama avdet ederek,
tekrar almalara katlma
UYKU: Mason faaliyetinin durgun hali.

: Sko Ritinin cemsi rakam. Nokta, Ya,

Darbe bunun tezahrdr (Bk. Nokta)
G EN ; Masonluun ana amblemi. arkta, stad
Muhteremin .koltuunun arka ve st tarafnda bulu-
nan kl gen. (Delta) ilh kuvvetin timsali say-
lr. iinde yazlar (Bk. Tetragamma) veya bir gz

492
 (bk. Gz) vardr. 'kenar iyi dnmek, iyi syle-
mek, iyi yapmak: veya Hrriyet Msavaat, Uhuvvet;
ucu Hal, Mazi, stikbal; Aclar A kl'u hikmet, Kuv-
vet, Gzellik veya Dou, Hayat, tm manalarn
alr. (Bk. Delta)
C N O K TA : Mason yazlarnda 'ksaltlan kelimeterde
eksik harflerin yerine 'kullanlr. Bazan bir .kelimenin
ba, bir veya iki harfi ve eit kenarl gen ek-
linde nokta ile iktifa edilir. Yazlarnda 'kendile-
rini belirtmek isteyen baz m asonlar imzalarna
nokta ilve ederler. (Bk. Nokta)
STA D : Remz Masonluun 3. Derecesi. Uslu, bilg ili,
nur saan tam mason.
STADI MUHTEREM: Locann bakam Her sene stad
derecesinde gizli reyle seilen aday arasndan -
rak oturumunda aranan ounluu ile intihap olu-
nur. Locay toplantya davet eder, celsenin deva-
mnca grmeleri ynetir. Konuurken sz daima
kendisine tevcih edilir. zni olmadan kimse konua-
maz. Kendi sz kimse tarafndan kesilemez. Ancak
Hatip birader tze aykr hallerde ikazda buluna-
bilir.
stad Muhtereme m utlak itaat arttr. Toplantda as-
la te n k it ve muaheze edilemez. zni olmadan mahfe-
le girip klamaz. Mason trenlerinde m ahfell tem -
sil eder veya ettirir. Btn komisyonlarn tabii ba-
kam dir. Bulunmad zaman 1. ve 2. Nazrlar, bun-
lar da olmazsa 1. M uhakkik kendisine vekalet eder.
Ancak b ir oturum srasnda inzibati herhangi b ir se-
beble celseyi ta til ederse kendisinden maada ve-
ya zni alnmadan kimse oturum u tekra r aamaz.
STAD (B yk): (Grand Maitre) Her memlekette
Mason topluluunun Genel Bakan, Konvanlara ri-
yaset eder. erde ve darda memleketin Mason

493
 alem ini tem sil eder. Ve her trl iyerinin ynetim i-
ni dzenler. Her dnemde tekrar tekrar seilebilir.
V A D : ehir.
V AbA'ri H u ft'E : Sko Ritinin remzi 3 derecede alma
mahfeli.
VASYETNAME: Mason alemine katlmak zere bulu-
nan kimsenin d dnyann karanindan syrlarak
Nur'a kavuma merasimi srasnda, Tefekkr Hcre-
sinde, Vatanna, nefsi He ailesine ve insanla kar
olan vazifelerine dair sorulara verdii yazl cevap-
lar. Mabette herkese okunur, tartlr ve sonra ya-
klr.
VAZFEDARLAR: (Bk. stad Muhterem, Nazr. Hatip,
Katip. Hazine Hasenat Emini. M uhakkik, Terifat,
Muhafz)
VAZ'I H TR AM : Ayakta sayg duruu. Her derecenin
iaretine gre eitli ekildedir.
V..T.R..O.L.: Tefekkr Hcres'nin duvarlarnda gr-
len bu harf terin manas: Visita nteriora Terra Recti-
ficandoque invenies Occoltum La pide m-Topran
iini ziyaret et, tasfiye et, gizli.ta bulursun. Bu i
alemini yani skun ve skut iinde bizzat kendi ru-
hunu aratr, ham ta insan ruhunun karanlklarnda
g izlid ir demektir.

YAMUR YAIYOR: Masonlarn bulunduklar yerde

kendi ilerimden bahsederken yabanclarn dinledi-
ini veya iitebileceini birbirlerine bildirmek iin
kullandklar ikaz.
YARI GECE: Remz 1. derece almasnn sona erdii
vakit.
YA : Dereceye gre deien remzi bir say.
494
Y E M N : Her derecede tazelenmesi icap eden and.
YEMN KRSS: M ahfelde stad Muhteremin nn-
de Mukaddes Kitaplarn bulunduu mihrap. stad
Muhteremin Krss ile bu mihrap bir kl te k il et-
tiinden oralarndan geme caiz deildir.

YILDIZ (I IK L I): (Bk. Ikl Yldz]

YILDIZLI K U B B E : Mabedin tavan kubbe halinde gece
vakti mavi g andrr. Mevki, rtbe, nan. rk ve
renk fark gzetmeksizin btn ihsanlan barndra-
bileceini belirtir.

YONTMAK : (Bk. Ham Ta)

YORK R T : zellikle Anglo Sokson M em leketlerinde
tatbk edilir. almalar sadece u blmden iba-
re ttir. Buraya katolik Olmayanlar alnr. Ancak, her-
hangi bir inanca sahip olann dinine sadk almas
aranr. Amerika'da dini ne olursa olsun bu derece-
ler herkese aktr. York Riti u ekilde blme
ayrlr:
1. Chapitre-rak, Kalfa. stad, M ark Master, Pas
M aster (Virtual), M ost Excelleht Master, Royal Arch
Mason.
2. Consell-Royai Master, Select Master.
3. Commanderie-Super Excecllent Master, nder
o f the Red Gross, Order of Knlghts Templar,
Bu Fit kendine eski Temer valyelerinin hale na-
zaryla bakarsa da bunun hakikatte asl yoktur.

YKSEK U R A : (Spreme Conseil) Sko Riti 33. ve

son derecesi yelerinden kurulu idare heyeti.

YRY: Mahfel iinde her dereceye gre ayr bir

ekilde olan adm atm a usul. Skoc Rrtinde sol ayak-
tan, Fransz Ritinde sadan balanr.

495
 z
ZYA : (N uru Ziya) M ason alem in in b ilgi v e fe lse fi.
ru h i ve a h l ki i srr. (Bk. Nur)
Z N C R : (Bk. ittih a t Z in ciri)
Z Y A R E T : H viyet Czdan ile b ir m abedin a lm a la -
rna katlm aya gelen m untazam M ason, d ere ce ve
sfatna gre ih tira m la kabul olunur. M a h fe lin husu-
si m al ilerinden ve t& benni oylam asndan v e vaizi-
fe d a rla r seim lerinden maada hereye i tira k eder.
M a hfelin aJle celselerin de bulunm az.
ZY A R E T : (Bk. Tezyinat)
Z U L M E T : M asonlua g re d alem .

496
 NDEKLER

MASONLUK NEDEN BLNMEZ ..................................................... 5

Mason Kimdir? Masonluk N e d ir ? ........................... ............... 15

Masonlara Gre Masonluk ........................................................ 17
33 Derecede Bir Masonun Kaleminden Masonluk .......... 20
Bir Byk stod'n Kaleminden M a s o n lu k ............................ 21
M asonlar ve Din ............................................................................. 26
* Masonluk ve K om n izm ............................................................... 32
Masonluk ve S iy o n izm .................................................................. 34
Msonik Kurallar ... .............................................. ...................... 36
Daha Baka K u ra lla r................................................... ............... 39
Masonluk Konusunda Genel B ilg ile r ........................................ 41
Eski Treler (Anderson Ynetmelii) ....................................... 43

MASON D E R E C E LE R ................................................................................ 48

* I. D erece: rak ............... ... ............................................. 48

ran Aralar ........................................................ ... 51
Loca ......................................................... ..................... ... ... 52
S tu n la r............................................................................... . 52
T e z y in a t................... . ............... ......................................... 53
E le m e n tle r................................................................ ........... 55
Eletirme S y le v j.......................................................... ... 56

II. D e r e c e .............................................................................................. 5a
* Kalfa Tezyinat .................................................................... 58
Geci S y le v i.............. - ......... ... ... ~ ... ... ... 60

497
 Jll. D e re c e : Usta ( s ta d ) .................... ................. . ... ......... 61
S e m b o lle r ......................... .............. .................................... 61
III. Derecenin y k s ....................................................... 63
U stala Ykseli Sylevi ............................................ 67
NASIL MASON O L U N U R ? .................... . .................... . ...................... 69
GEMN NL MASONLARI ....................................................... . ... 89
M M asonluk T a rih i .................................. ... ....................................... 95
B ir Efsane Daha : A kln T kendii Yerde mari B alar ... 99
M asonluun G erek K aynaklar (C orporation v b - Locaior) 106
B atnn Kars D o u : L oncalar ... ........................................ 103
Kim Kim i E tk ile d i.? ............. ........................................................... 115
M asonluun B l n m l ................... .............. ...................... 121
Blnm ln N edenleri ... .................................................. . 123
Geleneksel S pekla tif F a rm a s o n lu k ........................................ 127
Domatik M a s o n lu k ...................................................................... 131
U luslararas M asonlar B irli i .......................... . ...................... 133
ilg in G revler ................................................................................. 140
B ir A naristin E le t ir is i................................................................. 142
B ir K aralam a abas M? ........................................................... 145

MASONLUKTA YKSEK DERECELER ................................................ 148

M avi ve Krm z L o c a la r ........................... ................ ... ... 148
Y ksek ra (Suprem Konsey) ................................................ 149
M asonluun 33 Derecesinin A d la r ......................................... 152
D erecelerde Kolm o Sresi ......................................................... 155
Byk L o ca la r ve R itlerin K u r u lu u ........................................ 158
B itm ez Tkenm ez S u la m a la r.................................................... 162

II. BLM

TRK MASONLUUNUN TARH

MASONLUK VE TRKLER/TRKYE'DEK MASONLARIN1TARHl 167

D ardan e r i ............................................................. ................... 167

498
 T rkiye deki ilk M asonlar ve lk T rk M a s o n u ..................... .....168
* O sm anl Tarihinde lk M a s o n .................................................... .....170
M asonluk Tarihinin D ilim leri ....................................................... ..... 172

MERUTYET NCES STANBUL'DA MASONLUK ................ ..... 175

M e ru tiye t ncesi sta n b u l'd a M a s o n lu k ................................ .....175

S efaretleraras M asonluk S a v a .............................................. .....177
B ir Mason Padiah ve M ason O s m a n o u lla r...........................179
Mason Dman B ir O sm anofu : Abdlham id .......... ... 181
stanbul Dnda M a s o n lu k ............................ ....................... .....184

1909-1915 YILLARI ARASINDA TRKYE'DE MASONLUK ......... ..... 188

lk Y ksek ramn K u r u lu u ............................................ . ... 188

1909 Y ksek ras ve ilk Byk Loca ......... ............... ...........191
1935 Y lna K adar Yksek ra yesi Olan 33. Dereceli
M a s o n la r.................................................................................. .....196
Yksek ra'nn Y neticileri ... .....................................................198
T rk iye B yk M arkm n (Locasnn) K uruluu .....................199
M ark zam i O s m a n i......................................................................204
K o n k o rd a to ....................................................................................... .....207
K onkordato D e i tir iliy o r ..................................................................210
1935'e K adarki stod z a m la r .................................................. .....213
P olitikann M asonlar B irb irin e D rm e s i.............. . ... ... 215
T rkiye 'yi Saran M ason L o ca lar A ............ ... ... ... ... 219
B ir Saym Dkm ve Azck s ta tistik ... .............................. ....... 240
T rkiye 'de Yabanc L o c a la r ............................................................241
Y ksek raya B al Yksek O r g a n la r ................................. .....244
M asonik K a n u n la r .......................................................................... .....248

STUNLAR YIKILIYOR MASONLUK UYKUYA GRYOR ............... .....251

B ir A jan s H aberi ............................................................................ .....251

B ir Gazete H b e r i ..................................... .................................... .....253
Baz Y a n lla r ve Fransaya G nderilen D z e ltm e ............... .....254

499
 B S tunlarn Y kl ................................. ......................................... ..... 257
N eler D ediler? ................................ . ............................................. ..... 260
U ykudaki S ayklam a ........................................................................... 265
G izli K apakl l e r ................................ .................................. ... 267
B -s -B ad e l-M e v t.................................................... ................... .....269
M antar G ibi Biten Remzi L o ca lar ... ... ... .................... . ... 271
Y ksek D ereceli K u ru lu la r.............................. ........... ...................277
33. Dereceye Ykselen M a s o n la r...................................................280
Byk Locann Yeniden K uruluu ... .................................... .....281
Dzene G ir m e ................................ ................................................. .....284
Bal Dnemin Y n e ticile ri ................................... .................287
stanbu - A nkara e k i m e s i....................................................... .... 283
Byk Loca E n fla s y o n u ............................................................... .... 291
K o n k o rd a to ..................... ... ... ... ............................................. .... 294

TRKYE MASONLUUNUN DNYA MASONLUUNCA TAN IN -

MA ABALARI .....298

niversellem e zlem leri ............................................... ..............298

* Devreye Giren B ecerikli Z a t ...................................................... ....303
Y azm alar S r y o r ......... ........................................ .................. ....307
O lup B itti S a n m a y n ............... ........... ..............................................313
N ihayet stenen N oktaya V a r l y o r ........................................ .....317
Tannm adan n c e k i U luslararas li k ile r .................................321

1. O l a y l a r : ......................................................................... ... 322

*2 . T e m a s la r: ................................................................... ... 325
3. n t ib a la r : ................... ......................... ......................... ... 326

B r Mnkir M ason .............. ................. . ..................................... 329,

Spz B e lg e le rin ....................................................................................330
arya Y a n t .................................................................................. 333
Biraz Doha Eskiye Bakalm ............................................ ........... 338
Y alancm tn Mum u S ner m ? ..................................................... 340
B ir Kadnn ocuuna Y a r d m ..................................................- 345

500
 K Mason Y olan S yler m? ................................... ...................... ..... 343
Savunma Y erine T a a r r u z ............................................................ ..... 350
H uzursuzluk Yatm ayp A rtn ca , .............. ... ...........................354
* Y eniler E skilerin Devam ... .......... -............. . ... .....................357
<*. D ernekler Yasasna Gre ........................................................ ....... 359

MASONLUKTA GREV DEVR N U T U K L A R !............................................361

Is'a t Trenleri .................................................................................

is'ad Yapan stadn K o n u m a s ................................. .....362
n G revi Devreden n c e k i S aygdeer s ta d n Ko-
numas ......................................................... ................ . ... 364
Eski Byk stadn Konum as ....................................... 365
Yeni G ftravl D efvalan stadm Konumos .................. 367
Mason O lacaklara Uyar ........................................................... .... 369
Mason Omak in M raca at Edenlere V erilen Cevap ... 369

GNLO t r k m a s o n l a r ........................................................................... 37s

a D evletin En s t Katnda ... ................................... ... ................... 378

C um huriyet Sonras M a so nlar .......................................... .... 382
H er Dnem v e H er k tid a rd a M a s o n to r .............. ........... . 385
27 M ays ve M a so nlar ............................ ............... ...................... 388
Sz B it ir ir k e n ......... ........... ..................................................... ... 401

MARKSST BR MASONUN GRLER .......................................... ....404

ekl er v e bel g el er

TRKYE BYK MASON MAHFL! ... ... .1.......................: ............. ....406

TRKYE MASON DERNE NZAM NAMES ................................... ....417
TRK YKSELME CEMYET TEAVN SANDII NZAM NAMES 449
M A S N K S Z L K .............. ......................................... .......................... ... 453
BELG ELER ...........................................................................................

501
 A d a le t P a r tis i Genel Bakan SLEYM AN D E M R E L 'i n

M A S O N 'lu k V e s ik a s d r.

s r - > '' r ^ Y
. - . --- -_. : ssfcymao D E M t R E L . * .' ! * * '"'

EM . {(Uf. B u

fnjat Yutafc

/jnstJ r^ < J r attrsHrti.

yafin V'oleti O n -i* 5a / | ^ r f ,Au&*<i*.

' v ..1 .. '.y t- . l i f : 2407

e k r io |C T E a fa : W r i

r\y r \*' sK
fffr/* 9<r. Ar^ . , V.;.
/ittlMr 0^rr*er.

/tc*W 'y fdt<Jki

ft'diar I2**a*j (Wr^H. W w tf:

': f/ fi;; ^

^ lirlr'S u frk t ./p.

V , n /.

; .;;:. v . ' V : ? ' :l / v %

. Ra*lr P 8 N M F . N L:: ; t^ ^ n . "

/^rl^^ pw:**/, ^Wf/, ftnS l r i ^ t j ; =;,.

/faricfpc j/TTHru,

L a in n n icw 't.itr: S in iy i' tH^rr /tr/c^r. V !

''... .. . :
' -:$'$% .'*'
<~-mut t r n t r e l S f _Sf, ' .*

>V ^f<^ "//. .'^ ,4A;j.VCt. tjjp. 3 $ ^ ;

V>Yl

... I * M--
B Vesika Masonlunu Ankara fiijj LiKUisnait o I ud 15. ci Satum fKi*wH?fr.
 V E F A T
TGrfc Mototftm Byk Ostodt

Hayrullah rs
6 Ekim 1977 gn vetol etmitir.
Cenazen. 9 Ekim 1977 Pazar gnD le namazndon *on?o. Ka*
rfXy, Osmanoo Gmnden kaldrriarak Koracaahmer mszurtruSo
Hakkn ratuiMtin* iM d i dilecetetSr,
EWfn verici haberi d u y m m E .

T rk M asonda n B y k L o ca s
 Kayt Fii
rr#- II III I'I----
tt .. Mvf auttlkt Ma-

(I i ismi. tuhhs ve pederi is*:

Tabiiyeti: Doduu tanh ve yer:

Mesuliyeti
lIyMJ:

Aile ^crallE:.

Jlum dgl:

I adresi - - ............ -

t. Potta kutusu:
Telgraf ftdrel: .. .. No.

TW0fl Nn.

Dolduu; Mc Mh ,*. Mh .'.

-V

ma dere.-, yt ttki ttrihi; />#K Ha^ji Mh .-. de

( T e k e n u t l M a l.-. A .*, si is m i) ( H k . \ ap.*, ismi)

4 .. t terfii tarihi 15 .' c terfii tarifli:

*' a n S A i |p M *
4 .\ <

{ AreopaJ temi) ( l dereceler)

22 .*. e terfii tarihi: 31 . , e ttflll ItflU :

27 e p ji 33 .% e ., :
29 a j,
33 .'. < * . :
30---A

FevkaUdn hizmclker Ptvktlid* UJtrfler

 4 V

Yemin Sueti

l--; > >* i ^ \ JS rj>'C

i M > rJ Jb V ...

i J tM . -, u C *> *jt/ L f
;. ^ ^ lX > *. - V ^ r t;l i U y c J M 'j & * '.'

x / jS M d \ ij SKJo u Vj 'k > - ^ ^ - '- C*fS. - V -'1 6 -jfi) ,-. i) , ^

. /l : / ' 1 4 i /

V i A
 Libert, Egalit, FraternHft,

t 1 J '',J
(H A M ) S K U ft T A K lA T

^ ...................... ..^ *>r -...........................

U / ( > ..^ y>*^-..........................................
jJ J j1 l 5.' *
Jt- V 1-" .jHJ1
4*-^ j^ .l ,lLjl
j jJ j l i j j *l Mi *fl jLjl J iij ./".-
5"*. r -"-
---fi
j-^j' jj'j >*.&,1**-j| i j^ y 1 V < / W i J t - f l u f i t <x
^ ^ te * w<drj . . . < .
. . J j .*. f H 1 'r--' 4 x * |j j U
 Fa m i l l e t u b o d e MAVOIKSRIE UNJVE*.s UJE

llB E R T t E S R b lT e - F R J s T E R N lT e

3 V -? ^ /

C E R T IF IC A T D E C O M P A G N O N

/ ,
/* 4
Aaafi , <&
C&UW4^ A f ^T*1
w - " i r *A -tjS y M f# X -' ii* fC
* *?J? . czrt4*J+ rmem/i* tzcsbf*** V v^yV ' "

*i&4
tpueM#$r
mm*i^Jk4 <t{<^ a M a r Siaturra r
w {<*/& eftdt ' JyU

> U i t - y j .tf y tfll V/-,y

UA*y*Gp&& id
cfaet&r v /c<** / f t ' ? * #t/4*vc** -1-* ^ _^1
4e**nA>m<*u* <6 dtru*n**& av<v>*
V > *W
mcpce** tcptfsJ&M,
3& ~ f& .J , --U

& ,& . r l V i l / ? ^ V r '^ .U >

Jtu.
K* 4rt<w

K jr
La Li ftccrjUir*
J*r
H-d.*a4ta<>
. >UJ Ijfi tr-*JTi *f"(p ,ll i ,
/ Vo M*an(IMrlaiL*nnd Orian daTnp^ck
A-V\<(S *-i> V ... - 1 / w J9JtS
 c
a .-. <<> r * ' , ,
.V K . (i

Liberty, Egalrte, Fralemt,

r O H C E ,P ^ .

C" ^ ? '* ? .-- -** -.< **

</ < ^ y _
r c )-- i* ? ,jW j f .* . ^

-**
. ^ ^ ^ f c / e / V f & u J ir s '
- " . . .
* *5*5 * t,--**! V- J > * 4 ^ 2 V > ^ f * * * , ,
 i\ .\ c.-.

STANMJI* 28/9 M

THjr* Yikak urama B 'l

D y Ok M A Hf l

Aziz s.*.

Grlen lzum zerine^ B.. Mahfil foplatfstntn olbinde;

yani 7 / 10 1951 Pazar gn saat 12,15 de, Yksek u.'. Je
mtereken bir cebe akdetfilerek Lokal meselesinin mukazere
edileceini arz eder, lutfan hazr butunmanzl K.'. sevgi ve
saygJanmia raoa edeni*.

Stl&hiy B n b t t
B0.\ ra .\
T r k Ziyal
 stanbul, 28 Mart 1958

KLTR MH.*. M AH.\

M esai tam saat 18,30 da balar

A ziz Kardeim,

4 N isan 1958 C u m a gn, saat 18,30 da toplan-

lacdktr.

Mesaimize itirakinizi K.\ sevgi ve sayglarmla rica

ederim.

Mua.\ Sel.-. Kt*.

Ferit Sayman
1 nci Derece M esai ;

A ) Hayrullah rs B.'. tarafndan :

tt Istanbulda kimsesiz ouklar iin yetitirme

yurdlar., mevzulu Konuma.

B) Bu davada bizim ne ypablfceiiDz hakknda

biraderlerin fikirleri.

2 nci Derece M esai t

Baz BB.\ in tef'i

Bijusu o la n K a rd e lerin , b u n la r b e r a b e r le r in d e
g e tir m e le r i b ilh a s sa rica olunur.

Meru mazereti olmadka llh .1. c devam mecburidir, mazeretin

bildirilmesi ve dul kesesinin unutulmamas, beyaz eldivenlerin ihmal
edilmemesi rica olunur.
T rk Y O ksaH m * C r n iy a H

m in lo c n i

stanbul 16 Ekim 1959

A z iz K ard eim ,

23 lU m 1959 C um a gn, saat 2 0 .3 0 .da

a k ta d e c a u n iz to p la n ty a i tira k in iz i, k a rd e sevgi ve

s a y g la rm la ric a e d e rim

Ktip
O r Ali Kta Tzel

1 O rgeneral Eref Manas adndaki haricinin talep-

nam esinin m zakeresi

2 Mason# b ir mnazara

NOT : H u m M otan U l *. torin haber vermeleri, H M M a t lito sfe-

rini macsMMahn rica dhm r.
TUrk Ykseltme Cemiyeti
Etenler Locas stanbul, 22 Ocak 1960

A z iz K a rd e im .

29 O etili 1960 C u m a g n , saat 20,80 da aktedecenia

to p la n ty a i tira k in iz i, karde sevgi ve s a y g la rm la rica

ederim .

K tip
S*. A lt K z a T e n i

Gndem :

O rg e n e ra l E re f M a n a s is im lin in C e m iy e tim iz* Kabul

m e ra sim i.. .

N ot :

L o c a la r u m u n l niza m n a m e sin in 68 in c i m addesi m u c i

bince, tsta nbnl Belediyesi H a y ra n H asta ba nesi o p e ra t r

V e te rin e r Selah&ddln z e r

' nam h a ricin in , A d n i A lk a n , Cem al K p a k , Rahm i Seven

B B . . iz ta ra fn d a n L o c a m za te klif edilm i b u lu n d u u k a r
d e lerim izin bilgile rine a rz o lunur.

M a ze re ti olan B B ,\ l e r i n haber ve rm e le r], H&senat

im g e le rin i u n u tm a m a la r 'rtca o Vu t v u t .
T rk y k s e ltm e C e m iy e ti fa u rn a i, 24 E yim s s o
ft a le r b t n

M it. Kardeim,

30 Rylf )9G0 Cuma gfind,' saat 1 da aktedecegtmlr.

toplantya JtintkimzJ. karde sevgi ve jygtl#m nla rtea

ederim.
K A t lp

D r . A li B z a Te rci

G rie m :

1 e t in A lt a n ve Ahm et M u z a f f e r Y e im s im li
h a ric ile rin t a h k ik v a r a k a la r n n o k u n m a e v e k a
b u l h a lin d e s k r te o le rin ln ic ra s .
~ \
C e m il S e n a j R . -. t a ra f n d a n A h la k m e v z u lu k o n
fe ra n s .

N o r r : M a z e r e t i o la n B B . \ e riu h a b e r v e r m e le r ^ H a s e n a t
h is s e le rin i u n u t m a m a la r r ic a o I u d u t .
BRLK TEK.'. M A H .\ LS

A ziz s t.'.

Birlik Tek.'. A l. '. Mah.\ 4 Ocak 1961 aramba gn

saat 1830 da Tcpebaadaki Lok ald t toplanacaktr.
Mesaimize itirakinizi K.\ sevgi ve sayglarmzla rica
ederiz,
Md.\ Sel.'. fCa.. Mo,\
eref Bar

I e bjt^&ma.

II Bir Evvelki tenim aln okunmas,

III Gelen levhalarn oIcanman.

IV K k i p intihab*

V A *d t isimleri yazO BB. , terin tabicik vanVaTanan vc tez

hl&?laroia okunmfefl v kabllri halinde akrotenleriniD ya-
ptma^ ;
S. dereceden 4 dereceye 4. dtrecedr-n 9. dereceye
Dr, Suphi Artonkal Dr. brahim Ethem Donijz

VI Cern%I Kpak B/, in kaater&ust *,

Tabiatte yaradl MADDE

defa muktedir: Nuri Pere

Vapl ve Kredi BunVoS Um. Md. TV- ' 44 48 40

M a z e re tle ri d oitysiyl m tta iy z itira k ecfemegen (?/,', m a zeretlerin i

b i l d i r m e l e r i v e m o r t i f h 99t l e r i n i g $ n < ic r m e le r i r ic a iu n u r .
Trk Ykseltme Cemiyeti
LK E M u h .. Lo b .'. stanbul, 24 M a rt 1962

Aziz Kardeim,

Looamz 3,Niaan.l962 Sal gn, saat

18,30 da toplanacandan mesaimize
i tir k in i si , K a r d e e sevgi ve
sayglaroala rica ederiz.
Kt.-.
U rgay D ip e r
G ndem

V M asat >

T N D BLAN

M acit ERBUDAK B .-.. tarafndan Hemirelerimize

eref hitabesi.

(Celseyi mteakiben LOKALDE)

Halil Bedi YNETKEN B.\ tarafndan
M O Z A R T
Mzikli konuma.

D K K A T : Bu merasime Hemiremiz Hanmefendinin de huZurUn ile jvfcl

vermelerini G.\ sevgi vc sayglarmzla rica ederiz.

K O T BB in koyu renk elbise ve " Beyaz eldivenle i ile tecilleri rica

olunur,

4 TN BLAN mesaisinden sonri LOKALDE Hemirelerimizle

mterek bir yemek verilecektir. Yemek creti 1 k^a icm Tl_ 1 2_SO <H-, tjtrSk
etmek istiyeu BB.*. in isimlerini 31-Mart->902 Cumartesi gn le vaktine
b d c H a k i D L G M fN B.~. lu ^ e tfin v tlti t k olunur.
Tel = 44 55 24 Ev Tel. ; 36 17 77

Toplanty getemiyecek JCK_\ imizio mazeretlerini bildirmeleri ve tD ilt kesesi*

ni mulmarajlan rica olunur.
 u M r -\ .

stanbul. 30 Nisan 194

YOKSEK DEFNE IEK.-. M A H .\

Mub. ~. s . ' .

4 M ays 1064 P a z a r t e s i gn, s a a t 1 8 . 3 0

da a k t e d e c e i m i z t o p l a n t y a i t i r a k i n i z i ,
s e v g i Te s a y g l a r l a r i c a e d e r i z .

M u /. Sel.-. Kt.1
FAZ POHOY

9 . D.~. alna

1 - Olurumun almas.
2 Bir evvelki celse tersioalmn okunmas.
3 - Gelen levhalarn okunmas
4 - V K A F;
Ahnted Karadeniz. Ziya Akor, Hidai Rona. Fahr -Oz-
oy. Mtin Sandalc, Burhan Haker, N'i Satgmlt, Mu-
Itip Kulatgu ve Fki Allan Os v lann 9. Deecey
iykaflan.

VKAF MTIZ

Teri p etm i, olan

' /M E S T * CEML i .

^l^ Paar ApL No. 2-SlU M . ; 48 55 65

Yazma ve Danma Faiz POROY

M esuliyet C add i No. 16Z5 - BEYOCUI TtL 44 5 6 1 8 -4 7 1 0 74

Mazereti aln s.- tann M -r flrn r !irmeleri ve Hayr leri KMeinin unatul-
* * *j> glyn'
 .. U-"* M.*. y_.

stanbul. 11 Mart 1964

YO K K K D E FN E TE K .-. M A H .-.

U u b . . Us.*.

28 M a r t 1984 P a z a r t e s i gn, a a a t 1 8 . 0 0
de a k d e d e c e i m i z t o p l a n t y a i g t l r k i n i z i ,
s e v g i ve s a y g l a r l a r i c a e d e r i z .

Mu.'. Sel.-. XAt.\

FAZ POKOY

4. D.'. alryma

1 - Oturumun almas.

1 Bir evvelki celse tersimalao okunmas.

3 - Gelen levHalam okuMius.
4 - PANEL CELSES IV

-K UH t c SCDCN.
Pek Mn_-. Sdm I$INPA s: modcratlgDde

Itiuk eden Panel yeleri

Sim A U C U Cemal KIPAK. smail Hsrev TKN,
Read ATABEK., GAan HANERUOGLU, Mehmet
Fuat AXEV I. Rahmi DUMAN, Bedii Non EHSU-
VAKOC-LU. Necip ALSAN. Galip DOLUN. Muo
KOLEY. Safa ERKUN.

Pek Mut/. Sim Enver BATUR "

H*llcrgat> Caddesi 30<5/>12 Foar A p t No. 2 - $ $ L i Tel. : 48 55 85

Yazma ve Danma Faiz POROY

MejnUytt Cfiddta No. 164/5 - BEYOLU T d . - +4 5 0 1 8 -4 7 1 0 74

Mjzerei oUn t,*. Iin n M ae^tltrini bildirmeleri ve Hayr leri KcsesEom anutul-
rnamflii nrol Hc a olunur.
Trk Y k seltm e C a m i ^
Hakikat Kola stanbul, 11 Mayis 1964

Aziz Kardeim,

18 Mays 1964 Pazartesi gn, saat 19da yaplacak toplantmza

katlmanz, Kardee sevgi ve sayglarmla rica ederim.
Ktip
N Karomesinia

GNDEM

Lnet D i n c i Maaa

1. Hazine Enjini Seimi.

2. Baylar Aleko Paps.Sop*tfiv o Roiiios Yavanidis hakko-
daki lekRerio mzakeresi.
3. Nkoh Karamesinis Kardeimiz tarafndan * insanlk tari*
binde yeni-devre, mevzulu konnnKL

Oabd Hoblaram: H ariltn Zahridi

Galata M y lU Balkl Han No. 37
TL 49 888
Ktip Kikoltoa K n n a s i )
B*kk, Rotert Kle] T M Okula
_____________ Tl : 83 5 1 60 _____
CMr koya ib M , t a j a i d i m t b ijn ila g t l i O N r ie
oliD ir.
Glnyeeak K ritfU r in it i mamretlvrii hiMirnalri n dul
uaotmsrlart m ta A t f.
T rk Y k s e ltin * C e n Y fi
hw it Kolu 'Io a n n a M , 11 Maou 1864

< K lm n A&Ape,

IIapaxaX(Ja Sjko napevoeftjiE f i ; tfv orvtSav fjnjv

Yeviv^o ^ yiv noojTi 13 Mavov 1964 v.al gav
l&rjv.

Mimi n|i);
* 0 r^m a tE v
Jf. Kaf " / r oin)
H M E P H 2 IA A IA T A 3 IS

'tSpyaalat 1 oV &*f*Qv

1. E mAoyt j 0 t] oago CfTjAaxo,

2- "AvYVffla )CQOTd0E(D Eij5oxt t v c. x. 'Alinnu lla s a -
Sonovlou xni P<d j uj 1otj *IaMxwtSon m \Jnf<p<Hpo(La.

3 . 0 jiiX j pj uj t d SdUpo N n. Engs|teaivi| iie tfia :

Nio oaftjuk k xf|v loopav ri> arpcuJirrfio*.

V (W(M: X*<i (Ul o< Zvja^uiAt;

BUjflfc Halikl H u , No. 37
TqlL: 48 48 88
IV>Mlutl* s : MtAaof Ku#a|iealvt|(
Bebek* Robert Kolej TlkMk Okal*
T(|K.'. 6a!>*50
II"oxa^n> t Atlqw(, itttc ri; n c pt
(WI>r/e<*VY fvdupa, ln*x xcfaua X0 ta t [ D i t . Ol xlv*fitvot
nn<>ai<>*o, 4os pil Xno(i*w M SutaeXo^oowv W Amnrolr mm
a i AnootUotv tOV fefloUv totv Bft tv Montr xl)e 4yaon>yi<i.
TRK YKSELTME CEMYET, !
H U M A N T A S Kolu

Jltanbul 10 Aralk 1964

Aziz Kardeim
22 Aralk 1964 Sal gn saat 18 .50
da aktedeceimiz toplantya itira-
kinizi sevgi ve sayg larml.a rica
ederim.

K ltip
D vut Y#r|*nll

S iO M O S M

I. inci Perece alma :

1 - A l

2 - Raporlarn okunmas
3 - Seimler
4 - Kapan;

Cetemiyeceklerin mazeretlerini bildirmeleri ve Dul kesesini

unutmamalar rica olunur.

MUHABERE : : P \ : *7 3
Davut YerftUt . Tet ; 44 l Ot
 TRK YKSELTME CEMYET
R. L, HUMANtTAS

stanbul la 10 Dcembre 1964

Trs Cher Frre

Vous tes cordialement invit &
ntre Tenue du Mardi 22 D6oembre 1964
18.50 heures trfes preclsea.

Le Secrdtaire
Davut YerdenII

OBPBE DU jo tlR ;

T r ra n t an 1 er D e g f :

1 - O u v ertu re des Travaux

2 - Lecture des rapports

3 - E le c tio n s

4 - Fermeture des Travax

les FF. obligfa de s'absenter sont tenin de se Justifier e t de

ne p u oublier leur obole potr le Tr. de la V.

CORRE5PONDANCE ^ r Akev : Tel : ^ ^ 66

Davut Yerjenl i Tel : 44 21 06
Tllrk Ykseltme Cemiyeti
ERENLER Koli. stanbul. 16 Nisan 195

Ariz Karde i m,

23 HSAN 1906 CMA 0H S a a t 18.30 da

t o p l a n l a o a k t r . a l m ay a t a t i n a n i i sa y -
glarm la rio a derin.

Ktip
K C p e k i

1" alu s

1 - Konferans :
-SAT: F AK 'D E TEVAZU.

Suat B e B \ tarafndan
2 - Konferanstan sonra hemirelerle yemek vc edeb sohbei /S 'r7Z
3 - Mzifc sohbeti
(Aleddin Y arac a - Cevdet ala)

t - Mazeretlerin vaktinde bildirilm esi

2 - Pul kesesinin ihmal, edilmemesi,
3 - K oyu renk elbise le gelinm esi.
 TRKYE M A S O N DERNE
STKLL AR. 4.

stanbul, 5 Ocak 1965

Muhter em K a r d e i m ,

Gelecek to p la n t m z a ga g d a k i b e lirtile n
gn ve s a a t t e , l o k a l i m i z d e y a p l a c a k t r .

Bu a l m a y a k a t l m a n z K a r d e e s e v g i 7e
s a y g la rm z la rioa ederiz.

C. ERBAKAN

Tarih ; 12 Ocak >9<54

Gn : Sah
Saat : 18 0 0

Gndem . <30)

Nadir per, Avni Teoman,. Orhan Hanerlioglu. Josef

M ju lits BB:. in Itabulltti.

-Not 1965 yl iin aidat (90) liradr

Birinci 'o^il (45) lirann umin<nda denmedi rica olunur.

Ltfen, mazerel>n2 bildirmeyi

A. ANIL 4425 56* C. ERBAKAN 49
 OPICRATOB

m s e s e .

^L&sls*~< ^CC-4

y y ^ -

- X - ? -? < r

^3aa* cjW-2 "j?*'

'v v ' ' - O l cl x X v V 't * ^ J ^ t t C '-
 Trk Ykseltme Cemiyeti
KeHar Kolu stanbul, 9 Austos 1963

A z iz K ardeim :

18 A u s t o s 1063 P a z a r g n , K l y o s a
a i l e v i b i r p i k n i k t e r t i p e d i l m i t i r . Hu su s i
o t o b s s a a t 9 . 0 0 da Taksim O p e r a r nnden
e s a a t 9 . 3 0 da' G a l a t a Y o l o u S a lo n u nnden
hareket e decek tir.
l e yemei K i l y o s T u r i s t i k O t e l de
y e n e c e k ve a k a m z e r i a y n y o l l a a v d e t e d i -
l e c e k t i r . c r e t l e r , yemek ve o t o b s d a h i l ,
i k i h a r i a h s b a n a 35 l i r a d r .
s t i r a h a t ve y e r l e r i n i n te in in i i i n
t e r i f eden k a r d e l e r i m i z i n a a d a k i k a r -
d e l e r e i s i m l e r i n i k a y d e t t i r m e l e r i e he mi -
y e tle r io a olunur.
kl ip
efik Keskin

HSAN EDIS B .213394

Saat 9.00 - 13.00

EFtK KESKN B. . 552415

Saat 14 00 - 17 00
 ORHAN HANERLOLU B
T rk iy e B yk M a s o n M a h fili lk s ta d
 OSMAN EDP SEVD B
Trkiye Byk Masr M ahfili Byk stad
 ?

Washington
 II
M '
l i f

- M
B 7 1 ' M t , S
t i p i i i t p i f f i si ra bit !
!g '

*;* * * * * ^ z % m g tm R - f

-.^ajg&sl

ikago Locas
Alman Locasnn Flamas
(1779) D avran Pusulas
1786 Yasasnn Kapak Sayfas
Budapete'deki eski tapnak