1

1.GR

Bu projenin amac Fenoln kullanm alanlar ve elde edili ekillerinin aratrlmas, uygun
retim yntemi ve kapasite belirlenmesi, blok ak diyagramlarnn oluturulmas, Trkiye
ve Dnyada fenol retim ve kullanmlarnn aratrlmasdr.

Proje kapsamnda aratrlan ve retimi yaplmas planlanan fenol ok ynl organik bir
bileiktir. Fenoller aromatik bileikler arasnda en nemli organikler olarak bilinirler.
Yaplarnda bulunan hidroksil grubu aromatik halkaya balanmtr. Fenol, ilk olarak 1834
ylnda bir Alman kimyageri olan Friedlieb RUNGE tarafndan kmr katranndan izole
edilmi ve karbolik asit olarak isimlendirilmitir. Fenol, ticari olarak ilk kez 1860 ylnda
kmr katranndan damtlarak retilmitir. Gnmzde ise sentetik olarak retilmektedir
Fenol ilk kez J. Lister antiseptik olarak kullanm ve yaral bir ocuu lmden
kurtarmtr. Fenol ile formaldehit stlarak ilk sentetik plastik olan bakalit retilmitir.
Fenol, ilk kez ABDde 1903te sivilceleri yok etmek iin kullanlmtr. Deersiz bir atk
madde saylan katrandan retilen fenol, ameliyatlarda hayat kurtarm ve on binlerce yeni
kimyasal maddenin sentezlenmesini salamtr.Gnmzde ise pikrik asit, ila, boya ve
patlayc sanayinde kullanlmaktadr. Kat endstrisi, kauuk ileme endstrisi, izolasyon
sistemleri ile yksek srtnmeye dayankl malzemelerin retiminde kullanlmakta olan
fenolik reineler de fenollerden yaplmaktadr. Fenolik reinelerin dnda, fenollerin en sk
kullanld alanlardan biri de plastik sanayidir. Fenoller plastik retiminde hammadde
olarak kullanlmaktadr [2].

Bunlarn dnda fenoller, uzun yllar zararl bceklerin ve otlarn ldrlmesinde

kullanlmtr. Fenol, anestezik etkilerinden dolay, ila sektrnde, zellikle merhemlerde,
gz ve kulak damlalarnda, boaz pastillerinde ve antiseptik losyonlarda kullanlmaktadr.

Hazrlanan bu proje kapsamnda yukarda sralanan ihtiyalarn karlanmasn salayacak

fenoln en dk maliyetle ve en uygun proses ekipmanlar ile retilmesi hedeflenmektedir.
Proses retim aamasnda hammadde olarak kmen (izopropil benzen) kullanlacaktr.

Projede fenol retim prosesi olarak yksek verim, dk maliyet, kolay uygulanabilir,
evreye duyarllk zellikleri gz nnde bulundurularak kmenin oksidasyonu prosesi
seilmitir.

Kapasite seimimizi Trkiyenin 2012 yl ithalat miktar 21.328 ton gz nne alnarak
yllk fenol retimimiz ithalat miktarnn %5 olan 925 ton/yl olarak belirlenmitir.
 2

2.FENOL

Fenoln C6H5OH formlne sahiptir. Fenollerin genel yaps ekil 2.1 de grlmektedir.

ekil 2.1 Fenollerin genel yaps (Hamernik ve Frantz, 1991)

Fenol, benzenin ya da baka bir aromatik bileiin halkasndaki karbon atomlarna

balanm bir ya da daha ok hidroksil (-OH) grubunun varlyla nitelenen organik
bileiklerin ortak addr. Bununla birlikte, fenol; fenollerin en basit yesi olan monohidroksi
benzenin (C6H5OH) zel addr, fenil halkasna bal bir hidroksil grubundan meydana
gelmi aromatik maddedir.

Fenol trevleri genellikle fenolden tretilmi bileikler olarak adlandrlr. Fenole metilin
bal olmas durumunda ismi kresol olur. Kresol orto,-meta,-para izomerleri halinde
bulunabilir.(ekil 2.2)

ekil 2.2 Kresol izomerleri (Hamernik ve Frantz, 1991)

2.1 Fiziksel ve Kimyasal zellikleri

Fenoln fiziksel ve kimyasal zellikleri izelge 2.1 de gsterilmitir.

 3

izelge 2.1 Fenoln fiziksel ve kimyasal zellikleri [2]

Fiziksel ve kimyasal zellikleri

Molekl arl
94,14 g/mol

Erime noktas
40,9 C

Kaynama noktas
181,7 C

zgl arlk 1,05 g/cm3

Parlama Noktas
79 C

Erime Iss
29 J/g

103,4 J/g
Buharlama Iss

Yanma Iss
779 J/g

Fenol trevleri genellikle beyaz renkli ve kristal yapdadr. Oda scaklnda kat haldedir.
Ancak havada ykseltgenerek pembemsi bir renk almaktadr. Kendilerine zg tatlar ve
kokular vardr. Monohidroksi benzen gibi tek hidroksil grubuna sahip fenollerin ho ve
tatlms bir kokusu varken, ift hidroksil grubuna sahip fenoller (difenoller) hafif kokulu,
ya da daha ok hidroksil grubu ieren fenoller (polifenoller) tmyle kokusuzdur. Yakc ve
zehirli bir madde olarak bilinmektedir (Othmer, 1982). Suya kyasla ok yava buharlar,
suda orta dereceli bir znrle sahiptir ve olduka yancdr. Fenollerin suda znrl
68,4Cnin altnda snrl olup bu scakln zerinde tamamen znebilmektedirler.
 4

Fenollerin sudaki znrl substituentlerin yapsna ve miktarna baldr. rnein

substituent iermeyen fenoln sudaki znrl 77,9 g/l, 2,4- diklorofenolun 9,7 g/l,
2,4,6-triklorofenolun 0,8 g/l ve pentaklorofenolun 14 mg/ldir. Fenol znrl ayn
zamanda pKann da bir fonksiyonudur (Watts, 1996).

Kk molekll fenollerin erime noktalar dktr. Suda biraz znrler. Byk

molekll olanlarn erime noktalar yksektir ve suda znmezler; ama hepsi organik
zclerde znrler. pKalar 10 dolaynda olan zayf asittirler. 42 Asitlik dereceleri
alkoller (pKa~16) ile karboksilli asitler (pKa~5) arasndadr. Fenoller suda znmese bile
NaOH ile tuz oluturabilirler. Bu tuzlar suda znr ve hidroliz olarak bazik reaksiyon
gsterirler (Kucukmidil, 2007).

izelge 2.2de grld gibi halka zerindeki elektron verici gruplar asitliin azalmasna
yol acarken halojenler asitlii artrmaktadr. Siyano ve nitro gibi elektron ekici gruplar da
asitlii nemli derecede artrmaktadrlar. Halkadaki nitro sayisinin fazlal asitlii artrr,
rnein 2,4-dinitrofenolun pKa deeri 4.09 ve 2,4,6- trinitrofenolun (pikrit asit) pKa deeri
0.25 dir (fenol pKa=10.0 ).

izelge 2.2 Fenollerin asitlikleri [2]

Sbstitent Orto Meta Para

H 10,0 10,0 10,0

Metil 10,29 10,09 10,26

Flor 8,81 9,28 9,81

Klor 8,48 9,02 9,38

Brom 8.42 8,87 9,26

yot 8,46 8,88 9,20

Metoksi 9,98 9,65 10,21

Metiltiyo 9,53 9,53

Siyano 7,95

Nitro 7,72 8,39 7,15

 5

Fenollerde anyonik formun znrl molekler formun znrlnden yksektir.

Pentaklorofenolun pKa deeri 4.75 ve sudaki znrl 14 mg/l iken sodyum
pentaklorofenoksitin suda znrl 330 g/ldir (Watts, 1996).

Fenoller, ilk bakta yaplarnda bulunan hidroksil grubu (-OH) nedeniyle alkollere
benzeseler de, birok zellikleri birbirinden farkldr. Fenollerin zellikleri, elde edili
yntemleri ve reaksiyonlar alkollere hi benzemez.

Fenoller, alkollerden daha polar bileiklerdir, molekller arasnda gl hidrojen balar

yaparlar. Kaynama noktalar alkollerden yksektir ve suda daha ok znrler. Daha gl
asittirler (Kucukmidil, 2007). Fenollerin alkollere gre asitliklerinin fazla olmasnn nedeni;
oluan anyonun rezonans kararlldr. Bunu salayan ise eksi ykn aromatik halkadaki
delokalizasyonudur (Streitwieser and Heathcock, 1985).

Fenollerdeki benzen halkasna balanm olan hidroksil grubu, alkollerdekinden daha gl

bicimde kutuplam olduundan, fenoller hidrojenle daha sk balar kurmaktadr. Bu
nedenle fenollerin sudaki znrlkleri alkollerden daha fazladr. Fenoller su ierisinde, su
moleklleri ile hidrojen balar oluturmaktadr. Fenoller ile alkolleri ayran dier bir
kimyasal fark ise fenollerin zayf asidik karakter tamasdr (Hart et al., 1998).

Elektronegatif fenil grubu, hidroksil gruba bir miktar asitlik kazandrdndan fenol alkole
nazaran daha asidiktir. Fenoller, suda ok snrl olan (pKa= 1.3x10-10) hidrolizi srasnda az
miktarda H+ ve fenil kkne ayrr ve bu nedenle de zayf bir asit gibi davranr. Nitekim
fenoller bu zellikleri nedeniyle kuvvetli bazlarla tepkimeye girerek fenoksit, fenolat ya da
fenat denilen alkali metal tuzlarn olutururlar. Oluan bu tuzlarn hepsi sularda znrdr.
Fenoller ile alkoller arasndaki dier fark ise, alkollerin C-OH ba asit katalizrlnde
kolayca koparlabildii halde, fenollerdeki C-OH ban koparmak zordur. Fenoller de
alkoller gibi protonlaabilir ise de, su ayrlmas ve fenil katyonunun olumas mmkn
deildir (Hart et al., 1998).

Fenollerin molekllerinde hidroksil gruplarnn bulunmas, fenollerde alkoller gibi gl

molekller aras hidrojen balarnn olumas anlamna gelmektedir. Bu hidrojen balar
fenollerin assosiye olmasna neden olur, bu yzden ayn molekl 44 arlna sahip
hidrokarbonlardan daha yksek kaynama noktasna sahiptirler. rnein; fenol ve toluen
hemen hemen ayn molekl arlna sahip olduu halde fenoln kaynama noktas (182 C)
toluenin kaynama noktasndan (110,6 C) daha yksektir (Solomonos, 1992).
 6

2.2. Fenoln evreye ve Canllar zerine Etkisi

Fenol hem doal hem de insan aktiviteleri ile ortaya kan kimyasal bir maddedir.
Doal olarak baz gdalarn iinde, insan ve hayvan atklarnda, bozunmu organik materyal
iinde ve vcutta metabolizma rn olarak oluur. nsanlar az yolu ile, solunum yolu ve
deri yolu ile maruz kalabilirler. Fenole en nemli maruziyet kayna, endstride kullanlmas
nedeniyle mesleki ortamlardr. Bunun yan sra toplum tkettii baz rnler, baz tbbi
preparatlar ve baz gdalar, sigara duman ve ime suyu ile de maruz kalabilir. Toprakta 2-5
gn, suda 9 gnden fazla kalabilen fenoln byk miktarlar havada, suda ve toprakta daha
uzun sre kalabilir. Fenole solunum yolu ve deri yolu ile yksek dozlarda maruziyet halinde
insanlarda deri, gz ve mukoz membranlarnda tahri edici etkisi yksektir. nsanlarda az
yolu ile yksek dozda (1 gram dzeyinde) fenol alnmasnn ok ciddi toksik etkilere neden
olabildii (karacier, bbrek hasar ve kalpte olumsuz etkiler biiminde) ve hatta lmcl
etki gsterdii bilinmektedir. Fenoln insanlarda kanser yaptna ilikin yeterli bir bulgu
yoktur. Uluslararas Kanser Aratrma Kurumu (IARC), fenol insandaki karsinojenik etki
bakmndan Grup 3te (karsinojenik etki bakmndan snflandrlamayan)
deerlendirmektedir. Deneysel bulgulardan yola karak, fenole uzun sreli ve dk
dozlarda maruz kalndnda insanda kanser dndaki olumsuz etkilerin olumayaca dozu
(Referans doz-RfD) da hesaplanmtr. Bu ise; az yolu ile vcut arl bana 0.3 mg
dozda fenol yaam boyu alndnda (70 kg lk bir insan iin gnde 21 mg) insanda olumsuz
salk etkileri beklenmez eklinde ifade edilebilir.

Fenol ieren sularn iilmesi iddetli bbrek bozukluklarna, ar sarsntlara, lmlere neden
olabilmektedir. Klor ieren fenollerin zehirli etkisi ise izomere bal olarak deiiklik
gstermektedir. Klorlu fenollerin ou, deride ve gzde olduka ypratc bir etkiye sahiptir.
Zehirleyici miktarlar deri tarafndan absorplanabilir. Fenol ve homologlar zehirli maddeler
olup hayvansal dokular zerinde yakc etkileri vardr. Bu nedenle kullanlrken deriye temas
ettirilmemeli ve buharlar solunmaktan kanlmaldr (Uyar, 1983).

2.3 Oluum Reaksiyonlar:

Fenoln ticari neminden dolay birok retim metodu gelitirilmitir.2003 yl verilerine

gre retimin %95 i kmenin oksidasyonu yoluyla gereklemektedir [1].

Kmenin Oksidasyonu ile

C6H5CH(CH3)2 + O2 C6H5OH + (CH3)2CO
 7

1900l yllarn balarnda Bayer ve Monsanto tarafndan benzen slfanosyonu

metodu gelitirilmitir.
C6H5SO3H + 2 NaOH C6H5OH + Na2SO3 + H2O
lgili dier yntemler aada belirtilmitir
Klorobenzenin hidrolizi ile
C6H5Cl + H2O C6H5OH + HCl
Benzenin nitro oksit ile direk oksidasyonu ile
C6H6 + N2O C6H5OH + N2
Dow Chemical tarafndan gelitirilen tolenin oksidayonu ile
C6H5CH3 + 2 O2 C6H5OH + CO2 + H2O

2.4 Kullanm Alanlar

Fenoller olduka nemli, iyi bilinen ve kimyasal endstrinin farkl alanlarnda olduka
yaygn olarak kullanlan bileiklerdir (Martinez et al., 1996). 1930lu yllarda bakalit gibi
fenolformaldehit reinelerinin retiminde kullanlan fenol, Birinci Dnya Sava yllarnda
patlayc yapmnda kullanlan pikrik asit retiminde kullanlmtr. Gnmzde ise pikrik
asit, ila, boya ve patlayc sanayinde kullanlmaktadr. Aspirin ve boyarmadde retiminde
hammadde olarak kullanlan karboksifenoller (salisilat), fenollerden elde edilirler. Fenolun
ticari olarak en ok kullanld alan, formaldehitler ile girdikleri kondenzasyon reaksiyonu
sonucu oluturduklar Bisfenol A (difenil propan) retimidir. Bisfenol A, epoksi,
polikarbonat fenoksi ve polisulfonat reineler ile korozyona dayankl poliester retiminde
kullanlmaktadr. Kat endstrisi, kauuk ileme endstrisi, izolasyon sistemleri ile yksek
srtnmeye dayankl malzemelerin retiminde kullanlmakta olan fenolik reineler de
fenollerden yaplmaktadr. Fenolik reinelerin dnda, fenollerin en sk kullanld
alanlardan biri de plastik sanayidir. Fenoller plastik retiminde hammadde olarak
kullanlmaktadr (Banat et al., 2000; Yldz et al., 2004).

Bunlarn dnda fenoller, uzun yllar zararl bceklerin ve otlarn ldrlmesinde

kullanlmtr. Bu amala klorofenol ve kresol gibi fenol trevleri kullanlmaktadr. Fenol,
anestezik etkilerinden dolay, ila sektrnde, zellikle merhemlerde, gz ve kulak
damlalarnda, boaz pastillerinde ve antiseptik losyonlarda kullanlmaktadr. Fenoln % 1-
2lik seyreltik zeltileri tpta kantya kar ila olarak kullanlmaktadr. Ancak deriiklii
arttrldnda deri ve mukozay tahri ettii ve sinir sistemini etkileyen ok zehirli bir madde
olduundan dolay, fenoln antiseptik olarak kullanm byk olcude azalmtr
(Viraraghavan et al., 1998; Barron et al., 2002).
 8

3. TRKYE VE DNYADA FENOL RETM

Trkiye statistik Kurumundan alnan bilgilere gre ithal eden firma says 3ten az olmas
nedeniyle firma bilgisi verilmemektedir. Ancak Trkiyede 2012 ylnda ithal edilen fenol
miktar 21.328 ton olup deeri 58.984.591 TL dir.

2008 ylndaki fazla retim ve bir talep knn ardndan fenol pazarnda 2010 ylna
kadar bir gerileme yaanmtr. nemli kapasite artlar 2013-2014 yllar arasnda
grlmektedir. Kuzey Amerika gibi gelimi pazarlarda tketim oran azalmas ve snrl
hammadde oluumu nedeniyle byme Asya Pasifik lkelerine odaklanlmtr.

2012 ylna ait verilere bakldnda dnyada fenol retimi en yksek %26.1,lik oranla
Amerika Birleik Devletlerine aittir.(ekil 3.1)

ekil 3.1 Dnyada Fenol retimi (kaynak)

Dnyadaki fenol tketiminin byk bir oran Bat Avrupa lkelerine aittir (ekil 3.2).

ekil 3.2. Dnyada Fenol Tketimi

 9

4. PROSES TANIMI VE SEM

4.1.retim Yntemleri

4.1.1 Benzenin Slfonasyon Prosesi

Benzenden fenol retimi, en eski retim yntemi olup kmen, toluen gibi reaktanlarn inorganik
asit,tuz gibi yardmc maddelerle slfolanmas ile elde edilir. (kaynak belirt)4 ana reaksiyondan
oluur.

a.Slfonasyon: Slfrik asit ile reaksiyona giren benzen sonucunda 150C-170Cde benzen slfonik
asit oluur.

b.Ntralizasyon: Benzen slfonik asit, sodyum slfit ile ntrleir ve sodyum benzen slfonat oluur.

c.Fzyon: Sodyum benzen slfonat ile sodyum hidroksit birleerek sodyum fenoksit oluturur.

d.Asitletirme: Slfrik asit ile sodyum fenoksit bir araya gelerek fenol ve sodyum slfit aa kar.

Bu reaksiyonlar dorultusunda yaplmas gereken ilemler;

Filtrasyon: Sodyum slfat ve sodyum slfiti ayrmak iin filtrasyon ilemi yaplr.

Distilasyon: retilen fenolden daha yksek saflkta fenol elde etmek iin uygulanr.

Kristalizasyon: Sodyum slfitin ayrlmas iin uygulanr.

Proses aklamas: Benzenden fenol retimi prosesi kesikli reaktrlerde byk leklerle gerekleir.
Demir potlar ierisine dzenli aralklarla sodyum benzen slfonat beslenir, kostik soda(NaOH) ile
yaklak 300Cde reakte olurlar. Reaksiyon 5-6 saat srer. htiyaca ve verime gre beslemeye devam
edilir ya da kesilir. Vakum distilasyon kolonu da ham fenol ve tuzlardan saf fenol elde etmek iin
kullanlr. Kristalizrler saf sodyum slfit elde etmek iin kullanlr, kristaller ana bileimden ayrlr.

4.1.2. Klorobenzen ve Kostik Soda(NaOH) ile Fenol retim Prosesi

a.Klorlama: C6H6 + Cl2 850C , Fe-C6H5Cl (Klorobenzen)

b.Kostikleme: C6H5Cl +NaOH (suda) C6H5NaO
c.Hidroliz: C6H5NaO + HCl(aq) C6H5OH + NaCl(suda)

Proses aklamas: Kuru benzen, demir katalizrlnde ortalama 850Cde klorla tepkimeye girerek
klorlama kulesinde klorobenzeni oluturur. Dntrlemeyen benzen geri kazanlr. %10 saflktaki
kostik soda ile tepkimeye giren klorobenzen sonucu benzen halkasndaki Cl atomlar ile hidrojen
atomlar tepkime verir ve oluan su buhar gaz kn salar. Oluan rn, difenil oksit n stcya
pompalanr, sonrasnda kostikleme reaksiyonunun gerekleecei reaktre beslenir. 4250Cde ve 350
 10

atm basnta reaksiyon gerekletikten sonra ntralizere ve s deitiriciye rn beslenir. rn

ntralizerde hidrolize olduktan sonra HCl ile reaksiyonu sonucunda fenol ve sodyum klorr elde
edilir. Sodyum klorr yan rndr ve ayrlarak elektrolize yollanr. Fenol, vakum distilasyonu ile
%95 safla kartlr. Difenil oksit ise kolonun altndan geri besleme olarak alnr.

4.1.3 Kmenin Oksidasyonu Prosesi

Kmenden, oto-katalitik oksidasyon (hava ile) reaksiyonuyla fenoln elde edildii bir
prosestir. Elde edilen ikinci rn aseton, yan rnler alfametilstiren (AMS) ve asetofenondur
(AP). Proseste kan kalnt azdr.
Fenol aadaki admlar ile geri dnm ieren bir yntemle retilebilir.

Benzen ile propilenin reaksiyonundan kmen sentezlenir.

Elde edilen kmen hidrojen peroksit ile oksitlenir. KHP kmen peroksiti oluturur.
Asit ile kmen peroksitler fenol ve asetona paralanr.
Asetonun hidrojenerasyon ile izopropanole dntrlr.
zopropanol dehidrasyon ile izopropilene dntrlr.
Elde edilen propilen ilk basamaktaki reaksiyona beslenir. (kaynak)

ekil 4.1.Kmenin oksidasyonu

Kmen ve hava oksidasyon reaktrne alnr. Dk scaklk ve basnta otokatalitik

reaksiyon ile kmen hidroperoksit (CHP) oluur. Kmenin oksidasyonu 60-150 arasnda
tercihen 90-130 ve yaklak 1-10 kgf\cm2(0,96-9,6 atm) basn altnda oksijen kullanlarak
 11

gerekletirilir. Oksijen burada oksijen,hava ya da bir inert gaz ile seyreltilmi oksijen gaz
karm olabilir. Dzgn bir oksidasyon ilemi balatmak iin tepkimeye bir balatc ilave
edilir. Balatc rnekleri , '-azobisizobtironitril ve ,'-azobissiklohekzilnitrildir.
Reaksiyon kesikli, srekli ya da yar-kesikli bir reaktrde gerekletirilebilir. Reaktr akm
dipten konsantratre gelir ve burada konsantrasyonu arttrlr.Ardndan bir asit katalizrle
fenol ve asetona paralanr.Kullanlan katalizr slfirik asit, perklorik asit ve hidroflorik
asit gibi gl asitler olmaldr. Konsantre reaksiyon karmna gre katalizr arlka
%01-2 olmaldr.

Ayrca bu admda reaksiyon ortam olarak bir zc kullanlr. Kmen peroksitin asitle
bozundurulmasyla retilen aseton en ok tercih edilen reaksiyon ortamdr..Elde edilen yan
rnlerin arl katalizr sisteminin seimine ve reaksiyon koullarnn kontrolne
baldr.Basit bir katalizr temizleme ileminden sonra kark rn akm bir dizi distilasyon
ilemine girer.Distilasyonda istenirse AMS elde edilir veya bir hidrojenasyon ileminden
geirildikten sonra kmene evrilerek tekrar sisteme dndrlr.Proseste fenoln safl
istenilen seviyeye ayarlanabilir. En yksek-saflktaki fenolde, toplam safszlklar 20 ppm
dolayndadr.

Allied/Lummus Crest teknolojisi yan rn oluumunu en aza indirirken, bunlarn ekonomik

durumlarna gre baz tercihler yaplmasna olanak da vermektedir. Bu olanaklar:

a) geri-dn istendiinde, AMS hidrojenasyon nitesi,

b) pazarlama istendiinde, AMS saflatrma nitesi,
c) kalntnn paralanmas iin kraking nitesi.

Prosesin verimi ok yksektir. AMS hidrojenasyon ve kalnt kraking niteleriyle beraber, 1

ton fenol retimi iin tketilen kumen 1.31 tondur. 1 ton fenol bana 0.61 ton aseton retimi
de yksek bir verimdir. Gerek alma koullar reticinin setii yan rne ve yardmc
maddelere gre deiir.
 12

4.2.Proses Seimi

Proses seimi yaplrken, btn proseslerin avantajlar ve dezavantajlarn gz nnde

bulundurarak uygun proses seimine karar verilmitir. Kmen oksidasyonu prosesinin
avantajlar izelge 4.1.gsterilmitir.

izelge 4.1 Kmen oksidasyon prosesi avantajlar

Proses zellikleri Proses Avantajlar

leri oksidasyon teknoloji Islak oksidasyonun dk maliyeti ve

gvenlii ile kuru oksidasyonun yksek
verimini birletirir ve reaktr hacmini
minimuma indirir.

Minimum hava tketimi ve turbo seenei Elektrik tketimini drr.

Gelimi proses kontrol, blnme stn seiilik ve gvenlik salar.

teknolojisi ve otomatik kapanma sistemleri
ierir.

Is deiim sistemleri Isy yeniden kullanarak enerji tketimini

drr. Tasarruf salar.

Atk su ve gaz artm evreyi koruma

Dk karbonil ierikli yksek saflkta Yksek kalitede rn eldesi

fenol

Bu avantajlarndan dolay, fenol retiminde kullanlmas en uygun olan proses retim

prosesleri arasndan kmenin oksidasyonu prosesi seilmitir.

Prosesin kolay uygulanabilir olmas,

evre mevzuat bakmndan uygun olmas,

Prosesin Chemcad programna uygunluu gibi etkenler tercih edilme sebepleridir.

 13

5. KAPASTE SEM

Kapasite seimini etkileyen pek ok faktr vardr;

Hammadde temini
Ulam
Enerji
Depolama
Zaman

Kapasite seimimizi Trkiyenin 2012 yl ithalat miktarnn 21.328 ton olduunu gz

nnde bulundurarak ve semi olduumuz proses zelliklerine dayanarak fenol retim
kapasitemizi Trkiye yllk fenol ihtiyacnn %5ini karlayacak ekilde 925 ton/yl olarak
hedeflemekteyiz. (TRKYE STATSTK KURUMU)

Tesisimiz gnlk 127 kg/saat retim yapacak ve yln 320 gn, gnde 24 saat alacak
ekilde tasarlanmtr.
 14

6. AKI DYAGRAMLARI

6.1 Blok Ak Diyagram

Oksijen Slfrik Asit

Kmen
Hidroperoksit
Kmen
Reaksiyon Reaksiyon

Fenol Aseton Oksijen

Aseton
Ayrma

Fenol

Ayrma

Fenol

Soutma

Fenol Depolama

ekil 6.1 Fenol retim prosesi iin blok ak diyagram

 15

6.2 Proses Ak Diyagram

C-101 P-101 M-101 R-101 R-102

Kompresr Pompa Kartrc Reaktr Reaktr

V-101 T-101 M-102 E-101 TK-101 TK-102

Faz Ayrc Kule Kartrc Soutucu Tank Tank

ekil 6.2 Fenol retim proses ak diyagram

300 K scaklnda ve 1 atm basn altndaki oksijen besleme akm,1nolu akmla, C-101
kompresrne girmektedir. 300 K scaklnda ve 1 atm basn altndaki kmen besleme
akm,2 nolu akmla, P-101 pompasna girmektedir. Kompresrden kan akm 3 ve
pompadan kan akm ,4, M-101 numaral kartrcda toplanmaktadr. Kartrcdan kan
akm 5, R-101 reaktrne girmekte ve burada 513 K scaklnda ve 1 atm basn altnda
endotermik bir reaksiyon olumaktadr. Reaksiyon sonucunda kmen ve oksijenin byk bir
ksm kmen hidrojenperoksite dnmektedir. Reaktrden kan akm ,6, ikinci bir reaktr
olan R-102 reaktrne iletilmektedir. Bu reaktrde 500 K scaklnda ve 1 atm basn
altnda, slfrik asit katalizrlnde endotermik bir reaksiyon sonucu, kmen
hidroperoksitin byk bir ounluu aseton ve fenole dnmektedir. R-102 reaktrnden
kan akm ,7, V-101 numaral ayrc olan flaa iletilmektedir. Fladan ayrlan fenol ve
ayramayan aseton alt akmdan ,8, aseton ise st akmdan ,9, fla terketmektedir. 8 akm
T-101 kulesine, tamamen ayrma yaplabilmesi iin iletilmektedir. T-101 kulesinden
ayrlan aseton st akm ,11, ve 9 numaral akm M-102 kartrcsna gnderilmektedir.
 16

Kartrcdan kan aseton akm ,13, TK-101 depolama tankna gnderilmektedir. T-101
kulesinden ayrlan alt akm ,10, 448,82 K scaklnda E-101 s deitiricisine
iletilmektedir. Is deitiricisinden 323,66 K scaklyla kan fenol akm ,12, TK-102
depolama tankna gnderilmektedir.

izelge 6.1 Fenol retim prosesinin ak zeti

Akm Numaras 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Scaklk ( 300 300 388,63 300 308,48 513 500 385 385 448

Basn (atm) 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1

Buhar Kesri 1 0 1 0 0,50 1 1 0 1 0

Molar 1,5 1,5 1,5 1,5 3 1,58 2,96 2,08 0,88 1,43
Ak(kmol/saat)

Bileenlerin
Molar Ak
Debileri
(kmol/saat)

Kmen 0 1,5 0 1,5 1,5 0,07 0,07 0,05 0,02 0,05

Oksijen 1,5 0 1,5 0 1,5 0,07 0,07 0 0,07 0

Aseton 0 0 0 0 0 0 1,39 0,64 0,74 0

Fenol 0 0 0 0 0 0 1,39 1,35 0,04 1,35

Kmenhidro- 0 0 0 0 0 1,42 0,03 0,02 0 0,02

peroksit
 17

izelge 6.1 Fenol retim prosesinin ak zeti (devam)

Akm Numaras 11 12 13

Scaklk ( 323,66 323 331,48

Basn (atm) 1 1 1

Buhar Kesri 0 0 0,68

Molar 0,64 1,44 1,53

Ak(kmol/saat)

Bileenlerin
Molar Ak
Debileri
(kmol/saat)

Kmen 0 0,05 0,02

Oksijen 0 0 0,07

Aseton 0,64 0 1,39

Fenol 0 1,35 0,04

Kmenhidro- 0 0,02 0

Peroksit

izelge 6.2 Fenol retimine ilikin proses ak diyagram iin cihaz zeti

Is Deitirici E-101

Tip O.B.

Alan (m2) 1,396

Scaklk Deiimi () -125

 18

izelge 6.2 Fenol retimine ilikin proses ak diyagram iin cihaz zeti(devam)

Isl Yk (kJ/saat) -40734

Reaktrler R-101 R-102

Scaklk () 513 500

Basn (atm) 1 1

Hacim (m3) 71,36 131,5

Kompresr C-101

G (kW) 24,92

Debi (kmol/saat) 1,5

Verim 0,75

Scaklk (giri) () 300

Faz Ayrc V-101

Scaklk () 385

Basn (atm) 1

Besleme Debisi(kg/saat) 228

Hacim (m3) 0,029

ap (i) (m) 0,2

 19

izelge 6.2 Fenol retimine ilikin proses ak diyagram iin cihaz zeti(devam)

Ykseklik/ uzunluk (m) 0,8

Tanklar TK-101 TK-102

Scaklk () 331 323

Basn (atm) 1 1

Hacim (m3) 0,017 0,21

ap (m) 0,175 0,19

Ykseklik (m) 0,7 0,76

Kule T-101

Scaklk () 385

Basn (atm) 1

Besleme Debisi(kg/saat) 175,55

Hacim (m3) 51,81

ap (i) (m) 0,03

Ykseklik/ uzunluk (m) 16,5

 20

7. KTLE VE ENERJ DENKLKLER

7.1 Ktle Denklikleri

Kapasite : 975 ton

(975 ton / 320 gn ) (1.000 kg / 1 ton ) (1 gn / 24 saat) = 127 kg / saat

7.1.1 M-101 Kartrcs iin ktle denklii

ekil 7.1 M-101 kartrcs

M-101 kartrcsna ait ktle denklikleri aadaki izelge ile verilmitir.

izelge 7.1 M-101 kartrcsnn akmlar, bileenleri ve ktle denklikleri

kan
Giren (kg/saat)
(kg/saat)
Bileenler
Akm 3 Akm 4 Akm 5

Scaklk (K) 388,63 300 308,48

Basn (atm) 2 1 1

Kmen 180 0 180

Oksijen 0 48 48

Toplam 228 228

7.1.2 . R-101 Reaktr iin ktle denklii

R-101 reaktrnde gerekleen reaksiyon

C6H5CH(CH3)2 + O2 C6H5C(CH3)2OOH
 21

ekil 7.2 R-101 reaktr

R-101 reaktrne ait ktle denklikleri aadaki izelge ile verilmitir.

izelge 7.2 R-101 Reaktrnn akmlar, bileenleri ve ktle denklikleri

Girenler (kg/saat) kanlar (kg/saat)

Bileenler
Akm 5 Akm 6

Scaklk (K) 308,48 513

Basn (atm) 1 1

Kmen 180 9

Oksijen 48 2,47

KHM 0 216,53

Toplam 228 228

7.1.3 R-102 Reaktr iin ktle denklii

R-102 reaktrnde gerekleen reaksiyon;

C6H5C(CH3)2OOH C6H5OH + CH3COCH3

 22

ekil 7.3 R-102 Reaktr

R-101 reaktrne ait ktle denklikleri aadaki izelge ile verilmitir.

izelge 7.3 R-102 Reaktrnn akmlar, bileenleri ve ktle denklikleri

Girenler (kg/saat) kanlar (kg/saat)

Bileenler
Akm 6 Akm 7

Scaklk (K) 308,48 513

Basn (atm) 1 1

Kmen 9 9

Oksijen 2,47 2,47

KHM 216,53 4,33

Fenol - 131,22

Aseton - 80,98

Toplam 228 228

7.1.4 V-101 Faz ayrcs iin ktle denklii

ekil 7.4 V-101 faz ayrcs

 23

V-101 faz ayrcsna ait ktle denklikleri aadaki izelge ile verilmitir.

izelge 7.4 V-101 Faz Ayrcsnn akmlar, bileenleri ve ktle denklii

Girenler (kg/saat) kanlar (kg/saat)

Bileenler
Akm 7 Akm 8 Akm 9

Scaklk (K) 500 385 385

Basn (atm) 1 1 1

Kmen 9 6,65 2,35

Oksijen 2,47 - 2,47

KHM 4,33 4,28 0,05

Fenol 131,22 127,10 4,10

Aseton 80,98 37,50 43,47

Toplam 228 175,53 52,47

7.1.5 T-101 Kulesi iin ktle denklii

ekil 7.5 T-101 Kulesi

T-101 kulesine ait ktle denklikleri aadaki izelge ile verilmitir.
 24

izelge 7.5 T-101 Kule akmlar, bileenleri ve ktle denklii

Girenler (kg/saat) kanlar (kg/saat)

Bileenler
Akm 8 Akm 10 Akm 11

Scaklk (K) 385 448,82 323,66

Basn (atm) 1 1 1

Kmen 6,65 6,65 -

Oksijen - - -

KHM 4,28 4,28 -

Aseton 37,50 0,18 37,32

Fenol 127,10 127,10 -

Toplam 175,53 138,21 37,32

7.1.6 M-102 Kartrcs iin ktle denklii

ekil 7.6 M-102 Kartrc

M-102 kartrcsna ait ktle denklikleri aadaki izelge ile verilmitir.

izelge 7.6 M-102 Kartrc akmlar, bileenleri ve ktle denklii

Girenler (kg/saat) kanlar (kg/saat)

Bileenler
Akm 9 Akm 11 Akm 13

Scaklk (K) 385 323,66 331,48

Basn (atm) 1 1 1
 25

Kmen 2,34 - 2,34

Oksijen 2,47 - 2,47

KHM 0,05 - 0,05

Aseton 43,47 37,32 80,79

Fenol 4,10 - 4,10

Toplam 52,47 37,32 89,79

7.1.7 E-101 Soutucusu iin ktle denklii

ekil 7.7 E-101 Soutucu

E-101 soutucusuna ait ktle denklikleri aadaki izelge ile verilmitir.

izelge 7.7 E-101 Soutucusu akmlar, bileenleri ve ktle denklii

Girenler (kg/saat) kanlar (kg/saat)

Bileenler
Akm 10 Akm 12

Scaklk (K) 448,82 323

Basn (atm) 1 1

Kmen 6,65 6,65

Oksijen - -

KHM 4,28 4,28

Fenol 127,10 127,10

 26

Aseton 0,18 0,18

Toplam 138,2 138,2

7.2 Enerji Denklii

7.2.1 M-101 Kartrcsnn enerji denklii

ekil 7.8 M-101 Kartrcs

ekil 7.8de grlen M-101 kartrcsnn enerji denklii izelgesi aada verilmitir.

izelge 7.8 M-101 Kartrcs iin enerji denklii

Ak
Giren kan Scaklk Basn
Akm debisi
H(kJ/ saat) H(kJ/ saat) (K) (atm)
(kg/saat)

3 3904 388 1 48

4 -60750 300 1 180

5 -56846 308 1 228

Toplam -56846 -56846

7.2.2 C-101 Kompresrnn enerji denklii

ekil 7.9 C-101 Kompresr

ekil 7.9de grlen C-101 kompresrnn enerji denklii izelgesi aada verilmitir.
 27

izelge 7.9 C-101 Kompresrnn enerji denklii

Akm Giren kan Scaklk Basn Ak

(K) (atm) debisi
H(jJ/ saat) H(kJ/ saat)
(kg/saat)

1 -81 300 1 48

3 -3800 388 2 48

Toplam -81 -3800

7.2.3 R-101 Reaktrnn enerji denklii

ekil 7.10 R-101 Reaktr

ekil 7.10de grlen R-101 reaktrnn enerji denklii izelgesi aada verilmitir.

izelge 7.10 R-101 Reaktrnn enerji denklii

Ak
Giren kan Scaklk Basn
Akm debisi
H(kJ/ saat) H(kJ/ saat) (K) (atm)
(kg/saat)

5 -56846 308 2 228

6 -35435 513 1 228

Toplam -56846 -35435

Hrnler =-35435 kJ/h

Htepkenler = -56846 kJ/h

Qr= Hrnler - Htepkenler = 21410,5 kJ/h

QP = Hrnler - Htepkenler Qr (7.1)

 28

QP = -35435 - (-56846) (21410,5)

QP = 0,0005 kJ/h

7.2.4 R-102 Reaktrnn enerji denklii

ekil 7.11 R-102 reaktr

ekil 7.11de grlen R-102 reaktrnn enerji denklii izelgesi aada verilmitir.

izelge 7.11 R- 102 Reaktrnn enerji denklii

Akm Giren kan Scaklk Basn Ak

(K) (atm) debisi
H(kJ/ saat) H(kJ/ saat)
(kg/saat)

6 -35435 513 1 228

7 -361134,6 500 1 228

Toplam -35435 -361134,6

Hrnler = -35435 kJ/h

HH tepkenler = -361134,6 kj/h

tepkenler = -361134,6 kJ/h

Q = -325699,5 kj/h
Qr=r Hrnler - Htepkenler = -325699,5 kJ/h

QQ P = -361134,6 kj/h - (-35435 kj/h) - (-325699,5)

P = Hrnler - Htepkenler Qr (7.2)

QP = -361134,6 kJ/h - (-35435 kJ/h) - (-325699,5 kJ/h)

QP = -0,1 kJ/h
 29

7.2.5 V-101 Faz Ayrcs iin enerji denklii

ekil 7.12 V-101 Faz Ayrcs

ekil 7.12de grlen V-101 faz ayrcsnn enerji denklii izelgesi aada verilmitir.

izelge 7.12 V-101 Faz ayrcsnn enerji denklii

Akm Giren kan Scaklk Basn Ak

H(kJ/saat) H(kJ/saat) (K) (atm) debisi
(kg/saat)

7 -361134,6 500 1 228

8 -337480 385 1 175,55

9 -160070 385 1 52,45

Toplam -361134,6 -497550

7.2.6 T-101 Kulesi iin enerji denklii

ekil 7.13 T-101 Kulesi

ekil 7.13de grlen T-101 kulesi iin enerji denklii izelgesi aada verilmitir.
 30

izelge 7.13 T-101 Kulesi enerji denklii

Akm Giren kan Scaklk Basn Ak debisi

H(kJ/saat) (K) (atm) (kg/saat)
H(kJ/saat)

8 -337480 385 1 175,55

10 -163770 448 1 138,21

11 -157610 323 1 37,34

Toplam -337480 -321380

7.2.7 E-101 Is deitiricisinin enerji denklii

ekil 7.14 E-101 Is deitiricisi

ekil 7.14de grlen E-101 soutucusunun enerji denklii izelgesi aada verilmitir.

izelge 7.14 E-101 Is deitiricisinin enerji denklii

Akm Giren kan Scaklk Basn Ak

H(kJ/saat) H(kJ/saat) (K) (atm) debisi
(kg/saat)

10 -163770 448 1 138,21

12 -204510 323 1 138,21

Toplam -163770 -204510

 31

7.2.8 M-102 Kartrcsnn enerji denklii

ekil 7.15 M-102 Kartrcs

ekil 7.15de grlen M-102 kartrcsnn enerji denklii izelgesi aada verilmitir.

izelge 7.15 M-102 Kartrcsnn enerji denklii

Giren kan Scaklk Basn Ak

Akm
H(kJ/saat) H(kJ/saat) (K) (atm) debisi(kg/saat)

9 -160070 385 1 52,45

11 -157610 323 1 37,34

13 -317680 331 1 89,79

Toplam -317680 -317680

 32

8. PROSES BRMLERNN TASARIMI

Bu blmde proses cihazlar snflandrlarak boyutlandrlmalar yaplmtr. Cihazlarn

boyutlandrlmasnda Chemcad programndan alnan sonularndan yararlanlmtr. Ktle
ve enerji denklikleri kullanlarak ak debileri, scaklk ve zktle deerleri hesaplanmtr.

8.1 Proses Cihazlarnn Snflandrlmas

8.1.1 Ktle Aktarm Amacyla Kullanlan Cihazlar

T-101 Distilasyon Kolonu

R-101 Reaktr

R-102 Reaktr

V-101 Faz Ayrcs

8.1.2 Is Aktarm Amacyla Kullanlan Cihazlar

E-101 Is Deitiricisi

8.1.3 Tanma,lenme ve Depolama Amacyla Kullanlan Cihazlar

m-101 Kartrcs

m-102 Kartrcs

TK-101 Aseton Depolama Tank

TK-102 Fenol Depolama Tank

8.2 Proses Cihazlarnn Boyutlandrlmas

8.2.1 C-101 Kompresr Tasarm

ekil 8.1 C-101 Kompresr

ekil 8.1deki kompresr iin;

 33

W= ( / (-1) ) RT1((P2 / P1)(-1) /-1) (8.1)

T1=300 K (Chemcad)

P1=1 atm (Chemcad)

P2=2 atm (Chemcad)

Wb=W/nmnc (1,39 W motorlu ya da 1,562 W trbinli) (8.2)

W= 1,5 ( 1,4 /0,4 )8,314(300)( 2 0,4 / 1,4-1) = 15954,53 W

Wb= 1,562 W = 24920,97 W =24,920 kW

8.2.2 R-101 Reaktr Tasarm

ekil 8.2. R-101 reaktr

T=513 K (Chemcad)

P=1 atm (Chemcad)

ekil 8.2deki reaktrn boyutlandrlmasnda, gaz molar debi temelinde belirli bir boluk
hz ( s, 1/saat ) kabul edilmitir.

s = 1/ = ( x Vcat) (8.3)

= 1 saat olarak kabul edilir.

Molar ak debisi = 3 kmol/h (Chemcad)

Standart scaklk basntaki (1 atm, 273 K) buharn hacimsel debisi = 227,2 m3/h (Chemcad)

= 0,044 kmol/m3 ( Chemcad )

 34

= 1,57 kmol/h (Chemcad )

s = 1 / = / (Vcat) (8.4)

V = Vcat / (1-) = 2Vcat (8.5)

= %50 kabul edilmitir.

1/ 1 = 1,57 / ( 0,044 x Vcat )

Vcat =35,68 m3

V = 71,36 m3 bulunmutur.

L/D oran 4 olarak alnr, ap 1,2 mden byk ise yatay bir kap olarak
boyutlandrlmaktadr. (Proses Tasarm,2013)

L/D = 4

V = (D2/4)L (8.6)

V = D3 = 71,36 m3

D = 2,83 m

L = 4D = 11,32 m

D iin; 2,83 m >1,2 m olduu iin yatay olarak boyutlandrlmtr. (Proses Tasarm,2013)

8.2.3 R-102 Reaktr Tasarm

ekil 8.3 R- 102 reaktr

T= 500 K (Chemcad)
 35

P= 1atm (Chemcad)

ekil 8.3teki reaktrn boyutlandrlmasnda,gaz molar debi temelinde belirli bir boluk
hz ( s, 1/saat ) kabul edilmitir.

s = 1/ = ( x Vcat) (8.7)

= 1 saat olarak kabul edilir.

Molar ak debisi = 1,57 kmol/h (Chemcad)

Standart scaklk basntaki (1 atm, 273 K) buharn hacimsel debisi = 65,55 m3/h (Chemcad)

= 0,045 kmol/m3 ( Chemcad )

= 2,96 kmol/h (Chemcad )

s = 1 / = / (Vcat) (8.8)

V = Vcat / (1-) = 2Vcat (8.9)

= %50 kabul edilmitir.

1/ 1 = 2,96 / ( 0,045 x Vcat )

Vcat = 65,77 m3

V = 131,5 m3 bulunmutur.

L/D oran 4 olarak alnr, ap 1,2 mden byk ise yatay bir kap olarak
boyutlandrlmaktadr.

L/D = 4

V = (D2/4)L (8.10)

V = D3 = 131,5m3

D = 3,47 m

L = 4D = 13,9 m

D iin; 3,47 m > 1,2 m olduu iin yatay olarak boyutlandrlmtr.

 36

8.2.4 V- 101 Faz Ayrc Tasarm

ekil 8.4 V- 101 Faz ayrcs

Akm 8, % 2,7 kmen, % 65 fenol,% 31 aseton, % 1,3 KHP iermektedir.

fenol =1057 kg/m3

kmen=862 kg/m3

aseton =790 kg/m3

KHP =1020 kg/m3

akm 8 =967 kg/ m3

Toplam alt akm 175,55kg/saattir.

Scaklk T = 385 K dir (Chemcad).

FL = 175,55 kg / saat (Chemcad)

ekil 8.2.4teki faz ayrcs iin 5 dakikalk sv tutuma sresi temelinde;

= 5dk = 0,0833 saat

V= 2(FL. / L) (8.11)

V= 2*( 175,55*0,08/967)

V= 0,029 m3 = 29 L

L/D oran 4 olarak alnr, ap 1,2 mden byk ise yatay bir kap olarak boyutlandrlr (Proses
Tasarm,2013).

L/D = 4

V = (D2/4)L
(8.12)
 37

V = D3 = 0,029

D = 0,2 m, L = 4D = 0,8 m

D < 1,2m olduundan ekil 8.4teki cihaz dikey olarak boyutlandrlmtr.

8.2.5 T-101 Distilasyon Kulesi Tasarm

ekil 8.5 Distilasyon kulesi

Distilasyon kolonlarnn tasarmnda kolon ykseklii ile apnn ve tepsi boluundaki raf
saysnn hesaplanmas gerekir. Guthrie de tepsi yn btn balant elemanlar ve
destekler de dahil olmak zere 24 karbon elii plaka,elek yada kafes tipi tepsi eklindeki
temel konfigrasyon ile tanmlanr (Proses Tasarm,2013)

Tepsi Says=Ni=15

Geri ak oran =Ri=2

NT=N(maxN)+(1-N)(min Ni) (8.13)

Gerek tepsi says verimin () %80 olduu varsaylarak NT/ ifadesi ile hesaplanr. (Proses
Tasarm,2013)

Ni=15 ise NT =12 olarak hesaplanr.

R=R(max R)+(1-R)(min Ri) (8.14)

R = N=0,8 (Proses Tasarm,2013)

T-101 kolonu iin CHEMCAD verilerinden;

= ( )0,5 =1,9

 38

Tipik 24 tepsi boluu iin Csb tama bantlarndan bu aralkta yaklak 0,06 ft/s dir.

Sv iin yzey gerilimi =7000 dyn/ft

Unf=Csb,f ((l-g)/g)0,5 (/ 20)0,2 (8.15)

Unf = 0,06 ( (1057-834)/ 834 )0,5 (7000/ 20)0,2= 0,099 ft/s =108,34 m/h

A= (D2/4) = V/ (0,8 Unf g) (8.16)

Elek tipi tepsiler iin = 0,75 olarak alnabilir. (Proses Tasarm ,2013)

A= 37,33 / ((0,8)(108,34)(0,75)(834)) = 0,0007 m2

A= ( D2)/4

0,0007 = 37,33/ ((0,8)(108,34)(0,75) (834))

D=0,03 m

Kolon yksekliinin belirlenmesi;

Gerek tepsi says = 15

Tepsi ykseklii: (N-1)(0,75) = 10,5 m

Ekstra besleme boluu:1,5 m

Tepe-dip boluu: 3 m

Etek ykseklii: 1,5 m

Toplam Ykseklik: 16,5 m

8.2.6 E-101 Is Deitiricisi Tasarm

ekil 8.6 E-101 Is Deitiricisi

ekil 8.6daki s deitiricisi iin;

Q = U x A x T (8.17)
 39

Q= -40734 kJ/h

T= -125o C (Chemcad)

U deeri gerekli izelgelerden elektrikli bir s deitirici iin 200 Btu.h-1.ft-2.F-1 olarak
alnmtr.(Proses Tasarm,2013)

Gerekli birim evirmeleri yaplarak U=233,4 kJ.h-1.m-2 olarak hesaplanmtr.

A = (-40734) / ((-125) x (233,4)) = 1,396 m2

8.2.7 TK- 102 Depolama Tank Tasarm

TK-102

ekil 8.7 TK-101 Depolama tank

Genelde kaplarda temel alnan zellikler;

ekil 8.7daki kabn hacmi (V), buhar aklar iin bir ek hacim dnlerek, be dakikalk
bir sv tutma sresi temelinde, gerekli hacmin iki kat temel alnarak seilir (Proses Tasarm,
2013).

V = 2 (FL . / L ) (8.18)

FL = Kaptan (depolama tankndan) ayrlan sv debisi

L = Sv younluu

= Genelde 5 dakikaya ayarlanan kalma zaman

FL = 138,21 kg / saat (Chemcad)

L = 1057 kg / m3 ( Tanktaki rn %99 orannda fenol ierdii iin sv younluu olarak

fenoln younluu kabul edilmitir.)

L / D = 4 alnr (Proses Tasarm, 2013).

V = 2 [ (138,21 kg / saat) * ( 0,083 saat) / (1057 kg / m3 )

V = 0,021 m3

V = * [( D2/4)* L] (8.19)
 40

0,021= * [( D2/ 4) * 4D]

D =0,19 m

4D = L = 0,76 m

D < 1,2m olduundan ekil 8.7deki cihaz dikey olarak boyutlandrlmtr.

8.2.8 TK-101 Depolama Tank Tasarm

TK-101

ekil 8.8 TK-101 Depolama tank

ekil 8.8deki kabn hacmi (V), buhar aklar iin bir ek hacim dnlerek, be dakikalk
bir sv tutma sresi temelinde, gerekli hacmin iki kat temel alnarak seilir (Proses Tasarm,
2013).

V = 2 (FL . / L ) (8.20)

FL = Kaptan (depolama tankndan) ayrlan sv debisi

L = Sv younluu

= Genelde 5 dakikaya ayarlanan kalma zaman

FL = 89,78 kg / saat (Chemcad)

L = 834 kg / m3

L / D = 4 alnr (Proses Tasarm, 2013).

V = 2 [ (89,78 kg / saat) * ( 0,083 saat) / (834 kg / m3 )

V = 0,017 m3

V = * [( D2/4)* L] (8.21)

0,021= * [( D2/ 4) * 4D]

D =0,175 m

4D = L = 0,70 m
 41

D < 1,2m olduundan ekil 8.8deki cihaz dikey olarak boyutlandrlmtr.

 42

9. PLANLAMA VE YERLETRME
9.1 Tesis Yeri Seiminde nemli Faktrler

Bir kimya tesisi tasarlanrken, tesisin nerede kurulaca bilinmelidir. Enerji ve hammadde
maliyeti, kullanlacak nakliye tipi, evresel kstlar ve igc temin kolayl tesisin
kurulaca yere baldr.

Kurulum aamasnda nem tayan etkenler u ekilde sralanabilir.

a) Pazar

b) gc

c) Hammadde

d) Tama

e) Enerji ve su

f) Devletin tevik ve snrlamalar

g) Sermaye Faizi

h) Arsa bedeli ve kurulu giderleri

i) Askeri tehlike

j) klim

Tesis yerleimindeki tm bu faktrler dikkate alnmtr. Fenol retim projesinde ncelikli

etkenler hammaddelerin yeri, pazarn yeri ve nakliye olarak belirlenmitir.

9.1.1 Hammaddelerin Yeri

Tesis kurulurken hammadde kaynana yakn bir yer olas konum saylr ve daima gz
nnde bulundurulmaldr. Kmenden fenol retim prosesinde hammaddeler kmen ve
oksijendir.Proses dahilinde en fazla harcanacak olan hammadde kmen olduundan tesis
yerleiminde ncelikli aratrma kmen(izopropil benzen) teminidir.

Endstriyel alanda kmen benzenin propilen ile katalitik alkilasyonu yolu ile retilir. Bu
nedenle kmen ana kaynann benzen olduu sylenebilir. Fenol retim prosesimizde temel
hammadde kayna olarak benzen belirlenmi ve bu dorultuda benzen retiminin en fazla
 43

olduu ehir aratrlmtr. Benzen retiminin en fazla retildii ehirle balantl olarak
kmen eldesi iin maliyet daha dk olacak, ayn zamanda nakliye ilemleri daha kolay
gerekleebilecektir.Dolaysyla fenol retim prosesimizin temel kayna kmen en uygun
koullarda temin edilmi olacaktr.Tm bu sebepler dorultusunda Petkim Petrokimya
Holding A.. bnyesindeki benzen retimi aratrlm ve tesisin bu kuruma yakn noktaya
kurulmasna karar verilmitir.

izelge 9.1 Petkim Petrokimya Holding A.. Benzen retim Verileri

Aromatikler Fabrikas

Balang Kapasitesi : 123000 ton/yl Benzen

Lisansr Firma : Universal Oil Products

Mh. ve Tedarik Mteahhidi : JGC Corporation Nissho Iwai - Japonya

Montaj Firmas : Enka - Trkiye

letmeye Aln Tarihi : 22.03.1985

Modifikasyon Tarihi : 2005

Modifikasyon Sonras Kapasite : 134000 ton/yl Benzen

Kapasite Kullanm Oran : %83

2011 Yl retimi : 111763 ton Benzen

Yukardaki izelge 9.1de Petkim Petrokimya Holding A.. verilerine bakldnda ylda
134.000 ton benzen retimi gerekletirildii grlmektedir. Prosesimiz iin izopropil
benzen(kmen) temini zmir Aliaada yer alan Petkim Petrokimya Holding A.. den
salanacaktr. Firmann ok sayda lkeye eitli benzen trevi rnleri ihracat vardr.
 44

9.1.2 Pazarn Yeri

Tketim maddeleri retildiinde, bu tesisler genellikle gelime gsteren pazarlara yakn

kurulur. Plastiklerin en nemli bileenlerinden olan fenoller, dnyada ve Trkiyede en ok
fenolik reine retiminde, kauuk ileme, izolasyon ve yksek srtnmeye dayankl
malzemelerin retiminde kullanlmaktadr. Fenoller ayrca ila boya ve pestisitlerde de ham
madde olarak kullanlr . Bu nedenle, kullanlaca bu sektrlerin pazarlarna yakn
olmaldr. Tesisi kurmay planladmz sanayi blgesinde pek ok sanayi kollarna ait
birok fabrika bulunduundan pazarlara yaknlk saland dnlmtr. Ticaret ve
sanayi ehri kimliini yzyllardr koruyan zmir bugn lkemizin stanbul'dan sonra en
gelimi ikinci sanayi ehridir.

zmir zirai ve endstriyel retimi ile dnyann sayl kentlerinden bir tanesidir. Blgede
tarma dayal sanayi, tekstil, otomotiv, makine, kimya, aa ve mobilya sanayi, inaat,
maden sanayi, metal ve dkm sektrleri, balca sektrler arasndadr. Yenilenebilir enerji,
lojistik, ve biliim sektrleri de gelimekte olan sektrlerdir.

lkemiz d ticaretinde ok nemli bir paya sahip olan zmir, her zaman bir ihracat ve ithalat
kenti olmutur. Konteynerli Trkiye ihracatnn yaklak % 55'i zmir ve evresinde bulunan
limanlardan gerekletirilmektedir. zmir, lke sanayi retiminin % 9'una, GSYH'nn %
7.5'ine sahiptir. lke ihracatnn % 6's, ithalatnn ise % 4' zmir'den gereklemektedir.

9.1.3 Nakliye

En ucuz nakliye yolu deniz, en pahals ise kara yoludur. Bu ikisi arasnda ise boru hatlar
ve demir yolu gelmektedir. Fabrikann kurulaca sanayi blgesine en yakn liman zmir
Limandr. Kara yolu ile nakliye ise sanayi blgesinin yanndan geen zmir-anakkale
otoyolu ile salanacaktr. Kara hava ve deniz yollarnn kesiim noktasnda yer alan zmir
lkemizin batya alan kapsdr. zmir'in Trkiye'nin dier ehirleri ve dnyann belli bal
kentleri arasnda direkt karayolu, havayolu ve deniz yolu balants vardr. Bu durumda
fabrikamzdan deniz ve kara ulamlarnn her biri ile nakliye olana mevcuttur.

9.1.4 Su

Su, ok sayda farkl ama iin her proses tesisinde ihtiya duyulan bir maddedir. Prosesimiz
iin ime suyu temini yannda cihazlar iin sogutma ve stma amal da kullanlacaktr.
Arazinin organize sanayi blgesi ierisinde yer almasndan dolay su temininde problem ile
karlalmamtr.
 45

9.1.5 klim Koullar

Binalar toz ve kokularn rzgarla uzaklaabilmesini salamak ve zehirli gazlarn belirli

blgelerde birikmesini nlemek iin duvarsz ina edilir. Ancak cihazlarn yamurdan
etkilenmesini nlemek amacyla geni bir atya sahiptir.

Bir ky blgesi ilesi olan Aliaa 38 26 enlem ve 27 08 boylamlarnda yer almaktadr.

Akdeniz ikliminin hakim olduu zmir'e den ortalama ya miktar yllk 706 mm olup,
bunun yaklak %77'si Kasm-Mart aylar arasnda gerekleir.Bunun yannda yazlarn
scak olmas prosesimize d ortamdan besleyeceimiz scak hava ve su kaynaklar iin daha
az stma yaplacak dolaysyla enerji tasarrufu salanacaktr.

9.1.6 letme ilii

Proseste otomatik retim sz konusudur ve retim prosesi iin az igcne ihtiya

duyulmaktadr. Bu durumda ok sayda tesis operatrne ihtiya duyulmayacaktr.

9.1.7 Yaam Koullar

zmir, Trkiye'nin Anadolu Yarmadas'nn batsnda, tamam Ege Blgesi'nin ortasnda yer
alan ve zmir Krfezi evresinde bulunan ildir. Nfus olarak lkenin nc, yzlm
olarak lkenin yirminc byk ilidir. Batsnda Ege Denizi ve Ege Adalar,
gneyinde Aydn, kuzeyinde Balkesir, dousunda ise Manisa ili vardr.

zmir'in batsnda denizi, plajlar ve termal merkezleriyle eme Yarmadas uzanr. zmir,
yatlar ve gemilerle evrilmi uzun ve dar bir krfezin banda yer almaktadr. Sahil boyunca
palmiye, hurma aalar ve geni caddeler bulunmaktadr. zmir Liman, Mersin
Liman'ndan sonra Trkiye'nin en byk limandr. Canl ve kozmopolit bir ehir olan zmir,
uluslararas sanat festivalleri ve zmir Enternasyonal Fuar ile de nemli bir yer tutar.

zmir ili 2013 nfusu toplam 4.047.743 kiidir. zmir ilinde Akdeniz iklimi hkm srer.
Yazlar kurak ve scak klar lk ve yal geer. Temmuz-austos aylar en scak ve ocak-
ubat en souk aylardr. Sfrn altnda gn says 10 gn gemez. Senenin 100 gnne
yakn ise +30 derecenin stne kar. Kar ya yok denecek kadar azdr. Senelik ya
miktar 700-1200 mm arasnda blgelere gre deiik olur.
 46

ekil 9.2. Tesis yerlekesinin uydu grnts

Fenol retim Tesisi

ekil 9.3. Tesis yerlekesinin kubak grn

 47

ekil 9.4. Yerleim Plan

 48

10. EKONOMK ANALZ

10.1 Cihaz Maliyetleri

10.1.1 C-101 Kompresrnn maliyeti

ekil 10.1 C-101 kompresr

Kompresr iin veriler:

%75 verimle alan bir kompresr iin C1 = 1.000 $ (www.che.com)

Wb=24.92 kW

I1 (1968 yl maliyet endeksi) = 113,6

I2 (2013 yl maliyet endeksi) = 564,7

C2 = C1 (I2 / I1)

C2 = 1.000 x (564,7/113,6) =4970,9 $

M-101 ve M-102 kartrclar kapasiteleri baz alnarak fiyatlandrlmtr.

10.1.2. R-101 Reaktrnn maliyeti

ekil 10.2 R-101 reaktr

D = 2,83 m = 9,27 ft

L = 11,32 m = 37,1 ft

C= C0(L/L0)(D/D0)
 49

Proses Tasarm Kitab dikkate alnarak izelge 5.10 incelendiinde reaktr cihaz tasarm
blmnde yatay konumda tasarladmz iin yatay stunu seilerek ;

C0 = 600 $

L0 = 4,0 ft

D0 = 3,0 ft

= 0,78

= 0,98

C= 600 x (37,11/4)0,78 x (9,27/3)0,98 = 17120,6 $

Reaktr cihazn basnl kap olarak dndmz iin Proses Tasarm Kitab dikkate
alnarak izelge 5.3ten basnl kaplar iin Guthrie malzeme ve basn faktrleri belirlenir.

Reaktr cihaznn tasarmnda gvde malzemesi kaplama paslanmaz elik olarak

dnld iin;

Fm = 2,25

Kap basncnn st snrn 100 psig olarak belirlediimiz iin ;

Fp = 1,05

MBF= Fm x Fp

MBF= 2,25 x 1,05= 2,36

C =17120,6 $ olduu iin MF2ye uymaktadr.MF2 izelge 5.10dan yatay reaktr cihaz
iin 3,18 olarak bulunduu iin;

BC = 17120,6 $

Toplam kurulmu maliyeti = BC x (MBF+MF-1)

Toplam kurulmu maliyeti = 17120,6 x (2,36+3,18-1)= 77727,5 $

Kurulmam cihaz maliyeti = (BC) x (MBF) (Cihazn gncellenmemi satn alma maliyeti)

= 17120,6 x 2,36

= 40404,6 $
 50

Gncellenmi satn alma maliyeti = UF x BC x MBF

I1 (1968 yl maliyet endeksi) = 113,6

I2 (2013 yl maliyet endeksi) = 564,7 [1]

UF= I2 / I1

UF = 4,97

Gncellenmi satn alma maliyeti = 4,97 x 17120,6 x 2,36

= 200810,9 $

Gncellenmi plak modl maliyeti= (UF) x BC x (MBF+MF-1)

= 4,97x 17120,6 x (2,36+ 3,18 1)

= 386305,8 $

10.1.3. R-102 Reaktrnn maliyeti

ekil 10.3 R-102 reaktr

D = 3,47 m = 11,18 ft

L = 13,9 m = 45,6 ft

C= C0(L/L0)(D/D0)

Proses Tasarm Kitab dikkate alnarak izelge 5.10 incelendiinde reaktr cihaz tasarm
blmnde yatay konumda tasarladmz iin yatay stunu seilerek ;

C0 = 600 $

L0 = 4,0 ft

D0 = 3,0 ft
 51

= 0,78

= 0,98

C= 600 x (45,6/4)0,78 x (11,18/3)0,98 = 14535,97 $

Reaktr cihazn basnl kap olarak dndmz iin Proses Tasarm Kitab dikkate
alnarak izelge 5.3ten basnl kaplar iin Guthrie malzeme ve basn faktrleri belirlenir.

Reaktr cihaznn tasarmnda gvde malzemesi kaplama paslanmaz elik olarak

dnld iin;

Fm = 2,25

Kap basncnn st snrn 100 psig olarak belirlediimiz iin ;

Fp = 1,05

MBF= Fm x Fp

MBF= 2,25 x 1,05= 2,36

C =14535,97 $ olduu iin MF2ye uymaktadr.MF2 izelge 5.10dan yatay reaktr cihaz
iin 3,18 olarak bulunduu iin;

BC =14535,97 $

Toplam kurulmu maliyeti = BC x (MBF+MF-1)

Toplam kurulmu maliyeti = 14535,97 x (2,36+3,18-1)= 65993,3 $

Kurulmam cihaz maliyeti = (BC) x (MBF) (Cihazn gncellenmemi satn alma maliyeti)
= 14535,97 x 2,36 = 34304,88 $

Gncellenmi satn alma maliyeti; UF x BC x MBF

I1 (1968 yl maliyet endeksi) = 113,6

I2 (2013 yl maliyet endeksi) = 564,7

UF= I2 / I1

UF = 4,97

Gncellenmi satn alma maliyeti = 4,97 x 14535,97 x 2,36

 52

= 170495,3 $

Gncellenmi plak modl maliyeti = (UF) x BC x (MBF+MF-1)

= 4,97 x 14535,97 x (2,36+ 3,18 1)

= 327986,7 $

10.1.4. V-101 Faz ayrcsnn maliyeti

ekil 10.4 V-101 faz ayrcs

D = 0,2 m = 0,66 ft

L = 0,8 m = 2,62 ft

C= C0(L/L0)(D/D0)

Proses Tasarm Kitab dikkate alnarak izelge 5.10 incelendiinde faz ayrc cihaz tasarm
blmnde dey konumda tasarladmz iin dikey stunu seilerek ;

C0 = 1.000 $

L0 = 4,0 ft

D0 = 3,0 ft

= 0,81

= 1,05

C= 1.000 x (2,62/4)0,81 x (0,66/3)1,05 = 144,8 $

Faz ayrcs cihazn basnl kap olarak dndmz iin Proses Tasarm Kitab dikkate
alnarak izelge 5.3ten basnl kaplar iin Guthrie malzeme ve basn faktrleri belirlenir.
 53

Faz ayrcs cihaznn tasarmnda gvde malzemesi kaplama paslanmaz elik olarak
dnld iin;

Fm = 2,25

Kap basncnn st snrn 100 psig olarak belirlediimiz iin ;

Fp = 1,05

MBF= Fm x Fp

MBF= 2,25 x 1,05= 2,36

C =144,8 $ olduu iin MF2ye uymaktadr.MF2 izelge 5.10dan dikey faz ayrcs cihaz
iin 4,23 olarak bulunduu iin;

BC = 144,8 $

Toplam kurulmu maliyeti = BC x (MBF+MF-1)

Toplam kurulmu maliyeti = 144,8 x (2,36+4,23-1)= 809,43 $

Kurulmam cihaz maliyeti = (BC) x (MBF) (Cihazn gncellenmemi satn alma maliyeti)

= 144,8 x 2.36

= 341,73 $

Gncellenmi satn alma maliyeti; UF x BC x MBF

I1 (1968 yl maliyet endeksi) = 113,6

I2 (2013 yl maliyet endeksi) = 564,7

UF= I2 / I1

UF = 4,97

Gncellenmi satn alma maliyeti = 1698,3 $

Gncellenmi plak modl maliyeti= (UF) x BC x (MBF+MF-1)

= 4,97 x 144,8 x (2,36+4,23-1)

= 4022,87 $
 54

10.1.5. E-101 s deitiricisinin maliyeti

ekil 10.5 E-101 Is deitiricisi

A = 1,396 m2 bulunmutur.

izelge 7.8 den (malzeme faktr iin)

Paslanmaz elik gvde ve boru ksmnda kullanld.

FM= 3

Basn Faktr (FP) =1 (ekil 7.5 Proses Tasarm Kitab)

FBM = FM .FP = 3

Cp deeri ekil 7.32den yaklak 1200 $ olarak hesapland.

CBM = Cp . FBM

Bu durumda ;

CBM = (1.200) . 3 = 3600 $

10.1.6. TK- 101 Depolama tanknn maliyeti

ekil 10.6 TK-101 depolama tank

D = 0,17 m = 0,57 ft

L = 0,7 m = 2,30 ft

C= C0(L/L0)(D/D0)
 55

Proses Tasarm Kitab dikkate alnarak izelge 5.10 incelendiinde depolama tank cihaz
tasarm blmnde dey konumda tasarladmz iin dikey stunu seilerek ;

C0 = 1.000 $

L0 = 4,0 ft

D0 = 3,0 ft

= 0,81

= 1,05

C= 1.000 x (2,30/4)0,81 x (0,57/3)1,05 = 127,2$

Depolama tank cihazn basnl kap olarak dndmz iin Proses Tasarm Kitab
dikkate alnarak izelge 5.3ten basnl kaplar iin Guthrie malzeme ve basn faktrleri
belirlenir.

Depolama tank cihaznn tasarmnda gvde malzemesi kaplama paslanmaz elik olarak
dnld iin;

Fm = 2,25

Kap basncnn st snrn 100 psig olarak belirlediimiz iin ;

Fp = 1,05

MBF= Fm x Fp

MBF= 2,25 x 1,05= 2,36

C =127,2 $ olduu iin MF2ye uymaktadr.MF2 izelge 5.10dan dikey depolama tank
cihaz iin 4,23 olarak bulunduu iin;

BC = 127,2 $

Toplam kurulmu maliyeti = BC x (MBF+MF-1)

Toplam kurulmu maliyeti = 127,2 x (2,36+4,23-1)= 711,07 $

Kurulmam cihaz maliyeti = (BC) x (MBF) (Cihazn gncellenmemi satn alma maliyeti)

= 300,192 $
 56

Gncellenmi satn alma maliyeti; UF x BC x MBF

I1 (1968 yl maliyet endeksi) = 113,6

I2 (2012 yl maliyet endeksi) = 564,7

UF= I2 / I1

UF = 4,97

Gncellenmi satn alma maliyeti = 1492 $

Gncellenmi plak modl maliyeti= (UF) x BC x (MBF+MF-1)

= 4,97 x 127,2 x (2,36+4,23-1)

= 3534 $

10.1.7. TK- 102 Depolama tanknn maliyeti

ekil 10.7. TK-102 depolama tank

D = 0,19 m = 0,62 ft

L = 0,76 m = 2,49 ft

C= C0(L/L0)(D/D0)

Proses Tasarm Kitab dikkate alnarak izelge 5.10 incelendiinde depolama tank cihaz
tasarm blmnde dey konumda tasarladmz iin dikey stunu seilerek ;

C0 = 1.000 $

L0 = 4,0 ft

D0 = 3,0 ft

= 0,81

= 1,05

C= 1.000 x (2,49/4)0,81 x (0,62/3)1,05 = 130,1 $

 57

Depolama tank cihazn basnl kap olarak dndmz iin Proses Tasarm Kitab
dikkate alnarak izelge 5.3ten basnl kaplar iin Guthrie malzeme ve basn faktrleri
belirlenir.

Depolama tank cihaznn tasarmnda gvde malzemesi kaplama paslanmaz elik olarak
dnld iin;

Fm = 2,25

Kap basncnn st snrn 100 psig olarak belirlediimiz iin ;

Fp = 1,05

MBF= Fm x Fp

MBF= 2,25 x 1,05= 2,36

C =130,1 $ olduu iin MF2ye uymaktadr.MF2 izelge 5.10dan dikey depolama tank
cihaz iin 4,23 olarak bulunduu iin;

BC = 130,1 $

Toplam kurulmu maliyeti = BC x (MBF+MF-1)

Toplam kurulmu maliyeti = 130,1 x (2,36+4,23-1)= 727,26 $

Kurulmam cihaz maliyeti = (BC) x (MBF) (Cihazn gncellenmemi satn alma maliyeti)

= 307,1 $

Gncellenmi satn alma maliyeti; UF x BC x MBF

I1 (1968 yl maliyet endeksi) = 113,6

I2 (2012 yl maliyet endeksi) = 564,7

UF= I2 / I1

UF = 4,97

Gncellenmi satn alma maliyeti = 1526 $

Gncellenmi plak modl maliyeti= (UF) x BC x (MBF+MF-1)

= 4,97 x 130,1 x (2,36+4,23-1)

 58

= 3614,5 $

10.1.8 T-101 Distilasyon kolunu maliyeti

ekil 10.8. T-101 reaktr

D = 0,03 m = 0,098 ft

L = 16.5 m = 54.13 ft

C= C0(L/L0)(D/D0)

Proses Tasarm Kitab dikkate alnarak izelge 5.10 incelendiinde kulemiz iin;

C0 = 1000 $

L0 = 4,0 ft

D0 = 3,0 ft

= 0,78

= 1.05

C= 600 x (54.13/4)0,78 x (0,098/3)0,98 = 160,23 $

Distilasyon kulesini basnl kap olarak dndmz iin Proses Tasarm Kitab dikkate
alnarak izelge 5.3ten basnl kaplar iin Guthrie malzeme ve basn faktrleri belirlenir.

Reaktr cihaznn tasarmnda gvde malzemesi kaplama paslanmaz elik olarak

dnld iin;

Fm = 2,25

Kap basncnn st snrn 100 psig olarak belirlediimiz iin ;

 59

Fp = 1,05

MBF= Fm x Fp

MBF= 2,25 x 1,05= 2,36

C =160,23 $ olduu iin MF2ye uymaktadr.MF2 izelge 5.10dan distilasyon kolonu iin
4.23 olarak bulunduu iin;

BC =160,23 $

Toplam kurulmu maliyeti = BC x (MBF+MF-1)

Toplam kurulmu maliyeti = 160,23 x (2,36+4.23,-1)= 895,68 $

Kurulmam cihaz maliyeti = (BC) x (MBF) (Cihazn gncellenmemi satn alma maliyeti)

Gncellenmi satn alma maliyeti; UF x BC x MBF

I1 (1968 yl maliyet endeksi) = 113,6

I2 (2013 yl maliyet endeksi) = 564,7

UF= I2 / I1

UF = 4,97

Gncellenmi satn alma maliyeti = 4,97 x 160,23 x 2,36

= 1879,37 $

Gncellenmi plak modl maliyeti= (UF) x BC x (MBF+MF-1)

= 4,97 x 160,23 x (2,36+ 4.23 1)

= 4451,56 $

Tepsi yn maliyeti iin;

C= C0(L/L0)(D/D0)

L = 16.5 m = 54.13 ft

C= C0(L/L0)(D/D0)

Proses Tasarm Kitab dikkate alnarak izelge 5.10 incelendiinde kulemiz iin;
 60

C0 = 180 $

L0 = 10 ft

D0 = 2.0 ft

= 0,97

= 1.45

C= 180 x (54.13/10)0.97 x (0,098/2)1.45 = 11,7 $

Tepsi malzemesi iin gvde malzemesi kaplama paslanmaz elik olarak dnld iin;

Paslanmaz elik iin;Fm=1,7 Fs=1,00 Fd= 0

MBF=Fm+Fs+Fd=2,7
Tepsi yn iin MF=1
Toplam kurulmu maliyeti = BC x (MBF+MF-1)

Toplam kurulmu maliyeti = 11,7 x (2,7+1-1)= 31,56 $

Kurulmam cihaz maliyeti = (BC) x (MBF) (Cihazn gncellenmemi satn alma maliyeti)

Gncellenmi satn alma maliyeti; UF x BC x MBF

I1 (1968 yl maliyet endeksi) = 113,6

I2 (2013 yl maliyet endeksi) = 564,7

UF= I2 / I1

UF = 4,97

Gncellenmi satn alma maliyeti = 4,97 x 11,7 x 2,7

= 157 $

10.2 Toplam Sermaye

Toplam Sermaye = Sabit Sermaye + letme Sermayesi

10.2.1 Sabit sermayenin hesaplanmas

1. Kurulmu Cihaz Fiyatlar

 61

Aadaki tabloda proseste kurulacak cihazlarn maliyetleri belirtilmitir.

izelge 10.1. Cihaz Maliyetleri

M-101 800 $

C-101 4970,9 $

R-101 386305,8 $

M-102 800 $

R-102 327986,7 $

V-101 4022,9 $

E-101 3600 $

T-101 4608,6 $

TK-101 3534 $

TK-102 3614,5 $

Toplam Kurulmu Cihaz Maliyeti 740243,4 $

2.Proses Borulama: 740243,4 x 0,15 = 111036,5 $

3.Alet-tehizat: 740243,4 x 0,12= 88829,2 $

4.Yap ve Konum Gelitirme: 740243,4 x 0,3 = 222073 $

5.Servisler: 740243,4 x 0,25 =185060,8 $

6.D Hatlar: 740243,4 x 0,1=74024,3 $

7.Fiziksel Tesisin Toplam Fiyat: Madde1+2+3+4+5+6= 1421267 $

8.Mhendislik ve Yapm: 1421267 x 0,35 = 497443,5 $

9.ngrlmeyen Olaylar: 1421267 x 0,2 = 284253,4 $

10.Boyut Faktr: 1421267 x 0,1 = 142126,7 $

11.Toplam Sabit Sermaye: Madde 7+8+9+10= 2345091 $

 62

10.2.2. Toplam Sermayenin Hesaplanmas

Sabit Sermaye= 2345091 $

letme sermayesi ise toplam sermayenin %15-20dir. Biz %15i olarak setik.

Toplam Sermaye = 2345091 + 0,15(Toplam Sermaye)

Toplam Sermaye = 2758930 $

letme Sermayesi = 275893 $

 63

11. SONU
Fenol, kimya sektr iin nemli organik bileiklerden biridir. la, polimer, kat, plastik,
ziraat gibi birok sektrde kullanlan fenoln yaygn olarak tercih edilen retim prosesi
kmenin (izopropil benzen) oksidasyonudur.

Trkiyenin fenol ihtiyac ortalama olarak 20000 ton/yl olduu bilinmektedir. Proje
kapsamnda fenol ihtiyacnn %5ini retmeyi hedefledik. Bu dorultuda Chemcad
programn kullanarak bir ak diyagram oluturduk ve kmenin oksidasyonu ile yllk 975
ton fenol elde ettik. Tesisin 320 gn, 24 saat alt gz nne alnrsa saatte retilen fenol
miktar;

(975 ton / 320 gn ) (1.000 kg / 1 ton ) (1 gn / 24 saat) = 127 kg / saat

olarak hesaplamtr.

Fenol retim tesisi planlamasnda ham madde temini ve ulam esas alnd. Kmen temininin
zmirde bulunan Petkim fabrikasndan yaplacak olmas ve zmirin kara ve deniz yolu
ulam iin elverili olmas ile retim tesisimizin zmir Aliaa Organize Sanayi Blgesine
kurulmas planlanmtr. zmirin byk bir ithalat ihracat kenti olmas ve stanbula olan
uzakl da planlama ve yerletirme de etkili olmutur.

Proje de son olarak ekonomik analiz yaplmtr. Yaplan hesaplamalar sonucunda toplam
sermaye 2.758.930 $ olarak hesaplanmtr. letme sermayesi ise 275.893 $ olmutur.
 64

KAYNAKLAR

[1] www.cheresources.com

[2] http://www.petkim.com.tr/Sayfa/1/234/URETIM-FABRIKALAR-AROMATIKLER-
FABRIKASI.aspx

[3] http://kisi.deu.edu.tr/uzeyme.dogan/dosyalar/Uretim_Islemler_Yonetimi_04.pdf

[4] http://www.alosbi.org.tr/

1)http://library.cu.edu.tr/tezler/6098.pdf

2) http://enggyd.blogspot.com/2010/09/phenol-production-by-benzene.html

3) http://www.essentialchemicalindustry.org/chemicals/phenol.html

4) http://www.ihs.com/products/chemical/planning/ceh/phenol.aspx

5) http://enggyd.blogspot.com/2010/07/cumene-peroxidation-process.html

6) http://www.bayar.edu.tr/besergil/hidrokorbon_proses_akim_semalari.pdf

7) http://ycharts.com/indicators/japan_phenol_production_fyearly

8) http://www.chemsystems.com/about/cs/news/items/PERP0910_4_Phenol.cfm

9) http://www.teknolojishow.com/fenol.html

10) http://www.ineos.com/en/Products/

11) MEGEP Kimya Teknolojisi Benzen Trevleri ve Prosesleri Ankara 2007