N ZAM G NC V

SK ND RNAM
R FNAM

Ey tanrı, dünyaya s ns n pad ah,

Biz kiçik b nd yik, s n böyük allah.
T k s n sı ınır h r yüks k, alçaq,
H r varlıq yoxluqdur, s n varsan ancaq.
Yuxarı, a a ı - h r göz çarpan
N varsa, onları s ns n yaradan.
S ns n h r biliyi biz öyr d n,
Torpa ın köksünd q l m i l d n.
S nin varlı ına tapınca bürhan,
A ıl ilk inandı s n , yaradan.
S n a lın gözünü i ıqlandırdın,
S n do ru yollarda çıraq yandırdın.
Göyl ri s n qurdun, ucaltdın, allah,
Ona yer üzünü etdin güz rgah.
S ns n bu al md bir damcı sudan
Gün d n i ıqlı gövh r yaradan.
Gövh ri lütfünl etdin a ikar,
S rrafın lin s n verdin açar.
Da ların ba rına düzdün gövh ri,
R ngl rl boyadın h r bir cövh ri.
Buludlar ya dırmaz, s n dem s n: "Ya !"
S n "bitir!" dem s n, bitirm z torpaq.
Özün d kims d n köm k almadan
Yaratdın n göz l, s falı cahan.
stid n, soyuqdan, qurudan, ya dan
Yo urub yaratdın göz l bir cahan.
N göz l naxı lar vurdun xilq t ,
A ıllar heyrandır bu m har t .
Bu sirri müh ndis axtarır h r an,
Bilm yir n vv l ba ladın hardan.
Uca s n tini seyr edirik biz,
Yem kdir, yatmaqdır yalnız i imiz.
H r n yi b z din, var etdin yoxdan
Onlara ehtiyac duymadın bir an.
S n el qurdun ki, yerin i ini,
Göyün, ulduzların bu g rdi ini,
Göy ucalsa da dü ünc , fikir,
Bu k m ndd n ba ı çıxa bilm yir.
S n vardın varlıqlar olmayan zaman,
Onlar yox olacaq, s n qalacaqsan.
S n düzdün göyl r ux ulduzları,
nsanla b z din h r bir diyarı.
F l yi uca bir hasara aldın,
O yerd idrakı k m nd saldın.
El bir ta vurdun da sız, dir ksiz,
Dü ünc o yer yol tapmaz, ksiz.
Zatına dü ünc , a ıl l atmaz,
Böyük qüdr tin qüdr ti çatmaz.
S nin varlı ındır o lam kandan
drak elçisini h r an da layan.
Da ınıq deyils n ki, birl s n,
Artıq da deyils n, skil s n s n.
X yal da, n z r d yolunda m hrum,
N q d r axtarsa deyils n m lum.
Ey tanrı, s n hansı ba ı ucaltsan,
y bilm y c k onu bir insan.
Q hrinl h r kimin ys n boynunu,
Kims nin köm yi dik ltm z onu.
Biz s n b nd yik, s nindir f rman,
H r köm k s nd dir, s ns n l tutan.
Fild , qarı qada z iflik, qüvv t
S nin mrind dir, ey ulu qüdr t.
S nin qüdr tind n qüvv t alınca
lanı m hv ed r z if qarınca.
Yollardan tüstünü qaldırsan g r,
Bir çibin N mrudun beynini yey r.
st s n zilsin dü m nin beli,
Qu larla qırarsan shabi-fili.
Gah kiçik nütf y qoydun qızıl tac,
Gah xırda ç rd kd n yaratdın a ac.
Gah X lil alırsan bütxan l rd n,
Gah dost yaradırsan bigan l rd n.
Qiym tli c vahir do an bir evd n
butalibi d çıxaran s ns n.
Kimd var c sar t, qorxundan s nin
T slimd n ba qa bir k lam söyl sin?
Yanına yol tapmaz m xluqun li,
Gizlin bir x zin sevm z m li.
srarın h r zaman qalmaqçın gizlin
Ba larsan dilini srar bil nin.
S n m ni yaratdın qara torpaqdan,
S n verdin i ıqlı ür k, t miz can.
Alud olsam da m nd yox t qsir,
Torpa ın pe si alud likdir.
Günahdan qaçsaydı bu üzüqara,
B s kim yol tapardı ba ı lanma a?
Olmasaydı m nim günahım h rgah,
S n kim dey rdi: "Ey q fur allah!"
Gec l r, gündüzl r, h r ax am, s h r
Q lbimd , dilimd bir s ns n zb r.
Yuxuya getm zd n vv l, h r gec
Mübar k adını ç k r m önc .
Gec l r yuxudan qalxınca ba ım,
Anaram s ni, hey axar göz ya ım.
S n üz çevirr m h r s h r erk n,
Gec d , gündüz d p nahım s ns n.
H r zaman köm y ça ırram s ni,
Qapından ümidsiz qaytarma m ni.
Ey tanrı, d rdim s n eyl lac,
Bu möhtac k sl r olmayım möhtac.
H r zaman b nd lik yoluyla ged n,
Zatına könüld n p r sti ed n
Olsun bu dünyada x zin nl ad,
Qiyam t gününd zabdan azad.
nsanı dünyaya s ns n g tir n,
Öldür n d s ns n, dirild n d s n.
ld n hesabım, n kitabım var,
Yalnız s n bilirs n n hesabım var.
Yax ının, yamanın açarı s ns n,
Yax ılıq s nd ndir, yamanlıq m nd n.
Ba ı la bir suçum varsa, ey allah,
M nd ndir yamanlıq, m nd ndir günah.
N ki ilk naxı ın s rgüz ti var
S nd ndir, son söz d s n qayıdar.
K s rli ay ni öyr tm k s nd n,
eytanın gözünü tikm ks m nd n.
Adın mehribanlıq ets bir q d r,
M niml oynaya bil rmi divl r?
Yararmı söz açmaq s ninl m nd n.
"S n" dem k, sonra da söyl m k ki, "m n".
Ya qay ı içind , ya sakit, aram,
N cür yaratdınsa, o cür ya aram.
Ey tanrı, ümidim bunadır ancaq,
Bu köhn d zgahdan dü rs m uzaq,
El ki, pozular t rkibim m nim,
D yi r qurdu un t rtibim m nim.
sdikc tozumu da ıdar yell r,
Pak olan canımı görm z bir n f r,
Halımı arayıb, ed nd heyr t,
Varıma yox dey , ed rk n töhm t,
S n yoxdan lin ver el açar,
Bilsin ki, bu yatan ölm mi , ya ar.
S nin varlı ına bu gücsüz lil
Göst rmi n q d r tutarlı d lil.
Ölürs m, bunu s n hamıya bildir:
"B d ni yatmı sa, canı diridir".
El bir m tan t qızı dır m nd ,
ad ür kl g lim s n g l nd .
M niml qapıya q d rdir dostlar,
M zara girdimmi, dü m ndir onlar.
T rk ed r m ni bu gözüm, qula ım,
B d nd n ayrılar lim, aya ım.
Ey tanrı, m niml yalnız s n varsan,
libo qaytarma m ni qapından.
Qapında üzümü sürt r m yer ,
Bir tacla v z ver bu s cd l r .
Bu ba ı qapından sirg m dim,
S n ona qılınc yox, tac ver, ey r bbim.
z ld n verdiyin hökml r sönm z,
Yazdı ın silinm z, q l min dönm z.
Hökmünd hazıram canla-ba la m n,
T s lli tapıram yalvarı la m n.
S n dedin: dar günd köm kçi m n m,
H r dil k ist s n, q bul ed n m,
S ns n acizl r h r zaman p nah,
M n d bir aciz m, köm k ol, allah.
T k s nin i indir b nd p rv rlik,
M nim v zif mdir etm k b nd lik.
Qırdı varlı ımı, zdi bu f l k,
Bütün nliyimi sovurdu kül k.
T k s ns n qurtaran bu sınıqlıqdan,
Qırsan da yen s n verirs n d rman.
Zülm tin q lbind n üzüm yol aç,
F zil t ayından yoluma nur saç.
M ni yol k s nd n s n özün qurtar,
El et, üstüm gülm sin yar.
vv l ükr çatdır, sonra dövl t ,
vv l s br çatdır, sonra zill t .
S brimi tük d n b laları s n
Uzaq et, ey tanrı, s n ki adils n.
M ni h r b laya ets n mübt la,
vv lc s br ver, sonradan b la.
Qırsan da, s lam t qoysan da, ancaq
T l bin bir ovuc tozdur, ya torpaq.
Çürüyüb toz kimi da ılsa b d n,
Yen l ç km r m b nd liyimd n.
Dü s m h r buca a s ni anaram,
S ni m n h r yerd tanrı sanaram.
Bütün varlıqların heçlikdir sonu,
T k s n biçilmi varlı ın donu.
Kim s ni, arasa lind açar,
li bo a çıxar, dolanar naçar.
Kim s n gözünl baxarsa g r
Ömrü v r q kimi yell r ver r.
S ni tapmaq olur s ninl ancaq,
Bo dur h r qapıda yüy n parlatmaq.
M nzili göz tanır buraya q d r,
Buradan keçdikd taparsan x t r.
Varımı, yoxumu tap ırdım s n ,
Hesabım aydındır o x lq ed n .

M NACAT

Kims m yox, ey biz böyüklük ver n,

P nahım da s ns n, köm yim d s n.
Çıl-çılpaq g lmi m, ey p rv rdigar,
H r eyim s nindir, m nim n yim var?
S n verdin m n bir i ıqlı çıraq,
Onu h r kül kd n özün et iraq.
km y s n verdin sa lam bir qüvv t,
M n kdiyimd n ayır bir qism t.
T p l r ucadır, sell r ça layan,
Çevirm yüy ni b xtin yolundan.
M ni bu sell rd n s n el qurtar,
Körpünü qırmasın bu da qın çaylar.
G lmi m qapına, üzümdür qara,
Ba ı la, ey tanrı, yaxma odlara.
Üzümü a el s n, ey yaradan,
Ümidsiz qaytarma uca qapından.
Torpaqdan yo urub yaratdın m ni,
T miz, nat mizd n etdin b d ni.
Tiyn tc yax ıyam, yamanamsa m n,
Bu n q i s n m n vurdun z ld n.
Biz aciz b nd yik, s ns n yaradan,
S nin qüvv tinl ya ayır insan.
Yaranmı h r bir ey baxıb gör n
Yaradandan verir x b ri yen .
M n s n a lımla salıram n z r,
Yolunu görm m k olarmı m g r.
H r bir yaranmı ın s ns n m nası,
O ancaq m xluqdur, s ns n ustası.
A ıl n z rind n keç n h r sur t
Deyilmi n qqa ı göst r n höcc t?
Arada m saf olduqca uzaq,
S ni t k s ninl mümkündür tapmaq.
Yerl rd , göyl rd qoyulan sas
A ıl ölçüsünd n k nara çıxmaz.
B l dçi olma a c hd ed r x yal,
ndaz d n k nar yol tapmaz h r hal.
Yaramaz pay d n k nara çıxmaq,
H dsizin sonuna qoyulmaz ayaq.
Kainat hüdudu ba a yetinc ,
O s mt yol tapmaz aciz dü ünc .
Dü ünc bu q d r yol tapar ancaq,
S n ba qa bir eys n, hüduddan uzaq.
Ey tanrım, umuram, öz hikm tinl
ıq yol açarsan m sl h tinl .
Qar ıma el bir yol çıxar, bunlan
M n nicat tapım ki, razı qalasan.
Ba qa bir çar m yox, t slim m ancaq,
Q zadan olurmu boyun qaçırmaq?
Etdiyim duadan yazaram bir x tt,
Üstünd möhrünü qoysun M h mm d.
H m d dörd x lif had tiyl ,
Yüzl rc e q olsun dördün bel .
Qanlını qurtaran x tt s n d kimi,
Qolumda qalar bir bazub nd kimi.
Ba lark n qılınct k k s n m hk m n,
M h rl qiyam t qar ı g lirk n,
H r k sin boynunda nameyi- mal,
M n d bu nam ni çıxarram d rhal,
Göst rr m, insafla hökm ver ns n,
Bununla hökm ver, çün hakim s ns n.
Ümidim s n dir, ey ulu tanrı,
Qapından ümidsiz qaytarma barı.
Atımı h ddimd n uzaq salmı am,
Yolunda m n yarı yolda qalmı am.
Taxtımı qapında dü ür, yaradan,
M ni azdırma öz do ru yolundan.
S nd n yol göst rm k, m nd n aramaq,
M n cana g lmi m, s n can ver ancaq.
Sevdiyin ayinl , ey p rv rdigar,
S n m nsiz b z din m n bir bazar.
Bu zin t nax ını salma rövn qd n,
M n öz x zn nd n bir pay ayır s n.
Bu z if varlıqdan n dir ist yin?
El bil vv ld n yoxmu bu miskin.
S n ziz tutmusan, yandırma m ni,
N z rin m nd yk n qovma b nd ni.
S n verdin m n bu uca rütb ni,
S n d bu zindandan g l qurtar m ni.
ndi ki vermi s n böyüklük, ad-san,
Köm k ol m n , ey adil yaradan.
H r kimin ba ına qoydunsa külah,
Salma toz-torpa a, ziz tut, allah.
Qapının sirda ı olan bir q lbi
Qoyma h r qapıda dil nsin, r bbi.

S n m nim i imi alma n z r ,

im ncam ç k dlin gör .
Nizami bu uca d rgahda ancaq
Ulu Mustafanı fi tutacaq.

SONUNCU PEY MB R N T R F

Seçilmi elçidir ulu tanrıdan,

Möhk m hökml ri xalqa çatdıran,
Qiym tli tacıdır azad l rin,
n d y rlisidir bütün b rin.
z ld n b d bütün yaranmı ,
M h mm d adından almı dır naxı .
qlin qanadına t k odur çıraq,
Varlı a i ı ı o verir ancaq.
Zamindir qaraya, a a bu r hb r,
fa t ed ndir qopunca m h r.
Kölg li a aclar din saçan ba da
Buda ı göyd dir, kökü torpaqda.
Ziyar tgahıdır pey mb rl rin,
Nem t ver nidir bütün b rin.
Bu yanar çıra a verm d n i ıq
Dünyada bir i ıq yox idi artıq.
Xalını qaraldır bbasil rin,
Gözün nur saçır mmasil rin.
Doda ı sadan daha möcüzkar,
Zülm tin suyut k geyinmi paltar.
Göy - ona dünyada dörd ta ı quran,
Yer - ona f l kd be növb t vuran.
Odur öz a lına el y n t ky ,
Ayı barma ıyla böl n ikiy .
Ona bac ver ndir bütün Rum v Rey,
X rac gönd r ndir K sra il Key.
Ya dıran buluddur o s mapeyk r,
Bir lind qılınc, birind gövh r.
Gövh rl dünyaya vurmu dur b z k,
Qılıncı din üçün ça ırmı köm k.
Pad ahlar qılıncı ç kdiyi zaman
Ba b d nd n dü r, tac is ba dan.
Bu is zm y ver rs q rar,
Qılıncı ç km d n tökül r ba lar.
H r iki dünyadan bir don tik r k,
Onlardan düz ltmi yegan b z k.
O donu gey rk n pak vücuduna,
Bir qarı az g ldi uca boyuna.
Tanrı x lq etdiyi qam t g r k
Vurulsun tanrının qurdu u b z k.
Ba lı qapıların odur açarı,
Onun adı a mı h r bir hasarı.
D v t geni lik o vermi yen ,
Da lar da ahiddir möcüz sin .
li bo , bu d rvi geyimli soltan
Qulamlıq alandır, ahlı ı satan.
O gec meraca at s yird r k
F l yin donuna vurdu min b z k.
Gec - meracının ç trind n say ,
Göy - o n rdivandan kiçik bir pay .

PEY MB R N MERACI

Göy gec m clisi qızı dırmı dı,

ıqdan gec nin gözü qama dı.
O yeddi f l y o yeddi ülk r
Çin ip kl rin düzmü dürr, gövh r.
C nn t ke ikçisi huri, p ril r
H r kö k vurmu du yara ıq, ziv r.
Bu taxtın soltanı olan M h mm d,
Keç n elçil rd n odur v li hd.
Mü künü saçaraq "Beyti qsay "
M kk d n ucaldı r i- lay .
Cismini qurtardı dünya b ndind n,
Etdi r hlinin q lbind m sk n.
Yetmi yollu yurddan köçünü vurdu,
Çadırı yeddinci f l kd qurdu.
Doqquz hücr sini bir an buraxdı,
Göyün doqquzuncu ta ına qalxdı.
Yeddinci flak çapdı ı zaman
Di arı atıldı dördkünc daxmadan.
Altında im kt k ı ıyan Büraq,
Gün q rq olmu y h rl yaraq.
r b s masında bir Süheyl çapdı,
Y m n gönü ondan yeni r ng tapdı.
Dırna ı inciydi, quyru u ip k,
p yin üstünd oynar incit k.
Göb yi mü k, ceyran deyildi, bi kk,
Bir düzüm inciydi ceyran di it k.
Yüy ni x yal g l nd n yum aq,
Yürü ü oxdan da k skin v qıvraq.
n k skin, n m tin x yal hp ri
Ondan yetmi addım qalırdı geri.
Al ml r a maqda bir firi t s n,
Al ml r ç kirs n öz arxanda s n.
Gec otla ından, s rxo olaraq
Ay kimi g lmi di ld bçıraq.
El bir sür tli addımlar atar;
H r k t edinc m nzil çatar.
n k skin n z rl uçar yan-yana,
N z ri alırdı ayaq altına.
M h mm d pey mb r atı çapırdı,
O s yyar d nizd n toz qoparırdı.
Özü yol bil ndi, atı yeriy n,
Bu ata, o aha olsun yüz hs n.
Evind n qapıya qalxdı ı zaman
lind n t z don geydi asiman.
Onunla qaranlıq göy oldu gülzar,
Ondan nur alırdı sönük ulduzlar.
Pak olan bu t miz p rd d g r k
Vücuddan cismani tozları silm k.
Çatdı h r d niz yeddi ülk rd ,
Yeddi yol yuyundu o d nizl rd .
Cismind n verdi h r ulduza maya,
Yuxu be iyini buraxdı aya.
Ütarid ulduza verdi q l mi,
lin q l mi alarmı ümmi?
Cismani hv ti Nahid verdi,
ükr üçün kük ni Xur id verdi.
M rrix buraxdı q z b v acıq,
Acıq burda getm z ir li artıq.
Mü t ri ulduza kibri buraxdı,
Üzüy n parlaq yeni qa taxdı.
Ünsürü Keyvana t r f ataraq,
Özüyl pak gövh r götürdü ancaq.
H r m nzil ba ında b x i ver r k
Qaldı varlı ından yalnız bir ür k.
N bil r hörm tl ba ydi ona,
l ç kdi y h rin saf quncu una.
At sürdü yollardan, da lardan keçdi.
Bir sıra t p ni bir anda biçdi.
Yanında qasiddi Xızr il Musa,
Atının önünd gedirdi sa.
Bir n f s alınca, kirpik vurunca,
Yaxud bir göz açıb d rhal yumunca
Göyün günb dini a dı arada,
Yerl ri, göyl ri qoydu arxada.
El bir sür tl parlatdı yüy n,
trafdan olmadı tozunu gör n.
Onun bu yürü d atdı ı oxdan
F l k neç ox da geriydi çoxdan.
O uzaq göyl rd nurani adı
Ruhani k sl r nur ba ı ladı.
Cı ırsız bir yola, artıq yol saldı,
H m atı yoruldu, h m yükü qaldı.
O yolda qol-qanad tökdü C brail,
Qorxudan durmayıb qaçdı srafil.
R fr fd n keç r k bir neç f rs ng
Gördü o p rd d müxt lif ah ng.
Sidr d n r in pak s qfin q d r
sm td n bir kilim dö di dilb r.
r divangahını sür tl keçdi,
D rcin d yolunu bir anda biçdi.
Çatdı son nöqt y c h t diyarı,
Bitdi o nöqt d dövran p rgarı.
Yer o lu göyl rd hey at oynatdı,
Yerl ri, göyl ri arxaya atdı.
Müc rr d dolanmaq çatdı bir yer ,
Cismani varlı ı itdi bilm rr .
Yoxluq yollarında ed rk n cövlan
Büsbütün ayrıldı öz varlı ından.
Ruhani dair g rdi l rind
Ba ıyla aya ı dü dü bir b nd .
Çatdı altı, üstü olmayan yer ,
Çünki altı, üstü bilm z dair .
Siyas t p rd si atıldı bird n,
Hücr t mizl ndi bigan l rd n.
O yerd ki, idrak tapmayır m kan,
Salam M h mm dd n, q bul tanrıdan
A ızdan çıxmayan s si e itdi,
Görünm z simanı ziyar t etdi.
El pak göründü o sahibc lal,
N c h t n z r çarpdı, n x yal.
Vücudu n rgizt k bir göz döndü,
Bir kirpik qırpımdan tanrıya çöndü.
Yoxsa bu ba dakı sırf n rgiz olan
Gözün bir sürm ç kmi "maza "dan.
Keçdi bir dost kimi süfr s mtin ,
Yedi, pay ayırdı öz ümm tin .
Ür yi allahın nuriyl doldu,
Bir yetim, bax, nec padi ah oldu.
Dünyaya qayıtdı çöhr si parlaq,
H r elm , hikm t vaqif olaraq.
O yolu tez getdi, tez döndü yen ,
Bu sür t heç k sin sı maz fikrin .
im kt k ı ıdı eyl sür tl ,
Dön rk n yata ı istiydi h l .
O gec adi bir gec deyildi,
O bir gec ydimi, yaxud bir ildi?
B s bizim ruhumuz m g r bir anda
Dola a bilmirmi bu asimanda?
Ruhumuzdan z rif olan bu insan
Bir anda al mi seyr etdi, inan.
Göz ldir, s p r k can gövh rini,
T rif ba lasam dörd yav rini.
Dörd gövh r satan var, dörd gövh r alan,
Artıq- skiyin qarı maz satan.
linin e qind sabitq d m m,
Öm r sevgisind n uzaq deyil m.
H r iki nur il nurlanır dimaq:
bub kr bir amdır, Osman bir çıraq.
Bu d rvi sif tli dörd böyük soltan,
Dünyaya olmu dörd t kbir oxuyan.
N bil r önünd ged n alqı ,
Üzrl ri q bul ed n alqı .
S ns n yaranı da birinci xilq t,
Dövranın sonunda sonuncu ay t.
H r iki al m mübar k s ns n,
S n bir tay varsa, o da t k s ns n.
S ns n x zin l r qıflına açar,
Yax ını, yamanı ed n a ikar.
n göz l gününd "ümm tim" dey ,
fa t edirs n suçlu b nd y .
Bir ovuc torpa am m n d rgahında,
Artıq bir ikaram ikargahında.
Nizami tutmu dur G nc d m kan,
O, m hrum olmasın salamlarından.
 R FNAM N YAZMAQ HAQQINDA

Gec gündüz kimi b z k vurmu du,

S h r duasına erk n durmu du.
Yer üzü m htabdan açmı dı ç tir,
Sanki yer nafından s pirdi tir.
Bazarlar olmu du s s-küyd n uzaq,
Zınqırov s sind n dinc lmi qulaq.
Ke ikçi dalmı dı irin yuxuya,
Dan yeri ba ını salmı dı suya.
Dünyanın i ind n ç kib l-ayaq,
Fikir z ncirind olmu dum dustaq.
Gözl rim örtülü, könlüm ayıqdı,
Aramaq i ind zehnim sayıqdı.
Deyirdim ki, qurum eyl bir t l ,
n göz l bir ikar keçirim l .
Ba qoydum d lit k q m bo a-bo a
Maral sa rısından yum aq yastı a.
Gah ba ım dizimin üstünd dal ın,
Yer - ba ım altında, göy - aya ımın.
Dayanmaz varlı ım r qs ed r bütün,
Ba ım kürsü olmu aya ım üçün.
Dü ünc m yol ölçüb ets d cövlan,
Cismim böyrü üst tozlara q ltan.
T nimi bir yana buraxdım artıq,
Canı can çölün götürdüm azıq.
Gah gizlin lövh d n ibr tl r aldım,
Gah keçmi sühüfd n hikm tl r aldım.
am kimi od dü mü m nim ba ıma,
Ba ım döndü m nim odlu da ıma.
Gün qar ısında riy nt k mum,
O mumla gözümd n ç kildi yuxum.
Cadug r m nd nmi öyr nmi , n dir,
Gözl rd n yuxunu mum il ç kir.
O müdhi keçidl r ba ında bu an
Pak olan qlim d uçdu ba ımdan.
Daldım xo yuxuya co ark n damaq,
Gözümd canlandı s falı bir ba .
O r ngin ba çadan d rirdim xurma,
Verirdim kim çıxsa m nim qar ıma.
O xurmad r n ki durdu yuxudan,
Dima ı at di, a zı bir ümman.
Mü zzin ba lark n birinci qunut
Ki: "Sübhan h yy ll zi lay mut".
M nd n d ucaldı bir acı nal ,
Özümü unutdum, daldım x yal .
U urlu bir s h r do unca f l k,
Yenid n canlandım s h r yelit k.
Gec l r nur saçan amı yaxaraq,
Fikrimd n am kimi yanırdım ancaq.
Ba ladı ür k, dil: " er yaz" dey ,
Harut, Zöhr kimi cadug rliy .
Yeti r, bu q d r i siz qalmayım,
er n yeni bir üsul arayım.
Yeni n m l rl ba layım k lam,
Keçmi l r ruhuna gönd rim salam.
Bir çıraq yandırım bir p rvan d n,
Bir a ac b z yim kiçik dan d n.
Bu barlı a acdan kim meyv d rs ,
Söyl sin xo b xtdir bu ba dan kims .
Ancaq bir rtim var: bir para d c l
Qon unun malına uzatmasın l.
Tutaq ki, hu yarlar padi ahıyam,
Dürr, gövh r satanlar ah n ahıyam.
Xalq ba aq yı andır, m n kinçiy m,
Kir çi deyil m, ev sahibiy m.
Bu bazarda nec büsat açım m n,
Arxayın deyil m yol k s nl rd n.
Varmı bu bazarda bir dükan açan,
Varına dörd yandan d ym sin ziyan?
Damcı o rusundan qorxarmı d niz?
Buludum ya dırar ondan çox, ksiz.
Ay i ı ı q d r olsa yüz çıraq,
Yen gün ona vuracaqdır da .

HEKAY T

E itdim, bir yoxsul ciy r qaniyl

Köhn bir r fi keçirdi l .
Ona söyl mi di varlı kims l r:
"Z ri - z r, x zin - x zin ç k r".
Sür tl üz qoydu bazar s mtin ,
Köhn r fiyl tapsın x zin .
Bir s rraf dükanı gördü çox geni ,
Bir yerd bu q d r qızıl görm mi .
Bir yı ın qızıl var gün d n parlaq,
H r yan r fidir bir neç qalaq.
X zin xülyası beynin batdı,
Qızılı x zin üstün atdı.
lind n uçunca d y rli varı,
Yüyürdü qalanmı qızıla sarı.
Qızılı atmaqdan oldu pe iman,
Bir yüz alma a tapmadı imkan.
Qızılı atınca q m çökdü göz ,
N üçün bir qızıl qarı dı yüz ?
F ryada ba ladı "qızılım" dey ,
Yalvardı c vahir satan ki iy :
- Bu ömrüm uzunu hey çalı araq,
lim bir qızıl keçirdim ancaq.
M n söyl mi di axmaq bir n f r:
"Z ri - z r, x zin - x zin ç k r".
H min bu qızıllı dükana çatdım,
Qızılı qızılın üstün atdım.
Atdım ki, r fi ç ksin x zin ,
Çox qızıl onu da ç kdi özün .
Gül r k o s rraf, o azad insan,
Söz açdı qızılın qarı masından:
- Çox ged bil rmi azın üstün ?
Yüz getm z, bir ged r yüzün üstün .
Kim ki s rv timi çapmaq ist yir,
Yolumda bu m s l bir ke ikçidir:
D yirman bu q d r hay-küy qoparır,
Muzdurdur, ununu divan aparır.
O rudan lmüzdüm budur n hay t:
"O rudur" dem y etm z c sar t.
Baxsana, yol k s r quldur-qaralar,
Dünyanı ki, qara r ng il boyar.
Gündüzl r: "Göz gözd n utanır" dey ,
Talanı, qar ti qoyar gec y .
Ancaq söz qulduru f q sök rk n,
Q l mi yontaraq mü kin söyüdd n
Fikrimi qapırlar, könlüm mindir,
Buxaraya gets o, G nc nindir.
Gizlind m taha çıxmaz mü t ri,
O urluq bir malın olmaz d y ri.
Ayıblar açı a çıxdı ı zaman
lin d , q lbin d d rdl nir bundan.
O urluq maldan s s çıxmazsa, bi kk,
O malı dar alar aparmı dem k.
Göz yumdum bu i , çünki ruzigar
H r yax ı-yamanı ed r a ikar.
Dövranın ç kisi ç k r h r i i,
Ç kiy girm mi qalmaz bir ki i.

ÖZ HALINA V Z MAN N N
GED N DA R

O gülgün rabdan, saqi, ver ni an,

Ver m n s rxo lar iç n d rmandan.
O acı d rmanla m st olum bu gün,
Özümü unudum b lk büsbütün.
Nizami, yet r bu öhr t qazanmaq,
Qocaldın, g ncliyi daha g l burax.
Qızmı aslan kimi p nc aç, artıq
Özün tülküt k verm yara ıq...
E itdim, r ng sev n bir rus tülküsü
Özün ver rmi bir g lin süsü,
Qopunca toz, kül k, ya ı , bura an,
Tükünü çıxarmaz o gün yuvadan.
Qucaqlar de iyin bir buca ını,
Acından yalar öz l-aya ını.
Sorar öz qanını d ri altından,
O d ri bec r r, ba qa k sl r can.
El ki, c li yeti r bird n,
D risi canına k sil r dü m n.
D rinin e qin ed rl r ikar,
B sl nmi d risi ba ından çıxar.
Dünyada bir büsat qurmaq n mümkün,
Bu yurddan çar siz köç rs n bir gün.
Özün yara ıq verm y n heyvan
T mahkar k sl rd n görm z bir ziyan.
Yeddi r ng p rd d n qurtul birt h r,
Güzgü pas altında çirkin görün r.
Qurdu un cadular yeti r, burax,
Kims y cadut k tor atma nahaq.
Al kükürd deyils n, a l l deyils n,
Arayan ümidsiz qayıtsın s nd n.
nsansan, insana qatı h r zaman,
nsanla ya ayar h r zaman insan.
lçatmaz x zin olsan da, ancaq
Çox bel x zin gizl mi torpaq.
A acdan uzaqsa meyv qoparan,
F rqi yox, o xurma versin ya tikan.
H yat yox, g ncliyi alınca x zan,
G nclik qalmayınca qalmasın cahan.
G nclikdir insana göz llik ver n,
Göz llik sön rs q lb olurmu n?
Sümüyün çürüyüb, süst olsa arxan,
M rdlikd n, hün rd n qurma bir dastan.
O gün ki, g ncliyin qüruru sön r,
görm z daha bu c sar t, hün r.
Ba , ba ça göz ldir, ndir gülüstan
S rv il lal l r güldüyü zaman.
El ki, ba lara boz x zan gir r,
Bülbül öz yerini qar aya ver r.
Ba banlar q lbini d rdü q m yaxar,
Uca budaqlardan dü r yarpaqlar.
Bostanlar pozular, reyhanlar qalmaz,
Ba ın açarını soru an olmaz.
Durma, g l nal y , ey qoca bülbül,
Al güll r saraldı, tutuldu könül.
Ucaboy s rvl r oldu ikiqat,
Ba ban da kölg d n ç kildi heyhat.
lliy çatınca d yi ir hval,
D yi ir ya ayı , d yi ir h r hal.
Ba , a ır yükl rd n da a vuruldu,
Bu dar keçidl rd d v m yoruldu,
Qollarım titr yir q d h tutark n,
Aya ım büdr yir qalxıb durark n,
Vücudum laciv rd r ng aldı artıq.
Qırmızı güll rim saraldı artıq.
Yollarda qaldı bu yürüy n atım,
Ba dü dü yastı a, söndü h yatım.
Çövkanlar atdı ım yel ayaqlı at
Yüz çövkan vursan da t rp nm z, heyhat.
tdi meyxanada nlik açarı,
Tövb l r çul adı bu ruzigarı.
Da lara buludlar a kafur saçdı,
Ac torpaq a zını kafurçün açdı.
Gah könül köçm y t rp ni edir,
Gah ba ım yuxuya p r sti edir.
Qula ım e itmir g lin q mz si,
Q d h bo , k sildi saqinin s si.
Qulaq e itm kd n, ba kefd n qaldı,
Köç vaxtı yaxındır, ömrüm azaldı.
Bu zaman bir bucaq xo dur saraydan,
Oyuncaq lini uzadar dövran.
Gec am n q d r n- n gülüms r,
P rvan seyri d o q d r sür r.
Otaq bo qalınca i ıqlı amdan
Qalmaz p rvan d n daha bir ni an.
U aqlıq v g nclik dövrü çatınca,
Özümü göst rdim dü gün bir qoca.
ndi bu d rd il göst rs m nlik,
Qocaya uyarmı bu g nclik, m nlik?
Dü mü m bir çürük çöp kimi ba da,
Gec l r am kimi parlar bucaqda.
At li böc kl r gec l r parlar,
Qaranlıq gec d nurdan d m vurar.
Özümd görs ydim qüvv t v dayaq,
Tapardım sevimli, sakit bir bucaq.
Yenid n rah t bir ömür sür rdim,
Dünyanı adlı a girov ver rdim.
Yeti di ba a bu g nclik günl ri.
M riqd n a ardı daha dan yeri.
Dinc lm k fikriyl n t dbir töküm,
Azalsın bir q d r z hm tim, yüküm?
Ba ına tac il kim vursa b z k.
mg yi a deyil, mü k olsun g r k.
Yeddi göy p rgarı etm d n cövlan,
Ömrümün x ttini parçalamadan
Vursun barmaqlarım mizrabıma d m,
Öz varlıq s simi saxlayım möhk m.
H r inc söz bir füsun ba layım,
Qoydu um s r bir gün a layım.
Keç rs körpüd n bu gilan atım,
nanma Gilana bir d qayıdım.
Bu yerd m n kimi yatanlar çoxdur,
Onları xatir salan ki, yoxdur.
T z k klik, yad et m ni ür kd n
M zarım yanından ötüb keç rk n,
Üstümd gör rs n göy rmi otlar,
Ba da ım uçulmu , çökmü dür m zar.
Q brimin tozunu sovurmu yell r,
Dostlardan anan yox m ni bir n f r.
Q brim ü sin l qoyan zaman
O pak gövh rimi heç olmasa an.
Uzaqdan s n m n göz ya ı töks n,
M n s n parlaq nur saçaram göyd n.
Duadan bir dil k ist s n g r,
M n amin dey r m, q bul keç r.
Salam ver, hörm tl m nd n salam al,
G l q brim üstün , edim istiqbal.
H r zaman diriy m s nin kimi m n,
M n cana g l r m s n cana g ls n.
Bu yerd sanma yar-yolda sız m ni,
M ni görm s n d , görür m s ni.
Bu öl nl r il , g l, danı barı,
Unutma, yada sal bu yatanları.
Q brim g l rk n q d hi doldur.
Nizami yatdı ı yer q d h vur.
Ey u urlu Xızır, sanma ki, m nim
Bu meyd n içil n meydir m qs dim.
O meyd özümü unudum dedim,
Özümü unudub m clis b z dim.
Mey dal ınlıqdandır, s buh xumardan,
M n pak rabı v d etmi yazdan.
O böyük tanrıya aydındır bu i ,
Ömrümd dilim rab d ym mi .
Bu dilim, doda ım görmü is cam,
Olsun Nizamiy h r halal-haram.

ÖZ N FS N ÖYÜD V N SH T

Ey saqi, yuxumu ba ımdan uçur,

A iq m, camı saf mey il doldur.
Bir mey ki, suyu saf, axan gümü dür,
Onu h r dörd m zh b halal görmü dür.
Ey könül, böyüklük almadan l
Böyükl r yerind oturma h l .
Dünyada böyüklük tapmaq ist s n,
Al l q l mi, yaz böyükl rd n.
Dindir n olmasa danı ma h d r,
K s ri yava vur, sınmasın gövh r.
Sormadan kim söz ba lasa, bi kk,
Sözünü kül y sovurmu , dem k.
Gözsüz yaramaz göst rm k çıraq,
Görm y n bir göz n pilt , n ya ?
Söyl m k o zaman ver r m nf t
Al m s s sala, qazana öhr t.
Sözün almasan layiqli cavab,
D y rli sözl ri el m xarab.
Bo söz söyl m kd n saxla özünü,
A zına qıfıl vur, yandır sözünü.
S n ki zövq alırsan yem k, yatmaqdan,
N deyim s n , ey qulaqsız insan.
Bu göz l s n tim m lumun deyil,
N d ki, qapımda vurulan t bil.
n a ır qiym tli m tahlarım var,
st y n olmasa, etm m a ikar.
nciy s d ft k göz yummu alan,
Bu kasad bazara çıxarmı satan.
Bel bir d y rli gövh rl , dostlar,
Bir gövh r sev n ehtiyacım var.
Mü llimim m n açan sirl ri
st r m danı ım, dinl sin biri.
Ondakı almazla qazım m d ni,
Canına ba layım can gövh rini.
Bel alver geni dünyada çox var,
Biri inci alar, o biri satar.
O hansı könüldür k d r almasın?
O hansı k m nddir qar ılanmasın?
X zin üstünd yatmı dır ilan,
Göz tçilik deyil m qs di, inan.
Xurmanın a acı olmazsa uca,
U aqlar çox ziyan ver r a aca.
Yolu göz tçiyl olar qorumaq,
Odsa gül içind saxlanar ancaq.
Tin tim olduqca yum aqdır, bundan
Tarlama h r yandan yeti r ziyan.
S rt t bi til ba qa adamlar
Özünü yrid n, o rudan saxlar.
U a ı yolundan qaçırmaq üçün
Üzü z nci kimi qaraltmaq neçin?
Hansı bir s f r görs m hazırlıq,
Xo t bi timi alaram azıq.
B z nmi ruhun bu t bi timl ,
M n bel ya adım, öl r m bel .
H r k si m dhl etdim s r fraz,
ndi d özümd n söyl yim bir az.
N q d r air var, söz var, er var,
Dünyada onlardan m n m yadigar.
M niml canlandı, söz tapdı qüvv t,
Yen d m niml ed r qiyam t.
M n söz gül ninin s rv a acıyam,
S rv a acı kimi xidm td varam.
H sudun lçatmaz f l yi m n m,
Ba çıyam hamıya, ayaq öp n m.
Kim m n kin ets dü m n olaraq,
B rcist k oxum var, atmaram ancaq.
Zöhr t k ç kiy qoyaram dirh m.
B x i n ç ki, selt k tök r m.
D rdliy gülm r m im k kimi m n,
Canıma od dü r öz im yimd n.
Tikana gül kimi saçaram tir,
H r yara ney kimi m ni inl dir.
Ür yim odmudur, n dir ki, yanır,
Tikanı yedikc hey alovlanır.
M n m d rya kimi h r eybi yuyan,
Deyil m güzgüt k göst r n nöqsan.
El mal ver r m ist y n xs ,
Z hm t dü m yim geri ver rs .
Arpanı göst rs m bu da ver r m,
Arpanı bu dat k satan deyil m.
Gün m, ön, arxam birdir, f rqi yox,
Azdır aldatma ım, i ı ımsa çox.
Kims nin dalınca dem r m yaman,
Utanım üz-üz g ldiyim zaman.
Yamanlar sözünü almaram dil ,
Pe iman ed r m mükafat il .
Dü m n kinli söz dem r m, inan.
O sözl özüm olaram dü man.
Pisd n yax ılıqla qorunmaq mümkün.
Dünyada yax ılıq h r ey üstün.
Yax ılı ım üçün h r bir diyardan
Salamdır hey g lir namidarlardan,
Yax ılıqla atsam m n bu d zgahı,
Olaram yax ılar ziyar tgahı.
Bir dirh m ver n inci ataram,
Dikba lıq ed n qürur sataram.
Buca a girm dim hün rsizlikd n,
Dünya yeldir, narınc qorxar kül kd n.
Dünya ahlarından, bax, hansı biri
Tapmı dır m n kimi inc airi?
Ba çada, söyl yin, hansı qızılgül
Görmü dür m n kimi xo s sli bülbül?
M n m h r bilikd d ft r b z y n,
H r inc nükt d q l m i l d n.
Bilikd n dünyada nur alaram m n,
M n m h r bilikd ba lıca bir f nn.
st s m, h r k si m n güldür r m,
B z n d gözl rd n gülab ç k r m.
H r kimi buludt k a latsam, y qin,
Gün t k güldürr m, qoymaram q mgin.
er dövl tind n ld var k s r,
O, b z n a ladar, b z n güldür r.
st s m, mümkündür bu zöhdü atmaq,
H r bir yı ıncaqda m clis parlatmaq,
Neyl yim, a acım bitmi dir yandan,
T rp ts m kökün yeti r ziyan.
H r çill qırx gündür, x lv ti mindir,
Bu yerd n m clis girm k ç tindir.
Da qın sel g lirk n a ıllı k sl r
Reyd n Buxaraya eyl m z s f r.
Bu k skin kül kd n budur m sl h t,
Gül kimi p rd d eyl y x lv t.
Az b l dçilik et xalqa, dur k nar,
Humay az görüns humayun olar.
Yatmaqdan, çapmaqdan ba ım dön rk n,
Ba qa bir çar m yox, g r kdir ki, m n
H r sözd n yaradım inc bir çiç k,
O gül a layım d rdli bülbült k.
Görs ydim özümd n göz l bir gül n,
Al, sarı gülünü d rm zdimmi m n?
Hazıram budumdan kabab yem y ,
Gün t k getm yim dil nçiliy .
Simur t k ç kilim x lv t buca a.
erimd n n l r verim qula a.
M nd n bu dünyanı aldı q m, k d r,
M nimçün rah tdir x lv t gu l r.
Göy kimi qapıma qıfıl vuraraq,
Oldum xalqdan uzaq, dünyadan uzaq.
Bilmir m n sayaq keçir bu cahan,
Dünyada n vardır yax ı-yamandan?
M n ölü olsam da, n m rd k s m,
Karvanda ged r m, karvansız xs m.
Min könül d rdil n f s alıram,
Yatmayım dey hey z ngi çalıram.
El dost varmıdır, qız ın ür kl
ziz tutsun m ni canından bel ?
V fasız k sl rd n ç k r k ayaq,
Öz kims m özümü gördüm m n ancaq.
A iql r yanında olsa da yaman,
Özümü sevm yim yax ıdır ondan.
Ruzi g lm yirs yadlar e qind n,
Ruzini o böyük tanrıdır ver n.
Daha ehtiyacım qalmasın xalqa,
M ni incitm sin qapıçı, dar a.
El bir ixtiyar olsaydı m nd ,
Qoymazdım b nd y möhtac bir b nd .
Tilsimli torpaqda qandan qorxaraq.
Cızıqdan qıra a qoymaram ayaq.
El bir tilsimd ya armı insan,
Olsun qanlı cızıq ona bir zindan.
Xalq il söhb ti, ülf ti atdım,
Dünyada dinclikl dövl t yaratdım.
N fsin noxtasını b rk tutdum qırx gün,
Qırx günün içind hazır olur gön.
Çünki dörd balı da görm dim s bat,
Dörd divar içind keçirdim h yat.
H r arpa ki, atdım bu d yirmana,
Bir inci yaratdım gövh r alana.
E q olsun, söz düz n böyük airl r
Kiçik bir arpadan yaradır gövh r.
Saralmı çöhr md quruyan ya dan
Ç kdim divarıma palçıqlı saman.
Vücudum burada arpayla ya ar,
Ür yim orada x zin saçar.
Dünyada bo una keçm di ömrüm,
Yem kd n, içm kd n ba qa i gördüm.
H r gec biliy qapı açmadan
Ba ımı yasdı a qoymadım bir an.
Q lbim qadın deyil, çaxmaqdır, çaxmaq,
M ry mt k boyludur, bakirdir ancaq,
Ki iy getm y n ehtiyac var,
Onun öz da ından öz odu çıxar.
Bu bakir sözl ri dü ünc il
Olduqca ç tindir g tirm k l .
Bakir söz tapınca yontulur ür k.
H r k sin i imi inc söz dem k?
Çoxları saxsını incit k d l r,
Hamamda özün s si xo g l r.
S n lakin bir geni s hranı dü ün
Ki, s sd n yırtılır bo az büsbütün.
ahlar sikk sin qızıl vururk n,
El vur, qırılsa qırılmayasan
Y hudi misl ri q lp qızıl etdi,
Bu i d n dükanı qar t getdi.
H r meyv yeyilm z ncir adına,
Zübeyd deyilm z h r dul qadına.
ki hindli görs hind ölk sind n,
Biri dar a olar, biri yolk s n.
M n t mizl dim bu gümü suyunu,
Ayırdım torpa ın tozundan onu.
Xurmat k d ym zs , onu bil y qin,
Açmaram üzünü söz g lininin.
D ym mi bir meyv gördüyün zaman
A acı t rp ts n, dey rl r kalsan.
Kal ncir zm kl ld yum alır,
Yedikd bo azı d rhal qan alır.
Budaqda vaxtında gül rs çiç k,
A acın meyv si bol olur, bi kk.
Çınqıllıq, kol-kosluq olursa torpaq,
Yaramaz onda n bir bina qurmaq.
Vüqarla vuraram ba a bu i i,
Vüqarsız bir i i gör rmi ki i?
Taxıldan bir fayda g lirs l ,
kinçi kin ba lar h v sl .
Taxılın azalsa q dri, qiym ti,
kinçi buraxar i i, z hm ti.
Dastanı sev nl r, eri duyanlar
N m l r dinl mir bir çox zaman var.
Yazmalı el bir u urlu dastan,
Onda bir inc lik duysun oxuyan.
Bildim ki, bu nax ı b y n r dostlar,
Verdim bu dastanı yazma a q rar.
Do rular yanında varmıdır bundan
Daha xo simalı, sevimli dastan?
Ba qa dastanları arasan bir az,
Mill tl r yanında do ru sayılmaz.
K skin q l ml rl ciddi yazılan
Bu dastanda yoxdur azacıq yalan.
K skin q l ml rin gücüyl bu gün
Ba qa dastanlara olmu dur üstün.
ahan rabla dolmu bad si,
Aldanmı " ahların r fnam si".
Köhn söz ustası, o tuslu air
Söz g linl rini b z di bir-bir.
Düzdü dastanlara çox inci, gövh r,
Yen d qaldı çox bakir sözl r.
Yazsaydı tarixd bütün olanı,
Çox uzun sür rdi onun dastanı.
Sevm dikl rin etm di hörm t,
B y ndikl rin göst rdi r b t.
Dostlara o paydan ayırdı bir az,
Halvanı t klikd yem k yaramaz.
Nizami bu sapa düz rk n gövh r,
Q l md n silindi q l m gör nl r.
Hansı bir incini keçirdi l ,
Onları ç kdi öz söz ç kisiyl .
U urla ucaltdı " r fnam "ni,
Köhn ni bununla eyl di yeni.

XIZRIN N ZAM Y T LM

Ey saqi, amandır, ver gülgün rab,

Eyl m n s rxo u o meyl x rab!
O x rab likd qoparım f an,
X rabat hlini s sl yim burdan.

Cismani qulaqla duya bilm y n

Bir sirri m n Xızr öyr tdi dün n.
Ey t dbirl rim xas b nd olan,
Söz q d hl rimd n dadımlıq alan.
Süs nt k b nd lik ilini atan,
Dirilik suyundan rütub t tutan,
E itdim ahları n zm ç k r k,
Sözl r yaradırsan axıcı sut k.
D y rsiz sözl rd n uzaq ol bir az,
yri p rd l rd çal ı çalınmaz.
n inc sözl r tap, olasan dilb r,
Görünc b y nsin söz b y n nl r.
übh siz xo dur h r sınaqlı xs :
n çirkin bir üzü görm kd n is
jdahalar hücum etsinl r ona,
Ya müdhi bir n h ng ç ksin kamına.
Keçmi l r dey ni el m t krar,
nciy , bax, iki d lik açmazlar.
Ancaq sözü söz ba lamaq üçün,
B z n, n eybi var, t krar da mümkün.
n yeni ustasan s n bu s n td ,
Köhn l r izind getm , lb tt .
S nd ki bakir söz x zin si var,
Dul söz l atmaq n yin yarar?
Darılma: "Bu ovu vurmadım" dey ,
Vaxtında ona da t k s ns n yiy .
Asan yaradılmaz da da c vahir,
Onu da dan almaq asan deyildir.
H r ey parça-parça olunca bel ,
B rk yerd n çıxar çox ç tinlik il .
C vahir asud tapılmaz, bi kk,
H r gümü butada saflansın g r k.
Quruda, d nizd kim ç ks z hm t,
Balıqdan dürr alar, öküzd n s rv t.
Gümü küp, ya qızıl bir te t ist s n,
raq torpa ından uzaq getm s n.
Reyd n C nd, Dehistan, Xar zm q d r
Yoxdur sel izind n ba qa bir s r.
Buxaralı, gil k, kürd v x z rli
Bir parça çör yi tutmu dörd lli.
Ba qa ot göy rm z Mazandaranda,
Tikanlı qanqallar göy rir onda.
T k iki ey çıxar Mazandarandan:
Biri div, o biri divqılıq insan.
Ya asın q lb açan sevimli raq,
Ondan erin s si ucalmı ancaq.
tirli çiç kl r atınca Hicab,
O güld n raqda ç kilir gülab.
Ey s n t qasidi, m sl h t budur,
Dünyanı yel kimi dola ma, otur.
Cavahir yonma a al k skin k s r,
Söz g linl rin saç no ul, k r.
Gövh r qaz sk nd r m d nl rind n,
Gövh ri sk nd r alacaq s nd n.
Gövh r mü t ri çıxar cahandar,
Dünyada tezlikl dil yin parlar.
Qapına qiym tl g ls mü t ri,
Buraxma, sat ona, qaytarma geri.
D nizl r soltanı alsa bir gövh r,
H r da a bir g mi cavahir ver r.
X zin gizl tm bel d nizd n,
Ondan dürr alaraq, cavahir ver s n.
Ol do ru miyançı, düz lsin h r i ,
Ortada n kabab yansın, n d i .
Xızrın sözl rini e idinc m n,
Beynimd bir x yal do du yenid n.
Q lbimd yer tutdu, q buldur, dey ,
Ür kd n do an söz yatar ür y .
M n bu saf öyüd s r edinc ,
nciy dil açdım inc d n-inc .
Yaratmaq fikriyl yeni " ahnam ",
Açdım h r iv d n böyük h ngam .
O heyr t verici fsan l rd n
ahların adına qit ç kirk n
Zehnimd h r güzgü parlatdımsa m n
sk nd r x yalı keçdi önümd n.
Bo baxma s n buna, uca hriyar
H m qılınc vurandır, h m d tacidar.
Xalq ona taxt-tac sahibi deyir,
Ölk l r f th böyük cahangir.
V ziri h kim bir xs oldu undan
Ona da hikm td n yazıldı f rman.
Baxanlar görünc onu dinp rv r,
Ona da pey mb r adı verdil r.
Bil nl r kdiyi üç toxumdan m n
Bir a ac k r m h m uca, h m n.
Önc söz açaram pad ahlı ından,
Cahangirliyini ed r m elan.
Hikm tl b z kli söz yazaram m n,
Köhn tarixl ri tazalaram m n.
Döy r m qapını pey mb rliy ,
Tanrı da b y nmi "pey mb r" dey .
Üç qapı tikdim, üç x zin dem k,
Ç kdim h r qapıda ayrıca m k.
Üç qapı, ya bu üç inciyl yen
Tök r m dünyaya a ır x zin .
Vuraram el r ng, el bir ziv r,
Bütün ölk l rd n i ı ı g l r.
D ft rl r topladım incid n parlaq,
Hayıfdır üstün çöksün toz, torpaq.
Bir dövl t sarayı göst rin barı,
Vurum divarına bu naxı ları.
Bu naxı larımla durduqca dövran,
Qurtarın onu bu dünya tozundan.
 eriml yaradım el bir dastan,
b di h yata yaratsın imkan.
Adını nam ml ed r m uca,
Adıyla ya ayım dünya durunca.
Bu taxtdan sazlayım el oturaq,
Onunçun olsun bir b di otaq.
Adına ba layım el naxı lar,
Dövran dövr etdikc qalsın b rq rar.
Zehnind n silm sin onu bu f l k,
Yumasın, pozmasın ya ı v kül k.
Bu rtl dünyada tutunca aram,
Ba ını gün , aya ucaltsam,
M n d qurulsun el bir d sgah,
Ba ım ölçüsünd verilsin külah.
ı ı gün d n mümkündür almaq,
Bu i d n kölg nin yolu çox uzaq.
Qar aya göy rçin olarmı ikar,
Bu ovu pad ahın l qu u ovlar.
Nizami i idir inc söz düzm k,
ncil r yaratmaq ona yarar t k.
Vurar bu nam y el naxı lar,
Bu naxı h r q lb i ıq ba ı lar.
Dostların q lbin nur damar ondan,
Dü m nin gözünd n qaçsın h r zaman.
Bülbült k öts d dü m nin s si,
Q lbini d l n bir oxdur t n si.
M n bu dastanıma vurark n b z k,
Öz ulu tanrımdan ist dim köm k.
Versin dastanıma zizlik, öhr t,
ziz tutanlara göst rim fq t.
Açsın bu nam m el qol-qanad,
O faldan do sun n u urlu h yat.
Ür kd n sevinsin h r bir oxuyan,
Zövq alsın fikrimi d rind n duyan.
H r q lbi qırı a yeni can olsun.
H r a ır d rdliy l tutan olsun.
H r x st ür y göst rsin fq t,
H r ba lı qapını açsın bu s n t.
Oxumaq ist rs aciz bir n f r,
Haqq olsun ona bu dil kd r hb r.
lin alsa h r ümidsiz kims ,
H r dil k, h r ümid gülsün o xs .
H r dil k ist dim, verdi, çox ükür,
Öz uca tanrıma etdim t kkür.
Bu nam mübar k olacaq, bi kk.
ahın m clisind olsa mübar k.

NÜSR T DD N BUB KR PAD AHIN

T RF
Yaquta b nz y n suyu, saqi, dur,
Bu yaqut ya dıran q d h doludur.
Bu saxsı cama mey h yat axıdır,
Onun reyhanının öz torpa ıdır.
Ey uca gün , dur, bayra ını aç,
Ey xuraman bulud, mü kin tir saç.
Gurla, ey ildırım, ahın t blit k,
Dan doda ı kimi gül, gül, ey im k.
S n d saf q tr ni ya dır, ey bulud,
Ey s d f, q tr ni quca ında tut.
Ey inci, üz çıx söz d nizind n,
Sultanın tacında get el m sk n.
ah ki, yüks lm ni eyl yir arzu,
S n anlı tacdır yolunun tozu.
sk nd r qurdu u dövl t, z m t,
Ona verilmi dir indi o övk t.
Yerl r , göyl r odur can ver n,
Böyük cahangirdir, dü m n devir n.
M ribd m rdlikd hökmü r vandır,
M riqd hün rl o q d rxandır.
Cahan p hl vandır, Nüsr t ddindir,
Hökmü dü m nl r qılınc t kindir.
Dü m n son dü ün n, ür yind kin,
stiqbal gör ndir, l q bi Bi kin.
Qılınc sahibidir, tac ver n ahdır,
Üç növb t vurandır, be p nahdır.
Atını Rüst ml r üstün sür r,
H m taxtı b z y r, h m d tac ver r.
Ad tdir, dünyanın ulu ahları
X zn y d mird n vurar açarı.
Bunun t k qılıncdan x zin si var,
D mirdir x zn si, qızıldır açar.
F ratt k s mimi bir dostlu u var,
Nil kimi dü m ni gizlind bo ar.
Gün salsa o öz kölg sini,
Suyuyla söndür r od çe m sini.
Bir n z r salsa o yeni hilal ,
B dirl nib o da yet r k mal .
Onun b x i ini sayan bir n f r
N q d r ömrü var ona ükr ed r.
Ona ükr etm kl nem ti artar,
Bel nem t ver n, söyl , harda var?
F l kt k h r k sl girs meydana,
Atar qalxanını torpaqt k suya.
Döyü d buluddur, el ki, kükr r
Da ların ba ını qılıncla sök r.
Meydanda açdı ı hün rl r ki, var,
N Rüst m göst rmi , n sf ndiyar.
B xtiyar bir h yat ba ladı yerd
Bu gün anadan do an s h rd .
Altında a atı keçs h r yerd n.
Aya ı d ydiyi yer olur gül n.
Hansı bir q l d parlatmı yüy n,
Düyümü açmı dır p rgar x ttind n.
H r hr hün rl q l b çalmı ,
Qarun s rv tini lin almı .
Bayra ı q l y sancdı ı zaman
B yinin ba ını asmı qaladan.
Hamıda insanlıq bir t bi tdir,
Bu ba qa insandır, ba qa xilq tdir.
Bildiyim n adlı, sanlı kims l r
Bu insanlı ına t kkür ed r.
Geni ehsanı var, uca övk ti,
Aldanmı dünyanın v linem ti,
Dirils bir ölü, qalxsa m zardan,
h ri, bazarı tutar h y can.
Min: ölü dirils dal til ,
Dü m nin ür yi düz lm z h l .
sat k n q d r ölü diriltdi,
Bu göz l xlaqla xalqı qul etdi.
Gövh r m d nit k da ılan dünya
Bu gün l tapdı h yat v ziya.
Yer c h nn m idi - n i , n tarla,
Bir c nn t olmu du bu g nc baharla.
H r yeni nem td n da ıdır xalqa,
Nem ti çay kimi axıdır xalqa.
Yax ılıq ardınca gets h r zaman
Yax ının adını unutmaz cahan.
Demir m d nizdir uca övk tin,
Bir m d n q d r var a ır qiym tin.
ahın da sarayı gün kimidir,
M riqd n m rib uzatmı k ndir.
C nn ti tutmu sa tuba a acı,
H r budaq olmu sa bir q srin tacı,
Ehsanı rq il Q rb kök salmı ,
H r ev süfr sind n bir nem t almı .
Adı Keyxosrovla olmu b rab r,
N s bi ucadır Keyqubad q d r.
Atını hansı bir s hraya çapmı ,
H r qanqal t yi r fi tapmı .
Yer, x zin sind n bir çuval tikmi ,
Xeyri z r toplamı , yas m n gümü .
Hansı x zin ni açıb axtarsan,
Onun sikk sind n tapılar ni an.
Tac il ba ını ucaltmı f l k,
Ba ında bu tacı olsun mübar k.
Dünyanın Xızrısan, sk nd ris n,
H m mülkün, h m h yat suyun var, hs n.
F th etdin sk nd r kimi dünyanı,
Xızrt k do rultdun yoldan azanı.
H r eyin ucadır uca adınt k,
Yalnız bir eyin yox - tayın yox dem k.
Aslanlar ovuna çıxdı ın zaman
Bir oxla ed rs n iki ov ni an.
Fill rl döyü d atınca k m nd,
Q nnucun ahını ed rs n filb nd.
ir gur ovlayanda s n olsan orda,
N ki ir, ovlarsan B hram Guru da.
Kim ym z ba ını, mr ets n: " yil!"
Hansı dövl tdir ki, lind deyil?
S n at oynadark n, m rur boyunlar -
Y h r qayı ıt k yum alar onlar.
ki xs mindir, s n q hr ed rk n:
Bir s n qul olan, bir boyun y n.
Dü m n üzr ist s s n ba ı larsan,
Bu m tin hdin qul olmu dövran.
Dünyanın ba ına döndü ruzigar,
Altı ahdan qalmı altı yadigar.
K yüm rs pad ahdan tacıdır ni an,
C m idd n bir qılınc, taxt Firidundan,
Camı Keyxosrovdan qalmı yadigar,
Ulduzlar sirrini ed r a ikar.
n parlaq bir güzgü, ffaf bir gövh r
Quraraq, yadigar qoymu sk nd r.
L ld n düzül n o parlaq üzük,
Süleyman möhrüyl çil-çıraq üzük.
Saydı ım altı ey m xsusdur sana,
Adında altı h rf ahiddir buna.
S nd bundan ba qa altı xisl t var.
Bunlarla olarsan daim b xtiyar:
Birinci - açıqdır x zin n h r an,
st m s l r d ed rs n ehsan.
kinci - k r min hesaba g lm z,
Haqqını bil nd n almazsan v z.
Üçüncü - fq tl alarsan ür k,
H r zaman m zluma ed rs n köm k.
Dördüncü - taxmısan göyl r bayraq,
Bir ordu yen rs n t klikd ancaq.
Be inci - günahkar olsa pe iman.
Suçundan keç rs n onun h r zaman.
Altıncı - m tindir verdiyin q rar,
Unudan deyils n, göz l v fan var.
B z yindir s nin bu altı c h t,
S nd n ayrılmasın bu altı xisl t.
ki t rlan g r k ölk qurmaqda,
X zin yı maqda, ikar vurmaqda.
ki ilan g r k s n , onlardan:
Biri dövl t, biri x zn qoruyan.
PAD AHA X TAB

Yeddi göy altında, ey dünya ahı,

Be inci ölk nin s ns n p nahı.
mrind bu q d r ölk , h r var,
Qapında sütundur saraylı ahlar.
H r gec göyl rd dolanar q m r,
S nin çıra ına g lib ya tök r.
Gün d ba ında tacı, h r s h r
Taxtının önünd köl lik ed r.
S n bu ahlı ı b x ed n kims
Vermi dir ür yin n ist mi s .
ahlıq et, verilmi s n ölk l r,
Köm k ol, xalqlara dal t göst r.
Çibin qanadını qırmasın t rlan,
Fil d qarı qaya verm sin ziyan.
Allaha min ükür, min ükür, lb t,
ahda yazdı ımdan çoxdur dal t.
ahdan bir dil yim var m nim ancaq,
M nim dastanıma n z r salaraq,
Sönük bir fsan ver rs artıq,
Üstün n kölg salsın, n i ıq.
Rast g ls dal alı inc , gövh r ,
Ba ımı ucaltsın uca göyl r .
Bu " r fnam "d dünya sirrind n
Çox x zn açarı gizl tmi m m n.
H r kimin lind olsa bu açar,
Bir çox x zin l r, tilsiml r açar,
O gizli x zn ni aça bilm s ,
Ver r qızıl açar nlik o xs .
Bilirs n, bu yarım yonulmu gövh r
Qoynunda gizl tmi n x zin l r?
Bu gövh r yonma ım s ninl ndir,
Af rin dem yim s n s nd ndir.
A ıl ki, göyl ri endir r yer ,
Af rin söyl r bu af rinl r .
ahdan alınmı dır bel bir mr:
"Adıma bir naxı ba la, ey air!"
ahın sözl rind n ilham alaraq,
A ıla, üura b rk sarılaraq,
Vurum bu g lin el yara ıq,
ahın m clisini bürüsün i ıq!
Ona bu ux g lin olsun bir k niz,
M clisd , dünyada tutulsun ziz.
Dünyanı parladan çıraq n q d r
Yaxını, uza ı nuril b z r.
Dünyanı parlatsın ahın gül ba ı,
Gündüz m l olsun, gec çıra ı.
A zı qar a kimi cırılsın g r k,
Yansın dü m n dili çıraq dilit k.
Uca dövl t kimi qonsun eyvana,
Nizami af rin oxusun sana.

DASTANIN XÜLAS S V SK ND R N
CAHANG RL K TAR X

Saqi, g l ruhumu nl d n mey ver!

Xumarı atma a s h rk n hey ver!
Bu s h r rabı kövs r d y r,
Halaldır içs m o m h r q d r.

Yax ıyla, yamanla dolmu ruzigar,

O yax ı-yamandan boynunda çox var.
H r gec , gündüz bu niligun p rd
Min fitn , min oyun açar h r yerd .
M nd n d bir oyun ba vers , inan,
Onu da do urmu bu köhn dövran.
X yalt k inc ldim ç rx hiyl sind n,
Nec oynamayım x yal il m n?
st yim: p rd ni bütün bo altmaq,
Bir cadu x yalı i l tm k ancaq.
Bir x yal yaradım bu naxı dan m n,
G lm sin cadug r, canbaz lind n.
M n el ba ladım bu ux dastanı,
Co durar sazımın s si dünyanı.
n do ru sözl r ki, oyadır maraq,
Tarixd n onları bir-bir alaraq
Düzdüm dastanıma, s r yaratdım,
A la sı mayanı büsbütün atdım.
Seçdim h r düzümd n bir inci, gövh r,
Vurdum bu g rd y yara ıq, ziv r.
B rk t m l üstünd qurdum bir bina
Ki, ziyan d ym sin divarlarına.
T qdimi, t xiri tutmayın nöqsan,
Nöqsana m cburdur h r tarix yazan.
Bu Çin ip yinin naxı evind
Maninin fırçası dü mü dür b nd .
Dastanı düz rk n fikrim açıqdı,
Söz s lis olsa da, yol dola ıqdı.
sk nd r haqqında heç bir s rd
M lumat görm dim yı cam bir yerd .
Sözl rl dolmu du x zin içi,
Ancaq h r nüsx bir da ınıq inci.
H r köhn nüsx d n sas alaraq,
Onu öz eriml b z dim ancaq.
n q dim tarixi s rl rd n m n,
Y hudi, n srani, p hl vil rd n
n inc sözl ri lim saldım,
Qabı ı ataraq, m zini aldım.
Müxt lif dill rd n yı dım çox sözl r,
Bunlardan düzüldü yazdı ım s r.
Saydı ım dill ri traflı bil n
Saxlar öz dilini m n töhm td n.
Hansı bir p rd d do ru söz gördüm,
O sözün telini eriml hördüm.
Bu i d h qiq t arasan bir az,
N zmd h qiq t aramaq olmaz.
erimd n atsaydım b z kli donu,
Azacıq z hm tl yazsaydım onu,
Bu böyük fatehin s rgüz tind n
Bir v r q yazmaqla bitir rdim m n.
Dünyanı dola an böyük sk nd r
Yorulmaq bilm d n edirdi s f r.
Dünyanı dola ıb dörd yanı g zdi,
Bilm diyi mülkü f th eyl m zdi.
Hansı bir dövl t verdi n hay t,
K yan ad tin göst rdi hörm t.
Yalnız z rdü tlüyü q bul etm mi .
Ba qa ad tl r etdi p r sti .
Dünyada ilk vv l o zin t qurdu,
Yunanda sikk ni qızıldan vurdu.
sk nd r mril vermi h r z rg r,
Qızılın suyuyla gümü ziv r.
Farscadan h r s r keçmi lin ,
T rcüm etdirmi yunan dilin .
Qapıda üç növb t t bil vurdurmaq
sk nd r dövründ n qalmı dır ancaq.
Ulduz güzgüsüyl o böyük qeys r
Qaranlıq içind n çıxardı gövh r.
Sildi uri l ri köhn dünyadan.
Taxt aldı, tac aldı qoca Daradan.
Hindin sövdasını, rus s frasını
Sil r k parlatdı n dünyasını.
R yi bir güzgüdür çinlil r üçün.
Odur Keyxosrovun taxtına üstün.
Ömründ n keçirk n tam iyirmi il
ahlı a ucadan vurdurdu t bil.
yirmi yeddiy çatınca ya ı
Pey mb r olaraq, ucaldı ba ı.
sk nd r o gün ki pey mb r oldu,
Onun tarixin naxı vuruldu.
Din yol göst r n bir hikm t oldu,
Dünyada mübar k bir dövl t oldu.
Din üçün etdi çox d lill r icad,
Bu dünya üzünü el di abad.
Dünyanı g z rk n döndü h r yana,
El di çox böyük h rl r bina.
Hindd n ba layaraq Yunana q d r -
H r yerd tikdirdi böyük h rl r.
S m rq nd hrin o verdi ziv r,
C ndi d tikdirmi böyük sk nd r.
H ri d yadigar qalmı dır ondan,
Varmıdır bel bir m ml k t quran?
D rb ndi deyirl r sk nd r qurdu,
qliyl o hr böyük s d vurdu.
Bulqar hrini o etdi b rq rar,
O hrin adıdır slind Bün-qar.
Ba layıb da ları biri-birin ,
Y cuc hasarını o ç kdi yen .
Çox bina salmı dır bunlardan ba qa,
Onları saymaqla çatmaz ki, ba a.
Pak olan o vücud, ulu tacidar
Yerl ri t qsim verinc q rar,
Dünyaya g lm d n vv l xaçp r st,
Ç kdi bu dünyada xaç kimi bir x tt.
H min bu dördbucaq tl si x tl
H nd si ölçünü keçirdi l .
Dörd bucaq üstün bir d artırdı,
Bu doqquz f l y , be növb t vurdu.
Bir mıxı uzanmı imali qütb ,
Bir kökü uzanıb getmi C nub .
pinin bir ucu M riq çatmı ,
O biri M rib qol-qanad atmı .
Dünyada bu end , uzunda böyl ,
Uca bir barigah kimd var, söyl .
O gün ki, ist di g zsin dünyanı,
Ölçm y ba ladı vv l h r yanı.
H r bir m sah td n, m rh l l rd n
Qalmadı bir qarı yer ölçülm y n.
Bu i d hesabsız yerölç n vardı,
Yüzl rc katibl r ölçüb yazardı.
Uzun ipl r il ölçüldü çöll r,
Hesaba alındı bütün m nzill r.
Aldı ı quruda o saray qurdu,
M nzil-m nzil yolu ölçüy vurdu.
Mavi d nizd n d ed rk n s f r,
Onu da ölçüy vurdu sk nd r.
D nizd yol ölç n iki g mi var,
Uzun bir ip il ba lanmı onlar.
Birisi yerind salardı l ng r,
O biri ip boyu ir li ged r.
Sonra yol ged n l ng r salaraq
L ng rli g miy taxardı ayaq.
Gah onu, gah bunu bel sürürdü,
Qorxmadan d nizi yarıb ölçürdü.
Bel bir yol il bu müh ndisl r
Ölçürdü sahild n sahil q d r
Dünyadan k d ri ah sil -sil
Ölçüy aldı bu h nd s il .
Yerl ri, yolları bu sk nd rin
Öz t dbir ölçüsü etmi dir t yin.
O, rübi-m skunu etdi a ikar,
Yoxsa bu yerl r ba qa kim çatar?
sk nd r h r yer atını çapdı,
O yerl r nl ndi, s ad t tapdı.
Da lara, çöll r tapdı min çar ,
Ölümün lind qaldı biçar .
Tarixd n varsa sk nd r ahdan,-
Yalnız bunlar oldu i yarayan.
Artıq m n n yazsam bu n dastanda,
Az-çox, artıq- skik olacaq onda.
H r tarix er il alsa yara ıq,
übh siz, olacaq bir az dola ıq.
Çünki inc likdir i im, s n tim,
Haqlıyam, bu i d çıxsa q l tim.
Do ru görm diyim sözl rd n qaçdım,
Ondan üz çevirib ba qa yol açdım.
Düzdüm bu tarixd n el bir dastan,
Könlünd bir sevinc duysun oxuyan.
Çox inc lik g zs n, axtarsan, y ni
Yalana aparar sözün yüy ni.
Yazdı ım sözl r verm s m ziv r,
Yenilik verm z o köhn n m l r,
Q l m g r kdir el söz almaq,
üurdan, a ıldan olmasın uzaq.
Parlaq inci kimi düzül n sözl r
A ıla sı mazsa yalana b nz r.
Do ruya azacıq b nz y n yalan
Yax ıdır yalana b nz r do rudan.
Nizami, yubanma, yolda lar getdi,
S n qaldın, q m qaldı, sirda lar getdi.
Yeddi ölk ahı - getdi sk nd r,
sk nd r qalmadı, qalmaz bir n f r.
Bu çayın ba ında t k içm rab,
Köhn dostlarını s n axtarıb tap.
G ls l r, nu olsun, ld q d h tut,
Nizami, yoxsa bu hesabı unut.

BU S R N YAZILMASININ
S B B

Aç dehqan küpünü, s n ey saqi, dur,

Bad m k rd n irin mey doldur.
Verm o meydan ki, din etmi haram,
Bir mey ver ki, ondan din olmu tamam.
Ey ba ban, nlik qur, q m-qüss d n qaç,
Ba ına gül g ldi, dur qapını aç.
Nizami h rd n g lmi dir ba a,
p kd n b z k vur bostana, ta a.
B növ zülfünd n büküml ri at,
O s rxo n rgizi yuxudan oyat.
Qönç nin doda ı h l süd qoxur,
Qızılgül a zından ona tir vur.
Qoy s rvin qam ti göy yüks lsin,
Qumruya x b r ver, bahardır, g lsin.
Müjd ver, n m y ba lasın bülbül,
Be iyind g ldi meyxanay gül.
Sula çöl-ç m ni, uçsun toz, qubar,
Laciv rd r ngini yuduqca parlar.
Lal nin q lbind co an qan artır,
Torpaqla ört onu, qanını yatır.
N st r n saçından a tükl ri at,
Bidmi k kölg sil telini qaralt.
Gülnar doda ını bula dır mey ,
Xeyri gül torpa ı z rl b z y .
S m n salam ver r van güld n,
Suvar ba -ç m ni, canlansın gül n.
O körp güll r göst r m h bb t,
Nazını ç k r k eyl m q fl t.
M n kimi sövdası a ıb-da andan
Salam ver gülzara girdiyin zaman.
Hava çox ilıqdır, göz ldir bostan,
Dostların q lbi d xo lanır bundan.
Vermi dir a aclar ba a yüz b z k,
Parlaq bir çıraqdır h r gül, h r çiç k,
Ey ba ban, x b r ver o susan qu a:
Öt r k ba lasın yeni uçu a.
Bahardır, bir daha nal etsin ç ng,
G tirsin q lbimi r qs o ah ng.
O dilb r zülfünd n bir z ncir yarat,
Z nciri yenid n, g l, boynuma at.
Göz l d st l r tut ya ıl reyhandan,
Saç s rvin ba ına, nl nsin h r an.
Bahar çiç yind n da ıt arxlara,
Gümü b nz yir a çiç kpara.
H r gölün, çe m nin t kl rin
Süs nd n ip k bir xalça sal yen .
ahan m clisd s n, ey saqi, dur,
ahan bir meyl bad mi doldur.
Dur, saqi, alı dım rab içm y ,
At d n yanıram, ver bu t n y .
O köhn dostları yad edim bu gün.
Qalmamı bir n f r, köçmü dür bütün.
Bu dövran da ged r, qalmaz o biz ,
G l nl r iç rl r xatir miz .
Bostanın bel bir göz l ça ında
Oturdum uca bir s rv aya ında.
Çinar kölg sind n, gül qoxusundan
lham aldı bülbül, ba ladı dastan.
Bir g lin gül üçün sallandı ba a,
Gül üzü b nz rdi i ıq - çıra a.
Saçları tökülmü topu a q d r,
Üzü gül s p rdi, doda ı k r.
ehli gül üzünd n kam verdi m n ,
çi meyl dolu cam verdi m n .
Dedi: "Al, q lbind n varsa unut,
Padi ah e qin ld q d h tut."
Oturdum sınanmı k sl rl h r an,
Böyükl r adından yazdım bir dastan.
Beynimin, qanımın çe m l rind n
Bu q d r inc söz sıxıb süzdüm m n.
Doymadım, ilhamım yen d qaynar,
Qılıncım k skindir, h l gücüm var.
N q d r d y rli x zin qurdum,
H r birind yeni nükt l r vurdum.
Yorulmaq bilm d n gündüz v gec
"M xz nül srar"ı yazdım vv lc .
nc lik, irinlik yı araq ondan,
"Xosrov v irin"çin düzdüm bir dastan.
Sonra ba qa yerd çadırı vurdum,
"Leyli v M cnun"un e qini qurdum.
Bitirdim dastanı, bir n tapdım,
Atımı "H ft peyk r" üstün çapdım.
ndi söz mülkünd büsat quraram,
sk nd r dövründ n t bil vuraram.
Yazaram m n onun an- övk tind n,
Taxtının, tacının z m tind n.
Ölüb getmi s d , dirildim onu,
Verim axtardı ı h yat suyunu.
sk nd r bir böyük yol t qib etdi,
Dirilik suyunun dalınca getdi.
b di qalmaqçın h yat suyundan,
Çox g zdi, dola dı heç yorulmadan.
Dirilik suyunun olmadı sonu,
Ancaq indi tapdı h yat suyunu.
Sözl r pad ahının bir m s li var:
N göz l söyl mi : "Axtaran tapar."
Nizami, iç rk n mey sk nd rl ,
B xtiyar olmaqçın d bi gözl !
Xızır bu süfr nd olmu h msüfr n,
Yetmi yeddi suda a zını yu s n!

DASTANIN BA LAN ICI

Saqi, dur, g tir o h yat suyunu!

sk nd r övk tli aha ver onu.
 ahın dövl tini öpsün o bad n,
Odur sk nd rin irsini yey n.

ahnam yazanlar saçaraq bilik,

Vermi söz n zmin bel yenilik:
Yunan ölk sinin pad ahlarından
Vardı bir g nc dövl t, böyük hökmüran,
öhr tli ah idi, adı Feyl qus,
ta t ed rdi ona rum v rus.
Yunanıstan idi onun m sk ni,
Makedoniyaydı do ma v t ni.
Qanunlar qoyardı yeni v parlaq,
Ulu babasıydı Eys ibn- shaq.
dal t o q d r yaxınmı ona,
Qurdları ba larmı qoyun buduna.
Zülmün bo azını el sıxmı dı,
Dara h s dind n r qib çıxmı dı.
Üstün olmaq üçün qılıncı, tacı,
Bir elçi gönd rdi, alsın x racı.
A ıl sahibiydi rumlu hökmüran,
X racı gönd rdi, olmadı dü man.
Taleyi yar olan m sud kims y
Kim c sar t ed r, dü m n m dey ?
B x i l r gönd rdi böyük d rbara,
Dü m nlik yolundan l ç kdi Dara-
Rum ahı oldu bu b x i d n çox n,
Mumunu qorudu yanar at d n.
sk nd r ba lark n f th h r yeri,
Döndü bird n-bir ç rxin i l ri.
Daraya n dövl t qoydu, n dövran,
Süngüsü keçirdi çaxmaq da ından.
Bu dastan haqqında r vay t çoxdur,
H r k si dinl r m, inadım yoxdur.
Bel n ql edir bu v q ni rumlar:
Bir qadın var imi çox yoxsul, dindar,
kicanlı idi, tapmadı çar ,
Yurdundan, rind n dü dü avar .
Do ma ın zamanı yeti di artıq,
K sdi taq tini ikicanlılıq.
Do ark n can verdi bir x rab d ,
Ölürk n körp ni andı yen d :
"M nd n sonra s ni kim b sl y c k?
Hansı bir canavar s ni yey c k?"
O z nn etm yirdi ki, p rv rdigar
Bir zaman ed c k onu tacidar.
N q d r x zin gül c k ona,
qbal qonacaqdır n quca ına.
H sr tl r içind qadın verdi can,
Köm ksiz u a a yar oldu y zdan.
üurla, hün rl i l tdi qafa.
Dünyanı f th etdi o Qafdan-Qafa.
Feyl qus çıxark n ov üçün düz ,
Qadın öl n yerl g ldi üz-üz .
Gördü bir qadındır yurdsuz, yuvasız,
Ba ının üstünd bir körp yalqız.
Sorur barma ını o körp u aq,
Ana h sr tiyl di l yir barmaq.
Nök rl r mr verdi tacidar;
Qadının d fnin m ul oldular.
Kims siz körp ni götürdü yoldan.
Daldı bu heyr tli i bir zaman,
Böyütdü, b sl di, verdi t rbiy ,
V li hd eyl di "O lumdur" dey .
Z rdü til rd var ba qa r vay t.
Verir sk nd ri Daraya nisb t.
Vurdum tarixl ri m n bir-birin ,
Baxdım Firdovsinin öz s rin .
H r iki r vay t m nc pozuqdur,
Uydurma sözl rdir, h qiq t yoxdur.
Do rusu budur ki, bilir h r diyar,
Feyl qus o ludur böyük tacidar.
Bunlarda h qiq t görm dim bir az,
Tarixçi bunları q l m almaz.
n yax ı bir qoca r vay t edir,
O köhn ahlardan hekay t edir:
Feyl qus q srind bir göz l varmı ,
B z kli g lint k azad ya armı .
Baxı ı can alan, qam ti bül nd,
Qa ları kamandı, saçları k m nd.
Sanki bir s rv imi , yetirmi ç m n,
Tell ri b növ , çöhr si s m n.
Camalı parlaq bir gün d n t miz,
O süzgün gözl ri q mz li n rgiz!
Qıvırcıq saçları qara bir nb r,
Saray bu dilb rl olmu mü tt r.
Rum ahı vurulmu ayüzlü qıza,
Dilinin zb ri parlaq ulduza.
Bir gec ba rına basdı hökmüran,
ahın xurmasından bar verdi fidan.
Neysan buludundan s d f tutdu bar,
n parlaq bir inci oldu a ikar.
Keçdi bu v q d n doqquz ay ancaq,
Ananın b tnind t rp ndi u aq.
Pad ah mr etdi ki, mün cciml r
Baxıb ulduzlara versinl r x b r.
Bir x b r versinl r bu gizlin i d n,
Rahatlıq versinl r bu t rp ni d n.
Bilikli mün ccim ba ladı i ,
Baxdılar f l kd olan g rdi .
Göyl ri seyr üçün m clis düz ltdi,
Ulduz t r zisi ortaya g ldi,
Taleyi göründü s d bürcünd n,
Dü m nl r kor oldu onun gücünd n.
Gün yaxınla dı o gün H mal ,
Gedirdi elmd n çatsın m l .
Ütarid v Covza qonmu bir yer ,
Sovrda m sk n etmi Ay il Zöhr .
Qövsi d Mü t ri b z mi göz l,
Mizanın bürcünd oynardı Züh l.
Altıncı xan ni tutmu du B hram,
Xidm t göst rm y olmu du qulam.
Taleyi göründü nurdan da parlaq,
N deyim, o yaman gözl rd n iraq.
Bel xo fal il dünyaya g ldi,
O ba da bel bir fidan yüks ldi.
T qvimd n b xtini t yin etdil r,
Qoyuldu u a ın adı sk nd r.
Bu yeddi ülk rd n oldu a ikar,
Açarı ver c k ona ruzigar.
Mün ccim tale d n verinc x b r,
Feyl qus ükr etdi, silindi k d r.
B xtiyar çocu a etdi m h bb t,
Taxtına oturdu, payladı x l t.
Artıq yol verm di q m , k d r ,
C vahir payladı ist y nl r .
O mü k tirlinin gül nd baxtı
Meyi d , mü kü d selt k axıtdı.
O s rvin buda ı b sl ndi nazla,
Turact k s k r k s sl ndi nazla.
Meydan axtarırdı be ikd ik n,
Y h r atıldı öz be iyind n.
Day d n ist di ox il kaman,
Ka ızı, ip yi hey aldı ni an.
Böyüdü, öyr ndi qılınc vurma ı,
Qızmı aslanlara qar ı durma ı.
At minm k zövqünd n l zz t alınca
Dü dü hriyarlıq, ahlıq dalınca.

SK ND R N T L M ALMASI

Ey saqi, reyhandan ç kilmi mey ver,

C nn ti yad etdim, dur, peyapey ver!
Abad olsun g mim o bad l rd n,
C nn t dü r m q rq olsam da m n.
N q d r m suddur n h yat quran,
Tamah süfr sind n az bir ey uman,
Malı olsa bel , kifay t q d r,
Yen i adamı çalı ar, i l r.
Naz-nem t içind rahatlıq tapar,
T l sm z, atını astadan çapar.
N h ddind n artıq paylar malını,
N d x sislikl pozar halını.
Ç tinlik çox x sis olmaqdan do ar,
Qapını qırsanız h dsiz odun var.
Çox ya a, ömürd n faydalan özün,
Çalı özg y d ziyan d ym sin.
Tarixin yı ılmı tumarlı ından
Keçmi i bel n ql edir bir dehqan:
El ki, Feyl qus t z g lint k
Vurdu bu dünyanın mülkün b z k.
A ıllı övladla ata f xr ed r,
Çünki mübar kdir seçilmi gövh r.
Dünyada ataya varmıdır, gerç k,
A ıllı o uldan ba qa bir ist k,
Oturtdu öyr nsin d bl hün r,
Gün eyl r da ı qiym tli gövh r.
Niquma alimdi, bilikl dolu,
Alimin o luydu h kim r stu.
T lim i l rind ç kdi çox m k,
Hikm tl r öyr tdi ona sev r k.
ahan t rbiy , hün r, n zak t
A ıla nur verir, ür y qüvv t.
H r ql sı ı an hün r, bilikd n
Bir m na çıxarır m nanı bil n.
Ulduzlar b z y n kimi göyl ri
B z di pak olan yeni gövh ri.
Çatdırdı onu h r gizlin biliy ,
Hansı bir g nc almı bel t rbiy ?
ahzad ill rl çox çalı dı, çox,
Qula ı elm aldı, ba qa heç n yox.
Öz a lı, z kası olunca r hb r,
Tapırdı n inc , m nalı sözl r.
H r inc m nanı ed rk n b yan,
Sözl ri su kimi olurdu r van.
H md rsi r stu, bir qarda dey ,
Ür kd n ba lıydı bu ahzad y .
r stu aldıqca bilik atadan,
Ona öyr dirdi h r an, h r zaman.
Y qindi bilikli h kim ustad
Tacidar olacaq bir gün ahzad .
Onun t limin verdi çox diqq t,
Ki ini ad ed r qorunsa s rv t.
B xtini oxudu parlaq alnından,
Verdi o luna da ondan bir ünvan.
Tale xidm tind duran zamanda,
Söz qa ı möhrünü vuran zamanda
O lunu tap ırdı g nc ahzad y ,
And verdi, söz aldı: "Peyman ver, - deyir,
M kt bd n meydana s n at sür rk n,
 ahan ba ını göyd gör rk n,
Ba ını y rk n köhn dünyanın,
H r s mt ged rk n hökmün, f rmanın,
Taxtını tacınla m sud ed rs n,
X rac gönd r rl r yeddi ki v rd n.
Dünyaya övk tl ver rs n f rman,
Padi ah olarsan uzun bir zaman.
Bu d rsi, t limi tut xatirind ,
Qızıla, gümü çox olma b nd !
O zaman o lumdan götürm n z r,
Haqqıma, sözüm bir hörm t göst r.
Onunla et ç tin i d m v r t,
Qılıncdan k skindir göz l m sl h t.
S nd dövl t vardır, onda da hün r,
Hün rl dövl t bir ç kiy gir r.
H r yerd hün r verilmi qiym t,
O yerd gün-günd n ucalmı dövl t.
H r yerd r fli bir dövl t vardır,
Ucalar fikrind n ucalanlardır.
Ayda öz taxtını qurmaq ist y n,
G r kdir yüks lsin bu pill l rd n".
ahzad söz verdi öz ustadına:
"H r mrin q buldur, - söyl di ona, -
Taxtımla, tacımla olsam padi ah,
r stu v zirim olacaq, billah!
Sözünd n, fikrind n dönm z sk nd r,
Onun h r mrin ba laram k m r."
El ki, taleyi oldu ona yar,
sk nd r sözünd qaldı b rq rar.
Ustadı bilirdi: bir gün bu u aq
Dünya ahlarına f rman yazacaq.
Bir kil ç kdi o, h nd si h rfd n,
Qalibi, m lubu etdi mü yy n.
Dedi: "Al, bir q za üz vers sana,
H rfi say, h m dü m n, h m öz adına.
Adın dair d qalsa müz ff r,
min ol b xtin , s nindir z f r.
Bu sayda üstünlük göst rs dü man,
O qalib ki id n ç kin h r zaman."
sk nd r qocadan o kli aldı,
Bu faydalı i d n sevinc daldı.
Yazanda h nd si h rfi sk nd r,
H r zaman z f rd n tutardı x b r.
qliyl b xtiyar ya ardı h r an,
Onun h r elmind n qaynardı qazan.
T dbirli, bilici olmaqla yen
Ba ydi bilici xsin fikrin .
Aliml r sözünü tutaraq getdi,
qliyl özünü b xtiyar etdi.
Ustadın o lu da alim bir k sdi,
Onunla h m ya ıd, h m d h md rsdi.
ahzad daima ona mehriban,
O da ahzad d n ayrılmaz bir an.
r stu razılıq verm zs i ,
sk nd r bir qu da taxmazdı i .
O t dbir verm d n tutmazdı bir i ,
H r i d alardı ondan göst ri .
Bu çarxın p rgarı döndü çox zaman.
Dünya çox seyr etdi da dan, s hradan.
Feyl qus dünyanı t rk etdi daha,
Taxtını tap ırdı g nc padi aha.
G l, qorx bu dünyanın fitn , felind n,
Qurtar öz canını onun lind n.
A acdır, dörd kökü, altı böyrü var,
Çoxunu bo mu dur bu qorxulu dar.
idd tli kül kl r qopdu u zaman
Dü r yarpa ımız bir-bir a acdan.
Bu ba da b di ya amaz bir k s,
H r g l n burada ç k r bir n f s.
Yeti r bu ba da h r gün bir nob r,
Birisi g lirk n o biri ged r.
Dünyadan ged rs n ist r-ist m z,
Bu t dbir, bu t la bir ey d ym z.
Bu dünya mülkünd yox bel bazar
Varını özil alsın tamahkar.
Dünya salmı tora, çünki borclusan,
Borcunu tez ol ver, qurtul bu tordan.
Nalb ndl palançı e y bir gün:
- Nal, palan pulunu ver,- dedi,- bütün,
Topal aya ından, ya ır dalından
Nalını, palanı atdı o heyvan.
E k öz borcundan olunca azad,
Olduqca dinc ldi, q lbi oldu ad.
S n d , ey tozlara bula mı insan,
Borcunu ver, qurtul bu toz-torpaqdan.

SK ND R N TAXTA ÇIXMASI

Ey saqi, dur m ni qurtar m nlikd n,

ıqlı bad nd n i ıqlanım m n.
Bir mey ki, da ıdar q mi, k d ri,
Sa aldar mumyat k bu x st l ri.

lind t r zi mahir söz ölç n

Saxta r fini saldı rövn qd n.
Saxta oldu unu artıq bilinc ,
El bir sikk ni verm dim x rc .
H r h rfin üstün barmaq bassam m n,
Tapılmaz üstünd q l m i l d n.
El ki, gücl ndi arxam v adım,
Kims nin h rfin barmaq basmadım.
Yamanlıq görm di m nd n bir insan,
M nim d dü m nim vardır h r zaman.
Tutdu um yol deyil, z h r içm kdir,
Hün r aramaqdır, eybi örtm kdir.
Düzlükd vv ld n göst rdim hün r,
Q l mi düz atdım sonuna q d r.
El bir dabbaqlıq etdim bu gön ,
M tan t göst rsin h r a ır gün .
O böyük tanrıdan budur dil yim:
Bir an da bu do ru yoldan dönm yim.
Siz n ql etdiyim h min r vay t
Usta bir n qqa ın i idir lb t.
El ki, Rum ahı taxta oturdu,
Dünyaya mum kimi bir naxı vurdu,
Bütün ölk l r dli s s-saldı,
Rum taxtı onunla yeni r ng aldı.
Atadan gördüyü r smi, ayini
Seç r k saxladı b y ndiyini.
Köhn ad tl ri möhk m saxladı,
Keçmi qanunları b rk qucaqladı.
Daraya x racı verirdi yen ,
Ölk d hakimdi köhn n n .
Feyl qus mrind olan h r diyar
Onun da mrin boyun qoydular.
Dostluqda atadan daha da m tin,
Dü m nin m hvind qılıncı k skin.
gidl r qorxardı: "Güclüdür", dey ,
Onunla girm zdi bir t r ziy .
Onda ki, qolunun gücün yoxlardı,
Aslan qula ına düyün vurardı.
lind n q d r süst olsa kaman,
Bir oxa bir n f r ed rdi qurban.
Maral, ceyran ovlar h ddind n k nar,
Ovlaqda aslanı ed rdi ikar.
H r m rd , igid o üstün g ldi,
Bilici k sl rd n daha yüks ldi.
X tti, gül üzün xo q l m vurdu,
R na bir mük d n xo c dv l qurdu.
O mü kin c dv li x ttin f l k
H b s vadından vurmu du b z k.
Gördü ki, lind acizdir cahan,
Cahangir olma a oxudu meydan.
A ılı, qüvv ti güldü baxtına,
Bunlarla oturdu ahlıq taxtına.
H r i d ist rk n qazansın öhr t,
F l k d qoluna ver rdi qüvv t.
O ya ıl s rv il Rumun torpa ı
Reyhant k b z di, nl ndi ba ı.
H r evd bir sur t ç kildi ondan,
H r ölk adına düzdü bir dastan.
Gah açdı sirrini ncüm nl rd ,
Gah ulduz sirrind n götürdü p rd .
Gizlind bil nl r yoluyla getdi,
Zahird g ncl rl içib keyf etdi.
nsanın fikrin sı mayan q d r
Hamıya yax ılıq etdi sk nd r.
Kims nin q lbini o incitm zdi,
dal t x ttind n uzaq getm zdi.
Bütün tacirl rd n o, bac almadı,
Ölk d kims d n x rac almadı.
Dehqan vergisin ç k r k q l m,
S rmay sizl rd n almadı dirh m.
Z r saçdı h r yeri abad ed r k,
Qırdı tikanları, kdi gül-çiç k.
l n keçirdi bütün dünyanı,
tri tutdu Misri, H b istanı.
ki açıq li gün b nz r.
Biri qılınc vurar, biri tac ver r.
ki gözlü g r k bütün ç kil r,
Birind da olar, birind gövh r.
H r i d taley r b t göst rir,
Qızılla qızıldır, d mirl d mir.
dli, s xav ti cahanı sardı,
H r k s Rum mülkün h s d apardı.
r stu v zirdi uca d rgaha,
H r yax ı-yamanda m hr mdi aha.
Tökdü sk nd r h r i d t dbir,
Az zaman keçm d n oldu cahangir.
El pad ahla, bel v zirl
Bu dünya intizam almazmı bel ?
Dünyanı f th etdi bacarıq, hikm t,
V zirin r yind n qazandı övk t.
M lik ah da, Mahmud da Nu ir van,
Dünya ahlarından bac-x rac alan,
Öz v zirl rind n öyüd aldılar,
Onunla dünyaya z f r çaldılar.
Bizim ahımız da dü m n bu gün
V zirin r yil olmu dur üstün.
Bizim aya ımız süst olsa h rgah,
Z r r yox, ancaq ki, süst olmasın ah.
Pad ahın aya ı sürü s artıq,
Çıxar m ml k td bir qarı ıqlıq.
Yaman göz ah il ba larsa oyun,
Divl r fitn il olar qolboyun.
Dünya bir m zlumdur, ah dada çatan,
M zlum bir adil möhtacdır h r an.
Dünyaya sultandır, i ıqlı çıraq,
Yaman n z rl rd n olsun o uzaq.
Z NC QO UNUNUN G LM S ND N
SK ND R N X B RDAR OLMASI

Ey saqi, ver könül açan bir rb t,

D rdim var, getdikc etm d idd t.
Olsun bu ür yim o rb tl ad,
M ni d rd-q md n eyl sin azad.

G ldi qurd a zından sübhün n f si,

Ke ikçi itinin k sildi s si.
Xoruzlar çırpındı, çaldı qol-qanad,
T bill r s sind n canlandı h yat.
O dadlı yuxudan oyandım yen ,
Sarıldım cavahir düzm k fikrin .
Cavahir ist y n qazar m d ni,
Gövh r ümidil sök r b d ni.
Bir l li z hm tl g tir r l ,
Çarpı ar da ların da ür yil .
N sandın, ey asan e id n insan,
Dinl nilm z z ngin k lm l r asan.
Ba da çox olsaydı ncir yey n qu ,
A aclar ncird n qalardı bombo .

Bu ip k p rd ni n q ed n insan
Bel n ql etmi dir öz ustadından:
El ki, f l yin çıra ı s h r
Dünyanı nuriyl etdi mün vv r,
Gün lvan f q saçdı h r yana,
G lint k oturdu qızıl taxtına.
sk nd r q dimki ayind durdu,
Eyvanda övk tli bir m clis qurdu.
Qol-qola tutaraq göz l qulamlar
Taxtının yanında tutdular q rar.
Gah K yan adına qaldırır q d h,
Gah gövh r saçaraq edirdi f r h.
Bir nur çe m siydi, oturmu du n,
Aman s si g ldi uzaq ell rd n.
M clisd pad aha etdil r m lum:
"Amana g lmi dir bir yı ın m zlum.
Köm k ist yirl r Rum sultanından,
Deyirl r: Misr çox dar oldu cahan.
Z ncil r axınla g lmi bu s f r,
Dola maq ç tindir, tutmayır çöll r.
Ordularla dolmu bu böyük cahan,
Çöll rd hakimdir qorxu, h y can.
Hamısı çöllüdür, q trandan qara,
Çöll rin otu da çatmaz onlara.
U aq t bi tli h r ya lı kosa
 n h yat keçirir çirkin d olsa.
N bir utancaq üzl ri vardır,
N d sevgi saçan gözl ri vardır.
Bunlar insan yey r, ilant k sancar,
Misrin buna qar ı n qüvv ti var?
Köm y çatmazsa böyük tacidar,
Qar t ged c k o z ngin diyar.
Misir, Rum, fr nc olar tarmar,
Mum kimi riy r o odlu da lar.
Bu haqsız axından p rak nd yik,
ah, f rman sizindir, bizl r b nd yik."
O dinin p nahı, adil hökmdar
Bildi ki, Z ncid h dsiz qo un var.
O h dsiz ordudan qorxdu hökmüran,
Qorxusuz olurmu a ıllı insan?
sk nd r v ziri tez d v t etdi.
Onunla traflı m sl h t etdi.
A ıllı, bilikli, hün rli v zir
Müz ff r olma a tökdü bir t dbir:
"Qalx, - dedi, - b xtini sına, zamandır,
Bel jdahanı m hv etm k andır.
Z f rl r yaratsa ordunun li,
Daha möhk m olur ahlıq t m li.
Misir d , Z nci d olur s n ram,
M rdlikd alarsan yenilm z bir nam.
Ölk d n silins az ın dü m nl r,
Xainl r kor olar, dostların gül r."
R hb rin mriyl o g nc hökmüran
Bayra ı ucaltdı Makedoniyadan.
Topladı süngülü, qılınclı sg r,
Qılınc f q atdı buluda q d r.
D nizd n quruya çıxınca ordu,
T rp ndi, bir daha Misird durdu.
Misir xalqı il silahlı sk r
Bu i i u urlu bir fal bildil r.
Padi ah mr etdi, Nil sahilind n
Keç r k, çöll rd tutsunlar m sk n.
Yed kli at il axsın meydana,
Döyü d verm sin aman dü mana.
gidl r düzüldü yola h r n var,
Z ncinin kinin bel ba ladılar.
O co un ordunu görünc z nci,
Gözünd qaraldı dünya sevinci.
Ordular çıxınca qar ı-qar ıya,
Üzl rd n büsbütün silindi H ya.
O polad misralı atlar nalından
Kökünd n titr di o köhn cahan.
Meydandan o q d r ucaldı n r ,
Sanki göy saraldı, töküldü yer .
Co du toppuz, ya dı mancanaq da ı,
 yildi öküzün, balı ın ba ı.
nsanlar ba ırır, ki n yir atlar,
Dünyanın gözü kor, qulaqları kar.
Bu s s-küy el bir qiyam t açdı,
V h il r qorxaraq çöll rd n qaçdı.
Döyü ba lark n h r iki sg r,
Divl ri sarsıtdı ucadan s sl r.
El yerd idi bu döyü , inan,
Qubar g tirirdi adam yan ından.
Kükürdün tozut k qupquru çöll r
C h nn m kimiydi, yanırdı ciy r.
S rin su yox idi a udan ba qa,
Bir d gün d ki yan ıdan ba qa.
Baxırdı jdaha kimi h r ma ar,
O yerd h r fitn açmı dı bazar.
Orda ki, ya ayır qulyabanılar,
Ya ayıb, h r yer soxulur onlar.
L li yer öküzü uddu u zaman
Pusqudan sıçradı qapqara aslan.
Gec nin zülm ti dünyanı sardı,
Aslanın di it k ulduz a ardı.
Gec nin göb yi yayırdı tir,
ıqdan dünyaya açmı dı ç tir.
Dü m ni tanıyan növb tçi sk r
Yollara çıxaraq ke ik ç kdil r.
Ulduzlar yer-yerd n do mu du parlaq,
Xalq oldu z hm td n, k d rd n uzaq.
Qaranlıq çökünc Rum v Z ngibar
Vuru dan yorulub ax amladılar.

SK ND R N Z NG BAR AHINA
X B R GÖND RM S

Ver, saqi, Rum üzlü, gülgün rabdan,

T bim z nci kimi ndir bu zaman.
M niml bu qorxu bilm y n p l ng
Olmasın Rum, z nci kimi iki r ng.

Aldadan yol oldu bu uzaq yollar,

Yeddinci f l kd ancaq i ıq var.
Bu yolda m l k d azar yolunu
Çünki bir div ged r, qayıdar onu.
Bu çarsubazarda qapan i l d n
Bir arpa almasa ç km z iki d n.
Çalı ar, h r yandan o urlar bir az,
Ondan da qaparlar i i olsa saz.
Dön -dön alar qoca dehqandan,
Divana gönd r r o batman-batman.
M nd n uzaq olsun bu cür dostlar,
El m ni bu sözd üzürlü tutar.
xlaqca yabançı bu dostları, bil,
kiüzlül rd arama bir dil.
Tülkünün de iyi ikidir lb t,
Birisi tamahdır, birisi hv t.
Bir qr b kimidir, olsa da hu yar,
N qulaq, n d göz de ikl ri var.

Bu gizlin srarı t svir ed nl r,

Dehqan tarixind n vermi dir x b r.
Çin ahı atına qoyark n y h r
Z ncinin nalına od vurdu göyl r.
Gün i pusqudan f l k sıçratdı,
Ulduzlar üzüyü lind n atdı.
Bu dünya ordular yıxan rl rd n
Bir m clis b z di ulduz kimi n.
D v ni z ngind n, fil güzgüsünd n
S d f v do du inci do urk n.
Fil t pikl rind n yer öküzünün
Sümüyü qırılıb m hv oldu bütün.
ah K yan r smini ed r k yeni,
Doldurdu t blinin s si ölk ni.
Qurdu Rum r smiyl el bir ordu,
Sanki möhrü muma bir naxı vurdu.
Bir rumlu var idi olduqca insan,
Natiqdi, bir neç dild danı an.
Alimdi h r fikri, sözü qurmaqda,
Mahirdi ox atıb, qılınc vurmaqda.
Söhb ti tutini k m nd salmı ,
Özü Tutiyanu adını almı .
O q d r k skindi sözü, hün ri,
Özün ç k rdi dinl y nl ri.
Sarayda n dimdi, h m d arabir
Ay, gün sirrind n söhb tl r edir.
Yanına ça ırdı onu sk nd r,
Elçilik ed r k aparsın x b r.
mr etdi, h r k t etsin durmadan,
Z nci s rdarına yetirsin f rman.
K skin qılıncını anlatsın ona,
Qayıtsın b lk öz do ru yoluna.
Z ncic anlatsın, göst rsin t dbir,
At i gördükc yum alar d mir.
Gül üzlü, o üm ad boylu hün rv r
Rumludan z nciy apardı x b r:
"T xti var, tacı var b xtit k parlaq,
Qılıncın gücüyl ucaltmı sancaq.
övk tli, qüvv tli, h m d s rk dir,
B z n d acı ı yanar at dir.
Maral buynuzuna gönd n zeh ç k r,
Qarı qa ba ını dırna a tik r.
Onunla müdara eyl , ey salar,
A layıb üzr ist , get ona yalvar.
nan ki, bu at olsa öl v r,
Sönm z, üz rin d niz töks l r.
Dostluqla yaxınla , kinind n ç kil.
Onunla dü m nlik faydalı deyil.
Kin il , sülh il sınanmı cahan,
Sülhünd n xeyr almı , kinind n ziyan".
Bu fikri qaralar ahı e itc k
D h td n qıvrıldı qara ilant k.
Kininin at i beynini yaxdı,
im kli buludt k gurladı, çaxdı.
Acıqlı mr etdi: Tutiyanu u
K ssinl r, b d nd n ayrılsın hu u.
Div kimi qapdılar o p hl vanı,
Nec ki, k hr ba qapar samanı.
Qızıl te t içind k sildi ba ı,
Al qana bula dı ahın sirda ı.
Qızıl te t qan il doldu u zaman
Z nci ah su kimi içdi o qandan.
Onunla ged nl r gözl rind ya
sk nd r yanına qayıtdı birba .
H sr tl döndül r ahın yanına,
Bu qanlı x b ri verdil r ona.
O göz l rumlunun z nci ahından
Gördüyü d h ti etdil r b yan.
sk nd r o üm ad r ngli s rv üçün
At d ox kimi yandı ki, neçin
El bir suçsuzun töküldü qanı?
And içdi m hv etsin az ın dü manı.
Çatınca qo una bu d h tli i ,
Rumlular qorxaraq etdil r t vi .
Bu i d n z ncinin di i a ardı,
Rumlunun q lbini bir qorxu sardı.
Gec nin di l ri örtülm lidir,
Ancaq öl n zaman o gülm lidir.
sk nd r susaraq üç gün, üç gec ,
Kinini söndürdü parlaq dü ünc .
Da ların üstünü alınca duman,
Qu lar bu ah ng düzdü bir dastan.
Göyl rin Harunu ke ik ç k r k,
Belin asmı dı saysız qızıl z ng.
Ke ikçi z ng çalıb s sl ndi bird n:
"Ya asın tacidar, q hr olsun dü m n!"
Di arı çıxaraq k fiyyat qolu.
Növb tl qarovul güd rdi yolu.
Ert si günü bu s birsiz dövran
Göst rdi gün i da arxasından.
Nay, t bil gurladı ah qapısından,
Z ngl rin s sind n titr di cahan.
T bilçi sür tl qalın xam gönd n
Gec nin a zına vurdu bir yüy n.
Co araq inl yir neyin n f si,
Na ara l çalır, yüks lir s si.
Ordunun ç kisi el dikc meyl,
Bu gözd n o göz axıdırdı sel.
Süngül r kaftanı d l r k h r an
Çıxırdı göb yin tam ortasından.
Qılınc, ox ya ark n araqha araq
Parça-parça oldu geyim v qalpaq.
Qılıncın d h tl çalhaçalından
Buludun q lbind su olurdu qan.
Üz-üz g linc h r iki ordu
El bil iki qoç üz-üz durdu.
gidl r döyü dü uzun bir zaman.
Meydana sel kimi axıtdılar qan.
Rumları z ncil r zdiyi zaman
Sanki bir maralı ovlardı aslan.
Rumlara z ncil r verdi t l fat,
H r yeri bürüdü d h tli heyhat.
Z ncinin etdiyi Tutiyanu
Rumları salmı dı böyük t vi .
Kasaya doldurmu günahsız qanı,
Su kimi ba ına ç kmi kasanı.
Z ncil r oynayan qorxunc oyundan
Qorxaraq, rumlara daraldı meydan.
sk nd r bildi rum, z ncid n ürkmü ,
sk rin q lbin bir qorxu çökmü .
Meydanda sk r üz vers qorxu,
C za bir i verm z, da ılar ordu.
Ça ırdı bilikli böyük v ziri,
Gizlinc anlatdı ona bu sirri:
"Müz ff r ordumuz olmu p ri an,
Bir qılınc yem d n doymu sava dan.
Döyü q hr man bir ordu g r k,
Bir atlı od olsa, verm z bir köm k.
Elçinin qanını iç rk n dü man
sk rim m hv olur can qorxusundan.
Orduda apardın qorxu izi var,
Qorxaq kims l rd n, söyl , n çıxar?
Meydanda dü m nd n qorxarsa ordu,
Su g tir, z f rd n ll rini yu.
Z ncil r h r yanda meydan sulayır,
Qızmı fill r kimi hey ba bulayır.
Yaratmaq g r kdir el bir d stan,
Z ncinin ordusu m hv olsun ondan.
Ortaya el bir sa lam fikir at,
Biz bu qorxudan versin bir nicat".
Sınanmı , a ıllı, hün rli v zir
Azacıq dü ündü, tökdü bir t dbir:
"S rv rim, kamalın olsun s n yar,
Z f r dostun olsun, dü m nl rin xar.
Üzünü çevirs n da -da a bel ,
F l kd n s ad t alasan l .
Dünyanın p nahı ulu yaradan
P nahın olsun, ey böyük hökmüran.
Qaralar z h rli ilandır, ilan,
Bir divdir, eytandır, deyil bir insan.
Yeri var rumlular ets qorxaqlıq,
Z ncil r n h ngdir, rumlular balıq.
Qan içm k olduqca qorxulu bir i ,
nsanı yem ks ondan da müdhi .
Onlardan bir h ya gözl s n, inan,
Biz söyl m zl r a ıllı insan.
Meydanı dü m n vers k bu sayaq,
Z ncil r göyl r sovurar torpaq.
Rumlardan qorxsaydı v h i z ncil r
Elçinin sözl ri ed rdi s r.
Elçi n ed ydi o v h il r ,
Elçi yey n des k yet r bir k r .
Dü ünm k g r kdir el bir fikir,
nsanı yem kçin olsun bir t dbir.
Yollardan bir neç z nci tutaraq
Onları d rgahda eyl di dustaq.
S n otur yerind acıq, t mkinl ,
Onları torpa a yıxsınlar kinl .
Birinin ba ını d rhal üzsünl r,
"Yem k bi sin" dey m tb x gönd r.
Z ncil r dilil hökm et durmadan:
"Bu ba ı al, bi ir, yesin hökmüran!"
Gizlind a paza ba qa tövr anlat:
"Bu ba ı güm yer , torpaqlara qat!"
Qara qoyun ba ın bi irsin bir az,
Sümüksüz hüzura g tirsin a paz,
Bi m mi d rini hidd tl , kinl
Tez götür, parçala, çeyn di inl :
Ça ır ki: "Beynini g tirin gör k,
Olmazmı bel bir l zz tli yem k.
Bils ydim ki, z nci tind n t am
Ed rmi vücudlu bel sapsa lam,
Rum sirl rini b sl m zdim m n,
H r zaman yey rdim z nci tind n.
Bilsin o adamcıl, müdhi canavar,
Ondan iti di li insan yey n var."
Bununla sön r o kin saçan ocaq,
D miri d mirl olar yum altmaq.
H yata keçirs k bu t dbiri biz,
O güclü qolları yen rik ksiz.
Qurdluqda mümkündür qurtulmaq qurddan,
C hl qar ı ver r c hal t ziyan."
 sk nd r mr etdi: rum sg rl ri
Gizlind dola sın dü m n yerl ri.
Yollardan keç rk n m rur z ncil r
sir götürsünl r bir neç n f r.
mrin igidl r ba ydi bir-bir,
Z ncid n aldılar bir neç sir.
Döndül r ah olan xeym y sarı,
T slim eyl dil r o dü manları.
sirl r hüzura g ldiyi zaman
Üzl ri qaraydı, ba ları al qan.
Padi ah yerind n tez kükr y r k
ikar arxasınca dü n aslant k
mr etdi, birini d rhal qapdılar,
Ba ını da kimi vurub çapdılar.
Verdil r m tb x ki, al bu ba ı,
Pad aha hazırla bir z nci a ı.
A paza ba qa tövr anlatdı bunu,
N sayaq oynasın müdhi oyunu.
O biri z ncil r qorxaraq durmu ,
Bu qanlı ad td n boynunu burmu .
Padi ah mr etdi: açılsın süfr ,
H r çe id yem kd n düzülsün yer .
Qoyunun pörtülmü tind n a paz
Süfr y düzdükc keyfi oldu saz.
Ceyran d risini yırtant k aslan
Di iyl did r k ba ı hökmüran,
Ba ını oynadıb l zz tl yedi,
"Ox, bel bir yem k yem dim - dedi.
N q d r dadlıymı z ncinin ti,
Verm z ba qa tl r böyl l zz ti.
Z ncinin tind n kabab yax ıdır,
Yanında qırmızı rab yax ıdır.
T k z nci budundan yey r m kabab,
Dadlıdır, duzludur, xo g lir rab".
Z ncil r önünd qoyun ba ından
Z nci ba ı deyib yedi hökmüran.
Müdhi jdahanı görünc bel
O qara ilanlar da ıldı çöl .
Ordunun için döndü z ncil r,
O qara günl rd n verdil r x b r:
- jdaha yey nmi bu insanx yal.
N h ngdir, bizl r verdi çox zaval.
El bir l zz tl yeyir z ncini,
Sanki z nci yeyir badam içini.
Bir z nci ba ını keçirs l ,
Qoyunun ba ıt k yeyir l zz tl .
Z ncinin q lbin çökmü dü qorxu,
"Biz ip k sanırdıq, cod palazmı bu!.."
Alovlu öl l r get-ged söndü,
Qız ın at l r soyuq göründü.
Ert si günü qu qanad açınca.
F l yin ba ından duman uçunca,
Gec y ba ırdı xoruz hidd tl ,
T bill r gurladı, co du idd tl .
eypurlar kin il gurlar, el bil
M h rdir, surunu çalır srafil.
O öküzquyru u eypurlar ötdü,
Göyd ki Öküzün partladı ödü.
Co du qurd gönünd n olan na ara,
Dünyanın beynini g tirdi zara.
gidl r köksünd çırpınan ür k
D rind n inl di türkün nayıt k.
Yer dima ındakı odlu z rb l r
Çıra ın beynind öl y b nz r.
"Ç kil, ç kil" dey o polad oxlar
Fill rin belind tuturdu q rar.
H r polad qılıncdan parladı im k
Buludlu gec d axan ulduzt k,
Qalxaraq yerind n h r iki ordu
Ba qa bir t hrd yen s f qurdu.
Sanki iki bulud ba -ba a qo du,
ki od d nizi köpürdü, co du.
Rumlarla z ncil r h rb gir r k
Qarı dı iki r ng alan qabant k.
Qu kimi atların polad nalından
Yer oldu igidl r qanıyla lvan.
Qol qıran oxların vıyıltısından
Kims d n b d n qalmı dı, n can.
Qılınc güzgüsünd n f ql r axdı,
Bu f q gün d n daha parlaqdı.
Rumlular el bir bayraq ucaltdı,
Yer ox, göyl r k m ndl r atdı.
C bh nin q lbind durmu sk nd r,
Sa -solu b z kli bir alay sk r.
Qar ıda z ncil r kin il durdu,
Çıxardı Bisütun kimi bir ordu.
Qocaman fill rin a ır s fl ri
El bil uzanır bir da k m ri.
qiq kimi gözl r, süngü kirpikl r.
D mirdi xortumdan quyru a q d r.
H r filin belin taxt qoyulmu ac,
Üstünd bir z nci, ba ında bir tac.
Meydanda bir n r vuranda fil
At i canına salır v lv l .
O q d r fil g ldi, dolaraq meydan
H r t r f qaraldı fil aya ından.
Fill rin yanınca ged n piyada
H r yerd yüz fili salırdı b nd .
Meydanın ayini bitinc , artıq
Ür kd n silindi sevgi, insanlıq.
Z rac adlı bir qara p hl van
Ortaya atıldı, oxudu meydan.
Fil kimi kükr di toppuz lind ,
Bir tutar qoymadı fill r belind .
Bir qara ilandı qurddan füsunkar,
Qabarıq, i kin bir böyük ba ı var.
Geni a zı sanki qara bir qazan,
Baxanın a arır gözü qorxudan.
D mir cövh rind n küpdür bu qaya,
çin tökülmü qapqara boya.
Sin si bir polad qalxandan qurma,
O div gövd sini h l heç sorma.
Gördünmü ba ında qotaz bir bayraq?
Bu z nci bayra ın eyniydi ancaq.
Mahcası b nz rs çevrilmi tasa,
Gözl riydi içi qan dolu kasa.
Z nci çox öyündü: "M n bir s rk m,
Tüstünün altında yanan at m.
Polad çeyn y n fil, Z rac m n m,
Fill rin belind rab iç n m.
Q d hi vurunca s rxo olaraq
Fill ri z rb ml ed r m çolaq.
Meydanda l atsam k skin qılınca
Da ları ed r m m n parça-parça.
Qar ıma çıxarsa qızmı bir aslan,
im kli buludam, qoparram tufan.
Co arsam, atından salaram Nili,
Bu rüxüm piyada buraxar fili.
Silahım göy rmi aslan canından,
M nim öz vücudum silahdır, inan.
Ür yim almazdır, vücudum d mir,
Bu almaz, bu d mir m nimçün n dir?
Ba ımı qürurla qaldırsam g r,
Etm r m at d n, d nizd n h z r.
Yırtaram böyrünü h r p hl vanın,
Ba rını çeyn dim kinli dü manın.
Qan tökm k pe mdir, jd r b d n m.
T k qatil deyil m, adamyey n m,
Dünyada kims d n utanmaram m n,
Utanmaq n g r k h rb gir rk n?
gidi hün rd n qoyar utanmaq,
E yi ram ed n palandır ancaq.
H r z nci m n kimi güldüyü zaman
Gül r almaz di li qara bir aslan".
R c zi bitinc t rp ndi duman,
X zn d qıvrıldı sanki bir ilan.
Rumlardan bir igid giri di i ,
Özünü birinci atdı at .
Ür yi çırpındı od söndürm y ,
Döndü at gör n bir p rvan y .
O sınaqlı z nci bir h rb il
Ba ını qopardı z rb il .
Ba qa bir p hl van çıxdı sava a,
Bu dövran onu da vurdu bir da a.
Bel c rumlardan yetmi p hl van
Z rac lind keçdi qılıncdan.
Kims d qalmadı c sar t, hün r,
O qızmı z nciy olsun b rab r,
Yerind n oynayıb d rd dü dü Rum,
Sanki qız ın kür ridirdi mum.
Ordunu zinc qara p hl van
Rumlardan olmadı qar ıya çıxan.
O f l k övk tli, igidl r yen n
M rk zd n ox kimi atıldı bird n.
Döyü çün vücudu yara a batdı,
Z nci öldürm y süngü oynatdı.
Belind gövh rl b z nmi k m r,
Ba ında polad bir qalxan - cilv g r.
ynind zirehi mavi, qıvırcıq,
Düyümü z ncinin saçından artıq.
Y m ni qılınca içirmi z h r,
Boynundan sallanmı belin q d r.
K m ndi tam aclı qa ına b nz r,
Çaçların qurdu u yay kimi ç nb r.
p k bir çul salmı k h r atına,
O, fil gövd siyl çapdı meydana.
Cilovu sür tl atdı y h r ,
Hücuma keçirk n ç kdi bir n r .
Nec bir k kliy ı ıyar t rlan,
Dünyaya al gün do ar ucadan,
El bir sür tl s rk , filb d n
Dü m nin üstün atıldı bird n
Ba ırdı: "Ey qara qar a, ol sayıq,
Qar ında ahindir, sakit ol artıq.
Noxtanı ç km s n yoldan k nara,
Dünyanı ed r m üzünd n qara.
Üz-gözün onunçun qaradır, inan,
Qar ımda qaçarsan k skin qılıncdan.
G l, getm , qızardım qara üzünü,
Saçından qıvırcıq edim özünü.
Güzgüt k parlayan qılınc pas tutur,
Güzgüy m, m nd n h r z nci yas tutur.
"A lıq" a lıq alır x st gözl rd n,
Qılıncın qızartı alar üzl rd n.
"M n div m - deyirdin, - xör yim adam", -
M ni ye ki, divd n l tif adamam.
Qılınc oynatma ı sizd yox bil n,
ndi g l, qüvv tli qolumdan öyr n!
Yerind n t rp nm , çox g lm yaxın,
Yoxsa ki, ba ını öp r aya ın.
M n r b hu lu bir Rum s rv riy m,
Z nci öldür n bir sübhün nuriy m.
Fil k skin qolumdan bir qılınc yes ,
Filban Nil küpün atar lb s .
Da lar oxlarımdan halqa gey nd
Qula ına halqa taxarsan s n d ".
Sözl ri bitinc qalxdı y h r ,
Cilovu buraxdı, ç kdi bir n r .
S rxo aslan kimi el di h ml ,
Aslanca bir toppuz almı dı l .
Toppuzu vurdu ah el qüvv tl ,
Elburus da ına dü dü z lz l .
Poladın açdı ı d rin yaradan
Qalmadı abinus a acında can.
Qol, boyun, ayaq v köks, gövd , ba
Girdi bir-birin , oldu xurdü xa .
Z rac h yatdan olunca rah t,
Meydana atıldı ba qa bir heyb t,
Xurma a acından uca p hl van,
El bir a acdan qorxardı ba ban.
Hücuma keçinc o kinli qara,
Pad aha buraxdı odlu bir yara.
Zireh t siri olmadı, z nci
Buludt k ba ırdı, uçdu sevinci.
O qara buluda qızdı hökmüran,
Ç kdi a n h ngi qara qınından.
Hücum el y nt k aslan ceyrana
Bir z rb endirdi o p hl vana.
Xurma a acının uçdu k ll si,
A acdan dü dü bir z nci gövd si.
Çıxdı bir ba qası "Aslanam" dey ,
Özünü o z nci durdu öym y :
"Bir qara buludam, z nci da ından,
Qılıncım ya dırır jdaha, aslan.
Bu a ır da ların ç kisi m n m,
Qapqara z nciy m, bir filb d n m.
Ba ından biç r m qocaman fili,
çim ç k r m o da qın Nili.
Z h rli d mirim kimi di l s
Qaradan biç r m ona lb s .
sk nd r gördü bu h dyan danı an
Nafini mü k il yo urdu qandan.
Qılıncı qaldırdı uca boyuna,
Ba ından bir z rb endirdi ona.
Ondan da müdhi bir qara hidd tl
Atıldı qar ıya çox c sar tl .
Pad ahın qılıncı çıxdı birinci.
Toz, torpaq içind fırlandı z nci.
Meydana atıldı ba qa bir qara,
Onun da gözünü yumdu bir yara.
Qorxaq z ncil rd n heç birc n f r
Döyü çıxmadı ax ama q d r.
an, z f r olunca ahın yolda ı
Döndü ordugaha, ucaldı ba ı.
Gün in gül r ngli donu dön rk n
Mavi bir r ng aldı Nilin küpünd n.
Alaca göyl r ke ik ç k nl r
Alamtıl gec y aydınlıq l r.
Ke ikçi ad ti üzr ayıqdı,
Ulduzu sayandan daha sayıqdı.
Z nci qarovulu, Rum qarovulu
Ke ikd dayanıb güd rdi yolu.
Gün , dan sök rk n gülüms y r k
Neyluf r günb d vurunca b z k,
Z rni an xeym d n çıxdı sk nd r,
H rb üçün meydana çıxardı sk r.
Bir m hmiz vurdu o s rk t rlana,
O, suyu od kimi sürdü meydana.
M rk zi aldı öz lin , sonra
Cinahı tap ırdı p hl vanları.
Sa -sola d m d mird n ç kdi bir hasar,
Möhk m bir t m ld düzüldü da lar.
Z ncil r, h b l r hey ordu-ordu
lind qılınc, ox meydanda durdu.
C bh nin q lbind durmu z ncil r,
Sa ında h b l r, solunda b rb r.
Boru gurlayınca ah qapısından,
Z ncil r z ng çaldı, qızı dı meydan.
Qaramtıl bir bulud gurlayıb çıxdı,
Qılıncın im y göyl r axdı.
Ordular qopardı el bir n r
D h tli bir qorxu çökdü divl r .
Toz, torpaq bo urdu saf bo azları,
Qorxudan b nizl r oldu sapsarı.
Qılıncdan, toppuzdan, süngüd n, oxdan
Sülh aradan çıxıb getmi di çoxdan.
Polad qalxanların toqqu masından
Göyl r çökmü dü qorxu, h y can.
Torpa ın beynini yerd n oynatdı,
Yer da ın m zini ba ından atdı.
Na ara gurlayır ildırım kimi,
Qalalar uçulur sıldırım kimi.
Uza a s s salır naylar, el bil
M h rdir, çalınır suri- srafil.
Yer zindan olunca gürz , muda,
Köhüld n toz kimi uçdu buluda.
O polad dimdikli uçan oxlardan
Da ların ba rına düyüml di qan.
Kirpikd n ox atır yriqa kaman,
Zireh m m sind n süd sa ır h r an.
K m ndl r qıvrılır düyüml n r k,
Sarılır boyuna qara ilant k.
Hindli bir oyunçu kimi qılınclar
Havada oynayıb mayallaq vurar.
Süngül rd n çıxan o mövzun s s
Atlar da uyaraq g lmi di r qs .
Arı n t rit k d mir oxlardan
Da ların üzünd n axırdı al qan.
Yerl r x st l ndi yaralılardan,
Yor un ahlar saçdı göyl r duman.
Laciv rd r ngind olan bir da t k
ah verdi c bh nin q lbin b z k.
O qılınc oynadan s rt qulaq z ngi
Ba ırdı, el bil z ncinin z ngi,
Kin dodaqlarında köpükl n r k
A zını açmı dı ba a tasıt k.
Canlanan m rk zl r qalxdı aya a,
Durdular meydanda at oynatma a.
Hün r göst rm y co ark n m nlik
Ba verdi zir klik, d lilik, nlik.
Rumları yarı da yendi z ncil r,
Bunlar çox müdhi di, onlar çox dilb r.
sk nd r darıldı bu qorxunc i ,
" nc l r yaramaz qız ın döyü ".
Dü ündü: "M n özüm olaram aslan,
Ayırram özümü bu qorxaqlardan.
ndi ki, qorxmu dur qo unun q lbi,
M n özüm aparam g r k bu h rbi".
Dan yeri a ardı, f q sökünc
Sür tl ç kildi qaranlıq gec .
ahın z rb siyl bir neç qara
t kimi g b rdi alınca yara.
ahın hün rini bel gör nl r
K skin qılıncından etdil r h z r.
Meydanda özünü ah yalqız gördü,
Atını dü m nin q lbin sürdü.
Bu dünya P l ng r aha oldu t ng,
Dü ündü: "D nizd n çıxmı bu n h ng".
Öz adamlarına dedi: "Bu ikar
Toruma dü rs , qurtulu mu var?"
ahan bir silah t rtib el di,
Qılıncla qalxanı t rkib el di.
K rg dan gönünd n geyindi köyn k,
Qızıldan vurulmu ona çox b z k.

Güzgü, ya xam gümü kimi parladı,

Ba ında poladdan d bilq vardı.
Qılıncı maralın gözüt k parlar,
Qarınca qanadı kimi cövh rdar.
Atıldı, cür tl girdi meydana,
Ür kl kim hücum ed r aslana?
Ba ırdı: "Ey ikar arayan aslan,
Özün güv nm , oxuma meydan.
Getm , g l vuru aq, gör k kim kimi
Meydanda basacaq bir aslan kimi?
Gör rs n kimd dir ucalıq, z f r,
Kim yar olacaq s ad t, hün r?.."
Z ncinin sözünd n co du sk nd r,
Qan vurdu ba ına, qovruldu ciy r.
Qar ıda kin il co ark n dü man
R qibin q lbind cu g ldi qan.
sk nd r ba ırdı: "Güv nm bo -bo ,
gidl r önünd öyünm , s rxo !
Söz açma m n bu q hr manlıqdan,
Kölg sind n qorxan, ey s rs m, nadan!
Qorx aslan yen nd n aslansan g r,
gidl r yen n göst rm hün r.
T rp d bilm s n a ır gövd ni,
M hvin çalı maq m hv ed r s ni!
Aslanın böyrün l ç km k üçün
Üstün olmalıdır aslana gücün.
ahinlik göst r n, ey z if s rç ,
Özünü m hv üçün i l tm p nc !
Xo dur, g l dola aq, m h kdir meydan,
Kimd dir üstünlük, ed k imtahan!
gidl r yen n bu t n b s,
Yenil r h r zaman t n vuran k s."
Pad ahın sözünd n o kükr y r k
Yerind n t rp ndi qara tüstüt k.
ahın üz rin qılıncı ç kdi,
Buluda ildırım n ed c kdi?
Pad ahın tükl ri qılınca döndü,
O çirkin simadan q lbi döyündü.
Acıqla bir qılınc vurdu sk nd r,
O polad qalxana etm di s r.
Çox süngü oynatdı ah il qara,
Süngüd n heç biri almadı yara.
Qaranlıq çökünc , ç kilinc gün
Döyü d heç biri olmadı üstün.
Z nci bu döyü d n darıldı ona,
Dedi: "Gün ç kildi da ın ardına,
Davanı t rk ed k, gec dir daha,
Bu qanlı v d miz qalsın sabaha.
El ki, a arar qaranlıq gec ,
Dan atıb gün li s h r g linc ,
Oxuyum s n m n el bir meydan,
lan yuvasını satın alasan.
Bu rtl : ordunu ç k rk n s h r
Qar ımda ol s h r kimi cilv g r."
Bu sözl r bitinc döndü c bh d n,
 ah dedi: "Razıyam bu rtl r m n."
Razılıq verinc qısa möhl t ,
Meydandan döndül r istirah t .

SK ND R N Z NG BAR AHINI
M LUB ETM S

El ki, dan atdı, o parlaq gün

D nizin suyundan qaldırdı at .
Meydanda rum, z nci t bil döy r k,
A , qara qarı dı tr nc z rit k.
Qırqovul rumlular, qar a z ncil r
T rlanın iki r ng köksün b nz r.
Z ncil r gec ydi, rumlular çıraq,
Rumlular qar anın gözüydü ancaq.
Bir qara buluda büründü cahan,
Gözünd n axıtdı d nizl r qan.
Ba lardan a an bir da qın sel oldu,
Biri susuz qaldı, biri bo uldu.
sk nd r meydanda bir at oynatdı,
Ox kimi dü m nin gözün batdı.
Qızı dı c bh d döyü bazarı,
Qalxdı asimana yerin tozları.
Geydi xam ip kd n dar gözlü kaftan,
Özünü qorudu oxdan, qılıncdan.
n parlaq bir zireh geyindi göz-göz,
Çe m t k qama ır ona baxan göz.
Bir süngü götürdü düz otuz qulac,
Varlı ı ciy rin qanına möhtac.
Boynundan h mayıl bir qılınc taxdı,
f qi gün d n daha parlaqdı.
Ba ında d bilq Çin poladından,
Gövh rl r ondakı gövh r heyran.
Belin asdı bir z h rli k s r,
lant k sancaraq tök rdi z h r.
Bir ata oturdu, n at, bir da t k,
Görü ü sevimli, yeri i q ng.
Atını çaparaq h rb yüyürdü,
Dü m n söz verdiyi yer at sürdü.
Qar ıya çıxmadı miskin p l ngl r,
Fikir d nizin salmı dı l ng r.
Hiyl yl gönd rdi ba qa iyr nci,
ah gövh rl rini qapsın o z nci.
ah böldü x nc rl onu t n yarı,
Z ncinin qırıldı h yat damarı.
Da kimi bir qara div oynatdı at,
Baxanın gözünd n ç kildi h yat.
Bu div d o z nci yey nd n yedi,
Çoxunun ba ını torpaq çeyn di.
Müdhi bir qara div ona yön ldi,
Qıvrılmı ilant k cünbü g ldi.
O div Rum ahı vurdu bir x nc r.
Tüstüsü ucaldı göyl r q d r.
Atıldı ondan da müdhi h b i,
Qan iç n aslandan o daha v h i.
Ona da içirdi ölüm suyunu,
Z man oynadı keçmi oyunu.
O qızmı aslandan hamı qorxaraq
Heç biri meydana basmadı ayaq.
Rum ahı at sürdü, kinl ba ırdı,
O qaçan dü m ni h rb ça ırdı.
P l ng r görünc bu c sar ti
Bir yara almadan söndü qüvv ti.
Atını oynatdı ist r-ist m z,
Meydana atıldı dinm z-söyl m z.
At sürdü o igid ahlı a do ru,
B xt onu ç kirdi xarlı a do ru.
Çox qılınc endirdi girinc h rb ,
Qeys r bir s r etm di z rb .
Aslan qüvv tiyl co du hökmüran,
Sanki bir ceyrana sarıldı aslan.
Dünyanın p nahı tanrını andı,
anlı bir z f r artıq inandı.
D h tl hücuma keçdi hriyar,
M rk zi nöqt d sıxıldı p rgar.
At li kin il hey vurdu ata,
Güldü im k kimi qara buluda.
On düyüm mızra ı el b rk çaxdı,
Qan onun dö ünd n su kimi axdı.
Dü m nin g misi da ıldı yeks r,
P l ng r m hv oldu, qaldı t k lob r.
Atından mr etdi igid hökmüran:
sk rl r hücuma keçsin durmadan.
Ordu h r t r fd n bürüdü düzü.
Qatdı bir-birin gec -gündüzü.
Oxların inl y n qorxunc s sind n
p kli geyiml r k sildi k f n.
Qılıncın, qalxanın aqqıltısından
Aya ba vururdu buxarla duman.
Qızdıqca gün d n qalxırdı öl .
T ndirt k yaxırdı öz at il .
Döyü d h tind n s rs mdi ba lar.
ıqdan dünya da qaçırdı naçar.
Baxdıqca z ncidir dü mü yollara,
Olmu göy yanında yer üzü qara.
qiql r v d n qalamı ocaq,
Z ncil r od tutub, kül qalmı ancaq.
v yüngül oldu, a ırdı gövh r,
Gövh r s rraf da çox qiym t ver r.
Yas m n bidmi k etmi di t sir,
Qar alar a ahin lind sir.
Heyr t baxı lara, ür y axmı ,
qlin m rk zini bomba buraxmı .
Çovu lar verdikc ür k arxadan
Ceyranlar qorxmadan ovladı aslan.
Yer-göy titr yirdi hay-küy s sind n.
Göyl r d "ho" dey s sl r f l kd n.
Getdikc co urdu h r iki ya ı,
Yazıldı birin ölüm yarpa ı.
Bil yi güclüy z f r oldu yar,
Z ncil r m cbur n m lub oldular.
H r yana at çapdı müz ff r sk r,
Z nci öldürm y ba ladı k m r.
Qılınc oynatdıqca böyük hriyar
Z ncinin bazarı oldu tarimar.
Z ncil r çalınca t slim borusu
nliy ba ladı z f r ordusu.
Göyl r ucaldı ahın bayra ı,
Yollardan büsbütün ç kildi ya ı.
M rh m t buludu qopardı tufan,
Z ncinin pasını sildi qılıncdan.
Bayra ın altında durmu hökmdar
ynind b növ r ngind paltar,
Boynunda bir noxta, ayaqda z ncir,
H r aslan ç kirdi bir n h ng sir.
Bayra ın altına yı dılar n var,
sk nd r mr etdi k silsin ba lar.
Bir z nci qalmadı, bo aldı çöl, da ,
Qalanlar quz unlar yemiydi ancaq.
Barama qurdut k divb d n fill r
Qarınca aya ı altında inl r.
nsanın yükünü ç k n h r hammal
Ya çıraq da ıyır, yaxud ip k mal.
Zill t dü ünc amansız dü man,
H b l r pad ahdan dil di aman.
H b nisb ti olanlar o gün
Pad ahın mriyl qurtuldu bütün.
Z h rli qılıncdan tapdılar aman,
ah ba ı layaraq verm di ziyan,
mr etdi h b vuruldu dam a,
O günd n h b l r quldur bu da a.
O qız ın dam adan nurlandı h b ,
Da il çıra ı parladar at .
Pad aha o q d r verdil r qar t,
Hüzura sı madı böyük q nim t.
ah gördü veril n qar t h dsizdir,
S hraya gövh rd n axan d nizdir.
Gövh rli cam, qızıl, toppuz bir yana,
Xalvarla mü k, nb r axır meydana.
Saf m d n qızıldan, incid n n var
Dolmu du me ind n iri çuvallar.
Sı mayır o gümü , kafur çöll r ,
O kafur gümü d n doldu da , d r .
Yükl nmi fill rdi - qaya gövd li,
Cins r b atları - tovuz cilv li.
B rb rd n, nobid n göz l sirl r
Önünd Mü t ri v Ay diz çök r.
Da -qa la i l nmi quma lar, çullar,
Züraf gönünd n h dsiz xalı var.
S hrada doluydu h r cür s rv t,
X zn y gövh rd n vurmu du zin t.
ah anlı z f rl dol un qar td n
nl nib qurtuldu q md n, zill td n.
Bir dünya c md y ibr tl baxdı,
Güldüs , q lbind n gizlin qan axdı
Ki, neçin döyü d bu q d r insan
M hv oldu z h rli oxdan, qılıncdan?
Yanlı dır h r suçu bunlarda görm k,
Özümd görm k d x tadır, gerç k.
F l yin i i ba vurmaqdır ancaq,
Q zadan olurmu boyun qaçırmaq?
Laciv rd örtülü gün kimi s n
Ba ını qaçırma laciv rd göyd n.
Göy üzü gey rk n laciv rd paltar,
H r k s laciv rd paltar hazırlar.
Bu pozuq p rd d oxuma n m ,
Bu duzlu torpaqdan arama çe m .
Kim bilir, yı ıntı, bu torpaq bel
Yo rulmu n q d r ür k qanil ?
Gör n göz yoxdur, yox, h r yan bir m zar,
Ya maral, ya ceyran gönüdür onlar.

SK ND R N M S RD N
RUMA QAYITMASI

Dur, saqi, rab ver ki, s rxo olum!

No ul ver, rabla bir az xo olum!
El bir rab ver, könlümü açsın,
Girs m c h nn m od m nd n qaçsın.
O meyv li a ac olsun b xtiyar,
S rin kölg sind dinc lm k olar.
H m cana rahatlıq ver r kölg si,
H m b z r süfr ni dadlı meyv si.
Dol un bar vermi k n el bir nihal
Daim qalsın cavan, tapmasın zaval.
Bar ver n bel bir a acı gerç k
R vamı baltanın a zına verm k?
Qı getdi, yen d ilk bahar g ldi,
Çaylar sahilind n otlar yüks ldi.
Yenid n yamya ıl geydi h r budaq,
B növ h r mü k nb r qataraq,
N rgiz d yı maqçın haman tird n
Kafurt k ba ını qaldırdı yerd n.
X zin qapısın açaraq m n d
Bir bayraq ucaltdım ya ıl ç m nd .
Ya ıllıq hatifi o gizli dilb r,
airl r ona er ilhamı dey r,
Sehirli s s il ba ırdı: Oyan!
Yaz x zin saçan xatiratından!
N yerd z ncini zmi sk nd r,
N yerd atına qoymu dur y h r?
Bu köhn dastanı n ql ed n dehqan
Keçmi i bu sayaq etmi dir b yan:
aha yar olunca o böyük z f r,
Güldü nar gülüt k, açıldı güll r.
X zin a zını açdı hökmüdar,
Payladı, varlandı bütün qo unlar.
Vuru ma yerind bir h ft qaldı,
rabdan çöhr l r qızıl r ng aldı.
Kül k f rra kimi, ya ı s qqat k
Yolları süpürüb suvardı q ng.
Yollardan silindi bütün toz-torpaq,
Yol tozsuz olanda b z nir ancaq.
Toz-torpaq yollarda yatınca yen ,
sk nd r atıldı y h r üstün .
"Yol verin!" dey r k co du t bill r,
Bayraqlar ucaldı P rvin q d r.
fr nc d nizi, Nil sahill ri
Köç t bli s sind n oldu s rs ri.
Co duqca d v l r z nginin s si
Doldu bo s sl rl beyin kür si.
Yollarda qumrullar s s-küy salaraq,
Cın ıraq s sind n tutuldu qulaq.
Çöll rd axırdı o q d r sk r,
Yox idi sayını bil n bir n f r.
K klikt k oynayan atı sk nd r
Min r k, dalınca t rp ndi sk r.
Bir q d r yol getdi, ordu, hriyar,
Ovadan geni bir çöl çıxdılar.
Al-sarı bayraqlar vardı o q d r,
Di -di kl dü dü laciv rd göyl r.
Çöll rd n da kimi keçir q nim t,
Yükl nmi d v l r ç kirdi z hm t.
Q d rsiz cavahir yükl nmi fil ,
Yüz yerd n körpül r salınmı Nil .
Güldü hökmüranın üzü, göz-qa ı,
F r hd n göyl r ucaldı ba ı.
Xalqa hörm t etdi gir rk n Misr ,
 hr nizam verdi ad ti üzr .
D niz sahilind endi oradan,
O yerd övk tl qaldı bir zaman.
Bayra ı n yer sancdı tacidar,
O yerd abadlıq oldu b rq rar.
S rv tl , f rmanla uzun bir müdd t
Saldı Rum r smil bir çox imar t.
Qumlara qum kimi s rv t s p r k
Abadlıq yolunda ç kdi bir m k,
D niz sahilind böyük sk nd r
T z bahar kimi qurdu bir h r.
Bir c nn t kimiydi - i ıqlı, abad,
H r yerd bazarı, ba çası gül ad.
h ri sk nd r tikibdir dey
Adını qoydular " sk nd riyy ".
ah bina etdiyi bu göz l h r
Ba dada b rab r, Misr b rab r.
Yunana dönm y artıq zm etdi.
G ldiyi yollardan dön r k getdi.
D nizd n keçinc Ruma dön r k,
Dünyalar lind olmu du mumt k.
H r zaman o muma etdikd r b t,
H r n ist s ydi ed rdi lb t.
Yunanlar "af rin" dedil r ona,
Cavahir saçdılar gövh r saçına.
Pad ahda görünc böyüklük, m nlik,
h rl r b z ndi, quruldu nlik.
Mütrübl r oxudu, qızıl saçıldı,
X yal g lm y n m clis açıldı.
Dü m ni yen n ah güv ndi baxta,
ahan baxtıyla oturdu taxta.
B xtiyar dövl tin uca baxtından
n göz l nlikl r qurdu hökmüran.
Z ncid n aldı ı s rv td n, maldan
Ç kisiz h diyy alırdı h r yan.
Dövran Rum ahına verinc dövl t,
H r aha gönd rdi o maldan qism t.
El ki, Daraya yeti di növb t,
D v karvanına yükl ndi s rv t.
Yoldakı yükl rin çoxu qızıldı,
Buxaraya q d r karvan düzüldü.
M rdlikl i gördü, t dbirl r etdi,
Köhn n n l r yoluyla getdi.
D y rli mallardan saçdı bir q d r,
Dünyada görm mi onu bir n f r.
H r cür göz l eyl r, c vahiratlar,
Növb növ tirl r, ip kl r, atlar..
Saf qızıldan ba qa, xalis möt b r,
Bir xalvar mü k il bir sandıq nb r,
Bir xırman rinmi saf gümü lay-lay
Bir otaq saf kafur, düzülmü tay-tay,
Ud yüklü d v l r ucaldı da dan,
H r yükün t xmin n v zni yüz batman.
Bir çox göz l qılınc, c vahirnigar,
Züraf d risi kimi xalılar,
Xidm t yarayan vücudu sa lam.
Gülçöhr k nizl r, h m igid qulam.
Fil sümükl rind n naxı lı taxtlar,
Gövh rl i l nmi q d rsiz tac var.
Uca fil gövd li bir alay sir,
Qolunda, boynunda düyümlü z ncir.
Bir çox d v yükü, k sik qulaqlar,
Saman t pilmi ba bir neç xalvar.
Yüzl rc döyü n, da heyk lli fil,
Çarpı ma zamanı n co un bir Nil.
Bu ntiq eyl rl uca sk nd r
Bir elçi gönd rdi m tin, möt b r.
Daraya g tirdi qasid nam ni,
Ç kdi hüzuruna o x zin ni.
Dara bu b x i d n olmadı dil ad,
Qorxdu, h s d etdi q lbini b rbad.
Bu q d r x zin , bu q d r s rv t
Heyr t do ururdu, etmirdi rah t.
Bir cavab gönd rdi yersiz olaraq,
çind kin odu alovlanaraq,
Cavabı götürüb elçil r getdi,
sk nd ri bundan x b rdar etdi.
Bu i d n darıldı ona sk nd r,
Q lbin yükl ndi gizlin bir k d r.
Çaldı ı z f rd n alaraq t mkin
Daraya yen d b sl m di kin.
Rumların Z nciy çaldı ı z f r,-
Dünyaya yayıldı bu anlı x b r.
Qasidl r g lirdi h r padi ahdan,
T brik edirdi bu z f ri cahan.
T n nin qapısı ba landı artıq,
Rumların q lbini sardı bir adlıq.
Acizl r dövran olsa mehriban
Qarınca oxuyar ilana meydan.
Çox dan gör rs n bu d yirm nd ,
Növb tl üyüdür unu h r b nd .

SK ND R N OVDA XO
FAL VURMASI

Ey saqi, mübar k rabdan doldur,

M n ver, igidl r d rmanı odur!
O mey bir halvadır d rdlil r üçün,
Onu at deyil, b sl mi dir gün.
Dünyada axtaran adamlar h dsiz,
Biri inci arar, birisi d niz.
Dünyada görmür m el bir n f r
Öyr d n insana o salsın n z r.
M n kimi bülbül g r kdir ancaq
Qulaq tutanlardan ç kilsin uzaq.
Oxuyum n m mi, saz çalım h zin,
Dinc lim d rdind n çayın, d nizin.
Arabir çıxark n ba dan di arı,
limd çıraqt k narınc sapsarı,
Orda görm yir m el bir ayıq,
M n kim verim bu narıncı artıq?
Qaçıram dostlardan yen bir yana,
Qaçıram yenid n haman bostana.
Seyr edim könlümü açan ba çanı,
Onunla nl nsin könlümün canı.

Sözün d sgahına k r s p nl r
Keçmi möbidl rd n bel n ql ed r:
Z nci döyü ünd n olunca azad
Dinc ldi tacidar, q lbi oldu ad.
Meyl etdi bir zaman istirah t ,
lin mey aldı, daldı i r t .
Vaxtını keyf s rf el di bütün,
N li çal ılar dinl di h r gün.
Xan nd , gülgün mey, saqi, kamança
Ondan ayrılmadı gec yatınca.
Dünyadan kam almaq onun muradı,
Heç k s ondan göz l h yat qurmadı.
Dünyanı nl d n böyük sk nd r
Gec ni nlikl ed rdi s h r.
Filosoflar il ed r m sl h t,
Dünyaya dlind n ver rdi qism t.
r stu q d h , flatun cama
T z mey tökürdü qan dama-dama.
anlı bir z f rl dönmü dü qeys r,
Xan nd oxuyur yeni n m l r:
"Ey dövl t p nahı, g nc olsun baxtın!
b di ya asın bu tacın, taxtın!
H yatın olduqca lin cam al,
Q d hi al l , rab iç, kam al!
r van rabdan bir büsat ba la!
nlik qur, g ncliy murad ba ı la!
G nclik var olduqca, iqbalın köm k,
Çal ı, mey m clisi qurasan g r k!
Qılınc meydanını qoydun bir yola,
Cam üsuliyl d m clis hazırla!
Taxtınla, tacınla get dünyanı al,
F l k d b nd ndir, s n yox zaval!
Qaranı tutdun da, qalmasın a lıq,
Alaca görünm k ver r yara ıq.
Bayra ı göy vur, cahan s nindir!
Dövl t sarıl ki, h r yan s nindir!"
Misrin köm yind n, z nci h rbind n
ahın qolu güclü, çöhr si d n.
Z f ri çox asan sanıb dururdu,
Xorasan mülkünd n x rac umurdu.
Çıxmadı am il Rumdan bir n f r,
Onunla ç kid olsun b rab r.
Daraya bir daha verm di x rac,
mr etdi qayıtsın gönd rdiyi bac.
Co urdu g ncliyin qız ın günl ri,
F th etm k ist rdi bütün ki v ri.
Xo baxdı ranın igidl rin ,
Hazırlıq ba ladı ran f thin .
Ad tdir, a ac boy atdı ı zaman
Ba qa a aclara yetir r ziyan.
Göz l gün seç r k ikara qo du,
H mn si xo du, h m d gün xo du.
Çöll rd n keç rk n uca hökmüdar
Da larda, düzl rd edirdi ikar.
F l yi andırır möht m ba ı,
Gah çölü g zirdi, gah da da -da ı.
Bir da a t sadüf etdi hriyar,
O da da var idi h r çe id ikar.
Gördü iki k klik qonmu bir da a,
K klik k klik il girmi sava a.
Bu onun ba ını de r, dimdikl r,
O bunun dö ünü caynaqla d l r.
sk nd r at sürdü onlara sarı,
N z rd n keçirtdi iki ikarı.
Bir hesab götürdü bu çarpı madan,
Onlardan gözünü almadı bir an.
K klikl r çarpı ır el hidd tl ,
Qorxmayır pad ahı gör rk n bel .
ah dü üb heyr t , aradı t dbir:
"Qu ların ba ında bu sövda n dir?"
Birini fal vurdu uca adına,
B xtinin falını ba ladı ona.
O biri k kliy ad qoydu Dara,
N tic almaqçın baxdı onlara.
Qu ların vuru u el di idd t,
Kin il çarpı dı uzun bir müdd t.
sk nd r falını da ıyan k klik
Daranı en r k göst rdi m rdlik.
sk nd r görünc bel n halı,
Z f r yozdu bu u urlu falı.
Qalib k klik qanad çaldı xuraman,
zil n k kliyin uçdu yanından,
Qayaya qonma a tapmamı macal
K kliyin üstünü aldı bir qartal.
Üz r k ba ını öldürdü qu u,
P ri an oldu ah, da ıldı hu u.
Fal olan k kliyin n uçmasından
Q lbind n silindi qorxu v duman.
Bildi ki, taleyi ona yar olar,
Daranı z r k b xtiyar olar.
Lakin b xt v rlik çox uzun sürm z,
O da bu dövrandan bir v fa görm z.
E itdim, o yerd uca da vardı,
Onda göy övk tli qövsi ta vardı.
O da dan h r kims bir dil k ist r,
Sirrind n haman da ver rdi x b r.
O sirli qayadan ucalar bir s s,
Sanki öz b xtil görü r h r k s.
Bilici bir k s dedi hökmüran:
Bir x b r soru san o uca da dan.
N q d r qan axar - soru sun onu,
N olur pad ahın b xtinin sonu.
O da dan soru du fal üçün ged n:
"N olur n tic , bir x b r ver s n
Dünyanı alacaq böyük sk nd r?
Daranı z r k çalacaq z f r?"
S sl ndi srarlı qaya a ikar,
Söyl n n sözl ri eyl di t krar.
O faldan qeys rin co du ür yi,
Fal onun da kimi oldu köm yi.
K d ri silindi, çox n göründü,
O da dan, t p d n saraya döndü.
Ç m n ortasında uca s rvt k
Oturdu m clisd t dbir tök r k.
G l c k i ind n söz açdı qeys r,
Sülhmü ya sava mı çox fayda ver r?
"Dünyalar p nahı olsa p nahım
F l y ucalar qızıl külahım.
Bu s l m yey n x racmı verm k?
Alçaqlıq deyilmi bu i , n dem k!
Daraya n üçün getsin x racım?
Ovdan skikmidir, x zin m, tacım?
Onda tac, m nd d k skin qılınc var,
Qılıncla alınır bütün bu taclar.
Üstüm g tirs qo un h r yandan,
M n d köm kdir o böyük y zdan.
Tanrının köm yi m n t s lli,
Ordumsa h mr ydir, h r k s b lli.
Birlikd n yaranıb z f r döyü d ,
Dostların birliyi g r k bu i d .
ki q lb bir olsa da ı parçalar,
Böyük bir kütl ni ed r tarmar.
B xtimin gücüyl q rar verdim m n,
T xt alım, tac alım zalim dü m nd n.
Daraya laltı olmaq n dem k?
N üçün Daraya x rac gönd rm k?
gidl r, söyl yin, fikriniz n dir?
Bu döyü haqqında göst rin t dbir.
Daramı haqlıdır, söyl yin, artıq?
rh edin, vardırsa burda qaranlıq!"
Bu i in sonunu duyan h r n f r
Yenid n ba yib aha dedil r:
"N q d r seyr edir ulduzlar, göyl r,
Onlarla h mah ng olur dörd gövh r,
Vücudun dünyaya olsun bir çıraq,
Olsun ahın üzü aydan da parlaq.
S nd dir biliyin qüvv ti, s nd ,
Xilq tin b xtiyar övk ti s nd .
Hara sahib olsan s n, ey tacidar,
Saçdı ın toxumlar versin göz l bar.
ndi ki, ist rs n bizd n m sl h t,
Biz yeri g ldikc ver rik lb t.
übh siz, çarpı ma olacaq tez-gec,
Ancaq bu döyü d t l sm s n heç.
S n otur, qoy Dara h rb açsın sana,
Qılıncın o zaman qalxsın dü mana.
S n ancaq qılınc oynatmaq yet r,
Dü m nin qılıncı v ba ı ged r.
Bir maral aslanla çıxdı meydana,
Özü yer t mizl r z if qurbana.
r tdir Daranın i i, oyunu,
Üstün g lm kd qan ç kir onu.
Ordu b sl m kd artıqsan ondan,
Z ifd n alınır x rac h r zaman.
S nin bxununu z ncil r bilir,
Onun seyr ngahı h r mxan dir.
O bir kin b sl yir, s n din b sl rs n,
S n bir firi t s n, o bir hrim n.
S n qılınc vuransan, o q d h tutan,
O taxt üstünd dir, s n bir atlısan.
S n qüvv t ölç ns n, o qızıl ç k n,
S n adil, o is zalım, qan tök n.
O a qın s rxo dur, s n is ayıq,
O yamanlıq ed r, s n hey yax ılıq.
Arasan ölk ni, bütün ordunu,
Bir n f r tapılmaz ki, sevsin onu.
Etdiyi zülüml r hey yana-yana
Bir qıtlıq salacaq öz bazarına.
S nd ki n vazi , uca t rbiy
Adını ucaldar yeddinci göy .
Haqsızlıq haqq il olursa dü man,
Haqq tutar yerini, haqsız pe iman.
H r zaman öz ayıq baxtından yapı ,
Vuru larda yüks l, taxtından yapı .
Ba lanma bu fikr , dü ünm bel ,
Dövl t mülk il dir, nüsr t mal il .
nsana ba olmaq insanlıq ist r,
Yoxsa h r bir adam insandır - b r.
Böyüklük eyl s k h r k s asan,
Ancaq ba olacaq fq tli insan.
Heyvanlar onunçun sevir aslanı,
O, qonaq sev ndir ikar zamanı.
Qıfılı z ncirl saxlanan vardan,
Onu y qin et ki, xo lanmaz cahan.
S ad t o zaman yar olar sana,
Ondan aldı ını ver s n buna.
nsanla ya ayan m rddir, ki idir,
Kims ni sevm m k nam rd i idir.
X miri yo rulmu olan kims y
Bir çör k kim verm z "borc olsun" dey ?
R hmin var, igidlik yara ar sana,
X zin , jdaha qalsın dü mana.
Dü m n çox gurultu, s n im k r ftar,
S n gövh r saçansan, o x zin dar.
Aslandan güclüydü r hm tlik atan,
Lakin qılıncını ç km zdi qından.
S n el aslansan çarpı an zaman
Qılıncından olar da ın ba rı qan.
Gördünmü z ncil r n sayaq co du,
Kinli divl r kimi üstün qo du.
S nin qılıncına etdi s rg lik,
Ba ını çeyn di qılınc v t pik.
O seld n da kimi üz çevirm din,
S ni bu damcı da qorxutmaz y qin.
Fill ri budayan qızmı bir aslan
Qorxarmı n aciz körp ceyrandan?
Qızmı bir aslana neyl r bir maral?
Qarı qa ilana ver rmi zaval?
ti caynaq qartal ed rk n ikar
Körp qu lar il kef üçün oynar.
Ulduzlar b xtinl dostdur, bu b lli,
Yolunun tozudur bu torpaq hli.
Dünyanı f th etm k qism tdir sana.
H r fayda s n dir, ziyan dü mana.
S n m xsus olan bu mübar k fal
Dü m n verm zmi böyük bir zaval?
Ulduzlarla fallar göst rir bütün,
Bu qanlı döyü d olarsan üstün.
H nd si h rfl r, cizgili x tl r
Bildirir s nindir anlı bir z f r.
Z nci pad ahı P l ng r, ksiz,
Güclü p hl vandı, co un bir d niz.
Qalibl m luba bir fal vurark n
O m lub göründü, qalib idin s n.
ndi ki, u urlu çıxmı dır falın,
Bundan da do acaq mübar k halın."
H r yerd n görünc h miyy t, z f r,
Fatehlik fikrin dü dü sk nd r.
lin alırk n qılınc, ya q d h:
"U urdur" dey r k tapırdı f r h.
H r i d xeyr yaz falı, ey filan,
Mübar k fal olur xeyr yozulan.
Yaman fal vurma ki, do ar yaman hal,
Bir kims vurmasın sla yaman fal...

SK ND R N GÜZGÜ QAYIRMASI

Dur, saqi, l uzat süzülmü l l !

Könlümd n bulanlıq d rdi t mizl !
O parlaq l ld n ki, reyhanlı ba
Asar q ndilind n i ıqlı çıraq.

Mübar k olursa s h rd n günün

Fikrind yax ılıq olacaq üstün.
Onunla d y rli ayinl r qurar,
Dövl tçin yaranır göz l yadigar.
Öz m sud b xtiyl ya ar qol-qola,
Ulduza fal vurar b xtiyarlıqla.
Ümidin sönm sin dünya olsa dar,
H r qara buluddan a ya ı ya ar.
mdad qapısını daim qoy açıq
Ki, irinlik alsın bir çox acılıq.
Ömrünü ümidsiz keçirm bir an,
Qurtulu ver ndir böyük yaradan.
Ümidsiz qa çatma, aç bir gözünü.
Z f r güzgüsünd gör öz üzünü.
Bu rum quma ına b z k ç k nl r
Bu dastan ba ına mü k, nb r s p r.
sk nd r dünyaya olunca açar
Qılıncından güzgü oldu a ikar.
B z nm k ist rk n dünya g lini
Güzgüy uzatdı dil k lini.
Keçmi d güzgüd n yox idi s r,
Güzgünü yaratdı böyük sk nd r.
Ba lanınca güzgü qayırmaq i i
Qalıba tökdül r qızıl, gümü ü.
N m l etdil r verm di s m r,
Onda üzl rini düz görm dil r.
Sonra l atdılar h r cür gövh r ,
H r biri göst rdi ba qa m nz r .
El ki, t crüb d mir çatdı,
Gövh r üz rind naxı yaratdı.
D mirçi s n tkar r ssam olaraq
Seyq ll d miri el di parlaq.
Düzdüyü gövh rd o r ssam artıq
Gördü h r sur ti t bii, açıq.
Önc bir kild onu qurdular,.
Olmadı düzgün bir sur t a ikar.
Güzgü enli olsa enl nir sur t,
Uzun olsa, sur t uzanır lb t.
Dördbucaq göst rir qarı ıq x yal,
Müs dd s göst rir bamba qa bir hal.
El ki, d yirmi düz ldi, inan,
sla seçilm di x yalla insan.
Hansı bir t r f çevrils güzgü
Göst rdi nec var, eynil , düzgün.
H nd si yol il qara d mird n
Güzgünü sk nd r parlatdı bird n.
S n d bu güzgüy baxdı ın zaman
sk nd r dövründ n x b r alarsan.
Gördüyü seyq ld n r ngini atdı,
Qapqara bir d mir f q yaratdı.
lk d f güzgüy baxdı sk nd r,
Bir z m t aldı gövh rd n gövh r.
Güzgüd görünc qeys r özünü
Güzgünün adlıqdan öpdü üzünü.
G linl r bu r sm ehtiram üçün
Güzgünü öp rl r baxark n h r gün.

DARA ELÇ S N N SK ND R N
YANINA G LM S

Dur, saqi, o güzgü camı ver yen ,

limd tutum bir q d h yerin !
Keyxosrov ayinli olum o camdan,
Onunla gözümd parlasın cahan.
Ç kin k sit md n, g l zülmü ataq,
dl il mümkündür bundan qurtulmaq.
Dünyaya ba lama könül, ya ıdır,
H m quldur, h m qorxunc div yata ıdır.
Dünya damcı vers , bir q d h çalır,
Öz köhn borcunu bir yerd alır.
Ya ı damcı-damcı buluddan ya ar,
Böyük çay olunca d niz axar.
N yin var n- n ye, sevin bu gün ,
Qoyma bir dirh mi dirh m üstün .
El bil bir n h ng biz yan almı ,
Yem dikl rini lin salmı .
Qarun da yı mı dı böyük bir s rv t,
Bax, nec torpa a girdi n hay t.
Qızıldan bir saray tikdirdi ddad,
Öl rk n almadı q srind n murad.
Bu ba da bir a ac bitm mi rah t
Ki, balta d ym yib, qalsın s lam t.
ahların taxtına b z k ver nl r
Bel n ql edir ki, böyük sk nd r
Bir gün dinc lirdi ür yi çox n,
Uzaqdı dünyanın h v sl rind n.
Saf, duru rabla ahlıq camını
Doldurur, bo aldır, alır kamını.
Hikm t sahibl ri g lmi yanına,
A ıl da, t dbir d köm kdi ona.
Yüz n m ba ladı çox s dalı ç ng,
H r nazik nöqt d n söz aldı ah ng.
ah içdiyi camın h r damcısından
Müh ndis kirdi göz l bir fidan.
Parlayan saf rab im kd n ni an.
Q d h k r saçan, rab q lbaçan.
Çal ıdan, rabdan, inc n m d n
Yarım s rxo idi iç n, dinl y n.
Q d hin göz ya ı, çal ının s si
Axıdır p rd d n bir qan çe m si.
O irin mizrabın h r yarasından -
Quru p rd l rd n axır selt k qan.
O m clis c nn td n daha b z kli,
Mayısdan daha ux, daha çiç kli.
M clisin ba ında böyük sk nd r
Göyd b dirl nmi bir aya b nz r.
Daradan bir elçi g ldi bu zaman,
Ür kli, da qınlı, dilli, q hr man.
ahp r stl r kimi göst rdi hörm t, ,
Onu v Daranı öydü n hay t.
Adlı q hr mana etdi çox s na,
Daranın mrini yetirdi ona.
Önc öz ahından salam yetirdi,
Köhn lmi x racı dil g tirdi:
"Neçin ah sirg r gövh ri, tacı,
Çoxdandır verm yir bizim x racı?
M nd bir acizlik görmü mü? N d n
Ba ını qaçırmı p rgar x ttind n?
Köhn ad tl ri atsa boynundan,
S rk lik ed rs , ç k c k ziyan".
sk nd r alovlu im kt k çaxdı,
Q lbinin at i dilini yaxdı.
yildi qa ının kaman gu si.
Qorxudan elçinin söndü n f si.
El ki, e itdi bu kinli sözü,
Dima ı odlandı, parladı gözü.
Acı ı dilin edinc s r,
Söyl di qasid yaramaz sözl r.
 ahın gözl rind n q z b ya ırdı,
Qasid dediyi sözl r a ırdı.
Dü ünc si, a lı sa lam olan k s
Lüzumsuz sözl ri söyl m z b s.
Qızı anda dili s br ets bir az
Tutdu u i ind n pe iman olmaz.
Min-min s rrast söz tapsa da z f r,
Susmaq söyl m kd n çox fayda ver r.
N göz l söyl mi qoca bir r n:
"Dil td n yaranmı , qılınc d mird n".
Sözünün mülkün olmaz hökmüran
Dilin g l ni söyl y n insan.
K yana m nsub n qoca bir n f r
H min hadis ni bel n l ed r:
Qiym tli qılıncdan, gövh rd n, tacdan
Daranın x racı getdiyi zaman,
D y rli gövh rl r içind , h tta,
Varmı bir t bii, qızıl yumurta.
O inc naxı lı ahan büsat
Ver rdi gör n t z bir ni at.
Dilini o qasid edinc polad,
Köhn lmi x racı el yinc yad,
Ba ırdı: "Möhk mdir ba ımdakı tac,
Qızmı bir aslandan alınmaz x rac.
Ba qa bir ayin girmi dir cahan,
Qalmamı o qızıl yumurta do an.
O köhn büsatı bu dövran sildi,
Keçmi ayinl r q l m ç kildi.
H r zaman c vahir çıxarmı da dan?
Dünya gah sülh ist r, gah vuru , gah qan.
Bu q d r qürurla ç km bo n f s,
Qılıncla cavab ver, danı ma b s.
Yetm zmi qılıncım qan dama-dama
Taxtını ç km mi m nim altıma?
M nim d var ik n qılıncım, taxtım,
Lakin bu dünyanı s n buraxdım.
O q d r s nd var c lal, t mt raq,
M n d bel bir gu ni burax.
O yer yetirm "gücüm var" dey ,
S ninl çarpı ım p nc -p nc y .
Ataraq hörm ti, r smi, h yanı
Kiniml co durum q lbimd qanı.
ah e itm dimi ed rk n sava
Qopardım z ncid n m n n q d r ba ?
Bir at çapma ımla getdim m n hara,
Atdım dikba ları toz-torpaqlara.
Bir ah ki, ahlara verir taxt v tac
Miskinl r kimi heç verirmi x rac?
M nd n Misri ist , ist m gövh r,
Misir qızılıt k söz ver ziv r.
Bax, s rv t, dövl tim qalxmı n yer ,
T l b et m nd n öz rütb m gör .
Qaldırma fitn ni, co durma kini,
G l, viran el m ran mülkünü!
Çatmı dır lin böyük m ml k t,
ükr el , yetm zmi bu q d r dövl t?
Zamanın meylini g l dolandırma,
Bu fikr q l m ç k, su bulandırma.
st m verilm z eyi, padi ah!
R ftar et, nec ki, edir iki ah".
Qasid e idinc bu s rt x b ri
Zehnind n silindi bütün sözl ri.
D rgaha üz qoydu d rdl , möhn tl .
At li im kd n daha sür tl .
El ki, açıldı qasidin dili,
kiqat büküldü o s rvin beli.
Bu a ır cavabı e itdi Dara,
Ba rını d ldi n kinli bir yara.
"Kimdir o sikk siz, c sar t etsin,
Dara sikk sil r qab t etsin?"
Kinind n o andı bir neç dastan,
Saraldı e id n k sl r qorxudan.
Z h rli gülü l dolaraq kin ,
Dedi: "Bax bu az ın ç rxin i in ,
Bu zülüm deyilmi edir f l kl r?
Daraya kükr yir miskin sk nd r.
Qaf da ı olsa da, gözünü silsin,
O kimdir m niml çarpı a bilsin?
Bir t rlan yanında bir çibin n dir?
Co qun bir d nizd n kiçik q tr dir."
Ba qa bir qasidi gönd rdi Dara,
Kin il gözünü dikdi yollara.
Qasid tap ırdı bir top, bir çövkan,
Bir çuval küncüd d verdi rm an.
H diyy sirrini öyr tdi ona,
Sevindi qurdu u inc oyuna.
Daranın verdiyi tap ırıqları
Bil r k, üz qoydu Yunana sarı.
sk nd r q srin basınca ayaq
At d mum kimi öl saçaraq,
d bl qeys r ba ydi önc .
P r sti v ayin ba a g linc
Söz düyüml rini sür tl üzdü,
Söyl n n sözl rd n bir inci düzdü:
"Canlara hakimdir f rman ver nl r,
Buyruq qullarıdır gönd ril nl r.
övk tli padi ah vers h r mr,
ta t eyl m k bir v zif dir".
sk nd r bildi ki, bu üzr ist y n
A ır bir f rmanla g lmi yerind n.
Acıqlı gül r k dedi: " rz qıl!"
Qasidin dilind n açıldı qıfıl.
Qasidin Daradan g tirdiyi mal
sk nd r önünd qoyuldu d rhal.
El ki, m tahı ortaya saçdı,
Daranın mrind n qasid söz açdı.
Ba ladı çövkandan, topdan vv lc :
"U aqsan, s n top olsun yl nc ,
st yin m niml çarpı maq olsa,
Q lbin bo yer sıxıntı dolsa, -
Küncüdü saraya s p r k durdu, -
Qar ına çıxarram bundan çox ordu".
Dünyanı sarsıdan böyük sk nd r
Gördü bu fallarda anlı bir z f r.
Bir m s l ç kdi ki, qaçdı ı zaman
H r eyi qar ıma ç k r bu çövkan.
Onunçun gönd rmi Dara çövkanı
Özüm ç kim bu köhn dünyanı.
Yuvarlaq bu topu h r hey t ünas
Yerin kür siyl eyl mi qiyas.
hriyar onunçun gönd rmi bunu,
Çövkanla qazanım onun topunu.
Daranın fikrini bilinc salar
Kinini küncüdd etdi a ikar.
Küncüdü da ıtdı ev , e iy ,
Qu ları s sl di, d nl sin dey .
Darıya dara dı saray qu ları,
Qalmadı bu yerd bir d n darı.
Bu cavabda el q ti m na var,
Küncüdün ya ını sıxıb çıxarar.
Küncüdd n çox olsa Dara qo unu,
M nim d qu larım d nl y r onu.
Üz rlik doldurdu kiçik çuvala,
Qasid verinc dedi: "Çıx yola.
Dara küncüd q d r çıxarsa ordu,
M nim d ordumun q d ri, bax, bu!"
Qasid sk nd rd n e idib bunu,
Yükl di ula a a ır yükünü-
Daraya Yunandan g tirdi cavab,
Bu a ır cavaba kim g tir r tab?
Daranın cavabdan qızardı gözü,
Çünki çox güclüydü dü m nin sözü.
dav t ba ladı hidd tl n r k,
ranın xalqından ist di köm k:
Çin, Xor zm, zneyn, Qur mahallarından,
Yer d mir k sildi heyvan nalından.
Bir ordu düz ltdi Qaf da ı q d r,
Hamısı da , d mir çeyn y n jd r.
Bu böyük orduya san ver n zaman,
San ver n qalmı dı bu i d heyran.
Döyü k n rl r ki, at oynadırdı,
T xmin n doqquz yüz min çatırdı.
Böyük hriyarın böyük ordusu
Bir co un d nizdi, yoxdu qorxusu.
Kin il Yunana do ru yol açdı,
Keçdiyi yerl rd bayqu ula dı.
Axdı d niz kimi Erm nistana,
Gül k d çatmadı onun tozuna.
Ölk l r a ırdı Yunana q d r,
Qurular titr di, co du d nizl r.
O dikba atların polad nalından
Çöll rd otlardan qalmadı ni an.
Gün d dü s ydi ahın ardına
Qalardı g zdiyi yerl r virana.

DARANIN SK ND RL
MÜHAR B Y QO UN ÇIXARMASI

Ver, saqi, ruh ver n parlaq rabdan,

Ondan i ıqlansın q lbim h r zaman.
M n onu iç rs m ver r s ad t,
O m ni yey rs do ar f lak t.

Ayıqlıq n böyük dövl tmi , bils n.

libo olmamaq dünya n qdind n.
Dünyada o xsin ucalar ba ı
Çox sayıq davranır h r i qar ı,
üurla ölç r bu h yat yolunu,
O rudan qoruyar öz var-yoxunu.
Bir ey ki, i ini ed c k asan
Yükünd n götürüb atma heç zaman.
skiklik vers d atma kürkünü,
S ni qar, soyuqdan saxlar qı günü.
G dikd bir e k öldü soyuqdan,
Çulsuz çıxmı idi o t nb l heyvan.

Keç n pad ahları öyr nmi bir pir

Soru an kims y bel n ql edir:
Dara ordu ç kdi Erm nistana,
Sanki bir qiyam t çökdü h r yana.
sk nd r bu i d n tutmadı x b r,
Qar ıya çıxarsın qız ın bir m h r.
M zlumlar axaraq g ldi h r yandan,
Dedil r: "Co un sel qoparır tufan".
Daranın ordusu ed rk n s f r
Polad geyiml rd n qaraldı yerl r.
Bir casus söyl di: "Dü m n s rxo dur,
Durdu u yerl rd qafil olmu dur.
sk nd r bir basqın ets q fl t n
Bir anda çıxarar onu mülkünd n".
sk nd r gül r k söyl di cavab:
"Gizlind qalma ı sevm z afitab.
Yararmı döyü d böyük sk nd r
Adi quldur kimi qazana z f r?"
Ba qa bir casus da bel d m vurdu:
"Dü m nin g tirir h dsiz bir ordu.
Qo un i l rini mük mm l bil n
Ancaq saya bil r onu t xmin n".
n qısa bir cavab verdi sk nd r:
"Bir qılınc yüz öküz ba rını d l r.
Acıqlı canavar - o kinli heyvan
Qorxarmı qoyunun çox olmasından?"
Uca hriyarın m tin sözl ri
nandırdı buna h r bir sk ri.
Get-ged böyüdü bu qız ın x b r,
Ölk y yaxındır o qorxunc jd r.
sk nd r bildi ki, o bir buludt k
G l c k, qılıncı saçacaq im k.
Bütün ölk l r gönd rdi x b r:
"Durmadan d rgaha yı ılsın sk r!"
Rumdan, fr nc d n, Misird n, Rusdan
Bir ordu b z di g lind n r qsan.
Ordu toplanınca uca sk nd r
mr etdi sayından verilsin x b r.
Sayçılar m lumat verdi pad aha:
Altı yüz min sk r g lmi d rgaha.
H r yandan yı ı ıb g linc ordu
Çal ısız, içkisiz bir m clis qurdu.
Aqill r yı ılıb uca d rgaha
Verdil r diqq tl qulaq pad aha.
sk nd r söz açdı bütün i l rd n,
Daranın açdı ı o döyü l rd n:
" übh yox,- dedi,- o, adlı tacidar
Biziml döyü vermi dir q rar.
H rb üçün, sülh üçün fikriniz n dir?
Dü m n çox yaxındır, göst rin t dbir.
Çıxmasa bu k skin qılınc qınından.
Biz ki i dem z bir n f r insan.
Tac-taxt alarsam qoca Daradan
Zalım adlanaram bununla da m n.
Qıymaram çıxsın öz mülkünd n Dara,
Yamanlıq etm r m m n K yanlara.
Çünki qorxuram bu m lim bu gün
Dü m ni çıxarsın bizl r üstün.
Bu yolda düzgün bir t dbir göst rin,
Sonunda i imiz olmasın ç tin.
Dü ünüb söyl yin sa lam bir fikir,
Bu döyü haqqında fikriniz n dir?
Bilikli, üurlu, ayıq, hün rv r
Ba çılar diqq tl çox dinl dil r.
Hörm tl hamısı dil tökdü ona,
Pad aha etdil r çox dua, s na:
"U urlar do sun bu ya ıl a aca,
Kökl ri möhk mdir, adısa uca.
Taxtınla, tacınla dünya qurulsun,
Qapında dü m nin ba ı tac olsun.
Do rudur t mam n ah buyuranlar,
Bir d biz onları ed kmi t krar?
mrind n dönm rik, sözün f rmandır,
Pad ahın yolunda canlar qurbandır.
ndi ki, sorursan, ey dana, z ki,
Bizim fikrimiz bel g lir ki,
Kinli bir ür y kin dolan zaman
Keçdiyi yollarda göy r r tikan.
S n d kin odunu eyl öl v r,
Kin yaxan bir at tikan t mizl r.
O, qoca söyüddür, s n g nc s nub r,
Söyüdl s nub r olmaz b rab r.
yenid n abad et bu köhn ba ı.
Torpaqdan t mizl köhn ala ı.
Bu t z dövl tin al quma ından
G lint k b z nsin o köhn cahan.
übh siz zalımdır amansız dü m n,
Xalq boyun qaçırır onun zülmünd n.
El bir dü m nd n niy qorxursan,
Evinin içi d özün dü man.
Zülmün ayinin bird n ç k q l m,
Xalqının q lbind n silinsin l m.
Dü m nd n m ml k t doymu dur cana,
Atıl üz rin m rdi-m rdana.
sti t ndir artıq çör k ist r, dur,
Atının ba ına odlu yüy n vur.
Ba qoyarıq hara s n ayaq qoysan,
Bizd yox mrind n boyun qaçıran,
S nin ist yini kim poza bil r?
mrind n çıxma a kimd var hün r?"
Sözl ri bununla bitirdi: "Ancaq
S n bu qan tökm y qoyma ilk ayaq.
K yanın taxtına göst r s n hörm t,
Önc qan tökm y g l etm cür t"
Hamının fikrini ah öyr n r k,
Bildi s rk rd l r ed c k köm k.
Do rular sözünü tutaraq getdi,
Ordu yetirm y o gün mr etdi.
Dövr ed n günl rd n seç r k bir gün,
U urlu taleyi olurk n üstün
Mübar k fal il andı s f ri,
Orduya verildi h r k t mri.
K m ri belind kin il sıxdı,
Parlayan yüy ni aydan i ıqdı.
Qızmı aslan kimi etdi tacidar
Qılıncı dünyanın f thin açar.
Ne t rli arıydı qayna an ordu,
Arı pöhr sind n artıq idi bu.
Firidun pad ahdan yadigar qalan
O uca Dir f i tanırdı çoxdan.
O u urlu bayraq düz l n zaman
Nazlardı dostunu bu qoca dövran.
Bayra ı "Dir f i-Gav "d n yüks k
Ç kdi mahlıcına göy r ngli ip k.
Tam lli ar ındı uca sütunu.
Zin t öz qoynunda b sl mi onu.
p yin üstünd müdhi jdaha,
Baxanlar qorxudan baxmaz bir daha.
Qıvırcıq qara bir qotaz ba ında,
Sanki bir buluddur da ın qa ında.
Bir qara qartaldı, qanadı nurdan,
Görürdü onu h r uzaqdan baxan.
T rp ndi jdaha heyb t sk rl r,
Ba ında jdaha peyk r sk nd r.
Dünya bu uri d n d h t alaraq,
N üçün? - Bir ovuc torpaqçün ancaq!
Hiyl g r dünyaya aldanma, burax,
Qurdu aslanlıqla olur ba lamaq,
Qapaqlı xonça bil köhn dünyanı,
Gah halva yedirir, gah ciy r qanı.
Yer çuxur, göy is uca v parlaq,
Biri qan te tidir, o biri torpaq.
H r te tin üstünd yazılmı çoxdan
Siyavu qanıt k bir çoxlu dastan.
Bir m hsul ver r bu dünyanın ba ı,
Al qana batırır bütün torpa ı.
Bu te t kims nin girm z nal si,
Köm y buraxmaz bu yol heç k si,
ndi ki, f ryada yeti m z bir k s,
Köm k ist y nl r çıxarmasın s s.
S sin p rd nl ç k m tin hasar,
Sakit bir ya ayı eyl ixtiyar.

DARANIN S RK RD L R L
M SL H T

Dur, tövb yandıran odu al, saqi,

Ba ıma o meyl at sal, saqi!
Xo dur bu m clisd parlasın gün ,
am kimi ba ımda yansın bu at .
Aqill r kam alır yax ılıqlardan,
Tanrı köm yin sı ınır h r an.
 dal t mülkünd n kim üz çevirs ,
Ona aqil dem z a ıllı kims .
nsana bu a ıl göz l qon udur,
Heyif ki, pisl rl oturur, durur.
A ılsız k sl rl oturub duran
A ıldan, üurdan dem sin dastan.
Koxanın lind n olanlar azad
Bu k ndd ev tikib düz ld r abad.
S n d bu yükünü boynundan atsan
Qorxmazsan h r alçaq boyun vurandan.
Ancaq öz varınla ol co un ümman,
Götür öz faydanı öz varlı ından.
Özün ölünc özün ol qonaq,
A ac ol, özünd n do ur qol-budaq.
Yedi özg malın barama qurdu,
Nazildi barmaqt k, yediyin qusdu.
n qoca bir möbid r vay t edir,
A ıllı k sl r hekay t edir:
Rum ahı gedirdi böyük övk tl ,
Qılıncla, qo unla, varla, dövl tl .
H r yer yayıldı bu qız ın x b r:
Rum elind n g lir qorxunc bir jd r.
Daranın m hvin hazırlanaraq
H r çe id silahla qaldırmı bayraq.
Bu x b r bayramt k sardı h r yanı,
Çünki yaxmı idi Dara dünyanı.
Bir sözl , m ml k t, hali, ölk
Zalimin lind n g lmi di t ng .
Daraya h r ölk b sl rdi nifr t,
sk nd r is m h bb t, hörm t.
Bu i d n Daraya verdil r x b r,
D nizd n dal at k keçdi sk nd r.
Sınaqlı k sl ri ça ırdı Dara,
A ıllı ba lardan ist di çara.
N sayaq giri sin dü m nl h rb ,
Dü m n n sayaq çalsın q l b ?
N t dbir göst rir qoca r hb rl r?
Döyü d basılsın rumlu sk nd r.
Görmü dür en rk n dü m n ordunu,
Döyü ün taleyi qorxutdu onu.
D rdin bir çar dem di bir k s,
Kims d n çıxmadı bu bar d s s.
O m clis bilirdi: Dara s rk dir,
Yaxmaqda amansız, qız ın at dir.
Kims nin sözünü tutmaz, dinl m z,
Onunçun durmu dur dinm z-söyl m z.
M clisd vardı bir adlı p hl van,
H s bi, n s bi, Z ng - aviran,
Adı F rib rzdi, gövd si bir da ,
Vücudu poladdı, qolu bir çomaq.
M clis ça rılmı bu igid ki i
Göz lc bilirdi bütün keçmi i.
Daranın taxtına etdi çox s na:
"U urlu m clisin yar olsun sana,
Dünyada h r zaman anılsın adın,
F l k dövr etdikc gülsün muradın.
Keçmi d e itdim ulu babamdan,
N sih t yolunda etmi di b yan.
Keyxosrov dünyadan ed rk n s f r
Cavahir camından vermi di x b r.
Yaxın bir zamanda dövl tin taxtı
Alçalar v sön r ulduzu, baxtı,
Rum elind n çıxar müdhi bir s rk ,
H r at g d y vurar bir at .
Bu ran büsbütün mal olar ona,
Qürurla oturar K yan taxtına.
Durmaz bir ölk d , cahan f th ed r,
Bir zaman özü d m hv olub ged r.
H m n xs olmasın rumlu sk nd r?
Bu dü m n olursa, ondan et h z r.
Adını buza yaz, bizim torpa a
Qoyma bu dü m ni ayaq basma a.
Ondan bu ölk miz görm sin ziyan,
X zin yolunda yoxsul ver r can.
Bir hiyl qurmalı, ita t etsin,
Yalnız Rum mülkün q na t etsin.
Xo hiyl acıqdan xo dur h r zaman,
Su s pm k yax ıdır at yaxmaqdan.
H r zaman qolunun gücünü yoxla,
T r zi gözünü b rab r saxla.
El i görm ki, do sun s n kin,
D mir tez t sir etsin sükahin.
Aslanlıq heyb ti gets aslandan
Ba ını bir qatır z r o zaman.
Dünyanı namusla olur saxlamaq,
Onunla ucalır dövl t v bayraq.
Ba qo ma onunla, i keç r, ged r,
Dara rütb sil böyüklük ed r.
Qızıl öz v zninn vers arpaya
Qızıl qiym tiyl çıxar ortaya.
Çox zaman yırtıcı qız ın bir aslan
Torpa a s rilir inc tikandan.
qr bl ba lasan dü m n kimi kin,
Baxma çox ucadan, olma çox min.
Ne t rli çibind n g l qorun s n d ,
N mruda mr etdi: "M n ol b nd !"
O xs ram olmu dünya z ld n,
Döyü d m rdliyi verm mi ld n.
Tox il ac kabab yes bir yerd ,
Tox adam kababdan dü c k d rd .
H tta öz qadının, övladın olsa,
Parçalar, ortaqlı paltarın varsa.
O lunun boyuna g ls paltarın.
M h bb t gözl m , ged c k varın.
Olduqca boy atsa yeni bir fidan,
S rv ondan, übh siz, gör c k ziyan.
Yaramaz böyükl r sözünd n qaçmaq,
A ıllı sözl r çevirm yarpaq!
Dünyanı t crüb etdikc bir-bir.
Söyl n n bu sözl r bil rs n n dir!
N sih t e its çar arayan
D rdin bir açar tapar h r zaman".
Daranın a ıllı pirin sözünd n
Heyr tli im kl r çaxdı gözünd n.
Ancaq söndürm di o, qız ın kini,
Çox alçaq göründü sülhün ayini.
Qocanın sözünd n sarsıldı bir an,
Torpaqda qıvrıldı sanki bir ilan.
Qa ları çatıldı, heyr t g ldi,
Q lbind kin co du, gözü b r ldi.
Aslan kimi baxdı qocaya birba ,
Qorxudan v znini itir rdi da :
"Kövr k bir d mirçi gördün m nd s n?
Ondakı poladı b y ndin n d n?
Qüvv tli söz açma hey n dir bu Rum!
Odlu da yolunu ba lamaz bu mum.
ahinl r güll ns , k klikl r co sa,
ahinl r ahini batmazmı yasa?
O kimdir h rb üçün ba layım k m r,
Min k m rb st m var ondan möt b r.
O miskin qorxa ın gördüyü hün r
Aslana naz ed n ceyrana b nz r.
ahların tacında qızıl tacam m n,
Nam rd m, qorxsam bir rumlu miskind n!
O, qafil yuxudan ayılan zaman
i ç kmi olar tini aslan.
Yumurta a ırdır, b rklik var onda,
Ancaq tab g tirm z ç kic altında.
Bunu kim bil rdi, dün nki u aq
Böyükl b d r ftar ed n olacaq?
Birinci q d hd qanar o d ni
M nim övk timi, h m öz s hvini.
M n ar deyilmi bel sürünm k,
Miskinl r yanında aciz görünm k?
Z h rl r için q rq olsam, inan,
N h ng qurba adan dil nm z aman.
Harada görünmü aciz bir yunan
Bel bir g mini çıxarsın sudan?
Gün in taxtını çevir bilm z,
C m idin yerini o ver bilm z.
ranı yıxma a ucaltsın bayraq,
Keyxosrov taxtını bacarmaz çalmaq.
K yan övk tini g r kdir bilsin,
Q d min gör ir lil sin.
N itdir o qorxaq tülkü, saymadan
Qızmı bir aslana yetirsin ziyan?!
Aslan artı ını tülküdür yey n,
Bulud a lamasa gül rmi ç m n?
libo adamlar olarmı maldar?
Hansı bir ayaqla qaçar çolaqlar?
M nd dir, bilirs n, h m övk t, h m an.
Kim dey r aciz m rumlu u aqdan?
S rxo qulamlara döydürr m onu,
Çobanlarım qırar onun qolunu.
Bir aslan köp kd n qorxarsa, bi kk,
Ona ıllaq atar qoca bir e k.
Qartal bir çibini sansa jdaha
Qalxmasın dü düyü yerd n bir daha.
Qoca bir tülküd n qorxarsa aslan,
Beynini oxla, d l, heç verm aman!
Yaxında gücümü bildirr m ona,
Ataram ba ını ayaq altına.
Kimdir bu bac ver n rumlu sk nd r,
Uca tacidarla olsun b rab r?
K yan taxtı olmu m n müy ss r,
Ba ımda tacım var, belimd k m r.
Heç k sd hün r yox eyl sin cür t-,
Babamın yurdunu alma a niyy t.
K yanın külahı K yana yarar,
Bu x zin için sı armı rumlar?
B hm n n slind n m, Keyxosrov babam,
Nam rd m arxasız rumludan qorxsam.
Bir babam Ruyint n sf ndiyardır,
Bu taxt ondan m n bir yadigardır.
Dönm zs fikrind n keçmi yoluna
Qaranlıq olar bu i ıq - gün ona.
Girs d nizim g misi g r,
Ba ını aya ım altında gör r.
Cavabım acıdır, acı d nizd n
Ataram torpaqdan d nizl r m n.
El sel axıdım qanlı buluddan,
li d gün çatmasın bir an.
Kin, inad ed n bir k ndlid n, ancaq
Sülhl yox, ölüml xo dur qurtulmaq!
E y y h r yox, yara ır palan,
Yükünü onunla da ıyar aslan.
M n ucaltmı am bu ovun boynunu,
Yen m n salaram k m nd onu.
Ey ba ı çürümü qoca p hl van,
Daraya bel xor baxı dan utan.
Olmaz söz atını bel oynatmaq,
Qocaman bir da ı k m ndl tutmaq.
S hrada çıra ı yaxmaq n g r k,
Sınanmı f l y ahlıq öyr tm k?
Göv m , çıxma öz h ddind n k nar,
H r çe id gövh rin ba qa yeri var.
H r k sin ynin uymasa donu,
Dem k, özg l rd n almı dır onu.
Qocalıq yerind n oynatmı s ni,
Çürütmü fikrini, yemi beynini,
Arxana yor unluq çökmü dür, ey pir,
Niz yox, s n bir sa g r kdir.
Qocalanda a ıl olar p ri an,
Bütün bilikl ri çıxar yadından.
Qocaya yalnız bu iki ey yarar:
Birisi ibad t, birisi m zar.
Dünyanı burax bu igid g ncl r .
Qocaldın, ortadan ç kil bir k r !
Bir z if-qocadan umulmaz p nah,
N köm k ed c k qırıq bir silah?
Orduya igidlik yara ır. Qoca
Sülh bir yol arar döyü qızınca.
H r söz öz-yerind olur çox göz l,
Çünki nar bar verm z vaxtından vv l.
H r vaxtsız banlayan xoruzun g r k
Durmadan ba ını bıçaqla k sm k.
Dilini ba la ki, ld qalsın ba ,
Dil quru olarsa, bo az olmaz ya .
Qan il islanmı dilsiz bir ba dan,
übh yox, yax ıdır ba sız bir insan.
Dilini a zında saxla daima,
Yersiz heç bir zaman n f s çıxarma.
Dil dimaq evind otursun g r k,
B xtiyar ya asın, gülsün h r dil k.
Düzlükd ad almı ç kinin dili,
Milind n bir yana yilm z beli.
Milind n azacıq a a ı ens ,
En r ba a a ı bir az t rp ns .
El söz vardır ki, yaramaz dem k,
Ba qa bir dil il söyl m k g r k.
Onu inc -inc söyl rk n bir-bir
Ondan h r e id n alar bir t sir.
Xüsus n ahlara sözü yonaraq,
Ölç r k dem li, h m d çox yum aq".
Daranın acı ı edinc tü yan,
Qoca üzr ist di, oldu pe iman.
Pad ahlar i ind qayna ır qorxu,
Kims nin ahlarla tutmaz dostlu u.
Kini cu a g ls , acıqlansa ah,
R hm etm z, o lu da olsa o h rgah.
Pad ahın tin ti at dir, ancaq
Yan ına yax ıdır uzaqdan baxmaq.
Pad aha o zaman öyüd bar ver r,
Yolunu qürurdan, kind n t mizl r.
Pad aha n sih t ver n bir insan,
Toxumu or yerd s pmi o nadan.
Daraya d y rli n sih t ver n
Bildi ki, ah qızmı n sih tind n.
Sözün ba qa bir c r yan verdi,
Dadlı bir dil il ahı dindirdi:
" übh yox, dünyada bir s ns n Dara,
Dü m nin n yi var, s nd dir dara!
sk nd r kimdir ki, atını çapsın,
Daranın ba ından külahı qapsın?
S n bu külahı tikmi yaradan,
Ulduzdur s n bu çıra ı yaxan.
Da ın qapısına çıxarsa k s k
Da il zil r quru torpaqt k.
Atsa qabaq kolu uca qol-qanad,
Çinara tay ola bil rmi, heyhat!
Qabaq suyu içib doydu u zaman
K ndirl a a ı en r a acdan.
O da bir qabaqdır ba ı ucalmı ,
Boynuna otlardan bir k ndir salmı .
Otlardan toxunmu ip d qırılar,
Dolçası qırılıb quyuda qalar.
Gün m lind n i ıqlansa ba
P rvan yerin can ver r çıraq.
Aciz, topal tülkü döyü gününd
N i gör bil r aslan önünd ?
Qa ında düyümü iki yana vur,
Kamanın düyümü yanlardan xo dur.
Dünyanı t dbirl lin g tir,
Bu i d t l sm k n y g r kdir?
Bir çıraq salmazsa qız ın alovlar,
N özü, n d ki, p rvan yanar.
Od t ndir içind , x mirs g lmi ,
Çör kd n a ıza çox yol deyilmi .
H r b ndin açarı s brdir, inan.
S brli kims l r olmaz pe iman.
Ziyandır uduzmaq bel ahmatı,
Çapdırmaq n g r k "fil" il "atı".
Mizraba barmaqlar h l yatmadan.
Çox çal ı qırılmı a ır yaradan.
S n ahsan, s nd dir övk t, t mt raq,
Bel bir hesabı kimd n aramaq?
Daraya hörm tçin qoca p hl van
Söyl di bir neç d y rli dastan.
Daranın ür yi, beyni at di,
Bu dadlı söhb tl r gözünd heçdi.
Acı ı, at i sönm di yen ,
Od vurmaq ist di sözün m zin .
Dara katibin mr etdi bel :
"Mü k il ip yi, durma, al l ".
Katibi sür tl q l m götürdü,
Dara dey nl ri yazıb bitirdi.

O, v q l mi oynatdı n- n,
Manini, " rj ng"i saldı qiym td n.
Bir m ktub yazdı ki, olduqca dilb r,
M zmunu c nn tin ba çası q d r.
Sözl ri polad bir qılıncdan k skin,
Lisanı, üslubu inc v m tin.
Katib o qiym tli m ktubu yazdı,
Dara imza atdı, möhrünü basdı.
Daradan ahlara m ktub aparan
Oldu sk nd rin yanına r van.
M ktubu verinc , açdı sür tl ,
Katib oxutdu ba qa diqq tl .

DARANIN SK ND R M KTUBU

" nsanı bilikl daim ucaldan

n adil, n böyük tanrı adından.
El bir tanrı ki, l tutar, b sl r,
T k ona sı ınar çar siz k sl r.
ıqlı ulduzu göyd parladır,
Bu qara torpaqdan insan yaradır.
H r i d bilikli, güclü, bacaran,
Müst h qq olanın keçir suçundan.
H r ruha ondadır h rar t, i ıq,
H r ql o verir qüvv t, yara ıq.
Birin dövranı tutur el t ng,
T kn d tapmayır bir parça çör k.
Birin da kimi x zin ver r,
Ç kid da olmaz ona b rab r,
N yoxsul suçundan ç kmi bir ziyan,
N hün r göst rmi x zin tapan.
N ist rs onun lind n g lir,
Yaratmaq, öldürm k onunçun birdir.
Hökmünd n olurmu qurtarmaq yaxa?
Bir hakim tapılmaz ona tay çıxa.
Olsun haqq salamı el b nd y
Acizlik göst rir aciz kims y .
N fayda nak s dem k af rin,
Sanar af rini böyük bir nifrin.
Dü m nin olsa qan iç n zülmkar,
N zak t göst rs n acizlik sanar.
Xo m s l vurmu dur igid bir kims :
" laltı olma bir laltı xs ."
S n, ey xam fikirli, sınaqsız u aq,
Aslanla çarpı ma, inadı burax,
M niml döyü d zor p nc n hanı?
Köm yin, qo unun, s rk rd n hanı?
S nd qr b, ilan xasiyy ti var,
N h ngl döyü yoxsa kim çıxar?
jdaha qılıncım m hv ed r s ni,
G l burax bu ilan t bi tini!
Üstün qılıncla kükr s m, y qin,
Ya ölüm, ya qaçmaq olar qism tin.
And olsun at , "Avest" , "Z nd" ,
And olsun gün , göy ç mb rind ,
And olsun y zdana, uca behi t ,
hrim n dü m ni olan Z rdü t .
Rumdan v Yunandan qoymaram s r,
Ba ına ya dırram t , müxt s r.
Rumlular s ras r geys d d mir,
At g d mizd mum, d mir birdir,
N çıxar rumludan, rum sg rind n,
Atların nalında m hv olar ölk n.
g r Rum üstün ç ks m ordular,
Tozundan gün in gözü kor olar.
Ey Rumun a ası, budur m sl h t:
Daraya ed s n z ncit k xidm t.
Xalvarla çıxarsan geyiml qalpaq.
Bir oxa dayanmaz, inadı burax.
Qar tçi ordumun oxundan m g r
Yem din, üstüm ç kirs n l g r?
Varmıdır Daraya ver c k ba ın?
M niml keçin, bu fikrind n da ın.
yayı qır, oxundan çıxar yel yi,
Zirehi qatla, gey z rif ip yi.
Yoxsa qula ını buran zaman m n,
Bilirs n ki, heçs n, heçd n d heçs n!
Qorx ür k çeyn y n oxumdan m nim!
Sevinm bu dov an yuxumdan m nim!
H r yatan dov ana xor baxma, zinhar!
T rp ns yerind n ox kimi uçar.
Bacarram s ninl edim xo r ftar,
H ddini a anı döym m k olar.
Lakin bir m s l var: " ah olsa z lil,
Quyudur m sk ni, yer üzü deyil".
Vergi ver, kini sil, qoy i q d m,
Köhn ayinl r , g l, ç km q l m.
H r il n g r kdir yeni kürk tikm k,
Noxtayla bir yerd satılır e k.
Köhn xan dana r xn vurma g l,
Bununla açarsan ba ına ng l!
M cbur etm m ni qalxım yerimd n,
M n böyük bir fil m, s n bir çibins n!
Sevin ki, haq s n vermi dövl t, var,
Aslan p nc sind n alınmaz ikar!
Bir qar a k klikt k s kdi bir zaman,
Öz yeri i bel çıxdı yadından.
M clis qur, ulduzlar nur verdi yer ,
Firi t qapını açmı göyl r .
Keyxosrovun tacı s ad t arar,
Bilmir m kim kimin ba ından qapar?
Bu köhn z man kim olar yar?
Ulduzlar kim il olar v fadar?
Bu göy atdı ın tozdan, torpaqdan
M n yox, özün yeti r ziyan.
Ba m n m, ba qalar m n l-ayaq,
N g r k ba ını bo yer qırmaq?
Öz sill n toxunar öz yana ına,
Baltanı vurarsan öz aya ına.
G nclik qüruruyla a maq b sdir,
Q m nl boynunu qa ıma, b sdir!
Qılıncım t k s n açmamı oyun,
Saysız dik ba lardan qoparmı boyun.
M niml munisdir ahların baxtı,
C m idin klili, Kavusun taxtı.
B rkliyi ç km kl d mir, poladam,
Ruyint ndir m nim öhr tli babam.
Ya ı dan qorxarmı qocaman qurdlar?
Onların ip k yox, d ri kürkü var.
B xtiyar kims nin alınmaz baxtı,
Satın almaq olmaz tac il taxtın.
sf ndiyar köçmü dünyadan g r.
N s bin yeti r B hm n q d r.
B hm n d ahlı ı atdı ı zaman
Dünyaya m n oldum böyük hökmüran.
M nd dir B hm nin aslan ür yi,
H m sf ndiyarın polad bil yi.
Onlardan yadigar bu gün m n m, m n!
Zorda sf ndiyar, ür kd B hm n!
K yan n slind n m, m n yenilm r m.
Ba qalar laltı, t k sil m n m!
Böyük s hv etmis n m ni ölç rk n,
B hm n qüvv tiyl ölçm mi s n s n.
Babamın mülkünün sahibiy m m n,
G l öz sahibin üsyan etm s n.
Tutdu un i l rd n tez ol pe iman,
Dü ün ki, bir fayda verm z sonradan!
Çox igid olsan da, qızı ma ancaq.
Aslanın izin , g l basma ayaq!
G l etm qabalıt, h lim ol, yum al!
Oynatma yerimd n, öz yerind qal!
Yurdunu talaram, kini t rp ts n,
Ölk l r ver r m bir rica ets n.
Da kimi a ıram, m tan tliy m,
Hökmümd amansız, h m d q tiy m.
S n m ni-t rp tm , t rp n r dünya,
Bir k r demi m, dedim bir daha!"
Dara m ktubunu aha oxuyan
K skin sözl rini edinc b yan,
sk nd r mr etdi: "Oynasın lin!
Ona bir cavab yaz bundan da k skin."
Katibi q l ml göst rdi hün r,
M ktubu b z di h r çe id gövh r.
Yazdı bu m ktubu el s n tl ,
F l kl r lini öpdü hörm tl .
D y rli m ktubun ba ı qapandı,
Nam ni alaraq qasid yollandı.
Daranın katibi m ktubu açdı,
H r r ngin nükt d n yüz gövh r saçdı.
Oxuyub gördü ki, gövh rdir h r söz,
Düzdüyü dürl rd n ayrılmayır göz.

DARANIN M KTUBUNA
SK ND R N CAVABI

"Anaram tanrını, haq qüdr tini,

Torpaqdan yaradır h r göy rtini,
Bu uca göyl r ülviyy t saçan,
A ıllı kims nin gözünü açan,
Dünyanı yaradan h r eyd n q ni,
Kims siz kims nin köm k ed ni,
Dünyaya insanla verdi yara ıq,
Göyl ri yerl r ba ladı artıq.
Suyun qılıncına yer oldu qılaf,
Gün çe m sit k parlatdı ffaf.
B nd likd n uzaq o p rv rdigar,
Onda n pozulmaq, n qocalmaq var.
Ona ahiddir h r göz görün n,
Varlıqlar hiss dir onun mülkünd n.
H r varlıq isbata möhk m bir d lil,
Dünyada bir ey o möhtac deyil.
Bir eyi yaratmaq ist rs n, lb t,
S n d , m n d g r kdir al t.
O h r ey yaradır, lakin al tsiz,
draka bu a lın gücü yox h rgiz.
H r a ıl tanrıdan öyr nir bilik,
Ür kl r tilsimdir, ed r b nd lik.
Hökmü, hikm tiyl doludur cahan,
Hökmd a kardır, hikm td nihan.
Bu sad s hradan uçu an ruhlar
Ondan g lmi , yen ona qayıdar.
H r q lb , h r göz ondandır i ıq,
M n d , s n d o verdi ahlıq.
H r varlıq, h r yoxluq onun hökmünd ,
O ulu tanrıdır, bir kiçik b nd .
B x i i bol olan bu p rv rdigar
c bmi m ni d ets tacidar?
Söyl , ey hriyar, ey b xti uca,
Anandan çatdınmı bu taxta, taca?
S n d ahlı ı vermi yaradan,
H r ver n eyl r baxma ucadan,
Nem t xor baxmaq olmaz, tacidar!
Xor baxan b nd ni sevm z bir dindar.
Dünyada s rxo da, hu yar da olsan,
mrind n boynunu qaçırma bir an.
P nahım olursa o p rv rdigar,
c bmi m ni d ets tacidar?
Böyüklük etm yi bacarram m n d ,
Qılınc oynadaram aslan önünd .
Qılıncla t xtü tac ala bil r m,
Ayı da k m nd sala bil r m.
C m id tarixini oxu bir daha,
O ayı gör nec uddu jdaha.
Haman jdahaya sonra Firidun
jdaha gücüyl açdı n oyun?!
And olsun yer-göyü quran tanrıya
Ki, ondan bu yer-göy almı dır maya.
Tanrıdan bir kims tutmasa x b r,
Dem k, yox ba ında üurdan s r.
And olsun keçmi in r hb rl rin ,
Bizim dinimizin pey mb rin ,
And olsun brahim qoyan sühüf ,
O dinçin tanrıya ükür min d f .
O ran xalqına l taparsam m n,
Sil r m Z rdü tün dinini yerd n.
N at qoyaram, n at g d ,
Odlar da öl d n yanar bu d rd .
Bu köz l m rasim, bu ayin, bu yol
Ulu babalardan qalmı , min ol!
Bu mü kün qoxusu duyulmamaqçin
Onu çör-çöp il gizl tm k neçin?
Xurma a acına k m ndi atan,
lb tt , yey c k xurmanı asan.
O külün bostanda ba ı yüks lir
Ki, göz l r ngi var, h m saçır tir.
Bils ki, m rdliyi, qol qüvv ti var,
O zaman ba ını maral dik tutar.
Aslanlar içind odur n v h i:
P nc si itidir, k skindir di i.
Bir maral budu var. iki ac aslan.
Kababı kim yey r? n güclü olan!
ki fil xortumu çarpı ır, dem k,
Bunlardan n güclü üstün g l c k.
M n meydan riy m, s n d bir ki i,
Meydanda seçilir h r m rdin i i.
Bu yoldan o zaman ç k r m yüy n,
Ya külah qaparam, ya öl r m m n.
Sandın s nd n ba qa yoxdur bir n f r,
Ancaq bir s ns nmi dünyada s rv r?!
H r yarpaq altında t la ed n var,
H r m nzil ba ına bir yol ged n var.
Bu müdhi ilanla tr nc oynama.
Qar ı çıx, hiyl yl bunca qaynama!
Öz mülkümd m m n iqta göst rm .
Süheyl baratı Y m nd n verm !
Qoyuna verilm z d l m suyu,
Onda öz qanı var, gör c k bunu.
Qürurla bu q d r olma g rd nk ,
Torpaqdan yarandın, deyils n at .
G l burax bu kini, islaha yana ,
Qalaydan pozulur almaz kimi da .
Bir qab rabın var, saxla can-ba la.
Sındırarsan onu, çarpı ma da la.
Unutma, neft il doludur cahan,
Söyüdü qoru bu odlu tufandan.
Xo keçdi, l al nu il ey i,
X racla cahanda xsin n i i!
Biri yoxsuldan ba sirg m mi ,
O biri verm mi ba ından yemi .
Get, el bir ov tap z ifdir m nd n,
Ya çıxmaz s n bu aslan böyründ n.
Heç mümkün deyils meyv ni d rm k,
Budaqdan asılmaq n yin g r k.
O zaman arzuna yeti rs n s n,
Körpü sala bils n böyük d nizd n.
Bir dü ün, bu q d r qürur n g r k!
B sl yirs n b s ba tutmaz dil k.
Bax, g nclik n yola ç kdi B hm ni,
Qorx bu jdahadan ki, di l r s ni!
Yolunu div vurar sf ndiyart k,
Rüst ml döyü çıxasan g r k!
Divl rl oturub dursa Süleyman,
Qalmaz barma ında üzüyü, inan!
Çalı bu dünyada s hv eyl m s n,
Çox bizim kimil r yanmı s hvind n.
Özün verdiyin hesab düz deyil,
Bu yanlı oyunu uduzdun, ç kil!
N dir bu xam x yal, bu xam t rp ni ?
Simur u toruna kim sala bilmi ?
Z ncid n deyils n daha adamcıl.
B rb rd n igidmi çıxdın s n, ayıl!
Kin il döyü ba layınca m n
N q d r qan tökdüm z nci, b rb rd n.
Qayıt bu kinind n artıq, yeti r.
nsanı incitm z azad ki il r.
Önc s n ba ladın kin m n qar ı,
lk s nd n göründü ilanın ba ı.
Ordunu sazladın qan içsin dey .
Üstüm g lirs n basqın etm y .
Ölk m salırsan min fitn , min kin,
Atamın mülkünü almaqdır fikrin.
M n d g r kdir yı araq sk r
Belim ba layım h rb üçün k m r,
Ordumla bu d rin d nizd n a maq,
Qılıncımla bir qan d nizi açmaq.
Sanma m n s rxo am, s n ayıq, hu yar,
M nim d ba ımda a lım, hu um var.
Taleyin gününü edibs parlaq.
M n d xo b xtlikd n deyil m uzaq.
S n i vermi s köhn ruzigar,
O i d m nim d m har tim var.
S n tacın yardır, m n qılınc yar,
S nd tac vardırsa, m nd qılınc var!
Güv nm taxtına s n, ey tacidar!
H r taxtın önünd bir d tabut var.
Güv nm ki, da lar ç kmi da hasar,
El z nn etm ki, qırılmaz da lar.
Döyü zamanında i l rk n ll r
Da lardan toz qopar, titr r t m ll r.
Bu dünya mülkünün g linc sonu
Asanca m nims r axtaran onu.
Çıxark n bir s nlik, m nlik ortaya.
Ah, nec doymasın cana bu dünya?!
Bilir m, bax, budur fikrinin canı:
Tutmaz bir t r zi iki batmanı.
M ni öz da ınla g l ç km daha,
B hm ni bununçun vurdu jdaha.
Cavabda da , d niz atsan ortaya,
Da kimi da ımı ataram suya.
M n d zirehpu am, qılınc oynatsan,
Sülh d razıyam, sülh l atsan.
Gövh rd n, qılıncdan, n yin var, çıxar,
M nim d bunlarda m har tim var."
El ki, m ktubu Dara dinl di,
Dima ı alı dı, kinl inl di.
Durmadan topladı q d rsiz sk r,
Daradan qalmadı geri sk nd r.
Ortaya çıxardı güclü bir ordu,
Silahdan onlara yara ıq vurdu.
Dara anladı ki, qızmı jdaha
Aslanın izini buraxmaz daha.
El bir övk tl qalxdı yerind n,
Da lar da sarsıldı öz t m lind n.
N hay t, g ldil r qar ı-qar ıya,
Kinin qapısını açmı dı dünya.
C zir ki, Musil adlı ölk dir,
S falı bir yerdir, xo dü rg dir, -
Bu yerd toqqu du iki tacidar,
D h td n, v h td n titr di da lar.
Çarpı an ahlardan s r axtarsan,

ndi d o yerd sümük taparsan.

DARANIN SK ND RL
MÜHAR B S

Ey saqi, rabın a zını dur aç,

Vaxtı bo keçirm , q d h mey saç!
Xüsusi mey il x rab et bir an,
Qurtarım canımı bu x rabatdan.
Bu mavi göyl r ki, daim seyr ed r.
Bu gün , bu ay ki, dola ıb ged r.
Bunları sanma bir oyun-oyuncaq,
S rs ri deyildir bu geni afaq.
P rd d h r telin v zif si var.
Biz bu hikm tl r deyil a ikar.
Kim bilir ki, sabah n l r olacaq?
Kim sönüb ged c k, kim sa qalacaq?
Kimin paltarını atarlar çöl ,
Kim qoyar ba ına tac gül -gül .
Yax ıdan, yamandan x b r ver nl r
Pak, t miz ahlardan bel n ql ed r:
Çin ahı s h r n f s ver rk n
Ulduzu gün d yi di d n.
Toqqu ma yerin yeti di ordu,
Qaf kimi düz iki p rgarda durdu.
Yollara töküldü d mird n tikan,
eypurlar co duqca qopdu h y can.
Üz-üz g lirdi h r iki ordu,
N ür kd dinclik, n gözd uy u.
H r iki t r fd ordu qayna ır,
Qayna ma aya a, l dola ır.
Üz-üz durdular döyü yerind ,
Döyü c sar t yox heç birind .
Hamı dü ünürdü b lk sülh olsun,
Qılınclar qınında sakit otursun.
G nclikd n, qürurdan h r iki s rk
Birisi su idi, birisi at .
N hay t, fq td n kin etdi zühur,
Yandı h r ür kd kinli bir qürur.
El ki, qaynadı kinli bir hidd t,
Ür kd n büsbütün silindi fq t,
Davullar gurlark n d h t ver r k,
T blin doda ından öpürdü f l k.
S rxo fill r il qızı dı meydan.
Güzgü sınıb dü dü filin alnından.
eypurlar qoparır aslan n r si,
Dima ı doyurur nayın n f si.
Türk payı qopardı el bir iv n
gidl r co araq qopdu yerind n.
Zincl rin s dası el müdhi di,
B z kli günb di d lib keçmi di.
Meydanı bürüdü qanlı vurhavur,
Döyü d n igidl r getdikc co ur.
Sanki bir m h rdir, yer, göy da ılır,
srafil idd tl surunu çalır.
Göyl rin yolunu tutdu toz. torpaq,
Sa lı ın yüy ni ll rd n uzaq.
O q d r toz qonmu t rk , y H r ,
Yer göy dönmü dü, göy is yer .
Ciy ri yandırır at li s da,
Bo ulur k m ndin halqaları da.
N f sl r göyd bir buluddur guya,
Qılınc öl sind n yanırdı dünya.
Qılınc oynadırdı torpaqla, qanla,
Havanın dima ı dolurdu canla.
ran tacidarı s h rd n durdu,
Sazladı olduqca mük mm l ordu.
Önc sa qanada b z kl r saçdı,
jdaha qılınclar a zını açdı.
Sonra da sol qolu nizama saldı,
C bh y poladdan bir da ucaldı.
Bir m rk z dik ltdi cinahın gözü,
Qapandı gün in v ayın üzü.
Bu m rk z poladdan tökülmü bir da ,
Sı ınan k sl r d mir bir sı naq.
O yanda Rum ahı qurdu ordunu,
Sanki bal arısı an etdi mumu.
Silah ist y n payladı silah,
Köm k ist y n payladı p nah.
Sa -solu b z di qılınc v qalxan.
Nec ki, canlanır ç m n buluddan.
Da t k möhk ml tdi önü, arxanı,
Göyd s yyar t k qurdu meydanı.
El ki, h r t r f sazladı ordu,
gidl r döyü çox hazır durdu.
Qılınclar boyunla oynark n artıq,
Dünyanın gözünd n ç kildi i ıq.
Çuxurlar qan il dolub da araq.
Qırmızı kükürdt k qızardı torpa .
 yri qılıncların jdahasından
jdaha yuvası olmu du meydan.
Oxların n h ngi yay pusqusundan
Bir yerd durmayır, ı ıyır h r an.
Qıvrım k m nd olmu bir ilan yen ,
A zını açmı dır tutsun x zin .
Co duqca fill rin s rxo n r si,
Tıxandı rl rin k skin n f si.
Qılınclar o q d r boyun üzdül r,
Qalmadı boynunu dik tutan bir r.
Ata öz o luna b sl r dav t,
O ul da ataya etm z m h bb t.
Az qaldı bayra ı q rq eyl sin qan,
Nicat çadırını yı dı dünyadan.
Yaylarda o q d r dartıldı oxlar,
Yay ç k n ll rd k sildi qabar.
Döyü d n o q d r qızı dı meydan,
Qı ılcım sıçradı at nallarından.
Ordu m rk zind Daranın q lbi
Darıldı bir aslan ür yi kimi.
Kükr yir, da ıdır sa v solunu,
H r yana i l dir B hm n qolunu.
Sarsılmaz qolunu atsa h r yana,
Dü ür dü m n ba ı ayaq altına.
H r cana çatırsa verm yir aman,
H r ba a vurursa qoparır haman.
Rumların q d rsiz töküldü qanı,
Torpa a s rildi min p hl vanı.
Bu yanda qılıncla igid sk nd r
Qaldırdı dünyada qanlı bir m h r.
ki l qan tök r, çalı ır, durmaz,
H r ld bir qılınc - k s rli almaz.
ki l qılıncı el ridir
Dü m n öz canına hayıf dem yir.
Bir qılınc vurunca h r fil ba ına,
Salardı ba ını ayaq altına.
Kinini d niz töks ydi, ksiz,
H r yana at l r saçardı d niz.
A zından sanki bir aslan od saçır,
Aslan qar ısından madyanlar qaçır.
Daraya dedil r: "Bu qızmı aslan
Çox adlı igidi saldı atından.
Pad ahın q lbin kin dolsun g r k,
Bel filgövd d n qurtulsun g r k.
Orduya mr ver, dolaraq kin
H r yandan yürü l axsın üstün ".
Bu fikri Dara da gördü m sl h t,
Ordular d nizt k etsin h r k t,
Hamısı sel kimi bir s mt axsın,
sk nd r üstün cilov buraxsın.
Daranın mriyl ordu yer-yerd n
Qaynayıb ir li atıldı bird n.
Cilovlar parladı ed rk n h ml ,
Qılınca sarıldı iki liyl .
sk nd r görünc el divanı
Atdı dü m n kimi rmi, h yanı,
mr etdi yerind n t rp nsin d niz,
H r k s öz canını tutmasın ziz.
Dü m nin yolunu tutsun h r yandan,
Keçirsin qılıncdan, verm sin aman.
Qarınca, çibint k qaynadı meydan,
Girdi bir-birin h r iki cahan.
O q d r ki, qılınc, ox ya dırdı qol,
Qarınca tapmadı keçm y bir yol.
Gil arısıt k ç kdil r ne t r,
Göyl rd oxları oxa tikdil r.
sk nd rs haman qorxulu anda
Bir kötükt k möhk m durdu meydanda.
Bir igid yana dı o filpeyk r ,
l atdı hrim n kimi x nc r ,
D rind n bir yara açdı p hl van,
O g nc s rv titr di müdhi yaradan.
Zirehi d l r k kaftandan keçdi,
bax, ip yi polad n biçdi.
Parlayan gün in qolu dönm di,
O qüvv t altında bir an inl di,
A rıdan azacıq dinc ldi canı,
Qılıncla torpa a s rdi dü manı.
Dü m nin gücünü ölçm k ist rk n
Bundan t kan yedi qorxusuz dü m n.
Dü ündü meydandan ç ksin yüy ni,
Niz d n dinc lsin yor un b d ni.
yenid n b xt il olaraq h md m,
Durdu öz yerind möhk md n möhk m.
Bu falda bir z f r, s ad t gördü,
Qolunda dü m nd n çox qüvv t gördü.
Bütün qüvv tini alaraq l
Döyü qalxdı öz h mç kisil .
H ml d n-h ml y keçirdi ordu,
Su deyil, sanki qan içirdi ordu.
Döyü d sınanmı iranlı bird n
Rumların yolunu k sdi h r yerd n.
Meydanda z iflik göst rdi rumlar,
Onları edirdi c l giriftar.
Yenid n m rdlikl namusa doldu,
Da kimi yerind n t rp nm z oldu.
Himm tl tutdular ld bayra ı,
Q nim t almasın amansız ya ı.
Z nci öz tacına düzünc gövh r
Çin ahı taxtından dü dü d rb d r.
Gec nin köksünd n ay do du parlaq
f qli güzgüt k i ıq saçaraq.
Bir çöld yı ıldı h r iki ordu,
H r iki c bh ni dü m nlik yordu.
Döyü d n l ç kib döndül r geri,
Yudular yaranı; tozu, qan-t ri.
Hamını almı dı k d r, dü ünc
N zühur ed c k f q sönünc ?
Saf, t miz porta al o s h r erk n
Bir d st gül kimi güldü üfüqd n
Üz-üz dayandı h r iki ordu.
P hl vanlar qalxıb ikargah qurdu
Qılınc, ox, kamanla uzun bir zaman
Qol gücü göst rdi uca asiman.
Yorulan ordunun saraldı r ngi.
l cilov itirdi, ayaq üz ngi,
Daranın iki ba s rdarı vardı.
Üzd dost, ür kd n çox kin tutardı.
Daranın kinind n yorulmu dular.
Ortada bir ür k incikliyi var.
ahı öldürm kçin oldular lbir,
Kin il oturub tökdül r t dbir.
B z m k ist rk n qanlı bir bazar.
Gedib sk nd r sı ındı onlar:
"Daranın biz çox etimadı var.
T k biz inanır qoca tacidar.
Zülmünd n yanaraq etmi ik t dbir,
Öldürm k fikrind olmu uq lbir.
Biz sabah bir h ml ed rik, b lk
Zülmd n qurtulsun bu m zlum ölk .
Yerind möhk m dur, dayan bu gec ,
Dü m nin bu s h r dön c k heç .
Bu s h r bayraqla çıxark n h rb
Qılıncdan yey c k böyrü bir z rb .
Ancaq s n do ru qal bu rtimiz ,
X zin a zını geni aç biz !
H r birimizi s n varlandırasan,
Qullu umuz üçün qızıl saçasan."
Bu iki xain rumlu hökmüran
Söz verdi, onlarla ba ladı peyman.
Lakin inanmadı buna sk nd r:
Daranı öldür bilsin xainl r.
Ancaq dü m nind n qurtulmaq üçün
H r k s üçün çar aramaq mümkün.
Bu zülmü dal t gördü hökmüran,
G ldi xatirin köhn bir dastan:
"Dov anını h r bir yerin, - m s l var,-
Yen d o yerin tazısı tutar."
ahını öldürm k ist y n k sl r
A ıllı kims d n alınca x b r,
sk nd rd n güclü pul almaq üçün.
H m d ki, Daradan qurtulmaq üçün,
ahın nem tini unutdu onlar,
Onu öldürm y verdil r q rar.
Gün yaqutunu o ru çalınca
Bu dünya dü mü dü yaqut dalınca.
M htabı tutaraq dedil r: "O ru,
Gün d n gövh ri o urlamı bu."
ki da kimi s f ç kmi di ordu,
Çarpı ma h r iki c bh ni yordu.
Döndül r o künü vurunca ba a,
Hazırlıq görüldü g l n sava a.

DARANIN
S RK RD L R T R F ND N
ÖLDÜRÜLM S

Ey saqi, dur, m nd n bu m nliyi at!

G l, üzüm suyundan cahanı parlat!
Bir rab ver, m ni m nzil salsın,
Çox könül alan var, o, k d r alsın.

Qalana c nn tdir dünyanın halı,

T l s n adamın oddadır nalı.
Bu b z kli ba da iki qanı var,
Yoxdur heç birind qıfıl, b nd, açar.
Birind n gir, ba ı görünc dola .
O biri qapıdan çıxıb uzaqla .
A lın var, gül il olma h mni in.
Çünki qalma ından deyils n min.
Bu anı xo keçir, h r eyd n vaz keç.
G l c k v keçmi çünki heçdir, heç.
Dünyaya g lm dik zövq , i r t ,
imiz qatlanmaq a ır z hm t .
E yi toylara kimdir ça ıran,
Ça rılır su, odun bitdiyi zaman.

Bu göz l dastanı yazan ravil r

Do rular dilind n bel n ql ed r:
El ki, gündüzün at i söndü,
F l kl r tüstüd n dona büründü.
Ay do ub yara ıq verdi gec y ,
Göz ldir aydınlıq dü s kölg y .
H r iki ordunun sabaha q d r
K fiyyat qolları ke ik ç kdil r.
Onların s sind n bir d yirmant k
Bilm zdi burclar n dir dinc lm k.
"C bh d dinc lim" dey yatanlar
Fill r n r sind n diksinib qalxar.
Vücudu z hm td n yorulmu insan
Gözünü açardı yatdı ı zaman.
Yalvarır, yaxarır h r iki sg r:
Bitm sin bu gec , olmasın s h r,
Bir q d r geciksin, uzansın zaman.
B lk gec açılsın döyü meydan.
Unudub kinini iki tacidar
B lk sübh etm y versinl r q rar.
Al gün tacını qoydu u zaman,
El ki, ayrıldı qaralıq a dan,
sk nd r v Dara g ldi meydana.
Ür kl dü sünl r dostluq ardına.
fq tl , hörm tl edib barı ıq,
Xeyirli i qol qoysunlar artıq.
Bu i d ist di t dbir v çara,
Kims d n düz cavab almadı Dara.
Sülh üçün bir n f r olmadı r hb r,
Dedil r: bu i i qılınc h ll ed r.
ranlı rumludan acizdir m g r?
Onlar bu sava da qazanmaz z f r.
S h rki döyü l qızı ar meydan,
Rumludan salamat qoymarıq bir can".
Daranı aldatdı bel sözl rl ,
Birisi hiyl yl , biri hün rl .
Daranın dü m ni iki s rk rd
Buna s y edirdi h r an, h r yerd .
sk nd r dü ündü n t dbir qursun
Ki, Dara önünd da kimi dursun.
O iki s rdarı tutdu n z rd ,
z igidliyin güv ndi bir d .
Rum sg rl rin dedi sk nd r:
"Bu qatı m rk zd olunca s h r
r kimi çalı maq, çarpı maq g r k,
Canı di yı ıb igidlik etm k.
Bu dünya bizimdir çalsaq q l b ,
Daranın olacaq yey rs k z rb .
Deyirl r insana gizlidir m h r,
O m h r görün r biz bu s h r".
H r iki ordu bu dü ünc l rl
Gec ni keçirdi d rin k d rl .
Dünyaya p nc r açınca ziya
Bamba qa bir oyun ba ladı dünya.
Bir ovuc qı ılcım oldu bir at ,
Bir komac kimiydi parlayan gün .
Da kimi t rp ndi h r iki ordu,
Dünyanın ür yi titr yib durdu.
Firidun v B hm n n v si jd r
Yuxudan s h rl qalxdı b rab r.
Ordunu sazladı, düz ltdi meydan,
Parladı ox, kaman, qılınc v qalxan.
Yüzl rc polad da dik ltdi onda,
X zin dayandı onun altında.
Sa qolun i l ri bitdikd n sonra
Sol qolu çevirdi polad hasara.
Cinahlar kök atdı yer havadan,
Yer kimi çarmıxa ç kildi meydan.
M rk zd durmu du cahan gün i,
Ba ının üstünd K yan dir f i.
Dünyanı yandıran qılıncı m g r
Bu günçün saxlardı böyük sk nd r!
Ya dıran buludt k meydan dopdolu,
Yaydan ox ya ırdı, qılıncdan dolu.
Ordunun qolları göy dayandı,
Atların dırna ı qana boyandı.
n seçm igidl r ordudan bir-bir
Sa -sola keçm y alırdı mr.
mrl inamsız k sl r h r yerd n
T rp nib, sol qolda tutdular m sk n.
Kimin ki, mindi s daq tind
Saxladı m rk zd - öz xidm tind .
Onları ordunun q lbin aldı,
Tökm bir da kimi göy ucaldı.
Qopunca n r l r iki ordudan,
Qiyam t qopmu z nn etdi asiman.
T bill r gurlayıb verdi s s-s s ,
Qanlı jdahalar ba ladı r qs .
K r nay s sind n tutuldu qulaq,
Qorxudan titr di bütün l- yaq.
Fil min nl rin ba ırtısından
Nild ki n h ngl r qopardı f an.
eypurun s sind n qopdu ür kl r,
Ba ırlar yarıldı, dü dü göb kl r.
çi bo t bill r co duqca co ar.
Zülm tl r içind n atılır oxlar,
Dü m nin köksün niz l r sancar,
Zirehd , geyimd p nc r açar.
O q d r yaylım ox ya dı h r yandan
Bulud ya murunu atdı ba ından.
ndi o yaylım ox dü s z min
Bulud qan ya dırar ya ı yerin ,
Naylardan qopan o müdhi gurultu
E id n kims y verirdi qorxu.
Qarı ıq s sl rl hayqırdıqca can
Çaxmaq da ından da çıxarırdı qan.
ki qan d nizi çalxandı bird n,
At dal aları yüks ldi yerd n.
Bürüdü h r yeri tufan at i,
Ucalan toz-torpaq tutdu gün i.
Yayların bir daha qa ı çatıldı,
Oxlar ilan kimi co ub atıldı.
Civ t k parlayan polad qılıncdan
Civ t k qaçırdı h r yerd insan.
Gövd l r rid n polad ox il
Da ların gövd si titr di bel .
Niz l r ucundan dövr ed n f l k
Seyrind n qalaraq oldu topalt k.
Toppuzlar o q d r çaxmı dı t pik
Yerin c md yind qalmadı g mik.
O q d r sancılmı bo azlara ox,
Artıq bo azlarda n f s yolu yox.
Ox oxun için girmi tikant k,
Qalxandan b z nib yer gülüstant k.
Qaçanlar üzün qiyam t qopmu ,
N yol var qaçma a, n d qurtulu .
Atlılar ataraq sonuncu oxu,
Atmı dır kamanı, oxu, oxlu u.
Bir sallaxxanadır qanlı bucaqlar,
C md kl yan-yana ucalmı da lar.
Yalnız öz canının hayında h r k s,
Öl n yolda ını yada g tirm z.
Meydanda yox idi mat m saxlayan,
N bir qara gey n, n bir a layan.
H r sözü ustası göz l toxuyur:
"El il qara gün bayramdır, toydur*.
c l p nc sind öls bir n f r
Gözünd n ya tök r ona bir h r.
Bütün bir h rçin saxlayaraq yas
Ondan uzaqlara kims a lamaz.
nsan c md yil dolmu dur sa -sol,
Döyü çül r üçün qapanmı dı yol.
O qan D cl sini gün almı dı,
Suya neyluf rt k qayıq salmı dı.
H min vuru mada böyük sk nd r
Gün çe m sind saçmı dı z f r.
Daranın qılıncı saldıqca öl
Qızırdı da ların ür yi bel .
El ki soxuldu ordu orduya
M h ri gözüyl gördü bu dünya.
Dava meydanına yayıldı sg r,
Daranın canına var idi x t r.
Ordular döyü girdiyi zaman
Olduqca gen ldi darısqal meydan.
Yanında kims yox, yalnızdı Dara,
Onunla etm yir kims müdara.
ki s rxo s rdar fil kimi co du,
Filb d n Daranın üstün qo du, -
Böyründ n bir yara vurdular ona,
Lal zar oldu yer, boyandı qana.
Tacidar yıxıldı d rin yaradan,
Sanki bir qiyam t k sildi cahan.
Bir a ac yıxıldı K yan ba ından
Yaralı b d ni qanına q ltan.
D rd tab g tirm z inc olanlar,
Yel il çıra ın n dostlu u var?
O iki qantök n, o iki xain
Qaçdılar yanına tez sk nd rin.
Dedil r: "At yaxdıq dü manı,
Taleyin u runda töküldü qanı.
ini bitirdik, vurduq bir yara,
Gözünd cahanı eyl dik qara.
st rs n gözünl g l gör bu halı.
Qanıyla boyansın atının nalı.
Hün rl öldürdük sizin dü m ni,
ndi s n yerin yetir v d ni.
Biz v d etmi din a ır x zin ,
Do ru qal, v fa et indi hdin ."
sk nd r bildi ki, bu iki s rdar
ah qanı tökm y olmu h v skar.
Verdiyi peymana oldu pe iman
H yadan bir öl çıxdı canından.
Adamın ya ıdı öl n zamanda
H yat ümidind n iz qalmaz onda.
Dedi: "Harda batmı qana tacidar,
K yan dövl tini b z y n s rdar?"
H r iki qantök n dü r k ön ,
Yol göst rdil r öz az ın zülmün .
Daranın dü düyü yer g ldil r,
Yanında dostlardan yoxdu bir n f r.
Vücudu bula mı torpa a, qana,
O K yan külahı dü mü bir yana.
Olmu qarıncaya Süleyman sir,
Tikanlı bir arı bir fili yeyir.
B hm nin qoluna sarılmı ilan,
Dü mü sf ndiyar tunc çarda ından.
Firidun baharı, C min ba çası
X zana u ramı , ba lanmı yası.
Keyqubad n slinin vücudunu, bax,
Gör nec da ıdır yel yarpaq-yarpaq.
sk nd r t l sik endi atından,
Daranın önünd durdu p ri an.
mr etdi o xain s rk rd l ri,
Xaric meyl ed n iki r hb ri
Möhk m saxlasınlar, sonra sk nd r
Yerind n t rp ndi üzünd k d r.
Sür tl yana dı x st y sarı,
K yan geyimind n açdı ba ları.
Ba ını ahan dizin qoydu,
Gec ni i ıqlı gündüz qoydu.
Yuxudan gözünü açdı ı zaman
Dedi: "Qalx bu qara qanlı torpaqdan!
Burax ki, solmada qurtulu ba ım.
Qaralmaq üzr dir i ıq - çıra ım,
Böyrümü, bax, nec yırtmı bu dövran!
Ba rımın altında böyrümdür pünhan.
P hl van, ey ba ım üstün g l n!
Qoru öz böyrünü m nim böyrümd n.
Bu böyrüm buludt k söküls bel ,
Qılıncın acısı getm mi h l .
Pad ahlar ba ını burax, qaldırma,
Bu dövran qırmı dır m ni, s n qırma!
O hansı ldir ki, uzanır m n ,
K yanın tacıyla oynayır yen .
l saxla, qar ında Daradır duran,
Gün d n aydındır bu, deyil pünhan.
Gün im saralıb dü ünc d rd ,
Üzüm ç k rs n laciv rd p rd ,
S rvi ba a a ı görm rm nd ,
El bir padi ah, bel bir b nd !
X st y m, z hm td n qıl m ni azad,
Haqqın r hm tiyl m ni eyl yad.
Dünyanın taxtında m n m tacidar,
Yerimd n t rp ts n m ni, yer sarsar.
Dadlı bir yuxum var. toxunma. burax,
Odumu göy alsın, suyumu torpaq!
Taxtından çevirm yatan bir ba ı,
nl tm , bu dünya tök r göz ya ı!
c lim yeti m k üzr dir, dayan!
M ni öz halıma burax bir zaman!
Fikrin tac çalmaqsa m nim ba ımdan,
Azacıq aman ver, qoy çıxsın bu can!
Bu dünya mülkünd n açınca k m r
Ba ım da, tacım da gets , yox z r r".
sk nd r a ladı: "Aman, tacidar,
Nök rin sk nd r m n m. hriyar!
st m zdim görüm torpaqda s ni,
Öz qanına q ltan olan b d ni.
N etm k, bir i dir olmu dünyada
T ssüf ver rmi bu i d fayda?
Ba ını yenid n qaldırsan g r,
Kiçiklik ed rdi s n sk nd r.
Heyhat, m n qocaman d nizl r a dım,
Köksüm q d r al qana bula dım.
T ssüf, azmadım bu yollarda m n,
Atımın dırna ı qopmadı n d n?
Bu a ır günl ri görm y ydim m n,
Ah, e itm y ydim Dara inl rk n.
And olsun h r q lbi bil n s rrafa.
Daraya ür kd n ist r m fa.
Bir ü da il qırılsa naçar,
Çar qapısına tapılmaz açar.
 fsus, sf ndiyar n slind n sansız
Mülkün yadigarı s n idin yalnız.
N olur, m n d ölüm qo aydı,
sk nd r v Dara qucaqla aydı.
N etm k, ist kl g lm yir c l,
M zara girilm z ölümd n vv l.
Pad ahın bir tükü gözümd , inan,
Daha qiym tlidir yüzl rc tacdan.
Bu d rin yaraya bils ydim çara,
Ed rdim, sa alsın dey bu yara.
N y lazım bu taxt, bu tac, bu öhr t,
Darasız qaldı bu möht m dövl t.
M n bu taxta, taca a layaram qan,
Ayırmı Daranı t xtü tacından.
Yox olsun dünyadan el gülüstan,
Ba banı x st dir. acı tikandan.
Daranı öldür n dünyaya nifr t,
Gündüzk n öldürür, verm yir fürs t.
Bir çar etm y imkan yox m nd ,
Bu g nc s rv g r k a layam m n d .
Anlat ki, ist yin, t dbirin n dir?
Qorxunuz kimd ndir, ümid kimd dir?
Söyl ki, h r sözün m n bir f rman.
ta t etm y ba laram peyman".
Dara hiss edinc bu dost n f si,
Açdı gözl rini, ahan s si
fq tl ucaldı: "Ey uca baxtım,
T k s n yara ır bu tacım, taxtım.
Sorma bir ölüy m n indi n y m?
X zan tutulmu ölgün çiç y m!
H r k sin rb ti buzla duruldu,
M nim rb tims yalnız buz oldu.
Varlı ım q rq olmu qan d nizin ,
ç rim susuzdan alı ır yen .
Buluddan ı ıyan bir im y m m n,
Doda ım qurudur, sudadır b d n.
Bu kuz yanından sınıqsa bir az,
Mumla, yapı qanla sa altmaq olmaz.
Bu dünya eyl yir qar t h r yeri,
Birisi g tirir, alır o biri.
N bu gün ya ayan bu gün mindir
N köçüb qurtulan, heyhat, ç tindir!
Gör m nim günümü, haqqa do ru qal,
Qorx bel bir günd n, m nd n ibr t al!
Sözl rimi anıb dinl s n m ni,
M nim kimi etm z bu f l k s ni.
B hm nd n m n igid deyil m daha,
Bir aman verm di ona jdaha.
Ya da igid mmi sf ndiyardan?
Dünya z rb sind n qurtarmadı can.
N slim z ld n ölümdür qism t.
Öldür n bu mr verir had t.
Olsun yeni taxtın qoy s ninçin xo ,
M nims balıncım qalacaqdır bo .
M nimçin a lamaq lazım g lirk n
Sorursan q lbimin ist yini s n.
Könlümd sevimli üç ist yim var:
Üçü d ahan b xtin yarar:
Birinci - günahsız ölüm gör
R ftar etm lis n dal t üzr .
kinci - s n K yan taxtını alsan
Ona heç bir zaman yetirm ziyan.
Bu kinin toxmunu randa km ,
K yanın n slin xatim ç km !
Üçüncü - toxunma h r mxan m ,
Saxla hörm tini, t hqir eyl m !
Röv n k qızımdır, olduqca göyç k,
limd b sl nmi bu göz l m l k.
Öz süfr yolda ın etm kl ucalt,
Süfr y incil r verir n h yat,
Könlünü çevirm Röv n yimd n,
T bii, i ıqla gün olur n".
sk nd r söz verdi, Dara qa çatdı,
Söz ver n qalxark n söyl y n yatdı.
Gec nin gözün qaranlıq axdı,
Ba dadı Kaxsız v K rxsiz buraxdı.
K yanın a acı dü dü meyv d n,
Oldu sf ndiyar zirehi k f n.
Dünyadan al gün qanad ç kinc
Yaqut içdi, v daldı sevinc .
Böyük Dara üçün böyük sk nd r
A ladı ax amdan sabaha q d r.
Özün a lardı görürk n onu,
Bilirdi bel bir ölümdür sonu.
bl q atlı s h r g lib üfüqd n
Axuru ç m nd yerl dirirk n
sk nd r mr etdi: Daranı artıq,
Daxmaya qoymaqçın olsun hazırlıq!
Günb di da qala, taxtı qızıldan
Qayrıldı ona bir mü yy n m kan.
Türb si bitinc bitdi h r z hm t,
Dara z hm tind n oldular rah t.
B d n q f sind n q d r can var,
El bir igid hörm t var, an var,
B d nd n çıxınca d y rli cövh r,
Ona öz qadını arxa çevir r.
Qorxunc bir kül kd n sön rs çıraq,
N f rqi, kö k olsun yeri, ya torpaq.
Göyd ol, yerd ol, f rqi yox bunun,
Torpaqsan, yen d torpaqdır sonun.
 or sudan torpa a dü rs balıq,
Ölünc qarınca yemidir artıq.
Dünya keçidinin qaydası budur,
G ldins dayanma, köçm k do rudur.
Birini ucaldar, atar ortaya,
Birin "m clisd n qalx" dey r dünya.
Göy günb z altında g l qurma büsat,
K hr ba q l d yaramaz ni at!
Üzünü k hr ba kimi saraldar,
lb s n laciv rd bir r ng çalar.
Aslanlar hrin dü n bir ceyran
Qorxunc bir ölümü gözl r h r zaman.
Köçm y qu kimi qanad aç göy ,
rabla m st olma " n yerdir" dey .
ldırımt k ı ı, bu dünyanı yax,
Ancaq bu dünyada durma, ol uzaq!
P rvan , s m nd r "od" dey ged r,
Birisi yor alar, biri im kl r.
Arpanın yerin çöp yedi e k,
Öldü sahibi d e k öl nt k.
Bir dövl t ahıdır, ya ah dövl ti,
Bir z hm t yoludur v yol z hm ti.
Kim bilir bu köhn , bu qoca dünya
N l r gizl tmi dir ma arasında.
Köhn bir çuvaldır bu qat-qat torpaq,
X zin sevm yir s s-küy qoparmaq.
H r yeni kis d qızıl s s ver r,
Yeni küp dolduqca xo n f s ver r.
Kim bilir bu divl r yurduna dövran
N tarix yazmı dır yax ı, yamandan?
N aqil k sl rl oynamı oyun?
N dikba k sl rd n qoparmı boyun?
Bu f l k s ninl deyildir canbir,
Tikdiyi libaslar iki r nglidir.
Gah s ni firi t kimi yüks ldir,
Gah ba lar qolunu divl rl lbir.
S ni bir çör kl anmaz gec l r,
Bir qo al ba ı lar göy h r s h r.
Bu yeddi d yirman ba ında neçin
Boynunu bükürs n bir arpa üçün?
Xızrt k bel bir ruzini g l at,
Süd, xurma n g r k, var abi-h yat!
Bu v h i, yırtıcı, divxisl t insan
S mimi dost deyil, uzaq ol ondan!
H r maral ovçunun zülmünd n qaçar,
Yırtıcı v h idir h l insanlar.
Çöld ux bir ceyran dü m yir l .
nsandan sı ınır da a, köhül .
Aslan ki, ormanda etmi dir m sk n,
Qorxaraq gizl nmi insan rind n.
 nsanda insanlıq öl nd n b ri
tmi insanlı ın parlaq gövh ri.
nsanlıq n q ini oxusan bir-bir,
Bil rs n bugünkü insanlıq n dir.
B b yin qapa ı neçin qaradır?
nsanlıq ölmü dür, mat m saxlayır.
Nizami, susma a ad t et, ancaq,
Deyilm z sözl ri danı ma, burax!
S n d k s s sini, danı ma daha,
Yat, ya da pambıqla qula ın tıxa!
Laciv rd f l kd n ibr t al barı.
Al il aldır bu, sarıyla sarı.
Yüz r ng boyanar gec l r baxsan.
Bahart k gündüz qurar gülüstan.
Gün d n bir çe m do unca s h r,
O da bir çe m nin r ngin gir r.

SK ND R N RAN BA ÇILARI L
HD-PEYMAN BA LAMASI

O meyn qanını, ey saqi, tez dur,

Od almı x z kimi beynim doldur!
Etsin mey özümü unudan kimi,
ki m z yaratsın m n dan kimi.

Ey dövl t, hardasan, m ni sevindir,

Mehdi qapısında taxtını endir.
Mehdi hüzuruna endiyin zaman
Bir salam g tir o, uca d rgahdan.
Bu dövl t onunçun s n vermi baxt
Ki, t nd n yara ıq tapsın tacü taxt.
S ninl insanın üzü parıldar,
Bu dünya tikm mi s n kimi paltar.
Tanrının adıyla do an peyk rs n,
Gövh rl r içind vahid gövh rs n.
lin cilovu tap ırmaq olur,
Bizd ndir h r z f r, s n m rdan dur!
Göst r ki, hardadır qapın, bazarın
Ki, olum h r zaman m n t l bkarın.
Bilir m, ey dövl t, tutmu am soraq,
Qapındır hriyar qapısı ancaq.
H r yerd olsan da ed r m xidm t,
H r zaman b sl r m s mimi hörm t.
Odur ki, söyl yir a ıllı bir r:
- Bu gövh r satana dövl tdir gövh r.
Do rudur, bel bir gövh ri l
Keçirm k mümkündür yalnız dövl tl .
sk nd rd vardı a ıl v t dbir,
Dövl tin gücüyl oldu cahangir.
Ona olmasaydı r hb r dövl t, baxt,
Olmazdı dü m n qalib heç bir vaxt.

Dövl t p r sti ed n bir n f r

Dövl t p rgarını bel n q ed r:
Yaranın ulduzu olunca nihan
sk nd r qaldı bütün bu cahan.
Daraya mal olan t z v köhn ,
Heç saya g lm y n dol un x zin .
Taparaq onları ara dırdılar,
D nizd n d niz qura dırdılar.
O q d r tacü taxt v çadır vardı,
Onlara ölçül r, ç kil r dardı.
O q d r gövh r var, hesabdar bel
N barmaqla sayar, n d ür kl .
Tabaqlar, sinil r, büllurlu, z rrin,
Nalları söküldü yük ç k nl rin.
Cins r b atları - y h ri qızıl,
X ta qulamları - k m ri qızıl.
Q d rsiz ahan paltar v quma ,
Minl rc lök d v , yükl ri da -qa .
Paltarın, silahın sayı yox, sayan
Hesaba vurma a tapmadı imkan.
Misalı olmayan ntiq-bahalı
eyl r var xüsusi x zin malı.
X zn d n q d r qızıl-gümü var,
sk nd r adına sikk vurdular.
O q d r x zin keçdi lin ,
Oldu gövh r kimi yanan x zin .
Gövh rl parladı qara ür kl r,
bçıraq k lm si bundanmı m g r?!
ıqdan x zin xo lanmaz dey ,
Zülm td gedilir h r x zin y .
Neçin b s x zin tapanın üzü
Gün t k parlaqdır adlıqdan gözü?
Torpaqsan, g r kdir olsun x zin n.
S rv tsiz torpa ı olarmı sev n?
Ki iy s rv tdir ver n yüks li ,
Dünyada onunla do rulur h r i .
Qızıl bir meyv dir, z f ran saçar,
Z f ran kimi d q lbini açar.
M ribd ya ayan h r qara z nci
O sarı qızıldan tapmı sevinci.
sk nd r gördü ki, bunca x zin
Z hm tsiz olaraq keçdi lin .
D rgaha n sadiq h r bir n f r , -
Böyüy , kiçiy , yoxsul k sl r
Var-dövl t ver r k b xtiyar etdi, .
Dünyaya özünü hökmdar etdi.
rana qasidl r ed r k r van,
Dedi ki, dönm sin kims qapımdan.
st s n ki, ba ın qalsın s lam t,
Qapımda ba yib el ita t.
B x i , fq t hüdud olmayan
Bu yerd h r ki i tapar dövl t, an.
ran ba çıları axdı h r yerd n
Bu xeyirli i d n ür kl ri n.
hriyar q lbind n tutdular x b r,
Sözünd m tindir böyük sk nd r.
Ellikl yollara çıxdılar daha,
Sevincl axdılar uca d rgaha.
Bu g li xo g ldi aha, onlara,
Ordunun p nahı p hl vanlara.
Peymanlar ba landı, söz verdi gerç k:
Kims nin rütb si ksilm y c k.
X zin açıldı xalqın üzün ,
Verdi h r birin gövh r, x zin .
H r kimin n q d r vardı s rv ti,
kiqat çoxaldı varı, dövl ti.
H r xsin i ini a ikar etdi,
Yatanı oyatdı, b xtiyar etdi.
ranlı o açıq li görünc
ta t ed r k daldı sevinc .
Alnını sürt r k torpa a, yer ,
Külahı ucaltdı uca göyl r .
Dedil r: "E q olsun, hriyar, s n ,
H r zaman yar olsun ruzigar s n !
Haqqındır C m idin taxtı, x racı,
Öp r aya ını ahların tacı.
Yeni ahımızsan, getdi o ged n,
ah n dir? Bizl r Keyxosrov s ns n!
Kim boyun qaçırar s nin mrind n?
Ç km nin altıdır bu ba , bu b d n."
ah gördü bir neç xo t dbir daha,
ranlı ita t el di aha.
O ulduz övk tli b zm h r yerd n,
Yı ıncaq toplandı yeddi ki v rd n.
mr etdi: qılınc, te t g lsin meydana!
Qanlılar ç kilsin taxt aya ına!
Ba ını dik tutan iki s rv ri,
Boynuna h mayil keçir nl ri
Q hr il boyayıb al- lvan qana,
K ndird n h mayil vursun boynuna.
Onlara veril n böyük v d l r,
Qızıl, gümü , inci, cavahir, gövh r
M clis töküldü x zin sind n,
ah ba qaçırmadı öz v d sind n.
Sonra da ölüml eyl di t hqir.
Tez dara ç kdirdi boynunda k ndir.
Ordunun içind carçı ç kdi car:
"Daranın qatili bunlardır, bunlar!
H r xain i l rs bel x yan t
inin c zası budur n hay t.
A anı öldür n b nd ni, zinhar,
Hansı bir a ıllı kims ba ı lar?"
Bu halı görünc h rli, ordu
sk nd r dlin t hsin oxudu.
Adil oldu unu y qin etdil r.
mrin yer-göyd n ba landı k m r.
Yı ıldı m clis a ıllı k sl r,
Ordan uzaq olsun b d, yaman gözl r.
Üz-üz s f ç kdi h r iki ordu,
Oturan kims l r aya a durdu.
Sıx k m r ba lamı k m rb st l r,
K m rl r sanki bir halqadan keç r.
Padi ah yürütdü el siyas t,
H r candan qaldı bir qurumu sur t.
Sanki bir sur td n b z nmi divar,
Ruh uçmu , yalnız bir quru c s d var.
ranı, Daranı yen n sk nd r
M clisd am kimi oldu cilv g r.
D y rli k sl r h r gün yana dı,
H r k sin a lınca bir söhb t açdı.
gid F rib rzi tez d v t etdi,
Çox hörm t göst rdi, m h bb t etdi.
"Ey qoca p hl van, - söyl di ona, -
Ba ın kölg salmı öz aya ına.
Dünyada ill rc ömür sürdün s n,
Bix b r deyils n dünya i ind n.
Gördün ki, zülmdür Dara ayini,
M n kimi suçsuzla ba lark n kini.
Dünyanın sirrini bilirk n, neçin
Daradan öyüdü s n sirg din?
G nclik h r ki ini co duran zaman
Qocanın susması deyilmi nöqsan?"
ahın hidd tini görüb dinl y n
Ya lı bir dil il söz açdı bird n.
T zimd n belini ydi kamant k,
Saralıb sif ti lap z f rant k.
Sözl silahlandı, yayı açaraq,
Qutudan oxları bir bir saçaraq,
Önc sk nd ri çox öydü bel :
"Qol-boyun olsun ah öz dil yil !
Dünyanın s rv ri olsun kamikar,
Ömründ n kam alsın uca hriyar!
G nc ba ın sevincl ucalsın h r an,
Ç km nin altında sürünsün dü man.
Bu qoca n sih t etdi n q d r,
O kinli q lbin etm di s r.
Ona çox göst rdi i ıqlı çıraq,
Bunlar da verm di bir fayda ancaq.
Tacü taxt verdiyi zaman sk nd r
T dbirsiz bir Dara n ed bil r?
Bir ba ı ucaltmaq ist rs dövran
K m nd dü c k boyun ucaldan.
Bir qoca e kd n yıxıldı hindd ,
Öl nin o luysa varlandı Çind .
Sel g lib bir arxı pozarsa g r,
Su axıb ba qa bir çaya tökül r.
S n x zin l r ver rk n dövran
ncim dü m nin yoxsullu undan.
Azad bir ahsan, h l g nc ik n
Çal ını, q d hi buraxma ld n.
st y g nclikl mümkündür çatmaq,
Qocalıq g ldimi, axtar bir bucaq.
Qocalıq ça ında ç rxin inadı
C m id , Zöhhaka n l r qurmadı?
Pad aha qocalıq g ldimi, bi kk,
P r sti ed nl r üz dönd r c k.
srarı duyandır, seç r h r zaman
Yax ını yamandan, dostu dü mandan.
Görünc insanı tanıyandır bu,
H r k sin q lbin çök c k qorxu.
Yıxma a birlikd ed rl r t dbir,
Dey rl r m nf t ver n deyildir.
Al t olmaq üçün ist kl rin
G nc bir ah qoyarlar onun yerin .
Onunçun Keyxosrov, h m d Keyqubad
ahlı ı etm di qocalıqda yad.
ahlı ı ba qa bir aha t rk etdi.
lbürzün yolunu tutaraq getdi.
Yem kd n, içm kd n n aldılar.
Z h rli qılıncı salim qaldılar".
ah gördü K yandan yadigar olan
Yax ını, yamanı seçir h r zaman.
Yax ını, yamanı seçir, ayıqdır,
Döyü d sınanmı , sözü açıqdır.
sk nd r bir daha sordu o pird n:
"Dü m ni döyü d n eydir yen n?
N eydir ordunu m tin saxlayan?
N eydir ordunu qorxuya salan?"
Davada sınanmı qoca namidar
Dedi: "O p hl van olur b xtiyar
Ki, s nt k pad ahın ordusundadır,
S ninl özünü bir ordu sanır,
Uca f rmanınla bu z if torpaq
S ninçin bir möhk m q l quracaq.
E itdim bir keçmi döyü çüd n m n:
Ür k qüvv tlidir can qüvv tind n.
ahım, ordu ç km k c sar t ist r,
Heç aciz qalarmı igid hün rv r?
Ordunu meydana ç k rk n g r k
Padi ah ummasın ondan bir köm k.
M tan t s nindir, köm k tanrıdan,
Bunlardır ordunu m tin saxlayan.
Dü m ni yen rk n unutma bunu:
Ba lama dü m nin qaçmaq yolunu..
Ümidin qırılsa, ür kd n çalı ,
M rdin qula ını buran olmamı .
U urlu zamanda z f r gözl y n
Dü m n qorxusunu silsin könüld n.
Zal o lu söyl mi m rd F ram rz :
- Könlünü qırma, sal lbürz l rz .
B hm n söyl mi h m sf ndiyar:
- Q lbini qırmayan bir ordu qırar.
Çünki öz q lbini qırmı dı Dara.
Qanını qorxaqlıq tökdü da lara.
Qorxulu ür kl meydana girdi,
Lakin qorxusunu o gizl dirdi.
Q lbin bir i ıq salmadı dövl t,
Oldu bu döyü d torpa a qism t."
sk nd r yenid n soru du ondan:
"Ey ill r ya amı qoca p hl van,
E itdim, Zal o lu atın belind
T k h ml ed rmi dava çölünd .
Özünü orduya vurdu u zaman
Qaçardı ordular qar ı durmadan.
S b b n , k skin bir qılıncdan bel
Qorxaraq bir ordu da ılır çöl ?"
Göz lc bir cavab verdi p hl van:
"Söyl rk n dilimiz dön r çox zaman,
Do rudur, Rüst min qurdu u t dbir
n igid rl ri d nl rdi bir-bir,
Ba çılar dü ünc qara torpa a
Ordu da qorxaraq ba lar qaçma a.
Kim ki t kba ına bir ordu yen r.
Bel bir t dbirl qazanar z f r.
Do rusu inanmaz buna bir insan,
Böyük ordu qaçsın t k bir atlıdan."
sk nd r yen d soru du ondan:
"Bu sirri aç m n , qoca p hl van,
Neçin F ram rzi öldürdü B hm n?
Qanına boyadı o m rdi n d n?
Etm sin dey bu oca a z r r,
N sih t verm di neçin möbidl r?"

Bel cavab verdi sınaqlı ki i:

"B hm n jdahat k gördü bu i i.
Azdırdı yolundan f l k B hm ni,
jdahanın a zı oldu v t ni.
A aca baltanı vurdu p hl van.
Ayrıldı tacından, qızıl taxtından.
Aya ı batmı dı bu q d r qana.
S ad t gülm zdi bel insana".
Nec ki, kül kd n bir yarpaq titr r,
Bu sözd n titr di, sdi sk nd r.
"Bu körpü asanca keçilm z" dedi.
Daranın qanından d h t g ldi.
Gövh r x zn sind n qoca p hl van
st di b ndl ri açsın durmadan.
Anlatsın dünyanın bu gedi ind n.
Cahangir layiq h r bir i ind n.
Pad ahı bir q d r öydükd n sonra,
P hl van rz etdi o tacidara:
"Bu dünyanın mülkü b nz r bir ba a,
lini b rk vurma kövr k buda a.
Bu t z tarixd n köhn y q d r
Kim qalmı dır versin do ru bir x b r?
Hanı Rüst mi-Zal, Simür il Sam,
Firiduni-F rh ng, o C m id v cam?
Yer yedi, keçm di çox zaman bel ,
Yem kd n qarnı, bax, doymamı h l .
Köçdül r, bu növb t yet c k biz ,
Z ncirt k ba lıyıq bir-birimiz .
Dörd ta altında be növb t n g r k?
e d rsiz olurmu bu doqquz f l k?
Bu dünya s nindir, ol ona dayaq,
Dü m nl r yatark n oyaq ol, oyaq!
Ba ını qorxusuz dünyadan qoru,
Ç kin o k sd n ki, bilm yir qorxu,
Uzaq ol bir yol ki, ziyan g tirir,
Bula ıq bir yola güman g tirir.
Dil kçin kim köyn k geys t rsin ,
Duayla avanda çevir r yen .
S ni d t rs olan h r yri yoldan,
Dua et, düz yola qaytarsın y zdan.
Q lbini çalmasın bu mal, bu dövl t,
Azı bir zill tdir, çoxu f lak t.
A ıllı kims yol göst rmi sana,
Malını b nz tmi candakı qana.
Z iflik çoxalar qan olanda az,
Qan çox olan zaman tutular bo az.
H r yerd ki, dövl t, s rv t artmı dır,
Üstünd qara bir ilan yatmı dır.
B z kli göyl rin ta ına bax s n,
Sütunları bo dur vardan, dövl td n.
Bir ta ın altında ya ayıb, anla,
Cüft olmaq g r kmi qara ilanla?
Bihud b ndl ri qır q lbd n, yet r,
Sit mkar deyils n, dal t göst r.
Daranın zülmünü g l sil zehnind n,
Çünki o Daraydı, s n sk nd rs n.
Bax, n m hsul verdi Daraya cahan,
El etm , s n d gör rs n ondan.
N etdi ki, s n ram oldu cahan,
Taleyin ondadır, ayrılma ondan!"
Qocanın sözünd n ah çiç kl ndi,
"U urlu bir faldır" dey nl ndi.
Qocanın sözünü saydı bir xidm t,
Ona ba ı ladı çox böyük s rv t.
ran ba çıları xidm td durdu,
Onun da larıyla t r zi qurdu.
Uzaqdan g l nl r n d rgahına.
ahan m clis etdil r s na.
Bu d rgahda g r söndü bir çıraq,
Yerind bir gün do du n parlaq.
Gün g ldi, bir gec getdis bizd n,
Bir çiç k soldusa, güldü bir gül n.
Birisi arpaca qızıl itirdi,
Arark n x zin l g tirdi.
Geni bir q lb il d niz övk tli
Hamıya göründü çox m rh m tli.
Pad ahı görünc r iyy tp rv r,
Daranın zülmünd n n dem dil r.
stid , soyuqda Dara dövründ
Bir a gün görm di kims ömründ .
Birliyi ölk d n el ayırdı,
" t d yiy sini tanımayırdı".
Yax ılar q lbind do du qorxu, kin,
Kims öz canından olmadı min.
Zülümd n qurtaran dedi h r yanda:
"Mürüvv t rumlarda, m rdlik Yunanda".
Bu q d r ordunun içind ancaq
ki s rk rd y ah inanaraq,
Zalım olanlara verdi güc, qüvv t,
N hay t, qolunu qırdı t bi t.
Böyüklük verdi kim kiçiks ona,
Özü d büründü alçaq bir dona.
Padi ah sayılmaz el bir kims
Tanrının xalqına ziyy t vers .
F lak t verir h r d y rli xs ,
Böyüklük, riyas t verir nak s .
Alçaqlıq bec r n ahmı sayılır?
Alçaqlıq ba qadır, ahlıq ba qadır.
Ölk d qalmadı b x i . s xav t,
h rl r bir gün d olmadı rah t.
X zin qıflından asıldı ism t,
Yaralar q lbi kin, zülüm, dav t
Ölk d t rk oldu s n t, s n tkar.
Heyhat, bundan böyük f lak tmi var?
S n tkar l ç kmi öz s n tind n,
Ba qa bir s n t yapı mı c br n.
P hl vanlıq ed r çöld n g l nl r,
Çöld ahzad l r qarovul ç k r.
kinçi l qatmı ordu i in
sk rl r ba lamı kin-biçin .
H r k s s n tind olmasa azad,
Dünya bu gedi l olurmu abad?
Çünki bundan vv l yatmı dı Dara,
Dünyanın ulduzu geymi di qara.
Bu gün n b xtiyar pad ahımız var,
Bu zülüm n q d r, n q d r ya ar?
Bu sözd n h y can aldı tacidar,
Xalqa bel x b r verdi carçılar:
"S n tkar getm s öz s n tin ,
Yax ı i görs d suçludur yen .
kinçi öküzd n köm k ist s n,
Tarladan, kotandan dil k ist sin.
Ordu i l rin qayıtsın sk r,
h r i l rin getm li h r.
Yalnız öz i in getsin h r ki i.
B rk tutsun vv ld n bildiyi i i."
Ça ırdı h r s n t atan ki ini,
Tap ırdı onlara köhn i ini.
H r k sin i ini çıxardı üz ,
Bir dünya parlatdı, g lm sin göz !
Qurtardı dünyanı x rab likd n,
Dövründ bu dünya oldu bir gül n,
Onun hökmü il dövr etdi cahan,
Dünyanı saxlayar a ıllı insan.

SK ND R N
RAN AT K D L R N
DA ITMASI

N d n, bu co un nlikd n, saqi,
Dur, rb t hazırla a iqsaya ı!
Füsunlu rb ti susuza ver s n,
Susuzlar dön rmi meyd n, rb td n?

ahan m clisd , ey sınaqlı pir,

Odda yandırma a üz rlik g tir!
B d n z rl r baxır, i l m ulam,
Yaman gözl rd n d yaman qorxuram.
Könlüm üz rlikt k yanarsa g r,
Üstüm dü rmi, söyl , b d n z r?
Yolk s n qorxusu H dd n ziyada,
Xo b xtdir bilm y n bunu dünyada.
Bu nec h yatdır, h r yanı qorxu,
H r t r f f lak t, h r t r f cadu.
Ayaq bu pill d n uzaq qoyulsun,
Bu qanlı qazana qapaq qoyulsun.

Köhn dastanları r vay t ed n

Bel n ql el yir uzaq keçmi d n:
Diniyl at çökünc dehqan,
H m at söndü, h m ona inanan.
rana mr etdi böyük sk nd r:
At p r stlikd n etsinl r h z r,
Üz çevirsinl r qoy köhn ayin ,
P r sti etsinl r Xosrov dinin .
Mu ların paltarı oda qalansın,
Bu at k d l r at d yansın.
randa ad tdir keçmi d n b ri:
At k d idi aliml r yeri.
Orda saxlanardı s rv t, x zin ,
Dü m sin ba qa bir xsin lin .
H r sonsuz varlı da, "savabdır" dey ,
Malını qoyardı at k d y .
Ölk l r dü mü k n d rmansız d rd ,
Bir x zin idi h r at k d .
Onları kökünd n yıxdı sk nd r.
X zin axıtdı bir d niz q d r.
H r at k d nin keçs yanından,
Yıxaraq x zin yı ırdı ondan.
Mu larda bel bir azar da vardı,
H r ilin ba ında bir qız alardı
Novruz il S dd bayramlarında
Ayinl r yenid n olurdu b rpa.
r üzü görm mi g linl r, qızlar
Evind n sevincl di arı çıxar.
ll r al xınalı, üzl r b z kli
H r yandan g lirdi co un ür kli.
Önünd al rab h r üzü lal
Mu larla üz-üz vurar piyal .
At d n, möbidin fsunlarından,
Tüstüd n don gey r uca asiman.
l ri key , i r t, ux dilb r idi,
Ölk ba dan-ba a fsunk r idi.
Sehird n ba qa bir çıraq yandırmaz,
fsan d n ba qa bir bilik qanmaz.
H r bir qıvrım saçlı, g li i göz l
Ayaq yer döy r, appıldadar l.
lind s rv kimi güld n bir d st ,
S rvi d b nz rdi çiç kp r st .
H r il qızlar bu gün axır h r yandan,
Verirl r bu geni i r t meydan.
H r k s ayrı-ayrı m clis qururdu,
H r m clis olurdu yüz fitn yurdu.
Sözünd çox möhk m durdu sk nd r,
Dünyadan silindi bel fitn l r.
Birc padi ahdan taxt alır övk t,
Çox olsa pozulur möhk m bir dövl t.
Yüz ah olmaqdansa xo dur bir n f r,
Ya ı çox ya arsa ziyanlıq ver r.
A ıllı sk nd r vermi di f rman:
Mu ların ayini qalxsın ortadan.
sm tli, örtülü h r g lin, h r qız
Üzünü rin göst rsin yalnız.
Fitn ni, hiyl ni qovdu h r yerd n,
Mu ları da ıtdı meyxan l rd n.
Dünyadan sildi h r bulanıq dini,
Saxladı n do ru dini-ayini.
randa mriyl söndü h r yerd
H m köhn z rdü tlük, h m at k d .
Dövl tli m cuslar "ad tdir" dey ,
X zin verm di at k d y .
Üzü nur çiç yi, h r nazlı göz l
At gül nind n artıq ç kdi l.
At ayinini qaldırınca ah,
H r at p r std n göy çıxdı ah.
sk nd r mr etdi: - Bu ölk - torpaq
Tanrıya p r sti eyl sin ancaq.
Sı ınsın hamısı ulu tanrıya,
Çevirsin arxa bu gün , aya.
El ki, ranı ovcunda gördü,
O geni meydanda atını sürdü.
Z f rl qol-boyun oldu tacidar,
N göz l söyl mi inc s n tkar:
S n yeni bir qanun hökmünc m nd n
Ba qa r mz e itm k arizu ets n,
Qula ından çıxar köhn pambı ı,
Aç yeni quma la dolu sandı ı.
A ıllı k sl rd n bils n n q d r
Bu yolda e itdim d y rli sözl r.
lim h r çe id tarix topladım,
Gözümd n h rfi d m n buraxmadım.
H r yırtıq v r qd n toz sil -sil ,
O da nıq x zn ni topladım bel .
Bu gizli srarlı kimiyal rd n
Yaratdım n inc , göz l bir m xz n.
O farsca söyl y n bilikli qoca
Bel n ql el yir tarix boyunca: -
Daranın taxtını alınca l
Musild n t rp ndi öz ordusiyl .
Zöhr t k Babild n parladı önc ,
Haruti k sl ri t mizl yinc ,
mr etdi möbidl r yandıran odu
Durmadan hün rl söndürsün ordu.
Z ndin fsunları atılsın suya,
Alınsın yaxud bir d ft rxanaya.
brahim dinini do ru yol bildi,
At tüstüsünü dill rd n sildi.
Aqill r m sl h t gördül r ona:
Oradan t rp nsin Az rbaycana.
G lirk n h r yerd ki, at gördü,
Z ndi m hv eyl di, odu söndürdü.
O yerd ki, alov çıxırdı da dan,
M cuslar deyirdi "Özünd n yanan."
Yüzl rl xidm tçi taxmı z r, ziv r.
P r sti etm y ba lamı k m r.
mr etdi, o köhn at l r sönsün,
Bir anda kömür v kül dönsün.
Hirbüdün oduna soyuq su tökdü,
Çox hirbüd belini ikiqat bükdü.
El ki, o yerd at l r söndü,
sfahana t r f sk nd r döndü.
O göz l, ruh ver n abad h rd ,
Ür yi sevincl r saçan o yerd
sk nd r oldu bir çiç kli gül n,
Dü dü kam ardına ür yi çox n.
Orda bir saray var inc naxı lı,
Bahar ba çasından nazlı baxı lı,
M cuslar r smiyl Z rdü t ayini
Ora toplamı dı bir çox g lini.
H r göz bir af t, h r q lb dü m n,
nsan heyran qalır onu gör rk n.
O cadunun adı Az r Humayun,
Sam n slind n idi n s bi onun.
Bir fsun edinc o göz l af t
Ür kd n s br alır, b d nd n taq t.
Harutt k Zöhr nin canını alar,
Yüzl rc Harutun q lbini ovlar.
sk nd r mr etdi t xir etm m k,
Bu ev d kökünd n da ılsın g r k.
Cadu qız sür tl qalxdı yerind n,
Qurdu bir jdaha öz peyk rind n.
Odlu jdahanı yaxından gör n
Qorudu özünü yanan at d n.
Qorxudan yıxılıb duran kims l r
Çaparaq, pad aha verdil r x b r:
"At d qorxunc bir jdaha vardır,
Fi ngt k a zından at savırır.
H r igid keçirs onun yanından,
Öldürür ya udur, verm yir aman."
Bu gizlin sirrid n ah fikr daldı,
V zird n bel bir m sl h t aldı:
- Bu gizli srarı B linas bilir,
Tilsim tanı dır, tök r bir t dbir.
B linası tapdı, sordu sk nd r:
"Bu cadu n il slin dön r?"
Dedi: " jdahanı, böyük tacidar,
Yalnız bir fsunçu ed r a ikar.
Bu sirri açma a olsa buyru un
Ba ını k m nd salaram onun".
Dedi: "Hiyl g rdir bu q lbi qara.
Mümküns , durma, et bu i çara."
B linas getdi tez at k d y ,
Gördü bir jdaha ba ç kmi göy .
jdaha görünc g lir B linas,
Bildi ki, ü ni qıracaq almas.
Min oyun çıxardı o sahir cadu,
Yüz insan aldadan Hiyl l r qurdu.
Onların t siri olmadı, yen
Çar siz qayıtdı köhn sehrin .
Cadunun fsunu etm s s r,
fsunçu yen öz sehrin dön r.
B linas hün rl r göst rdi o gün,
Cadunun sehrini ba ladı bütün.
nsana taleyi güldüyü zaman
Cadug r d yaxa qurtarmaz ondan.
Atdı jdahanın üstün " sdab"
Su önünd at g tir rmi tab?
Ba ladı qolunu bir hiyl il ,
Ba a çıxdı qızın qurdu u hiyl .
Qız gördü B linas hün rl r saçdı,
Cadu hiyl sind n düyümü açdı.
Torpa a dü r k qopardı f an.
Pad ahın dlind n dil di aman.
B linas görünc o ay üzünü,
Bir sevda xülyası tutdu gözünü.
Göz l cadug r o verdi aman,
Xilas etdi onu ovsunçulardan.
mr el di, d rhal od yandırdılar,
At k d yandı - oldu tarü mar.
O p ri üzlünü götürdü aha,
Dedi: "Bax, bu aydır qara jdaha.
A ıllı qadınlar bilikl r qurmu ,
Çarxın qula ını fsunla burmu .
Quyunu çıxarır yerin t kind n,
Ayı yer salar öz f l yind n.
Züh lin üzünd n qaranı atar,
H r qara telind n ç k r bir hasar.
Sevimli göz ldir, yox ona b d l,
P ri d do mamı bel bir göz l.
Mü k il saçının ucunu burmu ,
Gün in boynunu k m nd vurmu .
S nin taleyinl k sdim yolunu,
Ayırdım öhr td n, hörm td n onu.
Qız qaldı çar siz, dil di aman,
M ni, padi ahım, ayırma bundan.
aha xo g lirs bu göy rçinim,
Olsun h m xanımım, h m bacım m nim."
Sevimli üzünü gördü sk nd r,
B z kli bir aydır, o p ri dilb r.
Söyl di: "Bu s nin haqqındır, yalnız
S nin q d hind n mey içsin bu qız.
Sevs n d r ngin aldanma lb t,
Onun hiyl sind n el m q fl t.
K hr ba olsa da qr b quyru u,
Yen d qr bdir, z h rlidir bu."
B linas t kkür ed r k ona,
Üzünü sürt r k yolun tozuna,
"Qadınımdır" dey , evin aldı.
O göz l çoxunun q lbini çaldı.
O qızdan çox cadu öyr nmi di bu,
Onunçun deyildi "B linas-cadu".
fsunçu, mün ccim, kim olursan ol,
Ölüm ba laya bil rs nmi yol?

SK ND R N SFAHANDA
DARANIN QIZI RÖV N Y
ALMASI

O c nn t suyundan, ey saqi, tez dur,

At l yo rulmu q d hi doldur!
limi çıxarma o sudan, oddan,
O su v at l m n m islanan.

Boranlı qı larda odur b xtiyar.

Qar ıda manqalı, qu u, meyi var,
El bir nar m m keçir l ,
Ba çada narlara salır v lv l .
Bahara çatınca nar fidanından
Nar suyu axtarar, nar alar ondan.
Bir zaman d rind n n z r salınca,
Gör r h r budaqda gülür yüz qonça.
C nn td n bir gu k silmi cahan,
N l r, sevincl r saçmada h r yan.
lind göz lin saçları yen
Sallana-sallana çıxar ç m n .
k r çe m sini çiç kl b z r,
Dünyada bir zaman adlıqla g z r.

ahlar d ft rini yazan ustalar

Tarix be iyini bel yır alar:
sfahan hrind sakin oldu ah,
Ba ından göyl r ucaldı külah.
ki gün n y daldı sk nd r,
Dara mi kusundan tutunca x b r.
K yan ayiniyl x l tl r saçdı,
Düz yeddi x zin a zını açdı.
Rumun, Misrin, Çinin quma larından
D y rli zin tl r yı dı hökmüran.
ahlara yara an d y rli paltar
Vücudu t z l r, ür yi ox ar.
Z r il i l nmi quma lar, x zl r
Gey n istilik, m h bb t ver r.
Çox boyun ba ları - xalis gövh rd n,
Bundan ba qa h dsiz z rd n, ziv rd n,
Möhrü açılmamı mü k il nb r,
n inc d rid n n fis geyiml r, -
ahın mi kusuna gönd rdi d rhal,
Mat m paltarları dönüb oldu al.
Firuz ni m rcani r ngin saldı,
Mat m laciv rdi qızıl r ng aldı.
Vurdu qara da a qızıldan ziv r,
M h kd qızılı sınamaq ist r.
Dara bistanı mat mi atdı.
B növ yerin al gül yaratdı.
O ba a n li yara ıq verdi,
Sevimli çöhr y bir i ıq verdi.
Üç, dörd gün s br il oldu çox d msaz,
O bahar qönç si açılsın bir az.
G linl r b z y alı ıb dursun.
Ba ına n inc b z kl r vursun.
Sevgini ür kd n alsın dima a.
Üzünü çevirsin i ıq - çıra a.
Bildi ki, mat md n qalmamı dır iz,
Yengini mat md n el di t miz.
A ıllı v zir dedi: "Durma, get,
Addımı, dilini, bacar, geni et!
Mi kuya ged r k m nd n ver x b r,
G lmi bir i üçün bura sk nd r.
O Dara n s bli, ayüzlünü m n
Görm kl adlanım, q lbim olsun n.
ux bistanına ç k r m hasar.
mriml ucalar k nizl r, qızlar.
Qızıldan ahan bir t xti-r van,
B z yi firuz , inci v m rcan,
Götür o naz nin mü kin dilb r .
Göy xuraman olub ensin yerl r .
Yel qanadlı atlar, z rni an y h r
Apar, minsin onu q lb n sev nl r".
Bilici v zir aH verdi t dbir,
O mri yerin yetirdi v zir.
Daranın xüsusi evin getdi,
Evd olanlarla xo r ftar etdi.
Dara sarayına getdiyi zaman
Sanki bulaq axır c nn t ba ından.
Huriyl dopdolu bir c nn t gördü,
Aldandı, aldadan yüz af t gördü.
Alma üzlü qızla oynayar, gül r.
Sanki alma il oynar bir n f r.
Pad ahdan önc bir salam söyl di.
Ya ınan k sl r p yam söyl di:
" ahan mü kuya ahdan nur axsın.
Ortadan ikilik büsbütün qalxsın.
Bir x ta i l di az ın zamana,
Uzatdı lini bu xanimana.
Ortada böyük bir itki var, b lli,
Bu i d olmamı pad ahın li.
N hay t, m nd bir bel arzu var
Ki, ümidsiz ondan olsun ümidvar.
Bu evd xo b xtlik quracaqdır ah,
Öz böyüklüyünd duracaqdır ah.
Daranın f rmanı öz z kasil ,
G libdir qohumluq t m nnasil .
övk tli pad ahın ist yi budur:
sm t p rd sind parlayan o nur
Olsun hriyarın i ıq ülk ri,
Tacının Röv n k olsun gövh ri.
Gözl ri nurlansın bu i ıq üzd n,
Kö künü bu güld n etsin bir gül n.
Bu i Darayla ba lamı peyman,
Ay üçün gönd rmi bir t xti-r van.
Yalnız bu m qs dl uca tacidar
At çapmı , bu yerd tutmu dur q rar.
Bir qıfıl vurmu h r söyl y n dil ,
ah özü g lmi dir bu m qs d il .
Mindirin taxta o p ri peyk ri,
i tez bitirin, durmayın geri!"
Elçiy t rcüman bel söyl di:
" ahın kölg sind ya a b di!
Bu ev uca ah n slind n yarar,
Yel il g l ni yel d sovurar.
Qızıldan yazılsın g r k bu sözl r:
"Çarvadar k ni d v çi biç r."
Taxtının gu si bir tacdır biz ,
Taxtının aya ı meracdır biz .
K nizt k alsa da, alsın, biz n yik,
Qadın ed c ks , etsin, b nd yik.
mrind n boynunu qaçıran kimdir?
H r mri bir qızıl açar kimidir.
Bu i i ed rs uca tacidar,
Röv n k ba ını göy ucaldar.
Pad aha varma a q lbimizdir n,
Dünyaya g lmi ik ahlar n slind n.
H r zaman ist s böyük hriyar,
Birl m k ist yi tutunca q rar,
Ayini yerin yetirib daha,
adlıqla g l rik uca d rgaha."
Saraya döndü bu x b rl v zir,
Q rarı pad aha anlatdı bir-bir.
ahın sevincind n parladı üzü,
nsanı ovlarmı insanın sözü.
H r cavab qulaqda qoparsa qubar,
Dinl y n ür kd k d r do urar.
Taleyi ona yar olan zamanda,
Baxı lar vüsala dolan zamanda
Atalar r smiyl uca tacidar
Eyl di özün Röv n yi yar.
K yan r smin d riay t etdi,
Ür kd n çox hörm t, m h bb t etdi,
nl nsin dey bu ömrünün ba ı
K bin yazıldı ran torpa ı.
mr etdi: çirm nsin i bacaranlar.
B z nsin, düz nsin h r küç , bazar
Rum il Xar zmin ip kl riyl ,
Ölk l r b z nsin b z kl riyl .
Pad ahın ist yi kimi sfahan
p kl , gövh rl b z ndi lvan.
Qapılar, bacalar, damlar, küç l r
Göz l xalçalardan aldılar ziv r.
Bayraqlar dik ldi uca göyl r ,
Bu dünya aldı bir ba qa m nz r .
H r küç ba ında çadır quruldu,
l rin gedi i ba qa tövr oldu.
H r çarsu ba ında mütrübl r oynar,
Oturmu xan nd , çal ı çalanlar.
Çal ıdan h rar t g linc uca,
Dü m ni ud kimi salırdı oda.
Zind rud n hrind n Xuzan q d r
Çal ının s sind n canlandı yerl r.
rab bir çay kimi axıb gedirdi,
Mami an doda ı onu di l rdi.
sfahan güll ri tir saçırdı,
T razın mü ki d a ız açırdı.
Toya al çiç kl r s pirdi f q,
k rd n ay, gün doldurmu t b q.
Sanki bir saraydır tikmi k rd n,
Bir günb d ucaltmı al çiç kl rd n.
D bd b , övk td n co mu du h r yan,
trafa can verir çalan, oxuyan.
Qaraltı inc bir quma geyinc
Mü k il , ay il b z ndi gec .
Göyd ay parlaq bir s d f b nz r,
K rx ttarı ona s p rdi nb r.
O mü kin saçlı ay aha rma an
Q nd, badam düz ltdi gözd n, dodaqdan.
Onları gönd rdi ah mi kusuna,
Layiqdir mü k il mah mi kusuna.
Al gün o s h r f q sök rk n
Çıxdı bir g lint k inc ip kd n.
Çırpındı ah q lbi g lin e qiyl ,
Sanki rus z ngidir salmı v lv l .
Çal ıdan, rabdan qurdu bir i r t,
Utandı, qibt d n t r tökdü c nn t.
Dostlarla iç rk n artır f r hi,
rabdan dönürdü ba ı, q d hi.
O q d r x zin b x etdi o gün,
Yer onu ç km kd n olurdu dü gün.
Gec al gün d n düyümü d ldi,
f qin lin bir qiq g ldi.
Onu da uddu Bus haq firuz ,
Bus haqlara bax, ili di söz .
Vüsala yeti m k üçün sk nd r
O mü kin mi kuya gönd rdi x b r,
Röv n k olsun bir i ıqlı çıraq,
G lsin, q d mind n zin t alsın ba .
Dedi Röv n y sevimli ana:
"Gedirs n sk nd r ahın yanına.
Qiym tli yaqutsan sk nd r üçün,
Bir inci gövh rl birl sin bu gün.
Bu dövl t qdin bir arxa ver k,
Yen d ölk d pad ahlıq sür k.
mrind n yaramaz boyun qaçırmaq,
S n bu Rum ahı layiqdir ancaq.
Saçından xidm t ba larsan k m r,
Taleyi s n d s ad t ver r.
Ondan ba qa h r k s adını ç k r.
Saçınt k ba ları k m r d y r.
Qula ında qızıl halqa da ısan,
Qapı halqasıdır onsuz bu halqan.
R ftar et ki, odur bu günd Dara,
Darat k biziml ed r müdara".
Ananı dinl rk n o sevimli qız
H yadan t r tökdü, ba ydi yalnız.
Saraya h r k t zmiyl durdu,
Ay kimi qızıldan taxta oturdu.
Aldılar pad aha m xsus g rd y ,
H r t r f sarıldı ip k p rd y .
sk nd r s xav t lini açdı,
M clisin gözün bir heyr t saçdı.
ahdan h dy aldı xidm tçi, day ,
Qızıldan gövh rd n verdi h diyy .
Yabançı k sl rd n bo aldı saray,
Bir yer toplandı gün il ay.
Mehriban anası g ldi ir li,
D niz tap ırdı inc gövh ri:
"O uca pad ahlar n slind n ni an
Yalnız bu boy atmı s rvdir qalan.
M n ona demir m qiym tli gövh r,
Ya da ki, rin adlı-sanlı r.
Atasız qalmı dır, d rd salınmı ,
Yetimdir, lind n mülkü alınmı .
man t tap ırdım s n bir çiç k,
Bir s n bil, bir qlin, bir d g l c k".
ah q bul ed r k yana dı ona,
Yolda lıq tacını qoydu ba ına.
üm ada tay oldu b z kli süs n,
Sevimli bir s rv yurd oldu ç m n.
O gövh r l lind n uca sk nd r
Ba ladı alma a d y rli gövh r.
Gördü bir p ridir sevimli dilb r,
P r sti etm d ona p ril r.
Canlı bir s rv idi, xurmadır barı,
k r dadımlıq verir göftarı.
Füsunkar gözl ri k skin, can alan,
H r d rd fadır, x st y d rman.
Dirs yi qısadır, saç, g rd n uzun,
Doda ı k rdir, xalı da uy un.
Ç n si sad dir, sallanmı buxaq,
Qaynar gözl rind gülabdan bulaq.
B sl nmi qırmızı qanla ciy rt k,
Sanki göz içind parlayır b b k.
Duz s ps sa alar x st ür kl r,
Doda ı dünyaya saçar çiç kl r.
H r gül n doda ı k r saçardı,
Gülü ü gülü bir yol açardı.
Gözünd n gül üz gülablar axmı ,
Beli inc idi, sin si qalxmı .
Qıvırcıq saçları mü k çalırdı,
Gün çe m sin kölg salırdı.
Çe m ni, kölg ni görüb hriyar
M nzil yeti di, oldu b xtiyar.
V falı gözl ri xo g ldi ona,
Ür yi çırpındı, basdı ba rına.
Sıxıb qollarını boynuna saldı,
Kam aldı, kamından kami-dil aldı.
Röv n k i ıqlı çıraqt k yandı,
Eyvanı c nn tt k nura boyandı.
"Cahanbanu" dey , yeni ad taxdı,
Bütün ixtiyarı ona buraxdı.
Olduqca ayıqdı, dinc v h yalı,
Söyl nm z sözl rd n a zı qapalı.
ahlı ın açarın ona tap ırdı,
Ba ının tacını göy qaldırdı.
Onu görm s ydi dözm zdi bir an,
Ayrılmazdı onun bir an yanından.
O behi t ölk d ad bir ür kl
Ya adı c nn td n g l n m l kl .
S h r çöhr sind n p rd atark n
H b bac üçün da ç kdi Xüt n.
Getdikc köpürür xoruzlu bardaq,
"Nu olsun, iç" deyir xoruz co araq.
O tovuz dodaqlı kuz a zından,
Küpl rd n camlara tök rdi al qan.
O m clis, o rab, o çal ı, o ç ng
Dünyanın üzün verdi ba qa r ng..
Yeddi ölk ahı K yan r smiyl
Yeddi çe m k m r ba lamı bel .
Gün t k taxtına oturdu s h r,
F l k xidm tin ba ladı k m r.
Yenid n bir içki m clisi qurdu,
Gör nin ba ından a lı uçurdu.
M clis düzüldü yararlı k sl r,
H r g l n yer tutdu hün ri q d r.
Mütrübl r, çal ılar saçardı f r h,
Saqi ruh verirdi lind q d h.
Co duqca kamança v sazın s si,
Çay kimi silirdi ba qa h v si.
sk nd r yenid n açdı x zin ,
Öz s xav tin ba ladı yen .
Çox h diyy aldı ran sg ri,
Ba ını parlatdı öz t kl ri.
H r k s payladı ahan x l t,
Verdi bu dünyaya ba qa bir zin t.
Uca bir gün t k ver rk n ziya
Nurundan çox fayda alırdı dünya.
Gün x zin si daima axar,
im k nuru is bir k r çaxar.
S xav tli olsun g r k cahandır,
ahlı ın xisl ti, bax, bel ya ar!

SK ND R N ST XRD
TAXTA OTURMASI

Mu lar çıra ını, saqi durmadan

M n ver, q lbimd n qoparma f an!
Gözl r aydınlıq ver r bu çıraq,
Q lbimin çıra ı ondan alır ya .
Söyl , ey söz, n dir s nin kimiyan?
Kimdir bu sikk n kimiya vuran?
S nd n ki alınır bu q d r b z k,
H l skilm mi bir h rfin gerç k.
Evimd n çıxdınsa, üz qoydun hara?
Qapımdan uza dın hansı diyara?
Bizd n ba ver rk n bizd n uzaqsan.
Naxı lar vururk n gözd n uzaqsan.
Q lbimin i evi f rmanındadır.
Dil xidm tçi kimi divanındadır,
Bilmir m n qu san, göz ls n, ns n,
Bizd n n d y rli yadigar s ns n.
Söz ki var, ucadır h r bir ucadan.
M tahın qıtlı a dü m sin bir an.
D y rli bir m tah olurmu k sad?
Olursa, h s dd n do ar bu f sad.
Ey sözün ustası, durma, söz g tir,
erin büsatını yerin yetir.
Ad-sanla kim yatıb - onlardan söz aç,
Heyr t ed nl r söyl , fsun saç.
Keçmi i n ql ed n ravil r bel
nc bir dü ünc , do ru r y il
N ql edir: El ki, uca hriyar
sfahan hrind oldu b xtiyar,
Firuz f l yin s ad tind n
sfahan hrind etm di m sk n.
Tac qoymaq üçün o, st xr köçdü,
K yum rs, Keyqubad yerin keçdi.
Onunla böyüdü, b z ndi ran,
gidl r arxası b rkidi ondan.
Ba çılar dedi: "E q olsun, tacidar!"
O böyük ba il ucaldı ba lar.
Töhf l r verdil r taxtına layiq,
Pad ahın oyanan baxtına layiq.
Nilin m nb ind n ta K ng q d r,
Çin d nizl rind n ta Z ng q d r
Elçil r axı dı x rac verm y ,
Taxtına, tacına alqı lar dey .
Taxtına basınca ayaq hriyar
Söz x zin sind n açdı tunc hasar:
"E q olsun, e q olsun, ulu yaradan
Xalqını yaratmı haqqa inanan.
Torpaqdan ba ını bir m n kiminin
Ucaltdı, ulduzla etdi h mni in.
rana g tirdi Rumdan ç k r k,
mriyl da ları yum altdı mumt k.
Ba ımı o q d r ucaltdı zaman,
Yüklü g cav mi da ıyır dövran.
Öyr ndim o adil, ulu tanrıdan,
dal t yolundan dönm r m bir an.
Yoxsula, m zluma olaram köm k,
Qaranlıq gec y parlayan im k.
A lımla dü ünc m olmu m n yar,
Bu dünya himay m altında ya ar.
Do ru bir yol il bu gün getm li,
Sabahkı günüms b llidir, b lli.
Qorxaram b han tapmaq gününd n,
P hriz çalı dım varlı ımla m n.
N aciz qarınca, n d güclü fil
limd n bir z r r görm z, onu bil.
Ovcumun içind olsa da, yen
Dikm r m gözümü özg mülkün .
Xalq m n vers d ziyy t, k d r,
Qıymaram incisin m nd n bir n f r.
K nd ocaqlarından alıram x rac,
h rd n n vergi ist r m, n bac.
lim keçs bir x zin , s rv t,
H r k s ver r m, layiq bir qism t.
M nd n s n t alar h r bir s n tkar.
lin dövl td n ver r m açar.
Qaldırram h r kimin varsa hün ri,
Z ncir ç k r m divan l ri.
Dü künl r, dilsizl r tapacaq aman,
Qurtulmaz limd n bo yeyib yatan.
Vücudu sa lamlar bunu bilm li,
S n td n g r k bo qalmasın li.
Görs m ki, bir n f r ç kir çox z hm t,
Qazancı x rcini öd mir lb t,
El möhtaclara, söz verir m m n,
Köm klik ed r m öz x zin md n.
Din il , a ılla tutaram i i,
Yoluna qoyaram alı -veri i.
Bir i d kims d n qorxum yox m nim,
Qorxanlar önünd titr r b d nim.
D yirman yemidir fayda verm y n,
fv layiql ri ba ı laram m n.
Dünyaya b x i l vurmu am b z k,
laçıq kims y ed r m köm k.
sk nd r kims y verm z ziyy t,
Zalımı q hr ed r, m zluma hörm t.
H r bir yax ılı a bu ah yüz ver r,
Bir yamanlıq ed n bir c za gör r.
Kim günah i l s c zaya çatar,
Pe iman olursa, dlim ba ı lar.
limd m hv olur ba ı dik dü m n,
Pe iman olursa, ba ı laram m n.
M n m yax ılı ı önc ba layan,
Yamanlıq ba layan dü mandır, dü man.
M n l k kimiy m, l r m torpaq,
D y rsiz qalı ı ataram ancaq.
Bir dolam, quyudan suyu ç k r m,
Bu ba dan alıb o ba a tök r m.
Qılıncla h r n ki, keçirs m l ,
Paylaram yen d qamçı ucuyla.
Bu taxtın ba ına keçm k, haq bilir,
Dü kün l tutmaq m qs dil dir.
Vücudum olmu h m bulud, h m gün ,
Bir limd su var, birind at .
Önüm da çıxsa dön r bir muma,
kini suvarram çıxsa qar ıma.
rana m n özüm g lm dim Rumdan,
Bu mülk gönd rmi böyük yaradan,
Haqqı v batili ayırd edim m n,
Alır ba lı qıfıl açarı m nd n,
Din da ıyan ba lar qalxsın flak ,
Dinsiz ba ları da tullayam xak .
Ehtiyac adını qaldırdım artıq,
El il çıra a verim barı ıq.
H r evd firi t do urum divd n,
Bir bina ucaldım h r uçuq evd n.
Harda dal tim olsa hökmüran,
Qırqovul z rr c qorxmaz t rlandan.
Sürüd qoyuna qurd olar çoban,
Marala, ceyrana toxunmaz aslan.
Yamanı ed r m yax ılıqla ram,
Yax ılar yamanlıq ets qoymaram.
H r ba ı göyl r qaldırsam, bir d
O ba ı bir daha görm zl r yerd .
M n tay olandan qopardım ciy r,
Qoymadım da ıtsın ba qa v h il r.
Kims ni yaxmadım gizlin z h rl ,
A kara ba rını d ldim x nc rl .
N dünya üstünd alovt k axdım,
N d ki, s b bsiz bir xırman yaxdım.
Kims nin q lbini haqsız qırmaram,
Qırsam da, varımdır ld mumiyam.
Birinin gözünü a rıtsam g r,
z limd n darı tökm k d g l r.
Bu i d m n yar olsun yaradan,
Bu yaman gözl rd n qorusun h r an."
Bunları söyl rk n bir-bir sk nd r,
Göyl r ucaldı dinl y n ll r.
M clisd var idi adam h r yandan,
Birisi el di ahı imtahan,
Natiqlik dü künü, h dsiz söyl y n,
Divan xisl tli hikm t öyr d n,
Bir casus vardı, tez öpdü d rgahı,
Sınamaq ist di sk nd r ahı:
" ahım, bir dinara ehtiyacım var,
Vers niz, dünyaya d y r bu dinar."
Gül r k söyl di ona sk nd r:
" ahdan b x i ist rütb si q d r."
O casus söyl di: "S xav tli ah.
Bir dinar verm kd n utansan h rgah,
Dünyanı ba ı la m n bir k r ,
Qaldır bu ba ımı uca göyl r ."
ah dedi: "Ey a qın, bu d f yen
st yin müvafiq deyil ölçün .
Çox yersiz iki ey ist din m nd n,
Biri m nd n kiçik, dig rind n s n,
H r sözün xüsusi bir ölçüsü var,
Ölçüsüz söyl n n söz qulaq yırtar.
Bir söz ki, da lara düyün vuracaq,
Göz l söz olsa da söyl m , burax."
Pad ahdan soru du bir igid o lan:
"Xalq neçin alçaqda, s n ucadasan?
Deyirs n hamı bir yolda lıq, ancaq
N dir bu a a ı, yuxarı? Burax."
Dedi: "M n ba çıyam, xalq is ümm t,
Ba yer en rs pozular övk t.
Otlara yara ar ba ını ym k,
nsanın ba ıysa ucada g r k.
Pad ahın mövqeyi olmalı uca,
Gör nl r nur alsın ondan doyunca."
Ba qa bir dilav r dedi: " hriyar,
A ıllı kims y b z k n yarar?
Q lbind var s nin tanrı sif ti,
O palçıq vücuda vurma zin ti."
ah dedi: " ahan d bd b , övk t
Gözl r b x ed r yenilik, lb t.
Onunçun edir m özümü gül n,
Gözümüz nurlansın, ür k olsun n.
Görmürs n, atlaz don geyinc bahar,
N q d r zövq alır ondan ruzigar?"
nandı a ıllı k sl r bu söz ,
Qulaqdan asdılar yaqut, firuz .
Oldular yenid n aha s naxan,
Hamısı ür kd n ba ladı peyman.
Xalq onu s birli görüb oldu n,
mrin ba ydi hamı yer-yerd n.
C m idin r smiyl böyük sk nd r
Taxtının ba ına keçdi bir s h r.
Daima göründü xalqa mehriban.
Böyükl r r smini tutdu h r zaman.
M ktublar gönd rdi h r bir diyara,
H r hüdud b yin , h r bir s rdara.
dliyl o bütün q lb girmi di,
Basqından h r k s aman vermi di.
Dünyanı özün etmi di o, ram,
Ram etm k yolunda tutmadı aram.

SK ND R N DARANIN QIZI
RÖV N Y RUMA GÖND RM S
O yaqut q d hi, saqi, birba a
M n ver, aya ım toxunmu da a.
Bir çar arayım, da lıqdır h r yan,
Yaqutt k özümü qoruyum da dan.

F l k d v sini sür tl sürür,

Ondandır ki, günd bir oyun do ur.
Pe si sülhdür, döyü dür h r an,
Keçirir günd bir r ng x yalından.
Keçmi i bir k r alsan n z r ,
Gör rs n b nz mir bu günkül r .
Tanrının verdiyi p rv ri l rl
H r göz l girmi dir ba qa bir kl .
Sanma biz yatarsaq yatar ruzigar,
Bu ev heç bir zaman olmaz tarümar.
Çoxları köçmü dür köhn dünyadan,
Bu dünya yen d hamandır, haman.
D y rli ki il r keçib getdil r,
Dostlar da onları t qib etdil r.
Yoluna azuq hazır et bir az,
Dost olan dostundan gerid qalmaz.
N q d r yolu pis gets d , bi kk,
Axura düz gedir h r çolaq e k.
N ql edir köhn d n tarix yazanlar:
Olmamı ahların taxtı zülmkar.
sk nd r dünyanı tutdu u zaman
xsi ist yin uymadı bir an.
Çalı dı dünyanı islah etm y ,
Onunçun yetmi di bu böyüklüy .
ahlıqda bir örn k al sk nd ri,
S n d gör sk nd r gör n i l ri.
Bu dünya mülküyl oldu b xtiyar,
Onun ist yin uydu ruzigar.
H b v Xorasan, Qurdan da Çin ,
Qol gücü görm d n keçdi mrin .
Elçil r, qasidl r getdi h r yana,
Sikk l r vuruldu onun adına.
Bir aslan ür yi çarpark n onda,
Dünyanı tutmu du qılınc altında.
rana inana bilm di s rdar,
Rumlu öz yurdunda salamat ya ar.
Bir gec uyaraq göyl r baxtına,
Do ru bir m sl h t verdi taxtına.
V ziri ça ırdı, ona söz açdı,
Bu gizli fikrini ortaya saçdı:
"Madam ki, lim keçmi dir ran,
Bu yerd ba lanıb qalmaqdır ziyan.
Daima dolanır bu yeddi f l k,
Dünya seyrin var m nd d ist k.
Görüm bu dünyada yeni n l r var,
Varmıdır m nd n d güclü tacidar?
ıqlı fikrimc budur m sl h t:
Dünyanı g zm y çıxark n, lb t,
X zin , dövl ti Ruma gönd rm k,
Oraya etimad ba lamaq g r k.
H r i d lazımdır ayıqlıq, diqq t,
H r kuz çe m d n çıxmaz s lam t.
Taxtımın ba ını tutar bir dü m n,
Taxtımdan, tacımdan ayrılmaram m n.
Dünyanın ç kilm z b laları var,
Bu yolun qorxusu, c faları var.
Ruma dön, orada m sk n el , qal,
M nim d fikrim uy undur bu hal.
Fitn d n o mülkü qoruyursan s n,
Çünki ay nayibdir i ıq gün d n.
Röv n k xatunu götür b rab r,
Onunla ölk nin i i düz l r.
Bir fikir do unca gün a ıla,
H r yax ı-yamana bir ölçü saxla.
Nayibs n, i i gör, dinl dl il ,
M ni yax ılıqla g tir s n dil .
Onunçun b y ndim s ni h r k sd n.
Böyüklük gözüyl s n baxdım m n".
Söz ba layaraq hün rli v zir,
O buyruq ver n göst rdi t dbir:
"Pad aha layiqdir h r buyruq, f rman,
mriyl i görür h r i bacaran.
Getdikc övk tin k mal dolsun,
Q r zl ist yin qol-boyun olsun,
O uca r yiniz göst rdi t dbir,
Qar ını görm kd n ziyanmı g lir
ahın göst rdiyi u urlu i
M n boyun qoyaram, dü m t vi .
ind , gücünd , ancaq, h r zaman
Ayıq olmalıdır uca hökmüran.
Bu mübar k s f r çatınca sona,
Dönünc yen öz do ma yurduna,
A ır i deyildir böyük s rv r
Dünyanı tap ırmaq i bil nl r .
Dövl ti saxlamaz yalnız bir n f r,
Dünyanı özün ba lamaz bir r.
Dünyada var saysız ölk v dövl t.
Bu dövran h r k s ayırmı qism t.
Ram ets n özün tanrı ver ni,
Qism tin ondadır, o tutar s ni.
H r pad ah mrin boyun yinc ,
H r ölk , h r t r f s nindir m nc .
Olsa dü man evi s nin torpa ın.
Cilovu ba ına buraxma, saqın.
Ba qalar mülkünd durmaq n yarar,
Vurma aya ına onunla cidar.
Yad mülkü n ld saxlamaq olur.
N d varına bel ba lamaq olur.
Sanma bu dünyada çarpı ma yoxdur,
H r k s bir a adır, göz dik n çoxdur
Riyas t fikriyl burda, ey salar,
Rumlardan kims ni etm zs n s rdar.
K yan ovla ıdır c m torpa ı,
Orda bir v h idir yadlar aya ı.
N q d r xatadan uzaqdır h yat,
Dünyada pad ahlıq adını ucalt.
Ölk n dön rk n uzaq s f rd n,
Qısaltmı olarsan uzun i i s n.
S n güldür üzünü ahzad l rin,
Silinsin q lbind n q min, k d rin.
H r ahı layiq bir ölk y gönd r.
N yeri ist rs o yer gönd r.
H r biri bir s mt t r fdar olsun,
H r t r f bir aha giriftar olsun.
Qorxuram c ml r qalxsın yenid n,
Daranın qanını almaq ist rk n,
Yunana v Ruma çıxarsın ordu.
Da ıtsın ölk ni, n y g r k bu?
H r biri pad ahlıq ed rs t k-t k.
Ortada dü m nlik artacaq, bi kk.
H r k si mülkünün qay ısı alır,
Ölk miz dü m nd n s lam t qalır.
Dü m nl r talana ba larsa ancaq,
Yolunu bununla olur ba lamaq.
Bir d ölk l rd kin toxmu saçma,
Yurduna dü m nin yolunu açma.
Qoyma qanla yusun ahlar dünyanı,
Qoy alovlanmasın dü m nin qanı.
Sanma dik ba ların tökdüyü qandan
S yavu qanıt k qalmaz bir ni an.
Yersiz qan tökm kd n daim dur geri,
Qanlıdır s ninl çarxın x nc ri.
r nl r söyl mi n göz l m s l:
"D ym z d ym y n ziyanlı bir l."
Yetm sin kims y s nd n q m, k d r,
Az ziyan ver nl r az ziyan ç k r.
Xor baxma, alçalmaq sı maz h r ba a,
Kims ni öldürm , b di ya a."
V zir yol göst rdi, tökdü çox t dbir,
Sözl ri pad aha eyl di t sir.
Dövran gümü te tin a zını açdı.
Qara qar a qızıl yumurta saçdı.
Qoca möbidl rs tarix boyunca
Yumurta v te td n demi doyunca.
sk nd r a lıyla tökdü bir t dbir,
 mr etdi: tez g lsin, atlansın v zir.
Orda kitabxana varsa n q d r,
ar el di, tez g tirsinl r.
H r çe id elmd n d y rli sözl r,
H r inc hikm td n açdı bir d ft r.
Yunana gönd rdi t rcüman il
Çevirsin bir dild n ba qa bir dil .
Pad ahın mriyl g ldi r stu,
Durmadan at çapsın Yunana do ru.
Röv n k xanımı alsın b rab r,
Götürsün x zin , kitab v d ft r.
ranı t rk etdi ahın mriyl
Yunanın yolunu keçirdi l .
Röv n k pad ahdan hamil olmu ,
S d fin qoynuna inci qoyulmu .
Yunana yeti di d bd b , sk r,
Yükd n inl yirdi o nazlı gövh r.
Doqquz ay olunca, gövh r m d ni
Dünyaya b x etdi öz gövh rini.
Be iyi öp r k oldular dil ad,
U a a qoydular sk nd rüs ad.
r stu v kildi ahdan, h m v zir
Pad ahlıq i ind tökürdü t dbir.
Yem kd , içm kd o ahzaday
Verirdi can kimi göz l t rbiy .
Cismini b sl rdi nazla, nem tl ,
Körp q lbini d üur, hikm tl .
Yüzl rc g lmi dir bel göz ll r,
Onu torpaq yemi , qalmamı s r.

SK ND R N R B STANA
GETM S V K B N
Z YAR T ETM S

Ey saqi, l uzat q m qovan mey ,

Durma, ver m n kimi q lbi d rdliy .
Rahatlıq triyl dirç lsin bu can,
Qurtulum k d rd n, q md n bir zaman.

Yax ıdır h r falı xeyr i yormaq,

"Rux"u yox, oyunda " ahrux"u vurmaq,
Alçalırk n bel uca görünm k,
Sarsılıb durark n yen öyünm k,
am kimi ba rının içind n yanmaq,
Zahird sevincl nura boyanmaq.
H r i d bir miskin aciz qalınca,
Qaçar acizlikd n falçı dalınca.
lin keçirir da , qumdan açar,
Da , qumdan çox zaman d mir d çıxar.
Bir qapı qeybd n yox olsa h rgah,
Kims aça bilm z, açar bir allah.
Xeyr vur falını, faydan ondadır,
Çünki xo fal vurmaq u ur yaradır.
nl m "x st y m" dey , ey filan,
Des n ki: "sa lamam" sa lam olarsan.
H r i d bizd n bir qür atmaqdır,
l ri sazlayan yalnız o haqdır.
nsaf bu p rd d biz m h kdir,
T rs p rd çıxarmaq n y g r kdir.
Könül, p rd dardır, s n m n yar ol!
P rd yırtanlardan s n p rd dar ol!

Bu parlaq beytl ri hekay t ed n,

M nim ziyn tim yara ıq ver n
N ql edir: dünyada olunca yiy ,
sk nd r xeym ni vurunca göy ,
ahın f rmanıyla h r n dövl t var,
Yunana da ıdı m tin adamlar.
Dünya hiyl sind n olunca iraq,
Dola maq fikrin sarıldı qıvraq.
dlind n müjd l r alınca dövran,
Bir q tr içm di onu anmadan.
sk nd r u urlu ah oldu undan
ind ayıqdı h r an, h r zaman.
Dünyanın sazını lin aldı,
Ancaq fq t dey xo hava çaldı.
K m ndi altına girinc dünya,
Uymadı ür y yatmaz havaya.
Böyük kims l r verm di ziyan,
Asayi altında ya adı h r yan.
Dikba lıq ed ni öldürürdüs ,
Yerin qoyurdu n yax ı kims .
Ölk d bir h r yıxsaydı g r,
Qurardı ondan da göz l bir h r.
Bu dünya bel dir, bu vaxta q d r
Birini yıxarsa, birini tik r.
sk nd r ba ladı abad etm y ,
Oldu hardan-hara sk nd riyy .
Çind n Qeyruvana yol var n q d r
Uca d rgahına axdı qasidl r.
H r pad ah v siq alırdı ondan,
Ölk l r sı ındı ona h r yandan.
D y rli töhf l r g ldi h r yerd n,
Adına yara an z rd n, ziv rd n.
sk nd r mr etdi, cavab olaraq
M ktublar mü k il yazılsın ancaq.
Bir zaman ötmü dü bu q rar üzr ,
Göyl r d f l rl ba vurdu yer .
Padi ah dünyanı g zm kçin yen ,
Hazırlıqla dü dü s f r q sdin .
Oxumu r bd n g l n m ktubu,
ll rc q lbind qalmı arizu.
st di büsatı randa qursun,
r b d bu yolda ona ba vursun.
K b ni ziyar t etsin bir zaman,
Sevinsin mübar k fallı naxı dan.
Hökmüran olunca bütün rana,
Xeym ni köçürdü r bistana.
X zin topladı bir neç xalvar,
Biyaban yolunu tutdu hriyar.
r b ba larını onun bax ı ı
ydirdi büsbütün mrin qar ı.
Görünc mrin ram olmu z f r,
Hökmün ba ydi dikba r bl r.
Yel kimi at sürdü r bistana,
r bl r dü m di ondan ziyana.
H r yerd atını edinc rah t,
H m b x i saçdılar, h m h dsiz nem t.
H r çe id lüzumlu yem kd n ba qa,
B sl nmi sürül r verm kd n ba qa,
Gücl ri çatdıqca ahın önün
H r yerd n ç kdil r a ır x zin .
S hralar dola an görk mli atlar,
Z h rd n su içmi parlaq qılınc var.
Boyu otuz r , üstü çox parlaq,
Niz l r, qan il b sl nmi mizraq.
Yüy nsiz d v l r, lökl r h r yandan,
Toz, torpaq içind yel kimi uçan.
Bunlardan ba qa çox b x i l r da dı,
Yükl n n gön, d ri, n fis da -qa dı.
Ona hörm t üçün hey zaman-zaman
H r yerd n ç kildi yükl nmi karvan.
sk nd r x zin a zını açdı,
Qızılı, zin ti xalvarla saçdı.
Atlazdan s hraya f r l r açaraq,
Yaqutlar altında gizl ndi torpaq.
Yana dı K b y n bir üz il ,
H ccin malını öyr ndi bel .
Dünyanın nafin basmı dı ayaq
Al min nafind n nb r açaraq.
Çarxın p rgarıt k m rk z nöqt ni
Dola dı, ziyar t etdi K b ni.
T vafı oldu u kimi bitirdi,
K b halqasını l g tirdi.
Öp rk n K b nin qapılarını
Ür kd n andı o, böyük tanrını.
Ba ını mübar k qapıya vurdu,
X zin saçaraq yoxsul doyurdu.
Qızılı su kimi ed rdi r van,
D v ba ı ladı o karvan-karvan.
Do rular evind tutunca q rar
Tanrıya p r sti etdi tacidar.
K b ni x zin -gövh r tutdu,
Damları mü k il nb r tutdu.
T vaf i l rind n azad olaraq,
Basaraq Y m nin gönün ayaq,
Parlatdı Y m ni ordunun tozu,
Gönü parladant k Süheyl ulduzu,
Oradan atını raqa sürdü,
Yunana dönm kçün hazırlıq gördü.
Böyük Az rbaycan hökmüdarından
Bir elçi g l r k dedi: Hökmüran,
N üçün ram etdin bütün dünyanı?
Sildin ruzigardan zülmü, tü yanı?
Verdin h r ölk y qurtulu , aman,
Erm nistan n d n çıxdı xatırdan?
Do du un h r bu yaxın ölk
N üçün bürünsün qaranlıq kölg ?
Erm nistan oda ibad t ed r,
Ba qa padi aha ita t ed r.
Orda Ad n slind n bir p hl van var,
Qüvv ti Rüst min gücün çatar.
Adı D validir, h r ba rı yarır,
Aslan d risind n yosun qoparır.
Erm nistandakı bütün igidl r
Yalnız bu pad aha boynunu y r.
H r k s bad iç r onun adına,
Yaxın ölk l rd n bac g lir ona.
Ordunla bu s mt hücum etm s n,
Ölk ni übh siz alacaq bizd n."
Hün rd n, gücd n söz açınca ona,
Babild n at saldı Erm nistana.
Ölk d n yuyaraq fitn ni, qanı,
Rum ahı xo ladı Erm nistanı.
Silindi ortadan h r bir köhn i ,
Möbid ibad t, oda p r sti .
Ordan da tez hücum etdi Abxaza,
Açdı abxazlara kind n darvaza.
S s saldı gurlayan t bil h r yer ,
Süngül r sirrini açdı göyl r .
Hansı bir q l y gönd rdi x b r
Açarı durmadan t slim etdil r.
D vali Abxazda ahlıq ed rk n
E itdi Rum ahı g lmi s f rd n.
Ba ladı v faya gön k m rini,
ıqlı q lbind n ataraq kini
Atlandı, yüy ni aldı tez l ,
sk nd r lini öpm k q sdil .
X zin götürdü o hriyara,
Çatınca tap ırdı x zin dara.
D rgaha g linc öpdü torpa ı,
Kinini yen r k olmadı ya ı.
Dünyanı z f rl ölç n sk nd r
Gördü m rdlikd yox ona b rab r.
N vazi göst rdi o q hr mana,
Taxtının yanında yer verdi ona.
Sordu hvalını fq tli s sl ,
Q lbini qızdırdı qız ın n f sl .
mr etdi x zn dar xs sk nd r;
Versin D valiy x zin , gövh r.
G tirsin adına layiq bir x l t,
Sır a v h mayil, c vahir, zin t.
H m qılınc, h m q d h, cavahir, ip k,
Verilsin pad aha layiq bir b z k.
H r n mr etmi di uca hriyar
Yerin yetirdi o x zin dar.
Ucaldı D vali, q lbi oldu n,
Geyindi sk nd r ip kl rind n.
Tovq asdı, tac qoydu, cavahirni an,
Sayıldı ba ını dik tutanlardan.
T kkür dilini açaraq ona:
"Pad ahım, yaradan yar olsun sana!"
Qüruru yen r k, kiçildi dey ,
Kiçilmi ba ını qaldırdı göy .
O günd n xidm t sıxdı k m ri,
Pad aha xidm td n durmadı geri.
O, ahp r stlikd el ad aldı,
aha xas olanlar gerid qaldı.
O yerl r göründü aha ba kimi,
Gözünü parlatdı bir çıraq kimi.
O göz l torpaqda enib dinc ldi,
Sevincin, ist yin barını d rdi.
n qoca bir dehqan vermi dir x b r:
Tiflisi ilk abad etmi sk nd r.
O c nn t b z kli göz l torpa ı
Yax ılıq toxmuyla etdi gül ba ı.
O yerd sk nd r bel mr etdi,
Rumun ayiniyl h r bir i getdi.
Keçdi o torpa ı seyr ed -ed ,
Ov üçün at sürdü çöld , d r d .
On be gün da larda, çöld yürüdü,
H m ikar edirdi, h m yol ölçürdü.
Ovla g zi rk n göz l ölk ni,
Can atdı görm y ah Nü ab ni.
E itdi qadının vardır övk ti,
D y rli ölk si, malı, dövl ti.
Gördüyü ç m nd n, sudan nl ndi,
G ldi bir ç m n , atından endi.
SK ND R N B RD Y G LM S
V NÜ AB L GÖRÜ M S

Canp rv r rabı dur g tir, saqi,

O susuzlar üçün çe m dir, saqi!
Yanıram, t n lik salmı bir d rd ,
M n ver, rab oldum alud .

B rd n göz ldir, nec q ngdir,

Yazı da, qı ı da güldür, çiç kdir.
yulda da lara lal l r s p r,
Qı ını baharın n simi öp r.
O ya ıl me si c nn t b nz r,
n t kl rin ba lamı kövs r.
Söyüdlük çöll r vermi dir zin t,
A ba ı el bil h qiqi c nn t.
Qırqovul yuvası h r s rv a acı,
Oxuyur k kliyi, ötür turacı.
S ssizlik içind dinc lir gül n,
Torpa ı silinmi qay ı, k d rd n.
Reyhanı ya ıldır ill r uzunu,
H r çe id naz, nem t bürümü onu.
Yem üçün g l r qu bu göz l yurda,
st s n "qu südü" taparsan burda.
Torpa ı yo rulmu qızıl suyundan,
El bil h r yanda bitmi z f ran.
O ya ıl yerl ri dola ıb g zs n,
nlikd n ba qa bir x yal görm zs n.
ndi o d rgahın taxtı alçalmı ,
p yi, quma ı kül kl r çalmı .
T z nar güll ri tökülüb solmu ;
O narlar, n rgizl r dönüb toz olmu .
ndis yerind bu göz l yurdun,
Bar sel yumu d r , qurumu odun.
Yen d bol olan o göy rtil r,
dal t toxmundan göy rs g r,
Yenid n göz lc b sl ns diyar,
Get-ged ya ıllıq, göz llik artar.
Pad ahın lin keç rs fürs t,
O taxta yenid n ver rdi zin t.
H rum adlanırdı bu yurd h r yerd ,
ndis adına deyirl r B rd .
Bu m rdl r, göz ll r yurdunda, inan,
Çox saysız x zin gizl mi zaman.
Bel ux, sevimli gül n harda var?
Harda var x zin saçan bu diyar?

Bel n ql edir söz x zin darı,

Köhn x zin nin adlı saları:
Hakim qadın varmı , adı Nü ab ,
Uymu il uzunu keyf , rab .
Erk ksiz ya ayan bu di i ceyran
Göz ldi, göyç kdi erk k tovuzdan.
Xo söhb t, ür yi saf, m tan tli,
Bir p ri ndamlı, xo t bi tli.
Önünd minl rc göz l qız varmı ,
Xidm t ay kimi k m r ba larmı .
Bunlardan ba qa, var igid, q hr man
Otuz min qulamı - qılınc oynadan.
D rgaha yaxın da olsa, yen d
Evin girm zdi erk k bir b nd .
Qadınla a ardı onun h r i i,
Tap ırıq almamı ondan bir ki i.
Sarayda i bil n qadınları var,
Yalnız k txudasız i gör r onlar.
Qulları bir yurdda salmı dı m sk n,
Yaxın bir obanı etmi di v t n.
Q hrind n, kinind n onun qorxaraq
hrin bir ki i basmamı ayaq.
Biyara getm y vers ydi f rman
Yolunda ki il r keçirdi candan.
sk nd r s hraya ç kinc ordu
Çadırlar ba ını flak vurdu.
Gördü bir nlikl yo rulmu c nn t,
Etdi kinl r , çaylara heyr t.
Sordu: "Bu n ölk kimindir, kimin?
Kim burda pad ahlıq edir, söyl yin."
Dedil r: "Gördüyün bu var, bu yatır,
Bu göz l torpaqlar bir qadınındır.
Qadındır, erk kd n ür kli, qoçaq,
D niz incisind n t miz v parlaq.
Tayı yox üurda, adda v sanda,
R iyy t bec rir ç tin zamanda.
M rdlikl belin ba lamı k m r,
"K yan n slind n m" dey f xr ed r.
Külahsız qadındır, ancaq tacı var,
Bir sk r üzünü görm z bu s rdar.
Hesabsız q hr man qulamları var,
Önünd üzünü görm mi onlar.
Köksü gül. a bil k qız, g lin ancaq
H r i d onunla ed r ittifaq.
Boyları ox kimi, dö nara b nz r,
Sanki h r m m d n süd mmi k r.
n inc ip kl r, n parlaq tüll r
O l tif ndamdan utanıb titr r.
Firi t onlara baxmaz cür tl ,
Baxsa göyd n en r bir f lak tl .
Ba ın eyvanında parıldar t k-t k
Gündüz n bir gün , gec çıraqt k.
O a b nizl r ets n tama a
Az qalır f qd n gözl r qama a.
aqraq s sl rini e its h r k s
Can qurban etm y göst r r h v s.
Qulaqda, boyunda incil r gülür,
Dodaqlar yaqutdur, di l r is dürr.
Bilmir m n füsun oxumu bunlar
Ki, hv t toruna olmamı ikar?
Bu mavi s manın altında ancaq
l ri rabdır, çalıb ça ırmaq.
N silc uca, pak hökmüdar qadın
Onları qoymazdı hv t yaxın.
S n mxanası var saraylar q d r,
Azad girib g z r orda af tl r.
P rd arxasında keçirir h yat,
Do ma ölk sin verir qol-qanad.
Möht m ahan bir sarayı var,
Bir büsat açmı ki, ahlara yarar.
Büllurdan taxtı var, göy vurur ba ,
Üstün xalvarla tökmü dür qa -da .
O büllur taxtı bir q ndild n parlaq,
Gec l r aydan da i ıqlı çıraq.
Oturur o büllur taxta h r s h r,
Uca tanrısını h r gün yad ed r.
G lint k taxtında yl ir yalnız,
Xidm tçin ayaqda durur g lin, qız.
Mavi ç rx altında sazla, q d hl
Dünyanı keçirir da ın f r hl .
Tanrıya s cd d n durmazlar geri,
Yox yem k, içm kd n ba qa i l ri.
ahan sarayla, böyük dövl tl
Riyaz t ç k rdi bir ibad tl .
O q d r dindardır bu nazlı dilb r,
z c nn t kö künd yatmaz gec l r.
Ba qa bir kö kü var m rm r da ından,
Ay kimi h r gec süzülür pünhan.
Kö künd o gün , o nazlı qönç
Ba lar ibad t f q sökünc .
Bir sona suya ba vurdu u q d r
Yasdı a ba qoyub yatar o dilb r.
O p ri ndamlı qızlarla yen
Mey il , çal ıyla ba lar keyfin .
Gec ni, gündüzü keçirir bel ,
Gündüzü bel dir, gec si el .
N gündüz l ç kir can b sl m kd n,
N gec tanrıya s cd etm kd n.
Vardır qapısında çox xidm tçil r,
Özünün, i inin qeydini ç k r."
sk nd r bu i d n nl ndi, ancaq
O nax ı görm y göst rdi maraq.
Ya ıllıq içind gördü bu dünya,
Gövh rd n qiym tli olan kimiya.
O yerd ba ladı istirah t ,
Bir neç gün daldı ey , i r t .
Hökmüdar qadına verdil r x b r.
Mübar k fal il g lmi sk nd r.
P r sti etm y gördü hazırlıq,
Gönd rdi pad ahın adına layiq
H r çe id yararlı, l ziz yem kl r,
Ür kd n xidm t ba ladı k m r.
Ayırdı m tb x , miniy yarar
Göz lc b sl nmi canlı heyvanlar.
Mü k, nb r qoxuyan dadlı yem kl r,
lini yuma a mü k il nb r.
H r çe id yem li, dadlı meyv var,
Mü k il k rd n bir neç xalvar.
Mey, no ul, bostanın b z yi reyhan
Neç gün da ındı aha durmadan.
H m d meht rl r ayrı olaraq
H r gün gönd rirdi mü yy n rzaq.
O q d r m rdlik üz verdi qadından
T "rifi dill rd oldu bir dastan.
Pad ahın könlünd açdı bahart k
Onunla görü m k arzusu çiç k.
Qadını öyr tm k ist di o ah,
Olsun bu ölk nin sirrind n agah.
Bilsin s rh ddini bu m ml k tin,
Varmıdır sli bu sözün, söhb tin?
bdiz vurunca gündüz qızıl nal,
O dünya gün i atlandı d rhal.
Hazırlıq görünc ucaldı göy ,
Yol aldı saraya "Elçiy m" dey .
El ki, saraya çox yaxın g ldi,
Yolun z hm tind n bir az dinc ldi.
Göyl r ba vuran bir saray gördü,
Onu yerl r öpür, göyl r öpürdü.
Xidm tçi qadınlar onu gördül r,
Qaçıb Nü ab y verdil r x b r:
"Rum tacidarının n d rgahından
Ölk miz alıbdır nlikd n ni an.
A ıllı bir elçi g lmi dir biz ,
Rum ahından x b r g tirmi siz .
A ıl m d nidir ba dan-aya a,
B nz yir tanrıdan yanan çıra a."
Nü ab sarayı b z di artıq,
D mirli yollara vurdu yara ıq.
Naz nin qızlara vuruldu b z k,
Düzüldü sıraya yüz lvan çiç k.
Mü kin k m ndl r düzüldü gövh r,
Da -qa a büründü ip k geyiml r,
Bir ba ça tovuzu kimi s k r k
Parlayıb, gülüms r i ıq çıraqt k
Pad ahlıq taxtına oturdu xo hal,
lind tirli, göz l porta al.
mr etdi, pad ahlar ayini üzr
sk nd r elçisi g lsin hüzur .
O uca sarayın ba v kill ri
mrini icradan durmadı geri.
Elçi çox sür" tl girdi qapıdan,
Qondu taxt üstün o qorxmaz aslan.
Belind n n qılınc açdı, n k m r,
Elçit k etm di s cd sk nd r.
O göz l sarayda bir hikm t gördü,
Sevimli bir saray, bir c nn t gördü.
H r yanda qayna ır huri v p ri,
Mü k il , nb rl yo rulmu yeri.
Da -qa a batmı dı g linl r, qızlar,
Baxanın gözünd parlar ulduzlar.
Elçiy da -qa ın parıltısından
Bir alov göründü durdu u m kan.
Sanki birl mi dir m d nl d rya,
Bütün gövh rl ri tökmü buraya.
Elçinin tutdu u u ursuz i
Nü ab p rt olub, dü dü t vi :
"Bu zir k ki iy indi n dem k,
Qoyulan ayin m l etm m k?
H ddini tanıtmaq g r kdir ona:
Bu elçi saymayır bizi, baxsana."
Nü ab baxınca dü r k kk
O bi mi qızılı vurdu m h k .
Diqq tl baxınca tanıdı bird n,
Taxtında yer verdi, q lbi oldu n.
Bildi sk nd rdir, dola ır ona,
Taxtında oturmaq yara ır ona.
Yeddi mavi göyün s ad til
Onun t rifini g tirdi dil .
Endirdi h yadan göz qapa ını,
Utandı, t r yudu al yana ını.
Sezdiyi bu i i açmadı ona,
Açarım var, dey ba lı qıflına.
sk nd r bir elçi kimi davrandı,
Özünü olduqca o s rb st sandı.
Çox salam yetirdi hey dön -dön ,
T kmil bir elçilik etdi özün .
Salamlar bitinc dedi: - Ey s rdar
öhr tli, övk tli, adil tacidar
Deyir: "Ey öhr ti dünyanı tutan,
n adlı k sl r meydan oxuyan,
N üçün çevirdin bizd n yüy ni?
Hüzura g lm din, anmadın m ni?
N zülüm etdim ki, dü m n k sildin?
Ey harın at, bizi acizmi bildin?
Bundan da k skin bir qılınc kimd var?
Kimin oxu bel qız ın od saçar
Ki, ona sı ınmaq yararlı ola,
S ninçin m sl h t budur, g l yola.
Uca d rgahından ç kinm , g l, get,
Co du um günd qorx, ondan h z r et.
Bu göz l ölk n m n ki yol aldım,
Öz dövl t kölg mi üstün saldım.
Qapıma neçin ba vurmadın bir an,
Neçin üz çevirdin m nim yolumdan?
Könlümü alırsan meyv , rabla,
Aldadırsan no ul, reyhan, kababla.
Etdiyin bu i l r q buldur, ancaq
Do ru fikirl rd n g l olma uzaq.
S ni bu idrakla görm yim, inan.
B xtiyar görünür hümay qu undan.
Q bul ba lanırk n s h r, çox erk n
ahın d rgahına s n d g l rs n."
El ki, yetirdi özünd n x b r
Ba ını a a ı dikdi sk nd r.
Nü ab cavabçın lal saya ı
Gül açıb, t rp tdi yaqut doda ı:
"Ey c sur padi ah, e q olsun s n ,
Elçilik edirs n özün özün .
M n saf ür yim söyl yir bel ,
Bu ba la, ahan , uca say nl
Bir elçi deyils n, hökmver ns n,
Gönd rilmi deyil, s n gönd r ns n.
Pey amın qılıncdır, qoparır ba lar.
S nd n ba qa bunu m n kim vurar?
Ancaq ah qılıncla oynarsa artıq,
Qılıncı göst r r ba ıucalıq.
Söz açma sk nd r qılıncından s n,
Özün çar tap, sk nd r s ns n.
M ni ça ırark n toruma dü dün,
Gözünü yax ı aç, çiys n, bir dü ün.
Taleyim g tirmi s ni bu taxta,
E q olsun dövl ti dü ün n baxta."
sk nd r dedi: "Ey bu taxta layiq,
Arama baxtının hökmünd n artıq.
sk nd r d nizdir, m n çayam, ancaq
Gün l kölg ni olmaz bir tutmaq.
Bir k s tay tutma m ni, ey hu yar,
M n kimi minl rc göz tçisi var.
Bu fikri q lbind n s n sil büsbütün,
Pad ahı bundan da çox uca dü ün.
Yoxsa sk nd ri sandın kims siz,
Özün elçilik ed n bir aciz?
Uca d rgahına sı maz igidl r
Özümü z hm tl elçilik ed r?"
A ıllı Nü ab yen dürr sacdı,
O gül doda ından qıfılı açdı:
"Q lbimi bu q d r aldatmaq n d n?
Yalan atını g l minib çapma s n.
l ç k bu t rslikd n, yet r inadın.
M rdlikl an, öhr t qazanmı adın.
Böyükdür p yamın, adın da, s n d
Aslanı gizl m qurd d risind .
Elçid olurmu bel c sar t?
Hüzurda göst rsin bu q d r hidd t?
Q hr il buyruqdan n l ç kirs n,
N d qar ımızda boyun yirs n.
Biziml hökm il edirs n r ftar,
Bel r ftar yalnız pad ahda olar.
Var bundan ba qa çox ni anlar, h l
Ondan da çox srar g l c k l ".
Tez verdi bel bir cavab sk nd r:
"Bir tülkü aslandan g tirm z x b r!
Gözünd olsam da c sur, q hr man,
sk nd r deyil m, elçiy m ondan.
X b ri böyükl r gönd rmi bel ,
Hökmünü d yi m k yararmı? Söyl !
Sözümd varsa kin, acıq, kükr yi ,
Bu s nin v onun bildiyi bir i .
Ür kli olmama s b b onu bil,
Gönd r n aslandır, bir tülkü deyil!
Bel dir ahların r smi, elçil r
Amanda olurlar, görm zl r z r r.
Dediyim sözl ri demi tacidar,
Dilin qıfılına göst rm açar.
Do ru bir cavab ver m n bir k r ,
Yen d dönüm öz g ldiyim yer ."
Nü ab qızdı o aslan ür y :
"Gün i palçıqla suvadın" dey .
Z rr c qorxmadı, g tirm di tab,
Verdi qılınc kimi k skin bir cavab:
"Yersizdir,- dedi,- bu çalı ıb durmaq,
Gün palçıqdan vurursan suvaq."
K niz mr etdi: "Ver, baxsın" dey ,
Pad ahlar r smini öp n ip y .
p kd göst rdi ona bir bucaq,
Söyl di: lind tut, diqq tl bax.
Bu sur t, bu sima kimindir, kimin?
Sarayda hörm tl saxlanır neçin?
nad etm yinin qalırmı yeri?
Örtm öz qa ınla uca göyl ri."
sk nd r dinl di onu hörm tl ,
Yazılı ip yi açdı sür tl .
R smini tanıdı baxınca kl ,
Gördü almı dü m n ölk ni l .
Bu i d kin, hidd t göründü yersiz,
Bir cavab verm kd n qalaraq aciz,
Qorxudan saraldı bir saman kimi,
Sı ındı allaha tutulan kimi.
Nü ab gördü ki, o qız ın aslan
Pozuldu, alçalıb dü dü ucadan.
Dedi: "Ey u urlu, böyük tacidar!
Z man ba lara çox oyun açar.
Dü ünm , hörm tim çoxdur, bunu bil,
Bu ev öz evindir, ba qa yer deyil!
P r sti ed r m s n h r zaman,
Ya orda, ya burda b nd y m, inan!
Bu r smi onunçun göst rdim ki, s n
M nim d klimi aydın gör s n.
Erk k tin tliy m olsam da qadın,
H r i i b llidir m n dünyanın.
M n d bir aslanam, dü üns n bir az,
Aslanın erk yi, di isi olmaz.
Qara bulud kimi gurlasam kinl ,
Qılınc tüstüsünd n yanar su bel .
Aslanlar buduna basaram m n da ,
N h ngl r ya ından yaxaram çıraq.
M ni dü m nliy ç km sevgid n,
Vur unun olana t n vurma s n!
Kim tikan k rs , tikan d r c k,
Kim nicat ver rs , nicat gör c k.
g r s n üstünlük ed rs n mana,
Q l b çalarsan bir dul qadına.
M n qalib g ls m, kin co du u zaman
Ataram gizl n n ahı ortadan.
Tülküyl qurd kimi biz ets k sava ,
S n kiçik olarsan, m n m böyük ba .
Sınaqlı qocalar söyl mi bel :
"Gül m n f qir, yoxsul bir k sl ,
S nd n ey qoparmaq fikrini izl r,
Ür kd n çalı ar, üstünlük ed r."
Vücudum h rd ets d m sk n,
Q lbim qafil deyil ahlar i ind n.
Hindistan mülkünd n Yunana q d r
Virandan, abaddan tutmu am x b r.
Gönd rdim h r yer bilikli adam,
A ıllı, sınaqlı, mahir bir r ssam.
Böyük fatehl ri öyr nim dey ,
R smini aldırdım inc ip y .
Adlı pad ahların r smini ç k n
H r r smi g tirib m n ver rk n,
Sanıram dünyanı verdil r mana,
Öz inc r yiml baxaram ona.
O r smi do urdan tanıyım dey ,
Göst rr m ba qa bir gör n kims y .
Des l r ki, filan tacidardır bu,
O zaman t sviri sanaram do ru.
Sonra da t p d n dırna a q d r
H r r sm salaram d rin bir n z r,
Ya lıdan v g ncd n öz q d rinc
Bir ölçü götürr m inc d n inc .
Yax ını, yamanı tanır x yalım,
Bar z ka tanıyan üur, kamalım.
Bo una keçm yir gec , gündüzüm.
Özüml oynayan deyil m özüm.
Bu himm t t r zim durmadan i l r,
ahlarda a ırı, yüngülü ölç r.
p kd gördüyün sur tl r ki, var,
T k s nin x yalın könlüm yatar.
Çünki sur tinl tanı am çoxdan,
Bu n q in dostluqdan göst rmi ni an."
Sözünü ür kl dedi, nl ndi,
Öz büllur taxtından a a ı endi.
"Taxtımda, - dedi, - s n otur namidar,
Bir taxta yaramaz iki tacidar.
Bilirs n ahmatın iki ahı var,
H r q lb yeni q m g tirir onlar."
Taxtından eninc o p risur t
Durdu hüzurunda, göst rdi xidm t.
G lint k oturdu qızıl kürsüy ,
"Pad aha kiçik bir b nd y m" dey .
O n h ng balıqdan ahın görk mi
R ng verdi, r ng aldı züraf kimi.
Dü ündü: "Qadın da olsa bu salar,
Ür yi bir erk k a lıyla parlar.
Bax, bel i l ri gör n qadına,
P ril r af rin söyl r adına!
Qadınlar olmasın g r k çox c sur.
Di i aslanlarda kin k skin olur.
Yüngüldür ç kid qadının da ı,
Ki i ölçüsüyl durmaz yana ı.
Qadınlar p rd yl örtüls xo dur,
P rd siz musiqi ah ngi bo dur.
Bax, C m id n göz l söyl mi gerç k.
"Qadın ya p rd , ya m zarda g r k!"
Qadını, saleh d olsa, buxovla,
O ru dost olsa da, e yi ba la!"
Dü ündü: "N dir bu acı h qar t?
Bu yerd kim ed r s n m rh m t?
Fikrini bi ir d , q lbini xo tut,
Yıxıldın, artıq öz canını unut.
Göz ldir, bal qatmı gül l bl rin ,
Bel bir sevimli dilb r yerin
Olsaydı amansız, kinli bir dü man,
Artıq l ç k ydim g r k ba ımdan.
Bu yerd n çıxarsam a ır yükümü,
H r i d saxlaram düzgün ölçümü.
a qınlar yolunu tutmaram bir d .
Örtm r m üzümü g r ksiz yerd .
Açaram b ndi bu ba lı q lbimd n,
Düyünü düyün nec vurum m n?
Qarınca dü rs parlaq bir tasa,
Bir çar dü ün, güc i görm z yoxsa.
S br edim, çox ç tin olsa da bu hal,
Bu i l r yuxudur, yaxud bir x yal?
E itdim çox admı bir g nc müq ssir,
Dara ç kilirk n boynunda z ncir.
Dostlardan birisi verdi bir sual:
"Az qalır ömründ n, hey, n dir bu hal?"
Dedi: "Son n f sdir, ömrüm qalır az,
Az ömrü k d rl keçirm k olmaz."
Qurtardı yaradan onu zill td n,
ı a çıxartdı qatı zülm td n.
Qıfıla çox zaman tapılmaz açar,
Bir açan tapılar, n hay t açar."
Özün çox bu cür sözl r söyl di.
Çar siz canını t slim eyl di.
Yalnız çap ın ets h r bir p hl van,
Dü r div lin p hl van, inan.
Xan nd b st siz rqi söyl s ,
Söz il kamança gül r o s s .
Bir zaman çox d rin fikir getdi,
Öz t bi tini m z mm t etdi.
S br etdi, bu a ır d rd , k d r ,
T sliml dik ba ı yildi yer .
Nü ab xidm t ba ladı k m r,
mr etdi: durmayıb göz l p ril r
ahlara yara an bir süfr açsın,
Ortaya h r çe id yem kd n saçsın.
K nizl r am kimi qalxdı aya a,
ahan bir süfr hazırlama a.
H r çe id yem kl r axdı h r yandan,
Yem kl r bi mi di qoçdan, to ludan,
Uzun v yuvarlaq inc çör kl r
Saraydan ba lamı qapıya q d r,
Kök l r yo rulmu ya la, k rl ,
k rli küncüdd dada bax h l .
nb rl yo rulmu dadlı yem kl r
C nn t yem yind n verirdi x b r.
Da kimi qalanmı öküz v balıq,
Ç kdi yer öküzü bundan a ırlıq.
Süfr d quzular co qun sevincd n
Qu kimi qol-qanad açmı dı n- n.
 n dadlı mür bb , limonlu rb t,
Püst d , badamda var ba qa l zz t.
Bar h dsiz palud - nb r qoxuyan,
Çox m zi palud sa alar ondan.
T r halva v badam halvası da ır,
O q d r çoxdur ki, qablardan a ır.
Gülabla ç kilmi rb t, gül k r,
Saçdı ı ir nin n f si nb r.
Bunlardan ba qa o taxtın üstünd
Qızıl büsat qurdu ahın önünd .
Bir xonça qoyuldu gün d n parlaq,
çind dörd büllur kasa qoyaraq,
Biri l l, o biri qızıldan dolmu ,
Biri dürr, birin yaqut qoyulmu .
El ki, uzandı ll r süfr y ,
A ızlar açıldı t am yem y ,
Nü ab dedi: "Ey böyük hökmüran,
Yeyiniz, n dadlı bu xuru lardan."
sk nd r söyl di: "Ey sad dilb r,
Ölçüsüz söyl m , tökm y s n t r.
Düzmüs n süfr m almaz, yaqut, dürr,
Da -qa yeyil rmi, bu n dem kdir?
Da ı da yey rmi a ıllı insan?
Bu r ngi t bi t h zm etm z, inan!
Eyl bir yem k ver m d miz dolsun,
R b tl ona l uzatmaq olsun."
Nü ab gül r k söyl di aha:
"Da ın ki, bo aza yolu yox daha,
Faydasız, yaramaz bel da üçün
Bu q d r vuru maq, çarpı maq neçin?
ndi ki, yem y yaramaz bu da ,
Dünyada onunla ucalarmı ba ?
D y rsiz bir da ki, olmayır yem k,
Onunçun bu q d r z hm t n g r k?
Yollardan da ları almaq lazımk n,
Da ı da üstün qoyursan n d n?
Bu da dan doyunca h r k s ki, aldı,
Yem di, da yen yerind qaldı.
Deyils ns da a p r sti ed n,
Da ını yüngül et, yerind qal s n."
O inc qadının bu söhb tind n
Yem kd n l ç kdi o polad b d n.
Dedi: "Ey xanımlar xanımı qadın,
Qüvv td erk kd n ucadır adın.
Do ru söyl din ki, bel gövh rl
H r s rraf ancaq bir da alar l .
O zaman d y rli olardı sözün,
Önc bu qa -da dan qaçaydın özün.
Tacımda cavahir parlar, do rudur,
Pad ahlar tacında cavahir olur.
S nin xonçandakı bu qa -da da ır,
Bu danlaq, bu töhm t kim yara ır?
Süfr y cavahir saçmaq n g r k?
Gövh rd n qaçma ı m n öyr tm k?
S rrafın gözün toz atmaqdır bu,
sk nd r yaqutu h r evd dolu.
U urlu fal il çıxdı h rd n.
El bil qaranlıq çökünc lay-lay
Göründü m riqd n b dirl nmi ay.
P rvint k k nizl r yanında ged r,
ncidir ba ından dırna a q d r.
Göz ll r dola ır dörd bir yanında,
Yüz zöhr qa kimi bir barma ında.
ahlara yara an bir d rgah gördü,
Dünyaca bir ordu, barigah gördü,
O q d r ip kli bayraq ucaldı,
Hava gül, torpaq göy r ngin çaldı.
Çadırlar gövh rd n olmu du ni an,
D rgahın yolunu k smi h r yandan.
Aradı, öyr ndi, g ldi saraya,
Gördü bir xeym dir ucalmı aya.
pl ri ip kd n möhk m hörülmü ,
Sütunu qızıldır, mismarı gümü .
Atından endi yol tapsın hüzur ,
Üz sürtsün dünyanın öpdüyü yer .
Növb tçi hörm tl verinc izn,
Z rni an çadıra girdi naz nin.
Gördü ki, dünyanın ahları g lmi ,
Bir tac kölg sind ba lar yilmi .
sk nd r önünd k m r-k m r
Pad ahlar oturmu , göz dikmi yer ,
O parlaq büsatdan dü dü qorxuya,
Gör nin ür yi dön rdi suya.
Hamısı divarda sur t b nz r,
Danı ıb gülm y kimd var hün r?
Hasarı görünc hasarlı g lin
Titr di, bu q bul göründü g rgin.
Yer öpdü Nü ab , af rin aldı,
O aslan ür kl r buna mat qaldı.
K nizl r hakimin mrini alcaq
Bir kürsü qoydular gün d n parlaq.
Yanında oturdu dünya g lini,
Aldı qız-g linl r dörd dövr sini.
Bununla b rab r diqq t edinc
Sözl rin yerlidir, do rudur m nc .
E q olsun bu fikri sa lam qadına,
M rdliyin yolunu göst rir mana.
Ey uzaq gör n qız, g l m ni dinl ,
Qızıl sikk sini n sih tinl
Ataram bir k r torpaqlara m n,
Qızıla torpaqdır t bii m d n."
Sonra Nü ab nin yaqut doda ı
Yaqutla b z di bütün torpa ı.
mr etdi xonçaya qoyuldu yem k,
Qızıl no uldandır, ntiq v q ng.
H r yem kd n özü dadırdı önc ,
Çox heyr t etdi ah bunu görünc .
ah rah t deyildi bel xidm td n,
Aya a qalxdı tez yem k bit rk n.
Ged rk n Nü ab ba ladı peyman,
sk nd r verm sin mülkün ziyan.
V siq yazma a ah verdi f rman,
O c nn td n çıxıb getdi hökmüran.
sk nd r h rd n çıxınca gerç k,
F l kd n kin gördü, tanrıdan köm k.
Dü mü dü qurtulmaq üçün qay ıya,
ükr etdi qurtaran böyük tanrıya.
Gündüzd n gün i qapınca gec ,
Bir çıraq parlatdı bir am sönünc .
Al gün göyünün uca s qfin
Hal li ulduzlar düzüldü yen .
Pad ah da yuxuya tez hazırlandı,
Dörd ünsür d yatdı, qapı ba landı.
Dan yeri sökünc dinc ldi artıq,
Qaranlıq içind söküldü a lıq.
f ql r içind qalxdı yuxudan.
S h rt k bir m clis qurdu hökmüran.
Gün in lind bir narınc vardı,
F l k narıncının ba ını yardı.
O m l k ndamlı Nü ab n- n
Halını soru du, göst rdi hörm t,
Co du o g li l m clisd i r t.
Bir az toxtayınca yeni oturan,
ar t edildi uca pad ahdan:
Tez süfr a ası g tirsin xör k,
Ortaya düzülsün h r çe id yem k.
Önc g tirildi tirli rb t,
Sanki yer s rdi hovzunu c nn t.
Gülab kimi axan bu arxı, y qin
Yuxuda n Xosrov görmü , n irin.
O q d r xonçalar düzüldü ora,
nb rd n ucaldı toz buludlara.
n l ziz yem kl r bol-bol axaraq
H r yanda da kimi vurmu du qalaq.
kiqat l nmi ya qatlamalar
n parlaq aydınlıq kimi parıldar.
l nmi a undan, bi mi yuvarlaq,
Ay kimi qo allar x zd n d yum aq.
Qoyuldu xonçaya yüz çe id yem k,
Yem kl r xonçaya verirdi b z k.
Yox idi el bir yem k dünyada
Bir mövqe tutmasın qızıl xonçada.
Dadlıdır, yem kl r g linc xo a,
Dopdolu q d hl r ç kildi ba a.
Göyün ortasına g linc gün ,
çdil r mey q lb salınca at .
Hamının çatılmı qa ı açıldı,
S rxo lar üzün n saçıldı.
O p ri b d nli nazlı dilb rl r
Çal ını dinl di ax ama q d r.
Zülm td n gec bir ordu ç k rk n,
T bi t gözünd n mürgü tök rk n
Cahandar söyl di o p ril r :
"Bu gec basmayın ayaq h r !
Buyru um bel dir, s h r g r k m n
Bir m clis düz ld m yerd n göy c n.
Firidun v K yan r smiyl n- n,
Dol un kam alaraq çal ıdan, meyd n,
Qoy rab bir yan ın salsın könül ,
Bi sin h r i imiz bu qan çayil !
Ayrılaq bir zaman dünya i ind n,
P rv rd m rcanla b sl nsin b d n.
Mey il gül kimi parlayaq bel ,
Güll rd n r ng alaq bu kür il .
Saçaq q tr l rd n torpa a nb r,
Çimsin bu rabdan güll r, olsun t r."
P ril r hörm tl öpdü torpa ı,
nl ndi, ism td n yandı yana ı.
M clisd Nü ab , o nazlı dilb r,
Sanki dan sök rk n do mu bir ülk r.
nb rd n gec n büsat qurunca
Yayıldı o mü kin saçlar boyunca.
O mü kin saçlardan böyük sk nd r
Bir k m nd düz ltdi, saçırdı nb r.
Ayı, Mü t rini k m ndl bird n
Yerl r endirdi uca göyl rd n.
nlik gec siydi o anlı gec ,
P ril r dalmı dı nazlı sevinc .
sk nd r q lbini çalmaq fikril
st rdi at d n parlatmaq öl .
Padi ah mr etdi: "Tez od qalansın,
Mü l rin r smiyl gündür, mü k yansın."
Meyd n bir od yaxdı ki, öl sind
ç nl r yandı öz lb s sind .
Çal ı n siyl yeyib içdil r,
Gec ni nlikl etdil r s h r.
Laciv rd nc rf vurunca dövran
Samur sarı tülkü do du o zaman.
Yenid n canlandı nlik v h yat,
Quruldu sevimli, ahan büsat.
Ç m nl r yenid n n y g ldi,
K klik v qırqovul cilv y g ldi.
N m y ba ladı p riüzlül r,
Gün mehreganda daha xo g l r.
O gülgun meyd n ki, yaquta b nz r,
Gündüzün üzün s pdil r gövh r.

SK ND R N NÜ AB L
M CL SD OTURMASI

Dur, saqi, rabdan bir q d h g tir!

O qızıl çiç kd n bir f r h g tir!
Üzümün r ngini rabla bir tut,
Yaquta b nz tm , qıl tam bir yaqut!

Firidun nliyi, C min novruzu

Üzl rd n silmi di k d ri, tozu.
sk nd r övk tli taxta oturdu,
Önünd pad ahlar boynunu burdu.
Oxuyub çalanlar, rab v q d h
O göz l m clis verirdi f r h.
Nü ab naz il hey q d h alar.
Ortada g linl r qol-qola oynar.
M clisd Feyl qus o lu sk nd r
O p ri qızlara salmadı n z r.
Birinci, n fsini oda salmazdı.
kinci, h r md ov ovlamazdı.
Ba çılar m clisd a ır oturdu,
Pad aha hörm tçin m rd kimi durdu.
Göy soyuq, gün in xeym si ocaq,
Yer quru, C m idin yastı ı yum aq.
Gün D lv bürcünd n çıxdı qıra a,
Girdi Hut bürcün balıq tutma a.
Pul-puldur da ların t yi, q lbi
Buzlanmı balı ın arxası kimi.
Qurd gözlü qasır a k sir n f si,
Kürkçünün z hm t artmı h v si.
Maralın kök budu buzdan qorxaraq,
Aslan sa rısını etmi di sı naq.
Buzlamı ceyranın kabablıq budu
Suların ba rına hey duz vururdu.
Buludlar o q d r sıx kafur saçmı ,
Çinarın qolları a çiç k açmı .
B növ qönç si tumurcuq ik n
Bahar yarpa ıt k qar g lir göyd n.
Olmu gül a acı yeld n hamil ,
Qarnını doldurmu çiç kl r il .
A zını açmadan buzlu n hrl r,
Otların doda ı süd tri ver r.
Yadlardan gül üz p rd ç k li,
Bülbülün t blini yırtmı dan yeli.
Bülbült k bardaqlar g lmi f r h ,
K klikt k a zından dü m z q hq h .
ç nl rin üzü meyd n alıb r ng
Qızarmı , t rl mi gül yarpa ıt k.
sk nd r mr etdi: " nlik e qin
M clisd bir alov parlasın yen .*
Yenid n yara ıq, b z k vuruldu,
C nn t b nz r bir m clis quruldu.
M clisd gül kimi bir at yanır,
Qibt d n güll rin q lbi da lanır.
Odlu tikan tutmu ld sarı gül,
Bu, Z rdü t odunun tikanı deyil.
O mü kin kömürd n axan öl l r
Da lara ks ed n gövh r b nz r.
Qara r ng kömürl r ki, alovlanır
X zin üstünd yatan ilandır.
Ya qoca insafsız, r hmsiz m cus
mr etmi h b i qar t etsin rus.
Hindistandan g lmi bir n f r cadu
Xırmana vurar bir arpadan odu.
Mü arpa yerin kmi r van,
B növ dü ürmü biçdiyi zaman.
H b mü k aparmı Mazandarana,
Yerin saf qızıl vermi dir ona.
Ev hindli qadından qana bürünmü ,
Abinus qırmızı söyüd dönmü .
S qlablı atını çapmı dır Çin ,
B rtasdan bir samur kükr mi yen .
"Bilal"da çıxarmı göz l bir s da,
H b d ya ark n s s verir Rumda.
Onun n s sin qara z ncil r
Q lbind n qan tökür, gözünd n z h r.
Qara qamı lıqdan çıxmı bir aslan,
Uzun barmaqları alovlu oxdan.
Katibin dalından göy rmi q l m,
Barma ında mü kin q l ml r möhk m.
Bir atlaz satandır, oturmu çox n,
Geyimi qoca bir qadın külünd n.
Bir çox ip yirmi toxunsun palaz,
Palazın yerin tapmı dır atlaz.
Kimyag rdir bu, kür si yanar,
D miri ataraq saf qızıl alar.
Alovlar qızıldan qurmu bir iksir,
Öz t kl rin saf qızıl s pir.
Alovu bürüy n sıx-sıx tüstül r
Neyluf r gülünün zülfün b nz r.
Reyhanla b z nmi saxsı güldandır,
Ancaq bu, me d n çıxan reyhandır.
Od deyil, C m idd n qalma bostandır,
Gün xonçasında kök yapandır.
A -qara cövh ri parladandır bu,
Mü l rin yolda ı - hirbüdün dostu!
Yeni bir qönç dir, yediyi tikan,
Cövh ri q dimdir, görü d cavan.
Qı vaxtı yoxsula n n m söyl r,
Qon uya qazandan elçilik el r.
Sazının tell ri ed r zümzüm ,
Z rdü tün Z ndind n xo dur bu n m !
Z nd il Z rdü tü yaxan at i
Yaxmı dır dünyanın böyük gün i.
Al gül yarpa ıdır s rv buda ında,
Öt r k klik, turac sol v sa ında.
Qırmızı m rcandan ucalmı çinar.
Ba ında "ququ"t k k klikl r a lar:
Örd y ba ında yer vers çinar,
Köksünd n acı bir sızıltı qopar.
Örd yin vücudu suyun dü günü,
At gir rs qaralar günü.
Bu ba da co araq ötü r qu lar,
H r qu da ba qa s s, ba qa ah ng var.
Setarla çalınır sanki h r n m ,
rqid n yüz k r göz l zümzüm .
Ciy r duz yedikc hey qanı damır,
Duzun da h sr td n ba rı qavrılır.
Di l r sirr açır k rburalar,
Yedikc insanın h v si artar.
Qan daman kababın qoxusu nb r,
Mü kiyl b sl nmi a lar, yem kl r.
H r çe id mür bb , tur u, meyv var,
Limon v porta al, narınc il nar.
Çalanın Zöhr t k oynayır q lbi,
Kuz l r parıldar Mü t ri kimi.
O gülgün rab ki, dilb rd n dilb r,
Dünyadan dünyaca qaldırmı k d r.
Hamının keyfi saz, s sl ri yum aq,
Yalnız saz k skindir öts d aqraq.
Orda bi mi idi yolda lar tamam,
Birc rab idi, ortalıqda xam.
Yarım s rxo idi böyük hökmüdar,
Ç nginin lind ç ng sut k axar.
Ç ng s si, mey, reyhan, qızarmı qu lar,
Dar gözlü s n ml r, sıxı a u lar.
Kimdir h yatından bel kam alan?
sk nd r m xsus bu r f, bu an.
sk nd r e qin mü t ri üzl r
Küpl ri bo altdı gündüz q d r.
El ki, gündüzün yarısı keçdi..
F l k d kür nin nisfini biçdi.
 sk nd r mr etdi x zin dara:
"Xo g ldin edilsin bu qonaqlara!
Xalvarla g tirsin qızıl v b z k.
D v l r yüküyl atlaz v ip k.
Bir alay h b i ux xidm tçil r.
Boyları s rv kimi, görü ü dilb r.
N mü k ç ki, n tirm y da var,
Baxdıqca insanın gözü qama ar.
D y rli üzükl r, zümrüd, firuz ,
Brilyant, da -qa lar gülüms r üz .
Qızıldan parlaq tac - zümrüd naxı lı,,
Gövh rl i l nmi naxı lı, da lı.
t yi kafurla dolu bir quma ,
Üstünd parlayır d y rli da -qa .
K cav qatırda z rdi, ziv rdi,
K cav ç k nl r qızıl k m rdi.
Bu q d r z r, ziv r, dövl t, yatır var,
Verdi Nü ab y x zin darlar.
Nü ab geyindi ahan x l t,
Nec ki, gün d n ay alır zin t.
Yenid n mr etdi böyük sk nd r:
"H diyy alsın h r p riüz dilb r!"
Verildi adına gör h diyy ,
Burda geysin dey , aparsın dey .
O q d r yükl ndi h r göz l p ri
Ç k bilm yirdi z ri, ziv ri.
T kkür ed r k öpdül r yeri,
Sevincl r içind döndül r geri.
Gövh r toplayınca uca m d nd n,
Axıcı x zn t k döndül r n- n.

SK ND R N LBÜRZ DA INA
GETM S

Ey saqi, qırmızı südd n ver ki, h r

Civ y ks ets , ona can ver r.
Ver m n , dönmü dür qanım civ y ,
Söz düzüm dırnaqdan keç n ri t y .

Ey f q sökm d n oyanan himm t,

Yen söz saçma a etmi m niyy t.
Bu qızıl sözl rl bir gövh r qurum,
laltı ba ları da lara vurum.
Qızılda varmıdır o güc, parıltı.
M n kimi dindarı etsin laltı?
B z kçün yaranmı bu qızıl, gövh r
B nd olsun, z ncirdir, q m, k d r ver r.
Qorxaraq yrid n, quldur, o rudan
Varlılar qızılı göm r h r zaman.
Yoxsul ki, h r zaman qızıl dü ün r,
Bu ist k ona da x zin ver r.
ndi ki, qızıldan ucadır ist k.
n yoxsul, n z ngin kims dir, dem k.
Bu dünya olmu dur yoxsul dünyası,
H m özü m suddur, h m qr bası.
Qorxusuz v rahat ya ar h r zaman,
Ç kinm z quldurdan, qorxmaz o rudan.
Dü ünc , k d rdir çox s rv t, çox var,
Dünyası az olan olur b xtiyar.

Tarix d y rli gövh r düz nl r

Gövh rli x zn d n bel n ql el r:
O C m id idraklı aldıqca f r h
Nü ab e qin qaldırdı q d h.
Gül il , mey il verdi l- l ,
Neç gün keçirdi s rk rd l rl .
görm k fikriyl bir gün oturdu,
Bahardan b z kli bir m clis qurdu.
Ç kdi o m clis el bir hasar
Bürcünd görünm z oldu ulduzlar.
Ba s rk rd l ri eyl di d v t,
Hörm tli yer verdi, göst rdi fq t.
n m clis qurdu bu sınanmı rl r,
Pad ahın a lından aldılar b h r.
Fikrini açmaqdan durmadı geri,
Bütün ist yini sürdü ir li:
"Könlüm qonmu dur bel bir h v s,
Sizd n ba qasıyla almayım n f s.
Sizin r yinizl ist r m ancaq
Dünyanı m n qarı -qarı dola maq.
Ruma dönm k idi fikrim, n etm k,
Atın cilovunu çevirdi f l k.
zm etdim ki, Ruma çevirm yim üz,
Ölk l r dola ım gec v gündüz.
n, uçuq yerl rd g zim h r yanı.
lim keçirim bütün dünyanı.
"S ncab" ölk sinin ba ında durum,
"S qlab" gümü ün sikk mi vurum.
Ölk l r, torpaqlar dola maqla m n
Öyr nim xalqlardan hansıdır çox n.
Alım bu nlikd n faydalı b hr ,
Çünki t sir edir d mir d mir .
Birinci yürü d ist yim ancaq
O qoca lbürz k sm yol açmaq.
Da ları, çöll ri a ıb keç r k,
Sonra da d niz s yah t etm k.
X z r d nizin durum baxım m n,
Damlalar çil yim suya q d hd n.
Ordumla sahil çıxınca artıq
Bir h ft ovlayım qu il balıq.
Sonra da baxaram zmim n y dir,
Z man o zaman bir yol göst rir.
Bu i l r olurmu fikrinizl saz?
Dövl t do rulardan boyun qaçırmaz."
Ba çılar yer öpdü: "Sizindir mr,
Bizim fikrimizdir ah tök n t dbir.
Ba qoyarıq, hara qoysanız ayaq,
mriniz h r ba a bir tacdır parlaq.
Suda, ya at d yer varsa, yen
Fikrimiz ba y r h r bir mrin .
Atsanız yer n uca da lardan,
Qorxusuz dü rik yer h r zaman.
ahdan bir yol seçm k, bizd ns ancaq
Pad ahın mrin boyun qatlamaq".
Bu sözd n ür yi olunca rah t,
sk nd r onlara etdi çox hörm t.
Yola çıxmaq üçün gördü hazırlıq,
Açdı x zn l rin a zını artıq,
Ordunu gövh rl el doyurdu,
Onları c vahir da ımaq yordu.
Öz k skin a lıyla qaba ı gör n
Qorxaraq ç kindi yaman gözl rd n.

X zin yükl ndi, yol aldı, ancaq

Yollarda ç tindi onu da ımaq.
Da lara qaldırmaq ç tin olurdu,-
X zin ç kirdi göyl r ordu.
Bel bir fikir g ldi sg nd r,
O köhn top üçün düz ltsin ç nb r.
Yerl ri öyr nsin o, m nzil-m nzil.
Quru n q d rdir, d niz neç mil.
Bilsin yer üzünd uca, alça ı,
En v uzuna ölçsün torpa ı.
dld n, zülümd n tutaraq x b r
H r yoldan azana olsun bir r hb r.
H r zülmü dlil yusun dövrandan.
Qurtarsın h r azad xalqı bu qandan.
H r qorxulu yer ç ksin bir hasar,
H r yerd bir hün r eyl sin izhar.
"Yollar çox uzaqdır" dey dü ündü,
Yollarda t hlük , qorxu göründü.
H d r getm sin ç kdiyi z hm t,
X zin olmasın dü m n qism t.
Gördü ki, talandan varlanmı sk r,
Varlandıqlarından qorxdu sk nd r.
Birinci, çalı maz varı olanlar,
lind n var-yoxu getm kd n qorxar.
kinci, qar ıya çıxsa ac, b lli,
Qılıncı endir r o iki lli.
Sınaqlı k sl rd n böyük sk nd r
Özüyl almı dı yüz on üç n f r.
Hamısı ahan m clisin q lbi,
H r i d a ıl v t dbir sahibi.
Sınaqdan B linas hamıdan ya lı,
Hamıdan bilikli, hamıdan ba lı.
n ç tin i l r onu ç k rdi,
O da n a ıllı t dbir tök rdi.
X zin v yolun ç tinliyind n
Söz açdı ona h r uza ı gör n.
B linas söyl di hey dü ün r k:
"X zin torpa a gömülsün g r k!
Ordu da pad ahı t qlid el sin,
Bir xarabalıqda malı gizl sin.
Bilinsin x zin gizl n n m kan,
H r k s öz varına qoysun bir ni an.
O uzaq yollardan qayıdan zaman
H r k s qoydu undan tapsın bir ni an.
Tanısın qoydu u ni anı h r k s,
Etsin öz malını alma a h v s."
Bu fikri sk nd r ir li sürdü.
Ordunun xeyrini bu i d gördü.
Torpa a gömdü öz x zin sini,
Ni anla b rkitdi dörd dövr sini.
mr etdi, basdırsın s rv ti olan,
Q lbind n silinsin qorxu v duman.
Da larda, da larda hamı yer-yerd n
Da -qa ı göm r k döndül r n- n.
H r kim ki, x zin v s rv t qoydu,
Üstünd bir ni an v sur t qoydu.
Bel ydi ruzgarın f ndi, oyunu,
Ba qa bir x yala çevirdi onu.
Ayrı bir t r fd n Ruma yol aldı,
X zin o yerd gömülmü qaldı.
O q d r saz idi ordunun halı
Ehtiyac görm di alsın o malı.
Açıqda o q d r tapdılar dövl t,
Gizl n n s rv t olmadı r b t.
S f rd n Yunana basark n ayaq,
Dünya i l rind n oldular uzaq.
Tikdil r m b dçin n yüks k bina,
Oldu h r k s üçün ibad txana.
Deyr v qf edildi gömül n s rv t,
H r ki i verdi ba rahib bir x tt,
O x tl tanrıya, din inanan
Axtarıb tapsın h r s rv td n ni an.
O monastırlarda indiy q d r
Gömül n s rv td n qalır s n dl r.
Bunu dini bir borc bil nl r, lb t,
M b d ür kd n göst rir xidm t.
S n dd n birisi verilir ona,
Dü ür o s rv ti tapmaq yoluna.
X zin açanın g ls müjd si.
Alar h r x zn d n ayaq kir si.
M n b xtim ayaq kir si vermi ,
Aya ım x zin -için girmi .

SK ND R N
D RB ND QALASINI ALMASI

Dur, saqi, mey g tir, versin m n naz,

G ncliyi qaytarar, insan qocalmaz.
limd n çıxmı dır bu iki dövl t.
Edir m küpd ki qana q na t.

Kim ist r yax ı ad keçirsin l

G r k bu qapıda olsun bir köl .
Qoysun yax ılıqda el t miz ad,
Bununla sonunu el sin abad.
Vücuda geyinsin bel bir köyn k,
Saxlasın b ladan onu zireht k.
H r kim öz sonundan yax ılıq umar,
Göz l addan ba qa göz l admı var?
Durma, s n ey uca ad-san b y n n.
Dünyada yax ı ad almaq ist s n,
Geyin, yax ılıqla bir donu parlat,
Ba qa lb s ni yax ılıqla sat.
Görm yirs nmi bu mü kü h r zaman
Qara bir ip kd saxlayır satan?

Bu yeni x yala b z k vuranlar

n göz l adlardan daim d m vurar:
Göz l ad çıxardı böyük sk nd r.
Ondan fayda gördü, d rdi çox b h r.
Yax ılarla durdu, oturdu h r an,
Yanına yol tapa bilm zdi yaman.
ahlardan ziyad böyük sk nd r
M zluma daha çox salırdı n z r.
H r yerd bir zahid görs ydi, x lv t
Çapardı yanına, ed rdi hörm t.
H r yerd ç tin-bir döyü ba lardı,
Zahidl rd n köm k, himm t umardı.
sk nd r onunçun üstün g lirdi,
Da ı firuz d n seç bilirdi.
Onunla b rab r çarpı an ordu
Bu i d n incidi, üzün durdu
Dedil r ona: "Ey dünya sarsıdan,
S n dövl t i in çalı h r zaman.
Ordudur qazanan u urlu z f r,
S n ancaq zahid salırsan n z r.
Dünyanın açarı qılıncdır, lb t,
Bu zahid k sl rl n dir bu ülf t?
Z f r silahsa zöhd il himm t.
Bu nöqsanımızı biz d öyr t.
Döyü çün çapark n bu meydanlara
Biz d zahidl rd n ist y k çara?"
sk nd r dinl rk n sk r sözünü,
Dinm di, saxladı bundan özünü.
Faydalı görünm z tez cavab verm k,
H r cavab vaxtında verilsin g r k.
El ki, lbürz yol aldı ordu,
H r yerd ahdan bir nayib oturdu.
Bu ç tin yollarda heç yorulmadan
Ovçu aslan kimi keçdi irvandan
Açaraq öz ist k qol-qanadını
Oradan D rb nd sürdü atını.
O zaman çox abad deyildi h r.
Üstünd bir qala vardı möt b r.
Qalada kök salmı az ın quldurlar,
O yoldan kim keçs yolunu burar.
El ki, sk nd r çadırı qurdu,
Quldurlar çadırı yuxarı vurdu.
Qala qapısını ba ladı dü man,
Qorxmadı qılıncdan, qılınc vurandan.
Hüzura g lm kd n ba qaçırdılar,
ta t ipini bütün qırdılar.
ah ça ırsa bel uca d rgaha,
Heç biri ita t etm zdi aha.
Onlara dostluqla uzansa qolu
Yen d ged rk n k s rdi yolu.
Çar siz qalınca çox k d rl ndi,
zm etdi ortadan qaldırsın b ndi.
mr etdi ki, yüz min silahlı sk r
Hasarlı qalaya do ru g lsinl r.
Yıxsınlar mancanaq, sapan, da il ,
Köpür n qan il versinl r sel .
Qırx gün o hasarda çalı ıb durdu,
K rpic d qopara bilm di ordu.
O yüks k qaladan ox qanad salmı ,
N k m nd yeti r ona, n qayı .
Bel s rt görünc sapın atanlar
G lint k qaladan çox utandılar.
N hasar araba ona yol tapır,
N d mancanaqdan qorxusu vardır.
Yorulub qalınca bu çalı maqdan,
Bu günb d üstün bo qoz atmaqdan.
Sınaqlı sk nd r bir m clis qurdu,
Ba çılar g linc bel buyurdu:
"Bu qala haqqında n dir fikriniz?
Yorulduq dü ünüb-da ınmaqdan biz.
Ölk l r f th ed n dikba igidl r
d bl ba yib dua etdil r:
"B nd yik, mrin ba ladıq k m r,
Dinc lm k bilm dik bu gün q d r.
Qırx gündür yuxusuz, yor un yem ksiz
Buludla, gün l çarpı ırıq biz.
Buludun ba ına, bilirs n, yol yox,
N qılınc vurular, n niz , n ox.
H r i div kimi tapdıq bir çara,
Bu divl r evind g ldik zinhara,
Bu u ursuz yoldan g l dön k geri,
Çeyn y k da ları, dik t p l ri".
sk nd r duydu ki, igid ba çılar
Acizdir bu i d n, olmu dur naçar.
Sürm d n gün mil ç kdi gözün
Batdı bir al gövh r Nil d nizin .
Sahild s p r k x zin , gövh r,
Bir m clis b z di bahara b nz r.
Hamı bu m clis g ldikd n sonra
Söyl di döyü k n uca ba lara:
"Yaxında varmıdır bir zahid dindar,
Dünya i l rind n ç kil n k nar?"
Bir n f r söyl di: "Uca tacidar,
Bu yaxın köhüld qoca zahid var,
Kims nin üzünü görm z bu adam,
Bir ç ng ot il keçinir müdam."
Yerind n ox kimi qopdu hökmüran,
Ayrıldı m clisd olan dostlardan.
Xas adamlardan da qo uldu ona,
Aradı, iz tapdı köhül yoluna.
Gec , yol dü m nin gününd n qara,
F n r tuturdular o hriyara.
At sürdü, köhül g linc yaxın,
Aydınlıq köhül edinc axın,
ı ı görünc zahid uzaqdan
Di arı sıçradı o qaranlıqdan.
Gördü bir m l kdir gün t k parlar,
qbalı olmu dur yuxudan bidar.
Qoca tez pad ahın yanına keçdi,
ahlı ın nuruyla pad ahı seçdi,
Söyl di: "Görür m, bir gövh rsiniz,
Z nnimc cahangir sk nd rsiniz.
sk nd r fq tl ona l verdi,
Onunla b rab r köhül girdi.
Soru du: "Bu yerd dostun kim, ey pir?
Bu çöld yem yin, geyimin n dir?
Bir d anlat m n , dar köhüld s n
N bildin cahangir sk nd r m m n?
Söyl di: "H mi q lbin olsun ad.
H r zülmün b ndind n olasan azad.
Ulduzun b xtind versin l- l ,
Taleyin ucalsın s ad t il .
Görünc s ni m n tanıdım ondan:
Ayı qaranlıqda tanıyar insan.
Dünyada sanma t k s nin güzgün var.
M nim d ür yim güzgüdür, parlar.
Yüz ildir parladır onu riyaz t,
Bir sur t göst r bilir, n hay t.
Ey uca fikirli, sordunuz m nd n:
Nec ömr edirs n dar göhüld s n?
Olmu am say nd sa lam bir insan,
vv lkind n daha sa lamam, inan.
Q lbimd kims y yox m h bb t, kin,
Azad , b xtiyar yox m nim t kin.
Dünyada bir v fa görm dim, gerç k,
V fasız kims d n umulmaz köm k.
H r i i fikriml çox ölçüb biçdim,
Özüm yararlı bu yeri seçdim.
Hesabı, kitabı k sdim dostlardan,
Yalnız bir dostum var - böyük yaradan.
Doyunca yem y etm dim ad t,
M d ni doldurmaq z hm tdir, z hm t.
Yediyim köy otdur, geydiyim h sir,
Da ları, bax, bunlar kimiya edir.
Bu ill r uzunu tacidarlardan,
S nd n ba qasını görm dim, inan.
S b b n , göyl rd sönmü k n çıraq
U urla köhül basdınız ayaq?
S n bu köhüld , ey böyük insan,
Xidm tçin skiy m bir qara quldan."
sk nd r dedi: "Ey sınaqlı qoca,
Çar m yox, g lmi m, fikrimdir uca
Tanrı bir d miri böldü ikiy ,
Bizl r tap ırdı "sahib ol" dey .
Onlardan qılınc v açar b z rk n
Açarı s n aldın, qılıncı da m n.
Bu d mir qılıncla i ıqlı günd
M n haqqa köm y m dlin önünd .
S n d , g l, gec yk n göst r k ram t,
dal t yolunda bir açar t rp t.
M nim bu qılıncım, s nin açarın
Açsın qapısını xalqın, diyarın.
Bu dik da ba ında var uca hasar,
O yerd yurd salmı az ın quldurlar.
Gec d , gündüz d çalırlar karvan,
S n d q sd edir bu az ın dü man.
st yim bu i l k yolu açmaqdır,
dl il , bilikl b z k saçmaqdır.
S n öz himm tinl göst r bir hün r,
Tale d bu yolda köm klik ed r.
yrid n, o rudan t mizl n r yol,
Yolçunun rza ı artar, olar bol."
El ki, anladı o qoca dindar.
Qalada hökm edir az ın quldurlar,
Ahından açınca odlu bir sapan,
Göyl rin qapa ı açıldı haman.
Da a o sapanı el fırlatdı,
O da öz içind d niz batdı.
Pad aha söyl di: "Qayıt indi s n,
Uca da oynayıb qopdu yerind n."
M clis dönünc uca hriyar,
M clisd olanlar qar ı çıxdılar.
n göz l bir m clis qurdu yenid n,
Ortaya mey g ldi, üzl r oldu n.
Xidm tçi g ldi ki, qalab yidir,
Hüzura g lm y izn ist yir.
mr etdi, hüzura aldılar onu,
Girinc yer öpdü, ydi boynunu.
Alqı lar ya dırdı uca d rgaha,
Açarı d bl verdi pad aha.
Söyl di: "Bu gec qopdu bir b la,
sg nd r gücüyl da ıldı qala.
ki bürc hasardan bird n qoparaq
Uçuldu pad ahın bürcünd n iraq.
Tanrının q hrind n qopdu bir sapan,
Hasara dü ünc da ıldı h r yan.
S nins sapanın çatmaz bu yer ,
Gün i yandırmaz kiçik bir z rr ,
Bilir m, xarablıq deyil ordudan,
Ba qa bir qapıdan g lir bu sapan.
ndi ki, göyün d hökmü s nd dir,
O qala, o da s n, s nindir mr."
Baxdı ba çılara, dedi sk nd r:
"Duaya bundan xo kim d lil ist r?
Qırx gündür da , qılınc yeyir bu hasar,
Sınaqlı igidl r hey çarpı ırlar.
Bu q d r qılıncın almaz gücüyl
Qopmadı o da dan bir k s k bel .
Yoxsul bir zahidin ç kdiyi ahdan
Da ıldı bir hasar, bürc oldu viran.
Cizc bu qalaya kim oldu üstün?
Bu dünya zahidsiz olmasın bir gün."
Ba çılar bu i çox heyran oldu,
Öz dedikl rind n pe iman oldu.
Yer öpüb dedil r: "S n ey hökmüran,
Taxtından, tacından ayrılmayasan.
Ölk d qolların qüvv t dolsun,
Ç kiyin da ları b di olsun.
Bel nükt l ri s ns n tanıyan,
S ni öz kölg si etmi yaradan.
Bu sirri, hikm ti biz d anladıq,
O yanlı yollardan ç kildik artıq."
Yenid n bürüdü qo un hasarı,
Yollardan qaldırdı yol vuranları.
Qalanın yerin razi verdi,
Onları verdiyi mülk gönd rdi.
Göyl rl öpü n qalanın bir-bir
Uçulmu yerl ri edildi t mir,
El ki, da ıntı, uçuqlar bitdi,
Zülmün qalasını dl evi etdi.
O da da hali doymu du cana,
ikay t etdil r o hökmürana:
"Bu qıpçaq xalqı bir d h tdir, d h t...
kin km y d bizd yox cür t.
Axına ba lark n açıq da lardan
kind n, biçind n qoymazlar ni an.
Axından ölk miz çox ziyan edir,
Malımız, canımız m hv olub gedir.
Rahatlıq vers ydin bu ölk miz ,
Böyük bir m rh m t ed rdin biz .
Bu açıq v uçuq yerl ri bir-bir
Da il da kimi eyl s n t mir,
Onda çöl xalqının axınlarından
Rahatlıq içind dinc l r x zran."
mr etdi: n q d r açıq, uçuq var,
Ç ksin bu x zranın xalqı bir hasar.
Gec d , gündüz d qara da larla
Olduqca böyük s d ç kilsin yola.
bil n, sınanmı da yonanlardan,
Da larda açı ı s dl ba layan
Bilikli ustalar gönd rdi ora,
Keçidl r alındı möhk m hasara.
Hasar i l rind n azad olaraq
H r k t q sdil ucaltdı bayraq.
Gurlayan t bill r açırdı yara,
A aclar abnust k olurdu qara.
sk nd r xeym ni çıxardı çöl ,
Yollarda m nzili qatdı m nzil .
Ata ülk r kimi verdi h r k t,
H r bürc çatınca saçdı s ad t,
Gec nin saçları mü kin h lq d n
Neyluf r günb d saçark n s m n,
Yolun z hm tind n padi ah, ordu
Azacıq dinc ldi, bir m clis qurdu.
" fsan söyl sin" dey , sk nd r
Ça ırdı o yerd n bir neç n f r.
Verdi bir çox sual o yer dair,
Bütün v q l ri öyr ndi bir-bir.
Söz sözü ç k rk n h r yerd n onlar
Açdılar aha çox maraqlı srar:
"Burda bir qala var ki, c nub yeli
ss d , o yer uzanmaz li.
Minadan bir da dır, saçar mü k, nb r,
H m göz l, h m ndir bir c nn t q d r.
S rir adlanır o mübar k m zar,
Orda Keyxosrovun taxtı. camı var.
Keyxosrov mülkünd n köçüb ged rk n,
Taxtına, tacına bu yerdir m sk n.
M zarı odlu bir köhüldür ancaq,
O yer olmayıb ayaq da basmaq.
H m d o m kanda pad ahlıq ed n
Bir m likzad var onun n slind n,
O ahın yerin p r sti ed r.
Taxtını, tacını dü m nd n güd r."
O dünya dola an uca hökmüran
Gül kimi açıldı bu xo dastandan.
Harda mac ralı bir qala alsa,
Yenil n qüvv tli, ya aciz olsa,
Gir rdi qalaya Keyxosrov sayaq
Apaçıq, ya da ki, gizli olaraq.
Qalanı dola ıb dön rdi yen ,
B x i l r ver rdi ke ikçisin .
H r eyi görm y mara ı vardı,
H r i in üstünd n odt k çapardı.
El ki, e itdi bu keyfiyy ti,
Qalanı görm y artdı r b ti.
Qoca Keyxosrovun köhn canından
Dövl t m clisin versin yeni can.

SK ND R N S R R QALASINA
GETM S V KEYXOSROVUN Q BR N
Z YAR T ETM S

Saqi, dur rabla könlümü güldür.

Bu i d s brin bir ölçü götür.
Könül çıra ının tük nmi ya ı,
Mey il parlat bu sönük çıra ı.

Gündüz qar a r ngli qara gec d n

Çıxmı Z ngibardan kafur kimi n.
U urlu c nn tt k i ıqlı gündüz
f ql r içind parladırdı üz.
Havada toz, duman yox z rr q d r.
Laciv rd r ngin boyanmı göyl r.
Gu y ç kilmi kül kli x zan.
Baharın dan yeli sir h r yandan.
ıqdır da , ç m n, bütün yer üzü,
Parlar al çıraqla dünyanın gözü.
Kainat bir c nn t ba ına b nz r,
H r yanda qoxuyar mü k il nb r.
B xtiyar sk nd r u urla yen
Taxtından oturdu t xti-r van .
Göyl r söyk ndi tacının ba ı,
Ucaldı bayra ı, açıldı qa ı.
Yer yorulmu idi at nallarından.
Da ların ba ına dü dü h y can.
Ordunu S ririn hrin ç kdi,
Keyxosrov taxtını görm k ist rdi.
S rirli e itdi sk nd r g lir,
Keyxosrov taxtını görm k ist yir.
ind n, a lından tutmu du x b r,
Adildir cahangir böyük sk nd r.
K yanın n slin verm mi ziyan,
Do ruya köm kdir, arxadır h r an.
Çoxunun ba ına qoymu qızıl tac.
B x i l r vermi dir, almamı x rac.
ahı qar ıladı iki m nzild n,
Xalılar dö di, yollar oldu n.
D y rli b x i l r saçdı o q d r.
Sayını olmadı bil n bir n f r.
Gül kimi t rt z h r çe id d ri,
Götürmü h ddind n çox bu eyl ri.
Zil qara samur, al tülkü d risi..
Qaqum, qunduz, va ak ki, h r birisi
Baharda ilk açan yarpa a b nz r.
Üstün s pilmi b növ , nb r.
Ba ını dik tutan boyları çinar,
Döyü d n qorxmayan igid qulamlar,
Cilovda yeriy n qullar h r biri
Görü d n t z , xidm td diri.
Hüzura gönd rdi bel bir bax ı ,
Ba qa töhf l ri h ddini a mı .
Saraya axınca bu var, bu d niz,
Nazirl r saymaqdan qaldılar aciz.
S rirli hüzura g ldi, ba vurdu,
Belini ikiqat bük r k durdu.
sk nd r fq tl oturtdu onu,
Hörm tl yüks ltdi uca boynunu.
M clisd bitinc görü ayini,
Soru du taxt il cam qiss sini:
"Anlat ki, tilsimli cam, K yan taxtı
Nec dir, sönmü dü onun da baxtı?"
S rirli dedi: "Ey dünyanın ahı,
r fli ahların ey ah n ahı!
Keyum rs ordundan kiçik b nd dir,
Firidun mülkünün f rmanind dir.
Ulduzlar yayına ox olsun s nin,
Göy kimi dünyanı tutsun k m ndin.
Keyxosrov camıdır h r ey açar,
S nin d lind açan güzgü var.
F rq budur, dünyada qazandı ad-san
sk nd r güzgüd n, Keyxosrov camdan.
Taleyi oyanmı pad ahlar getdi,
Bu taxtı, bu tacı s n t rk etdi.
Taxtınla dünyaya saçılsın i ıq,
Ba ından tac skik olmasın artıq.
Dünya tacidarı zm etmi , des k
Köhn lmi bu ta a vursun yeni r ng.
Onunçun atını sürmü bu yer ,
Ucalsın daxmamız uca göyl r ."
sk nd r dedi: "Ey böyük namidar,
K yandan bu taxta, taca yadigar.
Çünki m n Kavusun taxtına keçdim,
C m idin camından gülgün mey içdim.
Bu uca taxt il cam üçün, gerç k.
Oynamı yerind n, çırpınır ür k.
Bilm k ist yir m, uca tacidar
Dar köhüld nec tutmu dur q rar?
Keyxosrov sirrini arar sk nd r,
S n otur, o yer yalnız yol göst r!
Yiy siz taxtına a layım bir an,
Öpüm gülgün camın dodaqlarından.
Bu taxt ki, Xosrovdan qalmı yadigar,
ahın ölümünd n açarmı srar?
E idim o cansız camdan bir salam.
Vücudum canlansın, ya ayım xo kam.
Canımın güzgüsü paslıdır, g r k
O pasla güzgünün tozunu silm k.
Görm kl q lbim dü sün bir t vi ,
Asan olsun m n h r bir ç tin i ."
sk nd r sözünü salmadı yer ,
S rirli ita t etdi bu mr .
Tez qalab yin gönd rdi x b r:
Qar ıya çıxarsın böyük töhf l r.
Çeviklik göst rsin h r bir xidm td ,
H m qonaq sevm kd , h m n zak td .
Tap ırıq verdi: taxt ke ikçil ri
Pad aha xidm td n durmasın geri.
Yol versin, Keyxosrov taxtına keçs ,
Q d hi doldursun gülgün mey içs . ,
Keyxosrov taxtına yl dirsinl r,
Töksünl r ba ına inci v gövh r.
rabla doldurub firuz camı

Versinl r pad aha, qalmasın kamı.

Versin xo ladı ı yem kd n ona,
Durmayın geri ba ym kd n ona.
El ki, bitirdi tap ırıqları,
Dedi: " ah buyursun qalaya sarı.
zninl burada qalmalıyam m n,
Sizi qar ılayım ordan dön rk n."
Getm kçin t rp ndi böyük sk nd r,
B linas onunla getdi b rab r.
M h k vurulmu be -altı qul da
Ona yolda oldu bu ç tin yolda.
Ma ara yolunu durmadan biçdi,
O q d r ucaldı, göyl ri keçdi.
Dırmandı rahatlıq etm d n bel
Ç rx kimi burulan yoxu , keçidl .
Gördü bir qaladır, alçalar göyl r,
Adını davada ç km mi bir r.
G linl r tez rb t hazır etdil r,
Qatdılar dodaqdan ona gül, k r.
Açıldı ahan göz l bir süfr ,
Yem kd n düzüldü adına gör .
Sarayın qızları b nz rdi aya,
H r yandan pad ahı aldı araya.
D bd b , övk t daldı sk nd r,
Dövl tin siması q lbi c zb ed r.
ah xör kd n yedi, rb td n içdi,
Qalxınca Keyxosrov taxtına keçdi.
Taxtın aya ına g ldiyi zaman
Hörm tçin tacını aldı ba ından.
El bil s sl ndi h r qapı, divar:
"Yuxudan oyandı yatan tacidar."
S rirli vermi di bel bir f rman:
"Keyxosrov taxtına çıxsın hökmüran."
O böyük tacidar keçinc taxta,
Bir simür oturdu sanki budaqda.
O qızıl sütunlu taxtı güd nl r
Söz x zin sind n saçdılar gövh r:
"Pad ahın çıxması ahan t xt
H r zaman u urlu yol açar b xt .
Yaqutu ölç n bu gövh r cam ki, var,
Çox saysız s rv t olmu dur açar.
Bu dövl t bec r n cam v taxt il
Çox taxtı v camı alarsan l ."
O biri dedi: "Ey uca Hriyar!
Bir ölk görm mi s nt k tacidar.
Keyxosrov taxtına s n ki oturdun,
Ba ını f l yin taxtına vurdun."
nc bir dil açdı ba qa bir n f r:
"Keyxosrov, Keyqubad n vaxta q d r,
Qolun ki, bu taxtla gücl ndi artıq,
Ed rs n Keyxosrov v Keyqubadlıq."
ah bu taxt önünd b xtiyarlıqla
Göz l fal vuruldu namidarlıqla.
Padi ah bu taxta b z k, an verdi,
Öl n Keyxosrova yeni can verdi.
ah taxtın üstünd oturdu çox az,
Tez taxtı öp r k endi keyfi saz.
ah taxta o q d r x zin saçdı,
X zn dar gözünü heyr tl açdı.
mr etdi: bir qızıl kürsü qoyulsun,
Xosrovun camı da yanında olsun.
Kürsüy oturdu adlı tacidar,
Keyxosrov camını l aldılar,
Saqi tap ırı ı görünc bel ,
Parlatdı o camı qızıl mey il .
Verdi sk nd r q lbind sevinc:
"Keyxosrov e qin bu rabı iç!
B xtinin ulduzu s n yar olsun,
Qolların bu camla b xtiyar olsun!"
ah camı görünc aya a qalxdı,
Bir k rr iç r k camı buraxdı.
Cama qolba ından saldı bir gövh r,
Oturdu, önün qoydu sk nd r.
Yiy siz o taxta k d rl baxdı.
Gözünd n rabsız cama ya axdı.
Pad ahsız, rabsız, yetimt k duran
Bo taxta. bo cama ç kdi bir dastan:
- Qalmasın qızıl taxt yiy siz, yalnız,
Bu cam da olmasın qızıl rabsız.
H r q d h i ı ı alır rabdan,
H r taxta qiym ti verir hökmüran.
Tacidar getdimi, durma, taxtı qır!
rabı töküls , camı yer vur!
Padi ah taxtında olar s r fraz,
C nn tin taxtında naz il yatmaz.
Dünyadan c nn t keç n bir insan,
Bax, bel bir taxtı sanacaq zindan.
Bir qu gül nind n ayrı dü rk n
Q f si "ac"dandır, toru ip kd n.
Budaqdan ya ıl tac qoydu u zaman
S d fi, ip yi çıxarır yaddan.
Biz tac dü günüyük neçin bu q d r.
Ölüm basqınından tutan yox x b r?
X zan qılıncını görm diyind n
Qol-budaq ataraq bahar olur n
Maral sa rısını i ird n zaman
Bilmir ki, bu yerd n keç c k aslan.
Cüyürl r çöll rd oynur, nl nir.
O qorxunc aslanlar yatmı mı, n dir?
Ahunun göb yi dolmu mü k il ,
B birl rin di i sınmamı h l .
Bel bir q fl tl keçir günümüz,
Bir zaman yan ından qopar ünümüz.
Faydasız olan bu taxt n y g r k?
Üstünd ba qası ömür sür c k.
Biz ba qa k sl r yer qızdırırıq,
Bu yerd n utanmaq g r kdir artıq.
Faydasız bu taxta uyma, saxtadır,
Yerimiz taxt deyil, quru taxtadır.
Bu qızıl taxt deyil, vers niz fikir,
Aya a vurulmu a ır künd dir.
Bir taxt ki. b di yer deyil sana,
Onu ölm mi k n parçalasana!
Keyxosrov camında qalmamı sa su,
Yerin mey tökm , qoy qalsın quru.

SK ND R N KEYXOSROV
M QB R S N GETM S

Ey saqi, Keyxosrov camını doldur,

Bir cam ki, h r göz verir i ıq, nur.
Dur, a zına q d r mey doldur ona,
Hörm tl ver srin Keyxosrovuna.
Ey uca övk tli adil padi ah,
Mü t ri simalı, asiman p nah!
Keyxosrov qurdu u m clisl r hanı?
Taxtında oturan sk nd r hanı?
Onlar öz bürcünü ataraq getdi,
övk ti, dövl ti s n t rk etdi.
Dünyada sk nd rt k ets n r ftar,
S nindir h r buyruq, s ns n tacidar.
Bu dünya adına vurmu sa sikk ,
S ninl nl nmi olsa da ölk ,
Könül verm könül aldadanlara,
Dünya üz verm mi mehribanlara.
Onu kim sevdis , dostun önün ,
Bax, n l r çıxarmı o dön -dön .
Bir taxtı hiyl yl qurdu, bax, sonra
N oyun açdı o, taxt quranlara.
O cam ki, bir n f r m sti ad etdi,
Bax, cam sahibin n bidad etdi.
Bu yeddi ki v rd Keyxosrov s ns n,
sk nd r mülkün f rman ver ns n.
Bu ahdan güzgü al, o ahdan cam al,
Düz göst rdikl ri yolla get, nam al!
H r i bir q rar ver rk n bu gün.
Sabaha ondan bir s m r var, dü ün.
ahlara tac ver n tacidar s ns n!
Atanın taxtında yadigar s ns n!
n ya a, getdi o n ya ayanlar,
Köçdü tacidarlar, s ns n tacidar!
Bu ba da turacın qanadlarıt k
N çinar qalacaq, n d bir çiç k.
 xistan ömrünü vurdusa ba a,
Bu ya ıl gül nd s n var ol, ya a!
O m ni ucaltdı nazla, nem tl ,
Göyl r qaldırdı yerd n hörm tl .
S n m ni ucaltdın ondan da artıq,
Ba ının qapısı üzüm açıq.
Yerl r naxı lar vurduqca dövran
Üzün nlikl r gülsün h r zaman.
Zamanın laçıq hat ml rind n
Yalnız s n qalmı san, ya a daim s n!
N d n söyl yirdim, harada qaldım,
Atımı sür r k, hara yol aldım!

sk nd r o taxtda, o camda, heyhat

Görm di rahatlıq, görm di s bat.
Göyl rin b di taxtı olmayan
H r bir taxt deyilmi h yata zindan?
B linas h kimi d v t el di,
Oturdu o cama yaxın, söyl di:
"Camdakı ayin s n d qıl diqq t,
Ondakı srarı ara, tap lb t!"
B linas o cama edinc n z r,
Qolayca oxundu bütün r q ml r.
O yerd n ki, haman cam asılmı dı,
Sırayla bir neç x tt yazılmı dı.
O x tt d rind n saldılar n z r,
Gizli bir hesabı d rhal seçdil r.
Padi ah, B linas öz kamalil
X tl rin sayını g tirdi l .
Sonralar padi ah bu torpaqlardan
Öz vilay tin keçdiyi zaman
Camdakı ayini tapdı B linas,
Üstürlab düz ltdi o ayin xas.
El ki, sk nd r yol tapdı cama,
O yerd dinc ldi, yeti di kama.
Dedi B linasa: "S nd ndir köm k,
Bu taxta ba qası qonmasın g r k!"
Bir tilsim düzdü o a ıllı h kim,
O taxtın üstünd otursa h r kim,
Az keç r, bu taxt da t rp n r bird n,
Onu bu yaqut taxt atar üstünd n.
E itdim o cünbü indi d vardır,
Qızıl taxt üstünd o b rq rardır.
Xosrov ayinini t qlid ed r k
G ldi darvazaya ah Keyxosrovt k.
Camdan, taxtdan g ldi m qs di l ,
Üz qoydu Keyxosrov yatan köhül .
ahı q l b y böyük z hm tl ,
Apardı köhül yüz ziyy tl .
El ki, köhül ah yaxın oldu,
O da lıq yollarda atlar yoruldu.
Getm k çox ç tindi, n yol, n iz var,
H r yanı bürümü tikan v buxar.
B l dçi söyl di: "Pad ahım, dur,
Keyxosrov yatdı ı köhül, bax, budur.
Yolları im kli ildırım vurmu ,
Qayalıq qayalıq üstünd durmu .
Köhülün sirrini öyr nm k üçün,
Pad ahım, bu yolda bir q d r dü ün.
Di -dırnaq tökülür qorxunc yollarda,
Keyxosrovt k özün yatarsan orda.
srar p rd sin olma çox yaxın
i çox uzanar arayanların.
Yüy ni geriy çevirin daha!..
Bu köhül içind yatmı jdaha."
sk nd r üzünü çevirdi ondan,
Köhül piyada getdi hökmüran.
B linas arxada, önünd r Hb r,
Sınanmı iki qul, bir d sk nd r.
Keçdil r z hm tl , bitdi qayalıq,
Köhül d hlizin çatdılar artıq.
Köhül x zin si g linc l
sk nd r q lbin dü dü v lv l .
Gördü da köksünd köhn bir yarıq,
Ensiz bir yolu var, dar v qaranlıq.
Köhül sahibind n tapmaqçın ni an
Köhül z hm tl girdi hökmüran.
Bir q d r keçm di, od qalxdı bird n,
Alı ıb yanırdı iç ri gir n.
Soru du: "B linas, n dir bu odlar?
Darısqal köhüld hardandır buxar?"
B linas diqq tl baxdı bir zaman,
Bilsin ki, neçin od fı qırır da dan.
Gördü bir parlayan d rin quyu var,
çind qayna ır lvan i ıqlar.
Kims o i ıqdan tutmamı x b r,
Arayan tapmamı ondan bir s r.
ı a n q d r aradı yol, iz,
Bir i ıq tapmadı, qaldı s m rsiz.
O igid belin ba ladı k ndir,
Bilsin ki, quyuda bu at n dir?
Parlayan gün d n tapdı bir ni an,
Anladı od nec çıxır quyudan.
Toplu bir alovdu, deyil da ınıq,
Gördü ki, kükürddür bu yanan i ıq.
ar t verinc çıxdı quyudan,
Dualar ed r k dedi: "Hökmüran,
T l sm k lazımdır, göst rin t dbir,
Su deyil, quyudan çıxan at dir.
Kükürd m d nidir bu, alovlanır,
Kükürdd n dörd yanı alı ıb yanır.
Bu sirri bilirmi köhüld yatan,
Özünü kükürdl m hv etmi , inan."
Pad aha, köhül etdi çox dua,
Çıxark n üz rlik s pdi alova.
Köhüld n çıxınca axtardı yolu,
Tapmadı, q lb oldu k d rl dolu.
E itdim, d nizd n bulud qalxaraq
idd tli qar s pdi, doldu h r bucaq,
Dünyanı sarsıtdı qarlı bir tufan,
D r l r, t p l r doldu o qardan.
O qarda s rg rdan qaldı sk nd r,
Qarlı kipriyind n axdı q tr l r.
Qala xalqı x b r tutunca bundan
Köm kçin axdılar ora h r yandan.
T pikl , kür kl yolu açdılar,
Çox z hm t ç kdil r, hiyl saçdılar,
ah yolu tapmaqçın trafa baxdı,
Köhülün küncünd n zirv y qalxdı.
Ya ıl donlu tovuz humay qu undan
A , parlaq sümüyü qapdı ı zaman
S riri taxtına s ad t ver n
S rir qalasından eninc n- n,
Döndü öz çadırı qurulan yer ,
Yenid n yar oldu b xt sk nd r .
Dinc ldi d h tli z hm t ç km kd n.
Ma ara yolunu gedib, g lm kd n.
Dü dü sıxıntıya, dü dü qorxuya,
Özünü ovdurub, daldı yuxuya.
Yatdı, vücuduna rahatlıq çökdü,
Dan yeri a ardı, al f q sökdü.
Yenid n ba vurdu s h r göyl r ,
f q mey camını vurunca yer .
Bu saxsı torpa a laciv rd f l k
Sarı reyhanlarla vurunca b z k,
mr etdi, ahan m clis b z ndi,
No ulla, rabla süfr nl ndi.
S ririn ahını d v t el di,
Hörm tl oturtdu, fq t el di.
Onunla q d hi aldılar l ,
Hamı s rxo oldu o gülgün meyl .
O b x i ll ri açıldı yen ,
X zin axıtdı ev sahibin .
H mayil, t xtü tac verdi hökmüran,
Taxtı fil sümüyü, tacı qızıldan.
p kd n don verdi, üstü z r, gövh r,
Sanki bir p rvindir, cavahir ç k r.
çin yarımca porta al sı an
Porta al biçimli firuz fincan.
Yarısı tutulmu qızıla, l l ,
Nar kimi dolmu nar dan l ril .
Zümrüdd n n rd verdi - üstü l- lvan,
B z yi qırmızı, sarı yaqutdan.
Büllurdan bir xonça, gün kimi n,
Sanki göy budaqda açmı yas m n.
Yor a at, ba ında qızıldan yüy n.
Yüy nin b z yi lvan gövh rd n.
A ır yük altında t rl mi yüz lök,
Tükl ri t r-t miz, h m sa lam, h m kök-
Yük vurmu o ba lı eyl rd n h l ,
Cavahir batmanla, qızıl x rm nl .
Rütb y münasib verdi h r k s
H r çe id q ba v z rli lb s .
Verildi o q d r x l t v s rv t.
S rirli taxtını parlatdı zin t.
Öpdü ah lini o dön -dön ,
Sevincl r içind döndü evin .
sk nd r oradan köç t bli çaldı.
Bayraqlar i ıqlı göy ucaldı.
S hraya endi o da lıq yerl rd n,
D niz sahilind eyl di m sk n.
O çöld bir h ft ov etdi, artıq
Köçm k m qs dil gördü hazırlıq.

SK ND R N REY V
XORASANA GETM S

Dur, saqi, o qızıl camı qoyma bo

Ki, C m id, Firidun yadigar qoymu .
Ver bu saf a iq o saf rabdan,
M stlikl keçsin bu r yalı dövran.

Ey könül, n dir bu oyunun h l ?

H r d f çıxırsan yeni bir r ngl .
N fsinin a acı yamya ıl durur,
Ba ını burmadan, ba ını s n bur!
rabı içm mi , gözüm, m st olma!
çs n d , dön r k bütp r st olma!
ndi ki, z f ran yem d n adsan,
Yem z f ranı, öl rs n, inan!
Olma ahlar kimi yem k dü günü,
Qorx, s ni yaxalar f lak t günü.
Bu ev ki, qız ın od fı qırır h r an,
T k laqeyd olanlar qurtulur ondan.
B rklikl h r b rklik bir muma dönmü ,
Neft il , kükürdl hansı od sönmü ?

Keçmi i n ql ed n o qoca s rv r
Vurur öz n q in bel bir ziv r:
Keyxosrov taxtından Xosrov dönünc
Ordunun için getdi ilk önc .
Bir gün öz taxtında oturdu artıq,
Köçm y tökürdü t dbir, hazırlıq.
Bir qasid ay kimi girdi iç ri,
Qasid ad til öp r k yeri
Uca hriyara açdı çox srar,
Anlatdı n varsa gizlin, a ikar.
"Üzümü qapına sürtm k üçün m n,
Bura at çapmı am st xr hrind n.
Nayibin var qız ın salamı siz ,
xlasla rz edir xidm tiniz :
- rtl r ki, qoymu dur nayib tikirk n,
O rtl yerimd nayib oldum m n.
O günd n ölk ni almı am l ,
nciy n olmamı bir n f r bel .
m l etdim ahın dedikl rin ,
rtl ri yetirdim bütün yerin .
ükr olsun, alçaqdan v ya ucadan
Ölk y tük q d r d ym mi ziyan.
Dönükdür üzü bu nam rd f l yin,
Gah fq t göst rir, gah h s dl kin.
Ç rx ikicanlıdır yax ı-yamandan,
Ulduz gah dost olur, gah qatı dü man.
kilm mi a ac göy rmi Reyd n,
Söyl yir: Keykavus n slind n m m n!
Yırtıcı bir divdir, d h t yaradır,
Ölüm jdaha kimi can atır.
O ceyran otaran çobanlar bel
Çoma ın yerin ox almı l .
Bel il i l y n götürmü kaman,
Belçil r olmu dur silah da ıyan.
Bu az ın özünü sanır hrim n,
H r yer çatırsa qoparır iv n.
Söyl yir: m nimdir bu tac, bu ölk ,
Namusa r ng il vurur bir l k .
Ba ında yı ıntı saysız sk r var,
D nizin suyundan toz çıxarırlar.
B xtin güv nib, olmu q hr man,
Meydanda bir n f r yox qar ı çıxan.
Özünü kim tutsa aha b rab r,
Ba ıyla s rv ti lind n ged r.
Ona yüy n ç kir Xorasan xalqı,
Döyü aparır bu üsyan xalqı!
B lx il Ni abur boyu h r yerd
tirak edirl r bu uri l rd .
Bu fitn ba çısı hazırlıq görür,
Taxtının durdu u yer yürüyür.
Kini qız ın olan bel fitn y
Baxma çox yüks kd n, alçaqdır, dey .
Kiçikd n n böyük bir fitn do ur.
H r qurdun sümüyü aya a oxdur.
Bu fitn ya asa uzun bir zaman,
Pad ahlıq i in l atar, inan.
Buludt k ayının almasan üstün,
Taxtını qılıncla alacaq bir gün.
Bir t rlan qayı ı açsa ayaqdan,
K klik qol-qanaddan dü r o zaman.
Qüvv tli ordum yox ki, dava günü
Çıxarım dü m nin xain gözünü.
Ölk d qalmamı adlı igidl r,
Hamı ah yanında b nd lik ed r.
Odur ki, artdıqca tamahı, öcü,
Qolu qüvv tl nir. Yox olsun gücü!
Yalnız hriyarın yel kimi qopan
Ordusu götür r bu tozu yoldan!"
Qasid öz sözünd hün r yaratdı,
M ktubda olanı sözl anlatdı.
n gizlin srardan, yax ı, yamandan
M ktubda n varsa, el di b yan.
O aslan ür kli, o fil gövd li
Ç kdi öz-özün bu xo m s li:
"Burda Keyxosrovun taxtı altımda,
Orda bir ba qası m nim taxtımda.
B nz r o dastana bu tac, taxt, ordu:
"Hindud n s rv ti çalar bir hindu.
Bu yerd dayanmaq yaramaz daha,
Gecikm k dü m ni ed r jdaha."
Pad ahın ordusu göymüdür, n dir?
Durmadan h r zaman h r k t edir.
O karvanba ıdır, dünya bir karvan,
Artırdı karvanın yükü h r yandan.
Yük il dolmu du h r yer, h r gu ,
O yerd qarı mı bu i o i .
Yalnızca ed rdi h r i çara,
Böyük bir arxaydı sı ınanlara.
H r kimi öz b xti ets cahangir,
El bir aya a yaramaz z ncir.
hriyar yerind n h r k t etdi,
Sahill r boyunca yol alıb getdi.
Aydan da yuxarı ucaldı bayraq,
Bisütun kimi bir sütun vuraraq.
H m göz l ov vardı, h m göz l ovlaq,
Getdi yol uzunu ov ovlayaraq.
Salxımlar yilmi a ırlı ından.
Köklükd n t rp n bilm yir ceyran.
O q d r sel axdı çayın gözünd n,
Silindi toz, torpaq dünya üzünd n.
Co mu du im kli neysan buludu,
ldırım salmı dı müdhi gurultu.
Göy rti kök salmı qara torpa a,
R qs üçün ba yir yarpaq yarpa a.
K skin nal siyl yırtdı bülbüll r
Gülün köyn yini göb y q d r.
S db rgin üstünd duran qızıl gül
Yaqut nallı ata minmi el bil.
Tut il yarpa ı, bu iki novb r
Halvadan, in kd n verirdi s m r.
Yer sarı, sular göy geyinmi , dem k,
Yarı göy, yarısı sarı bir ip k.
Çöld çöl xalqına eyda bülbüll r
Sazdan da inc , xo bir rqi söyl r.
H r arpa bir düyün vurmu k m r ,
Biçin salamı var kinçil r .
Qarnını böyüdür da da ceyranlar,
Qurdlarsa di ini etmi dir mi ar.
Budunu doldurmu tli marallar,
Çöld da öküzü da lara qalxar.
Yenic do an ux ceyranlar bel
Çöll ri doldurmu öz balasiyl .
ah ovla, çal ıyla, q d hl yekdil
Yolları biçirdi hey m nzil-m nzil.
Ay yeni do mu du gülpic klind .
Getdikc xalxalt k olunca gird ,
Halqa p rgarından çıxdı sk nd r,
O yer indi "Z r-xalxal" deyirl r.
Buludt k Gilana atıldı ordan,
Sanki bir me y girdi bir aslan.
Önün çıxark n bir at k d ,
Ondan buz yaratdı at p r st .
El ki, hirbüdün qırdı belini,
Ortadan silindi Z rdü t ayini.
zm etdi dü m n yolu k sm y ,
Gilandan birba a t rp ndi Rey .
H r at p r st verdi çox c za,
Qalın tüstül rl doldu göy, f za.
E itdi: g lmi dir o qızmı aslan,
Tülküt k oldu bir de ikd pünhan.
Qaçaraq Xorasan s mtin getdi,
Rey pad ahının gözünd n itdi.
Padi ah e itdi: o az ın dü man
Aslandan qorxaraq qaçmı meydandan.
At saldı, dü m nin ardınca getdi,
Yolunu ba ladı, tez basqın etdi.
Üstünü alaraq, kin bo a-bo a
Ba ını bir anda saldı torpa a.
El ki, dü m ni torpa a atdı,
Qaçqınlar içind qorxu yaratdı.
Dü m nin ba ını saldı ı yerd
Bir t p vardı o ya ıl çöll rd .
Müz ff r v sa lam dövl t adına
T p nin ba ında saldı bir bina.
Qızıldan vurdurdu ux b z kl ri,
Ona p hl vic ad qoydu "H ri".
Binanın i l ri bitdikd n sonra
Ordunu yeritdi ah Ni abura.
Gördü ki, ikilik çıxmı meydana:
h rin yarısı dost idi ona,
Yarısı Daraya t bil vururdu,
Dostluqdan açıqca boyun bururdu.
Bir bayraq var idi Daradan ni an,
Sanırlar Daradır altında duran.
Bu uca bayra ı "namusdur" dey ,
Daranın adından ucaltmı göy .
N q d r kin il co du sk nd r,
Daranın e qind n l ç km dil r.
Bu kin tapmı dı yalnız bir çara:
Köm klik göst rsin do ru dostlara.
Ordundan sınaqlı, igid k sl r d
Bir bayraq dik ltsin bu kinli yerd .
Pad ahın m qs di bu idi ancaq,
Kin il çarpı sın bu iki bayraq.
Bilirdi, Daranı sevir bu h r,
Bu yolda çalı maq verm z bir s m r.
Bu nifaq, dü m nlik sür c k h r .
S mimi bir dostluq girm z o hr .
Torpa a girmi s o qatı dü man,
H l kin sönm mi kinli torpaqdan.
K kliyi saldırdı qırqovullara,
M rv t rp n r k dü dü yollara.
Söndü mri il h r at k d ,
Yaxdı p rvan ni qız ın at d .
B lx yeti rk n, Z rdü ti odu
Qılınclar z rbind n dönüb su oldu.
Orada bir bahar vardı q lb açan,
Güll rin dima ı acıydı ondan.
çind q d rsiz göz l, ux dilb r,
Çiç kli bahart k s n mxan l r.
Saysızdı x zin bu n ocaqda,
Z hm tsiz qoyulmu h r bir bucaqda.
Qızıldan nal vurmu möbidin atı,
"Az rgü sb" idi o yerin adı.
El ki, l tapdı ora hökmüran,
Mü l ri m st gördü mü l r camından.
Hurini c nn td n atdı di arı,
Qovdu c h nn m dost olanları.
Köhn x zin y olunca m hr m,
Ondan çox sin y parladı m rh m.
Xorasan s mtin etdi h r k t,
Qaldı h r h rd bir neç müdd t.
Xorasan beynind n çıxardı duman,
Onlara çox c za verdi hökmüran.
H r s mt axırdı müz ff r ordu,
Ona g nc taleyi köm k olurdu.
Kirmanı, Q zneyni, Quru cahangir
Atların naliyl ölçürdü bir-bir.
H r hansı h r g ls tacidar,
Qapısı üzün d rhal açılar.
Ölk l r dola maq olsa da ç tin,
Yollarda sayı yox x zin l rin.
sk nd r h r yer bassaydı ayaq,
X zin yüküyl a ırla araq,
Yeri doldurark n x zin , s rv t,
Torpa a basdırıb, etdi h r k t.
Qızıl ki, insanı ed c k qorxaq,
Ya at udsun, ya bu qara torpaq.
Qızılı torpa a göm n h r qafil
A zına d mird n vurur bir qıfıl.
Madam ki, torpa ı sovurur kül k,
Ona bir d mird n qıfıl n g r k?

SK ND R N H ND STANA
GETM S

Saqi, ver rinmi o saf qızıldan,

Qırmızı kükürdü odur do uran.
M n ver, d rmant k tutiya edim,
Misimi onunla kimiya edim.

H v sl sür atı, xo dur bu çöll r,

Cilovu ç km ki, atındır dilb r.
Göz l bir ad il çirkin dünyadan
Köç r k tut c nn t ba ında m kan.
Ba lanma torpa a, g l h z r eyl ,
Qarunu udmu öz x zin siyl .
Dinclikdir qurtulu , g l, olma s rk .
Da ıntı olmaqla yı camdır gün .
Qorxulu, z hm tli olduqca yollar
Ticar t hlinin qazancı artar.
Yollar quldurlardan olsa s lam t
Bazar snafına olmaz m nf t.
Qaydadır, h r yerd x zin vardır,
Yolunda qorxunc bir jdaha yatır.
Söz ya , bal qatan o dehqan yen
Bel ya , bal qatır i in m zin :
Padi ah Q zneynd n B lx a ınca,
O acı d nizd n uzaqla ınca,
O q d r s rv rl r ona ba vurdu.
Hindistan s f ri qar ıda durdu.
A ıllı k sl rl etdi m sl h t:
"Bax, ayaqlarımdan öpür bu dövl t,
ranın torpa ı ovcum içind ,
Atımı çevirm k ist r m Hind .
Önc Keyd üstün ordu tök r m,
Kin il hiyl d n m n l ç k r m.
Ba qa k sl r kimi ba ys mana,
Köm kd n ba qa ey etm r m ona.
M niml ba lasa qız ın sava ı,
Qılıncımla dü r o xsin ba ı.
Bu yandan o yana çevirr m, bir d
Çökdürr m onu m n bildiyim yerd .
Ordumu ç k r m uzaq s f r ,
Bir qılınc vuraram Fovr bir k r .
Qaparam tacını, mal olar yurdu.
Çin, X ta üstün ç k r m ordu.
Oradan ged r m T raza, Çaça,
Dünyanı g z r m at çapa-çapa."
gidl r, s rdarlar hamı yer-yerd n
Çox m mnun qaldılar bu xo x b rd n.
Ulduzu ona yar oldu u günd ,
Dövl ti kamala doldu u günd ,
sk nd r ba ını göyl r vurdu,
Parlayan gün t k t rp ndi ordu.
Q zneynd n atıldı tez Hindistana,
Yollar övk tind n döndü bostana.
st di ba larda yaxsın tüstünü,
Durmadan alsın tez Keydin üstünü.
Buludt k oynadı talan fikril ,
Mülkünü qılıncla keçirsin l .
Görm d n a ıllı k sl r m sl h t
Etm di az ınlar kimi h r k t.
Yelayaq qasidl o gün sk nd r
O Keyd gönd rdi bel bir x b r:
"Çarpı maq ist rs n, durma, ordu ç k!
Ha, indi yeti dim qara buludt k.
Ba yib mr bel ba lamı olsan,
Qurtuldun, dem k, bu k skin qılıncdan.
Yuxudan o zaman n rgiz oyanar,
Üstünd ya murlu bir bulud oynar.
Gün in dima ı olduqca az r,
Ba ları, da ları çiç kl b z r.
D h tl kükr s m inl r bu dünya,
T rp ns m, yerind n oynar da , qaya.
Alçaqda atarmı ovçu bir ahin,
Altına co qun sel, ya ki, su keçsin?
Bir tükün kinl ba qaldırsa orda,
Yüz ba ı bir tükd n asaram burda.
Da -da ın qılınct k olsa da k skin
Qılıncım köhül çevir r, ç kin.
Qızılçın g lm dim hind ölk sin ,
M ribd azmıdır gövh r, x zin ?
Göz ll r ardınca çapmaq nahaqdır,
Xar zmin gün i daha parlaqdır.
ld Hind qılıncı g ldim "Hind" dey ,
S rxo fil tind n kabab yem y .
Yem Hind x racı m ni anmadan,
Ür yim hindli bir poladdır, inan!
Ba ını sevirs n, g l m n ver bac,
sk nd r yoxsa n ba qoyar, n tac!"
Keyd il g linc qasid üz-üz
Tor kimi sözünü caladı söz .
Ona çox k s rli sözl r söyl di,
H r sözü tutu an bir at idi.
O k skin sözl ri Keyd e idinc ,
Qorunmaq fikril ç kindi önc .
O gec görmü dü qarı ıq yuxu,
Yozmaqdan canına dü mü dü qorxu.
Bilirdi: sk nd r olmu cahangir,
F l kdir h r i d onunla lbir.
Dü m nlik neyl di, bax, o Daraya,
N etdi H b , Rey, Buxaraya.
M sl h t görm di üz çevirm yi.
Onun meydanına kinl girm yi.
Bilm di, üstün g lmi k n dü man,
O nec qurtulsun bu vuru madan?
Qorxudan ba ladı rica etm y ,,
ahı çox yad etdi "af rin" dey :
"Bilir m: z kidir, h m d çox ayıq,
T k ona yara ır bu cahandarlıq.
Taxtının rütb si alçaldır ayı,
Böyüklük haqqıdır, yox onun tayı.
Hörm td n ba qa m n n etdim ona?
N üçün ça ırır m ni meydana?
X zin ist rs , hamısı qurban,
mr ets , ataram tacı ba ımdan.
Canıma q sd ets , xo dur, n deyim,
Di iml ed r m hüzura t qdim.
Yoldan da bir b nd gönd rs mana.
Taxtımı, tacımı tap ırram ona.
Kiçiklik h ddini sla keçm r m,
sk nd r a adır, m n bir nök r m.
O m n naz ets yalvararam m n,
Narazı qalmasın öz b nd sind n.
M niml döyü ü o lazım görs ,
Atını kin il üstüm sürs ,
Axaram o co un Nil aya ına,
Ataram canımı fil aya ına.
Ba ımı qaçırsam kinli döyü d n
Qırılar inadı, zmi bu i d n.
M qs di mülkümd n salmaqsa itkin,
Minn tl razıyam, n g r k bu kin?
Kükr yib qo unla çıxsa qar ıya.
Qaçaram, dar deyil ba ıma dünya.
vv ld n m niml ba lasa peyman,
Söz vers , sözünd dursa h r zaman,
Talandan l ç ks , dost olsa mana,
Qapımdan kinini atsa bir yana,
Ver r m dörd ey ki, be incisi yox,
ı ı, d y ri ulduzdan da çox.
Birinci, qızımı gönd rr m aha,
N qız, bir gün dir, aydır d rgaha.
kinci, yaqutdan bir camdır, qı -yaz
çdikc o camdan rab azalmaz.
Üçüncü, filosof, gizlini gör n,
Göyl rin sirrini bil n, göst r n.
Dördüncü, t bibdir, h r d rdi bilir,
Ondan h r x st y bir fa g lir.
H diyy ver r m ed rs q bul,
T kkür ed r k dey r m: sa ol!"
Elçi ba y r k dedi: "Bu eyl r
H diyy ged rs , böyük sk nd r
Mülkünd ba ını göy ucaldar,
Qohum oldu undan hörm tin tutar.
Adını adlılar içind ç k r,
H r bir ist yin r b t göst r r."
Hind ahı gördü var a lı, anla ı,
Möhk mdir, büdr y n deyil aya ı.
Söyl n n sözl ri - rti tutaraq,
Söz bir q d r d ya , bal qataraq,
Bir qoca hindlini bu i gör
Elçiyl gönd rdi uca hüzur .
ahın d rgahına g l r k onlar
Oldular ba çada gül saçan bahar.
Görünc hindli o s rap rd ni,
Ayparası aydan uca xeym ni,
Torpa a ba vurub iç ri girdi,
vv lc salamı aha yetirdi.
Rüsumat bitinc o hindu bird n
Söz açdı q bul keç n eyl rd n.
Dörd eyd n danı ıb söyl di: "Ey ah!
Heç k sd tapılmaz bel bir d sgah".
Bu ist k co durdu onun q lbini,
Göz görm k ist di e itdiyini.
Töhf ni tez l almaq fikriyl
Bir an da olsa s br etm di bel .
irindil hindliyl uca hökmüran
Söyl n n rtl rl ba ladı peyman.
B linas v ba qa k sl rl yen
Gönd rdi örtülü, a ır x zin .
Gönd rdi alması mum ed n m ktub,
Bütün Hindistanı ram ed n m ktub.
Yazıldı Keyd bu bir hökmürandan,
Qız ın jdahaya müdhi aslandan.
Bu m ktub h r katib i in yarar,
çind n q d r göz llikl r var.
Ür k qız ınlı ı üz verdi aha,
Dostluq rtl rini artırdı daha.
Q l mi o katib alınca l ,
M ktubu yo urdu mü kü nb rl .
B linas, bir neç rumlu birlikd ,
M ktubu aldılar hind ahı Keyd .
B linas at çapdı bir an durmadan.
Hind q rargahına çatdı ı zaman
Keydin saf q lbini n, parlaq gördü,
Hindu hiyl sind n çox uzaq gördü.
Ba ydi, çünki o, bir tacidardır,
Hörm tli taxtı, h m qur a ı vardır.
r li ged r k öpdü nam ni,
Hinduy tap ırdı o x zin ni.
M ktubu o katib oxudu zb r,
Qorxudan yerl r yildi göyl r.

SK ND R N H NDL KEYD
M KTUBU

sk nd r m ktubu yazmı dı bel ,

Da ı mum edirdi f qq til .
Ay, gün yaradan adından sonra,
Dü ünc v a lın yolu yox ora,
Odur hökmüranlıq v höküm ver n,
Bütün pey mb r v hy gönd r n.
Laciv rd göyl rin altından sonra
Salamlar söyl r m namdarlara!
M ktubda yazmı : "Ey böyük p hl van,
Taleyin g nc olsun, gücl nsin arxan!
Fikrim v irad m bu idi ancaq,
Fil il , toppuzla möhk m çarpı maq.
Bir qüvv t göst rim titr sin cavan,
Da lar parçalansın bu toppuzumdan.
Bu Hind el bir od vurum, ondan
Qalmasın bir n f r boyun ucaldan.
Uca fil ba ına k m nd atım m n,
Qandan bixi-ruy n çıxarım nild n.
Hindin torpa ını qana b l yim,
Suların ba ına torpaq l yim.
Sülh üçün t la ı görünc s nd ,
Bu i d n cilovu ç km dim m n d .
Can ver n bu dadlı sözl rinl m n
Qul oldum s n bir tacidar ik n,
Möhk m bir kiri l ba landı könlüm,
Öz cadu dilind vurdun bir düyüm.
El bir i et ki, bu köz l peyman
N slimiz içind qalsın h r zaman.
Dörd adlı gövh ri gönd rs n m n ,
M n d xi bel söz verir m s n :
Bir ordu k sils bu yeddi ki v r.
Mülkün bir tükc yeti m z z r r.
H r yax ı, yamanda köm k ver r m,
Bu dedikl rimd duraram möhk m."
Qasid bu m ktubu oxudu Keyd ,
Yetirdi salamı, ba vurdu bir d .
Bu sevimli sözl r bir füsun saçdı,
Üzün sehirli qapılar açdı.
Hiyl g r cadunun etdiyi fsun
Etdi cadug ri özün m ftun.
"Bilir m ki, Hindd çoxdur cadug r,
Bilm zdim var Hind cadu ed nl r."
Bir q d r danı dı durdu u yerd ,
Veril n töhf ni tap ırdı Keyd .
Yerind n oynadı Keydin ür yi,
Qaynadı pad aha qar ı bir sevgi.
Söyl di: "Af rin s n , hökmüran,
Bu dünya pad ahsız qalmasın bir an!"
Bilikli elçiy göst rdi hörm t,
Aldı hazırlı a bir h ft möhl t.
El ki, bir h ft keçdi v d d n,
Hazırlıq i l ri ba a g lirk n,
Pad ahın mrin ed r k s cd ,
eyl ri hörm tl verdi qasid .
Qo du dörd peyk r h r çe id ziv r,
Gönd rdi d y rli, sevimli eyl r.
Cavahir, l l, inci, yaqut, x zin ,
Fill rin üstünd a ır g ncin .
Saysız Hind poladı, ba lanmı yükl r,
Xalvarla tökülmü ud il nb r.
Yürüy n da kimi sarsılmaz qırx fil,
Göb yin çatmaz co qun, d rin Nil.
Üç a fil gönd rdi qızıl taxtına,
Bir qaranlıq çökdü dü m n baxtına.
B linasa b x i verdi hökmüran,
H m bi kin mü kd n, h m d xam uddan.
P riduxt uddan bir taxta oturdu,
Göyl rin be iyi ona ba vurdu.
Qo du çox x zin p risur t ,
H r biri mal olmu min bir z hm t .
Götürdü B linas o z r-ziv ri,
Bir ki v r x racı onun h r biri.
Tap ırdı övk tli sk nd rin ,
Dövl ti haqq bel ucaltdı yen .
Görünc d y rli o x zin ni,
Tanrının verdiyi dörd h diyy ni,
O q d r nl tdi bu sk nd ri,
Unutdu Rumdakı x zin l ri.
ah o dörd peyk r bir sınaq saldı,
Görünc do rudur, çox m mnun qaldı.
El ki, parlaq cam su il doldu,
Onun rb tind n xalq m mnun oldu.
Filosofla söhb t etdiyi zaman
Hikm tl r öyr ndi köhn dünyadan.
R f oldu, o t bib salınca n f s
B d nd n x st lik, ür kd n h v s.
Örtülü s rv t növb t g linc ,
Hindd Çin çinisi göründü inc .
Göz llik ölçüsü tutan k sl rin
Tutdu u ölçüd n daha naz nin.
Gördü toz görm mi t z bir çiç k,
Bahardır, d ym mi soyuq bir kül k.
Büt kimi b z nmi inc bir dilb r,
Hindu bütü kimi p riy b nz r.
Ba yumru, qa geni , a ız dar - göyç k,
Ya ıl bir budaqda üzü al çiç k,
k rd n çox dadlı t z bir qönç ,
Çiç kd n h m l tif, h m daha inc .
Saçları tor kimi, h r t r f çin-çin,
Çin-çin tell rin quldur bütün Çin.
Qara mü k b sl y n ceyrandı Çind ,
Q r nfil yemi di do ark n Hindd .
Saç deyil, mü kd n hörülmü z ncir,
Gün d n sallanmı bulud kimidir.
O mü kin buluddan al gül saçaraq,
"Sünbül " bürcünd n asmı dı ba aq.
Sevimli, bu dayı r ngi, ux, dilb r,
Qara, mü kin xalı bir arpa q d r.
Ba vermi arpadır mü kin bu dadan,
Deyil bu da dey . boz arpa satan.
Türk simalı idi o hindli af t,
aha Hind elind n vermi di c nn t.
Yox, hindu deyildi o türk dilb ri,
Hindut k çalırdı bu könüll ri.
O Rumi üzüyl , hindu diliyl
Etmi Rum ahını özün köl .
Bir k rx nd , bir dümdüz ney k r,
Sevimli, n inc qönç bir dilb r.
Olduqca göz l, h m nazlı bir p ri.
H m sudur, h m oddur parlaq gövh ri.
Onundu bu g lin, bu dilb r qönç
Qar ıya çıxdı ah onu görünc .
shaqın r smind böyük hökmüran
Ki, a lın gözün ondadır d rman,
qd etdi, ba ladı qızın toyuna,
Sonra qolun saldı onun boynuna.
Töhf l r sazladı hindu ahına,
Bir büsat ba ladı ba lıq adına.
Verdi top-top ip k, xalvarla gövh r,
Quma dan bir çadır, qızıl taxt-ziv r,
Zümrüd cam, qiqd n göz l bir sini,
Yaquta q rq etmi h r birisini.
Yaqutdan, l ld n düzülmü bir tac,
Polad nallı atlar - görm mi qırmanc.
Qula ı halqalı qullar v dilb r,
Z rxara geyinmi rumlu k nizl r.
nsanın a lına g l nd n artıq
Gönd rdi Keyd üçün qatarla sandıq.
Cahandar sk nd r kamına yetdi,
Ayüzlü g linin toyunu etdi.
nc lik o qızda olmu dur tamam,
ndamı bir parça soyulmu badam.
L tif palud y barmaq vurunca
Barma ı bula dı ona boyunca.
Yonulmamı bir dürr, açmamı bir gül,
Humay da o gül vur un bir bülbül.
Yontuldu bu inci, açıldı qönç ,
P rd li söz bax, n q d r inc .
sk nd r ist kl olunca d msaz
Dövl t i l rind n dinc ldi bir az.
st xr sınanmı qasid gönd rdi,
Dövl t i l rind n m lumat verdi.
Yazdırdı q lbin yatan sözl rd n,
O mü kin ölk d anlı z f rd n:
"Hindistan s f rim olmu dur bel ,
Nec ki, dost ist r, ba tutdu el .
Keyd kin etm y verm dim q rar,
Dost oldu, dost kimi el dim r ftar.
"Q nvuc"a gedir m "Fur" üst lan,
Bu yolda köm kdir ulu yaradan.
Görüm orda n l r qar ıma çıxar,
B lk d i bit r, m n dey n olar.
Yunan d nizind n, Çin d nizind n
Tutaraq, h r yerd nayibim s ns n.
Durma, yay dünyaya s ad t s si,
H r k s ver bizd n nlik müjd si.
sk rl r, qocalar, pirl r, cavanlar -
N q d r ölk md var ya ayanlar,
Hamını sevindir, bizd n ver x b r,
Xeyir ver, bilik ver, dal t göst r".
Bel m ktub yazdı bütün ki v r ,
Qasidl gönd rdi bütün ell r .
S f r t darükü gördü g lin ,
Hörm tl gönd rdi Yunan elin .
Ona qo un verdi inanmı lardan,
Yanına qo du ah böyük bir karvan.
O zin tli taxtın yanınca yen
Gönd rdi Yunana a ır x zin .
Torpa a gömüldü yerind qalan,
O yer qoydu bir b l dçi, ni an.
A ıllı v zir bir m ktub yazdı,
dal t i ind n heç ayrılmazdı.
Bildirdi ona h r yax ı, yamandan,
Dostlara üz ver n b xtiyar andan.
sk nd r azacıq dinc lib durdu,
Furun torpa ında xeym ni qurdu.
ahların r smini tutdu h v sl ,
Hindistan mülkünü doldurdu s sl .
Ba ladı b x i l r verm y h r gün,
Dünyaya bununla olmu du üstün.
Bad l r qaldırdı Keyin adına,
ndi bad qalxır onun yadına.

SK ND R N H ND STANDAN
Ç N GETM S

Saqi, ver m n o qırmızı sudan

Ki, ondan qocalar g ncl ir h r an.
Ver, ondan parlasın g nclik ulduzu,
Bu sarı güll ri edim qırmızı.
Ox, yen üz verdi nlik, s ad t,
Çal ıçı çal ıya göst rdi r b t.
Yazılan erd n x b r tutdu yar,
airin ölm y n ümidl ri var.
Ey tarix söyl y n, dima ı parlat!
Bu inc erimi, durma, aydınlat!
Söyl , döyü l rd böyük sk nd r
Furların ba ına g tirdi n l r?

M qs d uy un n ql ed n hli-hal,
P rd d n göst rir bel bir x yal:
Keyd il girinc sülh hökmüdar,
Gah gülgün mey iç r, gah ed r ikar.
Furu talan üçün gönd rdi ordu,
B xtiyar ömrün son z rb vurdu.
Qılıncı ç kinc qından tacidar,
Dü m nin k ll si oldu tar-mar.
Mülkünü büsbütün eyl di tarac,
Qoydu qılıncından ba ına bir tac.
Dü m ni dü ünc q d ml rin
Ölk ni tap ırdı ba qa birin .
Oradan t rp ndi, ucaldı bayraq,
Atlara etm di sazi bu torpaq.
Üç ey üç ölk d f lak t alır,
H r üçü m hv olur, ömrü azalır:
randa fil, Çind pi ik, Hindd at
M hv olur, açmayır sla qol-qanad.
sk nd r gördü ki, o abü hava
Yelayaq atlara etm yir v fa.
Tibet t rp ndi tez Hindistandan,
Oradan tez Çin keçdi hökmüran.
Tibetin da ına çatınca ordu
S b bsiz sür kli q hq h vurdu.
"Bel q hq h y , - sordu, - s b b n ?
Burda insan ancaq a lar özün ."
Dedil r: "Z f ran r ngli bu torpaq
nsanı s b bsiz güldürür ancaq."
Pad aha maraqlı göründü bu i ,
Neçin bu q hq h , neçin bu r vi ?
D nizi, qurunu, ç tin çöll ri
Keç rk n hey m nzil-m nzil ir li,
Yolu ov qanından qupquru gördü,
Çöll ri mü k il dopdolu gördü.
Ceyranı görünc çöld naf dar,
mr etdi göz l bir ceyran vurdular.
H r yerd n sel kimi ordu axardı,
Çöll rd n xalvarla naf yı ardı.
Çin s hralarından keçdi bir zaman,
Abadlı a çatdı böyük hökmüran.
Bir çayır göründü c nn td n d n,
Ba ını behi t dayamı gül n.
H r t r f yamya ıl, göz l gülzardı,
H r dörd-be addımda çe m axardı.
Xo iqlim, xo hava, sıx, geni orman,
Yamya ıl, meyv li a acdı h r yan.
Saf çaylar, çe m l r axır h r yerd ,
Gümü t k parıldar mavi peyk r d .
eh dü mü , n l tif, n t z otlar
Bir düzüm incidir sanki parıldar.
Çe m nin ba ında ceyran izi var,
Yamya ıl ç m nl r mü k il dolar.
Maral dırna ını ç m n çalmı ,
Ya ıllıq üstün mü kin x t salmı .
Tapılmaz boz bir yer, h r t r f otlaq,
Varsa da boz t p - da lıqdır ancaq.
sk nd r görünc o göz l yeri,
Hindistan övqünd n ç kildi geri.
Atları, mr etdi uca tacidar,
O sulu otla a bo buraxdılar.
Bir h ft n h yat sürdü vüqarla,
O yerd dinc ldi p hl vanlarla.
O biri h ft d göz l gün seçdi,
El ki, u urlu gün l keçdi,
Köç t bli çaldırdı uca tacidar,
O yerd n sür tl Çin çapdılar.
T bilçi dolduqca acı a, q hr ,
T bild n qopurdu ba ırtı, n r .
Çinin al güzgüsü f q saçark n,
Ordunu Çin s mt ç kdi hökmüran.
O polad v zireh geyimli ordu -
H r biri yelqanad ata oturdu.
Hava saf, göz ldir, yollar tikansız,
Varsa da tikanlar, ballı, ziyansız,
Da ların, çöll rin dadlı otundan
k rli süd m r h r körp ceyran.
Ovlaqdan keç rk n anlı sk nd r
Tozundan çöll r yayıldı nb r.
ahın dam asını da ıyan ceyran
Göb k salmı mü kin a ırlı ından.
Oxundan torpa a üz qoyan ceyran
Gözünd tiry kt k görünür cahan.
Kükr y n aslandı ulu cahandar,
Sıçrayan qaplandı altında ikar.
O q d r ov etdi rumlu sk nd r,
Ceyrandan, maraldan bo aldı çöll r.
Atlar dırna ından ip k çöl, ç m n
"Ceyrangöz" olmu du ceyran gözünd n.
Qabır a de n ox ç kirdi n r ,
Ceyran da, mü k d dü ürdü yer .
Ba dan dırna ad k h r maral, ceyran
M d n dönmü dü qızıl oxlardan.
Pad ahın kamanı pusquda durur,
H r oxa bir maral, bir ceyran vurur.
Oxların etdiyi inc n qqa lıq,
Çöll rin r ngini silmi di artıq.
Ovlaqda ona ov oldu yl nc ,
Vaxtını keçirdi bir gün, bir gec .
Dünyanın g lini, dilb r göz li,
Hasara dü ünc göyl r göz li,
E qind n gec bir hindu qadınt k,
Sehr etdi f zaya, saçdı min b z k.
Öz köhl n atından sk nd r endi,
Ordu da onunla b rab r endi.
Rahatlıq etm y q rar verdil r,
Qu da t rp nm di s h r q d r.
Sübhün göz li z r xalxalı il
Göyün xeym sin saçark n öl ,
Dünya hindu kimi tüstü yayardı,
Y ma v Xüll xt k cahan a ardı.
Gurultu qopunca ahın t blind n,
Y maya, Xüll x yayıldı iv n.
Dünyanı dola maq fikri da ıyan
 sk nd r qo una verdi bir f rman:
Qo unu bu yerd dü rg salsın,
Bir ayı ba a-ba dincini alsın.
Tövl d n, axurdan doldu h r t r f,
Ya ıl ç m nl rd biçildi l f.
Xaqana dedil r: bezdi çöl, orman
Zirehli atların polad nalından.
randan kükr yib axan bu selin
lind n qurtular n xaqan, n Çin.
Bu bir seldir, tutar bütün dünyanı,
Kölg d buraxar keçmi tufanı.
Ya muru x rab ed r h r yeri,
D nizd m hv ed r zor n h ngl ri.
Qara jdahadır, kükr mi Rumdan,
Ölk l r görm mi bir bel aslan.
H b in üzün o dam a vurdu,
Z nci qara geydi, bir mat m qurdu,
Daranı büsbütün etmi dir tarac,
Hindin ahlarından qapmı qızıl tac.
Furların talanı bitinc , dem k,
M qs di F furu y ma eyl m k.
Yerind n qoparsa bu co qun d niz,
Da lar da kökünd n uçar t rt miz.
Qorxudan tez m clis ça ırdı xaqan,
Qorxmaqla haqlıydı el aslandan.
Qan il yazdı h r hüduda bir x tt:
"Ölk miz qan il yo ruldu, d H t!"
Bir m clis b z di, g ldi qasidl r,
Gönd rdi X tadan Xüt n q d r
F r an , P ncabı qoruyan, güd n
Hüdudun sınanmı igidl rind n.
X rxiz il Çaçdan, böyük Ka ardan
Ça ırdı hesabsız igid p hl van.
H r yerd n toplanıb g linc ordu,
Xaqanın ür yi sakitc vurdu.
Yürüy n bir da ın üstün mindi,
Bir polad da kimi yerd n t rp ndi.
aha iki m nzil qalırk n ordu
Tövl l r ba ladı, çadırı qurdu.
Tez-tez o pad ahdan tuturdu x b r,
Ona n yol il yetirsin z f r,
Gizlic arayıb tapdı x fiyy ,
Dü m nin halını öyr nsin dey ,
N hay t, x fiyy g tirdi x b r:
" anlı tacidardır rumlu sk nd r.
S xada, k r md qazanmı ad-san,
Göz l bir m sl kdir, deyildir insan.
üurlu a ıllı v açıq gözlü,
Z hm td sakitdir, x lv td sözlü.
H r zaman m tindir, ya ar vüqarla,
Kims nin qanına susamaz sla.
dl ondan bir fayda gör r, r - ziyan,
Xalq m mnun, tanrı da razıdır ondan.
Hamıya yax ılıq ist r, kin bilm z,
Kims nin d rdin sevinm z, gülm z.
Görm dim ona bir üstün p hl van,
Yoxdur p nc sind n onun qurtulan.
Oxu m g r Arı oxlu undandır
Ki, da larda d rin yara ondandır.
im kdir, qılıncı alsa lin ,
l mey aldıqda, saçar x zin .
A ıl ölçüsüyl h r eyi ölç r, ,
Hikm t qayçısıyla h r i i biç r.
Saf, do ru olmayan söz inanmaz,
M tindir, verdiyi sözünü danmaz.
H r i in üstün dü s , yaradır.
M clisd , ikarda o bamba qadır.
Yalnız ov zamanı yox onda s bir,
Döyü d , vuru da çox s birlidir.
V h ti dünyadan qlil qovmu ,
Özü d pad ahlar n slind n do mu .
gidl r ahıdır, qızınca meydan,
S rxo k n ayıqdır çox ayıqlardan.
O i gir r ki, x yalt k g lir,
M clisd h n yi çox tirlidir.
Sözü az, özü çox s birli, yum aq,
Do ruluqda do ru, düzlükd qovaq.
Mins kin atına, q hri guruldar,
Yendiyi dü m n m rh m ti var.
Dal alı tufandır sözd doda ı,
Alimd n d rs alır m sl h t ça ı.
Qocalar fikriyl giri ir i ,
O ancaq g ncl ri alır döyü .
Allaha sı ınır o h r bir zaman,
Yaman gün gör rmi tanrı tanıyan?
S rvt k y h r qalxdı ı zaman
Atından fill rin ba rı olar qan.
Qar ıya çıxarsa qocaman bir fil,
Sanki fil q tr dir, o da qın bir Nil.
Azacıq haranlıq ets at ona,
Qamçıyla batırar onu al qana.
Qıvrılmı ilant k sa , sola qaçar,
öl t k arxaya, ön od saçar.
Dünyanı sarsıdan pad ahlar bütün
gidl r gücüyl oldular üstün.
Orduda t k odur zor qılınc vuran,
H m ordu qırandır, h m ordu quran.
Dü m nd n n qorxu, n ürküsü var,
T k lsiz, ayaqsız k sl rd n qorxar.
Xeym d büsatı çox geni dil r,
O yalnız yl nc zamanı gül r.
st m z ba ysin ona bir n f r,
Ba y n kims y çox hörm t ed r.
B x i i x zin - budur h yatı,
Tövl yl ba ı lar qatırı, atı.
l açan k sl r kim gövh r ver r,
Bu, gövh r yerin bir ki v r ver r.
Q lbin g tirs n kimi dil k,
Tezlikl göy rdir onu bu f l k."
Xaqan bu i l rd n tutunca x b r,
Haq ver n övk td n eyl di h z r.
ah il sülh üçün q lbi yum aldı,
Uzaqdan-uza a m h bb t saldı.
Döyü m k fikrind n da ındı artıq.
Yol axtarırdı ki, etsin barı ıq.
Dünyanın ahına verdil r x b r,
Çin, X ta türkl ri h rb g ldil r.
Bir m s l ç kdi ah ki: "N si var,
Aya ıyla g ls tora xam ikar."
M niml çarpı maq ist rs g r,
Nam rdlik deyil bu, çox m rdlik ed r.
Arizu yolları qısaldı siz ,
Uzun yol h m d çox azaldı biz .
Onlara çin il çataram qa ı,
Çin üçün qan a lar Çinin da -da ı.
A arırk n f za, laciv rd göyd n
Gün sk nd r salam verirk n,
Oturtdu katibi bir Ütaridt k,
Mü t riy vursun Zöhr d n b z k.
Bir m ktub ist di olduqca parlaq,
Kamil bir ay kimi aydın, yuvarlaq:
Yazark n ikiy ayırdı sözü,
Ümid bir gözüydü, qorxu bir gözü.

SK ND R N XAQANA M KTUBU

Q l mi alınca o q l mvuran,
lk sözü ba ladı ulu tanrıdan.
Anıldı bu yeri, göyü yaradan:
Bir varlıq var olmaz onu anmadan.
Ondandır h r ümid, rahatlıq, köm k,
Arayan h r q lb ondandır dil k.
n ç tin günl rd odur l tutan,
T k odur qoruyan at d n, sudan.
X zin göst rir b x i zamanı,
Z hm td n qurtarır onun ehsanı.
Bu dünya z ld n olmazdı çox n,
mriyl oldu bir b z kli gül n.
Hökmün uyanlar n r flidir,
E q olsun, kim ona af rin deyir.
Nam nin ba ını o bitirirk n
Bir dastan b z di ahın dilind n:
"Bu m ktub yenilm z sk nd r ahdan
sk nd r dostuna ki, odur xaqan.
Göyl r tanrısının mriyl müdam
Xaqana bizd n çox hörm t v salam.
Çox göz l anlayır o himm tli zat,
Sizin bu ölk y sür rk n biz at,
randan h rb üçün g lm dim, ancaq
Çinin xaqanına g lmi m qonaq.
P r sti yoluyla etsin ita t,
Göst rsin qona a lazımi hörm t.
Sizin bu h rd uca gün var,
Atını M riqd n M rib çapar.
O gün , bax, m n m, g lib çatmı am,
Ordunu M ribd n rq atmı am.
Tutdum a , qaranı qılınc gücüyl ,
st y n kims y payladım bel .
H b ölk sind n atıldım Çin ,
At çapdım M ribd n M riq z min .
ıqlı gün in batdı ı yerd n
Gün qayna ına at sürmü m m n.
Qara mü k a acı kmi m Hindd ,
Fikrim a yas m n tikm kdir Çind .
Sürdüyüm dövrandan var is qorxun,
mrimin x ttind n qaçırma boyun,
Hökmümd n azacıq boyun qaçırsan.
B rk qulaqburması ver r bu dövran.
Aslanı o yer g tirm , saqın,
ikara acıqla eyl sin axın.
Qaytar, qoyma girsin bostana aslan,
Fill rin yadına salma Hindistan.
Ba ına açar bir böyük f lak t,
S rxo luq adına qurar bir i r t.
Gördünmü, qılıncım çarpı ma günü
Etdi qan d nizi z nci çölünü?
Söndürdüm Darada olan qüruru,
N q d r kiçiltdim, bax, co qun Furu.
Ba qa pad ahları taxtından saldım,
Ba ından bir anda tacını aldım.
Firidun h rbim g lirs bu gün,
sirim olacaq, deyildir mümkün.
Atım h r ölk y çapdı ı zaman,
Bo altdım o evi az ın dü mandan.
M n bir azacıq yax ılıq ed n.
Dünyada yamanlıq görm mi m nd n.
H r k s söz verdim, ba ladım ilqar,
Sözümd n dönm dim, iqrarım - iqrar.
H r hd , peymana söz verdi dilim,
 hdimd n dönm y varmadı lim.
M qs dim, Y maya, Çin çapmaqdan
Y ma, Çin göz li deyildir, inan.
Özümün qiym tli incil rim var,
Çinli qulamlarım, bir çox p rim var.
randan Çin at sürm k bir k r
M nimçin göyl rd n dü m kdir yer .
Çin türkü, beynind n varsa, burax,
Bu k skin kül kd yandırma çıraq.
X zin v b x i verm k yerin
Neçin bu aslanla ba ladın kin ?
Neçin yol a zına toplanmı ordun?
Yolumda sk nd r s ddini qurdun?
Biziml döyü etdins niyy t,
Buxuru at tökmü s n lb t.
B xtimi pi vaza g ldins , n d n
Önümd ba yib üzr ist mirs n?
X b r ver, hesabdan qalmayım geri,
S b td ilandır, ya sümükl ri?
Ordu s br etm kd n doymu dur cana,
M nim bu s brimd n g lmi h ycana.
Çinin ceyranını görmü irl rim,
Az görmü bel kök ceyran sk rim.
Z ncirini qırmı qızmı aslanlar,
Susamı dır qana qoç p hl vanlar.
Oxların dimdiyi oxlu u d lir,
Döyü m k e qiyl h ycana g lir.
Niz nin yoldadır gözü, ey dü man,
Gürzüm yüz batmandır, s ninki batman.
lin yay alsa ni ançı türkl r
Atdı ı h r oxla bir ordu yen r.
Ox atanlara da padi ah olsan,
Kamanı tutanlar alacaq ni an.
Tüstüm dü rs h r bir dudman,
Çin nax ı olsa da olacaq duman.
Alçaq bir insanam, sülh etm s n s n.
Su içm k q d r d s br eyl s m m n.
Niz md m hv ed r bu jdahanı,
Nec od tufanı yey r samanı.
P hl van köksün oxum yan alır,
Aslanlar böyrünü hey ni an alır.
D nizin dibi d çarpı sa, b z n
Qılınc toz qaldırar göy d nizd n.
Qar ıma da çıxsa dayanmaz bir an,
Bir da dik ld r m d mir oxlardan.
Fil p nc atarsa ayaqlaram m n,
Filgövd pad aham - fill ri yen n.
Ceyranı belind n, ovu budundan
Çeyn m k ir üçün olduqca asan.
D nizl r laçını çıxsa ikara,
Qu lardan yem ver r o, balıqlara,
Siz lsiz, ayaqsız bir balıqsınız.
A zında jdaha n h ng m yalnız.
tl r ki, çox yaman sümük çeyn yir,
O x nc r di iyl çör k d yeyir.
Qüvv tim h r yer dir mi ayaq,
O yerd z f rdir m n bir dayaq.
Kinl qar ılaram kin yolu gets n,
M h bb t ed r m, m h bb t ets n.
C vahir, ya n h ng ist s n g r,
D nizim h m n h ng, h m gövh r ver r.
Görm din, qılıncım ba lark n döyü .
N h ngdir, üstün gövh r tökülmü ?
M n m o x zin jdaha peyk r,
Camımda z h r var, h m d paz h r.
M nd gövh r d var, jdaha da var,
De, görüm, hankısı i in yarar?
p y tutaram, hüzura g ls n,
K m nd salaram, inad eyl s n.
S ninl h m yum aq t rp ndim, h m s rt,
H r iki sınaqla sınadım, lb t.
Qapıma sülh il q d m qoysan s n,
Gün t k ç kilib ged r m Çind n.
Yoxsa ki, dü r m bu kin izin ,
Çini tökdür r m Çin d nizin .
M ktubu oxuyub salma t xir ,
Barı ıq, ya döyü : göst r bir k r .
Sel tök n buludlar cu a g lirk n,
Ayıq ol, d h tl kükr y n seld n."
Ça ırdı dil bil n kamil bir insan,
Ömründ kims d n qorxu duymayan.
Yazılan m ktubu tap ırdı ona,
sk nd r möhrüyl verdi xaqana.
El ki, m ktubu oxudu xaqan
Az qaldı yıxılsın uca taxtından.
M ktubdan q lbin dü dü h y can,
O h m zir k idi, h m zir k anan.
Bu iki x yala sarıldı ancaq:
Sülh il yana maq, yoxsa çarpı maq?
Fikr zab ver r ikilik h r an,
Yata a ba qoyar çar axtaran.

XAQANIN SK ND R CAVABI

Ey saqi, gülabt k rabı bir an

Üstüm s n m nim, qalxım yuxudan
Bu gülgün gülabdan ciy r su alır.
H r bir ba a rısı ondan azalır.
Ke ikçi, qapını, durma, tez ba la!
Sonra get, s n d öz d rdin a la!
Q lbimi sıxıntı, q md n et uzaq,
M ni öz dü ünc , d rdim burax!
Kims yl danı maq h v sim yoxdur,
Özüml etm li söhb tim çoxdur.
Uzaq bir ölk d n mü t ri kims
Gövh r m d nini görm y g ls ,
Baxarsa Nizami x zin sin ,
Dü s söz b zminin n n sin ,
Söyl : "Ev sahibi evind yoxdur,
Olsa da, yadlara qar ı soyuqdur."
Yox, x ta söyl dim, dü ün, ey r qib,
Q rib dü m nlik olmazmı q rib?
Qapımı ba lama, get, açıq burax,
U urlu sayılmaz qapı ba lamaq.
Madam ki, söz m n d niz ad vermi ,
Qapımı d nizt k açın siz geni .
Qapını aç, sula, durma bu yerd ,
Ay kimi çadır qur x rab l rd .
Qoy g lsin arayan k sl r, n hay t,
Bu söz sultanını etsin ziyar t.
Üzüm sabah bir p rd ç kirk n
Gil d n Gilana t l s r m m n.
Mü t ril r g lir m n h r yandan,
M ni görm k üçün tapmazlar imkan.
R ssam fırçasından t k bir m nz r
Ç kilmi gör rl r b yaz d ft r .
Sözümd n, bax, nec k nara çıxdım,
Hardaydım, gör, g lib bir hara çıxdım?
Bu parlaq x zn nin ba sur tg ri
Saçdı s rv tind n bu gövh rl ri:
frasiyab mülkünün varisi erk n
Ba ını gün t k ucaltdı Çind n.
Tutmu du x b r ki, Rumdan bir müdhi ,
Kükr y n jdaha ölk y g lmi .
M ktubu oxuyub dalmı dı xaqan,
D h tl r içind qalmı dı xaqan.
T miz bir dü ünc , sa lam fikirl
in hikm tini keçirdi l .
vv lc ist di sülh üçün xaqan
Bir m ktub gönd rsin ona durmadan.
mr etdi: otursun o çinli katib,
Ka ıza, q l m versin bir t rtib.
ahlara yara an bir q l m çalsın,
H r söz rütb ni n z r alsın.
Q l min nafind n tökdü katibl r
Çinli a ip y mü k il nb r.
ux, bi mi sözl r ki, q lb alır h r an,
nsanın beynind yer tutub qalan,
Ümidl r b sl y n, qurtulu ver n,
Sülh il çırpınan, hidd t göst r n,
Çarpı maq yolunu ba layan fsun,
Da ları yum aldan sehirli oyun.
Tikici ox kimi dili ba layan,
H m kin , h m sülh bir qapı açan.
Nam y oldu ba zin t, ba naxı
Bir ad ki, bu adlar ondan yaranmı .
Hamıya köm kdir köm k görm d n,
Özünd n diridir dirilik ver n.
Dünyanı yaradan o ulu qüdr t
Güc ver r z if , göst r r fq t.
Göyd ki i ı a bayraq tik ndir,
O qara divl r q l m ç k ndir.
Dolanan p rgara h r k t ver n,
M rk zi nöqt y sükun t ver n,
H r bir ey onunla etm d zühur.
H r ey ki, verilir, ver ni odur.
H r susan, söyl y n, ayıq, s rxo dan
Sirrin yol tapmaz onun bir insan.
nsanlar acizdir b nd olaraq,
qtidar, böyüklük onundur ancaq.
Böyüklük o ulu tanrı ki, ondan
Vücuda g lmi dir z min, asiman.
Söz açdı, pad ahdan çox üzr ist di,
Tanrıdan ona yüz af rin dedi:
"Dünyada ya ayan tacidarlardan
Açarı t k s n vermi yaradan.
D nizd n d niz atıldın: s nin
rana, Turana uzandı lin.
M ribd döyü d n-azad olaraq,
M riqin x ttin qaldırdın bayraq.
Dünyanı büsbütün keçirdin l ,
Ür yin döyü d n doymamı h l .
Yolda jdaha var, cilovu g l ç k,
fsan uzundur, gec l r göd k.
ran, Rum pad ahı sk nd r s ns n,
M n d bu ölk d f rman yerid n.
M n kimi qulların varsa bir yı ın,
M n ba qa bir ey m, olma çox qız ın.
S n d , m n d torpaq, yerl r d torpaq,
nsan torpaq q d r olmalı yum aq.
A alıq torpa a girinc dir n.
Torpaqda seçilm z kims kims d n.
Q tr ni d niz atsalar g r,
Ba qa q tr l rd n kim onu seç r?
Bu da lıq yer ki, ah kölg saldı,
Ölk min nem ti artıq çoxaldı.
Veril n nem tin, haqqa inanan
ükrünü artırsın g r k h r zaman.
Allah m nim üçün artırdı nem t,
T kkür edir m tanrıya lb t.
N q d r canım var ükr ed r m hey,
Dünyada varmıdır bundan göz l ey?
E itdim bir nec bil n kims d n,
Ordunu h r yer ç km k ist rk n,
Harda ki, bazar var, nem tl dolu,
Gönd r rs n ora bir neç rumlu.
rzaqdan n varsa, olub mü t ri
Alsınlar qar ıya çıxan eyl ri.
Yandırıb quyuya tökürs n nem t,
Haqq ver n nem t etmirs n hörm t.
h rd bitinc bütün z xir ,
Çapırsan jdaha kimi o yer .
Aclıqla ölk y sahib durursan,
Mum riy n kimi qızarmı oddan.
Onunçun t rp ndim m n öz yerimd n.
Qıtlı ı qaldırmı öz h rimd n.
Bu yerd hiyl v füsun i görm z,
Çin siz z xir v rzaq verm z.
Döyü d n yax ıdır barı ıq, fq t,
Biri d rd g tirir, biri s ad t.
Çinli tarlasını etm tar-mar,
S nin d tarlanı bir gün sel basar.
Qüvv tli olsan da, q lbi yum aq ol,
ahlıqdan yax ıdır tanrı qoyan yol.
Yaramaz heç zaman a ıllı insan
Özünd n güclüy oxusun meydan.
Dünyaya yarayan böyük a ılsan,
Hökmün ba lıdır h r yax ı, yaman.
Bir xsin olmasa xs imdadı
Say vaxtı heç saya alınmaz adı.
S n m xsusdur bu pad ahlıq, dövl t,
S n dir tanrıdan f rman v övk t.
H r bir ey t m ld n möhk m qurulur,
T m lsiz binalar çox tez d uçur.
Gümü ü z r etm k, qiqi billur,
Meyv ni zorakı yetirm k olur.
Satıcı almanı evd yetirir,
Odur ki, yey rk n dadı itirir.
dl üçün yaratmı s ni yaradan,
Zülüm ba ver rmi adil pad ahdan?
Dünyada zalıma el m köm k
Ki, bir gün bu i d n sorulur, bi kk,
Pozsa öz r yini r yi xo insan
Öz abad mülkünü etm zmi viran?
T bii halından bu dönük dövran
stiy , soyu a uydu u zaman,
O isti, soyuqda arama s hh t,
D yi mi ondakı sa lam t bi t.
 lin h r f slinin var lam ti,
G r kdir göst rsin o t bi ti.
H r bahar göst rsin baharlı ını.
H r bir yay göst rsin öz varlı ını.
H r ey öz lind n döndüyü zaman
Dön nl r qar ı dön r bu dövran.
sk nd r insafla ad almı rdir,
Yoxsa h r bir igid bir sk nd rdir.
Sanma ki, aciz m qız ın döyü d ,
Da dan toz qoparram bir t rp ni d .
Fill rin belin taxt qoysam g r,
Hindistan mülkünd n x racım g l r.
Alaram altıma qızmı aslanı,
Belin qoyaram hürgüc palanı.
S ninl , dövl tl , övk tl , lb t,
Kin alı dırma a etm dim niyy t.
Bu yer onunçun açdınsa qanad,
Qar ında b nd t k yilmi qat-qat.
Ba ımı qanında sürtüm torpa a,
T k m n yox, ba y r Çind h r a a.
Zehnin n g ls , ona ged r m,
Böyük bir minn tl q bul ed r m.
Bu i d yox m n skiklik, töhm t,
Qonaqsan, qona a vacibdir hörm t."
Q lb açan cavabı qasid verdi,
M ktubu durmadan aha yetirdi.
Oxudu o qızmı aslan m ktubu,
Maralın ovuna münt zir durdu.
Çin ahı qorxurdu gec basqından,
O gec sübh d k yatmadı xaqan.
Günl rin birind parladı dünya,
Gün nur saçark n torpa a, suya,
Xaqan öz a lının yoluyla getdi,
Sınanmı k sl rl m sl h t etdi.
Bir v ziri vardı a ıllı, bil n,
Dünya nur alırdı t dbirl rind n.
Ortaya h r hesab atsaydı xaqan
V zir h ll ed rdi onu h r zaman.
Ondan öz fikrini sordu bu i d ,
Fikri sa lam idi h r bir gedi d .
"Bu kinin önünd n sayaq durum?
Çarxın qula ını m n nec burum?
Madam ki, qa ını çatmı dır bu Çin,
N atsın ilk z rim - m h bb t, ya kin?
Çarpı sam, dü m nim güclüdür, z r,
Ba ını Keyxosrov tacları b z r.
Onunla keçinm k ist r m gerç k,
Xalq m ni aciz bir xaqan bil c k.
Bilmir m bu ahın n dir ist yi?
Ölk y g lm kd n n dir dil yi?
Xaqana söyl di a ıllı v zir:
"Ç tindir göst rm k s n bir t dbir.
zmin çox k skindir, qorxuram, y qin,
mrin d zmint k olacaq k skin.
Barına, orduna m rur olaraq,
Yenilm k görünür s n çox uzaq.
Bel bir hriyar g lmi qapına,
Dostluq qapısını ba lama ona.
F th etmi , h r yer basark n ayaq,
Bu i olarmı heç soyuq baxmaq?
Oyunmu sanırsan bunu, tacidar?
Bu i d yararlı inc nökt var.
Bu i l r tanrının i idir, bi kk,
Dü m klik - tanrını sınamaq dem k.
Gün i qılıncla sarsıtmaq olmaz,
Qocaman lbürzü da ıtmaq olmaz.
Q bul et, yoxsa bu qocaman f l k
Dövl t sahibin ziyan ver c k.
N b xti atma a yarar, ey xaqan,
N d b xtiyara k silm k dü man.
Xo b xt taxılma, olsan da m tin,
Onunla çarpı maq ç tindir, ç tin.
B xtiyar zm ets , ba ma ı cütl ,
n k skin ne t r vurulmaz ill .
Onunla birc ay get keçin bir az,
Bu yerd yad olan çox uzun qalmaz.
i y önc s n vurma da , k s k,
Qırılsa ç tindir onu düz ltm k.
Yaralar sa alıb taparsa s hh t,
Yaranın yeri tük çıxarmaz, lb t.
Çalı ki, bu qara jdaha b d n
Hörm tl sovu sun bizim ölk d n.
O gün da atıldı Sinin tasına,
G ldi bu jdaha Çin qapısına.
Dü ünm , laciv rd boyalı paltar
H r xs göyl rd n g lir, ey salar!
Ah ngsiz s s il inl yir cahan,
Qüsur p rd d dir, suçsuzdur çalan.
P rd y ist s n xo ah ng verm k
H mah ng p rd y get el köm k."
Dü m nlik etm kd Çin t r fdarı,
Görm di f l kd n köm k asarı.
Dü ündü bu i uy un bir çara,
ta t etm yi aldı q rara.
zm etdi sülh il yola g lm y ,
D rgaha üz qoysun "elçiy m" dey .
N z rd n keçirsin o cahandarı,
Ba ını dik tutan o ba çıları.
ahlıq övk tini gör r k bir bir,
Sonra da bu i töksün bir t dbir.
Gün qayıqçısı o gün s h rk n,
Qayı ı salırk n suya sahild n,
Xüt n hriyarı, Çin tacidarı
T dbirl geyindi elçi paltarı.
A ina olmadan kims bu sirr .
Çapdı sk nd rin dü düyü yer .
ahın d rgahına g ldiyi zaman
Bu i d n tez x b r tutdu hökmüran:
Hüzura bir elçi gönd rmi xaqan,
Görü d mübar k, sözd p hl van.
Padi ah mr etdi: "G lsin hüzur ,
Buyursun elçil r oturan yer ."
Möht m elçi tez girdi d rgaha,
P r sti yoluyla ba ydi aha.
mr etdi, otursun a a ı yandan,
Xaqanın mrini eyl sin b yan.
Pad ahın mriyl elçi oturdu,
Oturdan kims y bir d ba vurdu.
Bir zaman oturdu qırpmayaraq göz,
Yax ıdan, yamandan açmadı bir söz.
Gördüyü büsata qalaraq m hbut,
Etdi o dövr d nöqt t k sükut.
Elçiy i ar etdi sk nd r:
"Xaqandan g tirdin, söyl , n x b r?"
Bulud arxasında gizl n n o ay
Qılınct k dil açdı, dür saçdı lay-lay:
" ran, Rum ahının bu g lm sind n
S ad t taparaq, ölk oldu n.
Bu yerl r, ölk l r, Çind n Maçin
Böyük tacidarın keçsin mrin .
Dünyada ya asın uca d rgahı,
Olsun tacü taxtın böyük p nahı.
Gizli sözl rim var s n , tacidar,
Qorxuram bu yerd etm y izhar.
Bel mr etmi dir m ni gönd r n:
"X lv t et, olmasın e id n, gör n.
Qalmasın xaslardan g r k bir n f r,
Bir s n ol o yerd , bir d sk nd r.
Açıqda, gizlind qalsa bir kims ,
Sirrimi açma s n, dü m sin s s ."
sk nd r ç kindi yersiz ist kd n,
Ehtiyat eyl di x lv t etm kd n.
mr etdi durmadan böyük tacidar:
O s rv vursunlar qızıldan cidar.
Qızıl bir k m rl ç kib qolunu,
Bir z ncir altına aldılar onu.
Ç kildi büsbütün saraydakılar,
Qapıya yön ldi xaslar, h r kim var.
sk nd r t k qaldı, ç kindi ancaq,
Yanına bir almas qılınc qoyaraq.
Söyl di: "Kims yox, bir m n m, bir s n.
Durma, aç düyünü qapalı sözd n."
Pad ahın mril srarlı ki i
Düyünü qıraraq, anlatdı i i.
srarın üzünd n p rd ni açdı,
Duaya ba ladı, inci, dür saçdı:
"Nec ki, ya ıla bürünüb h r ba .
H r qızıl gül olur yanar bir çıraq.
Gül kimi parlasın üzün h r zaman,
T k s nd n ya ıllıq alsın bu cahan.
Qazılsın dünyanın möhrü adına.
Çatasan dövl t , öz muradına.
Z nnimc tanıyır m ni hriyar,
Daha yalvarma a n ehtiyac var?
Sirrimd n g r o tutmamı x b r.
Bilir m, sk nd r do ruluq sev r.
S n öz yanımdan elçi g ldim m n,
sirin olmu am, sir etm d n.
M n m Çin xaqanı, qo un s rv ri.
S nin xidm tind öpür m yeri."
Pozuldu bu c sur i d n tacidar.
Xo una g lm di bel bir r ftar.
Acıqlı ba ırdı ona hökmüran:
"Seçilir quma ın üzü astardan.
T rlandan seçir m aciz s rç ni,
Ba rından tanıram mü kü, naf ni.
Ancaq saxlayıram h ya v hicab,
Örtülü k sl rd n açmaram niqab.
Anlat ki, n m cbur eyl mi s ni,
Gizlind qalmadın, yırtdın p rd ni?
ndi Rum ahından heç qorxmayaraq,
Poladı mum kimi sandınmı yum aq?
Sarsılmaz qolumdan qorxmadınmı s n?
M nim t r zim torpaq tökürs n!
G nc maral n q d r olsa da c sur,
Cilovu aslandan ç km si xo dur.
Bir cavab olaraq söyl di xaqan:
Yüz min af rin ey layiq olan,
Bilir m amansız deyil padi ah,
D rgaha onunçun g tirdim p nah.
Ba ımı hansı dü m nim k s r?
Di ini uzaqdan göst rs qaban
Kin il döyü r o qara aslan.
Di ini çıxarıb, ys boynunu,
Aslan da toxunmaz, ba ı lar onu.
M nd n ki, görm mi sultan nam rdlik,
O igid aslandan uzaqmı m rdlik?
Qar ına qılıncla g ldiyim zaman
Qorxardım s nd ki k skin qılıncdan.
M n ki göst rm dim s n x yan t,
Daha üz ver rmi m n h qar t?
Ölk m at saldın, göst rdin fq t,
S n kin b sl m k olur cinay t.
Q lbimd qalmadı kin, q r z sla,
D rgaha g lmi m bel inamla,
M n fq t göst rs m, ba lamasam kin,
Kim k s r ba ını fq t ed nin?
Tutaq ki, günahım h dd n artıqdır,
Q riblik bir böyük üzürxahlıqdır.
sk nd r insaflı, m rh m tlidir,
Suçsuza h r zaman fq t göst rir.
Kim ona sı ınsa, qanından keç r.
Kim aman ist s , görm z bir z r r.
M n ki bu d rgaha önc yön ldim,
S nd ki dal t izil g ldim.
Adildir cahangir, böyük sk nd r,
Ona h r bir zaman haqq yardım ed r."
Ya lı bir dil il nökt l r saçdı,
Pad ahın q lbind n düyünü açdı.
sk nd r söyl di: "Xo g ldin, ad ol,
Bel dü künlükd n artıq azad ol!
Ancaq bu g li d n n imi fikrin,
Bu nec sirrdir, aydın göst rin?"
Sı ınan dedi: "Ey dünyaya sı naq.
Bu sirri yararmı s nd n saxlamaq?
Bu uca d rgaha onunçun g ldim,
Fikrini, yolunu bilib öyr ndim.
G lm kd n m qs d n ? Anladım bunu,
N dir bu g li in vv li, sonu?
l tutsa m n bu dönük ruzigar,
Pad ahı kin il edim b xtiyar.
Bu dil k limd n g lm s ancaq,
D stimd n çıxan ox dü rs uzaq,
M qs dim hörm tl öpm kd n yeri.
sk nd r kinind n ç kilsin geri.
M n sirg m dim canımı aha,
Qılınca l atmaq n g r k daha.
C vahir lin g lirs asan,
N çıxar z hm tl da ı yonmaqdan?
Madam ki, sülh il göy r r dil k,
Döyü at çapmaq daha n g r k?
Çin, Turan taxtını m nd n ist s n,
Boynumu ç km r m bu ita td n.
Dostlu u ataraq k sils n dü man,
Atamın yurdunu ba ı lamasan,
Adının möhrünü ed r m q bul,
Olaram m n satın alınmamı qul
N olur, pad ahın geni mülkünd
Çoxalsın get-ged dost olan b nd .
Vuru a q sd etm , kinind n ç kil,
Bütün Çin donunun bir çini deyil.
D y rli qulların çin-çin saçından
Bir çin d m n ver, s nindir f rman.
Ayın saf üzün yara maz bu çin,
Qa ının ta ından ç kilsin bu kin."
sk nd r söyl di: "Ey fikri göz l.
Verdiyin sor uya el yim m l:
Dü m nin ba ını öpsün toz, torpaq,
Olsun yad kims l r dünyadan uzaq.
mrin ba y n h r bir ki v rd
Nayibl r tikilsin m nd n h r yerd .
ndi ki, m n s n qılınc ç km d n
Ba ını y r k t slim oldun s n,
Taxtınla ba ını uca eyl r m,
Tacını ba ında saxlarsan möhk m.
N mülkün, n tacın g r k. Ol min,
Qoymaram ki, olsun i l rin ç tin.
Yalnız bir rtim var, bütün mülkünd n
M n yeddi illik x rac ver s n.
Yeddi il vergisi verils m n ,
O ba qa vergil r halaldır s n ."
Dinl y n a lına aydınlıq saçdı,
A zını inc bir cavabla açdı:
"Tacidar n haqla ist yir h l
Yeddi illik x rac bu az ömürl .
Ömrümü ed rs n t min yeddi il.
Yeddi il x rc verm k çox ç tin deyil."
Bu sözü b y ndi uca hökmüran,
Qızınca beyni bu inc cavabdan,
Söyl di: "Altı il n vers diyar,
Ayaq müzdü verdim s n , ey hu yar.
Görür m üurun, a lın inc dir,
Q buldur m n t k bir illik g lir."
Türkl rin xaqanı dünya ahından
Da qın bir sevincl oldu kamiran.
D rgahın tozunu kirpik ucuyl
Süpür -süpür söyl di bel :
"Bilir m: m tindir verdiyi peyman,
Gücünü artırsın ulu yaradan!
Madam ki, tacidar söz verir buna,
z liyl bir x tt g r kdir mana.
Bir illik x racı verdiyim zaman
M ni öz yerimd qoysun hökmüran.
O x ttin qolumda olsun bir qolbaq,
O x tti ba ımçın saxlayım ancaq.
Ba ımla m n d söz verir m, inan,
Bu dostluq yolundan çıxmaram bir an."
Söz getdi arada, ba landı peyman:
Qaçsın h r ikisi v fasızlıqdan.
Dü m nlik silinsin, dostluq var olsun,
Bu dünya durduqca b rq rar olsun.
N hay t, bir f rman verdi hökmüdar:
Xaqanın qolundan açılsın ba lar.
O qızıl z ncird n ucalsın ba ı,
Tacının c vahir olsun da -qa ı.
sk nd rl bitdi bu hdü peyman,
Öz ordugahına qayıtdı xaqan.
Gec nin sultanı açınca ç tir,
Qaranlıq mü k kimi saçırdı tir.
Ulduzlar o q d r qızıl s pirdi.
Yer öküzü qızıl altına girdi.
ah meyl t skinlik verdi dima a,
Axıtdı rabı yaqut doda a.
Ax amdan sübh c n oturdu yen ,
çdi C m camını C min e qin .
Yuxunun yoluna s pmi di tikan,
Z hm ti, k d ri unutmu bir an.
N dü m n i ind n k d r ç k rdi,
N ke ikçi s si, n döyü d rdi.
Sübh c n ahan q d h sonaraq.
Gec ni keyf il keçirdi oyaq.
T bii yaqutu yontunca zaman,
Yaqutlu tac il cüft oldu cahan.
Qapıdan girdi tez ke ikçi sk r:
"Neçin q fl t etmi uca sk nd r?
Budur, Çin xaqanı qo unla g lir,
Aya ı altında yer, göy titr yir.
Qayna an ordusu dünya doldurur,
Göyl r s s salmı t bil v eypur.
O q d r fil var ki, incinir yollar,
Gün , aya ba qaldırmı qubar.
O q d r qo un var, çıxmı hesabdan,
Heç bir k s görm mi o q d r insan.
Ordusu da ıyır h r çe id yaraq,
Poladdan d nizdir, h r dal ası da .
Xaqan da oturmu qocaman fil ,
Arada iki mil vardır fasil ."
Bu heyr tli i d n tutunca x b r,
Pad ahlıq taxtından endi sk nd r.
Yol ölç n bir köhl n ata oturdu,
H rb üçün sazladı münt z m ordu.
Xaqanla döyü tez hazırlandı.
Onun peymanını bir hiyl sandı.
mr etdi, t bill r gurlasın kinl ,
Düz qa lar çatılsın düyünlü çinl .
Uca bir da kimi ordu ç k r k.
Vurdu ox, yay, qılınc, qalxandan b z k.
K fiyyat qoluna verdi çox yaraq,
D nizd n buluda ucaltdı bir da
Bu i d n xaqana verildi x b r.
Onunla döyü çıxmı sk nd r.
Ordunun q lbind at sürdü xaqan.
S s il ba ırdı: "Kimdir hökmüran?
Söyl yin atını bu s mt ç ksin,
Üzünü üzümd n gizl yir neçin?"
O çinli s sind n sk nd r durdu,
Donunu çinl yib belin vurdu.
Fil yıxan atını s yirtdi hamam.
At saldı önd ki fil durmadan.
Dil açdı. türkl r eyl di qar ı :
"Fitn siz anadan bir türk do mamı .
Çinlid n gözl m çin qa dan ba qa,
Verdiyi peymana çevirir arxa.
N do ru söyl mi keç n qocalar:
"Çinlid n umulmaz v fa, etibar."
Hamı dargözlüy b sl mi r b t,
Ba qanın gözünd görürl r vüs t.
vv lc sülh üçün niy söz verdin?
Sonra dü m nlikd n fayda gördün?
Peymanım, q lbim bir, tutmu am bir yol,
Sözüm az, do ruluq, s daq t bol-bol.
Dem k ki, sizl rd m h bb t kindir,
Çind ki türkl rin q lbi çin-çindir.
Bu çinli türkl rd olsaydı v fa
Donunun çinind ya ardı dünya.
Q lbimi ba ladın öz peymanına,
Ey dönük, indi s s vurursan mana.
Poladdan bir da a döns vücudun,
Y cucdan, M cucdan olsa da ordun,
sk nd r, sk nd r s ddit k, inan,
T rp nm z o polad z n Y cucdan.
Turacın c li çatdı ı zaman
ahin ovla ına qonar havadan.
Ç yirtk al qanad açınca, lb t,
Al qanla ver c k s rç y bir x tt.
Tacını alaram dikba lıq ets n,
Suçundan keç r m dostlu u güds n.
Tin tim yaralar, h m d sa aldar,
Arıt k h m balım, h m d iyn m var."
Dedi Çin xaqanı: "M n, ey hriyar,
Sözümd n dönm dim, möhk mdir ilqar.
S n dost demi m, dostam h r zaman,
Sözümd do ruyam, möhk mdir peyman.
Hökmün ba ydim, artıq dönm r m,
Verdiyim hdimd sabitq d m m.
Yanına onunçun g lmi m, inan,
Manqalın tr alsın m nim udumdan.
Bil s n m nd d var qüvv t, hün r,
Ulduzlar göyün ç k r m sk r.
O q d r hün rsiz deyil m ki, m n
Yenm d n qayıdam h r bir döyü d n,
Görürs n, da kimi var m tin ordum,
Co qun bir d nizd n bel yox qorxum.
Yalnız arxa duran tale var s nd ,
Yer s n köl dir, göy s n b nd .
Kin, inad göst r n bir b xtiyara,
Ç kir öz ba ını a acda dara.
S nin arxandadır bu göy, bu dövran,
Dövranla döyü m k olurmu asan?"
Endi fil belind n, durdu fil kimi,
Ça ladı Firona do ru Nil kimi.
sk nd r gördü ki, üzr il xaqan
Ona üz çevirmi , g lir h rasan.
Önün at ç kdi, misli yox Çind ,
Ba dan quyru acan qızıl içind .
Endi bu at il onu kamiran,
Yanında yer tutdu böyük p hl van.
Bu atdan ba qa çox ey verdi ona,
Bir illik x racı keçdi xaqana.
Dost olandan sonra ah il xaqan
Dü m nlik k sildi xan danlardan.
O yerd birl di h r iki ordu,
H r iki pad ahın q lbi bir vurdu.
Silahı, acı ı tökdül r yer ,
Töhf l rl onlar keçdi alver .
Çinin süp hdarı Çin diyarından
Azuq gönd rdi aha h r zaman.
Sarayın xalqına bu yeyintil r
Kifay t edirdi ax am v s h r.
Çal ı m clisind q d h vurardı,
Birlikd oturar, birg durardı.
M clisd n ovla a çapark n onlar,
kisi bir yerd ed rdi ikar.
Heç biri t klikd içm zdi bad ,
H r biri h r i d ya ar azad .

RUM V Ç N N QQA LARININ

YARI I

Saqi, can b sl y n bir mey ver mana,

Bir mey ki, can kimi g r kdir cana.
Solmu çiç yim t rav t versin,
Soyumu qanıma h rar t versin.

Çiç kli bahart k bir gül n günd .

Ruzgardan seçilmi göz l, n günd
aha Çin xaqanı g lmi di qonaq,
ki parlaq gün bir oturaraq,
Z ncid n, Yunandan, Çind n, randan
Qonaqlar s f ç kmi h r iki yandan.
M clisin üz-gözü mey il ndi,
Dünyanın çöhr si tozsuz gül ndi.
çki nliyind gövh rd n dal a.
Cöyl y n dodaqdan axır qula a.
bil n k sl rd n açıldı söhb t:
Dünyada bilikc kim tapmı öhr t?
D y rli ey çıxar hansı torpaqdan?
S n tc dünyada kim almı ad-san?
Birisi söyl di: "Cadu v hiyl
Hindlid n ba verir, baxsan diqq tl ."
O biri söyl di: "B xti yatanlar
H r sayaq cadunu Babild n alar."
Ba qası söyl di: "Verir n aqraq
Xan nd Xorasan, çal ıçı raq."
Birisi söyl di: "Yüks kdir, lb t,
r bin dilind olan f sah t."
Birisi dedi: "Rum n qqa ı, lb t,
Dünyada qazanmı böyük bir öhr t."
O biri söyl di: "Görm din, n dir,
Çin nax ı dill rd bir fsan dir."
Deyi m co durdu Rum il Çini,
Yenm y ba ladı biri-birini.
H r biri fikrini isbat ed r k
Naxı p rgarından göst rdi örn k.
Deyi m sonunda verildi q rar,
ki qa ta ıt k bir ta qursunlar!
Bu ta a h r iki qa arasından
Bir örtü ç kilsin mü yy n zaman.
Rumlu bir gu d s n t dursun,
Çinli bir bucaqda naxı lar vursun.
Mü yy n saatlar g lm mi ba a
Baxmasın heç biri dig r naxı a,
Yalnız bu i sona vardı ı zaman
Qalxsın bu asılı p rd ortadan.
Görsünl r bu iki inc naxı dan
Hansıdır n t z , inc lik saçan!
Ustalar oturdu bir n qqa kimi,
ki ta altında iki qa kimi.
Axıra yetinc mü yy n zaman
Örtüyü ç kdil r iki naxı dan.
H r iki " rj ng"in birdi peyk ri,
Vurdu u naxı ı, r ngin, ziv ri.
Onlara baxınca heyr tl qaldı,
H r iki sur td n bir ibr t aldı.
N sayaq ç kmi l r iki peyk ri,
Sur tc birind n seçilm z biri,
Oturdu ah iki ta arasına,
Heyr tl bir ona baxdı, bir buna.
Seçm di onları biri-birind n,
Tutmadı bir x b r gizli sirind n.
N q d r diqq tl eyl di n z r,
in iç-üzünd n tutmadı x b r.
Arada inc bir f rq vardı: biri
Sur ti göst rir, alır o biri.
B linas baxdıqda iki sur t
srarlı s n td n dü dü heyr t .
Çalı dı, ortaya çıxsın h qiq t,
Naxı dan keçirdi l bir hikm t.
mr etdi, durmadan srar öyr n n
Ortaya bir p rd ç ksin yenid n.
El ki, ortadan asıldı p rd
Biri zövq daldı, o biri d rd .
Rumlunun lövh si parladı yen ,
Pas dü dü çinlinin saf güzgüsün .
Naxı sız qalınca çinlinin ta ı,
Pad ahın gül kimi açdı yana ı,
P rd ni aradan bir d ç kdil r,
Göründü h r iki ta da bir peyk r.
Bildi ki, o parlaq naxı lı ta a
H r naxı ks edir ba dan aya a.
Yan-yana i l rk n iki s n tkar
Arada p rd d n ç kmi di hasar.
Rumlu bir lövh ni ç kirmi göz l,
Çinli d lövh y verirmi siq l.
Parlark n çinlinin vurdu u naxı
Rumlunun klind n ksi alırmı .
Yarı ın sonunda q rar verdil r:
H r iki s n tkar göst rmi hün r.
Rumluya çatmaz bu, naxı tökm kd ,
Çinli d üstündür siq l ç km kd .

E itdim, olmaqçın Çin pey mb r,

Reyd n Çin getdi Mani sur tg r.
El ki, bu x b r yayıldı Çin ,
Axdılar o g l n yolun s mtin .
Yolunda axar su hovzuna b nz r,
ıqlı büllurdan hovuz ç kdil r.
R ssamın fırçası vurdu yara ıq,
Üstünd n dal alar oynadı sıx-sıx.
H r k t verirdi sanki ruzigar,
Sahili öpürdü co un dal alar.
Hovuz trafına naxı lar vuran
Ç kdi çay yanında bit n otlardai.
Mani çox uzaq bir eld n g lirk n
Yolçunu susuzluq salmı dı ld n.
O hovzu görünc s birsiz qaçdı,
Bo , quru kuz nin a zını açdı.
Doldurmaq fikril vurdu da hövz ,
lind qırıldı o saxsı kuz !
Bildi ki, çinlil r bu yolda a kar
Hovuzla ona bir quyu qazmı lar.
Çıxardı naxı lar açan bir q l m,
Aldadan hovuza vurdu bir r q m.
Ba y n q l ml l i l d r k
Ç kdi hovuz üst ölü bir köp k.
C md y h r yandan dara mı qurdlar,
Görünc susuzun ür yi çatlar.
Hovuza susuzlar ed rk n axın,
Ölü it görünc getm sin yaxın.
Sür tl yayıldı Çin bu x b r,
"Uzaqla " nax ını vurdu sur tg r.
Gördül r mahirdir, onda sehr var,
Maniy , " rj ng" sı ındı onlar.
Bax, yen s yirtdim ikinci k r ,
Ç kdim söz ba ını baxın n yer !
Neç gün bir yerd sk nd r, xaqan
Zövq aldı q d hd n, meyd n, çal ıdan.
Get-ged m h bb t artırdı, gerç k,
Onu da, bunu da öyürdü f l k.
Bir gün ah söyl di ona: "Ruzigar
Bir ng l açmasa, s f r fikrim var.
rad m dönm kdir yen yurduma,
M n Çind n t rp nm k ist r m Ruma."
Ona hörm t il söyl di xaqan:
"S nindir bu dünya, s nindir dövran!
H r yer üz qoysan bu taleyinl ,
Ayaq basdı ın yer h r k s qibl .
Atını h r yer çapsa hökmüran
Borcumuz qulluqdur ona h r zaman."
Çox heyr t etdi ah bu ayıqlı a.
Ondakı v faya v sayıqlı a,
sk nd r m clisi xaqana h r an
ıqlı göründü gün d n, aydan.
Ür kl xidm t ba ladı xaqan.
ahın xidm tind durdu h r zaman.
ah üçün d y rli b x i g tirdi,
Bununla ba ını aya yetirdi.
Hörm tl tutduqca onu hökmüran.
Dostlu u daha da artırdı xaqan.
H r k s padi ah böyüklük vers ,
Dikba olmamalı el bir kims .
H r zaman kiçiklik yoluyla getsin.
Özünd n ucaya alçaqlıq etsin,
Neysandan n r f almı sa s d f,
Çin d ah verdi el bir r f.
Ba dadda v Rumda n fis görün n,
H r çe id qiym tli o geyiml rd n,
Verdi Çin ahına el bir d sgah.
Onu görm mi di heç bir padi ah.
 ahan b x i l r doyurdu Çini,
Çinlinin alnından açıldı çini.
Qalmadı o böyük Çind bir n f r
Geym sin x z, atlaz, z rif geyiml r.
Etdi sk nd rin gördüyü bu i
O dargözlül rin qa ını geni .
ahın kip qa ıt k dostluq b rki di,
sk nd r ba ına hamı and içdi.

XAQANIN SK ND R QONAQ
ETM S

G l m ni azad et, saqi, "yox dem !

Q d hd n göz ya ı tök t yim .
Bir mey ver ki, olsun saf ir kimi.
Yusun h r çirkabdan bu t yimi.

Çapqınlıq etm , ey Çin üzlü göz l.

Bir saat qa ına çin g tirm , g l!
Qeydim qal m nim, q lbimi ad et,
Qüss d n bir günlük m ni azad et!
Xaqanın g liri keçs d l .
Sel kimi axıtma, ya ı t k x rcl .
Malından bir az ye, bir az ver, ancaq
Ba qalar üçün d azacıq burax.
Yem var-yoxunu, çox ya ayarsan,
Yoxsulluq yamandır qocalan zaman.
X rcl , ye, b rk tutma köhn dünyanı,
X sislik, ac qalmaq m hv ed r canı.
Da ıtma lind var is s rv t.
Bihud yem kd n ç k rs n z hm t.
X rcl rk n ölçüd n g l götürm l.
N artıq n skik - ortadır göz l,
Sapım yo un olsa inc iyn d n.
Çox iyn gözünü kor ed c ks n.
Yazdı ım tarixin n qqa ı yen
Bu nax ı vurmu dur Çin ip yin :
H r yerd s s çıxdı: böyük sk nd r
Çin t kl rin s pdi dürr, gövh r.
Bu idi xaqanın fikri, h v si,
Versin sk nd r ayaq kir si.
Açsın bir ahan ziyaf t ona,
Z r töksün atının ayaqlarına.
Özünün adına, sanına gör .
ahın h diyy ç ksin hüzur .
ahın b xti kimi olduqca parlaq,
Bir göz l gün seçdi, qurdu t mtaraq.
Bir m clis b z di c nn td n d n.
ir ni axıtdı aslan di ind n.
Meyv d n, meyd n, h m balıqdan, qu dan
El bir qonaqlıq düz ltdi xaqan,
Dünyada n q d r göz l nem t var,
Basmı dı ba rına qızıl xonçalar.
Çin xuru larından ba qa, al- lvan.
Mislini c nn td görm mi ba ban.
L zz tli halvalar hazır olmu du,
çi q nd, badamla doldurulmu du.
El qablar vardı, g zib arayan
Dünyada birini tapmazdı ondan.
O q d r cavahir g lmi ortaya
Ki, s rraf bir il almazdı saya.
H m tli ahın ziyaf tin
S rf oldu böyük bir dolu x zin .
Türk ahı xaslarla yola çıxaraq,
Getdi sk nd ri ça ırsın qonaq,
Torpa ı öpdül r ayin gör ,
D ydi yer öpm kd n ba ı göyl r .
Söyl di: "Bu uca b xtin, ey s rv r!
Taxtımın ba ına yol tapsa g r,
Tacıyla taxtını ziz ed rdi,
M ni bu r fl çox böyüd rdi."
S mimi d v ti ah q bul etdi,
Xaqana r fli hörm tçün getdi.
Ordu, ah birlikd haman d v t
Ba yib atlandı o ziyaf t .
X zin a zından açıldı yerl r,
"Yol açın!" s sind n titr di göyl r.
sk nd r çatınca süfr boyuna,
El bil çatdı Xızr h yat suyuna.
Qızıl bir taxt gördü, gün di, gerç k.
Onda dürr çe m si d niz suyut k.
Qızıl taxt üstünd oturdu n- n
lind bir turunc kafur, nb rd n.
Sa ld dünyanı yoxlayan f fur,
Xidm t ba ymi , hüzurda durur.
ah onu ça ırdı, hörm tdir dey ,
Oturtdu ah kimi qızıl kürsüy ,
Ba qa tacidarlar hörm t gör
sk nd r yanında diz çökdü yer .
Xaqan mr eyl di: "Yem kl r g lsin,
Qızıl xonçalarda xör kl r g lsin!"
H r yandan töküldü ahan yarpaq,
Meyn yarpa ıt k tökdü h r budaq.
F rxar b nz y n ist k evind n
Tez hazır olurdu h r ist nil n.
El bil c nn tdir, arayan kims
Xonçada tapırdı h r n ist s .
tahla yedil r o xuru lardan,
Hücumla raba açdılar meydan,
Qırmızı rablar verdi qol-qanad,
Qırmızı r ngl rd n qurdular büsat.
Çalma a oturdu, bütün dünyadan
Seçilmi n m hur oxuyan, çalan.
n inc oxucu s sl r ucalır,
Ozanlar r smiyl oxuyur, çalır.
Çalanlar ba ladı sü di n m si,
Göyl r ucaldı sazların s si.
Vardı p hl vic o q d r çalan
N m y yenilik verirdi h r an.
R qs ed n k mirli göz ll r durur,
Oynark n yel kimi mayallaq vurur.
El çal ıçılar g lmi Yunandan,
A lını itirir e id n insan.
Rum v Çin xidm t bel ba layaraq,
B z di Rumdan v Çind n bir bayraq.
X zin a zını açınca xaqan,
Qarun x zn sind yer oldu pünhan.
vv lc saçdı çox cavahir, gövh r,
Da -qa a tutulmu göz l geyiml r.
Büllurdan büsatı gün d n parlaq,
nc likd sudan t miz v yum aq.
Çin ip kl rind n bir neç xalvar,
Mü k il , nb rl dolu bir ambar.
Kafurlu t b qd n tr almı h r yan,
Quru ud artıqdı t z kafurdan,
Çaçi kamanlarla çini ip kl r,
Bir neç qılınc da ona b rab r.
Bir ilxı yor a at, görk mli, oynaq,
Yel kimi yeriy n, gövd si parlaq,
Göyl rd durnanı, sarı ovlayan
Laçınla qızıl qu , böyük bir karvan.
Qırx fil öz taxtıyla, uca, qüvv tli,
Sümükl ri möhk m, vücudu tli.
Bir d st qara qul - c bh l r yen n,
Ayüzlü k nizl r - ölü dirild n.
Ç kdi bu eyl ri ah hüzurin ,
Bunlardan ba qa çox ey verdi yen .
yenid n ba qa bir x zin açdı,
Ondan da d y rli b x i l r saçdı.
Verdi o, quyru u qara bir köhl n.
S h r kül yind n iti yeriy n.
yürüy n. ahan bir t xti-r van.
Üstünd t rp nm z sla oturan,
Qaçmaqda ceyrandan iti, h m oynaq,
At d n qız ındı, sudan da yum aq,
Çölün qu larından çox yüngül uçan,
D nizd balıqdan iti oynayan,
Qaçark n qorxunc div sanırdı gör n,
El bil do ulmu divl r n slind n,
Qalmaz t rp ni d göyl rd n geri,
Olmaz dan yeri d bu meydan ri.
Meydanda el bir cövlanı vardı,
X yalı o yarı yolda qoyardı.
"F r si" "Rüx" il ayaqdan salır,
"F r s"l "Fili" d c bh d n alır.
Bir qorxu saçardı onun sür ti,
Yeri i n inc x yaldan iti.
Qorxmazdı s m nd r kimi at d n,
S m nd r demir m, sk nd r ç k n.
Bir ovçu qu verdi fitn yl dolu,
Röyalı gec d n daha qorxulu.
Ç rx kimi dolanır açark n hbal,
G zi i c nubdu, çıxı ı imal.
Polad yay keçirmi tunc dırnaqlara,
zmind n qartallar geyinmi qara.
Boynunda çox qan var, h r qu a- ya ı,
O qartal ovlayan yaylı cayna ı
Görünc simür ün ba rı sızıldar.
Çöll rd k rg dan ed rdi ikar,
Acıqlı, qaniç n, qorxu bilm y n.
Haqq onu yaratmı zülümd n, kind n,
To ruldur qu ların ahı bu To an,
O da To rul kimi ölk y sultan.
Qaragöz bir k niz nb r qoxulu,
Gülüzlü, doda ı k rl dolu.
C nn td b z nmi bir s n mdir bu,
Ed r o fitn ni könül arizu.
Yürüy n bir aydır o s rv a acı,
Mü kin bir k m nddir cüt qara saçı.
Su kimi l tifdir o ç n , buxaq,
At d suyu kim görmü ba -ayaq?
Üzü b növ y qızıl gül atır,
Gül üzd b növ ke ikçi yatır.
Uca s rv möhtacdır onun boyuna.
k r bir b nd dir, bal dostdur ona.
Mü k onun zülfün ba lamı k m r,
Zülfü d gün köl lik ed r.
Bir k rpar dir, irin söhb tdir,
Doda ı k rçin bir f lak tdir.
Arxası sincabdır, b d ni büllur.
nc barmaqları x z quyru udur.
A , l tif ç n si gümü d n ni an,
Ona bir tu asmı gül buxa ından.
Ç n y , buxa a vermi yara ıq,
Gün d n top qapmı , aydansa i ıq.
Q mz d n ox ç kmi , qa ından kaman,
Bu ox, bu kamanla ovlamı yüz can.
Bo azı o q d r a , l tifdir ki,
ç rk n görünür rabın r ngi.
Dünyada sa olsun el bir day ,
Bir göz l b sl mi t n edir aya.
Dar gözü kims y salmaz bir n z r,
A zı dar gözünd n daha dar, dilb r.
El bil a ız yox, yaranmı yoxdan,
Ona "Taysız göz l" demi ad qoyan.
D y rli töhf l r t qdim el y n
F xr il öym y ba ladı n- n:
"Budur at, ovçu qu v göz l k niz,
zizdir, bunları s n d tut ziz.
N kims bel at minmi dir h l ,
N bel bir qu u keçirmi l .
Dem y n hac t, bir zaman g l r,
H r biri göst r r böyük bir hün r.
Gülüzlü k nizdir bel bir göz l,
Göz llikd yoxdur özün b d l.
Anadang lm dir onda üç xisl t,
Onun dördüncüsü tapılmaz, lb t,
Birinci, göz ldir, b rab ri yox,
Can alır, c nn td bel p ri yox.
kinci, güclüdür, h m d döyü k n!
Qaçmaz döyü günü m rd ki il rd n.
Üçüncü, yox s sd ona bir b d l,
n, aqraq n m si Zöhr d n göz l.
Göz l s s dalınca p std n, ucadan,
N m sind n yatar h m qu , h m ilan".
sk nd r b y ndi, haqq verdi ona,
Xo s si, gül üzü g ldi xo una.
Qadında m rdliy verm di qiym t,
Bu i d azacıq dü ündü, lb t.
Tikanlar b rk olur, çiç kl r inc ,
Qadında igidlik az olur m nc .
Vücudu geyins k skin poladı,
M rdlikd payı yox, qadındır adı.
Çaxmaq da ı olsa suda balıqlar,
D nizd n h ng olacaq ikar.
Yararmı ka ızdan qayrılsın qalxan,
Atılsın d niz , suya sonradan.
Pad ahı bu fikir etm di t min,
Qadını m rdlikd görm di m tin.
Özün qul etdi q bul etm kl ,
Sonradan adını unutdu bel .
Göz l b x i l ri alaraq ondan
Yata a ç kildi sk nd r xaqan.
M riqin tovuzu o s h r erk n
Ba ını ucaltdı firuz göyd n,
Yenid n q d hi padi ah aldı,
Yenid n d rgaha çal ı s s saldı.
ki gün i r tl baxdı keyfin ,
Yeri ba ladı yel atı yen .
Qayıtmaq üçün ah verinc q rar,
Dolanı ı k skin, iti ruzigar,
Xaqanın verdiyi türküzlü k niz
Pad ahın yanında olmadı ziz.
N d ns xo una g lm di bu qız,
Kölg t k p rd d buraxdı yalqız.
Parladı gün t k o toxtamı ay,
Gözünd n gül üz axıtdı bir çay.
K nizl r evind am kimi söndü,
Bir quyu içind kölg y döndü.
Çövkana p r sti ed n bu dövran
l top keçirdi gec oynundan.
ahlardan top qapan böyük hökmüran
Cilovu çövkana buraxdı bir an.
Qalxdı da lar yaran g miy bird n.
Fil atın üstün mindi filb d n.
Ucaltdı bayra ı boyun ç k nl r,
Qiyam t ba ladı, göründü m h r.
Ordunun olurdu eni bir a ac,
Ceyranla dolmu du bütün çöl, yamac.
Çind n C nd q d r hey ba dan-ba a
Yer-göy bürünmü dü ip k quma a.
Ordunun sayına çatdı hökmüran,
Var idi be yüz min adlı p hl van.
Qabaqda, arxada tovuzr ng türkl r,
Sa , solda poladqol aslanlar ged r.
Ordunun q lbind durmu hökmüdar.
Sahild da kimi d mir külahlar.
O d mir külahlı rl rd n ba qa
Qırx fil söyk nmi h m ön, h m arxa.
Qar ıda ucalmı ahın sanca ı,
Min igid lind tutmu bayra ı.
Xas qullar belind qızıldan k m r,
rinmi saf qızıl çubu a b nz r.
Göz l, g nc igidl r co urdu selt k,
H r yandan ç kirdi minl rc yed k.
Yolun z hm tini qat-qat azaldan
N diml r bürümü onu h r yandan.
övk tl t rp ndi Rum hriyarı,
Yanınca gedirdi Çin hökmüdarı.
El ki, yolları ölçdü bir q d r,
Xaqana i ar etdi sk nd r.
Durmayıb mülkün qayıtsın yen ,
Cilovu çevirsin türk ölk sin .
ah il görü dü, ayrıldı xaqan,
Üzünü islatdı kirpik suyundan.
O dünya dola an atını sürdü,
Qo unla Ceyhuna do ru yürüdü.
El ki, yeti di o d rin çaya,
Dinc lm k mrini verdi orduya.
O yerd sevimli bir ç m n gördü,
Enm kçin münasib bir m sk n gördü.
K ndirl r ç kildi, çadır quruldu,
M rk zin sütunu qüvv t doldu.
Gövh rl i l nmi o çadırlardan
Ceyhunun sahili oldu gülüstan.
Mav raünn hri görünc guya,
Bir h r demir m, gördü bir dünya.
N q d r var-dövl t almı dı Çind n
Qaldı ı yerl rd da ıtdı n- n.
nl ndi o yerd viran yerl r,
Yenid n saldırdı bir neç h r.
S m rq nd ki, dünya sevinir ona,
Deyirl r, sk nd r etmi dir bina.
Rumda, Xorasanda yayıldı x b r:
Getdiyi yerl rd n döndü sk nd r.
Padi ah z f rl g lmi dir dey ,
Xalq çıxdı yollarda nlik etm y .
Toy-bayram ba landı, ucaldı bayraq,
H r yerd , h r evd nlik quraraq
Varlılar s pdil r varı, dövl ti,
Gönd rdi pad aha ayaq z hm ti.

SK ND R N RUS QO UNUNUN
HÜCUMUNDAN X B R TUTMASI

Saqi, dur bu gec m n ver rab,

Bu ba a rısına vacibdir gülab.
Bir mey ver, suyu da el sin hu yar.
Verm sin ba lara a ırlıq, xumar.

Xo g lir dünyanı ölç n rl r

Calasın s f ri ba qa s f r .
Görsün h r ölk d yeni bir ad t,
Olsun h r m nzild azacıq rah t.
H r yeni geyim bir n z r salsın,
Gördüyü eyl rd n bir sınaq alsın.
Azacıq dü üns n, bir nükt vardır:
H r k s öz hrind bir hriyardır.
Öz hrind olsan n alçaq insan
Yax ıdır qürb td sultan olmaqdan.

sk nd r h r yerd q l b çaldı,
Lakin v t n e qi q lbini aldı.
Hökmünd olsa da saysız vilay t,
z do ma yurduna ç k rdi h sr t.
O gec q t etdi, s h r qalxaraq
Atına kül kd n taxsın bir ayaq.
Q lbind söndürsün v t n odunu,
Xorasan havası nl tsin onu.
c m torpa ına at salsın yen ,
Oradan yol açsın st xr mülkün .
Dünyanın r ngi d uysun baxtına,
öhr tl r qazansın uca taxtına.
Keçsin Nu af rin mülkünd n bir d ,
Yax ını, yamanı görsün o yerd .
Yeni don geydirsin köhn i l r ,
Önünd bir dünya diz çöksün yer .
H r k s yenid n versin var, dövl t,
Töhf l r paylasın, göst rsin fq t.
B x i l r ayırsın ist y nl r ,
Yenid n ya ayı versin h r yer .
Ged rk n bunları dü ünür d rin,
Ba qa cür dü ünm z hökmüran, y qin.
Abxaz hökmüdarı olan D valı
Ucalmı , pad aha yaxın olalı.
sk nd r hökmün ba lark n k m r
Dünyaları ölç r, ölk l r g z r,
Pad ahın yanına g linc , bird n
T bilt k inl yib qopardı iv n:
"Pad ahın, rusların zülmü çox d rin,
Abxaz g rd yind n qaçırır g lin.
O göz l ölk d n g lmi bir tanı ,
Deyir: o var-yoxdan çöp d qalmamı .
Alan, rk rusları ed r k axın
Ya murt k ölk y etmi dir basqın.
D rb nd , trafa fitn l r saçmı ,
G miy dolu ub, d niz qaçmı .
Q d rsiz basqınlar etmi dir yen ,
Yenid n yol vermi o köhn kin .
Q fl t n talamı h r yerd n var,
Bir d yol tapmasın o um ayaqlar.
Deyirl r, q d rd n çox öl n varmı ,
H m qırıb da ıtmı , h m d aparmı .
Heç bir ey qalmamı dolu anbarda,
X zin bo almı , yoxdur dinar da.
X zin geyimd n bo almı , gerç k,
Sandıqdan dür çalmı , taxtımdan ip k.
Gördüyün o B rd olmu dur viran,
O z ngin h rd n qalmamı ni an.
Göz l Nü ab ni almı lar sir,
r t q d hini qırmı lar bir-bir.
Sarayda görmü dün o q d r g lin,
Onlardan qalmamı heç bir naz nin.
Vurmu bir-birin k ndi, h ri,
At d yandırmı n ölk l ri.
O qız ın döyü d m hv olsaydım m n
Asud olardım bu dirilikd n.
S nin xidm tind oldum b xtiyar,
Orada sirdir g linl r, qızlar.
Dü m nd n intiqam almazsa pad ah,
mdada yeti sin o böyük allah.
Çox keçm z ki, ruslar gir r h r yana,
Da ç k r Rum il Erm nistana.
El ki, keçir r l x zin ,
Durmayıb t l sik qaçarlar yen .
h rl r alaraq, talar h r yanı,
B lk d tutarlar bütün dünyanı.
Onlarda aslanla qurd ür yi var,
Qana m rd, süfr y aciz olurlar.
M rh m t umulmaz dü m nd n bir an,
Yalnız sur tind n görün r insan!
E yin c vahir olsa da yükü,
Yen d e kdir, parıldar tükü.
Madam ki, yol tapmı bunlar x zn y ,
Ziyanlıq ver c k bir çox ölk y .
Zülüml açacaq yeni qol-qanad,
Karvanlar soyacaq, sön c k h yat.
Ölk y d rind n ziyan vuracaq,
Ruma, Xorasana l uzadacaq."
Acıqlandı pad ah bunu dinl rk n,
Onun övladına olan sit md n.
Nü ab üçün d q ml ndi h dsiz.
Çünki o ölk ni tuturdu ziz.
Acıqlı ba ını dikdi köksün ,
Ba ını k d rl qaldırdı yen .
Dedi: "Ey D valı, verir m f rman,
Q lbimd çırpındı canında olan.
V ni anlatdın, s n dur bir yana,
Bu i i büsbütün g l tap ır mana.
Gör rs n n s hman verr m i l r ,
K m ndim n q d r ba tök r yer .
Alaram a ılı, hu u ba lardan.
Aslanlar qanına sallam h y can.
Aslanla oynamaq deyildir asan,
tl ri salaram kinli qürurdan.
Qoymaram B rtasdan, ruslardan ni an.
Ba ları qurtarmaz ayaq altından.
Ruslar, Misr olsa da, tök r m Nil ,
üuru azınca zdirr m fil .
Taxtımı qaldırram da ından yüks k.
Da ları d h td n risin g r k.
N jd r qoyaram bu köhüll rd ,
N d ot ki, d rman olsun bir d rd
Ruslardan bu öcü almayıb gets m.
Feyl qusun o lu deyil m, it m.
B rtasın qurdunu tora salmasam,
B rtas tülküsünd n daha alça am.
Dövranın g rdi i ver rs imkan,
Alaram öcümü kinli dü mandan.
Qaytarar n ki ey aparmı bizd n,
Dü r aya ıma o qar t ed n.
Nü ab qurtarar z ncir altından,
M n k r alaram qamı dan, inan!
O gümü , da larda gizl ns bel ,
Xamırdan tük kimi ç k r m çöl .
T dbirl açılar bu ç tin i l r,
A acda zamanla açar çiç kl r
H r i d t dbird n l götürm m k.
Zamandan-zamana dolanır f l k,
Bu yola varımdır rzaq, hazırlıq.
Murada çatınca döz r m, artıq.
Qocaman da lardan d niz q d r
Üsullu-üsullu i axıb ged r.
Fikrim at sürm kdi c m mülkün ,
O yerd yl nm k ist dim yen .
ndi ki, üz vermi bel bir dastan.
Taxtımdan ayrılmaq yax ıdır bundan.
Qo unum zm etdi t rp nsin, ancaq
Bu yolda y h rim taxtım olacaq.
Dü m nd n intiqam almayınca m n
Qaçaram yatmaqdan, istirah td n."
D valı o halı gördüyü zaman
Azaldı q lbind kinli h y can.
Doda ı doldurdu yeri nb rl ,
Üz sürtdü, torpa ı suvardı z rl .

SK ND R N QIPÇAQ ÇÖLÜN
ÇATMASI

Dur, saqi, q d hi al l , doldur!

Kims y içm kd n ba qa yol yoxdur.
Gün parçasıdır, bad deyil bu,
Gövh rind vardır h m at , h m su.

ki p rvan dir ba lanmı bura,

Birinin üzü a , birinin qara.
Kims nin amına deyil p rvan .
Dinl m z kims ni, baxmaz f rman .
Çıraqdan i ıq ver, ev i ıqlansın,
H r iki p rvan at d yansın.

Bu ya ıl baxçaya ver n yara ıq

Çıraqdan parladır bel bir i ıq.
Feyl qusun o lu böyük sk nd r
Rusun talanından alınca x b r,
Gec ni yatmadı, zm etdi kin ,
H r sayaq dü ündü, da ındı yen .
Neyl sin, bu i nec don biçsin,
Üstünd n atlayıb qolayca keçsin.
Dan yeri yaqutdan f q saçanda,
bdizin belind n t ngi açanda,
sk nd r yen d ata min r k
Yel kimi t rp ndi, oldu bir im k. ,
Ceyhun sahiliyl atını saldı,
Oradan Xar zm do ru yol aldı.
Arxada ordusu d nizt k axır,
Çöll rin hesabı barma ındadır.
Xar zmin çölünü ölç r k biçdi,
Ceyhuna g l r k, Amild n keçdi.
Al mi qurtarmaq fikriyl rusdan
Suda v quruda durmadı bir an.
Yem yib, yatmayıb, hey sürürdü at,
S qlab çöll rin açınca qanad,
Qıpçaqla qayna an boz çöll r gördü,
Baldırı a appaq göz ll r gördü.
Üzü od, yana ı su kimi oynaq,
Gün d n v aydan daha ux, parlaq.
Hamı kiçik gözlü, könül ovlayan,
Bir p ri s brini lind n alan.
N örtü, n ya maq bilirdi onlar,
N d qarda ından, rind n qorxar.
Darlıqda keçin n subay sk rl r,
Görünc örtüsüz bir d st dilb r,
Dözm yib, qaynadı g ncliyin qanı,
Dinl m z oldular mri, f rmanı.
Pad ahın qorxusu çökdü sk r ,
l ata bilm di o göz ll r .
sk nd r görünc o af tl ri,
Xo una g lm di bu ad tl ri.
A b d nl r gördü, gümü vücudlu,
Ordu bütün susuz, onlar s rin su.
Ordunun halına yandı, n dem k,
H r qadın qadındır, erk k d erk k!
Bu i s rf etdi öz hün rini,
Ça ırdı qıpça ın böyükl rini.
sk nd r onlara etdi çox hörm t,
Ucaldı ba ları, göst rdi fq t,
Örtülü dedi çöl qıpçaqlarına:
"Üzünü gizl m k xo dur qadına.
Qadın ki, yadlara açar üzünü,
N ri dü ün r, n d özünü.
B rklikd ansa da da ı, poladı,
Yen d qadının qadındır adı.
O az ın çöl xalqı, o köç ril r
Pad ahı dinl yib durdu bir q d r.
Bu mr ym di boyun heç biri,
n do ru sandılar bu ayinl ri.
"B nd yik biz, dey , t slim oldular,
ta t ed rik s n , tacidar!
Üz örtm k do ru yol deyildir, ancaq,
ta t etm z bu ayin qıpçaq.
Üz örtm k ayini qoy olsun s nin,
Biz d göz örtm k olmu dur ayin.
Baxmamaq g r kdir nam hr m üz ,
N suçu var üzün, c za ver göz .
Bu sözl r g lirs pad aha a ır,
N üçün b s üz , arxaya baxır.
Bu hasar deyilmi qıza, g lin ?
Heç biri girm mi yad g rd yin .
Bizim qız-g lin yet r bu örük,
Yadlar g rd yind n tutmamı dır yük.
Örtü salmaqdansa xalqın üzün ,
Özün bir örtü ç k baxan gözün .
Gözün p rd ni asan bir n f r,
übh siz, n gün , n d ay gör r.
Bu i d cahandar mr edir biz ,
st s n h r qıpçaq can ver r siz .
Ed rik h r mrin olsa, ita t,
Öz ayinimizd n dönm rik, lb t."
Qıpça ın dilini uzun görünc ,
Susaraq, aldı bir acı dü ünc .
Pad aha apaydın oldu h qiq t,
Bu xalqa bir fayda verm z n sih t.
Tutarlı bir t dbir göst rsin, dey ,
Söyl di bu sirri o f rzan y :
"Bu k m nd saçlılar göz ldir, dilb r.
Hayıf ki, yadlardan üz örtm yirl r.
P rvan at d yandı ı q d r,
Yadlara b ladır bu qara gözl r.
N yolla qıpça ı b s yum aldım m n.
Gizl sin üzünü nam hr ml rd n?!"
B linas dil açdı ona hörm tl :
" ta t ed r m böyük minn tl ,
M n el bir tilsim qurum bu yerd ,
Dastanlara dü üb qalsın dill rd .
Tilsimi h r qadın gördüyü zaman.
Üz-gözünü örtüb keç r yanından.
Bu rtl : padi ah qalsın m niml ,
st diyim eyi g tirs n l ."
G r kli eyl ri yax ı-yamandan,
Güc il , qızılla tapdı hökmüran.
B linas güv ndi b xtiyarlı a,
T dbirl ba ladı s n tkarlı a.
Qara da dan qurdu göz l naz nin,
Dik ltdi bir yeni ayinli g lin.
A m rm r çadrası heyk l da ında,
S m n yarpa ıydı bidmi k ba ında.
H r qadın keçirk n gördüyü zaman
Utanıb üzünü gizl di ondan.
Üzünü, gözünü örtdü h r göyç k,
Utanıb üzün ç kdi bürünc k.
O gün ki, çar ablı heyk l quruldu.
Qıpça a üz örtm k bir ad t oldu.
S n tkar ki id n sordu sk nd r:
"N üçün bu xalqa da etdi s r,
Etm di verdiyim mr ita t,
Bu cansız Heyk ld n aldılar ibr t?"
B xtiyar bilici dedi: "Hökmüran,
Qıpça ın ür yi qatıdır da dan!
Bu gümü b d nl r da ür klidir
Da ür klil ri onunçun sevir.
H r biri el ki, da a yan alır
Qatı ür kl ri ondan yum alır.
Üz-gözü b rk da dan yaranmı dilb r
Utanıb, üzünü yadlardan ört r.
Biz d g r kdir bel bir örtük,
rl r hörm tdir, yadlara örük.
Bir d ki, göyl r aid bir sirr var.
Etm r m o gizlin sirri a ikar."
O tilsim kök saldı durdu u yerd ,
Üzl r oldu bir ism tli p rd .
Tilsimli o heyk l yen ucalır,
Uçmamı , o çöld indi d qalır.
Çevr si oxlardan dönmü ormana,
Çay boyunca bit n ota, tikana.
t kd qartallar salan oxlardan
Daha çox görünür qartal v t rlan.
O yerd n keç rk n daim qıpçaqlar,
Pir deyib, ba ını s cd y qoyar.
H r atlı, piyada o yoldan gedir,
Heyk l pir dey , p r sti edir.
Atını sür rk n da a, pir dey ,
Edir oxlu undan bir ox h diyy .
Çobanlar sürüyl keç rk n ordan
Ver r o heyk l bir qoyun qurban.
Qartallar ucadan ed rk n p rvaz
Qoyundan o yerd bir tük d qoymaz.
Qorxaraq, o polad p nc qartaldan
Heyk lin s mtin g lm z bir insan.
Bax, bilici nec bir heyk l qurdu,
O s n m gah açdı, gah düyün vurdu.

SK ND R N RUS ÖLK S N
ÇATMASI V MÜHAR B S
Saqi, dur, örtülü bakir ni s n
M n ver, qorxursa r getm kd n.
limi yuyum h r kird n, murdardan,
T miz olmalıdır bikr l vuran!

Yenid n bu bülbül girmi dir ba a,

Bu p ri yan almı i ıq - çıra a.
Fikrim can verir bu p ricamal,
P riy dönd rmi m ni bir x yal.
Bu qara hrim n m d nind n m n
Bir gövh r alım ki, çıraqdan röv n.
Minl rc e q olsun, z kalı rl r
Zülm td n çıxarır i ıqlı gövh r.

Keçmi i göz lc bilib tanıyan

Tarixd n n ql edir bel bir dastan:
Rum s n tkarına ah verdi f rman,
T dbirl r tök r k mum alsın da dan.
O t l b edil n u urlu heyk l
Firuz nax ıt k b z ndi göz l.
Heyk l vurmu du el bir b z k,
Türkl rin n q in ba ladı ip k.
Heyk li dik ltdi mahir s n tkar,
Önünd n övk tl keçdi hökmüdar.
Keçirk n saçırdı, c vahir, dövl t,
Dinc lm k fikriyl ç kirdi z hm t.
H ft d bir neç m nzil gedirdi,
M nzild h ft d n çox dinc lirdi.
Dü m n olunca yaxın, co du kin,
jd rl r p nc ni etdil r k skin.
Qar ıda göründü geni bir sahil,
Gec yk n o yerd etdil r m nzil.
O ya ıl ç m nd ordu, tacidar
Yolun z hm tind n rahat oldular.
Ulduzt k b z di ba ordugahı,
Göyl r ucaltdı onda d rgahı.
H r t r f bayraqla döndü tovusa,
Ordunun a zını çevirdi rusa.
Bu qorxulu x b r çatdı ruslara:
sk rl yeti di o rumlu Dara,
O q d r sk r heç g lm z x yal ,
Da lar da dayanmaz ets bir h ml ,
Zor igidl ri var qılınc oynadan,
nsanı qıvrılmı ilant k sancan.
Qızmı bir aslandır k m nd quranlar,
Fill rin ba ını yer buranlar.
Çinli qulları var, h rb girinc
Bir teld n ox atar yüzl r, minl rc .
sk nd r deyil t k acıqlı aslan,
B ladır dünya o qan qusduran.
Ardınca da kimi bir ordu g lir,
Yer, göy titr y r k tozlar yüks lir.
ki yüz fili var üstü poladdan,
Torpa ın canına salır h y can.
Çöll ri tutmayır igidl r, fill r,
Ordusu ordular yaran bir jd r.
E itdi rusların s rdarı Qıntal
Ki, dövran do urmu ba qa bir hval,
Yeddi rus soyundan t rp tdi ordu,
H r qövm uyan bir yara ıq vurdu.
B rtasdan, Alandan, X zrandan h dsiz
Sanasan sel kimi axdı da , d niz.
sudan Qıpça ın çölün q d r
H r yeri doldurdu ox, geyim, x nc r.
Hesaba g lm y n q d r sk r var,
Sayından acizdi böyük hesabdar.
Qar ıda olanı saydı bir bil n,
Ziyad göründü doqquz yüz mind n.
Rusa iki a ac qaldı ı zaman,
Atlardan en r k tutdular m kan.
Rus Qıntal söyl di: "M rdl ri yen n
Döyü d qorxarmı qızdan, g lind n?
Heç z hm t görm mi bel bir sk r,
X zin karvanı, üstü z r, ziv r.
Bel bir namuslu nazlı utancaq
Ruslarla döyü d tutarmı ayaq?
Cilovu, y h ri qızıldır, gövh r,
Saf büllur t b ql r, yaqut q d hl r.
l ri içm kdir, kefdir h r zaman,
Bir k r keçm mi h rbin yanından.
Gec l r alır xo qoxudan f r h,
Gündüzl r içkiyl qaldırır q d h.
Biz ruslar ciy ri yey rik bol-bol.
Qızlara yara ır bu rab, no ul.
Rumlular, çinlil r döyü girm z,
Geyin r qırmızı diba, sarı x z.
Haqq bizi nem tl etmi s r fraz,
Haqq ver n b x i in önü alınmaz.
Yuxuda görs ydim bu q nim ti
Axardı a zımın dadlı rb ti.
Bir deyil, h dsizdir taclar, b z kl r,
D nizd tapmarıq bu q d r gövh r.
Bu z ngin dövl ti keçirs k l
Bütün ölk l r dü r v lv l .
Pad ahlıq ed r k dünyanı alaq,
srl r boyunca tacidar olaq."
Atını oynatdı da ın ba ına,
Bir neç n f r d qo uldu ona.
liyl uza ı göst rdi: "Baxın,
Huril r dünyaya etmi dir axın!
D rgahı büsbütün gövh r, x zin ,
ncil r saçılmı silah yerin .
Y h rl r büsbütün yaqutla dolu,
ncidir, gövh rdir atların çulu.
Ulduzlu külahlar ucalmı göy ,
Uzun don az qalır aya a d y .
Tirm l r, ip kl r, f r l r, xalçalar,
N ld niz , v oxluqda ox var.
Xalxalı qızıldan taxmı aya a,
Zülfünün ucunu burmu qula a.
Hamısı ahan zin tl dolu,
Yox ged n aya ı, yox güclü qolu.
Bu lsiz, ayaqsız n f rl r neyl r?
sk nd r bunlarla ordumu yen r?
Onlara bir iyn batırsan, bi kk,
A ızlar açılar bir p nc r t k,
Tarixl , t qviml h rb gedirl r,
H sabda bir ayı t xir edirl r.
Bu ordu n qız ın döyü d bir az
zilmi k s kd n toz da qoparmaz.
Birlikd hücuma keçs k üz-üz ,
Bu ordu dayanmaz bir h ml miz ."
Z hm tl keçin n sad lövh ruslar
Hiyl y aldanıb dedil r: "S rdar!
N q d r ki, can var - mrind varıq,
Bu hd , peymana ba , can qoyarıq.
H r i d , hün rd olarıq n h ng,
Qoymarıq qalsın bu gül nd n bir r ng.
Bir basqın ed rik az ın dü mana
Niz miz da ları boyar al qana.
Niz d n qılınca l atan zaman
Ba ını keçir r k m nd dü man."
Rus ordu q lbini bir ocaq gördü,
Gücünd n da ları yupyum aq gördü.
Döndü ordugaha dil yi z f r,
Qılıncdan pas sildi, q lbind n k d r.
O biri t r fd n ah da oturdu,
Ba çı igidl rl bir m clis qurdu.
Pad ahı igidl r almı ortaya,
B nz rdi dörd yanı ulduzlu aya.
Q d r xan X tadan, Qur xan Xüt nd n,
D bis M dayind n, V lid Y m nd n,
D valı Abxazdan, Hindi d Reyd n,
Qubad st xrd n, N s bi Keyd n,
Gilanlı Z riv nd Mazandarandan,
Xav r ölk sind n Niyal p hl van,
Sip nd Xorasandan, Fum da raqdan,
B ri ad rm nd n, bu ittifaqdan,
Rumdan, fr nc d n, Misird n, amdan
Hesaba g lm y n bir çox p hl van.
Padi ah onları qurtardı q md n,
Ümidl r verm kl etdi q lbi n.
Dedi: "Dü m nimiz dava görm mi ,
Aslanla döyü etm mi v rdi .
Quldurluq, o urluq, bir d yol vurmaq,
Dü m nin m rdliyi, bax, budur ancaq!
Qılıncı görm mi h r iki ld ,
Bıça ı, niz ni köküsd , beld .
Bunlarda tapılmaz k skin bir yaraq,
Yaraqsız döyü d neyl r bir qoçaq?
Qar ıya çıxsa bu çılpaq n f rl r
Biç rik ba ından göb y q d r.
Meydanda ba lasam qılınc oyunu
Ba laram lbürzün uca qolunu.
M n m l g zdir n o uzaqlara,
Can almaq ist rk n can verdi Dara.
K m ndi hiyl yl atdı Keyd mana,
Saldım o k m ndi öz aya ına.
Furun qo unuyla döyü girdim,
M rdliyimd n ona kafur yedirdim.
Yayım ki, qa ına bir düyün aldı,
Xaqanın yayında giri bo aldı.
Ruslarla döyü d n indi qorxmaram,
Onlar bir sel is , m n d bir da am.
X z r da ından Çin suyuna q d r
Türkl rl doludur bütün bu yerl r.
Bilir m Rumları sevm yir bir türk,
Rumlara kinl ri rusdan da böyük.
Türkl rin oxuyla yen bu zaman
Qabar skik olmaz rus aya ından.
Z h r ki, vücuda salır z lz l ,
Sa alır yen d ba qa z h rl .
E itdim: bir tülkü yırtıcı qurddan
Köp k s sl riyl tapmı dır aman.
Durmayıb iki qurd kin il co du,
O qoca tülkünün dalınca qo du.
Çox zorba itl ri vardı bu yurdun,
Qanına susardı tülkünün, qurdun.
Qorxudan tülkücük qopardı f an,
tl rin b ndini açdı a zından.
t s si bürüdü k ndin üstünü,
Canavar sandılar qoca tülkünü.
tl rin s sind n hürk rk n qurdlar,
Qurtuldu o tülkü, olmadı ikar.
Sınaqlı dü m n d h r i d bel
Qurtulur dü m nd n dü m n lil .
M nim ki, d bd b m ucalır göy ,
Varmı ehtiyacım ba qa köm y ?
H r ba lı qapını açardır açan,
Çar tapılmazsa, danı qılıncdan."
Ba çılar ba ırdı ba endir r k:
"Yolunda qanımız tökülsün g r k!
H r zaman hün rl i yaradıq,
ndi biz olarıq ondan da artıq.
H m hün r göst rm k, h m d mal üçün
Çalı maq bir borcdur istiqbal üçün!"
Orduya verdi çox padi ah ür k,
Ür ksiz bir n f r olmasın g r k!
Dü ündü, da ındı ax ama q d r,
Cam il qılıncdan neyl sin s h r?!
Üzünü gizl rk n gündüz gec d n,
Ke ikçi növb td , casus yatırk n,
Hesaba g lm y n növb tçi sk r
Keçidli yollarda ke ik ç kdil r.
Ke iksiz qalmadı qaranlıq gec ,
Ke ikd qaldılar f q sökünc .

SK ND R N RUSLARLA VURU MASI

Ey saqi, durma, g l, sevindir m ni!

eng rfl yo urmu odlu civ ni
Ver m n , b z yim uca eyvanı,
l dim rinmi o saf boyanı.

Ey sınaqlı dehqan, dünya görmü pir,

Ür y yatımlı sözl ri g tir!
ah Çind n Rus üst g l nd n sonra
Onu ç rxin atı götürdü hara?
Ç rx ona n oyun ba ladı t krar?
N hiyl i l tdi ona ruzigar?
Tarixin s rrafı, o gövh r satan
Sözl ri gövh rl asdı qulaqdan.
sk nd r el ki, co un rus gördü,
Dünyanı qanadsız bir tovus gördü.
Böyrünü verm di gec yata a,
Durdu b xt arark n ulduz sayma a.
Öz ip k f r ini yı ınca yerl r,
Te t il , qılıncla oynadı s h r,
O te td parlayan qılınc gün in
Ba ını k s r k, gördü öz i in.
Qara örtüsünd n qaldırınca ba
im kli qılınca büründü da , da .
ki ordu deyil, iki d niz qan,
Q d rc çox idi d niz suyundan.
Çapdılar o meydan boyu "qan" dey ,
Qılınclar, bayraqlar ucaldı göy .
ki meydan boyu polad ayaqlar,
Sıx yerd da kimi tutdular q rar.
Sançıya mr etdi böyük sk nd r.
Qo una san verdi, düzüldü s fl r.
O polad geyimd n, almas qılıncdan
ıqlı gün ucaltdı duman.
H r qövmün ba ında özünd n s rdar.
Ç kdil r meydanda da kimi hasar.
D vali v ran p hl vanları
Sa qolda yerl di, co du qanları.
Q d r xan f furlu igidl r il
C bh nin solunu götürdü l .
Cinahda ox atan xas qulamlardı,
Dönü yollarına qanad salardı.
O polad geyimli fil n ortada,
Kükr y n igidl r durmu arxada.
Filgövd padi ah minbir ümidl
Minmi di da kimi qızmı a fil .
Qar ıda b nizi qırmızı ruslar
M cusun at i kimi parıldar.
Sa qolu b z mi X zran d st si,
Soldan da ucalır B rtasın s si.
Alani arxadan, suvi qoldan,
zm etmi ba , boyun qoparsın h r an.
C bh nin q lbind rus kin dolmu ,
Köksünd n sk nd r e qini yolmu .
H r iki t r fd s f ç kdi sk r,
Laciv rd göy kimi ucalmı yerl r.
Rusların t blind n do ru h y can,
X st bir hindlit k qopardı f an.
Göyl ri sarsıdan t bil v boru
Yerl rin qarnına salırdı buru.
Zorba türk borusu etdikc idd t
Türkl rin qoluna g lirdi qüvv t.
Co duqca yer yaran at ki n m si
Balı a çatırdı yerin nal si.
H ft u mudların t pikl rind n
F l yin öküzü qopardı iv n.
D ldikc qılınc h r gümü peyk ri
Gümü d n çıxarır qan dan l ri.
D mird n keçdikc üçp rli oxlar
Sanki ç m nlikd n ötürdü qu lar.
Niz d n qamı lıq olmu yer üzü,
Da çökür çuxura yedikc gürzü.
Tükl rin ucuyla niz ucalır,
Dü m n öz qanıyla d st maz alır.
Qurd gönünd n olan müdhi t bild n
Qızı ır döyü l r, co ur döyü k n.
Da larda niz qan çe m si açar,
Bir orman göy rdir yay il oxlar.
Oxların meyv si al güld n ni an,
Güll rin qan damar h r tikanından.
Qalxanı rid n polad n h ngl r
Ba ını uzatmı , s rk lik ed r.
Da lara de ikl r açırdı buxar,
Yerl rin canında bir titr yi var.
Rus döyü m sind n d h t çökürdü;
Aslanlar altında atlar ürkürdü.
flatun, F latus xalqıt k nadan
O yerd skikdi bir aciz rusdan.
Rumlular f l y ucaltdı bayraq,
Qılıncdan suya bir at olaraq,
Havanın bo azı sanki tıxandı,
Dünyanın n f si artıq dayandı.
N yerd yer tapır yeriy n ayaq,
N uçan havada tapırdı bucaq.
Ruslardan bir n f r açdı meydanı,
Bir tülkü papaqlı B rtas aslanı
Kül y minmi di yeriy n da t k.
Da kül k belind durarmı dem k!
Döyü m k ist di, suladı meydan,
Özünü öy r k, oxudu dastan:
"Xam d ri geyin n h r bir B rtası,
M nim varlı ımla qızar arxası.
P l ngl r yırtaram da lar qa ında,
N h ngl r yey r m sular ba ında.
Aslant k alı dım sa rı yırtma a.
Tülküt k baxmaram ya lı quyru a."
P nc d k skin m, qüvv td m tin,
Maral böyrü yırtmaq deyildir ç tin.
çdiyim, tökdüyüm daima al qan,
Geyimim xam d ri olmu h r zaman.
Niz m daldan d ys çıxar göb kd n,
Sınamaq ist s n, bu meydan, bu s n!
Bir ordu kükr s Çin il Rumdan
At in alovu ucalar mumdan.
M n qandan ba qa töhf g tir n,
Yox olsun el bir yolçu, döyü k n.
Kim m n qa çatsa qürur ed r k,
Ziv r yox, al k f n geyinsin g r k!"
Onun qar ısına ah ordusundan
Çıxdı bir niz li igid p hl van.
Meydanda kin il açdılar p nc ,
Çarpı ma uzandı hey döyü dükc .
Acıqlı B rtasın son qılıncından
Torpa a s rildi rumlu p hl van.
kinci rumlu da ölüm, kin gördü,
B rtasın b xtini çox m tin gördü.
Hindi adlı igid ahzad vardı.
Hindli qılıncıyla çox ba vurardı.
Qızmı aslan kimi qopardı f ryad,
Cumdu qurd üstün lind polad.
Qol kimi sınandı, oldu çox h ml
Kims nin taleyi gülm di h l .
Acı a dolunca ahzad Hindi,
Qılıncı dü m nin çiynind n endi.
Ba ını biçdi o k sici almas,
Atın dırna ında çırpındı B rtas.
Ruslardan ba qa bir qılınc oynadan
Boynunu ucaltdı lind qalxan.
Öyün -öyün girdi meydana,
Susamı dı sanki dü m n qanına.
Hindi qılıncını endirdi ona,
Ehtiyac qalmadı rus qalxanına.
Çıxdı bir ba qa rus qılınc vurma a,
Göz-göz g linc dü dü torpa a.
Çox igid öldürdü, oldu gün yarı,
Tazit k qovurdu o, ceyranları.
Rusların n f si tıxandı ondan,
Olmadı daha bir qar ıya çıxan.
Vücudu al qana batmı dı daha,
Yüy ni çevirdi tez ordugaha.
Görünc sk nd r göst rdi hörm t,
Verdi n d y rli, yararlı x l t.
H r iki t r fd n en r k ordu
Keçidli yollarda ke ikçi durdu.

Dan yeri sök rk n saqi qalxdı n,

rabdan torpa a yaqut s p rk n,
Od saçan d nizt k h r iki sk r
Pusquda yen d kaman ç kdil r.
O qanlı meydana çaparaq t krar
Aslan yıxmaq üçün ova çıxdılar.
Gurlayan eypurlar çaldıqca çalır,
Ba lardan a ıl, hu , üzd n r ng alır.
Qurd gönlü t bill r etdikc f ryad,
Ür k yox, yum alır n qatı polad.
S s-küyd n titr di yerin damarı,
Göy atdı nalını, gün mismarı,
Dikba bir eylaqlı susadı qana,
Atını od kimi sürdü meydana.
Vücudu gizl nmi polad içind ,
Ür yi dünyadan b rk idi kind .
Döyü m k ist di qızmı filb d n,
G l n qurtulmadı d mir gürzünd n.
Qorxdu d h tind n h r bir namidar,
O aslan p nc d n ba qaçırdılar.
Bir saat sonra bir acıqlı aslan
Meydana at çapdı öz ordusundan.
Buxara atında qızmı fil kimi,
Atıldı ir li da qın Nil kimi.
gid eylaqlıya ba ırdı g l n:
" ıqlı, al gün çıxdı p rd d n,
 lind saqit k cam olan m n m!
Eylaqlı qanından rab iç n m."
Atı m hmizl di bitinc sözü,
Yuxarı qaldırdı o, polad gürzü.
Qızmı fil vurdu u k skin mizraqdan
Fil vücudun ba ı g ldi ayaqdan.
Eylaqlı toppuzdan oldu s rs ri,
Onun qan tufanı m st etdi yeri.
Onlardan bir atlı çıxdı meydana.
Da kimi yana dı o da yarana.
Aldı ı z rb d n oldu yerl bir,
lind çox igid can verdi bir-bir.
Bel ba qoparmaq n tic sind
Bir qürur göründü h r iv sind .
Bir çox polad geyim, almaz qılınclar
Qar ıya çıxınca oldular ikar.
S h rd n ikindi ça ına q d r
Olmadı qar ıya çıxan bir n f r.
Burdu qula ından q zanın q d r,
Yenid n qanlarla qaynadı ciy r.
Ruslardan at çapdı bir gövd si fil,
Üzü qıpqırmızı, gözl ri bir Nil.
Rumlardan p hl van ist yib durdu,
Çox m rdlik göst rdi, m rd ba lar vurdu.
Qanını axıtdı kim yan aldı,
Bir neç b d nd n irin can aldı.
Sınaqlı igidin bu bas-k sind n
Olmadı rumlardan meydana g l n.
Ruma l tapınca rus aldı meydan,
Fill ri süst gördü öz çoma ından.
Oynatdı qılıncı, co durdu kini,
Öldürdü bir neç rumlu, çinlini,
Niz yl boynunu bir az uzatdı,
Qürurla meydanda niz oynatdı.
Rum q rargahının yaxın böyründ n
Atını çapdı bir adlı döyü k n.
At deyil, bir ahin oynatdı q ng,
Yox, qılınc deyildi, asmı dı n h ng.
ynind ip kd n bir çuqalı var,
Ba ını bir polad d bilq ox ar.
S rxo ifrit kimi soxuldu h rb ,
lind dörd ba lı bir k skin z rb .
Niz ni qaldırdı rusa baxaraq,
Dedi: " st mirs n torpaqda yatmaq,
Bil, mazandaranlı Z riv nd m n m!
Döyü d divl rl m n yl n n m.
Ondakı heyb td n rus bir ey qandı,
S frası qarı dı, ba ı fırlandı.
Meydanı daraldı - anladı o k s,
Bu ba qa h rifdir, ona b nz m z.
Atı oynatmadı, ç kildi geri,
Bildi ki, m rdlikd yox b rab ri-
Cilovu çevirdi tez ordugaha,
Yel kimi sovu du, durmadı daha.
Aslana çevirdi arxa, arxadan
Z rb ni endirdi ona p hl van.
Qaçanın belini z rb si yardı,
Köksünd n dördba lı niz çıxardı.
Uçan at yel kimi keçdi meydanı,
Ruslara yetirdi o zgin canı.
Tanı , yad qaçaraq tutdular x b r,
S lib dönmü bir ölü gördül r.
Bildil r döyü k n, qızmı jdaha
gidl r belin xaç vurdu daha.
Ç kildi arxada, önd yüy nl r,
Çıxmadı B rtasdan, rusdan bir n f r.
Qo unun n hay t s bri tük ndi,
Bir rus p hl vanı da t k t rp ndi.
Qıntala qohumdu, adı da Kupal,
Fil canlı p hl van yana dı, d rhal
Girdi bir-birin iki çarpı an,
Qılınclar oynadı h r iki yandan.
Z riv nd n hay t bir qılınc çaldı,
Kupal p hl vanın canını aldı.
Bel bir hün rl dikba ruslardan
Yetmi n f rini qırdı p hl van.
Acıqlı aslandan qıvrıldı Qıntal,
Ordunu döyü d görünc topal,
P hl van atlandı zireh gey r k
Buda ı qılıncdan olan s rvt k.
Atıldı jdaha y h r qa ına,
Yüy ni buraxdı meydan ba ına.
Z riv nd görünc bu jdahanı
Kükr y n buludt k oynadı qanı.
ki iti qılınc çıxdı qınından,
Göy kimi istid n qızı dı meydan.
P rgar p rl rit k m rk zi ölç n,
Biri gec, birisi sür tl keç n,
Çatıb bir-birin , girdil r h rb ,
Yaralar açaraq, vurdular z rb .
Qazana bilm di heç biri z f r,
Çarpı ma uzandı gec y q d r.
N hay t, bir qılınc endirdi Qıntal,
O g lin b z kli igidi d rhal
Torpa a dü ürdü qızıl y h rd n,
Aslan p nc sind öldü filb d n.
Öldür n girinc dü m n qanına,
Sevinc k döndü öz ordugahına.
Bu i d n sıxıldı böyük tacidar,
Torpa a s rildi gilanlı salar.
 mr etdi igidi etsinl r rah t,
Adına münasib edilsin xidm t.

O sultan övk tli f q sök rk n,

Da a dal a vurdu Çin d nizind n.
"Qan" dey , susadı h r iki sk r,
Bisitun da ıt k bayraq ç kdil r.
D nizd n kükr di bir bulud peyk r,
H r me içind n çıxdı bir jd r,
N h ngl r n r si ucaldı da a,
H r yandan axırdı qan dal a-dal a.
Filgövd bir rumlu toppuz lind ,
Qılıncı lind , oxluq belind ,
Döyü ça ırdı versin imtahan,
Çıxdı sarı kaftan geymi p hl van.
Toppuzu ba ından vurunca bird n
Rusda n ba qaldı, n qol, n b d n.
Ba qası kükr di, onu da yardı,
Qar ıya çıxandan beyin qopardı.
Qılıncda, q d hd , öhr tli, anlı,
F rinc adında, özü alanlı,
Toppuzu çiynind atı oynatdı,
nsanın ba ından hu unu atdı.
Bu qapdı toppuzu dolaraq kin ,
O da tez gürzünü atdı çiynin .
Toppuzlar oynadı göyd yan-yana,
idd tl sarıldı dü man dü mana.
Alanlı döyü girdiyi zaman,
Bildi ki, acizdir talesiz dü man.
Toppuzu ba ından el endirdi,
Ba , beyin da ıldı, qarnına girdi.
Dü m nin ba ını salınca yer ,
Qürurla boynunu ç kdi göyl r .
Acıqlı bir aslan Erm nistandan -
Vurub öldürm kd c sur p hl van.
Adı rv , özü döyü d kamil,
N aslan tay idi ona, n d fil.
H r ld bir qılınc - n h ngd n ni an,
Çox n h ng ba ını qoparmı aslan.
Alanlı üstün at s yird r k
Parlayan qılıncdan oynatdı im k.
F rinc görünc adlı igidi,
Qalxanı qanadt k çiynin tikdi.
rv bir qılıncla saldı n f sd n,
Çırpındı, can qu u uçdu q f sd n.
Eysudan bir m rur susadı qana,
Atını od kimi çapdı meydana.
M rdlikl çalı dı, göst rdi hün r,
rv y aslanlıq n fayda ver r?
Dü m nin heyb ti qorxutdu onu,
Bir a ır z rb y verdi boynunu.
C r m adlı bir da L zgi da ından,
lind n zinhara g lmi bu cahan.
gidin poladdan külahı vardı,
Üzünd n, gözünd n döyü ya ardı.
ynind d mird n bir geyimi var,
Saf gümü t k yanar, civ t k parlar.
rv y yana dı o qızmı aslan,
Gözünü açma a verm di aman.
Bir qılınc endirdi aslan rv y ,
gidin tozunu sovurdu göy ,
Dü m ni torpaqda görünc bel ,
Beynini da ıtdı at t piyiyl .
Boynunu ç k n çox adlı p hl van
Oturdu buza o soyuqqanlıdan.
D valı görünc el bir g rd n,
G rd n yox, meydanda g rd nl r yey n.
lant k qıvrıldı, ist di yaraq
Dü m ni yıxma a hazır olaraq.
Ba ına d bilq qoyaraq o ir,
Özü Çin poladı, üzü xas d mir,
Z h rli qılıncı boynuna saldı,
Saç kimi hörülmü k m ndi aldı
Atını sardı bir d mir örtüy ,
Da kimi atıldı tez üz ngiy .
Dü m nin üstün çapdı gül r k,
M kt bd n evin dön n çocuqt k.
C r m gör n kimi o p hl vanı,
Qorxdu bu döyü d n, titr di canı.
Ç tindi o yerd n geri qayıtmaq,
Çar siz ölüm boyun qoyaraq,
D valı s mtin çapdı sür tl ,
Aslanla döyü d ba ladı hiyl .
D valı dü m nin qıvrılmasından
Özün örk nt k sarıldı yaman.
Ortada çox sözl r keçdi, müxt s r,
Xeyirçün bir söz d söyl m dil r.
D valı co unca kinin selind n
Qılıncı endirdi dü m n belind n.
ı ıdı, z hm tsiz ortadan keçdi,
O a ır qayanı ikiy biçdi.
Bir s rxo fil kimi qarda ı vardı,
Qanını almaqçın meydana vardı.
Aldı D valıdan sa almaz yara,
Ç kildi qarda ı yatan çadıra.
Güldü b xt o polad arxalı da a,
Çox ordu qıranı s rdi torpa a.
Codr adlı bir rus oxudu meydan,
Süd m r ceyrandı ona h r aslan,
Qocaman gövd li, güclü, döyü k n,
Meydanda t klikd bir ordu yen n.
Boynundan asmı çox igid qanını,
Çox boyun ç k nin almı canını,
Qur aqda düyünü çox möhk m vurdu,
At sürüb D valı önünd durdu.
Qılınclar oynadı kin il dolu,
Ba landı aya ın qaçacaq yolu.
Sınanmı igidl r çox döyü dül r,
Burulan qılınclar etm di s r.
Rus k skin qılıncı qaldırdı sa a,
Burdu bird n-bir o polad da a.
Yardı d bilq ni, keçdi gözün ,
Vücudu q rq oldu qan d nizin .
Aldı ı yaradan çox süst göründü,
Cilovu qaparaq geriy döndü.
Ba ını ba ladı, bo aldı y h r,
O ba sınmasından sındı sk nd r.
H kim mr etdi çatsın haraya,
Sa aldan bir d rman qoysun yaraya.
Çox fq t göst rsin köm y ged n,
D valı sa alsın o x st likd n.
Gec öz ba ına örtük ç k nd
Ay ba ından dü dü mü kin k m nd .
H r iki t r fd durdu qaravul,
Orduya milç k d tapmadı bir yol.
El ki, ucaltdı gün boynunu.
Zülm td n yudu bu ç rxin donunu,
Bir daha s sl ndi qızmı aslanlar,
Çölü ceyranlara etdil r m zar.
trafa s s saldı z ng, boru, c r s,
Qan co ur k r nay aldıqca n f s.
F ryada g ldikc eypur il kus,
Açılır qırmızı güld n S nd rus.
Yenid n meydana çıxdı o Codr ,
Özünd görm di süstlük bir z rr .
Qara aslan kimi atını t krar
Meydanda oynatdı Hindi namidar.
Codr y üstünlük göst rdi h r an,
D y rsiz yaralar verm di ziyan,
N hay t, qa ına bir düyün aldı,
Codr nin ba ını y h r saldı.
Kam aldı vurmaqla dü m n boynunu,
Atının nalına tap ırdı onu.
Meydanda dola dı o igid aslan,
Bir çox p hl vandan bo aldı meydan.
Vardı bir p hl van, adı da Tartus,
M rdlikl tanırdı onu h r bir rus.
Sanki qıvrılırdı qırmızı ilan,
Qar ıya kim çıxsa alar ondan can.
Hindiy kükr di k skin yel kimi,
Da lardan tökül n co qun sel kimi.
Dü m nl o qanlı toqqu malarda
M rdlikl heç biri qalmadı darda.
N hay t, rus bird n keçdi h ml y ,
Hindinin tozunu sovurdu göy .
Qanını canından ç kdi birba a,
Axıtdı mey, camı çaldı bir da a.
Atdı d bilq ni, ba ırdı: "M n m
Qorxunc bir jdaha, aslan yen n m!
Kim m n qa çatsa qürur ed r k,
Geyim yox, k f n bürünsün g r k.
M n Tartus adı vermi dir anam.
Rusların Rüst mi sayılır bu nam.
Ordunu ayaqdan salmasam, inan,
Dönm r m geri bu qanlı meydandan."
Hindinin ölümü aha d y r k,
Qıvrıldı özün g lin zülfüt k.
Atını meydana çapmaqdı fikri,
Yen d zmind n tez döndü geri.
M nalı n z rl süzdü sa -solu.
Kim açar ordudan intiqam qolu?
Meydana at saldı igid bir n f r,
Çinli qılıncından çaxdı im kl r.
Co un aslan kimi bir uca atlı,
Hün rli, ür kli, r fli, adlı,
D mir batmı dı ba dan-aya a,
T k a zı görünür n f s alma a.
Dola ır meydanı ba ucaldaraq,
Oynayan qılıncı im kt k parlaq.
Ondakı c ldliyi dü m n gör li
Qa ının üstünd qurudu li.
Ruslardan meydana s yirtdi bir at,
Qılınc oynatma a açdı qol-qanad.
O k skin qılıncla el b rk vurdu,
Dü m nin k ll si t kd durdu.
Ondan ür kli bir atlı p hl van
Erk k aslan kimi oxudu meydan,
Onun da ba ını yedi bir yara,
Bir b la k sildi bir çox ba lara.
Qırx n f r o qaya arxalı rusdan
Asanca öldürdü döyü çü aslan.
H r s mt dönürdü atı ah st ,
Rusdan yüzü öl r, yüzü d x st .
H r yana edirdi h ml bir k r ,
Ruslardan bir ordu s rirdi yer .
Gördül r niz si susamı qana,
Qorxudan çıxmadı kims meydana.
Z f rli bir h ml ed r k axdı,
Yüy ni yelcilov ata buraxdı.
Da kimi h r s mt dü ürdü gözü,
Yüzü yara alır, ölürdü yüzü,
sk nd r heyr tl öydü igidi:
"Bu qola, qılınca e q olsun!" dedi.
Hün rl döyü ür, dü m yir dara,
Alov ya dırırdı o tikanlara.
Mü k, nb r s pinc yer qaranlıq
O igid meydandan qayıtdı artıq.
Gün i örtünc da ların qa ı,
Yuxuya ged rk n gündüzün ba ı,
Qara jdahat k qaranlıq gec
Ba ını balıqdan aya ç kinc .
Zülm tl r yolçunun yolunu tutdu,
O qara jdaha ayı da uddu.
Atlı l ç km di çalıb çapmaqdan,
Rahatlıqçın döndü geri p hl van.
Qaranlıq içind oldu tez n han,
Olmadı onu bir gör n, tanıyan.
sk nd r o atlı, qoçaq igidi
Bir aslan ür kli aslan z nn etdi.
Deyirdi: "Do rudan bu r o lu r
Döyü d m rdlikl göst rdi hün r.
Görs ydim üzünü, igidliyin
Ver rdim yüz ba ı ba lı x zin .
Bir b la k sildi bu dü m n xalqa,
M n öz qolumt k oldu bir arxa.
Co un bir aslandı, deyildi insan,
O igid aslana e q olsun h r an!"

Firuz r ngli ta ert si günü

Da -da dan ucaltdı yaqut güzgünü.
Alanlı bir atlı döndü aslana,
Qara jdahat k girdi meydana.
lind yetmi zor igidin gürzü,
Kökünd n ayırır qoca lbürzü.
M rd kimi dola ıb ba lar yarırdı,
F l yin q lbind n toz qoparırdı.
ran, Rum v Çinin igidl rind n
Çox ki i öldürdü o n r döyü k n.
Yen o rus qıran adlı p hl van,
At çapdı meydana o qızmı aslan.
Yayına xam gönd n bir giri vurdu,
Ox aldı lin , yayını qurdu.
Yay tutan qolunun gücüyl oxdan
Alanlı p hl van t slim etdi can.
Sanki bir m kikdir hind qamı ından,
çind n ox d yib keçmi bir zaman.
Bir pi ik gözlü rus alnında qırı ,
Acı ı aslant k qa ına yı mı .
Döyü d tanı dı ona h r yaraq,
Zireh yüz yerd n vurmu du yamaq.
Durdu h m qılınc, h m at oynatma a.
Polada batmı dı ba dan-aya a.
Meydanda döyü ü sanırdı asan,
Atını yükl di h r bir silahdan.
Ür yi da dan da möhk mdi, lb t,
Bilm di döyü d var nec d h t.
Silaha t klikd alı mı dı bu,
Dü m n qılıncından duymamı qorxu.
jdaha ür kli salınca n f s,
Aciz bir ov gördü, çıxarmadı s s.
Gördü ki, üstünd çox yara ı var,
Özünd n, atından xo dur çul, paltar.
Ba ını qılıncla oynatdı yerd ,
Çulundan üzün ç kdi bir p rd .
Ba qa rus kin il at oynatdıqca,
Torpa a s rildi qılınc atdıqca.
Ba qa rus yana dı k skin polada,
Onlara d y nd n d ydi buna da.
Yayından ı ıyan h r k skin oxdan
Yan verdi yer bir igid p hl van.
O atlı q hr man düz on ox atdı,
On igid q hr man torpaqda yatdı.
Yen d görünm z oldu gözl r ,
Qayıtdı igidl r oturan yer .
Neç gün o igid h rb yana dı,
Örtülü çıxaraq, açıq sava dı.
Qalmadı kims d c sar t, hün r,
Döyü d onunla dursun b rab r.
Can, qılınc qorxusu çatdı bir yer ,
Az qaldı da ılsın onlar çöll r .
Namusa dalaraq etdil r s bir,
Hiyl y uyaraq tökdül r t dbir.
Bir gün bu qoca ç rx dövran ed rk n,
Bir gövh r çıxardı qır d nizind n.
Meydan b z n r k s fl r düz ldi,
H r yandan bir igid n r si g ldi.
Gurladı çanlar rus ordugahından,
Qalxdı qı qırıqlar göy h r yandan.
M rk zd ruslar da ordu ç k r k
S fl ri b z di göz l g lint k.
Atıldı bir köhn kürklü döyü k n,
Sanki bir n h ngdir çıxdı d nizd n.
Piyada, bir parça da dı gövd si,
Be yüz atlıdan da çoxdu h rb si.
Qocaman, qüvv tli p nc si vardı,
Almazı sıxsaydı tez yum aldardı.
Div kimi qan iyi duymu , qaniç n,
Fırlanmı c h nn m d hlizl rind n.
Aya ında onun boyuna uyar
H m qalın, h m uzun bir z nciri var.
Sanasan kükr mi v h i bir aslan,
K skin s s-küy il dolmu du meydan.
O güclü aya ı h r yer vurur,
Z rbind n açılır d rin bir çuxur.
D mird n yriba toppuzu vardı,
Da ların ba ını da a dayardı.
H r yana cumdu bu d mir toppuzla,
Çox igid öldürdü, s rdi sa -sola.
O qalın b d nin kobudlu undan
Canı kir ba lamı , qartmaqdır h r yan.
Döyü m k q sdiyl girs meydana
N qılınc, n toppuz kar ed r ona.
Bel bir jdaha atıldı bird n.
Firi t öldür n, o insan yey n.
Sanki bir qarınca tutur görünc ,
Qoparır ba ını o aslanp nc .
Ba qa bir i i yox ba lark n sava .
B d nd n gah ayaq qoparır, gah ba .
Tutunca qar ıya çıxan ya ını
Qırır gah belini, gah aya ını.
Qocaman gövd li c sur bir atlı,
Döyü d sınanmı bir yel qanadlı
At sürdü, meydanda ucaltsın boyun,
O qız ın at l oynasın oyun.
Görünc bu n h ng onu uzaqdan.
Tutmaqla yırtma ı ç km di bir an.
Meydana ba qa bir p hl van çıxdı,
Bir anda onu da atından yıxdı.
Böyl c l atar-atmaz çoma a
Bir neç igidi s rdi torpa a.
Çox ür k yardı o yırtıcı aslan,
n c sur m rdl rin ba rı oldu qan.
H r a ıl sahibi ed rdi heyr t:
N insan, n divdi o zorba xilq t!
Gündüz s s vurdu qaranlıq gec
Al gün ba ını yer dikinc .
sk nd r bu i çox heyr t etdi,
M clisd qapalı m sl h t etdi:
"B ladır bu insan öldür n qoçaq,
Onunla döyü acizdir bu xalq.
Silahsız bu adam qar ı g lirk n,
Silahlı igidl r qaçır önünd n.
N silc , übh siz, bu insan deyil,
Olsa da, bu abad torpaqdan deyil,
Virana yerd ndir, v h i xilq ti,
nsana b nz yir yalnız sur ti."
Orduda tapıldı onu tanıyan,
Ba ydi, t mkinl dedi: "Hökmüran!
Madam ki, mr edir adil padi ah,
ahı o v h id n eyl yim agah.
Bir da var, zülm t yaxındır qolu,
Tük kimi inc dir gedil n yolu.
O yerd ya ar bu xilq td insan,
T rkibi torpaqdan, gücü poladdan.
Onların slini do ru bil n yox,
slind n, irqind n x b r ver n yox.
Hamısı göygözdür, qırmızıyanaq,
Aslandan da qorxmaz bu acıqlı xalq.
Çox dayanıqlıdır, güclüdür onlar,
Meydanda biri bir ordu da ıdar.
Erk yi, di isi dolsa hidd t ,
Dünyanı çevirir bir qiyam t .
Silahda, döyü d sınaqları var,
Sava dan ba qa ey tanımaz bunlar.
Görm mi onlardan öl n, bir n f r,
Arabir görünür yalnız diril r.
Bunların s rv ti qoyundur ancaq,
H r zaman qoyunla keçinir bu xalq.
Yunladır bunların ticar tl ri,
Yoxdur bundan ba qa bir s rv tl ri.
Kims d tapılmaz x zin , s rv t,
Bunların var-yoxu samurdur, lb t.
n inc , d y rli, qara samurlar
Ancaq bu ölk d n, bu yerd n çıxar.
H r qadın, erk yin alnında geni
K rg dan kimi bir buynuz göy rmi .
Bunların buynuzu olmasa, inan,
Sur tc seçilm z bu çirkin rusdan.
Ba , sima, t bi t, biçimsiz peyk r,
Baxdıqca n çirkin xoruza b nz r.
Kim yatmaq ist rs - g nc olsun, qoca.
Qonar ahin kimi uca a aca.
Buynuzu b nd ed r qalın buda a,
Div kimi t rp nm z, ba lar yatma a.
Yaxından buda a baxdı ın zaman
Asılmı jdaha gör rs n ordan.
Yor un da olsalar yatmazlar sla,
Çünki yatmaq ziyan ver r a ıla.
O yer arabir g lirk n ruslar
A acdan asılmı o div baxar.
Bu yı naq özünü o divd n gizl r,
Ona yana ma ın yolunu izl r.
Onu bir k ndirl salarlar b nd ,
Boynunu ç k rl r d mir k m nd .
Möhk m ba layınca z nciri, ba ı,
Onu lli n f r ç k r a a ı.
sir oldu undan tutunca x b r,
Dön r ildırıma, n rild r, kükr r.
Dartınıb qırarsa z nciri, ba ı,
lind n qurtulmaz onun bir ya ı.
Bir ziyan verm s möhk m ba ına,
G tir rl r onu rus torpa ına.
Açılmaz o qalın z ncir boynundan,
G zdirib çox qazanc alırlar ondan.
Onu g zdir rl r k ndl rd ev-ev,
Onlara çox s rv t qazanır bu dev.
Ruslarla bir dava dü düyü zaman
Bu canlı fil il qızı ar meydan.
Z ncir ç kil r güclü jdaha,
Boynundan z nciri açmazlar daha.
Bel od meydana çıxsa, qorxudan
Üzl rd r ng qalmaz, b d nl rd can.
sk nd r o b la haqqında daldı,
Bu dastan beynin bir at saldı.
Dedi: "Bu i m ni qorxudan deyil,
Ox çubuqları bir ormandan deyil.
Bu uca taleyim m n olsa yar,.
O divin ba ı da niz md oynar."
f q gün do andan çıxarınca ba
Qaranlıq M ribd gizl ndi yava .
rq ahı orduya verdi yara ıq,
Ancaq div haqqında fikri qarı ıq.
Sa qolda dayandı rumlu, b rb ri,
Tutmu Y cuc kimi s dd- sk nd ri.
Dar gözlü çinlil r solu almı dı,
Onların gücünd n yer daralmı dı.
Ordunun q lbind igid sk nd r,
Atı da altında bir da a b nz r.
O yanda rus il B rtas v Alan
Harın atlar kimi co urdu h r an.
T bill r z ngl rl olmu h mah ng,
Borular gurlayır m h r surut k.
Da yaran na ara etdikc f ryad,
Simur Qaf da ında salırdı qanad.
Co duqca eypurun, neyin nal si
Tanrıya ucaldı sı ıntı s si.
Çarpı an ordular deyirdi: - Gör k
Kim öz taleyi olacaq köm k?
Yen d divüzlü, o qızmı aslan
Fil kimi kükr di, oxudu meydan.
Bir neç igidi öldürdü yen ,
Bir kims çıxmadı onun önün .
Yen o zirehli, igid döyü k n
ah q rargahının bir t r find n
Qılınc oynadaraq h rb yana dı,
Gün in çe m si ondan qama dı.
sk nd r tanıdı o m rd igidi:
"Keç n gün vuru an aslandır" dedi.
gidin haqqında dü dü t vi ,
O, jdaha il çıxmı döyü .
Dedi: "Çox heyf olsun, bel q hr man
Bir divin lind dü sün ayaqdan."
O igid adlı, o k skin cilovlu,
O odlara girmi q lbi alovlu
Göy yerin ba ına dolandı ıt k
Divin trafında dolandı f l k.
Birinci t dbird o m tin qaya
K skin ox ya dırdı q lbiqaraya.
Gördü div oxlardan duymayır qorxu,
Oxatan oxundan acı a doldu.
Bir almaz biçimli polad k rpici
Çarpdı o n h ng , çatdıqca gücü.
K rpici d v y çarpsaydı, inan,
Çalatı çıxardı o biri yandan.
Canını sıxdı div öz kür yil ,
K rpici zdi o b rk c md yil .
Bir polad k rpic d atdı yenid n.
Onu da r dd etdi o qalın b d n.
Üçüncü k rpic d qırıldı bel ,
Alınmaz çayların önü k rpicl .
Bildi ki, d mird n yo rulmu insan
Qorxmayır k rpicd n, qorxmayır oxdan.
Alovlu n h ngi ç kdi qınından,
jdaha üstün cumdu p hl van.
Çiynind n vurunca sarsıtdı onu,
Z nn etdi zalımın yeti di sonu
Çıxdı tez altından yen hrim n.
Davaya sarıldı iki döyü k n.
Açıldı, k sdi div b xtin yolunu,
Haçaba d mirl b rk tutdu onu,
Y h rd n qaldırdı o qızmı aslan,
D bilq torpa a dü dü ba ından.
Niqabın altından do du bir bahar,
Lal yarpa ından inc , gülruxsar.
O göz l ba ını k sm k ist rk n,
Görüb gül üzünü utandı dü m n.
Gördü t yin dü mü hörükl r,
Saçını boynuna sardı o dilb r.
Hind o rusu kimi çaldı x zin ,
Rumdan çalıb verdi rusun lin .
O div l tapınca p ri dilb r ,
Rusun divl rind n qopdu bir n r .
Çünki rast g lmi di göz l ceyrana.
Yen d ba ladı ceyran ovuna.
Sıxıldı k d rli i d n sk nd r,
lant k qıvrıldı q lbind k d r.
ah dedi: "O qara fili filiban
Co dursun, kin il qızı sın meydan!"
Filban n r vurdu o qara fil ,
Sürdü div üstün , dönd rdi Nil .
O filayaqlıya vurdu çox z rb ,
O odlu qarur giri di h rb ,
N da a qarur edirdi s r,
N niz d niz verirdi x t r.
Görünc o s rxo fili jdaha,
lini uzatdı fil bir daha,
Bilirdi: döyü d sınanmı fill r
Ancaq xortumundan tutsan yenil r.
Xortumu el b rk tutdu div insan,
Fil bu n dünya k sildi zindan.
Xortumu kökünd n qoparıb atdı,
Uca fil da kimi palçı a batdı.
Bu qorxunc oyundan qorxdu sk nd r,
Qorxdu ki, bu i d n m hv olsun sk r.
Dedi f rzan y gözünd hidd t:
"M nd n üz çevirdi bu b xt, bu dövl t!
B xtim üz dönd rmi , bax bu gedi ,
Bils ydim girm zdim qorxulu i .
Ucalar göyl rin u ursuz li,
Nazdan m hrum ed r bir çox göz li.
ah g tir-götürü sür r az zaman,
H r ild bir k r qızı ar aslan.
Dinclik yox, çapmaqdan yoruldu atım,
Bel c keç c k bütün h yatım...
V ziri t dbirl verdi çox ür k,
Dedi: "Ey hriyar, s br etm k g r k!
Z f rl olarsan yen b xtiyar,
S nin h m t dbirin, h m qılıncın var.
Çar miz ba lansa qara da lara,
O da dan qılıncla taparıq çara.
El ki, taleyin qucaqlar s ni,
Salarsan b nd yüz bel fitn ni.
S nin bir tükünün, anlı hökmüran,
D y ri artıqdır bütün ordudan.
Bel dir ulduzlar göst r n srar:
El ki, dü m nl ah h rb ba lar,
B xtinin gücüyl bu güclü insan
idd tl torpa a ver c kdir yan.
Do rudur, bu qaya gövd li ya ı
Vücudca qabadır, b rkdir aya ı,
Gövd si tunc kimi olsa da qatı,
Sarsıtmaq olur bu canlı poladı.
Ona kar etm y n qılıncı unut!
D mirl da ılmaz göyd ki bulud.
Hün rl ba ını g tir k m nd ,
Sal k m nd altında z ncirl b nd .
Ona ox v qılınc etm yirs kar,
Çünki b rk arxası, qalın gönü var.
O divi z ncirl ed rs n sir,
Yoxsa bu qılınc, ox etm z bir t sir."
Bu böyük müjd d n uca padi ah
ükr etdi, tanrıya apardı p nah.
Tanrıdan görünc s ad t, köm k,
Atıldı atına, oldu bir im k.
Onu Çin xaqanı vermi di Çind ,
Do mu böyük Çinin göy tövl sind .
Bir k m nd ist di, atının ba ı
Çevrildi o qaraür y qar ı.
Saldırdı o qorxunc div sk nd r,
Nec ki, da lara bir bulud çök r.
O n h ng yerind n qımıldanmadı,
Qolunu ba ladı sk nd r adı.
Dü m ni ba layan k m ndi bird n,
Ç rxi-ç nb rit k atdı filb d n.
Boynundan salınca b nd ya ını,
Yer öpdü pad ahın m rd aya ını,
Boynundan k m nd keçinc dü m n,
Div tutan sk nd r verm di aman.
K m ndl a a ı ç kdi boynunu,
Ordugaha do ru sürüdü onu.
O div ceyran kimi yerd süründü,
Tazı qar ısında ceyrana döndü.
El ki, qüvv tli o v h i maral
Dü m kd n, qalxmaqdan zildi, d rhal
Pad ahın ordusu qopardı n r ,
Yüks ldi s sl ri uca göyl r .
T bill r gurladı, o co un s s ,
Uyaraq, yer-göy d ba ladı r qs :
El ki, sk nd r b xtin gücüyl
Divqılıq insanı g tirdi l ,
Oturtdu dü m nl r oturan yer ,
Qo du zindanında yatan divl r ,
O igid pad ahın bu qüvv tind n
Ürk r k, qorxuya dü mü dü dü m n.
Rus ahı Qıntal bir yum aq mum oldu,
Rum ahı sk nd r n y doldu.
Yenid n ba landı m clis çal ısı,
Açıldı dünyaya nlik qapısı.
Dinl rk n çal ını o m clis boyu.
Q d hd qaldırdı gül r ngli suyu.
Andıqca talein s ad tind n
O gülgün rabı içirdi n- n.
Gec göy qıfılı x zn y vurdu,
Mü kü kafur ç k n t r zi qurdu.
O mü kin bad ni içir hökmüran,
Mütrüb o p rd d n çalardı h r an.
çirdi rinmi l li q d hl ,
Dinl rdi o yeni l li f r hl .
çdikc ür kd n silindi k d r,
st y n kims y saçardı gövh r.
M clisd h r yandan qiss dinl rk n
Bir çox ey soru du h r bir qiss d n.
Yenid n söz açdı ulu hökmüran
Atı yel qanadlı qılınc vurandan:
"Bilmir m, onu bu div gövd li ir
Öldürdü, yoxsa ki, götürdü sir.-
Qalırsa, b ndini tez qırmaq g r k,
Niz nin gücüyl qurtarmaq g r k!
Getmi s , getmi i olmaz unutmaq,
Onu bir q d hl g l xatırlayaq!"
çkid n beynind qan alovlandı,
O zindan xalqına ür yi yandı.
mr etdi o dilsiz siri yen
Alsınlar pad ahın n m clisin .
Pad ahın mriyl o ba lı n h ng
M clisd dik ldi uca bir da t k.
sk nd r gücüyl vücudu zgin
M clisd göründü sol un v q mgin.
O dilsiz a rıdan yaman inl di,
z dilsiz tövrüyl fa dil di.
O v h i divgövd inl yinc zar
Dilsiz acıdı uca tacidar.
Yerind n mr etdi o divl r yen n
Z nciri açdılar divin lind n.
Buraxdı ba ına onu hökmüran,
Bu azad etm kd n görm di ziyan.
z böyüklüyüyl onu oturtdu,
Yedirtdi, içirtdi, hörm tli tutdu.
Bir neç q d hl onu yar etdi,
Meyl öz q lbini a ikar etdi.
K ll si qızınca s rxo ça ında,
Kölg t k süründü taxt aya ında.
Kims y isinm z v h i q lbil
Ona dost olanı tanıdı bel .
T l sik di arı çıxdı m clisd n,
Güclünün olmadı tozunu gör n.
sk nd r heyr tl dü dü t vi ,
H r k sd n bir fikir sordu bu i .
rabdan olunca bunun könlü xo ,
N üçün m clisd n çıxdı bu s rxo ?!
Dövl t böyükl ri qaldılar heyran,
H r biri bir fikir eyl di b yan.
Birisi dedi: "Bu v h idir h l ,
Z nciri açınca üz qoydu çöl ."
O biri dedi: "Mey edinc s r,
Buradan çıxınca evin ged r."
sk nd r m clisd gizlin, ya açıq
Söyl n n sözl r dinm di artıq.
Dü ündü, f l y y r k boyun,
Gec p rd sind n do ar n oyun?
O q d r keçm di, o fil gövd li
Girdi ll rind bir g lin beli.
ahın qar ısında qoydu fq tl .
Diz çökdü, torpa ı öpdü hörm tl .
G tirdi bel bir göz l ikarı.
Yen d m clisd n çıxdı di arı.
Bu i d n heyr t dü dü hökmüran,
Gördü yar belin sarılmı ilan.
Pad ahdan utandı o nazlı m l k,
Ç kdi t yini üz duvaqt k.
Görünc o parlaq ayı padi ah,
mr etdi: yadlardan bo alsın d rgah.
sk nd r çadırı x lv t ed rk n,
liyl niqabı ç kdi üzünd n.
Gördü bir af tdir x yaldan uzaq,
Bir nur qayna ıdır gün d n parlaq.
Bir p ri ndamdır olduqca inc ,
P rit k lin keçmi bu gec .
C h nn m görmü bir ndamı gümü ,
Malikd n qaçaraq c nn t dü mü .
S rvt k ya ıldır ba ı h r zaman.
Qızılgül r ngini borc almı ondan.
Atdıqca o q mz oxunu t krar,
Bir neç ruhları edirdi ikar.
Doda ı bazara salır fitn l r,
Üstün tökülmü xalvarla k r.
Açılmı s m ndir onun quca ı,
Güll r örn kdi dilb r yana ı.
sk nd r el bir ayı gördükd ,
Önünd canlandı sanki bütk d .
O azad qam tli k niz önünd
Özünü gördü n aciz bir b nd .
K niz ki, a alar qul olur ona,
Bax, nec ür kl r dü r toruna!
Bildi Çin hasarlı bu göz l ikar
Xaqandan verilmi ona yadigar.
Meydanda m rdlikl r görmü dü ondan,
gidl r demi di: Bu qızdır aslan!
Acındı lind n çıxan g lin ,
Sonra bu n sayaq dü mü lin ?
- Halını aç, - dedi, - ey k rpara!
Dediyin dastanla könlümü ara!..
O göz l, p r sti ed n, sevimli,
Pad aha ba ydi, açıldı dili.
Duaya ba ladı: "Ucalsın baxtın,
Bar olsun dünyada bu tacın, taxtın!
Dünyaları açan cahangir s ns n,
Haqq s ni yaratmı dl il dind n.
övk tin gündüzd n daha a ikar,
Dövl td n ür yin daha xo r ftar.
S nd ndir qurtulu ümid günün ,
Gün in i ı ı s nd ndir yen .
Ordular da ıdan hökmüdarlar var,
Biri qılınc vuran, biri tacidar.
Gün s n, t k do mu s ni ruzigar.
H m k skin qılıncın, h m d tacın var.
M clisd dünyanın hökmüranısan,
Döyü d zamanın p hl vanısan!
M n kimi torpaqda varmı o qüdr t,
H yatın suyil olsun h msöhb t?
Kimd var c sar t dinsin hüzurda,
Zöhr d h yadan riy r burda.
U ursuz q ziyy m rh yaramaz,
Madam ki, deyirs n, söyl yim bir az:
M n haman k niz m, ey ahım, inan,
Bakir qızlardan seçmi dir xaqan,
D rgaha ver rk n dedi: - Ey s rv r,
Bu sandıqda vardır gizlin incil r!
O sözü çox a ır göründü s n ,
Acıqlı n z rl baxdı ah m n .
P rd nin ardında oturtdu s ssiz,
Anmadı bir d f , unutdu t miz.
Olduqca sıxıldım, pad ahdan uzaq,
Davaya c lb etdi m ni sıxılmaq.
Pad ahın b xtiyl o ilk döyü d
Hün rl r göst rdim t k bir dönü d .
kinci gün yen qopardım n r ,
Bir b la k sildim dü m n sg r .
Taleyim olmadı üçüncü gün yar,
Döyü d dü m n oldum giriftar.
N dü m n? Kin il kükr y n n h ng!
Sur td tanrının q hrind n örn k.
O zalım jdaha keçdi qanımdan,
Orduya götürdü o qorxunc insan.
nsafsız ruslara tap ırdı m ni,
Söyl di: "Gizl din bu x zin ni."
Yen d durmadan meydana qaçdı,
Fill ri yıxma a k skin qol açdı.
El ki, taleyin s ni ucaltdı,
O divi fil kimi torpa a atdı.
Taleyin ç kinc s ni z f r ,
O gücd n ucaldı ba ım göyl r .
Gördüm ki, div ç kir qıvrımlı b ndin,
B lanı özün ç kir k m ndin.
Sa qılınca yen o müdhi jd r,
Qıvrıldım, q lbimi sıxdı bir k d r.
Lakin k m ndin bu div dü rk n
Gül kimi açıldım, qurtuldum q md n.
Rusların d rdl ndi n könüll ri,
Xeyrit k saraldı qızıl güll ri.
O gec v h il r ba lark n i ,
H r yoldan keç ni saldı t vi .
K ndirl ba landı lim, aya ım,
Qaranlıq yer oldu m nim ota ım.
Ah ngi, söhb ti xo a g lm y n,
M n bir orduydu qarovul ç k n.
Gec d n bir q d r keçdiyi zaman
Qarı ıq bir s s-küy qopdu bayırdan.
ç ri bir bulud girdi qapqara,
Göyd n da ya dırdı qarovullara.
R qibl r o gec ç kirk n ke ik
Qorxudan h r biri aradı de ik...
Hey ba dı, qoparıb çırpırdı da a,
Yainki vurardı ba qa bir ba a.
B d nd n o q d r qoparmı dı ba .
Ba lardan qurmu du uca bir da , da .
Yerimd n qu kimi qaldırdı haman,
Açdı z ncirl ri l-aya ımdan.
Taxtının yanında qoyuldum yer .
Ba ımı qaldırdı yerd n göyl r .
Zindanda dustaqdım bir x zin t k,
Bu günd n g r kdir n h yat sürm k.
B z kl göz ldir qadın aya ı,
Qadına yara maz zindan ota ı.
Bax, bel dü ünür co un ür yim,
Yuxumda görünür bu n dil yim."
P ri qız halını aha söyl rk n
Padi ah gül kimi açıldı bird n.
Bir öpü aldı o gül doda ından.
Qul kimi söyl di ona hökmüran:
"Ey tozsuz, n çiç k, ey göz l dilb r!
Tanrı sevgisin bürünmü peyk r!
E qin zm etdim s ni gör li,
Ey m clis b z yi, meydan göz li!
Meydanda s ni bir can alan gördüm,
Ür kli, güclü bir p hl van gördüm.
S sin d göz ldir s nin özünt k,
Bu iki hün rd t k yarandın, t k!
Qalx, m n m h rifin, çal, ey canlı saz.
Könlümü sazınla nl ndir bir az!"
Sazını zövq il çaldı o p ri,
Mizrabla oynatdı inc tell ri.
n yeni bir mahnı ba ladı n- n.
Oxudu p hl van n m l rind n:
"Pad ahım, s rv rim, tacım, övk tim!
Ey a ıl m d ni, a ıl dövl tim!
G nc ba ın olsun h r töhm td n uzaq,
Saf q lbin görünsün çe m d n parlaq.
Taleyin g nc olsun, fikrin b xtiyar,
Dünyanı f th ed n güclü tacidar!
Vücudun dincliy zm etsin s nin,
Pak olsun çirkabdan, kird n t yin!
H r yer üz tutsan yax ı-yamandan,
Arxan a lın olsun, köm k yaradan!
El ol, ulduzun kamınca dönsün,
Adına ba ysin dünya büsbütün!"
Sonra öz sirrini açma a durdu,
Sazında ona bir i ar vurdu:
" n göz l bir a ac girdi bir ba a,
Çöhr si döndü bir i ıq - çıra a.
Bostanda açmamı qönç bir çiç k,
Ç m nd yuxulu n rgizt k q ng.
Q d hl al meydir, kims içm mi ,
T z bir incidir, l keçm mi .
Umardı ikardan dön r tacidar,
O qönç çiç yi ed r b xtiyar.
A bahar qırmızı, t z gül d r r,
Gah bidmü k, gah qızıl bir lal gör r.
Girm y ah fürs t tapmadı ba a,
Bir n z r salmadı i ıq - çıra a.
Ah, neçin bel gül, bel n bahar
Gülm sin, soldursun onu x zanlar?
Qorxuram, bu x zan girs bu ba a,
Bel bir baharı s rsin torpa a!"
Yar s si duyunca o poladb d n
Bir a iq nal si qopdu q lbind n.
Çal ısı, xo s si ed rk n s r,
Onun gül üzünd n verirdi x b r:
"Qızıl üz, inc söz, n dilb rdir bu?
Haramın olmasın bel arizu!"
Nükt ni duyunca anlı döyü k n
Oldu o ist kd n dil k ist y n.
Dü m ni yenm yi aldı n z r ,
st kd n l ç kdi, sı ındı s br .
Mey t l b etm yi münasib gördü.
M nzil bununla azıq götürdü.
Q d hi mey il doldurdu yen ,
çdi o gülüzlü qızın e qin .
Bir cam da xo içim yaqutla sil ,
" ç" dey , verdi o doda ı gül .
Q d hi doda a götürdü m l k.
Öp r k qaytardı, aldı öp r k.
Bir li q d hd dilb r gör li,
Zülfüyl oynardı o biri li.
Gah öpü vurardı cam doda ına,
Gah di l k o gülün xam doda ına.
N li m clis ki, k d rd n bo dur,
Acı mey v irin no ulla xo dur.
Aldılar bad ni gülgün doda a,
Girdil r n hay t isti yata a.
"O dil k evind n uzaq ol, uzaq!"
Dey r k, öpü uydular ancaq!

SK ND R N
RUSLARI M LUB ETM S

Saqi, ver o mü kin rabdan bir an,

Qandan r ng vermi dir o mey dehqan.
M n ver, lim dü nd çünki
M n d r ng verir rabın r ngi.

S h rin ordusu l m ç kinc ,

Gec nin h rfin q l m ç kinc ,
Dünyanı parladan gün nurundan
Sövda quca ında ayıldı cahan.
Ba ırdı dan qu u k skin öt r k,
S rs m nur, d li div, eytan gör nt k.
ah qalxdı yuxudan azacıq küskün,
Könlünün q mini sildi büsbütün.
bad t evind dü dü s cd y ,
ükr etdi, yalvardı: "Ey tanrı!" dey .
Uca p nahından dil k ist di,
Ondan gah qüdr t, gah köm k ist di.
Üzünü torpa a sürtdü bir q d r,
Zirehi çirm di, ba ladı k m r.
Taxtı fil üstünd oldu b rq rar,
Parladı f rs xl r boyu qılınclar.
Keç n günl r kimi yen sk nd r
Ordunu b z di, düzüldü sk r.
O geni çöll rd böyük tacidar
Ordudan da kimi ç kdi bir hasar.
B rkitdi hasarın sa -sol qolunu,
Poladla tozun da k sdi yolunu.
Qürurla ruslar da o biri yandan
Ordunu sazladı, b z ndi meydan.
Rusların canları kinl gurlayır,
ntiqam odundan beyin qaynayır.
Niz nin, qılıncın im kl rind n,
Ba dan a ıl çıxır, ll rd n yüy n.
Da ların beynini süpürmü yaylar,
Ordular üstünd oxlar vıyıldar.
Ba , boyun qoparan polad toppuzdan
Beyinl r tökülür qanlı a ızdan.
Fil yıxan mızraqlar dolunca kin
Donunu ç rx atdı Nilin küpün .
O çibin qanadlı inc qılınclar
Qartal qanadını qüvv td n salar.
Çevrilmi tas kimi iti süngül r
Qotazın üstün bir tas qan tök r.
Atların dırna ı qiqdi qandan,
Y h raltılar da qandan al- lvan.
Niz l r qalxana ulduzlar düz r,
Qalxandan qalxana dü r kölg l r.
D mir, k rpic qırmı o q d r insan,
Yer üzü k silmi bir m zarıstan.
Ba üz n, le , c md k yey n qılınclar
Çöll ri qan il etmi lal zar.
Niz l r dö l ri tikmi iyn t k,
Oxlardan öyr nmi qayçı i l tm k.
H r qılınc jdaha kimi ba ını
Qınından çıxarıb, çatır qa ını.
Yollarda o q d r tökülmü dü can,
M h r bazarına dönmü dü meydan.
Ruslar h r t r fd göst rir hidd t,
Rumların ba ına açır qiyam t.
Soxulmu rum il rus bir birin ,
B nz r a , qırmızı donlu g lin .
sk nd r meydanda qızmı aslandı,
O li silahlı bir p hl vandı.
Meydanda ba ırır nec bir aslan,
Zirehli fil nec oxuyur meydan.
ah haman fil il aslana b nz r,
Filin d , irin d yolunu k s r.
H r qılınc tutana vurunca n r ,
Ba ını qılıncla salırdı yer .
bbasi ç trit k ört r k qara,
B rtasın tasını vurdu da lara.
Üz ngi v qılınc gücüyl h r an
Saysız ba qopardı sa dan v soldan
N özü t rp nir yerd n, n sg r.
Vuru ur taleyi gül n q d r.
B linas parlayan üstürlab il
Çalı ır xo tale keçirsin l .
Olunca u urlu iqbal a ikar,
ah qılıncı oldu dünyaya açar.
Dedi: "Dur, taleyin s n dir köm k,
Bu qanlı meydanda s nindi dil k!"
Nil kimi axdı ah öz sol-sa ına,
Ba ları fırlatdı fil aya ına.
A zını açaraq odlu jdaha,
Ruslara ah basqın etdi bir daha.
Pad aha üz verdi s ad t, z f r,
zdil r Qıntalı, üstün g ldil r.
Bu son anlı z f r g linc l
Dü m ni oynatdı bir h ml il .
Qaçma a ba ladı basılan ya ı,
Dünya sk nd r verdi ahlı ı.
Filb d n l atdı uzun k m nd ,
Qıntalın ba ını keçirdi b nd .
Ruslardan kin il tökdül r çox qan,
Çox oldu tutulan, öl n, asılan.
Çox can, ba itir n qırmızı ruslar
Qırmızı r ngini itirdi naçar.
Ruslardan, B rtasın aslanlarından
sir dü dü yüz min qılınc oynadan.
Qalanlar yem oldu ac qılınclara,
Fitn y ölümd n ba qa yox çara.
Soyulmu , talanmı azca bir miqdar
Salamat qurtarıb geri qaçdılar.
O q d r q nim t aldı sk nd r,
Olmadı sayını bil n bir n f r.
H dsiz qızıl, gümü , x z, inci, gövh r,
Tövl l r dolusu canlı d v l r.
sk nd r dü m n çalınca z f r,
l ri oldu ux lövh d n dilb r.
Endi öz atından "z f rdir" dey ,
Bildi ki, qovu mu bütün dil y .
Üz sürtdü torpa a, dedi: Ey r hb r!
M n qara torpa am, s nd ndir z f r!"
Dedi: "Haqq vermi bu böyük z f ri",
Yoxsula payladı x zin l ri.
Dünya bo alınca kinli dü mandan,
Dinc lm k fikrin dü dü hökmüran.

NÜ AB N N X LAS ED LM S

Qalx, saqi, saf gövh r saçan camından

M nim t rkibim gövh r saç bir an!
Onunla islansın quru can tası,
Gövh rl silinsin gövh rin pası.

El ki, Feyl qus o lu sk nd r

Dinc ldi, üzün gülünc z f r,
O yerd aradı eyl bir m kan,
Oturan k sl r verm sin ziyan.
A acı tubadan olsun sevimli,
Süs nd n s rt olsun otunun dili.
Axan saf çe m l r versin s s-s s ,
çimi mey kimi, mey halal is .
t yi yamya ıl, ox ormanlı ı,
H r yandan bürümü budaq buda ı.
Bu suda, havada p rv ri ed n
H r a ac uzundu lli r d n.
Bel yer keçinc l , tacidar
Tutdu bu mübar k bucaqda q rar.
Qurdu Rum büsatı n m ll rl ,
nliy ba ladı ux göz ll rl .
M clisd ahlarla doldu dörd yanı,
N yl qaynadı m clisin canı.
mr etdi: "Q nim t saxlayan rl r
Qar tin sayından versinl r x b r!
Rus, B rtas v ba qa xalqdan alınan
Silsil da kimi x zin , saman.
Katibl r hesaba etsinl r diqq t,
Öyr nsin n q d r vardır q nim t".
Q nim t ç k nl r durmadı daha,
Q d rsiz q nim t ç kdi d rgaha.
Açıldı h r ba ı ba lı x zin ,
Baxdıqca f r hd n çırpındı sin .
Yükl rd o q d r da , gövh r vardı,
Sayı yox, sayanlar hey yanılardı.
Saf m d n qızılı, civ gümü ü,
M htabı i ıqdan salır görü ü.
Batmanla z b rc d, xalvarla gövh r,
Qızıl qalxan, n h ng donlu zirehl r.
Xüsusi toxunmu mitqal v k tan,
Silsil da kimi qalanmı h r yan.
Z r il i l nmi q d rsiz paltar,
Ulduzt k parlayan saysız qalxanlar.
Qılınc, tüklü d ri da kimi durur,
Saya g lm yirdi zil qara samur.
Saf qaqum o q d r yükl nmi , görc k,
N saymaq mümkündür, n d söyl m k.
Al tülkü d risi, sincablar parlaq,
H l nal görm mi bir ilxı daylaq.
Saf va aq d rid n m clis olur n,
Gündüz xal dü mü qara gec d n.
Bunlardan ba qa çox x zin , saman,
Ür k sıxılırdı onu saymaqdan.
Padi ah baxınca o d ril r
Bir c nn t baharı g ldi n z r .
Onları tanıdı bir-bir hökmüdar,
H r m tah n kimi i yarayar.
Gördü parça-parça sincabla samur,
El c üst-üst tökülmü durur.
n ba da asılmı bir köhn d ri.
O q d r köhn dir getmi tükl ri.
N z rd n keçirdi o d ril ri,
Bilm di n dir o asılmı d ri.
Sordu ki: "Bu köhn d ril r n dir?
N kimi b z y bunlar l verir?"
Çox inc bir cavab verdi rus ona:
"Gördüyün m tahlar borcludur buna!
D riy xor baxma, "köhn dir" dey ,
D y rli s rv tdir bizim ölk y .
Zahird çirkins bu köhn d ri,
Bizc h r d rid n çoxdur d y ri.
H r bir d ri yı an çıxsa bazara,
Bazarda bu tüksüz d ridir para.
Sabit deyils d bu sim il z r,
Çünki dövran onu tez-tez d yi r.
Bizim sikk mizdir bu köhn d ri.
Tük q d r ksilm z bunun d y ri".
Bu i çox heyr t etdi tacidar,
Bu mr , bax, nec boyun qoydular.
V zir söyl di: "H r bir dövl tin
Qolunu siyas t etmi dir m tin.
Bax, n l r yaradır xalq siyas ti.
D riy verir bir qızıl qiym ti.
Bu yerd gördüyüm bütün eyl rd n
Yalnız m n bu i dey r m hs n.
Bu xalqda olmasa bel bir gövh r.
Bu yerd bir xs kim boyun y r?
H r kim etm mi s bir hün r izhar,
Yalnız bu hün rl rus ahlıq qurar."
Vurulunca ba a q nim t günü
Yerin yetirdi haqqın ükrünü.
Tanrının ükrünü edinc tamam,
M clisi b z di, l aldı cam.
Xo n m , dadlı mey edinc s r
O bahar buludu ya dırdı gövh r.
Ordunun çalı an böyükl rin
Xalvarla da ıtdı ip k, x zin .
Qızıl paylamaqdan da dı var, dövl t,
Hamıya yenid n payladı x l t.
Orduda qalmadı k cav ç k n
M fr i olmasın xaradan, z rd n.
st di o dili ba lı ki ini,
Z nciri açılmı çöllü v h ini.
O da , da dolanan çöllü yeti di,
ahın qar ısında s cd y dü dü.
Heyr tl süzdü ah ba dan-aya a,
Ba ını oynatdı o m tin da a.
Verdi çox h diyy o canavara,
D y rli çox da -qa , gümü , z r, xara.
R dd etdi ki, bel s rv t, x zin ,
Ey ahim, n g r k bu çöl hlin ?
Bir qoyun ba ını atdı odunt k,
Göst rdi ki, m n bu qoyun g r k!
Padi ah mr etdi: yem li olan,
Çöll rd b sl nmi kök qoyunlardan
Bir sürü verdil r, aldı o ki i,
Pad aha t kkür ed r k v h i
O böyük sürünü önün saldı,
Sevincl r içind ev yol aldı.
Q lbaçan, qu ların oyna ı olan
Bu yeri b y ndi böyük hökmüran.
Dünyada alırdı çal ı, meyl kam,
Ç rx ona ba yib verirdi salam.
rabdan o s rxo oldu u zaman
Üzü r ng alırdı gül r ngli sudan.
Rusların ahını ça ırtdı bir d ,
Oturtdu onu n layiqli yerd .
Z nciri açdırdı o uca övk t,
Verdi saf qızıldan toxunmu x l t,
Ür kd n bir b nd oldu pad aha,
Öz keçmi kinini unutdu daha.
Zindandan buraxdı bütün siri.
X l tl ucaltdı, açdı z nciri.
Ruslara mr etdi: "G lsin Nü ab !"
Onsuz l vurmadı gülgün rab .
Pad ahın mrin t l sdi ruslar,
Gün in yanında ay tutdu q rar.
G ldil r zülümd n solmu göz ll r,
B y nmi oldu u bir d st dilb r.
Nü ab b z ndi ux geyiml rl ,
Döndü ilk baharda açılan gül .
sk nd r talandan saçdı x zin ,
T z d n bir g lin b z di yen .
Kamınca mey içdi bir neç gec ,
B xtiyarlıq günü sona yetinc ,
Verdi D valıya qızın lini,
Nigahla ba ladı ona g lini.
Bu mübar k ayin yetinc ba a
Verdi çox x zin , tutdu da -qa a.
övk tl gönd rdi yen B rd y ,
O göz l ölk ni ucaltsın dey .
Ölk ni t mir s rv t, mal verdi,
Yol x rci bir yana, çox c lal verdi.
El ki, i l r verdi intizam,
Etdi igidl r böyük ehtiram.
Verdi rus ahına yenid n tu , tac,
Ancaq mr eyl di: gönd rsin x rac.
Öz do ma yurduna dönünc ruslar,
Qıntal öz taxtında oldu b xtiyar.
Bir daha çıxmadı onun mrind n,
H r zaman yad etdi rab iç rk n,
O ya ıl ç m nd h r gün tacidar
Gah nlik qurur, gah edirdi ikar.
Uca s rv altında çal ı s siyl ,
Q d h qaldırırdı ney nal sil .
Könlü ad olduqca çox nl nirdi,
O co un ür yi f r hl nirdi.
Pad ahlıq, n tale, ömür, qönç gül,
Neçin ad olmasın bel bir könül?!

SK ND R N Ç NL K N ZL
 NL K ETM S

Saqi, ol x yallı rab il dur,

K hr ba r ngli bu saxsını doldur!
Bu qara torpaqdan süzül n gövh r
nl tsin q lbimi, qalmasın k d r!

Gündüzd n daha ux, parlaq bir gec !

Gün d n aydındı, i ıq v inc !
Bu ya ıl künb din nlikl rind n
n, zümrüd körp l r do urur ç m n.
srarlı ulduzlar dönmü çıra a,
A gümü d n r q m yazmı torpa a.
Bu qorxunc h rfl ri bil n, oxuyan,
Tutarmı bu sonsuz köhüld m kan?
Dünyada çalı maq bo eydir, ancaq
Ruzini s y il olmaz artırmaq.
K d r d ym z bu dünya, n keçin!
Kim dey r bu saray tikildi q mçin?
nlikçin yaranmı dünya, bunu bil!
O zill t, f lak t oca ı deyil!
Bu z hm tli yerd çox tutma q rar,
Bu dibsiz quyudan yükünü çıxar.
Ver nlik meyini, can qurban ona!
ç k, h m d ver k ba qalarına,
Gün keçdi, sabah da g lm mi l ,
Yalnız bu gec ni n keçir h l .
Bu gec keyf il ömür sür rik,
Sabahın i ini sabah gör rik.
H l q m ç kilm z x z l g lm mi ,
M zara girilm z c l g lm mi .
Yalnız nlik g r k, nu ed rk n mey,
rab m clisind yox ba qa bir ey!
Özünü zill td tutmaq n g r k!
l boyu q m, k d r udmaq n g r k!
Girm bu dünyanın k c qapısından,
Heçlikd n bir fayda gör rmi insan?
Fil ayaq altına bizi almadan
Dur köç k bu yurddan, yeriyir karvan!
G l yey k var-yoxu özg yem d n!
Zövq alaq ba qası qar t etm d n.
El bir qazanclı maya al l ,
Köçürk n keçmi l r almı özüyl .
Qorx s n bu bac alan, yol vuranlardan,
Yolda var-yoxunu ed rl r talan.
Yoxsula ver n yin varsa, çox, ya az,
Yoxsul daxmasını kims aramaz.
Görmürs n, bac ver n bu dövl tlil r
Yoxsul d hlizind n qaparaq ver r.
E q olsun n do ru dü ün n m rd ,
Varına yer verdi x rab l rd !
Bir günlük tarixi vardır bu ç rxin,
Yüz illik x zn ni gizl tm k neçin?
G l, otur üz-üz , ed k adlıq biz.
Ed k bir gec lik Keyqubadlıq biz!
G l, otur, ömürd n bu gün kam alaq.
Dün ni, sabahı xatırlamayaq!
Ç kin k faydası olmayan eyd n,
Bu i d n heç m mnun deyil dü ünc n.
lind n q d r var is imkan,
Çalı ki, n keçsin h r n f s, h r an.
Q lbimiz h r zaman n olmalıdır,
Kin, tamah b d n at nalıdır.
Ömr s rmay dir aldı ın n f s,
K d r tap ırmaq b sdir. b s!
nlikl s sl nsin çıxan n f sl r!
n n f s almasan, s rmay n ged r.
Barı ver, könlünü nl ndir ancaq,
Ucuzdur bir heç bir könül almaq.
S rv tçin kar olma, dönm s rt da a!
S rv tin olmasın, ancaq s n ya a!
B rk tutma dünyanı, ets n bir n z r,
B rk tutmaq ölüm ç tinlik ver r.
Bu dünya malına uyma çox, zinhar,
H r sad keçin n asud ya ar.
Sevimli bir saat, u urlu gec ,
Onda n keçirm k olur könülc .

sk nd r dövrünün yaqutlarından
Bel n ql el yir tarixi yazan:
Tacidar o gec q lbind f r h
Gül dodaq e qin doldurdu q d h.
O camı qaldırdı gül doda ına,
Cam da bir qul kimi ba ydi ona.
Oturmu bir cavan s rv a acıt k,
Gah lal tökür, gah r van çiç k.
Mü kin gül üstün yazılmı bir x tt.
Gül gül suyuyla ç rx vermi zin t.
H m dü m n f thind n könül çox ndi.
H m d dostlarıyla evi gül ndi.
Ça ırtdı gül üzlü o dilaramı,
O m l k simalı nazik ndamı.
Bir saz, bir oxuyub çalandı h md m.
Çadırda qalmadı daha nam hr m.
Min bir ist k il ist nmi dil k,
Ba ına, üzün vurmu yüz b z k.
Al nar dan sind n doda ı dilb r,
Dili al nabatdan daha irin, t r.
Gözl ri gül, a zı o q d r dardı,
Biri saz, o biri könül çalardı.
Araqçın altından o mü kin tell r
K m nddir asılmı t y q d r.
M clis yara ıq ver n, oxuyan,
ahın lind dir çalan h r zaman.
sk nd r mriyl aldı sazını,
Gövh r x zn sinin açdı a zını:
"Bu gec dünyamız yenidir, ndir,
H r nlik sk nd r dövl tind ndir.
Xo olur gül, çiç k ça ı ruzigar,
H r t r f gülüms r gül rk n bahar.
Qalxdıqca al gün od kimi yanır,
ıqlı dünyadan nur dal alanır.
Toxuyur, s rk n s h r kül yi,
Yer rumi, göy is ü t r ip yi.
Al qızıl güll rl nl ninc ba
Yanar h r qönç d n ba da yüz çıraq.
ah qoymu dünyaya z f rl t m l,
Güzgü pas altında görünm z göz l.
Keyxosrov ld cam tutdu u zaman
Taxtınız qalmasın bo bel camdan!
sk nd r C m idd n olmu sa yüks k,
Gül üzüm gün üstündür gerç k.
ah qızıl ç km li Firidunsa, m n
"Gav bayra ıyam", onu f th ed n.
Taclı Keyqubadsa uca sk nd r,
M nim tacım is mü küdür, nb r!
Firuz taclısan, Keykavus is n,
M nd n taxt t l b et fil sümüyünd n.
ah Süleyman kimi div salsa b nd .
Çox M cnun çöll r salmı am m n d .
sk nd r ki, bütün dünyanı tutdu,
Könlüms o dünya tutanı tutdu.
ahın dünya tutan uca k m ndi
Ay, Gün boynuna salırsa b ndi,
Zülfümd n bir k m nd e r m ona,
Qorxmadan ataram ahın boynuna,
Pad ahın aytutan bir k m ndi var,
M nim d k m ndim ahları tutar.
K skin ox atırsa uca hökmüdar,
M nd d ox atan min naz, q mz var.
Qılıncla gülgün qan tökürs salar,
M nim gül üzümd n al qan damcılar,
Qılınc oynatma a ah vers q rar,
M nim d qılıncdan k skin dilim var.
ah toppuz qaldırsa qulaq ucuna,
ki zülfüm d bir toppuzdur mana.
Atından t k bir tu asmı hökmüran,
M n on tu asmı am a buxa ımdan,
ahda bir qutu var, içi l ldir,
M nim d qutumda var l l il dürr.
sk nd r yaqutu m d ndir ancaq,
Al, canlı yaqutdur m nd ki dodaq.
flak mün ccim olmu sk nd r,
M nim ke iyimi ulduzlar ç k r.
O ba ı üstünd ucaltmı sancaq,
Qapımda yüks lmi yüz el bayraq.
Al m ah is o s rv rlikl ,
Göz ll r ahıyam canp rv rlikl .
Üzümd n örtümü atdı ım zaman
Yalnız bir telim d ym z bu cahan.
Ay üzd yer vers m mü kin tell r ,
Ayı bir teliml ç k r m yer .
Bu qiq dodaqdan k r tök rk n,
R hiq mey ç k r m inc püst d n.
R hiqim suyu da r qs g tir r,
qiqim yuxuya bir n ver r.
Göyd n tu ist s n, buxa ımdan al!
k rd n duz umsan, doda ımdan al!
Doda ım k rdir, gülü ü k r,
Bu gülgün yaqutun öpü ü k r.
Öpü ün qapısı bununla bel ,
Ba lanmı S m rq nd çubuqlariyl .
Tutaq ki, kimiya da ı z r edir,
N f sim torpa ı mü k, nb r edir.
Süheyl ed n kimi gönl r s r,
N f sim n sim o tri ver r.
Bir gözl ed r m könüll ri qan.
O biri gözüml alaram yüz can.
Bu yandan ovlaram g ls m üz-üz ,
O yandan ataram da qın d niz .
Q mz ml aldadıb salaram d rd ,
Tayım yox, mahir m bel i l rd .
Üzümü rahibl r görs , nur dey ,
Dindar hirbüd kimi dü r s cd y .
Zahidin ür yi qara da is ,
Sazımın s siyl g tirr m r qs
Bu gümü ndamla gümü saçaraq
X zin qıflını açmaram ancaq.
Baxçamın qapısı deyil a ikar,
Ancaq ba ban bilir hardadır açar.
T r-taz yeti mi xurmalarım var,
T k quru tikanı gör r ba qalar.
El bir gülabam, k d r ver r m,
M nd n duz umana ciy r ver r m.
Gec türk üzümü görmü mü, n dir?
Xalımt k m n bir hindli b nd dir.
Yeni ay bir hilal kimi do araq,
Vüsalım fikriyl bo altmı otaq.
Tell rim, ba lasa r qs , yox çara,
K kliyin aya ı dü c k tora.
Üzüm zülf altından olsa a ikar,
Ç m nd güll rin a zı sulanar.
Birç yim qıvrılsa bu ç m n boyu,
K m nd salaram o parlaq suyu.
L tif b d nimi ets m a ikar,
A badam içinin budları sınar.
A gümü bil yim görün n zaman
Yas m n t r tök r utandı ından.
Doda ım k r dadımlıq ver r,
Qulaqda halqalı bir quldur gövh r!
A zım ki, ç ki di Mü t ri il ,
Üzüyü qazanan keçirdi l .
M niml bir cınaq ç ks gül, çiç k,
"Apardım" sözünü unutsun g r k.
Gözümd n Babil bir fsun çatdı,
Ondan, bax, n q d r cadu yaratdı!
Çin birc telim getdi rm an,
Mü k oldu ahunun göb yind qan.
Zülfü qula ımda ed rs m ç nb r,
Üst-üst tökülür bay ın könüll r.
Bu s rxo gözl rin naz, q mz sil
Yüz ld n getmi i g tirr m l .
Çox qaçqın könüll r ovladım h r an.
Onlara quyudur, bax, bu z n xdan.
A iq bir tell ver r m tu tac.
triml Xüll xd n alaram x rac.
Möhrümü vuraram Çin xaqanına,
Be növb t salaram Rumu talana.
Bu mü kin xalımla çinli ba rıyam,
Falca Rum q lbinin n çıra ıyam.
Yuxulu ça ımda ver r m m z ,
Qanını tök r m ed rk n q mz .
Doda ım r ng verir h r gülgün l l ,
Üzümün x yalı oynar gün l .
Mü m n "s n mdir" dey yalmanır,
C nn tin bir s n mxan si sanır.
M nim nar dö l rim görün n zaman
Narların ür yi soyudu ba dan.
Dö l rim dik lmi t z narınct k,
Hansı bir b xtiyar onu d r c k?
U urlu a acam, iki narım var,
Bir gül m, p rd d göz l barım var.
Tufanla qopsa da dünya t m ld n,
B xtiyar ah olsun, bir mey, bir d m n!
Bir dastan i l tm k ist r m ona,
Almaq öz sazımt k öz quca ıma.
Bir öpü vurum gah m st gözl rin ,
Gah qara zülfümü verim lin .
Bu rtl canımda eyl sin m kan,
Ba ımı ç km yim ayaqlarından.
O gün e qind n s rxo olaraq,
M h rd yuxudan ayılım ancaq.
O hansı çe m dir ömrü uzadan?
O hansı kölg dir g nclik oyadan?
V slimdir n, uzun bir h yat ver n,
M n g nclik ver r m q mz ed rk n.
sk nd r dirilik suyuçun gedir,
M n vark n zülm t o neçin gedir?
Axtarmaq ist s n zülm t yolunu,
Qara zülfüm s n göst rir onu.
Yaqut r ngli sudan ist s n içm k,
Dirilik suyunu l keçirm k.
Parlaq bir yaqutdur bu gül dodaqlar,
H yat suyu kimi yüz çe m si var.
ahım, ram ol m n , çox s rk olma!
Bu h yat suyuna, g l, at olma!
P riy m, ip kl r içind gizlin,
Qapını ba lama sevirs q lbin!
Üzün açıqdır qapım h r zaman!
M ni sındırsan da, sınmasın peyman!
Ür kd n da asmaq bitm zmi daha?
Göz l xor baxmaq yetm zmi daha?!
Olma da ür kli, sevir m s ni!
Köl n bil, göz l bil, qulun bil m ni!
M n f l k olmaqla s nin yarınam,
Çind n m, s nin m n, bil, q mxarınam.
Deyil m kölg d yeti n bir gül.
Gün i kölg d saxlamaq mü kül!
M n kimi meyv ni qapatma ev ,
Dad verm z kölg d yeti n meyv .
M n m n tirli, sevimli reyhan,
Reyhan olmalıdır evd h r zaman.
Burax bu k kliyi ovlasın t rlan!
G l, ç kin ov güd n bu qartallardan!
A acın xurması yeti mi ik n
Ba qası yey c k onu, d rm s n.
M n kimi kim s nin d rdini ç k r?
D rdini ç k r k s p r m k r.
Ür kl r qan oldu qan içm yimd n,
Boynumda n q d r qan qalmı , bils n?
Çox k r doda a oxudum meydan,
Doda ım irindir k rburadan.
H m s sim, h m özüm z ld n göz l,
O göz l, bu göz l, göz ld n göz l.
Saqisi m n olsam, mey olmaz haram,
Canım i r t saçar bir mütrüb olsam.
Çal ımla h r k si s rxo ed r m,
Sonra h r s rxo u öldür r q mz m.
Uzaqdan ed r m ux dilb rlikl r,
Qucaqda ed r m canp rv rlikl r.
Qar ımdan gözl r sevinc salanam.
Quca a ç kdikc könül çalanam.
M n olam, saz ola, bir d köhn mey,
A iqin taq ti qalırmı? Hey, hey!..
S n kimi hriyar olsa m n yar,
Bu könül nlikd n ba qa n arar?
Dövrandan kim almı m nim kimi kam?
"Dünyada tapılmaz" olmu m n nam!.."
El ki, sazına vurdu son mizrab,
T snifi bitirdi doda ı nnab.
ahın m h bb ti o sözd n co du,
Sanki t rlan f r üstün qo du.
O bahar turacı naz il , n- n.
Turunct k soyuldu qızıl be ikd n.
Könül getdi ld n, s rap rd bo ,
Sevimli m uq sevdadan s rxo ,
X lv t bir gec d el bir m l k,
Mümkünmüdür ona könül verm m k?!
G nc, göz l maralı yıxdı n r aslan,
Qar t m clisind ba ladı talan.
Sı ındı o laçın sona ovuna,
Gün s getdi ay qonaqlı ına.
k rt k mirdi hey doda ını,
Sorurdu k rli ney doda ını.
Ba rına basdı o gül köküslünü,
X zin a zından açdı möhrünü.
Bakir rabı lal zar gördü,
Qapalı ba çada alma, nar gördü.
qiq möhr üstünü basmamı dı pas,
Saf üzük qa ını de m mi almas.
Bir qönç güldür, yox üstünd tikan,
Görm mi ba bandan ba qa bir insan.
O qız ın at in artıqlı ından
Damardan fı qırmaq ist yirdi qan.
k rli dil il söhb t açdılar,
Ya , bala dön r k qucaqla dılar.
Sarıldı iki s rv, iki gülpeyk r,
Qatdılar badama, ya a q nd, k r,
yildi " lif-lam" kimi cift ayaq.
ki h rf kimi bir cinsd n olaraq.
El ki, almaz o gövh ri d ldi,
H m almaz yatdı, h m gövh r dinc ldi.
H yat çe m sind m sud sk nd r
nlikl keçirdi b xtiyar günl r.
r tl keçirdi bir neç gec ,
Çıxmadı o yerd n, daldı sevinc .

SK ND R N D R L K SUYU
AXTARMASI
Saqi, g l, q d hi doldur mey il ,
Al l n m yl , çal ı, ney il !
Bir mey ki, iç nl r fikrinc , dem k,
X st y fadır, d rdliy köm k.

Ucalırk n s h r xoruzun s si,

Qarovul z nginin susdu nal si.
T bilçi t blinin s si ucaldı,
Qu ların n m si trafı aldı.
bad t ed nl r qalxdı yuxudan,
P r sti etm y düzüldü h r yan.
O s h r yuxudan qalxdı tacidar,
bad t etm y ver r k q rar,
Ona fq t ed n haqqı etdi yad.
Etdi bu hikm tl dünyanı abad.
N hay t verinc ibad tin ,
rab m clisini b z di yen .
Mey il , çal ıyla gah olurdu ad,
V falı dostları gah edirdi yad.
Gülabdan saf olan gül r ngli rab
H r ba dan d rd alır, h r beyind n tab.
Onunla bir m clis qurdu nd n n,
Uzaqdı dü m nd n, qanlı döyü d n
El ki açıldı, uzandı söhb t,
Danı dı h r bir göz l r vay t.
Biri söhb t açdı Xorasan, Qurdan,
Ordakı qızıldan, qüvv td n, zordan,
Birisi danı dı Rey, sfahandan,
Firidun dövl ti çıxan m kandan.
Çind n, Xar zmd n söz açdı biri:
"Var göz l ip yi, mü kü, nb ri".
Birisi söyl di: "Göz ldir Qeysur,
Bu yerd n çıxar h r s nd l v kafur".
"Hindistan göz ldir, - dedi, - bir n f r,
Odunu ud olur, palçı ı nb r".
M clisd var idi bir n f r qoca
Danı maq növb ti ona çatınca
Maraqla ba ladı qoca sözünü,
Ba yib, torpa a qoydu üzünü:
"Dünyada zülmata çatmaz bir diyar,
O göz l torpaqda suyu var.
Ömrünü artırmaz x zin , c lal,
Torpaqda çox yatır x zin , xam mal.
Ya amaq ist s n dünya uzunu,
Get, keçir lin h yat suyunu!"
Bu sözd n utandı m clis, qaldı mat,
Qaranlıq bir yerd olurmu h yat?
ah dedi: "Yoxsa var ba qa bir hikm t?
H yat çe m sind olan bu zülm t.
Yazılmı h rfl r qarasıdır bu,
M n vi h yata can verir suyu.
Kim görmü yoxsa bu h yat suyunu,
Zülm td ölümd n qurtarsın onu!"
O qoca dedi: "Ey uca tacidar!
Bu sudan uzaqdır dediyin srar.
Var imal qütbünd qaranlıq bucaq,
A , gümü çe m si h r sudan parlaq.
Bu qaranlıq yer deyirl r zülmat,
O zülm t içind var abi-h yat".
O suyu kim içs olur q lbi n,
Qurtulur ölümd n v x st likd n.
Sözümd azacıq olsa übh niz,
Soru un sınaqlı qocalardan siz!"
sk nd r bu söz heyr t etdikc ,
Aramaq mara ı artdı getdikc .
Sordu ki: "Bu zülmat harda?" Göst r n
Göst rdi pad aha: "Bax, bu sa ld n
Qaranlıq ölk y qısa yol gedir.
G ldiyin bu yolun onda biridir."
E idinc bunu ah dedi: "Ancaq
Zülm td mümkündür i ı ı tapmaq."
Zülmata çevirdi ah öz yolunu,
Ged rk n n z r aldı ordunu.
Sür tl bir neç m nzil at sürdü.
sg rin bir çoxu x st dir, gördü.
Ardınca axırdı bir dünya ordu.
Xaslar da yanında alay vururdu.
Ordu bazarını gör n bir insan
Seçm zdi m h rin bazarlarından.
O yerd qu südü arayan bel ,
Ordu bazarında g tirdi l .
H r quraq bir yer çatdı sk nd r.
Ya ı dan ya ıla büründü çöll r.
Xızır iz salmı dı sanki bu yola,
Yainki gedirdi ahla qol-qola.
Ordu çoxlu undan ah getdi fikr ,
Bel yol getm kd sı ındı s br .
O çöld vardı bir böyük ma ara,
Pad ahın ordusu çatınca ora.
Ordunun yanında n q d r yük var,
Ma ara yanında yer qoydular.
O geni çöll rd saldılar m sk n,
nlikd n viran çöll r oldu n.
Çölb yi o yer ad verdi: Bün ar,
Get-ged o h r adlandı Bul ar.
Bu gün o ölk d r yas t sür n
Yerl ib qalandır ah s f rind n.
sk nd r görünc o saysız ordu
Yol v iz bilm yir, bir t dbir qurdu.
Ordudan ayrıldı bir neç yyar,
stid n, soyuqdan, çıxmı oxçular,
Ür kli, sümüyü b rk, d liqanlı,
S birli, qüvv tli, g nc, polad canlı.
mr etdi qocaya v x st l r :
sk rl çıxmasın a ır s f r !
Qocalar, x st l r bu qorxunc yerd ,
Dola ıq yollarda dü m sin d rd .
O yola - qocasız etdil r s f r,
Qocalar oturdu, yol aldı g ncl r.
Bir n f r o yerin ayıqlarından
Hüzura ist di ulu hökmüran.
Yox idi ordunun sayı, miqdarı,
H r m nzil ba ında qoydu onları.
or, irin h r azıq çarpsa n z r ,
Yükl tdi qüvv tli, g nc d v l r .
Qo unla at çapdı qaranlıq suya,
Bir naib tikdi o qalan orduya.
Onlara n sih t el di bir az:
"Bu yerd q fl tl göz yummaq olmaz!*
Atını imala do ru çaparaq,
Gün g rdi ind n ah dü dü uzaq.
F l yin qütbünd n do unca i ıq,
Azacıq keçm d n sönürdü artıq.
Üfüq ba qoydu x tti-üstüva,
Qütb is k nardan keçdi ortaya.
Bir yer çatdılar parlaq gün d n
Yalnız bir x yaldı gözl görün n.
Sürdül r kölg lik deyil n yer ,
Saçdılar bayra ı kölg likl r .
Havadan i ı ı yer qapmı artıq,
H r yer hakimdi d rin qaranlıq.
Bu yandan trafı qaranlıq tutmu .
O yandan yol-izi bir d niz udmu .
A lıyla bu yolu tutaraq r hb r,
X tti-üstüvay qar ı getdil r.
Get-ged p rgardan olduqca uzaq,
Gün d n, i ıqdan dü dül r iraq.
Ged rk n bir yer çatdılar o gün,
Gözl rd n aydınlıq itdi büsbütün.
H r yandan yolları bürüdü zülm t,
Bu dünya qaralsa ver rmi l zz t?
sk nd r a ırdı, aradı t dbir:
"Bu yolda do ru iz göst r n kimdir?"
Bil nl r söyl di ki: "Bu qaranlıq
P rd dir, iç-üzü görünm z artıq.
Mümkündür ir li getm k yol il ,
Dön rk n ç tindir g tirm k l ".
Çox çar aradı h r t dbir ver n,
Olmadı buna bir t dbir göst r n.
Gec ydi o yerd , qaranlıq diyar,
Mü kü ud yerin etdi ixtiyar.
Kinind n olmu göy d li, z ncirli,
Z ncinin yerin keçdi k mirli.
Getdikc yol oldu tükd n d inc ,
Zülm td n qurulmu qaranlıq gec .
H r ki i qayıtdı öz m nzilin ,
Bu i bir t dbir dü ündü yen .
Bir igid g nc vardı, a ılca ulu,
Saf, i ıq ür yi fq tl dolu.
Atası qocaydı, doxsan ya ı var,
B d n a rısından sızlayıb a lar.
O gün-ki, padi ah vermi di mr:
"Çıxmasın bu yola x st il pir!"
G nc o lu vur undu x st ataya,
Nec ki, bir x st göyn r almaya,
Qocanı özüyl aldı b rab r,
Nec ki, ba qalar yaqutu gizl r,
Azıq sandı ında gizl tdi onu,
Onunla dola dı zülm t yolunu.
Taleyin qo undan küsdüyü gec
O g nci aldı bir d rin dü ünc .
Gec yk n sandı ı açdı o cavan,
Etdi atasına o sirri b yan:
"Padi ah s f rd n oldu pe iman,
Ç tinlik ç km kd n qırılmı peyman.
Q lbin bir qorxu salmı qaranlıq,
Bir t dbir dü ün bilm yir artıq.
B l dçi olmadan gedir ir li,
Bilm yir n sayaq dön c k geri".
O luna baxaraq dedi ixtiyar:
"Bu qara p rd d gizli bir sirr var.
Padi ah getm y ba lark n ora,
Zülm td n dönm y vardır bir çara:
Pad aha g r kdir ilk d f do an,
Vücudu sapsa lam bo az bir madyan.
Anadan olunca o körp daylaq
Ba ını bir yerd k ssinl r, ancaq
Örtm yib qoysunlar yerd c md yi,
Anası görünc , yansın ür yi,
çind qopsun bir h y can, hidd t,
Durmasın padi ah, etsin h r k t.
O yoldan geriy döndüyü zaman
Ordunun önünd ged c k madyan
Çaparaq sevimli dayla a sarı,
O yoldan bel c çıxar di arı.
O yolda b l dçi olmadan bel ,
Di arı çıxarlar bu t dbir il ."
Qocanın sözün o g nc uyaraq,
K l fin ba ını tapdı bu sayaq.
Göyl rin o mü kin ip yi s h r
Olunca ud r ngli dibay b nz r.
sk nd r m clisl yen oturdu,
Getm y h r biri bir t dbir qurdu.
O m clis n q d r göst rdi t dbir,
Bu srar haqqında söyl di fikir,
Xo una g lm di ulu pad ahın,
T dbirl r kims y deyildi aydın.
Öz z if fikriyl o g nc yana dı,
B l dçi haqqında aha söz açdı.
Atası söyl y n sözl ri bir-bir
Pad aha anlatdı ki, budur t dbir!
Xo g ldi bu sözl r, yatdı könlün ,
Beynind yer etdi o dön -dön .
Dedi: "Ey m rd o ul, bel fikri s n
N sayaq oldu ki, qurdun özünd n?
Bu bilgi özünd n g lm mi l ,
S n kimd n öyr ndin, g l, do ru söyl .
Bar, s rv t ver r m do ru söyl s n,
Zill t dü rs n düz dem m kd n".
G nc dedi: "Pad ahım, m n ver aman,
Bo alsın k cav bu yüklü atdan,
O gün ki, mr etdi ulu hökmüdar,
Çıxmasın yola bir x st , ixtiyar,
Bir qoca atam var, bu qoca insan
Çox qulaqburması görmü dövrandan.
Ür yim çox yandı qoca atama,
mr ita ti unutdum tamam.
Özüml gizlinc g tirdim onu,
Pis g tirdims , pis olmadı sonu.
Dün n yol haqqında olan sözl ri
Atama açmaqdan durmadım geri.
Onun t limini dinl dim bir an,
Söyl n n t dbiri öyr ndim ondan."
Çox inc bir nükt söyl di, dey ,
ah onun sözünd n ucaldı göy :
"Bil nl r pad ahı olsa da yen ,
Bu g ncl r möhtacdır qoca fikrin .
G nc budaqlarıyla oynarsa qabaq,
Ba ını ucaldar bir köhn budaq.
Bilikd birinci olsa cavanlar,
Qocalar fikrin ehtiyacı var".
Dünya pad ahı söhb td ik n
Qapıdan div gövd o v h i bird n
ç ri girinc yana dı m rur,
Pad aha göst rdi bir l samur.
H r biri parlaq bir qunduzdan artıq,
Bir-birind n alır b z k, yara ıq.
Malına xiridar çıxdı hökmüran,
Yen bird n-bir yox oldu ordan.
Qaranlıq içind yox oldu v h i,
Pad ahı heyr t saldı bu i i.
ıqlıq göst rdi, fikri e itdi,
Zülm t getm y pad ah mr etdi.
mr etdi: "Yelayaq bir bo az madyan
Alsınlar, o heyvan do du u zaman,
Ki inin sözün tamam uyaraq,
Alınsın, k silsin o körp daylaq".
Padi ahın f rmanı h yata keçdi,
O i ıq çe m y do ru yol seçdi.

SK ND R N ZÜLM T GETM S

Saqi, bu zülmata b nz r torpa ı

Ara dır, ver m n h yat bula ı!
O parlaq su il m n sal-n z r,
Bu h yatdan daha canlı h yat ver!

Bu bahar f slind yeni v köhn

Tarixd n ba laram göz l t ran .
R vay t eyl mi sınaqlı dehqan:
Yazın ilk gec si ulu hökmüran
Zülmata getm y zm etdi artıq,
Fikri t skin ed r h r bir qaranlıq.
Gün i qıfıla vurunca göyl r,
Qaranlıq içind do ar min gövh r.
Bu h yat suyunda kim ets m sk n,
G r kdir bir p rd ç ksin önünd n.
Çim nl r bu duru, saf çe m l rd
G r kdir üzün ç ksin bir p rd .
sk nd r zülmata ed rk n s f r,
Söyl di: "Artıqdır bu mühüm eyl r!"
Cilovu buraxdı "zülmat" dey r k,
jd r quyru unda gizl ndi ayt k.
Söyl di o zaman böyük sk nd r,
Ona r hb r olsun Xızır pey mb r.
Atı Xızra verdi böyük tacidar,
Bilirdi onda bir aslan q lbi var.
Verdi ki, bu yolda s yirtsin onu,
Onunla tapsın bu h yat suyunu,
Çuxurlar parladan bir gövh r verdi,
Çe m l r arayan bir r hb r verdi.
Dedi ki: "Bu yolun h r t r fin
H qiqi bir r hb r özüns n yen !
Cilovu h r yana ist rs n burax,
Aç a ıl gözünü, ayıq ol ancaq!
O çe m n yerd olsa a ikar,
Aldatmaz s ni bu gövh r, parıldar.
U urla iç haman u urlu sudan,
M n d göst r ki, yey s n ehsan*.
Göy g rdi li Xızır haman f rmanla
Ah ngi pozmadan üz qoydu yola.
Ordudan ayrıldı, ir li getdi,
H r yana himm tl bir n z r etdi.
Su üçün dolandı bütün buca ı,
Çatmadı suya o susuz doda ı.
lind parladı parlayan gövh r,
Tapıldı n hay t aranan gövh r.
Gümü r ngli çe m axırdı n- n
Süzül n gümü t k da göb yind n.
Bu çe m t rifd n uzaqdı, uzaq.
Bir nur çe m siydi bu qaynar bulaq.
Bir ulduz n sayaq olursa s h r,
O parlaq çe m d olur o t h r.
H l b dr olmadan nura dolsa ay,
El ydi bir az da böyük olsa ay.
Qaynayır, durmayır öz m nzilind ,
Sanki bir civ dir iflic lind .
O q d r parlaqdır bu l tif cövh r,
Dünyada yox ona b nz y n gövh r.
Yox ba qa gövh rd bu nur, bu gün ,
Ona h m su dem k olur, h m at .
Xızr h yat suyunu tapınca artıq.
H r iki gözün doldu bir i ıq.
A a ı en r k d rhal soyundu,
Doyunca h m çimdi, h m d yuyundu.
Doyunca içdi o h yat suyundan,
b di h yata çatdı arayan.
Atına içirdi, çimdirdi onu,
Tökdü a q d h h yat suyunu.
Atının yanında oturdu bir an,
Göz götürm z oldu o aydın sudan.
st di g linc yoldan sk nd r,
Desin: "H yat suyu budur, qıl n z r!"
Bir daha çe m y göz g zdir rk n.
Dirilik çe m si yox oldu gözd n.
D rhal bu i oldu Xızr üçün m lum.
sk nd r o sudan qalacaq m hrum.
Qorxmadı, utandı o sk nd rd n,
Xızr da su kimi itdi gözl rd n.
Söyl n n sözl ri rumlu ravil r
Ba qa bir kild r vay t ed r:
Bu yolda lyasla Xızır yolda dı.
Çe m y ged rk n dostlar yana dı.
Görü dü h r iki sevimli r hb r,
Çe m y çatınca atdan endil r.
O bulaq ba ında açdılar süfr ,
Bulaq ba ı verir dad yem kl r .
Süfr d çör kd n tir qalxardı,
Duzlanmı qupquru bir balıq vardı.
Birisi yildi su içsin dey ,
lind n o balıq dü dü çe m y .
Cumdu o firuz r ngli bula a,
l atmaq ist di üz n balı a.
Tutunca gördü ki, diridir balıq,
U urlu bir fala sevindi artıq.
Bildi ki, can ver n bu parlaq bulaq
Aranan dirilik suyudur ancaq.
H yat çe m sind n içdi doyduqca.
Bir h yat qazandı dünya durduqca.
Dostuna tez x b r verdi bu zaman.
çdi bu b di h yat suyundan.
T ccüb etm o gümü bula a,
Yenid n can verdi ölü bula a.
T ccüb bundadır: bir ölü balıq
Dirilik suyuna yol açdı artıq.
Bu quru balıqdan, h yat suyundan
r bl r n ql edir ba qa bir dastan:
Ba qa bir yerd ymi h yat çe m si,
Yol azmı m cusun, Rumun d st si.
Tutaq ki, zülmatda h yat suyu var,
Yol açan içm zs kimdir günahkar?
Xızr, lyas kam aldı h yat suyundan,
Ancaq verm dil r özg y ni an.
Biri kam alaraq döndü s hraya,
Biri d iç r k cumdu d ryaya.
D nl ri bir sudan içib boy atdı,
Ancaq onu iki d yirman dartdı.
Çe m ni keçirm k fikriyl l
sk nd r at çapdı min z hm t il .
Dirilik ver n bir çe m dil rk n,
Çe m d n göy rdi sulu bir ç m n.
Çe m ni arark n qırx gün at saldı,
Onu tapmayaraq kölg d qaldı.
At mi dü mü dü ah ür yin ,
Uymu du çe m nin xo ah ngin .
Çe m d n kölg yox, gümü nur çıxar,
Ancaq çox az olur kölg siz sular.
Çe m y lazımsa onun kölg si,
Neçin kölg sizdir gün çe m si?
çm li olursa çe m gün d n,
Kölg d qalmı dır o çe m n d n?
Çe m d kölg lik yax ıdır tozdan,
Bunda s rinlik var, onda h y can.
ah o kölg likd tapmadı çara,
Gündüzü olmu dur kölg d n qara.
b di h yata ümid b sl rk n,
ndi can qay ısı ç kir h r yet n.
Pad ahın ümidi söndüyü zaman
Qayıtmaq ist di g ldiyi yoldan.
Dü ündü, n t dbir el sin barı,
Qaranlıq kölg d n çıxsın di arı.
O yolda qar ıya çıxdı bir m l k,
Pad ahın lin o l ç k r k,
Dedi: "Bu dünyanı keçirdin l ,
Bel çiy xülyadan doymadın h l ?"
Ovcuna buraxdı pul q d r bir da ,
Dedi: "Tut bu da ı canından da ba !
Bu da lıq dünyada çalı , tök t dbir,
Bu a ırlıqda da lin keçir!
Q lbind minl rl olsa da dil k,
Bu da ın tayıyla doyarsan, bi kk.."
O da ı sk nd r aldı m l kd n,
Gözünd yox oldu ona da ver n.
O zülm t içind çapdı sk nd r,
Gözünd bir zülm t, könüld k d r.
Bir hatif s sl ndi ona qeybd n:
"Qism ti h r k s yazıdır ver n!
sk nd r zülm t do ru at çapar,
Xızr is çe m ni i ıqda tapar.
Arark n tapmadı çe m sk nd r,
Xızra qism t oldu, gördü çox s m r.
Yüzü halva üçün yandırar ocaq,
Halva irin eyl r bir a zı ancaq."
Ba qa bir s s g ldi ki: "Ey hli-Rum!
Bu göz l ölk d var parlayan qum.
Pe iman olacaq onu götür n,
Dizin vuracaq heç götürm y n."
Keçirk n parlayan qumdan h r n f r
Götürdü b xtin gör bir q d r.
O yerd ah gördü çox hikm t, çox raz
Ki, ondan birini söyl m k olmaz!
srafild n, Surdan bir b hs açaraq,
Dem dim, m qs dd n dü m yim uzaq,
Açmı bu m d ni ba qa bir air,
Yenid n bir sas qurmaq ç tindir.
li çatmayınca h yat suyuna,
Qayıtdı ah i ıq çe m yoluna.
sk nd r orduya verinc f rman,
ı a döndül r zülm t yolundan.
O yeni cı ırla g ldiyi yoldan
B l dçi olmu dur o d rdli madyan.
Qırx gün yol getdikd n sonra qaranlıq
Getdikc ç kildi, göründü i ıq.
Al gün buluddan çıxdı ı zaman
Qan-t r batmı dı o susuzluqdan.
Qism tsiz bir ey göst rdi h v s,
Qism tin deyils çalı ma b s!
Ruzi arxasınca qaçmaq n g r k!
S n otur, ruzinin özü g l c k.
Biri toxum s p r, o biri biç r,
B xtiyar odur ki, bu sözü dinl r.
H r eyi özünçün km k n yarar?
Dünyada hesabsız ruzi yey n var!
Keç nl r z hm tl kdiyi ba dan
G l nl r meyv ni d rmi h r zaman.
Keç nl r bir çox ey kmi dir biz
Biz d km liyik g nc n slimiz .
Dünya bir tarladır, diqq tl baxsaq,
Hamı bir-birin cütçüdür ancaq.

SK ND R N ZÜLM TD N
ÇIXMASI

Saqi, ver ür y yatımlı meyd n!

Ver ki, meyxo g lir ömür g nc ik n!
O meyl a zımı isladım bir an,
B xtimi daha g nc el yim ondan.
Oyanıq taleyi olunca r hb r,
Zülm td n di arı çıxdı sk nd r.
Çox göz l r hb rlik eyl di madyan,
Bir az da azmadı getdiyi yoldan.
lk günd keçdiyi zülm t x ttin
P rgart k yenid n qayıtdı yen .
Pad aha taleyi el di köm k,
ıqlı dünyaya çıxdı sevinc k.
Cilovu parlatdı ordu s mtin ,
Ancaq çatmamı dı öz dil yin .
Bu i d n ür yi sınmadı ancaq,
Ruzini qism tl mümkündür tapmaq.
Heyvan tapmadısa, k d r yox bunda,
Heyvant k ölm di heyvan yolunda.
Darılma s n üz verdikd k d r,
Ondan da böyük bir d rdd n qıl h z r!
H r gün bu çöll rd g zm k çıl-çılpaq
Yax ıdır, ya d niz dibin batmaq?
Do rudur, a rıdan h r ba incin r,
ncim z qılınc, gürz yarası q d r.
Dünyada h r i d n ç tin bir i var,
Ür yi möhk m olur z f r yar.
Qumluqdan aldı ı eyl ri ordu
Töhf dir dey r k qar ıya qoydu.
Da ların hamısı qırmızı yaqut,
Gözl r nur verir, ür kl r qut.
Da dan az götür n dü mü dü d rd ,
Heç götürm y nl r ahda, k d rd .
Pe iman olmu du az götür nl r,
Odlara yanırdı götürm y nl r.
 ah oldu iki gün s f rd n aram,
Yuxudan, yem kd n aldı intiqam.
Bir zaman pad ahın yildi ba ı,
Yad etdi m l yin verdiyi da ı.
T r zi ist di da ı ç km y ,
A ır da qoydular "ölçüdür" dey .
Batmanlardan keçdi o bir misqal da ,
N q d r da qoydu misqal çıxdı ba .
Yüz ki i bir qapan ç kdi o düz ,
Girdi da bir göz , da lar bir göz .
Da a ır g lirdi yüz parça da a,
Ç k nl r darıldı bu a ırlı a.
Deyirl r uzaqdan demi Xızr: "Ancaq
Bu da ın v znidir bir ovuc torpaq."
Bir göz bir ovuc torpaq tökdül r,
Ç kinin gözl ri oldu b rab r.
Bu inc nükt d n bildi tacidar:
Torpaqdır, onu bu torpaq doyurar.
Bir gün ah xaslarla taparaq fürs t,
Bir m clis b z di - sanasan c nn t.
Z rk m r qulamlar taxtın ucunda,
Qızıl bir a act k gümü sütunda.
Dünyanın ahları bir s f ç k r k
Qar ıda diz çökmü hamı kölg t k.
Dünya i l rind n açıldı söhb t,
Söyl n n h r iv q lb üçün rah t.
H r biri zülm tli çe m ni andı,
Söz sözü ç k r k, söhb t uzandı.
Qaranlıq altında su varsa, n d n.
N üçün tapmayır arayan, g z n?
Zülm td yox is bel bir cadu,
N üçün dill rd zb rl nmi bu?
Bu yolda deyildi çox inc sözl r,
ıqlandı ba lar, nurlandı gözl r.
Haman m ml k tin qocalarından
Söyl di: "Bu sirri bilsin hökmüran.
Cahangir sk nd r dünya dola dı.
Göy kimi durmadan ölk l r a dı,
Ümidl aradı h yat suyunu
Ki, qorxunc ölümd n qurtarsın onu.
Bir h r vardır, bu ölk d çox n,
O abad h rd tapılmaz öl n.
O hri uca bir da salmı b nd ,
hr hli o da da dü mü k m nd .
O da dan s s g lir hey zaman-zaman,
Heyr t dü ür h r e id n, duyan.
Oradan birini adıyla s sl r:
Ey filan, yuxarı s mt et s f r!
O s si, f rmanı e id n adam
Yerind bir an da tutmayır aram.
Sür tl da lara dırmanır d rhal.
Ged nd n n sorsan olur dilsiz, lal.
Da ların ardında yox olur gözd n,
Yoxdur bu hikm ti açan, öyr n n.
M qs din qurtulmaq is ölümd n,
Ölümsüz h rd eyl yin m sk n!"
Bilici söyl y n sözd n sk nd r
Sarsıldı, üzünü sardı bir k d r.
Bu i çin ür yi vurdu riqq tl ;
Fikri q t etm kçin uçdu sür tl .
mr etdi, ordudan bir neç ki i
O hr ged r k, öyr nsin i i.
Qalsınlar söyl n n yerd bir q d r,
Bu i d n versinl r do ru bir x b r.
Onlara tap ırdı: "Da dakı s s
Yerind n qalxmasın sizd n bir kims !
Lap adla, ni anla ça ırsa nec
Siz bu s s-s danı almayın vec .
Cavabı uzatmaq yoluyla barı,
Açılsın p rd nin gizlin srarı".
N sih t alanlar ba ydi mr ,
Gizlin bir yol il girdil r hr .
h rd u urla atı çapdılar,
n göz l bir yerd m nzil tapdılar.
h rin haqqında bildil r x b r,
Düz çıxdı qocanın dediyi sözl r.
h rd birinin adına da dan
Apaçıq s s g lir hey zaman-zaman.
Adını e id r-e itm z h r k s
O da a çıxma a göst rir h v s.
O q d r s birsiz gedir yolunu,
Qılıncla qaytarmaq olmayır onu.
G l nl r göst rdi yüz t dbir, hün r,
P rd nin sirrini öyr nm dil r.
Seyr etdi dolanan f l k bir zaman,
Bir neç m nzili dola dı dövran.
ah adamlarıyla ç rx kin dü dü,
Birini aparmaq fikrin dü dü.
Qeybd n g l n s s, srar arayan
Ki id n birini ça ırdı da dan.
Adını e id n durmadı bir an,
S s g l n t r f qaçdı durmadan.
Ged ni dostları tutdu yer-yerd n,
Dedil r: "T l sm , dayan, ey ged n!
Bir yolçu sövdalı olmasın g r k,
P rd nin sirrini b lk öyr n k".
Ged n o sözl r etm yir s r,
Ba ırır, dartınır, qurtulmaq ist r.
Bir söz d dem yir yarasın i ,
Ç rx kimi çalı ır çıxsın g rdi .
Güc il qurtuldu ged n sevinc k,
Onlardan uza dı uçan çibint k.
Dostları bu i d n etdi çox heyr t,
Ged nd n h r biri aldı bir ibr t.
Bizd n n a ıllı, h m i bacaran,
Bax, nec ayrıldı bir sirr açmadan!
Az zaman keçinc bu hadis d n
Al gün parladı, güldü çöl, ç m n.
O biri yolda a yeti di növb t,
O da bu da larda yox oldu x lv t.
Get-ged azaldı srar arayan,
Olmadı o h rfi bil n bir insan.
Qorxudan idd tl çırpındı ür k,
Göyl r d kims y etm di köm k.
srardan heç biri tutmadı x b r,
K d rl pad aha t r f döndül r.
ikay tl ndil r: "Bir çoxu bizd n
Da lara dırmandı, olmadı dön n.
N da a çıxark n bir az durardı,
N geri dönm y bir ümid vardı.
Bilm dik p rd d n yin s sidir,
Hansı bir çalanın n p rd sidir.
P rd nin yolunu bilm dik, artıq
Çar siz h rd n geri qayıtdıq.
Bizd n d apardı bir neç insan,
Daha s s g lm di bir d o da dan.
Olunca onların yolu da , g dik,
Biz d çöl yolunu tutaraq g ldik.
Bu ç rxin i l ri bel dir, bel ,
Biri dü mü da a, o biri çöl ".
Söyl n n srarı e itdi bir-bir,
Bildi. bu yol "ged r-g lm z " gedir.
Döns ydi o da a ged nin biri,
O zaman göz ldi bu da s f ri.
sk nd r bu i d n eyl di heyr t:
"Öyr n n yox, n dir bu gizli hikm t?"
Bildi ki, dırmanan o da a. da a
Dünyada ömrünü vurmu dur ba a.
Bir m s l ç kdi ki: "Öl r h r do an,
c l p nc sind n kim qurtarmı can?"
Bir ov ki, bacarmaz ovçular il ,
M zara ged r o öz aya iyl .
Yediyi bir oxdan h r ovçu t rlan
Dü r yer üzün öz qanadından.

SK ND R N
RUMA QAYITMASI

Ey saqi, dayanma, q d hi g tir!

Q d hsiz nl nm k mümkün deyildir.
Ver, bir qurtum içim, g tir kuz ni,
c l p nc sind n, g l, qurtar m ni.

Bir kirpik vurunca bu acı dövran,

H r yerd tör dir yüz yax ı-yaman.
Birinin ba ını ba layır yer ,
Birini qaldırır uca göyl r .
Birini günb dd n salır quyuya,
Birini balıqdan ucaldır aya.
H r anda ba layır canbaz oyunu,
Bu dünya bir heçdir, h m heçdir sonu.
Dikba lıq yaramaz, uyu maq g r k,
Dikba at h r zaman qırmanc yey c k.
Dikba lıq ed rs n göz l bir at
Misir e yind n skikdir qat-qat.
Bu dünya dünyaca görmü dür adam,
Ürk r k kims y olmamı dır ram.
El kims nindir bel ruzigar,
Anlayan k sl rin i ini anlar.

R vay t ed nl r bel anladır:

Ma ara yanında qurunca çadır,
T mir x zin tökdü tacidar,
Saldı ı o h r adlandı: Bul ar.
Bul ardan keç r k ruslar elin ,
Dönd rdi o mülkü n bir g lin .
Oradan qayıtdı Rum d nizin ,
Yelk nl rl çıxdı öz ölk sin .
Bir x b r tutunca Rum ba çıları
Axı dı müz ff r bayra a sarı.
H r k s öz ahını qalib görünc ,
ükürl r ed r k daldı sevinc .
ahın g lm siyl Yunan ölk si
Ay kimi nur saçdı, güldü çöhr si.
sk nd r g tir n zülm tda ından
Yaqut r ngi aldı c vahir satan.
Aldı o s rv td n h rl r zin t,
Yerl r x zin d n tutdu b r k t.
Axdı h r q srd n c nn t sevinci,
Yerl r tökdül r qızıl, l l, inci.
X zin a zından qırıldı qıfıl,
Zill t qapısına vuruldu qıfıl.
Ay kimi g ldi öz bürcün o ah,
Ba ında gün t k çinli bir külah.
ah Rumdan ged rk n b nz rdi yer ,
Dön rk n sı madı uca göyl r .
Bulud ki, göyl r su il ged r,
Dön rk n d niz saf inci s p r.
ah yunan taxtına oturdu n- n,
Dinc ldi yolların z hm tl rind n.
ah yeddi ölk nin fikrind n doydu,
H r bir m ml k td bir nayib qoydu.
ahlıqlar ba ydi h r f rmanına,
S daq t göst rdi h r peymanına.
ahın g lm siyl ucaldı onlar,
H r k s öz mülkün döndü b xtiyar.
H r biri t klikd ahlıq ed rdi,
Ba ını dik tutub, asıb-k s rdi.
Boynunu ym di kims kims y ,
H r biri ba ını ucaltdı göy .
sk nd r adına q d h qaldırır,
ç rk n h r biri t k onu anır.
ah Yunan taxtına oturdu yen ,
B xtin açarını aldı lin .
Dünyaya elml r, bilikl r saçdı,
Tanrı hikm tind n qapılar açdı.
Getdi haqq mriyl pey mb rliy ,
Hörm tl ba ydi "f rmandır" dey .
Yenid n ba ladı ah hazırlı a,
Dünyanı dola dı ba dan-aya a.
ki d f s f r etdi sk nd r,
Birind çöl g zdi, birind h r.
Birind dola dı abad yerl ri,
Yen Ruma döndü Rumun s rv ri.
Birind yolsuz h r çölü, h r da ı
Keçdi ay, gün t k onun bayra ı.

Birinci m clisi bitirdim artıq,

kinci m clis vurdum yara ıq.
Bu " r fnam "nin m clisind m n
Saçmı am n inc , bakir sözl rd n.
Ona ba ladı ım inc incil r,
H r dastan ba ında saçdı ım gövh r,
Bir yerd bir tel düzüls bunlar,
O tel n parlayan inciyl dolar.
H r dastan ba ında m nalı sözl r,
Hikm t dair bir ba lıca d ft r.
Tarix n tanı o saqil ri,
Aldım i ba ına h r bir r hb ri.
Oturan göz oldu bu bilikl r ,
X zn d ke ikçi oldu gövh r .
Bel inc n q i kim qura bil r?
Bu göz l r ngl ri kim vura bil r?
Sazına ba ladım el inc tel,
Olmu h r n m si Zöhr d n göz l.
H r yerd bir yanlı gördüm, sil r k
Toxudum ona n do ru bir b z k.
Do ruluq yolunu tutmayan sözl r
Aya ucalsa da qiym td n dü r.
H r yerd o qoca, o s n t ri
Yanlı söyl mi di do ru sözl ri,
Yanlı a yenid n vurdum bir b z k
O qoca aird n üzr ist y r k.
Çatınca sona bu binanın nisfi,
Verildi m n bu dünyanın nisfi.
O biri nisfini, zaman olsa yar,
T biml b z r m el bil gülzar.
Oxucu yuxudan qalxar bu s s ,
Balı ı d nizd g tir r r qs .
Z man azacıq ver rs aman,
üurum söz verir m n , var güman.
Bu Rumi qılıqlı, naxı lı ba da
Al güll r göy rdim sarı torpaqda.
n parlaq firuz v incil rd n
X zin doldurum, a ırsın gör n.
H r ba dan bir çiç k alaraq b hr ,
H r güld n bir gülab axıdım n hr .
Pad ahın taleyi ed rs köm k,
Sözl rim düzül r inc incit k.

NÜSR T DD N ATAB Y N
S TAY N DA R

Saqi, ay i ıqlı camı ver mana!

Pad ahın taxtını öpm k adına,
Taxtımı ucaldım uca P rvin ,
Q d hi bo aldım ah r fin .

Ölk l r f th ed n, dünya p nahlı,

Firidun k m rli, xaqan külahlı,
Sultan Nüsr t ddin dal tind n
Bu dünya xatırlar rab iç rk n.
Bir göydür ki, ulduz ona nur verir,
D nizdir ki, tacı öz gövh ridir.
Dünyanı yumu bu üçüncü d niz,
N sara dinind n etmi t rt miz.
Uca, dik ba ını Mü t ri öp r,
Onun bir n z ri min i ıq s p r.
T slis v t rbi c vahir saçan,
N sara dinind n etmi t rt miz.
Mübar k b xtind n dünya kam almı ,
O köhn ahlardan yadigar qalmı .
Ulduz ba ç ks d uca göyl r ,
"B nd n m" dey r k ba qoyar yer .
Dünyanı pad ahlıq gücüyl h r an
Doldurmu bilikl , silmi qubardan.
M clisin ba ında parlaq gün dir,
Döyü d jdaha yaxan at dir.
O q d r durudur q lbinin gözü,
Onunla nurlanır gün in üzü.
Qılıncı qana q sd etdiyi zaman
Su, at çıxarır qara da lardan.
Yayından buraxsa ni an oxunu,
Yerl r ba lar o, göyün boyunu.
Fir ngl F l stin, Rum ke i l ri
Verdiyi buyruqdan durmazlar geri.
Gördüm ki, güv nmi i ıqlı baxta,
Oturmu ahan mübar k taxta.
limd yox el böyük h diyy ,
ahım, o ahan taxta s pm y !
sk nd r getdiyi çe m d n d saf
Bir gövh r düzdüm ki, ondan da ffaf.
Bitinc gövh ri aldım hüzur ,
Gövh ri h diyy verdim gövh r .
Verdim bu gövh rin üzüyünü m n
Yeni sk nd r o sk nd rd n.
Ya asın padi ah uca baxtıyla!
Var olsun h mi tacü taxtıyla!
Ba çanda öt n bu- eyda bülbülün
S siyl nl nsin mübar k ömrün.
El tacidarsan, göyl rin tacı
Tacının ucunu öpm k möhtacı.
Bu taxta t k s ni b y ndi dövl t,
Dünyada b xtiyar bir s ns n, lb t.
Dünyada olmamı mümkün kims y
Gönd rsin pad aha layiq h diyy .
Böyük bir d ryaya saxsı kuz d n
Bir damcı su damsa, olurmu gör n?
Qara da dan sızan damcılar, lb t,
D niz yeti m z, bu bir h qiq t!
Nizami ki, quldur, b nd dir sana,
Yazdı bu nam ni s nin adına.
Qarı qa, Süleyman taxtıdır, dey ,
Bir çibin qanadı verdi h diyy .
Tovuzun qanadı olsa da r ngin,
Baxsana s sin - pi ikd n çirkin.
Bax, kiçik bir bülbül c h-c h ed rk n
Qu ları a a ı endir r göyd n.
M n haman bülbül m, uçdum c nn td n,
S nin gül ba çanda eyl dim m sk n,
Dövründ oxuyum el t ran .
ll rc yayılsın adın cahan .
Onunçun adına yazdım bir dastan,
Q l mim qızıla batsın naxı dan.
Q sdim fil tiyn tli z r almaq deyil,
M hmudun filin b nz m z bu fil.
Kims ist m d n s rv t ver rs n,
Q d rsiz x zin , x l t ver rs n.
Yazmaqdan olsaydı q sdim gövh r, dürr,
Dürr, gövh r yonmaqla keç rdi ömür.
Bu i e qim var z ld n, ba dan,
Qızılda gözüm yox, e qimdir cahan.
Söz dem k sirrini m n verdi haqq,
S n d dü ünc , qüvv t v anlaq.
X yala n g ls artıqsan ondan,
M ml k t alan ol, dünyanı tutan!
Bu uca f l kd n hey zaman-zaman
Ba qa bir z f rl s ad t qazan!
Dünya g nc ömrün dadımlıq olsun,
Qism tin dünyadan qoy artıq olsun!*/

Qaynaq :
www.azelim.com

laq :
info.ibrahim @gmail.com
Msn :
Ebrahim_jabbary@hotmail.com
Yahoo :
Turk.lo0ve
Skype :
Ibrahim.jabbari

Di r s hif l r :
www.forum.azelim.com
www.sms.azelim.com
www.zengimcell.azelim.com
www.youtube.azelim.com