You are on page 1of 6

q veyndeba pirvelad

nikoloz
baraTaSvilis
svla ganjidan
mTawmindamde
nikoloz baraTaSvilis dokumenturi
portreti qarTvel sazogadoebas
ar gaaCnia. saukuneze meti xnis
ganmavlobaSi poetis portretis
aRdgenis Sesaxeb mravali mosazreba
gamoiTqva, araerTxel scades misi
saxis aRdgena sxvadasxva gziT.
maT Soris yvelaze miaxloebul
variantad iTvleba kompiuteruli
versia, romelic poetis dis,
sofios fotos mixedviT Sesrulda.
realurad, Cvens xelTaa poetis nikoloz baraTaSvilis saflavi da Zegli
neStis foto. is 1938 wels, mTawmindis panTeonSi
nikoloz baraTaSvilis mTawmindaze gadasvenebis dros gadaiRes da aqamde
ar gavrcelebula. fotos versoze (ukana mxares) vkiTxulobT: `nikoloz
baraTaSvilis awyobili neStis Zvlebi prof. (antropolog) vl. JRentis mier.
1938 w. 15 oqtombers, mTawmindaze dakrZalvis dros~. igi daculia saqarTvelos
parlamentis erovnuli biblioTekis cifruli biblioTeka `iverielis~ fondSi,
kerZod, daviT SuRliaSvilis fotokoleqciaSi.

1938 wlis 15 oqtombers nikoloz ba raTaSvili odnav koWli iyo. mecnierulma


raTaSvilis neSti didubis panTeonidan eqspertizam fexis marcxena qveda kidurze
mTawmindaze gadaasvenes. gadamsvenebeli daadastura dakoJiJeba. Tavis qala saSu
komisiis wevrebi iyvnen mwerlebi: alio alo zomisaa, kargad Senaxuli. kuboSi
maSaSvili (komisiis Tavmjdomare), Salva aRmoCnda agreTve Zveleburi qarTuli
dadiani, giorgi leoniZe da ilo mosaSvi fexsacmlis lanCa da qusli, agreTve po
li, agreTve profesori vladimer JRenti etis tansacmlis erTi TiTbris Rili~.
da docenti arkadi jorbenaZe. vl. JRen gad asven eb as qarTvel mwerl ebTan
tma asistentTan, a. jorbenaZesTan erTad _ sergo kldiaSvilTan, irakli abaSi
daaTvaliera da aawyo ConCxi. poetis Con ZesTan, lado asaTianTan, konstantine
Cxi mTlianad Senaxuli aRmoCnda. gazeT gamsaxurdiasTan, simon CiqovanTan, aleq
`komunistis~ 1938 wlis 243-e nomerSi sandre gomiaSvilTan, sandro eulTan da
vkiTxulobT: `ConCxis aRdgenis suraTi sxvebTan erTad daeswr o poet
is diswuli
adasturebs, rom nikoloz baraTaSvili giorgi sumbaTaSvili. sergo kldiaSvili
saSualo tanisa da Zvalmsxvili kaci gadasvenebis dRes ase ixsenebs: `akldama,
yofila. rogorc cnobilia, nikoloz ba romelSic Casvenebuli iyo kubo, didi

saqarTvelos parlamentis erovnul biblioTekaSi daculi masalebis eleq


tronuli versiebis naxva SegiZliaT erovnuli biblioTekis cifrul biblioTeka
`iverielSi~, bmulze: dspace.nplg.gov.ge

istoriani . marti 2017 41


q veyndeba pirvelad

mTawmindis panTeonSi, dakrZalvamde. 1938 wlis 15 oqtomberi. fotoze: dganan marjvnidan: giorgi
leoniZe, konstantine gamsaxurdia, aleqsandre quTaTeli, vladimer Rlonti, dimitri benaSvili,
ilo mosaSvili, pavle ingoroyva, g. xeCuaSvili, Salva dadiani, grigol cecxlaZe, alio mircxulava
(maSaSvili), giorgi sumbaTaSvili (n. baraTaSvilis diswuli, sofios Svili), ef. leoniZe (g. leoniZis
meuRle), sergo kldiaSvili, platon keSelava. kubos TavTan: irakli abaSiZe da raJden gvetaZe

wvalebis Semdeg Castexes muSebma. kubos did kuboSi movaTavseT da axla, albaT
saxuravi gatyda da gamoCnda cinkis yuTi. samudamod, akldamaSi CavasveneT. dRis
iq esvena neSti. yuTze ido faifurisagan or saaTze davbrundiT da didi poetis
gakeTebuli vardebis kona. erTi vardi me Sesandobari davlieT~.
waviRe, meore _ Salva afxaiZem, kidev swored zemoT naxseneb, gadamsv enebe
pavle ingor oyvam da raJden gvetaZem. li komisiis daskvnaze dayrdnobiT, 1956
yuTi axal kuboSi CavasveneT da mTaw wels gaCnda axali idea _ poetis saxis
mindisken manqaniT waviReT. mTawmindaze aRsadgenad miemarTaT anTr opologiur
asvlisas yuTi gaxsnes. yuTSi aRmoCnda mecnierebaSi farTod danergili meTo
kargad Senaxuli Tavisqala da Zvlebi disTvis _ kraniologiisTvis. am dros
_ yvelaferi daSlili, calke iyo. or portretuli rekonstruqciis erTaderT
SeerTebul magidaze daalaga Zvlebi pro dokumentur masalasa da gasaaxlebeli
fesorma JRentma da Semdeg aawyo ConCxi. saxis safuZvels Tavis qala warmoadgens.
Tav isq al aS i, sad ac odesR ac ukvd av i am meTodiT narCundeba saxis ara mxolod
leqsebi ibadebodnen, profesori axla anTr
opologiuri, aramed individualuri
xels uyofda da swmendda. marcxena fexze reliefic. es mosazreba Jurnal `droSa
koWTan profesorma umniSvnelo anomalia Si~ dabeWdil vrcel werilSi wamoayena n.
SeniSna. mexsierebaSi gacocxlda is dRec, kevliSvilma da saukeTeso Semsruleblad
roca celqma bavSvma fexi itkina. lamazi, misi Tanamedrove, profesori m. gerasimovi
mrgvali, patara Tavisqala Tvalis ori miiCnia, im droisTvis TiTqmis 30-wliani
carieli RruTi gviyurebda. sizmari xom gamocdilebiT. n. kevliSvili mis Sesaxeb
ar yofila, rac garSemo xdeboda? Zvlebi werda: `saxis ConCxis relief isa da Zvalsa
isev aSales da axal cinkis yuTSi, patara da rbils Soris funqcionaluri kavSiris
kuboSi Caasvenes. es patara kubo Semdeg dadgeniT imdenad gansacvifrebel Sedegebs

42 istoriani . marti 2017


miaRwia, rom igi adamianis saxis TiTqmis
rentgenoskopias axdens~. sxvaTa Soris, m.
gerasimovma aRadgina mcxeTis IX saukunis
(brinjaos xanis) mcxovrebTa tipebi, ro
melTa ConCxi 1937 wels, mcxeTis gaTxre
bis dros aris amoRebuli. n. kevliSvili
eyrdnoboda vl. JRentis mier Sedgenil
daskvnas Tavis qalis kargi mdgomareobis
Sesaxeb da fiqrobda, rom poetis saxis
aRdgenis erTaderT gzad m. gerasimovisT
vis saqmis mindobaRa rCeboda. Tumca, misi
mosazreba aravis gauziarebia.
pirvelad ki, nikoloz baraTaSvili
saxli ganjaSi, sadac cxovrobda nikoloz
saqarTveloSi 1893 wlis 25 aprils Camo baraTaSvili (daculia quTaisis sajaro
asvenes qalaq ganjidan, rac `qarTvelTa biblioTekaSi)
Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sa
zogadoeb is~ organizebiT ganxorcielda. imedi daekargaT Zvirfasis neStis povnisa.
sazogadoeb is mindobilobiT, 1893 wlis 23 Cven-ki, romelTac mondobili gvqonda am
aprils, ganjaSi Cavidnen grigol orbe neStis qalaqSi mosveneba, feri gvecvala
liani, giorgi ioseliani da aleqsandre da aRar vicodiT, ra gveqna, rogor un
Wyonia. giorgi ioseliani ganjis ekle da CavsuliyaviT tfilisSi da ra pasuxi
sias, romlis ezoSic iyo dakrZaluli unda gagveca imaTTvis, vinc momzadebuli
poeti, ase aRwers: `ganjis dasavleTs iyvnen xvalindel did ambisTvis da imaT
ganakideSi, imyofeba daZvelebuli ekle Tvis gansakuTrebiT, vinc sxva qalaqebidam
sia, aSenebuli wminda zaqarias da elisa Camosuliyvnen, calke gvrcxvenoda Cveni
bedis saxelze. es eklesia aris grZeli da Secdomisa: rogor dagvemarTa, rom jer
oTx-kuTxovani da Camohgavs Tavis formiT saZebari neSti ar movZebneT da ise gamo
yazarmas. dRes am eklesiaSi wirva-locva vacxadebineT gadmosvenebis dRe?~ _ wers
gauqmebulia, radganac ganjaSi mTavrobas al. Wyonia Tavis werilSi. imedgacruebu
axali taZari augia~. grigol orbelian lebi TbilisSi telegramis gamogzavnasac
ma poetis debisgan icoda, rom nikolozi fiqrobdnen, rom swored am dros gamoCnda
Zmis, giorgis marjvniv iyo dakrZaluli, naSal miwaSi poetis neSti. nikolozis
rac mcdari aRmoCnda da Casulebs mTeli mundiris folaqebi da kargad Senaxuli
momdevno dRis ganmavlobaSi mouw iaT neS waRebis nawilebi `wera-kiTxvis sazoga
tis Zieb am giorgis saflavis garSemo: `mu doebis~ wignTsacavisTvis wamoiRes, neSti
Sebs sul axal da axals vayenebdiT. sul ki didi pativiT gamoacila ganjis qarT
gamovcvaleT 24 muSa, xalxi daRonda da velobam rkinigzis sadguramde.

nikoloz
baraTaSvilis
neSti magidaze.
mTawminda,
dakrZalvis win,
1938 wlis 15
oqtomberi

istoriani . marti 2017 43


q veyndeba pirvelad

didubis
panTeonSi,
neStis
gadasvenebamde,
1938 wlis 15
oqtomberi.
dganan
marcxnidan:
raJden gvetaZe,
giorgi
leoniZe, sergo
kldiaSvili,
Salva dadiani,
ef. leoniZe
da sxvebi
Salva dadiani,
Camsxdarni:
alio
maSaSvili,
ilo mosaSvili
da pavle
ingoroyva

nikoloz baraTaSvilis gadmosveneba `qarTveli eris separaciisadmi midreki


ramdenadac saam ayo iyo qarTv elTaTvis, lebiT~ xsnida. misi SiSi aleqsandre yaz
imdenad aSfoTebda da faqtisadmi mtru begis dakrZalvisas miRebul gamocdilebas
lad ganawyobda maSindel Jandarmerias. efuZneboda: `rogorc baraTaSvilis neStis
Tbilisis JandarmTa sammarTvelos ufro gadmosvenebam, ise yazbegis gvamis didi pa
si SiSobda, rom nikoloz baraTaSvilis tivcemiT dasaflavebam... yazbegisa, romlis
gadmosveneba, iseve, rogorc aleqsandre sikvdilma misca saSualeba qarTvelebs
yazbegis didi pativiT dakrZalva, erov emcnoT Tu mTeli qveynisTvis vera, kavka
nuli TviTSegnebis gaRvivebas Seuwyobda siisTvis mainc, rom isinic arseboben... es
xels da areulobas gamoiwvevda, rasac ambebi gamoiwvevda policiasTan Setakebas,
nikoloz
baraTaSvilis
gvirgvinebiT
Semkobili
kubo vagonSi,
saqarTveloSi
gadmosvenebisas
1893 wlis
aprilSi

44 istoriani . marti 2017


romlis drosac ueWvelad eqneboda adgi
li did sisxlisRvras, Tu saxeSi miviRebT
qarTvelebis Tavmoyvareobas da sificxes~.
Sesabamisad, Tbilisis Jandarmeriac
srul mzadyofnaSi iyo da procesias did
yuradRebas aqcevdnen; Tumca, amjerad,
areuloba ar momxdara.
JandarmTa sammarTvelos ufrosis sai
dumlo moxsenebaSi, romelic man polici
is departamentSi 1894 wlis 7 marts gag
zavna, vkiTxulobT: `qarTvelebma xelaxla
wamoayenes miviwyebuli sakiTxi qarTveli
poetis baraTaSvilis neStis gadmosvene
bis Sesaxeb ganjidan tfilisSi, romelic
gardaicvala am sauk unis dasawyisSi da da
saflavebuli iyo ganjaSi. gansakuTrebuli
mizniT moTxares miwidan raRac Zvlebi da
erovnuli poetis neStis saxiT gadmoas
venes tfilisSi, sadac am neSts miegeba
mravalsaTasiani sazogadoeba da didis
pativiT da mowiwebiT miabares miwas. kubo
xelidan xelSi gadadioda da ara Tu yvela
wodebis pirebi ecilebodnen erTmaneTs mis
nikoloz baraTaSvilis Zeglis proeqti.
waRebaSi, aramed qalebic ki cdilobdnen dabeWdilia wignSi: . _
rogorme, ramdenime nabijze kubos tareba , 1905
Si monawileoba mieRoT. dedebs moeyvanaT
Tavisi patara Svilebi, aCoqebdnen kubos
win da Tayvans scemdnen kubos, rogorc
wmindanis neSts~, xolo Jurnal `kvalis~
1893 wlis me-18 nomerSi asea aRwerili
procesia: `dRe iyo Rrubliani, diliT
cotad winwklavda. qalaqidan xalxi mi
eSureboda rkinis gzis sadgurzed. didi,
patara, qali, Cvili, yvelani iq miiswra
foden, gulis ZgeriT moel oden, Tvali
moekraT didebulis qarTvelis naSTisTvis.
gaisma rkinis gzis sadgurzed mwyobri,
gulis siRrmemdis misawvdeni tkbili xma
qalebis galobisa: `qriste aRsd g
a mkvdre
TiT~... mas uSliden win muxisa, dafnisa da
puris Tavelebisagan Sekruls gvirgvinebs.
eri hga lob da `wmin dao Rmer Tos~ da am
didebiT gahyva igi didubis taZramdis~.
poetis gadmosvenebidan 12 wlis Semdeg,
nikoloz baraTaSvilis saflavze _ di
dubis panTeonSi Zeglis dadgmis sakiTxi
daisva. Zeglis Sesaxeb 1905 wlis `cnobis
furcelSi~ weria: `SeiZleba es Zegli ar nikoloz baraTaSvilis cru portreti
(aleqsandre ciciSvili). mxatvari
Seefereba mis diad Rirsebas, magram sul taras momceliZe. dabeWdilia wignSi:
ararobas esec jobia. Zegli gauk eTebinebia . _ , 1905.

istoriani . marti 2017 45


q veyndeba pirvelad

raTi Canacvlda da mTawmindis panTeonSi


dResac am saxiT aris warmodgenili.
ratom iTqva uari aRniSnul biust
ze, amis Sesaxeb saintereso informacias
gvawvdis giorgi leoniZe `saliteraturo
gazeTis~ 1933 wlis me-7 nomerSi. is eyrd
noba mTargmnel ivane avaliSvilis cnobas:
qarelSi cxovrobda cnobili mwignobari
iason daviTis Ze ciciSvili, romelic
mwerlobis garda mxatvrobasac misdev
da. garda amisa, adidebda fotosuraTebs
da aferadebda, romlebic Sin, kedlebze
hqonda gamofenili. ivane avaliSvilis
yuradReba swored erT maTgans miupyria.
suraTs hqonda warwera _ aleqsandre ci
ciSvili. es portreti gavrcelebuli iyo,
rogorc nikoloz baraTaSvilis portreti.
ivanes iasonisTvis gauziarebia gakvirveba,
iasons ki ase auxsnia: `eg xom baraTaSvili
ar aris; ra vqna, ver icani Cemi Zma aleqsan
dre, peterburgSi aleqsandre meores rom
sapatio darajad axlda? es maSindeli _
qulajaSi gamowyobili, gadaRebuli fo
n. baraTaSvilis portreti. avtorebi: levan Taq tografiaa. suraTi sxvafriv Cemi Seferade
TaqiSvili, levan WoRoSvili. dabeWdilia wignSi:
n. baraTaSvili. `TxzulebaTa sruli krebuli~, bulia da gadidebuli, xolo baraTaSvilad
Tb., 2005. ki Semdeg jadoqrobam gadaaqcia~. iasonis
TqmiT, masTan stumrad misul mwignobars,
boris esaZes (boris spiridonis Ze esaZe zaqaria WiWinaZes aleqsandres suraTis
_ qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavr daTmoba uTxovia. `davuTme, mxolod Seve
celebeli sazogadoebis namdvili wevri. kiTxe, Tu rad undoda? zaqariam mipasuxa:
_ q.g.), Zegli mTlad damTavrebuli araa lamazad aris gamowyobili qarTuls tani
da kidev eWirveba fuli. Zeglis dadgma samosSi, naxatic kargia, Cems oTaxSi Camov
ganzraxulia 9 oqtombrisTvis. imedia, kidebo. roca wasvlisas suraTi qaRaldSi
wera-kiTxvis, dramatiul i da filarmoni gavuxvie da gadaveci, guliT Semexvewa: Za
uli sazogadoebani daexmarebian b. esaZes, lian gTxov, Tu sadme Segxvdes es suraTi,
ikisreben Zeglis damTavrebas da Sesaferad araferi sTqvao; arc isa sTqva, rom Tqven
moawyoben misi dadgmis saqmes~. marTlac, gan wamoviReo. mec Sevpirdi~. mogvianebiT,
aRniSnulma sazogadoebebma 1905 wlis 11 TbilisSi Camosul iasons rusTavelis
seqtembers, saerTo krebaze daadgines, gamzirze unaxavs liTografiiT dabeW
rom 9 oqtombers Zegli ekurTxebinaT, am dili Zmis suraTi warweriT nikoloz
dRisTvis stumrebis mowveva ki uxerxulad baraTaSvili. portr etis gavrcelebamde
scnes. nikoloz baraTaSvilis Zegli `ric ki zaqarias xma gauvrcelebia, rom erT
cis saqandako qarxanaSi~, algeTis qvisgan ojaxSi baraTaSvilis portreti unaxavs
damzadda. Zegli Semkuli iyo qarTuli da uaxloes dReebSi gasayidad gamoscem
ornamentebiT da misi simaRle sam metrs da. giorgi leoniZe aRniSnul portrets
aRemateboda. svetze dadgmuli biusti statiaSi `yalb gamosaxulebas~ uwodebs.
axalgazrda mxatvris, taras momcemliZis samwuxarod, es foto zogierT Tanamedrove
naxatis mixedviT unda Sesrulebuliyo. gamocemaSi dResac nikoloz baraTaSvilis
mogvianebiT proeqtSi cvlileba moxda portretad aris miCneuli.
_ Zeglis svetze ganTavsebuli biusti li qeTi gziriSvili

46 istoriani . marti 2017

You might also like