BLM 5

KAYNAK HATALARI
Kaynakl paralarda kalnt gerilme
(i gerilme)
Kaynakl paralarda kalnt gerilme
(i gerilme)

Kaynakl paralarda kalnt

gerilmenin etkisi:
1- Gevrek krlma
2- Gerilmeli korozyon
3- Distorsiyon
 Kaynakl paralarda meydana
gelen distorsiyonlar
Kaynak nedeniyle oluan i gerilmelerin etkisiyle oluan ve niform
olmayan deformasyon distorsiyon olarak adlandrlr. Distorsiyon
kaynakl malzemede drt ekilde geliir.
Kaynakl paralarda meydana
gelen distorsiyonlar
 Kaynakl paralarda meydana
gelen distorsiyonlar
Enine distorsiyon: Souma srasnda kaynak metalinin bzlmesi
nedeniyle oluan enine gerilmelerin neden olduu parada kaynak
dikiine dik ynde meydana gelen ekmedir. Scak kaynak metali
souk plakalardan daha dk akma mukavemetine sahip olduundan
deformasyon ncelikle kaynakta gerekleir. Ancak soumann
sonlarna doru ana metalde de deformasyon gerekleebilir. Bu
deformasyon ana metalin geniliinin azalmasna neden olur.
Boyuna distorsiyon: Scak kaynak metalinin souma esnasnda
boyunu ksaltmak istemesi sonucu boylamasna gerilmelerin etkisiyle
parann kaynak dikii ynnde kendini ekmesidir. Pratikte boyuna
distorsiyon miktar ok dktr. rnein 1 m uzunluundaki bir
kaynakta 1 mm mertebesindedir.
 Kaynakl paralarda meydana
gelen distorsiyonlar
Kalnlamasna distorsiyon: Parann kendisini kalnl boyunca
ekmesidir. Kalnlna distorsiyon ok kk deerdedir.

Asal distorsiyon: Enine distorsiyonun zel ekli olup parann ilk

balang durumuna gre kendisini as kadar ekmesidir. rnein V
kaynak aznda az st ksmnn genilii alt ksmndan daha fazladr.
Kendini ekme, souyan metalin uzunluuna bal olduundan kaynak
aznn st ksmnda daha fazla kendini ekme meydana gelir. Eer ana
metal plakalar tesbit edilmemise asal distorsiyon oluur.
 Kaynakl paralarda meydana
gelen distorsiyonlarn nlenmesi
1- Dizayn mmkn olduunca az kaynak gerektirecek ekilde
yaplmaldr.
2- X kaynak aznda grlen ekilme miktar ntr eksenin altnda ve
stnde aa yukar ayndr. Bu, V kaynak azna gre daha az
distorsiyona neden olur.
3- Paralar, kaynak srasnda meydana gelecek distorsiyonlar gznne
alnarak hazrlanmaldr. rnein T kayna belirli bir a verilerek
yaplmaldr.
4- Paralar kaynak ncesi tavlanarak asal distorsiyon azaltlabilir veya
nlenebilir.
5- Kaynak sonrasnda oluacak distorsiyonu nleyecek ekilde paralarn
nceden tesbit edilmesi.Bu metodda distorsiyon nlenebilmesine
ramen kaynak i gerilmeleri yksek olur. Bu nedenle ilem sonunda
gerilme giderme sl ilemi uygulanmaldr.
 Kaynakl paralarda meydana
gelen distorsiyonlarn nlenmesi
6- Distorsiyonun dzeltilmesi: Distorsiyon, kaynak sonrasnda
distorsiyona uram para deforme edilerek nlenebilir. Bu
deformasyon termal veya mekanik olarak yaplr:
a-) Termal olarak deformasyon zellikle gemi yapmnda kullanlr.
Bu yntemde dzeltilecek ksm 595-690 oC arasna stlr ve
hzla su spreyi ile soutulur. Gerekirse bu ilem bir ka defa
tekrarlanr. Bu metot en kolay ve yaygn olarak kullanlan
yntemdir. Ancak yksek mukavemetli eliklerde olumsuz
etkisi grlebilir.
b-) Mekanik yntemde para btnyle preslenir veya dzeltilecek
blge dvlr.
Kaynak Hatalar
 Kaynak Hatalar
1- Poroziteler:

Katlama srasnda baz gazlarn (zellikle oksijen, azot ve hidrojen)

kaynak metaline hapsolmas sonucu ortaya kan bir kaynak hatasdr.
Bu gazlarn sv metaldeki znrlkleri kat metalden ok fazladr
ve katlama srasnda kaynak metalinden kama frsat bulamamalar
halinde kaynak blgesinde porozite oluur. Porozite kaynaklar temel
olarak, malzeme yzeyindeki nem, ya, boya, oksit ve havadaki azot
ve oksijendir. Porozite oluturan gazlardan oksijen kaynak banyosuna,
oksitlenmi dolgu metalinden, ana metalden, flakstan, atmosferden
veya elektrot rtsnden ; azot, atmosferden veya koruyucu gazdan;
hidrojen ise elektrot rtsnde sellozun bulunmasndan veya ark
blgesini evreleyen gaz atmosferinden geebilir.
 Gzenek

Gaz Gzenei Kurt Delii

 Gouge, Groove: Arc Burns

These defects are caused by either third-party damage or non-acceptable

workmanship, and may include stress concentrators such as cracking.
Failure occurs by the pipe material containing the defect flexing because
of internal pressure variances, which in turn causes cracking. When the
crack extensions become critical, rupture occurs.
 Kaynak Hatalar

Azotun havadan kaynak havuzuna

doru hareketi.

Azot ve hidrojen znebilirliinin

scakla bamll.
znm oksijen ve karbonun
karbon monoksit gaz oluturmas.
 Kaynak Hatalar
2- Curuf nklzyonlar:
Curuf inklzyonlar, kaynak metalinde veya kaynak metal ara yzeyinde
hapsolan ve metalik olmayan kat partikllerdir. Hapsolan curuf, flaks ile
ergiyen kaynak metali reaksiyonunun rndr. ok pasolu kaynaklarda
her pasodan sonra curuf iyice temizlenmelidir. Gazla koruma iyi yaplarak
ve uygun elektrot veya flaks seimi ile curuf inklzyonlar azaltlabilir.
Ayrca kaynak az asn arttrmak da faydaldr.
Curuf Kalnts
 Kaynak Hatalar
3- atlaklar:
En tehlikeli kaynak hatas olup, Kaynak sonrasnda kaynak dikii
veya ITAB oluabilir.
Genellikle; Kaynak dikiinde oluan atlaklar scak atlak, ITABda
oluan atlaklar souk atlak olarak isimlendirilir.
 Kaynak Hatalar
4- Yanma Oluklar:
Yanma oluklar genellikle kaynak birleme blgelerine yakn blgelerde
ve kaynak dikiine paralel olarak meydana gelir. Bu blgelerin kaynak
metali ile doldurulamamas yanma oluu oluumuna sebep olur.

Kesikli yanma oluklar

Devaml yanma oluklar

Kkteki yanma oluklar

 Kaynak Hatalar
5- Ergime Yetersizlii:
Kaynak metaliyle ana metalin birlikte erimemesi sonucu ortaya kan bir
kaynak hatasdr. Bu tip hatalar kaynak ynnde uzam olup, yuvarlak
veya keskin keli biimde olabilirler. Ergime yetersizliine, ana metal
scaklnn ergime scaklna kmamas veya ana metalin yzeyinde
curuf, oksit gibi yabanc maddelerin bulunmas neden olur. Ergimenin
tm malzeme kalnl boyunca olmamas neticesinde nfuziyet azl
meydana gelebilir.
 Ergime Hatas(LOF)

X3,5 X100

X3,5 X100

X3,5 X100
Ergime Hatas(LOF)
 Kaynak Hatalar

zellikle aluminyumda oluan ve

balantnn ortasndaki curuf veya
oksitten kaynaklanan ergime yetersizlii.

Kaynakta oluan ergime yetersizlii.

B genellikle kprlenme olarak
adlandrlr.
V ekilli oluklu kaynakta ergime yetersizlii.
Ergitme kaynanda rastlanan baz
kaynak hatalar
Ergitme kaynanda rastlanan baz
kaynak hatalar
Kaynaklanm balant tipleri
 Kaynak konstrksiyonuna ait
esaslar
Kaynak ileminin sorunsuz ve istenilen ekilde yaplabilmesi iin kaynak
konstrksiyonuna ait temel esaslar ana hatlaryla bilinmelidir;
1- Kaynak esnasnda meydana gelen deiken scaklk dalmndan
tr kaynak balantsnda meydana gelen s gerilmelerin etkisi
ile kaynak konstrksiyonunda oluan distorsiyonlar nlemek iin;
a-) Kaynak edilecek paralar ekil bakmndan basit (levha, silindir,
profil) ve nispeten byk olmamaldr.
b-) Kaln ve ksa kaynak dikileri yerine, ince ve uzun dikiler tercih
edilmelidir.
c-) Nispeten byk paralar kaynak ileminden sonra gerilme giderme
tavna tabi tutulmaldr.
 Kaynak konstrksiyonuna ait
esaslar
2- Kaynak dikileri konstrksiyonun en ok zorlanan blgelerine
konulmamaldr; ancak zorunluluk halinde mukavemet kurallarna
gre uygun tedbirler alnmaldr.
 Kaynak konstrksiyonuna ait
esaslar
3- Diki kk, ekme gerilmesi bulunan yere konulmamaldr.
 Kaynak konstrksiyonuna ait
esaslar
4- Kaynak dikii entik etkisinin bulunduu blgelere konulmamaldr.
 Kaynak konstrksiyonuna ait
esaslar
5- Kaynak dikilerinde kuvvet ak izgilerinin dzgn olmasna
dikkat edilmelidir. Buna gre aln kayna bindirme kaynana
gre daha uygundur.
 Kaynak konstrksiyonuna ait
esaslar
Ayn ekilde oyuk ke dikii, dz ke dikiine ve bu da bombeli ke
dikiine tercih edilmelidir.
 Kaynak konstrksiyonuna ait
esaslar
Bu prensibi uygulamak iin kaynak yerinde paralarn kalnlklar
birbirine eit olmaldr.
 Kaynak konstrksiyonuna ait
esaslar
6- apraz dikilerin akmalar nlenmelidir. Bu prensibe uygun
olarak kazan konstrksiyonunda dikiler aadaki gibi tertip
edilmelidir.

7- Kuvvet tayan dikiler en az 4 mm kalnlnda olmaldr.

 Kaynak konstrksiyonuna ait
esaslar
8- Dinamik yklemeye maruz paralarda kaynak takviye as ()
kk olmaldr.
 Fazla Nfusiyet

X3.5
Kaynakl Paralarda
atlama Olgusu
Kaynakl paralarda oluan atlak tipleri
 Krater atlaklar: Kesintili kaynak yapldnda kraterde atlama eilimi artar. Fazla derin
olmayan scak atlak tr olan bu atlaklar yldz eklinde bulunabildiklerinden yldz
atlaklar olarak da bilinirler. Krater atlaklar sl genleme katsays yksek metallerde
rnein ostenitik paslanmaz eliklerde grlr. Bu atlaklar boylamasna atlaklarn
balangc olabilir.

Boylamasna atlaklar: Bu atlaklar genellikle kaynak metalinin ortasnda oluan

atlaklarn kaynak zonunda ilerlemesi ile ortaya kar.

Enlemesine atlaklar: Bu atlaklar kaynak eksenine dik olan ve kaynak metalinde bulunan
atlaklardr. Enlemesine atlaklar ana metale doru ilerlerler.

Diki yan atlaklar: Bu atlaklar genellikle souk atlak tipinde olup kaynak i
gerilmelerinin yksek olduu blgelerde bulunur.

Diki alt atlaklar: Bu atlaklar ITAB blgesinde oluan souk atlaklar olup oluumu
kat eriyikte hidrojen bulunmasna, mikroyapnn atlmaya duyarl olmasna ve kalnt
gerilmenin yksek olmasna baladr. Kaynak dikiinin altnda belirli aralklarla yer
aldklarndan ve yzeye kamadklarndan ounlukla plak gzle grlemezler.
 Hidrojen Krlganl
Atomik hidrojenin metale girmesi neticesinde ortaya kar. Hidrojen girii, i atlak
ve/veya boluk oluumuna, gevreklie ve zellikle yksek scaklklarda
dekarbrizasyon ve kimyasal reaksiyon gibi yzey olaylarna sebep olur.
YMK kristal yapl metaller hidrojen krlganlna duyarl deildir.
zellikle karbon ve az alaml eliklerde arlka %0.001 (ppm) mertebesinde
hidrojen krlganlk iin yeterli olabilir. Yksek mukavemetli martensitik elikler
hidrojen krlganlna ok duyarldr. Souk ilem hidrojen krlganl tevik eder.
eliklerin mukavemeti arttka hidrojen duyarll da artar.
Hidrojen, eliin snekliinin azalmasna, atlamasna ve akma mukavemetinden
dk gerilmelerde gevrek krlmasna neden olur.
 Kaynakl Paralarda
atlak Oluum Nedenleri

Scak atlama Souk atlama

Katlama Yeniden Ergitme

atlaklar atlaklar

Hidrojen Lameler
Krlganl Yrtlma
 Deformasyon hz azaldka eliklerin hidrojen
krlganlna kar hassasiyeti artar.

Darbe deneyi ile hidrojen krlganl ortaya

kmaz. Dk hzl ekme, eme, ileri-geri
eme deneyleri ile hidrojen krlganlna kar
hassasiyeti lmede kullanlr.

Standart ekme deneyi ile % kesit daralmas

ve/veya % kopma uzamas llerek hidrojen
gevreklii deerlendirilebilir.

Gevreklik Derecesi = (o - h)/ o

o ve h hidrojensiz ve hidrojenli numunelerin

kesit daralmas

Deney numunesinin evresine V-entik

aldktan sonra numuneye farkl gerilmeler
uygulayarak, her bir gerilme iin atlama veya
krlma sresi llr.
 Hidrojenin olumsuz etkisi orta scaklk
dzeylerinde ok belirgindir. ok yksek
scaklklarda ve ok dk scaklklarda etkili
deildir.
Sv demirde ve ostenit iinde hidrojen
znrl yksek oda scaklnda
dktr. Hidrojen ieren elik yksek
scaklklardan hzla soutulduunda hidrojen
dar kaamaz ve malzeme iinde hapsolur.
Bu durumda fazla hidrojen malzeme
yzeyine veya i ksmlarna yaynarak
yksek basnl hidrojen paketleri oluturur.
Bu yksek basn elikte atlama ve/veya
krlmaya neden olur.
Hidrojen Krlganlnn nlenmesi
1. Hidrojene kar daha dayankl mlazeme kullanmak (rnein yksek
mukavemetli elik yerine daha dk mukavemetli elik kullanmak)
2. Hidrojeni malzemeden uzaklatrmak ( malzemeyi 150-200Cde
tutmak)
3. Malzeme yzeyinde basma ynnde gerilme oluturmak (bilya
pskrterek yzeyi dvmek)
4. Para dizaynn deitirmek (keskin keleri elemine etmek, kesit
alan artrmak, kalnt gerilmeleri azaltmak)
5. Hidrojen giriine engel olmak

elie hidrojen girii retim aamasnda, kaynak srasnda,

korozyon etkisi ile veya katodik koruma srasnda girebilir.
Kaynakl Paralarda Hidrojen Krlganl
Kaynak ilemi srasnda hidrojenli bileiklerin (kaynak blgesindeki
kir, ya ve nem hidrokarbon, vb) kaynak ark etkisi ile ayrmas
sonucu oluan hidrojenin kaynak banyosuna girmesi souk
atlaklarn temel nedenidir.

Kaynak blgesinin havadan iyi korunamamas da kaynak

banyosuna hidrojen giriine sebep olabilir. En nemli hidrojen
kayna, elektrod rtsndeki veya flakstaki nemdir. Elektrod
rtsndeki hidrojen potansiyel hidrojen olarak adlandrlr. Bu
nedenle kaynak ilemi ncesi elektrodlar kurutulmal ve bazik
elektrodlar tercih edilmelidir
 Kaynak metalinde hidrojen znrl hidrojen ksmi basncna
ve scakla baldr. Ark atmosferinde CO, CO2 ve H2O bulunmas
hidrojen ksmi basncn etkiler. Hidrojen znrl 1800Cde
yaklak 35 ml/100g olup, scakln azalmas ile azalmaktadr.
Katlama sonras kaynak dikiinin hidrojen konsantrasyonu hzl
souma etkisi ile znrlk snrn aabilir. Bu durumda latis ar
doymu hale gelir.
 Katlaan kaynak metalinde hidrojen, atom ap ok kk
olduu iin oda scaklnda bile yapsal hatalara (boluklar,
dislokasyonlar, tane snrlar gibi) doru kolayca yaynabilir ve
burlarda molekler hale gelerek yksek basn oluturur.

Bu proses kaynak ileminden birka dakika veya birka ay

sonra geliebilir. Proses sresi; ana metalin bileimi, ana
metalin kalnl, mikroyaps, porozite miktar ve souk ilem
durumu gibi faktrlere baldr.

atlama riskinin yksek olmas; hidrojen konsantrasyonun

yan sra, mikroyapnn atlaa duyarl olmasna (martensitik),
paraya ekme gerilmelerinin (kalnt gerilme) etki etmesi ve
scakla da baladr.
 Kaynak metalindeki hidrojen miktarnn artmas latisin gevrekliini artrr.
Sneklik (kopma uzamas ve kesit daralmas) azalrken mukavemette
(akma ve ekme) nemli bir deiim olmayabilir.

Hidrojen etkisi ile krlan malzemenin yzeyinde balk gz (fish eye)

oluumu sz konusudur. Hidrojen ieren kaynak metali yavaa deforme
edildiinde balk gz kaynaktan sonraki ay iinde oluabilir.
 ou kaynak metalleri iyi kaynaklanabilirlik asndan ana
metalden daha dk karbon ieriine sahip olduundan, ITAB
hidrojen atlamasna kar daha duyarldr.
Hidrojenin zararl etkileri
Snekli (kopma uzamas ve kesit daralmas) drr,
Mevcut atlaklarn ilerleme hzn artrr,
Sabit yk altnda gecikmeli atlamaya neden olur,
Yorulma direncini drr,
Baz durumlarda gerilmeli korozyon atlamasn tevik eder.
 eliklerin bileiminde bulunan C, Mn, Mo, Cr, V, Nb ve Si gibi
elementler ITABda martensitik dnm tevik ederek ve atlak
oluma ihtimalini arttrrlar. Alam elementlerinin martensit
oluumunu ve atlama ihtimalini arttrmas karbon edeeri (Ce) ile
kontrol edilir.;

Ce > 0.45 olan elikler uygun tedbirler alnarak atlama

olmakszn kaynaklanabilirler. rnein n stma ve kaynak
sonras tavlama ITABda atlama riskini azaltr.
n stma scaklnn belirlenmesi:

Yntem 1

Ce < 0.45 n stmaya gerek yok

0.45 < Ce < 0.6 n stma scakl 100-200 oC

Ce > 0.6 n stma scakl 200-300 oC

Yntem 2

360 Cc 360 C 40 (Mn Cr) 20 Ni 28 Mo

Bu bant karbon oran % 0.25e kadar olan eliklere uygulanmaktadr.
n Istmann Etkileri:
Kaynak metali ve ITABn souma hzn drr,
Distorsiyonun ve artk gerilmelerin azalmasna sebep olur,
Kaynak ilemi iin gerekli enerjinin (Hnet) azalmasna neden olur

Kaynak sonras stma;

Gerilme giderme,
Boyutsal kararllk,
Gerilme korozyon direncini artrmak,
Tokluu ve mekanik zellikleri gelitirmek
amacyla yaplr
 Hidrojen krlganl kaynak ileminden gnlerce sonra bile
genellikle diki alt atlaklar, diki yan atlaklar, enine atlaklara
eklinde ortaya kabilir. Geikmi hidrojen atlamasnn belirleme
metodlar unlardr:
Akustik emisyon anailizi: Hidrojen etkisi ile oluan mikro
boyuttaki atlaklar tahribatsz muaye yntemleri ile belirlenebilir.
Implant test: Hidrojen gecrekliine kar duyarll
belirlemek amacyla yaplr. Ana metalden imal edilen entikli vida
ITA gerek birlemeye benzeyecek koullrada kaynaklanr.
Kaynak sonras belirli koullarda atlayncaya kadar sabit ekme
gerilmesine maruz braklr. Bu metod ana metalin kaynaa
uygunluunu deerlendirme ve farkl malzemelerin hidrojen
hassasiyetini karlatrma asndan ok uygundur. Dezavantaj
atlak dzleminin ergime snrna paralel olacak ekilde ITABda
lokalize olmasdr.
 IIWye gre kaynak metalindeki hidrojen;
0 - 5ml H2/100 g ise ok dk seyide
5-10 ml H2/100 g ise dk seviyede
10-15 ml H2/100 g ise orta seviyede
> 5 ml H2/100 g ise yksek seviyede olarak deerlendirilir.
HSLA eliklerinin kaynak metalinde 5 ml H2/100 gdan daha az hidrojen bulunmas
istenir.

Hidrojen gevrekliinin sebepleri zet olarak unlardr;

Elekroddaki nem miktar yksek olmas,
Ana metalin yksek sertlik ve mukavemette
olmas,
Ana metalin et kalnn 20 mm nin stnde
olmas,
Kaynak ncesi n stma yaplmamas

Hidrojen gevreklii riskini azaltmak iin;

Kaynak ncesi para ya ve nemden arndrlmaldr,
Para n stmaya tabi tutulmaldr,
Kaynak ilemi iin bazik elektrotlar tercih edilmelidir
Elektrodlar kaynak ncesi kurutulmaldr.
Lameler Yrtlma:

Yksek lokalize gerilmeler etkisi ile ve levhann kalnlk kesitinde

snekliin dk olmas nedeniyle ana metalde oluan atlamadr.
Haddelenme srasnda levhann kalnlk ynndeki snekliini olumsuz
ynde etkileyecek ekilde anizotropi geliir. Scak haddelenmi levhada
anizotropinin gelimesine yapda MnS ve oksit tipi kalntlar sebep olur.
Yrtlma inklzyon ile matris arasnda boluk oluumu ve birlemesi ile
geliir.
Kalnlk ynnde ekme testi yaplarak (Z testi) levhann lameler
yrtlma eilimi belirlenebilir.
 Z testi sonularna gre levhalar DIN EN 10164 normunda Z15, Z25 ve
Z35 olmak zere 3 kaliteye ayrlmtr. Buradaki rakkam ortalama kesit
daralmasdr.

ekme mukavemeti 460 N/mm olan ince taneli bir eliin ortalama
kesit daralmas % 35 ise (Z35 snfnda ise) S460N-Z35 eklinde
gsterilir.
Kaynakl paralarda lameler yrtlma ekme gerilmesi etkisi ile ana
metalin kalnlk kesitinde, snekliin dk olmas nedeniyle ortaya
kar. Kalnlk ynndeki kesit daralmas %15den dk olan elik
levhalarn lameler yrtlma eilimi yksektir.

elik yapsnda bulunan uzam inkzyonlarn mevcudiyeti lameler

yrtlmay tevik eder. Kalnl 25 mmden fazla olan yksek
mukavemetli elik levhalarn lameler yrtlma eilimi yksektir.

Lameler yrtlma ounlukla ergime snrnn levha yzeyine paralel

olduu kaynaklarda (ke, T kaynak) grlr. Genellikle kaynak
uzunluu 20 mmden fazla olduunda oluur.

Lameler yrtlmnn geliiminde kkrt ve silikat inklzyonlar nemli

rol oynar. Dk karbonlu eliklerde hidrojen lameler yrtlmay tevik
eder.
 Kaynak blgesine, levha yzeyine dik
olacak ekilde yksek ekme kuvveti
uygulanmasyla lameler yrtlmay tevik
eder. atlama genellikle kaynak snrna
yakn veya birka mm mesafede olup,
levha yzeyine paraleldir.

Krlma yzeyi lifi grnme sahiptir

Lameler yrtlma etkisi ile yzeyde

oluan atlaklar gzle muayene, sv
penetran veya manyetik parak
yntemi ile belirlenebilir. atlaklar
ultrasonik muayene yntemi ile
belirlenebilirse de bunlar incluzyon
bantlarndan ayrt etmek gtr.
atlaklar oryantasyonu nedeni ile
radyografik yntemlerle belirlenemez.
 Lameler yrtlamn geliebilecei muhtemel blgeler talama
veya talal ileme yntemleri ile kaldrldktan sonra daha dk
mukavemetli kaynak metali ile doldurulabilir (buttering).

. Buttering with low strength weld metal

Lameler yrtlma etkisi ile oluan atlaklar keskin keli lineer

hatalardr. BS EN ISO 5817:2003 standardnn B, C ve D kalite
seviyeleri bu hatalara msaade edilmez.
Lameler yrtlma riski;
Kalnlk ynndeki gerilmeleri azaltacak ekilde dizayn
deiiklii yaplarak,
Dk inklzyonlu elik kullanlarak (S % 0,007)
Dkm/dvme elik kullanlarak
Baz durumlarda n stma uygulayarak
azaltlabilir.
Katlama atlaklar:

Kaynak ss etkisi ile kaynak dikiinde ve ITABda atlama oluabilir.

Kaynak dikiindeki atlama kaynak metali katlamas srasnda meydana

gelir (katlama atlaklar).

Ana metalin yapsnda ergime scakl dk fazlar mevcutsa, kaynak ss

etkisi ile bu fazlar ITABda atlamaya neden olabilir (ergime atlaklar).
 Katlama srasnda
dentritin i ksm ile
dentritler arasnda
bileim fark mevcut ise
dentritler arasnda
ergime scakl dk
fazlar oluur.
Katlamann son
aamasnda da katlam
dentritler arasnda
ergime scakl dk
sv fazlar yer alr.
Kaynak, katlama
srasnda bzlrken
oluan ekme gerilmeleri
dentritler arasnda
atlamaya neden olur.

Kaynak metalinin scak

atlamas her zaman
taneleraras karaktere
sahiptir.
 ounlukla scak atlama eliklerde, paslanmaz
eliklerde, nikel alamlarnda dk ergime scaklna
sahip sv film nedeniyle oluur.

eliin manganez ierii arttka slfrlerin ergime

scakl artar ve scak atlama ihtimali azalr.
 % 0,1den daha az karbon
ieren elikte katlama -Fe
faznda olurken, daha yksek
oranda karbon ieren elikte .
-Fe olutuktan sonra
1500Cde perlitik reaksiyon
gerekleir ve geri kalan
kaynak metali -Fe olarak
katlar.
Kkrtn -Fede znrl
yksek -Fe de ise dk
olduundan, fazla kkrt tane
snrlarna doru itilir ve tane
snrlarnn zayflamasna neden
olur.
Fosfor da benzer etki yapar
 elie manganez ilavesi ile katama
srasnda atlama riski azalr.
Katlama srasnda atlama riskini
azaltmak iin kaynak metalinin:
* Karbon, kkrt,fosfor
niyobyum ierii dk olmal,
* Manganez ierii Mn/S oran
ayarlanarak belirlenmelidir.

Kaynak dikiinin profili konveks

yaplarak ve kaynaa etki eden
ekme gerilmeleri azaltlarak scak
atlama riski azaltlabilir.
 Scak atlama hassasiyet faktr:

UCS = 230 %C* + 190 %S + 75 %P + 45 %Nb - 12.3 %Si - 5.4 %Mn - 1

C % 0.08 ise C* = 0.08 alnr.

T ke kaynanda UCS 19 ise:

Aln kaynanda UCS 25 ise
scak atlama ihtimali yksektir.
Ostenitik paslanmaz eliklerde scak atlak oluum riski; dolgu metali ve ana
metalin kimyasal bileimi ostenitik matris iinde en az % 4 ferrit bulunacak
ekilde ayarlanmas ile azaltlabilir. Ferrit tane snrlarna yererek scak
yrtlmay engeller.

Ferritin daha yksek olmas eliin korozyon direncini olumsuz ynde etkiler

Kaynak metalinin S ve P mmkn olduunca dk olmaldr.

 Yeniden Istma atlaklar:

Kaynak ilemi sonrasnda yaplan sl ilem

(gerilme giderme tavlamas) veya servis
srasnda yksek scaklklara (450-700C)
snma sonucunda meydana gelen atlama,
yeniden stma atlamas olarak isimlendirilir.
Yeniden stma atlaklar genellikle tane
snrlar karakterli olup, ITABnin iri taneli
yerinde, ergime snrnn bir iki tane tesinde
grlr. Bazen kaynak metalinde de oluabilir.
Yeniden stma atlakalarnn oluumu; bileime, mikroyapya, kalnt
gerilmelerin mevcudiyetine ve scakla baldr.

Bileimde Cr, Cu, Mo,B,V,Nb ve Ti gibi elementler bulunan alaml

eliklerin atlama eilimi yksektir.

ki farkl krlma morfolojisi sergileyebilir.

i. Taneleri keserek krlma:450-600C scaklklara stma ile
ortaya kar. Krlmada gerilme konsatrasyonu, atlaklar rol
oynar.

ii. Tane snr krlmas: 600Cden yksek scaklklara stma

sonrasnda ortaya kar. nklzyon, karbr gibi ikinci faz
partiklleri ile matris arayzeyinde boluk oluumu ile geliir.
 Dk sneklie sahip mikroyap (r. Beynit) yksek scaklk
gevrekliine duyarldr.

ri taneli malzemenin atlama riski ince taneli malzeden

daha yksektir.

Yeniden stma atlakalr genellikle 50 mmden daha kaln

kesitlerde ortaya kar.

atlama genellikle stma aamasnda olur, stma hz etkili

parametre deildir.
 Molibden, Krom-Molibden, Molibden- Vanadyum ve Molibden Bor
elikleri zellikle % 0.1den daha fazla oranda vanadyum
ierdiklerinde yeniden stma atlamas duyarlln artrr. Ostenitik
krom nikel elikleri ve baz nikel esasl alamlarda da yeniden
stma atlamas grlebilir..
ounlukla kaln kesitli HSLA eliklerde kaynak sonras sl ilem
srasnda ortaya kar. entik ve hatalarn mevcudiyeti atlamay
tevik eder.

Cr, Mo ve V ieren elikler atlamaya ok duyarldr. eliklerin

yeniden stma atlamasna duyarll
P = Cr + 3.3 Mo + 8.1 V 2
P = Cr + Cu + 2Mo + 10V + 7Nb +5Ti -2
bantlar ile hesaplanan P deerinin sfr veya sfrdan byk olmas
halinde yksektir.
Yeniden stma atlamasnn nne geebilmek iin;

Isl ilem dk scaklkta yapldktan sonra yksek

scakla klmaldr,
Kaynak ileminden sonra talama veya peening
yaplmaldr,
ITABtaki iri taneleri inceltmek iin iki pasolu kaynak
yaplmaldr,
Uygun malzeme seilmelidir. (P deeri dk ve
vanadum ierii %0,1den az),
Kalnt gerileme en az olacak ekilde dizayn yaplmaldr,
Yksek n stma scakl ve mukavemeti dk kaynak
metali seilmelidir,
Kaynak sonras yaplan sl ilem sonrasnda tahribatsz
muayene yaplmaldr.