ISABELLE SOMMIER Devrimci iddet

ISABELLE SOMMIER 1965 doumlu. Sosyoloji profesrdr. 2 0 02-2009 aras Sor-

bonneda Polika Aratrmalar Merkezinin yneticiliini yapt. Politik iddet ve
toplumsal hareketler konularnda uzmandr. Eserleri: La violence politique et son
deuil. L'apris 68 en France et en ltalie, Presses Universitaires de Rennes, 1998; Les
m afias, Montchresen, 1998; Le terrorism e, Flammarion. 2000; Les nouveaux mou-
vements conlestataires a lheure de la mondialisation, Flammarion, 2001 (yeni basks
2005); OJficier et communisle dans les guerres coloniales,Jean Brugk ile birlikte, Paris,
Flammarion, 2005; Radiographie du mouvement alterm ondialiste, Eric Agrikoliansky
ile birlikte, Paris, La Dispute, 2005; La France rebelle, Xavier Crettiez ile birlikte,
Paris, Michalon, 2006.

La Violence Revolutionnaire
2008 Presses de la Fondation Nationale des Sciences Politiques

letiim Yaynlan 1740 Politika Dizisi 102

1SBN-13: 978-975-05-1034-2
2012 letiim Yaynclk A. .
1. BASKI 2012, stanbul

EDITR Can Belge

D i z i K A P A K T A S A R IM I Utku Lomlu
KAPAK Suat Aysu
U YGULAM A Hsn Abbas
D ZELT Burcu Tunakan
BASKI ve C LTSena Ofset SE RTFK A NO 1 2 0 6 4
Litros Yolu 2. Matbaaclar Sitesi B Blok 6. Kat No. 4NB 7-9-11
Topkap 34010 stanbul Tel: 212.613 03 21

le tiim Y a y n la n s e r tifik a n o 10721

Binbirdirek Meydan Sokak letiim Han No. 7 Cagaloglu 34122 stanbul
Tel: 212.516 22 60-61-62 Faks: 212.516 12 58
e-mail: iletisim@iletisim.com.tr web: www.iletisim.com.tr
 ISABELLE SOMMIER

Devrimci
iddet
La Violence Revolutionnaire

EVREN Ik E rgden
 N D E K L E R

nsz MER Laner............................................. 7

Giri ................................................................................................................1 1

1 st rtlen Konu 75
Patlama analizi gelenekleri............................................................ 76
T errizm .............................................................................................. 79
1968'li yllar etrafndaki sessizlik................................................. 22
" 1968'li yllar" - bir protesto dn gs...................................... 26

2 Devrimci Bir Dnem mi? 37

Uluslararas b a la m ..........................................................................37
renci isyan lar................................................................................35
Kuaksal boyutu olan bir isyan......................................................43
Ar solun geliim i............................................................................ 45
Otonom i h areketi.............................................................................. 52
 3 Radikalleme Sreleri 55
Bask ve kar-hareketler...............................................................
Rekabet ve karlkl etkiler
Toplumsal tecrit.............................................................................. 73
Yeraltna geiin dn tarz 79

4 iddet Stratejileri 85
Olay zerinden propaganda........................................................ 86
Direni ve ehir gerillas................................................................ 90
Saldry devletin kalbine yneltm ek......................................... 94
Anti-emperyalizm ve eylemin ulus-arlamas...................... 98

5 Bir Dngnn Sonu..................................... 109

Antiterrist politikalar............................................................... 710
Silahlara veda 7 75

Sonu............................................................ 725

Ekler............................................................. ..
rgtlerin listesi................................................................................ 727
Biyografik ksa notlar.........................................................................
Rakamsal veriler....................................................................... 735

K a y n a k a ............................................................................................
 nsz
MER LANER

Bu kitap, ABD, Japonya Almanya, Fransa ve talya gibi ile

ri endstriyel-kapitalist toplumlarda 1960larn sonlarnda
u veren, -tedricen zayflayarak da olsa- 1980li yllar bo
yunca devam edip, 1990larn sonunda hemen tmyle ta
rih sahnesini terkeden devrimci iddete, silahl mcade
leye odaklanm oluumlar konu alyor. Elbette bu nokta
da akla ilk gelen soru, yine ayn dnemde ve yine benzer bir
trend izlemi olan rnein Trkiye gibi lke-toplumlarda-
ki ayn tr rgtlenmelerin niin dahil edilmediidir. Ancak
bu kk hacimli kitabn amac/ilevi asndan bakldn
da burada bir eksikliin deil bir gerekliliin szkonusu ol
duu teslim edilmelidir.
nk byle yapmakla yazar, konunun ileri endstriyel-
temsili demokratik kapitalist toplum gereklik(ler)i ile ba
lantsn vurgulamak, bu iliki zerine dnlmesini sala
mak istemitir. Trkiye gibi lke-toplumlarda silahl mca
deleye -dolaysyla devrimci iddete- bavurmann me
ruiyet gerekesi, hatta tek yol olarak sunulmas iin gs
terilebilecek -yaygn sefalet ve yoksulluk hali, demokratik

7
hak ve zgrlklerin yokluu veya gayet kstl oluu gibi
faktrlerin szkonusu edilemeyecei o ileri toplumlarda
bylesi bir olgunun ortaya k ve -bunun kadar nemli ve
anlaml olan- ezamanllk nasl aklanabilir?
Kitap, bu soruyu szkonusu olguyu 1968den bir sap
ma, hatta kopu olarak ele alan hayli yaygn yaklam ele
tirip reddederek gndeme getiriyor. 1968 hareketini an
layla karlyor grnts verilmi en rafine statkocu
yaklam, bilindii zre, o hareketliliin balangta -o kli
e deyimle- masum renci taleplerinden doduunu ne
srer. Ona gre bu masumiyet, ar sol unsurlarn te
vik ve tahriki ile genel bir toplumsal-siyasal dnm/is
yan dalgasna dntrlerek, amacndan koparlm,
saptnlmtr.
Yazar, bu yaklamn bizzat kendisinin bir saptrma ol
duunu gstermeye fazlasyla yetecek bir veri taban su
nuyor bize. Kitabn en fazla ilgiye deer blmlerinden biri
olan o veriler, aka gstermektedir ki; ar sol unsurlara
atfedilen ama ve ynelimler, masum renci hareketinin
douuna irektir; o nedenle de geni kitle tarafndan hi
de yadrganmad gibi, o amalar adna devrimci iddet!
vazeden grupuklarn ne k, ounlugun-fiili katlm
-destek vermese de- duygusal destek, onay verdii havadan
uzun sre beslenmitir.
Kitabn bizi zerinde dnmeye srkledii soru tam da
bu: O havann nasl olup da olutuu ... Bugn bize artk ne
redeyse doal bir imknm gibi gzkmeye balayan bilgi,
haber, fikir iletiimi, etkileme-etkilenme kanallarnn hayal
bile edilemedii o dnemde, ABDden Japonyaya Avustral
yadan Almanyaya, hemen tm ileri endstriyel-demok-
ratik toplumlarn tuzu kuru addedilen, gelecein elitle
ri olarak baklan niversite genliini eanl olarak -kendi
lerinden ziyade- toplumu kurtarma" havasna, bu inanca
8
-birounun hayat bahasna- kaplmasnn nasl olabildi
i; daha da nemlisi bunun tarihsel anlamnn ne olduu so
rusu... Bu sorular phesiz Trkiye gibi lkelerin niversite
genliinin de -kendi lkelerinin geri braktrlmlgyla
balantl zellikleri ekleyerek- ayn havay ayn zamanda
solumalar ile birlikte dnlmelidir.
Bu kitabn konusu olan 1960 ortalarndan 90l yllarn so
nuna kadar srm, 1968 damgal protesto dngs ; dn
ya tarihinin ulusal tarihlerin toplam gibi dnlebilecei
bir an bitip yenisinin balad bir zaman kavanda yer
almt. Ulusal tarihlerin global bir tarihin iine daha fazla
ekilerek ve daha fazla eriyerek , artk btn dnyann ay
n zaman yaad duygusunu daha fazla hissettii bir -or
tak- insanlk tarihi rotasnda ilerlediimiz u 21. yzylda,
zerinde dnmemiz, anlamlandrmamz gereken/gereke
cek her olay , zaten global bir trendin tezahr olarak vu
ku buluyor olacaktr.
Bu adan, 1968, devrimci iddete uzanan, onun yk
selii ve kyle sonulanan fasl da dahil, hem biten bir
dnemin son hamlesi, hem de balayan yeni dnemin ilk
adm olarak bir kez daha anlamlandrlmay bekliyor.
phesiz bunu yaparken hem devrim ve devrimci kav
ram, hem de bunlarn iddet/silah ile ilikisini kkten bir
sorgulamaya tabi tutmak gerekecektir. Bu gereklilik, zel
likle de devrimci iddet eilimi tarih sahnesi ni terk
ederken tam tersi sfatl iddet trlerinin sahneyi doldur
mas olgusunun varlnda, kanlmaz bir zorunluluk ola
rak duyuruyor kendini.

9
Giri

Krk yl nce her ktada isyanlar patlak verdi. Bunlar ou

zaman renci genliin, kimi zaman ise ii genliin iiy
di. Koordine olmayan, hatta kendi aralarnda ilikisi bile bu
lunmayan bu isyanlarn talepleri niversite sistemiyle ve en
ternasyonal dayanmayla ilgiliydi. En bata da Vietnam sa
vann tehiri geliyordu. Yry kortejlerinde kzl renk
basknd.
Devrimci umudun yeniden canlanmas, o dnemde bir
ok lkede silah yoluyla ya da en azndan burjuva rejimle
rin olas otoriter sapmalarna aktif direni yoluyla iktidarn
ele geirilmesi sorununu gndeme getiriyordu. Bu durum
elbette -Maoculuk baat olmak zere, btn biimleriy
le- Marksizmi, ama ayn zamanda anarizmi ve sitasyoniz-
mi kartran eklektik etkiler altndaki an sol kk grup
larn ptrak gibi bitmesine yol at. Bu gruplarn ou hzla
yok oldu ya da sistemin elikilerini analiz etmekle ve ka
pitalizmin gelecekte iten patlamasna dair kehanette bulun
makla megul, laf kalabal yapan grupcuklar olarak kald
lar. Buna karlk, bazlar derhal eyleme geti, radikalleti,
11
yasa dla ve silahl mcadeleye doru yol ald. Belikada
Savaan Komnist ekirdekler, Yunanistanda 17 Kasm Ha
reketi, Ispanyada 1 Ekim Antifaist Devrimci Grubu, Britan
yada Angry Brigade, kendi lkeleri dnda pek hatrlanma
yan hareketlerdir.
Bu eserde inceleyeceimiz gruplarn durumu farkldr:
talyan Kzl Tugaylar (BR)1 ile Alman Kzl Ordu Fraksi
yonu (RAF), bir baka dzlemde ise, yerel dzeyde oldu
u kadar uluslararas dzeyde de nlenmi Japon Kzl Or
dusu (ARJ); Fransada, 1968den farkllam bir ekilde or
taya km olsa da, Dorudan Eylem (AD); isyann ksmen
beii olan ve (basmakalp fikirlerin tersine) devrimci iddet
olgusuyla tanm bulunan Amerika Birleik Devletlerinde
Weather Underground Organization (WUO).
Gnmzde bu adlar, baka bir a deilse de olduk
a geride kalm bir dnemi antryor. Bunun birok ne
deni var. ncelikle, disipliner ve tarihyazmsal dzende
ki engeller, bu yllan, bir yanda 1968 ve dier yanda kur
un yllarn terrizmi olmak zere ortadan ikiye ayrmtr.
Tarihten yoksun kalan bu gruplar -patolojik deilse de- tu
haf gzkmekte, onlarn iddet tercihleri de anlalmaz, hat
ta irrasyonel bir sapknlk olarak grlmektedir. Daha te
melde, tarih maluplar sevmez; yanl bir yol tutanlar ise
hi sevmez.
Genellikle st rtl kalan bu yllar yine de zaman za
man bir skandal veya polemikle hatrlanmaktadr. Natha-
lie Menigon2 rneinde olduu gibi polemik tarzda. Doru
dan Eylemin bu kurucu yesi, iki beyin kanamas geirdik
ten sonra yar fel olmu ve zel gvenlik hapishanelerin
de yirmi yl geirmi olmasna ramen, defalarca talepte bu
lunmak zorunda kalarak, saysz prosedrn ardndan an-

1 Ksaltmalar tablosu ekte verilmitir.

2 Bold olan isim ler hakknda ek blm nde biyografik bir not bulunm aktadr.

12
cak 19 Temmuz 2007de ksmi-zgrlk koullarndan ya
rarlanabilmitir. Ayn ekilde, AD militan Joelle Aubrun de
salk nedenleriyle cezasnn ertelenmesini, adli bir mcade
le sonucunda, Haziran 2004te elde edebildi (1 Mart 2006da
ld). Dier AD militanlar, arlatrlm 18 yllk cezala
rn ubat 2005te tamamlamalarna ramen serbest brakl
mamlardr. Almanyada, Brigitte Mohnhauptun (RAFn
ikinci kuak sorumlularndan biri) 24 yl hapisten sonra
Mart 2007de serbest braklmas da -daha az iddetli olmak
la birlikte- tartmalara neden oldu. Japonyadaki kzl or
dulardan birinin yelerini Kuzey Korenin iade etme sorunu
(ocuklar 2000 ylndan beri zaman zaman Japonyaya gire-
biliyorken), Pyongyang ile Tokyo arasndaki ilikileri boz
du. talyada bu yllarn olas politik ve tarihsel hesaplama
s hibir yerde olmad kadar: Paolo Persichetti 2002 Aus-
tosunda iade edilmi, Cesare Battisti iki yl sonra tutuklan
m, Marina Petrella ise halen iade edilmek zere hapiste
beklemektedir.
Halen ieride olanlarn sayca azlnn tesinde (3 RAF
militan ve 66 Kzl Tugay yesi hl hapistedir), zellik
le 1968 ve ardndan gelen mthi kltrel deiimler sank
sandalyesine oturtulduundan beri tartma bellek alann
da younlamtr. Temmuz 1988de, yasal rgt olan Lotta
Continuann eski lideri Adriano Sofri bir itiraf tarafndan
komiser Luigi Calabresinin ldrlmesini (17 Mays 1972)
azmettirmekle suland; 12 yl sren davann ardndan ha
len 22 yllk hapis cezasn ekmektedir. Daniel Cohn-Ben-
dit, cinsellik zerine o dnemki nerilerinin yansra, Al
man Devrimci Hcreler militan Hans-Joachim Kleinla
dostluundan dolay da sulanmaktadr: Bendit Klein 1 1977
ylnda silahl mcadeleyi braktktan sonra Fransa da sakla
mt. Ayn Kleinn 2001 ylndaki mahkemesinde Yeillerin
dileri bakan Joschka Fischerin militan gemii ifa edil-
13
miti: Fotoraflar her ikisini 1973 ylnda Frankfurtta polis
le atrken gstermektedir.
Bu yllar, tarihsel bir tartmayla yeniden almadka
zmlenecee benzemeyen bir krize tanklk etmektedir.
1968li yllarn protesto dngsn, yani genliin bir b
lmn devrimci dnem yaadklar duygusuna ynelten ve
baz gruplarn ne k ile farkl radikalleme srelerin
den ve bu grup stratejilerinin evriminin snanmasndan ge
erek sonunda kesin olarak saflarn terk edilmesine varan
balam inceleyen bu kitap, bu tartmaya katkda bulunma
y ummaktadr.

14
 st rtlen Bir Konu
ti
Ksa sreli ama youn yaanm toplumsal hareketlerin ana
lizinin tarihi zellikle 1960h yllardan itibaren tuhaf bir e
likiyle maluldr. Sz daarcndaki her ey sava termino
lojisine referanstr. En bata da militan szc: Latince
militerle [asker] ayn kkten gelmektedir. Balanmak,
katlmak, seferberlik gibi szckler de byledir. Bu ara
trmalarda, sz konusu hareketlerin daha ilk ifade edilile
rinde olduu gibi ilk ekillenilerinde de kollektif eylemle
iddet birbirine elik eder. Bununla birlikte, yine bu 1960h
yllar boyunca, toplumsal hareketlerin analizi, ile iddetin
analizi arasna hayli zarar verici bir kopukluk yerletirilmi
tir. Bunun nedeni, olaya esasen saldrganlk merceinden
bakan ve kolektif davran denen eyi reddeden yaklamlar
dr. Bu tutum ayn zamanda terrizm tabirinin bu sre
te kazand armdan da yararlanr. Bu iki teorik hesabn
kesimesinin 1968 ile terrizm arasnda kurduu ban po
litik getirisi, yakn zamana kadar 1970li yllardaki radikal
leme mekanizmalarnn incelenmesinin zerinin rtlme
sine katkda bulundu.
15
 Patlama analizi gelenekleri

Toplumsal hareketlere ynelik bir inceleme alannn orta

ya kmasndan nce dikkatler iddet davranlar zeri
ne odaklanmt. Kolayca sua yatkn ya da meyilli oldu
u varsaylan kitlelerin psikolojisi ya da Marksizmin n
grd devrimci durumlar kastediliyordu burada. Kolek
tif eylemi ilk inceleme gelenei de bu ba korumutur: Ni
tekim, psikososyal veya kolektif davranlarla ilgili teori
ler saldrganlkla dmlenir. Bunlar, saldrganln in
san doasndan kaynaklanan bir davran olmayp yoksun
luk ve/veya deneyimsizlik gibi cevap veren tepkisel bir dav
ran olarak grp grubun sosyal durumunu, deneyim or
takln vurgularlar.
renme teorileri1 iddet davrannn renilmi bir dav
ran olduunu, kltrlere ve alt-kltrlere gre eilim ola
rak ya dlandn ya da kabul grdn hatrlatmaktadr.
Egemen kltr, iddeti her ekliyle reddediyor olsa da, id
det aslnda baz toplumsal gruplarda az veya ok etkili bir
deerlendirmeye sahiptir. Bu durumun birbirlerini dlama
yan farkl nedenleri vardr: iddet gruba yaktrlan genel
likle olumsuz imajla, bylelikle de damgalayp ayplamay
la rtebilir. rnein popler sosyal haydut simgesinde
olduu gibi, toplumsal bir modele irek olabilir; veya zel
likle ideolojik bir ilikilendirme ile arasal bir merulatr
ma edinebilir.
Buna karlk Ted Gurr,2 1939 ylnda John Dollardn
nerdii yoksunluk/saldrganlk denen modeli, nispi yok
sunluk kavramn dahil ederek gelitirmitir. Bu, nesnel
yoksunluk hali deil, saldrganln nn aabilen znel

1 A lb ert b and ura, A g g ression . A S o c ia l L earn in g Anatysis, E n g lew o o d -C liffs

(N .J.). Prentice-H all, 1973.
2 Ted Gurr, W hy Men R ebel, Princeton (N. J ), Princeton University Press, 1970.

16
 yoksunluk algsdr ve bireylerin beklentileriyle (value expe-
ctations, znel dzey) ihtiyalarnn tatmini (value capaciti-
es, nesnel dzey) arasndaki atmadan doar. Sosyolog,
tr iddeti birbirinden ayrr: pek az rgtl, hatta hi r
gtsz olan kendiliinden halk ayaklanmalar (Turmoil) \bir
aznln tek amaca ynelik eylemleri (Conspiracy ); komplo,
suikast, politik cinayet gibi ve kitlesel atma, devrim gibi
geni kapsaml oluuyla, kitle/sekin ittifak ve mevcut ikti
dar devirme amacyla nitelenen intem alw ar (i sava). Po
litik iddet kaynanda, nispi yoksunluk duygusunun sonu
cu olan toplumsal iddet dzeyi ile belirlenir. Ama ayn za
manda kltrel ve politik dzendeki farkl faktrlere de ba
ldr. Toplumsal iddetten politik iddete geii, iki kkrt
c unsur kolaylatrr. Bir yandan, iddeti kural olarak hakl
bulan, yani iddete bavurmay merulatran bir ideolojinin
ya da bir etiin yaylmas: rnein baskya direnme hakk,
16. ve 17. yzyllarda zorbalar ldrme teorisi, Marksizm,
anarko-sendikalizm, kurtulu teorileri. Dier yandan, idde
ti ara olarak hakl bulan bir ortamn olumasnn (iddetin
tarihsel etkinlii, grubun marjinalleme duygusunun) ya
ni -nceki deneyimlere dayanarak- iddetin pratik etkinli
ine duyulan inancn yaylmas gerekir: Yalnzca iddet be
del detir. Gemiin bu arl, zellikle yrrlkte olan
eylem yelpazesini ve evrimini aklamak asndan ilgintir.
iddete elverili bu deikenler nc bir faktr tarafndan
yumuatlabilir, hatta ortadan kaldrlabilir: Rejimin, iddete
bavurmay daha az hakl gsterebilecek ve bedeli daha ar
klacak politik ve askeri destekleri seferber etme kapasitesi.
Bylece Gurr, evrenin ve tepkilerinin incelenmesini, zel
likle rejimin meruluunu ve zorlayc imknlarn, keza ile
tiim aralarnn ve medyann roln de dahil etmi olur.
Kollektif davran analizleri, yapsal dzene dair bu uya
rc nermelerine ramen; ksa srede egemen olacak olan
17
kaynaklarn harekete geirilii teorisinin hakl olarak sun
duu yoksunluun psikososyal argmanlar tarafndan hal
la pamuu gibi atlmtr. Onun toplumsal hareketlerin
sosyolojisine salad inkr edilmez ilerlemeler, phesiz
rakip teorilere tepki nedeniyle iddetin konusunun tama
men gzden karlmas pahasna olmutur.
Charles Tilly iddet eylemlerini anlamak ve aklamak
iin, iddetsiz eylemleri anlamak gerekir, der. Yalnz
ca iddet olaylarn ele alan her inceleme, iki farkl belirle
me dizisinin etkileriyle kar karyadr: iddet retsin ya da
retmesin genel olarak kolektif eylemin belirlemeleri ile ko
lektif eylemin iddete ilikin sonularnn gsterdikleri.3
iddet, bu ekolde mulak bir yer igal eder: (Birbirinin yeri
ne geecek ekilde) Ya politikann srdrlmesi olarak g
rlr ya da basit bir imkn mertebesine indirgenir; dolay
syla kimi zaman kr-zarar hesabna tbi olarak bir bedeli
vardr, kimi zaman retkenlik-kartdr, vs. mkn ve kay
naklar, yararc yanlaryla snr olarak ele alnr; duygusal
boyut ve inan evreni dikkate alnmaz; aktrler ve balam
ne olursa olsun, szkonusu imkn-kaynaklar deeri sabit
olan ve kesin etkinliklerine gre llen kullanm deerle
ri olan ticari mallar gibidir. Harekete gemenin toplumsal ve
kltrel ereveleri gz ard edilmesi ile karlkl eylemler,
aktrlerin oyuna tamamen hkim olduu stratejik darbele
re indirgenir.4 Analizin gizli ekonomizmi, duygu ve inan
tan tamamen yoksun etten kemikten syrlm bir iddet
imgesine gnderme yapar. Bylece iddet, zgl konu ola
rak kaybolarak atmadan ayrt edilmez olur. Oysa, at
ma toplumda ne denli yapsal bir unsur ise, iddet -zellik-

3 Charles Tilly, From M obilization to Revolution, Reading Mass (N. J .) , Addison

W esley, 19 7 8 , s. 182.
4 Bu snrlar zellikle M ichel Dobry tarafndan analiz edilm i ve eletirilm itir:
S ocio lo g ie d e s crises p oliliqu es, Paris, Presses de Science Po, 1986, s. 34-38.

18
le gcn, atmalarn barl bir ifade biimiyle kontrol
altnda tutabilme kapasitesinden alan demokrasilerde- o ka
dar marjinal ve yasaklanmtr. iddete bavurmak kesinlik
le ne anlamsz ne de sistematiktir; bu nedenle, iddet eyle
mine balanmaya, genel anlamda balanmaya tpatp zde
bir analiz erevesi uygulanamaz.
Doug McAdam,5 zaman, enerji ve para terimleriyle l
len dk ya da yksek maliyetli eylemcilii; ya da ng
rlen tehlikelere, balanma kararnn her dzeyine (fizik
sel, toplumsal, yasal, mali, vb.) gnderme yapan dk ya
da yksek riskli eylemcilii gayet yerinde bir ekilde ilk or
taya koyan kiiydi. Yksek riskli balanma, rasyonel mode
lin egemenlii nedeniyle toplumsal hareketler sosyolojisi
nin yakn dneme kadar kullanmad zgl analiz aygtla
r gerektirir. ncelediimiz silahl militanlk elbette bu kate
goridendir; nihai riski lm ya da hapishanedir. Ama riskler
yalnzca fiziksel deildir; ilk risk, kukusuz, toplumla iliki
kuramama, kendini toplumdan srlm bulma ve balan
mann geri dnsz olma halidir. Gnmzde bile (belki
de zellikle gnmzde) bu balanma genellikle tasvip edil
memekte, en iyi durumda, anlalamamaktadr. Bu balan
mann sresi, zellikle de yol at yeralt hayat, hatta ha
pis nedeniyle, bunu yaam olanlarn hayat zerinde ar
lk oluturmaya devam etmektedir.

Terrizm

Toplumsal hareketler sosyolojisi eilim olarak iddeti ince

lemekten uzak dururken, iddet de giderek daha fazla ter
rizm asndan ele alnr olmutu: 1980li yllarn banda,
tanklklar, gazeteci anlatlarn ve her trden uzman analiz-

5 D oug M cA dam , R ecru itm em to High Risk A ctivism : T h e C ase o f Freedom

Su m m er", A m erican Jo u r n a l o j S o ciology, 9 2 , 1 9 8 6 , s. 67.

19
terini birbirine kartran, nadiren akademik,6 melez bir lite
ratr, iddet kavramnn yz kadar tanmn vermitir. Kimi
leri politik hedeflere ynelik her iddeti, kimileri ise her tr
l iddet eylemini terrizmle zdeletiriyor; Aroncu gele
nekten gelenler ise, eylemin basit fiziksel sonularndan ok
daha nem verdikleri psikolojik sonularna vurgu yapyor
du. Benzer bir karklk iinde, terim, ideolojik olduu ka
dar rgtsel dzlemde de profili ok farkl, kimileri birka
kiiden oluan, kimileri gerek dzenli ordular oluturmu
gruplara uygulanyordu. nceki bir denemede, kategori
yi yapskmne uratp, kurbanlar (sava olmayanlar,
masumlar) ve hedef (politik iktidar) arasndaki ayrm il
kesini esas alarak kitle toplumlarna uyarlanm zel bir id
det stratejisi trn belirtmek iin topyekn iddet tan
mn nermitik: Sivil nfusu vuran yanks ok gl, kr
bir iddetin uygulan. Bu bak asndan, ar sol grup
lar, siyasi cinayete seerek bavurmalarnn kantlad ze
re, eylemleriyle su-ceza arasnda bir iliki kurduklarndan
ve ayrm yapmayan suikastlara girimeyi reddettiklerinden a
priori terrist grup olarak nitelenemezler.
Bu tanm, bir anlamda, konturlar ok kaln sngersi bir
kavram temizlemeyi ve 20. yzyl boyunca iddetin uy
gulanmasnda zel bir davran tarznn doup domad
n soruturmay hedefler. Szcn titiz, kat anlamyla id
det gerekten de, Tilynin anlad anlamda bir kolektif ey
lemler repertuar deildir. En klasik tanm bile, eylem bi
imlerini mulakla dmeden, bakalarnn, en bata da
kurbanlarn yapt kanlmaz olarak znel betimlemeler
den syrlarak tanmlamaya elverili olacak kadar genitir.
Yani, kamusal yerlere patlayc madde atmay, silahl sald-

6 lsabelle Som m ier, La menace lerroriste: em re logiqucs experts et m obilisation

des passions politiques", A nne-(der ) Mare D illens, L a Peur, Brksel, Facult6s
unversitaires Saint-Louis, 2 0 0 6 , s. 6 7 -8 4 .

20
rlar, gsteriler srasnda camlarn krlmasn ve -neden ol
masn!- kamu hizmetlerindeki grevlerin oluturduu re
hine alma durumunu ayn kategori iinde birbirine kar
trmann -belli bir zamanda ounluun ahlaken knad
grup ve eylemleri belirtmek hari- bilimsel bir anlam yok
tur. Bu nedenle, genel olarak iddeti skolastik bir incele
mede ele almak yerine, onu her zaman belirli bir meknsal,
zamansal, hatta ideolojik balam iinde incelemek bize ter
cih edilir gelmektedir.
Bu anlamda, terrizm terimi altnda son derece eit
li grup ve eylem trleri toplanmtr: Tannm bir kiinin
her trl yasal muhakeme sreci dnda, politik gerekeyle
ldrlmesi,7 olarak anlalan politik cinayet; i gvenlie
zarar vermeyi hedefleyen bir proje olan komplo ya da entri
ka; terrizmle birlikte uzun sreli bir dolayl strateji olutu
ran, ama yine de bir arazi parasyla kaytl olup politik he
defleri bakmndan terrizmden farkllaan, belirli toprak
paralarn devletin nfuz alanndan karmay hedefleyen
gayr nizami savalarnn yrtt gerilla; son olarak da,
gsteri ya da rnek oluturucu eylemler evresini aabilecek
ekilde nfusun en azndan bir ksmnn yeterli desteinden
yararlanamasalar da, genellikle silahl militanlarn bavur
duu model olan isyan.
Bu nedenle biz, azla yetinerek, devrimci iddetten sz
etmeyi tercih ediyoruz. iddetin en yaygn kabul gren tan
mna bal kalyoruz: Kiileri yaralamay ya da mallara za
rar vermeyi amalayan davran.8 Ve bu izgide, politik
bir topluluun iinde, politik rejime, aktrlerine -bunlar ra
kip politik gruplar olabilecei gibi, mevcut iktidarn temsil-

7 M ax L em er'd en akt. Franklin L. Ford, Le Mcu rtc politiqc. D tyran n icidc au

tcrrorism c. Paris, PU F, 19 9 0 . s. 20,
8 Ted R. G urr ve Hugh D. G raham , Violcn ce in America. Ncw York (N Y ), Sg-
nei B ooks, 1 9 6 9 , s. XVII.

21
ileri de olabilir- ya da politikaclarna ynelik her kolek
tif saldr9 politik iddet olarak nitelenir. Bu iddet, radi
kal bir toplumsal deiim ideolojisi uyarnca devlet iktidar
na saldrmaya altndan devrimcidir. Bizi burada an
sol gruplar ilgilendiriyor olsa da, devrimci iddet bu grupla
rn tekelinde deildir; faist zihniyetli kimi gruplarda da bu
na rastlanr. Bu gruplarn ayn dnemdeki saldrganl di
erlerinin iddetinin geni lde trmanmasna katkda bu
lunmutur.

1968'li yllar etrafndaki sessizlik

Akademik evreyi hareketlendiren bu sorularn zerine, bi

zi ilgilendiren dnemde, ek bir glk eklenmitir: Politik he
deflerin tuzana dm diyemesek de, bu hedefler tarafn
dan bulandrlan, 1968 zerine tarihyazm tartmas. Syledi
imiz gibi, 1968 tabu bir konudur. Tabu iki biimde ifade bu
labilir: Olayn sonulannn btn olarak solun sonraki d
nden sorumlu grld Japonyada hkm sren tam ses
sizlik. Dier bir biim ise, resm bir bellek retimidir ve hem
Fransada hem de talyada gzlemlenen budur. Resm bel
lek diyoruz nk burada kendi tarihinin bir amaca ynelik
olarak zmsenmesi ve medya destei sayesinde entelektel
doksa10 retecek bir seici yaz sz konusudur. Eriilmek is
tenen ey, olaylarn derin politik anlam ve mirasdr.
Bu basn-yayn ve bellek retiminin temposu Fransada
drt evreden olutu: 01aylarn yaand dnemde iyi ai
le ocuu efsanesini yayan sca tanklklar; onuncu yl-

9 Ted R. G urr, W hy Men R ebel, Princeton (N. J .) , P rinceton U niversity Press,

19 7 0 , s. 3-4. Tanm larn eletirisi iin bkz. lsabelle Som m ier, La V iolence poli-
tique et son deuil. L'apres 6 8 en F ra n ce el en Italie, Rennes, Presses universitaires
de Rennes, 2 0 0 8 (2. bask).
10 Louis Pinto, "La doxa in tellecluelle, A cles de la reeh ereh e en Sciences sociales,
90, Aralk 1 991, s. 95.

22
dnmne kadar yaanan ilgisizlik; ilk iki on yldaki anma
lar aras dnemde (1978-1988) gzel maysn kutlanma
s ile Maysn gerek anlamn doru yoldan saptran go
izmin ve Marksist ideolojinin tehirinin att atmalar
ve miras kavgalar; 1998den itibaren ise, byk kefaret ve
1968in yarglanmas ki Daniel Cohn-Benditnin 2001 yln
da pedofiliyle sulanmas bunun doruk noktasdr ve sonra
da u anki cumhurbakannn -Sarkozy- seim kampanya
sna malzeme olmutur.
Bu tartmalarda, kendi politik ve mesleki gzerghlarn
izlemi dnemin aktrlerinin birbiriyle att dk d
zeyde komik kavgalardan baka birey yoktur. Bununla sa
dece kua miraslarnn hayli zel bir kesimi, medyaya
ve basn-yayn dolam ana girmi bir aznl sahneye k
mtr. Fakat, yaamayan konuamaz ilkesi adna, aktrle
rin kendi tarihlerini yazmay neredeyse tamamen tekelleri
ne almalarnn hi de salkl olmamas bir yana, bu yllarn
yeniden okunmasnda ve ncelikle iyi 1960lar ile kt
1970ler eklinde dnemselletirilmesinde, anlalmas pek
de zor olmayan bir ama vardr. Evelyne Pisiernin zetledi
i gibi: Ar solculuun dlanmas Maysn kurtarlmas
nn bedeli haline getirilmitir.11
talyada literatr bir yandan, enlikli ve neeli karakteriy
le kutlanan 1968-1969 muhteem yllarn incelerken, di
er yandan karanlk 1970leri, kurun yllar inceler; ikisi
arasndaki nans ve balar ise grmez. Daha nce yazd
mz gibi: Travmatik olaya odaklanma ve bu olayn kendin
ce snrlanm bir mekn-zaman iinde yaltmak eytan kov
ma abasna benzese de, ayn zamanda, sava nevrozlarnda
olduu gibi, o olay srekli klmaya katkda bulunur.12 D-

11 Evelyne Pisler, Paradoxe du g au ch ism e, Pouvoirs, 39 , 1 986, s. 16.

12 Isa b elle So m m ie r, Les a n n ees 6 8 en ire lo u b li et l^ tr e in ie d es annd es de
p lom b , P olitix, 3 0 , 1 9 9 5 , s. 170.

23
nemselletirme, ayn zamanda, iki dnem arasndaki ba
lantlara eilmeyi engelleyen klasik bir savunma aygt olu
turur. talyada protesto dngsn kendi btnl iin
de kavramay hedefleyen aratrmalarn ortaya kmas iin
1990l yllar beklemek gerekir.
nk 60larn birok eilimi 70lere yaylmtr. 1960l
yllarn sonunda, silahls da dahil iddet kullanmn me
rulatran ve buna hazrlanan devrimci bir durum olumu
tur. Fiil iddet pratikleri (kitlesel, nc, yasad) ne olur
sa olsun, iddetin soyut olarak hakllatrlmas btn grup
larn ortak zelliidir. Gerekten de, devrimci bir dnemde
olunduuna ve bu nedenle, iddetin -hemen ya da yakn bir
gelecekte- gndemde olduuna hepsi ikna olmutur. Bu y
lesine aikr bir durumdur ki, yalnzca ok az saydaki bir
ka belge iddete bavurmay aka merulatrmaya gay
ret eder. Satr aralarnda iki merulatrma kayd buluruz. l
ki, iddetin tarihin yasalarna dahil olduunu ve kendilerini
devrimci hareketin mirass olarak gren rgtlerin de bu
nu srdrdn kabul eden materyalist bir sicil kayddr.
Buna gre iddet, arttr, kanlmazdr; kendisine kar ha
rekete geilmedii takdirde yenilmeyecek olan dman tara
fndan dayatlmtr. kincisi, iddeti, hem kolektif hem de
bireysel kurtuluun arac olarak gren idealist anlatdr. Bu
rada anarist etki grlmektedir; ama ayn zamanda nc
Dnyadaki mcadelelerin, zellikle de Vietnamn kurtulu
mcadelesinin etkisi vardr - ezilen halklarn hakl iddeti,
onlarn haysiyetlerine yeniden kavumalarn ve yenilmez
denilen de dahil, tm dmanlarn yenmelerini salar. Ki
mi zaman ise eskatolojik bir bak grlr. Bazlarnda bu
yurgan bir psikolojik duygu vardr; iddete bavurmak, in
sann yeniden douunu salayacaktr. iddet, ikili -ezen ve
ezilen- bir kurban edi yoluyla yaratc olur.13
13 Fram z Fanon, Les D am n's de la terre, Paris, M aspero, 1961.

24
 iddetin bu teorik merulatrlmas, dnemin bir dier
ortak dncesi olan pratik merulatrmaya da uygundur.
Buna gre sokak atmalar, militan anti-faizm (yani a
r sac gruplara kar emsal tekil edici eylemler ve at
malar), Robin Hood misali, ii snfna ynelik illegal, hat
ta iddete dayal eylemler, sabotajlar, patronlarn karlma
s ve kadrolu personele ynelik misilleme eylemleri, kamu
glerine polis karakollar ya da hapishanelere ynelik sal
drlar sradan davranlardr.
Bu balamda, gvenilir tanklklara (yani, btn sorum
luluu bakalarna atarak kendilerini temize karmayanla
ra) inanlrsa, kimse gnn birinde kalkp da terrist bir r
gt kurmaya ya da silahl mcadeleye girimeye karar ver
mi deildir (talyan Partizan Eylem Gruplar -GAP- hari).
Farkllama kademe kademe olumutur, planlanm deil
dir, hatta kimi zaman bilinli de deildir. Bu kademeler, ki
mi zaman aktrlerin balangtaki niyetlerinden bamsz
olarak, herhangi bir eylemin kkrtt tepkilerle belirlen
mitir. ounlukla da, bir rgtn gzerghn doumun
dan itibaren belirlemek -Michel Dobrynin deyimini kulla
nrsak- geriye dnk bir yanlsamadr. Olaylarn zorlama
s sonucu ve bakalarnn bakyla terrist olunur. Girite
anlan Adriano Sofri olay, terrizm kategorisinin ne ka
dar tesadfi olduunu gstermektedir. Bir itirafnn akla
malarna kadar, Lotta Continua terrist bir rgt olarak ka
bul edilmiyordu; her ey legal olduundan, uygulad id
det dzeyi bu rgt 1970li yllarn bana dek ne Potere
Operaiodan (PotOp) ne de Kzl Tugaylardan ayryordu.
Bu sreklilik hipotezi ve sonu olarak, radikalleme ve ar
dndan gelen etiketlenme srelerine yneltilen dikkat -ki
Fransa ve talyadaki seyri karlatrrken bizim de yapt
mz budur- gnmzde incelemelerin ounu ynlendir
mektedir.
25
 "1968'li yllar" - bir protesto dngs

1968 isyanlarn kukusuz iddete indirgeyemeyecegimiz gi

bi, aralarnda hi iliki olmayan iki ayr dneme de bleme-
yiz. ncelikle, devrimci iddet tercihine k tutmak iin ta
rihi yeniden kurgulamak gerekir. Bu yeniden kurgulama,
ksmen, hareketlenme dngs kavramyla mmkndr.
Bu kavram, toplumsal hareketler sosyolojisi ile iddet sosyo
lojisini, radikalleme srelerinin sorgulanmas yoluyla uz
latrmay salar.
Sidney Tarrow, 1960h ve 1 970li yllarn dnmnde
talyada toplumsal hareketlere ayrd incelemesinde, ha
reketlenme dngs (cycle o f protest ya da cycle o f collec-
tive a ction ) kavramn ileri srer. Sk skya birbirine ba
l kolektif eylemlerin ve bunlara tepkinin byyen ve son
ra klen dalgas.14 Bu dngye be unsurla tanklk edi
lir: atmann yaygnlamas; corafi ve toplumsal ola
rak yaylmas; kendiliinden eylemlerin yan sra yeni r
gtlerin ortaya k; yeni sembollerin, dnyann yeni yo
rumlarnn ve ideolojilerin douu; eylem yelpazesinin ge
nilemesi. Her dng evre izler: syann ykseldii ev
re -Aristide Zolbergin15 deyiiyle, her eyin mmkn g
zkt lgnlk an- eylemlerin radikallemesi ile be
lirginleen doruk evresi; ve d evresi. Bu sosyologa g
re, sekinlerin blnmesi, politik sistemin daha nce marji
nal olan gruplara almas ve yeni toplumsal gruplarn orta
ya k nedeniyle, yapsal atmalar elverili politik im
knlar bulduunda dng balar. Bir dng, 1960l yllar
da Amerika Birleik Devletlerindeki sit-in gibi ok gze ar
pan bir eylem tarzyla tanmlanabildii lde, bu aklama
14 Sidney Tarrow , D em cracy a n d D isord er: Protest a n d P olitics in Italy, 1965-1975,
O xford, O xford University Press, 1 9 89, s. 95.
15 A ristid e Z olb erg, M o m en is o f M a d n e ss, P o litic s a n d S o c ie ly , 2, 1 9 7 2 , s.
1 8 3 -2 0 7 .

26
ayn zamanda Charles Tillynin eylem yelpazesi ile ilikilen-
dirilmi olur.
Tarrowun modeli eletirilebilir. Bir dngnn varl
n geerli klmak iin genellikle benimsenen yntem
-p r o te s t events an aly sis (PEA)-16 nedeniyle, hem ikincil
itkileri gz ard etme, hem de dnemler arasndaki ko
pukluklar vurgulama eilimindedir. Tarrowun nc ara
trmas, 1966-1973 arasnda gnlk bir talyan gazetesinin
titizlikle incelenmesine dayanmaktadr. Ancak bu tarihle
rin neye gre seildii tatmin edici biimde aklanmam
tr; yle ki, bu ekilde ortaya karlan dngnn yalnzca
lm aygtnn rn olup olmad bile sorulabilir. McA-
damn ileri srd gibi, rnein yalnzca a analizi gi
bi baka aralarn katlmasyla, bu yntem farkl ve
he dourur:17 Dar anlamda protesto dnglerinden ziyade,
medyann dikkat dnglerinin llyor olmas riski do
ar; bir protesto dngs, byk apta nemli baka dn
glerle (seimler, uluslararas olaylar, vs.) birlikte gzlem
lenirse dikkatten tamamen kaabilir; son olarak, PEA ara
c, medyaya zg kstlamalarn gznde aktel kalabi
len ve nemli toplumsal hareket mertebesine eriebilen da
valar ayklayan bir Danvinci etki uyguluyor ise; rnein,
hareket sokak alann terk edip kurumsallama ya da ter
sine radikalleme yoluna girdiinde gelimeleri kavramak
ta hi de iyi bir belirte olamaz. Hareketsizleme ile radi
kalleme arasndaki balantlar sistematikletirilirken, yn
temin getirdii ampirik dolaym temel nem tar. Tarrow
basn aratrmasn yalnzca yl sonraya -19 7 7 ylnda
talyann yeni bir protesto dalgasyla karlat yla- ka-
16 PEA. basn kaynak larna bavurarak protesto olaylarn sayma tekniidir.
17 O liv ier F illieu le , O n n y voit rien. Le recou rs aux so u rces de p resses pour
lanalyse des m o bilisaiio ns p rotestataires, (d er.) Pierre Favre, O livier F illieu
le ve Fabien Jo b a rd , L 'A telier du p olitiste: (h to rics, aetion s, rcp r(scn latio n s, Pa
ris, La D ecouverte, 2 0 0 7 .

27
dar geniletmi olsayd, sonularnn farkl, hatta bambaka
olacana hi kuku yoktur.
Bu kitabn format, bu dngnn snr talarn lke lke
tartmamza imkn vermiyor. O nedenle, silahl da dahil-
iddet kullanmnn merulamas ve hazrlanlmas ile ken
dini ifade eden devrimci umudun yeniden harekete geiril
dii btn bir dnemi nitelemek iin Bernard Lacroixnn
1968li yllar deyimini kullanmay tercih ediyorum.
Yntemsel sorunun tesinde, dng modeli, politik frsat
lar durumu18 kavramna ar lde dayal olmas nedeniy
le de sorunludur; bu baat kavrama gnderme yapt l
de, kavramla birlikte olgu da snkleir. Szkonusu kavra
mn -Erik Neveunn19 deyiiyle- sngersi olduunu sy
lemek yetersiz kalr; yle ki, balam ve zamansallgn etki
lerini, keza dinamikleri ve dolaysyla rakiplerin karlkl
hamlelerini gzard edip, politik rejimleri krlgan klan fak
trleri katlatran bu kavram, aa yukar her eyi ve tersi
ni sylemeye msaittir. rnein bask deikeni byledir;
protestoyu yasaklamak hem onun bakaldrya dnmesi
ne katkda bulunur, hem de gstereceimiz gibi, radikalle
menin ve dngnn sona ermesinin faktrleri arasnda g-
znne alnr.
Aslnda, imknlarn harekete geirilmesi teorisi ya da
Tourainci ekol gibi farkl geleneklerde, hareketsizleme ra
dikalletirirken, hareketlilik lmllatrr20 saptamas veri

18 Politik frsatlar yaps, politik sre denen analiz m odelinin nerdii bir kav
ramdr. Eyleme gem elerin dahil olduu politik ve kurum sal balam n getirdii
kstlam alara ve vesilelere referansla bunlarn ortaya kn anlam aya abalar.
19 Erik Neveu, S ociolog ic d e s mouvenenls sociax, Paris, La D ecouv ertc, 1996, s.
102 ve kavram n kesin bir eletirisi iin O livier F illeu le, Requiem pour un
co n cep t", G illes D orronsoro, L a T urquie con teste iinde, Paris, CN RS Editions.
2 0 0 5 , s. 2 0 1 -2 1 8 .
20 Dom im que W isler, V iolcncc p o lilq u e et m ouvem ent sociavc E tde s ur Ic s rad-
c a lisation s socialea en Stisse durant la p erin de 1969 -1 9 9 0 , C enevre, E ditions Gc-
org. 1 994. s. 30

28
kabul edilir. Bir dngy izlemeyi salayan enstrmanlarn
daha incelikli olmasn bir yana, brakrsak; bir tr genel
yasa olarak grlen ey bize gre de snanmaya deerdir.
Bunu, en azndan bulank olan -hareketliliin sona erme
si evresinde kapanan- politik imknlar durumunu sna
yarak deil ama, toplumsal olarak yaltlm olma belirteci
araclyla yapacaz. rgtn toplumsal yaltmnn etkile
ri, zellikle temsil etmeyi umduu toplumsal gruptan kar
lk grememesi, ar ztlklarla ykl bir durumdur; rgt
radikallemeye yneltebilecei gibi, iradi olarak etkinlikleri
ne son vermeye de yneltebilir.
Tarrow da silahl gruplarn ortaya kn drt zamanl
bir dngnn sonuna yerletirir. Bu drt evre: Yeni rgtle
rin yaratlmas, kolektif eylemin rutinlemesi, taleplerin en
azndan ksmen karlanmas ve ounluk saflar terk eder
ken bir aznln radikallemesidir. Onun modeli, Tourain
esinli bir baka dnce ekol iinde Michel Wieviorkann
gelitirdii tersine dnme modelinden ok uzak deildir.
Ona gre terrizm, tarihin zorunlu ak olarak grd eyi
zorlayarak toplumsal hareketin yerine gemeye alan top
lumsal kar-hareketin ar ve zlm biimidir.21 nce
ki bir kitapta, bu gre birok itiraz yneltme frsatmz ol
du. Tezin normatif bir dayana vardr: Referans grubunun
destei, bir anlamda, devrimcinin soylu hedefini ssleyen
bir tr kutsamaya edeerdir; bu destein yokluu ise, da
ha az soylu saylan politik iddet kategorisine hatta aka
tiksindirici olan terrizm dzeyine dp aforoz edilmeye
edeerdir.22 Referans grubunu ve nc denileni birletiren
uyuma derecesini belirlemeyi salayan ampirik letler tes
pit edilmi deildir. Sonuta bulgusal dzlemde bu tez tarih
tarafndan rtlmtr: Wieviorkanm dncesi zerin-

21 M ichel W ieviorka, S o c itte et T errorism e, Paris, Fayard, 1 988, s. 17.

22 lsabelle Som m ier, L c T erro rism e, Paris, Flam m arion, 2 0 0 0 , s. 80.

29
den devam edersek, mantken, terrist sapma mahut refe
rans grubunun (rnein ii snfnn) en tecrit olmu rgt
lerini etkilemelidir; dolaysyla, Fransz ve talyan rnekle
rini karlatrrsak, talyay deil Fransay etkilemi olma
ldr. Oysa olan tersidir. Flatta trmanma riskinin Fransada
-bandan beri- daha gl olduu bile kabul edilebilir. Bir
ka rnek sayarsak, talyan ar sol gruplarn tersine, Fran
sz Proleter Sol (GP) patlayc kullanr (13-14 Mays 1971 de
Minute'e atlan bomba); ilk politik adam karma Fransada
olmutur (Kasm 1970de vekili Michel de Graillynin ka
rlmas); Devrimci Komnist Genlik OCR) ar sac Yeni
Dzen grubuna kar iki kez planl iddet (1971 ve 1973) ta
sarlamtr.
Yazarlar tek sebebe dayal aklamalar getirme eilimi gs
terseler de; deikenlerin ksmen i ie geerek, balamlara
gre elikili sonular dourduklarn -yol at hayal k
rklna ramen- kabul etmek gerekir. Rasyonel bir mode
le bavurmak, bir grubun kimliini dikkate almay dlamaz;
bu kimlik rgtn stratejik tercihleri zerinde etkilidir. Ya-
sadlgn etkilerini inceleyerek, yani silahl rgtleri top
lumsal hareketlerin kavranmasnda istisnai ve bu sfatla zel
gruplar haline getiren grup kimliini ve rgtlenme mode
linin zgnln analiz ederek bunu yapacaz. Ama daha
nce, olgunun ortaya kna eilmek gerek.

30
Devrimci Bir Dnem mi?

Bu blmn amac balam ne km dngnn balan

gcnda belirleyici olan zellikleri ile ortaya koymaktr: Bir
yanda, isyann kuaksal karakteri ve hzla politikleen i
dengesizliklerin etkisiyle niversite evresinde yaanan ku
luka evresi; dier yanda, ar sol eylemcilik vardr ve btn
bunlar bir kopuu ve zayflarn isyan etme tematiini te
vik eden uluslararas bir balamda cereyan etmektedir. Bu
gn de hl byk lde cevapsz olan toplumsal bir hare
ketin yaylmas sorusunun gsterdii ortak zelliklerin te
sinde, bu blm, durumlar birbirinden ayran baz unsurla
r da ele alyor. Burada zellikle kar k hareketinin ba
lang snrlarn ama (ya da amama) kapasitesi szkonu-
sudur; ama ayn zamanda, ele alnan Avrupa lkesinde de
ortak olan tamamen ideolojik bir faktr vardr.

Uluslararas balam

Daha nce vurguladmz gibi, uluslararas balam sava

bir imgelemi elbette beslemitir ve savaan halklarla da-
31
yanma, gsterilerin atakln ve zaman zaman ehir geril
lasndan esinlenen yeni eylem trlerinin ortaya kmasnn
hazrlaycs olmutur. rnein Fransada Trokistlere ba
l Vietnam Ulusal Komitesinin (CVN) Amerikan karla
rna (Bank of America, Trans-World Airlines, vb.) ynelik
bombal saldrlar ve American Expressin merkezinin Mart
1968de soyulmas (22 Mart Hareketinin dogmasna yol a
mtr) bu trden eylemlerdendir. Avrupada da Amerika
Birleik Devletlerinde de Vietnam savama kar gsteriler,
1967 ylnda Havanada toplanan Tricontinentalee Che Gu-
evarann yapt ar uyarnca ki, , Daha Fazla Viet
nam" sloganlaryla ve onun simgesel figrn gndere e
kerek yaplyordu. Ksacas, Temmuz 1970te ar sol gazete
Lotta Continua 'nn dedii gibi, genel eilim devrimdiri d-
ndrtyordu her ey.
En yal altm sekizliler, yani renci isyanlarndan n
ce politikleen, hatta eylemci olanlar, Cezayirin bamsz
l yanllarndan, Kbal devrimcilerden ya da daha ge
nel olarak Latin Amerikal devrimcilerden ve elbette Viet
nam sava karsndaki dayanmadan ilk balanma diye
sz ederler. 1960 yaznda Amerikal rencilerin balatt
Kba yolculuu modadr; Chenin fokoculugu (tek tek
ateler yakmak eklindeki gerilla stratejisi) baka yerlere
yaymak iin yola k, ardndan 1967de Bolivyada ld
rl onu romantik ve trajik kahramanln simgesi hali
ne getirir.
Bir dier sahne: Mao Zedungun, 1968de iktidarn brok-
ratiklemesine kar genleri seferber ederek kltr devrimi-
ni balatt indir. Ban iinde bir arada yaama ve seim
yoluyla sosyalizme gei olasl zerine revizyonist tez
lerini eletirdii SSCBden alt yl nceki kopuundan itiba
ren in, Sovyetik aabeyine kar bir alternatifti. Lin Piao,
dnya apnda halk sava teorisini gelitirmiti; buna g-
32
re, emperyalizm periferisinden -savunucusu olmaya al
t nc Dnyadan- kuatlacakt. Profesrlere ve parti
kadrolarna kar genlie dayanmas onun srekli devrim
ciliinin katkszlg imgesini tamamlar ve bu kez, genlik is
yanna hak verir gzkr; syan Etmekte Haklyz afile
ri zellikle Fransada slogan olacaktr (Philippe Gavi, Benny
Levy ve Jean-Paul Sartren birlikte yazd bir kitabn da ad
olmutur bu slogan).
Fakat etrafnda en ok toplanlan mcadele, elbette ki
(kk) Vietnam halknn Amerikan spergcne kar
kahramanca yrtt mcadeledir. Vietnam sava
1965 ylnda kesin bir radikalleme gsterir: 7 ubat bom
bardmanlarn balangcdr, 300 bin asker gnderilir ve na
palm bombalar hi ekincesiz kullanlr, yargsz infazlar
ve ikenceler yaplr. Yurttalk haklar iin mcadelenin
zaten kartrd i koullarda, bu, Amerika Birleik Dev-
letlerindeki kampsleri tututuran kvlcm olur. Austos
1964 ile Mart 1973 arasnda askere alnabilecek 26,8 mil
yon Amerikal gencin yalnzca %42,5i askere gider; dier
leri, ounlukla da orta ve st snflardan renciler tecil
yoluyla kurtulurlar. Yeni Sol savaa kar mcadelenin bay
raktarlna soyunur. 1965 ylnda askerlik belgeleri ilk kez
yaklmaya balanr. 17 Nisan 1965te Students for a Democ-
ratic Society (SDS) ve Free Speech Movement (FSM) tara
fndan Berkeleyin kampsnde 21 ve 22 Maysta ulusal
protestolar dzenlenir. Kasm aynda qu a k er Norman Mor-
rison, dayanma iareti olarak Gney Vietnamdaki Bu-
distlerle ayn anda Pentagonun nnde kendini yakar. As
kerlik tznde deiiklik yapan bir proje (Selective S er
vice S ystem ) akademik sonular zayf olan st snflarda
ki rencileri de askere alnmakla tehdit ettiinden, mca
dele 1967den itibaren geniler. Birok gen askerlik celp
lerini geri gnderir, yaklak 20 bin gen lkeden kaarak
33
zellikle Kanadaya giderler; 1 Temmuz 1968 ile 30 Haziran
1969 arasnda 27.444 firar kaydedilir. 1967-1969 arasnda
clz da olsa ayaklanmalar grlr. Ocak 1968de Sock da
vas balar. nl psikiyatr firara tevikle ve Universal Mili-
tary Training Act' ihlalle sulanr. Ertesi yln ubat ayn
da, Seattleda 400 asker bir bar yry dzenler. 1967-
1969 arasnda Amerikan Yeni Solu, We wont go slogan
larnn eliinde gsteri yaparak, Vietnam savana katlm
konusunda kamuoyunu etkilemeye -anketlere de yansd
gibi- net bir ekilde katkda bulunur. rnein, 1967 ilk
bahar ile 1969 sonbahar arasnda, gvercinlerin (sava-
kartlan) oran %35ten %69a ykselirken, ahinler (sa
va yanllar) %49dan %20ye der.
te yandan savaa kar mcadele uluslararaslar ve tar
tmann yaylmasnn ve Yeni Solla ilikilenmenin temel ta
ycs haline gelir. 1965 yaznda renci muhalefeti Ox-
ford ve London School of Economics kampsleri zerinden
Byk Britanyaya eriir. Tm dnyadan nemli ahsiyetle
ri bir araya getiren Russel Mahkemesi Mays 1967de Stock-
holmda toplanr (Fransa kendi topraklarnda toplanmas
n kabul etmemitir) ve Amerika Birleik Devletlerini soy
krmla sular. ubat 1968de Bat Berlinde toplanan Ulus
lararas Vietnam Kongresi, -belli ballarn sayarsak- Ber
linde, Freiburgda, Hamburgda, Mnih ve Bremende ge
nellikle iddetli, ok sayda gsteriye vesile olur. Farkl a
r sol gruplarn (aralarnda Alain Krivinein temsil ettii JCR
de vardr) bulumas ve farkl dayanma biimlerini (para,
ila ayn zamanda silah gnderme, firar ve sabotaj seferber
lii) birlikte dnmesi imkn doar. Sonbaharda, SDS
rencileri Japonyaya giderek Bundolu (Komnistler Birlii)
Japon yandalaryla buluurlar.
Bu koullar ve bu koullardan beslenen retorik iin
saptama yapmak gerekir. (Cezayir savan grm Fran-
34
sz genliinin bir blm hari) esasen dorudan doru
ya sava deneyimi olmayan bir kuan vekleten stlendi
i nc Dnyac davann iglerini ve bunun ilerinden
bir blmnn iddetle ilikisine dair yapt etkiyi elbet
te sorgulamak gerekir. Ayrca bu dnce alannn balan
gta renci isyannn slendii son derece ahlaki vurgular
la glendiini de bilmek gerekir: Vietnam atmasna kar
mcadele kendi admza yaplmamaldr. Mcadele, l
kesinin (dorudan ya da dolayl olarak) savaa katlmas (en
bata Amerika Birleik Devletleri, ayn zamanda topraklarn
daki Amerikan sleri nedeniyle Japonya ve Federal Alman
ya) orannda gldr. Bu gl sululuk duygusunun ze
rine, faist ve militarist gemii olan lkelerdeki (Federal Al
manya, Japonya, talya) sava karsnda bireysel ve kolektif
sorumluluk sorunu ile birlikte yklenen kinci Dnya Sava-
nn sorgulanmas eklenmitir. u bahsettiimiz nokta, da
ha sonra zerinde duracamz gibi, baz gruplarn daha son
raki rotalarna da tamamen irektir. Nihayet, Fransa ve tal
ya, nc Dnyann uzaktaki kurbanlar ile ierideki
gmenler olarak kabul edilen iilerden oluan i kurban
lar arasnda izilen paralellikle de ayrt edilirler. McAdamn
ifadesini kullanrsak,1 eylemlerin rekabetine ve koordinasyo
nunu tevik eden, bu benzerlikleriyle, Fransz ve talyan mi
litanlar ok daha net bir Marksist okuma ifresi sergilemi,
ii hareketi geleneine dahil olmaya alm ve bylelikle
dierlerinden farkl stratejik sonulara varmlardr.

renci isyanlar

Aa yukar her yerde yksek retim kurumlan bir kay

nama iine girmiti: London School of Economics Mart

1 Douq McA dam , O livier F illieule, l.c Dcsenggemenf M ilitan iinde. Paris, Belin,
s 64.

35
1967de, Trente niversiteleri Kasm aynda, Madrid niver
siteleri Ocak 1968de, Leicesterdekiler ubatta, Romadaki-
ler Martta; Columbia niversitesi Nisan aynda igal edil
mi, Mays aynda Pariste isyan patlak vermiti. Haziranda
Belgradda, btn yaz boyunca Japonya ve Meksikada, Eyll
aynda Frankfurtta vb. Ayrca Belika, sve, Polonya ve e-
koslavakyada da hareketlenmeler gzlemlenmekteydi. e
rik ve talepler genellikle benzerdir: Anti-Amerikanclk ve
Vietnama destek, eitimin ve tketim toplumunun ierii
nin eletirisi. Buna, her lkeye zg faktrler de eklenir ve
bunlar, kendi zgllkleriyle, derin bir iz brakarak renci
hareketliliine sinir ular salarlar.

Amerika Birleik Devletleri

lk ortaya kan, 1950lerin sonunda Amerikan hareke-

tidir. Balangta kaynaklarn, birok protesto hareketi
ni besleyen pasifizmden alr: Zorunlu askeri hazrla ve
ardndan askere gitmeye kar, Kbadan ve bata Viet
nam olmak zere ezilen halklardan yana; yurtta hak
lar iin ve rk ayrmclna kar, sit-inler, boykotlar ve
19 61-1962 yazlarnda fr ee d o m rid ers (zgrlk yry
leri). Tam anlamyla renci muhalefeti 1964 Sonba
harnda Berkeleyde Free Speech Movementla (FSM) ve
onun renci gc talebiyle birlikte balar. niversite
kampsnde CIAin Vietnam savana asker toplama g
revlilerinin varlna kar kan Students for a Democra-
tic Society (SDS) ve siyah militanlarn Columbia niversi-
tesini igalinin balamasyla 23 Nisan 1968de hareket do
rua kar. Polis kuvvetleri tarafndan okul iki kez iddet
kullanlarak boaltlr. Hareketliliin nedenleri niversite
evresine hem dsal (Vietnam savama kar, askerlik cel
bine ve askere gitmeye kar mcadele) hem de isel (di-
36
siplin kurallarna ya da programlara itiraz, kararlara kat
lm iradesizdir.2
Bu iki dzeyi net bir ekilde ayrt etmek genellikle g
tr: Disipline kar dzenlenen hareketler, rnein genellik
le kamps iinden asker toplamaya ynelik asker politika
nn neden olduu karklklardan kaynaklanmaktadr. Co-
lumbiann igali faktrn i ie gemesiyle aklanabilir:
Martin Luther Kingin ldrlmesinden beri gergin bir or
tamda bulunan Morningside Heights Siyah semtinin snrla
rn ihlal ederek niversitenin geniletilmesi projesine kar
Siyah rencilerin seferberlii; disiplin kuruluna kart
lan bir kadn renciyle dayanma gsterisi; ve niversi
te ile ordu arasndaki ibirliine kar SDS yerel seksiyonu
nun bakan Mark Ruddun ateli konumas. Onun tevi
kiyle renci eylemleri net bir ekilde radikalleir (binala
rn igali ve dekann rehin alnmas). Mays 1969da yaplan
resm bir ankete gre, Amerikan niversitelerinin birka yl
dr yaad karklk 471 olaya (25 bombalama, 46 kastl
yangn, 207 igal), 598 yaralanma ve 6158 tutuklanmaya ne
den olmutur.3

Japonya

Japonyada renci hareketlenmesi yllardr anti-Amerikan-

clkla patlak vermitir: Kore savana (1950-1953) kar,
1956dan beri nkleer denemelere kar, 128 Amerikan s
snn varlna ve Vietnam savandaki rollerine kar, Oki-
nawa Adasnn lkeye yeniden ilhak iin ve Ocak 1960da
Amerika Birleik Devletleriyle imzalanan gvenlik anlama-

2 196 7 ve 1 9 6 8 arasnda hareketlere katlm 8 5 9 liseli ve niversiteli arasnda

g erekletirilen ank et, akt. David C aute, 1968 dan s le m ondc, Paris, Rober Laf-
fon, 1 9 8 8 , s. 33 5 .
3 Akt. David C aute iin d e, 196 8 d an s le m ondc, age.

37
sna (Ampo) kar hareketler. Bizim amzdan en nem ta
yan hareketlilik nedeni kukusuz ki ABD-Japonya gvenlik
antlamasdr. Amerikan igaline son vermeyi hedefleyen ilk
gvenlik anlamas Eyll 19 51de imzalanmtr. Bylece Ja
ponya Bat kampnn ye lkesi olmu ve yeniden hkm
ranlna kavumutur. Ama bu hkmranlk, i kark
lk durumunda bile Amerika Birleik Devletlerinin toprak
larna mdahale olaslnn srmesiyle ve nkleer silah da
hil her trl silah serbeste kullanma hakkyla snrldr. Ta
rafl deil barl bir lkeyi savunan solun protestolar, Biki
ni Mercanadasnda bir hidrojen bombas denemesi srasnda
1954 ylnda meydana gelen kazadan sonra iyice iddetlenir.
Anlamann yenilenmesiyle ilgili parlamento tartmalan ve
silesiyle Ekim 1959la Haziran 1960 arasnda bu protestolar
giderek byr. 15 Haziran 1960taki gsteri srasnda polis
le kan atmada bir kz renci ldrlr. Bu olay baba
kann grevden alnmasna ve sosyalist parti bakamnn a
r sagclarca ldrlmesine yol aar. Ampo 1960 kuagrnn
hazrlaycs bu olaydr. Ardndan Ampo 1970 kua gelir.
Gerekten de hareketlilik, 1960h yllarn sonunda, anlama
nn on yllk yenilenmesine bal olarak ve renci isyannn
tam ortasnda yeniden canlanr. Sava kart renci komi
teleri kurulur. Yoko Nagata 1968 ylnda Japon-Amerikan
gvenlik anlamasna (Keihin Ampo Kyoto) kar Tokyo-Yo-
kohama Mcadele Komitesini kurar. Maoist eilimli bu ko
mite ertesi yl Kzl Ordunun kuruluuna katlacaktr.
Japonyadaki hareketin olaylar dngs, balca iki nedenin
1965 ylnda akmas ile balar. Vietnam Sava hzlanm
ve niversite harlar ilk kez ykseltilmitir. 8 Ekim 1967de,
babakan Satonun Gneydou Asyaya, yani Gney Viet
nama ziyaretine kar bir gsteri rgtlenir; kaskl ve eldiven
li gstericiler ile polis arasnda yaanan ok iddetli atma
lar srasnda Kyotolu bir renci ldrlr. Birka hafta son-
38
ra, 19 Ocak 1968de, US Enterprisen Sasebo limanna yana
mas iddetli bir gsteriye neden olur ve bu gsteri srasnda
Enternasyonal eliinde ve Kahrolsun Amerikan Emperyaliz
mi! Sava Gemisi Japonyadan k! Japon Topraklarnda Nk
leer Silahlanmaya Hayr! sloganlaryla dileri bakanl sal
drya urar. Nisan 1968de Amerika kart ayaklanmalarda
Tokyoda 110 kii yaralanr ve 179 kii tutuklanr.
Kelimenin tam anlamyla renci hareketleri, bilim, tp ve
ehircilik fakltelerinde, zellikle Nisan 1968de Nihonda
ve Haziranda da Todaide (Tokyo) balar. Tetikleyici fak
trler farkldr: lk durumda, bir yolsuzluk skandali sz ko
nusudur; kincisinde, tp mezunlarnn hastanedeki zorun
lu alma sresini bir yldan iki yla karan bir yasa pro
jesi. Yaklak 400 zel niversitenin kayt harlarnn yk
seltilmesinin, devlet okullarndaki eleme sisteminin ve uy
gulanan pedagojik yntemlerin ve dernek zgrl yasa
nn iptal edilmesi dier talep konularn oluturuyordu.
Doktora rencisi ve Tokyo pedagoji fakltesinde mcade
le konseyi yesi Norisuke Andonun renci Devriminin T e
orisi adl manifestosunun dili, Nanterrede ya da dier yer
lerde grlenlere artc biimde benzemektedir. Bu me
tinde niversitelilerin mcadelesi, niversite atmasnn
genellik kazanmas ve politiklemesi ynnde giderek yk
selen evrede tanmlanmtr: lkinde hedef, niversi
te ve eitim devrimi, yani sava sonras dnemde niver
sitenin zerinde kurulduu yapnn ve ilkelerin tamamen
yklmasdr; kincisi, bilgi iletmesinin btnn temel
den tartma konusu etmeli ve toplumun entelektel ek
seni olarak grlen niversitede bilginin, bilimin anlam
n sorgulamahdr; ncs gncel kapitalizmin krizinin
ifadesi olarak niversitenin elikilerini analiz etmelidir.4
1968 yaz boyunca Japonyada 54 niversitede kaynama
4 Bem ard Braud, L a G a u c h e rtv o lu tio n n a ire au Ja p o n . Paris, Seuil, 1 970, s. 72.

39
devam etmektedir ve bir sre sonra bu say 80e kar. Tem
muz banda Tokyodaki Keio niversitesinde, tbbi aratr
malardaki Amerikan fonlarna kar drt ay srecek bir grev
balar. 27 Agustosta, yakndaki US Air Force ssnn kapa
tlmasn talep eden Kyushu niversitesi rencileri ile em
niyet kuvvetleri arasnda iddetli bir atma yaanr. 4 Ey
llde Nihondaki 6 bin renci kamps igaline son vermeye
gelen 1.200 polise kar direnir (154 tutuklama). 8 Ekimde
Tokyo niversitesindeki renci isyanlarnda 800 kii yara
lanr ve 150 kii tutuklanr. Ay sonunda, Tokyoya hcum
balar. gn boyunca parlamentoya, Amerikan eliliine,
polis merkezine saldrlr, Shinjuku gar igal edilir, vb.
gal srelerinin uzunluu (bir yla kadar olan vardr),
rnein Todaide olduu gibi beton barikatlarla yaplan ak
tif savunma, polisle atmalardaki ar iddet Japon ha
reketinin zellikleridir. Keza, inin Kzl Muhafzlar gi
bi, profesrlerin zeletiri ve aalanma toplantlar (halk
nnde itiraf) dzenlenir. Basknn sertlii (Todai 18 Ocak
1969da 8 bin seyyar muhafz tarafndan boaltlr ve ardn
dan bin kii tutuklanr), hareketleri sona erdirmek yerine
daha da glendirir: Yl boyunca yz kadar niversite grev
dedir. Amerika Birleik Devletlerinde olduu gibi, renci
ler mcadele konseylerinde (Z enkyoto ) rgtlenirler. Henz
saflara katlmam renciler zerinde bu konseylerin poli
tikletirici etkisi gldr; etnik aznlklar ve paryalara kar
rklk, kapitalizm gibi sorunlar hakknda anti-akade-
mik dersler dzenlerler.

Alm anya

Protesto hareketi Avrupa ktasna Federal Almanya yoluy

la gelir. Burada da anti-Amerikanclk ve Vietnam savama
kar mcadeleye dayanmaktadr. lk gsteri Bat Berlinde
40
ubat 1966da niversite kurumunun otoriterliine kar ve
ulusal dzeyde, Mttefiklerin igal dzeninin kaldrlma
sndan sonra lkenin kendi gvenliini salayabilmesi iin
1958den beri politik tartmalarn merkezinde yer alan bir
yasann kabul edilmesine kar dzenlenir. Yeniliki ve ko
mik mdahale biimleri ile ne kan SDS (Alman Sosyalist
renciler Birlii), baka yerlerde, zellikle Amerika Birle
ik Devletlerinde ve Fransada gelien hareketlere ok dik
kat etmektedir. Fransadaki 1968 Maysnn yaratt g
cn etkisi altnda, rencilerle iiler arasnda geici bir itti
fak belirir: 1 Mays 1968de 30 bin ii, SDSnin ar yapt
sendika konfederasyonlarnn tekil ettii paralel korteje ka
tlrlar. ki grup on gn sonra, acil yasalara kar 50 bin kii
nin katld Bonnda bir gsteri yrynde buluur. Ama
hareket hzla yok olup gider.

Fransa ve talya

Fransa ve talya rnekleri kukusuz uluslararas koullara

daha az baldr ve ncelikle niversite koullarna odaklan
mtr. Her iki lkedeki renci hareketi, periferide yer alan
ve disipliner zgll olan (sosyoloji gibi) yeni faklteler
den balar: Ocak 1966dan itibaren Trente sosyal bilimler
yksek enstits ve ertesi yln sonunda Nanterre. Eitimi
retim sisteminin yeni gereklerine ve retimin uzatlmas
nn yol at renci akmna uyarlamay hedefleyen bir re
form (Gui ve Fouchet) ise katalizr rol oynar; renci say
s talyada 1960-1961 ylnda 268 binden 1967-1968de 500
bine, Fransada ise 220 binden 514 bine ulamtr. Ayn za
manda, retim yeleri snfnn ierii, kapitalist ve em
peryalist toplum ve profesrler knanr, kar dersler d
zenlenir. Nanterrede, kudurmular kargaay srdrmek
tedir. insanlar burjuvazinin beki kpei olmaya hazrla-
41
dna inandklar derslerde karklk kartmakta; eletirel
sosyolojinin yok olmasn, bu disiplinin kapitalizmin hiz
metinde evcilletirme ama iin kullanmn tehir etmek
tedir. Ama her iki durumda da, akademinin eletirisi bal
altnda, daha fazla zgrlk ve bamszlama gibi fark
l esinlerin boy gsterdii grlr. rnein Nanterre deki
ilk olaylar, Mart 1967de kz rencilerin binalarnn erkek
ler tarafndan igaliyle ortaya karken, talya da cinsellikten
sz eden liselilerin bir gazetesi gerek bir skandala yol aar.
Fransa ve zellikle talya bir baka zgll de payla
maktadr: renci hareketi politik bir kriz dourur. Fran
sa rneinde bu kriz hzl ve geici, talya rneinde ise gizli
ve uzun srelidir. talyada, aslnda iiler ii gl bir at
ma da buna eklenir. Bu durum bir blnme dinamiine yol
aar, parlamenter sol zerinde dier lkelerden daha belir
gin etkiler brakan olaylarla ar solu tevik eder. Kriz Fran
sada zellikle Mays aynda younlar. Fransz niversite
sisteminin merkezlii kukusuz atmalarn politikleme-
sinde bir faktr olmutur. 14 Maysta Nantesteki Sud-Avi-
ation irketinin alanlar fabrika igalleri hareketini bala
trlar. 18 Maysta iki milyon grevci vardr; 20 Maysta say
lar 6 milyona ular. Ertesi gn memurlar da onlara katlr.
29 Maysta General de Gaullen Baden-Badene gidii, dev
letin zirvesinde dalgalanma izlenimi vererek krizi arla
trr; fakat ertesi gn de Gaullen geri dnnde, rejime
destek iin dzenlenen muazzam bir gsteriyle sre kapa
nr ve bir ay sonra yaplan seimde hareketin kartlar Mec
liste byk ounluu salarlar.
lk renci hareketinin 1967den 1969a kadar srdn
gren talyadaki Sreen Maysn ardndan, 1969da re
nim ylnn yeniden balamasyla birlikte fabrikalarn Scak
Sonbahar balar. Grevler, ksa srede pek allmadk ve
uzlamaya pek yatkn olmayan yollar benimser: Sendika so-
42
rumlular yuhalnr, aalanr, temsil ilkesi aalanr; mili
tan eylemin sradan biimleri rutin nitelikleri nedeniyle ala
ya alnrken, fabrika igalleri, i yeri kadrolarnn rehin aln
mas ya da sabotaj gibi yasad, hatta iddete dayal mcade
le biimleri yeniden kefedilir. 1969 Eyll-Aralk aylar ara
snda ilenen toplam 14 bin 36 suun 8396s i hayatnda
ki atmalar kapsamndadr. Bunlarn arasnda, 3325 ir
ket, arazi ya da kamu binas igali, 17 12 zel iddet , 1610
demiryolu ulamnn engellenmesi, 1376 kamu hizmeti
nin kesintiye uratlmas, 235 yaralama, 179 yakp ykma
ve soygun, 124 silah ya da patlayc bulundurma ve patlay
c madde kullanarak yldrma vardr.5 i grevlerinin d
zeyi ve radikallii, en azndan 1973e kadar gcn korur.
Bunlarn soluu kesildiinde ise, yine bir niversite refor
mu projesine kar yeni bir renci isyan patlak verir: 1977
zerklik hareketi.

Kuaksal boyutu olan bir isyan

renci hareketlerinin ezamanl olmasnda, lke snrla

rna tabi olmayan bir kuaa zg beklentileri ifadesini mi
grmeliyiz, yoksa bir srklenme ve taklit etkisini mi? Bu,
Alain Tourainein dedii gibi, yeni bir atmann ve toplum
biiminin, post-endstriyel toplumun douunu mu haber
vermektedir?
niversite krizinin egemen aklayc paradigmas, Bou-
dondan Bourdieuye dek,6 snfd kalma kaygsna, renci
saysnn ar bymesi ve diplomallar enflasyonu olgusu
na vurgu yapar. Bununla birlikte, (o dnemin) tam istihdam
5 Resm rakam larn alnd yer FIM -FIO M -U ILM , R ep ression c!, Rom a, T in dalo,
1 970, s. 3.
6 Raym ond B oudon, La crise universitare franaise: cssai de diagnostic socio-
logique", A nn ales ESC, M ays-H aziran 19 6 9 ; PierTe Bourdieu, H om o A cadem i-
cus, Paris, M inuit, 1 984.

43
koullan, okullu olmann deerinin azaln pek de fark et
tirmiyordu. Fransada 1966dan itibaren artan isizlik (225
bin isiz) henz rencilerin mirasna konacaklar alanla
r kapsamyordu. ok sonralar, 1980li yllarda bu apta bir
renci hareketinde ilevsel olacak bu paradigma, atma
nn kuaksal boyutunu aklayan daha makul dier aklay
c elerden biri olabilir yalnzca.
lk olarak, toplumsal olmaktan ok kuaksal karakterde
olan bir popler kltr, kimlik oluumunda ve yeni davra
n modellerinin snr tanmayarak yaygnlamasnda ku
kusuz temel bir imento oluturur. Bu kltr, gcn, top
lumsallamann dier tayclarnn krizinden de almakta
dr: II. Vatikan Konsiliyle* silkinen dinsel alan ve toplum
sal Katolikliin geliimi; babann olduu kadar kocann da
eril tahakkmnn kaybolmaya yz tutmas ve cinselliin
olumlanmasyla ailenin istikrarszlamas; b a by -b oo m ** o
cuklarnn geliiyle okul civarlarnn hareketlenmesi. Aktr
lerin tankl dinlendiinde, Mays 1968 ncelikle bir esin,
bir soluk ve kabuklardan kurtulmadr; kolektif ihlallerle bi
reysel ihlaller i ie gemitir (kot pantalon giymek, sa
uzatmak vs.). Sevimekle devrim yapmak arasndaki fark
mulaklayordu.7 Kitlesel bir genlik kltr her tarafta
boy gstermektedir; Edgar Morin 7-8 Temmuz 1963 tarih
li Le Mondeda ergenliin douunu ilan eder. Bu genliin
kendi romantik ve trajik ikonlar (James Dean, kltrel ser
maye bakmndan en donanmllar iin Godardn filmleri),
yeni giyim kodlar ve ayrcalkl bir ifade tarz, yani mzik
vardr: (1965 ylnda yeye patlamas, Amerika Birleik Dev-
letlerinde angaje mzik, rockn roll).

(* ) V aican 11: 1 9 6 2 -1 9 6 5 y llan arasnda yaplan ve K atolik kilisesin in m odem

dnya ve kltre alm n salayan konsl.

( * * ) kinci Dnya Sava sonrasndaki doan ocu k saysndaki byk art.

7 Eric Hobsbawm, L'Age d e s ex trtm e s, Brksel, Editions C om plexe, 1994, s. 435.

 kinci aklama, okul, aile, partiler, politika gibi btn
kurumlara ynelen otorite-kartldr. Marksizmin ide
olojik asndan nce 1968in zgn ruhu denebilecek e
yin temelinde de bu yatmaktadr: Freudculuga ve roman
tizme bulam bu liberter topyaclk Maelstrm,* mad
di refaha ve tketime kar kar. Buradan beslenen kar-
kltr, en az hissedildii Fransadan ana yata olan Ameri
ka Birleik Devletlerine uzanan bir alan iinde deiken et
kiler gsterir. Underground terimi 1964 ylnda New Yorkta
ortaya kar. IT ya da Oz gibi gazeteler provoke edici cinsel
kk ilanlaryla ahlak kurallarn ihlal etmekle sulanarak
sk sk takibata urarlar. Kar-kltr, dergilerde, hareket
lerde -hippy ve psychedelic** (1963-1964)-, alannda n
c olan Living Theatren angaje tiyatrosunda, Amerikada
geleneksel eitimin tinsel boluuna ve entelektel iflasna
cevap vermek iin 1965 ylnda kurulan ve Mao ve Black
Povver, Amerikan radikalizminin perspektifleri zerine
dersler ya da Solcu zsavunma, doalama gibi atlyeler
dzenleyen New Yorktaki Free Schoolda (kuruluta FUNY
- Free University of NY) ifade bulur. Bu deneyimler Berline
taar. Burada, Amsterdamdaki kkrtc gsterilerin ve liber-
terlerin etkisiyle, Mart 1967de Kommune I topluluu ku
rulur; Kasm aynda kurulan Eletirel niversite 600 ren
ci ve 60 eitmeni bir araya getirir. Ardndan, Anti-niversi-
te Londraya gelir.

Ar solun geliimi

Genlik isyanlar, ayn zamanda renci genlik iinde,

zellikle de talyada ii genlik iinde radikalizmin yk
seliini gsterir ki nc temel e de budur. Her lkede,
(*) ok gl -su/ hav a- burgac.

( * * ) U yuturucu k ullanm n savunan, ven akm .

45
 farkl sfatlarla da olsa, kurumsal sol, i tartmalarla (rne
in talyada opearai - iicilik) ya da bu kurumsal yapla
rn kysnda duran, etkileri saylaryla orantsz entelekt
el gruplamalarn (rnein Sosyalizm y o da B arbarlk ve Si-
tasyonist E nternasyonal ) ortaya kyla sarslmtr. o
u kolektif eylem sosyologu bu gruplar liberter sol ola
rak adlandrr: Bunlar solcudur; nk piyasa, zel yat
rm ve baar etii karsndaki kukuyu ve eitliki yeniden
paylamdan yana bir angajman geleneksel sosyalizmle bir
likte paylarlar. Liberterdirler; nk zel ya da kamusal
brokrasinin bireysel ve kolektif koullar dzenleyici oto
ritesini reddederler. 8 Amerika ktasnda o dnemde ne
kan terim yeni sol dur. Adlandrmalar ne olursa olsun, bir
ok ortak nokta kendini gstermektedir: Geleneksel sol kar
snda ve daha genel olarak kurum ve rgtler karsndaki
tereddt (hatta anti-komnizm); dozaj lkeden lkeye ve
gruptan gruba deien ekilde Marksizmle melez bir iliki-
. ye giren liberter iz; smrye olduu kadar yabanclamaya
da gsterilen hassasiyet; nc Dnyadan beklentiler; t
ketim toplumuna ynelik eletiriler, hatta kimilerinde re
tim toplumunun da eletirisi (teknoloji eletirileri ve ekolo
ji temas buradan doar) ve otorite kartl. Kar-kltrn
burayla deiken iliki ve etkileri vardr.

Amerika Birleik Devletleri

1960 ylnda kurulan SDS (Studens for a Democratic Soci-

ety), 1962 ylnda Port Huron Bildirgesiyle gerek kim
liine kavuur. Bildirge, hem Amerika Birleik Devletle-
rine hem de SSCBye ynelik eletirileri ile bir alternatif
8 H erbert K ilschelt, "N ew Social M ovcm cnts and thc D eclinc of Pariy O rgani-
zaion , Russel J. Dalton vc Manfred K uechlcr, Challcnging thc P olitical O r d a :
Nrw S ocial an d P olitical M o v a n a ts in Wesfern D en ocracics iinde, O xford, Ox-
ford U nversity Press. 1 990, s. 180.

46
toplurrTun ve katlmc demokrasinin ana hatlarn izmeye
almaktadr. Belge byk bir baar elde eder; ilk basks
nn 20 bin nshas iki ylda tkenir ve 1964 ylnda ayn ti
rajda baslan ikinci bask da iki ylda tkenir. SDS radikalle
tii oranda byr. Balangta, faaliyetlerini yalnzca ren
ci sorunuyla snrlandrmayan rgt, yurtta haklar, bar
ve nkleer denemelere kar mcadeleyle meguldr. Eyll
1963te, gettolarda bir gnlllk program balatr ve 1965
ylndan itibaren, Vietnam Savana kar seferberliin ba
n eker. 1968 llkbahanndaki Columbia olaylar daha da
poplerlemesine yol aar. Amerika Birleik Devletlerinde
ki 7 milyon renciden 250 bini 1967-1968 arasnda poli
tik faaliyet iinde olacaktr. SDS saflarna katlanlarn say
s hzla artar: 1965te 4 bin yesi varken, 1968 sonbaharnda
ye says 100 bini geer.
Ama baars ile kendi mezarn kazmtr. deolojik ol
mayan akmlar (feministler, homosekseller ve farkl etnik
aznlklar) rgtten uzaklap kendi single-issue group 'larn
kurarken, eitli Marksist-Leninist fraksiyonlarn istilasna
urar ve bunlar da blnrler. rnein Maocu Progressive
Labor Party (PLP) 1961 ylnda (revizyonizmle suladkla
r) komnist partinin eski yelerince kurulur ve 1960l yl
larn ortasnda SDSye katlr. Buradaki egemenlii, Bemar-
dine Dohm ile Mark Ruddun ban ektii Revolutionary
Youth Movementn (RYM) kurulmasna yol aar.
Ayrca, partizan genlik rgtleri ve geleneksel ren
ci sendikalar da, krize girmedikleri srece, hamilerinden
zerklik elde etmeye alrlar.

Japonya

Zengakuren (Japon zerk renci Demekleri Federasyonu)

1968 ylnda 1,4 milyon Japon rencinin %61ini bir araya
47
getirmektedir (Japonyada renci sendikalamas zorunlu
dur). rgt, 1948 ylnda, gereinde iddete dayal eylemcili
i benimseyen komnist parti tarafndan kurulur. Dier ko
mnist renci rgtleri gibi, Kuruev Raporundan (1956)
sonra akl hocasnn hamiliinden adm adm zgrleir ve
partinin legalist izgisiyle anlamazla der. Bu noktadan
itibaren, eitli eilimler temsil eden ok sayda ar sol mih
raka blnr. Bunlarn saylar 1969 ylnda 24e kadar va
rr. Komnistler, 1964 ylnda komnist partinin kurduu
Zengakuren Minseide - 14 bin yesiyle en byk rgttr-
toplanrken, muhalifleri de Yap Reform akmnda (bin
yeli) toplanrlar. Maocular renci rgtnde bin militan
olan Marksist-Leninist Birlikte ve Marksist-Leninist Hare-
kette rgtlenmilerdir. 6 bin militan bir araya getiren Tro-
kist akm, esasen, Aralk 1958de kurulmu olan Komnist
ler Birlii ya da Bundoda ve Nisan 1963ten itibaren ise Dev
rimci Komnistler Birliinde temsil edilmektedir. Bu sonun
cu rgt iki gruba ayrlr: Kakumaru ve Chukaku. Yeni sol-
ye saysn katlayan bir byme gsterir: Kaytl renci say
s 1967de 9.700den 1969da 53.500e ulamtr.
Japonyadaki adyla bu mezhepler (S a m p a -k ei Z en
g a k u ren ), 1960'h yllarn bandaki ve sonundaki Ampo
kuaklarndan gelmektedir. Bunlar her cephede renci ha
reketlerinde, pasifistlerin Japon-Amerikan savunma anla
mas zerine tartmalarnda ve Vietnam Savana kar m
cadelelerinde yer alr ve kyllerin uluslararas Narita hava
alanna kar verdii mcadelede olduu gibi dier toplum
sal mcadelelere de omuz verirler.

Alm anya

Geleneksel sol karsnda ar solun zerklemesi Fede

ral Almanyada da grlr. Burada aktif renci says
48
1968de 30 bin ile 60 bin arasnda tahmin edilmektedir (l
kedeki renci says 271 bindir).9 lerinden 4.000i Alman
Sosyalist renciler Birlii (SDS)10 yesidir. 1946 ylnda
sosyal-demokrat yrngede kurulan birlik, yeniden silah
lanma ve atom silah sorunu konusunda, zellikle de 1959
ylnda Bad-Godesberg kongresinde yapla rota deiiklii
ni reddederek (bu srete sosyal-demokrat parti -SPD- her
trl Marksist referans terk etmitir) radikallemitir. SDS,
iki yl sonra SPDden tamamen dlanr. Bundan sonra, etki
si giderek byr. 1968de yaplan bir kamuoyu aratrmas
na gre, 15-25 ya arasndakilerin %67si, zellikle bu rg
tn etkisi altnda renci evresini harekete geiren gsteri
lerden yanadr ve rgt rencilerin bete birinin sempati
sini kazanmtr. Frankfurt Okulu ve Sitasyonist Enternas
yonal gibi o dnemde mevcut baka referanslarn yannda,
SDS, Avrupa ktasnda Free Speech Movementtan esinlenen
ilk rgttr. Ayrca, Fransz sendikas UNEFle de ba var
dr. Birlikte, nc Dnya ve eletirel niversite zerine
ortak seminerler dzenlerler.
SPD ile CDUlu Hristiyan-Demokratlarn Byk Koalis-
yonunun 1 Aralk 1966da kuruluuyla, rencilerin ku
rumsal soldan ayrlmas kesin olarak tamamlanr ve byle-
ce Parlamento-d Muhalefet (ApO) doar. Acil durum ya
sasnn benimsenmesini demokrasiye ynelik ciddi bir tehli
ke olarak gren renciler, pasifistler ve sendikaclar bu ha
rekette bir araya gelirler. Protesto hareketi 1967 ilkbaharn
dan itibaren sertlemeye balar. 3 Nisan 1968de, aralarn
da Andreas Baader ve Gudrun Ensslin gibi rencilerin de
bulunduu drt kiinin kard kastl bir yangnda Frank-

9 D onnatella D ella Porta ve G ianfranco Pasquino (d er.), T errorism o e violen z a

p o litica , B olonya, 11 M ulino, 1 983.
10 A m erika B irleik D evletlerindeki Slu dents for a D em ocratic Society (SD S) ile
kartrlm am al.

49
furttaki iki byk maaza zarar grr. Durumada, eylem
lerini, Vietnamdaki soykrm karsnda toplumun ilgisiz
liini protesto etmek amacyla yaptklarn belirtirler. ran
ahnn Federal Almanyaya geliine kar SDSnin 2 Hazi-
randa dzenledii gsteride, ilk kez bir gsteriye katlan
Benno Ohnesorg bir sivil polis tarafndan ldrlr. Sprin-
ger basn grubu, dramn sorumlusu grd solcu ren
cilere saldrya geer. Takip eden aylarda kutuplama iyice
artar ve olaylar 1 1 Nisan 1968de renci lideri Rudi Duts-
chkeye ynelik suikast teebbsne kadar varr. Sank, ey
lemini anti-komnizmle hakl gstermek ister. Ardn
dan zellikle Springer basnna ynelik iddetli ayaklanma
lar gerekleir; gn iinde 350 kii tutuklanr. Bu durum,
yeni solun haykrd haksz bask sulamalarn dorula
maktan baka sonu vermez. Fakat karlmak istenen ola
anst yasalarn kabulne kar protesto genilese de 30
Mays 1968de yasalarn onaylanmas engellenemez. ApO
dalr, SDS de iki yl sonra kendi kendini fesheder.

Fransa

Federal Almanyada 1956da yasaklanan komnist partinin

Alman ar solu zerinde hi etkisi yokken, Fransa ve tal
yada durum farkldr. Jean-Pierre Le Goffun fikrine gre,
Fransada solcu kutup ayrt edilebilir: Toplumsal bir d
nme yol amak iin halk mcadelesinin geliimini ama
layan zynetimci kutup; (devlet iktidarnn ele geirilme
si ve snf mcadelesini temel alan) ykc silahlarla ya
am deitirmeyi amalayan kltrel-liberter kutup. l
ki, 1960ta Cezayir Sava srasnda grubun kaynamas
sonucu Birleik Sosyalist Partinin (PSU) kuruluuyla do
mutur. Bunlar: SFIOdan (ii Enternasyonali Fransz Sek
siyonu) kopan zerk Sosyalist Parti, eski FKPlilerin kurdu-
50
gu Komnizm Krss ve zellikle Trokist ve yeni sol has-
sasiyetli sosyalist Sol Birliktir. kincisi UNEFten ve zel
likle UECden (Komnist renciler Birlii) meydana ge
lir. Buradaki tasfiye dalgalar iki yeni parti dourmutur: Ni
san 1966da Trokist Devrimci Komnist Genlik (JCR)11
ve ayn yln Aralk aynda Maocu Marksist-Leninist Kom
nist Genlik Birlii (UJCml). Bu kincisi de Nisanda yaad
bir kriz sonucu ikiye ayrlr: Proleter Sol (GP) ve Yaa
sn Devrim! (VLR). VLR, devlet iktidarnn ele geirilmesi
sylemini ksa srede terk edecek ve nc kltrel-liber-
ter kutbu niteleyen bir strateji iinde, yeni toplumsal hare
ketler ve kar-kltr araclyla bir kltr devriminin yol
larn arayacaktr.

talya

Komnistlerin iinde oluan sol damar talyada daha nettir.

Burada ar sol, kkenlerini, KP (talyan Komnist Partisi)
saflarnda Marksist dncenin iicilikle [op eraism e] bir
likte yenilenmesinde bulur. icilik ncelikle bir yntem
den kaynaklanr: Sanayi genindeki* (biyolojik ve mesle
ki bakmdan) gen iilerin isyan eilimini ve snfn evrimi
ni kavramak iin 1960l yllarn hemen banda fabrika ka
plarnda yrtlen bir ii anketi (militan sosyoloji). Qu-
a dem i Rossi, Q uadem i Piacentini ve C lasse O peraia gibi dergi
ler etrafnda toplanm Mario Tronti, Toni Negri, Sergio Bo-
logna ve Dario Lanzardo gibi gen entelekteller bir sosya
lizm eletirisine giriirler ve geleneksel sendikal hareketten
ve ii kltrnden ok uzak, isyana ve -daha ileride- al
11 JC R , h km et kararnam esiyle iki kez tasfiyesinin ardndan biro k ad alm tr:
Haziran 1 9 6 8 den H aziran 1 9 7 3 e d ek K om nist Birlik, O cak 1 9 7 5 e dek Dev
rim ci K om nist C ephe. O tarihte de u anki ad alr: D evrim ci Kom nist B ir
lik. Ama k arkla yer verm em ek iin biz h e p JC R diye adlandracaz.

( * ) Kuzey talya'daki ileri end stri blgesi.

51
mann deerini reddetmeye eilimli yeni bir figr, ii-kitle
saptarlar. Bylelikle iicilik, rgtsel yap iinde bir itiraz si
lah halini alr; bu, daha ileride ii zerkligine varacaktr.
1966dan itibaren bu hareketin himayesinde kk gruplar
oluur. Bunlar, Mays 1969da Fiat iilerinin mcadelesinin
itkisiyle, ortak bir ksaltma altnda birleirler: La Lotta Conti-
nua. Birlik yazn blnr ve esas olarak iki rakip rgt doar:
Potere Operaio (PotOp) ve Lotta Continua (LC).

Otonomi hareketi

Silahl mcadele olgusuyla karlaan Avrupa lkesinin

ortak noktas, talyadan gelme radikal bir eilimi barndr
malardr: Otonomi Almanyaya, Fransa yoluyla bir dolam
yaylma sreciyle gelen otonominin bu yaylmn kltrel
aktarmlarn analiziyle birlikte, yani bunlar fikir alverii
ni tevik eden toplumsal alarn ve araclar (ya da brokers)
incelenmesine eklemleyerek irdeleyebiliriz.
Otonominin kkeni iiciliktir ve belki de daha gerisin
de konseyci gelenek yatmaktadr. Otonomi, ncelikle her
trden snf temsilini, dolaysyla sendikal rgtleri ve kla
sik hareketlendirme biimlerini reddedip ii snfnn ve
bunun da tesinde, toplumsal aktrler btnnn doru
dan ve dolaymsz eylemini ne karr. Esasen Toni Neg-
riyle birlikte, ayn zamanda, almann reddi ve ii snf
nn marjinal eklentilerine, zellikle sosyal ii denen ge
ici iiler zerinde durur. Ama otonomi, bir doktrin olma
nn tesinde, bir rgtlenme tarzyla -dorudan demokra
siyle ileyen zerk gruplar- ve zellikle, toplumsal cret
diye nitelenen, mallara dorudan sahip olmak iin kendili-
gindenciligi ve yasadlg ne karan eylem biimleriyle
nitelenir. Ev igalleri, sabotajlar, militan antifaizm , ka
musal hizmetlerin kendi kendini azaltmas, politik pazar-
52
lar [spermarketlerden kitlesel hrszlklar!, hatta prole
ter mlkszletirmeler [banka soygunlar!. Rossa adl gaze
tenin Mart-Nisan 1975 saysnn bal buna rnektir: bu
rada ve imdi komnizm iin mcadelenin illegalitesi hu
kukun temelidir.
talyadaki hareket, biennio rossa 'dan (kelime anlam: iki
kzl yl - 1968 ve 1969) kaynaklanan ar sol gruplarn kri
zine paralel olarak doar; 1973 yaz boyunca PotOpun
zlmesinden, LCden hayal krklna uram eski militan
larn geliinden ve daha az nemli gruplarn (rnein Grams-
ci Grubu) topyekn katlmndan beslenir. Mart 1973te ye
niden Fiat, ayn zamanda da drt yl ncenin en aktif dier
irketlerini (Sit-Siemens, Roma hastanesi, ulusal elektrik i
letmesi, Alfa Romeo, vb.) etkileyen grev dalgasndan yarar
lanarak ok sayda zerk ii grubu rgtlenir. kinci bir
kol, Rosso gazetesi tarafndan temsil edilir; Milanoda ve Pa-
dovada Gramsci Grubu etrafnda ve zellikle de PotOptan
kovulan olan Toni Negri etrafnda toplanrlar. ncekinden
daha az iici olan bu grup, Negrinin gelitirdii toplumsal
ii teorisinin etkisi altnda isyann erdemleri zerinde du
rur. ncsne ise yaratc ya da istekli zerklik denir.
Bu hareket, Amerikan kar-kltrn kapp (Italyanlat-
ran) zgr radyo ve dergiler tarafndan, ardndan da metro
pol yerlileri hareketi tarafndan gelitirilmitir.
Fransada da zerklik hareketi birok koldan ortaya
kar: VRL!, Yoldalar, Marj, Liberter Komnist rgtlen
me (OCL) ve Proleter Sol sonras dnemde Halkn Davas.
Fransz zerklik hareketi doruk noktasna ulat 1977 y
lnda (Cresy-Malville nkleer kart mcadelelerde ve RAF
kurucularnn lm haberine tepkide) en fazla 2 bin milita
na erimitir. k, Alplerin tesindeki benzerinin k
ne baldr: 7 Nisan 1979dan itibaren gl bir bask dal
gasyla karlanca ok sayda talyan militan Fransaya s-
53
nmtr. Dar anlamda talya rneinin tesinde, otonom
larn politik modeli kmtr. Bu dnemde tr tutum
gzlemlenebilir: Silahl mcadelede radikalleme ve byk
soygunlar, stratejik geri ekilme, uyuturucu bamll.12
zerk hareket Almanyaya 1973 ylnda Fransz ve tal
yan modellerinin etkisi altnda gelir; K-Gruplarnn (birbi
rinden bamsz zerk ve Maocu gruplar) blnmesiyle, ev
igallerinin ve nkleer kart mcadelelerin glgesinde ba
lar. 1977 basksnn ardndan varln srdremez, ancak
yeni bir kuak 1980 ylnda ortaya kar ve dier lkelerden
farkl olarak, Alman ar solunun ksmen hegemonik ve kit
lesel (yaklak 20 bin eylemci) ifadesi olur.
Bat genliinin, fikir dolamnn grlmedik ve/ya hz
landrlm tayclarn yaratma ve bir grup oluturma y
nndeki bilincinden bahseden Hobsbawmn hipotezi ilgin
ama kukusuz yetersizdir. Toplumsal bir hareketin yaylma
snda ileyen mantklar kavramak iin zerinde almay
hak eden bir hipotezdir bu. Bylelikle alan alma alan,
rnein kimilerinin bulumasn, fikir ve eylem tarz alve
riinde yapmasn, ortak bir deneyim zerinde uyum sala
masn ya da akan eylem hatlar izmesini salayan konfe
ranslar dzenlemeyi saptamakla snrl kalamaz; bu tr bu
lumalarn nasl mmkn olduunu, yol arkadalarnn top
lumsal zelliklerinin neler olduunu, kendi mensup olduk
lar grubun byle bir bulumann ve daha ok da ittifakn
nemine dair ikna kapasitesinin nereden geldiini ve daha
s buna erimek iin kullanlabilir aralarn neler olduunu
sorgulamaya ynelik olmaldr.13

12 S^bastien Schifres, L a M ouvance au ton om e en F ran ce de 197 6 i 984, m astr te

zi, niversite Paris-X, s. 15.
13 Kresellem e kart hareketle ilgili olarak bu program uygulamaya koymaya
altk.

54
Radikalleme Sreleri

Daha nce -belirttiimiz gibi- terrizmdi yorumlayan ana

lizler onu genellikle basknn, politik sistemin kapallnn
ve toplumsal tecridin kolaylatrd bir yozlama olarak ni
telerler; rnein Wieviorkanm toplumsal kar-hareket ze
rine paradigmas bu trdendir. Dahas, Tarrowa gre, radi
kal gruplar genellikle protesto dngsnn d evresin
de ortaya karlar. Bu radikallemenin, daha ziyade balan
g evresini tanmayan, ama harekete daha sonra katlanlarla
olanlarla ilgili olduu hipotezi ileri srlebilir ki bu tez id
det dzeyinin ikinci, hatta nc militan kuanda yk
selmesi olgusu ile daha fazla dorulanyor gzkmektedir.
Burada drt deiken ele alnacaktr: Bask ve gruplarn
devrimci referans znesiyle kurduklar iliki sorunu ile top
lumsal hareket rgtlerinin ve ilikilerinin incelenmesi. Ra
dikallemenin bireysel belirleyicilerine dair bilgimiz tal
ya rnei ve daha az lde de olsa Almanya rnei dnda
hayli blk prk olduu iin, mikro-sosyolojik dzey ya
zk ki bilisel ve duygusal etkilerin kk gruplardaki ile
yii ibaret olacaktr.
55
 ki nlem zorunlu grnmektedir. Bir yandan, bu boyut
lardan hibirinin mekanik ve dorusal bir etkisi olmadn
hatrlamak gerekir; nk hareketin zamansallg asndan
bakldnda -yani hazrlk yaplan balang evresinde, id
det dzeyinin ykseldii silahl mcadele evresinde ve ni
hayet, dalma evresinde-, bunlarn hepsi elien ekillerde
etkilidirler. Krizden k srelerini aklarken de bunlarla
ksmen karlaacaz. Dier yandan, bunlar i iedirler ve
dolaysyla, bu boyutlardan birinin u veya bu durumu ak
ladn ancak didaktik amalarla ve genel eilim terimleriy
le kabul edebiliriz.

Bask ve kar-hareketler

Charles Tillyye inanacak olursak, bask, hareketlenme ze

rinde yeniden -balang noktasna dndrten- erisel, bir
etki yapar ve o nedenle de bask bir dolaym dzeyi en b
yk radikalletirici etkidir. Bask ister devaml olsun ister
hzla younlasn, bu faktr incelenen birok lkede belirle
yici bir rol oynamtr.

Alm anya

Gerekten de genellikle bir bask hadisesi radikalleme s

recini balatm ve btn gruplar bu yolu tutarak, provokas-
yon-bask-iddet dngsne girmitir. rnein, 2 Haziran
1967de (bir gsteri srasnda polis tarafndan vurulan) Ben-
no Ohnesorgun lm Alman yeni solu iin gerek bir d
nemeci sembolik olarak belirler; ikinci silahl grup da adn,
-devrimci davann bu ilk ehidinin ansna- buradan alr:
2 Haziran Hareketi. Bu olgu, basknn harekete geirdii da
yanma duygusuyla hareketin glendirilmesi ve yaylma
s iin politik bir imkn olarak kullanlmasnn yansra r-
56
gtlenme zorunluluunu merulatrma amac iin de kulla
nlmasn aklar. Olayn ardndan dzenlenen mitingde ko
nuan, gelecekteki RAFn kurucusu Gudrun Ensslin yle
haykrr: Hepinizi ldrecekler -hangi alaklarla kar kar
ya olduumuzu biliyorsunuz-, karmzdaki Auschvvitz
kuadr, Auschvvitzi yaratan insanlarla tartlamaz. Sol
asndan, olaanst yasalarla kamusal zgrlklerin teh
dit altna girecek oluu nedeniyle zaten duyarl bir ortamda,
stelik cinayetten sorumlu grevlinin takipsizlik kararn
dan yararlanmasyla, bu lm gerek bir moral ok olmu
tur. Btn bu olaylar, ar ularn yeniden ortaya kyla
-DKP ad ile KP ve zellikle 1964 ylnda NPD (Neo-Nazi
Milliyeti Parti)- politik mcadelenin radikalletii bir d
nemde olur. Ar sac militanlar ile yeni sol militanlar de
vaml olarak atrlar.
Bir yl sonra, 11 Nisan 1968de Rudi Dutschkeyi ldrme
teebbs gerilimi arlatrr; solda savunma gruplar r
gtlenir, militanlar kendilerini korumak iin silahlanrlar,
iddetli gsteriler birbirini izler. Yzlerce kii tutuklanr ve
Haziran aynda parlamento olaanst hal yasasn onaylar.
SDS (Alman Sosyalist renciler Birlii), 1968 yaz boyunca
devam eden ve eylemcilerle polisi kar karya getiren id
detli atmalar mahkm ettikten sonra krize girer. Andre-
as Baaderin avukat Horst Mahler, Nisan ayndaki gsteri
lere katlmaktan dolay iki yl hapis cezasna arptrlp ceza
s tecil edildikten sonra, meslekten ihracn incelemesi gere
ken meslek barosuna arlr. Hibir karar alnamaz: Bin ka
dar renci dayanmalarn iddet eylemleriyle gstermek
iin toplanmtr ve kolluk kuvvetleriyle kan atmalarda
120 kii yaralanr. Gazeteci Ulrike Meinhof Mays 1968de
K onkret 'te unu yazar: Rudiye sklan kurunlar iddetsiz-
lik ryasna son verdi. Silahlanmayan lr, lmeyen ceza
evlerine, slahhanelere, uursuz beton kulelere kapatlr.
57
ehir gerillasna gei sorunu sonbahardan itibaren kimi
gruplarda tartlr olmutur.

talya

Benzer ama iki evreli bir sre talyada da kendini gste

rir. Dnem, 1 Mart 1967de Romadaki Valle Giulia mu
harebesi srasnda gstericilerin maruz kald sert basky
la ve zellikle 12 Aralk 1969da Milanodaki bir bankada
-Piazza Fontana- meydana gelen ve on alt kiinin lmyle
sonulanan bombal suikastin ertesinde balar. Dnemin ta
nklklara sk sk karmza kan travma kelimesinin ger
ek ifadesi olan bu suikast, birok kii asndan, toplumsal
karklklara otoriter bir tepki gsterilecei tehdidinin ifa
desidir. Suikast, rgtlerin nne savunma aralar sorunu
nu da getirir: Militan antifaizmin (ar sac militanlarla
atmalarn) yansra Lotta Continuann yasal; ilk yasad
silahl grubu kuran yaync Giangiacomo Feltrinellinin ya
sad direni arlar. Partizan ve fokocu model temelinde
GAPlar (Partizan Eylem Gruplan) kurulur (deneyim, kuru
cusunun 1972 ylnda, bir yksek gerilim hattna suikast ha
zrlarken kaza sonucu lmyle sona erer). Bunun zerine
bu eylemcilerin ou Kzl Tugaylara (BR) katlr; Renato
Curcio, Margherita Cagol ve Alberto Franceschini tarafn
dan Kasm 1970te, balangta bir hkmet darbesine kar
direni perspektifiyle kurulan BR, GAPlarn etkisi altnda,
ilk hedef olarak, neo-faist gruplar ve onlara yaknlklarn
dan kuku duyulan patronlar seer; ardndan net bir ekil
de yeni bir isyanc stratejik evreye geilir.
Piazza Fontana bombalamas devletin negatif temsilleri
ni radikalletirir ve devlet rakip statsnden dman sta
tsne geer. Gerekten de, devlet neo-faist gruplar ara-
sallatrmakla sulanmaktadr; 1980li yllarn sonundaki
58
resm bir soruturma bunu dorular. Piazza Fontana, dev
let aygtnn bir ksmnn ar san suikastlaryla ibirliini
belirtmek iin kullanlan ifadeyle, devlet katliamlarmn
uzun dizisini balatr. 1969da Bologna Garndaki patlama
dan Austos 1980e kadar, bu suikastler 127 kiinin lm
ne ve 506 kiinin yaralanmasna neden olmutur. Babakan
Giulio Andreottinin 1990daki aklamalarndan beri artk
bilinmektedir ki, talya, NATOnun Avrupaya yerletirdi
i stay-behind' n* en aktif hcrelerinden birinin uygulama
alan olmutur. Gladio (talyanca lm yargs verme hak
k) operasyonunun misyonu, hkmet darbeleri yaparak
ya da rejimin otoriter bir yne kaymasna kamuoyunu uy
gun hale getirmek iin bir gerilim stratejisi uygulayarak ko
mnist tehdidi nlemektir. Ordudaki gizli servislerin bir
ok st dzey sorumlusunun ve P2 mason locasnn deste
ini almtr.
1964-1974 dneminde, ar sac gruplar ar solunki-
lerden yedi kat daha fazla sayda kurbann (63) lmnden
sorumludur. 1969-1980 dneminin btnne bakldnda,
resm istatistiklere gre, kurun yllarn 362 kurbanndan
178inin faili ar saclar, 119 unun faili ise ar solcular
olmu, 30 kii ise karlkl atma srasnda lmtr.1 Sa
ysal olarak neo-faist gruplarn eylemi daha azdr, ama da
ha fazla lme neden olmulardr (ar saclarn suikastlar
ayrm gzetmemektedir). len 362 kiinin 297si sivil, 56s
ise gvenlik gleri mensubuydu. Ar sac rgtlerin ha-
reketlenmeye-kar bu kullanm2 kar-hareket kavramna
gnderme yapar. Bu kavram kullanabilmek iin, dier ha
reketin tepki olarak doaca bir balang hareketi aramay
( * ) NATO kapsam nda, kom nizm teh likesine" ve sol rgtlere kar o lu tu ru
lan silahl b irim ler - .n.

1 M auro G ailen i, R ap p o rto ul tcrrorism o, m ilano, Rizzoli, 1981. Bu kaynaklarda

hibir ekilde zikredilm eyen 35 kurban kalm tr.
2 A lberto M elu cci, L invenjione d el p resen le, Bolonya, II M ulino, 1982, s. 110.

59
hedefleyen abartl bir soyktgn cazibesinden kanmak
gerekir. Gerekten de, ilk sorumluluu dier harekete atfet
mek, genellikle kendini saldrya tepki gsteren kurban ola
rak ortaya koymay hedefleyen bir merulatrma stratejisi
dir; her zaman iin meru bir kar-iddet olarak sunulan
iddete bavurmay hakl gstermekte de kullanlr. Buna
karlk, kolektif eylemin dinamikleri dzleminde, kar-ha-
reketlere yneltilen dikkat iki kez verimlidir. Bir yanyla, ha
reketlenme dnglerini genellikle besleyen balang hare
keti ile kar-hareket arasndaki srekli etkileimleri ve kar
lkl bamllk etkilerini incelemeye davet eder. Bir kar-
hareketin ortaya k, balangtaki hareket zerinde zt et
kiler yaratr; ok ve tehdit etkisi altnda onu uyandrmaya ya
da toparlanmaya katkda bulunabilir; keza, rnek durumda
olduu gibi, hareketin radikallemesinde de etkili olur. Bu
durumu takip eden ikili dinamik, iki grubun hem deer
leri, hedefleri hem de taktikleri ve eylem biimleri zerinde
etkide bulunur. Toplumsal hareketlerin politik frsatlar ka
dar tehdit duygusu da yarattn hatrlatan bu perspektif,
dier yandan, hareketlilik srelerinde duygularn (korku,
fke) temel yerini kabul etmeye de mecbur klar.
Bask ve kar-hareketlenme bir arada olduu ve uyum
iinde hareket ediyor gzkt lde, yeni solun radikal
lemesi iyice glenir. talyadaki, keza Japonyadaki durum
da belirgin biimde byledir.

Japonya

Dzeni koruma ynndeki uygulama burada da serttir.

Ocak 1968de, Trokist fraksiyon Sengakuren'in 300 yesi
tutuklanr. 1969 ylnda polis niversiteleri barikatlardan te
mizlemek iin 938 defa mdahale eder ve 10.628 renci tu
tuklanr. 1968-1969 arasnda, sekin Kidotai birlii eylem-
60
ilerle iki bin defa atr; hi l yoktur ama 10.000 yara
l vardr.3 Gstericilerin de zel olarak iddet ieren taktik
ler kulland ve gruplara gre deien renkte kasklarla, ta
lar, bambu oklar ve gaz maskeleri, kadnlardan oluan yar
dm ekipleriyle gayet hazrlkl olduklar dorudur. Bunlar,
en azndan Batl bak ile olaylara hayli gsterili bir ha
va vermektedir. Basknn arlamasyla birlikte, eylemciler
taktik deitirir. Bu, ilk kez, Satonun Amerika Birleik Dev
letlerine gidiine kar Ekim-Kasm 1969 gsterileri srasn
da ortaya kar: Kolluk kuvvetleri gsterinin resm balang
noktasnda toplanmken, be, alt kiilik kk gruplar da
larak belirgin hedeflere (polis komiserlikleri, iveren mer
kezleri, vb.) saldrp molotof kokteyli atarlar.
Burada da devlet gleri ile irketler (Hitachi ya da Toshi
ba rnein), dzenin mutlaka salanmas geretii fikrine ka
muoyunu altrmak iin protesto hareketlerinin ykseliini
durdurma umuduyla, ar sa (Byk Japonya in Vatan
sever Parti) kullanyorlard; rnein, Sosyalist Parti baka
n Asanuma lnejiro 12 Ekim 1960ta ldrlr. Japon-Ame-
rikan gvenlik anlamas sorununun kartrd bu dnem
boyunca kurom aku 4 Yoshio Kodama, bar yanls gsterici
lere kar mafya etelerinin ve ar-milliyeti gruplarn se
ferber edilmesinde nemli bir rol oynar.

3 NVilliam R. Farrell, B lo o d an d Rage. T he Story o f the Ja p a n e s e Red Arm y, Toron-

lo, L exington B ooks, 1 9 9 0 , s. 182.
4 Kelime anlam kara perde olan terim , i dnyasn, politikaclar ve y a k u z a -
la n ilikiye sokan perde arkasndaki kiileri belirtir. Sava sulusu ve P D l'nin
kurucusu Kodam a ayn zamanda Asya H alklar A nti-K om nist Birliginin (Asi-
an Peoples A nti-C om m unist League - APACL) de kurucusudur. Bu b irlik, An-
ti-B o lev ik U luslar B lou yla b irleerek 1 9 6 7 ylnda Dnya A nti-K om nist
B irlig i'ni (W o rld A n ti-C o m m u n ist League - W A C L ) d ou racaktr. Phoenix
(1 9 6 8 - 1 9 7 1 ) ve C ond or ( 1 9 7 6 - 1 9 7 7 ) planlarnda n saflarda yer alacak olan
W A C L yeleri arasnda, M Slnin kurucusu G iorgio Alm irante ile stra g e di Sta-
(o'yla 1devlet katliam ] su lanan iki talyan neofaist m ilitan da yer alyordu.

61
Amerika Birleik Devletleri

Bir kar-hareket ynetici sekinler tarafndan desteklendi

inde, balangtaki hareketin militanlarn hedef olan za
limce eylemlerini olumlayan bir aldrmazlkla karlanabi
lir. Amerika Birleik Devletlerinin kimi gney eyaletlerin
de, rk ayrmn savunan hareketler karsndaki durum bu-
dur. Kar-hareketlerin en katksz rnei olan Ku Klux Klan
1954 ylnda yksek mahkemenin devlet okullarnda ayrm
cl reddeden kararndan sonra yeniden hareketlenir. Yeni
eylemliliinin doruk yl olan 1967de 17.000 yesi vardr.
KKK kukusuz ncelikli olarak Siyahlara ama ayn zaman
da her renkten yurtta haklar militanna da saldrmakta
dr. Mississippideki Freedom Summer (1964) srasnda ate
li silah kullanlan 35 olay kaydedilir, 30 bina bombalanr,
30 kilise yaklr, 80 kii dvlr ve 6 militan ldrlr.5 Bir
Kongre Komisyonu yirmi yl dikkatle incelediinde, KKK
yelerinin bete birinin FBIn haber eleman olduunu or
taya koyacaktr.6 O dnemde iki politik cinayet Amerikay
sarsar: Nisan 1968de Martin Luther Kingin iki ay sonra,
Kasm ayndaki bakanlk seimlerinde demokratlarn aday
olan Robert Kennedynin ldrlmesi.
Siyah militanlara kar bask acmasz ve ou zaman ya-
saddr. Bunun zerine 1966 ylnda bir zsavunma grubu
rgtlemeye karar verirler: Black Panther Party (BPP). Chi
cagoda, Aralk 1969da, Fred Hampton ile Mark Clark, ih
tarda bulunulmadan, uykularnda, polis tarafndan -tek bir
kuruna karlk- 82 kurunla ldrlrler. Bu dzeyde de
il ise de, bask, 1968den itibaren renci hareketini de
kapsar. 28 Austos 1968de, Chicagoda Demokrat Partinin

5 Ted R. G urr, D onatella Della Porta ve G ianfranco Pasquino (d er.), T errorism o

e v iolen za p olitica, ag e., s. 106
6 Age . s. 133.

62
bakan adaynn belirlenecei kongre vesilesiyle gsterinin
bastrlmama biimi bunun zel bir rneidir.

Rekabet ve karlkl etkiler

Bask gren hareketlerle dayanma kimi zaman ulusar-

dr. rnein 11 Nisan 1968de renci lideri Rudi Dutsch-
kenin ynelik, mucizevi biimde sa kurtulduu cinayet te
ebbs, (800 polisin koruduu) Springer basn grubunun
Londradaki brolarnn nnde bin kadar kiinin toplan
masna yol aar. Ardndan birok ehirde de ayns grlr:
Amsterdam, Prag, Brksel, Viyana, Zrih, Paris, Roma, New
York, Tel Aviv... Protesto hareketinin yaylmasnda yeni bir
ey kukusuz yoktur, ama tepkinin kapasitesi elbette ileti
im aralaryla, zellikle de ilk kez bu eylemci kuann ha
yal gcn besleyen grnt sayesinde hzlanmtr. Bece
rilerin yan sra gsteri biimleri de lkeler arasnda mba-
dale edilmektedir. Che, Che, Che Guevara, Ho, Ho, Ho
Chi Minh sloganlarnn vurgulan ve bu sloganlarla atlan
admlarn ritmi her yerde ayndr.
Srkleme etkisi tamamen ulusal lekte de szkonusu-
dur. Ve herhangi bir hareketin dinamii, onu kapal bir ka
vanozda yayormu gibi tek bana ele alarak anlalamaz.
Bu hareketi ilikisel dnmek gerekir; yani geliimini izle
mek, srecin nemli anlarnda siyasal iktidarn ona -rne
in kar- hareketlerde yol at tepkiler, keza dier rgt
lerle kurduu ilikiler ki bylece, aa karlabilecek olan
hareketlerin birbirlerini nasl etkiledikleri, rekabet mantk
lar, ittifak ve atma manevralar vb. saptanabilir.
Sidney Tarrowun grn srdren Doug McAdam, bir
protesto dngsnn aktrleri olan hareketler ailesini iz
leyerek bu olguyu gayet iyi aklamaktadr. Tanmlanabi
lir bir dngnn habercisi ya da tetikleyicisi olan balat-
63
c hareketlerle ( initiator mo\ements) itkilerini ve esinleri
ni, farkl vehelerde birincilerden alan takipi hareketle
ri birbirinden ayrmaktadr.7 Takipiler , balatclarn
rgt modelini benimseyen, hatta kuluka dnemini onun
iinde geiren ve onun yorumlama erevesinden uzakla
mayan hareketlerdir.

Amerika Birleik Devletleri

Amerika Birleik Devletlerinde, daha ziyade Beyazlardan

oluan renci hareketinin Siyahlarnkinden etkilendiine
ve ksmen de destek grdne kuku yoktur. Yurtta hak
lan erevesi, renciler, feministler, pasifistler, ecinsel
ler, nkleer-kartlan gibi gruplar kapsayacak ekilde ge
nilemitir. Ayrmclk fkenin kayna olur; protesto dn
gsne toplumsal olmaktan ok ahlaki bir boyut katar (Vi
etnamlIlara kar sava ve Siyahlara ynelik ayrmclk a
sndan dile getirilen Benim adma deil! slogannn k
keninde bu boyut yatmaktadr). Gen Beyazlar ilk militan
lk deneyimini Freedom rides 'ta [sivil haklar hareketi], hat
ta SDSnin (Students for Democratic Society) tevik ettii
gettolardaki gnll faaliyetlerinde gerekletirirler. Kam-
ps isyanlar ve yeni sol, ksmen sivil haklar hareketinin
tevik ettii bir dinamie yaslanr: Balang evresinde id
detsiz sivil itaatsizlik; getto isyanlaryla birlikte 1960l ylla
rn ortasndan itibaren radikalleme (Siyahlarn gettolarn
da 1964 ylnda 22, 1967 yaznda 82 ayaklanma grlr);
1966da polisle karlkl silahl atmalarn balamas ve
ayn yl Oaklandda Black Panther Partynin (BPP) kurulma
s (bkz. ekteki tablo).

7 Doug McAdam, "Iniliator and Spin-offM ovem enls: D iffusion Process in Protst
C ycles", Mark Traugot (der ), R ep ertoires a n d C y c le s o f C o llec tive Acfion, Dur-
ham , Duke U niversity Press, 1 9 9 5 , s. 2 1 7 -2 3 9 .

64
 1960h yllarn hareketlenme dngsn beslemi olan
ey, dar anlamda Vietnam savandan ok, eitli kar k
hareketlerinin (kar-kltr, Siyah, renci) i ie geme
sidir. SDSnin merkez konumu, zellikle, hareetlenmenin
farkl nedenlerini davalarn eklemleme ve ona model olarak
hizmet etmi olan SNCCnin (Student Nonviolent Cordina-
ting Commitee) Siyah militanlaryla, keza Black Panthersla
temas koruma yeteneine baldr. Mark Ruddun ynettii
Columbia niversitesi igalinin bu denli etkili olmas, Beyaz
ve Siyah renciler arasndaki ittifak tevik etmesindendir.
Ama SDSyi blen de yine bu sorundur. nk PLPli (Prog
ressive Labor Party) Maocular bu ittifaktan kayg duymak
tadrlar ve onun yerine, daha klasik olan, ii snfyla ittifa
k tercih etmektedirler. zellikle yeni bakan Stokely Car-
michaelin etkisi altnda SNCC 1966dan itibaren radikal
lemi, iddetsizlik ilkesini reddederek, Siyah ktidar ad
na, ayrlkl ve kim olursa olsun, Beyazlarla ibirlii yap
mamay savunur olmutur. Devrimci znenin tanmlanma
s konusunda ateli tartmalar SDSde de grlr. Aralk
1968de ulusal sekreter Mike Klonsky, Devrimci G enlik Ha
reketine Doru'da Siyah genlii devrimci zne olarak belir
tir. Bir baka metin olan Yine G enlik H areketi zerine, 13
Mays 1969da SDSnin dergisi Nevv Left Notes'ta yaymlanr.
Yazar Jim Mellen, Vietnamdaki FLNi destekledii iin ni
versiteden atlm eski bir akademisyen ve New Yorktaki
zgr niversitenin kurucusudur. Bu metinde, yozlam
ve rk Amerikan ii snfn kesin olarak saf d adde
derek, Siyahlar ve ikincil olarak da yabanclam genleri
ne karr: Beyaz emekilerin Siyah ulus zerindeki bask
ya katlm, Siyahlarn zgrlk mcadelesine -proleter ve
hesine ilaveten- anti-smrgeci bir yanda katmaktadr. Bu
iki koul, Siyah topluluun bilincinin ve militanlnn st
dzeyinde bir araya gelerek, iinde bulunduumuz tarihsel
65
evrede, zgrlk mcadelesi yrten Siyahlar ii hareketi
nin nc gc haline getirir.8
PLP ile Revolutionary Youth Movement (RYM) arasn
daki atma, Chicagoda, 18 Haziran 1969da SDSnin ku
rultaynda ortaya kar. Bob Dylann S u bterranean Home-
sick Blues arksndan alnma, R zgrn N ereden E sece i
ni Bilm ek in M eteoroloji Uzmanna G erek Yok balkl bel
gede RYM iki noktada sulamada bulunur: -Mellenin met
ninden esinlerek- Siyahlarn mcadelesinin merkezi rol
ve genliin nclk rol. Durum tam bir kargaayla sona
erer; PLP dlanr ama boyun emeyi reddederken RYM iki
gruba blnr: Aznlkta kalan RYM II ve RYM I (Weather-
man). 7 Ekimi 8ine balayan gece, RYM I Chicago polisi
ne adanm bir heykeli ykar ve ertesi gnden itibaren Days
o/R age'i rgtler. ehrin burjuva semtlerine saldrmak iin
binlerce eylemcinin gelmesi beklenir; ancak en fazla 500
eylemci arya olumlu cevap verir ve ilerinden 287si tu
tuklanr. atmalar 1,5 milyon dolarlk zararla sonulanr.
Aralk 1969da Black Panther Party militanlar Fred Hamp-
ton ile Mark Clarkn polis tarafndan ldrlmesi olay,
Devlet gerek yzn gsteriyor, diyen Bernardine Doh-
m un kocas Bili Ayersin bu sznn inandrcln ar
trr. zellikle Mark Rudd ve Jeff Jonesla birlikte, bu ift,
Amerikan hkmetine kar bir Sava Bildirgesi (Bring
the W ar H om e ) yaymlar ve kendi rgtleriyle birlikte yasa-
dna kmaya karar verirler: Weather Underground Orga-
nization (WUO).9

8 Akt. Jo h n G erassi, Lutte arm e aux E ta t-U n s, Lts T em ps M o d cm cs. Mays

1 970, s. 17 7 9 -1 8 3 6 .
9 Balangta W eatherm cn , ardnda m aoluk saldrsndan korunm ak iin Wcaf-
hcr U ndcground ve son olarak da W UO Rahat ok u n u rlu k nedeniyle biz de ki
tap boyunca bu sonuncu adlandrm ay kullanacaz

66
talya

Bilindii gibi, an sol rgtler arasndaki rekabet, talyada

ki ve -daha az lde de olsa- Fransadaki trmann be
lirleyici faktr olmutur. PotOp (Potere Operaio) ile Lot-
ta Continuann 1972den itibaren iine girdikleri militarist
virajn ezamanll byle aklanabilir. Bu rekabet, Prole
ter Sol ile JCRnin 19 7 1e kadarki eylemlerinin artan cret
krln aklamaktan elbette uzak deildir. Ayn zaman
da, vurucu g oluumlarnn tevikine ve bu glerin po
litik ynetimden zerkleme eiliminde de katks byk
tr. zerkleme, rnein JCRde ve LCde krizi hzlandr
m, sonra da Alplerin tesindeki (talya) yasad rgtlerin
yeerecekleri havuzu salamtr. O dnemdeki eilim, mi
litanlarn devrimcilik deerinin savalk yetenekleri ile s
nanmas ynndedir. Polisle ya da rakip bir hareketle at
ma, bir grubu salamlatrmann ve en deerlileri talan
drmann gl bir motorudur. Fiziksel sermayenin deer
kazanmas, mcadele deneyimiyle kenetlenmi kk grup
larn oluum ilkesidir. Gerekten de bu deerlenme, kolek
tifi ina eden enstrman haline gelir ve duygusal ortaklk
olarak adlandrabileceimiz eyi salamlatrr. Bir giri ka
tlmak -ki bu da zaten kendiliinden militan uzmanlama
nn balangcdr-, iddet eylemi iin yararl yetenekleri e
killendirir; kiilerin toplumsal rollerin oturmasn, feelin g
rules'u, yani duygu ve heyecanlarla ilgili uygun/yerinde ve
ortak normlar10 edinmeyi salar ve gruba zg bir duygu
sal tarz oluturur.
Daha sonralar, silahl eylemlerin dikkate deer lde ar
t, ksmen, bir yandan Kzl Tugayclar ile zerklerin, dier
yandan zerklerin kendi aralarnda giritikleri rekabetin so-

10 Arlie Russcll H ochsch ild , 'E n o to n W ork, Feeling Rules, and Socal Srucu-
re". A m erican Jo u r n a l o f S o clo g y. 8 5 , 1079, s. 566.

67
nucu olarak yorumlanabilir. zerkliin doruu olan 1977
yl, gerekte, mallara (parti binalar, klalar, polis karakol
lar, mahkemeler, irketler, vb) kar saldrlarda %77lik bir
artn damgasn tar; yani, i ileri bakanlna gre, her
drt saatte bir saldr dzenlenmektedir. Mart 1977de Bo-
logna ve Romada (60 bin katlmc) silahl gsteriler dzen
lenir; molotof kokteylinin yerini P38* almtr.
Bu koullarda, 1976 ylnda, ikinci nemli silahl grup Pri-
ma Linea (PL - Birinci izgi), Lotta Continuann ksz kal
m militanlarnn inisiyatifiyle resmi olarak kurulur. Yok
olmu parlamento-d gruplar -LC ve PotOp-tan kaynakla
nan silahl rgtler ok saydadr: NAP (Nuclei Armati Pro-
letari), FCC (Formazioni Comuniste Combattenti), FCA
(Formazioni Comunisti Rivoluzionari) vb. PAC (Proletari
Armati Per II Comunismo) gibi dierleri ise zerk hareket
ten gelirler. 1969-1980 dneminde toplam 597 rgt (484
sol, 1 13 sa) suikastlar stlenmitir. Bu art, zellikle,
dalp baka bir ad altnda yeniden oluan baz gruplarn k
sa mryle ve suikastlar farkl imzalarla stlenme alkanl
yla aklanr (bkz. ekteki Tablo 2).
BR tarafndan Aldo Moronun karlmasnn tetikledii
bastrma dalgas, daha kk rgtleri mitsel uOya (orga
nizasyonun osu) -BR- katlmaya yneltti. Hatta kimileri Al
do Moronun uzun sre elde tutulmasnn Kzl Tugaylarn
hegemonyasnn kesin olarak salamak iindi diyebilmekte
dir. 1980li yllarn banda bask ok glyken iddet eik
lerinin nemli oranda ykseltilmesi, ayn zamanda, BRnin
i sarsntlaryla ve bir sre sonra yaanacak saysz bln
meyle de aklanmaktadr (bkz. Blm 5).

( * ) W alher marka tabanca - .n.

68
Japonya

Ar sol gruplara verilen adla umezhepler arasndaki reka

bet Japonyada zellikle youndur. Bunun, hem ideolojik
hem de ye kazanmak iin pratik nedenleri vardr. 1973 y
lnda, Zengakurenin iinde be ar sol grup mevcuttur ve
bunlar da on alt gruba blnmlerdi. iddetli kavgala
rnn bir ad bile vard: uchigeba (farkl eilimlere blnm
bir grubun iindeki iddeti belirtmek iin uchi - i- ve ge-
badan - iddet- tremitir). 1974ten itibaren kurban say
s 1974ten itibaren nemli lde artarken, olay says azal
maya balar (bkz. ekteki Tablo 3).
Gruplar 1968in sonundan itibaren hem i gerilim ve kriz
lerle hem de baskyla yz yzedirler. Bu cesaret krc koul
larda, Austos 1969daki bir toplant srasnda, Komnistler
Birliinden (Bundo) ayrlan bir grup Sekigunu (Kzl Ordu)
kurar. Kzl Ordu, dnya devrimi iin silaha sanlma ar
s yapar: Devrim bizim lkemizle snrl deildir, bir dn
ya devrimidir. Kzl Ordu btn devrimcileri silaha sarlma
ya ve rgtlenmeye aryor.11 3 Aralk 1969 tarihli Sava
Bildirgesinde, kendini Amerikadaki SDSnin, Black Pant-
her Partynin ve in Komnist Partisinin oluturduu, bir
birliin paras addettiini ilan eder. Karsnda ise, Fransz
Devrimci Komnist Genlik ve kendisini silahl zsavun-
ma ve eylem komitesi hareketiyle snrlayan Kakkyodonun
Chukakusundan (Japon Devrimci Komnistler Birliinin
merkez ekirdei) oluan bir dier birlik vardr. Sekigun o
dnemde 150si silahl isyann ekirdeine katlacak bir
ka yz militana sahiptir. G ller zerine iirler ad altnda
ki el kitaplar, daha ilk sayfada, grnmez asker yetitir
me klavuzu 12 olarak tantlr. Burada eitli bomba yapm

11 B em ard Bdraud, L a G a u c h e rtv o lu tio n n aire au Ja p o n , a.g .e., s. 82.

12 VVilliam R. Farrell, B lo o d a n d R age. a.g.e., s. 91.

69
biimleri ayrntl olarak gsterilmitir ve Carlos Marighel-
lann13 kitabnn bir tercmesidir. rgt yeleri niversite
li sekinlerden gelmedir ve i rgtlenmede akademik hiye
rariye titizlikle uyulmaktadr.
lk silahl grubun mr ok ksa olur. Polis, 1969 retim
yl bandaki Tokyo sava -WUOnun Chicagoda rgt
ledii Days o j Ragee yknen atmalar- srasnda yz ka
dar kiiyi tutuklar. 5 Kasmda 53 militan dada gerilla ei
timi yaparken tevkif edilir. Bu tutuklanma, Sekigunun d
zenleyecei molotof kokteyli eylemlere ve karakol saldr
larna, ayn zamanda babakan Satonun karlma projesi
ni sona erdirir. rgtn tek eylemi, kukusuz ses getiren
bir eylem olsa da, 31 Mart 1970 gn Japan Airlinesa ait bir
uan 9 kii tarafndan Kuzey Koreye karlmasdr; bu is
tikamet -Kba ok uzak olduundan- tamamen raslant so
nucu seilmitir; nk tek ama, gsterili bir eylemle r
gt tantmaktr. rgt, ertesi yl, gruba blnr (bkz.
ekteki figr 1). Sekigunun bir blm Takamaro Tamiya
ile birlikte Korede kalr; Tsuneo Morinin ynetimindeki
bir dier kesim, 1968 ylnda Yoko Nagatann kurduu Ja-
pon-Amerikan Gvenlik Anlamasna (Keihin Ampo Kyo-
to) kar Tokyo-Yokohama Mcadele Komitesine katlr;
daha sonra ise Rengo Sekigunu, yani Birleik Kzl Orduyu
kuracaklardr. Son olarak, enternasyonalist eilimli nc
bir grup 1971-1972de ortaya kar: Nihon Sekigun ya da Ja
pon Kzl Ordusu. Lideri Fusako Shigenobu, Lbnana gide
rek, pink sinemasndan14 baka militanlarla birlikte, Filis-
13 C arlos M arighella ( 1 9 1 1 - 1 9 6 9 ) 1 9 6 0 l yllarn son u nd a B rezilya Kom nist
Partisinden atlm tr. Bunun zerine, ALN yi (U lusal K urtulu Eylem i) kurar
ve ertesi yl, Che Guevarann savunduu fokocu luga altern atif eh ir gerillas
eylem lerini balatr. 1 9 7 0 li yllarn banda o k sayda lkede tercm e edilen
eserinin, BR, ARJ ya da RAF gibi devrim ci gruplar zerinde olduu kadar RA
gibi bam szlk gruplar zerinde de byk etkisi olur.
14 D onem in bamsz sinem a tarz; politik bir m esaj iletm ek iin iddete ve cin
sellie bavurur. Ja p on Kzl O rdusu iin bir tr havuz oluturm utur.

70
tin Halk Kurtulu Cephesi15 ve Kzl Ordunun Dnya Sava
Bildirgesi adl belgeseli eker.

Fransa

Savaa kar mcadele Fransada farkl gruplarn genellik

le iddet ieren eylem alanlarnda bir araya gelmelerini, ay
n zamanda da rekabet etmelerini salamtr. Yaklak 5 bin
militan bir araya getiren ee yap, olaylarm arifesinde
Vietnam Sava nedeniyle birbirleriyle tartma halindedir.
Kasm 1966dan beri tek gerek niter yap olan Ulusal Vi
etnam Komitesi (CVN), Liseliler Ulusal Vietnam Komitele
ri (Liseli Eylem Komiteleri -C AL- halini alacaktr) ve Ma-
ocularn Mays 1967de kurduu Vietnam Taban Komiteleri
(CVB). Mart 1968de American Express merkezinin yama
lanmas sonucunda CVNli eylemcilerin tutuklanmas, do
layl olarak, ertesi gece Nanterre fakltesinin toplant salo
nunun igalinin ardndan, 22 Mart Hareketinin douuna
yol aar. Mays olaylar, bundan byle giriimi dntrme
ye alan gruplar iin gerek bir srama tahtasdr.
JCRnin Nisan 1968de 350 olan militan says Haziran
aynda 1.000e kar. Bu rgtn analizine gre, isyandan
devrime geii salamak ve bylece olaylar, 1905in 1917
asndan tad anlam misali, genel provaya dntr
mek iin Mays aynda eksik olan partinin inaas acil g
revdir.16 Dolaysyla, klasik anlamda Leninist bir ema iz
lemeye alr: partinin inas, isyan, i sava. Bu arada, pe-

15 FH KC 1 9 6 7 ylnda G eorg es Habba tarafndan m illiyeti ve M arksist bir izgi

de kuruldu. Yaser Arafatn F K snden sonra kurulan bir sonraki yl FK ye
ikinci grubudur. Bir anlam da, uak karm a eylem lerinde uzm anlam tr. lk
eylem , 2 3 Tem m uz 1 9 6 8 de El Al havayollarnn bir uann karlm asdr.
16 Srasyla, Alain Krivine, Quesfions sur la r&volution, Paris, Stock, 1 973, s. 145 ve
Daniel Bensad ile H enri W eb erin eserinin ad: M ai 68: une rpttition g tn tra le,
Paris, M aspero, 19 6 8 .

71
riferiden (renciler ve retmenler) yola karak merke
zi (iiler) ele geirmeyi hedefleyen mdahale alanlarnn
diyalektii 17 uyarnca, kitle hareketini yaymak sz ko
nusudur. Alain Krivinein deyiiyle,18 isyan biliminin ke
sin olmas gerektiinden, JCR iileri silahlanma arzusuy
la silahlandrmay19 hedefleyen bir vurucu gle ve rnek
eylemler srdrecek yasad bir aygtla donanr. 21 Hazi
ran 19 73te Mutualitede Ordre Nouveaunun bir mitingi
ni fiziksel gle engelleme karar bu stratejinin son hamlesi
olur. Eylem tam bir fiyaskoyla; ok sayda yaral, Alain Kri-
vine ile Pierre Roussetnin tutuklanmasiyle zellikle karar
namesiyle rgtn yasaklanmasyla arr sonulanr. Bu d
nemde, Michel Recanatinin20 ynettii vurucu gcn mi
litarist sapmasna kar bir izgi deiiklii, ii kesimi
tarafndan, zellikle de Jeannette Pienkny tarafndan te
vik edilir. Ar solcu ocukluun ve rencilerin sokak
mitolojisinin karsna Jeannette Pienkny, yava yava ve
sabrl bir ekilde fabrikalara szma almasn koyar.
Mao-spontex [Maocu-kendiliindenci], Proleter Sol,
halka hizmet etmek, kvlcm rol oynamak ve faistle-
menin belirleyici olduunu iddia ettii bu dnemde iddet
eylemleriyle silahl mcadelenin yolunu gstermek ve so
nu olarak, 1970 llkbaharnda kurulan yasad kolu Yeni
Halk direnii (NRP)nin adndan da anlalaca zre halk
direniine ar peindedir. Ertesi yl 40.000 adet baslan
La C ause du peuple, Austos 1969da Patronlar, bu bir sa-

17 Jea n -P a u l Salles, L a L ig u e co m m u n iste rtv o lu tio n n a ire (1 9 6 8 -1 9 8 1 ), Rennes,

Presses universitaires de Rennes, 2 0 0 5 , s. 103.
18 Alain Krivine, Quesiions sur la revolutions, ag e., s. 244.
19 rgt ii bror olan T aupe Rouge'dan: A utodefense ouvrifcre", tarihsiz, no 14,
s. 25. Bu belge isyan srecin i, ii eylem lerinin, m ilitan larn k o ru n m asfn d an
silahl isyan ve silahl ii devletinin ve silahl halk d evletinin kurulm asna"
dek uzanan be evrede ay nn tlan d n r.
20 Rom ain G oupil onun hikyesini M ou rir trente an s adl film iyle ekrana tar.

72
vatr! diye duyurur. Bundan byle, grup, patron kurulula
rna ynelik sabotaj ve kundaklama eylemlerini artrr, polis
karakollarna saldrr, Fauchon maazasn talan eder (8 Ma
ys 1970), ar sac Minute gazetesini bombalar (14 Mays
1971) ve millet vekil Michel de Graillyyi (26 Kasm 1970)
ve Renault-Billancourtun sosyal ilikiler bakan yardmcs
Robert Nogrettei (8 Mart 1972) karr. 31 Mays 1968den
27 ubat 1974e kadar iileri bakan olan Raymond Marcel-
lin, rgt, kuruluundan kararnameyle datld ve ya
sad ilan edildii 1970 yazma dek 82 suikasttan sorum
lu grmektedir. Ksacas, ideolojik adan olduu kadar lo
jistik bakmdan da silahl mcadeleye gei koullar Fran
sada da hazrdr.

Toplumsal tecrit

Bununla birlikte ar sol evre, ii mcadelelerinin tkeni

i, Kasm aynda GPnin kendi kendini feshetmesi ve Mutu-
alite olaylarnn ertesinde yaplan ciddi zeletiriden sonra
JCRnin izgi deiikliiyle birlikte 1973 yl civarnda ka
panr.
O halde, dorudan doruya 1968den doan gruplarn ra-
dikallemeyi durdurma hamleleri nasl aklanmal? Eski
Maocu liderlere inanacak olursak, Fransz Maysnn sem
patik nitelii veya ona zg ahlaki deerleri, kendileri
ni uurumun kysna gelmi bir deneyimi durdurmaya y
neltmitir. nsanlarn roln inkr etmesek de, hipotez pek
hafif kamaktadr. Fransz ve talyan rnekleri karlat
rlrken, eitli aklama dzeyleri nce aama srlm
tr. Toplumsal-tarihsel bir bak, ncelikle, her iki lkede
ki politik sistemin meruiyeti konusunda ok gl oldu
unu nemle belirtir. zelikle Fransada devletin faistle
mesi temasn pek inandrc klmayan da budur. Buna, r-
73
gt iinde yer ald -politik- evreye ve bu evreye ba
l bir kariyere eklemleyen vadeli iki e daha eklenir: n
celikle, Fransada olduka zayf olan bask dzeyi nedeniyle
hep var olan ve 1972 ylnda Ortak Hkmet Programnm
imzalanmasndan sonra 68lilerin FKPye akn etmesine
yol aan (1969daki 380.000 olan kaytl ye says 1978de
520.000e ular) barl yolla politik deiim perspektifi
nin sunduu yoluyla llen politik frsatlarn oluumuna
iaret etmek gerekir. kinci olarak, ar solun referans dev
rimci zneyle ii snfyla srdrd iliki. Fransa rne
inde bu iliki geici ve uydurmaca iken, talyada iki kesi
min nispi bulumas protesto dngsnn uzunluunu ve
younluunu aklamaktadr: ilerle temas, devrimci z
nenin eilimleri ve silahl propagandann meziyetleri konu
sunda yanlsamalar yaratabilmitir.21
GP militanlarnda iddete dayal Ajitpropun (ajitasyon ve
propagandann ksaltmas) ii snf zerindeki etkisine da
ir kuku, GP militanlarnda, ubat 1972de Billancourt olay
larna clz tepkiyle, zellikle 25 ubat 1972de militan Pier-
re Ovemaynin Renaultnun gece bekisi Jean-Antoine Tra-
moni tarafndan ldrlmesiyle kendini duyurmaya balar.
Buna misilleme olarak Renault-Billancourtun sosyal iliki
ler bakan yardmcs Robert Nogrettein karlmas ve ay
n gn (8 Mart) serbest braklmas, GP iin bir dnemetir.
Nisan 1973te balayan Lipler sava son yanlsamalar da
ortadan kaldrr: Kitleleri uyandrmaya alanlarn -Mao-
cular- hi mdahalesi olmadan ve stelik illegal bir rnek
mcadeledir bu. Ynetim, Kasm 1973te bundan sonular
kartr: rgt kendi kendini fesheder. Ocak 1974 ylnda
Les C ahiers Proetariens, snf mcadelesinin bir evresi ta
mamland, diye belirtir.
Feshi reddedenler ayr yol izlerler (bkz. 2. ek). Baz
21 isabetle Som m ier, L a Violen cc p o litiq u e et son deuil, a .g .e

74
GPciler La C ause du Peuple dergisini yeniden karrlar. Di
erleri, ksmen GPnin Renault Mcadele Komitesinden ge
len on kadar kii Vaincre et Vivre [Yenmek ve Yaamak! gru
bunu kurarlar. Grup, fabrikalara ynelik eylemlerde uzman
lar: En bilinen eylem, 27 Aralk 1974te Lievinden 42 ma
dencinin lmne neden olan grizu patlamasna uzaktan
bir misilleme olarak, Fransa Maden Kmr letmeleri ge
nel mdrnn dvlmesidir (12 Ocak 1976). nc bir
grup, Uluslararas Tugaylar (BI) oluturur ve 1974ten itiba
ren yabanc diplomatlara saldrr: 19 Aralk 1974te Urugu
ay elilii askeri ateesi, 8 Ekim 1975te spanya elilii as
keri ateesi, 1 1 Mays 1976da Bolivya bykelisi. rgtn
kurucusu Jean-Denis Lhomme, 30 Haziran 1976da Libera
tion' a verdii bir syleide, Blnin ilideki hkmet darbe
sine tepki olarak kurulduunu aklar ve ekler: Bize gre,
tabanca kalemle ayn nitelikte bir propaganda aletidir. [...]
Biz Carlos deiliz: Av tfekleriyle subaylar ldren ilk dire
niilere, sava savaarak renenlere benziyoruz.22 Erte
si ay Jean-Denis Lhommeun intihan, grubu krize srkler.
Krizden k olarak, Yenmek ve Yaamakla birleme karar
alnr ve yeni bir rgt kurulur: Napap (Halk zerklii in
Silahl ekirdekler). Bu rgtte zellikle Frederic Oriachi
ile Regis Schleicher yer almaktadr. Napap resm olarak ilk
eylemleriyle birlikte doar: GPnin tarihiyle sreklilii be
lirtmek amacyla, 1972 ylnda Pierre Overneyin lmn
den sorumlu olan Renaultnun bekisi Jean-Antoine Tramo-
ninin 23 Mart 1977de ldrlmesi. Tutuklamalara ramen
eylemlerini artrrlar. Bu konuda da, nceki rgtlerin ken
dini gsterme sicilini izlerler (Nisan aynda ar sac sen
dika Fransz alma Konfederasyonuna saldr, 6 Hazi-
randa Thionvilledeki Usinorun [metalrji grubu] bir servi-

22 Ak. C h riso p h e B o u rsciller, L es M aostcs. L a fo lle h istoirc d e s F a rd es rougcs

fra n a is, Paris, Plon, 1 9 9 6 , s. 2 50.

75
sine ynelik bombal saikast, vb). Blnin eski yeleri de dip
lomatlar hedef alarak ayn eyi yapmaktadr.
1977 yaznda, Napap, Jean-Marc Rouillann Gari ile
(Fransz topraklarndan Franco rejimine kar mcadele
eden Iber Kurtulu Hareketinden -M L- doan Enternas-
yonalist Devrimci Eylem Gruplaryla) buluur. Nkleer-
kart mcadelelerin ve otonomist hareketin gelitii ko
ullarda, bunlar, baka topluluklarla birlikte, Otonom Ha
reket Politik-Asker Koordinasyonunu kurarlar ve rgt
1979 Martnda Dorudan Eyleme (AD) dnr: 1 Ma-
ysta patronlar sendikas merkezi taranr. Bylece hem ba
mszlk ve zerklikten zellikle esinlenen zamann hem
de kltrel balamn byk lde dna kayan Fransada
ki radikalleme, 1968 olaylarna kyasla ok farkl ekilde
gerekleir.

Alm anya

Donatella Della Porta, Alman radikallemesini ikili bir mar

jinallemenin -hem toplumdan hem de bizzat hareketten
marjinallemenin- sonucu olarak grr.23 Kar hareketler
le atmalarn nemli rolnn olduu talyan radikalleme
sinden farkl olarak, Almanlarnki bir yandan gndelik de
neyimlere, dier yandan entelektel deneyime bal, artan
bir tecrit duygusundan kaynaklanr.24 Sonuta, renci ha
reketinin radikallemesi ksmen kurumsal sol ile parlamen-
to-d sol arasndaki iliki yokluunun sonucudur. Ama,
1969 sonunda Willy Brandtn iktidara geliinin balatt
kurumlar iinde uzun yryle (1970-1973) birlikte, so
kak alann terk edenlerin says oktur; bu srada radikalle-

23 D onatella Della Porta, S o c ia l Mov em ents, P o litical Vilen c e a n d the S ta te, Camb-
ridge, Cambridge U niversity Press, 1 9 9 5 , s. 107.
24 Age., s. 164.

76
enler de vardr. 1969-1973 arasnda 35 yan altndaki 100
bin gen Sosyal-Demokrat Parti (SPD) saflarna katlr. SDS
(Alman Sosyalist renciler Birlii) ve ApO (Parlamento-d-
Muhalefet) dalr. Yalnzca kk bir aznlk yeralt eyle
mini srdrmeye karar verir.
Andreas Baader ve Gundrun Ensslin, 1968deki ylnda
maaza yangnlar nedeniyle yl hapse mahkm olmalar
nn ardndan yeraltna inerler; Baader Nisan 1970de sradan
bir ehliyet kontrol srasnda tutuklanr. Ulrike Meinhofun
ynettii bir komando birimi tarafndan 14 Maysta kurta
rlmas salanr. Ve bu olay liberter dergi Agit 883'e gnderi
len bir mektubun aklad gibi, Kzl Ordu Fraksiyonunun
(RAF) doumunu simgeler: 883l yoldalar, bunun, kt
insanlara doru olan aklama isteinden baka anlam yok
tur. Zaten uzun sredir bunu yapyoruz. Andreas Baaderin
serbest braklmas eylemini, sama sapan konuan entelek
tellere, dleklere, ok bilmilere deil, halkn potansiyel
devrimci partisine aklamalyz. Mektup u sloganlarla so
na ermektedir: Snf mcadelelerini gelitirelim, proletar
yay rgtleyelim, silahl direni yoluyla Kzl Orduyu ina
edelim! Grup o dnemde ancak on kii kadardr. 1972 y
lnda bir baka grubun militanlar (SPK: Heidelberg niver-
sitesinin psikiyatri kliniinde 1970 ylnda kurulan Sosya
list Flastalar Kolektifi) rgte katlr. Bu grup, rgtn n
derlerinin yakaland bastrma hareketinden kurtulmay
baarmtr. Ayn zamanda, polisten kamak iin rdne s
nan Kommune Iin (Berlin Topluluu) anaristleri, orada
silahl mcadelenin ana hatlarn renirler. 1971 ylnda,
Kara Yardm adl bask-kart gruplardan gelme militanlarla
birlikte 2 Flaziran Hareketini (B2J) kurarlar. Hareket kendi
ni Berlin anti-dogmatik solunun silahl kolu olarak tanm
lamaktadr. zerk bilinen nc bir rgtlenme olan Dev
rimci Hcreler (RZ), ikenceye kar komitelerin saflarn-
77
da 1973 ylnda ortaya kar. rgtn feminist bir kolu da
vardr: Rote Zora (Kzl Zora) 1977-1995 arasnda kadnla
r ezmekle sulanan irket ya da ticarethanelere ynelik 45
yangn ve saldr gerekletirir.
RAF Haziran 1972de belli bal yelerinin yakalanmasyla
birlikte tamamen basz kalr ve yl boyunca hibir eylem
gerekletirmez. Stammheim cezaevi, atmann ana sah
nesi olur: 1972-1975 arasnda militanlar cezaevi koullarna
ynelik ciddi alk grevi yapar. 145 gn sren sonuncu
su Kasm 1974te -dierleri gibi zorla beslenen- Holger Me-
insn lmne yol aar. Meinsn lm Berlin de 10 bin ki
inin katld ve portresinin bir Auschwitz mahkmunun-
kiyle birlikte tand gsterilere ve bununla birlikte dier
gruplarn da radikallemesine yol aar. Ertesi gn, Berlin
yksek mahkeme bakanmn ldrlmesini B2J stlenir. Bu
eylem, yeni bir militan kuan balang noktas olur. Bir
ka ay nce Sartre, RAF yelerinin cezaevi koullarn Nazi
rejimiyle karlatrmtr. Horst Mahlerin onaylamad bu
kampanyayla birlikte RAF faizmi grnr klmay; Bad-
Godesberg Kongresinden beri, FACdaki yasal muhalefeti
eritmek ve tasfiye etmek eklindeki sava sonras misyonu
nu tamamlayan ve lkeyi Amerika Birleik Devletlerine ba
ml klan sosyal-demokrasinin gerek yzn aa
karmay amalar. Carlos Marighella gibi RAF da kar-dev-
rimin trmann olumlu bulur. RAFa 1975-1977 arasnda
katlm olan ikinci kuan militanl ise, kar kltrn ve
birinci kuan tutsaklaryla dayanma komitelerinin (Kzl
Yardm, Kara Yardm) damgasn tamaktadr. Bu kuan
renci ya da parti rgtleriyle hibir ilikileri olmamas,
teorik retim azlgn yasal hareketle diyalog kaygsnn
asgari olmas -rgtn tecridinin daha da artmasn- ak
layabilir: RAF, bir anlamda, kendi iine kapanm ve kar
k hareketinden uzaklamt. Muhalefet hareketine ge-
78
line o da RAFla devletin kar karya geldii savala ken
dini daha az ilgili hissetmektedir.25

Yeraltna geiin dn tarz

Trmanma esnasnda alan farkl eikler (1973-1974, 1977-

1978), Kzl Tugaylar asndan, rgt ve yeraltn son de
rece merkeziyeti ve kompartmanlara blnm bir mo
delde glendirmenin vesilesidir: Kzl Tugaylar, rgtleni
len ehirlerdeki (esasen Kuzey, Roma ve Napoli sanayi
geni) kolonlarn ve farkl cephelerin (fabrikalar, kar-
devrimle mcadele ve lojistik) yelerine dayal bir strate
jik ynetimin idaresindedir. Tamamen yeraltnda olan Tu
gay yeleri dzenli, dierleri ise dzensizdir.
Ama her yeralt rgt gizli ve asker bir modele gre r
gtlenmi deildir. Tugaylar, rakipleri Prima Linea tara
fndan sert bir ekilde eletirilirler. Prima Lineann yele
ri ne ilerini ne de dier militan faaliyetlerini brakrlar. Al
man B2J de yasal alma ile illegal almay kaynatr
maya ve onlarn gznde RAFn zellii olan hiyerariden
kopmaya alr. RAF, alt ehre dalm ve birbirlerinden
nispeten zerk, 8-10 kiiden oluan sekiz gruptan mteek
kildir; ynetim ise hapisteki militanlardan, zellikle Gund-
run Ensslin ile Andreas Baaderden olumaktadr. Baaderin
liderlii tartmaszdr. Ulrike Meinhofun deyiiyle, o,
Chenin tek bana grup diye belirttii gerilladr.26 Tersi
ne, B2Jde, aralarnda nceden dostluk balar bulunan 3 ila
9 militandan oluan gruplar, eylemlerinde tamamen zgr
drler ve aralarndaki koordinasyon, delegelerin buluma-

25 Anne Sleiner ve Loc D ebray, RAF, G u trilla urbain en E urope occiden tale. Paris.
L 'Echappee, 2 0 0 6 , s. 112.
26 T cxtes d e s prisonniers d e la Fraction a n n te rouge el d en u erc s lettres d LHrike Me-
inhof, Paris. M aspero, 1 9 7 7 , s 60.

79
syla salanr. Devrimci Hcreler (RZ), ille de birbirini tan
mas gerekmeyen 3 ila 5 kiiden olumutur ve nceden ol
duu gibi yaamaya ve militanlk etmeye mmkn olduun
ca devam ederler. Bu nispi aklk her koulda ksa srelidir.
Basknn artmas, her defasnda en rgtllerin yararland
bir toplama srecin dnr. rnein daha 19 7 1de, Hasch
Rebels (Haha syanclar) ve SPK (Sosyalist Hastalar Ko
lektifi) gibi, baskya direnemeyen, daha az yaplanm, hat
ta ekilsiz gruplarn militanlar Alman RAFa snr. Hazi
ran 1980de, B2Jnin bir ksm dalrken, dier bir ksm
RAFa katlmaya karar verir. talyan BRler ise, -kk grup
lar saymazsak- GAPlarn (Partizan Eylem Gruplar), ardn
dan da NAPlarn (Silahl Proleter ekirdekler) art arda ka
tlmlaryla byrler. Gvenlik basksyla gizliliin ve rgt
sel hiyerarinin glendirilmesi, gizli cemiyetlerde hiyerari
ve denetimin bireyselletigi eklindeki Simmelin yorumuna
kar, kan, bu tr gruplarda yapnn etkilerini vurgulayan
Bonnie Ericksonu dorular.
Kuzey Amerikal ve Japon eylemciler bu farkllamalarn
ve yeniden rgtsel ekillenmelerin -zaten her biri kendi k
esinde, dierlerinden izole olular gibi basit bir nedenle-
dndadrlar. Weather Underground Organization, hibir
yakn iliki kurmadan -nk cinsellik, zeletiri toplantla
r ve yelerin paranoyalarn, komplekslerini, isel sorunla
rn ortaya karmaya yardm etmek iin27 LSD kullanm gi
bi her ey toplumsaldr- tek bir odada birlikte yaayan bir
dzine kadar kiiden oluan kolektifler halinde rgtlenmi
tir. Meteoroloji Brosu olarak adlandrlan Merkez Komite
tarafndan koordine edilmektedirler. Japon Kzl Ordusu, Fu-
sako Shigenobuyla birlikte politik bir komite tarafndan y
netilmektedir. ayn komite de Shigenobunun denetimin-
dedir: asker komite, bilim komitesi ve lojistik komite.
27 Jo h n G erassi, Lutle arm ee aux E tas-U n is", agm ., s. 1804.

80
 rgtlenme zerinde srarla durmamzn sebebi, bir yan
dan, Snow ve Zurcherin (1980) belirttii gibi, katlmn
nedeni sorununun nasl sorunundan ayrlmamasdr. Bir
dier neden ise, silahl militanln zglldr. Gerekten
de, toplumsal bir hareketteki, yasal bir rgtteki ya da bir ye
ralt rgtndeki militanlk tpatp ayn ekilde analiz edile
mez. McAdam hakl olarak unu belirtmektedir: Hareketlere
dardan katlma kanallarnn darl ve asl nedeniyle, in
sanlarn yasal rgtlere katlmalarndaki anlamla toplumsal
hareketlere katlmalarndaki anlam ayn deildir.28 McA-
damn, F reedom Sum m er katlmclar ile buna katlmayan
sempatizanlar arasnda yapt karlatrma, yksek riskli
balanma ile dar anlam da balanma arasndaki farkn nitelik
deil, derece ya da younluk fark olduunu gstermitir. Ay
n ekilde (silahl rgtlerin birok militan dinsel bir sosyal
lemeden gemi olsa bile) militanlarn ruhsal durum ve duy
gulan da dierlerinkinden pek farkl gzkmemektedir. Bi
lindii gibi, (ister bir kii ya da an sol gruplann vurucu tim
leri konusunda iaret ettiimiz gibi fidelik ilevi gren bir r
gtlenme olsun), rgte adam alan bir grevliyle temas ka
tlm kolaylatnr. Yksek risk olarak katlan militanlann da
ha nceden youn, katlm saysyla llen zellikle politik
bir gemileri vardr. Aynca grup yeleriyle daha ok ve daha
gl dostluk balan vardr. Sonuta balanma, biyografik el
verililikle, yani zorunluluklann olmayyla ki burada yaa
fazla kk olmamak kaydyla genlik ne kar.
Benim topladm niteliksel verilerle Donatella Della Po-
tann29 derledii niceliksel veriler ayn yndedir. talyan si
lahl grup militanlarnn %38i daha nceleri yasal an sol

28 Doug McA dam , R ecruiem ent in High Risk Activism: The Case of Freedom
Su m m er, agm ., s. 66.
29 D onatella D ella Porta, S o c ia l M ovem ents, P o litical V iolence an d the State, age..
s. 167.

81
gruplarda (zellikle PotOp ve LC) militandlar, %84 ise
otonomlardayd; silahl bir gruba katlm olan, 12 14 mili
tann 834nn grupta bir arkada vardr. Katlm rnekle
rinin %74nde yeni katlann ayn grup iinde birden ok,
%42sinde de 7den ok arkada vardr. Gerhard Schmidtc-
henin Almanyada yapt bir incelemeye gre, Alman mili
tanlarn %32si 1960h yllarn sonunda izinsiz yryler
de, (buna karlk ayn yry koluna mensup olanlarn
oran %4tr) % 17si ev igallerinde (%1e karlk) ve %63
polisle atmalarda (%8e karlk) yer almt. 1970 te 25
olan ya ortalamalar, renci hareketiyle srekliliklerini
gstermektedir; militanlarn %60 renciydi ya da RAF a
katldklarnda renciydiler (ayn ya grubundaki renci
orannn %19a karlk). Grup halinde ya da en azndan ift
olarak katlm yaygndr. Dnemin konvansiyonel politik fa
aliyetlerine katlanlarla kyaslandnda, kadnlarn nemli
orann da belirtmek gerekir (Alman silahl rgtlerinde mi
litanlarn %33, Italyanlarda %23 kadndr).
Fakat unu da eklemek gerekir ki, silahl mcadeleye adm
adm katlm, Italyan ar sol militanlar iin tespit ettii
miz zere, gerek bir bilinlenme olmakszn gerekleebi
lir. Howard Beckerin dedii gibi, fail farkna varmadan ger
ekleen her katlm - gyabnda katlm olarak adlandr
labilir-, bir dizi fiille meydana gelir; bu fiillerin hibiri te
mel nemde deildir, ama btn olarak ele alndnda bun
lar fail iin birbirine eklenen bir dizi meydan okuma olutu
rur ve o younlua gelir ki, fail kendini yitirmek istemedii
bir durumun iinde bulur.30 Kimi militanlan dinlediimiz
de, katlm bal bana aklayabilecek anahtar bir tarih ya

30 Howard Becker, N otes sur le concept dengagem en t, T ra c ts iinde, 11, 2 006,

s. 188. Ayn akl yrtm eyi transseksalizm k on usun da da srdrr: Nihai
karar, nceki uzun bir kararlar d izisinin son karardr, ki tek tek ele alndn
da bunlarn hibirin in asla kendi bana tu haf grnm em esi tem el noktadr",
Les F icelles du m tier iinde, Paris, La D tcou v erte, 2 0 0 2 , s. 59.

82
da olay yoktur, ama birbirleriyle ilikileri bakmndan anlam
bulan birok tarih ya da olay vardr; bunlar, atipik bir ama
kimi zaman da tesadflere benzemektedir az ok. Della Por-
ta da bu boyutu belirtmitir. Ona gre, rgte alnma, Berger
ve Luckmannn belirttii anlamda bir dnmdr; k o la y
latrc faktrler'e (iddet ncesi deneyimler ve arkadalara
ballk) ve hazrlayc faktrlere (yakalanan bir arkadala
dayanma, militanlarn lmne tepki, takipten kurtulmak
iin yeraltna geme zorunluluu...) bamldr. Daha son
ra, kk grup (genellikle be kiiden daha fazla deildir) di
namii iinde birlikte stlenilen risklerle dostluk beslenir ve
glenir; bu da geri dn gletirir. Bu anlamda, faillerin
ruhsal durumu, onlar bakalarna balayan balardan daha
az nem tar. Bu srklenme mant, protesto dngs ya
tma, hatta tkenme yolundayken bile, balanmann radi
kallemesini aklayabilir: tay ykseltmek, normalleme
srecini yani bask politikalaryla yz yze kalmay ve alelce
bir hayata dnmeyi reddetmenin bir yolu olabilir; oysa eyle
min srdrlmesi, seferber edici fikre sadakate kanttr - ve/
veya bir geriye dnn ok pahal, hatta imknsz grnme
sini salayan bir hesabn sonucu olabilir. Bask politikalary
la kar karya kal ve eylemcilere sunulmu sradan yaama
dn nerileri rnein talya ile Fransa arasndaki byk
fark oluturur. Anne Steinerin RAF konusunda vurgulad
gibi, 1968 ile 1970 arasnda RAFa katlacak olanlarn o
u renci hareketini yaamlarnda birka aylk bir parantez
olarak yaamamlard. renim ya da cretli alma, kari
yerlerini srdrme, aile evresi gibi daha, nceki yaama ge
ri dnmenin ok uzagndaydlar. Kimileri iin, zel yaama
bal olaylar, rnein bir iftin ayrlmas [Meinhof ve Enss-
lin], bu kopu iradesini daha da glendiriyordu. Ortak ya
am, alma kolektifleri, iddet ve kimi zaman hapishane de
neyiminden sonra, renci hareketinin geri ekilmesiyle bir-
83
likte tehdit normal hayata dn, kabul edilebilir deildi.31
Silahl grup militanlarnn paylat sava imgeleminde
e belirleyicidir nclk fikri; politik amalarla askeri ara
larn skca i ie gemesini gerektiren ve sonu olarak idde
tin devindirici bir rol oynad radikal bir dnme duyu
lan inan; eylemciyi dnyay degitirmeye32 ynelten yeral
t deneyiminin tevik ettii savalk rollerinde uzmanlama
ve fiziksel sermayenin nemi. Gerekten de, yeralt yaamn
da zellikle dar boyuttaki btncl kurumlara zg bir man
tk vardr; nk bu tr gruplarda balanma, nceki kimli
in inkrndan geerek, bir kod ad alnmasyla, yasalat-
nlm davran kurallarnn titizlikle iselletirilmesiyle, hatta
kimi zaman nefis kreltme tekniklerine bavuru yoluyla, ke
limenin gerek anlamnda yeniden domak iin, ar bir bi
yografik kopu zorunludur. Kzl Tugaylar ve onlann sula
nan binlerce eylemcisi ya da 900 militanyla Prima Linea bir
yana brakldnda, gruplar ok kstl boyutlardayd: Alman
RAFn ayn anda krktan fazla militan asla olmad, yani yedi
yl boyunca yz kii kadard ve Alman rgtn sank says
227ydi; istihbarat servisleri Japon Kzl Ordusunun 1977de
25 ile 35 kii arasnda olduunu ve Japonyada en fazla yz
kadar sempatizanlar bulunduunu tahmin etmektedir. Ta
lep edilen kiisel katlm ve stlenilen risklerle birlikte psiko-
duygusal boyut kukusuz artmaktadr. Mancur Olsonun ta
mamen gz ard ettii ve Daniel Gaxie tarafndan politik par
tilerle ilgili olarak incelenen bu boyut, balanmann moral
trdeki psikolojik ve sembolik dllendirmelerine gnderme
yapar; vazgeilmeyi ise elbette hayli gletirir.

31 A nne Steiner ve Loic Debray, RAF, G u erilla u rbain e, a g e., s. 100.

32 (D onatella Della Portann dayand deiim kavram ndan daha uygun olan)
bu alm am a sreci hakknda bkz. Peter Berger ve T h om as Luckm ann, La C o ns-
truction s o c ia le d e la realite, Paris, M trid ien s K lin ck sie ck , 1 9 9 2 , s. 2 1 4 -218.

84
iddet Stratejileri l
Ted Gurrun belirttii gibi, toplumsal iddetten politik id
dete gei, lkelere ve tarihsel yollarnn zgllne gre
farkllaan, normatif ve arasal iddeti merulatc gereke
lerin yaylmasyla kolaylar. Bu bakmdan, silahl isyandan
en fazla etkilenen lkenin, devletlerini ge ve sancl, bir
yandan da faizmle birlikte ina eden talya, Almanya ve Ja
ponyann ortak deneyimi elbette balantsz deildir. Bu
noktay aklmzda tutarak; her ne kadar, gruplarn her biri
nin komnistler ailesinin i ideolojisine kendilerince itaatle
rini fazla ciddiye almamak gerekse de; az ok hkim olan ay
n Marksist referans paylamann byk bir sylem eitlili
iyle yan yana gittiini belirtmek gerekir. Bir yanyla bu sy
lemler genellikle birbiriyle karmtr: Maoculuktan, Gu-
evaraclktan, nc Dnyaclktan oluan dnemin bel
li bir vulgate'sini, az veya ok ekillendirilmi, ustalalm
ve tutarl bir -kimi durumlarda Trokizm ve anarizm gi
bi baz lkelerde kk salm devrimci geleneklere de eklem
lenerek- birbirine kartrrlar. Kzl Tugaylar Eyll 19 7 1de
kendini yle tantyordu: Bizim referans noktalarmz,
85
Marksizm-Leninizm, in Kltr Devrimi ve metropollerde
yrtlen gerilla hareketleridir; tek kelimeyle, enternasyo
nal ii ve devrimci hareketinin bilimsel geleneidir.1 Dier
yandan, zellikle duyarllk ve corafi kaynaklar tamamen
farkl grup dinamiklerinin yapay ideolojik cilasn da zer
lerine srerler. Bunu yapmak, toplumsal hareketleri ete ke
mie brndren bu duyumsal ve nedensel yan, o dnem
de deer verilen -ideolojik- bir gramerle rasyonalize etmek
ten ve kendi grubunu (ve kendini) olumlama ve ayrm koy
ma mantnn harekete geirdii rekabeti maskelemekten
baka bir ey deildir. Sonu olarak, iddet stratejileri, ide
olojik bir ynelimden ok, bir anlamda kar k hareketi
nin genel tonunu ekillendirmi olan her lkeye zg poli
tik evreden kaynaklanr (1968 kar knn incelenmesi
ni terrizmin incelenmesinden ayrmamann nemi bura
dan kaynaklanr). Ayn zamanda, rgtlerin sahip olduklar
militan glerin durumundan ve kkenlerinden de kaynak
lanr. Hibir durumda sabit olmayan, dngnn gidiatna
bal olarak ekil deitiren iddet stratejilerinin ve ideolo
jilerin srekli gelimesi nedeniyle, bu ikisi arasndaki ba
lantlar konusuna da ihtiyatla yaklamak gerektiini belirt
meliyiz.

Olay zerinden propaganda

Amerika Birleik Devletleri

Devletin faistletiine inanan WUO (Weather Underg-

round Organization), asker bir balo vesilesiyle Ameri
kan subaylarna ynelik bir suikast hazrlar. Fakat 6 Mart
1970de, bombay hazrlayan militan, New York, Gre-
envvich Villagedaki apartmanlarnda bombay kaza sonucu
1 Rosso Soccorsa, B rig a te R osse, M ilano, F eltrin elli, 1 976.

86
patlatrlar. Olay kanlmaz olarak dikkatleri gruba ynel
tir ve her eyden nce grubu iddet zerine dnmeye s
rkler. Bundan byle, sembolik boyutlu eylemleri, domuz
larn iktidar yapsn paralamak iin bir propaganda nite
lii tayacaktr ve bombalar patlatlmadan nce, bomba ko
nulan yerlerin boaltlmasn salamak iin nceden duyu
rulacaktr. 1 Mart 19 7 1de, Laosun igalini protesto ama
cyla Capitoleu; Hanoinin bombalanmasna tepki olarak 19
Mays 1972de Pentagonu, adalet saraylarn, polis binalar
n ve cezaevi idarelerini; ilideki hkmet darbesindeki ro
ln tehir etmek iin 28 Eyll 1973te ITT irketinin New
Yorktaki merkezini; yoksul kadnlar ksrlatrmakla sula
nan San Francisco salk departmann (6 Mart 1974); bir
ka gn sonra, Symbionese Liberation Armynin alt milita
nnn ldrlmesinin ardndan, 31 Maysta ayn ehrin sav
clk brolarn hedef alrlar. Atee Verilmi ayrlar adl bir
belgede (Temmuz 1974), grup, be yl nceki kuruluun
dan itibaren 19 bombalama eylemini stlenir ve bir kom
nist partinin kurulmas iin arda bulunur. WUO, faali
yetlerine mali destek iin, 12 Eyll 1970te, 25 bin dolarlk
bir deme karlnda, LSDyi savunduu iin hapse atlm
olan Timothy Learyyi karr.
Kendini devrimci diye nitelendiren ok sayda baka grup
da baz suikastlar stlenir. Bunlardan ikisini belirteceiz.
Carlos Marighellann nl gerilla el kitabn yaymlayan
New World Liberation 1974 ylnda eyleme geer: ilide
ki Pinochet darbesine katlmalarna tepki olarak, aralarnda
ITT telefon iletmesinin de bulunduu irketlere kar sekiz
saldr; 1975 ylnda 22 saldr. Symbionese Liberation Army
ise 1973 ylnda Oaklanddaki idari bir sorumlunun ldrl
mesi ve zellikle de ubat 1974te, Amerikan basn krallarn
dan birinin kz olan Patty Hearstn karlp ardndan rg
te katlmasyla (Stockholm sendromu) adn duyurur. He-
87
arstn serbest braklmas karlnda, yoksullara 2 milyon
dolarlk yiyecek datlmas talep edilmiti.

Japonya

Japon grubundan yalnzca Birleik Kzl Ordu (Rengo Se-

kigun), Japon topraklarnda kalr. PBM denen taktii geliti
rir: P, tannm kiilerin karlmas; B, bombalamalar ve si
lahl slerin kurulmas; M, faaliyetleri finanse edecek para.2
Aslnda, btn 1971 yl boyunca banka soygunlar ve silah
depolarna saldrlar dnda pek az eylem gerekletirilmi
tir. Grup, Aralk aynda bir polisin karsn ldrerek ilk po
litik cinayetini ilemeden nce, rgt i yapsnn sekterli-
ginin bir yansmas olarak, ayrlmak isteyen militanlarn
dan ikisini infaz eder. Bu olay 1971-1972 k olaylarnn ha
bercisidir. O k boyunca dalara ekilen rgt, ikence ve
zeletiri seanslar araclyla, davaya sadakat derecesini l
erek bir i temizlik balatr; orada bulunan 24 militandan
14 son derece iren koullarda yaamn yitirir. 28 ubat
gn polis Asama da evine baskn dzenlediinde ve kor
kun lm sahnesi ortaya ktnda kamuoyu dehete ka
plr. Bunun ardndan, Birleik Kzl Ordu, Japonyada za
ten pek az olan sempatizann iyice yitirir. Liderlerinden biri
olan Mori Tsuneo yaplan hatalar yznden 1973 ylnda
intihar eder; dier lideri Yoko Nagata lme mahkm edi
lir. Bylece rgt tarih sahnesinden ekilir.

Fransa

Fransada otonomlarn silahl eylemlerinin ou -bir eylem

cinin de aklad gibi- stlenilmemektedir: zerk hare-

2 David Apter vc Nagaya Sawa, A gainsl thc state, P olitics a n d Social Protest in Ja-
pan, Cam bridge (M ass), Harvard U nivcrsily Press, 19 8 4 , s. 122 -1 2 3 .

88
ketin bak as olay-eylem zerinden propaganda ve yay
gn gerillayd. Herkes eylem dzenliyordu. Yoksa zerk ola
mazdn. zerk olmak, kedeki irkete ya da gayrimenkul
kurumuna bir molotof atmakt.3
lk bata, Dorudan Eylem ya da onunla birleen zerk ko
lektifler dnemin atmalarna, -zellikle antinkleer m
cadelelere (Eyll 1977de Creys-Malville santraline kar 23
saldrnn dzenlendii mavi gece)- ya da RAFn (Alman
Kzl Ordu Fraksiyonu) avukat Klauss Croissantn snrd-
edilmesine kar hareketlere paralel davranmay nemse
diler. Gerekten de, Ekim 1977de Napapn (Halk zerkli
i in Silahl ekirdekler) aklad gibi, uzman sava
lar modern devlet aygt karsnda dayanmac ve intiha
ra dnk bir mcadeleye ynelten Fransann dndaki poli-
tik-asker pratiklerin ciddi bir analizini yaparlar. Aklama
yle devam etmektedir: Bizim pratiimiz, halk hareketinin
barnda rgtlenmi ii zerkliinin parasdr. Hedefimiz,
potansiyel halk iddetine kurmaylk edecek tarzda merkez
bir ynetimle idare edilen bir, on, yz Napapn kurulma
s iin agn yapmak deildir. Biz, hareketin dinamii iinde
eriyeceimiz baka bir evreyi balatyoruz; yoksa resm ola
rak ya da ayak oyunlaryla hareketin bana gemeye al
myoruz. Kolektifler yaptklar eylemleri gln ksaltma
larla stlenirler. rnein, Topluma Kar Radikal Bir ekilde
Alenen Mcadele Eden zerk Koordinasyon iin Carlos,
Anarist Devrimci Terrist Silahl Hareketler iin Matra,*
fkeli Asgari cretliler... Bir dizi bombalama eylemi gerek
letiren Dorudan Eylem de bu zerk izgiye dahildir: Sona-
cotrann merkezine (16 Eyll 1979), Paris blgesi patronlar
sendikas lokallerine (27 Eyll 1979), alma mfettiliine

3 Sebastien Sch ifres, L a M ou van ce a u lo n o m e e\ F r a n c e d c 1976 198-f, agc., s. 51.

(* ) C arlos" ve "M a ira ", orgui adlarnn Franszcasnn ilk harflerinden oluan ke
lim elerdir - .n.

89
(3 ve 5 ubat 1980), gayrimenkul irketlerine (12 Mart), is
tihbarat servisine (14 Mart) ynelik eylemler dzenler. 1981
cumhurbakanl seim kampanyas srasnda eylemlerine
ara verir ve hapisteki militanlarn ou yeni Cumhurbaka
n Franois Mitterrandn affndan yararlanr. Bunun zerine
grup drt kola blnr. Hareketi iki kol iddet eylemleri
ne son verir. Dorudan Eylemin ilk evresi tamamlanr.

Direni ve ehir gerillas

Yeni faizm ve aadan faizm tematigi, 1968li yllarn

Bat ar sol gruplarnda sk sk gndeme gelen tartma ko
nularndan biridir. Fransada Andre Glucksmann tarafndan
Temps M odemes'in 1972deki bir saysnda ortaya atlm ve
Maocu Proleter Sol tarafndan geni lde kullanlmtr.
Ama, silaha sarlmann ilk itici gc Almanya ve talyada
oluturulmutur.

Alm anya

Burada belirtilen btn rgtler arasnda, anti-faist analo

jiyi en ileriye gtrm olan RAFtr; yle ki birok sosyal
psikoloji incelemesi RAF, genlerin babalarnn gemiine
ve onlarn Nazi Almanyasndaki tavrlarna ynelik iddet
li tepkisi ya da hafzann ar yk4 olarak yorumlamtr.
Birinci kuaktan militanlarn ou 1942-1949 arasnda do
mu ve gemi zerine tartmann damgasn tayan bir d
nemde yetikinlie adm atmtr. Bu dnem 1960l yllar
da baladnda, isyan eden olaanst durumlarda dzeni
salamak iin orduya tannan olanaklarla ilgili acil yasa hak-
kmdaki polemik de politik kutuplamaya ve durumun dra-

4 Bkz. B ibliyografyadaki Pierre-Y ves G audard, A lexandre ve M argarete Mitsc-

herlich ve Jillia n Becker in eserleri.

90
matiklemesine katkda bulunur. Aylk K on kret 'te yer alan
Ulrike Meinhofun yazlar, dnemin durumu ile Nazi Al-
manyas arasndaki paralellii yllardr ortaya koymaktayd.
Bask politikalar, RAF tutsaklarnn alk grevleri ve onla
rn mahkmiyet koullarn protesto etmek iin 1974 yln
da Sartren katld uluslararas kampanya, 1970li yllarn
sonuna dek bu paralellii dorulamaya devam etmitir. En
bilinen eylemleri olan, 5 Eyll 1977de patronlarn patro
nu Hans-Martin Schleyerin ldrlmesi bile, Schleyerin o
anki greviyle deil, eski SS gemiiyle merulatrlr. Su
luluk duygusunun zerine, Alman topraklarnda Amerikan
askeri slerinin kurulmas nedeniyle, Vietnam Savandaki
sorumluluk duygusu biner.
Silahl gruplarn merulatrma amal bol yazl retimin
den (mektuplar, talep bildirileri, eitli kararlar), belli bir
vulgate deilse de, bir tespitler, belirlemeler kmesi oluur:
Lin Piaoya, Maoya, Cheye ve Carlos Marighellanm G erilla
El Kitab'na referanslar; Amerika Birleik Devletlerinin, em
peryalizmin kar-devrimin kttan kaplan olmas; ik
tidarn gericilii ya da faistlemesi, vb. Fakat, Alman mili
tanlarn (ve daha az da olsa WUOnun) yazlarnda ok net
bir zellik vardr: Kendini feda etmeye yaplan vurgu ve ke
faret boyutu; iddet yoluyla onuruna sahip kmasnn di-
rilticilii ve yeni insan yarataca inanc. Silahl mcadele
nin insanlarn bilincinde bombalar patlatmas, bir hasta
la silah oluturmas ve bylece bireyin tecritten ve otori-
tarizmden kurtulmasn salamas gerekir. Holger Meinsn
deyiiyle, ya bir pislik ya da insan olmak arasnda tercih
te bulunulacak ve insann zgrlemesi iin, pisliklere kar
insan olarak mcadele edilecektir.5 Gerekten de, RAFa

5 Holger M ein sin 9 Kasm 1 9 7 4 ie lm nden be gn n ce, alk grevini b

rakm bir yoldaa hitaben m ektubu, Textes des prison n iers de la fr a c tio n arm ee
rouge et d e m k r e s lettres d'U lrike M e in h o Jiinde, Paris, M aspero, 1977, s. 47.

91
gre devrimci zne, isyan halindeki bireylerin praksisinin
ve znelliklerin btnselletirilmesiyle oluur ;6 yoksa ka
pitalizmin kesin olarak yozlatrdna inanlan bir ii sn
f iinde deil.

talya

talyada silaha sarlmann altnda yatan ilk neden, belirtti

imiz gibi, faistleme ya da darbe endiesiydi ve bunun so
nucunda hem GAPlarn (Partizan Eylem Gruplan) hem de
BRnin anti-faist direnii domutu. BR, Ocak 1973te u
hedefi nne koyuyordu: Yalnzca Almirantenin [Italyan
Toplumsal Hareketi lideri] kara gmleklilerine kar deil,
Andreottinin [Hristiyan-Demokratlann dileri bakan] ve
DCnin [Hristiyan Demokratlar] beyaz gmleklilerine kar
da anti-faist mcadele [...] Fabrikalarda direni. [...] De
mokratik alanlarn savunulmas iin deil, devletin silah
l yaplarnn ve onunla ibirlii halindeki vurucu glerin
imhas iin mcadele anlamna gelen, rejimin militaristle-
mesine direni. Yine de, GAPlardan farkl olarak, BR, me
rulatrn referans olarak Direnii daha metaforik anlamda
kullanmaktadr; nk tarihsel faizmin geri dnnden
ziyade, Italyan rejiminin De Gaullec trde evrim geirece
ine inanmaktadrlar. Hristiyan Demokratlara ynelik ve
bu dolaymla devletin kalbine ynelik bir eylemin teorik
nclleri bu ekilde ortaya konmutur.
Bununla birlikte 1970-1973 arasnda srdrlen eylem
lerin hedefi ncelikle ar sadr: Giritii hkmet darbe
si teebbsnden bir hafta sonra Prens Borghesenin bro
sunun yaklmas (13 Aralk 1970), ar sac talyan Top
lumsal Hareketin (MSI) danmannn konutunda arama
yaplmas (27 Ocak 1972), ar sac dokuz sendikacnn
6 Anne Stener ve Loc Debray, RAF, C u c rilla urbain c. agt'., s. 194.

92
otomobillerinin yaklmas (26 Kasm 1972), ayn sendika
nn blge sekreterinin karlmas (12 ubat 1973). BRnin
(kinci Dnya Savann sonunda silahlarn teslim etme
yi reddeden muhalif komnist gruplardan biri olan) Volan-
te Rossadan rnek ald rezil etme eylemine ilk maruz
kalan kii Sit-Siemensin yneticisi dalgo Macchiarinidir:
3 Mart 1972de karlr ve halk mahkemesine karldk
tan sonra ayn gn serbest braklr. lk cinayetleri ise 17 Ha
ziran 1974te Padovada MSInin iki yesinin ldrlmesi
dir. Bu olay, ayn partinin eski bir yesi olan yarg Sossinin
karlp hapsedilmesinden (18 Nisan - 23 Mays) ksa sre
sonra meydana gelir.
Direni sorunu, neo-faist faaliyetlerin ve iki hkmet dar
besi teebbsnn (1970te Prens Borghesenin ve 1974 y
lnda rzgr glleri komplosunun) belirledii dnemin
talya koullarnn rndr byk lde. Fakat, savan
sonundan beri komnist aile iindeki kapanmam hesaplar
dan da kaynaklanr. Bu sorun, 1944ten itibaren rgtlerinin
isyan umutlarn frenlemeye ve onlan silahszlandrmaya a
lan KP genel sekreteri Palmiro Togliattinin yanm brakt
, hatta ihanet ettii bir devrimin ansn canlandrmakta
dr. Anne babalannn (gerekten ya da mitsel olarak) giriti
i ancak tamamlanmam kaldn dndkleri bir mca
delenin srdrlmesini merulatrmak iin aile evresinin
aktard anti-faist deerlere yaslanan militan oktur. Kenis-
tonun deyimini alrsak, bu red diaper* ocuklar, bykleri
nin yanm brakt bir aile akitini tamamlama duygusu iin
dedirler. Fakat yitirilmi bu umudu canlandrmak, ayn za
manda komnistlerle katolikler arasndaki bir uzlamann
meyvesi olan rejimin temeline saldrmak demektir...

( * ) ABDde anne b a b alan k om nist parti yesi ya da sem patizan olan ocuklar
iin k u llanlan bir deyim - .n.

93
 Saldry devletin kalbine yneltmek

1973 ylnda hkmet darbesi tehdidinin uzaklamas, ay

n zamanda da KP genel sekreteri Enrico Berlinguerin ta
rihsel uzlamay teoriletirmesi nedeniyle talyan gruplarn
stratejisi evrim geirir. Berlinguer talya da solun, ili de
ki hkmet darbesi benzeri bir tepki riskini gze almadan
tek bana ynetemeyeceini ve dolaysyla, sac Hristiyan
Demokrat partiyle hkmette uzlamak gerektiini dn
mektedir. Bylece 1975 ylnda lkenin NATO iinde kal
masn kabul eder ve bir kemer skma politikasn savunur.
Daha sonra da, 1976dan itibaren, Andreotti hkmetinin
(gven hkmeti , ardndan 1979a kadar ulusal daya
nma hkmeti) dne neden olmamaya abalar. A
r sol ise taban tabana zt bir tehiste bulunur; Allendenin
yenilgisi onlarn gznde halk silahlandrmam olmas ile
balantldr. Komnist strateji, zellikle seim yoluyla top
lumsal dnme ynelik her trl perspektifin reddi ola
rak grlmektedir. BRnin stratejik ynetimi Nisan 1975te,
revizyonistler kesin olarak emperyalist glerin ve onla
rn kar-devrimci politikalarnn saflarna geti, tespitin
de bulunur ve emperyalist politikaclarla, yrtme organ
etrafnda merkezlemeyle, devrimci gleri ortadan kaldr
mann ve nleyici bir kar-devrimin arac olarak reformiz-
mi kullanmasyla nitelenen okuluslu irketlerin emperya
list devletinin kalbine saldny savunur. Bu yeni strate
jik evre, Eyll 1974te rgtn kurucular Renato Curcio
ve Alberto Franceschininin yakalanp yerlerine Mario Mo-
rettinin gemesinden itibaren grlen bir ynetim deiik
liine de denk der.
1974-1977 arasnda iddet, uzmanlam silahl yeral
t gruplarnn ya da zerk kolektiflerin iidir; yasal ar sol
ikinci plana gemitir. PotOp 1973 yaznda tasfiye olmu-
94
tur; Lotta Continua, 1973 ylnda ikna edici olmayan bir se
im ittifakna katldktan sonra 1976 ylnda tasfiye olur.
Propaganda eylemlerinin hedefi, talyan rgtlerinin yz
lerini dndkleri devrimci zne(ler) konusunda aklayc
dr (bkz. ekteki Tablo 4). Fabrikalara ynelik propaganda
BRnin belirleyici yanyken, dier silahl gruplar, deyim ye
rindeyse ikinci kuaktan olanlar, belirgin hedefli toplum
sal propaganday tercih ederler: kk iletme ya da tica
rethane, gayrimenkul ya da reklam ajanlar, biliim hizmet
leri, d ealers , psikiyatrlar ve gece bekileri. Bu gruplar, ile
rinden ounun asla sahip olmad bir ate gc gerektiren
politik hedeflerin de gerisine dmlerdir.
Devletin asker aygtna saldr oran 1970te %20den
1982de %50 iken trmanr; 1977 ylndaki eylemlerin drt
te bu tr eylemlerdir. Hainleri cezalandrma eylemle
ri de benzer bir geliim gsterir; 1979dan nce bu trden
yalnzca bir eylem varken, 1979-1980 arasnda drt, 1981-
1982 arasnda on eylem olur.7 1977 ylna, cinayetler (ba
ro bakan Fulvio Croce ve La Stam pa 'nn bakan yardm
cs Carlo Casalegno) ve gazetecilerin bacaklarnn krl
mas eylemleri damgasn vurur. Bu yl gerek bir dnm
noktasdr: Ar solun iledii cinayetlerin %80i 1977 son
rasdr. 16 Mart - 9 Mays 1978de Aldo Moronun kar
lp uzun sre alkonulmas eylemlerin zirvesidir. Bu operas
yonu anlamak iin, Hristiyan-Demokrat sorumlunun, ken
di partisi ile KP arasndaki yaknlamann somutlamasn
da barol oynadn, karld gn meclis bakan sfaty
la bu yaknlamay parlamentoya onaylatacan hatrlamak
gerekir. Bir dier sembolik unsur: Cesedi, alarm durumun
daki bir bakentte, sekiz hafta sonra bu iki partinin merkez
lerinin tam ortasnda bulunur. Dolaysyla, tarihsel uzlama-

7 D onatella D ella P orta, II te r r o r is m o di sin istra in Ita lia , Bolonya, 11 M ulino,

1 990, s. 2 4 6 -2 4 7 .

95
nn teoriletirildii dnemin (1973-1975) ayn zamanda ilk
yeralt gruplarnn, 1976 ve 1979 seim srelerinde gelien
ve Moro olayyla dorua kan silahl mcadeleye adm adm
yneldii dnem olmas bir tesadf deildir.
BRler (her kua) ar solun 128 kurbannn yarsndan
ounun lmnden, PL ise % 15inden fazlasnn lmn
den sorumludur. Bu kurbanlarn % 61i (yani 79 kii) kol
luk grevlisidir (resm ya da zel polis, hapishane gardiya
n vb.), yaklak %8i (10 kii) yarg ya da avukattr, %7si
(9 kii) ise ticaretle uramaktadr. irket yneticisi ve poli
tikaclar da -her biri- kurbanlarn %4nden fazlasn (yani
her kategoride 6ar kii) meydana getirmektedir.

Alm anya

talyadaki iki dalga da (1974-1975 civar; ardndan 1977)

silahl eylemin trman tedrici iken, FACde 1975 ve
1977deki iki zirveyle daha sert yaanr (bkz. ekteki Tab
lo 5 ve 6). RAFn eylemleri de -BRler gibi- nce rgt fi
nanse etmek iin 1970te gerekletirilen bir dizi banka soy
gunundan anlalaca zere, tantm amal ve yararcyd.
Ama cinayetler 1972den itibaren ilenmeye balanr. tal
yanlarn kullanmadklar patlayclara dzenli bavuru bu
nun ksmi nedenidir: Frankfurttaki Amerikan birliinin
kararghna ( 11 Mays 1972), ardndan Fleidelbergdekine
(24 Mays), Springer yaynevine (19 Mays) ynelik bomba
lamalar. Her iki dalgada da -Anne Steinerin belirttii gibi
eylemlerin dzeyi ile geri ekilme slerinin zayfl ara
sndaki fark8 dikkat ekicidir. Bu durum, militanlarn top
lumsal tecridine kanttr.
Bir RAF hcresi, 10 Kasm 1974te Berlin temyiz mahke
mesi bakan Gnter Von Drenkmann ldrerek ilk politik
8 Anne Steiner ve Loic D ebray, RAF, G u rilla u rb ain e, a g c., s. 38.

96
cinayetini iler. Dier yandan, 2 Haziran Hareketi, Berlinde
ki CDUnun (Hristiyan-Demokrat Birlik) bakan ve beledi
ye bakan aday Peter Lorenzi seimlerden iki gn nce, 27
ubat 1975te karr ve aralarnda Horst Mahlerin de bu
lunduu alt mahkmun zgrl karlnda serbest b
rakr. Mahkmlarn serbest braklmas amacyla rehine al
ma eylemlerinin Alman gruplarn bir dier nemli zelli
idir. rnein, FACnin Stockholm elisi 24 Nisan 1975te
Holger Meins hcresi tarafndan rehine alnr. Almanlarn
eylem repertuar Italyanlarnkiyle karlatrldnda (ek
teki Tablo 7), -bankalara saldrlar, yakalanma halinde a
tmalar, hainlerin cezalandrlmas gibi rgtn varl
n srdrmesine ynelik- savunmi eylemlerinin ve (polise,
yarglara ve cezaevi grevlilerine ynelik) bask-kart ey
lemlerin ok daha fazla olduu ok net bir ekilde grlr.
Buna karlk, toplumsal hareketlerin rakiplerine (politika
clara ve ekonominin yneticilerine) ynelik propaganda
eylemleri ok daha azdr. RAFn toplumsal tecridinin iareti
burada grlebilir. Horst Mahlere gre, silahl mcadeleyle
ii aristokrasisi deil, yalnzca genler ve marjinaller ka-
zanlabilir. Bu kategoriye giren cinayetler ve karmalar bile
genellikle saldrdan ziyade savunma amaldr; bir eylemci
nin lmnn intikamn almaya ya da mahkmlarn zgr
ln talep etmeye yneliktir.
talyada olduu gibi, 1977 yl iddet dzeyinin ykseli
inde yeni bir eiktir: 7 Nisanda savc Siegfried Bubackn,
30 Temmuzda bir banka yneticisinin ldrlmesi, pat
ronlarn patronu Hans-Martin Schleyerin karlmas (29
Ekimde l bulunur) ve son olarak da RAF mahkmlarnn
zgr braklmasn talep eden ehit Halimeh hcresinden
drt Arap militan tarafndan 13-18 Ekim tarihlerinde bir
Lufthansa uann karlmas. Saldr, ilerinden nn
lmyle sonulanr. Ayn gn, Andreas Baader, Gudrun
97
Ensslin ve Jan-Carl Raspe Stammheim cezaevindeki hcre
lerinde l bulunurlar. Ayn 18 Ekim gn hcresinde b
ak darbeleriyle ar yaral bulunan Irmgard Mllerin ksmi
tanklna dayanarak, bu intiharlar, tpk (bir yl nce) Ul-
rike Meinhofun ve 12 Kasm 1977de Ingrid Schubertin in
tiharlar gibi, destekilerinin gznde bugn bile hl tar
tmaldr.

Anti-emperyalizm ve eylemin ulus-arlamas

Alm anya

Lufthansa uann karlmas olay RAF asndan yeni bir

evrenin balangcdr ve RAF daha belirgin bir ekilde anti-
emperyalist cepheye ynelir. RAF elbette FACyi her zaman
iin kukla bir devlet, emperyalizmin basit bir dilisi olarak
grmtr ve kendini de, hi vakit kaybetmeden, dnya a
pndaki btn kzl ordularn bir paras olarak tanmlam
tr (fraksiyon teriminin seilme nedeni de budur). Fakat
hi olmad kadar tecrit olan rgt bundan byle, met
ropollerdeki proleter mcadelenin uluslararas rgtn
kurmak iin Avrupal benzerleriyle ittifaklar arar. Ocak
1985te Dorudan Eylemle imzalanan bir bildiri de bunu
gsterir. ki rgtn ortak zellii, eylemlerine dnya devri-
minin (Kara Panterlerden, BRden, apartheid-kart mca
deleden vb.) bir ehidinin imzasn atmalardr.
i snfna dair hibir hayal beslemeyen, hatta ilgileri bi
le olmayan belli bal iki Alman grubu, eylemlerinin bt
nn anti-emperyalizm zerinde ya da Kuzey Irlandal
Katoliklere destek olarak, kendini nc Dnyann be
inci direi olarak tanmlayan B2J gibi yabanc hareketler
le dayanma zerinde younlatrmtr. Yalnzca RZ, nk-
leer-kart mcadele gibi tamamen i sorunlara mdaha-
98
le etmektedir. RZ illegal faaliyetlerine, Frankfurt nakliyeci
lerine, ITT ubelerine ynelik sabotajlarla balam, sonra
da Filistinlilerle birlikte iki operasyon ynetmitir. 22 Aralk
1975te Carlosun komutas altnda Viyanada OPEP bakan
larnn rehine alnmasna katlrlar. 27 Haziran 1976da bir
RZ-FPLP (Devrimci Hcreler ve Filistin Halk Kurtulu Cep
hesi) hcresi Tel Avive giden bir Air France uan Ugan
daya karr. RAF liderlerinin ve aralarnda 1972 ylnda Ja
pon Kzl Ordusunun iledii Lod katliamndan sa kurtu
lan Kozo Okamotonun da bulunduu, srailin elindeki krk
mahkmun serbest braklmasn talep ederler. Entebbede
taleplerine cevap bekleyen hava korsanlar 256 yolcuyu Ya
hudi olup olmamalarna gre ayrr ve Siyonistlere lm
vaat eder. Bekleyi bir hafta srer ve sonunda srail mda
hale gleri baskn dzenler. Hans-Joachim Kleina gre, bu
paral askerlik grevi, RZnin silah ve para edinmesini sa
lamt. Bu iki uluslararas operasyon yine de lke iinde tar
tlmtr. 1986dan beri grup faaliyetlerini yeniden i politi
kaya odaklar; zellikle de Almanyann yurtdndaki politi
kasn protesto etmeye ynelik olarak idari-politik personele
kar suikast ve bacak krma eylemlerine bavurur. Feminist
kanatlan olan Rote Zorayla birlikte, RZ, 1973-1995 arasn
da 186dan fazla saldn gerekletirmekle sulanmaktadr.

Fransa

Mart 1982de AD (Dorudan Eylem) yasal bir manifesto ya

ymlar. Komnist Bir Proje in adl bu manifestoda unlar yaz
maktadr: iddete evet ya da hayr demek zerine uzun uzun
tartmaya gerek yok. [...] iddet vardr, kendi kendini me
rulatrmaktadr, nk kapitalist retim tarznn alaltt ve
alaya aldklannn mantki ifade tarzdr. Grup 1981 yazn
dan beri tartmalarla alkalanmaktadr: Bazlan yasalla geri
99
dnten yanadrlar; dierleri ise silahl mcadeleye yeniden
balamaktan. AD ilk cinayetini ilemitir (13 ubatta, arala
rna szm olan polis ajan Gabriel Chahinein ldrlme
si). Austos aynda kriz iddetlenir ve grup drt eilime b
lnr. Bunlardan, aznlkta olan ikisi eylemlere devamdan ya
nadr: Proleter Soldan gelen Maocu Andre Oliviernin Lyon
kolu , daha ziyade, isizlik ya da ar sa gibi ulusal sorunla
ra eilmektedir (Nisan 1985te Minute gazetesine ynelik bir
saldry stlenir); Rouillan, Menigon, Cipriani ve Aubronlu
fokocu Paris kolu, anti-emperyalist ve anti-siyonist eylem
leri ne kartr. AD, 19 Austos 1982 tarihli hkmet kara
ryla resmen datlrken, rekabet, birbiriyle yanan iki kolun
iddet eylemlerini tevik eder. 1983 ncesi ve sonras yaplan
eylemler karlatnldgnda (ekteki Tablo 8 ve 9), gerekle
tirilen eylem says ayn kalrken grubun radikalletii gayet
aka grlr. rgt finanse etme amal banka soygun-
lan, bu iki dnem karlatrldnda yar yanya der. Bu
na karlk, saldn eylemlerinin says (bombal, roketli ve ta
ramal eylemler) artarak, birinci kuaktaki %37lik orana kar
lk, ikinci kuakta eylemlerin %42sinden ounu olutu
rur. zellikle, cinayetler ya da cinayet teebbsleri %1,08den
%4,3e ular. 1983 sonrasnda rgt ok daha fazla lme yol
aar; nk ADnin 14 kurbannn 9u, yani %64 bu dnem
dedir (bunlann yandan ou kaza sonucu lmtr).
Tabandan yoksun olan AD Avrupal benzerleri arasndan
ayakta kalanlara ynelir. Onlar da, ok zayflam oldukla
rndan artk enternasyonalist izgidedirler. Avrupada si
lahl mcadele zerine metinler yaymlayan aylk Internatio
nal dergisi 1983 Sonbahannda kar. Grup, Trkiyeli bir r
gtle birlikte 1982 ubat aynda Trk ar saclarnn bir
lokaline ynelik eylemi ve Mart aynda da srailin karla
rna ynelik iki eylemi stlenmitir. Ama yabanclarla ibir
lii 1983ten itibaren younlar. ncelikle COLPli (Prole-
100
taryann Kurtuluu in rgtl Komnistler) talyanlarla,
FARLla (Lbnan Silahl Fraksiyonlar) ve Asalayla (Erme
nistann Kurtuluu in Gizli Ermeni Ordusu) eylemler ya
parlar - bu iki rgtle 30 Eyll 1983te Marsilyada gerek
letirilen birok bombalama eylemini stlenirler; ama zel
likle de Alman RAFyla ibirlii yaparlar. rgtn Beli
kadaki CCCyle de (Sava Komnist Hcreler) ba vardr.
Hedefleri, emperyalizmi simgeleyen kurumlardr: Mtte
fikler Aras Askeri Daire (Eyll 1983), Uluslararas likiler
Atlantik Enstits (Temmuz 1984) -bu operasyonla Bat
Avrupa Devrimci Birliginin saldrs balar- Avrupa Uzay
Ajans ve Austos aynda Bat Avrupa Birlii, Nisan 1985te
IMF, Mays 1986da Interpol, Temmuz aynda OECD, vb.
25 Ocak 1985te General Rene Audrann ldrlmesiyle i
lenen ilk politik cinayet RAFla ortak olarak stlenilir. Bir
ka gn sonra da RAF, Alman uzay ve havaclk endstrisi
nin patronu Ernst Zimmerman ldrr. ki grup, Bonnda
31 Aralk 1984 tarihinde Fransz Konsolosluguna kar, ay
rca 8 Austos 1985te Amerikan hava ssne kar ortak bir
eylem gerekletirmilerdi. 15 Ocak 1985te ise, Bat Avru
pada tek bir politik-asker cephe kurulmas arsnda bu
lunan ortak bir bildiri yaymlarlar. Drt baka eylem ise ko-
ordinelidir: Antiterrist mcadele aygtlarna ynelik sald
rlar (9 Temmuz 1986da ADnin Interpola, 1 1 Austosta
RAFn Bundesgrenzschutz 'a saldrs), 21 Temmuz 1986da
ADnin OECDye (Ekonomik Kalknma ve ibirlii rgt)
saldrs, RAFn ise ekonomik ibirlii federal bakanlna
ynelik eylem duyurusu; sanayicilerin ldrlmesi (ADnin
CNPF bakan yardmcs Guy Branay 15 Nisan 1986da l
drme teebbs, 9 Temmuzda Siemensin bir sorumlusu
nun RAF tarafndan ldrlmesi, 10 Ekimde dileri ba
kanlndan st dzey bir grevlinin ldrlmesi, 17 Ka-
smda AD tarafndan Georges Bessein ldrlmesi).
101
 AD tamamen Fransz hedeflere de ynelir: Sanayi bakan
l (Temmuz 1984), savunma bakanl ve PSnin merke
zi Austos aynda, silah irketleri (Messier-Hispano-Bugat-
ti ve Dassault Ekim 1984te, Thomson ve Air liquide Tem
muz 1986da). Ama Regis Schleicherin sanayi bakanlna
ynelik saldr konusunda aklad gibi, Fransadaki sald
rlar uluslararas bir davaya baldr: NATOnun dayanak
larndan biri olan Fransz emperyalizmine cepheden sald
ran Dorudan Eylem rgt, ii snfnn emperyalizme en
uygun anda darbe indirme yeteneini ve emperyalist sava
araclyla global yeniden-yaplama ynndeki politik pro
jenin askeri alana tanma evresini paralama iradesini bir
kez daha kantlamaktadr. Sanayi bakanlna saldr ynel
ten Dorudan Eylem rgt, otomobil ve metalrji alannda
kitlesel iten karmalara, milyonlarca proleterin giderek ar
tan smrsne kar koyma kararlln sergilemektedir.
Franszlarn Fransayla ilgili bu eylemleri genellikle Lyon
kolu tarafndan yaplmaktadr: rnein Eyll 1985te Pechi-
ney ve Renault irketlerine ynelik eylemler; ertesi ay Radio
Francea, Antenne 2ye ve Grsel-itsel letiim Yksek Ku-
ruluna ya da 1 Ekim 1986da bir havayolu iletmesine ve ey
lem bildirisinde belirttii gibi, hkmetin gmenler kar
sndaki adaletsiz politikasna misilleme olarak Ulusal G
men Ofisine ynelik eylemler. Mart 1986da tutuklanma
s srasnda Andre Oliviernin evinde ele geen kiisel ariv,
Lyon kolunun 1981-1986 arasnda 12 silahl saldn ve 12si
baanl 21 silahl soygun gerekletirdiini saptamay sala
yacaktr. Pierre Ovemey hcresi (1972de Billancourtda
ldrlen Proleter Sol militan) 17 Kasm 1986da Renault
genel mdrn ldrdkten sonra, 21 ubat 1987de Paris
kolunun tarihsel efleri (Jean-Marc Rouillan, Nathalie Me-
nigon, Regis Schleicher, Joelle Aubron ve Georges Cipria-
ni) yakalanr.
102
Japonya

Japon Kzl Ordusu ise, dnya devrimi arsyla hemen, en

ternasyonal alan semiti. 3 Eyll 1969 tarihli Sava Bil
dirgesi, Marksizm-Leninizm-Maoizmin himayesi altn
da, tm dnyann burjuvalarna hitap eder: Devrimci sa
vala yok etmek ve dnyadan sprmek iin siz burjuvala
ra aka sava ilan ediyoruz. Siz burjuvalara unu belirtiyo
ruz ki, btn dnyann btn proleter glerini Dnya Par-
tisinde -Dnya Kzl Ordusunda- Dnya Devrimci Cephe-
sinde birletireceiz; ve dnyann btn polislerine Ameri
kan ordusu, NATO ordusu, Japon-Amerikan koalisyon or
dusu ya da Vietnamdaki mttefik ordularna yaptnz ge
nel seferberlik ansna ve sizin tarafnzdan dntrlp
yozlatrlm Varova Pakt ordusunun seferberliine ra
men, sizi ortadan kaldracaz. Tarihteki cinayetleriniz iyi
biliniyor. Sizin tarihiniz kana bulanmtr. Birinci Dnya
Savayla, ikinci Dnya Savayla, kendi aranzdaki bu ta
lan savalaryla birlikte, bizim yoldalarmz aldatp sefer
ber ettiniz, onlan birbirlerine drdnz ve sonuta ceple
rinizi bir gzel doldurdunuz. Smrge lkelerini talan eder
ken bizim yoldalarmz ldrdnz. Bu talann ganimetini
paylamay vaat ederek yoldalarmz peinizden srkledi
niz ve onlan azgelimi lkelere, yoldalarmz ldrmeye
gnderdiniz. Hepsi bu deil. Sizin tarafnzdan nceden ta
lan edilmi smrgeleri yeniden blp paralamaktan baka
bir amac olmayan kendi aranzdaki talan savalarnda bir
birlerini ldrsnler diye yine yoldalanmz ortaya attnz.
[...] Siz, Japon burjuvalar! Artk yalan syleyemeyeceksiniz.
Ekonomik ve askeri glenme sloganyla yaptnz ey, ta
lan savalarndan bakas deildir: Rus-Japon Sava, in-Ja-
pon Sava, Birinci Dnya Sava, ikinci Dnya Sava. Ar
tk bizi savaa sremezsiniz, bizi aldatamazsnz. Yalnzca

103
bunu yapamamakla kalmayacaksnz; biz sizi lanetliyoruz,
gemi nedeniyle sizden nefret ediyoruz ve sizin projeleri
nizi engellemeye hazrlanyoruz. Kendi zevkiniz iin Viet
namlI yoldalarmz katletme hakkn mademki kendinizde
grdnz, bizim d kendi keyfimiz iin sizi katletme hakk
mz var. Kara Panterlerdeki yoldalarmz ldrme hakk
nz varsa, bizim de Nixonu, atoyu, Kissinger ve de Gaul-
le ldrme, Pentagonu, savunma tekilatn, emniyet m
drln ve evlerinizi havaya uurma hakkmz var.
Japon militanlann enternasyonalizmi sonucunda ilk ye
ler yzlerini Kuzey Koreye evirirken, Japon Kzl Ordusu
yeleri de Ortadou topraklarna ynelirler. Japon toprak
larnda faaliyet gsteren tek rgt olan Birleik Kzl Ordu,
grdmz gibi, ubat 1972de Asama da evindeki olay
dan sonra tamamen gzden dm ve yolundan sapmtr.
Kuzey Kore zerinde ilk uak karma eylemini gerekleti
ren militanlara (karlan uan adndan tremi Yodo gru
bu) gelince, bunlar Kuzey Korede kalrlar ve Kim 11 Sung
dncesini benimserler. 1 Mays 1972de aka kendile
rini gsterirler. Biri casusluk yapmaktadr, bir dieri Seulda
tutuklanr ve Olimpiyat Oyunlar iin saldr dzenlemek
le sulanr. 29 kasm 1987de hepsi Corean Airlines uan
havada patlatmakla ve 1 1 5 kiinin lmne sebebiyet ver
mekle sulanrlar. ki kzl ordu Pekinde ve Dou Avrupada
(Macaristan ve Romanya) defalarca buluacaktr.
Geride kalan tek rgt olan Japon Kzl Ordusu, idde
te dayal uzun yaam boyunca Japon topra zerinde hi
bir saldn dzenlemeyecektir. Kurucusu Fusako Shigenobu
1971 ylnda Beyruta giderek Filistin Halk Kurtulu Cephe-
siyle balar kurar ve FHKC ve Kzl Ordunun Dnya Sava
Bildirgesi adl belgeseli eker. Ardndan da ortak bir bro
r imzalarlar: A rap G erillas ve dnya K zl Ordusu. ki grup
1970li yllann ortasna dek birlikte yol alr. 1974ten itiba-
104
 ren Shigenobu, FHKCye mali bamlln azaltmak iin
Avrupaya ynelir ve nemli Japon ahsiyetleri karma he
defiyle Avrupaya elli kadar militan yerletirir. Burada Car-
losla da karlar ve ibirlii yapar.
Bu kitapta tantlan btn silahl rgtler arasnda Japon
Kzl Ordusunun ayr bir yeri vardr. Klasik iddet alann
da kalan benzerlerinin aksine, tek bir cinayete imza atar: 18
Eyll 1986da Beyruttaki Fransz asker ataesi Christian
Gouttierre. rgtn getirdii iki nemli yenilik, onu kuku
suz yeni trde bir terrist eylemin nclerinden biri yapar.
ncelikle, 30 Mays 1972de 26 kiinin lmne ve 80 kii
nin yaralanmasna yol aan Tel Avivdeki Lod Havaalamna
el bombal ve otomatik silahl saldryla kamikaze eylemin
yaratcsdr. Hedefin mmkn olan en fazla sayda kurbana
yol amak olduu aktr ve operasyonu yneten kiilik
komando birliindeki iki kii kastl olarak kendini havaya
uurur. Eylem, muhtemelen, Birleik Kzl Ordunun da
evi tasfiyesi karsnda aknla dm FHKCnin gve
nini kazanmaya ynelikti. Bu eylemle birlikte, Japon Kzl
Ordusu ar ve lsz bir iddete giriir ve potansiyel ola
rak en lmcl eylem tarzlarn ne kartr: Uak karma
lar (3), toplu rehine almalar (3), bomba, roket ya da havan
topuyla saldrlar, tuzakl arabalar (7).
Dier yandan, Japon Kzl Ordusunun eylemleri tama
men balam ddr. Bu eylemlerin tmnn de ulus-a-
r boyutu, rnein RAF ile AD arasndaki ya da RAF ile BR-
PCC (Kzl Tugaylar - Savaan Komnist Parti) arasndaki
eylem gerei yaplan ibirliini aar. Bu dsallamaya kant
oluturan birok e vardr. Daha nce de belirttik: 1988 y
lna kadar Japonya topraklarnda neredeyse hibir eylem ya
plmaz. Tokyoda 8 lye ve 300 yaralya neden olan Mit-
subishiye ynelik 30 Austos 1974teki saldry stlenen
Uzakdou Japonya-Kart Silahl Cephenin Japon Kzl
105
Ordusuyla ba olduu dnlse bile, bu tespit deimez.
Birok saldr baka rgtlerle ortaklaa ya da koordineli
olarak gerekletirilir. FHKC ile birlikte Japon Kzl Ordu
su, 20 Temmuz 1973te Japan Airlines irketine ait bir ua
Hollanda zerinde rotasndan eviren komando birliinin
bandadr. 31 Ocak 1974te Singapurdaki bir Shell rafineri
sine saldrlr ve be kii rehine alnr (fidye ve Yemene ge
i belgesi karlnda serbest braklrlar); o srada FHKC
de Kuveytteki Japon eliliini basar. 13 Eyll 1974te, rehi
ne olma sras La Hayedeki Fransa eliligindedir; krk sekiz
saat sonra ise Japon Kzl Ordusunun Hollandadaki talep
lerini desteklemek iin Carlos Paristeki Publicis sat mer
kezini bombalar ve olay 2 l, 36 yaralyla sonulanr. Ey
lemin amdan stlenildii Reuter Ajansna bildirilir: Arap
halkn kendi kaynaklarndan yoksun brakma ynnde i
leyen dnya apndaki emperyalist yapnn ncs olan Si-
yonistlerle ibirlii yapan Fransz ve Japon emperyalistle
ri, unu bilmelisiniz: Eer yoldalarmz hapse atarsanz,
hi kukunuz olmasn onlar sizin ellerinizden ekip alrz.
On ya da yz yoldamz hapsetseniz bile, yz misli misil
lemeyle karlk vereceiz. Yoldalarmza ve dostlarmza
kar kirli basknza devam ettiiniz srece, biz de size kar
baka misillemeler rgtleyeceiz. Bizim mcadele yasamz
ve devrim anlaymz byledir. Rehineler, Temmuz ayn
dan beri hapiste bulunan Japon Kzl Ordusunun bir yesi
nin serbest braklmas, 300 bin dolarlk bir fidye ve eylem
cilerin Gney Yemene ve ardndan Suriyeye kan sa
layacak bir uan emirlerine verilmesi karlnda brakl
mtr. Son kati unsur: Japon Kzl Ordusu militanlan Orta
dou lkelerine snrlarken, hapiste bulunan dierleri bu
ayn blgedeki mahkmlarla dei toku erevesinde z
grlklerine kavuurlar: Mays 1985te, Lod Havaalan eyle
minden sa kalan Kozo Okamoto Filistinli militanlarla bir-
106
likte dei toku edilir, ardndan 1997-2000 yllan arasnda
yl sahte kimlikten dolay Lbnanda hapis yatar, sonra
da buradan siyasi snma alr.
Eyll 1977de Japon Kzl Ordusu, Japan Airlinesn bir
uan tek bana kararak Bangladeteki Dakkaya inmeye
zorlar. Japon hkmeti hapisteki alt militann -ilerinden
Japon Kzl Ordusuna katlmay reddedecektir- serbest
braklmasn ve 6 milyon dolar fidye demeyi kabul eder.
Grup kendini sorgular: Dnya devriminin silahl bir kolu
mudur hl, yoksa FHKCye yardm gc m? Bu noktadan
itibaren, 1986ya kadar hibir eylem stlenilmez. 1980li yl
larn banda verdii bir syleide Shigenobu, Japon Kzl
Ordusunun, sempati kazanamadndan ve yeni katlm ol
madndan, mutlak terr geici olarak braktm belir
tir. Birok istihbarat servisi bu rgtn dnyann farkl nok
talarndaki silahl gruplarla -ba deilse de- temas oldu
undan kukulanr (Temmuz 1980de Gneydou AsyalI
lar, 1981 ylnda Kamir gerillas, 1982 ylnda Kolombi
yadaki M-19 vb). Japon Kzl Ordusu 1980li yllarda Lib
yaya, 1989dan sonra Suriyeye yerleir. 18 Aralk 1996da
Limadaki Japon eliliinde Tupac Amarunun rehine alma
eylemine rgtn katlm olmasndan ve Hizbullahla ba
ndan da kukulanlmaktadr.
Grup 1986 ylnda Anti-Emperyalist Enternasyonal Tu
gay ad altnda faaliyetlerine yeniden balar ve Japonya, Ka
nada ve Amerika Birleik Devletlerinin Endonezyadaki el
iliklerine havan topuyla saldrr. Haziran 1987de Romada-
ki Amerika Birleik Devletleri ve Byk Britanya elilikle
rine ynelik de benzer bir eylem gerekletirilir. 14 Nisan
1988de Japon Kzl Ordusu Napolide Amerikan subaylar
nn gittii bir kulb bombalar ve be kiinin lmne ne
den olur. ki gn nce Amerika Birleik Devletlerinde bir
militann patlayclarla birlikte yakalanmas, ayn tr bir sal-
107
dirinin Amerikan topraklarnda da hazrlanm olduunun
kantdr.
Japon Kzl Ordusu iki kutuplu dnyann sonundan ve Fi
listinlilerle srailliler arasndaki Oslo Anlamalarmdan son
ra varln srdremez; ne Suriye ne de Libya bu tr grup
lar aka barndrmak istemektedir. Fusako Shigenobu
1991 ylnda Lbnanda Kakumeitoyu (Devrimci Halk Par
tisi) kurar. rgt, yasal olma iddiasndadr. Gerekte, 500
sempatizan olan rgtn Japonya kolu askeri hedeflere y
nelik sabotajlar dzenler ve militanlara ynelik bir ehir ge
rillas manifestosu yaymlar. Japon Kzl Ordusu da ayn yl,
A nti-Em peryalist ve T ekelcilik-K a rt H alk D evrim i balk
l uzun bir belge yaymlar. kinci Dnya Sava sonrasnda,
Japonyay Asyada anti-komnizmin ve kar-devrimin ka
lesi yapmak iin Amerika Birleik Devletleri ile Japon em
peryalizmi arasnda kurulan balar belirttikten ve devle
ti denetleyen tekelci sermayeyi tehir ettikten sonra, Ja
pon Kzl Ordusu, Partinin himayesi altnda, ve %300 s
mr oranna maruz kalan emeki nfusun %70i oldu
u belirtilen ii snf etrafnda birlemi sosyalist bir dev
rime aka agn yapar. Bu ar, grubun bundan byle l
kede kk salma amacnn ve ii snfn kefinin ak ifa
desidir. Ama hedef ayn kalr: Devrim, tekelci kapitalizme
ve Amerikan emperyalizmiyle ittifakna kar, tekelcilik-kar-
t ve anti-Amerikan bir halk devrimi niteliindedir. Halk,
saflarn sklatrarak, demokrasinin en eksiksiz ekilde uy
gulanmas yoluyla ve dnya proleter devriminin bir halka
s olduunun bilinciyle, bu devrimi st evresi olan sosyaliz
me ykseltecektir.

108
Bir Dngnn Sonu

Bir protesto dngsnn sonu, dolayl ya da dolaysz ola

rak bu dngye dahil olan gruplarn yapt eylemlerin sonu
anlamna her zaman gelmez. Tmnn de eylemlerine son
verii dngnn bitii sonrasdr. Hatta, srasyla 1998 ve
2001de kendilerini fesheden RAF (Kzl Ordu Fraksiyonu)
ve Japon Kzl Ordusu rneklerinde olduu gibi, bu son ve
ri kimi zaman ok daha ileri tarihtedir. BR-PCC (Kzl Tu
gaylar - Savaan Komnist Parti), Kzl Tugaylarn kurucu
yelerinin kendi tarihlerinin kapandn ilan etmesinden
yirmi yl sonra hl varln srdrmekte ve saldrlar st
lenmeye devam etmektedir (1999 ylnda bakanlk danma
n Massimo dAntonann ve 2002 ylnda ekonomist Marco
Biaginin ldrlmesi). Ar sol silahl rgtler btn ie
risinden yalnzca WUO (Weather Underground Organizati-
on) kendi sonuna kendi karar vermitir; dierleri, yakalan
ma dalgalaryla sona ermitir.

109
 Antiterrist politikalar

Amerika Birleik Devletleri

Kar k hareketleri karsnda eyaletler nce polis says

n artrarak ve istihbarat gleriyle tepki gsterdiler. 1968 y
lnda Columbiann igaliyle birlikte, FBI, SDSyi (Students
for a Democratic Society) tehlikeli grerek nlem alr. Ertesi
yl bir parlamento soruturmas balatlr ve 1967 ylnda Ka
ra Panterlere kar yeniden canlandrlan FBPn Counter-In-
telligence Program (Cointelpro) onlar da kapsayacak ekil
de geniletilir. 1956 ylnda KPye kar mcadele etmek iin
kurulduundan beri FBPn rol hi deimemitir. hedefe
dayanmaktadr: Sahte dedikodular ve szmalarla grubu kar
trmak; grubun temsil ettii tehdidi abartan bir propaganda
kampanyasyla grubu gzden drmek; g kullanmak da
dahil olmak zere, her yntemle grubu ortadan kaldrmak -
rnein 1968-1973 arasnda 28 Kara Panter ldrlr.

Japonya

Japonya 1969 ylnda 3 13 7 kiiden oluan Kidotai sekin

birliini 19 7 1de 5200 kiiye (ilaveten 4200 kiilik bir yedek
g) kartarak %50 artrr. Yaklak 177.000 polis memu
ru mevcuttur; yani 593 kiiye 1 polis dmektedir (ABDde
572 kiiye, FACde 407 kiiye bir polis).1 ubat 1972de Bir
leik Kzl Ordunun dalmasyla birlikte tehdit ortadan
kalkar; ama Japon Kzl Ordusunun stesinden gelebilmek
iin yzyl sonundaki jeopolitik altst olular beklemek ge
rekir. Artk d destekten yoksun kalan bu rgtn yeleri
1995ten itibaren adm adm tutuklanrlar (Romanyada, Pe
ruda, Nepalde; 2000 ylnda Sekigunun drt yesini tes-

1 VVilliam R. F arrcll, B lo o d a n d R agc. agt., s. 1 8 0 -1 8 2

110
lim eden Lbnanda), Fusako Shigenobu ise Kasm 2000de
tutuklanr ve ertesi yl, davann balangc vesilesiyle gru
bu resmen fesheder. 2006 ylnda 20 yl ar hapis cezas
na arptrlr. Baka sekiz militan ise Japon Kzl Ordusuna
mensup olduklar iin Japonyada hapse atlrken, iki militan
da ABDde hapse atlr. Yedisi hl aranyor.

Fransa

Fransada da hareketi durduran darbe serttir. Mart 1986da

Dorudan Eylemin Lyon kolunun lideri yakalanr. 21 ubat
1987de rgt kurucularnn yakalanmas, bu rgt, Jean-
Marc Rouillan ve birlikte olduu Nathalie Menigon, Schlei-
cher ve Aubronun etrafnda son derece kiisel bir rgtlen
meye dntrr (bu son ikisi de sonradan ayrlr). rg
tn bilinen 25 yesinden 22si 1989da cezaevindedir ve o
dnemde polis yaklak olarak 180 potansiyel eylemci oldu
unu tahmin etmektedir. Elliye yakn sk bir gzetim altn
dadr.2 Aralk 1987de mahkmlar, tecrit koullarn protes
to etmek, hapishanede bir araya gelebilmek ve politik tutsak
olarak kabul edilmek iin drt ay sren bir alk grevi bala
trlar. Ocak 1989da 18 yl zel gvenlik cezas olmak zere
mebbet hapis cezasna arptrlrlar. 20 Nisan - 21 temmuz
1989daki yeni bir alk grevinin ardndan normal cezaevi
koullarn elde ederler; iki yl srm tecritleri yine de bir
ou iin geri dnsz organ hasarlarna neden olmutur.

Almanya

Alman ve talyan devletleri devrimci iddet olgusunu n

lemekte daha fazla glk ekerler. Uluslararas Af rg-

2 Michael Y. D artnell, A ction D irectc. U ltra-Lejt T c n o n s m in Francc, 1979-1987,

Londra, Franck Cass, 1 9 9 5 , s. 173.

111
tnn defalarca eletirdii olaanst yasalar ve rgt im
haya ynelik uygulamalar araclyla bunu baarrlar. Ocak
1972de FACde Berufsverbote nin, yani temel dzene sald
ran rgtlerin sempatizanlarnn kamu grevinde bulun
masn yasaklayan yasann benimsenmesiyle 100.000 kii
politik grlerini kantlamak zorunda kalr. Ara ve konut
larn aranma koullarn, silah kullanmn geniletecek e
kilde polisiye nlemler alnr.
RAF Haziran 1972de bir dizi tutuklamayla karlar: Ba-
ader, Meinhof ve Ensslin yakalanr ve derhal tecride konu
lur. Sesten yaltlm ve hibir akl olmayan, srekli ay
dnlatlan hcrelerdeki infaz rejimleri, duyusal yoksunluk
nedeniyle beyaz ikence olarak kabul edilir. Mahkmlar
Ocak ve Mays 1973te, ardndan Eyll 1974 - ubat 1975
arasnda defalarca alk grevi yaparlar; sonunda, sradan in
faz koullarna dn talepleri karlk grr. Drdnc bir
alk grevi, Kasm 1974te Holger Meinsin 53 gnn sonun
da lmne neden olur. Grm olduumuz gibi, RAF ile
Alman devletini kar karya getiren atmann temel alan
hapishane olur. Devlet Aralk 1974te savunma haklarn k
stlayan birok nlem alr. 1 Ocak 1975 tarihli yasa avukat
larn mahkemeye alnmamasn salar; ve RAFn belliba-
l yneticileri Mays 1975teki mahkemelerine avukatsz
karlar. nfaz koullar nedeniyle bitkin olmalar yznden
durumalar gnde iki ya da saatten fazla izleyecek du
rumda deillerdir. Birka gn sonra, avukatlar Croissant ile
Strobele tutuklanr. Bu nedenle, Almanyada ve yurtdnda,
zellikle Jean-Paul Sartren katlmyla Fransada gl bir
dayanma kampanyas balatlr. 1975-1978 arasnda, avu
katlara kar toplam olarak otuz kadar yasa kartlr. 1976-
1977 arasnda RAF liderlerinin -uluslararas soruturma ko
misyonlarnn kurulmasna yol aan- pheli koullarda
lm 1980li yllarn ortalarna kadar grubun faaliyetleri-
112
ni nler. kinci kuak eylemcilerin byk blm Haziran
1990da eski-DACde sorguya ekilir.

talya

Olaanst yasalar talyada daha belirgindir. Mays 1975 ta

rihli Reale yasas polisin yetkilerini artrr, 21 Mart 1978 ta
rihli kanun hkmndeki kararname cezalar arlatrr, te
lefon dinlemeyle ilgili izinler snrszca geniletilir, ev sa
hipleri kiraclarnn adlarn 48 saat iinde bildirmeye mec
bur edilir, itiraflar destekleyen ilk nlemler alnr. 15 Ara
lk 1979daki Cossiga (kanun hkmnde) kararnamesi anti-
terrist mcadeleyi militarize eder, cezalar yeniden artnr,
terrizm suunu getirir ve silahl ete kavramnn yeri
ne politik amal silah kullanan asker kurulu kavramn
koyar, itiraflar iin yeni dzenlemeler yapar. kinci Cossi
ga yasas (ubat 1980) gzalt sresini uzatr. rnein 4087
an sol mahkmun drtte biri 1980 ylnda tutuklanmtr;
iki yl sonra bin kadar kii daha tutuklanr. Aralarnda Toni
Negri ile Oreste Sclazonenin de bulunduu AutOp (Auto-
nomia Operaia) liderleri 7 Nisan 1979da, Kzl Tugaylarm
lideri Mario Moretti 19 8 1de tutuklanr. Ocak 1982de BR-
PGnin (Kzl Tugaylar - Partito Guerriglia) elinde bulunan
NATO generali Doziernin serbest braklmas, Kzl Tu
gaylar yesinin ikence altnda (be polis ikence suundan
mahkm edilecektir) konumasndan sonra Kzl Tugay-
larn ikinci kez paralanmasna yol aar.
Fakat bu bask politikas silahl gruplara ok sert darbe
ler indirse de, isyanc rgt saflarnn yenilenmesini nleye
mez. Ayn zamanda, hapishane nfusunu da nemli lde
iirir ve adli prosedrlerde bir tkankla neden olur. So
nuta, sembolik dzlemde, demokratik bir devlet politik bir
sorunu zmek iin yalnzca baskc bir uygulamayla orta
113
vadede yetinemez. Bu nedenle, ikinci evrede, bir uzlama
balangc anlamna gelen iki yeni hukuksal figr ortaya
kar: itiraflar ve rgtten ayrlanlar.
29 Mays 1982 yasasyla, talyan devleti, itiraf yasas
n kartr. Buna gre itirafnn cezas, rgtne dair ver
dii bilgiler karlnda nemli lde azaltlr, hatta ki
mi durumlarda unutulur. rnein Kzl Tugaylarn Ce-
nova eridi, Torinodaki bir yneticinin -Patrizio Peci- iti
raflarndan sonra ker. rgtten ayrlanlar da kar
k hareketinin saflarndan Toni Negrinin inisiyatifiyle do
ar. Eski yoldalarn aka ihbar etmeyen aday kii, bir ya
nyla kendisine isnat edilen btn sular kabul ederek, di
er yanyla politik mcadelenin arac olarak iddet kullan
mn reddetme konusunda sz vererek bir ceza aff pazar
l yapar. 1988 ylnda 429 kzl mahkmdan 16 1i if
lah olmaz, 170i rgtten ayrlm, 34 itiraf olarak bi
linmektedir; 64 ise snflandrlamamtr. nisiyatifin bir
etkisi de cezaevi topluluunu blmek olmutur. Ayrmas
nn kurucu metni olan T errorism us? Nein, danhe, inisiyati
fin Kzl Tugaylara ynelik olduunu ve terristler ile bu
terristlerin Stalinizminin kurban olan dierleri arasn
da blnm politik mahkmlar dikotomisine dayandn
gizlemiyordu. Bylece, sapkn topluluun bir ksm ter
rist etiketini reddederek bu etiketi dierlerine yaptryor
lar ve terrizmle mcadele edebilecek ekilde en iyi ken
dilerinin silahlanm olduunu sylyorlard. Ayrlk mek
tubundaki ifade, fiilin gerektirdii (Fillieuleun,3 bu rg
te katlmay yneten mantkla balamay srdrmenin man
tn ayrmak iin com m itm ent (taahht) diye tercme etti
i, balanma kart anlamndaki) kopu ilemini aydnlatr
niteliktedir: Aada imzas bulunan ben [...] terrist ya da
ykc nitelikteki her rgt ya da hareketi kesin olarak terk
3 O livier F illieule, Le D tsen g ag em en t m ilitan , a g e., s. 26 1 .

114
ettiimi; fiilen terrist ve ykc amala gerekletirilen faali
yetleri saptamaya hazr olduumu; politik mcadele ynte
mi olarak iddeti reddettiimi; kendi tutumumu uzman yet
kililerin snamasna tbi klmak istediimi; bu uzmanlarla,
hangisi olursa olsun terrist ya da ykc nitelikteki her tr
l ibirlii ban srdrmeyi nesnel olarak ve hi mulak
la yer vermeyecek ekilde tereddtsz kabul ettiimi; so
nuta, 1. hkmn belirttii anlamda terrizmden koptuu
mu... ilan ediyorum.4

Silahlara veda

talya

talyan gruplarn bozgununun askeri olmaktan nce politik

olduu hakl olarak dnlebilir. Kukusuz onlara ynelik
bask gayet serttir. Bask, ncelikle, ileyi tarz bakmndan
ok daha salam rgtler etrafnda toplama srecini tevik
etmitir: PL (Prime Linea) ve zellikle Kzl Tugaylar. Yine
de, anti-terrist mcadele karsnda benimsenecek strateji
ye ilikin gr ayrlklarnn neden olduu i atma sre
cinde bunlar da sonunda yok olmulardr.
PL, 1980de, birok itirafnn polisle ibirliinin sonula-
nna maruz kalan ilk rgttr. Bu itiraflk figr, hukuksal
olarak ekillendirilmeden nce de mevcuttu; rgt bu poli
tikaya hainleriin ldrlmesiyle karlk verir. Sorun, zel
likle Kzl Tugaylara geilerle ifade bulan bir i krize yol
aar. rgt bir sonraki yln ilkbaharnda dalr. Hapisteki
militanlar 1983-1984 yllarnda rgtten aynlma zerine
bir tartmaya girerler ve sonunda aa yukan hepsi bu ta
lepte bulunur.
Ayn dnemde Kzl Tugaylarn iinde de bir dizi dla-
4 Alberto Fra n cesch in i, M a ra , ren a to e io, M ilano, M ondadori, 1988.

115
ma ya da aynlk sreci balar (bkz. ekteki figr 3). Aldo Mo-
ronun karlmas ve (ldrlmesine varan) baarszln,
byle bir operasyondan sonra izlenecek strateji sorusunu
gndeme getirir. rgtn prestijine ya da baskya bal ne
denlerle baka gruplardan eylemcilerin rgte akn, lojis
tik nitelikteki baka glklere de yol aar. Gr ayrlk
lar nce Colonna Milanesede ifade bulur ve Kzl Tugay
lar - Colonna Walter Alasia ad altnda zerk bir yap do
ar. Bu noktadan itibaren, her operasyon iradi ayrlklara
vesile olur: Esasen Hapishane Cephesinden ve Napoli eri
dinden kaynaklanan Kzl Tugaylar - Partito Guerriglia del
Proletariato Metropolitano Eyll 19 8 1de ortaya kar; Por
to Marghera limannda dzen gleriyle iilerin 1970 y
lnda kar karya geldii iddetli atmalara referans ola
rak Colonna 2 Agosto ad verilen grup Aralk aynda do
ar. Ekim 198l de, isim kavgalarn nlemek iin, ounluk,
Kzl Tugaylar - Savaan Komnist Parti (BR-PCC) ad
n alr. NATO generali James Lee Doziernin karlma ope
rasyonunun baarszlndan sonra (17 Aralk 19 8 1den 28
Ocak 1982ye), BR-PCC stratejik geri ekilme karar ve
rir. Bu da iki grup arasndaki ayrln vesilesi olur. Onlar da
Ekim 1985te blnrler ve Sava Komnistler Birlii (BR-
UdCC) doar.
Bu art arda blnme sreci rgtleri nemli lde zayf
latr (ekteki Tablo 10). Her filizlenme, yakalanmalarn ar
dndan hzla yok olur: Partito Guerriglia Aralk 1982de or
tadan kalkar, Colonna Alasia ubat 1983te ve UdCC 1987
ilkbaharnda, kuruluundan yaklak iki yl sonra yok olur.
Aslnda, Kzl Tugaylarn paralanmas zellikle farkl frak
siyonlarda merkezcil nemde olan zerkleme mant ile
uyarldr. Bu durum, gruplara, blgesel ve buna bal ola
rak kendilerine zg toplumsal bir n salar (ekteki Tab
lo 11 ve 12).
116
 Kzl Tugaylarn nlenemeyen kne, tarihsel lider
lerin btn gemilerini deerlendirmeleri elik eder. u
bat 1987de, aralarnda Curcio ve Morettinin de bulundu
u baz mahkmlar, bir af karlmasndan yana zgrlk
kampanyas balatrlar ve silahl mcadele politikas d
neminin sonunu ilan ederler: Amak, gemi deneyimin
tekrarlanamazlgm kabul etmektir. [...] Bu, gemi dene
yim ile imdiki zaman arasndaki kopukluu kabullenmek
tir. imdiki zaman, gemiin sarslmaz bir tekrar olarak ha
yal etmekte ayak diremek, sonuta, toplumsal ilikinin gn
cel biimlerinin dnm iin, komnizm iin mcade
le etmekten vazgemeyen kii asndan olduka kayg veri
ci bir metafizik kemikleme semptomudur. lerinden yal
nzca birka buna kar kar ve misilleme olarak, 16 Nisan
1988de Hristiyan-Demokrat senatr Roberto Ruffullinin
ldrlmesini stlenirler. Eylem basknn yeniden g ka
zanmasn kkrtr, yle ki 1988 sonbahar Kzl Tugaylarn
tkenmeden nceki son hareketleri kabul edilir. Af sorunu
ise yirmi yldr hl belirsizlik iindedir.
16 Ekim 1988de, henz mebbet hapis yatmaktayken ya
plan bir syleide Renato Curcio yle der: Biz balan
mak istemiyoruz. Kendi tarihimizle bamz koparm de
iliz. inde bulunduumuz koullarla uyumlu biimlerde,
1970li yllarn toplumsal atmas zerindeki tarihsel ha
kikatin demir parmaklklarn ve hapishanelerin duvarla
r ardnda ya da srgnn etin koullarnda sessizlie g-
mlmemesi iin mcadele etmeye devam ediyoruz. Bu ini
siyatifin gecikmi niteliini (silahl deneyimin tkeniini
1980li yllarn banda kabullendiini sylemektedir), u
bat 1987deki nc Moro durumasna dek hapisteki di
er militanlarn bulumasn ve onlarla tartmaya girimeyi
a jortiori imknsz klan hapishane koullaryla aklamak
tadr. Ezici bir yenilgi yaand. 1960h yllardan itibaren ra-
117
dikal bir toplumsal dnm iin mcadele etmi hareke
ti kklerinden koparan bir yenilgi. Bu hareketin ana figr
olan ii-kitle 1980de miyadm doldurdu (20 bin grevi
ortadan kaldran bir yeniden yaplanmaya kar Fiat iileri
nin ok uzun mcadelesinin yenildii tarih).

Alm anya

18 Mart 1998 tarihli, Neden B ra k y oru z ? balkl bir belge

de RAFn (Kzl Ordu Fraksiyonu) hapisteki militanlar da
kendi tarihlerinin sonunu ilan ederler: Yaklak 28 yl n
ce, 14 Mays 1970te RAF bir kurtulu eyleminin iinde do
mutu: Bugn bu projeyi bitiriyoruz. RAF biimindeki ehir
gerillas artk tarihin bir parasdr. [...] Biz kendi tarihimizi
stleniyoruz. RAF -bu toplumun eiliminin tersi ynde gi
den- bir aznln, kapitalist ilikilerin devrilmesine katks
ynnde devrimci biri giriimdi. Bizler bu giriimin paras
olmaktan mutlu kadn ve erkekleriz. Bu projenin sonu, bu
yoldan gidemeyeceimizi gstermektedir. Ama bu, isyann
gerekliliine ve meruluuna kar hibir ey sylememek
tedir. [...] RAF, Nazi faizminden kurtulutan sonra, nasyo-
nal-sosyalist gemiinden asla kopmam bir devlete kar
mcadeleyi stlendi. Silahl mcadele otoriter bir toplumsal
biime kar, tecride ve rekabete kar isyand. Baka bir top
lumsal ve kltrel gereklik iin isyand. Yenilginin nede
ni, burada, silahl, illegal rgtlenmenin yannda, politik-
toplumsal bir rgt ayaklan zerine oturtamama stratejik
hatasna balanmtr.

Fransa

Hapisteki Dorudan Eylem militanlan da, kolektif bir ak

lamada bulunmadan, silahl mcadelenin sona erdiini ilan
118
etmilerdir; Nathalie Menigon ya da Regis Schleicher gibi
kimileri rgtn yenilgisini, aradan epey zaman getikten
ve epeyce polemikten sonra kabul ettiler. 29 ubat 2004te
Nathalie Menigon unu sylemitir: Mcadele ettiimiz
koullar geride kalmtr. Bu tr hikyelerden yeniden yo
la kacak deiliz. Silahl mcadele maceras bizim iin ta
mamlanmtr. Heyecan verici bir macerayd ve hibir ey
den piman deiliz. Onlarn cann skan da budur. Kendi
mizi inkr etmemizi istiyorlar. Ama bizim sylemimiz dei
meyecektir. Regis Schleicher ise buna 17 Mart1ta cevap ve
rir: Bu lkedeki devrimci hareketliliin bilekesi ve srek
lilii olduumuz, dn ile bugn arasnda potansiyel kpr
olduumuz iin, bizi yalnzca betondan ve elikten tabutlar
iinde sergileyerek deil, ayn zamanda bizi dndrerek ve
bunun kukusuz gzel bir macera olduunu ama mcade
le etmek iin hibir neden olmadn ve her eyin bittii
ni kabul ettirerek yaptrtmak isteyen ve bunun iin cayd
rc vektr olarak bizi kullanmaya alan stratejik bir oyun
sz konusudur. Elbette bizler, smrlenlerin gerekliin
den ve mcadelelerin merkezinden bask gcyle uzak tu
tulan bizler, ne yaplmas gerektii konusunda gr bildi
rebilecek durumda bile deiliz. Nesnel olarak buna ne yete
neimiz ne de imknmz var. Buna karlk, bilincimizden
vazgemeyeceksek, toplumsal dokuyu bugn kat eden b
tn zgrletirici mayalar kapsamay ve bastrmay hedefle
yen politik bir gvenlik projesinin elinde beyinleri alnm
kuklalar olmayacaksak, zgrlmz karlnda inkr
isteyen bu aalk takas reddetmek bizim grevimizdir.
Dikkatinize sunulur. 22 Ekim 2005 Cumartesi gn Libe
ration gazetesine verdii bir syleide, Schleicher, kendinin
hep komnist militan olduunu syleyerek, Menigonun
nceki yl belirttii sonucun aynsna varmaktadr: Aradan
yirmi yl getikten sonra, bizim savunduumuz hipotezin
119
ktn saptamak arttr. Bulanklk, entelektel krlk
ve olaylarn gerek hareketini anlama yeteneksizliiyle hare
ket edilmedii srece, devrimci hareketin ve toplumsal ha
reketin bizi haksz kardn kabul etmek gerekir. Bu du
rumda, mcadele etmek ya da bizlerin ve binlerce baka ki
inin mcadele ettii tarzda mcadele etmek, bir sapma, bir
anlamszlk myd? Etik dzlemde, adaletsizlikle ve basky
la, sefaletle mcadele etmeyi istemek her zaman dorudur.
Ayrca bizim katlmmz o dnemdeki devrimci hareketin
bilgi, deneyim ve ortak varlyla orantlyd. Kimileri iktida
rn namlunun ucunda olduunu ileri sryordu. Bu teze ka
tlyordum. Ama ayn fikirdeki bakalar bunu stlenmeyip
bize braktlar. Durum bu olunca, yaptklarmzn korkun
sonular olduu inkr edilemez. Her iki tarafta da lm,
yokluun, paralanm yaamlarn arl, yaknlarn st
rab sz konusu, insan bilanosu ardr. Her koulda, l
lerin sorumluluu bizdedir ve bizin iinde ben de vanm.
Dominique Simonnotnun, 31 Mays 1983te iki polisin l
myle sonulanan ve mebbet hapse mahkm edildii Tru-
daine Caddesindeki silahl saldrya bugn nasl bakt so
rusuna u cevab verir: ki kii ld. Bunu hatrlayanlar on
larn yaknlardr. Onlar grevlendiren sistemin yirmi yl
sonra dert etmeyecei kadar anonim, yeterince soylu deil
kukusuz. Benim yoldalarmdan biri de olduka benzer ko
ullarda ldrld. Yaknlar dnda kimse bundan etkilen
medi. Her iki durumda da, silahl kiilerden oluan iki gru
bun tesadfi karlamas sz konusu; her iki taraf da, hakl
ya da haksz, meruluu ve (iyi) hukuku temsil ettiini d
nyor. Silahlar ekildiinde, ahlak, adalet ya da baka bir
ey sz konusu olamaz. Kimin refleksi daha glyse, biraz
da ans varsa o hayatta kalr. Korkun ama byle.
Aslnda, silahl gruplarn kendi kendini fesih aklamala
r -eer byle aklamalar varsa-, militan balarn dalma-
120
sn resmiletirmekten baka bir ey deildir. Yksek risk
li bu balanmada, pasif ya da sradan ayrlma yoktur. Bu
nun nedeni, kimi zaman sylendii gibi, ayrln lmle ce
zalandrlmas deil (Birleik Kzl Ordu rnei hari), belli
bir katlm dzeyi getikten sonra, geriye dnmenin, imkn
sz grnmese de en azndan biyografik sonular nedeniyle
son derece ar bedelli olmasdr. tiraflar rnei hari tu
tulursa, davaya ve/veya gruba balln korunduu gzlem
lenir. Kukusuz bunun nedeni, yeralt koullar nedeniyle,
bu duygusal baglann nemini dengeleyecek ve onlann kar
sna konacak ya da basite sarsabilecek d ilikilerin olma
ydr. nk bask durumunda yasad militan, bu duru
muyla rekabete ya da atmaya girmeye elverili farkl ya
am alanlarna sahip deildir. Bu da, bilisel uyumsuzluk
risklerini nemli lde azaltr. Denetimi yitirebilecei ve
ya ar balanabilecei korkusuyla ya da politik dnm
perspektiflerinin sunduu atmaya barl zm umu
duyla silahl mcadele yolunu sememi ok sayda eylem
ci arasnda hareketten ayrlma, daha balangta sz konu
sudur. Dierleri asndan ise, koul gelip onlarn rgt
kariyerini kesintiye uratr: Hapis, srgn ve (ayn zaman
da talyada, daha az arananlar ya da alttakiler iin) uyu
turucu kullanm.
Eylemin etkinliine olan inan adm adm yitirilse bile sa
dakatin korunduu gzlemlenebilir. Protesto dngsnn
geniledii dnemde, ok snrl bile olsa toplumsal destek,
eylemcinin strese dayanmasn ve bum outtan, yani militan
tkeniten kanmasn salar. Propagandann baarszl
nn cezas olarak yeni katlmlarn olmay ile ortaya kan
bilisel uyumsuzluk, grubun dayanmas sayesinde gz ar
d edilir. Fakat militanln dllendirilmesi dayanmalarn
erozyonuyla birlikte keskinliini yitirirken, ieride gr ay
rlklarnn ortaya k rgtn tutarlln etkiler ve duy-
121
gusal kopular meydana gelir: Bylece, grupla zdeleme
kntye urar. Kzl Tugaylarn 1980li yllarn bandan
itibaren izledii yol bunu gayet iyi rneklemektedir. Militan
devrimci statsnden terrist statsne geiren yaftala
mann etkileri, kesinliklerin sarslmas ile birlikte gider ve
bunlarn sonucunda beklenen sonular salamam bir kur
tulu ideolojisi adna militan fedakrln reddi kendini gs
terir. Bununla birlikte, yksek riskli balanmalarda, rgt
ten iradi ayrln ardnda ender olarak phe vardr; yaka
lanma, yllarca sren yeraltnn ypratt militanlar tarafn
dan bir anlamda rahatlamayla karlanabilir. nk bask,
rgtsel balln bedellerini yksekse bile, ille de hareket
ten vazgeme sonucuna yol amaz; geri ekilmenin bedelleri
hl yksek gelebilir. Bu nedenle, rgtten ayrl iin sunu
lanlar ya da ayrldktan sonra kullanlabilecek -Olivier Fil-
lieulen adlandrmasyla- yan olaslklar incelemek gere
kir.5 Fransa ve talyada ar sol militanlarn rgtsel kari
yerlerinin karlatrmal bir incelenmesinde, Fransz eylem
cilere gsterilen -hukuksal terimlerle- nispi iyi niyet ve pro
fesyonel i imknlar onlarn sradan yaama geri dnleri
ne uygun faktrlerden biri olduunu ve ayn dnemde tal
yanlarn benimsedii radikallemeyi kesintiye uratabildigi-
ni gsterdik.6
WUO (Weather Underground Organization) rnei de bu
konuyu aydnlatmaktadr. rgt eylemlerine 1975 ylnda
Vietnam Sava sona erene dek devam ederken, son iki yl
dr birok kii artk rgte inanmamaktadr. Bu tarihten iti
baren de rgt i kavgalar arasnda yok olup gider. 1977 y
lnda rgte ballklarndan vazgeenler (Prairie Fire orga-
nizing Committee) ile balln srdren May 19,h Com-
mitteenin yirmi kadar yesi arasnda ayrlk gndeme ge-

5 O livier F illieule, L e D tsen g ag em cn t m ilitan , a g e., s. 28.

6 Isabelle Som m ier, L a V iolen ce p o litiq u e et son d eu il, age.

122
lir. Black Panthersin silahl koluyla (BLA, Black Liberation
Army) ve Republic of New Africa ile birlikte, May 19thCom-
mittee, 1980-1981 ylnda Revolutionary Armed Task For-
ceu (Silahl Devrimci Saldr Grubu) kurar. Ekim 1981de
Brinksin bir kamyonuna kar silahl soygun giriimin
de bulunan rgt, bu teebbs srasnda kiinin lm
ne neden olur. WUOnun iki eski yesi bu nedenle meb
bet hapis cezasna arptrlrlar. Dierleri de 1981den itiba
ren aralklarla kendiliinden teslim olur; ancak onlarn pe
ine dm olan FBIn iledii saysz ihlal nedeniyle hapis
yatmazlar. Kimilerinin, rnein rgtn kurucusu ift Ber-
nardine Dohm ve Bili Ayersin ocuklar vardr. Bir yandan,
batan kaybedilmi bir mcadeleyi srdrmeyi tercih eden
ler vardr ve bunlar profesyonel devrimcilik rolne yapma
y srdrrler. Dier yandan, ounluk teslim olmann top
lumsal koullarna sahiptir: uzun yllar hapis yatlmayaca-
gnn gvencesi, ama ayn zamanda da, hepsinden nemli
si, sradan denebilecek bir yaamn ucundan tekrar tutabil
me yetenei. Birok eski militann yapt da budur. Onlar
bugn istikrarl ve dllendirici bir toplumsal kouldan ya
rarlanmaktadrlar.

123
Sonu

1960h yllarda balam bir politiklemeyi silahl mcadele

ye kadar srdrm gruplann tarihi, balangtaki benzer
liklere ramen kat edilen yollar bakmndan nemli eit
lilikler gstermektedir. lk ortaya kan tekil durum udur:
talya rnei, Almanyann gznde bile, kapsam bakmn
dan biriciktir. 1989 ylnda talyada yaklak 400 ar solcu
militan hapisteyken (60 mebbet cezas almtr), 1992 y
lnda FACde 40 kii hapistedir. 1980 ylnda talyada yakla
k 5 bin kii ykclk suundan dolay tutuklanm, 20 bi
ni sank olmu ve bin kii firardadr. Dier lkelerdeki grup
larn toparlayabildii onlu saylardaki eylemciyle kyaslan
mas olduka g bir gereklik.
Japon Kzl Ordusu ise stratejileri asndan zgldr:
iddete dayal eylem tarz, sylendii gibi, ifadeleri ve da
has temsilleri bakmndan zaman ve mekn iinde eitli
olsa da, kendi iinde pek az ayrm gzeticidir. Bununla bir
likte, ar sol devrimci iddet genellikle kimi kurallara uy
mutur. Japonlar ise bu kurallar hemen reddetmilerdir ve
bu aykrlk iki biimde cereyan etmitir: Eylemlerin hemen
125
lke dna kmas ve hedefi askeri amatan btnyle ko
paran eylem tarzlarna bavuru. Bu konuda, Japon Kzl Or
dusu, hakl olarak, ok sk balar kurduu FKnn (Filis
tin Kurtulu rgt) FHKC koluyla birlikte, benzerlerinden
ayrlan yepyeni tarzda bir stratejinin ncs kabul edilebilir.
Japon Kzl Ordusunun sekter bir ileyie ve (gsteri
li eylemlerle dnlemeye alt) tamamen balam dna
kmaya doru evrimi, sembolik olarak 1989 ylnda Sovyet
Blokunun kyle balayan iddetin nc a nm
ncelidir. ki kutuplu dzenin k, bu alanda derin d
nmlere yol amtr: iddete bavuruyu merulatran
Marksist referansn terk edilmesi; eskiden silahl gruplara
her iki blokun da salad maddi (mali, lojistik) desteklerin
tkenmesi. Ortaya kan yeni retorik bundan byle kimlik
eksenli hareketliliklerin yolunu kullanr; yani Bat modern
liine kart ve geleneksel olarak sunulan deerlere vurgu
yapar. Btn tektanrc dinlere musallat olan ve politik alan
ile din alan arasndaki farkll reddeden kktenci grup
lar ortaya kacaktr: Bata radikal slm; ama ayn zamanda
Amerika Birleik Devletlerinde federal iktidara dman a
r sala flrt eden Protestan kktencilik. Bunlarn ortak zel
lii udur: Ahlaki nitelikli hibir snrn eylemi gemlemesine
izin vermeyen tamamen devrimci bir ideoloji. Ama bu id
det, bu kitabn konusu olandan kkten farkldr.

126
 Ekler

rgtlerin listesi1

Almanya
A p O (Aulierparlam entarische Opposition), Parlam antod Muhalefet,
1966-1973
B2J (Bevvegung 2. Juni), 2 Haziran Hareketi, 1971-1980
C D U (Christlich Dem okratische Union Duetschlands), Hristiyan-Demok-
rat Birlik
DKP (Deutsche Kom m unistiche Partei), Alm an Komnist Partisi
N P D (N ationaldem okratische Partei Deutschlands), N eo-Nazi M illiyet
i Parti
RAF (Rote Arm ee Fraktion), Kzl Ordu Fraksiyonu, 1970-1998
RZ (Revolutionre Zellen ya da Rote Zellen), Devrimci Hcreler, 1973-
1990'l yllar
RZ (Rote Zora), Kzl Zora, Rote Zellen'in feminist kolu, 1977-1995
SD S (Sozialistischer Deutscher Studentenbund), Alm an Sosyalist re n
ciler Birlii, 1946-1970
SP D (Sozialdem okratische Partei Deutschlands), Sosyal-Demokrat Parti
SPK (Sozialistisches Patientenkollektiv), Sosyalist Hastalar Kolektifi, 1970-
1972

1 Tarihler rgtlerin kurulu ve dalma yllarna denk dm ektedir

127
Fransa
AD (Dorudan Eylem), 19 7 9 -2 0 0 4
Bl (Uluslararas Tugaylar), 1974-1976
Cari (Enternasyonalist Devrimci Eylem Gruplar), 1 9 7 7 -1 9 7 9
CP (Proleter Sol), 1969-1973
JCR (Devrimci Komnist Genlik), 1966
La Cause du peuple, Maocu Proleter Sol g ru b u n u n gazetesi
N ap ap (Halk O ton om isi in Silahl ekirdekler), 1977-1979
NRP (Yeni Halk Direnii), Proleter Sol'un yeralt kolu
PSU (Birleik Sosyalist Parti), 1 9 6 0 -1 9 8 9
SFIO (i Enternasyonali Fransz Se ksiy o n u)
UEC (Kom nist renciler Birlii)
UJCml (Marksist Leninist Kom nist Genlik Birlii), 1 9 6 6 -1 9 6 8
UNEF (Fransa Ulusal renci Birlii)
Yenmek ve Yaamak, 1 9 7 4-19 76
VLR (Yaasn Devrim!), 1969-1971

talya
A u t O p (A u t o n o m ia O p e raia), 1 97 3-7 9 7 9
BR (B riga te Rosse), Kzl T uga ylar, 1 9 7 0 -1 9 8 7
B R -P C C (Kzl T u g a y la r - S a v aa n K o m n ist Parti), 1 9 8 1 -1 9 8 8
C o lo n n a 2 A g o sto , Kzl T u g aylar'dan ayrlan g ru p , 1 9 8 1 -1 9 8 2
C o lo n n a W alter Alasia, Kzl T u gaylar'dan ayrlan g ru p , 1 9 8 0 -1 9 8 3
G A P (Partizan Eylem G rubu), 1 9 6 9 -1 9 7 2
LC (Lotta Co n tin u a ), 196 9 -1 9 7 6
M S I (M o v im e n to Sociale taliano), Italyan T op lum sal Hareketi
N A P (N u cle i arm ati proletari), Proleter Silahl ekirdekler, 1 9 7 4 -1 9 7 7
PCI (Partito C o m u n ista t aliano), Italyan K o m nist Partisi
PG (Partito Guerriglia del proletariato m etropolitano), Kzl Tugaylar'dan
ayrlan grup, 1981-1982
PL (Prima Linea), 1976-1981
P otO p (Potere Operaio), 1969-1973
U d C C (Unione dei Com unisti Com battenti), Savaan Komnistler Birlii,
BR-P CC'de n ayrlan grup, 1985-1987

Japonya
N ihon Sekigun (Japon K z l O r d u s u ) , 1 9 7 0 - 2 0 0 1
Rengo Sekigun (Birleik K z l O r d u ) , 1 9 7 1 - 1 9 7 2
Kakum eito, Devrim ci Halk Partisi, 1 9 9 1 - 2 0 0 1
128
Keihin A m p o Kyoto, lapon-Amerikan Gvenlik Anlamasna Kar Tokyo-
Yokoham a M cadele Komitesi, 1968-1970
Sekigun (Kzl Ordu), 1969-1970
Zengakuren, O to n o m renci Dernekleri Japon Federasyonu, 1948

Amerika Birleik Devletleri

BLA (Black Liberation Army), 1971 -1981
BPP (Black Panther Party), 1966-1971
FSM (Free Speech M ovem ent), 1964
M ay 1 9* Com m ittee, 1977-1980
PLP (Progressive Labor Party), 1964
Republic of N e w Africa, 1968-1980
Revolutionary Arm ed Task Force (Silahl Devrimci Saldr Grubu), 1980-
1981
RYM (Revolutionary Youth Movem ent), 1969
SD S (Students for a Dem ocratic Society), 1960-1969
SLA (Sym bionese Liberation Army), 1973-2002
S N C C (Student Nonviolent Coordinating Committee), 1960-1970'li yllar
W U O (Weather U nderground Organization), 1969-1977

129
Biyografik ksa notlar

ALMANYA

A N D R E A S BAADER: 194B d o u m lu . 196 8 yl ilkbaharnda ei G udrun

Ensslin'le birlikte m aaza yangnlarna katlana dek kukusuz marjinal,
bilinen faaliyeti yok. Ardndan M ays 1970'te, Ulrike M e in h o f ve G u d
run Ensslin'le birlikte RAF'n kurucularndan. 1972 ylnda yakalanr, 18
Ekim 19 77 'de hapishanede lr. l m resm olarak intihar eklinde
bildirilse de, bu yorum b u g n kimilerince tartlmaktadr.

G U D R U N E N SSL IN : 1940 ylnda papaz bir b ab an n kz olarak doar.

1965'ten itibaren Berlin Free Universitt'ta beeri bilimlerde tez hazr
lar ve Vietnam savana kar hareketlere etkin bir ekilde katlr. Andre-
as Baader'le birlikte 1968 ylndaki m aa za yangnlarna katlr, o nun
la birlikte yeraltna geer ve RAF' kurar. 8 Haziran 1 97 2'de yakalan
na dek rgtte yer alr. Baader gibi o da 18 Ekim 19 7 7 'd e hapishane
de l bulunur.

H A N S -J O A C H IM KLEIN: 1947 ylnda doar. Polis bir bab ann oludur.

Devrim ci Hcreler (RZ) militan olarak, 1975 ylnda V iyana'da OPEP
bakanlarnn rehin alnmas eylem ine Carlos'la birlikte katlr. 1977 y
lnda rgtten ayrlr ve 1998 ylnda Fransa'da yakalanna dek yasad
olarak yaar. 2001 ylnda 9 yl hapis cezasna arptrlr.

H O R S T M A H LE R : 1936 d o u m lu . S D S yesi. Berlin'deki Free U niver

sitt'ta hukuk rencisi, ardndan Baader ile Ensslin'in avukat. 1972
ylnda yakalanna kadar RAF'n yesidir. 14 yl hapse m ah k m edi
lir. 1980 ylnda hapisten kar. 2 0 0 0 ylnda ar sac N P D 'y e res
m en katlr.

U LRKE M E N H O F : 1934 d o u m lu . P arlam e n to -d M u h a le fe t yesi.

O dnem ki kocas Klaus-Reiner R hl'n y nettii K o nk re t dergisinde
1959-1968 arasnda gazeteci. 1970 ylnda Baader'i hapisten karr,
Ensslin ve Baader'le birlikte RAF' kurar. 1972 yaznda yakalanr ve tecri
de konulur. 9 M ays 197 6'da hcresinde -kim ilerince pheli bulunan
koullarda- asl bulunur.

130
BRIGITTE M O H N H A U P T : 1949 do u m lu . SPK'nn 1971'de dalm asna
dek militan. O tarihte RAF'a katlr. 1972-1977 arasnda hapistedir. Ar
dndan Christian Klar'la birlikte rgtn bana geer. Kasm 19 82'de
yakalanr ve savc Buback'n ve 1977 ylnda patronlarn patronu Sch-
leyer'in ldrlmesi, Eyll 1981'deki N A T O kart kom ando gibi ikin
ci kuak RAF'n en nem li eylemlerine katld iin be kez m ebbe-
te m ahkm edilir. ubat 2007'den itibaren artl tahliyeyle serbest b
raklmtr.

FRANSA

JOELLE A U B R O N : 1959 do u m lu . Katolik burjuva ailesiyle ailesiyle b

tn balarn kopartarak, 1970'li yllarn sonunda Paris'teki ev igalleri
ne katlr ve 1980 ylnda D o rudan Eylem'e girer. lk kez 1982'de ya
kalanr. Ertesi yl Regis Schleicher'le evlenir. 1984 ylnda serbest brak
lr. 19 85'te tam am en yeraltna geer ve 21 ubat 19 87'de yoldalaryla
birlikte yeniden yakalanr. 25 Ocak 1985'te General Audran ve 17 Ka
sm 19 86 'da Georges Besse cinayetlerinden m ebbete m ahkm edilir.
leri derecede kanser hastas olduu ndan Haziran 2004'te serbest bra
klr ve iki yl sonra lr.

N ATH ALE M E N G O N : 1957 ylnda ii bir ailede doar. 1978 ylnda Je-
an-M arc Rouillan'la birlikte D o rudan Eylem'i kurar. 21 ubat 19 87'de
yakalanr ve Joelle Aub ron'a atfedilen sularn aynsyla m ebbete m ah
km edilir. O da ciddi hasta olduundan, M ays 2007'den beri bir ya-
r-zgrlk rejiminden yararlanmaktadr.

A N D R E OLVER: 1943 do u m lu . ki yl boyunca edebiyat retm enlii

yapar ve 19 6 8 'd en sonra retm enlii elinden alnr. Proleter Sol'un
yeralt kolu olan N RP 'n in yesi. 1976 ylnda silah ve sahte kimlik ta
m aktan yakalanr. Hapishanede J.-M. Rouillan'la tanr. Onunla birlikte
AD 'n in kurucusu olarak 1 M ays 1979'da CN P F'ye kar ilk eyleme kat
lr. 1986 ylndan yakalanna kadar rgtn Lyon kolunun sorum lusu
dur. 1 989'da m ebbet hapse m ahkm edilir.

FREDERICH O R IA C H : 1953 do um lu. 14 yanda UJCml'ye katlr. Ardn

dan G P 'ye ve Filistin Komiteleri'ne, sonra da uluslararas Tugaylar ve
N ap a p 'a katlr. 1982 ylnda, Belika'daki Savaan Kom nist Hcreler

131
 lideri Pierre Carette'le birlikte Sub ve rsio n dergisini kurar. Son yakalan
Kasm 1987'dir.

J E A N -M A R C R O U ILL A N : G enlik ve spo r m fettii sosyalist bir babann

o lu olarak 1952 ylnda doar. Liseli Eylem Komiteleri, Liberter O to
no m Gruplar yesi olur, ardndan 1970 ylnda M IL 'e (Iber Kurtulu Ha
reketi), sonra da Gari'ye katlr. Aralk 1974 ile M a y s 1977 arasnda ha
pis yatar. A D 'n in kurucusudur. 198 7'de yakalanr. ki yl sonra meb-
bete m ahkm edilir. Aralk 2 00 7'de n beri bir yarm -zgrlk rejimin
den yararlanmaktadr ve yaynevinde almaktadr. o k sayda biyo g
rafik ve hapishane koullar zerine eserin yazardr.

REGIS SCH LEICHER: 1957 ylnda Katolik bir ailenin o cu u olarak doar.
Babas C F D T 'nin ulusal sekreteri, annesi ise engelli ocuklar iin bir ku
rum un sorumlusudur. N apap, ardndan da A D yesidir. M a rt 1984'te
yakalanr ve yl sonra, 31 M ays 1983'te Trudaine Caddesi'ndeki ta
rama eyleminden dolay ar m ebbet hapis cezasna arptrlr.

T A L Y A

RE N A T O C U R C IO : 1941 ylnda, Protestan bir bekr annenin o cu u ola

rak doar. 1963 ylnda Trente Enstits'ne kaydolur. M stakbel kar
s M argherita C agol'la orada tanr ve o nunla birlikte, srasyla, M etro
pol Politik Kolektifi'ni, Sinistra Proletaria'y, Eyll 1 970'te de BR'yi ku
rar. 1972 yaznda yeraltna geer, ilk kez Eyll 1974'te yakalanr. Erte
si yln ubat aynda karsnn kom utasndaki bir Kzl Tugaylar kom an
dosu tarafndan hapisten karlr. O ca k 1 97 6 'd a n N isan 1 99 3'e kadar
hapiste kalr. u an bir yayn kooperatifi olan Senseb ili aile foglief nin y
neticisidir.

M A R IO M O R E T T I: 1946 ylnda Katolik bir kk burjuva ailede doar.

"Scak So nbahar" srasnda Sit-Siem ens'te teknisyen olarak alr. 1971
ilkbaharnda BR'ye katlr. rg t n kurucular Renato Curcio ile Alber-
to Franceschini'nin yakalanm asndan sonra, 19 74 'te n itibaren hareke
tin lideri olur. 1978 ylnda A ldo M o r o 'y a ynelik eylem gru b u n u n so
rum lusudur. 1981 ylnda yakalanr ve alt kez m e b b e t hapse m ah
km edilir. 1994'te artl tahliye edilir. Lom bardiya b lge sinde biliim
hizm etinde almaktadr.

132
T O N I NEGRI: 1933 doum lu. 1967'de Padova'da felsefe profesr olur.
1969 ylnda Potere Operaio'yu, ardndan 1975 ylnda i zerklii'ni
kurar. 7 Nisan 19 79 'da yakalanr ve BR'nin dnce ustas olmakla su
lanr, ki doru deildir. 1983 ylnda Radikal Parti'nin milletvekili aday
gsterilir. Fransa'ya iltica eder ve 1997 ylna kadar orada kalr. Bu ta
rihte gnll olarak talya'ya dner. 17 yl hapse m ahkm edilir. 2003
sonbaharnda serbest braklr.

A D R IA N O SOFRI: 1942 doum lu. O da tannm bir entelekteldir. 1969

ylnda Lotta Continua'nn kurucusudur. rgtn 1976'da kendi ken
dini feshetmesine kadar lideridir. LC'yi M ays 1972'de komiser Calab-
resi'nin ldrlmesini finanse etmekle sulayan bir itirafnn sulam a
larndan sonra 1997 ylnda 22 yl hapse arptrlr. Bu mahkmiyet ger
ek bir skandala neden olur. Ar hasta olduundan u an ev hapsin-
dedir.

AMERKA BRLEK DEVLETLER

BILL AYERS: 1944 doum lu. SD S yesi ve ei Bernardine Dohrn'la birlikte

1969 ylnda VVUO'nun kurucularndan. Ei gibi o da, 6 Mart 1970'de
Greenvvich Village bom balam asndan sonra yeraltna geer ve 1981 y
lnda yetkililere teslim olana dek bu yaanty srdrr. Bugn Illinois
niversitesi'nde eitim profesrdr ve konuya dair ok sayda eserin
ve bir biyografinin yazardr.

B ERN A RD N E D O H R N : 1942 ylnda M acar Yahudisi bir baba ile sve k

kenli bir anneden doar. C h ica go 'd a hukuk renim i grr. Burada,
kiraclar, sonra da askere gitm eyi reddedenleri savunur. 1968 ban
da SD S 'y e katlr ve ertesi yl Bili Ayers'le birlikte VVUO'yu kurar. 1970-
1981 arasnda yeraltndadr. u an Northvvestern niversitesi'nde hu
kuk dersleri vermekte ve zor durum daki ocuklara hukuksal yardm
salayan bir merkezi ynetmektedir.

M A R K R U D D : 1947 ylnda, Polonya g m e n i Yahudi bir aileden g e l

m e yarbay bir babann ocuudur. 1968 ylnda Co lum bia niversi-
tesi'ndeki atm ann lideri, SD S 'n in son sekreteri, ardndan da W U O
yesi olan Rudd, 1976 ylnda rgtten ayrlr. N ew -M exico'daki bir li
sede m atem atik retmenidir.

133
JAPONYA

Y O K O N A G A TA : japon-Am erikan G venlik A n lam asn a Kar M cade

le Komitesi'nin kurucusu, ardndan R e n go Sekigun un (Birleik Kzl or
du) lideri olan Nagata, ubat 1 97 2'de -intihar e d e n - Tsuneo Mori'yle
birlikte yakalanr. 1972 kndaki N a g a n o katliamlar nedeniyle lme
m ahkm edilir.

K O Z O O K A M O T O : 1947 doum lu. Japon Kzl O rd u su 'n u n ynettii 30

M ays 1972'deki Lod havaalanna ynelik intihar saldrsndan tek ha
yatta kalan. srail'de m ebbet hapse m ahk m edilir. 1985 ylnda sra
il'le Filistinliler arasndaki bir m ahkm de i tokuundan yararlanr ve
Lbnan'a snr.

FU SA KO SH IG E N O B U : 1945 ylnda mtevaz bir evrede doar. Babas,

savatan sonra, 13 kiinin lm n planlayan ar sac The Blood Bro-
therhood League'e katlr. Japon Kzl O rd u su 'n u n lideridir. 1971'den
sonra Lb nan'a yerleir. K asm 2 0 0 0 'd e O sa k a 'd a yakalanr. ubat
2 006'da 20 yl hapis cezasna m ahkm edilir.

134
Rakamsal veriler

TABLO 1

1965-1967 Tarihlerinde A B D 'd e Irksal syan ve Karklklar

1965 1 966 1967

Karklk says 5 21 75
l 36 11 83
Yaral 1206 520 1897
Tutuklama 10245 2298 16389
Tahmini bedel
(milyon dolar olarak) 40,1 10,2 664,5

Kaynak: Ted G uit, Donatella Della Porta ve Cianfranco Pasquino (ed.), Terrorismo e
violenza politica, Bolonya, II Mulino, 1983, s. 120.

TABLO 2
Italyan rgtnn Gerekletirdii Saldr Says

BR PL NAP

Saldrlar 439 101 33

Mallara ynelik 316 62 ?
Kiilere ynelik 123 39 ?
Cinayetler 55 16 4

Kaynak: ileri bakanlnn millet meclisinde verdii istatistikler, 6 Temmuz 1982.

135
TABLO 3
Japonya'da U ch ig e b a 'n n Sonular (19 6 8-19 8 0)

O la y says Yaral says l says

1968 85 700 -

1969 308 1145 2

1970 175 527 2

1971 272 425 5

1972 183 340 2
1973 238 575 2
1974 286 618 11
1975 229 563 20
1976 91 195 8
19 77 41 57 10
1978 32 52 7
1979 22 40 8
1980 15 40 8

Kaynak: Livre blanc sur le erime, 1981, akt. Hiroshi Kavvahara, agy., s. 226.

TA BLO 4
talya'da Propaganda Eylemi Trleri ( % olarak)

BR D i e r silahl g ru p la r

"Fabrikalarda" propaganda 40 11
'T o p lu m s a l" pro paganda 6 31
Politik hedefler 24 10

Kaynak: Donatella Della Porta, II terrorismo di sinistra in Italia, Bolonya, II Mulino,

1990, s. 216.

136
TABLO 5
talya'da ve FA C'de Eylem Biimlerinin Geliimi (1970-1983, % olarak)

talya F AC

1970 100 0 0 0 20 0 40 40
1971 82,4 0 17,6 0 0 0 50 50
1972 84,6 2,6 12,8 0 47,4 0 31,6 21,1
1973 64,1 21,4 14,1 0 57,1 0 42,9 0
1974 80,4 10,8 4,3 4,3 66,6 16,6 16,6 0
1975 74,4 12,2 9,5 4,5 60,9 4,3 30,4 4,3
1976 77,8 10,7 5,8 5,8 70,6 0 23,5 5,9
1977 74,1 15,7 8,6 1,5 42,4 12,1 33,3 12,1
1978 65,5 23,7 10 0,8 78,3 4,3 0 17,4
1979 52,5 26,7 17,3 3,9 46,2 0 30,8 23,1
1980 47,4 22,9 26 3,8 90 0 10 0
1981 27 36,5 28,6 7,9 95,7 4,3 0 0
1982 10,2 24,5 42,9 22,4 97,4 2,6 0 0
1983 0 66,6 0 33,3 100 0 0 0
Toplam say 713 231 171 44 182 10 46 25
Toplam % 61,5 18,1 14,8 3,8 69,2 3,8 17,5 9,5

Kaynak: Donatella Della Porta, Social Movments, Political Violence and the State,
Cambridge, Cambridge University Press, 1995, s. 126-127.

137
TABLO 6
talya'da ve FA C'de Ar Solun Kurban Says (1 9 7 0 -1 9 8 3 )
|
o

-
S N.

K
~
fN fN fN
- -


2\
-
S eo 00
0\ |
talya 0 0 1 0 5 7 10 6 29 23 29 14 17 1 179

0 2 7 0 2 10 3 10 3 2 0 2 0 0 41
FA C

Kaynak: Donatella Della Porta, Social Movements, age.,, s. 128.

T A BLO 7
talya'da ve FA C'de Silahl Eylem Trleri ( % olarak)

talya ( 1 9 7 0 - 1 9 8 3 ) FAC (1 9 7 0 -1 9 8 0 )

P ropaganda eylemleri 61.1 (say = 783) 4 4 ,1 0 (say = 78)

Savunm a eylemleri 21.1 (say = 263) 3 7 ,3 0 (say = 66)
Baskya kar eylemler 1 7,3 (say = 219) 1 8 ,6 0 (say = 33)
Kaynak: Donatella Della Porta, Social Movements, age., s. 120.

TA BLO 8
A D 'n in Fransa Topraklarnda Gerekletirdii Eylem Trleri
( 1 9 7 9 -1 9 8 7 ,% olarak)2

Eylem trleri 1 9 8 3 ncesi 79 8 3 sonra s Toplam

Silahl so ygu n 10,86 (say = 10) 4 .34 (say = 4) 15,21 (say = 14)
Saldn 36,95 (say = 34) 42,39 (say = 39) 79,34 (say = 73)
Cinayet ya da
teebbs 1,08 (say = 1) 4 .34 (say = 4) 5,43 (say = 5)
Eylemlerin
toplam 48,9 (say = 45) 52,17 (say = 4 7) 100 (say = 92)

2 8. ve 9. tablolar benim tarafmdan polisin ve ok sayda militan kaynan ve

rileri temelinde hazrlanmtr. Unutulmu eyler olabilir, nk bu veriler
-kukusuz iki tarafn dmanl nedeniyle- her zaman rtmemektedir.

138
TABLO 9
Dorudan Eylem'in Fransa Topraklarndaki Kurban Says
(1979-1987, % olarak)

198 3 ncesi 1983 sonras toplam

Soygun ve saldrlar
srasnda kazaen37,5 (say = 3) 62,5 (say = 5) 100 (say = 8)
Kurunlamalar
srasnda kazaen 33,33 (say = 1) 66,66 (say = 2) 100 (say = 3)
Cinayetler 33,33 (say = 1) 66,66 (say = 2) 100 (say = 3)

Toplam 35,71 (say = 5) 64,28 (say = 9) 100 (say = 14)

TABLO 10
eitli Kzl Tugaylar'a yelikten Hapse Giren Militan Says

BR
Militan Walter BR-Partito
says BR Alasia Cuerriglia BR -P C C B R -U d C C

1337 911 113 147 93 73

Kaynak: Progetto memoria, La mappa perduta, Roma, Sensibili aile foglie, 1994.

139
T A BLO 11
Tugayclarn Sulandklar Blgeler ( % olarak)

BR

M ilitan Walter BR-Partito

says BR Alasia Cuerriglia B R -P C C B R -U d C C

Lazzio 16,4 - 15 65,6 37

Piemonte 15,9 2,7 21,3 3,2 4,1
Lom bardiya 14,7 96,5 1,4 4,3 1,4
Ligurya 14,6 - - 2,1 11
Toskana 10,8 - 49,6 11,8 11
Venetia 12,3 - - 9,7 12,3
C am pania 0,4 - 2,7 - 5,5
lke d 1,6 0,9 0,7 3,2 12,3
D ier 13,1 - 10,3 - 5,5

Kaynak: Progretto memoria, age.

TABLO 12
Italyan Aktivistlerin Meslekleri (% olarak)

u
u
5!

00 |
w
NAP

CQ

Oo .

ce c
O
o
VJ

oc
BR Alasia

00
M eslek Toplam

5.4

o'
Zanaatkr/ti jccar 3,9 4

00 00
7.5

00
3.5
T. ^

5,6
rn IV O

isiz/geici ite alan

rO

Marjinal 1,5 1,3

VO

1 00'
7.3 8.9 10,8
M em ur
m m m' a r -'

4.3 3.9 2,1

re tm e n 1 (N
23.5 11,8
16
rs m p- vo
oo' <N

ro m <N
W
3.8
^

Serbest meslek 3,7

5.8
12,9
4,6
00

Hizmet sektr
Ov Ov

12,2 14
16

renci

N N N N TT 00 T r - 0\ N
6,5
4,2
5,2
m w vo

' oo ' ro

Dier
ov"

(N

jfl
m r N w > \ 0 O w w > w .

o ' <N <N oo' r-' 00' - ^ fN r M

T . T
31,1

m' u-T ' t- ' oo m r On

31,9 26,4
*
Ov
ov'

0\

100,1 99,8 99,7

100 99,8 100,1
m

"
O'

*
fo

Toplam
Ov' ^

(say = 65)

fo
(say = 911I) (say = 1
ay = 147) iyi = 93)
(say = 40fJ7)
 EKL 1

142
Japonya'da Farkl Kzl Ordular

Kaynak: akt. Michael Prazan, Les Fanatigues. Histoire de l'Armee rouge japonaise, Paris, Seuil, 2002, s. 292-293.
 EKL 2
Dorudan Eylem'in Kkenleri

Enternasyonalist

143
 EKL 3

144
Kzl Tugaylardaki Blnm eler

Ekim 1985 - Haziran 1987

Ka y n a k a

P aroles d irectes. L eg itim iti, r&volte et rtvolu tion : au tou r d'Action directe, C ollectif,
Luce, Acratie, 1990.

Textes des p riso n n iers d e la F raction a r m te rouge et d e m itr e s lettres d'U lrike M ein-
hof, Paris, M aspero, 1977.

Apter, David ve Sawa, Nagayo, Agairsf the State. Politics and S ocial Protest in Ja p a n .
Cambridge (M ass), Harvard U niversity Press, 1984.

Ayers, Bili, Fugitive D ays, New York (N. Y .), Penguin Press, 2001.
Balestrini, N anni, Les Jnvisibies, Paris, POL, 1987.

Balestrini, Nanni ve M oroni, Prim o, L ord a d oro (1968-1977), Milan, Sugar Co Edi-
zioni, 1988.

Becker, Ju lia n , La B an d e B aa d er, Paris, Fayard, 1977.

Beraud, B em ard, L a G au ch c revolu tion naire au Ja p on , Paris, Seuil, 1970.

C atanzaro, R aim ond o (d er ), Id eo lo g ie, m ovim enti, terro rism i, B ologn e, 11 M uli
no, 1990.

, La p olitica d tlia violen za, Bologne, 11 M ulino, 1990.

Caute, David, 196 8 d an s le m onde, Paris, Rober Laffont, 1968.

Curcio, Renato, A visagc decou v erl, Paris, Lieu com m un, 1993.

Dam m am e, D om in iqu e; G o b ille, B oris, M atonti, Frederiquc vePudal, Bernard

(der ), M ai-Juin 68. Paris, I_Atelicr, 2008.

D arnell, M ich acl Y., A ction D irccte. U ltra-L cjt T e n o r u m in F ra n c e J 9 7 9 - J 987

Londra, Franck Cass, 1995.

145
D ella Porta, D onatella ve Pasquino, G ianfranco (der ), T e rro rism o e vio len z a politi-
co, B olog n e, II M ulino, 19 8 3 .
D ella Porta, D onatella, II ter r o r is m o di sin islra in Ita lia , B ologn e, 11 M ulino, 1990.

D ella Porta, D onatella, Social M ov em en ts, P olitic al V iolen ce a n d th e State, Cam brid-
ge, C am bridge U niversity Press, 19 9 5 .
D ohr, B em ard in e; Ayers, Bili ve Jo n e s, Je ff (d er), Sing a B attle Song. T he Revoluti-
o n a r y P oetry , S ta tem en ls, a n d C o m m u n ig u ts o f th e W e a th e r U n dergrou n d 1970-
1974, Nevv Y ork (N. Y ), Seven Stories Press, 2 0 0 6 .

D reyfu s-A rm and , G enev iev e; F ra n ck , R ob ert; Levy, M arie-F ra n o ise ve Z ancari-
n i-F o u m e l, M ich elle, L es a n n ees 68. L e tem ps d e la con testation , Brksel, Edii-
on s com p lexes, 2 0 0 0 .
E ric k so n , B on n ie H., S ecret S o cieties and Social S tru c tu r e s", S o c ia l F o rc es, 6 0 .
1 9 8 1 , s. 1 8 8 -2 1 0 .
F arrell, W illiam R., B lo o d a n d Rage. T h e S tory o j th e J a p o n e s e R ed A rm y, T oronto,
L exington B ooks, 1 990.
Feltrin elli, C arlo, Senior serv ice, Paris, E d itions C hristian B ourgois, 2 0 0 1 .

Fillieu le, O livier, L e D esen g ag em en t m ilitant, Paris, B elin , 2 0 0 5 .

Fillieu le, O livier ve Mayer, N onna (d er.), D evenirs m ilitan ts, R evue Jr a n a is e de
Science politig ue, 51 ( 1 -2 ), ubat-N isan 2 0 0 1 , s. 1 9 -2 5 , s. 1 9 9 -2 1 5 .

F o u rn e l, M ich elle, L es A n n ees 68. L e tem p s d e la co n testa tio n , B r k sel, E d ition s

C om plexe, 2 0 0 0 .
Ford , F ran k lin L., L e M eurtre p olitig u e. Du ty ran n ic id e au terro rism e, Paris, PU F,
1990.
G ailen i, M auro, R ap p orto sul terro rism o , M ilan, Rizzoli, 1 981.

G audard, Pierre-Yves, L e F a r d e a u d e la m tm o ire, Paris, Pion, 1997.

G axie, D aniel, E con o m ie des partis et retrib u tio ns du m ilitan tism e, Revue jr a n a
is e d e S c ie n c e p o lit ig u e , 2 7 ( 1 ) , 1 9 7 7 , s. 1 2 3 -1 5 4 .

G erassi, Jo h n , Lutte arm ee aux E ta ts-U n is", Les T em ps m o d e m e s , M ays 1 9 7 0 , s.

1 7 7 9 -1 8 3 6 .

G illin , Tod d , T h e Sucties: Y ears o j H ope, D ays o j R age, New Y ork (N . Y ), Bantam
B ook, 19 8 7 .

G ob ille, Boris, M ai 68, Paris, La D ecouverte, coll. Repfcres, 2 0 0 8 .

G ra n jo n , M a rie-C h ristin e, L A m triq u e d e la c o n testa tio n . L es a n n e e s 6 0 aux ta ls-

Unis, Paris, Presses de Scien ces Po, 19 85.

Floch schild , A rlie Russell, E m o tion W o rk , F eelin g R ules, and Social S tru ctu re",
A m erican J o u r n a l o j S o cio lo g y , 8 5 , 1 9 7 9 , s. 5 5 1 -5 7 5 .

Ja c o b s, Ron, T h e W ay th e W ind b lew : A H istory o j th e W ea th er U ndergrou n d, New

Y ork (N . Y ), V erso, 1 997.

Jo n e s, T h ai, A R a d ic a l Line: F ro m th e L a h o r Movement to th e W c a th cr U nderground,

O ne Fam ily's C en tury o j C on scien ce, New York (N . Y ). Free P ress, 2 0 0 4 .

146
Kavvahara, H iroshi, Lin treccio tradizionalism o-m odem ism o nel terrorism o giap-
ponese", D onatella Della Porta ve G ianfranco Pasquino (d er.), Terrorism o e vio-
lenza p olitica iinde, Bologne, 11 M ulino, 1983, s. 2 0 7 -234.

Keniston, K enneth, Youth an d Dissent, New York (N. Y.), Harcourt Brace Jovano-
vich, 1971.

Kitschelt, H erbert, New Social M ovem ents and the D ecline of Party Organizati-
o n ", Rssel J . D alton, Manfred Kuechler, C hallenging the P olitical O rder: Nevv
S ocial an d P olitical M ovem ents in W eslem D em ocracies iinde, O xford, O xford
University Press, 19 9 0 , s. 1 7 9-208.

Klein, H ans-Joachim , La Mort m ercenaire, Paris, Seuil, 1990.

Lavabre, M arie-C laire ve Rey, Henri, Les M ouvements de 1968, Paris, Casterm an,
1998.

Lacroix, B em ard, Les jeu n es et l'utopie: transform ations sociales et representati-

ons collectives dans la France des annees 1968, M(lan ges offerts au professeu r
Ja c q u es Ellul iinde, Paris, PU F, 1983, s. 7 19-742.

Le Goff, Jean-P ierre, M ai 68, l'htritage im possible, Paris, La D^couverte, 2002.

Lipset, Seym our M artin, R ebellion in the University, Chicago ( 1 1 1 ) , The University
of Chicago Press, 1971.

Marighella, Carlos, Mini m anuel d e g u irilla urbaine, Paris, Seuil, 1973.

McAdam, Doug, Recruitm ent to High Risk Activism: The Case of Freedom Sum-
m er, A m erican Jo u tn a l o f S ociology, 9 2 , 1986, s. 64-90.

, F reedom Sum m er, O xford, O xford University Press, 1988.

, The Biographical C onsequences of Activism, A m erican S o ciological Review,

54, 1989, s. 7 4 4 -7 6 0 .

, In itiator and Sp in -off M ovem ents: D iffusion Processes in Protest C ycles,

Mark Traugott (der ), R epertoircs and C ycles o f C ollective Action iinde, Durham,
Duke University Press, 1995, s. 2 1 7 -2 39.

Melucci, Alberto, L in ven zion e del p rtsente, Bologne, U Mulino, 1982.

M itscherlich, A lexandre ve Margarete, Le Deuil im possible, Paris, Payot, 2005.

Peterson, Richard E., T he S cop e o f O rgan ized Student Protest in 1967-1968, Prince-
ton (N. J .) , Educational Testing Service, 1968.

Pisier, Evelyne, Paradoxes du gauchism e", Pouvoirs, 39, 1986, s. 15-23.

Progetto m em oria, L a m ap p a perdu ta, Roma, Sensibili aile foglie, 1994.

Prazan, M ich ael, L es F an a tiq u es. H istoire de VArmte rougc ja p o n a is e , Paris, Seu
il, 2 002.

Rolland-D iam ond, C aroline, Students for a Dem ocratic Society ou 1c cenre du rc-
seau de la nouvelle gauche am^ricaine dans les annees 1960". Bullctin de l'lnsti-
tut P icrrc Rcnouvin, Ekim 20 0 4 .

Rouillan, Jean-M arc, Dc m em oire (1). Les jou rs du dtbut: un aufomnr 19 7 0 Toulou-
se, Marsilya, Agone, 20 0 7 .

147
Salles, Je a n -P a u l, L a Lig u e co m m u n iste r e v o lu tio n n a ire 1 1 9 6 8 -1 9 8 1 ), Rennes, Pres-
ses u n iversitaires de R en nes, 2 0 0 5 .

Sch ifres, Sebastien, L a M ou v an ce a u to n o m e en F ra n c e d e 197 6 1984, m em oire de

m a lin se, niversite Paris-X , 2 0 0 4 .

Snow , David A.; Z u rcher, L ouis A. ve S h eld on , E k la n d -O ls o n , S ocial Netvvorks

and S o cia l M ov em ents: A M ic ro stru c tu ra l A p p ro ach to D iffere n tia l R ecruit-
m e n i, A m erican S o c io lo g ica l R eview , 4 5 (5 ), E k im 1 9 8 0 , s. 7 8 7 -8 0 1 .

Soccorso, Rosso, B rig a te rosse, M ilan, F ellrin elli, 1 976.

Som m ier, lsabelle, Mai 6 8: sous les paves d'une page o ffic ie lle, Socits con tem po-
raines, 2 0 , Aralk 1 9 9 4 , s. 6 3 -7 9 .

, Les annees 6 8 enire loubli et l etrein te des ann ees de p lo m b , Politvc, 3 0 ,1 9 9 5 ,

s. 1 6 8 -1 7 7 .

, L e T erro rism e, Paris, F lam m arion, 2 0 0 0 .

, Du terrorism e com m e violence to tale?, Revue in te m a tio n a le d e Sciences so-

cia les, 2 0 0 3 , s. 5 2 5 -5 3 3 .

, La m enace terroriste: entre logiques experts et m o bilisation des p assions po-

litiqu es", A nne-M arie D illens (d er.), L a Peur, B ru xelles, Facu ltes universitaires
Sain t-L ou is, 2 0 0 6 , s. 6 7 -8 4 .

, L a V iolence p o litiq u e et son d e u ii L a p r ts 68 en F ra n c e et en Italie, R en nes, Pres-

ses universitaires de Rennes, 2 0 0 8 [2. b ask.].

Steiner, Anne ve Debray, L oc, RAF. G u erilla u rb a in e en E u ro p e o c cid en ta le, Paris,

LEchappee, 2 0 0 6 .

Stein h o ff, P atricia G ., H ija ck ers, B o m bers, and B ank R o b b ers: M an agerial Sty-
le in the Ja p a n e se Red A rm y ", T h e J o u r n a l o f A sian S tu d ies, 4 8 ( 4 ) , 1 9 8 9 , s.
7 2 4 -7 4 0 .

Tarrow , Sidney, D em o c ra cy a n d D iso rd er: P rotest a n d P olitics in Italy, 1 9 6 5 -1 9 7 5 ,

O xford , O xford University Press, 1 989.

Tilly, C h arles, F ro m M o b iliz atio n to R ev o lu lion , R eadin g (M a ss.), A ddison W es-

ley, 1 978.

T o u ra in e, A lain, L e M ouvem ent d e M ai ou le c o m m u n ism e u to p iq u e, P aris, Seu il,

1 968.

V aron, Jerem y , B rin ging th e W a H om e: T h e W ea th er U n d erg rou n d , th e R ed A rm y

F action , a n d the R ev olu tion ary V iolen ce in the 6 0 ties a n d 70ties, B ekerley (C alif.),
U niversity of C alifornia Press, 2 0 0 4 .

W isler, D om in iqu e, V iolen ce p o litig u e et m ou vem en ts s o c ia ux. Et de su r les radica-

lisa tio n s s o c ia le s en S u isse d u ra n la p t r io d e 1 9 6 9 -1 9 9 0 , C en ev re, E d itio n s Ge-
org, 1 994.

148
Aadaki sitelerde b irok m etin ve rgt iletiim bilgisi bulunabilir:
http://www.action-directe.net

http://etoilerouge.chez-alice.fr

http://infokiosques.net (zellikle W U 0 yla ilgili belgeler) hltp://www.terrorisme.

net http://www.baader-meinhof.com http://www.studentsforademocraticsoci-
ety.org/

149