Professional Documents
Culture Documents
1
El Colegio de la Frontera Sur, Unidad San Cristbal de las Casas
Carretera Panamericana y Perifrico Sur s/n, 29290 San Cristbal de las Casas
Chiapas, Mxico. slevy@sclc.ecosur.mx
2
Instituto de Investigacin de Zonas Desrticas, Altair 200 Fraccionamiento del
Llano, 78377 San Luis Potos, S.L.P.
iizd@uaslp.mx
3
Etnobiologa para la Conservacin A.C., Lago Rumia 5, Colonia Pensil Norte
11430, Delegacin Miguel Hidalgo, Mxico D.F.
mmartinez@conanp.gob.mx
RESUMEN
Palabras clave: acahuales, Chiapas, flora, milpas, Mxico, selva alta perennifolia,
Selva Lacandona.
ABSTRACT
A systematic sampling of the flora was carried out between 1993 and 1999 in several
evergreen tropical rainforest stands, acahuales (local name for old agricultural fields) of
various ages and agricultural fields belonging to the Lacanh Chansayab community, located
at the Lacandonian tropical rainforest. Collected individuals were identified and processed as
69
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
herbarium specimens, including information on life form, phenology and status of conservation.
Four hundred and eighty five vascular plant species were recorded, corresponding to 355
genera from 104 families, which represent 11.23% of all species estimated for the area.
Fabaceae, Asteraceae and Rubiaceae were the best represented families, as well as the genera
Piper, Eupatorium, Encyclia, Chamaedorea and Solanum.
70
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
REA DE ESTUDIO
71
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
MATERIALES Y MTODOS
72
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
RESULTADOS
73
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
74
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
75
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
DISCUSIN
Es difcil contrastar con validez los resultados presentados con los obtenidos
por otros autores que han recolectado en la regin, pues existen grandes diferencias
en los criterios, superficies estudiadas y mtodos de muestreo utilizados en sus
herborizaciones. Como una referencia slo indicativa se puede sealar que las
registradas en este trabajo representan nicamente 11.23% del nmero de especies
estimado para toda la regin Selva Lacandona (4315 especies, segn Martnez et al.,
1994). Por su parte Meave (1983) reconoci 267 especies, Bongers et al. (1988) 292
y Durn (1999) 283.
El porcentaje alto de familias representadas por una sola especie se podra
considerar como un indicador o tendencia de ecosistemas maduros y complejos
(Margalef, 1974 y Odum, 1985). En algunas investigaciones realizadas en selvas
perennifolias (Sarukhn, 1968; Hubbell y Foster, 1983; Vzquez, 1989 y Gentry,
1990) se ha encontrado una tendencia similar.
Con respecto a las familias y gneros mejor representados se encontr una
fuerte correspondencia con los citados para este tipo de vegetacin en Mxico por
Meave (1983), Bongers et al. (1988) y Gentry (1990).
La diversidad de formas vitales registrada es un reflejo de la riqueza y
complejidad de la selva alta perennifolia y sus comunidades secundarias. Sarukhn
(1968) y Meave (1983) sealan que en las selvas tropicales las formas arbreas
incluyen al mayor nmero de especies, seguidas por epfitas y bejucos. En el rea
estudiada se confirma parcialmente esta tendencia, con excepcin de las epfitas
que slo conformaron 5.57% de las especies y los bejucos con 17.94%, ligeramente
por debajo de las herbceas (Cuadro 3). Estos resultados difieren de lo sealado
para selvas tropicales de Mxico por Miranda y Hernndez X. (1963), Flores et al.
(1971) y Rzedowski (1978), y de los resultados locales de Durn (1999), quienes
registran un nmero mayor de bejucos y epfitas que de herbceas y arbustivas.
Segn Sarukhn (1968), Meave (1983) y Gentry (1990), existen diferencias de este
tipo causadas por variacin en los factores biticos y abiticos que se dan de una
regin a otra; sin embargo, es ms probable que en nuestro estudio stas se deban
principalmente a que se herboriz tambin en acahuales y milpas.
El conjunto de especies de inters especial para su proteccin podra
variar a partir de estudios locales detallados de vegetacin. As, con base en los
resultados previos (Levy y Aguirre, 2005) podramos suponer que slo tres
de las especies del Cuadro 4 estaran realmente bajo amenaza. Nos referimos a
Geonoma oxycarpa exclusiva de vegetacin madura, Talauma mexicana ausente
76
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
en los muestreos y Astronium graveolens que slo fue registrada en nueve de los
84 acahuales muestreados. Con respecto a los elementos en peligro de extincin
(Mortoniodendron guatemalense y Vatairea lundellii), se puede destacar que si bien
ambos son propios de la vegetacin madura, tambin se encuentran en acahuales
a partir de los ocho aos (Levy y Aguirre, 2005). La presencia de estas especies
en un amplio gradiente sucesional podra reducir su riesgo de extincin local, ms
aun cuando este gradiente se deba al sistema de manejo agrcola. En relacin con la
especie protegida, esta clasificacin concuerda con los resultados de Levy y Aguirre
(2005), pues Louteridium mexicanum estuvo ausente en sus 84 levantamientos
minuciosos de vegetacin.
AGRADECIMIENTOS
LITERATURA CITADA
77
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
Annimo. 1988. Carta topogrfica 1:250,000 Las Margaritas E15-12, D15-3. Instituto
Nacional de Estadstica Geografa e Informtica, Secretara de Programacin y
Presupuesto. Mxico, D.F.
Annimo. 1994. Norma Oficial Mexicana NOM-059-ECOL-1994. Secretara de Desarrollo
Social. Diario Oficial de la Federacin. Tomo CDXXXVIII 10: 21-61.
Bongers, F., A. Gmez-Pompa, J. Meave y J. Carabias. 1988. Structure and floristic
composition of the lowland rain forest of Los Tuxtlas, Mxico. Vegetatio 74: 55-88.
Breedlove, D. E. 1973. The phytogeography and vegetation of Chiapas (Mxico). In:
Graham, A. (ed.). Vegetation and vegetational history of northern Latin America.
Elsevier. Amsterdam. pp. 145-165
Casco, M. R. 1984. Desarrollo rural integral de la selva lacandona. Comisin del Plan
Nacional Hidrulico, Secretara de Agricultura y Recursos Hidrulicos. Mxico,
D.F. 137 pp.
Durn, A. 1999. Estructura y etnobotnica de la selva alta perennifolia de Nah, Chiapas.
Tesis de maestra. Facultad de Ciencias, Universidad Nacional Autnoma de Mxico.
Mxico D.F. 150 pp.
Flores M., G. J. Jimnez, X. Madrigal, F. Moncayo y F. Takaki. 1971. Mapa y descripcin de
los tipos de vegetacin de la Repblica Mexicana. Direccin de Agrologa, Secretara
de Recursos Hidrulicos. Mxico, D.F. 59 pp.
Font Quer, P. 1953. Diccionario de botnica. Editorial Labor. Barcelona. 1244 pp.
Garca, E. 1973. Modificaciones al sistema de clasificacin climtica de Kppen. 2a. ed.
Instituto de Geografa, Universidad Nacional Autnoma de Mxico. Mxico, D.F.
246 pp.
Gentry, A. H. 1990. Four neotropical rainforests. Yale University Press. New Haven,
Connecticut. 627 pp.
Hubbell, S. P. y R. B. Foster. 1983. Diversity of canopy trees in a neotropical forest and
implications for conservations. In: Sutton, S. L., T. C. Whitmore y A. C. Chadwick
(eds.). Tropical rainforest: ecology and management. Blackwell. Oxford. pp. 25-41.
Levy, S. 2000. Sucesin causada por roza-tumba-quema en las selvas de Lacanh, Chiapas.
Tesis doctoral. Centro de Botnica, Colegio de Postgraduados. Montecillo, Mxico.
165 pp.
Levy, S., J. R. Aguirre, M. M. Romero M. y A. Durn F. 2002. Caracterizacin del uso
tradicional de la flora espontnea en la comunidad lacandona de Lacanh Chansayab,
Chiapas, Mxico. Interciencia 27(10): 512-520.
Levy, S. y J. R. Aguirre 2005. Sucessional pathways derived from different use patterns by
Lacandon Mayan Indians. J. Sustain. Agr. 26(1): 49-82.
Mabberley, D. J. 1997. The plant-book. A portable dictionary of the vascular plants. 2a. ed.
Cambridge University Press. Cambridge. 858 pp.
Margalef, R. 1974. Ecologa. Editorial Omega. Barcelona. 951 pp.
Marion, M. O. 1991. Los hombres de la selva, un estudio de tecnologa cultural en medio
selvtico. Instituto Nacional de Antropologa e Historia. Mxico, D.F. 287 pp.
Martnez, E., C. H. Ramos y F. Chiang. 1994. Lista florstica de la Selva Lacandona, Chiapas.
Bol. Soc. Bot. Mx. 54: 99-177.
78
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
79
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
PTERIDOPHYTA
EQUISETOPSIDA
Equisetaceae
Equisetum hyemale var. affine (Engelm.) herbcea medi
A. A. Eaton
FILICOPSIDA
Polypodiaceae
Pteridium feei (W. Schaffn. ex Fe) Faull. helecho nd
Tectaria heracleifolia (Willd.) Underw. helecho nd
Thelypteris puberula (Baker) C. V. Morton helecho nd
MAGNOLIOPHYTA
MAGNOLIOPSIDA
Acanthaceae
Aphelandra scabra (Vahl) Smith arbusto colo
Bravaisia integerrima (Spreng.) Standl. rbol lea
Justicia aurea Schltdl. arbusto nd
Louteridium mexicanum (Baill.) Standl. rbol orna
Neohallia borrerae Hemsl. arbusto nd
Pseuderanthemum verapazense Donn. Sm. herbcea medi
Ruellia matudae Leonard herbcea nd
Actinidiaceae
Saurauia yasicae Loes. rbol maco
80
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
Apndice. Continuacin
Amaranthaceae
Amaranthus hybridus L. herbcea nd
Celosia argentea L. var. cristata (L.) Voss herbcea orna
Chamissoa altisima (Jacq.) Kunth bejuco maco
Gomphrena globosa L. herbcea orna
Iresine arbuscula Uline & Bray rbol maco
Iresine diffusa Humb. & Bonpl. ex Willd. herbcea nd
Anacardiaceae
Astronium graveolens Jacq. rbol arte
Mangifera indica L. rbol alim
Mosquitoxylum jamaicense Drug & Urb. rbol nd
Spondias mombin L. rbol alim
Annonaceae
Cymbopetalum penduliflorum (Dunal) Baill. rbol maco
Desmopsis stenopetala (Donn. Sm.) R.E. Fries rbol alim
Guatteria amplifolia Triana & Planch. rbol alim
Guatteria anomala R. E. Fries rbol alim, maco
Malmea depressa (Baill.) R.E. Fries arbusto arte
Rollinia rensoniana Standl. rbol alim
Apiaceae
Coriandrum sativum L. herbcea alim
Apocynaceae
Aspidosperma megalocarpon Muell. Arg. rbol maco, alfa
Prestonia mexicana C. DC. bejuco nd
Tabernaemontana amygdalifolia Jacq. rbol lea, chic
Thevetia ahouai (L.) A. DC. arbusto alim
Aquifoliaceae
Ilex valerii Standl. rbol maco
Araliaceae
Dendropanax arboreus (L.) Decne. & Planch. rbol lea
Oreopanax obtusifolius L. O. Williams epifita arte
81
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
Apndice. Continuacin
Aristolochiaceae
Aristolochia arborea Linden bejuco medi
Aristolochia grandiflora Sw. bejuco medi
Asclepiadaceae
Asclepias curassavica L. herbcea nd
Blepharodon mucronatum (Schltdl.) Decne. bejuco nd
Gonolobus uniflorus Kunth bejuco alim
Asteraceae
Acmella oppositifolia (Lam.) R. K. Jansen herbcea nd
Baccharis trinervis (Lam.) Pers. arbusto nd
Bidens odorata Cav. herbcea nd
Cirsium mexicanum DC. herbcea nd
Clibadium arboreum Donn. Sm. arbusto alfa
Critonia belizeana B. L. Turner arbusto nd
Chaptalia nutans (L.) Polak.. herbcea nd
Erechtites hieraciifolia (L.) Raf. ex DC. herbcea nd
Eupatorium araliifolium Less. epifita inll
Eupatorium macrocephalum Less. arbusto alfa
Eupatorium morifolium Mill. arbusto nd
Eupatorium nubigenum Benth. rbol nd
Eupatorium odoratum L. arbusto nd
Eupatorium pycnocephalum Less. herbcea medi
Goldmanella sarmentosa Greenm. herbcea orna
Melanthera nivea (L. ) Small herbcea nd
Mikania cordifolia (L.f.) Willd. bejuco lea
Mikania houstoniana (L.) Rob. & Greenm. bejuco nd
Mikania micrantha Kunth bejuco nd
Otopappus guatemalensis (Urb.) bejuco intr
Hartm. & Stuessy
Parthenium hysterophorus L. herbcea medi
Piptocarpha chontalensis Baker bejuco nd
Pluchea odorata (L.) Cass. arbusto nd
Podachaenium eminens (Lag. ) Sch. Bip. rbol nd
Pseudelephantopus spicatus (Aubl.) Rohr herbcea medi
Salmea scandens (L.) DC. bejuco lea
Schistocarpha eupatorioides (Fenzl) Kuntze herbcea nd
Sinclairia deamii (Rob. & Bartlett) Rydb. bejuco alfa
Tagetes erecta L. herbcea orna
82
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
Apndice. Continuacin
Bignoniaceae
Amphilophium paniculatum (L.) Kunth bejuco arte
Amphitecna apiculata A. Gentry rbol urdo
Arrabidaea chica (Humb. & Bonpl.) Verl. bejuco maco
Arrabidaea mollissima (Kunth) Bureau bejuco nd
& K. Schum.
Arrabidaea patellifera (Schltdl.) Sandwith bejuco lea
Callichlamys latifolia (Rich.) K. Schum. bejuco nd
Cydista heterophylla Seibert bejuco maco
Paragonia pyramidata (L. Rich.) Bureau bejuco alim
Parmentiera aculeata (Kunth) Seem. rbol alim, medi, lea
Stizophyllum riparium (Kunth) Sandwith bejuco emba
Tabebuia rosea (Bertol.) DC. rbol maco
Tynanthus guatemalensis Donn. Sm. bejuco maco
Bixaceae
Bixa orellana L. arbusto alim
Bombacaceae
Ceiba pentandra (L.) Gaertn. rbol vest
Ochroma pyramidale (Cav. ex Lam.) Urb. rbol maco
Pachira aquatica Aubl. rbol alim
Pseudobombax ellipticum (Kunth) Dugand rbol maco
Quararibea funebris (Llave) Visch. rbol maco, arte
Quararibea yunckeri Standl. ssp. sessiliflora arbusto nd
Miranda ex Alverson
Boraginaceae
Bourreria huanita (La Llave & Lex.) Hemsl. rbol maco
Cordia alliodora (Ruiz & Pav.) Oken rbol maco
Cordia spinescens L. bejuco maco
Cordia stellifera I. M. Johnst. rbol maco
Cordia sp. rbol maco, lea
Tournefortia hirsutissima L. bejuco alim
Tournefortia maculata Jacq. bejuco alfa
83
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
Apndice. Continuacin
Burseraceae
Bursera simaruba (L.) Sarg. rbol cevi, medi
Protium copal (Schltdl. & Cham.) Engler rbol alim, cere, lea
Campanulaceae
Hippobroma longiflora (L.) G. Don herbcea nd
Lobelia cardinalis L. herbcea nd
Capparidaceae
Forchhammeria trifoliata Radlk. ex Millsp. rbol lea
Caricaceae
Carica papaya L. arbusto alim
Jacaratia dolichaula (Donn. Sm.) Woodson rbol nd
Celastraceae
Rhacoma eucymosa (Loes. & Pittier) Standl. rbol maco
Wimmeria bartlettii Lundell rbol arte
Wimmeria concolor Schltdl. & Cham. rbol maco
Chenopodiaceae
Chenopodium ambrosioides L. herbcea medi
Chrysobalanaceae
Licania platypus (Hemsl.) Fritsch rbol maco, medi
Licania sp. rbol maco, lea
Combretaceae
Bucida buceras L. rbol maco, lea
Combretum fruticosum (Loefl.) Stuntz bejuco lea
Combretum laxum Jacq. bejuco lea
Terminalia amazonia (Gmel.) Exell rbol maco, lea
Terminalia catappa L. rbol alim
CONNARACEAE
Rourea glabra Kunth bejuco alfa
84
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
Apndice. Continuacin
Convolvulaceae
Ipomoea alba L. bejuco nd
Ipomoea batatas (L.) Poir. bejuco alim
Ipomoea purpurea (L.) Roth bejuco nd
Ipomoea tuxtlensis House bejuco nd
Ipomoea tyrianthina Lindl. bejuco nd
Merremia tuberosa (L.) Rendle bejuco colo
Turbina corymbosa (L.) Raf. bejuco nd
Cucurbitaceae
Citrullus lanatus (Thunb.) Matsum. & Nakai bejuco alim
Cucurbita moschata (Duch. ex Lam.) Duch. ex bejuco alim
Poir.
Gurania makoyana (Lem.) Cogn. bejuco alfa
Lagenaria siceraria (Molina) Standl. bejuco utdo
Momordica charantia L. bejuco alim
Dilleniaceae
Davilla kunthii St. Hil. bejuco intr
Elaeocarpaceae
Muntigia calabura L. rbol maco, lea
Petenaea cordata Lundell arbusto nd
Euphorbiaceae
Acalypha diversifolia Jacq. arbusto maco
Acalypha macrostachya Jacq. rbol maco
Acalypha setosa A. Rich. herbcea medi
Alchornea latifolia Sw. rbol nd
Cnidoscolus multilobus (Pax) I. M. Johnst. arbusto nd
Croton schiedeanus Schltdl. rbol maco
Euphorbia hypericifolia L. herbcea nd
Euphorbia sp. arbusto resi
Jatropha curcas L. rbol alim
Manihot esculenta Crantz arbusto alim
Ricinus communis L. arbusto vari
Sapium lateriflorum Hemsl. rbol maco
Sebastiania longicuspis Standl. rbol lea
Tetrorchidium rotundatum Standl. rbol nd
85
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
Apndice. Continuacin
Fabaceae
Acacia collinsii Saff. rbol lea
Acacia dolichostachya Blake arbusto nd
Acacia glomerosa Benth. rbol nd
Acacia mayana Lundell rbol alim
Albizia saman (Jacq.) F. Muell. rbol lea
Arachis hypogaea L. herbcea alim
Bauhinia dipetala Hemsl. arbusto lea
Bauhinia herrerae (Britton & Rose) Standl. & bejuco emba, lea
Steyerm.
Bauhinia rubeleruziana Donn. Sm. arbusto intr
Caesalpinia pulcherrima (L.) Sw. arbusto orna
Cajanus cajan (L.) Millsp. herbcea alim
Calliandra calothyrsus Meisn. arbusto inll
Calliandra magdalenae (Bertol.) Benth. arbusto orna
Canavalia villosa Benth. bejuco nd
Centrosema plumieri (Turpin ex Pers.) Benth. bejuco arte
Clitoria ternatea L. herbcea nd
Cojoba arborea (L.) Britton & Rose rbol maco, lea
Chamaecrista nictitans (L.) Moench ssp. herbcea nd
nictitans
Dalbergia glabra (Mill.) Standl. bejuco nd
Desmodium aff. tortuosum (Sw.) DC. herbcea nd
Desmodium tortuosum (Sw.) DC. herbcea nd
Dialium guianense (Aubl.) Sandw. rbol alim, lea, maco
Erythrina berteroana Urb. rbol arte
Indigofera jamaicensis Spreng. arbusto medi
Inga pavoniana G. Don rbol alim, lea
Inga punctata Willd. rbol alim, lea
Leucaena leucocephala (Lam.) DeWit rbol maco
Lonchocarpus castilloi Standl. rbol maco
Lonchocarpus guatemalensis Benth. rbol lea
Lonchocarpus punctatus Kunth rbol medi
Lonchocarpus rugosus Benth. rbol lea
Mimosa ervendbergii A. Gray herbcea nd
Mimosa pudica L. arbusto nd
Mucuna argyrophylla Standl. bejuco alim, colo
Mucuna pruriens (L.) DC. bejuco alim
Nissolia fruticosa Jacq. bejuco arte
Ormosia schippii Pierce ex Standl. & Steyerm. rbol arte
Pachyrhizus erosus (L.) Urb. herbcea alim
86
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
Apndice. Continuacin
Flacourtiaceae
Casearia aculeata Jacq. rbol nd
Casearia corymbosa Kunth rbol lea, alfa
Casearia sylvestris Sw. rbol nd
Lacistema aggregatum (Berg) Rusby rbol maco
Pleuranthodendron lindenii (Turcz.) Sleumer rbol maco, alfa
Gentianaceae
Voyria tenella Hook. herbcea medi
GESNERIACEAE
Columnea guatemalensis Sprague epifita nd
Drymonia sp. bejuco nd
Guttiferae
Calophyllum brasiliense Camb. var. rekoi rbol maco, alfa, lea
Standl.
Clusia lundellii Standl. rbol nd
Rheedia macrantha Standl. & Steyerm. rbol alim, maco, lea
Hernandiaceae
Sparattanthelium amazonum Mart. arbusto lea
87
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
Apndice. Continuacin
Hippocastanaceae
Billia hippocastanum Peyr. rbol medi
HIPPOCRATEACEAE
Salacia aff. impressifolia (Miers) A.C. Sm. rbol alim
Hydrophyllaceae
Wigandia urens (Ruiz & Pav.) Kunth arbusto nd
Icacinaceae
Oecopetalum aff. mexicanum Greenm. & rbol alfa
Thomps.
Lamiaceae
Hyptis mutabilis (L. Rich.) Briq. arbusto nd
Hyptis recurvata Poit. herbcea nd
Hyptis verticillata Jacq. herbcea medi
Ocimum micranthum Willd. herbcea nd
Salvia occidentalis Sw. herbcea alfa
Salvia sp. herbcea alim
Lauraceae
Licaria capitata (Cham. & Schltdl.) Kosterm. rbol maco
Licaria peckii (I. M. Johnst.) Kosterm. rbol maco, lea
Nectandra coriacea (Sw.) Griseb. rbol alfa, lea
Nectandra globosa (Aubl.) Mez rbol alfa
Ocotea cernua (Nees) Mez rbol maco, lea
Ocotea dendrodaphne Mez rbol alim
Persea americana Mill. rbol alim
Loganiaceae
Spigelia anthelmia L. herbcea alfa
Strychnos brachistantha Standl. bejuco medi
LORANTHACEAE
Phoradendron aff. flavens (Sw.) Griseb. epifita nd
Lythraceae
Cuphea utriculosa Koehne herbcea nd
88
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
Apndice. Continuacin
Magnoliaceae
Talauma mexicana (DC.) G. Don rbol medi, maco, alfa
Malpighiaceae
Bunchosia lanceolata Turcz. arbusto alim
Hiraea fagifolia (DC.) A. Juss. bejuco medi
Malpighia glabra L. rbol alim
Mascagnia hiraea (Gaertn.) Fawc. & Rendle bejuco nd
Stigmaphyllon humboldtianum (DC.) A. Juss. bejuco nd
Stigmaphyllon mucronatum A. Juss. bejuco nd
Tetrapterys discolor (G. Mey.) DC. bejuco maco
Tetrapterys macrocarpa I.M. Johnst. rbol maco
Tetrapterys schiedeana Schltdl. & Cham. bejuco lea
Malvaceae
Abelmoschus esculentus (L.) Moench arbusto alim
Abelmoschus moschatus Medik. herbcea arte
Hampea stipitata S. Watson rbol intr, alim
Hibiscus rosa-sinensis L. arbusto orna, cevi
Malvaviscus arboreus Cav. arbusto orna
Pavonia rosea Schltdl. herbcea alfa
Sida rhombifolia L. herbcea utdo
Melastomataceae
Arthrostemma ciliatum Ruiz & Pav. bejuco orna
Clidemia octona (Bonpl.) L. O. Williams arbusto alim, alfa
Clidemia petiolaris (Schltdl. & Cham.) Schltdl. arbusto alim
ex Triana
Miconia argentea (Sw.) DC. rbol maco, alim
Miconia impetiolaris (Sw.) D. Don rbol maco, lea
Meliaceae
Cedrela odorata L. rbol maco, arte
Guarea glabra Vahl rbol maco, arte, lea
Guarea grandifolia A. DC. rbol maco, lea
Guarea aff. pallida Sw. arbusto nd
Swietenia aff. macrophylla King rbol arte
Swietenia macrophylla King rbol maco
89
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
Apndice. Continuacin
Monimiaceae
Mollinedia viridiflora Tul. rbol alim
Siparuna andina (Tul.) A. DC. arbusto alfa, medi
Moraceae
Artocarpus altilis (Parkinson) Fosberg rbol alim
Brosimum alicastrum Sw. rbol alim, lea
Castilla elastica Cerv. rbol utdo
Cecropia obtusifolia Bertol. rbol medi, cevi
Cecropia peltata L. rbol medi, maco
Clarisia biflora ssp. mexicana (Liebm.) W. C. rbol lea, golo
Burger
Coussapoa oligocephala Donn. Sm. epifita nd
Ficus cotinifolia Kunth epifita alfa
Ficus maxima Mill. rbol medi, alfa
Ficus obtusifolia Kunth epifita maco
Ficus yoponensis Desv. rbol alfa, medi
Poulsenia armata (Miq.) Standl. rbol alim, intr
Pseudolmedia aff. oxyphyllaria Donn. Sm. rbol maco, lea, alfa
Trophis mexicana (Liebm.) Bur. arbusto alim, maco
Trophis racemosa (L.) Urb. rbol alim, lea
Myrsinaceae
Ardisia compressa Kunth arbusto alfa
Ardisia nigrescens Oerst. arbusto alim
Ardisia paschalis Donn. Sm. rbol alim, maco
Ardisia pellucida Oerst. arbusto alfa
Parathesis chiapensis Fern. arbusto alim, alfa
Myrtaceae
Calyptranthes sp. rbol maco
Eugenia aff. acapulcensis Steud. rbol maco
Eugenia aeruginea DC. rbol maco
Eugenia aff. koepperi Standl. rbol maco
90
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
Apndice. Continuacin
Nyctaginaceae
Mirabilis jalapa L. herbcea nd
Neea psychotrioides Donn. Sm. rbol medi
Pisonia aculeata L. bejuco intr
NYMPHAEACEAE
Nymphaea ampla (Salisb.)DC. herbcea nd
Ochnaceae
Ouratea lucens (Kunth) Engl. rbol maco. lea, alfa
Ouratea nitida (Sw.) Engl. rbol nd
Oleaceae
Chionanthus oblanceolatus Rob. rbol maco
Onagraceae
Ludwigia octovalvis (Jacq.) Raven herbcea nd
Oxalidaceae
Oxalis corniculata L. herbcea alfa
Passifloraceae
Passiflora adenopoda DC. bejuco alim
Passiflora foetida L. bejuco nd
Phytolaccaceae
Phytolacca rivinoides Kunth & Bouch herbcea alfa
Piperaceae
Peperomia nigropunctata Miq. epifita medi
Piper aduncum L. arbusto maco
Piper aequale Vahl arbusto nd
Piper amalago L. rbol alfa
91
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
Apndice. Continuacin
Plantaginaceae
Plantago major L. herbcea medi
Polygonaceae
Coccoloba barbadensis Jacq. rbol alim, alfa
Coccoloba aff. liebmannii Lindau rbol alfa
Portulacaceae
Portulaca oleracea L. herbcea alim
Ranunculaceae
Clematis dioica L. bejuco medi
Rhamnaceae
Gouania lupuloides (L.) Urb. bejuco maco
Gouania polygama (Jacq.) Urb. bejuco maco
Rosaceae
Photinia microcarpa Standl. rbol maco
Rosa chinensis Jacq. arbusto orna
Rubiaceae
Alibertia edulis (L. Rich.) A. Rich. ex DC. arbusto maco
Alseis yucatanensis Standl. arbusto nd
Blepharidium mexicanum Standl. rbol maco, lea
Cephaelis tomentosa (Aubl.) Vahl arbusto orna
Chiococca alba (L.) Hitchc. arbusto nd
Chiococca rubriflora Lundell bejuco intr
Genipa americana L. rbol lea, alim
Geophila repens (L.) I. M. Johnst. herbcea medi
92
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
Apndice. Continuacin
Rutaceae
Casimiroa sapota Oerst. rbol maco, lea
Citrus sinensis (L.) Osbeck rbol alim
Erythrochiton lindenii (Baill.) Hemsl. rbol alfa
Esenbeckia belizensis Lundell rbol maco, arte
Zanthoxylum kellermanii P. Wilson rbol maco
Zanthoxylum mayanum Standl. rbol maco, arte
Sapindaceae
Allophylus cominia (L.) Sw. rbol maco, lea
Cardiospernum grandiflorum Sw. bejuco medi , emba
Cupania dentata DC. rbol lea
Cupania macrophylla A. Rich. rbol lea
Cupania rufescens Triana & Planch. rbol lea
Exothea paniculata (Juss.) Radlk. rbol maco, alfa
Paullinia costata Schltdl. & Cham. bejuco alim
Sapindus saponaria L. rbol alim, maco
93
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
Apndice. Continuacin
Sapotaceae
Dipholis minutiflora Pittier rbol maco
Manilkara chicle (Pittier) Gilly rbol maco, alim
Manilkara zapota (L.) van Royen rbol alim, maco, arte
Pouteria reticulata (Engl.) Eyma rbol alfa, maco, lea
Pouteria sapota (Jacq.) H. E. Moore & Stearn rbol alim, alfa, maco,
lea
Sideroxylon aff. salicifolium (L.) Lam. rbol maco, arte, lea
ScrophulariaceaE
Stemodia durantifolia (L.) Sw. herbcea nd
Simaroubaceae
Picramnia andicola Tul. rbol alfa
Picramnia antidesma Sw. rbol alim
Picramnia aff. brachybotryosa Donn. Sm. rbol lea
Solanaceae
Cestrum nocturnum L. arbusto lea, alfa
Lycianthes heteroclita (Sendtn.) Bitter arbusto alim
Physalis gracilis Miers. herbcea alim
Solanum americanum Mill. herbcea alim
Solanum cordovense Sess & Moc. bejuco intr
Solanum erianthum D. Don arbusto medi
Solanum nudum Kunth arbusto nd
Solanum torvum Sw. arbusto medi
Sterculiaceae
Byttneria aculeata Jacq. bejuco nd
Guazuma ulmifolia Lam. rbol medi
Theobroma cacao L. rbol alim
Tiliaceae
Belotia mexicana (DC.) K. Schum. rbol maco
94
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
Apndice. Continuacin
Turneraceae
Erblichia odorata Seem. rbol lea
Ulmaceae
Ampelocera hottlei Standl. rbol maco, lea
Aphananthe monoica (Hemsl.) Leroy rbol alfa, lea
Trema micrantha (L.) Blume rbol maco
Urticaceae
Boehmeria ramiflora Jacq. arbusto alfa
Myriocarpa heterostachya Donn. Sm. rbol alfa
Urera baccifera (L.) Gaudich. arbusto alim
Verbenaceae
Aegiphila monstrosa Moldenke rbol nd
Lantana camara L. arbusto alim, alfa
Lippia strigulosa Martens & Galeotti herbcea nd
Petrea volubilis L. bejuco lea
Stachytarpheta cayennensis (L. Rich.) Vahl herbcea nd
Vitex gaumeri Greenm. rbol maco, alfa
Violaceae
Orthion subsessile (Standl.) Standl. & Steyerm. rbol alim, alfa
Rinorea hummelii Sprague rbol maco
Vitaceae
Cissus biformifolia Standl. bejuco medi
Vitis tiliifolia Humb. & Bonpl. bejuco nd
Vochysiaceae
Vochysia guatemalensis Donn. Smith rbol alim, maco
95
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
Apndice. Continuacin
LILIOPSIDA
Agavaceae
Dracaena americana Donn. Sm. arbusto alfa
Alismataceae
Sagittaria lancifolia L. herbcea nd
Amaryllidaceae
Hymenocallis littoralis (Jacq.) Salisb. herbcea nd
Araceae
Monstera deliciosa Liebm. epifita arte
Philodendron tripartitum (Jacq.) Schott epifita maco, arte
Rhodospatha aff. wendlandii Schott bejuco alim
Spathiphyllum wallisii Regel herbcea nd
Syngonium podophyllum Schott epifita alim
Xanthosoma robustum Schott epfita alim
ARECACEAE
Astrocaryum mexicanum Liebm. ex Mart. palma alim
Bactris mexicana Burret arbusto alim, maco
Chamaedorea alternans Wendl. arbusto alim, maco
Chamaedorea elegans Mart. arbusto orna, vent
Chamaedorea ernesti-augusti H. Wendl. arbusto alim, intr
Chamaedorea aff. oblongata Mart. arbusto vent, cere, maco,
alfa
Chamaedorea oblongata Mart. arbusto alfa
Desmoncus sp. bejuco arte, alim, alfa
Geonoma oxycarpa Mart. palma maco, alim
Sabal mexicana Mart. palma maco
Bromeliaceae
Aechmea lueddemanniana (K. Koch) Mez epifita nd
Aechmea magdalenae (Andr) Andr ex Baker epifita fibr, alim
Androlepis skinneri Brong. ex Houllet herbcea jugu
Cannaceae
Canna indica L. herbcea arte
96
Levy Tacher et al.: Aspectos florsticos de Lacanh Chansayab, Chiapas
Apndice. Continuacin
Commelinaceae
Aploleia multiflora (Martens & Galeotti) herbcea medi
H. E. Moore
Tradescantia commelinoides Schultes herbcea nd
& Schultes f.
Tradescantia zanonia (L.) Sw. epifita medi
Tripogandra grandiflora (Donn. Sm.) Woodson bejuco orna
Costaceae
Costus guanaiensis Rusby var. macrostrobilus herbcea golo
(K. Schum.) Maas
Costus pulverulentus C. Presl herbcea medi
Costus sp. herbcea medi
Renealmia mexicana Klotzsch ex Petersen herbcea medi
Cyperaceae
Cyperus ligularis L. herbcea nd
Scleria melaleuca Reichb. ex Schltdl. & Cham. herbcea alfa
Dioscoreaceae
Dioscorea bartlettii C. Morton bejuco arte, alim
Dioscorea composita Hemsl. bejuco nd
Dioscorea convolvulacea Schltdl. & Cham. bejuco nd
Liliaceae
Allium cepa L. herbcea alim
Allium glandulosum Link & Otto herbcea alim
Smilax domingensis Willd. bejuco alim
Marantaceae
Calathea macrosepala K. Schum. herbcea envo
Maranta arundinacea L. herbcea alim
Musaceae
Heliconia aurantiaca Griggs herbcea alfa
Heliconia librata Griggs arbusto envo
Musa paradisiaca L. herbcea alim
97
Acta Botanica Mexicana 77: 69-98 (2006)
Apndice. Continuacin
Orchidaceae
Bletia purpurea (Lam.) DC. herbcea nd
Encyclia cochleata (L.) Leme epifita nd
Encyclia neurosa (Ames) Dressler & Pollard epifita nd
Encyclia polybulbon (Sw.) Dressler epifita nd
Encyclia pygmaea (Hook.) Dressler epifita nd
Epidendrum atroscriptum Hgsater epifita nd
Gongora unicolor Schltr. epifita nd
Habenaria distans Griseb. herbcea nd
Ionopsis utricularioides (Sw.) Lindl. epifita nd
Isochilus carnosiflorus Lindl. epifita cere
Notylia barkeri Lindl. epifita nd
Pleurothallis gelida Lindl. epifita nd
Psygmorchis pusilla (L.) Dodson & Dressler epifita nd
Poaceae
Coix lacryma-jobi L. herbcea arte
Gynerium sagittatum (Aubl.) P. Beauv. herbcea arte, maco
Lasiacis divaricata (L.) Hitchc. arbusto nd
Lasiacis procerrima (Hack.) Hitchc. herbcea nd
Panicum hirsutum Sw. herbcea nd
Pennisetum purpureum Schumach. herbcea nd
Saccharum officinarum L. arbusto alim
Pontederiaceae
Pontederia sagittata C. Presl herbcea envo
98