KARIIMLARIN AYRILMASI
Eleklerin gzenek bykl eleme
Karmlarn oluumu fizikseldir. Bu nedenle
karmlar fiziksel yntemlere bileenlerine
ayrlrlar. Karmlar bileenlerine ayrmak iin;
- Tanecik Boyutu
- Younluk Fark
- Kaynama Noktas Fark
- znrlk Farl
- Erime Noktas fark
- Manyetik zellikler
gibi fiziksel zelliklerden yararlanlr.
TANECK BOYUTU FARKINDAN
YARARLANARAK KARIIMLARI
AYIRMA
Baz karmlar farkl byklkteki
taneciklerin karmndan oluur. Bu
karmlar;
- Ayklama
- Savurma
- Eleme
- Szme
- Diyaliz gibi yntemlerle
bileenlerine ayrlabilir.
1) Ayklama
Ayklama; maddelerin tanecik bykl renk,
parlaklk gibi fiziksel zelliklerinin farkllna
dayanan ve daha ok basit karmlarn
ayrlmasnda kullanlan bir yntemdir.
Ayklama, kat-kat heterojen karmlar
ayrmada kullanlr.
2) Eleme
Boyutlar birbirinden farkl olan kat-kat
heterojen karmlar bileenlerine ayrma iin
yaplan ayrma ilemlerinden biridir. Eleme ile
yaplan ayrtrmalarda elek ad verilen ara
kullanlr.
yaplacak karma gre farkllk gsterir.
3) Szme
Sv-kat ve gaz-kat heterojen karmlarn
szge, filtre vs. gibi aralar yardmyla
bileenlerine ayrma yntemidir.
rnein demlikteki ay karmnn ay
tanelerinden (kat-sv heterojen karm)
ayrlmasnda szge kullanlrken aralarda
havadaki toz taneciklerinin (kat-gaz heterojen
karm) motora gemesini engellemek iin
havadan ayrlmasnda filtre kullanlr.
Szme ilemi iin laboratuarda szge kad
ve huni kullanlr.
4) Diyaliz
Diyaliz, yar geirgen bir zar araclyla kanda
yksek younlukta bulunan baz zararl
maddelerin difzyon yoluyla diyaliz svsna
gemesi prensibine dayanr.
Diyaliz ileminde kullanlan yar geirgen
zarlarn en nemli zellii, tanecik boyutu kk
olan maddeleri geirmeleri, byk olanlar ise
geirmemeleridir. Bu sayede kandan re, keratin
gibi kk molekll zararl maddeler
temizlenirken kan proteinleri, kan hcreleri gibi
tanecik boyutu byk ve yararl maddeler kanda
kalr
 YOUNLUK FARKINDAN
YARARLANARAK KARIIMLARI
AYIRMA
Birbiri iinde znmeyen kat-kat, kat-sv veya
sv-sv heterojen karmlar, bileenlerin farkl
younlukta (zktlede) olmasndan yararlanarak
ayrma yntemidir. Bu zellikten;
- ktrme
- Flotasyon (Yzdrme)
- Dekantasyon (Aktarma)
- Ayrma hunisi kullanarak ayrma
Yntemlerinde yararlanlr.
1) ktrme
Analizlerde ok sk kullanlan ktrme ilemi,
iki zeltinin tepkimeye girmesi sonucunda
istenilen maddenin ktrlmesi esasna
dayanr.
Bu ilem srasnda oluan katya kelti
(kelek), ileme de ktrme denir.
ktrme ileminde oluan tanecikler ok
kkse kme ileminin tamamlanabilmesi
iin santrifj kullanlr.
Santrifj cihaz ierisine konulan tplerin ok
hzl bir ekilde belli bir a ile dndrlerek
kat maddelerin dibe kmesini salar.
2) Flotasyon (Yzdrme)
Younluu sudan az olan kat taneciklerin su
yzeyine ykseltilerek uzaklatrlmasna
yzdrme veya flotasyon denir.
rnein odun tala-kuru kum karm suya
atldnda younluu suyunkinden fazla olan
kum dibe kerken younluu sudan az olan
odun tala suda yzer.
Flotasyon ayn zamanda metal cevherlerinin
zenginletirilmesi amacyla da kullanlr. Metal
ierisindeki gangn metal cevherinden
uzaklatrlmas iin kullanlr.
3) Dekantasyon (Aktarma)
Kat-sv heterojen karmndaki kat ksm
ktkten sonra stteki sv ksmn baka bir
kaba aktarlmas ilemine dekantasyon denir.
rnein, amurlu suyun bekletilerek amur
ksm dibe ktkten sonra stte kalan berrak
suyu baka bir kaba aktarma dekantasyona
rnektir.
 rnek 2)

4) Svlar Younluk Fark ile Ayrma

ki sv birbiri ierisinde znmyorsa,

heterojen karm yani emlsiyon oluur. Bu
svlarn zktleleri fakl ise, ayrma hunisi
kullanlarak ayrma ilemi yaplr. rnek 3)

rnek 4)

rnek 1)
rnek 5)
 KAYNAMA NOKTALARI 2) Basit Damtma
FARKINDAN YARARLANARAK
Bir svnn stlarak buharlatrldktan
KARIIMLARI AYIRMA
sonra soutularak tekrar
Kaynama scakl svlar iin bir ayrt edici younlatrlarak elde edilmesine
zelliktir. Kaynama noktalar farkllndan damtma denir.
yararlanarak homojen karmlar bileenlerine
ayrabiliriz. Kat ve svdan oluan homojen
- Buharlatrma karmlar ve kaynama noktalar fark
- Basit Damtma (Destilasyon) 40oCnin zerinde olan sv-sv
- Ayrmsal Damtma homojen karmlar bileenlerine
(Fraksiyonlu Destilasyon)
ayrmak iin basit damtma yaplr.

1) Buharlatrma
Sv- kat homojen karmlar (zelti) ayrmak
iin kullanlan bir yntemdir.

Sadece karmdaki katy elde etmek istiyorsak

karm starak svy buharlatrarak
uzaklatrabiliriz.

Bu durumda kapta sadece kat kalr ve karm

ayrlm olur. Fakat elimizde sadece kat olan
bileen kalmtr. Sv bileen atmosfere
karmtr.
rnek: Denizlerden gllerden tuz eldesi
3) Ayrmsal Damtma (Fraksiyonlu
Destilasyon)
Sv-sv homojen karm (zelti) lerinin
ayrlmasnda kullanlr. Karmdaki svlarn
kaynama noktalar ayrmsal damtmaya kyasla
daha yakn olabilir.

Ham Petroln Damtlmas (Petrol
Rafinasyonu)
Ham petrol ok sayda uucu maddenin bir
karmdr. (Benzin, gaz ya, mazot vb.)
Rafinerilerde damtma kulelerinde ierisinde
bulunan maddelere ayrlr. Bu ileme ayrmsal
damtma denir.
Petrol rnleri srasyla;petrol gazlar, benzin, gaz
ya, mazot, fuel oil, makine yalar ve asfalttr.
Koaglasyon (Phtlatrma)
Suya baz kimyasal maddeler ekleyerek kme
zellii iyi olmayan askdaki kat maddelerin daha
iyi kebilen phtlar haline getirilmesine
koaglasyon (phtlatrma) denir. Suyun artlmas
ilemlerinde koaglasyondan yararlanlr.
- SERT SULARIN YUMUATILMASI
Yapsnda ok deerlikli metal iyonlarn
(zellikle Mg2+ ve Ca2+) bulunduran sulara sert
su denir.
Bu iyonlarn sudaki sertlii arttka suyun
sertlii de artar.
- Sert sular temizleme ilemlerinde daha
fazla sabun tketilmesine neden olur.
- Makine ve kazalarda kirelenmeye sebep
olur.
- Belirli bir sertlik derecesinden sonra suyun
tad aclamaya balar. Sert sular deiik
yntemlerle yumuatlabilir. yon
deitiricili sistemler bu yntemlerden
biridir.
yon Deitiricili Sistemler
Sert suda bulunan Ca2+ ve Mg2+ iyonlarnn Na+
iyonu ile yer deitirmesi iin kullanlan
sistemlere iyon deitiricili sistemler denir. Bu
tr sistemlerde genellikle reine kullanlr. Sert su
reine zerinden geirilirse sertlik oluturan Ca 2+
ve Mg2+ iyonlar Na+ iyonu ile yer deitirir ve
suyun sertlii giderilmi olur.
KARIIMDAK BLEENLERN
ZNRLK FARKINDAN
YARARLANARAK AYIRMA
 1) zme
2) Kristallendirme
3) Ayrmsal Kristallendirme
4) Ekstraksiyon (ztleme)
1) zme
Kat-kat heterojen karmlarn (adi karmlar) -
bileenlerinden birini zen dierini zmeyen -
bir sv ekleyerek birbirinden ayrma ilemidir. -
rnek: Tuz+kum karmn su yardmyla
ayrmak.
2) Kristallendirme
Katlarn znrlkleri genellikle scaklk
arttka artar. Bu yzden zelti iinde znm
halde bulunan kat soutularak zcden
ayrlmas salanlabilir.
Scakl deitirerek zelti iindeki katy
kristal halinde ayrmaya kristallendirme denir.
rnek: ekerli suyun buz banyosuna konularak
soutulmas sonucu znen ekerin
kristallenmesi
3) Ayrmsal Kristallendirme
Ayn svda znen iki ya da daha fazla katnn
znrlklerinin scaklk deiiminden farkl
etkilenmesi zelliinden yararlanarak yaplan
ayrma ilemine ayrmsal kristallendirme denir.
rnein eker tza gre scaklk deiiminden
daha fazla etkilenir. Bu nedenle zelti
soutulduunda eker kristallenir.
4) Ekstraksiyon (ztleme)
Karmn iinden zc madde yardmyla sblimleme zellii olmayan bir madde karm
istenilen maddenin zcye ekilmesi dierlerinin
karmda braklmas ilemidir.
rnek:
- ayn su yardmyla iindeki renk ve koku
veren maddelerin suya ekilmesi (ayn
demlenmesi)
- ieklerden alkol yardmyla parfm yapmak
iin esanslarn ekmek,ila retimi
- Bitkilerden hekzan yardmyla yan ekilmesi
St aacndan aspirin eldesi
Tuzlu topraktan tuz eldesi
eker pancarndan su yardmyla ekerin
ekilmesi
ERME NOKTASI FARKI LE
AYIRMA
Erime noktas katlar iin kimlik zelliklerinden
biridir. Bu nedenle farkl katlarn erime noktalar
birbirinden farkldr.
Erime noktalar fark ile ayrma kat-kat
karmlarn bileenlerine ayrtrlmas iin
kullanlabilen yntemlerden biridir.
rnein alamlarda erime noktas dk olan
kat nce erir ve erimeyen kat szlerek
alamdan ayrlr.
SBLMLEME LE AYIRMA
Kat bir maddenin svlamadan gaz haline
gemesine sblimleme denir. Kat kat
karmlarnda sblimleebilen bir madde ile
sblimleme zellii ile ayrlabilir. rnein tuz
naftalin karm stldnda naftalin
sblimleebilirken tuz herhangi bir deiiklik
olmadan kapta kalr.
 rnek 7)

MIKNATIS LE AYIRMA
Demir(Fe), nikel (Ni) ve kobalt (Co) metalleri
mknats tarafndan ekilebilir. Bu nedenle bu
metallerin bulunduu karmlar mknats ile
rnek 8)
ayrlabilirler.
Not: Alamlarda demir, nikel veya kobalt
bulunda dahi mknats yntemi kullanlarak
ayrlmazlar. Alamlar erime noktas fark ile
ayrlabilirler.

rnek 9)

rnek 6)
rnek 10)

rnek 11) rnek 13)

rnek 12) rnek 14)