Maliyet Muhasebesi

Do. Dr. R. lker GKBULUT

 Finansal Muhasebe ile Ynetim Muhasebesinin
Karlatrlmas
Finansal Muhasebe Ynetim Muhasebesi
letmenin finansal durumu ve Planlama ve iletme
Ama performans hakknda bilgi performansn belirmeye
salar yardmc olur
Bilano, Gelir Tablosu, Nakit
ok eitli, standard olmayan
Rapor Tr Akm tablosu, standart
raporlar.
tablolar.
Standartlar Genel kabul grm ilkeler... standart yok
Dzenlenme
Genellikle yllk, standart stendii zaman
Skl

Yneticiler,Yatrmclar, Kredi
Kullanclar ounlukla Yneticiler
kurulular ve di. kullanclar.
Ynetim Muhasebesi Temel erevesi
Ynetim Muhasebesi ve
Karar verme

Muhasebe sistemi karar

vericilerin alacaklar
kararlar kolaylatrr.

Muhasebe bilgi sistemi

planlama ve karar verme
srecine yardmc olur

Muhasebe raporlar
lemlerin kontrol
edilmesine, performansn
llmesine
yardm eder.
 YNETM MUHASEBES -FNANSAL
MUHASEBE
Muhasebenin amac iletme ii ve dndaki karar
alclara finansal ve mali nitelikteki bilgileri
sunmaktr.
Finansal muhasebe iletme iine ve dna ynelik bilgiler
sunar.
Ynetim muhasebesi ise sadece iletme iine dnktr.
Finansal muhasebe zorunlu, ynetim muhasebesi ise istee
bal olarak dzenlenir.

4
 YNETM MUHASEBES -MALYET
MUHASEBES
Finansal muhasebe-ynetim muhasebesi ayrmnda
esas alnan lt bilgilerin kime ne amala
sunulduuna gre yaplmaktadr

Maliyet muhasebesi, sanayi iletmelerinde retim ve retim

d katlanlan maliyetlerin saptanmas, retimle ilgili
maliyetlerin satlan mallara, dnem sonunda elde bulunan
mamul ve yar mamul stoklarna yklenmesi ilemlerinin
tmdr.

5
 Maliyet Muhasebesi nedir?
retilen mamul ya da sunulan hizmetlerin maliyetini
oluturan maliyet trleri, maliyet yerleri ve ilgili olduklar
mamul veya hizmet cinsleri bakmndan belirlenmesine ve
izlenmesine olanak salayan bir hesaplama ve kaytlama
sistemidir.

Maliyet
bugn ya da gelecekte iletmeye bir fayda getirmesi
beklenen rnler ve hizmetler iin katlanlan
fedakarlklarn nakit ya da nakit benzeri deerlerle
ifade edilmesidir.
 MALYET MUHASEBES
AMA

retim ve Hizmet letmelerinde

retilen Mamul yada Hizmetin Maliyeti
Hesaplamak
Planlama ve Kontrol
letme Ynetiminin Karar vermesini
Kolaylatrmak

7
 MALYET MUHASEBES
AMA
Maliyet muhasebesinin amalar nelerdir?
1. Mamullerin maliyetini saptamak
2. Maliyet kontrolne yardmc olmak
3. Planlamaya yardmc olmak
4. zel ynetim kararlarna yardmc olmak

Maliyet muhasebesi verileri, yneticilerin eitli

kararlarda kullanaca bilgilerin bilgilerin nemli bir
blmn oluturduundan, Maliyet muhasebesi,
ynetim muhasebesininde bir alt kmesidir.

8
 YNETM MUHASEBES - FNANSAL MUHASEBE
MALYET MUHASEBES LKLER

Finans al Muhas e be Yneti m Muhas e bes i

(Genel a mal finans al tablolar (Ynetim kara rlar na
iin gere kli bilgilerin s unulmas ) yardmc bilgilerin
s unulmas )

(1)
Finans al (2) (3) (4)
tablolardaki
Finans al tablo-
dier btn Planla ma Kontrol
lardaki s tokla rn
kale mle rin
deerlendirilmes i
muhas ebe-
ve muhas ebele -
le tirilmes i
tirilmes i

Maliye t Muhas e bes i

[(2), (3), ve (4) i in bilg i s unulmas ]

Maliyet muhasebesi finansal muhasebe ile ynetim

muahsebesinin ara kesiti niteliindedir. rettii bilgileri hem
finansal muhasebe hem de ynetim muhasebesi iin kullanlr.
9
 Planlama, Kontrol Fonksiyonlar ve
Ynetim Muhasebesi

letme amalar ile planlarnn belirlenmesi ilemi stratejik

planlamadr.
letme faaliyetlerinin stratejik planlar dorultusunda yrmesini
salamak iin kontrol sistemine gereksinim vardr.
Performans Raporu
Bte Gerek Sapma
Satlar 10.000 9.500 (500)
Giderler 7.500 7.600 (100)
Net Kar 2.500 1.900 (600)

10
Performans Raporlar

Performans raporlar ulalan sonular, ya da

gerekleen tutarlar btelenmi tutarlarla
karlatran ve aradaki sapmay gsteren
rapordur.
Bu raporlarn yarar yneticilerin dikkatini
beklenmedik sonulara ekmektir.
Raporlar inceleyen ynetici sapmalarn
nedenini aratracak, ve sapmalarn nlenmesi
iin gerekli nlemleri alacaktr.
11
Maliyet ve Ynetim Muhasebesi Temel
Kavramlar
Maliyet Kavram
Belirli bir amaca ulamak iin katlanlan fedekarlklarn tmdr.
Maliyet, bir varln elde edilmesi amacyla yaplan harcama ya
da katlanlan fedakarlklarn toplamdr.
iletmelerin varlk kullanm ekilleri unlardr:
1. Haslat elde etmek amacyla varlk tketimi
2. retim yapmak amacyla varlk tketimi
3. Amasz varlk tketimi
Gider Kavram
Varlklarn mal ve hizmet retimi iin tketilmesi
Haslat elde etme amacyla iletme varlklarnn kullanlmas veya
tketilmesidir.
12
 Maliyetlerin Ynetimi=Rekabet
stnl
Gnmzde gelien yeni retim teknolojisi yntemleri
ve rekabet sonucu maliyet bilgi ve verilerinin objektif
ve doru ekilde belirlenmesi ve analizi nemli duruma
gelmitir.

letmeler rekabet stnl elde edebilmek iin, tm

bu faaliyetlerin retilen rnlere katt deer,
rakiplerin faaliyetlerinden elde ettii deerlerden daha
fazla olmak zorundadr. Aksi taktirde iletme deer
yaratabilse bile rekabet stnl elde edemez.
letmelerde faaliyetler sonucu rekabet stnl
salayabilen deerleri iki ekilde oluur.
 Nasl Deer Yaratlr?
i. Faaliyetlerin maliyetlerini azaltarak maliyet
stnl elde edilecek deer art
salanmas yoluyla,

ii. retilen rnlerde mterilerin deer

verdii bir farkllk yaratlmas ve bunun
karlnda da piyasa fiyatnn zerinde bir
fiyat uygulanarak bir deer art yaratlmas,
 Gider-Maln Maliyeti
ktisadi kymetin haslat temini amacyla
tketilmesi sonucunda, tketilen varln maliyeti
gidere dnr. Bu nedenle gider denildiinde,
gelecekte kendisinden yarar salanlmas sz
konusu olmayan ve ilgili yln haslatndan
karlma eklinde uygulanan tutarlar akla
gelmelidir.
retim amacyla varlk tketildiinde tketilen
varln maliyet deeri maliyet giderine dnr
ve belirli bir maln retimiyle ilgili maliyet
giderlerinin toplam da retilen sz konu maln
retim maliyetini oluturur.
 Haslat - Zarar
Haslat ise, genel olarak satlan mal ya da hizmet
karlnda (ya da faiz, kira vb. elde edilen nakit
ya da dier aktifler), satlan mal ve hizmet
tutarlarna eit olarak sz konusu mal ve hizmet
alclarna ykletilen mkellefiyet eklinde
tanmlanabilir.
Amasz tketim sonucunda iletme haslat elde
edemeyecei gibi, retim de yaplmam
olacandan, amasz tketim tutar kadar iletme
zarar edecektir.
 Zarar-Harcama
letme faaliyetlerinin srdrlmesi iin gerekli
olmayan veya normal lleri aan harcama veya
tketim olarak ifade edilebilir.

Gider ise faydas tkenmi maliyetttir!

Gider, tketilen mal ve/veya hizmetlerin parasal
tutar, harcama ise para veya benzeri aralarla
yaplan demelerdir. Giderin domas iin
harcama yaplmas zorunlu deildir; satclara olan
borcun denmesi harcama iken, gider deildir.
 Maliyet Muhasebesi Kavramlar
- gider -
Bilano yaklamna gre gider
Bir iletmenin belirli bir dnemdeki mamul teslimi veya retim, hizmet
kullanm veya srekli ana i konusuyla ilgili dier ilemleri sonucunda
iletmenin varlklarnda meydana gelen azallar veya ykmllklerde
meydana gelen artlardr.

Gelir Tablosu yaklamna gre gider

letmenin faaliyetlerini ve varln srdrebilmesi ve bir ekonomik yarar
(gelir elde etmesi) salamas iin belirli bir dnemde kullanld ve tkettii
girdilerin faydas tkenmi maliyetlerinin haslattan dlen ksmdr.

Gider
Haslat elde etmek amacyla iletme varlklarn tketilmesidir.
 Maliyet Muhasebesi Kavramlar
- zarar -
Bilano yaklamna gre zarar
Belirli bir dnemde bir iletmenin zsermayesinde, giderler ve iletmeden
ekilen deerler hari, olaan d faaliyetler veya arzi yaplan ilemler ve
olaylar sonucunda meydana gelen azallardr.
Yangn, deprem vb. doal afetler sonucunda iletme varlklarnda bir
azalma meydana geldiinde zsermayedeki azalma zarar ifade
etmektedir.
Gelir Tablosu yaklamna gre zarar
Belirli bir dnemde iletme faaliyetlerinin srdrlmesi ve bir gelir elde
edilmesi dnda, arzi i ve olaylardan dolay kullanlan veya tketilen
varlklarn haslattan dlen, yarar tkenmi maliyetlerdir.
Zarar
Amasz tketilen varlklarn maliyetidir. rnein, yangn, hrszlk gibi nedenlerle
varln yok olmas.
Haslat ile gider arasndaki olumsuz farktr. rnein, retilen mamuln maliyetinin sat
deerinden yksek olmas.
 Gider - Maliyet
Gider, belli bir dnemin haslatnn elde edilmesi amacyla
kullanlm, tkenmi maliyetlerdir.
Tkenmi maliyetler, iletmenin varl olma niteliini
kaybeden, gelecekte gelir yaratma olasl bulunmayan ve bu
nedenle cari dnem gelirinden kartlan ya da datlmam
krlara yklenen tutarlardr. Satlan hizmetlerin maliyeti ve
sunulan hizmetin mterileri tatmin etmeme maliyeti
tkenmi maliyetlere rnek olarak verilebilir.

Tkenmemi maliyetler, iletmenin gelecekte gelir

yaratmasnda yararl olaca beklenen varlklar temsil eder. Bu
maliyetlerin ou, gelecekte gelir elde etmek amacyla
tketileceklerdir. rnein, pein denmi giderler ve sabit
varlklar tkenmemi maliyetler olarak nitelendirilebilir
 Maliyet Muhasebesi Kavramlar
- Haslat / Harcama -

Haslat
Bir varlk ya da hizmet sat karlnda elde edilen nakit veya
nakit benzeri deerlerin brt tutarn ifade eder.

Harcama
Bir mamul ya da hizmeti elde etmek amacyla yaplan deme
veya deme vaadini ifade eder.
 D Pazar letme

ZARAR

Amasz
Varlk
Tkenmesi
Varla HASILAT
Satn Alma Dnm
VARLIKLAR
Maliyet
Harcama Haslat temini iin
MAMUL GDER
Varlk Tkenmesi
retim iin

Varlk Mamul
Tkenmesi Maliyeti
 Giderlerin Snflandrlmas
RNLERE YKLENMELERNE GRE
Direkt Giderler
Endirekt Giderler
FAALYET (RETM) HACMYLE LKLERNE GRE
Deiken Maliyetler
Sabit Maliyetler
MALYET ETLERNE GRE
lk Madde ve Malzeme Giderleri
Memur cret ve Giderleri
Dardan Salanan Fayda ve Hizmetler
eitli Giderler
Vergi, Resim ve Harlar
Amortisman ve Tkenme Paylar
Finansman Giderleri
 FONSYONLARINA GRE
Satnalma (tedarik) giderleri
retim Giderleri
Aratrma ve Gelitirme Giderleri
Pazarlama, Sat ve Datm Giderleri
Genel Ynetim Giderleri
Finansman Giderleri
 GDERLERN RNLERE YKLENMESNE
GRE SINIFLANDIRILMASI

Belirli bir mal veya hizmetin retim maliyetine

dorudan doruya yklenip yklenememesine
gre giderler, direkt ve endirekt olarak
blmlenir.
 Direkt Giderler
Tanm: Belirli bir mal veya hizmetin retim
maliyetine dorudan doruya herhangi bir
datm anahtar kullanmadan yklenebilen
giderlerdir.

rnek: Direkt ilk madde ve malzeme

giderleri ile direkt iilik giderleri buna rnek
olarak gsterilebilir.
 Endirekt Giderler
Tanm: Belirli bir mal veya hizmetin retim
maliyetine dorudan doruya yklenemeyip, bir
takm datm lleri yardm ile yklenebilen
giderlerdir. Endirekt giderlerin bir blm;
olutuklar gider yeri asndan endirekt olarak
kabul edilmekte, bir blm ise nitelik ve
hesaplamalarndaki glkler nedeni ile endirekt
saylmaktadr.
rnek: stma yardmc gider yerinde kullanlan
fuel-oil gideri stma gider yeri iin direkt bir
gider olmakla birlikte esas retim gider yerleri
iin ve mamul maliyetlerine yklenme
asndan endirekt bir gider niteliindedir.
Dier taraftan ana retim gider yeri ile direkt
ilikisi olmasna ramen; nitelik veya
hesaplamalarndaki glkler nedeniyle
(ikramiyeler, yllk izin creti, iletme malzemesi
v.s.) endirekt saylabilen giderler vardr.
 GDERLERN FAALYET HACMYLE OLAN LKSNE
GRE SINIFLANDIRILMASI
Giderler, faaliyet hacmiyle ilikileri asndan
temelde, sabit giderler, deiken giderler ve yar
sabit ve yar deiken gider olmak zere
grupta toplanr. Giderlerin bu adan
gruplandrlmas, maliyet hacim kar
analizlerinde,esnek btelerin hazrlanmasnda ve
giderlerin kontrolnde byk nem tar.
 Sabit Giderler
Tanm:Belirli bir zaman dilimi ve faaliyet hacmi
iinde, faaliyet hacmindeki art ve
eksililerden etkilenmeyerek ayn kalan
giderlerdir. Dier bir ifade ile, sabit giderler belli
bir faaliyet hacminde ve belirli bir dnemde
toplam olarak sabit olan ancak birim bana
deiken olan giderlerdir. Faaliyet hacmi
arttka birim bana den sabit gider azalr.
 Sabit Giderler
Gider
3500

3000

2500

2000
Toplam Sabit Giderler
1500

1000

500

retim Miktar
100 200 300 400 500 600 700 800 900
 Gider
3500

3000

2500

2000

1500

1000

500
Birim Sabit Giderler
retim Miktar
100 200 300 400 500 600 700 800 900
 Deiken Giderler

Tanm: Faaliyet hacmine bal olarak artan

veya azalan giderlerdir. Baka bir deyile i
hacmiyle ayn ynde ve ayn oranda deime
gsteren giderlerdir. Faaliyet hacmi sfra
dtnde bu giderler de kendiliinden
ortadan kalkar.
Deiken giderler birim bana sabit, toplam
olarak deiken giderlerdir.
 Deiken Giderler
Gider Toplam Deiken
Giderler
3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

retim Miktar
100 200 300 400 500 600 700
 Gider
3500

3000

2500

2000
Birim Deiken Giderler
1500

1000

500

retim Miktar
100 200 300 400 500 600 700 800 900
 Yar deiken / Yar sabit giderler
Gider
3500

3000 Deiken
Giderler
2500

2000

1500

1000
Sabit
Giderler
500

retim Miktar
100 200 300 400 500 600 700 800 900
 MALYET SSTEMNN OLUTURULMASI VE
MALYET HESAPLAMA YNTEMLER

retilen mal ve hizmetlerin maliyetlerinin llmesi

iletmenin benimsedii maliyet sistemi dorultusunda
yaplr. Baka bir deyile, eitli maliyet hesaplama
yntemlerinin birleiminden maliyet sistemleri ortaya
kar. Bu nedenle, maliyet sisteminden sz edebilmek
iin, deiik alardan gruplandrlm grup maliyet
ynteminin her birinden, en az bir yntemin alnarak bir
araya getirilmesi gerekir. Maliyet sisteminin ayr bir
ynn niteleyen sz konusu maliyet yntemleri aada
belirtildii zere grupta toplanmaktadr.
Maliyet ve Ynetim Muhasebesi Temel
Kavramlar

MALYETLERN OLUTUU YERLER

ESAS RETM YERLER
MAMUL ZERNDE DORUDAN DORUYA ALIILAN YERLER
KESME
DK
T
AMBALAJ
YARDIMCI RETM YERLER
MAMUL ZERNDE DORUDAN DORUYA ALIILMAYAN,
ANCAK RETME YARDIMCI OLAN YERLER
ENERJ
TAMR BAKIM
DEPO

40
Maliyetlerin Snflandrlmas
retim Sreciyle likilerine Gre
lk (asl) Maliyet (DM ve D)
Dnm Maliyetleri (D ve GM)

Bro Mobilyas iletmesinin ocak 1992 Ay lk ve Dnm Maliyetleri

lk maliyet
Dolaysz madde 107.750.000
Dolaysz iilik 31.000.000
138.750.000

Dnm maliyeti
Dolaysz iilik 31.000.000
retim genel maliyetleri 48.000.000
79.000.000

41
Bir Sanayi letmesinde Maliyetlerin Ak
Mamu lle rin Satlmas

Direkt Ma lze me D. ilik Dier retim

Maliyetle ri Maliyetle ri Maliyetle ri

Maliyetle rin ret imde

Kullanlmas
Maliyet
Dnmleri
Yar Ma mu l

retimin Ta ma mlan mas

Mamu lle r

Mamu lle rin Satlmas

(Maliyet Tken me Noktas)

Maliyetle rin
Gidere Giderler/ Ge lir
Satlan Ma llarn Tablosu
Dntrlmesi Maliyeti

42
Bir Ticaret letmesinde SMM ve Gelir Tablosu

GELR TA BLOSU

A TILA R

(-) SMM

BRT SA TI KA RI

(-) FA A LYET GDERLER

FA A LYET KA RI

SA TILA N MA LLA RIN MA LYET (SMM)

TA BLOSU

DNEM BA I MA L STOKU

(+)DNEM A LILA R

= SA TILA BLR TCA R MA L STOKU

(-) DNEM SONU TCA R MA L STOKU

= SA TILA N MA LIN MA LYET

43
 retim Faaliyetleri in Muhasebe

retim Sreci:
Hammadde
Hammadde bitmi rne Mamul
Satn alnr. (mamul) satlr.
dntrlr.

Direkt Direkt ilik ve Satlan

madde Genel retim Maln
maliyeti. Maliyetleri. Maliyeti.

44
 retim Maliyetleri

Dolaysz Madde Maliyeti

ilik Maliyeti
Genel retim Maliyetleri

45
 Malzeme Maliyetleri

retim amacyla harcanan her trl maddeyi (Mamuln iine

girmi olabilecei gibi, mamul meydana getiren makineleri
temizlemek iin de kullanm olabilir) iermektedir.

Malzeme maliyetleri; Direkt lk Madde ve Malzeme(Direkt

Madde) ve Endirekt Madde ve Malzeme olarak ikiye ayrlr .

46
 Dolaysz(Direkt) Maddeler

Mamuln
yapsna giren Bu maddeler
ve onun mamuln
zn maliyetine
oluturan dorudan
maddeler. yklenebilir.

Eer mamule dorudan yklenemiyen bir madde

ise bu maddelere, endirekt madde denir ve genel
retim maliyetleri araclyla mamule yklenir.
47
 Malzeme Maliyetleri
Malzeme maliyetleri;
Direkt lk Madde ve Malzeme(Direkt Madde)
Endirekt Madde ve Malzeme

Endirekt Malzeme
Yardmc Malzeme ve letme Malzemesi Olarak kiye Ayrlr.

Endirekt Malzeme maliyetleri GG araclyla mamln

maliyetine yklenir.
48
 Endirekt Malzeme Maliyetleri

Yardmc Malzeme: mamul yapsna giren fakat onun zn

oluturmayan maddeler, veya dier bir ifadeyle mamul iinde
nekadar kullanld tam olarak hesaplanamayan veya
hesaplanmas ekonomik olmayan maddelerdir. Mobilya
retiminde tutkal, gmlek retiminde iplik gibi.

letme Malzemesi: mamul yapsna girmeyen fakat mamulun

retilmesi esnasnda tketilen makina yalar temizlik bezleri
gibi retim yerinde kullanlan sarf malzemeleridir.

49
 Direkt ilik Maliyetleri

Mamulde dorudan alan iilerin

cretleri.

Mamln
Direkt iilik cret retiminde

saatleri haddi dorudan alan
iilerin cretleri
direkt iiliktir.

50
 Direkt ilik

Mamulde dorudan alan iilerin

cretleri.

Mamulde dorudan
almayan veya
katks
hesaplanamayan
iilerin cretleri retimde
endirekt iilik olarak dorudan alan
kabul edilir ve genel iilerin cretleri.
retim giderlerine
dahil edilir.
51
 Genel retim Giderleri

retimle ilgili direkt madde ve direkt iilik

dndaki giderlerdir.

Kapsam:
Endirekt maddeler.
Endirekt iilik.
Makina ve ekipman maliyetleri.
Tamir bakm giderleri.

52
 Genel retim Giderleri
retimle ilgili direkt madde ve direkt iilik
dndaki giderlerdir.

Kapsam:
Endirekt maddeler.
Endirekt iilik.
Makina ve ekipman maliyetleri. Sat giderleri ile
Tamir bakm giderleri. genel ynetim
giderleri dahil
edilmez.

53
 Genel retim Giderleri

Bir rnn maliyeti

aadaki
unsurlardan oluur:
Direkt madde
Direkt iilik
GM veya GG
veya GM !

54
 Genel retim Maliyetleri

Bir rnn maliyeti

aadaki
unsurladan oluur:
Direkt madde Genel retim Giderleri
Direkt iilik nceden belirlenmi bir
ykleme oran ile
Genel retim
matematiksel olarak
maliyetleri yklenir.

55
Direkt-Endirekt Malzeme Ayrm
1. Mamul esas bnyesini oluturma
2. llebilir olma
3. Ekonomik bakmdan anlaml olma
Bu 3 kriteri birden salayan malzeme DREK kabul
edilirken, salayamayanlar ENDREKT kabul edilir.
Bunlardan 1. Koulu salayanlar YARDIMCI,
Salayamayanlar ise LETME MALZEMES olarak
isimlendirilir.
 Dnem Maliyetleri ve retim
Maliyetleri
Bilano
retim
Maliyetleri Dnen Varlklar
retim Stoklar
Gerekle- Mamuller
tiinde Gelir satldnda.
Tablosu
Satlar
SMM
Dnem Giderleri Brt Sat Kar
(Faaliyet giderleri) Giderler
Net Kar.
Gerekleme
57
 Bir retim letmesinde Stoklar

Ham Maddeler eldeki hammadde

stoku ve kullanma hazr stok.

Mamuller-
bitmi ve sata retim Yar
hazr mamller. Mamuller.

58
 Mamln Fiziksel Olarak Oluumu

Hammadde Fabrika
Direkt Direkt
madde Deposu madde
satn alnr kullanlr

Direkt ilik &

Genel retim Giderleri
Mamller
(bitmi rn)
Maml Deposu
Maml
sat
59
 Mamln Fiziksel Olarak Oluumu

Direkt Hammadde Direkt Yar Mamul retim

madde Stok madde
satn alnr kullanlr
TL TL TL TL

Direkt ilik &

Genel retim Giderleri
retilen Maml
Maliyeti
Satlan Maln
Maml Stok
Maliyeti
TL TL
TL
60
 Mamln Fiziksel Olarak Oluumu
rnek:

Doal Buz Ltd. irketinin 1 Ocak 2006

tarihinde elinde 52,000TL Dolaysz Madde
stoku vardr. irket yl boyunca
586,000TL tutarnda ilave hammadde
satn almtr. Yl sonunda irketin elinde
78,000TL kadar hammadde kalmtr..
2006 Yl boyunca
Nekadar hammadde (dolaysz
madde) kullanlmtr?
61
 Mamln Fiziksel Olarak Oluumu
rnek:

D.Ba Hammadde 52.000

+ Ham.Mad.Allar 586.000
retimde Kullanlabilir
=
Ham.Madde 638.000
Dnem Sonu Hammadde

Stoku 78.000
retimde Kullanlan
=
Ham.Madde ??

62
 Mamln Fiziksel Olarak Oluumu
rnek:

D.Ba Hammadde 52.000

+ Ham.Mad.Allar 586.000
retimde Kullanlabilir
=

Ham.Madde
Dnem Sonu Hammadde
Stoku
retimde Kullanlan
638.000

78.000
!
=
Ham.Madde 560.000
(Malzeme Maliyeti)

63
 Mamln Fiziksel Olarak Oluumu
rnek:

Direkt maddelere ilave olarak 2006 yl

iinde Doal Buz Ltd. irketi 306,000TL
Direkt ilik Gideri, 724,000TL Genel
retim Giderine katlanmtr.
Doal Buz Ltd. irketinin 2006 yl
bandaki Yar Mamul Maliyetleri
132,000TL ve Tamamlanan Mamul
Maliyetleri (bitmi rn maliyetleri)
ise1,480,000TLdir.
31.12.2006 tarihindeki Yar Mamul
Stok Mevcudu ka TLdir?
64
 retim Maliyetleri Ak rnei

Dnem Ba Yar Mamul Stok 132.000

+ Dnemin retim Maliyetleri 1.590.000
= retime
D.Madde Yklenen
D.ilik
Toplam 560.000
306.000

Maliyetler
Gen.r.Mal.
r.Yk.Top.Maliyet
724.000
1.722.000
Tamamlanan Mamul Maliyeti
ler 1.590.000
(1.480.000) 65
 retim Maliyetleri Ak rnei

D.Ba YM Stok 132.000

+ Dnemin retim
Maliyetleri 1.590.000
= retime Yklenen
Toplam Maliyetler 1.722.000
!
Tamamlanan Mamul
Maliyeti (1.480.000)
= Dnem Sonu Yar
Mamul Maliyeti 242.000

66
 Satlan Maln Maliyeti Tablosu
Direkt lk Madde Malzeme
(+)Dnemba lk Madde Malzeme
Hammadde
Kullanlabilir Hammadde(lk Mad Mal)
(-) Dnemsonu Hammadde
Kullanlan Hammadde
(+)Direkt ilik
(+)Genel malat Maliyeti
Toplam retim Maliyeti Yar Mamul
(+)Dnemba Yarmaml
Dnemin retim Maliyeti
(-) Dnemsonu Yarmaml
retilen Maml Maliyeti
(+)Dnemba Maml
Mamul
Satlabilir Maml Maliyeti
(-) Dnemsonu Maml
Satlan Maml Maliyeti
www.niyazikurnaz.net
Bir retim letmesinde SMM ve Gelir Tablosu
Ynetsel amalarla her ay iin gelir tablosu hazrlayan
bir sanayi iletmesinin (Bilim A..) Mart bandaki ve
sonundaki stoklar aada grld gibidir. (rnekteki tm
deerler 1.000 TL olarak ksaltlmtr.

1 Mart 31 Mart
Hammadde 4.000.000 5.000.000
Yar Mamul 3.000.000 2.000.000
Mamul 2.500.000 6.500.000

Satn Alnan Hammadde 8.000.000

ilik Maliyeti 10.000.000
Dier malat Maliyetleri 6.000.000
Ynetim Giderleri 3.000.000
Satlar 30.000.000
Sat Giderleri 1.000.000
68
Dnem Ba Hammadde Stoku 4.000.000
+Hammadde Allar 8.000.000
Kullanlabilir Hammadde 12.000.000
- Dnem Sonu Stok 5.000.000
Kullanlan Hammadde Maliyeti 7.000.000
ilik Maliyeti 10.000.000
Dier malat Maliyetleri 6.000.000
Mart Ay retime Yklenen Maliyetler 23.000.000
+Dnem Ba Yar Mamul Stoku 3.000.000
malata Yklenen Toplam Maliyet 26.000.000
- Dnem Sonu Yar Mamul Stoku 2.000.000
Tamamlanan Mamullerin Maliyeti 24.000.000
+Dnem Ba Mamul Stoku 2.500.000
Satlabilir Mamullerin Maliyeti 26.500.000
- Dnem Sonu Mamul Stoku 6.500.000
Satlan Mallarn maliyeti 20.000.000
69
 Bilim letmesi Mart Ay Gelir Tablosu

Satlar 30.000.000
Satlan Mallarn Maliyeti 20.000.000
Brt Sat Kar 10.000.000
Faaliyet Giderleri
Ynetim Gideri 3.000.000
Sat Gideri 1.000.000 4.000.000
Faaliyet Kar 6.000.000

70
 rnek-1
Bir retim iletmesinde Mays ayna ait bilgiler aadaki gibidir;
Dnemba Hammadde Stoku : 385,000
Dnemba Yar Mamul Stoku : 255,000
Dnesonu Hammadde Stoku : 320,000
Dnemsonu Yar Mamul Stoku : 115,000
Mays Ay Hammadde Allar : 860,000
Buna gre Mays aynda kullanlan hammaddelerin maliyeti ne
kadardr?

Direkt lk Madde Malzeme 860,000

(+)Dnemba lk Madde Malzeme + 385,000
Kullanlabilir Hammadde 1,245,000
(-) Dnemsonu Hammadde - 320,000
Kullanlan Hammadde 925,000
 rnek-2
retilen Maml Maliyeti : 5,000,000
Dnemba Maml Maliyeti: 2,000,000
Dnemsonu Maml Maliyeti: 650,000

Buna gre satlan maml maliyetini bulunuz.

retilen maml maliyeti 5,000,000
(+)Dnemba maml + 2,000,000
Satlabilir maml maliyeti 7,000,000
(-) Dnemsonu maml - 650,000
Satlan maml maliyeti 6,350,000
 rnek-3
Satlan Mamuln Maliyeti: 25,000,000
retilen Mamuln Maliyeti: 28,000,000
Dnemba Mamul Maliyeti 2,000,000
Buna gre dnemsonu mamul maliyetini bulunuz.

retilen mamul maliyeti 28,000,000

(+)Dnemba mamul +2,000,000
Satlabilir mamul maliyeti 30,000,000
(-) Dnemsonu mamul - 5,000,000
Satlan mamul maliyeti
25,000,000
 rnek-4
X iletmesinin Mart ayna ait bilgileri yledir
Kullanlan hammadde maliyeti: 10,000,000
Direkt iilik maliyeti: 5,600,000
Endirekt iilik maliyeti: 2,320,000
Endirekt malzeme alm: 240,000
Endirekt malzeme stoklar: 1 Mart: 120,000
31 Mart: 200,000
Toplam retim maliyeti ne kadardr?
 rnek-4
Endirekt Malzeme Alm: 240,000
(+)En. Malz. Stoklar (Dnemba): + 120,000
Kullanlabilir En. Malz. 360,000
(-) En. Malz. Stoklar (Dnemsonu): - 200,000
Kullanlan En. Malz. 160,000
Endirekt ilik: 2,320,000
(+)Endirekt Malzeme: + 160,000
Toplam: 2,480,000
Kullanlan hammadde maliyeti: 10,000,000
(+)Direkt iilik maliyeti: 5,600,000
(+)Genel malat Maliyeti + 2,480,000
Toplam retim Maliyeti 18,080,000
 GDERLERN NCELENMES
LK MADDE VE MALZEME GDERLERNN
NCELENMES
lk madde ve malzemeler retime
gnderildike, maliyet bedeli zerinden stok
kartlarnda klar yaplmaktadr. Ancak ou
kez, deiik tarihlerde alnan ilk madde ve
malzemelerin maliyet bedelleri farkl
olduundan, retime gnderilen ilk madde ve
malzemelerin hangi deerle retime
gnderilecei sorunun zmnde eitli
maliyet yntemlerinden yararlanlr.
 FFO
GREN IKAN KALAN
Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar
TARH
kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL
1.00 100.00 100 1.00 100.00
05.07.2007 100
100 1.00 100.00
07.07.2007 100 1.50 150.00 100 1.50 150.00
100 1.00 100.00
100 1.50 150.00
09.07.2007 100 2.00 200.00 100 2.00 200.00
100 1.00 100.00
100 1.50 100.00
50 2.00 150.00
10.12.2007 250 350.00 50 2.00 100.00
50 2.00 100.00
31.12.2007

DMM DSS
 LFO
GREN IKAN KALAN
TARH Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar
kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL
1.00 100.00 100 1.00 100.00
05.07.2007 100
100 1.00 100.00
07.07.2007 100 1.50 150.00 100 1.50 150.00
100 1.00 100.00
100 1.50 150.00
09.07.2007 100 2.00 200.00 100 2.00 200.00
100 2.00 200.00
100 1.50 150.00
50 1.00 50.00
10.12.2007 250 400.00 50 1.00 50.00
50 1.00 50.00
31.12.2007

DSS
DMM
 ORTALAMA MALYET
GREN IKAN KALAN

TARH
Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar
kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL

05.07.2007 100 1.00 100.00 100 1.00 100.00

100 1.00 100.00
07.07.2007 100 1.50 150.00 100 1.50 150.00
100 1.00 100.00
100 1.50 150.00
100 2.00 200.00
09.07.2007 100 2.00 200.00 300 1.50 450.00

10.12.2007 250 1.50 375.00 50 1.50 75.00

31.12.2007 50 1.50 75.00

DMM DSS
 200
x 3.000 = 300.000

200 x 3.000 = 600.000

200 x 3.500 = 700.000
1.600.000

 x
x
950.000 700 =1.357

1.357 TL
Genel retim Maliyetleri Ykleme Oran

Genel retim Maliyetleri Ykleme Oran

retim srecinde maml ile genel retim
maliyetleri arasndaki ilikiyi faaliyet dzeyi
ile belirleyen bir maliyet ykleme lsdr.

Faaliyet
GG Ykleme
Tahmini Dzeyinde
Haddi =
GG Tahmin Edilen
(Oran)
Birim
85
Genel retim Maliyetleri Ykleme
Oran
GG btelere dayandrlarak ve
matematiksel yntemler kullanlarak
tahmin edilir.

Faaliyet
GG Ykleme
Tahmini Dzeyinde
Haddi =
GG Tahmin Edilen
(Oran)
Birim

86
 Genel retim Maliyetleri Ykleme Oran

Her bir faaliyet dzeyinde maliyet tayclar

olarak adlandrlan maliyet ykleme lleri
sz konusudur.
Direkt iilik saatleri ve makina saatleri en
yaygn kullanlan maliyet tayclardr.

Faaliyet
GG Ykleme
Tahmini Dzeyinde
Haddi =
GG Tahmin Edilen
(Oran)
Brim

87
 GG Ykleme Oran rnei

BT irketi byk i makinalar iin

motorlar retmektedir. 2006 yl
GGlerinin 2,600,000TL olmas tahmin
edilmektedir. BT, GGlerini makina
saat esasna gre yklemektedir. BT
2006 ylnda iletmenin makinalarnn
162,500 makina saat alacan
tahmin ettiine gre;
BTnin 2006 yl GG Ykleme
orann hesaplayalm.
88
 GG Ykleme Oran rnei

Tahmini Faaliyet
GG Ykleme
= G..Maliyetl Dzeyinde
Oran
eri Tahmini Brim

= $ 2.600.000 162.500
= $ 16,00 per hour

89
 GG Ykleme Oran rnei

Faaliyet
GG Ykleme Tahmini Dzeyinde
=
Oran G..G Tahmini
Birim
= 2.600.000 162.500
= 16 YL/ makine saat

90
 GM Ykleme Oran

Baz iletmeler farkl faaliyet trleri iin,

deiik maliyet tayclar
kullanabilmektedirler , bu sre faaliyet
tabanl maliyetleme ( ACTIVITY BASED
COSTING )olarak adlandrlr.

Faaliyet
GG Ykleme Tahmini Dzeyinde
=
Haddi GG Tahmin Edilen
Brim

91
 retimi Tamamlanan Mamllerin
Maliyetinin Belirlenmesi

retimi tamamlanan
mamllerin maliyetinin
belirlenmesi,
yneticilere bir ok
konuda bilgi salar.

92
 ABC
retim Maliyeti Tablosu
31.12.2002

D.Ba Yar Mamul Maliyeti 30.000

retime Yklenen Maliyetler
D.Madde 150.000
D.ilik 300.000
GM 360.000
retime Yklenen Maliyetler 810.000
retime Yklenen Toplam
Maliyetler 840.000
(-) Dnem Sonu Yar Mamul
Stok (40.000)
retilen (tamamlanan) maml maliyeti 800.000

93
 D.Ba Mamul Stok 150.000
(+) Tamamlanan Mamul
Maliyeti 800.000
Satlabilir
ABC
(sata hazr) Mamul
retim Maliyeti
Maliyeti Tablosu 950.000
31.12.2002
(-) Dnem Sonu Maml Stok 168.000
D.Ba Yar Mamul Maliyeti
Satlan
retime Yklenen Maliyetler
Mallarn Maliyeti
30.000
782.000
D.Madde 150.000
D.ilik 300.000
GM 360.000
retime Yklenen Maliyetler 810.000
retime Yklenen Toplam
Maliyetler 840.000
(-) Dnem Sonu Yar Mamul
Stok (40.000)
retilen (tamamlanan) maml maliyeti 800.000

94
 ABC
Gelir Tablosu
31.12.2002

Satlar 1.300.000
Satlan Mallarn Maliyeti 782.000
Brt Sat Kar 518.000
Faaliyet Giderleri 400.000
Faaliyet Kar 118.000
(-) Faiz Giderleri 18.000
Vergi ncesi Kar 100.000
Vergi 30.000
Net Kar 70.000

95
 Genel retim Maliyetlerinin zellikleri

Direkt ilk madde malzeme ve direkt iilik dnda kalana

tm maliyetlerdir.
Bu maliyetler ile retilen mamuller arasnda direkt bir
iliki yoktur.
Bu maliyetler grubunda sabit, deiken ve karma
maliyetler vardr.
Bu maliyetler dnem ierisinde dzensiz dalm
gsterirler ( rnein stma giderleri mevsim itibari ile
deiir)
Bu maliyetlerin kesin tutarlarnn bir ksm ancak yl
sonunda belli olur. (bakm, onarm maliyetleri)
Yllk tutarlarnn ne kadar olduu belirlenen baz
maliyetler, retilen mamuln maliyetine eklenebilir.
 Genel retim Maliyetleri
1. Endirekt malzeme (yardmc, iletme malzemeleri)
2. Endirekt iilik maliyetleri
3. retimde kullanlan duran varlklarn amortisman giderleri

retimde kullanlmayan duran varlklar kaydederken almayan ksm,

gider ve zararlar hesabnda izlenir. Dnem gideri olarak
muhasebeletirilir.

4. retimde kullanlan sabit hizmetlerin sigorta, vergi, resim, har ve kira

giderleri
5. Enerji ve yakt giderleri
6. Sosyal Maliyetler / Servis giderleri
7. evresel maliyetler
 Genel retim maliyetleri, gider yerleri asndan esas
retim, yardmc retim ve yardmc hizmet olarak
snflandrlr.
Genel retim, retken maliyetler asndan endirekt
maliyet niteliinde iken gider merkezleri asndan
direkt olabilir.
rnein; Mobilya retiminde kullanlan tutkal
mamul asndan endirekttir. Kullanlan yer asndan
ise direktir.
rnein; Torna departmannda kullanlan ya,
retilen rn asndan endirekt, gider yeri asndan
direktir.
Genel retim maliyetlerinden endirekt nitelikle
olanlar datm anahtarlar asndan mamullere
yklenirler.
 Amortisman Giderleri
retim departmannda kullanlan makinelerin amortisman giderleri tahmini tutarlar
zerinden retimin maliyetine yklenir.

Yl sonu beklenmeden amortisman, retilen mamuln maliyetine eklenmek istenirse

bu kayt kullanlr.
Yl sonu beklenmeden amortisman, retilen
Genel retim Gideri mamuln maliyetine eklenmek istenirse bu
Maliyet Giderleri Karl Hesab kayt kullanlr.

Eer fiili maliyet, tahmini maliyetten fazla olursa bu ekilde kaydedilir.

Genel retim Gideri Eer fiili maliyet, tahmini maliyetten fazla

Maliyet Giderleri Karl Hesab olursa bu ekilde kaydedilir
Birikmi Amortisman

letmenin katland finansman giderlerinin retim ile ilgili olmas

durumunda bu tutar retimin maliyetine eklenir.
 MALYET DAITIMLARI
MAMULLER
A B C
Direkt Ykleme
DMM X X X
Direkt Ykleme
DM X X X
Datm Yoluyla
GM Ykleme ? ? ?
Endirekt Malzeme
Endirekt ilik
Enerji
Su GDER
Kira MERKEZLER
Sigorta
Vergi

www.niyazikurnaz.net
Gider eitlerinin gider yerleri ile direkt ilikisinin kurulamad durumda, sz konusu
giderlerin gider yerlerine dalmnda kullanlabilecek datm lleri aadaki gibi
olabilir.
Gider eitleri (Ortak Gider Tr) Datm ls
Elektrik giderleri Tketilen kws. veya ampul adedi

Fabrika binas amortisman gid. Yzlm (m2), hacim m3

Sigorta gideri, vergi giderleri Yzlm (m2), hacim m3

Kira giderleri Yzlm (m2), hacim m3

Bakm onarm saatleri

Bakm onarm giderleri Onarm malzemesi tketimi
Makinelerin says veya yatrm deeri
Yakt giderleri Hacim (m3) veya radyatr says
Tanan malzeme miktar
Tama giderleri Tanan malzeme deeri
Tanan malzeme arl
Sosyal giderler i says, yevmiye adedi
 MALYET DAITIMLARI
GDER MERKEZ

Yardmc Gider Merkezi Esas Gider Merkezi

Tamirhane Kesim

Yemekhane Montaj

Kalite Kontrol Boya

 GMlerin Mamullere Yklenmesi
Gider datm ile amalanan, retilen mamuln maliyetinin belirlenmesidir.
1.Datm: Endirekt giderlerin tm gider yerlerine datm anahtarlar
araclyla datlmasdr.
Gider datm anahtarlar: Gider merkezlerine direkt yklenemeyen giderleri,
gider yerlerine datmada kullanlan ltlere datm anahtar denir.
rnein; aydnlatma gideri iin watt toplam veya ampul says, su gideri
iin musluk says veya ii says.
Makinelerin amortisman, ustaba creti endirekt ilk madde malzeme
giderleri asndan direkt olduundan mamule datm anahtar
kullanlmadan direkt olarak yklenir.
2.Datm: Yardmc gider yerlerinde toplanan giderlerin esas retim yerlerine
datlmasdr. 2. datm ile amalanan retilen mamuln maliyetini
saptamak ve maliyet kontrol salamaktr.
3.Datm: Esas retim yerinde toplanan giderlerin mamule yklenmesidir.
 I. Datm
Esas retim Yardmc retim
Datm Genel
Gider Yeri Tutar Kesim Montaj Bakm Yemek
Anahtar Ynetim
Fabrika
Bina 21,000,000 m2 500 400 300 200 -
Amortisman
i
Su Gideri 2,500,000 35 40 12 8 5
Says
1.TOPLAM 8,375,000 7,000,000 4,800,000 3,200,000 125,000
Fabrika, bina amortisman iin; 21,000,000 = 1.500 m2 ykleme oran
500+400+300+200
Kesim 15,000 x 500 = 7,500,000
Montaj 15,000 x 400 = 6,000,000
Bakm 15,000 x 300 = 4,500,000
Yemek 15,000 x 200 = 3,000,000

Su gideri iin; 2,500,000 = 25,000 ykleme oran

35+40+12+8+5
Kesim 25,000 x 35 = 875,000
Montaj 25,000 x 40 = 1,000,000
Bakm 25,000 x 12 = 300,000
Yemek 25,000 x 8 = 200,000
Genel Y. 25,000 x 5 = 125,000
 II. DAITIM
Dorudan Datm: Yardmc gider yerlerinde toplanan giderler
esas retim yerine datlr. Yardmc retim yerleri birbirlerinden
pay almaz ve birbirine pay vermez.
Kademeli Datm (Merdiven, Basamak Yntemi): En yksek
yardmc gider merkezi en yukarya yazlarak kendinden sonra
gelen yardmclara ve esaslara datmn yapld yntemdir. En
yukardaki yardmc retim yeri hibir yerden pay almaz.
Matematiksel Datm Yntemi: Yardmc gider yerleri arasnda
hem birbirine hemde esas retim yerlerine datm yaplr.
Yardmclar hem birbirinden pay alr hem pay verir. Yardmc
retim yerleri arasnda 2 bilinmeyenli bir denklem kurulur ve
buna gre datm yaplr.
 II. DAITIM (Dorudan Datm)
A retim iletmesinde 2 esas, 2 de yardmc retim yeri
bulunmaktadr. 1. datm sonucunda maliyet merkezlerinde
biriken maliyet ve kullanlan datm lleri yledir:

Maliyet Yerleri Birinci i Says Malzeme

Datm Maliyetleri
Esas Maliyet Yeri 1 40,000,000 15 1,000,000
Esas Maliyet Yeri 2 80,000,000 10 4,000,000
Yardmc Maliyet Yeri 1 15,000,000 6 ---
Yardmc Maliyet Yeri 2 10,000,000 5 500,000

Yardmc Maliyet Yeri 1 ii say, Yardmc Malzeme Yeri 2 malzeme maliyeti

datm anahtaryla datlacaktr.
 II. DAITIM (Dorudan Datm)
Buna gre ve dorudan yntemine gre yardmc maliyet yeri 1den esas maliyet
yeri 1in alaca pay ne kadardr?

15,000,000 = 600,000 600,000 x 15 = 9,000,000

15+10
Esas maliyet yeri 2in alaca pay; 600,000 x 1 = 6,000,000
Yukardaki bilgilere gre yardmc maliyet yeri 2 den Esas Maliyet Yeri 1in alaca pay ne
kadardr ?
10,000,000 = 2 x 1,000,000 = 2,000,000
5,000,000
Esas maliyet yeri 2in alaca pay; 2 x 4,000,000 = 8,000,000

Maliyet Yerleri Birinci i Says Malzeme Maliyetleri II.TOPLAM

Datm
Esas Maliyet Yeri 1 40,000,000 15 1,000,000 51,000,000
Esas Maliyet Yeri 2 80,000,000 10 4,000,000 94,000,000
Yardmc Maliyet Yeri 1 15,000,000 6 --- ---
Yardmc Maliyet Yeri 2 10,000,000 5 500,000 ---
 II. DAITIM (Kademeli Datm)
KURALLARI:

1. YGM ler bir kere datlr. Datlan oyundan kar. Bir daha ona
geri dnlemez.
2. Datlan YGM ye GM lerden pay verilmez. Yani bir YGM kendi
GM inden pay alamaz.
3. Datma nereden (hangisinden) balanacan belirleyen iki
kriter vardr:
I.Kriter : Gider Merkezi Says
II. Kriter : GM Tutar
 II. DAITIM (Kademeli Datm)
Yukardaki bilgilere ve kademeli ynteme gre yardmc maliyet yeri 1den esas maliyet
yeri 1in alaca pay ne kadardr?
15,000,000 = 500,000 500,000 x 15 = 7,500,000
5+15+10
yardmc maliyet yeri 1den esas maliyet yeri 2in alaca pay;
500,000 x 10 = 5,000,000
Yardmc maliyet yeri 1den Yardmc maliyet yeri 2nin ald pay:
500,000 x 5 = 2,500,000
Yardmc maliyet yeri 2den Esas maliyet yeri 1e den pay:
12,500,000
= 2,5 2,5 x 1,000,000 = 2,500,000
5,000,000

Yardmc maliyet yeri 2den Esas maliyet yeri 2e den pay:

2,5 x 4,000,000 = 10,000,000
 II. DAITIM (Kademeli Datm)
Maliyet Yerleri Birinci Datm i Says Malzeme Maliyetleri II.TOPLAM

Esas Maliyet Yeri 1 40,000,000 15 1,000,000 50,000,000

Esas Maliyet Yeri 2 80,000,000 10 4,000,000 95,000,000

Yardmc Maliyet Yeri 1 15,000,000 6 --- ---

Yardmc Maliyet Yeri 2 10,000,000 5 500,000 ---

III.Datm: Esas Gider Merkezlerinde Biriken Genel
retim Maliyetlerinin Mamullere (retime)
Yklenmesi

Ykleme Oran:
GM
Faaliyet Hacmi (Kapasite)

Malzeme iin fiyat ne ifade ediyorsa;ilik iin cret ne

ifade ediyorsa; GM iin de Ykleme Oran onu ifade
eder:
Bir mamule yklenecek bir birim GMi ifade eder.
III.Datm: Esas Gider Merkezlerinde Biriken Genel
retim Maliyetlerinin Mamullere (retime)
Yklenmesi
Dorudan Datm
EGM Toplam Faaliyet Faaliyet Ykleme Oran
GM ls Hacmi
EGM-1 51,000,000 Makine 1,000 MS 51,000,000/ 1,000 MS
Saati =51.000 YTL/MS
EGM-2 94,000,000 Direkt 5,000 DIS 94,000,000/5,000DIS
ilik Saati =18,800 YTL/MS

Kademeli Datm
EGM Toplam Faaliyet Faaliyet Ykleme Oran
GM ls Hacmi
EGM-1 50,000,000 Makine 1,000 MS 50,000,000/ 1,000 MS
Saati =50.000 YTL/MS
EGM-2 95,000,000 Direkt 5,000 DIS 95,000,000/5,000DIS
ilik Saati =19,000 YTL/MS
 Faaliyet Tabanl Maliyetlendirme
leri retim teknolojileri ile retim, retim
yapsn dolaysyla mamul maliyet yapsn
nemli ekilde deitirmitir. leri retim
teknolojilerinin yer ald ileri retim
ortamlarnda, direkt iilik maliyetlerinin
nemi azalrken, genel retim maliyetlerinin
nemi artmtr.
Geleneksel Maliyetlendirme Out! FTM
In
Toplam maliyet iinde, direkt iilik ile direkt ilk
madde ve malzeme maliyet unsurlarnn egemen
olduu dar bir mamul yelpazesi iinde retim
yaplan ortamlarda tasarlanan geleneksel mamul
maliyetleme yntemlerinin; bugn toplam
maliyet iinde direkt ilk madde ve malzeme ile
genel retim maliyet unsurlarnn egemen
olduu, ok geni bir mamul yelpazesi iinde,
farkl hacim, parti says ve karmaklkta retim
yaplan ileri retim ortamlarnda hatal maliyet
bilgileri elde edilmesine neden olmas, bu
yntemlerin sorgulanmasna neden olmutur.
 FTM-ABC
Bylece, faaliyet tabanl maliyetleme (activity-based costing
veya activity-based accounting, ksaca: ABC) veya dier
adyla ilem tabanl maliyetleme (transaction-based
costing) yaklam ortaya kmtr.
Faaliyet tabanl maliyetleme yaklam, iletme
kaynaklarnn, iletme faaliyetleri tarafndan kullanlmas ve
tketilmesi ile genel retim maliyetlerinin olutuu ve sz
konusu iletme faaliyetlerinin de maliyet tayclar (yar
mamul, mamul, hizmet vb.) tarafndan tketildii esasna
dayanr. Buna gre, bir mamul dier mamullere nazaran
genel retim maliyetlerini oluturan faaliyetlerden daha
fazla tketiyorsa, genel retim maliyetlerinden de o
nispette daha fazla bir pay almaldr.
 Activity-Based Costing
ncelikler

Ne zaman ABC Kullanlr?

GM Yksekse
retilen rnler ok eitliyse; Kompkleks, Hacimli
Maliyet Hatalar Yksekse
Rekabet ok Youn se
 ABC Admlar

1. Aktiviteleri Tanmla

2. Her Bir Aktivite in Maliyet Tanmla

3. Maliyet Tayclarn Tanmla

4. Aktiviteler in Veri Toplama

5. rn Maliyetlerini Hesapla
 retim Sreci Maliyetlerin
Snflandrlmas
Faaliyet tabanl maliyetleme de, retim srecindeki faaliyetler genel
dzeyleri itibariyle drt grupta toplanabilirler. Hiyerarik bir yap iinde
olan bu faaliyet dzeylerinin aklanmasna aada yer verilmitir:

Mamul birimleri dzeyindeki faaliyetler: Bir birim mamul retiminin her

defasnda gerekletirilen faaliyetlerdir.

Mamul partileri dzeyindeki faaliyetler: Bir mamul partisinin her

retiminde gerekletirilen faaliyetlerdir.

Mamul dzeyindeki faaliyetler: Her bir farkl trden mamuln retimini

desteklemek iin gerektiinde gerekletirilen faaliyetlerdir.

retim yeri dzeyindeki faaliyetler: Bir retim yerindeki genel retim

srecini destekleyen faaliyetlerdir.
 Mamul birimleri dzeyindeki
faaliyetler;
retim yerindeki toplam retim hacminin bir sonucu olarak
ortaya kan faaliyetlerdir. rnein, enerji tketimi, tm
mamul birimlerinin tamamlanmas iin gerekli olan makine
saati srelerinin bir fonksiyonudur. Bu nedenle mamul
birimleri dzeyindeki bir faaliyet olarak ele alnr. Ayn ekilde,
yaplan bakm ileri, retimi desteklemek iin gerekli endirekt
iilikler, yardmc madde ve iletme malzemesi tketimleri de
kt hacmine bal olduklar iin mamul birimleri dzeyindeki
faaliyetler olarak kabul edilirler. Baz iletmeler mamul
birimleri dzeyindeki faaliyetleri tek bir faaliyet merkezinde
birletirirken, dierleri mamul birimleri dzeyinde en az iki
faaliyet merkezi olutururlar. Bunlardan biri makine ile ilgili
faaliyetlerle balantl iken, dieri iilik ile ilgili faaliyetlerle
balantldr.
 Mamul partileri dzeyindeki
faaliyetler;
retilen birimden ziyade, retilen parti says ile
ilgili faaliyetlerdir. Bunlara rnek olarak, satn
alma siparileri, makinelerin ayarlanmas (ie
hazrlanmas), malzemelerin tanmas, ilk
birimin kalite muayenesi, mterilere yaplan
sevkiyatlar, malzeme teslim almlar verilebilir.
Mamul partileri dzeyindeki maliyetler, retilen
birim says veya dier herhangi bir hacim
lsnden ziyade retilen partilerin saysna
gre ortaya karlar. Ayrca, sz konusu
maliyetler genellikle partide yer alan
birimlerden bamszdrlar.
 Mamul partileri dzeyindeki
faaliyetler (rnek)
rnek olarak, makinelerin ayarlanmas ele alnrsa, yeni
bir parti mamul retimine balanmadan nce
makinelerin ayarlanmas gerekir. Makineler bir defa
ayarlandktan sonra, o parti iinde 100 birim de
retilse, 1.000 birim de retilse, artk yeni bir ayarlama
abasna gerek kalmadan retim tamamlanr. rnekten
de anlalaca zere, mamul partileri dzeyinde ortaya
kan toplam maliyetler, partide yer alan birimlerin
deil, faaliyet saysnn bir fonksiyonudur. Bu dzeydeki
faaliyetlerin tanmlanabilen her biri iin ayr bir faaliyet
merkezi oluturulur.
 Mamul dzeyindeki faaliyetler;
bir iletmenin rettii farkl trden mamullerle ilgili
faaliyetlerdir. Bu nedenle, mamul dzeyindeki
faaliyetler belli bir mamulle ilgili olup, dier mamullerle
ilgisi olmayan faaliyetlerdir. Bunlara rnek olarak, para
stoklarnn korunmas, tasarm deiiklii istekleri, zel
test ilemleri gibi faaliyetler verilebilir. Bu faaliyetlerin
maliyetleri, her bir mamul tr ile ayr ayr
ilikilendirilebilir. Ancak bu maliyetler, mamullerin
retilen parti says veya birim saysndan bamsz
olarak oluan maliyetlerdir. Mamul dzeyindeki
faaliyetlerden her bir tanmlanabilen faaliyet iin, ayr
bir faaliyet merkezine gereksinim vardr.
 retim yeri dzeyindeki faaliyetler;
belirli bir mamul birimi, partisi veya tr ile
ilikileri dorudan kurulamayan, tm retim
ile ilgili olan faaliyetlerdir. Bunlara rnek
olarak, retim yeri kiralar, amortismanlar,
bakm, ynetimi, sigortalar, vergileri,
gvenlii, sosyal tesis maliyetleri gibi
maliyetler verilebilir.
 Faaliyete Dayal Maliyetlemenin
Yararlar
Mamul ve hizmet maliyetlerinin daha doru
bir ekilde nicelik olarak llmesini salar.
Genel retim maliyetlerinin sebeplerinin
anlalmasn salar.
Maliyetlerin ortaya kma sebeplerinin
belirlenmesine yardmc olur.
Maliyet belirleyicilerin neler olduunun
aklanmasna yardmc olur.
 Faaliyete Dayal Maliyetlemenin
Ekstra Yararlar
Organizasyon iindeki srelerin etkinlik ve etkililiklerin
iyiletirilmesini salar.
Yaplan analizler sonucunda sre ierisinde maliyet douran fakat
deer katmayan faaliyetlerin elimine edilmesini salar.
Bteleme, srekli iyiletirme programlar, mteri ve satc ilikileri
gibi konularda doru ve zamannda maliyet bilgisi salar.
Maliyetlere sebep olan faaliyetlerin yneterek srelerde spesifik
iyiletirmeler salar.
rn hattnda, Pazar blmlerinde ve mteri ilikilerinde etkin
kararlar alnmasn salar.
Mterilerin tkettii mamul/hizmetlerden elde ettii deerin
arttrlmasn salar.
Organizasyonlarn kalite ile ilgili maliyetlerin llmesini salayarak,
kalite iyiletirme abalarna destek olur
 ABC rnei
1. Aktiviteleri Tanmla

Kurma
Makine
Kabul
Paketleme
Mhendislik
 Maliyet Tayclar (Cost Driver )

Bir maliyetin ortaya kmasna neden olan faktr

yada faaliyetlerin maliyetinde deimeye neden
olan herhangi bir faktr olarak tanmlanabilir.
Faaliyete dayal maliyetleme sisteminde maliyet
taycs, geleneksel sistemdeki datm anahtar
yerine kullanlmaktadr. Maliyet tayclar,
maliyetlerle mamuller arasnda sebep-sonu
ilikisine dayanan gerek, objektif bir kpr
kurmaktadr. Datm anahtarlar ise, genellikle
subjektif bir maliyet datm iin kullanlrlar.
 ABC rnei
3. Maliyet Tayclarna Karar Ver

Kurma Kurma Says

Makine Makine Saati
Kabul Kabul Says
Paketleme Datm Says
Mhendislik Mhendislik Saati
 Geleneksel maliyet yntemleri ile Faaliyete Dayal
Maliyetleme Yntemi arasnda baz farkllklar bulunmaktadr. Bu
farkllklar bir tablo zerinde gstererek zetleyecek olursak ;

Maliyet Ykleme Geleneksel Maliyet Sis. FDM Sistemi

ls
Kullanlan kaynaklar Yalnzca retim hacmi Harekete geirme says veya retim
etkileyen faktrler siparileri says gibi birka faktr
Maliyet tayclar Bir Kaynaklarn kullanmn etkileyen her bir
faktr iin bir adet olmak zere ok
sayda
Maliyet tayclar Bir Her bir maliyet havuzu iin bir adet
says olmak zer ok sayda
Mamullerin nasl Maliyet taycs olarak Maliyet tayclarnn her birinin ilgili
maliyetlendirildii retim hacminin maliyet havuzu iin kullanlmas
kullanlmas
 FALYET TABANLI
MALYETLENDRME

TETA KALEM A.. ve

PERA A.. RNEK VAKALARI
 rnek 1 TETA KALEM
Teta letmesi iki eit kalem retmektedir: zel ve
Klasik.
Bu mamullerle ilgili maliyet bilgileri aadadr:
zel Klasik Toplam
Yllk retim Miktar 20.000 200.000 --
Direkt Maliyetler 160.000 TL 1.500.000 TL 1.660.000TL
Direkt isilik saati 20.000 160.000 180.000
Kurulum Says 60 40 100
Makine Saati 10.000 80.000 90.000
Kontrol Saati 2.000 16.000 18.000
Sevkyat Says 180 120 300
rnek 1 Teta Kalemcilik A..
retim Gider Yerleri
Geleneksel Datm
Atlyelerin GGlerinin Dalm
Fabrikann GG Datmn Kullanarak
BM Hesaplama
Atlyelerin GG Datmn Kullanarak
BM Hesaplama
Faaliyet Tabanl Maliyetleme
Faaliyet Tabanl Maliyetleme Sistemine
Gre BM Hesaplama
Maliyetlendirme Yntemlerinin
Karlatrlmas
FALYET TABANLI MALYETLENDRME
(rnek-2)
rnek-2 (devam)
rnek-2 (devam)
rnek-2 (devam)
Maliyetlerin Datm
Maliyetlerin Datm (devam)
Maliyetlerin Datm (devam)
Maliyetlerin Datm (devam)
Faaliyet Oranlarnn Belirlenmesi
Oranlarn Hesaplanmas
Oranlarn Hesaplanmas (Devam)
Sipari Maliyetlerinin Hesaplanmas
Sipari Maliyetlerinin Hesaplanmas
Sipari Maliyetlerinin Hesaplanmas
Sipari Maliyetlerinin Hesaplanmas
Sipari Maliyetlerinin Hesaplanmas
Sipari Maliyetlerinin Hesaplanmas
Pera A.. Sat Karll
Sat Karll
 Sat Karll
(Geleneksel Maliyetlendirme)