Professional Documents
Culture Documents
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)
AA SEM
ANKARA 2006
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak
yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).
ii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD 543M00191
ALAN Mzik Aletleri Yapm
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODLN ADI Aa Seimi
MODLN TANIMI Mzik aletleri yapmnda kullanlacak aacn seimi iin
gerekli bilgi ve becerilerin kazandrld renme
materyalidir.
SRE 40/24
N KOUL
Mzik aletleri yapmnda kullanlacak aalar semek
YETERLK
Genel Ama
Gerekli atlye ortam ve donanmlar salandnda
tekniine uygun olarak aalar tanmak ve kullanlabilir
aac semek
iii
iv
GR
GR
Sevgili renci,
Aa
1
2
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
ARATIRMA
Aa kesitlerini inceleyiniz.
1.AACIN YAPISI
1.1. Aa ve Ksmlar
Aa; kk, gvde ve tatan oluan yaps ile doada yaayan ve byyen, bitkiler
grubuna ait bir canl trdr. mrn tamamlam aalarn gvde ksm, ilendikten sonra
ahap endstrisinin temel ham maddesini olutururlar.
Selloz % 40 50
Hemiselloz % 20 -35
Lignin % 20
Kuru yerde saklanan ahap ok uzun yllar dayanr. Ayrca hayvansal zararllarn
bulunmad ortamlarda (su iinde) da ok dayankldr.
Ahapta direncin azalmas yksek oranda rutubete baldr(%2630) Oysa pamuk %10
rutubette bozulur.
Tanen (kestane, mee) reine (am, kknar, ladin) kreozot (sedir) gibi maddeler
mikroorganizmalar yaatmaz.
rmeyi nleyen salglar genetiktir; trler arasnda, trler iinde kalan ahap ok
uzun yllar dayanr.
Hcre boluklarndaki su, buna serbest su denir, kesimi izleyen gnlerde buharlar.
Hcre eperine yapm emme su ise uzun sre ahap iinde kalr. Kendi haline braklan bir
tomruk kozalakllarda 2 ylda, yaprakllarda 4 ylda ancak kurur.
Ahabn liflere dik dorultuda basn kuvvetlerine kar dayanm azdr. Lifler
dorultusunda ise kesme kuvvetine kar dayanm azdr.
Elastisite modlleri: amlarda liflere paralel 1000 N/mm2, lifler dik 300 N/mm2, mee,
kayn liflere paralel 12500 N/mm2, lifler dik 600 N/mm2Tabii olarak kurutulmu %1015
nemli meenin younluu 800 g/dm3, amn 550600 800 g/dm3tr. Liflere paralel durumda
1. snf amn ekme direnci 100105 kg/cm3, basn direnci 85100 100105
kg/cm3dr.Deiik hava etkilerinde abuk ypranr. Yangna kar dayankszdr.
1.4.1.Renk
Aata odun ksm hemen hemen beyazdan siyaha kadar btn renk farkllklarn
ihtiva etmektedir. ounlukla diri odun, abanoz aac (Diospyras ebenum) z odunu ise
siyah renktedir.
5
1.4.2.Parlaklk
12Baz aa trlerinin odunlar doal bir parlakla sahiptir. Ancak cila uygulanarak
elde edilen parlaklk yzeyseldir. Odunun kokusu ierisindeki uucu maddelerden
kaynaklanr. Bu maddeler en ok z odununda mevcuttur ve bundan dolay z odun daha
fazla kokmaktadr.
1.4.3.Tad
Tat da koku gibi uucu maddelerden dolay odunda bulunan bir zelliktir. Bundan
dolay yeni kesilen aa yzeylerinde daha belirgindir.
1.4.5.Arlk ve Sertlik
Arlk, bir odun parasnn elde kaldrlmas ile basit bir ekilde tahmin edilmektedir.
Ancak diri odun, ilkbahar odunu ve yaz odunu oran ve zellikle rutubet oran arlk zerine
etki yapan faktrlerdendir.
1.5.1. z
Gvde boyunca uzanr. Yuvarlak veya ok kenarl olabilir. Aacn trne gre1-3 mm
apndadr. Baz aalarda deiir. rnein; Balsa aacnda z 15 mm apndadr. Yal
aalarda z kurur,boalr.
6
1.5.2. Odun (Gbek Odun )
1.5.4. Kambiyum
Kambiyum, aa gvdesinin dna doru deri doku ile sarldr. Adelikli gzelerden,
kalbur damarlardan oluan deri doku, yapraklarda deiime urayarak yararl hale gelen besi
suyunu iletir. Deri dokudaki iletim yukardan aaya dorudur. Aacn ve zellikle
kambiyumun beslenmesi bu iletime baldr.
1.5.6. Kabuk
Yaps gerei yumuak olan deri dokunun d i kabukla sarldr. kabuk deri
dokuyu korur.
1.5.7. D Kabuk
Aacn gvdesini saran en d katmandr. D kabuk, aac vurma arpma gibi fiziki
etkilerden ve deiik iklim koullarndan(scak-souk, yamur, rzgr)korur.
1.5.8. z Inlar
Aacn gvdesinde bulunan nemli bir doku grubu daha vardr. Bunlar deri dokudan
ze doru, bisiklet tekerleindeki ince tellere benzer bir dalm gsteren z nlardr. z
nlar, besin maddesini yatay ynde iletmeye ve gerekli hallerde depo etmeye yararlar.
7
1.5.9. lkbahar Halkas
Aacn gvdesi ilkbahar ile yazn oluan byme sonucu kalnlar. Byme devresi
yaklak olarak nisan-eyll aylar arasndaki sredir. lkbaharda oluan blm iri gzenekli,
byk boluklu ve ince gze zarldr. Ak renklidir.
Radyal kesit gvde ekseni boyunca, fakat nlarna paralel olarak kesilmek
suretiyle elde edilen yzeydir. z, yllk halkalar, ilkbahar ve yaz odunu, diri odun ve
z odun, i kabuk ve d kabuk boyuna eritler halinde grlr. Reine kanallar ve
traheler boyuna ince izikler halinde grlr. Radyal kesit zerinde z nlar aa
trlerine gre deimekle beraber, parlak levhacklar halinde grlr. rnein; mee,
aka aa, nar gibi aalarda kolayca ve plak gzle grmek mmkndr.
Teet kesit gvde eksenine paralel, fakat teet ynde kesilmek suretiyle elde
edilen yzeydir. ne yaprakl aalarda yaz odunu tabakalar, halkal trakelilerde ise
8
halka tekil eden ilkbahar odunu tabakalarnn i ie gemi pramitler meydana
getirdii kolayca ve plak gzle grlebilmektedir.
1.7.2.Gvde
Gvde, mesleimizin ana malzemesi olan ahab oluturan odunlam ksmdr.
Kkn topraktan ald ham besin sularn yapraklara, yapraklarda oluan ham besin sularn
da bnyeye ulatrarak iletim grevi yapar.
1.8.1. atlama
ekil 1.2 : a) evre atla, b) Yzey atla c) Ba atla d) Halka atla e) z atla
10
1.8.2. Budaklar
Budak, aacn dallarnn gvde zerinde brakt izdir. Der ve kaynar budak olmak
zere iki eittir. Der budaklar kuruyan kaynar budaklar ise yaayan dallarn brakt
izdir. Budak ahabn dayanklln azaltr. Sert olduu iin ilenmesi zordur.
1.8.3. Kak z
Deiik sebeplerden dolay zn gvde ortasnda olmayp bir kenara yakn olma
halidir. Tek tarafl beslenme ve tek tarafl ar rzgar, kak zn olumasn bir sebeptir.
Kak zl aatan alnan ahap homojen deildir.
11
Resim 1.4: Eri gvde
1.8.6. ift zl Aalar
Genelde yan yana byyen ayn cins aalarn byme srasnda birbirleriyle
birleerek kaynamasndan meydana gelir
ekil 1.5: Kak z ekil 1.6: Lif kvrkl ekil 1.7: ift z
12
1.8.8. Yllk Halka Yapraklanmas
Ceviz, mee, dibudak gibi baz aa trlerinde yldrm dmesi ile gvdede meydana
gelen yanma olaydr. Bu aalar kaplama retiminde kullanlr.
ekil 1.10: Don atla ekil 1.11: Reine kesesi ekil 1.12: Oluklu gvde
13
Resim1.5: am kese bcei
1.9. Aa Hastalklar
Aalarda hastalk, aa ierisinden veya dardan gelen bir etki sonucunda oluur.
Aata hastal meydana getiren mantarlardr. Mantarlar hcrelerin suyunu emerek
beslenirler. Ayrca kardklar toksinlerle de hcreyi zehirlerler ve sonuta hcre lr. Bu
ykm dier hcrelere de geerek devam eder. Bylece aa hastalanr, lekeler oluur ve
rr. Aalarda en ok grlen hastalklar unlardr;
1.9.1. Ardaklanma
14
1.9.2. z r
Genelde bu hastalk dikili durumdaki kayn aacnn znde grlr. Aacn z
ryerek beyaz renge dnr.
1.9.4. Delikli rk
Bu hastala geni ve ine yaprakl aalarn hepsinde rastlanabilir. Aacn dal ve
budaklarndan giren mantarlar gbek odununa kadar ilerleyip gvdeyi tahrip ederler.
Mantarlar gvdede hcre zarnn odunlam ksmn yiyip bitirerek kk delikikler
aarlar.
1.9.5. Morarma
Bu hastalk ine ve geni yaprakl aalarn her ikisinde de grlr. Hastalk daha ok
kesilmi ve ormanda nemli bir ortamda braklm tomruklarda daha fazla grlmektedir.
1.9.6. Mavi rk
1.9.7. Siyah rk
ne yaprakl aalardan ladin ve kknar, kesildikten sonra uzun sre akta braklrsa
bu hastala yakalanrlar. Bu hastalk aacn diri odununda siyah renkte izgiler halinde
grlr. Siyah rk, ahabn direncini azaltmaz; sadece renk bozukluu oluur.
15
Resim 1.7. Hastalkl aa rnei
1.9.10. Bcekler
Bu canllar aacn yaral ksmlarndan gvdeye girerek tahrip ederler.
1.9.11. Mantarlar
Tohumlar ormanda, ahabn kesildii veya kurutulduu fabrikada fazla miktarda
bulunduundan yapya gelen her kerestede yeterli miktarda mantar bulunmaktadr. Ahabn
rmesine, renginin bozulmasna, lekelenmesine neden olurlar. Renk bozulmas ve
lekelenmeler ahabn dayanmn etkilemez. Baz tr mantarlar ahabn selloz veya
ligninine hcum ederek ahab bozar. Ancak rutubetli havada remeleri mmkn
olduundan ahap kuru kald veya havalandrld srece mantar remesi mmkn
deildir. Ahabn nem almas halinde borucuklar iinde reyerek rmesine, yumuamasna
ve mukavemet kaybna sebep olurlar. Bu nedenle kullanlan ahap rutubet almayacak ekilde
yaplmaldr.
16
ekil 1.13: Hastalanm aa grntleri
1.9.12. Kurtlar
Ahap ierisine braktklar yumurtalardan kan yavrular ahab tala haline getirir.
Atklar kanalarda sngerimsi ortam olutururlar. Kanallar genellikle d yze kadar
kmadndan varlklar vurulduunda kard sesten anlalr. Baz zehirli maddeleri
bnyeye vermek yararl sonular salar.
1.9.13. Yangn
Yksek scaklklar ahaba yaklatrmamak iin zerine kireli, all, killi svalarla
kaplamak gereklidir.
17
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar neriler
Aacn kk, gvde tac ksmn Kkleri kesilmi aac plak gzle
inceleyiniz. inceleyiniz.
Gvde ve ta ksmn okul
bahesindeki dikili aalardan
inceleyiniz. ncelerken evreye duyarl
olunuz.
Aacn kimyasal zelliklerini Reineli aac enstrman yapmnda
aratrnz. kullanmaynz.(bk. ekil 1.11)
18
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
DEERLENDRME
19
B. UYGULAMALI TEST
Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek eksik veya hatal
grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz.
KONTROL LSTES
DEERLENDRME
20
RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:
2.AACIN OLUUMU
Aa; topraa kkleri ile balanm, bir kabukla kapl, kereste olmaya elverili,
odunlam gvdesi stnde yaprakl dallar bulunan bitkiye denir.
Aa eitli hcrelerden meydana gelen organik bir maddedir. Aacn temel yap
nitesi olan hcre, hcre eperi ve hcre boluu (lmen) olmak zere iki ksma
ayrlmaktadr.
21
Aa, tek gvdesi bulunan, beslenmeyi ana ve yan kklerden alan 4-5 m boyundaki
odunsu bitkidir. Topraa den tohumdan en nce fide meydana gelir. Fide bir yl sonra
fidan halini alr. Hcrelerinin oalmasyla dal ve yapraklar, gvde ve kk olarak
paradan ibaret bir aacn kk bir modeli olur. Her yl aacn dallarnda ve kklerinde
yeni srgnler karken gvdede de bir tane yllk halka meydana gelir. Bu halkalar, aacn
enine byyerek yapt odun tabakasdr. Ya bol yllarda, geni bir halka; kurak geen
yllarda ise ince ve kk bir halka meydana gelir. Bu halkalardan aacn ya kolayca
anlalabilir.
Bir aacn gerekten canl olan biricik ksm, kabuun altnda odunun yzeyindeki
ince bir hcre tabakasdr. Buna, katman doku tabakas denir. Bu tabaka aac gelitiren ve
bymesini salayan tabakadr. Gen bir aaca ivi akldnda veya aa bir dal
verdiinde, ivinin ve daln yerden ykseklii hi deimez.
Her yaprak, kendini darya kar koruyacak ok etkili bir tabaka ile sk skya
rtldr. Hava, yapraklarn altndaki ok kk deliklerden girebilir. Suyun buharlamas
da yine bu deliklerden (por) salanr. Yaprak ihtiyaca gre bu delikleri aar veya kapatr.
Aa kabuu ok etkili bir su geirmeyici zrhtr. Bir aa, bandan ayaklarna kadar su
buusunun dar szmasna kar srlanmtr.
Aalarn gelimesi iin en elverili art bol yamur olup bu da tropik iklimlerde
grlr. Tropikal iklimlerde kurak blgelerin cce bitkileri aa haline gelir.Frtnalar, seller,
yldrm, yangn gibi tabii afetler, usulsz kesimler gibi insanlarn yapt tahripler, bitki
hastalklar, aalarn en byk dmanlar olarak saylabilir.
22
z odunu kahverengi olanlar: Teak, rokya.
Yapra ine eklinde olan aalardr. am, ladin, kknar, ard, sedir aalar ine
yaprakl aalardr. Baz ine yaprakl aalar reineli olurlar. Reineli aalar neme kar
dayankl olurlar; fakat mobilya ve oyuncaa dntkten sonra scak havalarda veya oda
ssnda reinelerini ahabn yzeyine karrlar. Bu ilenmi ahap iin istenmeyen bir
durumdur.
23
ekil 2.2: deal tomruk bime ekli
24
ekil 2.3: Aacn beslenmesi
25
2.3. Enstrman Yapiminda Kullanlan Aalar ve Seimi
2.3.1.Yerli Aalar ve Kullanld Yerler
Ceviz: Tekne ve piyano kafesi yapmnda kullanlr.
26
Resim 2.4: Ard aacnn grnm
.
Resim 2.7: Dut aacnn grnm
27
Ladin:Tm enstrmanlarn n ksmnda, tablasnda ve gvdesinde kullanlr.
29
Zebrano(zeytin):Gney Afrika kkenli aatr.Balama teknesinde ve gitar
yanlklarnda kullanlr.
30
Renk dalm: Entrmanda kullanlan yerin yapsna teknik adan iyi bir grnm ve
paralellik salamas iin ok nemlidir. rnein kemann yanlklarnda ve arkalklarnda
kullanlan paralarn ayn renk tonuna yakn olmas gerekir
Estetik adan yansmas: Mzik aletlerinin yapsal olarak bir ekil iermesiyle
beraber ayn zamanda bir ses verme zellii vardr.Srekli gz nnde
olacandan dolay gze iyi hitap etmeli ve her adan nitelikleriyle ahap
rnlerinden farkl rn olduunu gstermelidir.
31
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
32
LME
LME VE VE DEERLENDRME
DEERLENDRME
Soru D Y
SORULAR
No
z odunu ak sar veya sar renkte olan aalar imir v
1
diredir.
Mee, kavak, ceviz, Akaaa, kestane vb. aalar ine yaprakl
2 aalardr.
Ladin, ceviz enstrman yapmnda kullanlan yabanc tip
3
aalardr.
Ceviz (Afrika) aac piyano yapmnda ve dier enstrmanlarn
4
teknesinin yapmnda kullanlr.
Enstrman yapmnda aa seerken estetik adan yansmasna
5
baklmaz.
DEERLENDRME
33
B. UYGULAMALI TEST
KONTROL LSTES
DEERLENDRME
34
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
PERFORMANS TEST (YETERLK LME)
DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonucunda hayr, eklindeki cevaplarnz var ise renme
faaliyetlerine dnerek eksiklerinizi tamamlaynz.
Btn cevaplarnz evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size
eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.
35
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET 1CEVAP ANAHTARI
1 D
2 Y
3 D
4 D
5 Y
6 D
1 D
2 Y
3 Y
4 D
5 Y
36
NERLEN KAYNAKLAR
NERLEN KAYNAKLAR:
Mzik aletleri yapm atlyelerini geziniz.
Orman iletme mdrlklerini geziniz.
Ahap kataloglar inceleyiniz.
nternette aacn yaps ile ilgili siteler.
37
KAYNAKA
KAYNAKA
GRTEKN Ali, Mehmet OUZ, Mobilya Ve Dekorasyon Gere Bilgisi
MEB. stanbul, 2002.
38