GZ VE KTDAR: VTRNLERE DEL GKYZNE

BAK!

Do. Dr. Bar OBAN

Dou niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi
letiim Bilimleri Blm
bcoban@dogus.edu.tr

zet: ktidarn gz ya da gzn iktidar tm toplumsal dnce ve pratiklerimizi

belirlemektedir. Dnyay iktidarn gznden deil baka bir dnya mmkn
diyenlerin gznden grmek, zgr bir dnya kurgusunun ilk admdr. Gzn
iktidarna kar verilen mcadele alternatif yeni medya temelinde kar kltrn ve
bu balamda alternatif gzn yaratlmas mcadelesini beraberinde
getirmektedir. ktidarn gsterisine kar yeni toplumsal hareketler iktidarn
kurgusunu paralayan yeni bir alternatif gsteri kltrn praksisleri temelinde
yaratmaktadrlar. ktidarn yanlsamal ve tketimci gsterisine ve kltre kar
toplumlarn tek ans vitrinler yerine zgrlklerinin haritasn sunan gkyzne
bakmaktr.
Anahtar Kelimeler: iktidar, gz, toplumsal hareketler

EYE AND POWER: TURN YOUR EYES TO SKY NOT TO

SHOPWINDOWS

Abstract: The power of eye -or eye of the power- determines our social thought and
practice. The first step of theorizing a free world is to reject to see the world from
the eye of power, and simultaneously seeing it from the eyes of those who say
another world is possible. The resistance against the power of eye is parallel to the
struggle for creating a counter-culture and in this context an alternative eye. New
social movements create their alternative visual culture against the culture of the
spectacular power, and this culture crashes the current fiction of the show society.
As a way of resisting against the illusinary visual world of the system of a
consumerist culture the only chance that people have is to turn their eyes to sky
instead of shopwindows.
Keywords: power, eye, social movements

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
2 Gz ve ktidar: Vitrinlere Deil Gkyzne Bak!

1. GR

Kapitalist iktidar toplumsal denetimin salanmas srecinde gz ar bir

biimde vurgulamtr, gz-merkezli bir toplumsal sistem ina etmi olan kapitalizm,
toplumu sreen bir gzetim altna tutmay hedefler. Foucaultcu anlamda panoptik
iktidar -grnmeden gren iktidar- toplumu gzn basksyla tahakkm altna
alnr. Foucaultcu yaklam temelinde iktidarn gz (2003) zerinden iledii
iddia edilen panoptik sistemde temel vurgu iktidardadr. Ancak vurgunun gz
zerinde olduu bir yaklamda ayn biimde olasdr; toplumsal yaam alanlarnda
gz-merkezli bir biimde uygulanan iktidar biimi gzn iktidar (oban, 2008)
olarak adlandrlabilir. Gzetim, iktidarn temel denetim biimlerinden birisi haline
gelirken, gz de nemli bir iktidar organna dnmtr. Kapitalist retim
srelerinde de gz merkezi bir nem kazanmtr. Bunun yannda, tketim
kltrnn geliimi ile birlikte toplumsal gzn yaps deimitir ve gz
tketimci bir biim kazanmtr. Gz bu anlamda, gereklii anlamlandrmak ve
dntrme gcn yitirmi, iktidarn rd duvarlarn dn grmeyecek kadar
hastalanm, miyoplamtr.
Tketim kltrnn medyay, zellikle de sinemay ve televizyon programlarn
kullanarak topya olarak sunduu tketim toplumu, grsel tketimin ve tketici bir
gzn ortaya kmasna neden olmutur. Gz krlemi bir tketim organna
dnmtr, toplumsal var olu koullarna dair krleme yaayan toplumlar,
iktidarlarn kendilerine sunduklar aynalar labirentinde zgrlklerini yitirmitir. Bu
balamda, baka bir dnya mmkn diyen genel olarak yeni toplumsal
hareketlerin, yani anti-kapitalistlerin, kreselleme kart aktivistlerin ve gnmzde
Arap Bahar ve Occupy (igal et) aktivistlerinin vitrinlere deil gkyzne bak
slogan kapitalist kltre kar alternatif bir kltr oluturmann olanaklln
ortaya koymaktadr. Bu ar gndelik yaama siyasal bir mdahaledir, imdinin ve
gelecein paylamc, eitliki bir biimde kurgulanabileceini dile getirmektedir.

2. KTDARIN GZ, GZN KTDARI

Tarihsel olarak, gz iktidarn temel belirleyenlerinidir, toplumlarn varoluunu

anlamlandrlmas balamnda birincil nemde olan gz zerinde kurulan iktidar
toplumun gereklii anlamlandrmas zerinde kurulan iktidar anlamna gelir. ktidar
simgesel bir dzene sahiptir ve simgeler zerinden kendisini retir, ayrca hem
nesneleri hem de gstergeleri retim ilikileri ve toplumsal ilikiler balamnda
rgler, her iktidar biimi, kendi dneminin teknolojilerini kullanarak, toplumsal
yaam ya da grsel dnya zerindeki denetimini toplumsal gz zerinden kurar.
ktidarn merkezi olarak tanr ya da tanr-krallarn, kutsal iktidarlarn toplum
zerindeki denetiminin gstergesi olan gz, kapitalizm ile birlikte din d, kutsal
olmayan iktidarn yeni biimlerine gre dnm geirmi, ancak temel ilevini
yitirmeden, gndelik yaamn merkezi denetim elerinden biri olmay
srdrmtr. Gz, iktidarn ortaya kyla, eitler-aras ilikilerin yaratcs
olmaktan karak, eitsizlii yaratan ve srdren iktidar organna dnmtr.
Kapitalist iktidar biimlerinin oluum srecinde iiler zerinde ve sonrasnda tm
toplumsal yap zerinde kurulacak olan iktidarn yapsnn ilksel kurgularndan bir

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
 Bar oban 3

tanesidir. Kapitalist sistem, geleneksel toplumlarda ou kez emekleri zerinde ok

daha byk lde denetim sahibi olan iileri disipline etmenin yeni yollarn
uygulamaya soktu (Lyon, 1997; 55), retim biimleri ve toplumsal ilikilerin
deiimi ile birlikte denetim biimleri de deimi ve dnmtr. Harveyin (2008;
84) belirttii gibi militarizmin teknolojik mdahalesiyle iletiim alannda uzamn
maddi ieriinden nihai olarak arndrlmas okuluslu, uluslararas sermaye yaplar
tarafndan tm dnyay dntrecek biimde kullanlmaya balanmtr ve sonuta
sermayenin uzamsal faaliyetlerini annda koordine etme aracna dntrlmtr1.
Kapitalist iktidar toplumsal denetimin salanmas srecinde gz ar bir biimde
vurgulamtr, grnmeden gren iktidar ile toplumun bilinyapsn gzn
basksyla tahakkm altna alnr, tutsaklatrlr2. Gzetim, iktidarn temel denetim
biimlerinden birisi haline gelirken, gz nemli bir iktidar organ haline gelmitir
ve iktidarn gz yaam bir hapishaneye dntrmtr3. zellikle, retim
srelerinde iilerin denetim altna alnmas ve sonrasnda tm yaam alanlarnn
iktidarn gz iin grnr klnmtr. Kapitalizm tm yaam alanlarn retim ve
tketim sreleri balamnda toplumun denetim altnda tutulabilecei biimde
yaplandrlmtr, bu balamda mekann politikas da gzn iktidarna4 dayanan
bir mimari biime sahip klnmtr. Kapitalizmde gz hem retim hem tketim
srecinde youn bir ekilde kullanmdadr, gzn iktidar kesintisiz bir biimde farkl
gzleri, gzetim sistemlerini kullanarak doumundan lmne dek zneleri
denetim altnda tutmaya ve bu denetimi zneler iin sradan ve meru klmaya alr.
Toplumsal bedenin grnmeden gren iktidar tarafndan disipline edilmesi,
sreen bir gzetim sistemi ile gerekletirilir. Panoptik bir manta sahip olan
sistem, toplumsal zneleri biimlendirirken, gzetlenmeyi ve seyretmeyi
normalletirir. Gzetim toplumu balamnda toplum iin gzetlenmek olaan bir
durumdur, hatta sado-mazoist bir biimde toplum gzetlenmekten zevk alr bir hale
gelir. Ayn biimde, toplum rntgencilii gndelik yaamn bir paras haline
getirir, toplum farkl biimlerde birbirlerini gzetleyen insanlar haline gelir. Gzetim
toplumu asndan, gerekte iktidar iin en byk baar toplumsal bilincin kendi
gardiyan haline gelmesidir, yani iktidarn gznn toplum tarafndan
iselletirilmesidir. Tm toplumsal yaam bu srete bir hapishaneye dntrlm
olur. Kapitalizmin evrim sreci ayn zamanda gzetim ve denetiminde evrim
srecidir, kapitalist iktidar bilimsel geliimi retimsel srelerde olduu gibi
ynetimsel srelerde de kullanr. Panoptik iktidar yaps, temel olarak toplumun
bata retim srecinde olmak zere tm toplumsal ilikiler balamnda denetlenmesi,

1
yeri enformasyon toplumunun merkezidir. Ayrca iyerinde gzetim, zellikle de internet temelli
iletiimle birlikte dramatik boyutlarda bir art gstermitir (DUrso, 2006: 282).
2
Gzetleyen bir bak ve bakn arln zerinde hisseden herkes, bak yle iselletirir ki,
sonunda kendini gzetleme noktasna varr; bylece herkes kendi zerinde ve kendine kar bu
gzetlemeyi iletecektir (Foucault, 2003: 95).
3
Foucault panoptik sistemin teme hedefinin tutukluda, iktidarn otomatik ileyiini salayan bilinli
ve srekli bir grlebilirlik halini yaratmak olduunu belirtir. Ayrca bu sistem gzetim altnda
tutmann, eylemi itibariyle kesintili olsa bile, sonular itibariyle srekli olmasn salamak
(Foucault, 1992: 252), yani tm tutsaklarn tm zaman ve mekanlarna bulac bir biimde mdahil
olan ve belirleyen bir sistem olduunu ortaya koyar.
4
Gzn iktidar toplumu tecrit iersinde mutlu bir biimde yaamas iin gereken bilinyapsn
iletiim aralarn etkin bir biimde kullanarak yaratrken, toplum gzetlenmeyi iselletirmenin
dnda, gzetlenmeyi arzular bir hale gelir (oban, 2008: 137).

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
4 Gz ve ktidar: Vitrinlere Deil Gkyzne Bak!

gzetlenmesi ve disipline edilmesi zerine kuruludur. ktidarn gz toplumsal

yaam reten bedenleri denetim altnda tutar, ezilenlerin toplumsal muhalefetini
engellemek iin sreen bir ideolojik biimlendirmeye bavurulur, ancak byk
birader bask ve iddetini tm sylemleri ve eylemleriyle dorudan ya da dolayl
olarak aa vurur.
Sreen yaylmaclk ve smrgecilik kapitalizme ikindir, kapitalizm kendi
geliimini engelleyen tm snrlar ortadan kaldrr, yeni kresel sistem akkan,
snrsz bir biimde yaylan, ok iyi rgtlenmi ve tm dnya nfusunu kapsayan
(Foster, 2005: 171) bir yapya sahiptir. Bu snrlarn ortadan kaldrlmas, tm
dnyada toplumlarn daha fazla snrlandrlmas ile gerekletirilebilir. Bu anlamda,
kresel kapitalizm yerel iktidarlar marifetiyle kresel iktidarn tm dnyaya yaylm
anlamna gelir. Kresel iktidarn gz tm dnyay denetleme amacn tar ve bu
sre teknolojik geliimlerle dorudan bantldr. Kresellemi gzetleme...
dnyann pek ok yerine yaylm ldeki kapitalizmin genel ekonomik yeniden
yaplandrlmasna (Lyon, 2006: 210) hizmet etmektedir. Tm dnyay gzetim
altnda tutmak isteyen kresel iktidar, kresel bir panoptikon yaratmay
amalamaktadr, sava teknolojilerini kullanarak tm dnyay nce gzn iddeti ile
tahakkm altna almay hedeflemektedir. Gzn iddetin ilksel esine
dntrlmesi, grnrln tutsakla dnmesini beraberinde getirmektedir.
Yeni medya ve mecralar bu srete hem cephede hem de cephe gerisinde iktidarn
gz olarak i grmekte, yarattklar kltr ile gzn iddetini doal, sradan bir
gereklik olarak ortaya koymaktadr. Gzn iddeti giderek tm yaam alanlarnda
etkin hale gelmekte, devletin iddet aygtnn en etkin iddet biimlerinden biri haline
gelmektedir. ktidarn gzetim alanndan kmak su ilemekle e anlaml saylmaya
balanaca bir sre yaama geirilmektedir. nsanlardan istenen ise gnll olarak
hem iktidarn gznn iddetinden zevk almak hem de gzlerini ona teslim ederek,
direnenler zerinde bask oluturmaktr. Kresel kapitalizm tm dnyada etkin bir
denetim a ile toplumlar gzetim altnda tutmaktadr. Enformasyon ve iletiim
teknolojilerinin geliimi zellikle de uzay teknolojileri ve militarist teknolojinin
geliimi, tm dnyay ve yaam alanlarn denetleyen akkan gzetimi (Bauman
ve Lyon, 2013) olanakl klmtr. ktidarn gz demokratik maskesini kararak
plak iddeti youn bir biimde kullanmaya balamtr. Toplumlar, youn bir
biimde iddete dayanan yeni kreselleme sreci ile birlikte, yeni teknolojileri
kullanan gzn iktidar tarafndan teslim alnmtr, baka bir deyile herkes artk
herkes byk gzalt altnda yaamaktadr. Kresel iktidarn teknolojik gz
yoksullamaya kar direnen toplumlar tehdit olarak tanmlamakta ve tm dnya,
yeni iletiim ve sava teknolojilerinin kullanmyla yksek gvenlikli bir hapishaneye
dntrlmektedir.
Kresel panoptik sistem ulus-devletler zerinden kresel iktidarn toplumlar
denetim ve bask altnda tutmak iin kullanlan bir sistemdir ve teknolojideki
gelimelerle sz konusu denetim biimleri deiim geirmektedir. Gndelik yaamn
olaan bir parasna dntrlm olan baskc iktidar mekanizmalar ve denetim
biimleri zgrlklerimizi gn getike daha fazla gasp eder hale gelmektedir.
ktidar kart toplumsal hareketler zerinde yeni denetim ve gzetim teknolojileri
kullanlarak daha fazla bask kurulmaktadr. Kreselleme sreci ile birlikte ulus-

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
 Bar oban 5

devletin geirdii dnm ve kresel iktidarn belirledii yeni iktidar ilikileri

balamnda panoptik sistemde yeni emperyal yap ile birlikte kresellemektedir5.
Kresel iktidar, kresel ve yerel iddet biimlerinin daha da acmaszlaarak
yaygnlatrmaktadr. Bu srete, sermaye iin snrlar kaldrlrken toplumlar iin
geilmez snrlar ve duvarlar ina edilmektedir. Kresel kapitalizm medyay,
zelliklede Hollywood sinemasn ve televizyon programlarn kullanarak topya
olarak sunduu, tek boyutlu (Marcuse, 1975) tketim toplumunu etkin bir biimde
pazarlamaktadr. Yaratlan gsteri toplumunun (Debord, 2006) sanaldan geree
tm yaam alanlar gz-merkezli tketim kltr temelinde yaplandrlmtr. Bu
adan Martin Jayin belirttii gibi grsel deneyimler (2002: 88) toplumsal
yaamn merkezi bileenleri olarak incelenmeyi hak etmektedir. Kresel kapitalizmle
birlikte yaanan grsel dnm ile birlikte zaman ve mekann ideolojisi de gz-
merkezli bir biimde yeniden kurgulanmtr. ktidarn mekan ve zaman kurgusu,
gndelik yaamn tmn kaplamaktadr ve znelerin varolularna dair sahip
olabildikleri tm zgrlkleri de ellerinden almay hedeflemektedir. Gzn
iktidarnda insanlar sistemin kendisini yeniden-retmesine hizmet eden bedenlerdir.
Yeni toplumsal hareketler kuram ve pratikleri balamnda neo-liberal kapitalizmin
gz-merkezli iktidarna kar eitliki topyalarn savunusu yapmaktadr. Yani,
toplumlar gzlerini gzetlenmek ya da gzetlemek iin deil, insanca bir dnyay
grebilmek iin kullanmaya armaktadr. Yeni toplumsal hareketler alternatif
gz yaratarak iktidarn plakln grnr klmakta ve yeni bir dnyann
haritasn bu gzle izebilmektedir.
Ezilenlerin ve dlananlarn istemlerinin meru sesi (Stromquist, 1998: 2) olan
yeni toplumsal hareketler kapitalizmin tm toplumlar gzetim-tketim kltr
temelinde yeniden-biimlendirmeye ynelik kresel saldrlarna kar dururlar.
Byk sermayenin hakim olduu bir politik sistemdeki en kuvvetli muhalefet
dinamiinin tabandan gelen aktivizm (Shaw, 2001: 11) olduu iin toplumsal
hareketler farkl eylem biimleri ile ezilenlerin sesini duyulur klmaya ve onlara
grnrlk kazandrmaya alr. Ezilenlerin aktivizmi yeni bir kltr de
beraberinde getirir, yeni toplumsal hareketler kar-kltrlerini yaratrlar. Bu
kltrel pratik iktidar yaplarnn by-pass edilmesi (Hellman, 2005: 5) ve toplumun
iktidar dolaym olmadan kendi kltrel retimini ve birikimini yapabilmesini
olanakl klmaktadr. Kar-kltr var olan paradigmann dnda katlmc,
demokratik ve paylamc bir kltrel yaklamn gelitirilmesi pratiine de
gnderme yapmaktadr.
Vitrinlere deil ya da ekranlara deil gkyzne bak slogan iktidarn gndelik
yaamn sradanl ierisinde topluma tek seenek gibi sunduu tketimcilie,
edilgenlie, tkenie kar yeni bir dnya kurgulamann, alternatif bir gz yaratmann
mmkn hatta zorunluluuna gnderme yapmaktadr. Simgeseldir ancak Simgesel

5
Yeni iletiim teknolojileri toplumsal zgrlemeyi yaratacak olanaklar barndrmalarna ramen tam
da aksi ynde toplumsal yaamn hcre tipi bir hapishaneye dntrlmesi iin kullanlmaktadr,
Marxist yaklam balamnda bu teknolojilere sahip olanlar, reten ve denetleyenler bu teknolojilerin
ideolojisini de belirlemektedir. Grsel medya zellikle iktidarn iddetini hem olaanlatrmakta hem
de merulatrmaktadr, kresel iktidarn dnya zerinde farkl corafyalarda yrtt saldrlar ve
iddet, kresel medya ile desteklenmektedir.

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
6 Gz ve ktidar: Vitrinlere Deil Gkyzne Bak!

sylem toplumsal hareketlere ekil verir ve onlara g katar (Tarrow, 1996: 119).
Bu simgesel sylem, dorudan sistemin yaratt tketim toplumunun grsel
simgelerinden biri olan vitrinleri hedef alr, toplumunun tketici sahte-znelere
dnerek kleletirmesine kar kmay amalar. Tketim toplumu znenin zgr
varoluunu yok eden ve geleceini tehdit eden bir kurgudur; kapitalizm bir emek
gc olarak kleden vazgeip, bir tketici olarak bireye ihtiya duymaya balad
gn ani bir deiime uramtr. Sistem, tketici birey retmeye balamtr. Aslnda
bu yeni bir kle tipi oluturmak, yani bireyi bir tketici gce dntrmekten baka
bir ey deildir (Baudrillard, 2009: 89-90). Kapitalist birey iin var olabilmek ancak
tketmekle olasdr, tketim toplumsal bilinci belirlemeye balar ve tm toplumsal
yaam alanlar da meta-fetiizmi ve tketim mant zerinden kurgulanr. Toplumsal
varolu koullarn belirleyen retim ilikileri tm ilikileri eyletirir ve insanlk d
klar; proletarya, kendisini kapitalizmin rn olarak ister istemez reten bu
sistemin yaamsal olgu veya yaamsal varlk olgusu (Dasein) ya da var-olma
biimlerine boyun emek zorunda kalyor. Oysa bu olgunun biimi insanlk d bir
ey, daha dorusu eyleme (Verdinglichung)dir (Lukacs, 1998: 149).Gerek insani
ilikiler, kapitalist retim biiminin rn olan ve kapitalizmin temel
belirleyenlerinden birisi olan meta fetiizmi yznden, eyler arasndaki gizemli
ilikiler gibi grnr. Bunun sonucunda toplumun gerek ileyi biimi gizlenir ve
gz ard edilir: emein toplumsal karakteri, artk toplumsal rnler olarak
tannamayan metalarn dolamnn arkasnda gzlerden saklanr. Marx (2000)
tarafndan da belirtildii gibi dinsel anlamlandrma sistemine benzer bir ekilde
maddi gereklik, maddiliinden koparlr, yani yerinden karlr, sklr ve
balamda -gizemliletirilmi ve maddi gereklii yanstmayan- yeni bir kurgusal bir
gereklii yanstacak ekilde tekrar dikilir. Ve bir dier nemli sonu olarak; toplum
bu meta mant ile paralanr: ortak toplumsal emein kolektif etkinliini cansz,
soyut eyler aras bir ilikiye dntren metann atomize edici ilemlerine maruz
kalan toplumu artk bir btn olarak dnmek kolay deildir.
Tm toplumsal alanlar, zellikle de kentsel yap kapitalist retim ve tketim
ilikileri balamnda tasarmlanmtr, kentin merkezlerinde dolaan insan tketerek
kendisini yeniden-retebilmek iin fetiletirdii metalarn sergilendii vitrinleri
gzetlemektedir. Bu anlamda, tketim grsel bir etkinliktir ve kapitalizmin
ideolojisini yanstr, vitrinlerde bu grsel ideolojinin temel gstergeleridir.
Vitrinlerdeki metalara sahip olarak, ya da sahip olma istemine sahip olarak kendi
varolularn hissedebilen zneler, meta-fetiizmi ile varolularna yabanclaan
kitleler tketimin klelerine dnrler, Marian Salzmann (2006) deyimiyle marka
fahieleri haline gelirler6. Var olabilmek tketmek ile olas olduu iin vitrinler
varoluumuzun temel belirleyenleridir, ayn ekilde vitrin grevi gren televizyon ve
bilgisayar ekranlar da bizleri tketerek kendimizi yeniden-retmeye arr. Meta-
tanrnn kullar metalarn dnyasnda krleirler, gerek yaamn yerini alm olan
sahte bir yaamla yetinmek zorunda kalrlar. Gzleri edilgen birer organa dnen
zneler, aslnda krlemektedirler. Tketim organ olarak yitirilmi olan gzn
yeniden kazanlabilmesi ncelikle dnsel anlamda fetiizm hastalndan, ya da
yabanclamadan kurtulmakla olasdr. Sokaklara karak vitrinleri tahrip edenler,
aslnda simgesel bir eylemde bulunmaktadr, toplumun gzn baka bir yere,

6
http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/5527242_p.asp Eriim Tarihi: 21.11.2013

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
 Bar oban 7

kendilerini zgr olarak hissedebilecekleri gkyzne evirebilmelerini salamaya

almaktadrlar. Simgesel eylemler toplumsal dnmn olanaklln gsterir,
buna bal olarak da muhalif ideolojinin toplumsal anlamda geerlilik kazanmasna
yardmc olur; Gl bir simge, dnya grlerinin ve saduyunun iine gmlm
rtk varsaymlar artrarak kesin bir argmana inandrclk kazandrabilir.
Simgelerin rolnn, bir kitlede armlar uyandran yani balantsal ya da kitlenin
dnyasn yaratmasna yardm eden yani kurucu olduu dnlebilir (Jasper,
2002: 246). Simgesel gstergeler olarak vitrinler yanlsama yaratan aynalardr ve bir
sr seenek sunma iddias ile byk bir zgrlk daveti sunduklarn iddia
etmektedirler, gerekte ise metalarn rengi, markas deise de hepsi ayn fetiist
karaktere sahiptir ve ayn ilevi yerine getirmektedir, toplumu krletirmekte ve
kleletirmektedir. Toplumsal mcadele balamnda bu simgelerin paralanmas
zgrlemenin salanmas iin atlan simgesel bir admdr7.

3. TOPLUMSAL HAREKETLER, ALTERNATF MEDYA VE

ALTERNATF GZ

Yeni toplumsal hareketler alternatif medyay etkin bir biimde kullanarak

iktidara kar toplumsal muhalefetin rgtlenmesi iin mcadele ederler.
Grnmeyen toplumsal hareketlerin kitleselleme olana bulunmad iin
grmezden gelinemeyecek eylemlerle toplum zerinde etki yaratlmaya allr. Bu
anlamda yeni toplumsal hareketlerin iktidarn gzne ve gzn iktidarna kar
alternatifler yaratma sorunu ortaya kmaktadr. ktidarn toplumsal gz zerindeki
iktidarn krmak iin alternatif ses ve gz temelinde alternatif toplumsal kltrn
(Gilbert, 2012) yaratlmas mcadelesi sz konusudur. Gz zerindeki iktidar
mcadelesi toplumsal bilin yapsnn belirlenmesi mcadelesi ile st ste biner.
Toplumsal gzn iktidarn bys altnda kalmas ve fetiistik, paralanm yani
ksacas kendi gerekliine yabanc bir durumda kalmasna kar aktivistler by-
bozan, yani gereklii plak bir biimde gsterme yeteneine sahip bir gz
yaratmann mcadelesini verirler. Tm muhalif sylemler ve eylemler grnen
gerekliin iktidarn kurgusu olduu ve bunun ancak farkl bir dnyann mmkn
olduunu gren gzlerle gerekletirilebileceini anlatr. Kitle kltrnn, tketim
kltrnn etkisi altndaki toplumsal gz sokaktaki ya da ekranlardaki vitrinlere
bakarken, kendisini kleletirmekte, sistemin paradigmasna hapsolmaktadr. Sokak
eylemlerinin vitrinleri hedef almas bu mantk asndan deerlendirildiinde,
gerekte tketim kltrnn yok ediciliine ynelik bir kar koyutur. Bizi yok eden
grsele kar paralayc bir grsellik oluturan iddet gerekliin dntrlebilir
olduunu ortaya koymaktadr. ktidarn, kapitalizmin beyaz iddetine, yani
grnmeden zerimizde bask kuran ve uygulayan gndelik rutinine kar aktivistler
bu sahte gerekliin toplumu yanlsamal bir btnlk olarak iddet araclyla bir

7
Gezi Direnii srasnda Beyolunda tm dkkanlarn kapal olmas ve neredeyse tm vitrinleri
yazlanm, paralanm olmas aslnda gndelik yaam ierisinde grnmeyen tketim kltrnn
krletiriciinin kesintiye uratlmas ve bir sreliine de olsa paralanmasna gnderme yapmaktadr.
Beyolunda yryenler ilk defa vitrinlere bakmak yerine vitrinlerin zerine yazlm sloganlara,
duvarlara aslm bildirilere ya da duvar gazetelerine bakmakta ve gzlerini belki de ilk defa
alternative bir biimde kullanmaktaydlar.

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
8 Gz ve ktidar: Vitrinlere Deil Gkyzne Bak!

arada tuttuunu gstermek iin gereklii paralamay ve zerimizdeki iddeti

sembolik bir iddetle amann mmkn olduunu gstermeye alr.
ktidar aslnda bir iddet makinesidir. ktidarn iddeti bulacdr ve toplumun
tm yaam alanlarn farkl biimlerde kaplar. ktidarn eylem ve sylem merkezli
iddeti, grnen-grnmeyen, ak-gizli iddeti tm yaammz belirler. ktidarn
iddetinden ka yoktur, her zne yaam boyunca farkl biimlerde iktidarn
iddetine maruz kalr. ktidarn iddeti dolayl ya da dolaymsz olarak gndelik
varoluumuzu st-belirler; ister zorla ister anlama yoluyla olsun, iktidarn
uygulanmas batanbaa iddet ierir (Karatani, 2008: 374), bunun yannda,
iktidarn iddeti tm toplumsal alanlara yaylmtr iddet iktidarn mecburi eklentisi
deildir, bunun yannda her tr siyaset-d iddet ilikisinin kkeninde de (siyasal)
iktidar mevcuttur (Zizek, 2005: 232), bu iddet toplumsal anlamdaki parall
iddet yoluyla bir arada tutar, yanlsamal bir btnsellik hali yaratr. Muhalif
hareketlerin iddeti ise sakl paralanml grlebilir klmaya alr, bu anlamda
toplumun kendi gerekliine dnebilmesi iin iktidarn ona kendi gereklii olarak
sunduu kurgunun paralanmas gereklidir, yani vitrini paralamadan gkyznn
yeniden grlmesi ok da olas deildir. Muhalif eylem bu bakmdan toplumsal gz
hedef alr ve onu bylenmi bir biimde bakt vitrinlerden kurtarmak iin arzu
nesnesi haline gelmi olan tketim metalarn paralayarak gkyzne bakmasn,
yani kendi zgr iradesiyle kurgulayabilecei baka bir yaamn mmkn olduunu
gstermeye alr. iddetin bu bakmdan olumsall ne srlebilir, iktidarn
grnmez iddetine kar koymay amalayan grnr iddet kitle iletiim
aralarnda yer alr, ancak bu iddet biimi ilkellik, vandalizm olarak damgalanr.
Bu durum bile muhaliflerin grnrln salar, muhalifler iin grnr olmak
sadece iddet ile olasdr, iddetin ana akm medya da temel haber belirleyeni haline
gelmesi, muhalifleri seslerini duyurmak iin iddeti farkl biimlerde kullanmaya
iter. Toplumsal eylemlerin iddetsiz biimlerinin medyada yer almas oran olduka
dktr, bunun yannda devletin iddet aygtnn muhaliflere uygulad iddette
ounlukla grmezden gelinir ya da polis ya da dier iktidar yanls iddet
yaplarnn topluma ynelik saldrlar gvenlii tesis etmeye ynelik mdahale
olarak sunulur. ktidarn gsterisinde her daim iddetin sorumlusu muhalif
aktivistlerdir. Gnmzde toplumsal eylemlerde aktivistlerin yeni medya
olanaklarn etkin bir biimde kullanarak iktidarn gsterisini, iddetini tehir
etmeleri ve ayrca direnilerini bir kar-gsteri8ye dntrmeleri alternatif
gzn yaratlmas abasnn bir parasdr.
Yeni toplumsal hareketlerin medyada yer alarak poplerlemesini salayan
elerden bir tanesi de simgesel iddeti etkin bir biimde kullanmalardr, zellikle
kresel kapitalizmin simgesi olan bankalara, ticari kurulularn dnyann eitli

8
Aktivistler kendi medyalarn yaratmalar iktidarn gsterisinin sona erdirilmesi iin bir olmazsa
olmazdr. Toplumsal hareketlerin kulland semboller, zgn grseller - bayraklar, flamalar,
pankartlar- alternatif gzn geleneksel biimlerine gnderme yapar, ancak her tarihsel dnemde bu
grsel biimler yeni medya olanaklar ile birlikte farkl biimlerde yeniden kullanlmaktadr. Bunun
yannda, maskeli militanlar, askeri dzende gerekletirilen yryler tm dnyada alternatif gzn
kurgularn oluturur. Ayrca sokak savalar, barikat savalarnda kullanlan havai fiek, molotof ve
benzeri eler de eylemcilerin iktidarn iddetine kar kulland estetik iddet gsterilerinin
vazgeilmez eleridir.

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
 Bar oban 9

kentlerindeki temsilciliklerine ynelik iddet eylemleri simgesel olarak kapitalizmin

yklabilir ve yeni bir dnyann mmkn olduunu gstermitir. Medyada bu
eylemlerin oka yer almas aslnda yanlsamal bir biimde sz konusu eylem
trlerinin kreselleme kart karnavalesk bir boalm olmann tesinde ok da
byk nem tamadnn grnmesini engellemektedir. Gsteriye dnen radikal
eylemlerin blgesel balamda ezilenlerin iktidarna ynelik bir giriim olmak gibi bir
kayg tamamas, kk gruplarn tesinde ezilen snflar kucaklayan bir ideolojik
izgiye sahip olamamas nedeniyle iktidar zorlayacak toplumsal bir hareketin
yaratlmas balamnda ok da ilevsel olmadklar sylenebilir. Hatta bu tr iddet
eylemleri ile kresel iktidarn paralanabilecei yanlsamas, yereller baznda
yrtlmesi ve enternasyonalist dayanma alaryla balantlandrlmas gereken
toplumsal mcadelelerin geersizletii iddias uzun vadede mcadelenin geliimini
sekteye uratma riskini de tamaktadr. Ancak, tm eletirilere ramen kreselleme
kart radikal simgesel eylemler iktidarn paralanabilirliini gstermeleri
bakmndan etkili bir siyasal ileve sahiptir.
Grsel iletiim biimi olarak eylemler muhalif siyasal gsteriler- toplumsal
hareketlerin rgtlenmesi bakmndan olduka nemlidir. Toplumsal gzn iktidarn
belirledii snrlar dna bakabilmesini salayan eylemler, yeni bir dnya
kurgusunun mmkn olduunu gstermenin yannda var olan gerekliinde
deitirilebilir bir kurgu olduunu, iktidarn tanrsal bir deimezlik hissi
yaratmasna kar iktidarn kurgusu olan gerekliin dntrlebilir ve iktidarn
yklabilir olduunu gsterir. Eylemler bu bakmdan toplumsal korkunun almasn
ve devlete dair fetiistik yarglarn paralanmasn salarlar. Eylemlerin
grnrlne ramen ou zaman eylemciler grnr olmaktan kamaya alr,
maskeler takarak kendi kimliklerini gizlerler, daha dorusu kolektif bir kimlik
yaratarak herhangi biri haline gelirler. Kitle kltr mantnda bireyin grnr
olarak kendini mutlu hissetmesine kart bir biimde muhalif eylemci grnmez
olarak kendisini var eder, iktidarn onu kimliine sabitlemeye almasna kar o
devletin zneleri denetim altnda tutmak iin kulland kimlii reddeder kolektif bir
kimlik ve benlik yaratr. Eylemcinin grnmeden kendini gstermesi iktidar tehdit
eder, nk grnmeyen yzler tm toplumun yz haline gelir.
Alternatif gzn yaratlmas srecinde ncelikle alternatif medyann yaratlmas
ve yaygnlatrlmas meselesi ne kmaktadr. Toplumsal bilin yapsnn
dntrlmesi iin egemen ideolojinin etkilerine kar mcadele edilmesi srecinde
grsel alann etkin bir biimde kullanlmas gereklidir. Grsel alann doallam
apolitik grntsn paralamak, gndelik yaamdaki tm grsellerin kapitalistik
ilikileri yeniden-rettiini gstermek iin grsel alann siyasiletirilmesi gereklidir.
Bu bakmdan militan mcadelenin sokaklar ele geirmesi sreciyle birlikte iktidarn
grsel ideolojisine kar yanlsamay paralayacak ve toplumu bu srecin etkin bir
bileeni klacak muhalif bir grsel kltrn oluturulmas gereklidir; ister fotoraf
makinesi imgesi, ister vale resmi, ister film montaj, ister mimari tasarm sz
konusu olsun, nemli olan imgenin suistimal edici iktidarn kendini hakl karma
abalarna direnmeye muktedir duyumsal, bilisel bir deneyim sunmasdr. Grsel
sanat bu srete aktivist bir biim alr. ktidarn fantazmagorilerinin stn rtt
eyi aa karr. Byle bir estetik, anlam asndan modern burjuva kltr iindeki
estetikten farkldr ve ayn zamanda terimin en eski anlamn diriltir, canlandrr

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
10 Gz ve ktidar: Vitrinlere Deil Gkyzne Bak!

(Buck-Morss, 2004: 115). Muhalif grsel sanatlarn sokaa kmas, kitlelerle

beraber yaayan ve kitleler tarafndan retilen bir hale getirilmesi toplumsal gzn
zgrletirilmesi bakmndan nem tamaktadr. Toplumsal hareketlerin, zellikle
de Latin Amerikadaki muhalif rgtlenmelerin, grsel alan etkin ve youn bir
biimde kullanmaya balamas tm dnyadaki muhalifler iin hem alternatif/radikal
medyalarn militan bir biimde yeniden yaratlmas hem de grsel devrim iin yeni
bir atlmn gerekliliini ortaya koymaktadr.
Eylemcinin kendi grsel eylemini arivleyebilmesi iin kaydetmesi ve bu grsel
materyali toplumsal rgtlenme srelerinde kullanmas hareketlerin geliimi
asndan da nem tamaktadr. T. H. Gabriel (2000) tarafndan da belirtildii zere
kamera ideolojik bir aratr ve buna bal olarak kameray kullanann ideolojisini
yeniden-reten bir silah olarak dnlebilir. deolojik anlamda muhaliflerin
toplumsal imgelemi dntrebilmelerine olanak salayan bir radikal medya olarak
sinema devrimci mcadele srelerinde Leninin de belirttii zere muhalifler iin
vazgeilmez bir aratr; bilisel bir organ olarak sinema perdesinin kendine zg
zellikleri seyircilerin sadece bu yeni kolektif kahramanlar deil, ayn zamanda
dier ideal kendiliklerin (devrimci halkn birlii, uluslararas dayanma fikri,
bizatihi Sovyetler Birlii fikri) de maddiliini grmesini salyordu (Buck-Morss,
2004: 161). Muhalif bir eylem biimi olarak gerilla sinemaclk toplumsal
gerekliin iersinde toplumsal sorunlar, atma ve eylemleri filme alan ve bunlar
toplumsal farkndaln yaratlmasnda kullanan bir alternatif/radikal medya yaratma
olana sunar. Alternatif medya anakm medyaya kar ezilenlerin kendilerini ifade
ettikleri mecra olarak tanmlanabilir. Alternatif medya radikal medya, aktivist
medya vb- teorileri (Downing, 2001; Atton, 2006; Waltz, 2005; Bailey, Cammaerts
& Capentier, 2008) genelde ses temelli bir biimde tanmlanmtr ancak gz
zerinden tanlanmas da olasdr. Yani bu anlamda alternatif medya sessizlerin
sesi olduu kadar ezilenlerin gzdr. Radikal Medya adl almalarnda
Downing ve dierleri alternatif medyay hem ses hem de gz vurgusu temelinde ele
almlardr. Film, video ve dier grsel retim biimlerinin etkin bir alternatif medya
olarak kullanm gelenei aktivistler tarafndan etkin bir biimde srdrlmektedir.
Yeni medya olanaklarnn, yani internetin alternatif amalarla alternatif yeni
medya (Lievrouw, 2011) olarak kullanm ile birlikte alternatif gzn yaratlmas
meselesi nem kazanmtr. Alternatif gzn yaratlmas alternatif bir grsel kltrn
yaratlmas ile olasdr, bu anlamda aktivistlerin medya retimleri temel olarak
alternatif ses ve alternatif gzn retimi temelinde kurgulanmaktadr. Alternatif yeni
medya balamnda alternatif gz yeni kltrel retimlerin gerekletirilmesi kadar,
yeni eylem biimlerinin yaratlmasnda, yani taktik medya (Raley, 2009) merkezli
grsel eylemlerin dzenlenmesinde de nemli bir ilev kazanmaktadr.
Alternatif gz gemiten gnmze muhalif kltrn temel elerinden biri
olmutur. zellikle tiyatro ve sinema kitlesel anlamda alternatif gzn yaratlmas
abasnda nemli olanaklar sunmulardr. Militan sinema ya da gerilla sinemaclk
alternatif gzn yaratlmas abasnn en radikal biimlerini oluturmaktadr, bu
sinema yaklam sistemin gereksinimlerine yant vermedii iin sistem tarafndan
asimile edilemez ya da dorudan ve ak olarak sistemle mcadele eder (Chanan,
1997: 3). Ayrca, Solanas ve Gettino (2000) toplumsal mcadele yrten halk
rgtlenmelerinin gerilla sinemaclk yapmasn, yani film-gerilla gruplar

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
 Bar oban 11

oluturmas gerekliliini ortaya koymaktadrlar. Bu film-gerilla grubunun savaan

gerilla birlikleri gibi devrimci disiplinle hareket etmesi gerektiini de belirtirler.
Militan mcadelenin bir bileeni haline gelen sinema kurgusal ya da belgesel olsun
iktidar mcadelesi srecinde nemli bir ideolojik aygt olarak muhaliflere hizmet
eder. ktidarn hegemonyasna kar hegemonya yaratma mcadelesinde etkin bir g
salayan militan sinema toplumun mcadeleci gz olarak ezilenlerin yaad her
mekan ve zamanda retilebilir ve her gsterin srecinde de yeniden retilir.
Toplumsal eylemlerin iersinde retilen ve her gsterimi toplumsal eyleme
dntren gerilla sinemaclk kent ve kr yoksullarnn iktidar etkisinden karlarak
kendi gerekliklerine dair fikir edinmelerini ve rgtlenerek, iktidar kart mcadele
iersinde yer almalarn salamak bakmndan nemli propaganda olana
salamaktadr. ktidarn gzne kar toplumun gz, iktidarn panoptik gzne
kar, toplumun gerilla gz olarak sinema var olan yapnn paralanmln ortaya
koyarak tm toplumsal ilikilerin demokratik, eitliki bir balamda yeniden
dzenlenmesi gerekliliini gstermektedir. Militan sinema demokratik ilikilerin
geliimi srecinde nemli bir gstergedir, nk film retim srecinde herkes eittir
birbirinin yerini alabilir (Chanan, 1997: 3) ve az bir eitimle her toplumsal tabakadan
insan film retim srecinin bir bileeni olarak alabilir, kolektif bir rn olarak film
toplumsal eylemin iinde kolektif bir abayla retilir, bu balamda film ortaklaa
gerekletirilen bir yapt olmaldr (Brecth, 1977: 60). Militan sinema ezilenleri
muhalif retim srelerine dahil ederek, edilgenlikten kurtarmaya gereklie
mdahale etme gcn gstermesi bakmndan da nemli bir ilevi yerine getirir,
izleyici aktr haline gelmesiyle, film de gerek anlamda muhalif bir sanatsal retim
srecinin rn olabilir; zleyicinin gerei daha derin bir ekilde anlad noktaya
getirildiinde, yaama daha aktif bir biimde katlmasna yardmc olan ve
gerekliin karsnda sadece bir izleyici olmamalar iin kkrtan bir noktaya
getirildiinde, film daha baarl olacaktr (Alea, akt. Gabriel, 2000: 315).
Sinemasal grntler yerel ve uluslar aras alanda, eylemleraraslk balamnda
yaanan deneyimlerin grsel arivini oluturur. Alternatif medyann oluturulmas
srecinde, ezilenlerin kendilerini ifade ettii alanlarn yaratlmas asndan sinema,
video ve fotoraf alternatif grsel retim olanaklar barndrmaktadr. Var olan
gerekliin kurgusal olduu ve bu nedenle de insan eylemiyle dntrlebilir
olduunun grsel ipularn barndran muhalif sinema ve dier grsel sanatlar,
toplumdan kopuk profesyonel sanatlar tarafndan deil dorudan toplum
iersindeki eylemciler tarafndan kullanlr. Grup Alavio (2009) Arjantinde
toplumsal mcadelenin ierisinde alternatif gz etkin bir biimde kullanan
kolektiflerden bir tanesidir. Eylemcilerin kendi eylemlerini kaydettikleri ve
paylatklar kolektif, fabrikal igallerinin, sokak eylemlerinin belleini
oluturmaktadr. Grup Alavio medya aktvizmini yle tanmlamaktadr; grsel-
iitsel malzemeyi kaydederek ve ileyerek dorudan faizmin imgelerine kar
savayoruz. Kamera bir aratr, bir sopa, Molotof, miguelito ya da yzlerimizi
gizlememiz gibi bir silahtr (Grupo Alavo9). Yabanclamam eylemci sanatlar,
hem eylem iersindedirler hem de kendi eylemlerini kaydederek yerel eylemleri
uluslar aras balamda grnr klmay da baarabilirler, bu anlamda eylemciler
kendi medyalarn yaratrlar ya da kendileri medya olurlar. Bu bakmdan Latin

9
http://www.revolutionvideo.org/alavio/Eriim Tarihi: 21.11.2013

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
12 Gz ve ktidar: Vitrinlere Deil Gkyzne Bak!

Amerikadaki gerilla sinemaclk deneyimleri, tm toplumlar iin eylemlerin

grlebilir klnmasn ve enternasyonalist dayanmann yaratlabilmesini olanakl
klar; Smrnn yaand alanlarda, grsel-iitsel retimi ve dili
demokratikletirerek, teknolojileri ve becerileri ulalabilir ve kullanlabilir klmak
Grupo Alavonun ncelikli iidir. Alavo [Arjantinde] 10 yldan fazla sredir, ii
snf mcadelelerine katlarak grsel-iitsel materyalle destek sunmutur bizler bir
kimlik ve ii snfnn ve smr alanlarnn spesifik karlar ve gereksinimlerini
yanstan dnceyi oluturmak iin alyoruz. Kamera bir aratr, bir silahtr
(Grupo Alavo). Eylemi kaydeden kamera, iktidarn gsterisine ve gzn iktidarna
kar toplumun zgrlemesini amalayan eylemci alternatif gz vurgular, alternatif
medya olarak iktidarn gz olan anaakm medyann gereklii tahrif etme abasna
kar mcadele eder. Gnmzde sosyal medyann ve mobil internet teknolojilerinin
etkin kullanm ile eylemciler hem eylemlerini kaydedebilmekte hem de canl olarak
yaynlayabilme olanaklarna sahip olmaktadr. Arap Bahar ve Occupy hareketler ile
birlikte Grup Alavio gibi kolektiflerin deneyimlerini ieren ve aan yeni medya-
aktivizmi rnekleri yaratlmaktadr. Yeni medya kolektifleri ucuzlayarak yaygnlaan
iletiim teknolojilerini kullanarak alternatif gz tarihte hi olmad kadar gl
bir biimde yeniden ina etmenin mcadelesini vermektedirler.
Canl yayn olanaklarnn kullanlmas aktivistler iin grnrl arttrmasna
ramen, hala bu teknolojileri kullanamayan yoksullar iin geleneksel gsterim
yntemlerinin ilevsel olduu da unutulmamaldr. Alternatif gsterim biimleri
balamnda, yoksullarn yaad blgelerde seyyar sinemalar kurarak film
gsterimlerin dzenlenmesi, sokak sergilerinin dzenlemesi, sokak tiyatrosu veya
performanslarnn kullanm topluma ulamann halen etkili yollarl olmay
srdrmektedir.

4. SONU

Gzn iktidar tm yaam alanlarn kaplayarak ve gz tketimci bir

krlemeyle sakatlamaktadr. Panoptik sistem balamnda iktidarn gsterisinin
figranlarna dntrlen ezilenlerin tek ans rgtlenmek ve kendi gzleriyle
anlamlandrdklar bir dnyay kurmaktr. Yeni toplumsal hareketler ezilenlerinin
sesi ve gz temelinde kurgulanm bir dnyann yaratlmas talebine gnderme
yapar. Alternatif medya temelinde kendilerine ait kar-kltr yaratan toplumsal
hareketler, sesi olmayanlarn sesi ve grnmeyenlerin gsterisidir.
ktidarn gsterisine kar, toplumsal gzn zgrletirilmesi srecinde korsan
gsteriler, kitlesel eylemler, igal eylemleri krsalda toprak igalleri, kentlerde ev,
fabrika igalleri, meydan igalleri- alternatif gsterinin elerini oluturmaktadr.
Alternatif gsteri alternatif gzn pratiklerinden biridir. Alternatif gz temelinde bir
kar-kltrn yaratlmas ve alternatif yeni medya olanaklar ile toplumsal kltrn
igal edilerek zgrletirilmesi gnmzdeki isyan hareketlerinin en temel
meselelerinden biri haline gelmitir. Ezilenler alternatif gzlerini yaratmadan ve
dnyaya bu gzn diyalektii ile yeniden kurgulamadan dnyay radikal bir biimde
dnme uratma olanana sahip olamayacaklardr.

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
 Bar oban 13

KAYNAKA
Atton, C. (2006), Alternative Media, London: Sage Publications.
Bailey, O., Cammaerts, B., Carpentier, N. (2008), Understanding Alternative Media,
London: McGraw-Hill, Open University Press.
Baudrillard, J. (2009), Gsterge Ekonomi Politii Hakknda Bir Eletiri. stanbul:
Boazii niversitesi Yaynlar.
Bauman, Z., Lyon, D. (2013), Akkan Gzetim, stanbul: Ayrnt.
Brecht, B. (1977), Sinema Yazlar, stanbul: Grsel Yay.
Buck-Morss, S. (2004), Rya ve Felaket Alemi, stanbul: Metis.
Chanan, M. (1997), The Changing Geography of Third Cinema, Screen: Special
Latin American Issue, 38(4): 373-388.
oban, B. (2008), Gzn ktidar zerine, Panoptikon: Gzn ktidar (Haz. B.
oban, Z. zarslan), stanbul: Su.
Debord, G. (2006), Gsteri Toplumu, stanbul: Ayrnt.
Downing, J.D.H., T.V. Ford, G. Gil, L. Stein (2001), Radical Media: Rebellious
Communication and Social Movements (Ed. J.D.H. Downing, T.V. Ford, G. Gil, L.
Stein), London: Sage P.
DUrso, S. C. (2006), Whos Watching Us at Work? Toward a Structural
Perceptual Model of Electronic Monitoring and Surveillance in Organizations,
Communication Theory, 16: 281-303.
Foster, John B. (2005), Emperyalizmin Yeniden Kefi, stanbul: Devin Yaynlar.
Foucault, M. (1992), Hapishanenin Douu, Ankara: mge Y.
Foucault, M. (2003), ktidarn Gz, stanbul: Ayrnt.
Gabriel, T. H. (2000), Towards a Critical Theory of Third World Films Film and
Theory, (Eds. R. Stam & T. Miller), Cornwall: Blackwell.
Gilbert, J. (2012), Antikapitalizm ve Kltr, Radikal Teori ve Popler Politika,
stanbul: Ayrnt.
Grupo, Alavo (2009), http://www.revolutionvideo.org/alavio/ englishhome.html.
Eriim Tarihi: 10.04.2014
Hellman, A. H. (2005), The Study of New Social Movements in Latin America and
the Question of Auotonomy, http://www.yorku.ca/cerlac/jhellman/
Study_of_NSM.pdf, Eriim Tarihi: 16.04.2014.
Jasper, James M. (2002), Ahlaki Protesto Sanat, stanbul: Ayrnt.
Jay, M. (2002), That Visual Turn, Journal of Visual Culture, 1: 87-92.
Karatani, K. (2008), Transkritik, stanbul: Metis.

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
14 Gz ve ktidar: Vitrinlere Deil Gkyzne Bak!

Lievrouw, L. A. (2011), Alternative and Activist New Media, Cambridge: Polity

Press.
Lukacs, G. (1998), Tarih ve Snf Bilinc,. stanbul: Belge Y.
Lyon, D. (1997), Elektronik Gz, stanbul: Sarmal.
Lyon, D. (2006), Gzetim Toplumu, stanbul: Kalkedon.
Marcuse, H. (1975), Tek Boyutlu nsan, stanbul: May.
Marx, K. (2000), Kapital, Ankara: Sol Yay.
Raley, R. (2009), Tactical Media, Minnesota: University of Minnesota Press.
Salzman, M. (2006), Haftada 75 eim olabilir hepsinden ayr zevk
alrm",http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/5527242_p.asp, Eriim Tarihi:
21.11.2013.
Shaw, R. (2001), Aktivistin Elkitab, stanbul: Ayrnt.
Solanas, F. ve O. Gettino (2000), Towards a Third Cinema, Film and Theory, (Eds.
R. Stam & T. Miller), Cornwall, Blackwell.
Stromquist, N. P. (1998), NGOs in a New Paradigm of Civil Society. Current
Issues in Comparative Education, 1(1): 1-5.
Tarrow, S. (1996), Power in Movement, New York: Cambridge U.P.
Zizek, S. (2005), Gdklanan zne, Ankara: Epos.

Assoc. Prof. Dr. Bar oban, has completed his Phd. at Istanbul University. Most
of his studies are on social movements, alternative-radical media, peace media,
violence, surveillance society and ideology. The title of his MA thesis is Linguistic
Functions in the Process of Forming Human Subject, and the title of his PhD thesis
is The Relation between Discourse and Action in the Context of Interpersonal
Communication. He mostly study on political communication and sociology of
communication. The books he has edited, co-edited and translated are: Discourse
and Ideology, Marx: On Suicide, History, Utopia and Rebellion: Sheikh
Bedreddin, Panopticon: The Power of Eye, Media, Nationalism, Violence,
Globalisation, Opposition, Utopia: New Social Movements, Media, Peace and
War, Alternative Media and Spaces.

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran
 Bar oban 15

Bar oban, lisans ve doktorasn stanbul niversitesinde tamamlad ve iletiim

Bilimleri alanndan doentlik nvann ald. nsal Oskayn asistanln yapt,
eitli niversitelerde iletiim kuramlar zerine dersler verdi. Alternatif Medyalar,
Mecralar, Yeni Toplumsal Hareketler, Medya Milliyetilik iddet, Medya,
Bar ve Sava, Tarih topya, syan: eyh Bedreddin, Panoptikon: Gzn
ktidar, Sylem ve deoloji adl almalarn hazrlanmasna katkda bulundu,
akademik almalar alternatif/radikal medya, bar medyas ve toplumsal
hareketlere odaklanmaktadr.

EUL Journal of Social Sciences (V:I) LA Sosyal Bilimler Dergisi

June 2014 Haziran