Cinali 1208

AVRAM GALANTNN
TRKEDE ARAB VE LTN HARFLER VE ML

MESELELER ADLI ALIMASI
Ali CN
ZET
Alfabe deiimi tartmalar, zellikle 1855 ylnda
telgrafn Osmanlda kullanlmasyla balam ve 1928
ylnda kadar devam etmitir. Yaklak 85 yllk bir zaman
diliminde bu konu, gazeteci, yazar ve bilim adamlar
tarafndan demokratik bir ekilde enine boyuna
tartlmtr. Bu tartmalarn ierisinde yer alan bilim
adamlarndan biri de, Avram Galantidir. Galanti, alfabe
tartmalarnda, Arap alfabesinin slah edilerek
kullanlmasn savunan bir bilim adamdr. Galanti, Ltin
alfabesine gemeyi, teknik, ilm, siyas ve ekonomik
adan faydal bulmaz. Alfabeyi deitirme ya da slah
etme abalar, Trkenin, kulland alfabe ile bir sorunu
olduunu gsteren en nemli delildir. 20. yzyl Trk
aydn, uzun tartmalarn sonucunda Ltin esasl yeni
Trk alfabesini, Atatrkn nclnde 1 Kasm 1928
ylnda kabul ederek uygulamaya gemitir.
Anahtar Kelimeler: Alfabe, Alfabe deiimi, Ltin
alfabesi, Arap alfabesi, Avram Galanti.
THE ISSUE ARABIAN AND LATIN LETTERS IN

TURKISH LANGUAGE AND ORTHOGRAPHY
PROBLEMS BY ABRAHAM GALANTE
ABSTRACT
The debates on whether to change the alphabet
begin particularly by the use of telegraph in Ottoman
Empire in 1855 and continued until 1928. Approximately
for 85 years this subject was discussed by the

Yard. Do. Dr., Akdeniz niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Trk Dili ve
Edebiyat Blm retim yesi, alicin@akdeniz.edu.tr
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/3 Spring 2009
446 Ali CN
journalists, writers and scientists at some length and in

democratic way. One of the disputants was Abraham
Galante, the scientist. Galante insisted on the use of a
modified Arabic alphabet. He considered that adoption of
the Latin Alphabet will not provide the benefit neither
technically, scientifically, economically nor politically.
The attempts of changing the alphabet or modifying it is
the most important proof, that Turkish language has the
problems with the alphabet it uses. As a result of long
discussions the adoption of the Turkish alphabet based
on Latin alphabet took place under Ataturk's leadership
November 1, 1928; and Turkish scientist of 20-th century
accepted it and put it into practice.
Key Words: alphabet, changing the alphabet,
Latin alphabet, Arabic alphabet, Abraham Galante.
Trkenin yaz ile bulumas, bilindii gibi, milattan nceki

yllara dayanmaktadr. Trkler, bu dnemden itibaren, yaklak be
milyon kilometre karelik bir alanda, deiik kltr, medeniyet ve
dinlerle karlam, eyann tabiatna uygun olarak, karlalan bu
kltrlerle etkileim ierisine girmitir. Trk milletini bu etkileimler
iinde en fazla etkileyen faktr, din olmutur. Dier etkilenme
biimleri ikincil unsurlar olarak karmzda durmaktadr. Trkler
bugne dein yirmiye yakn alfabe kullanmakla birlikte, edeb
eserlerini daha ziyade Gktrk, Uygur, Arap, Kiril ve Ltin
alfabeleriyle vermitir. Bat Trklerinden Trkiye Trkleri, 1.11.1928
tarihli ve 1353 sayl kanunla, 1928 tarihinden itibaren Ltin alfabesini
kullanmaktadrlar.
Trkenin tarih dnemleri itibariyle en uzun sreli olarak
kulland alfabe, Arap alfabesi olmutur. Trkler, yaklak bin yllk
uzun zaman dilimi iinde, Arap harfleriyle yazlm binlerce eser
vermitir. Ancak zellikle 19. yzyln bandan itibaren, Avrupann,
sanayileme dnemini tamamlamasyla birlikte mutlak bir g olmas,
Osmanlda, devletin hangi konularda neden ge kald ile ilgili
olarak sorular sorulmasna ve birtakm (ekonomik ve siyas) layihalar
hazrlanmasna sebep olmutur. 19. yzylda, zellikle dil ve alfabe
konularnda birtakm tartmalarn yapld bilinmektedir. Bu
tartmalar, dil konusunda, Osmanlca, lisan- Osman, Lisan-
Turkish Studies
Avram Galantinin Trkede Arab ve... 447
Trk gibi terimler, Trke ve Trkenin sadeletirilmesi,

Trkede kullanlan Arapa ve Farsa tamlamalardan ve anlam
bilinmeyen kelimelerinin kullanmndan vazgeilmesi vb.
balklarnda olurken, alfabe konusunda, kullandmz Arap
alfabesinin harflerinin Trkeyi kullanmaktaki yetersizlii, benzer
seslerin birden fazla harfle yazlmas, harflerin bitiken olmas vb.
gibi hususlardan olumakta idi. Dil ve alfabe zerindeki bu
tartmalarn kaynan, 1789 Fransz ihtilali ile birlikte ortaya kan
milliyetilik hareketleri ve bu hareketlerin imparatorluk sistemi
ierisindeki uluslarn milletleme abalar oluturmaktadr.
1909 ylnda kinci Merutiyetin ilan edilmesiyle birlikte bir
anlamda, yavalayan dil ve alfabe tartmalar tekrar gndeme
gelmitir. Osmanl mparatorluunun zlmeye balad yllarda,
devleti tek ve bir tutmak iin birtakm fikir hareketleri, bu dnemde
oka tartlmtr. Yusuf Akurann Tarz- Siyaset,1 adl
almasnda konu, etraflca dile getirilmitir. Akurann da belirttii
zere, bu dnem fikirleri, Osmanlclk, slmclk, Trklk zerine
kurulmu ve aydnlar, bir ekilde Devlet-i Osmaniyenin snrlarnn
korunarak hayatta kalabilmesinin, bu fikirlerden birisinin
hedeflenmesiyle salanabilecei grn benimsiyorlard. Tarihin
seyri ierisinde, zellikle devleti ynetenler, Osmanlclk ve
slmclk akmlarnn devleti bir arada tutup tutamayaca
konularnda harekete gemilerdir. Ancak bu hareketlerle baarl
olunamayacan da grmlerdir. Son are olarak Trklk
hareketine sk skya balanarak, en azndan Trk devletinin yok
olmasn nlemilerdir. Araplarn ve dier kavimlerin birer birer
Osmanldan ayrlmas, Trklk akmnn sahiplenilmesini bir
zorunluluk haline getirmitir.
1923 ylnda yeni Trkiye Cumhuriyeti devleti kurulduktan
sonra da, alfabe ve dil tartmalar devam etmitir. Bu tartmalar,
demokratik cumhuriyet ierisinde zgrce tartlmtr. Bilim
adamlar, gazeteciler, siyasetiler konu ile ilgili olarak gerek kk
kitapklarla gerekse gazete yazlaryla fikirlerini aka ifade
etmilerdir.
Bu konuda yaz yazanlardan birisi de, 1915-1933 yllar
arasnda stanbul Darlfnunda hocalk yapan Avram Galantidir.2
1
Akura Yusuf, (1991) Tarz- Siyaset, Ankara, Trk Tarih Kurumu
Yaynlar.
2
Avram Galantinin, Trke ve alfabe ile ilgili olarak u almalar vardr:
Trkede Arab ve Latin Harfleri ve ml Meseleleri (Ktlk ve Matbaaclk
Anonim irketi, stanbul, 1925); Arabi Harfleri Terakkimize Mani Deildir (Tabiat
Turkish Studies
448 Ali CN
Avram Galantinin Trkede Arab ve Ltin Harfleri ve ml

Meseleleri adl almas,3 Arab ve Ltin Harfleri ve ml balklar
altnda iki blmden olumaktadr.
Yazar, eserde alfabe deiiminin teknik, bilimsel, siyas ve
ekonomik adan doru olmayacan, kendi bilimsel verileriyle ispat
etmeye almtr.
Galanti, ncelikle Osmanlda alfabe deitirme ile ilgili
dncelerin nasl ortaya ktn ve o dnemde kullandmz Arap
alfabesinin kkeni ile ilgili bilgiler verip konuyu aadaki balklar
altnda deerlendirmitir.
Teknik Adan:
Galanti, konuyu teknik adan incelerken o gn iin
kullanlan Arap harfleriyle ve yine o gn iin Trkiyede en fazla
konuulan Franszcann da alfabesi olan, Ltin harflerinin telaffuzu
arasnda, bir mukayese yapmaya alr. Ayrca Ltin harflerinin
alnmasyla hedeflenen sonularn elde edilip edilemeyeceini
sorgular.4
Bilimsel Adan:
Galanti, konuyu bilimsel adan incelerken, ne Ltin
harflerinin kabul edilmesini savunanlarn ne de alfabenin slah
edilmesini isteyenlerin grlerini kabul eder. Ayrca Galanti, Arap
harflerinde benzer sesleri gsteren baz iaretlerin kaldrlmas fikrine
de, iddetle itiraz ederek Trkeyi kolaylatrmak iin yaplacak olan
byle bir uygulamann, Trkeyi daha fakirletireceini iddia eder.
Galanti, Ltin harflerini benimseyenlerin, Arap harflerinin
kifayetsizlii sebebiyle Avrupada yetien bilim adamlar gibi
Trkiyede bilim adam yetimedii fikrine kar kar ve bu grn
gerei yanstmad syler.
Galanti, zengin bir Trkeye ihtiyacmz olduunu ve bunu
da ancak Trke, Arapa ve Farsa kelimeler ile salayabileceimizi
savunur. Ayrca, mademki Arapa kelimelere muhtacz o halde, Arap
alfabesindeki hibir harften de (Y , a , , h , i , j , k , )
vazgememiz mmkn deildir, demektedir.5
Matbaas, stanbul, 1927); Vatanda, Trke Konu! (Tabiat Matbaas, stanbul,

1925)
3
Galanti Avram, (1925/1341 ) Trkede Arabi ve Latin Harfleri ve ml
Meseleleri, stanbul, Ktlk ve Matbaaclk Anonim irketi.
4
a.g.e., s.8.
5
a.g.e., s. 14
Turkish Studies
Siyas Adan:
Ltin harflerinin kabul edilmesiyle birlikte, Trkiyede
baslan eserlerin Arap yazsn kullanan Trk memleketleri ve Arap,
Acem matbuat tarafndan anlalamayaca gibi, Arap Acem
matbuatnn da, Trkler tarafndan anlalamayacan u szlerle
ifade eder:
Bugn Arap yazsyla ve kelimat- Arabye ve Farisiyenin
iml-y asliyeleriyle kan Trk matbuat, dier memleketlerde kan
Trk matbuat tarafndan anlalr. Dolaysyla arasnda bir temas, bir
anlama meydana gelir. Fakat Ltin yazs kullanlr ve Arab ve Faris
imls bozulur ise, krk elli sene sonra, bu temas, bu anlama, bu
tevecch tamamyla sona erer. 6
Ltin harflerini kullandmz ve Trkede mstamel Arab
ve Faris kelimelerin imdiki imllarnn kalktn farz edelim. Ne
greceiz? Trke konuan ve Arapa yaz ile yazan milyonlarca
Trk, Arapa ve Acemce konuan, Arapa yaz ile yazan ve Arab ve
Faris kelimeleri itibariyle bize yakn olan yahut olabilen milyonlarca
Arap ve Acem-Elifba ve iml revabtyla lisanmza ve dolaysyla
bize merbut7 olan Arap ve Acem nesl-i hzrn vefatndan sonra
gelecek olan nesil, bizden tamamyla ayrlacaktr 8
Galanti, siyas adan en arpc deerlendirmeyi ise, iki ana
balkla yapar:
1. Arap alfabesi Kuran alfabesidir.
2. Arap alfabesi, Kuran yazs olduu iin Trk, Arap,
Acem milletleri tarafndan lisan yazs olarak kullanlr ve Trkenin
Arapa ve Farsa ile olan lisan mnasebeti itibariyle, bu lisann
tahsili kolaylar.9
Galanti, Ltin alfabesini savunanlarn, Arap alfabesiyle
okumann ok zaman ald iddiasna, muttasl (bitiik; aralk
vermeden) Arap alfabesiyle basite bir okumann iki buuk ayda
yaplabileceini ve munfasl (ayrlm, ayr duran) Arap alfabesiyle ise
bu srenin bir ay ksalarak bir buuk aylk bir zaman alabileceini ne
srer. Ayrca bu konu ile ilgili olarak drt maddelik bir teklifte
bulunur.
6
a.g.e., s. 22
7
(Ar.) balanm, bal.
8
a.g.e., s.19
9
a.g.e., s.18
Turkish Studies
450 Ali CN
1. Kolay ve resimli elifba kitaplar yazmak iin her alt

senede bir, serbest msabaka aarak kazananlara ikramlar vermek;
2. Muallimlere elifbann usul-i tedrisini retmek iin elifba
usul-i tedrisine vkf, seyyar muallimler tayin etmek;
3. Usul-i tedrisleri zayf olan muallimlere bir nevi rehber
olmak zere, harflerin infisal ve ittisal10 hususlarna dair kavait tertip
ve bunlar not suretinde, elifba kitaplarnn zirine dercetmek;
4. lk kraat kitaplarn sade Trke ile yazmak.
Ekonomik Adan:
Galanti, alfabe deiiminin ticareti de kkl bir ekilde
etkileyeceini dnr ve ran, Irak, Suriye, Filistin, Msr gibi
lkelerle gemiten bugne dein ticar ilikilerimizin bulunduunu
hatrlatr.
Galanti, Arapa yaz ve Arapa ve Farsa kelimelerin
imllarnn, bizim Arapa ve Farsay sratle renmemize yardmc
olacan dnr. Ayn ekilde Arapa yaz ve Arapa ve Farsa
kelimelerin imllarnn, Arapa ve Farsa konuan kavimlerin de
Trkeyi sratle renmelerine vesile olacan, bunun da ticaretin
gelimesine hizmet edeceini syler.
ml:
Galanti, eserinin ikinci blmn imlya ayrr. Yazar
dilimize Arapadan baz kelimeler girdii iin Trke iml
meselesinin Arap alfabesiyle ilgili olduunu syler. Ayrca Trk iml
geleneinin Arap iml geleneinden etkilendiini, Arapa imlnn,
Trke iml iin bir kalp11 olduunu rneklerle izah etmeye alr.
Yazar ayrca, Trkenin Eski Trke dnemine ait nlleri
hakknda bilgi verip, yazmda nllerin gsterilebileceini, Trkenin
nl harfler gsterilmeden yazmnn zor olduunu rneklerle anlatr.
Mesel, yazmak (oU) bilmek (pLK) birlemek (pLd) yerine, elifba
tadilat hengmnda takarrr edecek usul dairesinde yazmak (UU);
bilmek (pLK); birlemek (pLd) yazabiliriz12 Yazar eserinin
devamnda Arapann sema ve kyas mastarlarndan bahsedip
rnekler verir. Farsann, Hint-Avrupa dil ailesine mensup olduunu
ve Farsann imlsnn, Arap harfleri ile yazlan Trke gibi,
Arapann iml sisteminin tesiri altnda kaldn, Trke renmek
10
(Ar.) ayrlma ve bitime
11
a.g.e. s.36
12
a.g.e. s.46
Turkish Studies
isteyen Arap ve Farslarn ilerini kolaylatrmak ve Trkler ile Arap

ve Farslar arasndaki ilikinin devam etmesini salamak iin, Arap-
Fars imlsnn olduu gibi muhafaza edilmesini nerip, iml ile ilgili
olarak unlarn yaplmasn tavsiye eder.
1. Trkede kullanlan Arap harflerinin hibirinin
atlmakszn tamamnn kullanlmasn salamak.
2. Halis Trke kelimelerin yazmlarna nlleri ilave etmek.
3. Arapa ve Farsa kelimelerin var olan imllarnn
korunmasn salamak.
4. Okunmas mkl olan Arapa ve Farsa zel isimlerin
yanna, okunularn kolaylatrmak iin ayn isimleri, Arap harfleri ve
yeni kabul olunacak Trke iml ile yazmak.
Sonu:
Avram Galantinin bu almasn, dnemin fikir akmlar
olan Osmanlclk ve slmclkn hl etkisinden kurtulamam bir
bilim adamnn bak asyla yazlm eseri olarak deerlendirmek
gerekir.
Avram Galantinin Ltin harflerinin kabulne kar kma
gerekeleri, bilimsel gereklerden ziyade, duygusal temellere
dayanmaktadr.
Alfabe deitirme tartmalar 19. yzyln ikinci yarsndan
balayp 1928 ylna dein devam etmitir. Bu tartmalarn k
noktas, Arap alfabesinin Trkeyi ifade etmekteki yetersizliidir. Bu
husus, gerek Ltin alfabesini benimseyenler gerekse Arap
alfabesinden vazgeilmemesini savunanlar tarafndan ortaya konulan
bir gerektir. Ayn ekilde, Arap harfleriyle, Trke kelimelerin
nllerinin yazda gsterilerek yazlmas gerekesi de, ortak bir
grtr.
Alfabe konusu, 19. yzyln en nemli teknolojik gelimesi
olan telgrafn Osmanl Devletinde 1855 ylndan itibaren
kullanlmaya balanmas ile yz yze gelinen zorunlu bir sorun olarak
karmza kar. Ancak bu zorunlu sorun, Ltin alfabesine dayal
Trke Mors alfabesi ile zlmtr. Telgraf dilinin Ltin harflerine
dayanm olmas, Osmanl aydnnn bu alfabeye yaknlamasn
salamtr. zellikle saray brokrasisinin bu alfabeyi bilmesi ve
kullanmas, 1928 ylndaki alfabe deiimi srecine nclk etmitir.
Alfabe deiimi, temeli bilimsel verilere dayanan, yaklak
85 yllk tartmal bir zaman diliminin sonunda, Atatrkn
nclnde baaryla sonulanmtr.
Turkish Studies
452 Ali CN
BRNC FASIL*
ARAB VE LTN HARFLER13
Trkede kullanlan ve huruf- Arabiye namyla maruf olan
ekillerin maarifimizin terakkisini gletirdii ve yerlerine Ltin
hurufu istimal edilecek olur ise, maarifimizin sratle ilerleyecei
hakknda, son zamanlarda pek ok eyler yazlmtr.
Bu mesele, yani Arab ve Ltin harfleri meselesi, yeni
deildir. Bundan yarm asr evvel, bizde tahsil-i iptidaiyenin resmiyet
kesp ettii bir srada, zamann baz aydnlar, eitimin sratle
gelimesi iin Ltin harflerinin kullanlmas fikrini ortaya atmlar,
fakat kendilerine taraftar bulamamlardr. O zaman ki, tabir istibdl-
i huruf tabiri idi. Bu fikir ayn ekilde o zamanlarda, Trke yaz
eklinin deitirilmesiyle munfasl harfler kullanlmas iin sadarete
bir layiha veren, Kafkasya Vali-yi umumiyesi Garandk Nikolann
ser yaveri, Feth Ali Hann fikriyle alkadar olsa gerek.
Her zaman Ltin harflerinin kullanlmas meselesiyle
uraan kimseler bulunmu, hatta 1923/1339 balarnda zmirde
inikat 14 etmi olan iktisat kongresinde bu mesele, hibir olumlu
sonuca mncerr15 olmakszn mzakere edilmitir.
1923/1339 senesinin nihayetine doru, Trkiyenin sratle
terakki ve binaenaleyh tamamyla asr bir devlet haline girmesi iin
takip edilmesi lzm gelen yollar aratrlrken, huruf- Arabiyenin
Ltin harfleriyle deitirilmesi hakknda, propaganda yaplmaya
balanmtr. Baz gazeteler, muharrirler, muallimler harflerin bu
slah lehine, yazlar yazmlar ve bu fikri savunmulardr. Bunlar;
geri kalmamza, maarifimizin glk ile ilerlemesine ve binaenaleyh
memleketin seviye-i irfannn dk olmasna ve dolaysyla bizde
edipler, limler, mtefekkirler yetimesine engel olan huruf-
Arabiyedir. Bunun iin bu harfleri kaldrp yerine Ltin harfleri
getirmek lzmdr diyorlar.
*
Avram Galantinin Trkede Arab ve Latin Harfleri ve ml Meseleleri,
adl Arap harfli Trke almasn, birok kaynak zikretmekle beraber, eserin geneli
hakknda malumat vermekle yetinmitir. Bu dnemde yaplan tartmalara bir k
tutmak iin, almann orijinalini, Ltin esasl yeni Trk alfabesine aktarmay uygun
grdk. almada, gnmzde ska kullanlmayan baz kelimelerin anlamlar,
dipnotlar biiminde verilmitir.
13
Bu blm, u balklar altnda incelenmitir: stibdl-i huruf fikrinin
menei-Kullandmz yaznn asl-Ltin ve Arab harflerinin adete ve tasavvuta
mukayeseleri-Arapa yaznn teknik, ilim, siyaset ve iktisadiyat nokta-i nazarndan
Ltince yazya tefevvuku-Arab harflerinin mill edebiyatmz zerine tesiri-Netice.
14
(Ar.) tekil olma, kurulma, balama.
15
(Ar.) bir tarafa ekilip srklenen; neticelenen, sona eren.
Turkish Studies
Ltin harfleri taraftarlar, bu tariki takip edenlerin sratle

terakk ettiklerini gstermek iin Trkiyede Yunanca ve Ermenice
harfler ile yazan ve Rumlar ve Ermenileri, Ltince harfler ile yazan
Arnavutlar ve hatta karde millet olan Macarlar zikrediyorlar.
Badi-i nazarda16 bu mtalat pek cazibeli, pek ho grnyor
ve benim de adeta imreneceim geliyor. Fakat mesele esasl bir
ekilde incelenecek olursa, Ltin harflerinden beklenilen mit, sadra
ifa verecek mahiyette deildir.
Bunu izah edelim, lkin buna balamazdan evvel, Ltin ve
Arap harflerinin dnyada kullanlan dier harfler gibi, hibir kutsiyete
malik olmadklarn syleyelim. Zira, dnyada mevcut harfler,
iarattan gayr, Kenanler tarafndan icat olunan yazdan tadilen ve
inkiafen meydana gelmitir.
Kenan yazdan, tadilen ve inkiafen meydana gelen
yazlarn, cetveli ber-vech-i atidir.
1. Eski Yunanca 2. Eski Ltince17 3. Rusa 4. Eski Finikece
5. Yeni Finikece 6. Eski Puynice, 7. Yeni Puynice 8. Eski branice 9.
Yeni branice 10. Eski Samarice 11. Yeni Samarice 12. Eski Aramca,
13. Yeni Aramca 14. Eski brani Murabbaa Yazs 15. Yeni brani
Murabbaa Yazs 16. Tedmrce 17. Nabata 18. Eski Sryanice 19.
Esterengilo Yazs 20. Yakubice 21. Mandayca 22. Hatt- Kufi 23.
Eski Hatt- Nesihi 24. Cenub Arapa, 25. Habee. 18
Yirmi numaral yaz olan Eski Hatt- Nesihi, hicretin ilk
senelerinden itibaren eskiden beri kullanlan Hatt- Kufi ile beraber,
yalnz ondan basit yuvarlak ve ilek bir ekilde kullanla gelmitir.
Gerek Hatt- Nesihi gerekse nebata yazdan kan ve Arapa yaznn
en eski trn tekil eden Hatt- Kufi, imal Araplarnn yazs idi.
slmdan nceki dneme ait ve Hatt- Kufi yazlm olan birka
kitabe mevcuttur. Bundan baka, eski imal Arap yazsyla (eski imal
Arap yazs, cenup Arap yazs ile karabeti olan fakat imdiye kadar
tamamyla okunamayan yaz demektir.) yazlan kitabelerin en eskisi
miladn 328 senesinde mrl Kays bni Amr 19 tesmiye olunan bir
emirin mezar ta zerine yazlm ve amn gney dousunda Kin
Elnemare mevkiinde bulunmu kitabedir ki lisan, hemen tamamyla
imal Arapa lisanndan ibarettir.
16
(Ar.) ilk bakta, ilk grte.
17
Ltince yazdan Alman yazs kmtr.
18
bu tadat olunan harflerin ekserisi hakknda, Lidzbarskinin Handbuch des
Nordsemitischeu Epigraphik nam eserinde malumat veriliyor.
19
Lidzbarskinin Ephemeris fr semitische Epigraphik II.cildinin 34.
sahifesine mracaat.
Turkish Studies
454 Ali CN
Trkler, slmiyeti kabul ettikten sonra, Araplar tarafndan

istimal olunmakta olan eski yazy kabul etmiler ve zamanla bu yaz,
deiiklie uraya uraya bugn kullandmz ekli almtr.
imdi kullanlmas lehine propaganda yaplan Ltin
harflerinin, mahiyetine gelelim.
Balada iki numaral yaz olarak gsterilen eski Ltin
harflerinin biimleri incelenecek olursa, Kenan ekalin tadilinden ve
mahiyet-i tasvitiyeleri20 de, cz farklarla ebcet sras zerine tertip
edilen ilk 22 Arab harfin mahiyet-i tasvitiyelerinden baka bir ey
olmad grlyor. Bunu ispat etmek iin, evvel be-evvel (b) ebcet
tertibi zerine sralanm huruf- Arabyeyi ve altlarna da, karlk
gelen eski Ltin harflerini verelim.
V u D v p
a b c,k d e f z h - i k l m n - o p -
- - - - -
q r s t u v x y z
Baladaki cetvelde 22 Kenan harf grld halde,

bunlardan ancak 19una tekabl eden eski Ltin harfleri grlr. Eski
Yunanler, Kenan harflerden istifade ettikleri vakit, huruf-
mezkurenin yukardaki harflerin kifayet-i tasvitiyelerini naks grerek
lisanlar iin birka savamit21 ile savit22 icat etmilerdir. Ltin
elifbas ise, muaddel23 Yunanca elifbadan neet etmitir.
Yukardaki mukayeseli ebcetli elifba cetvelinde:
1- (cim) harfi c,k ile gsterilmitir. nk Kenancada,
Sryanicede ve baz memleketlerin Arapasnda cim harfi
Trkede telffuz olunan cim gibi deil de, gayn ile p ke
harflerinin seslerinin yan yana gelmesinden ve birbirine
karmasndan husule gelen ses ve adeta gk gibi telffuz olunur.
2- u vav harfi fe ile gsterilmitir. Bu iki harfin k
yerlerinin yaknl dolaysyla telffuzlar birbirine karyor.
20
(Ar.) seslenme, seslendirilme.
21
(Ar.) sessiz harfler, nszler.
22
(Ar.) sesli harfler, nller.
23
(Ar.) tadil edilmi, eski hali deitirilmi.
Turkish Studies
3- ze harfi z ile gsterilmitir. Bu harfin imdiki

Ltincedeki karl, gdir. z de ayrca kullanlr.
4- D, , harflerinin eski Ltincede karlklar yoktur.
5- harfi o ile gsterilmitir. Eski Ltincenin o ekli
asl Kenan eklinin aynn muhafaza etmitir. o ekli bir gzn
resmini gsterdii iin, Sami bir kavim olan Kenanler o ekle Samice
gz demek olan ayn demiler. ayn Ltincede ad bir saite24
olmutur.
6- f harfi p ile gsterilmitir. Asl Kenancada p
harfi var ise de, bu Arapaya girmemitir. Binaenaleyh, Ltin
harflerinin telffuzu, talffuz- asliyeye mutabktr.
7- harfi s ile gsterilmitir. Yunancada ve
Ltincede harfi telffuzunu veren bir harf yoktur.
8- Ltincede u bir saitedir. v =u dir. x = k+ harflerinin
karldr. y Yunancann harfidir. z = harfinin mukabilidir.
Yeni Ltince harfleri, baladaki cetvelde gsterilen
ereveden hari kmam ise bu hl, Arapa harfler iin varit
deildir. Mruruzamanla, Arapaya, ( , , , , , ) harfleri
girmitir. Trklerin Arapa harfleri kabul ettikleri zaman,
lisanlarndaki kullandklar = p, = tch ve Faris = j harflerini
elifbaya ilave etmilerdir. Bu suretle, Arapa harfler savamite,
Ltince harflere faik25 bir vaziyette bulunmulardr.
Bu malumattan sonra, bugn kullanlmas lehine, kalem
yrtlen ebcetli Ltin harflerinin kifaye-yi istimaliyesinin teknik,
ilm, siyas, ve iktisad cihetlerini tetkik edelim:
Teknik Cihet:
Teknik cihetten maksat, elyevm kullandmz Arab
harflerinin telffuzuyla, Trkiyedeki ecnebi lisanlar arasndaki en
ziyade istimal olunan Franszcada kullanlan Ltin harflerinin
telffuzu arasnda, mukayese yapmak ve teknik nokta-i nazarndan,
Ltincilerce istibdal-i huruf ile arzu edilen neticenin hasl olup
olamayacan tetkik ve tespit etmektir. Bu ameliyeyi yapmak iin
Ltin harflerini savite ve savmite ayralm:
24
(Ar.) sesli harf, nl.
25
(Ar.) stnde, fevkinde.
Turkish Studies
456 Ali CN
Savitler: Ltincede basit olan savit: a, , , e, , , , , i, ,

, o, , u, , , ydir.
Mrekkep olup fakat basit gibi telffuz olunan sait: ai, au
,aou (t, ao kelimesinde olduu gibi) ea (mangea kelimesinde olduu
gibi) eau, ei,eu,ie, (regie kelimesinde olduu gibi) oeu,ou dur.
Telffuzlar deiik basit sait: n harfi nnde a gibi okunan e
(enfant kelimesinde olduu gibi); n harfi nnde e gibi okunan i (fin
kelimesinde olduu gibi); n harfi nnde eu gibi okunan u (chacun
kelimesinde olduu gibi)
ki basit saite gibi okunan mrekkep savit: oi=oa
Franszcadaki aksanl (accent) savit derecelerine gre,
Trkedeki uzun veya ksa, yani medli yahut medsiz savite
muadildir. Trkede savit olarak kullanlan, ( , u , v , )dir.
(): a ya muadildir.
(u): Arapada u harfi esas itibariyle bir samite26 olup
kelimenin iptidasnda ve nefs-i kelimede bulunduu vakit Franszca v
gibi telffuz olunur. u vavn imdiki kullanlan ekli, samite
olarak muhafaza edilebilir. Xu = vakit, o U# = savmak gibi.
Trkede saite olarak kullanlan u Franszcann o,u,eu,ou,
gibi telffuz olunur. olmak = oLK u = usume; ueu ; eurdek = du ;
ourmak = odu gibi. Bu son drt Trke misalin ikinci harfleri olan
vav balarnda bulunan elif ianesiyle27 okunuyor. Halbuki, bu drt
() (ve) ileride tespit edilecek drt muhtelif iaret (nokta ya hat)
verilirse, ba taraftaki eliflere lzum kalmaz. O zaman muhtelif
iaretlerle olmak (UL ) zm ( e ) rdek (du ) vurmak (UL d
) olur.
(v), Arapada y v harfi esas itibariyle bir samite olup,
kelimenin iptidasnda ve nefs-i kelimede bulunduu vakit, Franszcada
kullanlan yahut y gibi telffuz olunur. v ynin imdiki kullanlan
ekli, samite olarak muhafaza edilebilir. yazmak = oeU| ; pailachmak
= oLA |U gibi.
26
(Ar.) sessiz harf, nsz.
27
(Ar.) yardm.
Turkish Studies
Trkede saite olarak kullanlan y v Franszcann i (ksa)

(uzun) saitelerine benzemez. Trke saite y v biri hafif dieri sakl
olmak zere ikidir. nmek = LM| ; ilik = o}K| gibi. Bu son iki Trke
misalin ikinci harfleri olan y v balarnda bulunan elif ianesiyle
okunur. Halbuki bu iki v yye, ileride tespit edilecek iki muhtelif
iaret (nokta ya hat) verilir ise, ba taraftaki eliflere lzum kalmaz.
O zaman iki muhtelif iaretle pLM| (inmek); o}K| (ilik) olur.
- Bu harf Trke gramere, harf-i iml gibi yani saite olarak
ithal edilmitir. Halbuki, bu harf kelimenin iptidasnda, kelimenin
ortasnda, sakin ile nihayetlenen yahut sakinden sonra balayan
hecelere ve kelimenin nihayetinde eliften sonra gelir ise,
Franszcann kuvvetli hden yani aspir, hden daha kuvvetli bir
surette telffuz olunur. hilal = ; tehluke = K ; djevher = du;
chah = U gibi hnin imdiki kullanlan ekli samite olarak
muhafaza edilecektir.
Franszcann e saitine gelince, Trkede bu saite, ileride
tensip edilecek iaretler ile (nokta ya hat) ha-y Faris ve yuvarlak
h ile gsterilebilir. Kekelemek = p, rendelemek = pb;
far = U gibi. Kezalik byle iaretli () kelimenin banda bulunan
ve e sedasn veren makamna da gelecektir. Mesel ekmek = pL
= pL gibi. Trk ocuu, Trke saviti renmek iin, balada terih
edildii gibi, 1 (elif), 4 (vav), 2 (U), 2 (, ) ceman 9 ekil
renecektir. Bundan baka, Trke olmayan ve Arab ve Faris
telffuzlarna gre gre telffuz olunup, Arab ve Faris kelimelerinde
bulunan uzun bir (elif) ile uzun bir (vav) vardr. te, Mahmd
kelimelerinde olduu gibi. Bu fark- telffuz, Trkede hemen hemen
hissedilmez derecede olduundan, savitin mecmuu dokuzdan ibaret
olduu denilebilir.
Fransz ocuu ise, Franszca saviti renmek iin, balada
srasyla gsterildii gibi, dorudan doruya 18 basit, birden ziyade
saiteden mrekkep olup fakat basit gibi telffuz olunan 10 mrekkep,
telffuzlar deien 3 saite ve iki basit saite gibi okunan bir mrekkep
saite ki, ceman 32 ekil reniyor.
Bu kk mukayese cetvelinden anlalr ki, Ltin harfleri ile
yazlan Franszca saitlerin adedi, Arap harfleri ile yazlan Trke
saitlerin adedinden takriben misli fazladr.
Turkish Studies
458 Ali CN
Savamit: Ltin harfleriyle telffuzda iliii olan Trke

savamiti tetkik edelim.
- Franszcada dj ile gsterilir
- Franszcada tch ile gsterilir.
- Franszcada kuvvetli h harfi ile gsterilir ise, (h) nin
telffuzunun yerini tutamaz.
- Franszcada kh harfi ile gsterilir ise, kh nn
telffuzunun yerini tutamaz.
- s, (maison kelimesindeki s gibi) x (dix enfantsdeki x gibi) z
ile (lezard kelimesindeki z gibi) gsterilir.
- Franszcada j, (e,i) g ile gsterilir.
- Franszcada , (e,i)c,s,ss, (ion) t(mention kelimesinde
olduu gibi) ile gsterilir.
- Franszcada ch ile gsterilir.
- Franszcada f,ph ile gsterilir.
- Franszcada (a,o)c,k (uo,ua) q ile gsterilir.
- Franszcada (e,i) k (ui) q ile gsterilir.
Kf- Faris (gn kelimesindeki , gibi) Franszcada gh ile
gsterilir ise ibu gh bu k nin telffuzunun yerini tutamaz.
k kf- yayi (t) kelimesindeki p kefin telffuzu gibi.
Arab kelimelerde mstamel Arapa savamitten ileride
bahsedeceiz. imdi kk bir mukayese yapalm.
Franszcada ( , , , , p) kf- Faris olmadndan,
bunlarn mukabilleri ikier ya er Ltin harflerinden tekil eder.
kef kf- yayinin tam Franszca karl yoktur.
- (z) Franszcada muhtelif ekli ile gsterilir.
- (j) Franszcada iki muhtelif ekli ile gsterilir.
- (s) Franszcada be muhtelif ekli ile gsterilir.
- (f) Franszcada iki muhtelif ekli ile gsterilir.
Turkish Studies
- (k) Franszcada muhtelif ekli ile gsterilir.

- (k) Franszcada iki muhtelif ekli ile gsterilir.
Bu kk cetvelden anlalr ki, Franszcada be tek Trke
samiteyi gstermek iin, on bir harf lzmdr. Franszca, kf- yayyi
gstermekten aciz olduundan baka, dier alt tek Trke samiteyi
gstermek iin on yedi muhtelif harfe muhtatr.
Balada tadat olunan savamiti renmek iin, Trk
ocuunun sarf edecei gayret, Fransz ocuunun sarf edecei
gayretin nsfdr, denilebilir. Grlyor ki, mesele badi-i nazarda
zannedildii kadar kolay deildir. Ltin harflerinin taraftaran buna
cevaben, her bir Trke harfe mukabil bir tek Ltin harfinin istimalini
ve Trk tasavvutunu ifade edemeyen harfler iin yeni Ltin harflerinin
icadn mnasip greceklerini diyeceklerdir. Mademki Ltin harfleri,
icadat ve tadilata muhtatr, ne iin bu icadat ve tadilat Arapa
harflerde yaplmasn? Anlalyor ki, muaddel Arapa ve Ltince
harfler arasnda kalacak olan yegane fark, huruf- munfasla ve
muttasla meselesidir.
Acaba biz huruf- muttasladan mstani olabilir miyiz?
Acaba bu huruf- muttasla iin her eyi alt st etmeye hakkmz var
m? Bunlarn cevabn ileride vereceiz.
lm Cihet:
Kullandmz elifbada (Y , a , , h , i , j , k , ) harfleri
vardr. Bunlardan ilk yedisinin telffuzu (f , , , , , X , e)
harfleriyle ifade edilebildii ve nn telffuzu ise, Trkede bir saite
derecesine indii ve hemzenin Trkede lzumu olmad iin
bunlarn Trke elifbadan ihra edilmesi, tavsiye ediliyor. Trkeyi
kolaylatrmak iin mracaat olunan bu areye en evvel muarz olan,
yine ayn Trkedir. Ltinciler isteseler bile, Trke imdiki
vaziyetiyle, bu tadilata mtehammil deildir. nk, bu hl esasen
fakir olan bugnk Trke, daha fakir olacak ve terakkiye deil,
tedenniye doru yz tutacaktr.
Bu szlerimiz muhta- izahtr.
Memleketimizin her yerinde terakki arzular kuvvetle
teressm ediyor. Ara sra ne iin bizde Avrupada olduu gibi byk
edipler, mtefekkirler, mtefenninler, limler, itimaiyatlar,
iktisadiyatlar yetimiyor. Tarznda hakl olarak bir takm sualler ve
ikayetler iitiyoruz. Ltinciler, bu eksiklii Arapa harflerin
Turkish Studies
460 Ali CN
kifayetsizliine atfederek, terakkinin anahtar Ltin harflerindendir

diyorlar.
Ltinciler, iddialarn ispat etmek iin, Trkiyede Trke
konuup Trkeyi Yunan ve Ermeni harfleriyle yazan Rumlar ve
Ermeniler ile Ltin hurufu kullanan Arnavutlar ve hatta karde millet
olan Macarlar gsteriyor.
Trkeyi Yunan ve Ermeni harfleriyle yazan Rumlar ve
Ermeniler, Yunanca (Rumca) ve Ermenice bilmediklerinden, henz
Trke maarifi taammm etmedii bir zamanda bile, aile ve i
mektuplarn yazmak iin bu areye mracaat etmilerdir. Bu nevi
Rum ve Ermenilerin edebiyat, Ahd-atik ve Ahd-cedidi tap ve neir
etmekle itigal eden ngiliz ve Amerikan irketleri tarafndan,
propaganda maksadyla, Yunan ve Ermeni yazsyla baslan Trke
ncil, yine bu yazlar ile baslm birer gazete ve pek iptida ufak tefek
risaleden ibarettir. Ltincilerin, sfr derecesinde bulunan bu gibi fikr
terakkiye imrendiklerini zannetmiyoruz.
Ayr bir kavim olan Arnavutlarn, teden beri Ltince
elifbaya malik olduklarndan ve has lisanlar ise baz Trke
kelimelerden maada, Arab ve Faris kelimelerinden ar olduundan ve
Turan eceresine mensup ve Arap yazsyla yazlm bir edebiyat
sahibi olmadklarndan, bunlarn Arapa yazy istimal eylemeleri
hakikaten bir garabet tekil edecektir.
Macarlara gelince, bunlar karde millet olmakla beraber,
Ltin yahut Ltin harflerine benzeyen harfler kullanan sair akvam ile
ihata edildiklerinden ve esasen hibir vakit Arapa yazy
kullanmadklarndan ve eskiden beri Ltin harflerini kabul
ettiklerinden ve Arab ve Farisnin taht- tesirinde bulunmayan
lisanlarn, bilcmle tabirat- ilmiyeyi ifade edebilecek bir halde, gelii
gzel deil, belki ilmin esasat ve mutiyatna 28 tevfikan
zenginletirdiklerinden, bittabi ilerlemilerdir.
Macarcann bu inkiafyla, Arapa ve Acemce kelimelerden
tecrit edildii farz olunan Trkenin soldan geri inkiaf arasnda,
zenginlik itibariyle byk farklar olduundan, fakir bir Trke ile
ilerlemenin yani memleketimiz dahilinde edipler, mtefekkirler,
mtefenninler, limler, itimaiyatlar, iktisadiyatlar yetitirmenin
imkn yoktur. Bunun iin zengin bir Trkeye muhtacz. Zengin bir
Trke, Arab ve Faris kelimeler ile olur. Mademki, Arapa
kelimelere muhtacz, (Y , a , , h , i , j , k , ) harflerinden istina
edemeyiz.
28
(Ar.) veriler.
Turkish Studies
Fikrimizi izah edelim:

Malumdur ki, 1908 merutiyetinden beri bizde, en ziyade
terakki eden ey lisandr. O zamandan itibaren Trkeye, on bini
mtecaviz yeni kelime dahil olmutur. Bu kelimelerin byk bir
ksm, tabirat- ilmiye ve fenniye olup, yzde sekseni Arapadan
alnmtr. Bugnk gn, bu kelimelerin halis Trkeye evrilmesi
arzu edilse, kabil deildir. Trke kitabet sahasnda Arab ve Farisnin
kuvvetli tesirinden kurtulmaya balayal, ancak bir rub- asr29
olmutur. Fakat edebiyat, ulm ve fnundaki tabirat ve stlahat
sahasnda Arapann tesiri, bilhassa pek kuvvetlidir. Trke
hlihazrda Arapa gibi itikak fabrikas olan bina UM baplar
derecesinde vsi ve bahusus bedi itikak membana malik deildir.
Binaenaleyh, Arapaya ve dolaysyla Trkeden ihra edilebilecei
zannolunan (Y , a , , h , i , , j , k , , ) harflerine muhtacz.
Ltincilerin belki buna bir itirazlar olabilir. Bunlar kelimat-
Arabiyeyi Trkletirerek srf Trk tasavvutuyla yazmak
isteyeceklerdir. Mesel, saat (XoUs); rza (U{); halat (jK) mahsus
(uB) istifa (UHFs) gibi basit kelimeleri (Us); (e); (U);
(fus); (UHOs) tarznda yazmak arzu edeceklerdir.
bare arasnda yazlacak olan, bu gibi kesirl-istimal30
kelimeleri anlamak kolay ise, adetleri binlere bali olan ilm ve fenn
kelimeleri anlamak g deil, gayr mmkn bile olacaktr. Mesel,
ifal (UF) babnn mastar olan (it) dan (Ujg) yaplan mutiyt
(U}F) (Franszcas, donnes) kelimesi pek ok mstameldir. imdi
ity (U|) eklinde yazar isek, bittabi mutayt da (U}F)
mutayt (U}u) yazacaz. Bu mutayat da (U}u) kimse
anlamayacaktr. Fakat kelime mutayt (U}F) suretinde yazlsa, bu
son ekli gren kimse, bu suretle yazlm kelimenin itdan (Ujg)
mtak olduunu bilecek ve az ok kelimenin manasn anlayacaktr.
nazar (d) kelimesi hakknda ayn mtala vardr. nazar (d)
kelimesini nazar (deU) suretinde yazar isek, her biri ayr ve gzel
manalar ifade eden, tanzir (d}M) mnazara (dUM) tenazur (UM),
istinzar, (UEMs) mstanzr (dEMs) kelimelerini tanzir (d}eU),
mnazara (UMu) tenazur (U) yazacaz. Bu be kelimenin
Trke mukabillerinden bazlar, ikier kelime ve bazlar, birer kk
29
(A.) drtte bir, eyrek asr.
30
(A.) oka kullanlan.
Turkish Studies
462 Ali CN
cmle ile ifade olunabilir. Baz kere, bu gibi kelimelerin mukabil

Trkeleri bulunabilir. Mesel, mutayt (U}F) lede-l icap 31 (dK
Ld) ile ifade edebiliriz. Fakat mstanzr (dEMs) ne ile ifade
edebileceiz? Sonra ilim o kadar hzl ilerliyor ki, tabirat ve stlahat
bulmak meselesi ayrca bir gailedir. Bizi bu gaileden kurtarabilen UM
binann baplar. Yani Arab lisan ve dolaysyla tekmil Arapa
harfledir. Bu noktay bama gelen bir hl ile teyit edeceim.
Harb- ummiye iptidasnda, drlfnunumuz iin
Almanyadan celp olunan elsine-i samiye mukayeseli sarf mderrisi,
Prof. Dr. G. Bergstresser Beyin muavini oldum. Mderris-i mum
ileyh 32 ile beraber, Trke tasavvuta dair byk bir ett yazdk. Bu
ettte takriben 300 tabir vardr ki, bunlardan yzde sekseni
Arapadr. Tabidir ki, imdiki has Trkenin darlndan dolay bu
tabirleri, mevcut UM bina baplarnn ifade ettikleri manalara
tevfikan, tam veya takribi bir shhat ile bulmaya ve icat etmeye
muvaffak olduk.
Arab harfleriyle yazlm olan bu yeni tabirlerin ksm-
azamnn imlsn grenler, itikak marifetiyle onlarn az ok
manalarn anlarlar. Hlbuki, mevzuubahis tabirler Ltin harfleriyle
yazlacak olur ise, ya az anlalr ya hi anlalmaz. nk o zaman bu
tabirlerin cezirleri33 ortadan kaybolur gider.
Bu hl gne gibi aikr iken, Ltin harflerinin maarifimizin
terakkisine yoksa tednisine34 yarayp yaramayaca suali,
kendiliinden varit olur. Bundan baka, memleketimizde byk
edipler, mtefekkirler, limler, itimaiyatlar, iktisadiyatlar
yetimiyor diyenler ile ilim sahasnda ilerlemek ve Trke konuan
baka memleketlerin ahalisine rehber etmek isteriz diyenler, Ltin
harflerinin, bu arzunun tahakkukuna deil, adem-i tahakkukuna yarar
diye cevap verebiliriz.
Bu mesele hakknda biraz da, ecnebilerin elifbalarna bir gz
gezdirelim.
Franszcada s () sedasn veren , (e,i) c,s,ss (ion) t
ekilleridir. Mademki, s sedas bu be ekilden biriyle ifade
olunuyor, ne iin dier drd kullanlyor? Reu, cela, savair, boisson,
31
(Ar.) icab halinde.
32
(Ar.) ad geen, yukarda anlan.
33
(Ar.) kkleri, asllar.
34
(Ar.) kirletme, kirletilme.
Turkish Studies
education kelimelerindeki c, , s, ss, tnin kullanlmas ss yahut

keyif iktizasndan deil, belki ilm-i elsine35 iktizasndandr.
ngilizce (g) sedasn veren s, sh, t ekilleridir. Mademki
(g) sedas bu ekilden biriyle ifade olunur, ne iin dier ikisi
kullanlyor? Sure, she, education kelimelerindeki s, sh, tnin
kullanlmas, kezalik ss yahut keyif iktizasndan deil, belki ilm-i
elsine iktizasndandr.
Almancada ts sedasn veren (ion) t, tz, z ekilleridir.
Mademki, ts sedas bu ekilden biriyle ifade olunur, ne iin dier
ikisi kullanlr? Nation, Ersatz, Beziehung kelimelerindeki t, tz, zin
kullanlmas, kezalik ss yahut keyif iktizasndan deil, belki ilm-i
elsine iktizasndandr.
Evet Franszlar, ngilizler ve Almanlarn ilim denilen eye
emniyet ve itimatlar vardr. Bunlar bilir ki, ilm-i elsinenin bir ubesi
olan itikak (etymologie) tarih, corafya, etnografya gibi mhim
ilimlerin, pek ok mphem noktalarn tenvir etmeye yarar. lme
emniyet ve itimatlar olmayanlarn ilimden, terakkiden bahis ve ilmin
memlekette hakim olmasn talep eylemeleri kadar, byk bir tezat ve
tenakuz, tasavvur olunamaz. Sinin () sedas, satn (h) sedasna
benzedii iin satn (h) kaldrlmasn talep etmek, mahsus (huB);
mahsus (us) gibi kelimelerin mefhumlarn alt st etmekten baka
bir eye yaramaz.
Siyasi Cihet:
Elifbann siyasiyat ile ne mnasebeti olabilir? Byle bir sual
soracaklarn adedinin az olmadn zannediyoruz. Dnyada manev
eyler yahut manev ile madd eyler arasnda merbutiyyet36 mevcut
olduu malumdur. Bu, bozulmayan ve inkar olunmayan bir kanun-
tabattr. te bu kanuna mebnidir ki, bazen hatra gelmeyen bir eyin
dnlmeyen dier bir ey zerine bilvasta icra-y tesir ettii
grlr. Mesel, harb-i umum esnasnda, anakkale Boazn
zorlamak istemi olan ngiliz ve Fransz donanmalarna kar
istihkmattaki eski toplardan37 ziyade muzafferiyeti temin eden Trk
35
(Ar.) dilbilim, lengistik.
36
(Ar.) ballk, eklilik.
37
Harb-i umumi bidayetinde vazife-i askeriyemi Bahriye Nezareti Tercme
Kaleminde ifa ediyordum. Tekmil Almanca muhabere ve tercme ileri elimden
geiyor idi. Bir gn, Karargh- Umum- Erkn- Harbiye Dairesinden Almanca bir
tezkire gelmi idi. Tezkirede, anakkale mdafaasnda kullanlmak zere, azdan
dolma on alt topun, mevcut vesait ile istimale Salih bir hle vazedilmesi iin, onlar
filan yere gnderilmesi yazyor idi. Dman anakkaleden tart olunduu gn,
Turkish Studies
464 Ali CN
askerinin yksek kuvve-i maneviyesi, Kanada hububat borsalarn alt

st etmi ve milyonlarca lira kaybettirmi ve kazandrmtr. Trk
kuvve-i maneviyesiyle Kanada hububat borsalar arasnda ne gibi
mnasebet bulunabilir suali hatra tebdr 38 eder. Bu sualin cevab
budur: Mart 1915-18de ngiliz ve Fransz donanmalarnn
malubiyetiyle hitam bulmu olan o mehur boaz zorlamas
muharebesinin vuku bulaca Amerikada 24 saat evvel malum olmu
ve anakkale Boaznn o zamana kadar mesdut 39 kalmas hesabyla,
ngiliz-Fransz kuva-y berriyye40 ve bahriyelerinin ve hatta itilaf
devletlerinin iaelerini temin edemeyen cenub Rusya budaylarnn -
ngiliz ve Fransz donanmalarnn anakkale Boaznda elde
edecekleri phesiz addedilmi olan muzafferiyetten dolay
boazlarn alaca ve binaenaleyh Kanada budaylarnn kymetten
decei der-pi41 edilmesine binaen- Kanada budaylarndan daha
ucuz satlaca mlahazasyla, Kanada hububat borsalar, vsi
mukayesede tenziller kaydetmitir. Yirmi drt saat sonra yani ngiliz-
Fransz donanmalarnn malubiyeti ve binaenaleyh boazn
almamas yznden, borsalar bu defa vsi mukayesede terfiler
kaydetmitir. Kanada Borsalarnca makul mutiyt 42 dairesinde
yaplan bu hesaplar, Trk yksek kuvve-i maneviyesi alt st etmitir.
Baka misal: Harb-i umumyi takip eden mtareke esnasnda
Trkiyeye saldran Yunan ordusunun kovulduu ve 9 Eyll (Rm
1338/ Mild 1922)de mill ordunun muzafferan zmire girdii gn,
esir Asya ve esir Afrikann hrriyetlerinin balangc saylabilir. Srf
Trkiyeye taalluk eden Trk ordusunun muzafferiyetiyle, esir Asya
ve esir Afrikann hrriyetleri arasnda ne mnasebet vardr? Bunun
cevab budur: Hrriyet peygamberi olan Mustafa Kemalin kumandas
altnda hrriyet ve istikll iin harp etmi ve muvaffak olmu olan
Trk ordusu, bilavasta esir Asya ve esir Afrikaya hrriyet ve istikll
ruhunu nefhetmi ve almak ve arpmakla hrriyet ve istikll elde
edileceinin iman, kendilerinde yani Asya ve Afrikada uyanmtr.
43
anakkalenin hakiki mdafileri kk ktadan ve azdan dolma toplardan ziyade,

Trk askerinin kuvve-i maneviyesi olduunu ak aa anladm. te bu cihet, elyevm
bir sr olmad iin, anakkalenin kahraman mdafilerini bir kat daha ykseltmeye
yarayan o tezkerenin muhteviyatn burada zikretmek ayrca bir hatt- duyurudur.
38
(Ar.) anszn akla gelme.
39
(Ar.) kapanm, kapal, tkal.
40
(Ar.) halk gc, halk kuvveti.
41
(F.) en nde, gz nnde.
42
(Ar.) veren.
43
Tarih-i medeniyette Mustafa Kemal ve Kumanda Ettii Trk Ordusu
namndaki makaleme mracaat. Yeni Mecmua, say, 87.
Turkish Studies
Bu iki misali getirmekten maksat, elifbann siyaset ile

mnasebeti nedir soranlara cevap vermek iindir. Bu mnasebet ber
veh-i zir44 izah edilir.
1. Arapa elifba Kuran elifbasdr.
2. Arapa elifba, Kuran yazs olduu iin Trk, Arap,
Acem milletleri tarafndan lisan yazs olarak kullanlr ve Trkenin
Arapa ve Acemce ile olan lisan mnasebeti itibariyle, bu lisann
tahsili kolaylar.
Ltinciler, birinci noktaya yani Arapa elifbann Kuran
yazs kalmasna itiraz etmediklerini sylemekle beraber, ikinci
noktann yani Trk, Arap, Acem lisanlarnn mnasebetlerinin
kendilerini alkadar etmeyeceklerini sylerler. Bu son itiraz, eer
dnya, madd ve manev eylerin mnasebetinden tecrit edilmi ve
ferd, itima, siyas hayat manasz bir kelime olmu olsa idi, bir
dereceye kadar makbul olur idi. Fakat yle deildir. Hayat, ferd
olsun, itima olsun, siyas olsun o kadar kark, o kadar aprak
olmutur ki, insan yaamak iin iktiza eden vesaiti yalnz ihzar 45
deil belki icat etmek mecburiyetinde kalr.
Bunu izah edelim:
Ltin harflerini kullandmz ve Trkede mstamel Arab
ve Faris kelimelerin imdiki imllarnn kalktn farz edelim. Ne
greceiz? Trke konuan ve Arapa yaz ile yazan milyonlarca
Trk, Arapa ve Acemce konuan ve Arapa yaz ile yazan ve Arab
ve Faris kelimeleri itibariyle bize yakn olan yahut olabilen
milyonlarca Arap ve Acem-Elifba ve iml revabtyla lisanmza ve
dolaysyla bize merbut46 olan Arap ve Acem nesl-i hazrn vefatndan
sonra gelecek olan nesil, bizden tamamyla ayrlacaktr. Biz o zaman,
ngilizlerin siyasette korktuklar o mehur splendid isolation yani
muhteem tecerrt de kalacaz. Bir mddet sonra yeni Trk, yeni
Arap ve yeni Acem nesilleri yekdierini tanmayacak, adeta,
aralarnda setler ekilmi bulunacaktr. Byle bir vaziyet tasavvur
ettiimizde, Avrupann siyaset sahasnda dostluk kazanmak ve
tevecch celp etmek ve kezalik iktisadiyat sahasnda mteri bulmak
iin sarf ettii emek ve paray dnelim. Avrupa, dostluk ve tevecch
bulmak iin her trl vesaite mracaat eder. Dostluk ve tevecchten
bilhassa, kara gnlerde istifade edildiini bildii iin Avrupa, buna
byk bir ehemmiyet verir. Geen harb-i umumde neler grmedik?
44
Aada olduu zere
45
(Ar.) hazrlama, hazr etme, edilme.
46
(Ar.) balanm, bal.
Turkish Studies
466 Ali CN
ngiltere, yirmiden ziyade devletin ittifak, dostluk, tevecchnn

istihsaline, tede beride bulunan gazetelerin, lehine tevecchkr lisan
istimal etmelerine almtr.
Harb-i umumden sonra, Ltin akvam arasnda rk
mnasebatn takviye etmek iin toplanan kongreler ile rk itibariyle
hibir mnasebeti olmayan ve fakat Portekizce tekellm eden Cenub
Amerika Devletlerinin takviye-i mnasebet maksadyla Portekizde
akdettikleri kongrenin hatras henz tazedir.
Ya biz? Vaziyet-i corafyamz itibariyle pek ok devletlerin
matmah- nazar47 olan biz, dostluk ve tevecch aramak
mecburiyetindeyiz. Evet memleketimiz gzel, zengin, vaziyet-i
corafyas mstesna, binaenaleyh memleketimize gz diken oktur.
Hli deil, at-yi badi48, hatta ebadi49 dnmeliyiz. Avrupa siyaseti
mtebeddildir. te bu ciheti nazar- itibara alarak, dostluk ve
tevecchn vesaitini tezyit etmeye almalyz. muhteem
tecerrtte kalmamaya gayret etmeliyiz.
Avrupa, dostluk ve tevecch kazanmak iin en ziyade
lisan vastasna mracaat ediyor. Memleketimiz, Avrupann bu
vastasndan pek ziyade mutazarrr olmutur. Memleketimizde
Avrupa ve Amerika tarafndan alan ecneb mektepler, zararmza ve
Avrupa ve Amerikann menfaatine hizmet etmitir. Bu gibi
mekteplere devam edenlerin hissiyat- kalbiyesi, lisan rendikleri
memleketin lehine ve memleketimizin aleyhindedir. Bu tarihin tetkik,
tahlil ve kaydettii hakaikten biridir. Sylediklerimizi bir misal ile
tasvir etmek istiyoruz. Harb-i umumden evvel, olunu Alman ve
kzn Fransz mektebinde okutan bir kimse, harb-i umum esnasnda
hnesinin rahat yz grmediini bize sylemi idi. Devam ettikleri
mektep ve rendikleri lisan itibariyle, bu iki ocuun tevecch 50
yekdierinin ztt ve birinin hissiyat Almanyaya ve dierininki
Fransaya mteveccih olduu iin evde kavga olur ve ev halk rahatsz
olur idi.
Mekteplere taalluk eden bu umum ahvalden baka, bizim
drlfnunumuzda vaki olan iki mhim hlden bahsetmek istiyoruz.
Harb-i umum iptidasnda Almanyadan celp 51 olunan Alman
mderrisleri, tabirat ve stlahat- fenniyeyi hem Trke hem Almanca
yazdrrlar idi. Memleketimizde en ziyade taammm52 etmi olan
47
(Ar.) gz dikilen ey, gz konulan yer.
48
(Ar.) uzak gelecek.
49
(Ar.) daha uzak.
50
(Ar.) ynelme.
51
(Ar.) yaz ile arma; ekme.
52
(Ar.) umumileme.
Turkish Studies
ecnebi lisan Franszca olduundan ve o zamana kadar bizde Almanca

ender olduundan, talebenin faydasn temin etmek iin tabirat ve
stlahatn Franszca yazlmasn, bu mderrislerden bazlarna teklif
etmi isek de hayr olmaz Almanca renmeli derler idi.
kinci hl bunun gibi olmakla beraber, daha gariptir. Harb-i
umumyi takip eden mtareke esnasnda, drlfnunumuzun iki
slsnn53 igaliyle, klaya tahvil edildii malumdur. Drlfnunu
igal etmek iin gelen ve be byk ngiliz zabitinden mrekkep olan
komisyon, messesenin her tarafn dolatktan sonra, akamst
Franszca okunan ve umuma kat 54 edilen bir dershaneye
girmilerdir. Zabitlerden biri, siyah tahtada bulunan btn Franszca
yazlar silerek, asab bir el ile ayn tahta zerine Franszca il faut
apprendre langlais yani ngilizce renmeli cmlesini yazmtr.
Lisanlarn bize retmek hususundaki Almanlarn,
ngilizlerin bu taassubu, bizi dndrmeye sevkeyler. Yunanistan
bile, Avrupa lisanlarnn Yunancaya ve hatta baz kelimelerin imls
iin Yunan elifbasnn = th, ph = , = y harflerine muhta
olduklarndan dolay, iftihar ediyor ve bu suretle pek ok deba ve
ulemann, bilhassa siyasiyatta, kymettar olan tevecchlerine mazhar
olur.
Yunan elifba ve lisannn, Avrupa lisanlarndan bazlarna
olan bu yardm hatrladka, Trkenin (Arapa elifba ve Arab ve
Faris imllar ile) Arap ve Acem ve dolaysyla memalik-i slmiyenin
maarifine byk byk hizmetler edecei bedihidir.55 Msrda
bulunduumuz srada, (1904-1909) o zaman Msr baka trl igal
eden ngiliz hkmetinin Msr maarif nezaretindeki ngiliz mstear,
Arapann tabirat ve stlahat- ilmiye ve fenniyeye ifade edecek bir
hlde bulunduunu iddia ederek, Msrn iki lisesiyle mektip-i
iptidaiyesinde tedrisatn ngilizce olmasn emr ve bunda srar
etmitir. Msr matbuat, ngiliz mstearnn bo iddiasn, Trkiye
mekteplerinde okunan ulm ve fnunun tabirat ve stlahatnn yzde
sekseninin Arapa olduunu ve binaenaleyh tabirat ve stlahat-
mezkurenin Trkler tarafndan ihzar edilerek mevcut olduunu,
mteaddit defa yazmtr. Hakikat-i hlde byledir. Trkiye, memalik-
i slmiye-i sirenin bir ilim ve marifet rehberi olabilir. Trk
drlfnunu bilhassa tabirat ve stlahat sahasnda memalik-i
slmiyenin messesat- ilmiyesi iin bir k olabilir. Tabir-i dier ile,
mterek elifba ve iml ile Trkiye ve memleketler iin byk bir
53
(Ar.) te bir.
54
(F.) ama.
55
(Ar.) ak, besbelli.
Turkish Studies
468 Ali CN
medeniyet hadimi olur. Zaten bir milletin bykl, arazisinin

vsatiyle56 deil medeniyete olan hizmetinin byklyle llr.
Mustafa Kemal ve Trk ordusu, ruh sahasnda Asya ve Afrikaya nasl
byk hizmetler ifa etmiler ise, Trkiye messesat- ilmiyesi, ilim
sahasnda memalik-i slmiyeye byk byk hizmetler ifa edecek bir
hlde bulunabilir.
Ltin harflerinin istimaliyle bunun netice-i tabiyesi olan
Arab ve Faris imllarnn bozulduunu farz ettiimizde, Ltin
hurufuyla kacak olan matbuatmzn, Arap yazsyla kacak dier
Trk memleketlerinin matbuatyla Arap, Acem matbuat tarafndan
anlalamayaca gibi, Arap Acem matbuat dahi tarafmzdan
anlalamayacaktr. Bugn Arap yazsyla ve kelimat- Arabiye ve
Farisiyenin iml-y asliyeleriyle kan Trk matbuatnn, dier
memleketlerde kan Trk matbuat tarafndan anlalr ve dolaysyla
yekdieri arasnda bir temas, bir anlama, bir tevecch husule gelir.
Fakat Ltin yazs kullanlr ve Arab ve Faris imls bozulur ise, krk
elli sene sonra bu temas, bu anlama, bu tevecch tamamyla zail57
olarak, muhteem tecerrtte58 kalrz.
Mtalat- nifeye zeylen59 diyebiliriz ki, Ltin harflerinin
kabul dolaysyla Arab ve Faris imlsnn bozulmas, Arapa ve
Acemce mtekellim akvamdan bizi ayrdktan baka, eslafmzn60
asarn bile unutturacaktr. Ltincilerin buna cevaplar gayet basittir.
Adam sende! Memlekette byle asar ile itigal eden ka kii vardr,
bunlar isterler ise, Arap yazsn rensinler ve asar- eslaf
okusunlar diyeceklerdir.
Terakkimiz ile tealimizin istediklerine phe olmayan
Ltinciler, burada dahi, bir tezatta bulunuyorlar. Eslafmz anlamak
isteyenler acaba birka kii midir? Zannetmeyiz. ayet byle ise,
hkmet bu hlin nne geerek buna are aramaldr. nk
eslafnn lisann, edebiyatn, tarihini, dnn bilmeyen yahut
bilmeyi zait addeden millet, hibir vakit meden, asr olamaz. Bizim
en ziyade irfanyla, medeniyetiyle itigal ettiimiz Fransay ele alalm
ve liselerinin Fransz edebiyat programlarna bir gz gezdirelim. Bu
programlar, Fransz edebiyatnn iptidasndan yani on birinci efrenci61
asrdan balayarak zamanmza kadar malumat vererek, geen eski
yeni Fransz deb ve uarasnn, baz mntehap paralarn ayryor,
56
(Ar.) bolluk, genilik.
57
(Ar.) sona eren, devaml olmayan.
58
(Ar.) soyunma, uzaklap plak kalma.
59
(Ar.) yukardaki mtalalarmza ek olarak.
60
(Ar.) gemiler, ncekiler.
61
(Fr.) Avrupallara mahsus, milat.
Turkish Studies
kraat ve erh ettiriyor ve bu suretle Fransz lisannn, bu mddet

zarfndaki tahavvlatn62 gsteriyor. Miladn on birinci asrnda, eski
Franszcada yazlm olan Chonson de Roland namndaki manzum
parann ilk drt msran zire63 der ediyoruz. Bu eski Franszca,
liselerin altnc, beinci, drdnc senelerinde tedris edilmektedir.64
Eski Franszcann metni:
Li emperere est repairiez dEspaige,
E vient a Ais, al meillor siet de France;
Monte et palais, est venuz enla chambre,
Es li venue alde, une bele dame;
Ayn parann imdiki Franszca metni:

Lempereur est rentre dEspagne
Et vient a Aix, au milieu du siege de France
Monte au palais, est venu en la chamre
Voici a lui venue Aude, une belle dame.
ngiliz kolejlerinde (liselerinde) baka trl deildir. Atideki
alt msra takriben 1250 senesinde eski ngilizce yazlm King Horn
Manzumesinden iktibas edilmitir. 65
Eski ngilizcenin metni:
Feren quath he, yinge,
Ihc telle you tithinge
Ihc here fogells singe
And that gras him springe.
Blithe beo we ou lyve
Ure schup is ou ryve
Ayn parann imdiki ngilizce metni:
62
(Ar.) deiiklikler, deimeler.
63
(F.) alt, aa.
64
Morceaux choisis des auteurs franais, par Albert Cohen (sixieme,
cinquieme, quatrieme) Paris 1922.
65
John Matthews Mauly tarafndan nerolunan ve ngiliz kolejlerinde tedris
edilen English Prose and Poetry eserinden iktibas olunmutur.
Turkish Studies
470 Ali CN
Comrades said he, true

Good news I tell to you.
I hear the bird a-singing
And the grass a-springing.
Let us be glad once more,
Our ship has come to shore
Alman cimnazyumlarnda (liselerinde) kezalik i baka trl
deildir. Miladn 1120sinde yazlm olan bir ak manisi, orta
Almanca numunesi olarak, cimnazyumlarn 9. snfnda okutuluyor.
Parann eski Almanca metni:
Du bist min ich bin din,
des solt du gewis sin,
du bist beslozzen
in minem berzen:
verlorn ist das sluzzelin
du muost immer dar dri inne sin.
Ayn parann imdiki Almanca metni:
Du bist mein, ich bin dein,
des sollst du gewiss sein.
Du bist eingeschlossen
n meinem Herzen:
Verloren ist das schlsselein:
Du musst immer dar drinnen sein.
byk devletin tali mekteplerinde, dokuz on asr evvel
yazlm eski paralar okutturulduu hlde, ne iin bizde drt be asr
evvel yazlm paralar okutturulmasn? Tahsili, ilm ve salam
esaslar zerine kuran bu devletlerin maarif sistemi ne iin bizde kabul
edilmesin? Maarif sistemi, mevzi eraitten maada, her yerde bir
olduu gibi, bizde bir olmamas iin sebep yoktur. Biz ondan hari
kalamayz. Binaenaleyh liselerimizde Fuzuli, Nefi, Nedim vesaireyi
okumalyz. Tabi bu eski uarann asarn metn-i asliyelerinde, yani
tekmil Arapa harfler ve Arab ve Faris kelimeler ile okuyacaz.
Ltin huruflu Fuzul, Nef ve Nedimi kim anlayacakdr?
Turkish Studies
Baladaki mtalattan anlalyor ki, mekatib-i taliyemizde

eslafmzn asarn okumak bir ss deil, belki mill bir zarurettir.
Zaten bir memleketin mnevver snfnn ksm- azamn, o
memleketin n snfnda bulunan mekatib-i taliye mezunlar tekil
eder.
ktisad Cihet:
Bundan baka dnya, yalnz edebiyat ve siyasiyat ile mi
yayor? Dnyada ticaret yok mudur? Asyadaki hududumuzun br
tarafnda, Arab ve Faris mtekellim akvam sakindir. ran, Irak,
Suriye, Filistin, Msr ile ticaretimiz teden beri mevcuttur. Arapa
yaz ve Arab ve Faris kelimelerinin imllar, bizim Arapa ve
Acemceyi srat ile renmemize ve kezalik Arapa ve Acemce
mtekellim akvamn Trkeyi sratle renmelerine ve muamelat-
mtekabile-i ticariyenin inkiafna vsi mukayesede hizmet eder.
Liselerimizde okunan Arab ve Faris ders saatlerine haftada iki
(ikier) saat 66* daha ilave usul-i tedrise dikkat edilse, az bir himmet
ile Arapa ve Acemce ticaret muhaberesi renilmi olur.
Malumdur ki, ticaret lisan gayet basittir. Maksat, alc ile
satc arasnda bir anlama husule getirmektir. Avrupa ve bilhassa
Almanya bunu iyi anlamlar ve liselerinde, hududa gre, Franszca,
ngilizce, Almanca, Rusa, talyanca, spanyolca tedris olunur.
Burada bir mutariza67 ap unu syleyeyim ki, cihan
liselerinde tedris edilen ecnebi lisanlarn mahsul, netice itibariyle,
hemen hemen ayndr. Mesel, Trk, Alman, ngiliz liselerinde
okunan Franszcadan edilen istifade, hemen hemen her yerde birdir.
Bunu tecrbe ile bilirim. Bir aralk Rodos Adasnda riyaziye ve
Franszca tedris ettim. 1909-1910da ngilterede bulunduum vakit,
spanya hkmetinin, ngiltere maarif-i iptidaiye ve taliye hakknda
tetkikatta bulunmak zere, Londraya gnderdii iki muallim,
tesadfen bulunduum pansiyona nazil oldular. Pansiyonda aramzda
mnasebat peyda oldu. Bu iki muallimden biri hasta dtnden, ben
arkadayla beraber pek ok mektep dolatm ve tetkikatta bulundum.
Bir sene sonra Berlinde iken, pek ok liselerin ecnebi lisan
muallimleriyle grtm ve liselerde okunan ecnebi lisann, her yerde
cz farklar ile, ayn netice verdiine muttali68 oldum. te Avrupa
liselerinde, az ok renilen ecnebi lisan ile ticaret muhaberesi temin
edilir ve bu suretle muamelat- ticariye inkiaf eder. Bunun gibi,
66
Trk Liselerde Arab ve Faris, unvanl makaleme mracaat. Yeni
Mecmua, say, 83.
67
(Ar.) parantez.
68
(Ar.) haberdar, malumatl.
Turkish Studies
472 Ali CN
ticaretimizin inkiafna yardm edecek lisanlar meyannda bulunan,

Arab ve Farisinin tabi Arapa yaz ile- cz bir himmet ile,
masrafsz renilmesi, iktisadiyatmzn terakkisi iin bir kazantr.
Cumhuriyetimizin, iktisadiyatmzn tealisi urunda sarf
etmekte olduu gayretler malumdur. Bunun bariz bir delili, Lozan
muhedenmesinin Hindistan hakkndaki kayddr. Trk emtiasnn,69
ngiliz imparatorluunda en iyi duhul eraitine tabi tutulaca, Lozan
muhedesi iktizasndan iken, ngiltere, bu eraitin, karadan
Hindistana girecek olan Trk emtiasna taalluku olmadn beyan ve
hkmetimiz ise aksini iddia etmitir. Bundan anlalyor ki, hkmet,
karadan dahi Hindistanla ve binaenaleyh daha evvel Hindistan
yolunda bulunan dier memleketlerle, ticareti tevik ve tevs 70 etmek
niyetindedir. Hindistana doru giden kara yollarn boyunda sakin
tccar Trke, Acemceyi istimal ettiklerinden, mevcut vesait ile ve
yeni masarife katlanmakszn, liselerimizde okunan Acemce bu
vazifeyi ifa edebilir. Ayn mtala memalik-i Arabye ticareti
hakknda, Arapa iin varittir.
Ltincilerin buna bir itirazlar olarak denilebilir ki: Arab ve
Faris ticaret muhaberesini renmek isteyenler iin hkmet bir
messese aar Bu muhtemel itiraz varit olsa bile, doru deildir.
nk ticaret, bir zmre-i mnevverenin imtiyaz deildir. Ticaret,
Trkiyenin her tarafnda vardr. Binaenaleyh herkes, gerek mesafenin
uzaklndan gerek vesait-i nakdiyenin fkdanndan ni, 71 byle bir
messeseye devam edemez. Hlbuki, liselerimizdeki Arab ve Faris
tedrisatnn slahyla, matlup hasl olur.
Yukarda, teknik ciheti bahsinde Arab harflerinin muttasl
ve munfasl olmalar yznden kraatn mekkelletiini72 ve bilakis
Ltin harflerinin sadelii yznden kraatn kolaylatn sylemi
idik. Bu, dorudur.
Araplar, huruf- munfasla ve muttaslay Sryaniceden
alarak kabul etmilerdir. Gariptir ki, Kenanca (Finikece) yazdan
inkiaf eden dier yazlar, munfasl ekillerini muhafaza ettikleri
hlde, Sryaniler, muhtelif tadilata uramalar hasebiyle, ekal-i
asliyeden olduka tebaut73 etmi bu munfasl ekillere, zevk-i bedi
havi74 yeni ekiller vermilerdir. Araplar, yazy aldklar gibi yani
69
(Ar.) satlacak eyler, mallar.
70
(Ar.) geniletme, geniletilme.
71
(Ar.) nakit parann olmamasndan dolay.
72
(Ar.) ekle konulmu, ekil verilmi.
73
(Ar.) uzaklama.
74
(Ar.) iine alan, kaplayan, toplayan.
Turkish Studies
tadilatyla beraber bize vermilerdir. Biz ise yazy tadil ede ede
gzelletirdik ve ona imdiki ekli verdik.
Arapa munfasl harfleri istimal ile kraat renmek iin sarf
olunan zaman, Franszcadaki Ltince harfleri istimal ile kraat
renmek iin sarf olunan zamandan daha ksa olduunu, balada
bilfiil ispat ettik. Bu zaman msavi75 addederek bir ay kadar farz
ediyoruz. Lkin biz muttasl harfler istimal ettiimizden, bunlar yani
muttasl harfleri renmek iin bu mefruz 76 aya, azami olarak bir
buuk ay daha ilave edeceiz. Azam diyorum, nk ben vaktiyle,
suret-i hususiyede Trke okuttum ve talebeme mefruz ay dahil olmak
zere, bir ay ile bir buuk ay iinde ad 77 kraat rettim.
Tecrbelerime istinaden diyebilirim ki, munfasl harfler ile ad kraat
bir ayda renilebilir ise, muttasl harfler ile azami olarak iki buuk
ayda renilebilir. Yani aradaki fark bir buuk aydr. Bu bir buuk ay
iinde, isimleri muhtelif fakat nokta farkyla ekilleri bir olan ( , , X
, Y , , , , , , , , , , , p , J)
harflerinin muttasl ekillerini renmek iin kfidir. nk
hattzatnda bu tadat78 ettiimiz 25 harfin muttasl ekilleri hakikat-i
hlde on ekle indirilmi oluyor.
Ltincilerin en ziyade ileri srdkleri bahane, zaman- ziya
79
meselesidir. Acaba ocukluumuzda hangimiz, beyhude yere, bir
buuk aylk bir zaman zayi etmemitir? Bir buuk ay, bir zaman iin
balada ilm, siyas, iktisad cihetlerde bir tafsil80 tadat ettiimiz
fevaidi81 feda m edeceiz?
Bu bir buuk aylk zaman, atideki nukat82 nazar- itibara
almakla, tenkis83 edilebilecektir.
1. Kolay ve resimli elifba kitaplar yazmak iin her alt
senede, bir serbest msabaka aarak kazananlara ikramlar vermek.
2. Muallimlere elifbann usul-i tedrisini retmek iin, elifba
usul-i tedrisine vkf seyyar muallimler tayin etmek.
75
(Ar.) eit, denk, ayn hlde ve derecede bulunan.
76
(Ar.) zorunlu klnm.
77
(Ar.) basit.
78
(Ar.) syleme, sayma.
79
(Ar.) zaman israf, zaman kaybedilmesi.
80
(Ar.) etrafl olarak bildirmek, aklayc biri biimde anlatma.
81
(Ar.) faydalar, kazanlar.
82
(Ar.) nokta.
83
(Ar.) noksan, azaltma, indirme.
Turkish Studies
474 Ali CN
3. Usul-i tedrisleri zayf olan muallimlere bir nevi rehber

olmak zere, harflerin infisal ve ittisal84 hususlarna dair kavait tertip
ve bunlar not suretinde, elifba kitaplarnn zirine dercetmek.
4. lk kraat kitaplarn sade Trke ile yazmak
Bu Arab-Ltin harfleri bahsini kapatmazdan evvel, terakki
etmememize balca sebepler, zannedildii gibi, Arapa harfler deil,
belki imdiye kadar iptida maarif sisteminin fkdan, birka dneden
maada, drlmualliminlerin seviyelerinin dkl, muallimlerin
azl, ve tevik ve taltifleri cihetine gidilmesi hususlardr. Esbak85
maarif vekili Vasf Bey Efendi geenlerde, zmir Drlmualliminin de
irat ettii bir nutukta, bu sebepleri Trkiyede maarif-i iptidaiyye
yoktur cmlesiyle telhis86 etmitir. Vsf Bey Efendi, kavlinde ksmen
sadk idi.
KNC FASIL
ML87
Lisanmzda Arab kelimeler bulunduu iin, Trke iml
meselesi Arapa elifba meselesiyle pek ziyade alkadardr. Elyevm
ulm ve fnun sahasnda, Trkenin inkiaf ve tekaml iin muhta
olduumuz Arapa kelimeleri, Ltin harfleriyle yazmaya kyam etmek
demek, balada elifba faslnda, Trke kelimelerde kullanlmadklarn
zikrettiimiz (Y , , , , , , , ) harflerini Trkeden ihra,
itikak alt st etmek ve binaenaleyh Trkeye, inkiaf ve tekamln
aksi olarak bir istikamet ita etmek demektir.
Lisanmzda, savitin adem-i istimalinden husule gelen
ttratszlk88 yznden Trke imlya ve dolaysyla Trke kraata
rz olan mklatn esbabn taharri edelim. Fakat bunu yapmazdan
evvel, savitin istimali hakknda tarih bir fikir verelim.
84
(Ar.) ayrlma ve bitime.
85
(Ar.) ncekinden daha nceki, daha eski.
86
(Ar.) zetleme, ksaltma.
87
Bu blm, u balklar altnda incelenmitir: Samice iml hakknda
malumat-Trke imlnn sistemi ve tarihesi-Trke iml sistemine benzeyen dier
iki lisann imllar-Trke,Arapa ve Acemcenin lisan bnyeleri-mlmzn slah
meselesinde takip edilmesi lzm gelen usul- ml gl, mani-i terakki
addolunamaz-Fransada ve Almanyada iml msamaha dereceleri-Netice.
88
(Ar.) bir usul ve tertibe tabi olmakszn, tertipsiz giden.
Turkish Studies
Kullandmz Arapa harflerin menei Kenanca olduunu

yukarda zikrettik. Kenanilerin en eski izlerine Hamurabi89 devrinde
tesadf olunur. Bu izler, Kenancadan alnan Babilin baz ism-i
haslaryla ilh isimlerinden ibarettir. Kenancann ilk izleri ise Umarna
Mektuplarnda90 mahede olunur. Bu mektuplar meyannda bulunup
Arz- Filistinden Msra yazlan mektuplarda, Akata yazlm
kelimelerin yan bana, kelimat- mezkureyi izah etmek maksadyla,
Kenanca kelimelerin ilave yahut Akata bir kelime yerine dorudan
doruya Kenanca bir kelimenin istimal edildii, birka defa
grlmtr. Kenanilerin kablel-milat 1400 senesine doru, Arz-
Filistinde bulunduklar, bu mektuplardan istidll 91 olunur. Amarna
Mektuplarnda bulunan Kenanca izler, hatt- mh ile yazlmtr. Hatt-
mh, Kenancann ifadesine, Akatann ifadesine nispeten, daha az
msaittir. nk Akatada , bulunmadndan, Kenancada
bulunan bu iki seda, hatt- mh ile ifade olunamaz idi.
Mrur- zaman ile, Kenaniler husus bir yaz icat etmilerdir.
Bu Kenan yaznn usul, birbirine benzeyen Babil ve Msr yaz
usulnden bambakadr. Elyevm, Arap yazsnda mstamel olan bu
Kenan usul, her bir samiteyi daim surette bir tek iaret maarifetiyle
ifade etmek ve saviti iaretsiz brakmaktan ibarettir. Bu usul yaznn
tahsil ve talimini sadeletirdii ve kolaylatrd iin ileriye doru
atlm bir hatve92 ise de, lisann shhat-i telffuzunu temin eden
savite malik olmad iin, geriye doru atlm bir hatvedir.
Akatada, en eski yaz olan resim yazsndan maada hece yazs
yani bir samite ile bir saiteden yahut bir saite bir samiteden tekil
etmi heceler vardr ki, sait usuln temin ederler. Hlbuki,
Kenancada savit usul yoktur. Arapa, Kenanca usul kabul etmitir.
Trkler, din-i slm kabul ettikleri vakit Kuran ve Arapa
yazy ve iml usuln, yani savit usuln aynen, adeta psikolojik-
mihaniki bir surette kabul etmilerdir. Psikolojik-mihaniki tabiri,
muhtac- izahtr.
Arapa imly kabul eden Trkler, (, , v) savitini
tanmayan bu lisann iml usuln, olduu gibi mihaniki bir surette
89
Hamburabi, miladn 2000 sene evvel yaam bir Babil hkmdarnn ismi
olup, kanun ile mehurdur. Ben bundan iki ay evvel, bu kanunu Hamburabi Kanunu
namyla neir ettim.
90
Tell-Amarna, Msrda bir yerin ismi olup burada, Milattan on drt asr
evvel, Msr ile ileri Asya memleketlerinden bazlar arasnda teati edilmi (verime)
muhabereyi ihtiva eden mteaddit vesikalar bulunmutur. Bu mektuplarn topuna
Umarna Mektuplarna tesmiye olunmutur.
91
(Ar.) bir delile dayanarak, bir eyden bir netice karma.
92
(Ar.) adm.
Turkish Studies
476 Ali CN
kabul etmilerdir. Olduu gibi tabirini kullanyoruz. nk bu usul

kabul edenlerin, savitin, telffuzun shhatini temin etmeye
yaradklarn, belki dnmyorlar idi.
Savitten mahrum Arapa iml usul, hece usul zerine
messes olmaktan kurtulamaz idi. Heceler basit ve mrekkep olmak
zere iki nevidir. Basit heceler unlardr:
1. Bir hareke ile bir samiteli sakinden ibarettir. (s) kim; (s)
den; (r) onlar.
2. Bir hareke ile , u, v harflerinden birinden ibarettir. ()
deil, yok; ( ) sahip.
3. ki samite arasnda , u, v harflerinden birinin
bulunmasndan ibarettir. (U) mal; (s) incir; (su) nun.
Mrekkep heceler unlardr:
4. Sra ile bulunan iki hareke ile bir samiteli sakinden
ibarettir. (d) beeriyet ; (dB) Msr memleketi ; (V3 ) kitaplar.
5. Sra ile bulunan iki hareke ile , u, v harflerinden birinin
bulunmasndan ibarettir. (UM) meth ; (u) kova ;(v) veli.
6. kiden ziyade harekeden, yahut ikiden ziyade hareke ile
bir sakinden yahut , u, v harflerinden birinden ibarettir. (tJ)
ketebeh;( XJ) o yazd, buradaki o, mennes iindir;( UJ) iki kii
yazd; buradaki iki kii tesniye mennes iindir.
7. Bir veya birden ziyade hareke ile iki sakinden ibarettir.
(oo); (pKs); (`K #3) ;(pMsK)
8. Gsterilen kaidenin nihayetine, samiteli bir sakin
ilavesinden ibarettir. (s); (uB); (bOd)
Araplar asllarnda , u, v bulunmayan yahut gramer
zarureti iktizasnca bu harften mstani olamayan kelimelerden
maada, telffuzun shhatini temin etmek iin umumiyet itibariyle , u,
v harflerini kullanmazlar. Gramer zarureti demek, gramer kavaidiyle
tespit edilmi illli kelimelerdir. Mesel, Arapada er heceden
ibaret olan (rIs), (rIM) kelimelerinin ad telffuzlar birdir.
mstakim (rIs) kelimesindeki ynin (v) asl v (u) olup ilal kaidesi
mucibince y (v) olmutur. Bu iki kelimenin son heceleri kam () km
Turkish Studies
(}) olmalarna gre, Trke salkm kelimesinin yine hece usulne

tevfikan (rIU#) ve (rOIU#) yazlmas mihaniki yani tabi bir itir.
bakm ve takm (rOU) ve (rUj); (rU) ve (rOUj) suretlerinde yazlmalar
ayn esasa mptenidir. Ayn hl, harfi cer olan (s) ile (s}LKs)
kelimesindeki (s}) in ad telffuzlar zerine yazlan (s}Ls U|),
(sLsU|) kelimeleri ile buna mmasil kelimeler hakknda varittir.
Trkler, bu imly yani hece usuln kabul ederek Trke kelimelere
tatbik etmilerdir.
te buna binaen denir ki:
1. Mucibince: (s); ( d); (qJ)
2. Mucibince:(U); (u); (v)
3. Mucibince: (U); (u); (g|)
4. Mucibince: (d) adet ; (e); (V) kitabn cemi
5. Mucibince:(U); (d) aa; (b)
6. Mucibince: (vus); (pd2)
7. Mucibince: (p); (pMH); (pMLK)
8. Mucibince: erit (dj); (d); (b|d);gibi.
Trkede h harf-i iml sayldndan, bu harf (, u, v)nin
tabi olduklar kavaide tbidir. (t); (t); (tM) gibi.
Bu misllerden anlalyor ki, hece zerine messes olan
Arapa iml, Trke iml iin bir kalp olmutur.
Trke iml, bazen baladaki esaslardan uzaklat gibi
grnyor ise de, doru deildir. Mesel, yaasun kelimesinin (usU
), (ssU); okunsun (us), (ss) kelimesinin bildirsn kelimesinin
(us b*), ( ss b*}) ekillerinde yazld vakidir. Bu kelimelerin hece
nokta-i nazarndan imllarn tetkik edelim:
Turkish Studies
478 Ali CN
() us () U () U| us U
mucibince mucibince mucibince U|
() us () U| usU|
mucibince mucibince
() s () U| ssU|
mucibince mucibince
() us () u () usu
mucibince mucibince mucibince
() us () s () us
() ss () s () ss
() us () d} () q} us b*}
() us () () q us b*
() ss () () q} ss b*}
Bu misaller gibi aprak (o}dU) kelimesinin aprak (o

d); olmadndan (bMG|bL) kelimesinin olmadndan (bMG|UL);
yaptrlmadnn (pMG|bLd|bU|) kelimesinin yaptrlmadnn (pMG|bLbU|)
ekillerinde yazld vakidir. Bu iki trl imly tetkik edelim.
Turkish Studies
() o} () () U o}dU
() o () () od
() s% () b () bMG|bL
()
mucibince
() () U () bMG|UL
() () s%
mucibince mucibince
() () () U| pMG|bLd|b
mucibince mucibince mucibince U|
() pM% () b
mucibince mucibince
() b () () U| pMG|bLbU|
() () pM%
mucibince mucibince
te bu usule gre, olup (u) (V); bilir (dK) (dK), (dK);

kmak (ULI) (oLI);irkin (sJd) (sJd); edp (b) (); (sGL)
(sGL); (vJb) (vJb); (gUMU) (gUM); (u) (); (oU) (UUU) ;
(b) (b); (oU) (uU); () (); (dU) (d) yazlr.
Arapada kelimenin banda bulunan (), (v) harfleri samite
olup kendilerine saite sedas verilmek istenildiinde, nlerine bir
elif ilave olunur. ulul-emir (du) kelimesiyle isal (U#)
kelimesinde olduu gibi. Trkler ayn usul Trkeye ithl
etmilerdir. (oL), (o), (pL), () kelimeleriyle (pLM), (pL)
kelimelerinde olduu gibi.
Arapada sakin ile balayan kelime olmadndan Trkler,
sakin ile balayan baz ecnebi kelimelerin nne bir elif ilave
Turkish Studies
480 Ali CN
etmilerdir. Mesel, ngilizcede vida demek olan screw = (dIs)

kelimesini (dIs) eklinde yazarlar.
Arapada, e sedasyla balayan kelimenin bu sedas, hemze
denilen elif ile ifade edilir. ecel (q), ekmel (qLJ) gibi Trkler ayn
seday ifade etmek iin ayn harfi kabul etmilerdir. emek (p); ekmek
(pLJ) gibi.
Arapada seele (qis) kelimesinde olduu gibi kelimenin
ortasnda, nefs-i kelimeden olmak zere, sedasn ifade edecek hemze
gelir ise de, Trke kelimelerin asllarnda hemze olmadndan bu
harf gelmez. te bu sebeptendir ki, Trke kelimelerde en ziyade
eksik olan seda edir. Mesel, beklemeyeceime (tLJt}LKJ) kelimesi
Ltin hurufuyla yazlacak olunur ise, beklemeyedjeghime olur ki,
bek-le-me-ye-dje-ghi-me heceleri elidir.
Arapada h () harfinin saite olmasna nazaran, sait ile
alakas yok ise de, Trke (vU) ha-y resmiye denilen (t), e sedasn ifa
ediyor. Bu hl, Arapa, () h nin bir tesiri neticesidir. nk
Arapada kelimenin nihayetine gelen mennes alameti olan (W) baz
yerlerde a ve baz yerlerde e gibi telffuz edildiinden, Trkeye, son
telffuz girmitir. Mesel Arapada (WM|e); (WM}Hs) kelimeleri hem (e)
khazina, hem (e) sefina telffuz olunur ise, Trkede khazin, sefin
telffuz olunur. te Trkede ha-yi resmiyenin e sedas gibi telffuz
olunmasndaki sebebin hikmeti budur.
Ha-y resmiye Trkenin imlsn bozmutur. Mesel, eve
(); aaca (tU%); kuruna (uu) kelimeleri Ltince harfler ile
gsterilecek olur ise eve, agadja, courchouna telffuzlar meydana
geliyor.
Basit heceler, sras altnda cem edip yukarda gsterdiimiz
Arapa hece usulleri, aynen Trkede kabul olunmutur ki, Trke
iml sisteminin ekli demektir. mlmzn tarihesini, elyevm
imlmzn alkaland bu sistem iinde aramal.
Balada, ilm bir surette tetkik ve tahlil ettiimiz iml
usuln, Arapa gramer, baka bir usul yani vezin ve mevzun usulyle
gstermitir. Arapa sarfn aksamndan biri olan bina risalesi, otuz
be baptan her birine bir vezin ve bir mevzun veriyor. Bu vezin ile
mevzunlardan bazlar, hareke nam altnda baz sait-i kavaidi vaz
ediyor. Mesel, slasi mcerret baplarndan ncsnn alamet-i
Turkish Studies
mmeyyizesi:93 aynel fiilinde ve lamel fiilinde huruf- halk olan

(),(), (), (), ()den birinin bulunmas ve mazisi ile muzarinin
aynel fiillerinin meftuh olmalardr. Fetaha, yeftahu gibi. Bu iki
kelimeyi Ltin hurufuyla yazacak olur isek, Trke telffuza gre
fetaha, yeftahou ve Arapa telffuza gre fataha, yaftahou olur.
Grlyor ki, (-) () () dan sonra yazlmayan sait vardr. Bu iki
kelime, ayn eraiti haiz olan feale yefal vezni zerine tesis etmi
ve kezalik ayn vezin zerine menea (lM), yemneu (lML|), zehebe
(V) yezheb (Vc|) semea (lLs) yesmeu (lLs|) gibi mevzunlar
meydana gelimitir. Vezinler bir nevi kalpdr ki, mevzunlar o kalbn
iinde btn hududuyla imal edilir. Otuz be baptan maada, Trkede
ukur mastar namyla maruf olup Siboyaya gre adetleri 32ye bali
olan Arapa slasi mastarlarn vezinleri, ayn esas yani imly tespit
etmek maksadyla, tertip edilmitir.
ki mukayese: Trke iml, Samice olan Arapann taht-
tesirinde kald gibi, Yahudice-spanyolca ve Yahudice-Almanca
imllar, kezalik Samice olan branicenin taht- tesirinde kalmlardr.
Yahudice-spanyolca demek, 1492de spanyadan
Trkiyeye gelen Museviler ile eski Osmanl mparatorluunu tekil
etmi olan Bulgaristan, Romanya, Srbistan ve Bosnada yaam ve
yaayan spanyol Musevilerinin branice, Trke vesair kelimeler ile
konutuklar ve branice harfler ile 94 yazdklar spanyolca demektir.
Yahudice- Almanca demek, Almanya, Avusturya, Lehistan, Romanya
vesair yerlerde mtemekkin95 ve akenazi namyla maruf
Musevilerin, branice, Almanca, Lehe kelimeler ile konutuklar ve
branice huruf ile yazdklar Almanca demektir.
Yahudice-spanyolca-branicede Arapa gibi savit yoktur.
Binaenaleyh Trkenin, Arapa imlya nispeti ne ise, Yahudice-
spanyolcann, branice imlya nispeti odur. Esas itibariyle, bu byle
olmakla beraber ayan- dikkat bir sual varit olur. Trkler Arapa
yazy ve dolaysyla imly kabul ettikleri vakit, eski Trke yaz ile
eski Trke imldaki savitin izlerini ya bilirler ya bilmezler idi. Her
iki hlde, Arapa yaz ve imly kabul ettikleri vakit, yeni yazya yani
Arapa yazya, belki eski Trke saviti ithal edecek bir hlde
bulunmuyorlar idi. Hlbuki, be asr evvel spanyol Musevileri iin
93
(Ar.) seen, ayran.
94
branice huruf bunlardr:
Murabbi huruf: ()
Rai namyla maruf huruf: ()
Mukabil Arapa huruf: ( V p f - h o X)
95
(Ar.) temekkn eden, meknlaan, yerleen.
Turkish Studies
482 Ali CN
byle deildi. spanyolca yazy yani Ltin harflerini tanyan ve

savitten haberdar olan Museviler, spanyolcay brani hurufuyla
yazdklar vakit, baz ahvalden gayri, saiteli imly ve Ltin harflerini
tanmayan ve savitten haberdar olmayanlar, heceli imly istimal
ederlerdi. Bu gayet tabi idi.
Ltin harflerini tanyp savitten haberdar olan Museviler,
(), () harflerini kelimenin ortasnda veya nihayetinde savit gibi
istimal ederler ise de, branicede samite olduklar iin, bu iki savamiti
kelimenin banda kullanmazlar. Mesel, spanyolca esta (bu mennes
iin), ir (gitmek) oro (altn) uno (bir) kelimeleri branice huruf ile
yazlacak olur ise, (Us|),96 (d|) () (u) tarznda yani Trke gibi
yazlr.
Ltin harflerini tanmayp savitten haberdar olmayan
Museviler, heceli imly kullanrlar. Fakat bu ksm Museviler,
branicede nefs-i kelimede bulunmas yahut gramerce zarureti
yznden kelimenin ortasnda ve nihayetinde bazen e, i gibi telffuz
olunan () ve o, ou gibi telffuz olunan ()yi bazen kullanrlar ve
bazen kullanmazlar. Mesel, spanyolca comer (yemek), dormir
(uyumak) kelimeleri, branice hurufuyla yazlacak olur ise, kh komer
(du) kh komir (dO) (komirn telffuzu comer) kh (d) (dormerin
telffuzu dormir) kh (dO) olur. branicede a sedasn veren elif
harfi, kelimenin ortasnda ve nihayetinde kesirl-istimal
olmadndan, branice hurufuyla yazlan spanyolca kelimelerde
ekseriyetle yazlmaz. Mesel, spanyolcada madre (valide) mercader
(tacir) kelimeleri branice hece usulyle yazlacak olur ise (vb) gibi,
(bu kelimedeki (v), e gibi okunur) ve (d|bd), (bu kelimedeki (v), e gibi
okunur) gibi yazlr.
Yahudice-spanyolcada kelimelerin nihayetinde gelen a, ()
ile ifade olunur. Mesel, spanyolca casa (tU) kelimesi, branice
hurufuyla yazlacak olur ise kaza (casa telffuz olunur) yazlr. Bu
tpk Trkede kullanlan ha-y resmiyenin meneinin ayndr.
Trkede baz ahvalde bu (), e gibi Yahudice-spanyolcada a gibi
telffuz olunur.
Yahudice spanyolca saviti, atideki cetvelde gsterilmitir.
96
Trke harfler ile gsterilen ve ileride bu kitapta gsterilecek olan
Yahudice-spanyolca kelimeleri tekil eden harfler yerine, geen sahifede Arapa ve
branice elifba cetvelinde gsterilen mukabil branice harfler konur ise, bu kelimelerin
Yahudice-spanyolcann asl imlalar elde edilir.
Turkish Studies
a = () (kelimenin iptidasnda ve kelimenin ortasnda)

e = (v) (kelimenin iptidasnda ve kelimenin ortasndaki hece
iptidasnda)
i = (v) (kelimenin iptidasnda ve kelimenin ortasndaki hece
iptidasnda)
o = () (kelimenin iptidasnda ve kelimenin ortasndaki hece
iptidasnda)
ou = () (kelimenin iptidasnda ve kelimenin ortasndaki
hece iptidasnda)
a, kelimenin nihayetinde de kullanlabilir. Fakat alel-umum
a yerine () kullanlr.
e, kelimenin ortasnda ve nihayetinde saite olarak (v)
kullanlr.
i, kelimenin ortasnda ve nihayetinde saite olarak (v)
kullanlr.
o, kelimenin ortasnda ve nihayetinde saite olarak ()
kullanlr.
ou, kelimenin ortasnda ve nihayetinde saite olarak ()
kullanlr.
Bu cetvel, hemen hemen Trke savit cetvelinin ayndr.
Trkede olduu gibi, Yahudice-spanyolcada dahi kullanlan sait,
spanyolcann telffuzunun bir ksmn bozmutur. Mesel
spanyolcada bueno (iyi) (ou=u) kelimesindeki u,o Yahudice-
spanyolcada () ile ifade ve () de o, ou telffuz edildiinden, buna
vakf olmayanlar, buenoyu boenu tarznda telffuz ederler. Kezalik
grande (byk) kelimesindeki e spanyolca (v) ile ifade ve (v) ise e, i
telffuz edildiinden buna vakf olmayanlar, grandeyi grandi
tarznda telffuz ederler. Bunun gibi ailemin lkab galante olduu
hlde, ayn sebepten dolay galanti telffuz oluna oluna o suretle
kabul olunmu ve galanti yazlmakta bulunmutur.
Trkede bu hl, bilhassa ecnebi kelimelerdeki vavn ()
telffuzunda caridir. Yahudice-spanyolca yaznn istimali yava
yava azalyor. Fakat okuyup yazmalar az olanlar, mevcudiyetinden
haberdar olmadklar saiteli imldan ziyade, branice kelimeleri kalp
addederek heceli imly kullanrlar. Geen sene, stanbulda
Turkish Studies
484 Ali CN
Sultanhamam civarnda lastik tamir eden bir Musevinin kk

dkkanndan geer iken, kapda evvel Trke lastik tamir edilir ve
sonra Yahudice-spanyolca ve branice huruf ile ( )97 ()
cmlelerini havi bir ilan grdm. Yahudice-spanyolca kelimeler,
savit usulne tevfikan Ltince huruf ile yazlacak olur ise, adovador
de lastica olur. Hlbuki, bu kelimeler hece usulyle ve Ltince harfler
ile gsterilecek olur ise, bu kelime advdor de lstica eklinde yazlr
ki, birincide o, a ve ncde a saiti eksiktir. Ltinceye Yahudice-
spanyolca kelimelerin imlsnda yanl olduunu sylediim vakit:
hayr yanl yok, tamam yazlmtr dedi. Lastiki, kendi nokta-i
nazarna gre hakl idi.
Kezalik Galatada, yksek kaldrmda bir Leh Musev
Hakkkinin, Bergmann kelimesini branice harfler ile ( )Brgmm
eklinde yazdn grdm ve sebebini sorduum vakit bu byle
yazlr cevabn verdi. Hakkk da, kendi nokta-i nazarna gre hakl
idi. Bu iki sanatkr yalnz heceli imly biliyorlar idi. Yahudice-
Almanca; [Almanca-Yahudice] iml usul, esas itibariyle Yahudice,
spanyolcaya benziyor ise de, son zamanlarda esas muhafaza
edilmekle beraber, kraat teshil etmek maksadyla baz kk tadilat
icra edilmitir.
Yahudice-Almanca saviti, atideki cetvelde gsterilmitir.
a = () (kelimenin iptidasnda ve ortasnda)
e= () (kelimenin iptidasnda ve ortasnda ve nihayetinde)
i= (v) (kelimenin iptidasnda)
o= () (kelimenin iptidasna)
u= () (kelimenin iptidasnda)
Almancada, a ile nihayetinin halis Almanca kelimeler
mevcut olmadndan, Yahudice-Almancada bu harf kelimenin
nihayetinde kullanlmaz.
Yahudice-spanyolcada e, kelimenin iptidasnda (v)
suretinde gsterilir ise, Yahudice-Almancada, saite sedas veren ayn
() ile gsterilir. nk Almancada, e den sonra gelen i, samite (v)
gibi telffuz edildiinden, iltibasa mahal kalmamak zere, Yahudice-
Almancada (v) yerine () kullanlmtr. Mesel, an () (hafif fethal
elif ve sakin nun) hecesi, Yahudice-spanyolcada yazlacak olur ise in
97
( )bdir. Bu ( )harfi zerine bir nokta konur ise, v = gibi okunur.
Turkish Studies
(s) ve Yahudice-Almancada yazlacak olur ise an (so) suretinde

yazlr ki, an ()= in (s) = an (so) hecelerinin telffuzlar birdir.
ayet, Yahudice-Almancada an yerine in kullanlacak ve bu
kelimeyi tekil eden harf Ltin harfleriyle gsterilecek olur ise, o
zaman bu kelime () deil (s) = ein okunur. Yani kelimenin ilk harfi
de deil a telffuz olunur. te bunun iindir ki, Yahudice-Almancada
kelimenin iptidasnda e her vakit ayn () ile gsterilir.
Kelimenin ortasnda ve sonunda i (v) ile ifade edilir.
Kelimenin ortasnda ve nihayetinde o, () ile ifade olunur.
Kelimenin ortasnda ve nihayetinde u, () ile ifade olunur.
Trkede ve Yahudice-spanyolcada olduu gibi Yahudice-
Almancada dahi kullanlan savit, Almancann telffuzunun bir
ksmn bozmutur. Mesel Almancada halten kelimesi Yahudice-
Almancada haltn yazlr. Bunun gibi Almancada verbrennen, deutlich,
auf kelimeleri, Yahudice-Almanca yazsyla gsterilecek olur ise,
varbrenen, diitlich, auif ekillerine girer.
Trke iml usulnn tarihesiyle dier iki lisann
mukayeseli usulnn tarihesi hakknda malumat verdikten sonra,
imdiki Trke imlnn tadil meselesine gelelim. Bu meseleyi
mnakaa etmezden evvel, Trkenin mrekkep olduu Trke,
Arapa ve Acemcenin bnyelerini ve tadilata derece-i tahammllerini
birer birer tetkik edelim.
Trke:
imdiye kadar malumumuz olan ve en eski Trke yazy
ihtiva eden Orhun 98 Kitabeleri metinlerinde grlen yaz iaretleri
meyannda, eski Trklerin atideki saiteleri istimal ettiklerini
gryoruz.
a,,eu,i,,o,ou 99
Orhun Kitabeleri, Miladn 732-735 senelerine aittir. Vilhelm
Tomsen (Wilh. Thomsen) tarafndan hal ve kraat edilen bu
kitabelerdeki eski Trk yazs, eski Trk elifbas hakknda malumat
veriyor.100 Bu yazdan anlaldna gre, eski Trkede savit
98
Orhun: Orkhon , Moolistann imalinde bir nehrin ismidir. Mevzuubahis
kitabelerin bu civarda bulunduundan, bu nehrin ismine izafeten tesmiye olmutur.
99
Eski Trke saitin ekilleri bunlardr. , eu (); ou, o (O); ,i (i); ,a (e)
100
Dechiffrement des inscriptions de lOrkhon et de lJeuissei, notice
preliminaire par Wilh. Thomsen. (Bulletin de lAcademie Royale, Copenhague, 1894)
Turkish Studies
486 Ali CN
olduundan, biz gerek bunlar, gerek imdiki Trkenin ihtiyacatn

temin eden baka saviti de, lisann bnyesi dairesinde, lisanmza
ithal edebiliriz. Mesel yazmak (oU) bilmek (pLK) birlemek (pLd)
yerine, elifba tadilat hengmnda takarrr edecek usul dairesinde
yazmak (UU); bilmek (pLK); birlemek (pLd) yazabiliriz.
Arapa:
Balada sylendii gibi, Arapann bnyesinde, nefs-i
kelimede bulunan saitten ve gramer muktezasnca savit alan
kelimelerden gayri ahvalde, sait kullanlmad iin malmz olmayan
Arapa kelimelerin bnye-i asliyelerini bozmak, balada izah olunan
ilm, siyas, iktisad nukat- nazardan muzrdr.
Arapa kelimelerin imlsn tadil, yani Arapa kelimelerin
imllarna savit ithal etmeye taraftar olanlar, Trkede kullanlan
Arapa kelimelerin artk Trkletii ve binaenaleyh bu gibi
kelimelerin, savite tbi olmalar lzm gelecei fikrini ileri srerek
mkemmel (qLJ) gibi kelimeninmkemmel (tJu) eklinde
yazlmasnda hibir beis olmad iddia edilebilir. Araplar, bu
kelimeyi mkemmel (tJu) eklinde grrler ise, onu
tanmayacaklar ve binaenaleyh anlamayacaklardr. nk Araplarn
bazlar mkemmel (qLJ) kelimesini moukammal, bazlar
mokammal ve bazlar mokemmel telffuz ederek ve pek azlar, Trk
telffuzu olan mkemmel gibi okurlar. Hlbuki kelime, mkemmel
(qLJ) eklinde gsterilecek olur ise, herkes kelimeyi tanyacak ve
alm olduu telffuza gre okuyacaktr. Arapa kelimelerin
imllarn al hlihi brakmak, Trke renmek isteyen Araplara
suhulet gstermeye ve dolaysyla Trkler ile Araplar arasnda ilm,
siyas, iktisad mnasebatn teminine pek ok yardm eder.
mlnn, cezr bir surette slahna yani Trkede mstamel
btn kelimelere savit usulnn ithaline taraftar olanlar, belki
Trkede mstamel Arapa kelimelerin okluundan tevahhu101
ederler. Bu tevahhu n-bemahldir. Zira Trkede mstamel Arapa
kelimelerin ksm- azam vezin ile mevzun tabi olduklar dnlr ise
okluk zannedildii kadar mthi deildir. Mesel, ikmal (ULJ); ilham
(rUN); zrar (d{); mkaleme (tLUJ); mudarebe (tUC); mfarakat
(XUH) gibi kelimelerin imllarn ayr ayr renmekten ise, bunlarn
ifal, mfale vezinleri zerine telffuz edildii ve imllar ayn
vezinler zerine yazld alkadarlara tefhim102 edilir. Tabidir ki,
101
(Ar.) korkma, rkme.
102
(Ar.) anlatma, bildirme.
Turkish Studies
kyas olan bu gibi vezin ve mevzun usul mesel Franszcada

telffuzlar bir olan sceau, sot, saut, seau ve ngilizcede nihayetleri bir
fakat telffuzlar muhtelif olan Grenwich, sandwich kelimelerinin
imllarndan daha kolaydr.
Trkede kullanlan Arab kelimelerin bir ksm sema, ve
bir ksm kyasdir. Semailer meyannda bilhassa Arapada slasi
mastar ve Trkede ukur mastar namyla maruf otuz iki mastarn
vezinleri vardr ki, bunlardan bazlar Trkede mstameldir. Mesel,
(q); (os); (VK); er harften mrekkep olan bu kelimenin
kraatlar muhteliftir. Slasi mastarlardan daha az ehemmiyetli olan
ism-i zaman ve mekn vardr ki, imllar her ne kadar vezin zerine
tesis etmi ise, kraatlar muhteliftir. ( bou , V c ) gibi Trkede
mstamel olan huruf- cer ve edevat- sema ksmna aittir.
Sema kelimelerin iml ve kraat, ngilizce kelimelerin
imllar gibi renilebilir. Bu gibi Arapa sema kelimelerin iml ve
kraat, ngilizce kelimelerin iml ve kraatndan, kat kat kolay
olduunu unutmamal.
Kyas ksm iin, iml ve kraat teshil eden atideki vezinler
vardr:
Slasi mcerretten:
sm-i fail: fil: (VJ) 103; ful (U); feale (J)
sm-i meful: meful (uJ); mefil (VOJ)
sm-i zaman, ism-i mekan mastar: mefal (VJ); mefil
(f)
sm-i alet: mifal (lLs)
sm-i tasgir: fuayl (b}g)
sm-i mensup: fal (vdB)
Mbalaa ile ism-i fil: faal: (UL1)
sm-i tafdil: efal (b);efil (bU); ful (U})
Slasi mcerrede mezit baplardan:
103
mutariza haricinde olanlar, vezin ve dahilinde olanlara mevzun derler.
Turkish Studies
488 Ali CN
Bap Mastar sm-i fail sm-i meful

(UF) ifal (Us) ifal (q3sd3) mfil (qF) mfal
(q}F) tefil (}d) tefil (d) mfail (d) mfaal
(U) (dU) mfale (dU) mfil
mfale
(UF) infial (Us) infil (dsM)
mnfail
(UF) iftial (U) iftial (fI) mftail (fI) mftaal
(qF) tefaul (Y) tefaul (Y) mftaal
(qU) teful (qU) teful (qU)
mtefil
(UFs) (bs ) istifal (bs) (bs)
istifal mstefil mstefal
Arapada tesniye mzekker olan ( sU ktibeyn=iki

katip gibi) ve tensiye mennes olan tan (U) ile hl ve temyiz, ifade
eden (); () kaimen (ULoU); ibadeten (Uo) gibi kyas snfna aittir.
Acemce:
Hindu-Avrupa yahut Hindu-Cermen lisan grubuna
mensuptur ki, en eski yazs Hindistann mukaddes lisan olan ve on
sekizinci asrn nihayetine doru hal ve kraat olunan Sanskritede
grlyor.
Sanskrite, be ksa ve drt uzun saiteye maliktir.
Ksa saite bunlardr: a, i,ou,(ouyu yalnz bir iaret, yani bir
harf ifade eder) r,l 104
Uzun saite unlardr: ,, o, (oyu yalnz bir iaret yani bir
harf ifade eder) R.
Kendisine mahsus iaretler ile yazlan Sanskriteden
anlalyor ki, Hindu-Avrupa lisan grubuna mensup lisanlarda savit
vardr. Binaenaleyh ayn gruba mensup Acemcenin bnye-i
asliyesinde dahi savit bulunacaktr. Elyevm Arapa harfler ile yazlan
imdiki Acemcenin imls, Arapa harfler ile yazlan imdiki Trke
gibi, Arapa iml sisteminin tesiri tahtnda kalm olduu grlyor.
104
lm-i tasavvutta, r,l nim-saite addolunurlar.
Turkish Studies
Trkeyi tekil eden lisann asl bnyeleriyle savite

derece-i tahammllerini tahlil ettikten sonra, atideki netice elde edilir:
Trke kelimeler, bnye itibariyle savite tahamml
ettiklerinden ve Arapa ve Acemcede Trke kelimeler
bulunmadndan (az bulunur) savit usulne tabi olabilir. Bu suretle
Trkenin tahsili teshil edilmi ve Trke renmek isteyen Araplar
ve Acemlere suhulet gsterilmi ve dolaysyla Trkenin tamimine105
hizmet edilmi olur.
Arapa kelimeler, bnye itibariyle savite tahamml
etmediklerinden, tabir-i her ile saviti kabul yle dursun, baz
ahvalde, onlar bnyelerinden bile tart ettiklerinden, Trkler ile
Araplar arasnda temas muhafaza ve Araplara Trkenin tahsilini
teshil etmek iin Arapa imly al hlihi brakmal.
Acemce kelimeler, bnye itibariyle, saite tahamml ettikleri
hlde, elyevm Arapa usul ile yazlmaya devam edildii ve Acemcede
ve Trkede pek ok Arapa kelimeler bulunduu ve Trkler ile
Acemler arasndaki temas muhafaza ve Acemlere Trkenin tahsilini
teshil etmek iin Acemce imly al hlihi brakmal.
Trkeyi tekil eden kelimelerin kffesine yeknesak bir iml
eklini vermek isteyenler, yani savit usulnn kabulne taraftar
olanlar, savit usul ithal edilmez ise, kelimelerin imllarn hatrda
tutmak mkldr diye iddia ederler. Bu iddia, doru deildir. nk
Franszca ve bahusus ngilizce kelimelerin imllar, Trkede
kullanlan Arapa ve Acemce kelimelerin imllarndan kolay deildir.
Bu byle iken, imly basit klmak fikriyle, hibir Fransz enfant, fille,
homme gibi kelimeleri anfan, fiy, om eklinde yazmay hatrndan bile
geirmez. Kezalik mets, mais, mai, mets (tu) met (il) mes (tu) mest
(il) maies (que tu), mait (quil) maient (quils) kelimelerinin
telffuzlar me telffuzuna benzedii iin, burada kaln ve siyah
harfler ile sraladmz muhtelifl-iml olan bu on kelimenin
imllarn bozmay ve yerlerine meyi vazetmeyi hibir Fransz
muharriri yahut hibir akademiya dnmez. nk, bunlar iml keyf
istek meselesinden ziyade, bilhassa itikak yani ilim meselesi
olduunu pekl bilirler. Srati lmek iin otomobillere konulan
taximetre aletinin imls taxametre diye yazld iin, Fransada, ilm
mnakaa kaps alm ve sahib-i selhiyet olan akademiya,
kelimenin imlsn taximetre eklinde tespit ederek meseleyi
halletmitir.
105
(Ar.) genelletirme, umumletirme.
Turkish Studies
490 Ali CN
Franszca ve bahusus ngilizce iml zorluu, Franszlarn ve

ngilizlerin terkkilerine mani olmamtr. Buna ramen Faranszca ve
ngilizce imllar, sema ve kyas kavaidinden hari kmam ve
hibir Fransz mesel:
Un home dont je vous ai deja cite le nom, La Fontaine, a
ecrit il ya deux cents en environ, beaucoup de joulies petites histoires
dont les personnages sont le plus souvent dez animaux et meme des
plantes, auxquels il prete le don dela parol, cmlesini Un om don je
vouz e deja cite le non, La Fonten, a ecri il ya deu sanz anz anviron
bocou de joli petitz istoar dou le personage son le plu souvan dez
animo e mem de plante, okel il pret le don de la parol eklinde
yazamaz. Franszca kraat kitabndan naklettiimiz yukardaki
cmlenin mrekkep olduu 47 kelimeden 28inin imlsnn garip
ekillere konulmasna o kadar dikkat ile ilenmi olan Fransz lisan
tahamml eder mi?
1901 senesinde Fransz Maarif Nezareti, mekteplerde
imldan imtihan verecek talebeye bir suhulet olmak zere, tolerances
orthographiques, yani iml msamahalar nam altnda imlya
mteallik baz msaadatta bulunmutur. simlerinden anlalaca
vehile, bu msamahalar, adetleri mazbut bir takm kelimelerin
asllarn tayir edecek mahiyette deildir. Talebe ister ise, bu
kelimelerin hlihazrdaki imllarn ve tbi olduklar kavaidi muhafaza
eder, ister ise imllarna ve tbi olduklar kavaide, mazbut msamaha
dairesinde, cz tadilat getirebilir. Franszca ism-i mrekkeplerin
aralarna vazolunan kk hattn kullanlp kullanlmamas keyfiyeti,
baz isimlerin mfret ve cem hlindeki cinslerinin (amour, orgue
gibi) vaziyeti, isimden evvel veya sonra gelen baz sfatlarn (deminu
gibi) mutabakat kavaidi, bu msamahalarn cmlesindendir.
Kezalik 1901de Almanya, pek mahdut bir takm kelimelerin
iml msamahalarna msaade ve mesel That, Thier gibi kelimelerde
tden sonra gelen telffuzca duyulmayan h ve addi (e) ren, fixi(e) ren
kelimelerinde iden sonra gelen ve telffuzca duyulmayan enin
hazfn; bir kelimede yazlan Zustande gibi kelimenin zu Stande
eklinde yani iki kelime arasn, isimlerin ilk harflerinin byk yahut
kk harfler ile yazlmasn tecviz etmitir. Bu suretle mesel, That
kelimesi h ile yazld gibi hsiz de yazlr. Almanya, bu msamahay
Almancada () gibi telffuz olunan f, ph, vli kelimeler iin, itikak
esbabndan dolay, msaade etmemitir.
Fransa ve Almanya gibi pek mterakk iki milletin, esbb-
ilmiyeden ve milliyeden dolay imllarna o kadar merbut olmalar,
yukarda sylendii gibi, iml meselesinin keyf ve arzu ile
Turkish Studies
hallolunacak bir mesele olmadn gsterir. Baladaki mtaladan

sonra, elifba ve iml meseleleri hakknda dndmz atideki
neticeler ile telhis ediyoruz:
1. Elyevm, Trkede kullandmz ve elifba faslnda
kaydettiimiz Arapa harflerin kffesini al hlihi ipka ve istimal
etmek.
2. Halis Trke kelimelerin imllarna savit usuln ithal
etmek.
3. Arapa ve Acemce kelimelerin imllarn al hlihi terk
etmek.
4. Okunmas mkl olan Arapa ve Acemce ism-i haslarn
yanna, kraatlarn teshil etmek iin, ayn isimleri Arapa harfler ve
yeni kabul olunacak Trke iml ile yazp mutariza iine vazetmek.
KAYNAKA
AKURA, Yusuf, (1991). Tarz- Siyaset, Ankara, Trk Tarih
Kurumu Yaynlar.
GALANTI, Avram; Trkede Arab ve Latin Harfleri ve ml
Meseleleri, Ktlk ve Matbaaclk Anonim irketi,
stanbul, 1925.
GALANTI, Avram; Arabi Harfleri Terakkimize Mani Deildir
,Tabiat Matbaas, stanbul, 1927.
GALANTI, Avram; Vatanda, Trke Konu! ,Tabiat Matbaas,
stanbul, 1925.
GALANTI, Avram; (1925/1341 ). Trkede Arabi ve Latin Harfleri
ve ml Meseleleri, stanbul, Ktlk ve Matbaaclk
Anonim irketi.
Tarih-i medeniyette Mustafa Kemal ve Kumanda Ettii Trk Ordusu,
Yeni Mecmua, say, 87.
COHEN, Albert; Morceaux choisis des auteurs franais, Paris 1922.
Trk Liselerde Arab ve Faris ,Yeni Mecmua, say, 83.
THOMSEN, Wilh.; Dechiffrement des inscriptions de lOrkhon et de
lJeuissei, notice preliminaire. (Bulletin de lAcademie
Royale, Copenhague, 1894).
Turkish Studies

Cinali 1208

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cinali 1208

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AVRAM GALANTNN

TRKEDE ARAB VE LTN HARFLER VE ML

THE ISSUE ARABIAN AND LATIN LETTERS IN

journalists, writers and scientists at some length and in

Trkenin yaz ile bulumas, bilindii gibi, milattan nceki

Trk gibi terimler, Trke ve Trkenin sadeletirilmesi,

Avram Galantinin Trkede Arab ve Ltin Harfleri ve ml

Matbaas, stanbul, 1927); Vatanda, Trke Konu! (Tabiat Matbaas, stanbul,

1. Kolay ve resimli elifba kitaplar yazmak iin her alt

isteyen Arap ve Farslarn ilerini kolaylatrmak ve Trkler ile Arap

Ltin harfleri taraftarlar, bu tariki takip edenlerin sratle

Trkler, slmiyeti kabul ettikten sonra, Araplar tarafndan

Baladaki cetvelde 22 Kenan harf grld halde,

3- ze harfi z ile gsterilmitir. Bu harfin imdiki

Savitler: Ltincede basit olan savit: a, , , e, , , , , i, ,

Trkede saite olarak kullanlan y v Franszcann i (ksa)

Savamit: Ltin harfleriyle telffuzda iliii olan Trke

- (k) Franszcada muhtelif ekli ile gsterilir.

kifayetsizliine atfederek, terakkinin anahtar Ltin harflerindendir

Fikrimizi izah edelim:

cmle ile ifade olunabilir. Baz kere, bu gibi kelimelerin mukabil

education kelimelerindeki c, , s, ss, tnin kullanlmas ss yahut

askerinin yksek kuvve-i maneviyesi, Kanada hububat borsalarn alt

anakkalenin hakiki mdafileri kk ktadan ve azdan dolma toplardan ziyade,

Bu iki misali getirmekten maksat, elifbann siyaset ile

ngiltere, yirmiden ziyade devletin ittifak, dostluk, tevecchnn

ecnebi lisan Franszca olduundan ve o zamana kadar bizde Almanca

medeniyet hadimi olur. Zaten bir milletin bykl, arazisinin

kraat ve erh ettiriyor ve bu suretle Fransz lisannn, bu mddet

Ayn parann imdiki Franszca metni:

Comrades said he, true

Baladaki mtalattan anlalyor ki, mekatib-i taliyemizde

ticaretimizin inkiafna yardm edecek lisanlar meyannda bulunan,

3. Usul-i tedrisleri zayf olan muallimlere bir nevi rehber

Kullandmz Arapa harflerin menei Kenanca olduunu

kabul etmilerdir. Olduu gibi tabirini kullanyoruz. nk bu usul

(}) olmalarna gre, Trke salkm kelimesinin yine hece usulne

Bu misaller gibi aprak (o}dU) kelimesinin aprak (o

te bu usule gre, olup (u) (V); bilir (dK) (dK), (dK);

etmilerdir. Mesel, ngilizcede vida demek olan screw = (dIs)

mmeyyizesi:93 aynel fiilinde ve lamel fiilinde huruf- halk olan

byle deildi. spanyolca yazy yani Ltin harflerini tanyan ve

a = () (kelimenin iptidasnda ve kelimenin ortasnda)

Sultanhamam civarnda lastik tamir eden bir Musevinin kk

(s) ve Yahudice-Almancada yazlacak olur ise an (so) suretinde

olduundan, biz gerek bunlar, gerek imdiki Trkenin ihtiyacatn

kyas olan bu gibi vezin ve mevzun usul mesel Franszcada

Bap Mastar sm-i fail sm-i meful

Arapada tesniye mzekker olan ( sU ktibeyn=iki

Trkeyi tekil eden lisann asl bnyeleriyle savite

Franszca ve bahusus ngilizce iml zorluu, Franszlarn ve

hallolunacak bir mesele olmadn gsterir. Baladaki mtaladan

You might also like