IE,,-Bo'Ok Hazlrlayan

alii Oalehban Tabriz

E-,mlaiil :

AI lqaleh b,alnl,@g mail ~ com

Wlebsiite: www.aliq haleh ba n. Cloml www.I .. azernet.net

Boxseyis al;}m~ahov Natiq Allahverdiyev Nizami Boxseyis oglu

Tarixi oldug« kimi qebul etmsk, derk etmsk va oldugu kimi qiymetlsndirmek lazimdtr.

Heydor Oliyev

Balo - «Nurlan» - 2006

TURK DUNYASINDA

PARLAYAN ULDUZ

Toplayan va tsrtib edonler:

Baxseyis Olomsahov Natiq AUabverdiyev Nizami Boxseyis oglu

Redaktor:

Mahmud Karimov Azorbaycan MiI1i Elmlor Akademiyasmm prezidenti

Buraxilisa mssul:

Vaqif aliyev Sumqayit sohor icra Hakimiyyatinin bascisr

B.aIam~ahov, N.Allahverdiyev, N.Bax~eyi~ oglu Turk dimyasmda parlayan Ulduz.

Bu kitabda Turk dunyasimn isiqli simalanndan olan gorkomli ictimai-siyasi V~ dovlot xadimlori Mustafa Kamal Atatiirkiin, Heydor Oliyevin .VJ Ilham Oliyevin fikir dunyasindan suzulub golon secmclor verilmis v~ onlar haqqinda dunyanm tarnnrnis ictimaisiyasi V~ dovlot xadimlorinin soylodiklori fikirlor toplanrmsdir.

Kitab indiki v:a golacck nosillorimiz ucun qiymotli sonat numunosi, doyorli istinadgahdir.

4603000000

----- Qritli na~r

N -098 -2006

Tarixi scxsiyyotlcr osrlorin VJ nosillorin yaddasmda obodi yasayirlar. Zaman otdukco onlann xalqi VJ votoni ucun etdiklori,

olkosinin inkisafindakt xidmotlari daha yOX nozcrc carpir Vg oz omallori ilg muqsddoslik zrrvosina ucahrlar.

Cox boyuk zohmatin bohrosi olan Vg pesokar mualliflor - Baxseyis Olomsahov, Natiq Allahverdiyev VJ Nizami Boxseyis oglu tarofinden hazrrlannus "Turk dilnyasmda parlayan ulduz" adlanan . bu kitabda Turk dunyasnun isiqh simalanndan olan gorkomli . ictimai-siyasi Vg dovlot xadimlori Mustafa Kamal Ataturkun, Heydor Oliyevin yg Ilham Olryevin fikir dunyasmdan suzulub golan secmolcr

verilmis Vg onlar haqqinda dimyanm tanmmis ictimai-siyasi V;;J dovlot xadimlorinin soylodiklori fikirlor toplanmtsdir,

Ataturk Vg Heydor aliyevt~ muqayisoda ilham 8liyev goncdir, Lakin onun da siyasot alomindc ozunomcxsus xiisusi yeri vardir. Onun siyasi reytinqi, demok olar ki, gunbogun yuksolir, diqqoti getdikco daha yOX colb edir. Tokco olkomizdo deyil, beynolxalq

On soz ovozl

Tarixi arasdmb bu gun ucun ohcmiyyatli, dayorli olan sohifalorini indiki Vg golecck nosillcro catdirmagin 6zii xalq, millet, taritx vo galocck nosillor qarsismda boyuk xidmotdir.

Heydor flliyev

3

arenada da Ilharn 8liyev fenornenino maraq artmaqdadir. 0, A vropada, Amerikada eiddi siyasotci kirni tanuur V;;) qobul olunur. Fransa xarici islor nazirliyinin bas katibi Kolan Dele Verdiyerin fikri bunun bariz tosdiqidir: «Ilham Oliyev Fransa rosmi dairclorindo perspektivli siyasotci kimi qarsilamr».

Rusiyanm en nufuzlu politoloqlarindan biri sayilan i.Morozov Ilham 8liyevi yuksok intellekto vo savada malik ~gXS kimi sociyyalcndirir. Onun qonaotin» gore, Ilharn Oliyev bu xususiyyotlori ilo oz opponentlorini xeyli gerido qoyur. Digor bir Rusiya siyasotcisinin - Y.Yefimovun fib'! daha maraqlidir. 0 deyir: "Monee, Ilham Oliyev adi bir ~gXS deyil. Duzdur, 0, Prezidentin ogludur. Lakin bu status Ilham 8liyevin perspektiv planlarmin, siyasi golacoyinin qarsismi ala bilmoz".

ilham Oliycv ugurlu siyasotci, Azorbaycanm firavan golcccyinin tominatcrsidir. Onun scxsiyycti Azarbaycamn bu gunku vo sabahki realhgidir. Bunu comiyyotimiz coxdan qcbul edib. Gonclor coxdan onu ozlorino lider seciblor. Ilharn Oliyevin son illardoki siyasi Ioaliyyoti do aydm gostorir ki, bu tomkinli. bacanqb, tocruboli siyasotci daim xalqmm vc Votcninin inkisafr, tcrcqqisi ucun cahsir. Hoyat ozu subut edir ki, prezident Ilham Oliyev 02 siyasstindo ardicil vc q otiyyctlidir.

Ilham Oliyev reialistdir. Bir coxlan kimi bos-bosuna vcd vermoyi xoslarrur. Ancaq inamlidir, nikbindir. Bu isa dovlot rohbcrinc, siyasi xadimo xas olan keyfiyyotlordir, Ilham 8liyevin siyasotci kimi ustun cohctlcrindon biri do odur ki, oqidclidir, iradolidir, xaJq Vg Voton monafeyi naming gorduyu isdo israrhdir, qotiyyotlidir. Ona gore do butun foaliyyctindo ugurlar onu daim

4

izloyir. Daha dogrusu, ugurlan 0, OZ bacangi, agli, zokasi sayosinde qazamr.

ilham 8liyev horn do taninrrus ictimai xadimdir. 0, bu gun Azorbaycanm Milli Olirnpiya Komitcsino rohborlik edir. MOK onun rohbarliyi dovrundo inkisaf etmis, Azorbaycan idmani dunya arenasma cixa bilmisdir. Turkiyo Olimpiya Komitosinin bas katibi Toqay Bayatlmm soylodiyi fikir bunu bir daha subut edir:

"Azorbaycan MOR-un gorduyu islor. monee, olli ilo gorulon islorc barabordir" .

Ilham Oliyevo bir 90X keyfiyyotlor irson golir: - agil, tomkin, uzaqgoronlik, yurda, elc baghhq ve s. ilham 8liyevin Heydor 8liyev mokdobindon JXZ etdiyi en inco moqamlardan biri xalqa inanmaqdir. 0, xalqa inamr, xalqla unsiyyot qurmagi, ona etimad gostorrnoyi, xalqin arasmda olmagi siyasotcinin an boyuk vozifosi hesab edir. Ilham 8liyev deyir: «Biz Azarbaycan xalqi ucun isloyirik. Onlar bizo bu etimadi gostariblor V;:J biz de bu etimadi dogrultrnahyiq».

Ilham Oliyev gems diapazonlu soxsiyyotdir. 0, hom iqtisadiyyatm guclu tcskilatcisi, hom do istonilon auditoriyani db almagi bacaran qeyri-adi siyasotcidir.

Mohtorom Heydor 8liyevin bu gone siyasotci haqqmda dediyi fikirlor bunun bariz numunosidir: "Ilharn 8liyev horn biliyino, hom aglma, horn tccrubcsino, hem do insani keyfiyyotlorins gora Azorbaycanm siyasi sohnosindo oz yerini tutub".

Heydar Oliyevda ovladlanni toriflarnok xasiyyoti yox idi. Ilham 8liyev haqqmda bu sozlori deyirso, demcli, bu gone siyasotcimiz artiq kamil V;) bacanqh dovlot xadimi kimi yetisibdir, olkonin sukamru ona etibar etmokdo xalq yamlmamisdir. Burada boyuk fransiz mutcfokkiri Pol Ami Holbaxrn dediklerini yada salmamaq olmur:

5

"Hakimiyyot yalruz 0 vaxt boyuk nemot olur ki, onu oldo eden adama tcbiot tcrbiyo, aliconabhq, quvvotli ruh, genis urok, dorin agil, boyuk tocrubc vermisdir",

Ilham Oliyevin xalqi, Votoni ucun etdiklori goz qabagmdadir.

Yeni neft strategiyasmin islonib hazirlanmasmda vo reallasmasmda, Daghq Qarabag probleminin hoili istiqamctindo Azorbaycanm haqq sosinin beynolxalq aIJm~8 mudafio olunmasmda, xalqm sosial voziyyotinin yaxsilasdmlmasmda, qacqin vo mocburi kockunlorin problemlorinin hollindo onun gorduyu islor umumxalq mohobboti q azanrmsdir.

Prezidentimizin gorduyu islor demoyo osas verir ki, 0, Heyodor 8liyev ideyalarinm sadoco davamcisi yox, eyni zamanda, bu ideyalan XXI osrin tolcblorina, dovrun, zarnanm ruhuna uygun olaraq tokmillosdirocck Vg inkisaf etdirscok liderdir. Butun bunlara gora Ilham Oliyevin faalhgi, qotiyycti, zokasi hor birimiz ucun numuno olmahdir.

Seyfoddin Qondilov, Azorbaycan Respubllkasimn Prezidenti yamnda Dovlot Idaracilik Akademiyasmm rektoru, professor

6

an boyuk ssxsiyyat oziindan 'YOx mansub oldugu camiyyoti dtlslinon, onun varhginm V;} xosbaxtliyinln qorunmasi yolunda hoyatuu veron lnsandir.

Mustafa Kamal Atatiirk

Heydor aliyev

Xalqmun, Azarbaycamn, dogma vetanlmin, torpagnmzur dardini cekmok, 0 onun qayglsma qalmaq monim ii~iin an ~ar;Jfli vazifedlr .

Insan iit;iin oz xalqma xidmat etmakdon, xalqa xeyir vermokdan, onun hormot va mahabbatini qazanmaqdan boyiik xosbaxtlik ola bilmoz.

Ilham 8Jiyey

ilbam Oliyev

Tiirkiyonin qelabaleri bizi, Azorbaycamn qelabolari Tiirkiycni sevi ndiri r.

Azarbaycan Respublikasmm bayragr, gerbi va himni Azorbaycan ddvlatinin mdsteqilliyini tocossdm etdiron miiqeddas romzdir.

Heydor aliyey

Azorbaycan Respublikasnnn DoYlat Bayragi

Romzi monasi:

Mavi rong - turkculuk

Qrrrmzi rang - muasirlik va demokratiya Yasil rong - islam

Aypara va ulduz - aya va gunoso isaro, obsdilik, dunyovilik

Azsrbaycan Respublikasmm Ddvlet Gerbi

Romzi monast:

Gerbdoki qalxan - mudafio Ucrongli dairolor - bayraq Sokkiz gusoli ulduz - gtmos

Sokkiz gusoli ulduzun ortasmdaki alov - odlar yurdu

Sunbullor - bolluq

Pahd budaqlan - uzunomurluluk

11

AZ8RBAYCAN RESPUBLiKASININ DDVL8T HiNINi

Azorbaycan! Azorbaycan!

Ey qohrcman ovladin sanli Vctoni! Sandall otru can vertnoya cumlo hazmz! Sandon otru qan tokmcyo cumlo qadirizl Ucrongli bayraginla mosud yasa! Ucrangli bayragmla mosud yasa!

Sozlgri: 8hmad Cavadm, Musiqisi: Uzeyir Hacrboyovundur.

Minlorla can qurban oldu! Sinon harbo meydan oldu! Hiiququndan kecon osgor, HgTJ bir qchroman oldu!

Son olasan gulustan, Sana hor an can qurban! Ssno min bir mohcbbot Sinomdo tutmus mokan!

Narnusunu hifz etmayo, Bayragrm yukscltmoyo, Cumlo gonclar mustaqdrr:

Sanh Vcton! Sanh Votcn!

Azorbaycan! Azorbaycan! Azarbaycan! Azorbaycan!

12

IK()llstitll1tsJiya bizim osas qanunumuzdur, ali qanunumuzdur. Konstitutsiyam yerina yetirmek, ardicil surotdo hayata kecirrnok bizim tarixi vazifamizdir.

r 1995-ci ild» qsbul edilib

(24 avqust 2002-ci if tarixde olan dsyisiklik v'" slavelrl»)

1.1. Azorbaycan Respublikasmda dovlot hakimiyyctinin yegano

rnanboyi Azorbaycan xalqidir. .

1.2. Azorbaycan xalqi Azorbaycan Respublikasi orazisind» vo ondan konarda yasayan, Azorbaycan dovlotino va onun qanunlanna tabe sayilan Azorbaycan Respublikasi vctondaslanndan ibarstdir;

7.1. Azorbaycan dovloti demokratik, huquqi, dunyavi, unitar respu blikadir,

8.1. Azorbaycan dovlotinin bascisr Azorbaycan Respublikasmm Prezidentidir.

11.1. Azorbaycan Respublikasmm orazisi vahiddir, toxunulmazdir Vg bolunulmozdir.

13.1. Azorbaycan Respublikasmda rnulkiyyot toxunulmazdir vc dovlot torsfindon mudafio olunur.

17.1. Comiyyotinin csas ozoyi kimi ailo dovlotin xiisusi hima ycsindondir.

18.1. Azorbaycan Respublikasmda din dovlotdcn ayndir. Butun dini ehtiqatlar qanun qarsismda borabordir.

21.1. Azarbaycan Respublikasinm dovlot dili Azorbaycan dilidir, 21.2. Azorbaycan Respublikasi ohaliniu damsdigi basqa dillerin sorbost isladilmosini vo inkisafim tamin edir.

28.4. Azorbaycan Respublikasi votondasmm her zaman maneosiz oz olkosinc qayitmaq huququ vardir.

31.1. Her kosin tchlukosiz yasamaq hiiququ vardir.

13

33.1. Hor kosin monzil toxunulmazhgi huququ vardir.

34.2. Nigah konulhr razthq osasmda baglamr. Hey kos zorla

- evlcndirilo (oro verilc) bilmoz,

34.5. Valideynlcro hormot etmok, onlann qaygrsma qalmaq usaqlann borcudur. 18 yasina catrms amok qabiliyyotli usaqlar omok qabiliyyoti olmayan valideyinlorini saxlamaga borc1udurlar.

37.1. Her kosin istirahot huququ vardir.

40.2. Hsr kos tarixi, modoni vo rnonovi irso horrnotlc yanasmali, ona qaygi gostarmcli, tarix VJ modaniyyat abidolcrini qorumahdir.

42.1. Her bir vctondasm tohsil almaq huququ vardir.

42.2. Dovlot pulsuz icbari umumi orta tohsil almaq huququnu temin edir.

47.1. H8r kosin fikir va soz azadligi vardrr.

56.1. Azorbaycan Respublikasi vctcndaslanmn dovlot orqanlanna secmok vo secilmok, habelo referendumda istirak etmok huququ vardir.

60.1. Hor kosin huquq v:a azadhqlanmn mohkomoda mudafiosinc tornina t verilir.

75. Hor bir votandas Azorbaycan Respublikasmin dovlot rcmzlcrino - bayragma, gerbino v:a himnino hormot etmolidir.

76.1. Vctsni mudafia her bir votondasm borcudur.

78. atraf muhutun qorunmasi her bir soxsin borcudur.

79. Hey kos Azcrbaycan Respublikasmm Konstitusiyasma vo ya qanunlanna zidd vozifolorin icrasina mocbur edilo bilrnoz.

14

• •

I FaSIL

• •

TARIXI

soxstvvan aa

ilham Oliyev

Mustafa Kamal Ataturk butun turk x alq1111l1 , marnlakotinin, dunyasmm ondaridir. A taturkim dahiliyi, mudrikliyi bizim ii<;:un ilham manbsyidir.

Heydor eliyev

Mustafa Kamal Ataturk dunyamn on gorkomli

scxsiyyatlcrindan biridir. Bayuk dovlct xadimi, siyasi xadimdir. Onun Turkiyo qarsisinda, butun Turk dunyasi qarsismda misilsiz xidmatlori olmusdur. Mustafa Kamal Ataturk tokco Turkiyo haqqinda deyiI, butun Turk dunyasi haqqmda daim dusunmusdur. 0 cumlodan Azorbaycanda yasanan olaylar da onu har zaman narahat edirdi, d i.i.~ und ururd U ...

Ataturk milli mubarizodc milli birliyi tsmin eden ovozsiz bir lider, muharibo meydanlannda ofsanovi bir komandan, dovlot yaradan boyuk siyasi xadim, millotin SimaS1l11 doyisdircn qudrotli bir inqlabcid: r.

Utkan Qocatiirk, Atatiirk Arasdirma Morkazinln direktoru, professor

18

Mustafa Kamal sosialist deyildir. G6z;;,1 bir toskilatcr, yuksok anlayisli, qabagi dusuncn, gOZJl dusuncoli VJ agrlh bir ondordir .. 0, soygunculuga gar$l bir qurtulus savasi apanr.

MJn onun imperialistlorin qururunu qiracagma ... inamram.

V.i.Lenin, kecmis Sovet dovletinin banisi

P.P .Moiseyev, kecmis Sovet tiirksiinasr

Ataturk oz olkasinin yalmz siyasi suverenlik ugrunda yorulmaz mubarizi deyildir, homcinin iqtisadi rnustoqilliyc dogru yonolmis horokata bacanqh toskilatci idi.

Ataturk Turkiyonin coxosirlik geriliyini l;;,gv etmck uctm yOX islor gormusdur. Onun rchbcrliyi dovrundo Turkiyonin beynolxalq nufuzu artrrus, dunya siyasotindc 61k;:, muhum rol oynamaga baslarrusdir.

N .S.Xuru~ov, kecmis SSRi Nazirler Sovetinin sodri

... ogar nczcro alsaq ki, kohno Turkiyo neco idi V;;) gone turklor hakimiyyoti dovrundo onun simasi OJ qodor doyismisdir, onda biz Ataturkun rohboriiyi altmda hoyata kecirilon islahatlan tamamilo radikal, hotta osas etiban ilc inqilabi adlandirmahyiq.

A.F . Miller , kecmis Sovet tiirksiinasi

19

TARixi OXSARLIQLAR

Turkiyo vo Azorbaycan dost, qardas olkolordir, homise bir olmus V~ bundan sonra da bir olacaqlar.

Ilham 8liyev

-?t{ Mustafa Kamal Ataturk may ayinda dogulmusdur, gozlori turkun inane ronginda - goy, atasmm adi Olirza idi.

~';} Heydor Oliyev do may ayinda dogulub, gozlori turkun mane rangindo - goy, atasmm ad! 8lirzadlf.

'* Mustafa Kamal Atatiirk general idi, 8vv81 Turkiyo Respublikasunn Bayuk Millet Moclisinin sodri, sonra Turkiyo Prezidenti olub.

20

7:* Heydor Oliyev de general idi, ovvcl Azarbaycan Milli Moclisinin sodri, soma iS8 Azorbaycan Respublikasmm Prezidenti olub.

~\1: Ataturk da, Heydor Oliyev do Xilaskardir!

MUDRiKLiKD8 EYNiYY8T

Atatiirk Turkiyo Turklorindir.

HiOllyev Butun azorbaycanhlann dunyada bir votoni var. 0 da rnustoqil Azarbaycan Respublikasidir.

21

Atatiirk Turk cocuguocdadnu tamdiqca daha boyuk islor gorrnok llyUn ozundo quvvct tapacaqdir.

H.8liyey Azorbaycanh harada olur-olsun 02 V;:)t811i, xalqi, OZ olkosi baroda dusunmolidir.

Atatiirk Oz hokumotimizin iradosi altmda bodboxt va foqir yasamaq, yabanci osaroti bahasma qovusacagimiz rahathq vc xosboxtlikdon iki dofo ustundur.

H.81iyev Ogor her hansi olkanin xalqlan oz huquqlanm anlayir Vg onian qoruya bilirso, 0 zaman en kicik dovlot belo on boyuk momlokot qador guclu olur.

Atatiirk Hokumat millotdir vo millet bokumotdir.

H.8liyev Azorbaycan dovloti butun Azcrbaycana hakimdir.

Atatiirk Insaf vo morhemat dilomakla millet islari, dovlot islori gorulmoz ...

H.8liye\' "Mustoqillik!" "Mustoqillik!" demokla, bayraq

qaldirrnaqla, qozetlordc bos-bos sozlor yazmaqla mustoqil ola bilmorik ...

Atatiirk Hokumotin iki moqscdi olmahdir: - birincisi, millotin qorunmasi, ikincisi millotin rifahmm tamin edilmosi.

H.8liyev Xalq dovlot iictui yox, dovlot xalq ucun olmalidir.

Atatiirk Dunyada hor sey ucun, mo'noviyyat ucun, hcyat ucun, muvoffcqiyyot ucun en dogru yol gostorcn elmdir, texnikadir.

H.8liyev Golccok bilikli, elmli insanlann ciyinlori uzarindo qurulacaqdir.

Atatiirk MgdJ11i olmayan insanlar madoni olanlann ayaqlan altmda qalmaga moruzdur.

H.8liyey Yuksok modaniyyoto malik olan xalq homiss iroli gedocok, hcmiso yasayacaq, horniso inkisaf edocokdir.

Atatiirk Qadm ... In mohtorcrn, hor seydcn yuksok VJ sorofli bir movcudiyyotdir. Dunya uzorindo gorduyurnuz her sey q admin asoridir.

H.8liyev Qadmlar comiyyctimizin bozoyidir, gozolliyidir. QadmSIZ comiyyct ola bilmoz, hoyat ola bilmoz.

Atatiirk Milloti azad edonlor yalmz vc yalmz muollimlcrdir. Bir kutla millet ola bilmok ucun mutloq maarifcilaro, muollimlorc mohtacdir.

H.8liyev Mon yer uzundo muollimdon yuksok ad tannmram.

Atatiirk H.8liyev

Butun umidim gcncliyodir. Goncleri kamillosdirin. Gcnclorlo ciddi mosgul olmaq, Azorbaycanm golccoyi haqqinda dusunmok, gclccoyi nanuno cahsmaq demokdir.

Atatiirk Mcdoniyyot oxumaq, anlamaq, goro bilmok, gorduyundsn mo'na cixarrnaq, aylq yasamaq, dusunmok, zokarn maariflond irrnakdir.

H.8liyev Biz 02 saviyycsino g{)IJ zamanm toloblorino homiso cavab veron modoniyyatimizla - istor kecmis, istorso do bugunku modoniyyatimizlc foxr edirik.

Atatiirk Tarixi yazmaq tarix yaratmaq qcdor muhurndur. H.8liyev Tarix gorkamli insanlann islori, foaliyyctlcri ilo yaramr.

Atatiirk Boyuk islori yalmz boyuk millotlor gore bilor. Ogor bir millet boyukdurso, ozunu tammaqla daha da boyuk olur.

H.8liyev Azorbaycan xalqrni czab-oziyyatdon, boladan xilas etmok ucun birlosmok, bir yolla - haqq, odalct yolu ilo getmok

lazimdu. .

**?~

Atatiirk Scnctkar ;)1 opmoz; sonotkann oli opulor.

H.8liyev Istedad qaygi istoyir.

*** Mctbuat millotin umumi sosidir.

Qozet bir guzgudur, oxucu orada ozunu gorrnslidir. Hgyatln isiqli torofini do, zulmotini do orada tapmahdir.

22

Atatiirk H.81iyev

Atatiirk Musiqi hoyatm no'sosi, ruhu, sevinci vo her seyidir; cunki hoyat ozu musiqidir.

H.8liyev Musiqi ayn-ayn dillordo damsan, muxtclif inkisaf yollan kecmis, bir-birindon Iorqlonon mo'novi vo maddi dcycrlorc malik xalqlann on gozol qarsiliqh anlasma vo unsiyyot vasitosidir.

Atatiirk Hor hansi bir ordunun doyori zabit Vd komanda heyotinin doyori ilo olculur.

H.8Iiyev Ordunun qudrotini, onun doyus qabiliyyotini, qalobo iradosini toskil eden doyusculorin vatonporvarlik

hissidir.

Atatiirk Yurdda sulh, cahanda sulh ucun calismq. Sulh millotlori rifaha va xosboxtliyc catdrran on boyuk yoldur.

H.8Jiyev Sulh ele bir soraitdir ki, butun insanlar zorakiliqdan, qorxudan azad yasayirlar vo onlann tohlukosiz yasamaq huququ to'min edilir.

23

Atatiirk Butun insanhgin varhgim oz soxsi monafelorindo axtaran insanIar xosbext deyillor.

H.8liyev Monovi tomizlik insan ucun her seydcn ustundtir. HJr bir SJIV;)t, para mcnoviyyau ovoz edo bilmoz.

-f.);HI~ ~,}

Atatiirk Milloto ofandilik etrnok yoxdur, xidmot etmok vardrr.

Milloto xidmot eden onun ofondisi olur.

H.8liyev Xalqurun, Azcrbaycanm, dogma vatonimin, torpaginuzm dordini cokmck, onun qaygisma qalmaq rnonim ucun on soroffi vozifodir.

*~i-*

Atatiirk Azadhq olmayan bir 61kJdJ olum Vg ucurum vardir. Hor

iroliloyisin Vg qurtulusun anasi azadhqdir.

H.81iyev Azadhqdan qarozli, bohtanci movqedon yox, votondas rnovqeyindon cixis edorok istifado etrnok lazrmdir.

Atatiirk Azorbaycanrn kadori bizim kadorimiz, sevinci bizim sevincimizdi r.

H.8liyev Biz bir millet, iki dovlotik.

.«Ey turk xalqr, san yagdarm !jirinsoziin~, zarif.b;}diJy3sin~

~ddanma7 Tiirkiin oglu, qayidanda san. boyiik

olursan;

Orxon- Yenisev da$

- ....... ~

kitabiJlarind;}D

Heydar 31iyev

Mona boyiik Atatiirkiin adIDI dasiyan Beynslxalq Siilh Miikafan toqdim olunubdur .... Mon bununla foxr edirom. Atatiirkiin soxsiyyati, onun yaratdrg; Tilrkiya Cihnhuriyysti menim ul_;un ornakdir. Man buna daim sadiq olacagam,

Atatiirk, soni sevmak milll bir Ibadatdir.

Calal Bayar, Tfirkiyonln ii~iincii prezidenti

Azorbaycanda Ataturk Morkozinin yaradilmasr haqqmda Azorbaycan Respublikasi Prezidentinin

S8R8NCAMI

TUrk dimyasinm boyuk ondori, Turkiyo Cumhuriyyotinin banisi vo ilk prezidenti Mustafa Kamal Ataturkun turk xalqlarmm tarixindo tutdugu muhum yeri nozora alaraq, Ataturk irsinin, umumiyyctlo, turk tarixi vo rncdcniyyatinin, daha darindon oyronilmosi vo tgblig olunmasi mcqscdilo qorara aliram:

1. Azorbaycanda Ataturk Morkozi yaradilsin.

2. Muoyyon edilsin ki, Azorbaycan Respublikasmm Prezidenti Ataturk Morkozinin foxri sodridir.

3. Azorbaycan Respublikasi Prezidentinin Icra Aparatmm rohborino tapsmlsin ki, Atatiirk Morkczinin statusu, strukturu vo stat vahidlorini muoyycn etmoklo onun nizamnamosini bir ay muddotindo hazrrlayib, Azorbaycan Respublikasi Prezidentino toqdim etsin.

4. Dovlat Omlakr Nazirliyi Bah sahor icra Hakimiyyoti ilo birlikdo Atatiirk Mcrkozi ucun bina aynlmasi mssclesini bir ay muddotinda hell etsin.

5. Azorbaycan Respublikasi Nazirlor Kabineti bu scrcncamadan iroli golcn digar mosclclari hell etsin.

26

Heydor Oliyev, Azerbaycan Respublikasmm Prezidenti Baki soharl, 9 mart 2001-ci il

Biiland Ece\'it

XALQI O<;(jN BBBDi QiBLBGAHA (:EVRiLaN iNSAN

Heydor alirza oglu Atatiirk qador qildratli tiirkdiir. 0, min ilda bir yetisan dahilerdendir.

Boyuk turk dunyasunn basoriyyot tarixino boxs etdiyi nadir VJ nahong simalardan biri de Azorbaycan Respublikasunn Umummilli lideri Heydor 8lirza oglu 8liyevdir. Heydor 81iyevi basqa tarixi ~;;)Xsiyy8tIJrd8n forqlandircn bashca xususiyyatlor onun qeyri-adi zcka realizmino, yuksok toskilatcihq bacangma, hadisalori musahido Vg sintez etmok sahasindo unikal qabiliyyato malik olmasidrr.

Dunyamn basqa dahi soxsiyyatlori kimi Heydor 8liyevin do ornur yolu zahmotkes xalqm icsrilorindsn basiamb. 0, 1923-cii il mayin lO-da Azorbaycanm Naxcivan sohorinda anadan olmusdur.

,1939-cu ildo Naxcrvan Pedaqoji Texnikumunu bitirdikdon sonra Azorbaycan sonaye Institutunun (indiki Azorbaycan D6v18t Neft Akademiyasi) memarhq fakultcsindo tohsil almisdir. Baslanan muharibo ona tohsilini basa catdirmaga imkan vermomisdir.

1941-ci ildon Naxcrvan MSSR Xalq Daxili Isler Komissarligmda Vg Naxcivan MSSR Xalq Komissarlan Sovetindo

27

sobo mudiri vozifosindo islornis, 1944-cu ildo dovlot tohlukcsizliyi orqanlannda i~g gondorilmisdir,

1964-eu ildc Azorbaycan SSR Nazirlor Soveti yanmda Dovlot Tohlukasizliyi Komitosi sodrinin muavini, 1967-ci ildon iss sodr vazifosindo islornis, general-mayor rutbosino qcdar yuksolrnisdir. Hemin illordo 0 Leninqradda (indiki Sankt-Peterburq) xususi ali tahsil alnus, 1957-ci ildo isa Azorbaycan Dovlot Universitetinin tarix f akul tosini bi tirmisdir.

Azorbaycan Kommunist Partiyasi Morkozi Komitosinin 1969- eu il iyul plenumunda Heydor Oliyev Azorbaycan Kommunist Partiyasi Morkozi Komitosinin birinci katibi secilorck respublikanm rohbori olmusdur.

1982-ci ibn dekabnnda Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi Morkozi Kornitosi Siyasi Burosunun uzvu secilon Heydor Oliyev SSRi Nazirlor Soveti sodrinin birinci muavini vozifosino toyin edilmis va SSRi-nin rchborlsrindcn biri olmusdur. Heydor Oliyev 20 il orzindo SSRi Ali Sovetinin deputati, 5 il iso SSRi Ali Soveti sodrinin rnuavini olmusdur,

1987 -ci ilin oktyabnnda Sovet i ttifaqi Kommunist Partiyasi Morkozi Komitosi Siyasi Burosunun Vg soxscn bas katib Mixail Qorbacovun yeritdiyi siyasi XJttJ etiraz clamoti olaraq, tutdugu vozifolsrdon istefa vermis, Daghq Qarabagda yaranmis koskin munaqisoli voziyyatlo bagh SSRi rohborliyinin ikiuzlu siyasotinc etiraz olamoti olaraq, 1991-ei ilin iyulunda Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasmm siralanm tork etmisdir,

1990-C! ilin iyulunda Azorbaycana qayidan Heydor Oliyev ilk ::lvV'Jl Bakida, soma iso Naxcivanda yasanus, hemin ildo do Azorbaycan Ali Sovetino deputat secilmis, 1991-I993-cti illordo Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Moclisinin sodri, Azorbaycan Respublikasi Ali Soveti sodrinin muavini olmusdur.

Heydor 8liyev 1992-ci ildo Yeni Azorbaycan Partiyasuun Naxcivan soharinda kecirilmis tosis qurultaymda partiyarun sodri secilmisdir .

1993-cii il iyunun lS-dJ Azorbaycan Ali Sovetinin sodri secilmis, iyulun 24-dg iso Milli Moclisin qoran ilo Azorbaycan Respublikasr Prezidentinin sclahiyyatlorini hoyata kecirmoya baslarms, 1993-cii il oktyabnn 3-d::! umumxalq sosvermosi ncticosindo Azorbaycan Respublikasnun Prezidenti secilmisdir.

1998-ci il oktyabnn II-dJ xalqin yuksok fcalhgr saraitindo

kecirilon seckilcrdo saslorin 76,1 o/cl-ni toplayaraq yenidon

Azorbaycan Respublikasirun prezidenti secilmisdir.

28

2003-eil il oktyabnn l f-do kecirilon Prezident seckilorindo namizodliyinin iroli surulrnosino raziliq vermis, lakin sohhotindo yaranrrus problemlo alaqodar olaraq seckilordo istirak etmokdon imtina etmisdir.

Heydor aliyev bir sira beynolxalq mukafatlara, muxtolif olkolcrin universitetlorinin foxri doktoru adma V;;l digor yukssk nufuzlu foxri adlara layiq gorulmiisdur. 0, dord dofo Lenin ordeni, Qrrmizi Ulduz ordeni vc coxlu rnedallarla tcltif edilrnis, iki dofa Sosialist Ornoyi Qohromaru adnu alrrns, bir <fOX xariei dovlotlorin orden Vg medallan ilo tsltif olunmusdur.

Heydar Oliyevin respublikaya rohborlik etdiyi dovrdo 18,3 milyon kvadrat metra yaxm monzil sahasi tikilib istifadoyo verilrnis, BakIMetropol itenin "Gonclik'', "Norimanov", !IN izami", "Ozizboyov", "Qara Qarayev", stansiyalan iso salmrms, "Abseron", "Moskva", "Azorbaycan " , "Tobriz" kimi boyuk mehmanxanaIar, Respublika sarayr (indiki Heydor 8liyev sarayi), "Gulustan" sarayi, Prezident sarayr, Milli Moclisin binasi, Idman-Konsert kompleksi, al oyunlan stadionu vo digor onlarea inzibati bina, idman-rncdaniyyet komleksi tikilmisdir.

Heydor 8lirza oglu Oliyev 2003-eil il dekabnn 12-d:;;, omrunun 81-ci ilindo vofat etmis, Bakidakt Foxri Xiyabanda dofn olunmusdur.

29

Bu da Faxri Xiyaban, son monzil, son dtlsorga, Ziyarotin ad] bir, zevvan cergo-cerge.

Insan axir sel kimi, giillo, cicakla birga, Arzularr muqoddos, ruhu taza, tar yanr, Goran torpaq bilirmi, qoynunda Heydor yatu?

Zolimxan Yaqub xalq sairi

30

Heydor 3liyey Markozi Asiyamn Core Vasinqtonudur.

Qreq Laflin, ABS konqresmeni

32

Man OZ monah hayatunm diiz alrmrs ilini xalqnnm bugiinii va sabahi ila yasamisam. Bunun son on iIi milstaqil Azorbaycan dovletina xidmotda kecib, Bu sahoda goriilan Isler SiZ3 mslumdur, lakin monim hale tamamlanmanns cox perspektivli planlanm var. Son vaxtlar sohhothnda yaranan bozi problemlar mana imkan vermir ki, blitiin bu basladrgnn, noticlarini aydm gordiiyiim i~lari tamamlayim ... Inamram ki, monim axira catdira bilmodiyim taleyiiklli masalalori, planlan, islari sizin komayiniz vo dostayinizla ilham f.lliyey basa catdira bilacek. Man ona oziim qadar inamram va galocayina boyiik Ilmidlar boslayiram,

· Heydar aliyel'

ANALARll\lIZIN ANAST

Qadma hdrmat her bir millotin bas ucahgrdir.

Heydor 8liyevin hoyatmda onun hoyat yoldasi Zorifa xamm Oliyeva boyuk rol oynanusdir. Zgrifaxa111m taoccub olunacaq dcroccda tavazokarligi, aliconabhgi, uroyinin tomizliyi ila secilirdi, 0, oftalmo1oqlann Omumittifaq Elmi Camiyyoti Idaro heyotinin uzvu olmus, 0 cumlodon ictimai xadim kimi taninrms, 1979-cu ildo Sovet Sulhu Mudafio Komitosinin uzvu secilmisdir.

Z.8liyeva uzun iller 8ziz Oliyev adma ADHTi-da oftalmologiya kafedrasmda islomis, 1982-85-ci illordo kafedraya rohborlik etmisdir.

Azorbaycan Elmlor Akademiyasimn hoqiqi uzvu, omokdar elm xadimi, M.tA verbax mukafati laureati akademik Zorifa Oliyeva oftalmologiya sahcsindo noinki Azorbaycanda, habelo ittifaq miqyasmda sayilan, secilon nufuzlu alimlordon olmusdur.

Akademik Z.81iyeva 1985-ci ildo Moskva soharindo vafat etmis vo Bakida Foxri Xiyabanda dofn olunmusdur.

33

Tanmmis ictimai-siyasi xadhnlar Zorifa xamm Oliyev» haqqmda

Hokim ucun hor bir keyfiyyot lazimdir, amrna on osas keyfiyyot yuksok monoviyyatdir.

Heydor 8liyev

Zorifo 8liyeva heyrotamiz insan idi.

Ilharn Oliyev

Daglarm qollan, zirvolori bir silsilo toskil etdiyi kimi, akademik Zcrifo xamm Oliyeva da muasir Azcrbacan oftalmologiya elminin on uca zirvclorindcn biridir.

Mirmammad C a vadzada akademik

8gJr men pesokar cdsbiyyatci kimi Zorifo xarurn Oliyeva haqqmda osor yazasr olsaydim, hec subhosiz ki, onu "Ovozolunmaz insan haqqmda povest" adlandirardnn.

V. Smelyova, akademik

Zorifo 8ziz qizi oxlaq, roftar Vg davramsi ila homkarlarma osl numuncyo cevrilmisdi. 0, yOX maraqh, 90X mohsuldar Vg 90X sorofli bir ornur yasarmsdir.

Arkadi Nesterov, akademik

Zarifo xarum sozun hoqiqi mcnasmda boyuk alim, nufuzlu muollim, gozol ana, nccib qadin olmusdur. Xarakter VJ cmollcri onu busbutun qeyri - adi xamrn etmisdi.

Larisa Masetova, akademik

Aliconabhq, nociblik, fodakarhq, mordlik VJ safqolblilik romzi olan Zcrifo Oliyeva mudrik insan tosiri bagrslayirdi.

A. F. Brovkina, professor

34

M. Krasnov, akademik

Zorifo xamm 81iyeva hom xeyirxah, hom agilh, horn do qudrotli idi.

***

Xalqmm xosboxtliyini ozunun var-dovloti, sarvoti sayardi.

N. B. Sulpina, akademik

**ft'a-

Ondaki yuksok rnadoniyyat, zerif, hossas urok, elmc sedaqot,

insanlara intohasiz mehebbot, mcsuliyyot hissi moni maftun etmisdi.

P. S. Malik - Aslanova, professor

Ehtibarh, sodaqstli dost kimi hafizolordon silinmozdir.

Q. M. Nasrullayeva, professor

Zorifo xanim elmin sonmoz ulduzu idi.

P. 3. Ozizboyova, akademik

35

Sevil aliyem

Deyirlor ki, atasma oxsayan QlZ xosboxt olur. 0 da atasma VOX oxsayirdi, zahircn do, xasiyyotco do.

Karam Korimov, professor

San gedondon bu yerlardan Otirsizdlr giillaf,

Sonsiz gunasslz q aldr gtiller, Getdin, daha da oziz, Milqoddas oldun,

Zsrif xatira oldun, Uzaq sas oldun

36

Tomris anasisan xalqm, millatin, Zokanla foth etdin basorlyyatl. Diinya xammlan dorsa yan-yana an kiiban sonsan, Miiqeddes Ana!

TANINMI~ DOVL8T R8HB8RL8Ri, DiPLOMATLA.R, ELM vo MaD8NiYY8T

. XADiML8Ri

HEYDaR 8LiYEV HAQQINDA

Azorbaycamn biitiin vatandaslan da, diinya da bilmelidir ki, Azorbaycan bee; vaxt ijz orazlslnin bir qansuu bel .. bee; bir OIkaya, basqa ddvlata vera bllmoz.

Nikolay Baybakov, Kecmis SSRi Dovlot Plan Komitosinin sadri

Heydor 8liyev biitiin Qafqaz bdlgesinin siilhiin borqerar oldugu bir mokana cevrilmesi istlqamatindaki faaliyyeti ila da daim xaurlanacaqdir .

flhmat Necdat Sezer, Tllrkiya Respublikasmm prezidenti

Heydor 8liyev Azorbaycanm ggbcgk firavanhgrmn

bunovrosini qoymusdur.

Y uri Lujkov, Moskva ~;}harinin meri

Heydar 8liyevin Qafqazm tarixindoki rolunu olli ildcn soma anlamaq VJ dark etmok mumkun olacaq.

Ramazan Abdulatipov, Rusiya Xalqlari Assambleyasmm sodri

MJn Azorbaycam, Azorbaycan xalqmi Heydor Oliyev qodor seven ikinci adam tammiram.

41

Manim hoyat amahm yalmz biitiin varh~m q;}daf sevdiyim Azorbaycau xalqma, ddvletciliyimiza, Olkamizin iqtisadi, siyasi, manovi inkisafma xidmat olmusdur,

Jan Perren, Fransanm Azorbaycandakr ilk safiri

Azorbaycanda na varsa, hanusi Heydor Oliyevin xidmati sa yasinda )' aradrlnnsdir.

Siileyrnan Darnirel, Tjlrkiyo Respublikasmm 9-cu prezidenti

~!;f**

Heydor Oliyevin Azorbaycan xalqi qarssmdaki xidmotlori

Bismarkin alrnan xalqi qarsismdaki xidmotlorino borabcrdir.

Klaus Qrevlix, Almaniyanm Azorbaycandakr safiri

Heydor Oliyev tarixo dusmus mustosna insandrr.

"*1\1{,-*

Insanlan tanimagi bacarmayan Qorbacov Heydcr 8liyevi toqaudo gondcrdi. Bununla da 0, yenidonqurmam 811 enerjili rohborlorinin birindon mohrum etdi.

Andrey Qronuko, Kecmis SSRi-nin xarici islor naziri

43

Heydor 8liye" kimi Iiderla islomak sansi alda etdiyima gor~ cox mamnunam.

Core Bu~, ADS prezidenti

Heydor 8liyev siyasot sahmatrrun ustasidrr. O. moharotli sahmatci kimi hg111 ehtiyatli, hom do qatiyyotli oldugunu dcfolorla subut etmisdir.

Qacendra Sinqkh, Hindistan diplomat)

*7f.l-*

Prezident Heydor 8liyevin hey bir zaman alternativi yoxdur.

Doktor Yahya T asdolan, Tiirkiyeda Azorbaycan lobbisinin rahbori

c$:**

Heydor Oliyev soxsiyyoti oyrcnilmcmis dunyadrrl Bu nadir

duhanm siyasot alomini bitib tukcnmoycn, sahillori gcrunmoyon

ummana bonzotmok olar.

Yaqub Mahmudov, amokdar elm xadimi, professor

44

Heyder 8liye" I;OX boytik caziba qtivveslna malik miistasna bir sexsiyyet idi. Yoni, oz zamanasini, haqiqoten, saciyyslandiran soxsiyyat idi.

Jak Slrak, Fransaprezidenti

***

Hevdor Olivevin no banzori. nc do alternativi var idi .

.,.1 .-

N amiq Kamal Zeybak,

Tilrkiyonin do",lat naziri

***

Heydor 8lirza oglu XX osrin on boyuk liderlorindandir.

Clngiz Ayitmatov, moshnr qirgrz yazicisi

***

Heyder 8liyev siyasot qrossmeysterlorinin en nohangidir.

NOHUZ Mommedov, Azorbaycan Respublikasi prezidenti icra aparannm xarici alaqalor 5jobasinin miidiri

45

0, cox dorin va miidrik insan idi.

Vladimir Putin, Rusiya Federasiyasmm prezidenti

Heydor Oliyev s i yasatcidir.

***

danilmaz niifuza malik olan mudrik

II Aleksi, Moskvamn va biitdv Rusiyanm patriarxi

~~Hlt*

Heydor 81iyev son dsrcco valehedici Vd olduqca maraqli bir insan idi. Musiqini yOX sevirdi, onu qiymotlandirirdi Vg musiqi sonotindon yOX yaxsi hali idi.

Tixon Xrennikov, SSRi-nin xalq artisti

46

Nursultan Nazarbayev, Qazaxistan prezidenti

Heydar 8liyeYin xidmstlarinin asl qiymatini galacak nosillar verocakdir.

Heydar 8liyev obodi ehtirama layiq rohbordir.

Haci Maxacov, Dagistan Respublikasi Mini Moclisinin deputati

Heydor Oliyevin hcyan VJtJDJ fodakarcasrna xidmot numunosidir.

Nikolay Patrusev, Rusya Federasiyasi Tohlilkosizlik xidmotinin drektoru *~~*

MJn Heydor Oliyev qeder isguzar prezident gormomisom

Seyid ali Okbar Tehayi, iran islam Respublikasi, Gilan vilayotinin valisi

47

Yaroslav Mudri ordeninda bela bir yazi var: "Mildrikllk, soref~Ohr;}t". Bu sozlari tam monasr ila Heydar 8liyeya aid etmak olar.

Leonid Kucma, Ukraynanm sabiq prezidenti

*~*

Heydor 8liyev gone siyasotcilor ucun ofsanodir.

Kirsan Ilyumjinov, Kalnukiya prezidenti

***

M8rhu111 Heydor Oliyev elo bir nadir rahbarlor qrupuna daxil

idi ki, 0, oz olkosinin tarixinin en holledici moqammda meydana gg1111i~ V8 xalqirn firavanliq, toraqqi yolu ilo aparrnrsdir.

Porviz Miiserrof, Pakistan islam Respublikasmm prezidenti

48

Madlen Olbrayt, ABS-m sabiq ddvlet katibi

AB~-da Heydor 8Iiye,' qedor yiiksak soviyyede qarsilauan ikinci prezident gOfmJmi~;}m.

Azorbaycan guclu iqtisadi potensiala malik ozunsmcxsus 61k8 kimi beynolxalq nufuzunu rnohz Heydor 3lirza oglunun prezidentliyi illorinds yaratrrusdrr.

Aleksandr Ornelcenko, Kiyev sohar Surasuun sadri

Heydar 3liyev agilh, mohkom iradoli \·'8 ehtiyath olan gorkomli siyasotcidir.

Mixail Qorbacov, Kecmis SSRi-nin ilk prezidenti

49

Nikas Safronov, Diinya !jiohratli rassam

Man dofolarla demisam ki, Heydor Olirza oglu kimi adam dilnyaya min llden bir galir. Hesab ediram ki, biltlin diinya matom saxlamahdir va agar man diinyamn birinci adanu olsaydnn, biltiin planetdo matam elan edordim ki, insanlar hemin giinii diinya tarixinin "qara gunu kimi" qeyd etsinlor.

XX osrda turklorin yetisdirdiyi iki qudrotli soxs var: Ataturk \';;) Heydor Oliyev.

Karen Damirciyan, Keemis Ermonistan KP lVIK-mn birinci katibi

Heydcr Oliyev dimyada nadir saxsiyyotlardcndir ki, boyan bu qcdsr dramatiq VJ XO§ hadisclcrlo zongindir. Bu insan bir yox, bir neco omur yasarrnsdir.

Vaqif Mustafayev, Azorbaycan Respublikasi Modaniyyat nazirinin milavini, rejissor

50

Dahilik yalruz qudrotli tofokkur sahibi olmaq deyildir. as! dahilik isiqh zokasinm sarsilmaz gucu ilc zamarn qabaqlamaq vo butov bir millotin, xalqmmcsuliyyot yukunu oz ciyinlorindo cokmak, milyonlan arxasmca apara bilmok istedadidir. Azorbaycarun son yiizillik tarixindo en parlaq soxsiyyat saviyycsina yuksclmis Heydor Oliyev conablannda bu keyfiyyotlar ozunun montiqi sintezini taprmsdir.

isgand<Jr Isgandarov, Azorbaycan Respublikasr Tahsil Nazirinin miiavini

Dilnyarun hec bir yerinda, hec bir OIkasind<J hec bir prezident xarici qonaga, diplomata Heydor 8liye\" qsdor diqqat, qaygl gostarmir.

Boris Aleksenko, Ukraynanm Azerbaycandaki sofiri

51

Heydor 8liyev soksiz liderdir.

Zbiqnev Bjezinski, gorkamli politoloq

52

Heydar aliyev tokca Azorbaycanda deyil, biitiin tiirk diinyasmda tamnan va sevilon lider idi.

53

XX asr liderlsr asridir, Heydor Oliyev da asrimizin lideridir.

Eduard Sevardnadze, Giirciistanm sabiq prezidenti

Azerbaycan xalqmm xosbaxtliyi ondadir ki, tacrflboli, miidrik I rahbor olan Heydar Oliyev cotin vaxtda yenidan hakimiyy;}ta! qayitdi,

Heydor aliye" miidrik do,,};}t xadimi kimi, tiirkdilli xalqlann ;}D gork;}mli lider lorinden biridir.

Ihsan Dogramaci, professor

54

Azorbaycan prezidenti conab Heydar aliyevin AB~-a rosmi saforini sabirsizlikla gozalmi~am va onun AB~-a rosmi safari tarixi hadisadlr.

Bill Klinton, AB~-lD sabiq prezidenti

Zomanomizin boyuk soxsiyycti Heydor 8liyev oz olkssino, insanlara, xeyirxahhq Vg haqq-odalot amallanna xidmot etmoklo bela tcmonnasiz, fadskar hoyat numunosi gostormisdir,

Angelina vovk, Rusiyamn omakdar artisti

***

Qobustan qayaustu tosvirlori Azorbaycan tarixinin das yaddasidirsa, Heydor Oliyev onun canh ensiklopediyasidrr.

Baxseyis Olomsahov, miiollif

***

Heydor 8liyev zulmotlori oridon Gunosdirso, Ilham 8liyev

hemin gunosdcn suzulon N urd ur.

N atiq Allahverdiyev, miiellif

55

Her bir azorbaycanh oz milli mansubiyyatina gOfa qiirur hissi kecirmolidir. Man hamisa foxr etmisom, bu gun da faxr ediram ki, man azorbaycanhyam!

HEYD8R aLiYEViN NiTQ vo (:IXI~LARINDAN SE(:MaLaR

Her bir Azorba yean vstondasr yaxsr bilmelidir - Votanini, torpagnu, ddvletin], iiz milstoqll Azorbaycannu qorumaq iiz ata-anasuu qorumaq demakdir, evini qorumaq demakdir.

vaT8N,XALQ,OLKa,DOVLaT HAQQINDA

Azorbaycan monim iiroyimdjr. .. , nofosimdir ... , hoyanmdir. -?)**

Monirn bir hoyanm var, 0 da Azorbaycan xalqma qurbandir.

1/}**

Olkomizda yasayan hor bir millotin numayondolori ucun Azsrbaycan dogma vatondir.

***

Xalqm taleyi, dovlotin taleyi, olkonin taleyi subyektiv

hisslordon V8 butun soxsi munasibotlordon yuksokdo durmahdrr.

***

Biz na qodor bir olsag, bir-birimizin ollcrindan nc qodor

mohkom tutsaq, bir-birimizo nc qador yaxm olsaq, rnustoqil Azerbaycanin yasamasina 0 qodcr yOX nail olacaq, Azorbaycan xalqi dunya xalqlan icarisindo Ioyaqotli SJviYYJYJ qalxacaqdir.

l..lf**

Azorbaycan xalqioz genetik osaslarma goro gozal, fiziki Vg

menovi cehotden saglam xalqdir.

*1~*

Hor hans! bir xalg oz corcivosindo qapamb yasasa, dunyam

gormosa, dunya ilo olaqosi olmasa, yOX inkisaf edc bilmoz,

59

SU$a Azorbaycarnn tarixi mcdoniyyct morkczidir. ***

Torpaq insanlann on boyuk sarvotidir. Biz torpagi

qorumalryiq, ona cox diqqotlo, qaygi ilo, 90X ehtiyatla yanasmahyiq.

***

Bizim ucun tarixi bir amil var - azorbaycancihq.

Xalqin gucu, iradosi qarsismda hec bir silah ustun golo bilmoz,

60

Sumqayrt xosboxtlar, gozol insanlar sohoridir.

Sumqayrt istedadh, savadli gone oglanlar VJ qizlar soharidir.

Sumqayit Azorbaycan xalqmm birlik, hamroylik sohcridir. ..

iNSANLIQ, l\18N8Vi Z8NGiNLiK, lVI8N8Vi BORe HAQQINDA

Kim ki, oz biliyindon, bacarigindan artiq iddialar edir, 0 homisa moglub olur.

Oz modoni irsini qoruyub saxlaya bilmayon xalq noya qadir oldugunu hey vaxt subut edo bilmoz.

*{\}*

Milli qiirur hiss] hor birimizdo butun duygulardan ustun

olmahdrr.

**~~

H8f bir insan 6z V:;)t8n1n8, millotina, dining, dilino no qodor bagh olursa manoviyyatca da bir 0 qodor yuksek olur.

Milli votonporvorlik hisslori her bir votandasda 0 qodcr guclu olmahdir ki, her bir votandas rnilli monafeyi oz soxsi monafeyindon, oz soxsi yasayismdan, oz soxsi hayatmdarr- hor seydon ustun tutsun,

***

Vozifodon otrii yasayan adamlar bodbaxt adamlardir.

61

Obcdi olaraq dusmoncilik etmck, vurusmaq olmaz. ***

H8r bir ailo ucun itki itkidir.

*~;¥-*

H;:H bir adam qiymotlidir.

***

Yarada bilmirsonso, yaradilam dagitma ...

Carum qurtanb qacmaq boyuk bir qohramanhq deyil, qorxaqhqdir.

Ogar insan bir kondda dogulursa va omru boyu homin kcnddo yasayirsa, .. tohsil almaq, islomck ucun basqa bir yera getmirso, na qodor kitab oxusa da, basqa vasitolarden istifado etso de onun dunyagorusu 0 corcivodon yOX kcnara cixa bilmoz.

***

Milli - monovi doyorlori olmayan millet hoqiqi millet, hoqiqi

xalq ola bilmoz,

Insan nikbin olmahdir. 0,11;1 qadar cotinliklcrlc rastlassa da oz istedadmi, oz biliyini, oz bacmgini cemiyyota, olkosina hssr etmolidir.

Insarn oldurrnok 811 boyuk vohsilikdir.

Achq aksiyasi kecirmok zoiflik olamotidir.

Odalatsizliyin qarsrstru odalotlo almaq Iazimdrr.

Xalqin taleyino, muqcddaratma bigano qalmaq olmaz .. ' ***

Oz soxsi manafeyino gore basqasmi satmaq... millotin

vohdatini pozmaqdir.

**-1!~

Oz xalq: ucun yasayan adam xosboxtdir.

62

1{~**

Harada dogulmagm, yasamagm farqi yoxdur, ogcr son

azorbaycanlrsansa, darnarlanndan azorbaycanh gam axirsa, Azcr ba yearn d U$ iin malison,

Xalqina xoyanot eden. torpaga xoyanet eden adam osl xeyanotkardrr.

Milliyyatindon asih olmayaraq cinayotkar her yerdo cinayotkardtr. Cinayotkarhgm milli monsubiyyoti yoxdur.

**-r.'k

Dusunduklorini soylamokdonso, onlan hoyata kecirmok daha yaxsidrr.

Usaqlar ccmiyystin guludur, cicoyidir. H;2Ir bir saglam dusuncoli insan usag; sevmolidir, usaga qaygi gostarmclidir. usaqlann yasarnasi, tohsil almasi, inkisafi ucun oz xidrnctlorini gostormclidir.

HJr bir ~;2IXS ijz monsviyyatuu her seydon ustun tutmahdir. ~lf**

Mchobbot saf Vd pak olmahdtr.

63

Gozollik sado olanda daha gozsl gorunur. ***

Qeyri-qanuni toplanilan sorvot, mal-bunlar hey vaxt insanlara

sohrot gotinnoz.

i~ adami i~ gormali, para qazanmah, 02 isini inkisaf etdirmolidir. Amma hec vaxt OZ milliyini itirmomoli, milli monafeyini qurban vermomolidir ...

J.!H'J" -$'

Boyuk Votsn muharibesinin qahromanlan toblig olunmah, yada salmmalidrr. Onlar tariximizin ;;m parlaq, on gozsl sohifelcridir.

64

Comiyyatin rusvotxorluqdur.

oxlaqmt

pozan

en

antipod

Hoyatda yalnrz 119 seyo arxalamlli$am... Yaradamma, zohmotime, bir de Xalqima.

R usvotxoru, ogrunu qchrornan etmok oz xalqma xoyanat etmokdir.

Rusvotxorlugun harada 99X, harada az olmasmin 0 qodor de ohamiyycti yoxdur, H8r bir dovlot, millet, xalq 1.191.1n rusvotxorluq boyuk bolalardan.biridir.

Korrupsiya her bir 61k8Y8 hom maddi, hom do monsvr cohotdon ziyan vuran bir amildir.

Bohtancihqla hey bir $eY8 nail olmaq olmaz.

65

H~}[ bir sshid bizdon otru boyuk itkidir, Cunki, hor bir sohidin tokulcn qaru Azorbaycanm mustoqilliyini tomin etmisdir.

***

Sohidlorin holak olmasi, bizim ucun na qcdor qam-qusso

dogurursa, na qodar agir itkidirso, 0 qodor do xalqirmz ucun qchromanhq numunosi kimi, ornok kimi bizim mil1i scrvotimizdir, milli iftixanrruzdrr.

***

XX osr tarixindo totalitarizmin torotdiyi on qanh terror

aktlannin biri olan 20 Yanvar faciosinds Azorbaycan xalqina qarsi islodilmis cinayot cslinde bosoriyyctc, humanizmo, insanlara qarsi hoyata kecirilmis dohsatli bir omcldir ...

Yanvann 19-dan 20-ng kecon geco kecmis Sovet ordusu Bak1l11 al qana boyadi. Noticodo, dine ohalidon 132 nofar oldurulmus, 600 nofordsn artiq adam yaralanrms, dovlot omlakma va soxsi omlaka kulli miqdarda ziyan vurulmus, vetondaslann qanunla qorunan huquq va manafelori pozulmusdur.

*** Terrorculuq an alcaq, an cirkin yoldur.

**f{}

Separatcihga-hec vaxt boraot qazandirmaq olmaz.

66

Din bizim monsviyyat mcnboyimizdir. ***

Dini noqteyi-nczarindon odavot, munaqiso, muharibo

yolverilmozdir.

Milli-monsvi d8Y8r18ri oImayan millet hoqiqi millet, haqiqi xalq ola bilmoz, Azorbaycan xalqmm milli-msnovi dcycrlorinin on osasi bizim muqsddcs Qurani-Scrifdo oz oksini tapmisdir.

***

Din dindir,

Muqaddos Qurani-Sorifin qoydugu yolla gedonlar daim ugur .qazanacaqlar, bu yola xoyanot edonlor iS8 gec-tez C8ZaSlllJ alacaqlar,

***

Din hor bir xalq ucun mJ118vi d8Y8r, monovi sarvotdir. Dinlori

hansisa kateqoriyalara bolmok olmaz.

67

M-OST8QiLLiK, DEMOKRATiYA HAQQINDA

Bizim vozifcrniz Azorbaycanm milli azadlrgnu, dovlot mustaqilliyini qoruyub saxlamaq V8 onu g818c8k 118s1118r8 oturmokdir.

Bizim yolumuz azad, mustoqil inkisaf, demokratiya yoludur, dunyamn butun rnutaroqqi olkelerinin getdiklari yoldur.

Insan uciin, xalq ucun hor seydcn qiymotli, her seydon oziz mustoqillikdir, azadltqlir.

i'lH1H~'

Demokratiyani tohrif etmak olmaz, saglam demokratiya olmahdir, demokratiya hcqiqi demokratik prinsiplor osasinda qurulan bir sistem olmahdir.

Musteqilliyi 8Id;;) etmck boyuk nailiyyot oldugu kimi, onu yasatrnaq V8 obcdi etmok ondan da boyuk uailiyyotdir, ondan da cotin bir isdir, Bu, har adal11111 vicdan, namus, sorcf isidir, V8t8n qeyrotidir. Bu mcqscddon yan keconlor xalqma xeyanot etmis olurlar.

***

Motbuatsiz demokratiklasdirmo ola bilmoz.

68

Dernokratiya muxtolif rcylorin, movqelorin, baxislann olmasi demokdir vc bu, muxalifotsiz qeyri-mumkundur.

***

Demokratiya birinci novbodc qanuna tabe olmaqdan va

qanun vasitosilo demokratiya yolu i18 getmekdon ibarotdir, eyni zamanda yuksok modoniyyot dernokdir.

***

Saglam, odalotli tonqid homiso lazimdir vc bu gun do gorakdir,

ondan hec kas vo hey vaxt imtina edo bilmoz.

Demokratiya alma deyil ki, gedib bazardan alrb gotircscn.

Demokratiya gorok insanlann beynino daxil olsun. Bir adamm, yuz adamm yox, hamunn beynina daxil olmalrdir.

***

Demokratiyanm ovvoli var, lakin sonu yoxdur.

***

Birlik demoklc birlosmok mumkun deyil, birliyin platformasi

olmahdir. Bu platforma demokratiyadan, siyasi pluralizmdon, xalqm mustoqillik arzulanndan, odalotdon Vg hoqiqctdcn ibarot olmahdir.

**f"~

Tariximizi, tarixi koklorimizi yaxsi bilmsdon, onlara hormot

etmodon mustoqil dovletirnizi yax§l qura bilmorik.

-l'lHtHt~

Ccrniyyotdo hey vaxt harm bir fikirdo, bir soviyyodo, bir dusuncodo ala bilmoz.

69

70

ANA onr, ELM - aoi.t iNKiSAF HAQQINDA

Xalqm, millotin, insanm oz ana dilindon oziz bee bir sey ola

bilmoz. .

***

HJr bir xalqm milliliyini, monovi dayorlarini, madoniyyctini

yasadan, inkisaf etdircn onun dilidir.

Oz ana dilini bilmoyan adamlar sikost adamlardir. ***

Ana dilini bilmomok, ana dilini qiyrnstlandirmomok ... xalq

qarsismda qobahctdir.

Oger bir dil bir dovloti tomsil etmirso, ° dilo no deyirson de, 0, dovlot dili ala bilmcz.

***

HJI bir xalqm soviyycsini onun bilik SJviYYJsi muoyyon edir.

***

Fuzuli azorbaycanhdir, Azorbaycan kokludur, onun

yaradicilrgi Azorbaycan odobiyyan vo madoniyyctinin bohrasidir.

1~**

Muollimlik yOX sohrotli bir scnstdir. Hoqiqi muollim olmaq

comiyyat ucun dogrudan da vox qiyrnotlidir.

J

Tohsildon hec vaxt qazanc kimi istifado etmok olmaz. ***

Kitabxana xalq, millet, comiyyot iicun muqoddos bir yer,

moncviyyat, bilik, zoka monboyidir.

***

Elmi, mcdoniyycti, monoviyyau bazar iqtisadiyyatmm

ixtiyanna vermek olmaz.

Ganclorin horbi xidmoto hazirlanmasi, votanpsrvcrlik ruhunda torbiyc edilmosi maktoblorin, muollimlcrin osas vozifolcrindcn biridir.

***

Her bir ~gXS hoyatla ayaqlasmaq ucim daim tahsil almah, yeni

biliklorlo zanginlosmoli, oz faaliyyotinin metodlanm tokmillos, dirmolidir.

***

8g::lr mucliim olmasa, hec birimizo ccmiyyctdo tutdugumuz

yeri tuta bilmoz Vg faaliyyot gostcrc bilmozdik.

***

Her bir Azorbaycan votandast, hor bir azorbaycanh 02 ana

dilini - Azorbaycan dilini, dovlot dilinin mukommal bilmolidir.

***

Tohsil sahssi hoyatmuzm on gorckli, on muhum sahosidir. 0,

milli msqsodlor, monafelor osasmda qurulmahdir.

***

Biz oz ocdadlarumza daim minnotdap olmahyiq, ana goro ki,

torpaqlanmiz, crazimiz curbocur sahhqlann, sultanhqlann, xolifalcrin, dovlotlarin olino kecdiyi vaxtlarda da onlar dilirnizi yasadib va ilboil zangiulosdirmislor.

***

Jumalistlorin omayi qeyri-adi amckdir, olduqca boyuk,

zohmotli cmckdir, cox soylar gostorilmosini hotta cosurluq, hunor, fodakarhq tolob edon omokdir, 6z pesosina vurgunluq tolab eden omokdir.

71

Azad motbuat azad comiyyotin osaslarmdan biridir. ***

Hansi cqidoyo xidmot etmosindon asih olmayaraq her bir

jurnalist Vg motbuat iscisinin hiiququ dovlot tcrofindon qorunur va qorunmalidir.

HJr bir valideyn OZ oglunu, oz yetirmosini ordu siralanna gondormcyi ozunun votonarvcrlik, vatondashq boreu hesab etmolidir.

***

Ordumuz saglam ordu olmahdir, Azorbaycan xalqmm rnilli,

manovi cnanclori osasinda tcrbiyclonan, mohkemlanon, hazirlanan vo inkisaf eden ordu olmalidir.

Ordurnuz pesokar zabitlor, komandirlor torofindon idaro

olunmahdir.

***

Ordunun guclonmosi, inkisaf etmosi dovlotin mustoqilliyinin

osas zomanoti, osas tcminatcrsidir.

***

Guclu ordu yaratmaq ucim butun quvvolar saforbarliyc

ahnmalidir. Heckaso farq qoyulrnamahdir.

***

Sorhodlori baglarnaq yox, mohkomlcndirmok Iazimdir.

***

Saycacox olub az guclii olmaqdarsa, az sayli, amma cox guclu

olmaq lazimdir.

***

agar san bir yerda yasayirsansa, sonin bir evin, kornan varsa,

.onun sahibisonss, onu qorumahsan. agar qoruya bilmirsonso, sonin

hey ya$amaq haqqm da yoxdur. .

74

75

DOVL8T QURUCULUGU, iDARaC;iLiK PRiNSiPL8Ri, lVI8SULi VVaT HAQQINDA.

Dagitmaq boyuk bir agil, boyuk bir qohromanhq tolcb etmir va vox vaxt da istomir. Bu, vox asan bir seydir. Amma qurmaq, yaratmaq - bu, vox boyuk zeka, agil, tocrubc, bilik tolob edir, vaxt t;:'ll;;:,b edir, irado tJIJb edit.

***

Dovlotcilik hor bir votondasin qolbindo olmahdir.

~~**

HJr bir soxsin. hor bir toskilaun, qurumun, siyasi partiyamn

foaliyyoti onun suarlan, cagmslan, nczori fikirlori ilo yox, onun cmcli islori ilc qiymotlondirilir.

Hey kos guc yolu ilo, zorIa hec bir seyo nail ola bilmoz. * ••

Kimso Azorbaycanm dovlotciliyino xoyanot edoccksa, men son

darnla gamma qcdor onunla mubarizo aparacagam.

~lf**

Ictimai-siyasi sabitliyi qoruyub saxlamaq her bir votondasin,

her bir vetenpervor azorbaycanlnun borcudur.

Hor sey qanun corcivosindc olmahdrr, *** .

HQr bir votondas qanuna tabe olmalidir.

***

Qanunun aliliyi ham! ucun eyni olmalidir-adi vctondas ucun

de, prezident ucun do.

***

Hor kos oz moqssdina nail olmaq istayirso, onu sivilizasiya yolu ilo, qanun corcivosindo, adat-onanalorimiza uygun olaraq etmolidir.

{j}**

Dovlotin qanunlanna omol etmoyon ins an dovlotin qanunlan osasinda cozalanmahdir.

***

Dovlot oz dovlotini vo hor bir votondasmm huququnu

qorumahdir.

*~'H¥-

Dinindon, dilindon, irqindon asih olmayaraq Azorbaycanm butun votandaslan reyni huquqlara malikdirlor Vg bu huquqlar q 0 runmahdir .

76

Siyasot duzgun olmayanda, iqtisadiyyat da olmur. *#~*

Azorbaycamn mustoqilliyini qoruyan dovlot atributlanrnn hor

birisi bizim ucun ohorniyyotlidir. Bunlann icorisinda Milli Tchlukosizlik Nazirliyi muhum yer tutur.

**f.~

Butun dovlotlarin, butun dovrlorin ordenlorina, medallarma,

mukafatlanna hormot etrnok lazimdir. Hor tarixi morholanin oz yeri var. Insanlann ne qodor boyuk xidmotlori olsa da, onlar qanuna da bir 0 qcder itaot etmoli, tabe olmah, onu sevmalidirlor.

***

Boyuk Ipok Y olu kecmisdon baslasa da, gclocaya dogru gedon

yoldur.

***

. Yol-iqtisadiyyat, madoniyyct, bir sozlo hoyat demokdir.

*.**

Azorbaycanm yolu sorbost iqtisadiyyat yoludur.

R8HB8R HAQQINDA

Rohbor isci oz xalqmm monafelorini qorumagi bacarmah, odalotli olrnah, 6z xalqinm rnonafelorini mudafio etmok naming hey nodcn qorxub cokinmcmclidir.

,*ft**

Yaxsi islamok ucun ictimai royi bilmck, onunla hesablasmaq, ona hormot etmok lazimdir.

Xalqin etimadmi dogrultmayan adamlara sort vc bansmaz munasibat boslanilmclidir.

***

Hor hans: bir isin muvoffoqiyyoti birinci novbodo doqiq va

bacanqh rohborlikdon asilidrr.

Idarocilik tocrubosi olmayan adam dovloto rohborlik edo bilmoz.

*** H~H ~ey isin taskilindon asilidir.

***

Adi molumatlara malik olmayan siyasotci siyasotci deyildir.

***

Rohbor iscinin sozu ilo isi bir olmahdir.

77

YENiAZ8RBA\:'CAN PARTiYASI HAQQINDA

Partiyamn gucu kutlolorla qinlmaz olaqasindodir.

Bizim partiya OZ Votenini. xalqrm, torpagmi seven butun . vctandaslar ucun aciqdrr V8 arzu edonlar bu partiyanin uzvii ola bilorlar.

**t.}

Bu partiya tok manirn toscbbusurnlo deyil, yahuz xalqm istoyi ilo, xalqm tcsobbusu ile yaranan partiyadir.

Bu partiya Azorbaycamn tarixi koklorinc milli-menovi dayerlorina soykonan, umumbesori daycrlordcn bohrcloncn umumxalq partiyasidir.

***

Partiyada oqidc adam I an olmahdir. Partiyaya xidmet etmok,

millets xidmot etmok, mustoqil Azarbaycan dovlotina xidmot etmok demokdir.

***

Yeni Azorbaycan Partiyasi Azorbaycarun bu gununun

partiyasidir, XXI osrin partiyasrdir, ucuncu minilliyin partiyasidrr,

78

iDlVIAN HAQQINDA

Idman kimi Azorbaycanm mustoqilliyinin romzlorini numayis etdiron ikinei bir vasito yoxdur.

***

Idman gone noslin fiziki vc zehni cohotdon saglam

boyumosindo, torbiyo olunmasinda, inkisaf etmosindo xususi yer tutur, xususi rol oynayir.

***

Insan usaqhqdan, gonclikdon bodon torbiyosi ilo, idmanla

mosgul ohuahdir.

***

Gonclorin ozlorini fiziki cohotdon mohkomlandirmasi, bodon torbiyosi V8 idmanla mosgul olmasi narkotik maddolorin istifado edilmosindon uzaqlasmanm on birinci vasitosidir va birinci sortidir.

79

80

Her bir soxsin saglamhgi ucun har hansi darrnandan, her hansi hakimdon, her hans] bir mualicadon daha ehorniyyctlisi insanm fiziki saglamhgi ucun sayler gostorrnosidir. Buisda dg insanlann, gonclorin, bodon tcrbiyyosi ilo, idmanla masgul olmasi onun saglamligrmn tcminaudir.

***

Idrnanla mosgul alan har bir gone potensiaI cernpiondur.

•

II FaSIL

KAMiL SiYASaT(:i

iLHAM HEYD8R OGLU 3LiYEV

ilham 3liyev hom biliyina horn aglma, hom tecriibesine, ham da insani keyfiyyotlorina gor;;, Azorbaycan siyasi sohnosinda oz yerini tutub.

Heydor Oliyev

Ilham Heydor oglu 3liyev 1961-ci il dekabnn 24-dg Baki sohorindo dogulmusdur. Azorbaycanhdrr, ali tohsillidir.

1977-ci ildo Bakida orta maktobi qurtardiqdan sonra Moskva Dovlot Beynolxalq Munasibotlor Inistituna daxil olmusdur.

1982-ci ildo MDBMi-ni bitirdikdon sonra hemin institutun aspiranturasrna daxil olmus, 1985-ci ildon 1990-Cl ilodok orada dors demisdir. T arix elmlori namizodidir.

1991~ci ildon 1994-cii ilcdok Moskvada VQ Istambulda kornmersiya foaliyyoti ilo mosgul olmusdur.

<l994-cti ilin maymdan Azorbaycan Dovlot Neft Sirkotinin (ARDN$) xarici iqtisadi olaqolor uzro vitse -prezidenti, 1996-Cl ildo birinci vitse-prezidenti secilmisdir.

1995-ci vo 2001-ci illorda Azor ba yean Respu blikasi

parlamentinin deputati secilmisdir.

1997-ci ilin iyulundan Azorbaycan Respublikasi Milli Olimpiya Komitosinin prezidentidir.

1999-eu ilin dekabnnda Yeni Azsrbaycan Partiyasinm I qurultaymda sodrin muavini, 2001-ci ildo II qurultayda iso sodrin birinci mua vini secilmisdir.

2003-cti ilin yanvannda Avropa Surasi Parlament Assambleyasi sodrinin muavini vo buro uzvu secilmisdir.

Milli Moclisin 2003-cii il4 avqust tarixli qQrarma uygun olaraq, Azorbaycan Respublikasinm Bas naziri toyin edilmisdir.

2003-cii il oktyabrm 15-d;:) secki yolu ilo Azorbaycan Respu b likasmm preziden ti secilmisdir.

Azorbaycan, turk, rus, ingilis vo fransiz dillarini mukommol bilir. Evlidir, iki qizi vc bir oglu var.

83

t.rr, Oliyevin Azorbaycan Respublikasmm Bas naziri tayin edilmosi haqqmda

84

Azorbaycan Respublikasi Prezidentinin

F 8 R l\tI A N I

Azorbaycan Respublikasi Konstitusiyasmm 109-cu maddosinin 4-cli bcndini rahbor tutaraq qorara ahram:

1. Ilham Heydor oglu 8hyev Azorbaycan Respublikasmm Bas naziri toyin edilsin,

2. Bu forman irnzalandigi gundan quvvoyo minir.

Heydor aliyev, Azorbaycan Respublikasnnn Prezidenti 4 avqust 2003-cii it

AZaRBAYCAN RESPUBLiKASININ BAS NAZiRi iLHAM aLiYEViN SENTYABRIN 24-Da BiRL8$MiS MiLLaTLaR Ta$KiLATININ BAS MaCLisiNiN ss-ct SESSiYASINDAKI (:IXI$INDAN

... Artiq birinci dab deyil ki, BMT-nin Tohlukasizlik Surasi uzvlor -arasindakr qarsihqh anlasilmazlrga gore, boyannamalcrini totbiq edo vc muvafiq olaraq voziyyotlo bagh Iazimi reaksiya gostora , bilmir. Indi artiq aydmdir ki, movcud BMT mexanizmlori zamanm tclobino cavab vermir, bununla bagh Birlosmis Millotlor Taskilatinda islahat vacib rnosoloyo cevrilrnisdir.

Tohlukasizlik Surasinm da islahatma ehtiyac vardrr, orada da ham bu gunun realliqlan, ham da yanmosrlik realhqlar OZ oksini tapmahdir.

Ermonistanm olkomizc qarsi basladigi tocavuzun, isgahn vo terrorun qurbanma cevrilmis Azorbaycan artiq iller boyudur ki, terrorizma q arsi tokbasma savasrr.

Terrorizmi torodon scbcblorin, elcco da, onun yayilmasi ucun munbit sorait yaradan amillorin koku kcsilmcso, terrorizmc qarsi mubarizoda ugur hey vaxt mumkun olmayacaqdir.

Biz yadda saxlamahyiq ki, separatci vo ekstremist quvvolorin yaradib, inkisaf etdirdiyi terrorcu qruplar, adoton, qeyri-qanuni nozaret orazilorinda, yoni separatcihq v:a xarici tacavuz naticosindc omolo golmis "boz zonalar" deyilon orazilorda foaliyyat gostarirlor. Bu, nozaratsiz "boz zonalardan" biri Azorbaycan Respublikasmm Ermanistan horbi quvvelori torofindan isgal olunmus DaghqQarabag bolgosi va digor oraziloridir.

86

Terrora qarsi hortorcfli mubarizo apararaq Vg munaqisolcrin beynolxalq huquq normalan osasmda hollino cahsaraq, beynolxalq icma gucdsn qatiyyatlo istifado etmolidir. Bu, odalatli vo qanunun aliliyini borpa edo bilocok yegana yoldur.

Azorbaycan munaqisonin beynolxalq huquq normalanna VJ prinsiplsrino osason, sulh yolu ilo hollino torofdar oldugunu dofalorla bildiribdir. Biz bu yonda soylorimizi davam etdirmokda israrhyiq vc beynolxalq icmanm foal istirakma timid edirik. Azorbaycan hec zaman "movcud realhqlar" osasmda hall varianti ilo razilasmayacaq vo torpagmm bir qan$lfll bela hec kimo vermoyocokdir. Azorbaycamn sobri sonsuz deyil vo hey kim bundan sui-istifadoyo cohd etmosin. Mosclonin h811 olunmamasma gore mosuliyyct isgalc: Ermonistanm uzorins dusur. Isgahn qurbani alan Azorbaycamn : ustuno yOX. Bcynolxalq icmanm tutdugu passiv musahidoci movqeyi yarannus cixilmaz vaziyyoti daha da gorginlosdiro bilor.

Ermonistan yalmz Azorbaycan orazilorini tork etdikdon vo bununla da munaqisonin sulh yolu ilo hallina ssas yarandiqdan sonra Azorbaycanla normal dovlotlorarasi munasibotloro VJ amskdashga umid eda biler''.

I I

Azorbaycan Respublikasr admdan Konstitusiya Mohkomosi Azorbaycan Respublikasi prezident seckilorinin yekunlanm elan etmisdir

... Etibarh hesab edilmis 2 421 061 (iki milyon dord yuz iyirmi bir min altrms bir) SdS prezidentliyc namizodlar arasmda asagidakr qaydada bo 1 ti nm usd ur.

1. 8liyev Ilham Heydor oglunun Iehino - 1 860 346 (bir milyon sokkiz yuz altnus min uc yuz qirx alti) sos vo ya 76.84 faiz;

2. Haciyev Hafiz 8lamdar oglunun Iehins - 8267 (sakkiz min iki yuz altrms yeddi) SdS V<J ya 0.34 faiz;

3. Haciyeva Lalo-Sovkstin Iehino - 87 523 (sokson yeddi min bes yuz iyirmi i19) V;;l ya 3.62 faiz;

4. Hosonquliyev Qudrot Muzaffar oglunun lehino - 12071 (0'11 iki min yetmis bir) vo ya 0.50 faiz;

5. Ismayilov Ilyas Abbas oglunun Iehino - 24 098 (iyirmi dord min doxsan sokkiz) vo ya 1.00 faiz;

6. Qambor Isa Yunis oglunun lehino - 338 145 (iic yuz otuz sokkiz min y1.1Z q I rx bes] VJ ya 13.97 faiz;

7. Mcmmodov Etibar Solidar oglunun lehino - 70 638 (yetmis min alti yuz otuz sokkiz) V8 ya 2.92 faiz;

8. Rtistomxanh Sabir Xudu oglunun lehina - 19973 (on doqquz min doqquz yiiz yetmis ire) vo ya 0.82 faiz.

Secici scslcrindan 1 860 346 (bir milyon sokkiz yuz altrms min uc yuz qirx alti) sos vo ya 76.84 faiz 8Iiyev Ilham Heydor oglunun lehina verilmisdir,

87

Azorbaycan Respubilkasi prezidentinin seckilerlnin kecirilrnasinin naticolorlna dair Miistoqil Ddvlotlor Birliyindon olan beynolxalq miisahideeilarin

BaYANATI

Biz, Mustoqil Dovlotlor Birliyindon olan beynolxalq

musahidscilsr Azorbaycanda prezident seckilorinin hazirlanmasi vc ... kecirilmosinin musahido olunmasmda istirak etdik.

Prezident seckilorinin hazirlanmasi Vg kecirilmosi prosesinin musahido olunmasmda Birlik olkelorindcn lS0-dgn artiq adam istirak etmisdir .

... Biz oz fcaliyyctimizi askar, mustoqil V8 azad surotdo hoyata kecirrnis, bu zaman Azorbaycanm qanunlanna riayot etmis, siyasi bitoroflik, qarozsizlik, secki prosesino qansrnamaq, secki karnpaniyasmda istirak eden siyasi partiyalar, bloklar V:J prezidentliyo namizotlor barosindo kimoso ustunluk verrnck V;) kimiso qiymctlondirmok haqqinda hor hans: fikrin ifado olunmasmdan imtina etmok prinsiplorini osas tutmusuq.

Biz prezident seckilorinin toskili VJ kecirilmosi uctm Azorbaycan Morkczi Secki Kornissyasi V;) asag: secki komissyalan torofindon boyuk hazirhq isi gorulduyunun sahidi olduq.

Azorbaycan Respublikasmm secki qanunvericiliyi

demokratik seckilorin toskilinc vo kecirilmosina hamihqla qobul edilrnis yanasmalara umumon uygundur. Azorbaycanm bir sira beynolxalq toskilatlann ekspertizasmdan keccn yeni Secki Mccollosi odalctli, saffaf VJ demokratik seckilor ucun qanunvericilik osasim tamin edir vo olkonin votondaslanna Konstitusiyada nozcrdo tutulan azad surotdc secmck vo secilmok huquq unu hoyata kecirmoya imkan verir.

Seckilor alternativlik prinsiplori osasmda VQ iddiacilann koskin roq a boti sor ai tindo kecirdi.

Biz, Mustoqil Dovlotlor Birliyindon olan beynolxalq musahidacilor hesab edirik ki, secki komisiyalan 2003-cii il oktyabinn lS-dg Azorbaycan Respubilkasi prezidentinin seckilorini milli secki qanunvericiliyino muvafiq surotda kecirmislcr.bu seckilori azad, demokratik VQ a<;lq seckilor kimi qiymotlandiririk.

88

t.n, aliyevin Azorbaycan Respublikasmm Bas Naziri vezifoslndan azad edilmasi haqqmda

Azorbaycan Respublikasi Prezidentinin

FaRMANI

Azorbaycan Respublikasi Konstitusiyasmm lO9-ell

maddosinin 4-cu bondini rohbor tutaraq qorara abram:

Ilham Heydor oglu 8liyev Azorbaycan Respublikasimn Prezidenti secilmosi ila claqodar olaraq Azorbaycan Respublikkasmm Bas naziri vozifasindsn azad edilsin.

Heydor f}liyev, Azorbaycan Respublikasimn Prezidenti 31 oktyabr 2003-cii it

89

V8T8Na, XALQA

DOVL8Ta S8DAQHT ANDI

va

-Azorbaycan Respublikasr Prezidentinin salahiyyotlarini hoyata kecirorkeu Azorbaycan Respublikasmm Konstitusiyasma amal edecayimo, dovlatin mustaqilliyini va arazi biitOvliiyiinii qoruyacagnna, xalqa Iayaqotlo xidmat edocayime and iciroml

- 8limi Qurani - Sarifa basaraq and iciram, Azorbaycan xalqmm osrlar boy" yaratdlgl mllli-mansvi dayorlara va onanalara sadiq qalacagam, onlan daim uca tutacagam,

90

I

I I

I

Man Azorbaycan xalqma xidmat edocoyom, Azarbaycanm milli maraqlanm qoruyacagam, onlari hor seydan listiin tutacagam, Azorbaycamn ddvlot miisteqilliylnin mohkamlaamesinda oz saylariml osirgameyeceyem, xalqin iradesina, xalqm dosteylna arxal anaraq, dogma Votona loyaaqetla xidmot edacoyam,

91

AZHRBAYCAN RESPUBLiKASININ PREZiDENTi iLHAM HEYDaR OGLU 8LiYEViN ANDi<;Ma MaRAsiMiNna

NiTQi

Hbrmetli xammIar vo cenablar! Hormatli qonaqlarl

Azorbaycan Respublikasmm Prezidenti secilmayirnlo mona gostorilmis bu boyuk etimada goro Azcrbaycan secicilorins, Azorbaycan votandaslarma, butun Azorbaycan xaIqma oz dorin tosokkurumu bildirirorn.

Mon bu boyuk etirnadi dogruldacagam, bu vczifonin ohdosindon layiqinca galccoycm, Heydor 8liyevin siyasotini davam etdiroccyom.

Oktyabnn l f-da Azorbaycan xalqi secki mcntoqclcrinc galorok Heydor 8liyev sryasotino SgS veribdir. Strlhe, omin-amanhga, toroqqiya, inkisafa, quruculuga, sabitliyc SgS veribdir. BLi siyasatc Azorbaycanda alternativ yoxdur.

Heydor 8liyevin siyasoti Azorbaycana boyuk ugurlar gctiribdir.

Butun saholordo Azorbaycan inkisaf edir, ugurlar qazarur. Azorbaycan beynolxalq alcmdo ozunolayiq yerini 'tuta bilibdir, Azorbaycanm nufuzu artibdrr. indi Azarbaycanla hesablasirlar, Azorbaycana hormot edirlor. Regionda butun beynolxalq, irimiqyash layiholar Azorbaycarun istiraki ilc, onun milli maraqlaruun nazare

ahnmasi ilo hoyata kecirilir. .

Beynolxalq toskilatlarda Azorbaycau yOX ugurlu fcaliyyot gostorir. onun nufuzu artir. Avropa Surasi kimi motobor beynolxalq toskilat Azorbaycanrn tckidi ilo Ermonistaru isgalci dovlot kirni tamyibdir. Bu proses davam edocokdir. Azorbaycan beynolxalq alomds, dunya miqyasinda daha da mohkom 'movqelorc sahib olacaqdir,

Qonsulanmizla munasibotlorimiz «OX ugurla inkisaf edir. Hom ikitorafli munasibotlcrirniz guclonir, horn de regional omokdashq inkisaf edir. Bu gun andicmo morasimindo istirak etrnok ucun Azorbaycana, Bakiya golmis qonsu dovlotlarin gorkomli dovlct

xadimlorinin istiraki bunu bir daha subut edir. .

Mon bu fursotdon istifado edorok, bu gun bizimla birlikdo morasimdo istirak eden Gurcustan Prezidenti conab Eduard Sevardnadzeni, Rusiya Federal Moclisi Federasiya Surasimn sadri

92

conab Sergey Mironovu, Turkiyo Cumhuriyyoti Bas nazinmn rnuavini conab 3bdtilbtif Scnori, iran islam Respublikasmm vitseprezidenti conab Seyid Mohornmodoli ebtghini vc Ukrayna hokumotinin bascisi conab Viktor Yanukovici salarnlayrram,

Azsrbaycan hortorofli inkisaf edir, iqtisadiyyati guclonir.

Azorbaycanda iqtisadi islahatlar apanhr. Bu islahatlann naticosinda olkorniz qisa muddot orzindo oz iqtisadiyyatmm yuksolisini tamin etmisdir. Iqtisadiyyatin en mil hum gostcricisi - umumi daxili mohsul son bes il crzindahor il 10 faiz artir, inflyasiyanm soviyyosi 2 faiz toskil edir. Halbuki, on il bundan ovvol inflyasiyanm saviyyosi 1600 faiz idi.

Azorbaycanda ozol sektor ugurla inkisaf edir. Cox sevindirici haldir ki, umumi daxili mohsulun formalasmasmda ozol sektorun pay! 70 faiz toskil edir. Sahibkarlar sinfi yaramr. Genismiqyasli ozcllosdirrna proqrarru hoyata kecirilir. Torpaq islahati apanhbdir va torpaq artiq kcndlilorin ozol mulkiyyotina verilibdir. Bunun noticosindo kond tosorrufati istehsah artir. Butun bunlar onu gostorir ki, Azorbaycanda Heydor Oliyevin rohborliyi altmda apanlan iqtisadi islahatlar oz g6ZJl noticolcrini vcrmakdodir.

Azorbaycana xarici sorrnayc qoyulusu yOX yuksck soviyyododir vo bu proses davam edir. Size deyo bilcrom. ki, burun monbalcrdcn qoyulan sormayalcrin hocmi 15 milyard dollar toskil edir. Adambasma xarici sormaycnin hocmino gore Azorbaycan kecmis sovet respublikalart arasinda qabaqcil yerdodir, bozi Sorqi Avropa dovlotlorini de qabaqlayir.

Amma hec kJSJ sin deyil ki, sarmayclcr, xususilo xarici sormayclar sabitlik olan 6lkJIJr8 qoyulur. Cunki hor bir sormayodar 0 qador de risk etmok istomir. Bu baxirndan da Azorbaycan sormayc qoyulusu ucun yOX mimasib olkodir. Azorbaycanda son iller orzindc hokm suron sabitlik, ictimai-siyasi asayis sorrnayclcrin colb olunmasi istiqarnotinda boyuk addimlar atmaga imkan veribdir.

31bgttJ, bizim hammuzm borcudur ki, Azorbaycanda yaranmis

. bu sabitliyi qoruyaq, saxlayaq, mohkomlcndirak. Ogor Azorbaycanda sabitliyin pozulmasma kimso can atarsa, biz buna imkan verrnoycccyik, Azorbaycan xalqinm rahat, tohlukcsiz, sabitlik soraitindc yasamasim tornin edocoyik.

Bu sabitlik biza imkan verocok ki, gJI3c3kd3 Azcrbaycaru daha da surotlc, hcrtorcfli inkisaf etdirok. Bu baroda bizim coxlu planlannuz vardir. Azorbaycanin her bir sahosi inkisaf etmolidir.

Tobii ki, Azorbaycan iqtisadiyyatmm osas istiqamcti onun neft strategiyasirun hoyata kecirilrnosidir. 1994-cu ildo Heydor 8liyev

93

torofindon baslanrrus yeni neft strategiyasi Azorbaycana boyuk ugurlar gotiribdir. "Osrin muqavilasinin imzalanmasi ilo bu strategiya artiq 9 ildir ki, hoyata kecirilir. Bunun noticosindo Azorbaycan oz neft-qaz ehtiyatlanru cox scmcroli ~gkild:.:l dunya bazarlanna cixanr. Azorbaycan Xozor donizinin ozuno moxsus olan sektorunda xanci sirkctlorlc cox ugurlu omokdashq edir. Azorbaycanm neft scnayesina on rnilyard dollar sormayo qoyulubdur. On minlorla yeni i~ yerlori acilib, qisa muddot crzindo qazma qurgulari, platformalar, neft kamcrlcri, neft terminallan vo olkomiz ucim vacib olan digor infrastruktur yaradilibdrr.

Azsrbaycan oz neftini dunya bazarlarma aruq iki komor vasitosilo cixanr. Bah - Novorossiysk neft komori ilc hazuda ildo 2,5 milyon too neft ixrac olunur. Baki-Supsa neft komori vasitcsilo qorb istiqamctindc ildo 6,7 milyon ton neft ixrae edilir. Hazirda BakiTbilisi-Ceyhan neft komari insa edilir vo artiq islorin 40 faizi gorulubdur. Artiq bu komorin insaasma 1 milyard 200 milyon dollar sarmayo qoyulubdur. Golon ilin sonunda biz bunun acihsim qeyd edocoyik.

Azorbaycan boyuk qaz ehtiyatlan olan "Sahdoniz" yatagmda ugurla islomayc baslayibdrr. Baki-Orzurum qaz kamorinin tikintisino vosait qoyulur V;;) ogcr hor sey codvol uzrc gedorss, 2006-CI ildo Azarbaycan qazi Avropaya catdmlacaqdir.

Butun bu planlann, gorulon islorin gSaSI 1994-eu ildo qoyulubdur. ° vaxt, cotin VJ murokkcb sorait vardi, Azorbaycan vox riskli bir olko sayihrdi. Azorbaycana sorrnaycnin colb edilmosi uctm conab Prezident Heydor Oliyev boyuk islcr gorrnusdur. Nohayct, ofsanoni realliga, gercokliyc cevirrnisdir.

Neft strategiyasrmn torkib. hissosi ondan ibarotdir ki, neftdon oldo olunan golirlor Azorbaycan xalqina scmorali sokildc xidrnot etsin. Bu moqscdla Azorbaycan Dovlet Neft Fondu yaradilrmsdir. Fondun yaradilmasi Azarbaycamn muasir tarixindo <fOX .olamordar hadisodir. 0, butun beynolxalq standartiara cavab veron, soffaf qurumdur. Beynolxalq maliyyo qururnlan onun faaliyyotini «OX yuksok qiymotlcndirirlcr.

Hazirda Neft Fondunda 800 rnilyon dollar vosait yigihbdtr. Bu, xalqm vosaitidir. Buna gora do Neft Fondunun faaliyyoti haqqinda ictimaiyycto mutomadi qaydada molumat verilir. Hor bir vctcndas bilmolidir ki, onun olkosinin vaIyuta ehtiyatlan no qadordir vg need, hans} istiqamotlora serf olunur.

Golocokda Azorbaycan 62 iqtisadi potensialmi inkisaf etdirdikco, Azorbaycanda yeni neft yataqIan kosf olunandan soma,

94

Baki-Tbilisi-Ceyhan neft komori istismara verilondcn soma, olbotto, olkomizin imkanlan daha da artacaqdir. Her il Azorbaycana milyardlarla dollar vosait daxil olacaqdir. Bu vosaitlo Azcrbaycanda buttm saholorda quruculuq islori apanlacaq, sosial problernlorin holli istiqamotindc boyuk islor gorulecckdir.

Bilirsiniz ki, Neft Fondundan aynlan vosait, ilk novbcdo, Azorbaycanda on cotin voziyyctdc ya~ayan qacqm-kockunlcro, onlann hoyat soviyyosiniu yaxsilasdmlmasi ucun serf olunur. Conab Prezident Heydor 81iyevin Formanlan ilo bu rnoqsod uyun 70 milyon dollar aynlrmsdir vc qacqrn-kockunlordon otru yeni qcsobolcr, sohorciklor, evlor tikilir. On minlorlo qacqin va kockun artiq cadir dusorgosindcn cixanlaraq muasir evloro kocurulub vo bu proses davam edacokdir. Biz golocokd» do bu mcscloyc 90X boyuk diqqot gostorocovik. al11ingm ki, yaxm gclocokdo isgaldan oziyyot cokon butun qayqm vo kockunlor muasir soraitlo tornin olunacaqlar.

Azorbaycanda digar sosial mesalalor do OZ hollini tapir. Bilirsiniz ki, bu yaxmlarda conab Prezidentin Sorancamlan ilo sohiyyo, tahsil, modcniyyot iscilorinin vc basqalarrnm omck haqqi 50 faiz artmlrmsdir. Pensiyalar 40 faiz artmlmisdir. Bu, bir daha onu gostarir ki, sosial mcsololor Prezidentimizin daim diqqot morkozindo olmusdur. Bu siyasot bundan soma da davam etdirilccckdir. Olkonin butun imkanlan buna xidmot edccokdir. Tosadufi deyil ki, golon ilin budcosinin 60 faizi sosial mosololoro sorf olunacaqdrr.

Azorbaycan golscckdc yOX zongin V;;'I qudrotli 61kJY8 cevrilocokdir. Neft strategiyasmi davarn etdirorok, qisa muddot orzindo olkornizi hortcrcfli inkisaf etdiroccyik. Xususilo qeyri-neft sektoruna boyuk diqqot gostorilccckdir. Yeni zavodlar, fabriklor istifadoyo ·verilgc::lkdir. Sahibkarhgm inkisafi ucun tadbirlor plant, Azorbaycanda iqtisadi inkisaf proqram] hazirlamr. Bu coxsaxoli inkisaf proqraml Azorbaycani qtsa muddot orzindo zongin dovlotc cevirmoyo imkan verocokdir. Bizdo butun imkanlar-tobii scrvotlcr, insan potensiah Vg In oncmlisi, xalqm iradosi vardir. Biz hammuz birlosorok VJ bir noqtayo vuraraq Azarbaycam zongin, qudrotli dovloto cevirocoyik.

Azorbaycanda ordu quruculugu sahcsindo do boyuk islor gorulmusdur. Olkomizdo guclu ordu yaradilmisdrr vc bu proses davam edocokdir. Bu m::JsJIJ daim monim diqqot morkozimdo olacaqdir. Azorbaycamn «ox guclu ordusu olmalidir. 0, qarsida duran butun rnosololori hall etmok iqtidannda olmahdir. 8mingm ki, Azorbaycanm iqtisadi potensiali ordumuzun gil yuksok standartlara

95

Baki-Tbilisi-Ceyhan neft komori istismara verilondcn soma, olbotto, olkomizin imkanlan daha da artacaqdir. Her il Azorbaycana milyardlarla dollar vosait daxil olacaqdir. Bu vosaitlo Azcrbaycanda buttm saholorda quruculuq islori apanlacaq, sosial problernlorin holli istiqamotindc boyuk islor gorulecckdir.

Bilirsiniz ki, Neft Fondundan aynlan vosait, ilk novbcdo, Azorbaycanda on cotin voziyyctdc ya~ayan qacqm-kockunlcro, onlann hoyat soviyyosiniu yaxsilasdmlmasi ucun serf olunur. Conab Prezident Heydor 81iyevin Formanlan ilo bu rnoqsod uyun 70 milyon dollar aynlrmsdir vc qacqrn-kockunlordon otru yeni qcsobolcr, sohorciklor, evlor tikilir. On minlorlo qacqin va kockun artiq cadir dusorgosindcn cixanlaraq muasir evloro kocurulub vo bu proses davam edacokdir. Biz golocokd» do bu mcscloyc 90X boyuk diqqot gostorocovik. al11ingm ki, yaxm gclocokdo isgaldan oziyyot cokon butun qayqm vo kockunlor muasir soraitlo tornin olunacaqlar.

Azorbaycanda digar sosial mesalalor do OZ hollini tapir. Bilirsiniz ki, bu yaxmlarda conab Prezidentin Sorancamlan ilo sohiyyo, tahsil, modcniyyot iscilorinin vc basqalarrnm omck haqqi 50 faiz artmlrmsdir. Pensiyalar 40 faiz artmlmisdir. Bu, bir daha onu gostarir ki, sosial mcsololor Prezidentimizin daim diqqot morkozindo olmusdur. Bu siyasot bundan soma da davam etdirilccckdir. Olkonin butun imkanlan buna xidmot edccokdir. Tosadufi deyil ki, golon ilin budcosinin 60 faizi sosial mosololoro sorf olunacaqdrr.

Azorbaycan golscckdc yOX zongin V;;'I qudrotli 61kJY8 cevrilocokdir. Neft strategiyasmi davarn etdirorok, qisa muddot orzindo olkornizi hortcrcfli inkisaf etdiroccyik. Xususilo qeyri-neft sektoruna boyuk diqqot gostorilccckdir. Yeni zavodlar, fabriklor istifadoyo ·verilgc::lkdir. Sahibkarhgm inkisafi ucun tadbirlor plant, Azorbaycanda iqtisadi inkisaf proqram] hazirlamr. Bu coxsaxoli inkisaf proqraml Azorbaycani qtsa muddot orzindo zongin dovlotc cevirmoyo imkan verocokdir. Bizdo butun imkanlar-tobii scrvotlcr, insan potensiah Vg In oncmlisi, xalqm iradosi vardir. Biz hammuz birlosorok VJ bir noqtayo vuraraq Azarbaycam zongin, qudrotli dovloto cevirocoyik.

Azorbaycanda ordu quruculugu sahcsindo do boyuk islor gorulmusdur. Olkomizdo guclu ordu yaradilmisdrr vc bu proses davam edocokdir. Bu m::JsJIJ daim monim diqqot morkozimdo olacaqdir. Azorbaycamn «ox guclu ordusu olmalidir. 0, qarsida duran butun rnosololori hall etmok iqtidannda olmahdir. 8mingm ki, Azorbaycanm iqtisadi potensiali ordumuzun gil yuksok standartlara

95

cavab vermosino VJ qarsida duran butun vozifolori yerino yetirmosino imkan verocckdir.

Ermonistan-Azorbaycan, Daghq Qarabag munaqisosi olkomiz ucun en agrr problemdir. Uzun iilordir ki, biz atoskos rejimindo yasaymq. Toossuflor olsun ki, bu mosolo ilo bilavasito mosgul olan AT8T-in Minsk qrupunun foaliyyoti hclalik hec bir notice vermir. Biz halo do umidlorimizi itirmirik. Hole ds umid edirik ki, homsodrlor bu mesclo ilo daha ciddi sokildc, mosuliyyotlo mosgul olacaqlar. Bu masclo oz hollini tapmahdir. Bu problem yalmz bir nece prinsiplor, beynolxalq huquq normalan osasmda hell oluna bilor: Azorbaycanm torpaqlan isgaldan azad olunmahdir, bir milyon qacqm va kockun 6z dogma yurdlarma qayitmahdir, olkomizin orazi butovluyu borpa edilmolidir. Azorbaycan hec vaxt bu voziyyatlc, torpaqlannm isgal altmda qalmasi ilo bansmayacaqdir. Harm bilmolidir ki, sulh tcrofdan olmaguruza baxmayaraq, muharibonin yenidcn baslanmamasmi VJ bu mosclcnin sulh yolu ilo hollini istomayimiza baxmayaraq, bizim sobrimiz de tukonmoz deyildir. Azorbaycan OZ dogma torpaqlarim noyin bahasma olursa-olsun, azad edocokdir.

Men Azorbaycanm xosboxt gclccayins inaniram. Omincm ki, olkomiz bundan soma da inkisaf edocok, daha da guclonccakdir. Azorbaycanda demokratiya daha da inkisaf edccok, siyasi pluralizm, soz azadhgi tornin olunacaqdir. Olkomiz muasir dovlcto cevrilccokdir. Butun bunian etmck ucun Azorbaycanda cox islor gormok Iazimdir.

Ancaq butun bunlan hoyata kecirrnok VJ Azorbaycam qudrotli dovlato cevirrnok ucun en bashcasi, olkcdo Heydor Oliyevin siyasati davam etdirilmolidir. Bu gun yuksck kursudon crxis edorkon men Azorbaycan xalqma soz verirom ki, bu siyascto sadiq qalacagam, hey vaxt bu yoldan donmcyacaycm, Heydor Oliyevin siyasotini davam etdirccoycm.

Mon bu gun bu yuksok kursudon oziz Prezidentimiz canab Heydor Oliyeva muraciot edorok deyirorn: Clziz Prezident, csorin olan muasir Azorbaycam guclandirocoyik, zcnginlasdirocayik, hcrtorcfli inkisaf etdiroccyik, Sizin yolunuzla yeni qalabolcra dogru gedoccyik.

Yasasin Azorhaycan xalqmin milli lideri, miiasir Azorbaycarun qurucusu Heydor Oliyev!

Y asasm qahroman Azorbaycan xalqil y asasm azad vs miistaqil Azorbaycanl

96

Man Azorbaycamn xosboxt gabcayina inamram. Ominom ki, dlkamiz bundan sonra da inkisaf edocok, daha da guclanacakdir. Azarbaycanda demokratiya daha da inkisaf edacok, siyasi pliiralizm, soz azadhgi tomin ohmacaqdu. Olkamiz miiasir doYlat;} cevrilecakdir.

DUNYANIN APARICI DOVL8TL8Ri iLHAM 8LiYEVi , 'jPREZiDENT SE<;iLM8Si MUNASiB8Ti iL8 T8BRiK EDiR

Azorbaycan Respublikasinm prezidenti Zati-alilori canab ilham Oliyeva

Hiirmstli csnab Prezident!

Andicms morasimi ilo Azsrbaycan Respublikasmm Prezidenti solahiyyolsrinin icrasma basladigmiz bir vaxtda men demokratik, sabit, suveren vo firavan Azorbaycanla strateji tcrofdaslrgin inkisafrnm davam etdirilmesino Birlosmis Statlann sadiqliyini bir daha tasdiq edirsm.

Birlosmis Statlar Azorbaycanla mohkom dostluqdan qurur duyur. Bir dost kimi biz 15 oktyabr seckilorinin kecirilmasi ilg bagh hom ictimaiyyot qarsismda, hom do soxsi sohbotlorimizdo narahatcrlrgirmzi Vg toassuf etdiyimizi bildirdik, Biz homcinin muxalifot numayiscilorinin vc hokumot orqanlannm zoraki davraruslanndan, 0 cumladon bu hadisolordon soma bas vermis habslordcn narauq. Umid edirom ki, bu problemlorin aradan

100

qaldmlmasi ucim Sizin qoti soyloriniz elo hoyata kecirilocok ki, qanunun aliliyina riayot olunsun vc olkoniz dernokratiya, siyasi pluralizm VJ insan huquqlanna hormot eden yolla oz inkisafim davarn etmis OISUll. Bizirn moqscdimiz demokratik prinsiplora osaslanan Azsrbaycanla mohkorn V8 coxsaxoli tcrofdashqdir.

Men Sizinlo, Azcrbaycan Prezidenti ilo vc Azorbaycan xalqi ilc ikitorofli omokdashgirmzin dorinlosmosino cahsacagam, Birlosrnis Statlar dernokratik VJ iqtisadi islahatlann kecirilmosindo Azorbaycana yardim etmokdo oz soylcrini davarn etdirccokdir. Men Daghq Qarabaq munaqisosinin odalotli VJ davarnh hollino nail olunmasma sadiq olaraq qahrarn. Qafqaz regionu V"J onun otrafmda sulhun vc tchlukosizliyin mohkomlcndirilmcsindc, terrorculuga qar§! mubarizodo umumi soylorirnizin davam etdirilmosi vacibdir. amingm ki, xalqlanmiz VJ olkolorimiz arasindaki olaqclcr golccok illordo dorinlosoco kd i r.

Ssmimiyyorlc,

Core Bus Amerika Birlosmis Statlarunn prezidenti

101