Sleyman Demirel niversitesi Suleyman Demirel University

ktisadi ve dari Bilimler The Journal of Faculty of Economics

Fakltesi Dergisi and Administrative Sciences
Y.2012, C.17, S.2, s.67-92. Y.2012, Vol.17, No.2, pp.67-92.

TRK VERG SSTEMNDE

E-MALYE UYGULAMALARI
E-FINANCIAL APPLICATIONS
IN TURKISH TAX SYSTEM

Do.Dr.Ersan Z*
Ar.Gr.Doan BOZDOAN**
ZET
Biliim teknolojilerinde yaanan hzl deiim-dnm zel
sektrde olduu kadar kamu sektrnde de yenilikleri gerekli klmtr. Bu
yeniliklerin temel hedefi kamusal ihtiyalarn etkin bir ekilde
karlanmasdr. Deien kamu hizmeti anlaynn nemli gstergelerinden
birisi de E-Devlet uygulamalarnn yaygnlamas olmutur.
Trkiyede de E-Devlet ve E-Dnm projeleri erevesinde E-
Maliye alannda dzenlemeler n plana kmtr. Burada amalanan ise,
toplumsal fayday maksimize etmek, vergi gelirlerinde art salamak ve kayt
d ekonominin nne geilmesi olmutur.
almann amac Trkiyede uygulanan E-Maliye uygulamalarnn
mevzuat baznda incelenmesidir. almann sonunda hedeflenen, E-maliye
uygulamalarndan E-Beyanname, E-Fatura, E-Belge, E-Defter, E-Fatura, E-
Tahsilat, E-Denetim ve E-Haciz konularnda mevzuatta yer alan eksiklikleri
tespit etmek ve bu eksikliklere ynelik zm nerilerinde bulunmaktr.
ABSTRACT
The rapid developments in information Technologies, as well as the
private sector innovations have made it necessary in the public sector. The
main objectives of these innovations are to meet public needs effectively. One
of the important indicators of the changing concept of public service has
been the spread of E-Government applications.
The E-Government and E-Transformation in Turkey within tje
framework of projects in the field of E-Finance arrangements came to the
fore. Here, as an objective, to maximize social benefit, to prevent the increase
in tax revenue to provide and include the informal economy.
The purpose of the legislation in force in Turkey on the basis of the
study to examine the E-Finance system. Targeted at the end of the study, E-
Finance applications, E-Tax Return, E-Billing, E-Documents, E-Book, E-
Collection, E-Control and E-Seizure issues is to identify deficiencies in the
legislation.
E-Devlet, E-Maliye, Vergi
E-Government, E-Financial, Tax

*
Pamukkale niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi.
**
Gaziosmanpaa niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi.
 Z BOZDOAN 2012

GR
Kreselleme olgusunun etkisini youn bir ekilde hissettirdii
gnmz dnyasnda, biliim ve enformasyon teknolojisi byk bir hzla
ilerlemektedir. Biliim teknolojilerinde yaanan gelimelerle internet hayatn
her alanna girmitir. ncelikle iletmeler internet teknolojilerinden youn
ekilde yararlanmaya balamtr. letmelerdeki bu gelimeler sonrasnda
devlet ynetimlerini de internet teknolojisinden yararlanma hususunda
harekete geirmitir. Sonu itibariyle kamu ynetimi anlaynda kkl
deiimler meydana gelmitir. Devletlerin biliim teknolojilerinden
yararlanmaya balamasyla elektronik devlet kavram ortaya kmtr.
Biliim teknolojileri zerine kurulan e-devlet uygulamalar btn
dnyada gelimeye balamtr ve bu geliimi gnmzde de hzla
srdrmektedir. Uygulamalar kimi lkelerde daha erken zamanda ve daha
abuk bir ekilde geliirken, kimi lkelerde daha sonralar ve yava bir
ekilde gelimektedir. Hzl ekilde geliimin meydana geldii lkelerin
gl ve teknoloji bakmndan gelimi lke olduklar grlmektedir.
Dierleri ise ekonomik olarak zayf ve teknolojik gelimilik bakmndan
geride kalm lkelerdir.
Devletin yeniden yaplanma srecindeki hareket noktas byk
lde vatanda odakl hizmet anlaydr. Devlet salkl ekilde varln
srdrmek, hkmetlerde kalc olabilmek iin vatandan memnuniyetini
salamak zorundadr. Vatanda memnuniyetinin salanabilmesi iin
elektronik devlet anlay ile beraber hizmette zaman ve mekan snr ortadan
kaldrlarak, vatandan aracsz olarak ksa srede hizmete ulamas
salanmaktadr.
Devletlerin en nemli fonksiyonu toplumsal ihtiyalarn
karlanmasdr. Devletler toplumun ihtiyalarn kamu hizmetleri aracl ile
karlar. Bu hizmetlerin finansman eitli yollardan salanmaktadr. Bu
yollardan en nemlisi vergilerdir. Vergiler devletlerin egemenlik erkinin bir
sonucudur. Yasal dzenlemeler ile desteklenmeli, kii hak ve zgrlklerinin
ihlali engellenmelidir. Bunun yannda lkelerin vergi gelirlerini gvence
altna alacak dzenlemeler yapmas gerekir. Vergi kayp ve kaaklarnn
nlenmesi, kamu hizmeti kalitesinin artrlmas ve mkelleflerin ilem yapma
hznn artrlmas konularnda E-devlet uygulamalarnn ok nemli bir yeri
vardr. lkelerin mali sistemlerinin E-devlet uygulamalar erevesinde
gerekli otomasyona sahip olmas vergi gelirlerini gvence altna alacaktr.
E-devlet olgusu ile Trkiyenin tanmas 1980li yllara
dayanmaktadr. Sz konusu yllarla birlikte ekonomik politikalarn daha
liberal bir ehre kazandn ve bu dorultuda devlet yapsna ynelik bir
takm deiim politikalarnn uygulamaya konulduunu syleyebiliriz.
Trkiyede E-devlet uygulamalarnn en youn olarak yaand kurum
Maliye Bakanldr. E-devlet uygulamalar konusunda Maliye Bakanlnn
ciddi otomasyon almalarnn olduu grlmektedir.
alma iki blmden olumaktadr. Birinci blmde E-devlet, E-
dnm ve kayt d ekonomi konular detayl bir ekilde aklanacaktr.

68
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

kinci blmde ise Trkiyede Maliye Bakanlnn E-devlet projeleri, E-

vergileme konusu ve Trk Vergi Sistemindeki E-maliye uygulamalar
deerlendirme altna alnarak, sonuta mevzuat eksiklikleri tespit edilecek ve
gerekli zm nerilerinde bulunulacaktr.

1. E-DNM, E-DEVLET VE KAYIT DII EKONOM

1.1. E-Dnm
Dnm, bir yapdan daha ileri bir yapya geii ifade etmektedir.
Bilinli ve mutlak suretle kendi kontrol ettiimiz deiimi gerekletirirsek
dnmden bahsedebiliriz. Dnmde toplumsal dinamiklerin yeniden
ekillendii olumlu yeni bir yap sz konusudur. E-dnm, insanlarn bilgi-
iletiim teknolojilerini kullanarak alma ve i anlaynn yan sra, kltr
ve yaam anlaynn elektronik deiimini, dijital hayata geii simgeler
(www.biliimmerkezi.org). E-dnm, zerine srekli yenileri eklenen
birikimli bir deiimdir. Kamu sektr, zel sektr ve bireyler bu deiimin
bir parasdr.
E-dnm, bir kurumun kltrnn, i modelinin, srelerinin,
rn ve hizmetlerinin, bir btnlk iinde deitirilmesi srecinde, biliim ve
iletiim teknolojilerinin etkin kullanmn ifade etmektedir. Bu nedenle
lkeler, e-dnm giriimleri kapsamnda interneti yaygnlatrmak ve
bilgisayar okur-yazarln artrmak iin eitli politikalar gelitirmek
ynnde aba harcamaktadrlar (Bensghir,1996:25). Bilgi toplumunda bilgi
ve iletiim teknolojilerinin (BT) nemi byktr. irketler hem ulusal hem
de uluslararas irketlerle olan ilikilerini e-ticaret olarak yrtmektedirler
(Fstkolu, 2007:7)
Gelimi toplumlarda bilgi, gelitirilmesi gereken bir ulusal kaynak
olarak grlmekte; demokrasinin katlmc ve effaf olma nitelikleri
gereince kamu bilgileri vatandalarla olabildiince paylalmaktadr. Ancak,
gelimilik dzeyi azaldka bilginin paylam da azalmaktadr.
Kreselleme dorultusunda ekonomik anlamda snrlarn ortadan kalkt bir
dnyada, bilgi ve iletiim teknolojilerindeki hzl gelimeler, Trkiye ile
dier gelimi lkeler arasndaki a artrmaktadr. Elektronik devrim,
Sanayi Devrimine ge balayan Trkiyenin dier lkelerle arasndaki
mevcut a kapatabilmesi ve bilgi toplumuna ulaabilmesi iin bir frsat
saylabilir. Avrupa Birlii yolunda ilerleyen Trkiyenin, gerek devlet, gerek
yerel ynetim baznda, bilgiyi ve teknolojiyi daha iyi kullanmas ve yeni bir
yaplanmaya gitmesi gerekmektedir. Bu yaplanma modeli, E-devlettir
(www.digitaldevlet.net).
1.2. E-Devlet
Bilgisayar ve internet teknolojilerinin her geen gn yaammzda
daha fazla yer almaya balad gnmzde, kamu hizmetlerinin tm
vatandalara hzl ve kolay bir ekilde ulatrlmas ve devletin vatandana
yaklatrlmas amacyla Trkiyedeki bir ok kamu kurumu ellerindeki bilgi

69
 Z BOZDOAN 2012

ve belgeleri bilgisayar ortamna tamtr. Yani geleneksel devlet

yaplanmas gnmzde ilevselliini yitirmektedir.
E-devlet, hizmet verdii alanlarda bilgi ve iletiim teknolojilerinin
kullanlmas yoluyla daha effaf, vatandaa daha yakn, daha ucuz ve daha iyi
alan bir idari yap olarak tanmlanabilir (Koak, 2005:1). zellikle
ynetimin yeniden yaplandrlmas abalaryla nem kazanmaya balayan E-
devlet kavram, btnlemi stratejiyi, sre, organizasyon ve teknolojiyi
ifade eden bir kavramdr (ukurayr ve Eki, 2001:103). Dier bir ifadeyle
E-devlet, E-yurtta ve E-hkmet arasnda olan ilikilerin karlkl hizmet
anlayna dayal olarak gerekletirildii bir teknoloji almasdr (Demirel,
2006:84). E-devlet ile birlikte; Kamu kurumlar effaflaacak, kamu
hizmetleri hzl, etkin ve verimli ekilde yryecek, vatandan ynetime
katlm artacak, demokrasi tabana yaylacak, kurumlar aras bilgi alverii
hzlanacak, i ve veri yenilenmesi nlenerek zaman ve maliyet tasarrufu
salanacak, kamusal karar organlarnn karar alma sreleri iin gereken
veriler salkl ve hzl derlenecek, vatanda memnuniyeti artacak, hayat
kalitesi ykselecek, ekonomik gelime ivme kazanacak, katsz ortama
geilerek tasarruf ve gvenlik salanacak, vatandalarn talepleri n plana
kacak, vatanda ve devlet arasndaki ilikiler geliecek ve gven ortam
tesis edilerek, insan yanllar en az dzeye ekilecektir (Bke, 2002:18-19)
E-Devlet yapsna ynelik olarak ekil 1i incelediimizde, devletin
temel unsurlar olan vatanda ve kurulularn (hem zel hem de kamu) E-
devlette, E-vatanda, E-irket ve E-kurum biiminde kendini gsterdiini
gryoruz. Ancak E-devleti olutururken sz konusu unsurlara ncelikler
vermek ve birini tam anlamyla gerekletirmeden E-devlet olmaz trnde
yaklamlarda bulunmak E-devlet olgusunu olumsuz etkileyecektir. Eer her
bir unsur, kendi ierisinde E olgusunu gerekletirirse bu karlkl
etkileimi salayacak ve E-devlet oluacaktr.
ekil 1: E-Devlet Yaps

Kaynak: Demokaan Demirel (2006), E-Devlet ve Dnya rnekleri, Saytay

Dergisi, s.85.
1.2.1. Geleneksel Devlet ve E-Devlet Ayrm
Birok lke biliim teknolojilerinden yararlanarak daha etkin, daha
verimli ve daha hzl bir devlet organizasyonu oluturmak iin deiik
projeler gelitirmektedir. Bu projelerdeki ortak hedef devletin tm kurum ve
kurulularn internet ortamna tayarak etkili ve verimli alan bir

70
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

organizasyon oluturmaktr. Bu sayede hem ekonomik hem de demokratik

alanda yeni bir devlet yaplanmasndan sz etmek mmkn olacaktr.
Tablo 1: Geleneksel Devlet ve E-Devlette Vatanda Kamu
Ynetimi likisi

Geleneksel Devlet E-Devlet

Pasif Yurtta Aktif Mteri-Yurtta

Kat Temelli letiim Elektronik letiim
Dikey/Hiyerarik Yaplanma Yatay/Koordineli A Yaplanmas
Ynetimin Veri Yklemesi Yurttan Veri Yklemesi
Eleman Yant Otomatik Sesli Posta, ar Merkezi vb.
Eleman Yardm Kendi Kendine Yardm/Uzman Yardm
Eleman-Temelli Denetim Otomatik Veri Gncellemesiyle Denetim
Mekanizmas
Nakit Ak/ek Elektronik Fon Transferi (EFT)
Tektip Hizmet Kiiselletirilmi/Farkllatrlm Hizmet
Blmlenmi/Kesintili Hizmet Btnsel/Srekli/Farkllatrlm Hizmet
Yksek lem Maliyeti Dk lem Maliyeti
Verimsiz Byme Verimlilik Ynetimi
Tek Ynl letiim Etkileim
Uyruk likisi Katlm likisi
Kapal Devlet Ak Devlet
Kaynak: zgr Ukan, E-Devlet, E-Demokrasi ve Trkiye, Kamu
Ynetiminin Yeniden Yaplanmas in Strateji ve Politikalar-I, Literatr
Yaynclk, 2003, s.47.
E-devlet genel olarak ele alndnda yeni bir kavram gibi alglansa
da aslnda E-devleti yeni yapan unsurlar, kullanlan aralar ve bu kavramn
altnda yatan zelliklerdir. Devlet her ne kadar elektronik olursa olsun yerine
getirmesi gereken temel fonksiyonlar ayndr. Burada yeni olan elektronik
devletin, geleneksel devletten farkl olarak, ilevini nasl ve hangi aralarla
gerekletirdiidir.
E-devlet yaps ierisinde vatandan kamu kurumlar ile bire bir
kar karya gelmesi sz konusu olmamaktadr. Kamu hizmetini talep eden
vatanda yada herhangi bir tzel kii kamu bilgi sistemine ulamakta ve bu
sistemin ynlendirmesi ile talep edilen kamu hizmetine eriilmektedir.
Dolaysyla E-devleti geleneksel devlete rakip olarak deerlendirmektense,
geleneksel devlet ierisindeki gncelleme ilemi olarak nitelendirmek daha
doru olacaktr.

71
 Z BOZDOAN 2012

1.2.2. E-Devletin zellikleri

E-Devletin zn oluturan bilim bazl dnya gr, yeni bilgi ve
teknoloji retmeye ak bir sistem oluturmakta ve bu ak sistem bir yandan
mekn iinde, dier yandan gelecee doru genileyip evrilirken uygarlk
kalbnn geliim yolunu da belirlemektedir (Erkan, 2000:114). Bu noktada
E-devlet ile ilgili olarak belirtilmesi gereken ilk ve en nemli zellik
Elektronik devletin bir bilgi devleti olduudur.
Bilgi toplumunda bireylerin artk mteri/vatandalar olarak
kamudan beklentileri sadece kamusal bilgilerin sunulmas deil, ayn
zamanda salanan bilgilerin anlalabilir, kullanlabilir, gncel, doru ve
eksiksiz olmasdr. zel sektr iletme organizasyonlarnn da bilgi
teknolojileri ve sistemlerinden optimal dzeyde yararlanabilmeleri iin,
merkezi ynetimin zendirici ve teknolojik altyap hazrlayc rollerinin
gereklerini yerine getirmesi zorunludur (t, 2003:44).
Elektronik devlet yaps yalnzca vatandalarn bilgiye erime
taleplerini karlamakla kalmamaktadr. Kamu hizmetlerinin elektronik
yaplar iinde grlebilmesi, vatandalarn kendileri hakkndaki bilgileri yine
sorunsuz ve kolaylkla kamunun ilgili birimlerine aktarabilmesini de ierir.
Biliim ann nimetleri olan en son teknolojileri kullanan e-devlet
modeli, bir evrakn kamu kurumuna ulat andan itibaren, yetkili kiiler
tarafndan herhangi bir zamanda, nerede ve ne aamada olduunun elektronik
ortamda bilinmesi ve izlenmesine ilaveten konusuna, ilgisine veya dier
herhangi bir kritere gre elektronik ortamda evveliyat arama ve inceleme
yaplabilmesine olanak veren yapsyla teknik stnln de ortaya
koymaktadr (Sayglolu ve Ar, 2003:79). Bylelikle E-devletin teknik bir
devlet olma zelliini grebiliyoruz.
1.2.3. E-Devlet Uygulamalarnn Ama ve Faydalar
E-devlet ile vatanda-devlet ilikileri karlkl olarak a ortamnda
salanabilmekte, devlet hizmetleri a ortamnda zaman ve mekan ayrm
olmakszn sunulabilmekte, vatandalar ise grev ve ykmllklerini a
zerinden yerine getirebilmektedirler. Bu erevede, E-devleti basit bir
ekilde teknolojik olanaklarn kullanm olarak grmek, yanl bir
deerlendirme olacaktr. nk bu uygulamalarn ayn zamanda insan
kaynaklarnn, i srelerinin ve hizmeti kullanan vatandalarn
potansiyellerinin maksimize edilerek deerlendirilmesini de ieren bir yap
deiimini de kapsadn gz ard etmemek gerekir (Yavuz ve ark,
2009:5). Bylelikle vatandalar rn veya hizmet zincirinin basit bir halkas
olmamakla beraber ynetiim srecinin bir orta haline gelmektedirler. Bu
yzden bilgi ve enformasyon teknolojileri, geleneksel balamdaki iletiim,
danma ve karar verme mekanizmalar yeniden tanmlanmakta, kamu
kurumlarndaki grevlilerin eskiden kalan sre ve yaplarn tekrar gzden
geirmeleri bir zorunluluk haline gelmektedir (Yavuz ve ark, 2009:5).
Tm bunlarn sistemli bir ekilde yaplabilmesi ve gereklerin yerine
getirilebilmesi E-devlet yapsnn olumasndan sonra salanabilecek
durumlardr.

72
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

E-Devlet uygulamalarna geni bir perspektiften bakldnda ne

kadar byk bir faydaya sahip olduu rahatlkla grlebilir. rgtlerde
ynetsel etkinlik ve vatandalara sunulan hizmetlerin kalitesi E-devlet
uygulamalar ile kolaylkl artrlabilir. Spesifik olarak, i rgtsel ileyi
balamnda enformasyon ve iletiim teknolojileri yoluyla etkinlik ve
etkinlie ulamak iin bilgilerin toplanmas, depolanmas, dzenli bir ekilde
tutulmas ve kolayca ulalarak ynetilebilmesi konusunda byk olanaklar
salanmaktadr (Yavuz ve ark, 2009:6). Baarl ve klasik devlet anlay
temelinde oluturulmu bir E-devlet modelinin lkenin ekonomik
kalknmasndan, sosyo-kltrel geliimine, yaam kalitesinin istenen dzeye
getirilmesine, katlmc demokrasinin glenmesine kadar pek ok faydas
mmkndr.
E- Devletin balca temel amac bulunmaktadr. Birincisi,
kamusal hizmeti eriilebilir hale getirmek, ikincisi, katlmcl arttrmak,
sonuncusu da devlet kurumlarnn rasyonel ilemesini gerekletirmektir. Bu
amalar erevesinde kreselleme, bilgi younluu ve alarn varl
ynetimlerin bilgi teknolojileri zerine uyarlanmasn kolaylatrmlardr
(Alptrk, 2002:34).
1.3. Kayt D Ekonomi
Kayt d ekonomi kavram; bilinen istatistiki yntemlere gre
tahmin edilemeyen ve gayri safi milli hasla hesaplarn elde etmede
kullanlamayan gelir getirici ekonomik faaliyetlerin tmdr. Baka bir ifade
ile kayt d ekonomi, belgeye hi balanmam yada ierii gerei
yanstmayan belgelerle gerekletirilen ekonomik faaliyetlerin devletin
bilgisi dna tanmasdr.
Ekonomik faaliyetler ierisinde yasal ve yasal olmayan alanlar
bulunmaktadr. Kayt d ekonomi yasal faaliyetler ierisinde olabilecei
gibi yasal olmayan faaliyetlerde de kendisini gsterebilmektedir. Ekonomide
kayt dlk sadece alnm ve mal, uyuturucu ticareti, kumar, kara para,
sahtecilik ya da vergi karmak gibi muhasebe kaytlarnda yer almayan ve
Gelir daresinden gizlenen faaliyet ve ilemler deildir. Evlerde aile
yaknlarnca gerekletirilen gelir getirici faaliyetler, ikinci i yapma, mal ve
hizmet takaslar, alanlara yaplan ancak vergiye tabi tutulmayan demeler
gibi yasal faaliyetlerde kayt dln konusuna girmektedir. Vergilendirme
asndan ise kayt dlk, vergiden kanma ve vergi karma eklinde ortaya
kmaktadr (Kzlot, 2004:115).
Kayt d ekonominin ortaya kmasnda baz faktrlerin nemli rol
oynadn syleyebiliriz. Bu faktrler, zel sektr zerindeki mali yklerin
ve vergi sisteminin adil olmamas, globalleme, kt ynetim ve mkellef
psikolojisi, isizlik oran, dk gelir dzeyi ve yoksulluk, denetimsizlik,
ekonominin gelimemi olmas ve kamusal dzenlemeler olarak sralanabilir
(Ay, 2006:59-61).
Hkmetler kayt d ekonomi ile mutlaka mcadele etmek
zorundadrlar. Mdahale edilmemesi halinde bu olgu tm ekonomiyi sarar ve
devlet hizmet edemez bir hale gelir. Kayt d ile mcadelede, nce kayt

73
 Z BOZDOAN 2012

dla sebep olan temel faktrler ortadan kaldrlmaldr. Ardndan dier

kurumlarla ibirlii dhilinde haksz rekabet nlenmeli ve sosyal adalet tesis
edilmelidir (Tekin, 2003:73).

2. MALYE BAKANLII E-DEVLET PROJELER, E-

VERGLEME VE TRK VERG SSTEMNDE E-
MALYE UYGULAMALARI
2.1. E-Dnm Trkiye Projesi
58. hkmet tarafndan hazrlanan acil eylem plannda E-dnm
Trkiye Projesine yer verilmi, sz konusu projenin koordinasyonu,
izlenmesi, deerlendirilmesi ve ynlendirilmesi ile ilgili olarak Devlet
Planlama Tekilat Mstearl grevlendirilmitir. Bu grevin yerine
getirilmesi amacyla DPT bnyesinde Bilgi Toplum Dairesi Bakanl
kurulmutur. Ayrca 27 ubat 2003 tarihinde yaymlanan 2003/12 sayl
babakanlk genelgesi ile E-dnm Trkiye Projesinin amalar, kurumsal
yaps ve uygulama esaslar belirlenmitir.
Kamu kurumlarnda teknolojinin etkin kullanmn zorunlu klan
drt temel unsur bulunmaktadr. Bunlar (Iksal, 2004:4);
Vatandan, deien ve gelien yaamsal beklentilerinin srekli
olarak ykselmesi,
Hizmet sunma maliyetinin teknolojilerin yardm ile drlebilecek
olmas,
Kresel rekabetin inanlmaz boyutlara ulat dnya leinde,
salkl ekonomik geliimin ne denli nemli olduu aktr.
Bylesine youn bir ortamn en nemli ta, doru bilgiye en abuk
biimde ulaabilmek, hzl ve doru karar verebilmektir. Kamunun
lokomotif grevi stlenerek karar srelerini desteklemesine ve
ynlendirmesine gereksinim duyulmas,
Daha tutarl, daha etkin ve daha gvenli bir yntem ve retim
altyapsn oluturabilmek iin, kamu verimliliinin ve effaflnn
attrlmasna duyulan gereksinimdir.
Dnya Ekonomik Forumu tarafndan hazrlanan Kresel Bilgi
Teknolojisi balkl raporda, lkelerin bilgi toplumuna geiteki hazrlklar
ve bu konudaki eitli gstergeleri dikkate alnarak bir sralama
yaplmaktadr. Bu sralamann yaplmasnda lkelerin hizmet sunum ekilleri,
teknoloji retme yetenekleri, insan sermayesi ve hukuki alt yaplar nemli
rol oynamaktadr.

74
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

Tablo 2: Trkiye'nin Bilgi Toplumuna Hazr Olma Durumu

(Networked Readiness)

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Deerlendirilen 80 102 104 115 122 127 134 133 138

lke Says

E-Hazrlk 50 56 52 48 52 55 61 69 71
Sras-Trkiye

Kaynak: Dnya Ekonomik Forumlar, 2004-2011.

Tablo 2de Dnya Ekonomik Forumu raporlarna gre Trkiyenin
bilgi toplumuna hazr olma durumu 2003den 2011e kadar belirtilmitir.
Buna gre, Trkiye 2010da 133 lke ierisinde 69. srada yer alrken, 2011
ylnda 138 lke ierisinde 71. srada yer almtr.
Tablo 3: lkelerin Bilgi Toplumuna Hazr Olma Durumu
(Networked Readiness)
2010-2011
SIRA LKE PUAN
1 sve 5,60
2 Singapur 5,59
3 Finlandiya 5,43
4 svire 5,33
5 ABD 5,33
6 Taiwan, in 5,30

71 TRKYE 3,79
Toplam 138 lke
Kaynak: Dnya Ekonomik Forumu, 2011
Tablo 3de 2011 ylnda 71. Srada yer alan Trkiyenin puann 3,79
olduu grlmektedir. Bu durum Trkiyenin uzun vadede bilgi toplumu
olmaya ynelik daha ok faaliyette bulunmas gerektiini gstermektedir.
Trkiyede eitli kurumlarn E-dnm projesi dhilinde bir takm
faaliyetlerde bulunduklarn syleyebiliriz. Bu kurumlardan en nemlisi hi
phesiz ki Maliye Bakanldr.
2.2. E-Vergileme Sistemi ve Maliye Bakanlnn E-Devlet
Projeleri ve Biliim Personeli Destei
Ticari globalleme, elektronik ticaret ve elektronik devlet
yaplanmalarndan nce dnya ekonomik hayatna baklrsa; demelerin
geleneksel metodlarla yapld, vergilerin de yine geleneksel metodlarla
topland ve dier ekonomik aktivitelerde de benzer uygulamalara gidildii
grlmektedir (Akdemir ve z, 2004:137).

75
 Z BOZDOAN 2012

Elektronik vergi ynetimi; vergi beyannamelerinin mkellefler veya

vergi sorumlular tarafndan elektronik ortamda doldurulup vergi idaresine
ulatrlmasdr1. Vergiler, internete bal bilgisayarlar ve evrimii
haberleme aralar ile vergi dairesine gitmeden denebilmektedir. E-devlet
uygulamas ile pek ok lkede E-vergileme sistemi uygulanabilmektedir. E-
vergilendirme, verginin tahakkuku ve tahsilini salayan bir E-devlet
uygulamasdr. Vergi dairelerinin otomasyonu konusunda bilgi iletiim
teknolojilerindeki gelimelerin ok etkili olduunu syleyebiliriz. Bu
gelimelerle birlikte vergi mkelleflerinin beyannamelerini elektronik
ortamda verebilmeleri, beyannamelere ynelik tahsil ve tahakkuk ilemlerini
bilgisayar yardm ile yapabilmeleri, vergi mkelleflerinin gelir ve servet
harcamalar ile ilgili bilgileri elektronik ortamda toplayabilmesi ve en
nihayetinde vergi denetiminin bilgisayar destekli olmas salanmtr (etin,
2010:81). Bu yeniliklerle birlikte 21. Yzylda kayt d ekonominin
azalmas kanlmaz olacaktr.
E-vergileme sisteminin tam olarak olumas ve gl bir alt yapya
sahip olmasna ynelik olarak, E-devlet projeleri erevesinde, Maliye

1
E-Beyanname gnderebilecek olan mkellefler;
3568 sayl Serbest Muhasebeci Mali Mavir ve Yeminli Mali Mavirlik Kanunu
uyarnca karlan teblilere gre aktif byklkleri veya net sat haslatlarnn belli
bir tutarn zerinde olmas nedeniyle beyannamelerini meslek mensubuna
imzalatmak zorunluluu bulunmayan mkellefler,
Vergi Usul Kanununun mkerrer 257.nci maddesinin Bakanlmza verdii yetkiye
istinaden, 3568 sayl kanun uyarnca yetki alm olup bamsz alan Serbest
Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Mavir ve Yeminli Mali Mavirler (meslek
mensuplar),
Katma Bteli dareler,
l zel dareleri,
Belediyeler ve bunlara bal iktisadi iletmeler,
Kamu ktisadi Teebbsleri,
Devlet ve Kamu ktisadi Teebbsleri tirakleri,
Dner Sermayeli letmeler,
zerk Kurulular,
Dier Kamu Kurumlar,
Noterler,
Muhasebeye ilikin ilemleri, iletmede baml olarak alan ve 3568 sayl Kanuna
gre ruhsat alm bulunan meslek mensuplar tarafndan yerine getirilen mkellefler,
Herhangi bir hadde ve snrlamaya tabi olmakszn, Yeminli Mali Mavirlerle tam
tasdik szlemesi imzalam olan mkellefler,
Gayrimenkul sermaye irad mkellefleri,
1581 sayl Kanuna gre kurulan Tarm Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri,
1136 sayl Avukatlk Kanununa gre ruhsat alm Avukatlar,
3568 sayl Kanun uyarnca yetki alm olan Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci
Mali Mavir ve Yeminli Mali Mavirlerden, mesleki faaliyetini icra etmeyen ancak
gelir getirici faaliyette bulunanlar, istemeleri halinde beyannamelerini elektronik
ortamda dorudan kendileri gnderebileceklerdir. Bunlarn dnda kalan mkellefler
E-beyanname gnderemezler.

76
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

Bakanl, E-maliye projeleri eklinde adlandrlan bir takm dnm

projeleri gelitirmi ve gelitirmektedir.
Maliye bakanlnn yrtt almalardan Say2000i (Saymanlk
otomasyon projesi) projesi bu alanda atlm balang admlarndan en
nemlisidir. Bunun yannda vergi idarelerinin modernizasyonu kapsamnda,
Vergi Dairesi Otomasyon Projesi (VEDOP) yrtlmektedir. VEDOP ile
internet vergi dairesi kapsamnda mkellefler ve dier kurumlara eitli
hizmetler sunulmaktadr. nternet Vergi Dairesi, kamu idarelerinde saydamlk
ve kaliteli hizmet salama konusunda devletin bireye ait tuttuu kaytlar
anlamnda ilk uygulamalardandr. Ayrca E-maliye kapsamnda yrtlen
Bte Ynetim ve Enformasyon Sistemi (BYES), Milli Emlak Otomasyon
Projesi (MEOP), Nakil Vastalar, Vergi Dairesi Otomasyon Projesi
(MOTOP); gibi bir ok proje bulunmaktadr (Aktan, 2004:1).
2.2.1. VEDOP-I Projesi
Maliye Bakanlna bal Gelir daresi Bakanl, biliim
politikasn ve bilgi teknolojileri yatrmlarn aadaki vizyonu hayata
geirmek zere planlayp uygulamaktadr (zbek, 2007:50-52);
Mkellefi mteri olarak gren hizmet anlay,
Saydam, etkin ve verimli Gelir daresi,
Doru bilgiyi zamannda retme ve ynetime sunma,
Etkin denetim,
Teknolojiyi yakndan izleyen idare,
Kurumlar aras bilgi/uygulama deiimini salayacak ve
mkellefleri Vergi Dairesine getirmeden hzl ve gvenli hizmet
vermeyi gerekletirecek bilgisayar alt yaps.
Yukarda saydmz hedeflere erimek zere Gelir daresi
Bakanl (GB), Vergi Dairesi Tam Otomasyonu Projesi (VEDOP) ile
birlikte vergi dairelerindeki tm ilemlerin bilgisayar yardm ile yaplmasn
salayan entegre bir bilgi sistemi projesi gerekletirmitir (Uur ve tc,
2009:11).
VEDOP, ilk olarak 1995 ylnda vergi daireleri otomasyonu
amacyla bir pilot proje uygulamas olarak faaliyete geirilmitir. Projenin
temel amalar ierisinde; vergi gelirlerinin artrlmas, mkelleflere sunulan
hizmet kalitesinin artrlmas, Maliye bakanl ile srekli iletiim ierisinde
olan Bakanlar ve Gmrk Mstearl gibi kurumlarla bilgi sistemleri
balamnda birlikte etkin alabilirliin salanmas ve vergi politikalarnn
ve denetim stratejilerinin belirlenmesinde karar vericilerin ihtiyac olan
bilginin salanmas saylabilir. Uygulanan bu pilot projenin baarl
olmasndan sonra 1998 ylnda VEDOP-I balatlmtr. 2 yl ierisinde 22
ildeki 155 vergi dairesi ve 5 defterdarln otomasyonu gerekletirilerek
proje tamamlanmtr. Bu projenin maliyeti 75 milyon dolardr.

77
 Z BOZDOAN 2012

VEDOP-I projesi sayesinde Trkiye genelinde, vergi gelirlerinin

yaklak %80nin topland ve tahakkuk ile tahsilt ilemlerinin %85inin
takip edilebilir hale geldiini syleyebiliriz.
2.2.2. VEDOP-II Projesi
2004 ylnda balanm olan VEDOP-II projesi, Otomasyonlu Vergi
Dairesi saysnn artrlmas, beyannamelerin internet zerinden alnmas,
Trkiye Vergi Dairesi, denetim otomasyonu, veri ambar oluturulmas dier
kurum ve kurulularla veri alveriine imkan tanyan altyapnn
oluturulmas uygulamalarn iermektedir. VEDOP-II kapsamnda;
Her yl 14 000 alan boyutunda i yk kazanlacak (54,2 Milyon
$/yl),
Her yl 6000 ton kat kullanmndan tasarruf edilecek (117 000
aa, 3 milyon $/yl),
Yllk 75 000 beyannamenin internet ortamnda alnmas,
Her yl banka denilerine ait 40 milyon senedin vergi deyicilerin
hesaplarna otomatik olarak ilenmesi ile 4000 alan i gc
kazanc,
nternet zerinden beyanname, ekleri ve bildirimlerin kabuln
salayacak e-beyanname uygulamas,
Vergi tabann yaygnlatrmak, beyan d kalm vergisel olaylar
tespit etmek ve vergi politikalar ve denetim stratejilerini
oluturmaya ynelik bilgi destei iin GB veri ambarnn
gerekletirilmesi,
Mkellefi mteri olarak deerlendirme kapsamnda Mteri
ilikileri Ynetimi hizmeti de verecek,
ar Merkezi uygulamas,
Defterdarlk ve Gelir Mdrlkleri otomasyonu,
Bakanlka belirlenen mkelleflere ait defter ve belgelerin elektronik
ortamda alnarak arivlenmesi ve analizlerinin gerekletirildii
Elektronik Muhasebe Kayt Sistemi (EMKAS) almalarna hz
verilmitir.
VEDOP II ile Gelir daresi Bakanl tarafndan VEDOP birinci
aama erevesinde otomasyona geirilen 22 ildeki 155 Vergi Dairesi ve 5
Defterdarlka ilaveten, otomasyona gememi bulunan 81 ildeki 125 Vergi
Dairesi, kk illerde Defterdarlk binalar iinde, byk illerde ise ayr
binalarda bulunan Takdir Komisyonu Bakanlklar, Defterdarla bal
Vergi Denetmenleri Bro Bakanlklar ve Gelir Mdrlkleriyle, Ankara
Vergi stihbarat Merkezi, 6 ildeki Blge Mdrlkleri ve Blge
Mdrlklerine bal illerdeki Vergi Denetmenleri Birim Bakanlklar dahil
olmak zere 579 gelir idaresi birimi otomasyon kapsamna alnmtr (GB
Faaliyet Raporu, 2006: 57).

78
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

2.2.3. VEDOP-III Projesi

Trkiyedeki tm defterdarlklar, vergi dairelerini, mal
mdrlklerini, takdir komisyonlarn ve Maliye Bakanlna bal bilgi
ilem merkezlerini tam otomasyona kavuturmay hedefleyen VEDOP
serisinin nc aamas Siemens tarafndan gerekletirilmitir. 99 milyon
dolara mal olan nc aamann yapm 2 ylda tamamlanm olup projeyle
birlikte e-imza uygulamas da devreye girmitir. Bylece btn ilemler
internet zerinden gerekletirilmektedir. Tam otomasyonun hedeflendii
VEDOP III, web tabanl olup ve on-line sistem zerinden almaktadr.
Trkiyenin en kapsaml e-devlet projesi olan VEDOP3 erevesinde,
Trkiye genelindeki 448 vergi dairesi ve 585 mal mdrl gelir servisinin
de yeniden yaplandrlmas ile vergi dairesi otomasyon uygulamalarnn
tamamen web tabanl yapya dntrlmesi salanmtr. Yeni sistem ile
oluturulan Trkiye Vergi Dairesi yaklamnn tamamlanmasyla
mkelleflerin kaytl olduu vergi daireleri dndaki vergi dairelerinden de
hizmet alabilmeleri salanmaktadr.
2.2.4. E-Maliye Uygulamalarnda Biliim Personeli Destei
Geleneksel brokratik ilem srelerinden elektronik olarak
hizmetlerin sunumuna geiin vergi toplama maliyetlerini azaltaca ve daha
gvenli bir mkellef-idare ilikisini aa karaca aktr. Bu srete
kamuda giderek yaygnlaan ve belki de zel sektrle rekabet etmesini
geciktiren bilgi ilem sistemlerinin, profesyonel ve deneyimli personel eli ile
gerekletirilmesi bir zorunluluk haline gelmitir (olak, 2011).
2008 ylnda rnek bir uygulama modeli olarak getirilen kamu
kurumlarnn nitelikli personel istihdam Ulusal Yarg A Biliim Sistemi,
VEDOP, Say2000i sistemleri ncelikli olmak zere pek ok proje iin
uygulanabilir bir nitelik kazanmtr. zelikle vergi uygulamalar asndan
bakldnda, giderek kullanm alan azalan defter ve belgeler zerinden
inceleme tekniklerinin yerini almaya balayan, risk ambarndaki verilerin
ilenmesi sonucu gelitirilen risk gruplar itibariyle elektronik inceleme, E-
tefti yntemleri, saydam ve profesyonel bir biliim kadrosu ile mmkn
olabilecektir (olak, 2011).
Kamu idarelerinin nitelikli 30 kiilik yksek cretli personel
altrmas ynteminin gelir idarelerinde alt yaplarnn oluturulmas
gerekir. Nitelikli elemanlarla bilgi ilem sisteminin gl bir alt yap
kazandrlmas elektronik ortamda verilerin dzenlenmesine ve denetim
birimlerinin elektronik ortamda denetim yapabilmelerine ynelik
imknlarnn gelimesine katk salayacaktr.
2.3. E-Maliye Uygulamalar ve Bu Uygulamalarn Trk Vergi
Sistemi Asndan Deerlendirilmesi
E-devlet yapsnn bir uzants olan E-maliye sisteminin
oluturulmasnda iki unsur dikkate alnmaldr. Bunlardan ilki sistemli bir
otomasyon dzeninin oluturulmas, dieri de oluturulan E-maliye
sisteminin hukuksal dzenlemelerle desteklenmesidir. Bu dorultuda E-

79
 Z BOZDOAN 2012

maliye sistemi ierisinde byk neme sahip olan baz kavramlarn gerek
otomasyon ve gerekse hukuki yaplarn incelememiz gerekmektedir. Bu
kavramlar, E-beyanname, E-fatura, E-defter, E-belge, E-kayt, E-denetim, E-
haciz ve E-tahsilttr.
Tablo 4: Trkiyede E-maliye Uygulamalarnn Geliim Sreci
(2000-2012 Yllar Aras)
VD Kapsamnda mkellef beyanlaryla ilgili; tahakkuk, deme,
01.01.2000 bor, gecikme zamm, yurtd k yasa bilgilerinin sorgulanabilir
hale gelmesi
01.09.2000 IVD Kapsamna kurumlar vergisi mkelleflerinin dahil edilmesi
01.09.2001 IVD Kapsamna gelir vergisi mkelleflerinin dahil edilmesi
Elektronik Defter, Elektronik Belge ve Elektronik Kayt
30.12.2001
tanmlamalarnn getirilmesi (VUKnn Mk. 242/2. maddesinde
(24626 RG)
4731 Sayl Kanunun 4-E maddesiyle yaplan dzenleme)
30.01.2003 TV mkelleflerinin (I), (II) ve (IV) Nolu bildirimlerinin VD
(25009 RG) zerinden gnderimine balanmas (TV 3 Seri Nolu GT)
04.12.2003 E-Dnm Trkiye Projesinin (eDTr) 2003-2004 KDEPnin
(25306 RG) yrrle girmesi (2003/48 Sayl Babakanlk Genelgesi ile)
2004 VEDOP II Projesinin balatlmas
23.01.2004
5070 Sayl Elektronik mza Kanununun kabul
(25355 RG)
Gvenli Elektronik mza ile ilgili dzenleme (818 Sayl Borlar
23.01.2004
Kanununda 5070 Sayl Kanunun 22. maddesi ile yaplan
(25355 RG)
dzenleme)
Gvenli Elektronik mza ile ilgili dzenleme (1086 Sayl Hukuk
23.01.2004
Usul Muhakemeleri Kanununda 5070 Sayl Kanunun 23. maddesi
(25355 RG)
ile yaplan dzenleme)
31.07.2004 E-Beyanname uygulamasna ilikin yasal dzenleme (VUKnn 28.
(25539 RG) maddesine 5228 Sayl Kanunun 3. maddesi ile eklenen fkra)
E-Beyanname konusunda Maliye Bakanlnn yetkilendirilmesi
31.07.2004
(VUKnn 257/4. maddesine 5228 Sayl Kanunun 8. Maddesi ile
(25539 RG)
eklenen fkra)
E-Beyanname zerinden elektronik ortamda ihtiyari olarak
30.09.2004
beyanname gnderimine balanlmasna ilikin 340 Nolu VUK GT
(25599 RG)
nin yaymlanmas
DPT tarafndan eDTr Projesi KDEP 4 Nolu Deerlendirme
Ocak-2005
Raporunun yaymlanmas
E-Beyanname zerinden elektronik ortamda zorunlu olarak
03.03.2005
beyanname gnderimine balanlmasna ilikin 346 Nolu VUK GT
(25744 RG)
nin yaymlanmas
Kanuni sresi getikten sonra kendiliinden veya pimanlk talepli
21.07.2005 olarak verilen beyannamelerin elektronik ortamda verilmesine ilikin
(25882 RG) dzenleme (VUKnn 257/3. maddesinde 5398 Sayl Kanunun 23/a.
maddesi ile yaplan deiiklik)
Elektronik ortamda beyanname verilmesi mecburiyetine uyulmamas
21.07.2005 halinde kesilmesi gereken zel usulszlk cezasna ilikin
(25882 RG) dzenlemeler (VUKun Mkerrer 355. maddesinde 5398 Sayl
Kanunun 23. maddesi ile yaplan deiiklik)
13.10.2005 Beyannamelerin kanuni sresinden sonra verilmesi ve ceza
(25965 RG) uygulamasna ilikin olarak VUK 351 Nolu GTnin yaymlanmas
02.03.2006 2005 ylnda elde edilen kazanlara ilikin elektronik ortamda

80
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

(26096 RG) verilmesi gereken beyanname hadlerine ilikin VUK 357 Nolu
GTnin yaymlanmas
E-Haciz dzenlemesine ilikin hukuki dzenleme (6183 Sayl
08.04.2006
AATUHKnun 79. maddesinde 5479 sayl Kanunun 5. maddesi ile
(26133 RG)
yaplan deiiklik)
Bilgi Toplumu Stratejisi 2006-2010 Eylem Plannda Elektronik
Temmuz-2006
Fatura ve Defter Uygulamas balkl 64 Nolu Eyleme yer verilmesi
11.07.2006 Elektronik Defter, Kayt ve Belgelerin tutulmasna ilikin 361 Nolu
(26225 RG) VUK GTnin yaymlanmas
2007 VEDOP-3 Projesinin balatlmas
30.01.2007 E-Haciz uygulamasna ilikin olarak 440 Nolu Tahsilat GTnin
(26419 RG) yaymlanmas
stanbul Byk Mkellefler Vergi Dairesi Bakanl mkelleflerinin,
01.02.2007
tm vergi beyannamelerini elektronik ortamda gnderme zorunluluu
(26421 RG)
getirilmesine ilikin VUK 367 Nolu GTnin yaymlanmas
01.03.2007 Dzeltme beyannamelerinin elektronik ortamda verilmesine ilikin
(26449 RG) VUK 368 Nolu GTnin yaymlanmas
28.06.2007
VUK 373 Nolu GTnin yaymlanmas
(26566 RG)
30.06.2007
E-Haciz uygulamasna ilikin 1 Nolu Tahsilat GTnin yaymlanmas
(26568 RG)
18.10.2007
VUK 376 Nolu GTnin yaymlanmas
(26674 RG)
06.02.2008 Ba ve Bs Formlarnn aylk olarak gnderim zorunluluu
(26779 RG) getirilmesine ilikin 381 Nolu VUK GT nin yaymlanmas
Maliye Bakanlnn elektronik defter, belge ve kaytlar konusunda
06.06.2008
yetkisinin yeniden dzenlenmesi (VUK Mkerrer 242/2-5.
(26898 M.RG)
maddesinde 5766 sayl kanunun 17. maddesiyle yaplan dzenleme)
05.03.2010 E-fatura ve Mali Mhr uygulamasna ilikin olarak 397 Nolu
(27512 RG) GTnin yaymlanmas
01.08.2010 Elektronik Ortamda Tebli uygulamasnn balatlmas (6009 Sayl
(27659 RG) Kanunun 7. Maddesi ile VUKna 107/A maddesinin eklenmesi)
19.01.2011 Elektronik Tebli konusunda yaplan dzenlemeler (7201 Sayl
(27820 RG) kanunda 6099 sayl kanunla yaplan deiiklikler)
04.02.2011 Gvenli Elektronik mza ile ilgili dzenleme (6098 Sayl Yeni Trk
(27836 RG) Borlar Kanununun 15. maddesinde yer verilen hkm)
Vergi levhasn asma zorunluluunun kaldrlmasna ilikin
25.02.2011
dzenleme (VUK 5/4. maddesinde 6111 Sayl Kanunla yaplan
(27857 M.RG)
dzenleme)
13.12.2011 1 Sra Nolu E-defter GTnin yaymlanmas
(28141 RG)
20.01.2012 Mkellef Bilgileri Bildiriminin elektronik ortamda verilme
(28179 RG) zorunluluuna ilikin 413 Sra Nolu VUK GTnin yaymlanmas
18.02.2012 nceden Hazrlanm Kira Beyanname Sistemine ilikin 414 Nolu
(28208 RG) VUK GTnin yaymlanmas
Kaynak: Hepaksaz, E. (2012), Trkiyede Vergi Sisteminin Yeniden
Yaplandrlmasnda Muhtemel Fayda ve Maliyetleriyle Vedop Projesi ve E-
mali Uygulamalar, 27. Maliye Sempozyumu, Tebliler Kitab, s.32-36.
E-maliye uygulamalarna ynelik olarak 2000 ylndan gnmze
kadar yaplan dzenlemelere Tablo 4de yer verilmitir.

81
 Z BOZDOAN 2012

2.3.1. E-Beyanname Uygulamas ve Trk Vergi Sistemi

Asndan Deerlendirilmesi
Trkiyede uygulama, esas itibariyle, vergi borcunun miktarn
belirten vergi beyannamesinin, vergi idaresine elektronik olarak teslim
edilmesi ve tahakkuk eden vergi borcunun vergi idaresine gitmeden
elektronik aralarla yatrlmas olmak zere iki aamadan olumaktadr.
Trkiyede vergi dairesine gidip vergisini demek zorunda olmayanlar hari,
beyanname ile vergi beyannda bulunan, tam otomasyonlu vergi dairelerine
bal ulusal vergi mkellefleri, beyannamelerini elektronik olarak teslim
ederler.
E-mkellef projesinin balang noktasn oluturan E-beyanname,
5228 sayl kanunun 8. maddesiyle Vergi Usul Kanununun 257. maddesinin
4 nolu bendinde yaplan deiiklikle, Trk vergi mevzuatna girmi
bulunmaktadr. Beyannamelerin elektronik ortamda gnderilmesi
uygulamasna Ekim 2004 ylnda balanmtr. Bu uygulama tam otomasyona
gemi vergi dairelerine verilecek beyannameleri kapsar. 346 Nolu Vergi
Usul Kanunu Genel Teblii ile daha nce istee bal gnderilebilen
beyannamelerden bazlarnn internet ortamnda gnderilmesi zorunlu
klnm ve ayrca tam otomasyonlu olmayan vergi dairesi mkellefleri ve
araclk yetkisi almak isteyen meslek mensuplarna kullanc kodu, parola ve
ifre verilmesi salanmtr (Ay, 2006:72).
E-beyanname uygulamas kapsamnda, 2010 ylnn sonunda 24 adet
beyanname2 ve bildirim internet ortamnda alnmakta iken, 6111 sayl Kanun
kapsamnda uygulamaya konulan 15 beyanname ile bu say 2011 ylnn
sonunda 39a ykselmitir (Hepaksaz, 2012:37).
nternet zerinden zorunlu olarak gnderilmesi gereken
beyannameleri gndermeyenler hakknda Vergi Usul Kanununun mkerrer
355. maddesi uyarnca zel usulszlk cezas uygulanacaktr.

2
(1) KDV Beyannameleri (1 ve 2 nolu), (2) TV Beyannamesi, (3)Muhtasar Beyanname, (4)
Muhtasar Beyanname, (5) Damga Vergisi Beyannamesi, (6) BSMV Beyannamesi, (7) V
Beyannamesi, (8) OV Beyannamesi, (9) Yllk Gelir Vergisi Beyannamesi (Beyana tabi
geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazanlardan ibaret olanlar iin), (10) Yllk
Gelir Vergisi Beyannamesi (Beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradndan ibaret
olanlar iin), (11) Yllk Gelir Vergisi Beyannamesi (Ticari, zirai ve mesleki kazanc olan
mkellefler iin zorunlu), (12) Kurumlar Vergisi Beyannamesi, (13) Geici Vergi
Beyannamesi (Kurumlar Vergisi mkellefleri iin 2007 ylnn ilk dneminden itibaren
zorunlu), (14) Geici Vergi Beyannamesi (Gelir Vergisi mkellefleri iin zorunlu), (15)
Noter Harc, (16) Form B (Form Ba, Form Bs), (17) G.V.K Geici 70. madde kapsamnda
Muhtasar Beyanname, (18) G.V.K Geici 67. maddesine gre yaplan tevkifatlar iin
Muhtasar Beyanname, (19) KKDF Kesintisi Bildirimi, (20) Aralar Muayene Yetkisi
Verilen Gerek ve Tzel Kiilerce denmesi Gereken Hazine Payna ilikin Bildirim, (21)
5811 sayl Kanun kapsamnda Yurt Dnda Sahip Olunan Varlklara ilikin Vergi
Beyannamesi (Gerek ve tzel kiiler iin), (22) 5811 sayl Kanun kapsamnda Yurt Dnda
Sahip Olunan Varlklara ilikin Vergi Beyannamesi (Sorumlu Bankalar ve Arac Kurumlar
iin), (23) 5811 sayl Kanun kapsamnda Trkiyede Sahip Olunan Varlklara ilikin Vergi
Beyannamesi.

82
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

2.3.2. E-Fatura Uygulamas ve Trk Vergi Sistemi Asndan

Deerlendirilmesi
Genel olarak elektronik fatura sistemi, kurumlarn dzenledikleri
faturalarda bulunan bilgilerin belirlenen standartlarda ve elektronik ortamda
Gelir daresi Bakanlna aktrlmas suretiyle, faturalara ait ikinci
nshalarn kat ortamda saklanmas zorunluluunu ortadan kaldran ve
belirli artlar dhilinde gvenli elektronik imzal E-fatura kullanlmasna
imkan salayan sistemdir (etin, 2010:83).
E-fatura uygulamas, elektronik belge olarak dzenlenen faturalarn
taraflar arasnda dolam ile ilgili oluturma, gnderme ve alma zaman gibi
nemli kaytlarn tarafsz bir biimde tutulmasn salamak ve elektronik
belge olarak oluturulmu herhangi bir belgenin ekli olarak uygunluundan
emin olmak amac ile Gelir daresi Bakanl tarafndan oluturulan
uygulamann genel addr (Karadeniz, 2012:5).
2010 yl itibari ile 397 sra numaral Vergi Usul Kanunu Genel
Teblii ile e-fatura uygulamasna ynelik dzenlemeler yaplmtr. Teblide
faturalarn elektronik belge olarak dzenlenmesi, elektronik ortamda
iletilmesi, muhafaza ve ibraz edilmesine ilikin esaslar belirlenmitir (Kpr,
2011:1).
Elektronik ortamda gnderilen faturalarn geerli olabilmesi iin
Elektronik Fatura Kayt Sistemi kapsamnda elektronik olarak fatura
gnderme izni alan mkelleflerin alclarna iletmek zere hazrladklar
dosyalarn; PDF formatnda hazrlanm olmas ve 5070 sayl Elektronik
imza Kanunu hkmlerine gre nitelikli elektronik imza ile imzalanm
olmas gerekmektedir. PDF formatnda hazrlanmayan veya gvenli
elektronik imza3 ile imzalanmayan herhangi bir dokmann vergi
mevzuatmz karsnda geerlilii bulunmamaktadr (Aydn, 2009:3).
2.3.3. E-Belge, E-Defter ve E-Kayt Uygulamalar ve Trk Vergi
Sistemi Asndan Deerlendirilmesi
E-belge, tm mal ve hizmet almlar ile giderlerinin elektronik
ortamda belgelenmesidir (Ay, 2006:71). E-defter, ekil hkmlerinden
bamsz olarak Vergi Usul Kanununa gre dzenlenmesi art olan
belgelerde yer alan bilgileri ierir. E-defter bilgisayarl muhasebe programlar
ile E-belgelerin tamamnn ayrntl bir ekilde E-kaydnn yapld yerdir. E-
defter ve E-belge sisteminde bilgilerin bozulamamas, silinememesi ve
okunmaz hale getirilememesi iin bir takm nlemlerin alnmas
gerekmektedir.

3
Elektronik imza kanunu mad.4: Gvenli elektronik imza;
a) Mnhasran imza sahipliine bal olan,
b) Sadece imza sahibinin tasarrufunda bulunan gvenli elektronik imza oluturma arac ile
oluturulan,
c) Nitelikli elektronik sertifikaya dayanarak imza sahibinin kimliinin tespitini salayan,
d) mzalanm elektronik veride sonradan herhangi bir deiikli yaplp yaplmadnn tespitini
salayan, elektronik imzadr.

83
 Z BOZDOAN 2012

E-kayt, elektronik ortamlarda tutulan ve elektronik defter ve

belgeleri oluturan, elektronik yntemlerle eriilen ve ilenen en kk bilgi
esidir.
11.07.2006 tarih ve 26225 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 361
sra numaral Vergi Usul Kanunu Genel Teblii'nde V.U.K. 242. maddesinin
2. fkrasnda verilen yetki ile kat ortamnda tutulan, dzenlenen, muhafaza
ve ibraz edilen defter ve belgeler yerine ayn bilgileri ieren elektronik defter
ve belgelerin oluturulmas, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafaza ve ibrazna
ilikin usul ve esaslar belirlenmektedir (http://www.gib.gov.tr).
Teblide e-belge, e-defter uygulamas mkelleflerin tercihine
braklmtr. Bilano esasna gre defter tutan ticari ve zirai kazan elde
eden mkelleflerden isteyenler bu uygulamadan yararlanabilecektir.
Uygulama iin gerekli teknik donanma sahip olup, hazrlk dnemi sonunda
bu sisteme gemesi uygun bulunan mkellefler kat ortamnda
dzenledikleri belge ve tuttuklar defterlerinin bir nshasn belirli veri
formatlar iinde elektronik ortamda tutabileceklerdir. E-defter uygulamasna
ynelik olarak 2006 ylnda karlan 361 sra numaral Vergi Usul Kanunu
Teblii ile ilk dzenlemeler yaplmtr. 13 Aralk 2011 tarihinde 1 sra
numaral Elektronik Defter Genel Teblii ile bu tebli yrrlkten
kalkmtr. Yeni Tebli ile Vergi Usul Kanunu ve Trk Ticaret Kanunu
uyarnca tutulmas zorunlu olan defterlerin elektronik ortamda oluturulmas,
kaydedilmesi muhafazas ve ibrazna ilikin usul ve esaslar yeniden
belirlenmitir (Kpr, 2011:1). Defterlerini elektronik ortamda oluturmak,
kaydetmek, muhafaza ve ibraz etmek isteyen tzel kiilerin, ncelikle 397
sra numaral VUK Genel Teblii kapsamnda elektronik fatura
uygulamasndan yararlanma iznine sahip olmalar ve Mali Mhr temin
etmi olmalar gerekmektedir (Kpr, 2011:1).
2.3.4. E-Denetim Uygulamas ve Trk Vergi Sistemi Asndan
Deerlendirilmesi
Elektronik ortamda denetime imkan veren, Maliye Tefti Kurulu
Denetim Bilgi Sistemi Projesi (MTK DEBS) ve Maliye Bakanlnn
yapm olduu tm mali ve mali olmayan ilemleri elektronik ortama tamak
amacyla Maliye SGB.net Projesi gibi projeler yrtlmektedir. ve
ilemlerin biliim teknolojileri kullanlarak otomasyona dayal bir ekilde
gerekletirilmeye balanmasnn sonucunda i ve ilemlerin elektronik
olarak teftii zorunluluu ortaya kmtr. Trkiyede tefti hizmetinin nc
kurumu olan Maliye Tefti Kurulu, bu durumu gz nne alarak E-tefti
almalarna balamtr. lk etapta VEDOP esas alnarak vergi dairesi
teftiine ynelik bir yazlm gelitirilmi ve Temmuz 2007den itibaren MTK
VEDEBS uygulanmaya balanmtr. Bu kapsamda, 2008 ylnda toplam 34
vergi dairesinde e-tefti uygulamas yaplm ve bunun sonucunda; Toplam
mkellef saysnn yzde 9,9unu tekil eden 380.743 mkellefin ilemleri
elektronik olarak tefti edilmitir (MB, 2008: 49). Hesap Uzmanlar Kurulu
Bakanlnn, etkin risk analiz sistemi ve mkellef seimi yaplmasna
olanak salamak zere modern biliim teknolojileri destekli biliim sistemleri
kurmak ve bilgisayar destekli denetim teknikleri uygulamak amacyla Gelir

84
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

daresi Bakanl, Almanya ve ngiltere Maliye Bakanlklar ile ortaklaa

yrtt proje 2008 yl ierisinde tamamlanmtr. Bununla birlikte, kayt
d ekonomi ile daha etkin mcadele salanmas amacyla; mkellefler
hakknda detayl veri taban oluturulmas, denetimde bilgisayarl
uygulamalarn yaygn kullanm, vergi kurallarn ihlal eden mkelleflerin
sistematik ve etkin bir biimde tanmlanmas, Gelir daresi Bakanlnn
kullanm iin uygun risk deerleme modellerinin gelitirilmesi ve kurulmas,
vergi uyumunun kontroln kolaylatrmak iin bilgisayarl denetim
sistemlerinin gelitirilmesi ve uygulanmas, Hesap Uzmanlar Kurulunun zel
risk analiz modellerine temel olacak biliim sisteminde kullanlacak bilgilere,
Gelir daresi Bakanlnn veri ambarndan eriimin salanmas gibi Proje
hedeflerinin gerekletirilmesi almalar ise devam etmektedir (MB,
2008:50). Denetimin etkinlii biliim teknolojilerindeki gelimeler sayesinde
artmaktadr. Trkiyede zelikle maddelerdeki gelimeler, artk elektronik
denetim uygulamalarna frsat vermektedir. GB, denetim standartlarn da
ykselterek bir ksm uygulamalara tamamen gemi ve sreci
tamamlamtr. Proje kapsamnda olanlarda uygulama balamtr. Elektronik
fatura kayt sistemi (EFKS), elektronik defter uygulamas, elektronik
beyanname uygulamas, elektronik haciz projesi (E-Haciz), denetim bilgi
sistemi (VEDOS), Veri Ambar Projesi (VERA) gibi denetim standartlarn
ykselten uygulamalar mevcuttur.
Bilindii zere, V.U.K'nun 135. maddesinde saylan ve vergi
incelemeye yetkili inceleme elemanlarna defter ve belgeler V.U.K'nun 253
ve 254. maddeleri uyarnca fiziki olarak ibraz edilmekte ve vergi incelemesi
yasal defter ve belgeler zerinden yaplmaktadr. Yaplan yeni dzenlemeler
ile en azndan imdilik bilano esasna gre defter tutan mkelleflerin yasal
defter, defter kaytlar ve belgelerinin elektronik ortamda tutulmas
uygulamas balatlmaktadr. Daha sonra bu uygulanmann basit usulde defter
tutanlar, serbest meslek kazanc elde edenler vs iinde zorunlu hale
getirilecei aktr. Hatta cretlilerinde uzun dnemde beyanname verme
uygulamasna dhil edilecei beklenilmektedir. Aksi halde E-mkellef
projesinin salkl sonular vermesi beklenilemez.
2.3.5. E-Haciz Uygulamas ve Trk Vergi Sistemi Asndan
Deerlendirilmesi
Gelir daresi Bakanl 2010 yl Performans Programnda, kamu
alacaklarnn sratle tahsili, takip masraflarnn ve idare ile ilgili kurumlarn
i yknn azaltlmas, zaman tasarrufu salanmas ve haciz uygulamalarnn
elektronik ortamda yaplmas amacyla E-haciz projesi gelitirilmitir
(Kocabeyolu, 2010:64). 5479 sayl kanunla nc kiiler nezdindeki
varlklarn elektronik ortamda haczine imkan veren yasal dzenleme
yaplm, projenin taraflar olan bankalar ile grmeler balatlm ve proje
alt yaps oluturulmutur (Kocabeyolu, 2010:64).
Amme alacaklarnn tahsili amacna ynelik olarak uygulanan haciz
ilemleri, 6183 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanunun
62. ve devam maddelerinde dzenlenmitir. nc ahslardaki menkul
mallarn, alacak ve haklarn haczi ise Amme Alacaklarnn Tahsil Usul

85
 Z BOZDOAN 2012

Hakknda Kanunun 79. maddesine gre yaplmaktadr4. Bu noktada E-haciz

uygulamalarnn, E-devlet projesi kapsamnda gelitirilen ve VEDOP dan E-
VDO ya uzayan otomasyonlu vergi dairelerinin alma etkinliklerinin bir
paras olduu sylenebilir. Nitekim Geliri daresi Bakanlnn ulat
teknolojik yetkinlik seviyesi neticesinde, elektronik ortamda vergi borlusu
mkelleflerin bankalarda mevcut olan likit varlklarna el konulmas
hedeflendiinden amme alacann daha kolay ve etkin tahsili
hedeflenmektedir. Bu bilgiler nda, Trkiyede faaliyet gstermekte olan
45 banka ve 8970 banka ubesi nezdinde mal varl aratrmasna giriilerek
haczi gerekli menkul mal tespit etmeye almak uzun bir sreci
gerektirecektir. Bu srete hata olasl yksek olacaktr. Bunun yerine E-
haciz yntemini kullanmak suretiyle banka genel mdrlklerine elektronik
ortamda haciz bildirilerinin gnderilmesinin amme alacaklarnn tahsilinde
daha salkl olaca dnlmektedir.
VEDOP 3n nemli uygulamalarndan birisi olan E-haczin nceki
uygulama deneyimlerinde, banka hesaplarndan fazladan tahsilat yaplmas,
yalnz bir hesabn bakiyesinin bor tahsilatna yeterli olmasna ramen
mkellefin tm hesaplarna veya borcuna yetecek miktardan fazlasna blokaj
konulmas, E-haciz bildirilerine dayanlarak mkellefin kredibilitesinin
drlmesi nedenleriyle mkellefin ticari yaamnn olumsuz etkilenmesi
benzeri haciz uygulanmasndan beklenen hedefin dnda olumsuz sonular
doabilmitir (Kocabeyolu, 2010:65). Ancak, E-haciz ileminde,
uygulamann haciz bildirisinin tebli edildii tarih itibariyle bir gnlk

4
Sz konusu maddenin 5479 sayl Kanunun 5. maddesiyle deien halinde, Hamiline yazl
olmayan veya cirosu kabil senede dayanmayan alacaklar ile maa, cret, kira vesaire gibi her
trl haklarn ve fiilen tutanak dzenlemek suretiyle haczi kabil olmayan nc ahslardaki
menkul mallarn haczi, borlu veya zilyet olan veyahut alacak ve haklar demesi gereken
gerek ve tzel kiilere, kurumlara haciz keyfiyetinin teblii suretiyle yaplr. Tahsil dairesi
tarafndan tebli edilecek haciz bildirisi ile bundan byle borcunu ancak tahsil dairesine
deyebilecei ve amme borlusuna yaplacak demenin geerli olmayaca veya elinde
bulundurduu menkul mal ancak tahsil dairesine teslim edebilecei ve maln amme
borlusuna verilmemesi gerektii, aksi takdirde amme borlusuna yaplan demeler ile maln
bedelini tahsil dairesine demek zorunda kalaca ve bu maddenin , drt ve beinci fkra
hkmleri nc ahsa bildirilir. Tahsil dairelerince dzenlenen haciz bildirileri, alacakl
tahsil dairelerince ya da alacakl amme idaresi vastasyla, posta yerine elektronik ortamda
tebli edilebilir ve bu tebligatlara elektronik ortamda cevap verilebilir. Elektronik ortamda
yaplacak teblie ve cevaplarn elektronik ortamda verilebilmesine ilikin usul ve esaslar
belirlemeye Maliye Bakanl yetkilidir. denilmek suretiyle e-Haciz uygulamasna yn
verilmitir. Bu dzenleme Seri: A ve 1 Sra No.lu Tahsilat Tebliin 2. Blmnn II/15
Ksmnda da yer almtr. Anlan Teblie gre, 6183 sayl Kanunun 79. maddesinde tahsil
dairelerince dzenlenen haciz bildirilerinin, alacakl tahsil dairelerince ya da alacakl amme
idaresi vastasyla, posta yerine elektronik ortamda tebli edilebilmesine ve bu tebligatlara
elektronik ortamda cevap verilebilmesine imkan verilmi, elektronik ortamda yaplacak
teblie ve cevaplarn elektronik ortamda verilebilmesine ilikin usul ve esaslar belirlemeye
Bakanlmz yetkili klnmtr. Bu hkme istinaden, ayrca bir dzenleme yaplncaya
kadar, alacakl amme idarelerinin Bakanlmzn (Gelir daresi Bakanlnn) uygun
grn de almak suretiyle banka genel mdrlkleri ve Merkezi Kayt Kuruluu A.. ile
yapacaklar anlamalar erevesinde, elektronik imza ya da ifre kullanlmak suretiyle haciz
bildirilerinin elektronik ortamda sadece bu kurumlara tebli edilmesi ve elektronik ortamda
cevaplarnn alnmas, elektronik ortamda tebli edilecek haciz bildirilerinde yukarda
belirlenen tutar ile snrl kalnmamas, birden fazla amme borlusu iin tebligat yaplmas ve
cevaplarnn alnmas uygun grlmtr.

86
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

olmas gerekirken hesaplara konan blokaj nedeniyle sreklilik arz eden bir
ekle geldii tespit edilmitir. Bu konuda Seri: A Sra No: 1 Tahsilat Genel
Teblii ile 440 Seri No.lu Tahsilat Genel Tebliinde yer alan dzenlemeye
gre, ihtiyati haciz ve haciz bildirilerinin, amme borlusunun tebli tarihinde
muhatap banka nezdinde mevcut olan varlklarn kavramas gerekmektedir.
Yine Seri: A Sra No: 1 Tahsilat Genel Tebliine gre, ileriye matuf haciz
yaplmas, 6183 sayl Kanunun 79. maddesi uyarnca haczedilecek maa,
cret, kira, istihkak alacaklar gibi sreklilik arz eden alacak bor ilikisi
bulunmas halinde mmkndr. POS cihaz kullanan mteri ile banka
arasnda yaplan szlemelere dayanan bankalar nezdindeki hesaplar ise,
banka ile mterisi arasnda devamllk arz etmesi nedeniyle, bu hesaplar
ileriye matuf haczedilebilecektir.
E-haciz uygulamalarnda, haczin gelecee matuf olarak uygulanmas
dnda, banka ve mkellefler tarafndan ileri srlen dier bir sorun ise
herhangi bir tespit yaplmadan haciz bildirilerinin elektronik ortamda tebli
edilmekte olduudur. Bu hususla ilgili olarak, Dantay Drdnc Dairesinin
Kararnda, dava konusu haciz bildirisine 67 sayfadan oluan mkellef
listesi eklenmek suretiyle, her bir borluya ait kamu alacann tr ve
miktar belirtilmeden ve nceden malvarl aratrmas yaplarak
borlularn davac kurum nezdinde bir hak ve alacaklarnn olup olmad
aratrlmadan davacya haciz bildirisi tebli edildiinin anlald, ancak
6183 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanunun 62 ve 79.
maddeleri uyarnca ncelikle tahsil dairelerince zerine haciz uygulanacak
hak ve alacaklarn tespit edilmesi, daha sonra her bir mkellef iin ayr ayr
ve bor tutaryla snrl olarak haciz uygulamasna geilmesinin gerektii,
daval darece btn hususlara uyulmakszn, dolaysyla tespit ykmll
yerine getirilmeksizin tesis edilen ve davac kuruma tebli edilen ilemde
yasaya uyarlk grlmedii gerekesiyle haciz bildirisinin iptaline karar
verilmitir. denilen yerel mahkeme karar onanmtr. Buna karn, 6183
sayl Kanunun 79. maddesinin 5479 sayl Kanunla yaplan deiiklikten
nceki halinde, Tahsil dairelerince dzenlenen haciz bildirimleri, amme
borlusunun hak ve alacaklarn bulunduu veya bulunabilecei banka ve
katlm bankalarnn ubelerine ifadesi yer almken madde metninde
yaplan deiiklikten sonra Tahsil dairelerince dzenlenen haciz
bildirileri; amme borlusunun hak ve alacaklarnn bulunabilecei
bankalarn ubelerine ibaresine yer verilerek, haciz bildirilerinin hak ve
alacaklarn bulunabilecei banka ubelerine malvarl tespit edilmeden de
tebli edilebilecei hkme balanmtr. Dier yandan, 6183 sayl Kanunun
79. maddesinde, haciz bildirisi tebli edilen nc ahsn 7 gn iinde borcu
olmad, maln yedinde bulunmad gibi iddialarn alacakl tahsil dairesini
yazl olarak bildirebilecei; dolaysyla, gerek durumu bildirerek takipten
kurtulma olana saland dikkate alndnda, amme alacan etkin bir
ekilde takip etmenin gerei olarak herhangi bir tespite dayanmadan da,
bankalara haciz bildirisi tebli edilebilecei deerlendirilmektedir.

87
 Z BOZDOAN 2012

2.3.6. E-Tahsilt Uygulamas ve Trk Vergi Sistemi Asndan

Deerlendirilmesi
Gelir daresi Bakanlnn 2010 yl Performans Programnda yer
alan nemli bir uygulamada E-tahsilat uygulamasdr. E-tahsilat
uygulamasnda ama, vergi alacaklarn hzl bir ekilde tahsil etmektir.
VEDOP kapsamnda Elektronik Banka Tahsiltlar leme Projesi
(EBTS) ile bankalara yaplan vergi demelerinin bankalarn bilgi ilem
merkezinden G..Bnn bilgi ilem merkezine elektronik ortamda
gnderilmesi ve mkellef hesaplarnn yine elektronik ortamda ilemesi
salanmaktadr (Koak, 2005:4). Bu sayede otomasyona geirilen 155 vergi
dairesinde her yl yaklak 24 milyon banka makbuzunun tekrar elle giriinin
yaplmas nlenerek hata pay azaltlmakta ve i gc tasarrufu
salanmaktadr.
E-tahsilt konusunda Vergi Usul Kanununda herhangi bir
dzenlemenin mevcut olmamas dikkat ekicidir. zellikle Vergi Usul
Kanununda vergi alacan ortadan kaldran haller bal altnda incelenen
deme ile ilgili ksmda, demenin ekli ynnde bir aklamann
bulunmamas ciddi bir mevzuat boluu olarak deerlendirilebilir.
E-tahsilt ile mkellefin banka hesaplarndan tahsilat yapmadan
nce mkellefe yaz ile durumun bildirilmesi, varsa hatal bor kaytlar ile
ilgili durumun dzeltilmesi iin mkellefe zaman verilmesi ok nemlidir.
Bu noktada Gelir daresi Bakanl tarafndan E-tahsilta ilikin gerekli
otomasyon sisteminin oluturulduunu syleyebiliriz. Ancak mevzuat
anlamnda ciddi dzenlemelerin yaplmas da bir zorunluluk olarak
grlmektedir.

SONU
E-devlet modeli, vatandalara daha kaliteli, hzl, ekonomik ve iyi
hizmet sunmak zere dnlen bir modeli tasvir etmektedir. E-devlet
oluumunda devlet mekanizmasnn temel unsuru olan vatandalarn
tercihlerini dikkate alan, vatandana farkl eriim seenekleri sunabilen
internet kullanmn zendirici almalar yaparak vatandalarnn kamu
ynetimine gvenini artrma amal pozitif ynde uygulamalara girien
devletler ok daha baarl olmaktadr.
E-devlet, devlet olgusunun pek ok kademesine biliim anlamnda
yenilik getirmitir. Yenilikler temelde E-dnmn bir sonucu olarak E-
devlet ad altnda gereklemektedir. Bu yeniliklerin youn olarak
hissedildii ve etraflca uygulanmaya alld kademelerden birisi
maliyedir. Maliye alannda zellikle E-vergi uygulamas devletlere salad
vergi geliri dzeni ve mkellef takibi, mkelleflere salad deme ve
beyanname verme kolaylklar asndan byk neme sahiptir. Elektronik
vergi ynetimi ile devlet personel giderleri, krtasiye giderlerinden nemli
lde fayda salayacaktr. rnein yllk 600 ton kat masrafndan sz
edilmektedir. Ayrca mkellefler kendilerini ilgilendiren vergi ile ilgili

88
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

ilemlerini yakndan takip edebilme ve renebilme imknna sahip

olmulardr. Vergilemede effaflk adna ulalan bu noktada ok nemlidir.
Elektronik vergi ynetiminin bir dier faydas da, gerek dnyada gerekse
Trkiyede artan kayt d ekonominin kayt altna alnmas konusundadr.
Elektronik uygulamalar sayesinde azalan kayt d ekonomi vergi
kapasitesinin ve paralelinde vergi gayretinin ykselme eilimine girmesine
yol verecektir. Bu sayede vergi gelirlerindeki ykselme, btede rahatlama
ve varsa bte ann azalmas anlamlarna gelecektir.
Trkiyede E-devlet yaps ierisinde yer alan E-maliye
uygulamalar eitli projelerle desteklenmitir. VEDOP olarak adlandrlan
bu projelerin kapsam olduka genitir. Trkiyede aamal olarak
uygulama alan bulmutur. VEDOP sonucunda ortaya kan nemli bir takm
kavramlar Trk Vergi Sistemi ierisinde yer almaya balamtr. Sz konusu
kavramlar, E-beyanname, E-Fatura, E-Denetim, E-Tahsilat, E-Haciz, E-
Defter, E-Kayt ve E-Belgedir. Bu kavramlara ynelik, gerek otomasyon
gerekse mevzuat anlamnda bir takm uygulamalarn mevcut olduu
sylenebilir. zellikle otomasyon anlamnda baarl uygulamalar dikkat
ekicidir. Ancak mevzuat altyaps anlamnda ciddi eksikliklerin olduu
aktr.
E-Haciz uygulamasna ynelik olarak bankalara verilen yetki
incelendiinde, bu yetki yasal bir nitelik tasa da, keyfi kullanma aktr.
zellikle haczin mkellefin mevcut mal varlna ynelik olmas esasna
aykr olarak bankalarda alacak ve hakk bulunmayan amme borlusu
mkelleflerin ileride doabilecek alacaklarna ynelik olarak da bankalara
haciz bildirisi tebli edilmesi, ileriye dnk haciz uygulanan mkelleflerin
ticari yaamlarnn sz konusu durumdan olumsuz etkilenmesi gibi sorunlara
yol amaktadr. Bu olumsuzluun giderilmesine ilikin yasal dzenlemelerin
yaplmas ve e-haciz ileminin sadece bor tutar ile snrlandrlmas nem
arz etmektedir.
E-tahsilta ilikin vergi mevzuatnda herhangi bir dzenlemenin yer
almamas bal bana bir sorun tekil etmekte ve uygulamada ciddi
skntlarn olabileceinin sinyallerini vermektedir. uan iin sadece Motorlu
Tatlar Vergisi borlarnn ve trafik cezalarnn denmesinde yararlanlan e-
tahsilt sisteminden, tm vergilerin kredi kart ile ve interaktif bankaclk
sistemiyle denmesini salayacak yasal dzenlemeler yaplarak daha geni
lekli olarak yararlanlabilecektir.
Yine E-denetim asndan da kanmzca bir sorun olduu aktr. u
anda sadece bilano esasna gre defter tutan mkellefler isterlerse elektronik
defter, elektronik belge ve kayt verebilmekte ve tutabilmektedir. Bu durum
denetim asndan uygulama birlii konusunda sorun tekil edebilir. Sadece
istikrarl ve dzenli bir denetim politikas vergi kayp ve kaaklar konusunda
caydrclk salayabilir. Bu noktada genellik ilkesi dhilinde tm
mkelleflerin E-defter, E-belge ve E-kayt sistemine gemeleri faydal
olacaktr.

89
 Z BOZDOAN 2012

Vergi denetimlerinin daha gvenli yaplmasnda, vergi ile ilgili

verilerin derlenmesinde ve mkelleflere daha nitelikli ve hzl hizmet
sunumunda biliim personeli desteinin yeri byk nem tamaktadr.
Otomasyon sisteminin bir paras olarak da deerlendirebileceimiz bu
destek biriminin Maliye Bakanlnca E-maliye uygulamalar erevesinde
alt yapya destek verecek ekilde konulandrlmas gerekmektedir.
Hzla gelien teknoloji ve biliim sektrnn mutlak rn olan E-
devlet uygulamalar kusursuz bir otomasyon sistemini ve gerek kii hak ve
zgrlklerini gerekse kamu yararn kollayan mevzuat dzenlemelerini
gerekli klmaktadr. Trk Vergi Sisteminde E-devlet erevesinde E-maliye
uygulamalarna ynelik olarak mevzuat eksikliklerinin bir an nce
giderilmesi ve Vergi Usul Kanunu ierisinde E-maliye ad altnda bir balk
alarak gerekli maddelerle desteklenmesi gerekmektedir.

KAYNAKA
1. AKDEMR, Tekin ve Ersan z (2004), Elektronik Devler ve Vergi
Ynetimi-I, Vergi Sorunlar Dergisi, Say 187, stanbul, s.132-137.
2. AKTAN, Can Cokun (2004), Trkiyede E-Devlet,
http://www.canaktanorg/politika/e-devlet/turkiyede.htm,
E.T.01.10.2011.
3. ALPTRK, Ercan, nternet ve Etkin Devlet, Vergi Sorunlar Dergisi,
Say:168, stanbul, s.33-37.
4. AMME ALACAKLARININ TAHSL USUL HAKKINDA KANUN,
T.C. Resmi Gazetesi, 8469, 28.07.1953
5. AY, Mmin Hakk, Trkiyede Kayt D Ekonomiyi nlemede Bilgi
Ekonomisinin Etkinlii ve Gelir daresinin Rol, Seluk niversitesi
Karaman ..B.F. Dergisi, say 11, Konya, s.57-82.
6. BENGSHR, T. Kaya (1996), Bilgi Teknolojileri ve rgtsel Geliim,
TODAE Yayn, Ankara.
7. BKE, Ahmet (2002), Biliim anda E-Devlet E-Trkiye, zmir
Ticaret Odas Yayn, zmir.
8. ETN, Gne, Biliim Teknolojilerindeki Gelimelerin Vergilemede
Kayt Dzeni ve Denetim Uygulamalarna Etkisi, Ekonomi Bilimleri
Dergisi, Cilt.2, Say.1, s.79-86.
9. OLAK, Mustafa, Bilgi lem Teknolojileri Yoluyla Hizmet Sunumu
ve Elektronik Vergi Uygulamalarna Yansmas, Yaklam
Dergisi,http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/read_frame.asp?file_n
ame=20111120461.htm, E.T.31.10.2011.
10. UKURAYIR, Akif M. ve Hlya Eki, Kamu Hizmeti Sunumunda
Yeni Yntemler, Seluk niversitesi ..B.F. Sosyal ve Ekonomik
Aratrmalar Dergisi, Say.1-2, Konya, s.89-109.

90
C.17, S.2 Trk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamalar

11. DEMREL, Demokaan, E-Devlet ve Dnya rnekleri, Saytay

Dergisi, Say.61, Ankara, s.83-118.
12. ERKAL, R. Erdem (2006), E-Devlet Nedir?, www.digitaldevlet.net,
E.T.30.09.2011.
13. ERKAN, Hsn (2000), Bilgi Uygarl in Yeniden Yaplanma-
Cumhuriyetten Gnmze Deiim Sreci, mge Yaynevi, ANKARA.
14. FISTIKIOLU, Reit (2007), E-Devlet Uygulamalar ve E-Belediye:
Gaziantep Bykehir Belediyesi rnei, Baslmam Yksek Lisans
Tezi, Gaziantep niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Gaziantep.
15. GELR DARES BAKANLII (2006), 2005 Yl Faaliyet Raporu,
http://www.gib.gov.tr., E.T.02.10.2011.
16. HEPAKSAZ, Engin (2012), Trkiyede Vergi Sisteminin Yeniden
Yaplandrlmasnda Muhtemel Fayda ve Maliyetleriyle Vedop Projesi
ve E-mali Uygulamalar, 27. Trkiye Maliye Sempozyumu, Tebliler
Kitab, s.27-46.
17. IIKSAL, Semih (2004), E-Devlet Dnmnde Kamu Kurumlarnn
Yapmas Gerekenler, Trkiye Biliim Dernei Yayn, Ankara.
18. KARADENZ, Salim, Elektronik Defter ve Fatura Uygulamas, Vergi
Dnyas Dergisi, Say:366, stanbul, s.4-8.
19. KIZILOT, kr ve afak Ertan omakl (2004), Vergi Kayp ve
Kaaklar, Kayt D Ekonokmi likisi ve Boyutlarnn Mevzuat
Asndan Deerlendirilmesi, 19. Maliye Sempozyumu Bildiri Kitab,
Antalya, s.115-157.
20. KOCABEYOLU, Aydn, E-Haciz ve Karlalan Sorunlar,
Yaklam Dergisi, Say.209, Ankara, s.64-67.
21. KOAK, Aydn, Trkiyedeki E-Devlet Uygulamalarnn Trk Mali
Sistemine Etkileri, E-Yaklam, Say.22,
http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/makaleler/2005056556.htm.
22. KPR, Fatih M., Elektronik Defter Uygulamas Balyor, Ekonomist
Dergisi, say:51, s.1-3.
23. MALYE BAKANLII (2008), Faaliyet Raporu,
http://uygulama.sgb.gov.tr/Dosyalar/AnaSayfa/2008_YiliFaaliyetRaporu
.pdf, E.T.30.09.2011.
24. T, Adem (2003), Bilgi anda Ynetim, Nobel Basmevi,
Ankara.
25. TEKN, Seluk, Kayt D Ekonomi ve Vergi Denetimi, Vergi
Sorunlar Dergisi, Say.181, stanbul, s.66-73.
26. ZBEK, Mahmut (2007), E-Devlet ve Trkiye Uygulamalar
Kapsamnda VEDOP Projesi, Baslmam Yksek Lisans Tezi
Gaziosmanpaa niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Tokat.

91
 Z BOZDOAN 2012

27. UKAN, zgr (2003), E-Devlet, E-Demokrasi ve Trkiye, Kamu

Ynetiminin Yeniden Yaplanmas in Strateji ve Politikalar-I,
Literatr Yaynclk, stanbul.
28. UUR, A. Atila ve brahim tc, E-Devlet ve Tasarruf Etkisi
Kapsamnda VEDOP Projesi, Sosyal ve Beeri Bilimler Dergisi, Cilt.1,
Say.2, s.1-20.
29. Vergi Usul Kanunu, T.C. Resmi Gazetesi, 10703, 10.01.1961.
30. YAVUZ, Ali ve Ouzhan ark, Bir E-Devlet Hizmeti Olarak E-
Maliye Uygulamalarnn Alglanmas:Isparta li rnei, Sleyman
Demirel niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, Say.9, Isparta,
s.1-28.
31. www.bilisimmerkezi.org, E.T.30.09.2011.
32. www.gib.gov.tr., E.T.26.10.2011.

92