OPSTARTSESSIE

UKELELE
GREET VAN CROMPHAUT
Opstartsessie ukelele

In deze sessie leer je hoe je de sopraan- en concertukelele kan leren spelen.
Dat zijn de twee kleintjes van de familie.
Deze ukeleletjes hebben de volgende stemming:

Je kan dit als volgt onthouden: Good Chefs Eat Alot. (sol - do mi la)
De eerste snaar klinkt hoger dan de tweede snaar - wat atypisch is - en dit zorgt
voor de geheel eigen, vrolijke klank.
Hier zie je de hele familie: sopraan, concert, tenor en baritonukelele.

1
Het ontstaan van de ukelele

We zijn 1879.
Het schip Ravenscrag voer van Madeira richting Hawa.

Aan boord waren Portugese immigranten op weg naar de suikerrietplantages.
Onder deze Portugezen bevonden zich drie houtbewerkers (ofte luthiers) die
op een virtuoze wijze het Portugese snaarinstrument de Cavaquinho
bespeelden. Dit is een viersnarig tokkelinstrument.



Deze luthiers heetten Augusto Dias, Jos Do Espirito Santo en Manuel Nunes.


Aangekomen in Hawa maakten de instrumentenbouwers een viersnarig
instrument van het hout van de plaatselijke boomsoort de Koa.


Zij bespeelden dit instrument op een zodanig vingervlugge wijze dat de
plaatselijke bevolking al gauw sprak over de springende vlo: de ukelele was
geboren!

+ + =

2
Waarom kiezen voor ukelele in de klas?

- Je kan er makkelijk liedjes mee begeleiden
- Het is klein en handig en past perfect in iedere handbagage
- Het is sexy, cool n exotisch in n
- Het is makkelijk te leren; natuurlijk vraagt ook dit discipline en herhaling
- Het heeft een groot effect op kinderen
- Het kan gebruikt worden voor al je huis-en tuin muzikale momenten
- Het geeft vrolijkheid en lichtheid aan je klas en je leven
- Het heeft maar vier snaren: 2 minder dan gitaar (dus makkelijker)
- Je hoeft geen moeilijke partituren te kunnen lezen; wij gaan aan de slag
met akkoorden. (uiteraard is een C een C, op ukelele of op gitaar)
- Marilyn Monroe, Elvis, John Lennon en vele anderen speelden het

3
Zo houd je de ukelele vast

Doe zoals George doet.
Neem je een koffietje, relax en houd de ukelele vervolgens zo ontspannen
mogelijk vast.
In je linkerhand laat je de hals van de ukelele rusten op een zodanige manier
dat je met je vingers snaren kan indrukken ter hoogte van fretten.
Met je rechterhand druk je de klankkast of het lichaam van de ukelele tegen je
aan: duidelijk maar niet dwingend.
Je rechterhand kan op deze manier heen en weer bewegen over de snaren. De
manier waarop je heen en weer beweegt, heet de strumming.
In deze sessie houden we de strumming nog eenvoudig, maar je bent uiteraard
vertrokken na deze les- voel je vrij om dit te proberen, zo lang je in het tempo
en gevoel van een nummer blijft, is alles (of toch veel) gepermitteerd.

4
Zo stem je jouw ukelele

Je kocht je ook een tuner of stembakje.
Maak er een gewoonte van om voor het spelen altijd even
te stemmen.
Let er op dat je steeds de C (chromatisch) of U (ukelele)
selecteert, en niet gitaar (G) of bas (B) of viool (V) ,
omdat je dat nu eenmaal niet bespeelt.
De tuner herkent vanzelf de frequentie van de snaar, en
dit van ieder instrument.
De juiste frequentie van de A of la is 440 Hertz,
Wanneer je groen licht hebt, heeft je snaar de goede toonhoogte. Rood licht
betekent dat je er nog niet bent.
De snaren zijn als volgt gestemd: G C E A.

Wat je nog moet weten bij het stemmen: een # (of hashtag ;-) staat in muziek
voor een kruis en geeft aan dat de snaar een halve toon hoger staat dan de
aangegeven noot. Een b of mol geeft dan weer aan dat de snaar een halve toon
lager staat dan de aangegeven noot. In dit geval dien je aan de stemsleutel te
draaien totdat je op de juiste toonhoogte zit. Staat er bv bij de eerste snaar G#
dan staat deze iets te hoog en moet je de snaar iets meer ontspannen. Hoe
losser de snaar gespannen staat, hoe lager. Hoe vaster, hoe hoger; denk maar
aan het geluid van een rekker. Hoe meer je deze opspant, hoe hoger de toon.
Wat je best ook weet bij hevig ontstemde ukeleleetjes, is de letterbenaming
van de toonladder, do re mi fa sol la si do, of:

5
Aan de slag met de linkerhand

Leg de hals van je geliefkoosde ukelele op een ontspannen manier in je hand.
Beweeg je vier speelvingers afwisselend.

Speel een akkoord door met n van de vingers van je linkerhand op een
specifieke plaats een snaar in te duwen. Hoe weet je welke vinger? We noteren
steeds 1 voor de wijsvinger, 2 voor de middenvinger, 3 voor de ringvinger en 4
voor de pink.
Plaats je vinger zo dicht mogelijk tegen de fret en ook zo recht mogelijk.
Probeer niet t hard te duwen maar zoek naar het juiste evenwicht.
Gebruik de top van de vinger
In het begin zal je af en toe de indruk krijgen dat jouw vingers te kort, te klein,
te groot of te krom zijn, weet dat dit slechts een indruk is.
Oefening baart kunst!

6
Aan de slag met de rechterhand


Wij zullen niet met een plectrum spelen, maar met de blote hand.
Je linkerhand bepaalt het akkoord, je rechterhand bepaalt het ritme en de
schwung van je lied.
Uiteraard zijn er vele mogelijkheden op dit vlak, van tokkelen over kloppen en
tikken en strummen Probeer gerust uit wat het beste past bij de sfeer die je
in een lied wil verkrijgen. Experimenteren is de leus!

De ideale houding van je rechterhand: de pols voldoende hoog en zo stil
mogelijk houden. De duim is gestrekt en kijkt naar links, de vingers staan boven
het klankgat en ietwat naar rechts.
We strelen met de vier vingers van onze rechterhand over het de snaren. Het
is belangrijk dat je hierbij je hand goed ontspant en dat je de vingers gesloten
houdt (een kelk vormend). Je kan een allereerste keer de snaren ook met je
duim strelen maar zo kan je minder krachtig spelen.

Deze studenten hebben hun ukelele gepimpt:
een ontwerp tekenen op kalkpapier, overgaan met houtskool en dan verven
met acrylverf (en een laagje vernis)

7
Het allereerste akkoord: C

Dit is de weergave van een akkoord: je ziet hier welke vinger je op welke plaats
moet indrukken meer is er niet aan.
Wij spelen als eerste het C akkoord of het akkoord van do. (= de
opeenstapeling van de noten do mi sol si)
Een akkoord wordt met een hoofdletter genoteerd, een noot met een kleine
letter.

8
Het eerste lied: Broeder Jacob

We spelen ons eerste lied met slechts n akkoord: C
We spelen dit met een eenvoudige strumming: neerwaarts bewegen bij het
begin van iedere maat.

C C C C




Broe
C C C C





FRANS AFRIKAANS
Frre Jaques, frre Jaques. Vader Jakob, Vader Jakob
Dormez-vous ? Dormez-vous ? Slaap jy nog? Slaap jy nog?
Sonnez les matines. Sonnez les Hoor hoe lui die kerkklok. Hoor hoe
matines. lui die kerkklok.
Ding ding dong. Ding ding dong. Ding dong del. Ding dong del.

ENGELS SPAANS
Are you sleeping? Are you sleeping? Martinillo, martinillo
Brother John, brother John . donde esta, donde esta
All the bells are ringing. All the bells toca la campana, toca la campana
are ringing. din don dan, din don dan.
Ding dang dong. Ding dang dong.

9
Het tweede akkoord: F

Het F akkoord is het fa-akkoord; op een gitaar een moeilijk akkoord om in de
vingers te krijgen, met een ukelele heb je slechts twee vingers nodig; de
wijsvinger en de middenvinger.

Met deze twee akkoorden kunnen we reeds heel wat liedjes spelen.
Het volgende wat je nu te doen staat is de eerste twee akkoorden inprenten in
je motorisch geheugen.
Dat doe je als volgt: herhalen herhalen herhalen.
Sommige mensen hebben in deze fase meer herhaling nodig dan anderen. Hier
geldt n principe: volharding!
We wisselen akkoorden af met een neerwaartse strumming: d of down

10
De strumming

Het strummen is de manier waarop je de snaren aanraakt en in welke richting.
Je kan de snaren neerwaarts raken, we duiden dit aan met d (down) of
Je kan de snaren opwaarts raken, we duiden dit aan met u (up) of
Je kan de snaren niet raken, we duiden dit aan met p (pauze) of -
Je kan op de snaren kloppen, w duiden dit aan met x = een chnk
De strumming wordt bepaald door de maatsoort van het lied.
Hou het zo eenvoudig als nodig en doe zo zot als mogelijk.

11
Goeiemorgen goeiedag


Van zodra je enkele akkoorden kan spelen, kan je al vele liedjes spelen!
Van zodra je enkele liedjes kan spelen, kan je er ook zelf maken!
Ik maakte bv dit goedemorgenlied met de akkoorden C en F. (Indien je enkel C
kan spelen, klinkt dit ook al)

Strumming: d d u u d u






C C
Goeiemorgen goeiedag
C C
Zet je lach op want dat mag
C C
Goeiemorgen, goeiedag
F C
Zet je lach op want dat mag!

Parlando met call en response op C
(met het uitbreiden van de talen):

In het Engels zeggen ze hello: hello! (nu kinderen) hello!
In het Turks zeggen ze Merhaba: Merhaba! (nu llr.) Merhaba!
In het Frans zeggen ze Bonjour: Bonjour!, (nu llr.) Bonjour!
In het Fins dan zeggen ze Hej: Hej! (nu llr) Hej!

12
Christine (Christine and the queens)


C (4 tellen) G (4tellen)
Je commence les livres par la fin
Et j'ai le menton haut pour un rien
Mon il qui pleure c'est cause du vent
Mes absences c'est du sentiment

Je ne tiens pas debout
Le ciel coule sur mes mains
Je ne tiens pas debout
Le ciel coule sur...
a ne tient pas debout
Le ciel coule sur mes mains
a ne tient pas debout
Sous mes pieds le ciel revient

Ils sourient rouge et me parlent gris
Je fais semblant d'avoir tout compris
Il y a un type qui pleure dehors
Sur mon visage de la poudre d'or

Je ne tiens pas debout
Nous et la man on est de sortie
Pire qu'une simple moiti on compte demi-demi
Pile sur un des bas cts comme des origamis
Le bars tendu parat cass tout n'est qu'pis et clis
Ces enfants bizarres
Crachs dehors comme par hasard
Cachant l'effort dans le griffoir
Et une creepy son en tendard qui fait:
"J'fais tout mon make-up au mercurochrome
Contre les pop-ups qui m'assurent le trne"


Je ne tiens pas debout.

13
3 akkoorden op een rij: een veelgebruikte akkoordprogressie

De meest basale akkoordenreeks is de "I-IV-V-I"-reeks.
Van de eerste trap (I) naar de vierde trap wordt spanning opgebouwd: de
vierde trap is als een 'vraag' na de eerste trap. Er wordt een gevoel opgeroepen
van 'onderweg gaan'. Dan 'reist' de progressie naar de vijfde trap, om
vervolgens 'op te lossen' naar de eerste trap.

De toonladder van C-majeur (of C-grote terts, 'C-groot') luidt: "c-d-e-f-g-a-b-c".
De bijbehorende toontrappen zijn resp. genummerd met de Romeinse cijfers: I
II III IV V VI VII I.

Hound Dog Elvis Presley

C
You ain't nothin' but a hound dog

Cryin' all the time
F
You ain't nothin' but a hound dog
C
Cryin' all the time
G
Well, you ain't never caught a rabbit
F C
And you ain't no friend of mine

14
































Greet Van Cromphaut bereiken:
greet.vancromphaut@arteveldehs.be

15