(WWW - Downloadsach.com) 48 Nguyen Tac Chu Chot Cua Quyen Luc - Robert Greene & Joost Elffers

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.
com
Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com
48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LC

Tc gi: Robert Greene
Pht hnh bi: NXB Tr
Chia s Ebook: http://www.downloadsach.com
Theo di Downloadsach ti: https://www.facebook.com/caphebuoitoi
Table of Contents
Thng tin ebook
LI NI U
NG BAO GI CHI TRI QUAN THY
NG QU TIN CY BN B,HY HC CCH S DNG K TH
CHE Y CH TM
LUN NI T HN MC CN THIT
BO V THANH DANH V UY TN
THU HT CH BNG MI CCH
CHIM OT CNG SC NGI KHC
NH MI D CH
CHIN THNG BNG H[NH NG,CH KHNG BNG L LUN
TRNH K XU S, KHI XUI LY
L[M CHO NGI KHCPH THUC MNH
S DNG NH]N NGHAC LA CHN
NH BNG T LI,NG KU GI LNG THNG,KHNG CP N TNH
BN NGOI LM BN,BN TRONG RNH M
NH C PHI NH TN GC
BIT U C S HIN DIN
THT GI KH LNG
NG X]Y PH\O [I T V,NG T C LP
NG XC PHM NHM NGI
NG DN THN VI PHE NO C
GI IN H CH
CHIN THUT QUY HNG:BIN NHC TH[NH CNG
TP TRUNG LC LNG
NG VAI TRIU THN THT HON HO
LUN TI TO MNH
S DNG TAY SAI LM VIC BN
THAO TNG NHU CU V NIM TIN
PHI XUT CHIU THT TO BO
TR LIU TNG LAI: VCH K HOCHNHT QU\N N TN CNG
TRNH DIN PHONG THIUNG DUNG T TI
I TH CH C TH CHNNHNG L BI DO TA N NH
THAO TNG NHNGM TNG VIN VNG
KHM PH T HUYT CA I PHNG
H^Y C X NH VUA,NU MUN C I X NH VUA
CHN NG THI C
PHT L NHNG G NGOI TM TAY
TO RA S HONH TRNG
NGH THEO MNH, L[M NH S NG
C NC BO C
LM CH NG TIN:S HO PHNG CHIN LC
THOT KHI BNG TIN NHN
\NH V[O NGI CHN, [N CU TAN TC
THAO TNG TM V TR
HIU NG GNG SOI

NGY TRANG S I MI DI V BC TRUYN THNG
NG T RA QU HON HO
BIT CHIN THNG V BIT DNG LI
THIN HNH VN TRNG
CH MC
Ch gii
LI NI U
Ni chung, chng ta khng th no chu ni ci cm gic rng mnh khng c t ti quyn lc
n{o i vi nhng con ngi v s kin quanh ta. Ai cng mun c nhiu quyn lc hn,
khng ai mun nhng bt. Tuy nhin trong th gii ngy nay, tht nguy him khi mi
ngi nhn thy mnh qu kht khao quyn lc, hoc qu l liu trong vic mu cu quyn
lc. Chng ta phi t ra va phi v bit iu. V vy ta cn phi tinh vi t ra tng c
nhng bn trong th l|u lnh, b ngoi dn ch nhng lng d li th on.
Tr chi hai mang n{y ging vi vic mu cu quyn lc tng tn ti cc triu nh xa
kia. im li lch s, ta thy mt triu nh t hnh th{nh quanh ngi quyn lc nh vua,
hong hu, ho{ng , lnh t. Cc qun thn trong nhng triu nh y chim mt v th ht
sc t nh: H phi phc v ch nh}n, nhng nu t ra qu xum xoe, nu cu xin n hu mt
cc qu l liu, nhng triu thn khc s ch v hm hi. V vy mi c gng ly lng
quan thy u phi ht sc tinh vi. Ngay c nhng triu thn ti ba nht, tinh t nht cng
phi c phng c|ch t v i vi bn ng triu, nhng ngi bn y lun tm cch ht
chn anh ra khi v tr vn ang c chiu c.
Th m l ra triu nh phi i din cho nh cao ca vn minh v{ tao nh~. Mi ng thi
mu cu quyn lc qu tn bo hoc cng khai s b ch tr. Cc qun thn s h{nh ng m
thm v b mt chng li nhng ng liu no dng bo lc. chnh l{ tnh hung kh
x ca mt triu thn: Mt mt phi chng minh ta l{ in hnh ca lch lm, mt khc phi
khn ngoan |nh bi i th bng nhng phng c|ch tinh vi nht. Qua thi gian, mt
triu thn thnh cng hiu rng mi nc c u phi gin tip, nu mun }m sau lng
bn ng liu th phi mang gng nhung, mt phi n n ci ngt lm nht. Thay v phi p
bc hay phn bi, mt triu thn hon ho t n mc ch bng s cm d, m hoc, la
bp, v chin lc tinh vi, lun phi d kin sn sng nhiu nc c. Cuc sng triu nh
l th tr chi khng bao gi kt thc, n i hi ngi ta phi cnh gi|c thng xuyn v
t duy chin thut. l{ mt cuc chin vn minh.
Ngy nay chng ta chng kin mt nghch l tng t i vi cch hnh x ca mt triu
thn: Mi h{nh ng u phi c v vn minh, t t, dn ch, v cng bng. Nhng nu ngy
th chi ng theo nhng quy tc y, ta s b nghin nt bi nhng thnh phn khng di
dt g tu}n theo. Nh nh{ ngoi giao ni ting thi Phc hng l{ Niccol Machiavelli nhn
xt, Bt k ngi no c gng lun t t, th chc chn s tn li gia s ng khng t
t.
Triu nh t to cho mnh hnh nh ca nh cao tao nh~, nhng bn di ci v lung linh
l{ mt ha l sc si nhng tnh cm en ti tham lam, ganh t, dc vng, ghen ght.
Th gii chng ta ng{y nay tng tng rng mnh l{ nh cao cng bng, song nhng tnh
cm xu xa y vn khuy ng trong ta, nh vn lun khuy ng t bao gi. Cuc chi vn
l mt. B ngoi ta t v tun theo li chi p, nhng bn trong, tr khi qu| ng}y th kh
di, ta nhanh chng hc bi cn trng, v{ h{nh ng nh Napolon tng khuyn nh: B{n
tay st bn trong c|i gng nhung. Nu ta nh mt triu thn ca thi xa xa trc, ta c

th thnh tho ngh thut |nh lc hng, bit cch quyn r, m hoc, la bp, v tinh vi
|nh la c|c i th, th ta s t nh cao quyn lc. Ta s c kh nng l{m ngi khc
thun theo ch ta, m h khng h ng ta ang iu khin h. V nu khng h ng, th h
s khng bao gi cay c hoc khng c ta.
i vi nhiu ngi, vic chi tr quyn lc[1] mt cch c thc cho d ch l gin tip
c v nh xu xa, phi x hi, nh mt di tch ca qu kh. H bo l mnh c th rt chn ra
khi cuc chi, bng cch x s nh th h khng dnh d|ng g n quyn lc. Ta cn phi
phng dng ngi ny, bi v ngoi ming ni nh vy, song tht ra thng khi h li l
nhng tay chi th thit. l{ nhng chin lc khn ngoan nghi trang bn cht ca s
thao tng ang c s dng. Chng hn nh h mun cho ngi khc thy rng s yu
ui v khng c quyn lc mi l qun t. Nhng ngi tht s khng c quyn lc, nu
khng v ng c hoc t li no, th s khng ph trng s yu ui ca mnh, tht ra
l mt chin lc rt hiu qu, tinh vi v mang tnh la o, trong tr chi quyn lc (xem
Nguyn tc 22, Chin thut Quy hng).
Mt chin lc khc ca ngi mu cu quyn lc l{ i hi s cng bng trong mi lnh
vc ca cuc sng. Ai ai cng phi c i x bnh ng, cho d thn th hay quyn lc h
nh th n{o. Nhng nu v khng mun mang ting l{ tr chi quyn lc m ta phi i x
bnh ng vi mi ngi, th ta x tr nh th n{o }y khi c ngi ny gii hn ngi
kh|c? i x bnh ng c ngha l{ pht l nhng d bit gia mi ngi, n}ng ngi d ln
v h ngi gii xung. Mt ln na, ta cn nh rng nhng ngi c xy bnh ng nh
th, tht ra h ang trin khai mt chin lc quyn lc khc, nhm ti phn phi phc li
cho mi ngi theo cch h mun.
Vy ha ra trnh tham d v{o tr chi quyn lc, ta phi tuyt i lng thin v trung
thc, bi v bn tranh ginh quyn lc thng la o v b him. Nhng th|i tuyt i
lng thin chc chn s xc phm rt nhiu ngi, v{ v{i ngi trong s s qut li ta.
S khng ai xem th|i lng thin ca ta l hon ton khch quan, hon ton khng c
ng c c| nhn no. V h ng: Tht ra vic s dng s lng thin ch l mt chin lc
quyn lc, nhm thuyt phc ngi khc tin rng ta cao thng, ho tm, v v v li.
ch l mt hnh thc thuyt phc, thm ch l{ mt dng thc p tinh vi.
Cui cng nhng ai ru rao rng mnh khng tham d cuc chi c th gi v ng}y th,
mi ngi khng ln n h ang tranh gi{nh quyn lc. Tuy nhin ta nn cnh gic, bi v
ci v ng}y th c li l mt phng tin la o rt hiu qu (xem Nguyn tc 21, Gi
in h ch). V thm ch ngay c ngi tht s ng}y th cng cha chc l khng mun
mu cu quyn lc. Ng}y th nht l tr em, nhng thng khi nhiu h{nh ng ca chng
vn xut pht t nhu cu c bn l{ iu khin nhng ngi quanh chng. Chng rt au
kh khi cm thy mnh bt lc trong th gii ca ngi ln, v vy chng dng mi c|ch
c c th chng mun. Nhng ngi tht s ng}y th vn c th mu cu quyn lc, v
thng khi h h{nh ng hiu qu mt cch khng khip, v h khng b cn tr bi bt k
suy ngh n{o c. Vy ta hy nh rng ai ph trng hay trnh din v th ng}y s l k t

ng}y th nht.
Vi nhng ngi ru rao khng tham quyn, ta c th nhn ra h qua cch h h ho no l
o c, lng t}m, cng bng. Nhng v ai cng khao kht quyn lc v hu nh mi hnh
ng ca chng ta u hng v , nn ta bit rng nhng ngi va k tht ra ch nh
tung ha m, dng c|i bnh phong o c che y ca h. Nu quan st k, ta s
nhn thy rng h thng l mt trong nhng bc thy v k nng thao tng gi|n tip,
thm ch mt s bc thy y li h{nh ng theo v thc.
Nu th gii ny ging nh mt s}n chi cho nhng triu thn[2] trm mu ng{n chc v
chng ta ang b kt trong , th c c gng rt ch}n ra cng khng ch g. L{m nh th ta
ch thm bt lc, v cng bt lc cng khn kh. Thay v vng vy chng li iu khng th
trnh, thay v tranh ci, than vn, v t chuc cm gic ti li, tt hn ta nn th{nh tho tr
chi quyn lc . Trn thc t, h cng gii tung hng quyn lc th ta cng tr nn mt
ngi bn, ngi tnh, ngi chng, ngi v gii giang hn. i theo l trnh ca mt triu
thn hon ho (xem Nguyn tc 24), ta gip ngi xung quanh cm thy h{i lng hn vi
bn thn h, ta tr thnh ngun vui cho h. H s l thuc vo kh nng ca ta, lun mun
c ta bn cnh. Thun thc c 48 nguyn tc trong quyn sch ny, ta gip mi ngi
tr|nh c ni au khi bt cn vi quyn lc chi vi la m khng bit tnh cht ca la.
Nu tr chi quyn lc l{ iu khng th trnh, tt hn ta nn tr thnh chuyn gia cn
hn l{ k ph nhn hoc g vng v.
Mun hc tr chi quyn lc, ta phi thay i vin cnh, phi c c|ch nhn kh|c i vi th
gii. Phi mt nhiu nm n lc v thc hnh, bi v phn ln tr ny khng t nhin hnh
thnh. Cn phi c mt s k nng c bn, v mt khi ~ th{nh tho nhng k nng n{y ri,
ta s p dng c cc nguyn tc quyn lc d d{ng hn.
K nng quan trng nht, ng thi l nn tng sinh t ca quyn lc l kh nng lm ch
cm xc. Phn ng li mt tnh hung bng cm xc, l{ r{o cn ln nht trn ng mu
cu quyn lc, l li lm buc ta phi tr c|i gi| t hn nu so vi khonh khc khoi ch
khi ta biu l xc cm. Xc cm lm m l tr, v nu l tr b che m, ta khng th chun b
v{ |p li tnh hung mt cch c kim sot.
Sn gin l phn ng xc cm tiu cc nht, v n lm cho l tr b che m nhiu nht. Ngoi
ra, sn gin cn c hiu ng ph l lm cho tnh th cng thm kh kim sot, v khin k
th quyt t}m hn. Mun tiu dit k th ~ hi ta, tt hn ta nn d hn h thp cnh gic,
bng cch lm b thn thin, cn hn l{ ra mt gin d.
Tnh yu v{ thng mn cng hi ta, bi v n bt mt khng cho ta pht hin mc ch t
li ca nhng k m ta khng ng l{ ang chi tr quyn lc. Nu khng th nn cn
gin hoc tnh yu, hoc khng th cm nhn hai th , th bn ng nn th. Nhng bn
phi cn thn v cch biu l nhng tnh cm y, sao cho chng ng nh hng n c
v chin lc.
Lin quan n vic lm ch cm xc l kh nng to ra khong cch vi giy pht hin ti
suy ngh kh|ch quan v qu kh v{ tng lai. Ging nh Janus, v thn La M hai mt
trng gi mi cnh ca v cng thnh, ta phi c kh nng mt lc nhn v nhiu hng
x l ngun nguy him. l{ gng mt m ta to cho mnh mt mt lun nhn v tng
lai, mt kia nhn qu kh.
Vi tng lai th khu hiu l{ Khng c ng{y n{o khng cnh gi|c. ng b bt ng v
bi bt k vic g, v ta lun d tr mi tnh hung trc khi chng pht sinh. Thay v phung
ph thi gian m tng n on cui c hu ca k hoch, ta nn suy tnh mi hng hc,
mi bin th kh d. C{ng nhn xa trng rng, c{ng tnh trc nhiu nc c, ta cng thm
hng mnh.
Gng mt th hai ca Janus lun nhn v qu kh - nhng khng phi nh nhng vt
thng ~ qua hoc nui dng hn th, v nh th ch hn ch sc mnh. iu quan trng
l tp cho qun nhng s kin khng vui trong qu kh, c kh nng m{i mn tinh thn v
che m l tr. Mc tiu tht s ca vic nhn li sau lng l{ lun rt ta kinh nghim nhn
v qu kh l{ hc tp ng tin nhn. (Quyn sch ny c nhiu v d lch s bn
tham kho.) Sau khi nhn v qu kh, ta xem xt nhng vic gn hn, chng hn nh h{nh
ng ca ta, ca bn b ta. }y l{ trng lp quan trng, v xut pht t kinh nghim c
nhn.
Ta bt u vi nhng li lm trong qu kh, loi li lm nghim trng ngn cn bc tin
ca ta. Ta ph}n tch chng qua lng knh ca 48 nguyn tc quyn lc, ri rt ra kinh
nghim cng vi mt li th: Ti khng bao gi lp li nhng li lm y, ti s khng bao
gi ri v{o mt ci by nh vy na. Nu c th nhn xt v{ |nh gi| t thn theo cch y,
ta s bit cch ph v cch rp khun t qu kh.
Quyn lc i hi kh nng h lng vi v b ngoi. V vy ta phi hc c|ch eo nhiu loi
mt n v{ dnh mt b mu m th on. Bn ng xem vic gi trang v la di l
nhng tr xu xa v o c. Mi tng t|c ca con ngi u i hi phi la di nhiu
cp kh|c nhau, v{ nhn di gc n{o , th kh nng ni di l{ iu khc bit gia
con ngi v con th. Trong thn thoi Hy Lp, trong s thi Mahabharata n , trong anh
hng ca Gilgamesh Trung ng, chnh nhng v thn mi c php thut thin bin vn ha
|nh la. Mt ngi c xem l{ v i, chng hn nh Odysseus, c |nh gi| qua
vic thi ua vi nhng thn thnh v kh nng l|u c|, v vy anh ta cng c tn vinh ln
gn nh l{ thn thnh. La o l mt ngh thut ~ ph|t trin ca vn minh, v{ l{ v kh
hng mnh nht trong tr chi quyn lc.
Ta khng th la bp thnh cng nu khng bit li mt bc nhn li chnh mnh nu
khng bit nhp vai k kh|c, eo ng chic mt n m tnh hnh cn kp. Nm c cch
tip cn linh hot nh vy vi mt v bc, k c v bc ca chnh mnh, ta s trt bt gnh

vng v lum thum cn tr tin b. L{m sao gng mt ta cng linh hot nh mt din
vin, tp giu kn ch tm, luyn cch d ngi vo by. H lng vi ci v ngoi, v thun
thc ngh thut |nh la l mt v{i iu th v ca cuc sng. Chng cng l{ th{nh phn
ch cht t n quyn lc.
Nu la bp l{ v kh hng mnh nht trong kho kh t{i, th c kin nhn l tm l chn cc
k quan trng. Kin nhn gip ta trnh nhng li lm ng ngn. Ta nh vic lm ch xc
cm, kin nhn l mt k nng c tnh khng phi t nhin m{ c. Nhng lnh vc
quyn lc th khng c g l t nhin c. Trong th gii thin nhin, quyn lc l th c v
thn thnh nht. V kin nhn l{ c tnh cao tt cng ca cc v thn, v ngoi th gi ra, h
khng c g kh|c. Ngc li, s nng vi ch lm ta c v yu t hn m{ thi. l{ sc cn
quan trng i vi quyn lc.
Tnh ct yu ca quyn lc l phi lun l, v mt trong nhng k nng quan trng cn t
ti l kh nng nhn thc tnh hung, ch khng phi phn bit tt xu. Quyn lc l mt
cuc chi iu ny nhc i nhc li bao nhiu ln cng khng tha v{ khi chi, ta khng
|nh gi| i th qua ch tm m qua hiu qu h{nh ng. Ta o lng chin lc v sc
mnh ca h bng gic quan trc tip. Thc t ~ bao ln chng minh rng thin ch lm
cho vn rc ri v m o thm m thi. ch li g khi phe i tc c thin v mun lm
li cho ta, nhng h{nh ng ca h ch gy cho ta su au v{ v? Cng t nhin thi, khi
thin h u vin l lun bin minh cho h{nh ng ca h, lun ming bo rng h ch
mun l{m iu tt. Bn phi tp ci thm mi khi nghe nhng l l nh vy, ng b li
cun vo vic |nh gi| thin v{ h{nh ng ca ngi khc qua mt lot nhng phn xt
o c vn tht ra ch l li bin h cho h{nh ng thu tm quyn lc.
l{ mt cuc chi. i th ngi i din vi ta. C hai c x vi nhau rt lch s, tun th
lut chi v{ khng c chp. Ta chi theo chin lc v quan st nhng nc c ca i th
vi tt c im tnh c th. Cui cng ta s cm kch s l ca i th hn l{ nhng ho
hay thin ca h. Ta hy luyn cp mt theo di nhng ng thi ca h, cng lc vi
tnh hung bn ngo{i, khng xao lng bi bt k iu g khc.
Trong tin trnh mu cu quyn lc, mt na th{nh cng n t nhng g ta khng lm, t
nhng g ta tr|nh khng b li ko vo. Mun c k nng n{y, ta phi hc cch xt
o|n mi th theo ci gi m ta phi tr. Nh Nietzsche tng vit, Gi| tr ca mt vt i
khi khng nm trong th m{ ta dng t vt y, nhng trong th m ta phi tr c n
ci gi m ta phi tr. C th ta s t n mc ch, mt mc ch |ng gi|, nhng m{
vi ci gi no? Ta hy p dng chun mc ny vo mi th mi iu, k c vic cng tc
vi ngi kh|c hay l{ n gip h. Rt cuc, i ny qu ngn, c hi him hoi, m ta
cn phi c bit bao sc lc. Di gc ny, th gi l mt yu t quan trng khng km
nhng yu t kh|c. ng bao gi ph phm th gi qu bu hoc s an tnh tinh thn cho
nhng v vic ca ngi kh|c, v l{ c|i gi| qu| cao.
Quyn lc l cuc chi tp th. Mun bit chi v{ chi th{nh tho, ta phi pht trin kh
nng nghin cu v hiu r con ngi. Nh{ t tng v i Baltasar Gracin ca th k XVII
~ vit: Nhiu ngi b thi gian ra nghin cu thuc tnh loi th hoc tho mc; nhng
s quan trng hn bit bao, nu ta nghin cu thuc tnh con ngi, nhng ngi m ta s
phi sng chung hoc cht cng!
Mun tr thnh mt tay chi l~o l{ng, ta cng phi l nh tm l lo luyn. Ta phi nhn ra
ng c ca i th v nhn xuyn thu mn ha m m h ph chp nghi trang hnh
ng. }y l{ b quyt gip ta c thm v s kh nng |nh la, quyn r v{ thao tng.
Bn cht con ngi v cng phc tp, ta c th b ra c i quan st m khng bao gi hiu
r. V vy iu quan trng l ta lp tc khi s rn luyn, vi mt nguyn tc khng qun:
Khng phn bit i tng nghin cu, khng phn bit i tng cn tin cy. ng bao
gi tin ai hon ton, quan st ht mi ngi, k c bn b v{ ngi thn.
Cui cng, ta phi tin ti quyn lc bng con ng gin tip. Phi ngy trang tr tr tr.
Ta nh qu bi-da ny i ny li my bng trc khi chm bi, mi nc c ca ta phi c
d tr v trin khai cng t hin nhin cng tt. Kh nng h{nh ng gin tip gip ta hng
thnh trong dng triu nh ng i: Bn ngoi l mu mc ca s t t {ng ho{ng,
nhng bn trong ta li l tay t thao tng.
Bn hy xem 48 Nguyn tc ch cht ca Quyn lc nh l{ quyn s tay ca ngh thut
|nh lc hng. Nhng nguyn tc c trnh b{y u l ghi chp ca nhng ngi tng
nghin cu v thun thc tr chi quyn lc. Nhng ghi chp ny tri di sut hn ba ngn
nm, xut x t nhng nn vn minh rt kh|c nhau nh Trung Quc v Italia. Tuy vy
chng cng chia s nhng ch v mch t tng, cng gi v mt ct ty ca quyn lc
cha c din gii minh bch. Bn mi t|m nguyn tc ca quyn lc c chit sut t
s uyn th}m tch ly , c gp nht t tc phm ca nhng bc thy v chin lc
(Tn T, Clausewitz), chnh tr (Bismarck, Talleyrand), triu ca (Castiglione, Gracin),
quyn r (Ninon de Lenclos, Casanova) v{ la o (Yellow Kid Weil) li lc nht trong lch
s.
Nhng nguyn tc n{y c ln lt trnh by theo mt b cc n gin v tng qu|t nh
nhau: S c nhng h{nh ng l{m tng cng quyn lc (tun th nguyn tc), trong khi
h{nh ng khc li lm suy yu thm ch lm ta sp (vi phm nguyn tc). Nhiu v d
lch s s minh ha nhng vi phm v tun th va k. Sau mi v d l phn din gii
lm sng t thm. Sau , ta s cng c kt cc yu t ct li ca nguyn tc quyn lc
ang cp v{ cho ngi c tin ghi nh, tt c nhng iu va k s c c ng li
thnh mt hnh nh, trnh by ngn gn trong v{i ba dng. khng nh hnh nh y l
kin ca chuyn gia, ca bc thy lnh vc . on cui rt ngn l phn nghch o
nhc nh ta p dng nguyn tc mt cch linh hot ch khng nn lc n{o cng nhm mt
lm y theo.
Bn c th s dng 48 Nguyn tc ch cht ca Quyn lc theo nhiu c|ch. c mt mch

t u ti cui, bn bit v quyn lc ni chung. Mc d nhiu nguyn tc c v nh khng
lin quan trc tip n cuc sng ca bn, nhng qua thi gian bn nhn thy rng tt c
cc nguyn tc u c t ng dng v chng thc s tng quan nhau. C c tm nhn
tng qut v ton b ch ny, bn s tng cng kh nng |nh gi| nhng h{nh ng ~
qua, nng cao mc iu khin nhng v vic ang din bin. Mt thi gian lu di sau
khi kt thc quyn sch, nu nghin ngm k lng, bn s ph|t sinh t duy mi, cch nhn
v{ c|ch |nh gi| mi.
Quyn s|ch cng c thit k bn ty nghi lt qua v chn c nguyn tc no c v
thch hp vi tnh hung gn gi nht. Chng hn bn ang c vn cn gii quyt vi cp
trn v khng hiu ti sao mnh li b ra bao nhiu cng sc m vn khng c ghi nhn,
khng c bt. Nhiu nguyn tc c bit nhn mnh n tng quan gia b trn v
cp di, v chc l bn ang vi phm mt trong nhng nguyn tc y. Bn ch vic lic qua
phn lit k 48 nguyn tc phn u quyn s|ch nhn ra th mnh cn.
Cui cng, bn cng c th c lt cho vui, chn i mt chng c h ha, xem nh tm
hiu c|c nhc im v{ thng ngon nhng k cng ca bc tin nh}n trn con ng
mu cu quyn lc. Song chng ti cng c li cnh bo cho thnh phn c gi ny: C l
bn khng nn tin thm na m hy quay li i. Quyn lc rt cm d v tr tr theo cch
ring ca n. l{ mt m cung u c bn s hao mn v phi gii quyt nhng vn v
tn, v bn s sm nhn ra rng mnh b lc li mt cch th v. Ni cch khc, s th v hn
khi bn nhn quyn lc mt cch nghim chnh. ng bng lng vi mt ch quan trng
nh vy. Nhng v thn quyn lc s pht lng vi k ph phim, cc ngi ch tha mn vi
nhng ai bit hc hi v suy xt, trng pht ngi ci nga xem hoa.
Nhng ai c gng lun l{m ngi tt chc chn s tht bi gia s ng nhng k khng
tt. Do ng qu}n vng n{o mun gi vng quyn lc phi bit c|ch khng lm
ngi tt, v s dng s hiu bit , hoc l nn lng khng s dng n,ty theo hon
cnh yu cu.
THE PRINCE, Niccol Machiavelli, 1469-1527
NGUYN TC 1
NG BAO GI CHI TRI QUAN THY

Lun kho lo lm cho cp trn cm thy h hn bn. Trong khi gy n tng v tha mn
h, bn ng qu| {, ngha l{ ng bc l t{i nng, nu khng bn s b phn tc dng: bn
s khin h e ngi v bt an. Hy lm sao cho nhng ng thy, ng ch ca bn cm thy
gii giang hn l{ thc cht ca h, bn s t c tm cao ca uy quyn.
VI PHM NGUYN TC
Nicolas Fouquet l b trng ti chnh vo nhng nm u tin khi vua Louis XIV ca Php
mi ln ngi. Fouquet l{ ngi ho hoa rng r~i, thch ru ngon, g|i p, thi ca v nhng
yn tic linh nh. ng cng thch c nhiu tin, v li sng ca ng rt xa hoa. Fouquet rt
gii giang v tin rng t{i nng ca mnh thit yu i vi nh vua. V vy v{o nm 1661 khi
th tng Jules Mazarin qua i, Fouquet trng ch vua b nhim mnh k v. Nhng nh{
vua li bt ng hy b ci gh th tng. Chnh iu ny, cng vi vi du hiu kh|c ~
khin Fouquet ngh rng mnh b tht sng. ly lng nh vua, Fouquet lin ny sinh
nh t chc mt bui tic v i nht, ngon mc nht m th gii cha bao gi chng kin.
Ly c l{ n t}n gia ta l}u {i Vaux-le-Vicomte va mi hon tt, nhng thc ra l{ t
lng tn knh c vua, vn l v khch danh d.
n d l nhng qu tc lng danh nht chu u, cng vi nhng b c v i nht thi by
gi, nh La Fontaine, La Rochefoucauld, Madame de Svign. Molire son hn mt v mi
cho bui t}n gia, v{ ch th}n th vai m trnh din cui cng. Yn tic bt u bng ba
ti by mn, bao gm nhiu sn h{o hi v ng phng m{ nc Ph|p cha bao gi bit
n, cha k nhiu mn ch mi c sng to c bit cho bui yn tic ny. Ngay c m
nhc cng c Fouquet t h{ng ring tn vinh nh vua.
Sau ba ti, Fouquet t chc cuc i do vng quanh nhng khu vn lng ly ca ta lu
{i. Thit k vn tc v h thng phun nc Vaux-le-Vicomte tr thnh cm hng cho
hong cung Versailles sau ny.
ch th}n Fouquet hng dn nh vua tr thng lm nhng chm king v lung hoa xp
t ht sc kho lo theo hnh hc. Vua va bc n h thng thy li th hng lot pho
bng c bn ln rc r, v{ ngay sau v kch ca Molire bt u. Yn tic cn tip
din tht khuya v{ ai ai cng gt g t|n thng rng trong i cha bao gi mc kch mn
trnh din no n tng n th.
Hm sau, Fouquet b th lnh ng l}m qu}n l{ DArtagnan n bt gi. Vi thng sau
Fouquet b x v ti bin th quc kh. (Tht ra, hu ht ti sn u c Fouquet bin th
vi s chp thun ca nh{ vua v{ nh}n danh nh{ vua.) Sau Fouquet b nht vo lao t
u hiu nht nc Php, gn nh d~y ni Pyrnes, ni ng n c tri qua hai mi nm

cui cng ca i mnh.
Din gii
Louis XIV, v vua Mt tri, l{ ngi kiu cng ngo mn, lun mun l{ t}m im ch ca
mi thi i. ng khng th cho bt k ai tri hn mnh v mt xa hoa, v cng khng th
l b trng t{i chnh. c ngi k nhim Fouquet, vua chn Jean-Baptiste Colbert, vn
ni ting v tnh tn tin, v nhng bui tip t}n ch|n chng nht Paris. Colbert khn
kho tnh ton sao cho mi ng xu gii ng}n u chui thng vo ti nh vua. Vi dng chy
ny, Louis XIV cho xy dng mt hong cung cn lng ly hn ta l}u {i ca Fouquet,
chnh l{ cung in Versailles cn tn ti n ng{y nay. Vua trng dng nhng kin trc s,
ngh nhn thit k v{ trang tr vn tc ca Fouquet. V ti hong cung Versailles, Louis
XIV t chc nhng yn tic cn linh nh hn bui d hi m{ Fouquet ~ tr gi bng nhng
ngy t ti ca mnh.
Chng ta hy xem xt tnh hung. Trong bui d hi, Fouquet dng ln vua ht mn trnh
din n{y n mn trnh din kh|c, m{n sau huy ho{ng hn m{n trc, tng rng nh th
s chng minh c lng trung ngha vi quan thy. Khng ch hy vng ly li c n sng
ca vua, Fouquet cn ngh rng nh th s chng minh cho vua thy mnh bit chi, c
nhiu mi quan h cao qu, c lng mi ngi, v{ nh th mnh s l{ ngi khng th
thiu, s xng |ng ngi vo gh th tng. Tuy nhin c vi mi mn trnh din, mi ting
hoan h ca kh|ch hng v Fouquet li lm cho v vua tr cm thy rng qun thn v b
bn mnh m mn Fouquet hn vua, v{ rng tht ra Fouquet ang ph trng thanh th v
uy quyn. Thay v tn vinh vua, bui d hi ca Fouquet li lm tn thng s kiu cng ca
ngi. Tt nhin l Louis XIV khng th no cng khai nhn nhn s vic , v vy ng tm c
th tiu ngi v tnh lm cho mnh cm thy mt t tin.
Cho d di hnh thc n{o th cng l{ s phn ca tt c nhng ai lm chng chnh ci
Ti ca quan thy, lm rn nt s ngo mn v khin cho quan thy e s cho v tr ti
thng ca mnh.
V{o u bui d tic, Fouquet ang nh cao ca th gii.
n tn cuc, ng ta ~ ri xung |y.
(Voltaire, 1694-1778)
TUN TH NGUYN TC
V{o u nhng nm 1600, nh{ thin vn v{ to|n hc ngi tn Galileo lt vo mt tnh
th gieo neo. Cc cng trnh nghin cu ca ng u ph thuc vo nhng nh{ l~nh o v
v vy nh nhng nh khoa hc khc ca thi Phc hng, i khi ng phi tng cc pht
minh v sng ch cho nhng gng mt li lc nht thi by gi. Chng hn nh c ln ng
trao tng mt la bn qun s cho Cng tc Gongaza. Sau ng li tng mt quyn

s|ch hng dn s dng la bn cho dng h Medici. Nhng lnh t va k u hi lng v
khng bc ngha; v{ qua h, Galileo tm thm c hc vin dy. Tuy nhin cho d pht
minh sng ch ca Galileo c quan trng cch my th nhng gia nh quyn uy kia u lun
thng cng cho ng bng qu biu ch khng c tin mt. iu ny lm cho cuc sng ca
Galileo lun bp bnh v l thuc. ng t nh phi tm ra cch sng kh| hn.
Galileo quyt thc thi mt chin lc mi v{o nm 1610, khi ng kh|m ph| ra c|c v tinh
ca hnh tinh Jupiter. Thay v san s khm ph ny cho nhng bo tr - tng vin vng knh
m{ ng ~ s dng cho nh{ n{y, tng quyn sch cho nh kia, vn vn nh tng lm
trong qu kh, Galileo quyt nh tp trung v{o gia nh Medici. L do: Ngay sau khi thit
lp triu Medici v{o nm 1540, Cosimo I tuyn b Jupiter l hng mnh nht trong thin
vng v{ ly Jupiter lm biu tng cho h Medici mt biu tng quyn uy vt trn c
sc mnh ca chnh tr v ti chnh, biu tng tm v ch La M c xa cng vi nhng
v thn linh thi y.
Galileo bin vic khm ph cc v tinh ca hnh tinh Jupiter thnh mt s kin thin vn
tn vinh s v i ca dng h Medici. Khng lu sau cuc khm ph, ng tuyn b rng
nhng v sao sng [cc v tinh ca Jupiter] t xut hin trn nn tri ngay trong tm
ngm knh vin vng ca ng vo lc Cosimo II ln ngi. Galileo mm mui thm rng s
lng bn v tinh hp vi gia nh Medici (Cosimo II c ba ngi em), v v tinh xoay
quanh Jupiter nh bn ngi con sum vy quanh Cosimo I, k khai sng triu Medici. Cn
hn l mt s trng hp, kh|m ph| chng t c|c thin vng cng cho thy uy lc ca
h Medici, Galileo cho thit k huy hiu c hnh thn Jupiter ang ngi trn |m m}y c bn
ngi sao vy quanh v tng cho Cosimo II nh mun nhn nh rng l{m mnh tri.
V{o nm 1610, Cosimo II b nhim Galileo lm trit gia v nh ton hc chnh thc ca
triu nh, km lng bng y . Vi mt khoa hc gia, l{ vn may ca c mt i.
Chui ngy van xin bo tr ~ qua ri.
Din gii
Ch vi mt pht, chin lc mi gip Galileo thu hoch cn nhiu hn l{ bao nm th|ng
phi i n{i n c u. L do rt n gin: Tt c cc v ch nh}n u mun mnh sng
chi hn ngi khc.
H khng quan t}m n khoa hc hoc s tht trc quan hay pht minh mi nht. H ch
quan t}m n vinh quang v tn tui. Galileo ~ mang n cho dng Medici s vinh quang
bao la, bng cch lin h dng h ny vi sc mnh ca tri t, cn hn l{ khi ng ta tuyn
b dng Medici ~ bo tr cho mt thit b hay khm ph khoa hc mi l.
Nh khoa hc cng khng tho|t khi nhng thng trm ca i sng triu thn v vic bo
tr. H cng phi phc v cho gii ch cm thy mt t tin, nh th vai tr ca mnh ch l
ng ra chi tin mt vai tr rt kh chu v{ |ng ght. Ngi sn xut ra mt cng trnh
ln mun cm thy mnh cn l{ g hn l{ c|i vai t{i tr. Hn mun mi ngi cm thy
quyn uy v sc sng to ca mnh, v cn quan trng hn l{ c|i cng trnh mang tn hn.
Thay v lm cho hn bt an, bn phi mang n vinh quang cho hn. Vi khm ph ca
mnh, Galileo khng thch thc uy quyn tr thc ca dng Medici, m{ cng khng l{m cho
h cm thy thua km cht no v mt hiu bit. Khi tn h ln h{ng sao, Galileo ~ gip
h chi sng gia cc triu nh . Galileo ~ khng chi tri s ph m{ cn gip s ph
chi s|ng hn tt c nhng ngi khc.
CT TY CA NGUYN TC
Ai cng c nhng mi bt an ring. Khi chi ni v{ trng ra t{i nng ca mnh, ng nhin
bn ~ khuy ln loi k, ganh t v nhng biu hin bt an kh|c. iu t phi xy
ra. Mc d khng phi lc n{o cng ra sc lm va lng ngi khc, song vi nhng ngi
trn mnh, bn phi c cch tip cn c bit hn: Vi nhng g lin quan n uy quyn, c
l li lm ln nht l lm lu m ng b trn.
ng ngu ng ngh rng cuc i ~ thay i nhiu t thi Louis XIV v{ Medici. Ngi no
~ t n nhng mc thnh tu cao ngt trong i n{y cng u ging nh vua cha: H
mun c t tin khi ngi vo v tr ca mnh, v khi so vi nhng ngi xung quanh, h
phi thng minh hn, khn ngoan hn v{ duyn d|ng hn. C mt s hiu lm rt ph bin
nhng tht cht ngi, rng ta phi ph trng ht ti ngh v{ nng khiu ly lng s
ph. C th s ph s lm b gt g va , song ngay khi c dp, s ph s thay th bn bng
mt g~ t thng minh hn, t duyn d|ng hn, t c v nguy him hn, cng nh Louis XIV
thay th Fouquet sng chi bng Colbert nht nho. V{ cng nh Louis, tuy khng tha
nhn s tht, nhng s ph bn s ni ra mt ci c y bn i cho khut mt.
Nguyn tc ny c hai quy lut m bn phi thc. Th nht, bn c th v tnh chi tri s
ph khi sng thc vi con ngi mnh. Trn i ny c nhng ng b trn rt d cm thy
bt an, mt t tin mt cch khng hong. Ch vi nt duyn dng v tao nh t nhin ca
mnh, bn c th v tnh lm lu m s ph.
t ai c nhiu t{i nng t nhin nh Astorre Manfredi, qun cng x Faenza. L{ ngi p
trai nht trong s c|c vng tn , qun cng ny lun m hoc qun thn bng s ho
phng v ci m.
Nm 1500, Cesare Borgia bao vy Faenza. Khi thnh ph u hang, dn chng trng ch
Borgia ging cho h nhng iu t hi nht, v Borgia ni ting t{n |c. Nhng khng, ln ny
Borgia ch chim ly th{nh ly nhng khng git dn m li cn cho php vng tn tr
Manfredi, lc y va 18 tui, c hon ton t do li triu nh.
Tuy nhin vi tun sau binh lnh a Astorre Mafredi n mt ngc tht La M xa xi.
Mt nm sau, ngi ta vt c xc Manfredi t dng song Tiber vi mt khi | ct vo
c. Borgia bin minh h{nh ng d man ny bng c|ch vu c|o Manfredi }m mu to phn,
nhng s tht l Borgia vn ni ting kiu ngo v{ a nghi. Ngay c khi khng c ,
Manfredi cng l{m cho Borgia b lu m. V nhng t{i nng t nhin, v vng tn tr ch cn
xut hin l Borgia c v bt li cun v hp dn. Bi hc }y tht n gin: Nu khng
th n{o ngn chn tinh hoa ca mnh pht tit ra ngoi, bn nn trnh gp nhng con qu
kiu ngo nh th. Hoc l trnh xa chng, hoc bn phi tm ra cch che giu nhng c
tnh ca mnh khi gn bn mt Cesare Borgia.
Th hai, ng bao gi ngh rng v c s ph tin yu nn mnh mun lm g th lm. Bit
bao giy mc ~ k li trng hp nhng by ti tng c thng yu nht nhng li t
nhin tht sng v ngh rng chc v, v tr ca mnh l tt yu, ri t chi tri quan thy.
Sen no Rikyu l mt sng thn ca thin hong Hideyoshi vo nhng nm cui th t XVI
Nht. L ngh nhn bc nht v tr{ o, Sen no Rikyu tr thnh mt trong cc c vn c
tin cn nht ca Hideyoshi. Thin hong ban phng c ring trong hong cung cho ng v
ng c trng vng khp nc Nht. Th m{ v{o nm 1591, Hideyoshi li x ng ti cht.
Rikyu t t. Sau n{y ngi ta mi khm ph ra nguyn nhn khin ng ta b tht sng: Hnh
nh v xut thn l nng dn v sau ny mi c vo cung, Rikyu li cho tc tng chnh
mnh ang mang dp quai (mt du hiu ca giai cp qu tc) trong t th ngo ngh. y
vy m Rikyu li cn cho t tng trong ngi n quan trng nht cc cng hong cung,
tr tr trc ni qua li ca hong tc. Vi Hideyoshi, iu n{y c ngha l{ Rikyu ~ qu|
qut lm. Gi nh Rikyu c c ban cho nhng quyn th ca quan nht phm th ng ta
cng phi nh rng mnh c th l nh thin ho{ng, nhng tr|i li ng nhng tng tt
c u do mnh t c. }y l{m mt tnh ton sai lm khng th tha th, do Rikyu ~
phi tr gi bng chnh mng sng. Bn hy nh iu sau }y: ng bao gi ngh rng mnh
c v tr ny l tt nhin, v{ ng bao gi cho quyn th bng lc bc mnh ln qu| {.
Bit c nhng mi nguy ca vic chi tri s ph, bn c th l{m ngc li c li
lc. Trc tin phi thi phng v xu nnh s ph. Xu nnh mt cch l liu cng c,
nhng hiu qu rt hn ch. Hn na nhng qun thn khc s k. Ta nn xu nnh kn
|o thi. Chng hn nu chng may li thng minh hn s ph, bn hy t v ngc li,
l{m cho s ph thy thng minh hn bn. V h{nh ng ng}y ng. L{m cho s ph thy l
bn cn n s tinh thng ca hn ta. Lm b gy ra mt vi li nh v hi, mc ch l{
cu cu s ph. S ph n{o cng kho|i nhng loi cu xin nh th. Nu khng c c hi gia
n cho bn, s ph s tm c|ch ln u bn nhiu c.
Nu bn ny sinh nhiu hay hn ca s ph th c h hon ln rng l{ th|nh anh
minh, v{ cho cng nhiu ngi bit cng tt. Nu ca bn c hiu qu tt th c tung
h rng ch phn nh ca s ph.
Nu bn hm hnh hn s ph v mun ng vai thng h trong ho{ng cung th cng tt
thi, nhng nh ng mi ngi thy ngc li rng s ph qu lnh lng v cu knh.
Nu cn, bn nn h bt ngn la d dm xung v tm cch cho mi ngi thy chnh s
ph l sui ngun ca nim vui v s phn khi. Nu bn tnh t nhin ca bn li chan ha
v h{o phng hn s ph, hy cn thn ng v tnh mnh tr th{nh |m m}y che khut
s ta sng ca hn ta. Phi l{m cho s ph an tm vi ci v tr ca Mt tri vi tt c
nhng ngi khc xoay quanh, mt Mt tri quyn uy v sng chi, mt ci rn ca v tr.
Nu b t vo th phi gii khu}y s ph, thnh thong bn nn l kh mt cht c s
ph thng hi. Mi n lc gy n tng bng s duyn dng v ho phng c th ch t:
nu khng thuc long bi hc ca Fouquet, bn s tr gi| t.
Trong tt c nhng trng hp trn, vic giu gim s trng ca mnh khng phi l biu
hin ca s yu ui, nu cui cng vic giu gim y a bn n uy quyn. C cho
ngi kh|c s|ng chi, nh th bn c kh nng kim sot tnh hnh, vy cn hn l{ tr
thnh nn nhn khi h tr nn bt an. Tt c nhng mu k y s c ch vo ngy m bn
quyt nh vt ln trn thn phn thp hn. Nu l{m c nh Galileo, tc l{ cho s
ph c{ng s|ng chi hn trong c|i nhn ca mi ngi th bn s c s ph xem nh ca
tri cho v lp tc c thng quan tin chc.
Hnh nh cn ghi nh:
Nhng v sao trn bu tri. Mt tri ch c mt m{ thi. ng bao gi che khut |nh dng,
ng bao gi cnh tranh vi nhng tia sng y. Thay v{o bn nn n mnh v tm cch
gia tng s chi li ca s ph.
kin chuyn gia:
Tr|nh ng s|ng chi hn quan thy. Mi th thng phong u kh , nhng khi by ti
m{ ng cao hn cha cng th khng ch l ngu xun m cn ch t. l{ b{i hc m ta hc
t nhng v sao trn tri chng c th c h hng vi Mt tri, cng c th sng chi
khng km, nhng khng bao gi xut hin bn cnh Mt tri.
(Baltasar Gracin, 1601-1658).
NGHCH O
Khng phi gp bt k ai th mnh cng s mt lng, nhng bn phi hc cch tr nn tn
nhn mt cch c chn lc. Nu s ph bn l{ v sao ang ri, th bn khng ngn ngi g khi
phi chi tri hn. Khng nn thng hi khi chi p vn ln nh cao, bn th}n s
ph bn cng khng h |y n|y g }u. H~y chng minh sc mnh vi hn ta. Nu hn yu,
bn kn |o l{m cho hn rt {i nhanh hn na: ch n thi im then cht, bn chng t
mnh khng hn, gii hn, duyn hn hn. Nhng nu hn ~ qu| yu v sp tim n ni,
c dng i lo liu. Lc ny bn khng nn chi tri mt s ph suy th, v c th mi
ngi |nh gi| bn l tn nhn v th vt. Khi v tr s ph cn vng nhng bn bit mnh
gii giang hn, bn hy n nhn ch thi. T nhin uy quyn ca s ph s mai mt v suy
nhc dn. S n lc s ph sp v nu tnh ton k lng ng n, bn s sng cn
v{ ng{y n{o vt tri hn.
NGUYN TC 2
NG QU TIN CY BN B,HY HC CCH S DNG K TH

Hy thn trng vi bn b h d dng phn bi bn, v h d b lng k khuy ng.
Ngoi ra h cng d h hng v{ c khuynh hng nm quyn. Hy thu nhn mt k th c
v hn s trung kin hn bn b, v hn cn phi chng minh nhiu hn. Tht ra bn c
nhiu iu phi e s t bn b hn l{ t k th. Nu bn cha c, h~y tm c|ch to ra k th.
VI PHM NGUYN TC
Hi gia th k th IX, mt thanh nin tr tn Michael III tip nhn ngai v{ng ch
Byzantium. M ca Michael III l Hong thi hu Theodora b nht vo tu vin v{ ngi tnh
ca b l Theoctistus b |m s|t. Ngi ng u mu toan h b Theodora v{ a Michael
ln ngi chnh l Bardas, ch rut ca Michael, mt ngi y khn ngoan v tham vng.
Cn non tr v thiu kinh nghim, Michael b t trong vng vy ca nhng k st nhn
him c v ngng cung. Trong cn nguy bin ny, Michael cn c mt v c vn tin cy
nn nhm v{o Basilius, ngi bn thn nht. Basilius hon ton khng c cht kinh nghim
vo v chnh tr v vic cai tr - thc t anh ch l quan bt m ng nhng trong qu| kh
anh tng c c hi chng t tm lng ca mnh vi Michael.
Hai ngi quen nhau c|ch v{i nm. Khi Michael ang ving chung nga bng dng c
mt con xng chung. Basilius, mt ngi phc v xut thn t gii nng dn vng
Macedonia ~ cu mng Michael. Sc khe v lng dung cm ca ngi phc v tr n{y ~
to n tng tt cho Michael; v th, t mt k dy nga, Basilius c thng tin thnh
quan bt m~ n hang u ca hong gia. Michael ban cho Basilius bit bao l bng lc v
chng my chc hai ngi tr thnh bn t}m giao. Basilius c gi i hc ti ngi trng
kh nht Byzantium, v t g~ nng d}n cc mch tr thnh mt triu thn vn minh v{
s{nh iu.
Gi th Michael ~ ln ngi ho{ng v{ ang cn ngi tin cn. Vy Michael bit tm ai
xng |ng hn a v{o v tr c vn h{ng u ngoi Basilius ra, k vn ~ h{m }n?
Nu cha c kinh nghim th ch cn hun luyn, hn na Michael thng Basilius nh em
rut mnh. B ngoi tai vic qun thn khuyn chn Bardas gii giang v bn lnh hn,
Michael nht nh chn bn.
Basilius cng s|ng d nn hc hi rt nhanh v chng my chc ~ c th c vn ho{ng
v mi lnh vc. Vn tn ti duy nht c v l tin bc vi Basilius bao nhiu cng
khng . m mnh trong li sng xa hoa ca triu nh Byzantium tr|ng l, quan c vn
rt hm danh li uy quyn. Michael tng gp i, ri gp ba lng bng ca Basilius, ban
cho chc tc qu tc, li cn tc hp cho Basilius vi chnh cung phi ca mnh l Eudoxia
Ingerina. Michael khng tic bt k th g lm hi lng mt ngi bn qu, mt qu}n s
nh th. Nhng bt n sp din ra. Hin Bardas gi chc nguyn so|i ang nui tham vng
cao hn na: Nhng tng s kim so|t c chu mnh, Bardas lp ma a Michael ln
ngi, sau tm c|ch th tiu Michael chim ngai vng. Basilius c r r bao nhiu li
th}m c vo tai cho n khi Michael bng lng cho m st ng ch. Trong mt bui xem
ua nga, Basilius ln v{o |m ng, tin n gn Bardas v{ }m cht ng ta. Sau
Basilius yu cu Michael cho mnh thay vo v tr ca Bardas gi yn b ci v dp tt
mi cuc ni lon. Tt nhin l{ Michael ng thun.
T thi im ny tr i, quyn uy cng ca ci ca Basilius tng ln vn vt. V{i nm sau
khi quc kh trng rng v li sng xa hoa, Michael ngh Basilius tr li bt mt phn
tin m{ anh ta ~ mn sut bao nm th|ng. Michael cm thy ht sc kinh ngc v bt ng
khi Basilius thng thng t chi vi tia nhn l|o xc, khin Michael nhn c ngay tnh
th nguy nan ca mnh: Tn hu nga ngy no gi ~ gi{u c hn mnh, c nhiu ng
minh hn trong qu}n i v triu nh v{ kt qu l c nhiu uy quyn hn chnh ho{ng .
Vi tun sau , qua mt m b t, Michael git mnh tnh gic khi b binh s bao v}y. ch
th}n Basilius ng chng kin bn tay sai h st Michael. Sau khi t phong ho{ng ,
Basilius ci nga i khp kinh th{nh, ging cao ngn gio c cm th cp ca Michael,
ngi tng l n nhn v bn thn nht ca mnh.
Din gii
Michael III t cc tng lai v{o nim tin l Basilius s hm n mnh. Tt nhin Basilius s
cc cung tn ty vi Michael, v c c s vinh hoa ph qu v hc thc nh vy l nh
Michael. n khi Basilius c c chc quyn, Michael li tip tc ban thng nhng g tt
p nht l{m khng kht thm quan h gi hai ngi. Ch khi n c|i ng{y nh mnh kia,
lc nhn thy n ci ngo mn ca Basilius th Michael mi nhn ra li lm cht ngi ca
mnh.
Michael ~ to ra mt qui vt. V ho{ng tr ~ cho mt ngi tip cn qu gn vi uy
quyn k lc y li yu sch thm na, k mun g c ny, k cm thy vng bn bi
nhng n sng ~ nhn c v{ n gin l{m c|i iu m nhiu ngi lm trong tnh
hung : H qun ht nhng }n tnh ~ nhn v{ ngh rng thnh cng ca mnh n l do
t lc m c.
Khi va thc c vic ny, l ra Michael ~ c th cu c mng sng ca chnh mnh,
song tnh bn v{ tnh yu ~ ngn cn tm nhn ca con ngi. Khng ai c th tin vo kh
nng phn bi ca ngi bn ch ct. V{ Michael cng vy, cho n ngy th cp ca mnh
b ghim trn ngn gio.
Thng , xin ngi hy bo v con chng li bn b con, cn k th th c mc con lo
liu.
(Voltaire, 1694-1778)
TUN TH NGUYN TC
Nhiu th k sau khi nh{ H|n c|o chung (nm 222), lch s Trung Quc vn tip din nhng
v bo lon m mu, v ny theo sau v kh|c. Qu}n i }m mu s|t hi mt ho{ng suy
yu, ri tn mt v tng hng mnh ln ngi thin t. V tng t xng ho{ng v bt
u mt triu i mi. bo m s sng cn, t}n ho{ng cho hnh quyt tt c nhng
v tng ng liu. Tuy nhin nhng nm sau , thng l c vn tip din: Cc v tng
mi ni dy git vua hoc cc hong t. Ai mun l{m ho{ng Trung Quc, ngi phi
c c v sng gia mt |m th ch l{ v tr mong manh v bp bnh nht ton ci
thin triu.
V{o nm 959, tng Triu Khung Dn ln ngi ho{ng nh Bc Tng. ng ta bit r th
c rng ch trong mt v{i nm mnh s b mu s|t, vy lm sao ph v ci l ? Ngay sau
khi ln ngi, Triu t chc yn tic v mi nhng ch huy hng mnh nht qu}n i n d.
Khi ru ~ mm mi, hong ui ht mi ngi ra ngoi, ch cn mnh ng vi cc v
tng. Nhng v ng{y ngh rng phen ny s b ho{ng tiu dit mt lot. Nhng khng,
ho{ng ni vi h rng ng{y m g cng l{ ni s h~i, n cng s m ng cng s, bi v
C ai trong c|c khanh m{ khng m n ngai vng? Ta khng nghi ng lng trung ca cc
khanh, nhng nu l xy ra vic ty tng cc khanh, vn ham danh li li thc p cc
khanh khoc ln mnh tm long bo, th lm sao cc khanh dm t chi?. V say v{ v s, tt
c cc tng u th tht trung ngha. Nhng ho{ng ngh kh|c: C|ch hng th tt nht
cuc i ny l sng trong vinh hoa ph qu. Nu cc khanh ty thun giao li tt c nhng
qun quyn, ta sn sang ban bng lc thi p tr ph nht, phn cn li ca cuc i, cc
khanh tha h hng lc vi {n h|t xng ca.[3]
Ch tng nhn ra rng thay v phi sng c i trong nim lo s v bon chen, gi h c
ho{ng ha hn s an nhn yn n. Ngay hm sau, c bn u trao li quyn bnh, i
qun n ly chc tc cng hu nhng vng t m Triu ~ ban cho h.
Ch mt pht, Triu ~ bin nguyn c by si bng hu, vn trc sau g cng phn bi
ng ta thnh mt |m cu non ngoan ngon, xa ri uy quyn.
Nhng nm sau , Triu tip tc chinh pht cng c b ci. V{o nm 971, vua Liu nh{
Nam Hn cui cng u hng nh Bc Tng. Liu ht sc ngc nhin khi c Triu lu
dng trong triu v mi mnh v{o cung nng chn hu ngh. Cm chn ru Triu trao,
Liu e rng trong c thuc c nn a khc: Ti thn |ng mun cht, nhng thn van
xin b h tha cho ci mng ny. Thn tht khng dm ung. Ho{ng c ci, nhn ly
chn ru t tay Liu v ung cn. Khng h c thuc c. T v sau Liu tr thnh cn
thn trung thnh v tn cn nht.
Lc y Trung Quc chia thnh nhng vng triu nh. Khi mt trong nhng v vng l{
Tin S Ng Vit Vng thua trn b bt, c|c qu}n s nh{ Tng ngh ho{ng giam ng
ta vo ngc tht. H trng ra c|c h s mt chng minh Tin S Ng Vit Vng vn cn
mu toan to phn. Tuy nhin ti lc c binh s dn n din kin ho{ng , Tin S

chng nhng khng b bt giam m{ cn c trng vng. Ho{ng trao cho ng ta mt gi
nh, dn ch m ra khi ang trn ng v c qun. Khi m ra, Tin S mi bit l{ tt c
nhng giy m h s chng minh s to phn ca mnh: Ho{ng ~ am tng vic ny,
vy m cn tha ti cht. S khoan dung n{y ~ khut phc Tin S v t v sau ng tr
th{nh ch hu trung thnh nht ca nh Tng.
Din gii
Mt tc ng Trung Quc so snh bn b nh l{ h{m v{ rng ca con th nguy him: Nu
khng cn trng chng s nhai mnh tan xc. Tng Thi t bit loi h{m n{o mnh ang phi
lun qua khi ln ngai v{ng: C|c b bn trong qu}n i s nhai ng khng thng tic v
nu may mn thot c i ny, nhng bn b kh|c trong triu cng l{m tht ng. Tng
Thi t s khng gi tr g vi bn b c - ng ch lo lt c|c tng bng nhng thi p tr
ph v gi chn h xa kinh thnh. Thay v cho git h, Thi t lm h suy yu bng
phng c|ch kh|c, nh th hay hn v{ tr|nh c s him th ca c|c tng lnh. V Thi
t cng chng cn lm g vi c|c thng quan trong triu. Thng th cui cng h cng s
ung phi ly ru c ca ho{ng .
Thay v da vo b bn, Triu s dng k th, ht ngi n{y n ngi khc, bin h tr
thnh qun thn |ng tin cy hn. Trong khi bn b cng lc cng nhiu tham vng v{
k, nhng k th c khng trng ch iu g c m li c rt nhiu. Mt ngi t
nhin tho|t c ti trm s v vn bit n v s kt c ngm v{nh cho ngi ~ tha ti
cht. Rt cuc, nhng k th c tr th{nh ngi tin cn nht ca Tng Thi t. V cui
cng Triu ~ ph| v c ci thng l to phn, bo lc v ni chin nh Tng tr v
Trung Quc sut hn ba trm nm.
Trong bi din vn c nh cao thi k ni chin,
Abraham Lincoln xem c d}n min Nam nc M nh l{
nhng ngi l lm lc li. Mt b lo phn i v
Lincoln khng chu gi h l nhng k th khng i tri
chung v phi b tiu dit. Lincoln bnh tnh |p li:
Nhng tha b{, h| ti ~ chng tiu dit k th
khi bin h thnh bn b sao?
CT TY CA NGUYN TC
Khi hu s, t nhin ta ngh n s gip ca bn b. Th gii rt khc nghit v bn b

mang n cho ta cht du m. Hn na ta cng bit h. Vy ti sao phi ty thuc v{o ngi
l mt khi sn c bn b?
Vn l{ thng khi ta khng hiu thu bn b nh ta vn tng. Bn b hay m cho qua
chuyn trnh phi ci l. H che y nhiu nt tnh tnh khng my p khi mt lng
nhau. Ngi n{y pha tr th ngi kia r|ng ci cho to vo. V tnh trung thc t khi no
cng c tnh bng hu, ta c th khng bao gi bit ch x|c bn ta thc s ngh g. Bn b
sn sng tn thnh th hiu ca ta v n mc, ca tng bn nhc do ta sng tc, khen ngi bi
th ta l{m c th h thc lng, nhng cng c th khng.
Khi quyt nh tuyn dng mt ngi bn, ta s dn khm ph nhng c tnh m{ ngi y
che y. Tht o le thay chnh lng tt ca ta ~ l{m o ln mi th. Ngi ta ai cng mun
cho rng mnh l k xng |ng vi c . Vic hm n c th lm cho h ngt ngt v iu
l{m h mc cm rng s d h c chn bi v h l bn b, ch khng phi v h |ng
ng tin bt go. Hu nh h{nh ng tuyn dng bn b c cht g cao ngo, lm phin
lng h mt cch thm kn. Vt thng lng n{y dn d ri cng bc l ra: Thm mt cht
thng thn, mt thong on hn ganh t n kia v tnh bn ~ chng nht phai trc khi ta
kp nhn ra. Cng thm nhiu chiu c, cng tng thm nhiu qu cp nhm cu vn tnh
bn, ta cng nhn c t i s tri n.
S bc ngha ~ xa nh tr|i t. N tng chng minh sc mnh trong hng bao th k,
nhng tht qui l ti sao mi ngi vn |nh gi| thp sc mnh y. Tt hn l{ nn
phng. Nu thi n bt cu bo, ta s c ngc nhin thch th khi bn b t lng bit n.
Ci kh khi s dng hoc tuyn m bn b l ta kh trnh khi vic uy quyn mnh b hn
ch. t khi no bn b l{ ngi c nng lc nht trong tnh hung nht nh; v cui cng,
nng lc v k xo li b tnh bn t mt. (Michael III tng c s s ra mt k c kh nng
lo li v cu mng mnh, l{ Bardas.)
Tnh hung hnh s n{o cng cn c khong cch gia cc c th. Ta ang c lm vic ch
khng phi c kt bn. Tnh bng hu, cho d l tht hay gi, u che khut s tht . Nh
vy, mu cht nm uy quyn l kh nng |nh gi| xem ai l{ ngi tt nht xc tin
quyn li ca ta trong mi tnh hung. Hy gi bn b cho lnh vc bn b, cn khi lm vic
th ta phi chn ngi tt nht, gii giang nht.
Mt khc, k th ca ta l m v{ng nguyn s m{ ta phi hc c|ch khai th|c. V{o nm 1807
khi Talleyrand, b trng ngoi giao ca Ho{ng Napolon, ~ khng nh chc chn rng
s ph mnh ang a nc Ph|p n ch suy vong v{ ~ n lc quay lng li vi hong
. thc c nhng him nguy v ri ro trong mu to phn, Talleyrand cn c mt
ng minh. Sau khi n o suy ngh, ng ta chn Joseph Fouch, ngi ng u c quan an
ninh chm m{ cng l{ k th m{ ng ta cm ght nht, bi v Fouch ~ nhiu phen tm cch
m st Talleyrand. Vin ngoi trng bit rng mi k trc nay s l{ c hi ging ha
v mt tnh cm. ng bit rng Fouch khng trng mong g t pha mnh m{ ngc li s
tn ty chng minh xng |ng vi s chn mt gi vng y. Ngi n{o c c|i chng
minh, h s di non lp bin minh chng. Cui cng, Telleyrand bit rng quan h gia
hai ngi c t trn nn mng t li tng h, do s khng b chi phi bi cm xc
c nhn. Thc t cho thy s la chn ca Talleyrand l{ ng n, v mc d }m mu ca
hai ngi cha lt c Napolon song s hp t|c ~ khin nhiu ngi khc quan
t}m n i ngha v{ tinh thn chng i ho{ng dn lan rng. V t v sau gia
Talleyrand v Fouch ny n quan h cng tc hiu qu. Mi khi c th, bn hy lm ha vi
k th v c k hoch a hn vo th phc v cho mnh.
Nh Lincoln ~ ni, ta tiu dit c mt k th khi bin hn th{nh ng minh. Nm 1971
trong cuc chin tranh Vit Nam, Henry Kissinger tng b bt cc ht nhiu ln. Trong s
nhng b c sp t mu c anh em nh Berrigan, vn l{ c|c tu s ni ting phn chin,
ngoi ra cn bn tu s Cng gi|o v{ bn n tu. Theo k hoch ring khng c thng bo
n cnh st mt ln b T ph|p, Kissinger dn xp mt cuc gp g vi ba ngi ch mu.
Trong cuc ni chuyn lm r nhiu vn , Kissinger chinh phc c i th khi cho
h bit rng ng s a hu ht qun nhn M ra khi Vit Nam vo gia nm 1972. H
tng ng ci nt o huy hiu vi dng ch c xy Bt cc Kissinger, v{ mt ngi trong
bn h tr thnh bn b ng sut nhiu nm lin, nhiu ln n ving thm ng. H{nh ng
ca Kissinger khng ch l k sch c in: ch trng ca ng l hp tc vi nhng ngi
khng cng chnh kin. Cc ng liu ca ng ni hnh nh ng l{m vic vi k th cn sun
s hn vi bn b.
Nu quanh ta khng c k th ta s d li nhc. Bit c k th, tr no ta s c m{i gia,
tp trung v cnh gic. Trong nhng hon cnh thch hp hn, ta s s dng k th nh l{
k th ch khng phi l{ ng minh hay b bn.
tin ln nc thang uy quyn, Mao Trch ng ch yu li dng xung t. Nm 1937 Nht
x}m lc Trung Quc, l{m gi|n on cuc chin gia phe Cng sn v phe Dn quc.
E rng qun Nht s |nh tan qun ta, mt vi v ch huy phe Cng sn mun cho phe
Dn quc |nh vi Nht, trong khi phe Cng sn s phc hi lc lng. Mao c kin
ngc li: Qun Nht khng th n{o |nh bi v chim ng l}u d{i mt t nc qu rng
ln nh Trung Quc. n khi Nht rt qun, phe Cng sn s lt ngh nu khng chin u
trong sut nhiu nm v{ lc s khng sn sang tip tc chin u vi phe Dn quc. Tri
li, cuc chin vi mt k th to ln nh bn Nht s l{ c hi hun luyn tuyt vi cho i
qun hp ca phe Cng sn. K hoch ca Mao c nht tr v{ c chng minh l hp
l: Sau khi Nht rt qun, phe Cng sn ~ tip thu rt nhiu kinh nghim trn mc, gip h
|nh bi phe Dn quc.
Chin lc xung t thng trc ca Mao c nhiu mu cht. Th nht, ta phi chc chn
rng cui cng mnh s chin thng. ng bao gi lm chin vi i th no ta khng th
|nh bi, cng nh Mao bit chc rng qua nm th|ng qu}n Nht s i bi. Th hai, nu
cha c k th r r{ng, i khi ta phi dng nn mt mc tiu tin li, thm ch bin bn
thnh th. Thnh thong Mao vn dng chin thut n{y trn chnh trng. Th ba, li dng
loi k th cho cng lun nhn r i ngha ca ta hn na, thm ch tuyn truyn
l cuc chin u gia thin v c. Mao c xy s bt ng gia Trung Quc vi Lin bang
X-vit v M. Mao tin rng nu khng c mt k th r rng, nhn dn s dn d lng qun
ngha ca Cng sn Trung Quc. Mt k th c ch mt t tn l mt lun c c ch cho
ta nhiu hn l{ tt c mi ngn t gom gp li.
ng bao gi lng tng v s hin din ca k th vi mt hai i th cng khai, ta s d
chu hn l{ k th giu mt. Ngi t{i ba hoan nghnh xung t, s dng k th tng
cng uy tn ca mnh, mi ngi cm thy c th nng ta mnh nh nng ta mt
chin binh vng chi khi h lm nguy.
Hnh nh ghi nh:
Mng vut ca s V n. Bit trc mi ri ro, ta s chng di g t tay v{o ming c su.
Vi bn b, ta s chng cnh gi|c nh th; v nu tuyn dng h, s v n s php ngay vo
c ta.
kin chuyn gia:
Bit cch s dng k th lm li cho mnh. Hc cch nm dao {ng chui ch khng
{ng li. Ngi khn ngoan khai thc t k th nhiu hn l{ a ngu si s dng bn b.
(Baltasar Gracin, 1601-1658)
NGHCH O
Mc d nhn chung th tt hn ta khng nn tnh bn chen vo cng vic, nhng vn c
lc bn b hu hiu hn k th. Chng hn nh mt ngi quyn bnh lun c nhng vic
bn cn ngi khc lm th. V nhng lc ny bn b s thc hin tt hn, v tnh cm vi
ta. Ngo{i ra v l do n{o nu k hoch b hng, ta vn c th s dng bn b lm vt bung
xung. S tht sng ca b ti yu qu l{ mt k sch m cc bc qu}n vng hay dng: H
s cho ngi thn thit nht trong triu ng ra lnh ba, bi v cng chng s khng tin
rng h ang hy sinh bng hu v t li. Tt nhin, sau nc c ny ri th xem nh ta vnh
vin mt i ngi bn. V vy tt hn ta nn d{nh v tr bung xung cho mt k thn thit
va phi ch ng qu thn.
Cui cng, vn ny sinh khi cng tc vi bn b l{ ta khng x|c nh khong cch v ranh
gii chnh xc cn phi c. Nu c hai phe trong cuc u thc r nhng him nguy tim
tng th mt ngi bn thng s rt hu hiu. Tuy nhin trong s la chn ny bn khng
c li lng cnh gic, lun sn sng nhn ra mi biu hin xo trn cm xc, chng hn
nh lng k. Trong lnh vc uy quyn, khng c g bn vng ht, ngay c ngi bn ch
ct nht cng c kh nng tr thnh k th c a nht.
NGUYN TC 3
CHE Y CH TM
t ngi khc vo th bp bnh v m mt, ta khng bao gi h m . Mt khi khng
th bit u dy mi nh vic ta sp lm h s khng th phng xa. Dn d h bc su vo
cuc nghi binh, bao ph h bng ha m, v{ n khi h nhn ra ch nh ca ta th ~ qu
tr.
PHN I:
S DNG VT GI TRANG KHI GI S THM MUN CNG VI NHNG NGHI TRANG
KH\C \NH LC HNG
Trong khi dng k |nh la, ch cn i tng ny sinh cht nghi ng l{ xem nh k hoch
ca bn b b. ng cho h c bt k c hi no o|n ra ch tm ca bn: Ngi ta
ko k nhng con c| trn ng |nh lc hng by ch nh th no th by gi bn
cng l{m nh th . H~y l{m b tht th, pht tn hiu mp m, dng ln nhng nghi trang
khi gi s thm mun. V khng phn bit c thc h, i tng s khng th pht hin
mc ch ca bn.
VI PHM NGUYN TC
Sut nhiu tun lin, Ninon de Lenclos k n tai ting nht nc Php th k XVII kin
nhn lng nghe hu tc De Svign k li nhng cam go kh i hng chim c tri tim
ca mt n b| tc tr p nhng kh tnh. Lc y Ninon ~ 62 tui v dy dn kinh
nghim tnh trng, trong khi hu tc mi 22, p trai, hng tit vt nhng ng}y th mt
cch nn lng v chuyn yu ng. Thot tin Ninon cm thy tiu lm khi nghe hu tc
k li nhng vp ng~ u i, nhng cui cng b ta bc ra mt. Khng chu c s km
ci, nht l lnh vc by tnh, b quyt nh bo tr cu trai t n{y. Th nht, cu ta phi
bit rng }y thc s l cuc chin v n b| tc xinh p kia chnh l mt thnh tr m cu
ta phi bao vy tht cn thn nh chin thut ca bt k mt v tng chin trng. Mi
mt bc phi c ln k hoch v thc thi k lng vi y cc chi tit cn thit.
Ninon yu cu v hu tc lm li t u, ln ny to ra mt khong cch, mt cht th
nht nh. B ta dn ln sau nu c gp ring n b| tc, cu ta phi tm s vi nng
nh mt ngi bn ch khng phi nh mt ngi tnh tim nng. Nh th l{ |nh lc
hng nng. Nng s khng cn ngh rng vic ch{ng quan t}m n mnh l l ng nhin
c l ch hi nh th bn b vi nhau thi.
K hoch ca Ninon l mt khi nng b lm vo cnh h h thc thc th bc tip theo s
lm cho nng ghen t. n ln gp k tip ti mt l hi quan trng Paris, hu tc s xut
hin vi mt thiu n tr p. V thiu n ny li c nhiu bn gi tr p khng km, sao
cho n b| tc kia mi khi gp ch{ng u nhn thy ch{ng c vy quanh bi nhng c
g|i p nht Paris. Ngoi vic hoang mang v ganh t, n b tc cn thc rng chng l
ngi c nhng ph n khc thm mun. Ninon kin nhn gii thch cho chng bit rng
ph n thng quan t}m n ngi {n ng n{o c nhng ph n kh|c eo ui. Nh
th trc mt ch{ng c tng gi| tr m{ n{ng cng h d khi chim ot chng t nhng
nanh vut khc.
Mt khi n{ng ~ ganh t v hoang mang ri, chng s vn nng thm na. Theo lnh Ninon,
hu tc s khng hin din nhng cuc hi hp m nng chc mm rng chng s d.
Ri chng s t nhin xut hin ti ni m{ trc nay ch{ng cha tng n nhng n{ng li
c mt thng xuyn. Nng s khng t{i n{o o|n c nc c ca chng. Tt c nhng
iu ny s t nng vo trng thi cm xc bi ri, lm tin cho chng chiu d thnh
cng.
Nhng bc va k c chng hu tc rm rp thc hin trong sut nhiu tun l. Ninon
theo di bc tin ca hc tr: Qua mng li tnh bo, b ta bit by gi n{ng ~ ci gin
hn khi nghe ch{ng pha tr, lng nghe chm ch hn khi ch{ng k chuyn. B bit gi }y
bng dng nng hi nhng ngi xung quanh hiu thm v chng. Bn b b ta cho bit
hin nay nhng bui gp g ng ngi, nng hay di mt tm chng v nhn theo li
ch{ng i. Ninon bit rng n{ng ang b chng m hoc. Ch cn vi tun, lu lm l mt hai
thng na thi th thnh tr ny s quy hng.
V{i ng{y sau , hu tc c vic phi n nh nng. Ch c i la. Bng dng ch{ng nh
bin thnh mt ngi khc hn: Ln ny nghe theo s gic gi ca con tim thay v tun th
k hoch ca Ninon, chng v ly b{n tay ngi p v th nhn tnh yu dnh cho nng.
N b| tc tr p c v bi ri trc mt phn ng khng d tr. Nng tr nn lch s ri
xin php co lui. Sut thi gian cn li ca bui ti hm y, nng trnh khng nhn chng,
ngay c khi ng thm tin khch. Vi ln sau khi n thm, ch{ng ch c gia nhn
ra b|o l{ n{ng i vng. M~i n lu sau ny khi gp li, c hai cm thy sng sng v khng
thoi m|i. Ba m ~ mt linh.
Din gii
Ninon de Lenclos bit tng tn mi ng t k tc ca tnh trng. Nhng thi vn h{o,
chnh tr gia, nhng b c li lc thi y u tng l tnh nhn ca b chng hn nh La
Rouchefoucald, Molire v Richelieu. Quyn r l{ tr vui m{ b{ ~ t n mc tuyt k.
Sau n{y khi b{ ~ ln tui v{ vang danh hn na, nhiu gia nh quyn qu Php c
khuynh hng gi con trai h n cho b rn luyn.
Ninon bit rng tuy nam n rt khc nhau, song h u cm thy nh nhau trc s quyn
r: Trong th}m t}m, tuy bit tng l{ mnh ang b quyn r, song h sn sng chu thua v
h thch cm gic b tnh yu x mi. Tht thch th khi mi chuyn t do tin trin,
cho ngi kia dn dt mnh vo mt x s l k. Tuy nhin mi th trn lnh vc quyn r
u ty vo s gi . Ta khng th tuyn b hoc ni r nh ca mnh bng li. Ngc li,
ta phi |nh lc hng i tng. Mun h bung li theo s dn dt ca ta, ta phi a h

vo trng thi mp m thch hp. Ta phi pht ra nhng tn hiu kh ri rm chng hn
nh l{m b quan t}m n ngi khc (gi trang), v cho i tng bit l{ ta n ngi
kia, ra v th vi mc tiu tht, lin tc nh th. Nhng m|nh nh vy khng ch lm cho
i tng hoang mang m cn b kch ng.
Chng ta h~y tng tng din bin t gc ca n b| tc: Sau v{i ng tc ca chng,
nng bit l{ ch{ng ang b{y tr nhng r r{ng l{ tr n{y l{m n{ng kho|i ch. N{ng khng
bit ch{ng a mnh n }u, nhng nh th cng tt thi. Mi nc c ca ch{ng u lm
nng thc mc, lm nng thp thm i nc i k tip thm ch nng thch th ngay c
cm gic ghen t v ri bi, bi v i khi chng th c cm xc cn hn l{ yn t}m trong
bun chn. Bit }u ch{ng c hu g chng, bi v hu ht {n ng u nh th. Nhng
nng ch ng ch i ng thi tip theo, v c kh nng l{ nu c ch i lu,
th vi nng, cui cng mc tiu ca ch{ng l{ g cng c.
Tuy nhin ngay giy pht sinh t m chng tht ra ting yu th mi th thay i hon
ton. Nhng g ch{ng l{m trc nay khng cn l mt vn c nhiu bc m{ n thun ch
l mt cch biu hin am m th thin. Ch tm ca ch{ng ~ b pht hin: ch{ng ang
quyn r ta. Chnh vic n{y ~ ph ht tt c c|c h{nh ng ca chng ra mt nh sng mi.
Nhng g trc }y c v duyn dng gi tr thnh xu xa v qu quyt. N b| tc cm
thy mnh b xui khin. Cnh ca lng ~ khp v{ khng bao gi h m.
ng ngi khc bit mnh l tn la di,
mc d ngy nay tht kh sng m khng la di.
H~y cho nhng m|nh khe th}m c nht ca bn
n mnh di lp ngy trang khng phi l mnh khe.
TUN TH NGUYN TC
V{o nm 1850, Otto von Bismarck, lc y l mt thnh vin 35 tui ca ngh vin nc Ph,
ang ng ti khc quanh ca s nghip. Ch ngh lun trong ngy l vic thng nht
nhiu Nh{ nc (k c Ph) th{nh nc c (lc y ang b chia ct), v vn chin tranh
chng nc \o. Nc lng ging hng mnh ny mun duy tr mt nc c yu t v
trong tnh trng xung t trin min, thm ch \o cn hm da can thip nu nc c d
nh thng nht. Hong t William, ngi s k v vua Ph, thuc phe ch chin cng vi
ngh vin, sn sng ng h vic ng vin ton qun. Phe ch ha ch c nh vua Frederick
William IV v mt s b trng, c khuynh hng v an nc o hng mnh.
Sut mt i s nghip, Bismarck lun l{ ngi c v trung kin, thm ch cung nhit cho
uy quyn v sc mnh nc Ph. ng ta mong c nc c thng nht, mun tuyn chin
vi \o lm b mt c|i t nc t lu xui khin c quc phi phn ly. L cu chin
binh, ng ta xem u tranh v trang nh l{ s nghip vinh quang.
Ni cho cng th Bismarck l{ ngi m{ v{i nm sau ~ ni: Nhng vn thi s s
c quyt nh, khng phi bng din vn v{ ngh quyt, m bng st m|u.
V{o nh cao ca cn st chin tranh, l mt nh i quc cung nhit v l k ham thch
vinh quang qun s, ng lm c ngh vin sng st vi bi din vn, trong c on:
Thng thay nhng nh chnh tr, nhng ngi mun lm chin m khng c mt l do
vng chc n{o cho n khi chin tranh kt thc! Sau cuc chin, cc v s nhn cc vn
n{y kh|c i. Lc y liu cc v c can m quay nhn ngi nng d}n ang thn th trc
ng tro tn ca trang tri, ngi ~ b qu qut, ngi cha ~ mt nhng a con mnh
hay khng?. Bismarck khng ch tip tc ni v nhng in r ca cuc chin , m{ iu
l hn c l ng ta cn ca ngi v bnh vc h{nh ng ca nc o. Vic n{y i ngc li tt
c nhng g ng tng bo v. Hiu qu tc th. Bismarck phn chin vic ny cn c th c
ngha n{o kh|c na? Nhng ngh vin khc rt hoang mang v nhiu ngi trong s h
thay i kin lc trng cu. Cui cng nh vua v cc b trng thng th v{ tr|nh c
chin tranh.
Nhiu tun sau khi Bismarck c bi din vn tai ting, nh vua cm thy bit n v
Bismarck ~ bin h cho ha bnh nn b nhim ng lm b trng. V{i nm sau
Bismarck ln chc th tng nc Ph. Trong vai tr n{y, ng ~ dn dt t nc v mt
nh vua yu mn ha bnh vo cuc chin chng li nc \o, p tan ch ny v thit lp
mt Nh{ nc c hng mnh, m{ ng u l{ nc Ph.
Din gii
Vo thi im bi din vn nm 1850, Bismarck ~ c nhiu suy ngh chin lc. Th nht,
ng ta cm thy qu}n i Ph, vn cha theo kp { ph|t trin ca qu}n i c|c nc u
chu khc, s khng sn sng cho cuc chin c ngha l{ thc t nc \o c c may thng
trn v{ nc Ph s gp i ha. Th nh, nu Bismarck ng h phe ch chin v{ sau Ph
thua th xem nh s nghip ca Bismarck cng thua lun. Nh{ vua v{ c|c b trng bo th
mun c ha bnh, trong khi Bismarck li mun c uy quyn. K sch l phi |nh lc
hng nhn dn bng cch ng h mt ng li m{ ng ta cm ght, a ra nhng li l
m nu do ngi khc ni ra, Bismarck s ci ch. C mt quc gia b |nh la. Chnh nh
bi din vn ch ha m{ Bismarck c nh vua cho lm b trng, t ng ta nhanh
chng tin ln gh th tng, t c uy quyn nhm cng c qu}n i Ph v thc hin
iu m ng lun p : lm nhc nc o, cng vi vic thng nht Nh{ nc c di s
l~nh o ca nc Ph.
Chc chn Bismarck l mt trong nhng chnh khch khn ngoan nht trn ci i ny, mt
bc thy v chin lc v la bp. Khng ai ng c thc tm ca ng trong trng hp k
trn. Nu ni r nh ca mnh rng nn n nhn ch thi, i sau ny mi xut qun, hn
ng ~ khng c s ng ng h, bi v hu ht ngi Ph lc y u nng lng chin
u v lm tng rng qu}n i mnh gii hn ngi o. Cn nu mc c vi nh vua mt
gh b trng i ly s ha bnh, c l Bismarck cng chng c g: Nh vua s nghi ng
thin ca ng ta.
Tuy nhin khi hon ton gi di v pht ra tn hiu sai lc, Bismarck ~ la gt ht mi
ngi, che y mc tiu ca mnh v{ t c tt c nhng g m mnh nhm n. l{ sc
mnh ca vic giu kn .
CT TY CA NGUYN TC
Hu ht thin h u l nhng quyn sch m. H cm thy nh th n{o th ni nh th ,
nu ln kin mnh trong mi tnh hung v{ thng xuyn tit l k hoch ln nh. H
l{m nh vy v nhiu l do. Th nht, khuynh hng t nhin l lun mun ni v cm xc
v d nh ca mnh. Cn nu mun gi mm gi ming th ta phi tn cng sc. Th hai,
nhiu ngi tin rng tht th ci m s d lm k i din c cm tnh, v h thy c bn
cht tt ca mnh. H lm to. Tht ra tnh trung thc l mt li dao cn, ct th khng ngt,
nhng li lm chy nhiu mu. Khi trung thc, ta c th lm mt lng nhiu ngi. Ta nn
cn thn gt gia ch ngha, cho mi ngi nghe nhng g h mun nghe hn l ni ra s
tht th thin v xu xa vn l nhng g ta cm v{ ngh trong lng. Quan trng hn, khi
trng tro ci m ci lng, ta cho mi ngi bit r mnh ri h ln mt, t rt kh
tn trng hay e s ta, v uy quyn s khng dn v mt k khng l{m ngi khc tn
trng hay e s.
Mun nm quyn, bn nn nhanh chng tm gc tnh trung thc sang mt bn v t rn
luyn ngh thut ngy trang . Mt khi ~ nhun nhuyn ri, bn s lun nm th
thng phong. Mt nt c bn c li cho kh nng che y , l{ s tht n gin v
bn cht lo{i ngi: Bn nng u tin ca ta l lun tin vo dng v b ngoi. Chng ta
khng mun mt th gi nghi ng ci thc t s s mt thy tai nghe, bi v nu c lun
tng tng ra nhng g n np sau ci b ngo{i , ta s kit sc v kinh hi. S vic ny
gip ta che y khng my kh khn. Ch cn nh ra trc mt mi ngi mt vt
ta bo l thm mun, mt mc tiu m ta bo ang vn ti th h s tin rng y l thc t.
Mt khi dn mt vo mi nh, h s khng th pht hin ra ch tm ca ta. Mun m hoc,
ta nn ph|t i nhiu tn hiu tr|i ngc, chng hn nh s khao kht v v th , nh th ta
khng ch |nh lc hng c i tng m{ cn thm du v{o ng la lng ca h
khin h cng mun iu khin ta.
Mt chin thut thng kh hu hiu nghi trang l t v ng h mt tng hoc ng
li thc ra ngc li vi lng mnh. (Bismarck ~ s dng rt hiu qu iu ny trong din
vn c v{o nm 1850.) Hu ht mi ngi s tin l bn ~ thay lng i d, bi v t khi
n{o ngi ta li bn ct vi nhng g thn thit nh quan im v nguyn tc. Ta nn p

dng chin thut ny cho bt k iu g ~ ngy trang th{nh i tng c thm kht:
Lm b thm mun iu g m{ thc ra ta khng mun, v{ ch th s b |nh lc hng,
s mc loi sai lm khi suy tnh.
Trong cuc chin Tha k T}y Ban Nha v{o nm 1711, Cng tc Marlborough, tng t
lnh qu}n i Anh, mun tiu dit mt cng s Php v cng s ny bo v mt tuyn huyt
mch dn v{o t Ph|p. Nhng ng ta hiu l nu ph hy cng s, qun Php s bit ra
ca mnh - dn qun qua li . V vy cng tc ch quyt nh n thun chim ly
cng s ri a t qu}n v{o n tr, l{m cho phe ch lm tng rng ng ta mun chim
tri vi mc ch n{o kh|c. Qu}n Ph|p tin chim v{ cng tc c h chim li. Tuy
nhin khi ~ t|i chim ri th chnh qun Php li ph hy cng s, v cho rng cng tc
Marlborough mun gi n bi mt l do quan trng. V khi cng s ~ khng cn th o l
li tr v khng ai bo v v Marlborough d d{ng h{nh qu}n v{o t Php.
Hy s dng chin thut n{y theo c|ch sau: Che y , nhng ng ngm ming im bt
(v nh th ngi khc s nghi ng l bn ang che y ), m phi lun ni v mong
c v mc tiu ca mnh, nhng khng phi mc tiu tht. Vi mt hn | bn s nm
trng ba con chim: Bn c v ci m hu ngh v{ tin ngi; bn che y c ; v bn
|nh lc hng c ch th, khin h mt thm th gi suy tm nhng th vin vng.
Mt tr hu hiu kh|c |nh lc hng l s trung thc gi to. Mi ngi thng lm s
trung thc vi tnh lng thin. Bn hy nh - bn nng u tin ca h l tin vo v b
ngoi, v v h |nh gi| cao tnh lng thin cng nh mun tin vo s lng thin ca
nhng ngi xung quanh, t khi no h nghi ng hoc nhn chn thc cht ca bn. C gi
v tin nh tht vo nhng g mnh ni, th lun c ca bn s tng thm trng lng. l{
c|ch m{ Iago |nh la v tiu dit Othello: Nhn thy nim cm xc cao ca Iago, thy
mi quan ngi ca hn i vi s bt trung ca Desdemona, lm sao m Othello nghi ng
hn cho c? cng l{ c|ch m{ Yellow Kid Weil, bc thy v la o, ~ l{m m mt k
c tin: Ra v tin tng m { v{o c|i b~ m{ hn nh trc mt mi ngi ( c th l mt
loi chng khon dm, mt trn u ~ b|n ), hn cng lm mi ngi kh ng vo s
tht. Tt nhin, iu quan trng l bn khng nn phiu lu qu| xa lnh vc ny. S trung
thc l th dng c rc ri: Mi ngi s nghi ng nu bn qu cao hng. Bn phi bit
chng mc ngi ta tin, nu khng s l ty.
cho s trung thc gi to tr th{nh v kh hu hiu trong vic che y , bn hy ru
rao rng s lng thin v tnh bc trc l gi tr o c x hi. Cng cng khai iu ny
cng tt. Nhn mnh lp trng ca bn bng cch thnh thong gii by vi cm ngh ch}n
thnh tt nhin ch l th cm ngh khng c ngha hoc gi tr g c. Talleyrand, tay tr
th ca Napolon l bc thy v vic th l t}m t bng cch tit l vi chuyn c v b mt.
S gi v ny l mi nh cho pha bn kia ni ln nhng t}m t tht.
Hy nh: Bc thy la o s lm tt c nhng g c th che y s u cng ca hn.

Hn lun chm cht mt v b ngo{i lng thin lnh vc n{y ngy trang s bt lng
trn lnh vc khc. V lng thin ch l mt ci b na trong kho v kh ca hn.
PHN II:
TUNG HA M NGY TRANG H[NH NG
Di tr lun l chin lc tt nht, nhng nhng mn di tr tuyt nht lun cn c n ha
m mi ngi khng ch n ch tm ca ta. Mt b ngoi v cm nh gng mt k
chi b{i x ph thng l bc bnh phong l tng, che giu ch tm mnh sau dng v
ung dung v quen thuc. Nu ta dn d k ngy ng trn mt li i quen thuc, hn s
khng my may nghi ng cho n khi sp by.
TUN TH NGUYN TC
V{o nm 1910, mt c d}n th{nh ph Chicago tn l Sam Geezil bn li dch v kinh doanh
kho b~i c xp x mt triu la. ng sp xp lui v t th b|n hu tr qun l nhiu
th nh ca t ai m{ trc nay ng cha thi gian chuyn tm. Song tn |y lng
ng vn nga ngy nh li nhng ng{y thng lng kinh doanh. Ngy kia c chng trai tr
tn Joseph Weil n gp ng i mua mt cn h m ng rao bn. Geezil ni r th thc:
Gi cn h l{ 8.000 nhng ng ch cn ng trc 2.000. Weil bo suy ngh, nhng
hm sau anh ta tr li ngh tr mt ln 8.000 tin mt, nu Geezil bng lng ch vi
ngy na, v Weil ang ch nhn tin t mt thng v sp hon thnh. Mc d gn nh ~
v hu song mt doanh nh}n khn kho nh Geezil t m v }u Weil c kh nng tm c
s tin mt kh ln (khong 150.000 hin nay) trong khong thi gian ngn ngi .
Weil t v khng mun ni v{ i ch i thoi, song Geezil gng hi mi. Cui cng sau
khi dn d ng gi phi kn ming, Weil k Geezil nghe cu chuyn sau }y.
Ch ca Weil l{ vin th k mt nhm nh ti phit t ph. C|ch nay mi nm, bn giu
tin lm ca n{y ~ v c mt nh ngh trong khi sn bn vi gi r. Nhng nhiu nm
gn }y bn h khng s dng ngi nh v nh ch ca Weil bn gip vi gi| n{o cng
c. V mt s l do ring hn nhin phi l l do chp nhn c ch ca Weil c c
cm vi bn nh{ gi{u v{ vic mua bn ny s l{ c hi tr on. ng ch s bn ngi nh
vi gi| 35.000 cho mt k b nhn (m{ Weil c ph}n cng i tm). V qu| gi{u nn bn
t ph kia khng quan t}m n ci gi thp y. Sau k b nhn s bn li ngi nh theo
gi tr ch thc l{ 155.000 . ng ch Weil v{ k b nhn kia s chia u li nhun. Tt c
u hp ph|p v{ chnh |ng v chng qua ng ch mun tr on m thi.
Geezil nghe nh th ~ : ng bng lng ng vai k b nhn. Weil t v khng mun cho
ng ta vo cuc, nhng Geezil c khng khng: Vin cnh mt mn qu hi, cng vi cht
hng v phiu lu l{m ng ta ph|t st. Weil gii thch rng Geezil phi sa son sn khon
tin mt 35.000 c kt thng v ny. Bn thy cng l{ nh{ triu ph, Geezil cho bit
ch cn bng tay l c ngay mn tin . Nghe xong Weil c v du ging v bng lng sp
xp bui gp mt gia ng ch, Geezil v nhng nh ti phit ti th trn Galesburg

Illinois.
Trn xe la n Galesburg, Geezil c gii thiu vi ng ch, mt ngi tht cao to, m
Geezil phn khi bn bc phu v sp din ra. Weil cn dn theo mt ngi na tn l
George Gross. Weil cho Geezil bit rng mnh cn l hun luyn vin boxing, rng Gross l
tay m rt ha hn ang theo chng trnh tp luyn cao cho mt trn u sp din ra
trong nay mai, v vy phi dn Gross theo chng trnh khng b gi|n on. Nu bo
Gross l{ tay m ha hn th cng l, bi v tc anh ta ~ hoa r}m, cn c|i bng th ng l{
bng bia. Song Geezil qu h hi v phi v nng bng nn khng quan t}m n ci b ngoi
nh~o nhot .
Khi ti Galesburg, Weil v{ ng ch i mi nhng nh ti phit trong khi Geezil cng Gross
i trong phng khch sn. Gross thay v mc vo cp qun thi u, bt u tp luyn
m khng kh. Mc d m cng c nht, song ch sau vi pht l anh ta th hn hn, tuy
nhin Geezil khng , v mi m tng n v l{m n. Mt gi ng h sau, Weil v ng
ch dn o{n t{i phit ti, tt c u n vn tht bnh bao, l{m cho ngi i din phi n
tng v e s. Cuc thng lng tin hnh sun s v nhm ti phit bng lng bn cho
Geezil ci nh ngh ch vi gi| 35.000 m{ Geezil ~ chuyn sn v mt ng}n h{ng a
phng.
Sau khi dt im chuyn vt n{y, nhm t{i phit ngi th gi~n v{ bt u cp n cc
vn ti chnh cao cp, thnh thong li kh ra tn ca J. P. Morgan nh th h chi th}n
vi ng trm ti chnh ny. Cui cng mt ngi trong bn h cng ch n v s boxing
gc phng. Weil li gii thch vi h nh ~ ni vi Geezil. Nhm ti phit bo rng h cng
quen mt tay m danh ting trong vng. Nghe h ni tn, Weil ci ma v cho rng v s
ca mnh s d dng nc-ao tay kia. Li qua ting li tr thnh cuc tranh c~i. Trong cn
hng m|u, Weil th|ch thc nhm ti phit c| . H lin ng thun v ra v b|o tay m
a phng chun b cho trn u ngy mai.
H va i khi th ng ch qu|t Weil trc mt Geezil: Hai ch ch|u }u c sn tin c| ,
v nu nhm kia bit c th h s ui vic ng ch. Weil xin li v ~ a ch v{o tnh
th n{y, nhng anh ta b{n bc nh sau: Anh ta quen vi tay m kia, v ch cn cho cht
tin l c th sp xp trn u. Nhng ly }u ra tin c| ? ng ch hi li. Khng c tin
th d c sp xp hay cch my i na th ta cng i tong. Geezil cui cng phi ln ting. V
khng mun phi v ngon n ca mnh phi hng v trc trc nh, ng bng lng ng
35.000 ca mnh nh l{ mt phn ca tin cc. Gi d c thua mt mn ny th ng vn c
kh nng in v ng}n h{ng trung ng bo gi thm tin v vn cn li t phi v mua bn
nh ngh. C hai ch chu ht li cm n ng. Vi s tin ring ca h ln n 15.000 v
35.000 ca Geezil coi nh l{ tin . Ti hm lc xem c hai tay m tp tung trong
phng khch sn, Geezil kho|i r}n khi ngh n bao nhiu bc s thu v t trn u v v
mua bn dm.
Ngy hm sau trn u din ra trong mt phng tp th dc. Tin cc ca hai phe c
t trong ci kt c kha an ton. Mi vic din ra nh ~ sp xp ti qua. Nhm ti phit c
v c|u khi tay m ca h thi u chng ra g, trong khi Geezil ang m v s tin d kim.
Thnh lnh tay m l mt kia mc mt c sinh t vo quai hm Gross khin chng bng ph
ng qu. Khi o v|n, Gross hc ra mt bm mu. Gross nc ln mt ting ri nm bt ng.
Mt trong nhng nh ti phit, nguyn l{ b|c s, kim tra tim mch v cho bit Gross ~
cht. Nhm ti phit hong ht thy r: Ai cng mun ua ra ngo{i cho nhanh trc khi
cnh st ti, trnh ri ro b kt ti git ngi.
Qu s hi, Geezil chun khi phng tp v vt v Chicago, b li 35.000 m ng sn sng
qun pht, bi v c|i gi| c v cn r ch|n trnh dnh dng vo mt ti c. ng ta
khng bao gi mun gp li Weil hoc bt k ngi no khc trong phng tp hm .
Sau khi Geezil chun ri, Gross ng dy tnh b. Bm mu m hn hc ra chnh l mu g
pha vi nc nng, ng trong ci bong bng nh nht pha trong g m. Nguyn c kch
bn c son tho bi Weil, k c bit n nhiu hn vi hn danh Yellow Kid, mt
trong nhng tay la o c c sng to nht trong lch s. Weil chia s tin 35.000 cho
nhm ti phit v{ hai tay m (tt c u trong bng la o) qu tht |ng cng cho mt
hai ng{y lao ng.
>
Din gii
T rt l}u trc khi dn dng kch bn, Yellow Kid ~ x|c nh rng Geezil l con mi hon
ho. Hn ta bit mn kch v mt trn u boxing s l{ mu k l tng tch la Geezil
vi s tin ca ng ta mt c|ch nhanh chng v{ vnh vin. Nhng trm la cng hiu rng
nu mnh bt u bng vic dn d Geezil tp trung vo trn u th s khng th thnh
cng. Hn bit mnh phi che y v chuyn dch s ch ca i tng, to ra mn
ha m m{ trong trng hp ny l vic mua bn nh ngh.
Sut hnh trnh xe la v trong phng khch sn, u c Geezil ch min man v phi v sp
ti, v mn tin d kim v{ c hi gp g nhng nh ti phit. ng ta xao lng nn khng
thc mc v tui t|c v{ phong ca Gross. l{ kh nng l{m xao l~ng ca mn ha m.
Cng v qu| m mi l{m n nn Geezil d b v thi u |nh lc hng, nhng li khng kp
thi nhn thy nhng chi tit l ra ~ l{m Gross l ty. Suy cho cng th trn u li ty
thuc vo vic t lt ch khng vo kh nng ca Gross. V vo thi im cui, Geezil cng
b |nh lc hng bi ci cht gi to ca tay v s, nn qun mt s tin.
Hy hc bi ny t Yellow Kid: Bc bnh phong quen thuc v{ kn |o s l mn ha m l
tng. Hy tip cn mc tiu bng mt tng c v bnh thng mt v l{m n, mt
m|nh khe t{i chnh. u c con nai t s mt cnh gic v mi nghi ng s dn tan i.
chnh l lc ta nn du d{ng a i tng vo t l, cho hn trt di theo con dc m
khng th n{o gng li c, cho n khi ri v{o chic by ta ging sn.
NC C HIM HC CA HAILE SELASSIE

Vo gia nhng nm 1920, c|c l~nh o v trang Ethiopia nhn ra rng mt ngi tr
tui dng di qu tc tn l Haile Selassie, cn gi l{ Ras Tafari, ang vt tri hn h, gn
nh l{ c kh nng t tuyn b lnh t ca h v thng nht t nc ln u tin sau bao
thp nin chin tranh. Hu ht c|c ch th ca Selassie khng hiu lm th no m mt
ngi mnh khnh, trm lng, ha nh~ nh th li c th nm quyn kim so|t t nc.
Vy m{ v{o nm 1927, Selassie li mi c tng v l~nh o n Addis Ababa {m o,
sau h nhn nhn ng l lnh t v tuyn b trung thnh vi ng.
Mt s ngi nhanh chng hp tc, mt s kh|c cn lng l nhng ch cn mi Dejazmach
Balcha vng Sidamo l dm hon ton thch thc Selassie. L mt chin binh dy dn v
ngo mn, Balcha cho rng Selassie yu t v khng xng |ng l{m l~nh t. ng ta khng
khng khng thm n kinh theo li mi ca Selassie. Cui cng, tuy ha nh~ nhng
cng quyt, Selassie lnh cho Balcha phi ti. V ch huy n{y cng chu nghe theo, nhng
cch thc m ng ta cho l s nghing phn thng v mnh: Balcha hnh qun thn tc n
kinh thnh, dn theo 10.000 chin binh, t bo v, thm ch c th khi dy mt cuc
chin. ng qu}n trong mt thung lng c|ch kinh chng ba dm, ng ta ch Selassie n
gp, nh mt ng vua i k ngang hng.
Qu nhin Selassie cho s gi ti, mi Balcha d bui chiu ~i by t s knh trng.
Song Balcha cng khng phi k th kh - ng bit rng nhiu v vua v ch huy qun s
Ethiopia trc }y tng s dng l lc chiu ~i l{m c|i by. ng phng kh nng khi
mnh ~ mm mi th Selassie s cho bt giam hoc |m s|t. t r s khn ngoan, ng bo
s gi v bo li rng mnh ch d tic vi iu kin l dn theo i ng lm gm 600
chin s gii nht, tt c u trang b v kh v{ sn sng bo v ng. Balcha rt ngc nhin
khi Selassie l tr li rng mnh rt vinh d tip n nhng chin binh dng cm y.
Trn ng n ba tic, Balcha nhc nh |m cn v mt ln na l{ khng c ung
ru v phi cao cnh gi|c. Khi o{n qu}n n{y ti cung in, Selassie n cn khon ~i.
ng ta mt mc chiu chung Balcha v ng x nh th thit tha cn c Balcha bng
lng hp t|c. Nhng Balcha ni cho Selassie bit rng mnh khng d b d v nu n na
m nay m{ ng cha tr v doanh tri th cc chin binh s tn cng kinh thnh. Selassie
sng s nh th b tn thng v lng hiu khch b nghi ng. Khi bui yn tic n phn
xng ht truyn thng vinh danh cc v l~nh o Ethiopia, Selassie tuyn b ch cho
trnh by nhng bi ca ngi tng qun vng Sidamo. Balcha cm thy hnh nh Selassie ~
bit s, b n tng bi v ch huy khng b mc la. ng ta tin rng trong nhng ngy sp
ti, mnh s l{ ngi nm quyn iu khin.
Khi tic ~ m~n, Balcha cng i ng lm bt u ra v trong ting reo h tin bit v
nhng lot sng danh d. Quay nhn kinh thnh, ng ta suy tnh rng ch vi tun na thi,
mnh s dn qun tin chim v{ |nh bi Selassie, sau s hnh quyt tn ny hoc t nht
cng l{ ngc ti. Tuy nhin khi v n doanh tri, hn chng kin mt cnh tng v cng
khng khip: Ni m{ va mi sng nay thi cn l hng hng lp lp lu vi qu}n i di

n ngt ngn, th gi ch cn l{ ng tro tn. Ba php ma thut n{o }y?
Sau c ngi k li vi Balcha rng trong khi ng ang d tic th mt ng minh ca
Selassie ~ bt ng dn qun ti qua mt ng tt. Nhng i qu}n n{y khng n tn
cng: Hiu rng nu xy ra ng , Balcha s nghe thy v s cng i ng l}m 600 ngi
rt v, nn Selassie trang b i qun kia vi v s gi ng tin v v{ng. Qu}n ng minh
ca Selassie vy quanh doanh tri ca Balcha v{ ngh mua li tt c binh kh khng st
th g. Ai cn do d th b h da. Ch trong vi gi, nguyn c binh o{n ca Balcha khng
cn tc st trong tay v b i t tn.
Bit mnh ang lm nguy, Balcha lin cng i ng lm rt lui v l~nh a, nhng li b
chnh i qu}n ng minh ca Selassie kia phc kch. Ch cn hng duy nht l liu cht
tn cng kinh th{nh, nhng lc Selassie ~ d{n trn vi lc lng ht sc hng hu.
Ging nh ngi chi c, Selassie ~ tin o|n c|c nc ca Balcha v chiu b. Ln u
tin trong i Balcha phi u hng. Hi hn v ~ s ngo mn v tham vng lm m
mt, ng ta lui v n trong tu vin.
Din gii
Sut nhng nm d{i Selassie tr v, cha ai bit r lng d ng ta. Ngi dn Ethiopia rt
thch loi lnh t hin ngang oai v, nhng di v b ngoi ha nh v yu mn ha bnh,
Selassie tr v l}u hn tt c cc lnh t khc. Khng bao gi t ra nng gin hoc thiu kin
nhn, ng dn d con mi bng nhng n ci du ngt, v an h bng s tao nh v khim
cung trc khi tn cng h.
trng hp Balcha, Selassie thao tng s cnh gic v nghi ng ba tic s l ci by
tht ra l{ c|i by, nhng khng phi theo kiu m Balcha d o|n. Cch Selassie trn an
ni s ca ch th - cho php hn dn theo ng o cn v qun, tn hn ln v tr hng
u, cho hn cm thy mnh y uy quyn ~ to ra bc mn ha m d{y c, che y
h{nh ng thc din ra c|ch ba dm.
Bn hy nh: Nhng ngi hoang tng v thn trng lun d b la nht. Ch cn lm cho
h tin bn mt lnh vc ny th bn d dng tung ha m lnh vc khc, t }m thm
tip cn ri nghin nt h bng mt c m sinh t. Nhng c ch c v o c hay thn
thin, hoc v nh tn ch th ln, s l mnh khe nghi binh hon ho.
Nu c dng ln mt cch thch hp, bc bnh phong ha m l mt v kh rt hng
mnh. V kh n{y ~ gip cho mt Selassie lch s tiu dit c k th m khng tn mt
vin n no.
ng nh gi thp nng lc ca Tafari. Hn b nh
mt con chut nhng rng hn sc nh rng s t.
(Nhng li cui cng ca Balcha trc khi lui vo tu vin.)

CT TY CA NGUYN TC
Nu tng rng bn la o l nhng k hoa he vi li ngon ting ngt trau chut tinh vi,
th bn lm to. Nhng bc thy la o lun c mt b mt trn tri v khng c g ni bt,
nn khng ai n. H bit rng cc li l v{ h{nh ng khoa trng lun khi gi nghi
ng. H lun che mt con mi bng nhng g quen thuc, tm thng v c v v hi nht.
Trong phi v gia Yellow Kid Weil v{ Sam Geezil, iu quen thuc l mt v l{m n.
trng hp Balcha, l{ s khim cung ca Selassie, vn ng nh th m Balcha mun
nhn thy ni mt k ch huy yu th hn mnh.
Mt khi con mi ~ b m hoc v ci v quen thuc, h s khng ng ti vic mnh b }m
sau lng. S tht n{y cng n gin thi: mt thi im nht nh, ngi ta ch c kh
nng tp trung vo mt im duy nht. Tht kh cho h ngh ra rng ci v v hi v t ngt
kia li c th dn dng m{n g kh|c. Trong n ha m, nu mn khi ca bn cng xm xt
v{ ng nht th ca bn li c{ng c che y tt. Vi cc mnh khe nghi trang v
|nh lc hng ~ b{n bc Phn 1, bn ch ng l{m i tng xao lng. Cn n ha
m, bn d con mi vo mng nhn ca mnh.
Hnh thc ha m n gin nht l v mt. Trc mt v mt tr tr v{ khng th d c,
bn tha h xp t loi mu k m{ ch th khng th pht hin. }y l{ loi v kh m{
nhng nhn vt uy quyn nht lch s ~ tm c|ch ho{n chnh. Ngi ta n l khng ai
din gii c v mt ca Franklin D. Roosevelt. Sut i mnh, Nam tc James Rothschild
lun thc hnh vic ngy trang nhng suy ngh thc s {ng sau nhng n ci v thng
v pht v v mt kh t. Henry Kissinger lm cho nhng i tc khc ti b{n {m ph|n
ch|n n pht m v ging ni u u, v mt tr tr v{ vic c k d ngng cc chi tit
nh nhoi. V khi tia nhn ca h ~ l , ng ta thnh lnh phang h bng mt lot nhng t
quan trng. B tn cng ngang sn nh vy, h d b hp hn. Nh mt quyn hng dn
chi b{i x ph c vit, Trong khi thao t|c t ca mnh, ta chi gii t khi ng kch. Ngc
li anh ta sm mt v mt tr l v{ gim thiu kh nng suy o|n ca i phng, l{m i
phng tht vng v bi ri, gip cho anh ta tp trung nhiu hn.
L mt khi nim mm do d thch ng, mn ha m c th ng dng nhiu cp khc
nhau, nhng u t trn nn mng cc nguyn tc tm l hc v nghi binh v{ |nh lc
hng. Mt trong nhng dng hu hiu nht ca n ha m l nhng h{nh ng cao
thng. Mi ngi c khuynh hng tin rng nhng h{nh ng cao thng xut pht t
thc tm, v vic tin tng nh th tht d chu. H t khi nhn thy s h ngy ca nhng
h{nh ng y.
Mt nh bun tc phm m thut tn Joseph Duveen c ln phi i mt vi mt vn
kinh khng. C nhiu nh triu ph tng b tht nhiu tin mua tranh ca ng ta, nhng
gi }y h khng c mt khong tng no cn trng treo tranh. Mc khc, v thu m
|nh v{o t{i sn tha k ngy mt cao thm, nn s c kh nng l{ h khng mua na. Theo
Duveen, gii php nm ti National Gallery of Art th Washington, m{ ng ta ~ gp
sc thnh lp v{o nm 1937 khi thuyt phc Andrew Mellon tng b su tp cho Nh trin
lm. Chnh ci National Gallery ny s l bc bnh phong l tng cho Duveen. Ch bng mt
h{nh ng duy nht, cc khch hng ca Duveen s tr|nh c thu m, gii ta c my
bc v|ch ly ch treo tranh mi mua, gim thiu c s lng tranh ang lu h{nh
trn th trng v{ nh th duy tr c sc p trn gi bn tranh. Ngoi ra, gii triu ph
t to c ci thanh danh l nh mnh thng qun cho cng chng.
Mt mn ha m hu hiu khc l kiu mu, ngha l{ lp ra mt chui hnh ng lm
cho nn nh}n tng rng bn s tip tc theo cng mt phng thc. n n{y cn c trn
tm l ca con ngi thng c thi quen tin liu: Thin h thch ng x rp theo kiu
mu, hoc h thch ngh rng li ng x ca mnh rp theo mt kiu mu nht nh.
V{o nm 1978, tay trm la o Jay Gould thnh lp mt doanh nghip c kh nng cnh
tranh sc mnh c quyn ca cng ty in tn Western Union. C|c gi|m c ca Western
Union quyt nh mua t lun ci doanh nghip mi m ca Gould. Mc d phi b ra mn
tin kh ln, song h ngh rng nh th s thanh to|n c mt mi cnh tranh d khin
bc mnh. Tuy nhin ch vi thng sau th Gould li l l xut hin v than phin rng mnh
b i x khng p. Anh ta li thnh lp cng ty mi cnh tranh c vi Western Union
v vi ci cng ty va b mua li. V kch bn trc li ti din: Western Union cng mua
pht ci cng ty cnh tranh th nh ny cho n dp tim. Ri ci m hnh ny bt u ln
th ba, nhng ln ny Gould tn cng v{o nhc im ca ch th: Anh ta t nhin gy ra
mt cuc chin tn khc v vic ginh ly a s c phiu ri xoay x ot c quyn kim
so|t Western Union. Trc Gould ~ dng ln mt m hnh |nh la c|c gi|m c cng
ty, lm h lm tng rng mc ch ca anh ta ch l lp ra cng ty mi c h mua li.
Mt khi mua xong ri th h bung lng cnh gic, khng ng rng Gould ang tnh nc c
cao hn. M hnh, hay cn gi l kiu mu, mnh ch n l{m cho ch th tin v{o iu
ngc li vi c|i ta ang thc s tin hnh.
Mt nhc im t}m l kh|c ta li dng chi n ha m l{ khuynh hng tin v b
ngoi l s tht thin h cm gic rng nu ngi no thuc v nhm ca mnh th s
thuc v l{ tht tm. Thi quen ny lm cho k ha ng nht qu|n c hu hiu. K
n{y kh| n gin: Bn ch cn ha mnh vo nhng ngi xung quanh. Ha mnh cng kho
th mi ngi cng t nghi ng. Trong thi k Chin tranh Lnh gia thp nin 1950 v
1960, hng t cng chc Anh Quc chuyn nhiu b mt quc gia cho Lin X. Sut nhiu
nm lin h khng b pht hin l nh ci v b ngo{i {ng ho{ng, tng tt nghip nhng
trng ng n v sinh hot hi i hu cu hc sinh u n. Ha mnh chnh l mn ha
m hon ho do th|m. Nh ~ ni, h ha mnh cng kho th bn c{ng che y ca
mnh cng tt.
Bn hy nh: Phi chu kh kin nhn v{ nhn nhng lm m nhng nt sng chi ca
mnh, t mi n np c sau chic mt n kn |o. Bn ng nn lng khi phi mang
chic mt n tr trn y thng khi ci v kh gii o|n li li cun ngi kh|c n vi

bn v gip cho bn c dng v ca mt ngi quyn lc.
Hnh nh cn ghi nh:
B da cu. Mt con cu khng bao gi cp bc, con cu khng bao gi la bp, cu lun
ngu ng v{ ngoan ngo~n. Ch cn kho|c ln lng tm da cu l con co ung dung tin vo
chung g.
kin chuyn gia:
C bao gi bn nghe vic mt v tng mun |nh p th{nh nhng li loan b|o nh
cho i phng bit trc? Hy giu kn mc ch v{ che y tin trnh, khng bao gi
ch th bit quy m k hoch ca mnh cho n khi nc n ch}n chng, cho n khi trn
|nh ~ ng~ ng. H~y thng trn trc khi tuyn chin. Ni tm li, bn hy bt chc
nhng qu}n s thin chin kia, khng ai bit c mc tiu ca h, tr nhng t nc
iu t{n m{ o{n qu}n m~ h ~ i qua. (Ninon de Lenclos, 1623-1706)
NGHCH O
S khng c mn ha m n{o, khng n nghi binh n{o, khng v trung thc lm mu hoc
k s|ch |nh lc hng no gip bn che y nu mt khi bn ~ mang ting l k la
o. Khi bn c{ng li i v cng thnh cng nhiu th s cng kh cho bn ngy trang s
xo tr|. Ai ai cng ~ bit bn l{ tay i bp, v vy nu c tip tc ra v ng}y th, bn s b
ngi khc xem l k o c gi |ng tm nht v{ iu s thu hp khng gian tc chin
ca bn. Trong trng hp ny bn nn th nhn tt c, ng vai thng u ho{n lng,
thm ch mt tn i bp ang n nn hi ci. Nh th bn khng ch c mi ngi khen
l ngay thng, nhng iu l lng v k diu nht l bn s c kh nng tip tc nhng qu
k.
P. T. Barnum l tay trm la o hi th k XIX. Khi gi{ i, hn phi tp cho quen dn vi tai
ting i bp m mi ngi gn cho. C ln hn t chc mt bui i sn b rng ti New
Jersey vi y b l, k c nhng ngi Da v vi con b nhp khu. Barnum ra sc
qung co rng l{ bui i sn thc s, nhng v sau mi chuyn b tm lem n
thay v ni gin v{ i tin li, khch hng li cm thy bun ci v vui th. H ~ bit lc
n{o Barnum cng tnh chuyn bp bm, rng l{ cha kha th{nh cng ca ng ta, v vy
h }m ra yu mn ng ta. Hc c bi qu gi v v sn b, Barnum thi khng che y
na, thm ch cn khai ht nhng c la trong mt quyn t truyn. Nh Kierkegaard ~
vit, Th gii ny thch b la.
iu cui cng: Mc d ta nn khn ngoan |nh lc hng bng v b ngo{i tr tr v{ quen
thuc, nhng cng c nhng lc m{ h{nh ng m{u m khoa trng li l chin thut nghi
binh thch hp. Nhng tay i lang bm hi th k XVII v XVIII chu u lun dng tu hi
v{ vn ngh la bp cng chng. La mt bi nhng mn biu din, h khng n
thc s ca lang bm. ch th}n tay n{y s dn cnh tin vo th trn trong mt chic xe
nga en tuyn ko bi cp nga . Theo sau l{ o{n h, xic tung hng, u d}y, li ko
cng chng n xem trnh din hiu qu thn k ca nhng phng cao n ho{n t|n. Bn
lang bm l{m cho cng chng thy rng cc mn biu din l phn quan trng nht. Nhng
tht ra mn quan trng nht chnh l vic bn ba th thuc b| v.
R rng nhng mn trnh din gii tr l{ phng tin kho lo che y , nhng bn
khng th dng chng m~i c. Cng chng s mau chn v nghi ng, cui cng s pht
hin tr la ca bn. D nhin bn lang bm phi nhanh chng ri khi th trn trc khi
mi ngi kho nhau rng mn trnh din ch l tr bp v{ phng thn dc ch l thuc
dm. Nhng nhng ngi vi b ngo{i tr tr nh nhng Talleyrand, Rothschild, Selassie
ca mi thi c th thc hin nhng c la sut c i h m khng phi chun i }u c.
H c ti gi cho mu k mnh khng bao gi c v{ t khi gieo mi nghi ng. V vy bn nn
s dng mn ha m mt cch thn trng v{ khi c c hi thch hp.
NGUYN TC 4
LUN NI T HN MC CN THIT
Bn nh to n tng vi mi ngi bng li ni, nhng h ni cng nhiu th bn cng c
v tm thng v mt i kh nng kim sot. D cn ni mt iu g tht bnh thng th
bn cng nn din t tht m h, b n v{ ng. Ngi uy quyn khin cho k khc phi
rt r v e s v h ni t hn mc cn thit. Cng ni nhiu th bn cng c xc sut ni ra
iu khng ni cao hn.
VI PHM NGUYN TC
Gaius Marcius, cn gi l Coriolanus, l v anh hng qun s v i ca La M thi thng
c. Hi u th k th V trc cng nguyn, ng ta ~ thng nhiu trn |nh, nhiu phen
cu thnh ph La M thot khi tai ng. V phn ln thi gian ng xng pha trn mc nn
t c d}n La M~ n{o quen bit ring ng ta, khin ng tr thnh mt gng mt huyn
thoi.
n nm 454 TCN, Coriolanus t nh }y l{ lc mnh khai th|c ting tm v{ quyt nh dn
thn vo chnh tr. ng ta ng c vo chc v chp chnh ti cao. Nhng ng vin vo v tr
n{y thng din thuyt v{o u cuc tranh c, v{ khi Coriolanus ng trc th dn, ng ta
bt u bng cch khoe ra hng t vt so trn ngi, kt qu ca mi by nm chin u
v s an bnh cho La M. Nhng vt so oai hng ny khin mi ngi khng my quan tm
n nhng g ng pht biu ngay sau v chng l{ chng c hng hn cho tnh yu nc
v{ lng dng cm ca ng, l{m cho d}n chng xc ng n ri l. Coriolanus xem nh ~
thng c.
Tuy nhin n ng{y u phiu, Coriolanus li hin ngay tin v{o ni din {n, th|p tng
ng ta l c hi ng nguyn lo v cc danh gia vng tc. Nhng ngi thng dn ht sc
xn xao v cch diu v ging oai nh th vo ngy bu c.
Ri Coriolanus li ng {n din thuyt na, nhng ln ny hu nh ch hng v thnh
phn giu sang th lc thp tng ng. Li l ng ta ngo mn v xc xc. Tuyn b mnh s
thng c, ng khoe khoang cc chin tch, pha tr chua ngoa, ch trch c|c ch th khc
nng n v nhn mnh n nhng ca ci m ng ta s mang v cho La M. Nu ln trc
cc vt so ~ l{m d}n chng xao l~ng khng nghe, th ln ny h thc s ~ nghe: H hon
ton khng ng rng ngi chin binh huyn thoi n{y cng ch l tn khua mi ma m.
Tin v bi din vn th nh ca Coriolanus nhanh chng loan truyn khp thnh ph v
ng o nh}n d}n i v lm ng ta tht c. Tht bi chua cay, Coriolanus ch cn nc
l tr v vi sa trng, chua cht th rng s bo th nhng thng d}n n{o ~ chng li
mnh. Vi tun sau, mt chic tu thy to ln ch ng cc ti La M. Vin nguyn lo sn
sng pht min ph s la thc n{y cho d}n, nhng khi h ang chun b biu quyt th
Coriolanus xut hin v chim din {n. ng ta l lun rng vic phn phi min ph nh
th s phng hi n tm v m ca thnh ph. Nhiu nguyn lo b Coriolanus thuyt
phc v v biu quyt b sa ly. Coriolanus khng dng : ng tin thm mt bc
ln n bn thn nim v dn ch. Coriolanus ngh dp b c|c i biu nhn dn v giao
quyn cai tr cho gii qu tc.
Khi tin ny lan truyn ra d}n chng th cn phn n ca h ~ ln n nh im. Dn chng
yu cu i biu ca h n vin nguyn l~o buc Coriolanus phi ra i thoi vi h.
ng ta t chi. Khp thnh ph u xung ng. S s din ra nhiu cuc ni lon, cui
cng cc nguyn lo phi phn phi ng cc. C|c i biu tm h{i lng nhng nh}n d}n vn
cng quyt i Coriolanus gp g v xin li h. Nu ng ta hi li v rt li nhng g ~ ni
th nhn dn s cho php ng ta tr ra chin trng.
Coriolanus xut hin ln cui trc nhn dn v h chm ch yn lng lng nghe ng ta. Khi
bt u, Coriolanus ni chm ri mm mng, song cng ni nhiu th ng ta cng l mng.
Ri ng ta li bung ra li tha m. Ging iu vn kiu cng, v mt th khinh khnh.
Coriolanus cng ni th nhn dn cng phn ut. Cui cng h la buc ng xung khng
cho ni tip.
C|c i biu nhn dn bn bc ri tuyn n t hnh Coriolanus, truyn lnh lp tc hnh
quyt. |m ng h d ng h quyt nh . Tuy nhin gii qu tc can thip v{ thng
lng gim |n cn lu {y chung th}n. Khi d}n chng La M~ bit rng b anh hng qun s
v i kia khng bao gi c tr v thnh ph na, h a ra ng n mng. Trc nay
cha ai tng n mng nh vy, ngay c sau khi i thng ngoi bang.
Din gii
Trc khi bc v{o chnh trng, ch bng tn tui mnh thi Coriolanus cng ~ l{m k
khc khip s. Chin cng lng ly ngoi trn mc ~ chng t ng dng cm phi thng. V
t ai bit r v ng nn tn tui ng c gn lin vi loi truyn thuyt. Nhng khi xut
hin trc dn chng v bc bch nhng suy ngh, tt c nhng g b n v{ v i u tan
bin. Ha ra v anh hng n{y cng kho|c l|c khoe khoang nh tn lnh qun. ng ta li cn
xc phm v ph bng nhn dn, chng nh ng ta cm thy b e da v bt an. Bng dng
ngi dn khm ph ra rng Coriolanus khng phi nh mnh tng. Truyn thuyt v
thc t khc nhau xa qu, khin cho ngay c nhng ngi mun tin vo v anh hng ca
mnh cng phi tht vng. Coriolanus cng ni nhiu th cng t ra t c uy ngi no
khng kim so|t c li ni ca mnh th cng s khng th kim so|t c bn thn v
khng xng |ng c tn trng.
Phi chi Coriolanus ni t thi, nhn dn s khng c dp b ng ta xc phm, khng c dp
bit r thc tm ca ng ta. Nh th ng ta s duy tr c vng ho quang sng chi, s c
c may thng c, t c c hi thc hin cc mc tiu phn dn ch ca mnh. Nhng c|i
li ngi ta l mt con th m t ai kim ch ni. N lun c gng thot khi ci x lng, v
nu khng c thun ha th s lng ln ln v ta ra tai ha. Uy quyn khng th tp

trung vo nhng ai hoang ph li ni.
Nghu s hon ton h to ming lc trng trn.
Khi bt gp cnh ny, con cua lin cho mt hn | hay
cng rong v{o, cho s khng th ngm ht ming,
sau cua tha h |nh chn. l{ s phn nhng ai m
ming qu nhiu, t t mnh vo tay ca ngi nghe.
(Leonardo da Vinci, 1452-1519)
TUN TH NGUYN TC
Ti triu nh Vua Louis XIV, gii qu tc v quan li ng{y m b{n lun chuyn quc gia.
H tham kho, bn bc, thit lp v ph v lin minh ri li bn bc cho ti thi im quan
trng: Hai ngi trong s h s i din hai chnh kin v{ n gp Vua Louis xin quyt
nh. Sau khi chn xong ngi, c bn li bn tip xong nn trnh by vn nh th no
}y? Gc n{o l{m vua h{i lng, gc no khin ng pht ? Hai quan i din s gp
vua vo lc no trong ngy v ch no trong hong cung Versailles? Khi b kin, h s
sm v mt ra sao?
Cui cng khi sp xp xong th giy pht sinh t kia cng n. Hai quan s tip cn vua mt
cch ht sc cn trng v khi vua sn sng nghe, h s nu ln vn v trnh by cc gii
php kh d.
Louis im lng nghe vi v mt b n. Khi hai quan trnh by xong v xin kin, vua nhn h
ni Trm s xem xt. Ri vua b i.
Triu thn s khng bao gi nghe vua ni thm bt k li no v vn vi tun sau h
ch bit kt qu, khi vua ~ quyt nh v ra lnh h{nh ng. Louis s khng bao gi thm
hi kin qun thn v vn ln na.
Din gii
Louis XIV l{ ngi cc k t li. Cu ni ni ting nht ca ng l{ Ltat, cest moi! (Ta l{
Nh{ nc). Khng cn g sc tch hn nhng li r ngha hn. Trm s xem xt l{ mt
trong nhiu cu cc k ngn gn m{ Louis XIV |p li loi thnh cu.
Khng phi lc n{o Louis cng nh th. Khi cn tr, ng ta ni ting ni nhiu, thch th vi
ti hng bin ca mnh. C{ng trng thnh, ng cng t buc vo k lut t ni, vn l mt
iu b, mt ci mt n ng dng lm cho qun thn khng bit ng }u m{ ln.
Khng ai bit lp trng thc s, khng ai tin o|n ni phn ng ca ng. Khng ai dm
la bp ng bng cch ni ln nhng iu m h cho rng ng mun nghe, bi v khng ai
bit ch x|c ng mun nghe iu g. Khi tip tc ni cho mt Louis ang lng im, h cng
tit l thm v bn thn mnh, vn l loi thng tin m sau ny Louis s s dng mt cch
hu hiu trit h h khi cn thit.
Kt qu l s im lng ca Louis ~ khin cho nhng ngi xung quanh khip m v nm
trn trong tm kim sot ca ng. l{ mt trong nhng tr ct trong uy quyn ca ng.
Nh Saint Simon vit, Khng ai khng kho bng ng ta trong vic tng cng gi tr tng
li ni v n ci, thm ch c nhng ci lic mt. Mi th trong ng u c gi bi v ng
bit to ra cch bit v uy nghi ca ng c{ng c tn cao bng nhng li ni him hoi.
Vi mt qun thn, vic ni ra iu khng nn ni
cn nguy hi hn l{ l{m iu khng nn lm.
(Hng y De Retz, 1613-1679)
CT TY CA NGUYN TC
Di nhiu gc khc nhau, uy quyn l{ tr chi ca v b ngo{i, v{ khi ni t hn l cn
thit, chc chn bn s c v cao c hn, uy quyn hn thc t. S im lng ca bn s lm
cho i phng mt ch}n ng. Con ngi l nhng c my suy din v gii thch. H phi
tm cch bit c nhng g bn ang ngh. Nu bn bit cn thn kim sot nhng g mnh
ni ra, h khng th no xuyn thu tm can bn c.
Nhng cu tr li ngn cng nh nhng khong lng buc h phi th th, v khi nng lng
nhy b vo, h s st rut lp y khong lng y bng loi ch gii v{ nh th h m
nhiu thng tin c gi tr v h v nhng nhc im ca h. Sau cuc gp g vi ta, lc ra
i h cm thy nh mt m|t iu g v khi v nh h s m x tng li ni ca ta. Vic tp
trung thm ch ny s ch lm cho uy quyn ca bn tng ln m{ thi.
Ni t hn cn thit, iu ny khng ch p dng cho vua cha v chnh khch. Trong hu
ht c|c lnh vc ca i sng, cng ni t th bn cng c v thm su v b him. Khi cn tr,
ngh s Andy Warhol nhn ra rng, thng th thin h s khng lm theo nhng g ta bo.
H s chng li ta, ph hng c mun ca ta, ci li ta ch v n gin l h ng ngnh. C
ln Warhol ni vi ngi bn: Ti rt ra kinh nghim l khi bit im lng, mnh thc s c
nhiu quyn nng hn.
Cng ln tui, Warhol p dng chin lc y hiu qu hn. Nhng bi tr li phng vn ca
ng trng ging nhng bi tp sm ging. ng lun ni iu g m h v{ nc i
ngi phng vn lm xic vi tr thng minh ca hn v{ o|n gi{ o|n non, ngh rng phi
c iu g th}m s}u trong nhng c}u ni v thng v pht ca Warhol. t khi no ngh
s n{y ni v cng vic ca mnh, m{ cho ngi khc mc tnh din gii. ng cho bit
mnh hc c k thut ny t Marcel Duchamp, bc thy v nhng iu b n. }y cng l{

mt ngh s th k XX, ~ sm nhn ra rng h cng t ni v tc phm ca mnh th mi
ngi s cng ni nhiu v chng. V{ c{ng c nhiu cng lun th chng cng c gi tr.
C ni t hn l{ cn thit, bn s to c ci b mt sc tch v mnh m. Ngoi ra cng t
ni th cng t b ri ro ni iu cn quy, thm ch iu nguy him. Nm 1825 Nga ho{ng
mi l{ Nicholas I ln ngi. Ngay sau nhng ngi theo ch thuyt t do ni lon i hin
i ha t nc cho nn cng nghip v{ c s h tng theo kp c|c nc khc chu
u. Nga hong thng tay dp tt bo lon, bt gi v tuyn n t hnh Kondraty Ryleyev,
mt trong nhng th lnh phe ni lon. n ngy hnh quyt, Ryleyev ng trn bc treo,
c trng dy. Tm v|n di ng di chn va sp, Ryleyev va tong-teng th bng dng
d}y t khin hn ri bch xung t. Vo thi , nhng s kin tng t c mi ngi
xem l{ im tri cha mun cho t ti cht, v trong hu ht c|c trng hp hn ta c
tha mng. Nhng khi lm cm ng ln, Ryleyev li ni to vi |m ng: Mi ngi thy
cha, nc Nga ngi ta khng bit l{m c|i g cho chu |o, ngay c mt si dy tt cng
khng bit l{m!
Tin tc v v treo c bt thnh lin n tai Nicholas. Mc d khng vui nhng d sao Nga
ho{ng cng chun b k lnh n x. Va cm bt, ho{ng hi Ryleyev c ni g sau php
l khng ? Ngi a tin tr li: Tha ng{i, hn bo nc Nga, ngi ta khng bit
l{m iu g chu |o, cho d l{ mt si d}y.
Trong trng hp ny chng ta s chng minh iu ngc li, v{ Nga hong x b lnh n
x. Sng hm sau Ryleyev li ln on u {i, v{ ln ny si dy rt tt.
Ta hy rt ra bi hc: Mt khi li ni ~ ph|t i ri, ta khng th thu hi c. Vy ta hy
kim sot k li ni. Bn c bit cn thn vi nhng li chm bim: s h d trong chc lt
khng |ng vi c|i gi| qu| t phi tr sau .
Hnh nh:
Oracle Delphi. Khi c tham kho, Oracle, b{ ng bng chuyn ni sm Delphi ch m
vi ba t b n, nhng c mi ngi cho l thm su v cc k quan trng. Khng ai
dm phn bc sm ging ca Oracle, v cho rng chng nm quyn sinh st.
kin chuyn gia:
Nu thuc cp ca bn cha ni th bn ch ng y mi rng. Ta im lng cng lu th
ngi kh|c c{ng nng lng ni trc. V khi h khua mi ma m, ta s bit c ch tm
ca h Nu ch soi khng hm cha b n, cc quan s tm ra c hi v nm ly quyn
bnh.
(Hn Phi T, trit gia Trung Quc,
th k III trc Cng nguyn.)

NGHCH O
C nhng lc nu mi cm ming th li khng khn ngoan. C nhng tnh hung s im lng
s l{m ngi khc nghi ng v cm thy bt an, c bit v vi thng cp ca ta. Mt li
ni m h nc i s gip bn thanh minh nhng li n ~i m{ bn khng ng ti. V vy
im lng v t ni l nhng chin thut m bn phi cn thn khi s dng v ch s dng
ng lc. Thnh thong bn cng nn khn ngoan bt chc tn h bui chu, lun lm
khng l{m in nhng trong th}m t}m hn bit r rng mnh khn hn ho{ng thng. Hn
ni huyn thuyn gii tr v chc ci, v t ai ng rng hn khng ch l mt tn kh.
Ngoi ra nhiu khi ta cng c th dng li ni lm mn ha m cho ngn la sp thc hin.
Ni lung tung khin tai i th lng bng, hn s m mui v{ ~ng tr, v{ c trng hp ta
ni cng nhiu th ch th cng bt nghi ng. Bi v mi ngi thng ngh rng k ni
nhiu him khi n{o mu m v{ him c, m{ thng l v hi v rut ngo{i da. }y l{
iu nghch o vi ch trng im lng ca k ang nm uy quyn: Bn cng ni nhiu
trc mt h, h cng thy bn yu ui v km thng minh, nh bn c{ng tng c may
la o.
NGUYN TC 5
BO V THANH DANH V UY TN
Thanh danh l{ hn | tng ca uy quyn. Ch cn c thanh danh l bn ~ c th h da
ngi khc v chin thng h. Tuy nhin khi thanh danh tut dc th bn d b tn thng
v b tn cng t mi pha. Hy bo v thanh danh v uy tn tht k lng. Lun d chng
v trit tiu nhng n bi nh trc khi chng din ra. Trong khi , h~y tm c|ch tiu dit
ch th bng cch bn thng bc tng uy tn ca h. Sau bn ch vic ng im ch
cng lun kt liu h.
TUN TH NGUYN TC
Vo thi k Tam quc, qu}n s Gia C|t Lng dn qun nh Thc ra nhng trn a xa xi,
trong khi ng li mt lng nh vi s t binh s. Thnh lnh lnh canh cho bit l{ T M~
ang dn 150.000 qun tin n. Ch cn li khong trm binh s, tnh th Gia C|t Lng
xem nh ht cu. Cui cng ch th cng s bt c qu}n s li lc.
Khng ni mt li, khng mt thi gian ngh suy nhiu v s phn mnh, Gia C|t Lng lnh
cho binh s h c, m toan cng thnh v trn cho tht k. Bn th}n qu}n s mc |o o s
ngi bnh che trn ci gh b{nh t ni d thy nht pha trn tng thnh. Ri ng
thp hng, gy {n, ng}n nga ting h|t. V{i pht sau, qu}n i i phng tin ti t xa,
ph kn c chn tri. C v khng quan tm, ng tip tc {n h|t.
Chng bao l}u sau ch qu}n ~ |n binh trc cng th{nh. T M~ nhn ra ngay ngi
ang xng ht.
Ngay c khi binh s nng lng tn cng ci thnh tr b ng khng lnh canh, T M~ vn do
d, quan s|t Gia C|t Lng, ri cui cng ra lnh lui qun.[4]
Din gii
Gia C|t Lng c mnh danh l{ Nga Long. Chin cng ca ng vo thi k Tam quc
tht hin h|ch v{ i v{o truyn thuyt. Ng{y kia khi c tng ch n xin lm hng binh,
Lng bit ngay hn tr hng v ra lnh chm u. Tuy nhin n pht cht khi ao ph
sp vung tay, Lng bng lng tha mng tng ch vi iu kin hn phi l{m ip vin.
Va mng va hi, hn ng thun v bt u cung cp thng tin sai lc cho ch c. Lng
thng lin tip trn n{y n trn khc.
V{o lc kh|c, Lng thu c n kh ca ch th v ngy to nhiu qun lnh dn tri
qu}n ch ra chn xa xi. Khi ch qun b dn mng, Lng tha c tin chim nhiu dinh
trn, t kim so|t c nguyn c h{nh lang trong vng quc ch. Ngoi ra ng ta cn
l{m cho ch th lm tng rng mt trong nhng v tng t{i ~ phn bi, khin tng
phi b trn v quy hng nh Thc. Nga Long lun bo v ting tm mi ngi ngh
rng mnh l{ ngi mu tr nht, lc n{o cng sn c k hay. Hng mnh khng km g ao
kim, ting tm l{m cho k ch run s.
T M~ tng ng vi Gia C|t Lng nhiu ln v bit kh nhiu v Lng. Khi ng
trc cng thnh m toang v thy Lng {n h|t, T M~ sng s. L phc o s, nhang
khi v{ {n h|t tt c u l tr h da. T M~ thy ra rng l{ Lng ang ch giu v
qua d mnh vo ci r. Tr ny l liu n mc T M~ khng th tho|ng ngh rng
thc s Lng ang th}n c th c v ht ng tu thot. Nhng v Lng nc ting mu
s}u nn T M~ khng d|m liu lnh. Ch bng ting tm ca mnh, Gia C|t Lng ~ gi
chn c 150.000 qun, thm ch buc h phi lui binh m khng tn mt mi tn n{o.
Nh Cicero tng ni, ngay c nhng ai chng li
vic mua danh, th nhng quyn sch m h vit ra
bo v lp trng, h cng tn mnh trn
v hy vng mnh s ni ting v ~ khinh th ting tm.
Mi th kh|c u c th i chc: nu cn, ta c th
hy sinh ca ci v sinh mng cho bn b, nhng vic
chia s ting tm v{ cho ai th hng
thanh danh ta, th iu xa nay him.
(Montaigne, 1533-1592)
TRM XIC BARNUM
V{o nm 1841, ch{ng trai P. T. Barnum mun c ting l ng bu s mt ca nc M
nn quyt nh mua li nh American Museum Manhattan (M) ri chuyn n th{nh ni
su tp nhng iu k l. Vn l chng ta khng c tin. Nh bo t{ng i 15.000 la.
Tuy khng sn c s tin nhng Barnum kho lo trng ra v{i h s kh| hp dn gii s
hu ch nh bo t{ng: l{ nhiu loi giy t bo m v chng nhn v mt ti chnh. My
ng ch ng thun ming vi Barnum song vo gi pht cht li i , bn c nh bo tng
v cc b su tp cho Peales Museum. Barnum in tit ln, nhng phe i tc bo kinh
doanh l kinh doanh nh bo tng c b|n cho Peales l{ v Peales ni ting, cn
Barnum th khng.
Barnum t nh nu mnh khng c ting tm g t t th cch duy nht l lm hoen
thanh danh Peales. Barnum lin khi s mt chin dch vit th gi bo ch, gi my ng
ch kia l{ |m gi|m c ngn hng kit qu khng bit cch qun l nh bo tng hoc
tiu khin ngi dn. Barnum cnh gic mi ngi khng nn mua c phiu ca Peales, v
khi mua li nh bo tng, ngn qu ca Peales s gim hn. Chin dch ny cn c ting
vang, c phiu rt gi th thm. V khng cn tin vo thnh tch v uy tn ca Peales, gii
ch ca American Museum li i v bn nh bo tng cho Barnum.
Phi mt nhiu nm sau Peales mi phc hi ni v h khng bao gi qun c n bn
ca Barnum. Bn thn ng Peale quyt nh tn cng Barnum bng cch xy dng cho mnh
c|i m|c ni tiu khin ca gii tr thc, qung co rng c|c chng trnh nh bo tng
ca mnh c trnh khoa hc hn l{ ca k cnh tranh tm thng kia. Thi min l mt
trong nhng mn biu din khoa hc ca Peales, v{ trong mt thi gian, mn biu din y
thu ht c kh nhiu ngi xem. phn n, Barnum quyt nh tn cng danh ting
ca Peales ln na.
Barnum t chc mt mn biu din thi min v cho bit mnh s a mt b gi vo thng
thi xut thn. Khi c b c v ~ m m, Barnum li xoay sang thi min vi khn gi.
Nhng d ng c c gng cch my th khng ngi no b thi min, m{ ngc li h cn
ci nho. Rt qu , Barnum g gc bng cch tuyn b l mnh s ct t mt ngn tay
m c b khng h hay bit chng t rng php thi min ~ l{m c b xut thn tht.
Nhng trong khi anh ta ang m{i dao th c b m mt ra v b chy khin nhiu khn gi
mt phen ci khoi ch. Barnum lp i lp li nhiu m{n tng t sut vi tun lin tip,
n khi khng cn ai tin v{o m{n c ca Peales, v{ s v bn ra gim mnh. Chng bao
l}u Peales phi dp mn thi min. Nhng nm sau , Barnum dn d xy dng cho mnh
ting tm ca mt ng bu s to bo v t{i nng, ting tm n{y cn tn ti sau khi ng qua
i. Trong khi Peales khng bao gi hi phc c thanh danh ca mnh.
Din gii
Barnum s dng hai chin thut lm hoen thanh danh ca Peales. n u tin kh
n gin: Anh ta ch cn gieo mi nghi ng v s n nh v tnh hnh ti chnh ca nh
Peales. S hoi nghi l mt v kh hng mnh: Mt khi gieo mi nghi km theo tin n qu
quyt, ta y i phng v{o th tin tho|i lng nan. Mt mt, h c th ph nhn tin n,
thm ch chng minh rng ta vu khng. Nhng d sao thin h cng cn t nhiu hoi nghi:
Ti sao bn ngi kia li giy ny ph nhn gh th nh? Nu khng c la lm sao c khi?
Mt khc, nu h t nh cy ngay khng s cht ng th ting n khng c ph nhn
kia s cng cng c. Nu ta l{m ng c|ch, vic gieo rc ting xu c th khin ch th in
tit v bt an n ni, khi t phng v, h c kh nng lm li. }y l{ v kh ho{n ho cho
nhng ai cha c cht ting tm n{o lm thuc.
Khi ~ c uy tn ri, Barnum dng chin thut th nh mm mng hn, l{ vic biu din
thi min dm: Anh ta em ting tm i phng ra l{m tr ci. C|ch n{y cng ht sc
thnh cng. Mt khi ta ~ c uy tn vng chc th vic bu riu i phng s lm hn b
ng, trong khi ta tp trung c s ch ca mi ngi v uy tn ta cng vng mnh.
thi im ny, nhng chiu ph bng v ni xu trc tip c v th bo qu|. Nhng nhng
cu mc hng v ch giu nh nhng chng t ta bit r thc lc ca mnh mm ci

khoi ch v s thua thit ca i phng. V tro phng s lm cho mi ngi thy rng ta
l k pha tr v hi, trong khi thc ra ta ang bn ph| ti bi uy tn ca i phng.
ng u vi lng t}m ti li
cn d hn vi mt ting tm hoen .
(Friedrich Nietzsche, 1844-1900)
CT TY CA NGUYN TC
Nhng ngi quanh ta, ngay c bn b thn thit nht, trong chng mc n{o u lun b
n v kh d. Tnh cch h c nhng iu thm kn m h khng bao gi l ra. Vic ny
s gy hoang mang nu ta m~i suy ngh v n, bi v nu nh vy th hu nh ta khng th
|nh gi| ngi kh|c. Do ta thng chn gii php l l i, ch |nh gi| h qua v b
ngoi, qua nhng g mt ta d thy nht qun |o, iu b, li ni, vic lm. Ngoi x hi, v
b ngo{i l{ thc o cho hu ht mi |nh gi|, v vy ta phi ht sc cn thn ng |nh
lc hng. Ch cn mt s sut nh, mt thay i vng v hay t xut v b ngo{i cng c
th gy nguy hi.
l{ l do quan trng h{ng u ti sao bn phi to ra v gn gi ting tm.
Ting tm n{y s bo v ta trong tr chi ca dng v b ngoi v n to thm mt thch
thc i vi nhng cp mt d xt ca ngi khc, khin h kh c th bit ta thc s l ai,
hn na cn gip ta kim so|t c t nhiu c|ch |nh gi| ca ngi khc t ta vo th
mnh. Ting tm c kh nng ta nh php thut: Ch cn qu a thn mt pht l sc
mnh ta tng gp i. Ting tm cng c th lm cho mi ngi e s v trnh xa ta. Cng
mt h{nh ng thi, nhng ngi kh|c cho l{ |ng qu hay |ng s li ty vo ting tm
ca ngi h{nh ng.
Vo thi nh V Trung Quc xa kia c mt ngi ni ting lch s tao nh~. Anh ta c
nh vua sng i vo bc nht. nc V c lut rng ai ln s dng xa gi ca vua s b
cht ch}n, nhng khi nghe tin m ang lm trng bnh, anh ta dng xa gi| n{y v thm,
bo rng ~ c php vua. Khi tin n tai, vua bo Y qu hiu ! V qu lo cho m m anh
ta qun mt mnh ang phm ti c kh nng b cht ch}n!
Ln khc khi cng vua bch b trong ng uyn, anh ta n khng ht mt qu {o qu| to nn
a phn tha cho vua. Vua ni \i khanh yu mn trm n qun rng qu {o dnh
nc bt ca khanh, v{ d|m a n cho trm!
Tuy nhin thi gian sau nhiu ngi trong triu ghen ght sm tu rng anh ta bt minh v
ngo mn. Nhng li ong ting ve rit ri cng l{m hoen thanh danh ca anh ta, lm
cho nh{ vua nhn h{nh ng ca anh ta di gc kh|c. Tn n{y d|m gi lnh ta s
dng xa gi|, v{ cn d|m a cho ta qu {o ang n d. Nhng h{nh ng tng lm du

lng nh{ vua, nhng cng chnh chng li a anh ta v{o ch nguy nan. S phn anh ta ty
thuc v{o vng chc ca uy tn.
Thot tin, ta nn gng sc to ra thanh danh da vo mt c tnh ni bt, chng hn nh
s rng lng bao dung, hoc tnh thanh lim hay a mu tc tr. c tnh ny gip ta ni
bt gia |m ng v{ l{m cho mi ngi trm tr. Sau ta qung b thanh danh ny cng
rng cng tt (nhng phi tinh vi, ta phi xy dng chm m chc), ri t n s lan nhanh
nh la rng.
Uy tn vng chi s ghi m s hin din ca ta v thi phng sc mnh ca ta m ta khng
phi tn nhiu cng sc. Uy tn cng to cho ta vng ho quang khin mi ngi n phc,
thm ch e s. Trong Th chin th hai ti Bc Phi, tng c Erwin Rommel ni ting xo
quyt trn lnh vc iu binh, khin ai ai cng kinh s. Ngay c khi qun lc ca ng ta ~
suy yu, khi s lng xe tng Anh ng gp nm ln s xe c th nhiu thnh ph vn phi
di tn sch trc tin Rommel sp n.
C ngi tng ni rng ting tm ta lun i trc ta, v vy nu ta lm mi ngi n phc
th phn ln cng vic ~ c thc hin trc khi ta ti ni, trc khi ta ni c na li.
C l thnh cng ca ta ty thuc vo nhng vinh quang trong qu kh. Hu ht thnh cng
trong cng vic ngoi giao con thoi ca Henry Kissinger t trn c s ting tm, rng ng
ta c kh nng dung ha nhng im bt ng. Khng ai mun b xem l khng bit iu
n mc Kissinger khng lung lc c. Mt khi c tn ng ta trong thnh phn {m ph|n
th xem nh ha c l chuyn phi thnh.
Hy gi uy tn ca bn mc mc n s v{ thit lp trn nn tng c tnh h{ng u. c
tnh ny s l tm danh thip b|o trc s xut hin ca bn v bao ph nhng ngi khc
trong m{n sng m hoc. Ni ting l{ lng thin, bn s c c hi thc hin nhiu loi
la bp. Lng danh bay bm, Casanova dng ting n n{y lt ng cho nhng cuc
chinh phc trong tng lai. Ph n no tng nghe v sc quyn r ca ng ta cng ht sc
t m, mun chnh mnh kh|m ph| xem iu g gip ng ta th{nh cng trn tnh trng n
nh vy.
Gi nh thanh danh ta ~ hoen v gi }y ta khng th xy dng mt thanh danh mi.
Mun vy ta phi gn lin tn tui mnh vi mt ngi m hnh nh ca h i ngc li
hnh nh ta, nh th ta dng thanh danh ca h thanh minh v tn to ci ca ta. Chng
hn nh ~ l mang ting bt lng th tht l kh gt ra, v vy ta c gng lin i vi
mt mu mc ca s lng thin. Khi mun ty sch ci mc m thin h gn cho mnh l
k chuyn t chc trnh din nhng g h cp, Barnum lin mi Jenny Lind t chu u sang.
N ca s n{y ang vang danh l{ ngi sao cao cp, do khi t{i tr cho tua lu din ca c ta,
Barnum ~ l{m cho hnh nh ca mnh p ln rt nhiu. Tng t nh th, nhng bc thy
la o M hi th k XIX khng l{m sao ty sch c ting xu l nh nhen v tn c.
Ch n khi h bt u su tm tranh tng, cho nhng c|i tn nh Morgan v{ Frick gn

lin vi Da Vinci hoc Rembrandt th hnh nh gh gm ca h mi phn no du bt.
Uy tn l mt ti sn m bn nn gom gp v gi gn cn thn. c bit khi mi ln u to
ra, bn nn bo v n tht k, lun i tin liu vic ngi khc bi bn n. Mt khi uy tn ~
vng chc ri, nu ch th gim pha ch giu th bn ng qu gin mt khn v nh th
ch chng t bn khng tin chc vo uy tn y. Ngc li bn nn ng vai qu}n t v{ ng
bao gi t v nn lng khi t v. Mt khc, bn nn c v kh tuyt vi l tn cng ngc li
v{o tuy tn ch th, c bit l khi bn yu hn hn. Trong cuc sc nh th nu mt th
hn s mt nhiu hn, v{ c|i ting tm nh b ca bn s l{ c|i ch nh b m hn kh
nhm trng. Barnum s dng nhng chin dch nh vy rt hiu qu khi ng khi u s
nghip. Song phi bit kho lo p dng chin thut , ng thin h bo rng bn th
vt nh nhen. Nu khng bit c|ch |nh bi uy tn ca ch th, bn s lm suy yu chnh
thanh danh ca mnh.
c mi ngi xem l k ~ khng ch c sc mnh dng in, Thomas Edison tin l h
thng phi c t trn c s in mt chiu (DC). Khi nh khoa hc ngi Serbia l
Nikola Tesla thnh cng vi h thng in xoay chiu (AC), Edison tc in ln. ng ta
quyt nh |nh sp uy tn Tesla bng cch lm cho dn chng thy rng h AC l khng an
ton, v Tesla s hng chu mi trch nhim v ~ khuch trng n.
Edison lin bt cc loi th cng v{ l{m chng cht bng dng in xoay chiu. Liu chng
nh th vn cha , ng thuyt phc gii l~nh o tri giam bang New York t chc ln t
hnh u tin bng dng in, tt nhin l{ in AC. Song trc mi th nghim ca
Edison u vi th nh, in tch qu yu nn n khi t hnh th ti nhn ch ngt ng ch
khng cht hn. C l l{ bui hnh quyt tn nhn nht.
Nhng d sao, chin dch ca ng ta ~ l{m hi uy tn ca chnh ng nhiu hn l{ hi Tesla.
Edison phi lui binh. Bi hc kh| n gin ng bao gi i qu| xa vi nhng loi tin cng
nh vy, bi v mi ngi s nhiu v{o h{nh ng tr th ca bn hn l{ v{o nn nhn
m bn ang bn ph. Khi c uy tn vng chi, bn hy dng chin thut tinh vi hn, chng
hn nh ch}m bim v chc qu, nh th ch th vn b suy yu v thin h ch xem bn l
thng x l tiu lm m thi. Mnh h ch a vi con chut nht v tnh chy ngang qua
bt k h{nh ng no khc s l{m nh uy danh |ng s ca h.
Hnh nh:
Hm m y kim cng | qu. Bn {o tm, bn pht hin v chc chn l bn giu sang.
Hy bo v hm m bng mng sng. o tc s xut hin t mi pha. ng bao gi cho
rng ca c|i l{ iu tt yu, m phi bo m u vo thi gian s l{m cho | qu bt
ng nh, v lm mi ngi qun mt n i.
kin chuyn gia:
V vy ti mong rng cc triu thn ca ta s tng cng gi tr c hu bng t{i nng v{ mu

tr, v bo m rng khi sp sa ving thm mt chn xa l no, th thanh danh ca triu
thn y s i trc Bi v th ting tm n{o c v nh ty thuc vo kin ca s ng,
th ting tm s trng dng mt nim tin bt dch vo gi tr ca mt ngi, v gi tr
y s d d{ng c cng c trong nhng u c ~ c t|c ng trc.
(Baldassare Castiglione, 1478-1529)
NGHCH O
Khng c s nghch o kh d n{o ht. Ting tm l{ sinh t, lut ny khng c ngoi l. C
th khi pht l nhng g ngi kh|c ngh v mnh th bn b ln n l xc xc v ngo
ngh, nhng bn thn hnh nh c th t nhiu li ch Oscar Wilde tng s dng thnh
cng hnh nh . V chng ta sng trong x hi v ty thuc vo kin ngi khc, bn s
khng c g nu l l{ vi uy tn ca mnh. Nu khng quan t}m n nhng g ngi khc
ngh v bn, bn s h quyt nh iu thay mnh. H~y l{m ch nh mnh v lm ch
c ting tm ca mnh.
NGUYN TC 6
THU HT CH BNG MI CCH

Mi th u c |nh gi| qua v b ngoi, ci g khng c trng thy th xem nh
khng c gi tr. V vy ng bao gi mnh b chm ngp gia |m ng hoc chn vi
trong qun lng. Hy ni tri. Hy tm mi c|ch sng sng ra y. Hy bin mnh thnh
thanh nam chm thu ht s ch , hy to mt b ngoi to ln hn, m{u sc hn, b n hn
|m ng v hn v nht nht.
PHN I:
HY LM CHO TN TUI TA LUN I I VI
CHUYN GIT G]N G]Y XN XAO D LUN
Hy thu ht s ch bng cch to ra mt hnh nh khng th no qun, thm ch gy tranh
lun. C to ra x-cng-an. H~y l{m mi th mnh c v to ln hn thc t v chi sng
hn nhng ngi xung quanh. Cho d thin h c ta theo c|ch n{o th cng mc cho
d vi hnh thc no th s ni ting cng gip ta thm sc mnh. Chng th b vu khng v
cng kch cn hn l{ b pht l.
TUN TH NGUYN TC
P. T. Barnum, nht danh bu nc M hi th k XIX, bt u s nghip ca mnh bng
ci gh ph t cho ng ch gnh xic Aaron Turner. Nm 1836, g|nh xic dng chn
Annapolis bang Maryland. Vo sng hm khai din, Barnum mc mt o mi en tuyn i
bch b ra ph. |m ng hiu k bt u bu theo ng. C ai la ln rng Barnum chnh l
tu s Ephraim K. Avery, ngi b buc ti git ngi nhng va c ta tuyn trng n,
trong khi hu ht dn M vn tin ng l th phm. |m ng phn n x rch o Barnum v
chun b treo c ng. Sau nhiu ln van xin hong ht, cui cng Barnum cng thuyt phc
c h theo ng v ti gnh xic, ni ng c c|ch chng minh thc s mnh l ai.
n ni, l~o Turner xc nhn nhng iu va din ra ch l{ c chi khm rng chnh ng
~ loan truyn tin n rng Barnum l{ Avery. |m ng gii t|n, nhng v va cht ht nn
Barnum khng vui t no. ng ta mun bit ng c n{o ~ khin lo ch chi mt c qu
mng nh vy. Barnum th}n mn i, Turner tr li, tt c cng v li ch ca chng ta.
Hy nh rng ting tm l{ tt c nhng g chng ta cn th{nh cng. V{ tt nhin ai ai
trn ph cng lun bn v c chi khm, v vy gnh xic bn ht v ti hm cng nh
nhng ti n{o m{ g|nh cn lu li Annapolis. Barnum ~ hc c mt bi khng th no
qun.
Chuyn t thn mo him u tin ca Barnum l v American Museum ni su tp
nhng vt k, chuyn l trn th gii. Ng{y kia c ngi hnh kht n xin Barnum gip .
Thay v cho tin, Barnum quyt nh tuyn dng anh ta. Dn anh ta n nh bo tng,
Barnum trao cho nm vin gch v dn c t t i vng quanh v{i khu nh{. v{i im no
, anh ta s t mt vin v ng, nhng lun cha mt vin cm tay. Khi i mt
vng th ngi hnh kht s lm chuyn ngc li, nhng ln ny thay th tng vin gch
v ng. Barnum dn anh ta phi gi v nghim trang v{ khng c tr li mi cu hi.
Khi v n nh bo tng, anh ta phi v{o ngay, i mt vng bn trong, tr ra li ca sau v
ti din m{n t gch.
ln u tin i vng quanh khu ph, h{ng trm ngi quan s|t h{nh ng l lng ca g
hnh kht. n vng th t, nhng k hiu k bu theo v{ b{n t|n xem anh ta ang l{m g.
Mi khi anh ta bc vo nh bo tng, nhiu ngi lin mua v v{o theo c th tip tc
theo di. Nhng v anh ta c i vng quanh bn trong nn nhiu ngi }m ch|n, chng th
h tn ra nhn ngm nhng vt l c trng b{y. n cui ng{y u tin, g hnh kht ~
li ko hn mt ng{n ngi vo nh bo tng. Vi ngy sau cnh s|t khng cho anh ta i
vng khu ph na, bi v |m ng g}y n tc giao thng. Vic t gch phi ngng nhng
h{ng ng{n c d}n New York ~ v{o nh{ bo tng, v sau ny nhiu ngi ~ nhit tnh ng
h Barnum.
Barnum cn cho mt ban nhc chi bao ln pha tng cao nh bo t{ng, bn di c bngrn ch trnh din nhc min ph cho cng chng. C d}n New York khen ngi v mnh
thng qu}n v{ ko n nghe. Nhng trc Barnum ~ chu kh tuyn m cho bng
c nhng nhc cng d nht thnh ph, v chng bao lu sau khi ting nhc ni ln, |m
ng hut s|o ch bai. Nh}n tin , nhiu ngi chng th mua v vo nh bo t{ng
trnh loi m nhc chi tai v nhng ting la li ca |m ng.
Mt trong nhng vic l m{ Barnum t chc tua gii thiu vng quanh nc M l Joice
Heth, ngi ph n m{ ng ta ru rao l{ ~ 161 tui v tng l n l lm v nui ca George
Washington. Sau v{i th|ng t kh|ch, ngi xem bt u tha dn, Barnum lin gi nhiu
th nc danh n bo ch, cho bit Heth l tr la, ch thc ra Joice Heth khng phi l
ngi m l robot, cu to t cht sng c voi, cao su vi v s l xo. Nhng ngi no
trc }y khng t m v mt b gi 161 tui th by gi li mun xem th ci robot l{
tht hay ch l{ tin n.
Nm 1842, Barnum mua li mt c|i x|c c cho l ca m nh}n ng. N trng ging nh
u con kh vi mnh con c|. Nhng v gia u v mnh khng thy vt hn gn g c nn
qu l{ iu k b. Sau ny Barnum mi bit ci x|c c cc ngh nhn Nht rp li, v
ngay ti bn x n cng ~ tng gy xn xao.
y vy m ng ta vn cho ng tin qung co trn bo ch c nc rng va bt c ngi
c ti qun o Fiji. ng cn gi ti ta son nhiu tranh khc g c hnh ngi c. Khi
Barnum cho trng b{y x|c m nh}n ng trong nh{ bo tng, c nc M ng tranh lun
xem liu ngi c c tht hay khng. V{i th|ng trc khi Barnum ph|t ng chin dch, t
ngi quan tm, thm ch t ai bit chuyn v ngi c. Gi th h li bn bc xn xao,
chng nh ngi c| ~ l{ vic tht. Nhng |m ng k lc n nh bo t{ng xem ngi

c Fiji v nghe nhng cuc tranh lun v ch .
V{i nm sau, Barnum thc hin mt tua vng quanh chu u vi i tng Tom Thumb,
mt ngi ln nm tui bang Connecticut. Nhng Barnum bo l{ mt a b ngi
Anh 11 tui m{ ng ~ dy nhiu ng t|c phi thng. Vng biu din ca Barnum thnh
cng n ni N hong Victoria, mt mu mc v s im tnh cng phi yu cu gp ring
ng ta v{ g~ ngi ln ti cung in Buckingham. C th b|o ch ~ ch giu Barnum, nhng
d sao ng ta cng gii khu}n c N hong.
Din gii
Barnum nm c ch}n l c bn v vic thu ht s ch : Mt khi cng lun ~ quan t}m
n ta, xem nh ta c hp ph|p ha. Vi ng ta, to ra s quan t}m ng ngha vi to
ra |m ng, nh sau n{y ng nhn nhn |m ng n{o cng c c|i hay. V{ |m ng
thng c khuynh hng phn ng tp th. Ch cn mt ngi ng li xem g hnh kht
t gch th s c h{ng t| ngi bt chc. Lc y ch cn huch nh mt pht l h bc
ngay vo nh bo tng hoc theo di mn trnh din. Mun to ra |m ng ta phi lm
iu g k l kh|c thng. Mt vt g l i s thch hp, bi v |m ng lun b thu
ht bi iu k d v khng th gii thch. V{ khi thu ht c |m ng ri rng gi chn
h li. Nu h hng v ni kh|c th ta s thit thi. Barnum sn s{ng li ko khng thng
tic khn gi ca nhng ng bu khc, v ng ta hiu rng l{ mt hng gi tr.
Do giai on leo ln nh dc, ta ng tic cng sc thu ht s ch . Quan trng hn
na: cht lng ca s ch khng |ng k. Cho d nhng bi ph bnh c ch bai
nhng mn trnh din, cho d c ph bng bn th}n ng nh th no, Barnum khng bao gi
than phin. Nu c nh bo no ph bnh ng tht ti t, Barnum s mi ngi n d
mt bui khai trng tr mi, cho ngi gh thng khch. Thm ch ng ta cn gi n bo
ch nhng bi nc danh cng kch nhng mn trnh din ca mnh, mc ch ch thin
h lun nghe thy tn ng. Theo ng, s ch , cho d tch cc hay tiu cc, u l thnh
phn ch cht ca thnh cng. S phn ti t nht i vi mt ngi mun c ni ting,
vinh quang, v tt nhin c quyn lc l{ khng c ngi khc bit ti.
Nu v triu thn phi diu v dng oai ni cng cng
chng hn nh ci nga u thng anh ta cn bo
m rng con nga ca mnh phi c ph bc p ,
bn thn anh ta phi n mc thch hp, y trang gn
nhng huy hiu v vt trang tr c |o thu ht
con mt ca |m ng v pha mnh nh
chc chn nam chm phi ht st.

CT TY CA NGUYN TC
Ni bt s|ng chi hn nhng ngi xung quanh l mt k nng m{ khng phi ai sinh ra
cng sn c. Ta phi hc c|ch thu ht ch nh chc chn nam chm phi ht st. Khi bt
u s nghip, ta phi gn lin tn tui vi mt c tnh, mt hnh nh lm ni bt mnh
khc vi ngi xung quanh. Hnh nh ny c th i loi nh mt kiu n mc c bit,
hoc mt nt tnh cch lm mi ngi bn tn vui v. Mt khi hnh nh ~ c thit lp th
ta s c phong thi ring, c mt ch trn bu tri cho ngi sao ca mnh.
Nhiu ngi thng cho rng mnh phi c mt dng v c bit nhng ng ngi
khc bn tn xn xao, nu khng s b ch trch. Hon ton sai lm. Nu khng mun tn
tui mnh ch ni bt thong qua, ri sau b ngi khc che lp, ta khng nn phn bit
gia nhng loi ch khc nhau, bi v ni cho cng th loi n{o cng ng gp cho cng
vic ca ta. Chng ta ~ thy Barnum hoan nghnh mi cng kch v khng cn phi bo
cha. ng ta c tnh chuc ly hnh nh mt k bp bm.
Triu nh Vua Louis XIV quy t ng o ngh s, nh{ vn, m nhn, nam thanh n t,
nhng khng ai c nh|t n nhiu nh Cng tc De Lauzun. ng ny thp tt, gn nh
l{ ngi ln v li thch chi ni tr xc lo ng vi i thip ca vua, cng khai xc
phm khng ch cc qun thn m c c vua. Tuy nhin Louis khoi ch nhng mn lp d
n ni khng th thiu vng ng ta khi lm triu. Cng d hiu thi: S lp d ca v cng
tc thu ht s ch , v mt khi ~ b m hoc, mi ngi lun mun nhn thy ng ta.
X hi khao kht nhng gng mt v i hn i thng, cn nhng ngi vt tri mc
tm tm bc trung. V vy bn ng e ngi v nhng c tnh lm cho mnh ni bt v to s
ch . Hy to ra x-cng-an, h~y l{m mi ngi x xo bn tn v mnh. Chng th b cng
kch, thm ch b ph b|ng cn hn l{ ngi khc khng bit g v bn. Chuyn mn no
cng |p dng quy tc ny, tt c nhng tay chuyn nghip u t nhiu c m|u o din.
Nh khoa hc v i Thomas Edison hiu rng nu mun vn ng c ti chnh th ng
phi tm mi c|ch lun hin din trong mt cng chng. Nhng pht minh ca ng tht
quan trng, nhng quan trng khng km chnh l cch ng gii thiu cho cng chng v
thu ht s ch ca h.
Edison da v{o c|c tnh nng ca in nhm thit k nhiu cuc biu din th nghim lm
hoa mt mi ngi trnh by nhng khm ph. ng hay ni v nhng pht minh sp ti
m vo thi y nghe rt k diu robot v cc loi my mc c kh nng chp nh ngh,
nhng th m ng thc tnh khng mun u t v{o, song ng vn c ru rao cng
chng ni v mnh. ng lm mi th c th thin h tp trung vo mnh nhiu hn l vo
i phng t{i ba: Nikola Tesla, mt ngi tht ra thng minh hn Edison nhng t ai bit
n.
Nm 1915 c tin n rng Edison v Tesla s cng c trao gii Nobel v vt l. Cui cng
gii c trao cho hai nh vt l ngi Anh. Sau ngi ta bit ra rng ban gim kho ~
tip cn Edison nhng ng ta t chi v khng mun chia s gii thng vi Tesla. Vo lc
danh ting ng ta vng ch~i hn ca Tesla nn ng ngh rng tt hn mnh nn t chi,
hn l{ cho i phng thu ht mc ch ngang bng khi chia s gii thng.
Nu l sa vo th thp km t c c hi thu ht ch , ta c ci mnh kh hu hiu l cng
kch ngi no ni bt nht, ni ting nht, mnh m nht. Khi Pietro Aretino, mt ngi
hu nh tui sng vo th k XVI, mun mi ngi xem mnh l mt nh{ th, anh ta bn cho
xut bn mt lot b{i th tr{o phng chc qu c gi|o ho{ng, ng thi ni ln cm tnh
ca mnh vi con voi cng. S cng kch ny lp tc lm cng lun n Aretino. Ta
cng s c hiu qu tng t khi cng kch mt ngi quyn th. Tuy nhin phi nh l
sau khi ~ thu ht c s ch ca qun chng, bn nn s dng chin thut ny tht d
chng v cng xi th cng mt linh.
Khi lt c v{o |nh n s}n khu ri, ta nh thng xuyn thay i v{ iu chnh cc
phng thc thu ht s ch , nu khng cng chng s ln thuc v chuyn sang mt ngi
sao mi. Tr n{y i hi ta phi lun cnh gic v sng to. Pablo Picasso khng bao gi
mnh m nht v chm vo hu cnh. Khi pht hin tn tui mnh cht d vo mt phong
cch hi ha nht nh, ng ch ng lm cng chng bt ng bng mt lot cc bc tranh
vt mi d o|n hay mong i. ng tin rng chng th mnh to ra iu g xu xa hay
chn ng cn hn l{ cho ngi xem qu quen vi cc tc phm trc . Ni c|ch kh|c,
thin h cm thy mnh ngon l{nh hn ngi m h c th tin o|n sp lm g. Nu ta
chng t cho h thy l{ ai ang kim sot tnh hnh, bng c|ch i ngc li mi d o|n ca
h th ta va c h knh n, li va sit li c s ch ang li lng ca h.
Hnh nh:
\nh n s}n khu. Din vin n{o bc vo vng trn sng chi y s tn cao c s hin
din ca mnh. Mi cp mt u dn v hn. Ch c mt ch duy nht cho mt ngi
trong lung sng cht hp y, vy ta hy lm mi th c th duy tr v tr . H~y thc
hin nhng ng tc tht khoa trng, ng nghnh, thm ch khim nh~ gi |nh n y
li cho mnh, trong khi nhng din vin khc b chm trong bng ti.
kin chuyn gia:
H~y khoa trng cho mi ngi nhn thy iu g khng c nhn thy s b xem l
khng c tht Trc tin, chnh |nh s|ng ~ l{m cho mi to vt ta sng. S khoa trng
lp y nhiu ch trng, che y c nhc im, v{ mang n cho mi th mt cuc
sng th hai, c bit khi iu c tr lc bi phm cht thc s.

PHN II:
TO RA MT V B N
Trong mt th gii ngy cng tm thng v quen thuc, iu g c v b n s thu ht c
ch . ng bao gi qu l liu nhng g mnh ang hoc sp thc hin. ng trng ra
ht cc qun bi. Mt cht b n s tn cao s hin din ca bn v s lm mi ngi o|n
gi{ o|n non ai ai cng ch xem iu g sp xy ra. Hy s dng v b n |nh la,
ph d, thm ch h da.
TUN TH NGUYN TC
u nm 1905, khp Paris n i v mt thiu n ng phng chuyn trnh din nhng
v iu ti nh ring, vi li din c |o l{ dn dn ci b tng lp v{i trn ngi. Mt k
gi a phng tng xem c ta ma vit rng mt ph n vng Vin ng ~ n chu u,
trn ngi y nhng nc hoa v{ | qu, vi mc ch gii thiu nhng nt lng ly ca
sc m{u v{ i sng ng phng cho x~ hi ~ b~o ha ca thnh ph ]u ch}u. Khng l}u
sau ai ai cng bit tn n{ng v n: Mata Hari.
V{o ma ng nm y, nhiu nhm nh cc khn gi chn lc quy t trong cn phng kh|ch
y nhng pho tng n v cc di tch khc, trong khi ban nhc chi nhng bi ly cm
hng t c|c giai iu n v{ Java. Sau khi cho c ta ch i v thc mc kh lu, Mata
Hari t nhin xut hin trong b trang phc k l: mt ci o ngc nh | qu theo kiu
n , nhng si vi cng nh trang sc ngay eo gi chic x-rng na kn na h, tay
eo rt nhiu vng xuyn. Ri c ta bt u ma nhng v iu m Ph|p cha bao gi
thy, ton thn c lc l nh th ln ng. Mata Hari gii thch vi c ta rng nhng v
iu ny k v thn thoi n v chuyn truyn khu Java. Chng bao lu sau, tng lp
thng lu nht ca th , cng vi i s nhng t nc xa xi u c xoay cho c
giy mi n c|i phng kh|ch , ni c tin n rng Mata Hari thc s biu din nhng v
iu kha thn linh thing.
Cng chng mun c thm thng tin v c ta. Mata Hari ni vi bo ch rng ngun gc c l
H{ Lan, nhng li ln ln o Java. C cng k v khong thi gian sng bn n , ni c
hc hi nhng v iu linh thing, ni ph n bn x l nhng tay thin x trn lng nga,
li cn c kh nng c bit v ton hc v trit hc. n ma h nm 1905 , c|i tn
Mata Hari nm trn u li mi ngi, mc d t ai thc s nhn thy nng.
Bo ch cng phng vn th cu chuyn v ngun gc ca n{ng c{ng thay i. n thi im
th Mata Hari ln ln ti n , b ngoi nng l con gi mt cng cha Java, rng nng
sng o Sumatra v sut ng{y trn lng nga, tay cm sng cu khn ph nguy. Khng
ai bit iu g ch x|c v n{ng, nhng gii nh bo khng quan tm v nhng thay i
trong tiu s ca c gi. H so snh nng vi v n thn n , mt sinh linh xut hin t
nhng vn th ca Baudelaire ni chung l nhng g m{ tr tng tng ca h phc ra t

thiu n b n ng phng y.
Th|ng T|m nm 1905 Mata Hari ln u tin biu din ni cng cng. Nhiu |m ng gn
nh l{ bo lon xem nng din m khai trng. n lc ny Mata Hari ~ tr thnh mt
vt c sng b|i, c nhiu ngi bt chc v ngoi hnh. Mt nh ph bnh vit Mata
Hari l hin thn ca tt c thi ca n , ca s huyn b, dc lc, quyn r thi min ca
t nc n{y. B{i b|o kh|c c on: Nu n c nhng ca qu bt ng nh vy, th tt
c {n ng s di tr sang bn b sng Hng.
Khng lu sau tn tui Mata Hari cng vi nhng v iu thn b n vt qua c bin
gii nc Ph|p bay ti nhng thnh ph nh Berlin, Vienna, Milan. Nhng nm sau
c g|i i biu din khp ch}u ]u, giao lu vi gii thng lu cao cp nht v c mc thu
nhp m bo cho nng s c lp m cc ph n thi him khi c c.
n cui Th chin th nht Mata Hari b bt ti Php, b mang ra xt x v buc ti, cui
cng b b hnh quyt di ti danh l{m gi|n ip cho c. S tht v nng ch c vn
ln trong tin trnh x n: Mata Hari khng h xut x t Java hay n g c, cng khng
ln ln phng ng v{ khng c git m|u ng phng n{o trong huyt qun. Tn tht
ca c ta l{ Margaretha Zelle, n t vng t lnh lo Friesland, mt tnh pha Bc H
Lan.
Din gii
Khi ti Paris v{o nm 1904, trong ti Margaretha Zelle ch c na ng franc. C l mt
trong hng ngn thiu n xinh p x v Paris mi nm, sn s{ng l{m ngi mu cho
ha s hoc v cng hp m, hay v n cho nhng s tp k ti Folies Bergres. V{i nm
sau bn h chc chn s b nhng c gi tr p hn ht ch}n, v{ thng l phi ra ng
ng kim n hoc phi tr v nguyn qun trong tnh trng gi nua v bm dp.
Zelle c nhiu tham vng hn. Tuy cha h c kinh nghim ca ma v{ cng cha tng biu
din trn sn khu, nhng hi cn nh c b Zelle c cng gia nh i du lch v{ thng
thc nhng v iu bn x Java v Sumatra. Zelle hiu rng iu quan trng khng phi
l bn thn bi ma hoc v iu hay gng mt ca mnh, nhng ch l c to ra c
m{n sng b n bao quanh mnh hay khng. S b n c to ra c khng ch nm cch
ma hay y trang, hoc nhng cu chuyn thu hoa dt gm, m cn n hin trong tt c
nhng g c lm. V Zelle, bn khng th d|m ni iu g l chc chn c - c ta lun thay
i, lun lm c ta ngc nhin vi nhng bi ma mi, y phc mi, chuyn k mi. V b
n ny lun lm khn gi mun bit thm na, lun th o|n v h{nh ng k tip ca c
ta. Mata Hari khng p hn nhiu thiu n kh|c n Paris tm s nghip, m{ ma cng
khng gii giang g. iu lm c ta ni bt khi |m ng, iu quyn r v{ duy tr s ch
ca thin h v lm cho c ta ni ting ln giu c chnh l ci v b n. Mi ngi lun b ci
b n n m hoc, bi m{n sng b n lun to iu kin cho mi d o|n nn mi ngi
khng bit chn. Khng ai nm bt c thc cht ca v b n. V{ iu g khng th b nm

bt v l{m tiu hao, th iu to ra quyn lc.
CT TY CA NGUYN TC
Trong qu kh, th gii n{y y dy nhng iu khng khip v khng hiu ni no l
bnh tt, tai ng, nhng tn bo cha ngng cung v b n v bn thn ci cht. Nhng g
hiu khng ni, ta thng gn cho n l thn thoi v siu nhin. Tuy nhin qua nhiu th
k, nh khoa hc v{ l tr, chng ta ~ c th soi r bng ti. Nhng g tng c v b n v
cm k gi ~ tr nn quen thuc v{ khng cn g}y lo }u. Nhng chng ta cng phi tr
mt ci gi nht nh cho nh sng soi ri y: trong th gii ngy cng tm thng v b vt
kit nhng thn thoi v b n, trong tn |y lng chng ta li khao kht nhng b n mi,
mun bit nhng con ngi v s vt n{o cha b nm bt, gii o|n v{ tiu ha c
ngay.
l{ sc mnh ca s b n. B n lun mi gi s din gii nhng cp khc nhau, kch
thch tr tng tng, m hoc ta, lm ta tin rng {ng sau cn nhiu iu k l na. Th
gii ~ tr nn qu quen thuc v{ h{nh ng con ngi kh trong sut nn bt k nhng g
t bao ph trong v bc b n u lun thu ht ch . Bn hy nh: Hu ht mi ngi u
thng thn v{ nh quyn sch m, t chu kh kim sot li ni hay con ngi mnh, nhng
h{nh ng ca h c th b bit trc. Ch cn t ni, gi im lng, thnh thong m vi cu
kh hiu, ch ng t ra bt nht v{ c x l lng mt cch tht tinh vi th bn s ta ra mt
vng b n. Thin h quanh bn s lm cho vng b n y ln thm ln bng loi gii
o|n.
Cc ngh s v nhng bc thy v la bp u hiu r mi lin h gia v b n v s thu ht
ch . B| tc Victor Lustig, k la o qu tc, thao tc v b n tht hon ho. ng ta lun
l{m iu g c bit, chng nh khng c l g c. Lustig n khch sn sang trng bng
chic t hng sang do mt ti x ngi Nht l|i. Trc cha ai thy mt ti x ngi
Nht, v vy iu ng ta lm c v l lng hng xa. Lustig n mc loi qun o rt t tin,
lun c km theo vt g mt huy chng, n hoa, di bng quanh cnh tay tht trt
cha, nu hiu theo ngha quy c. iu khng ch c v khim nh~, nhng cn k cc v
gy nhiu thc mc. C ln trong khch sn, ng ngi nhn in tn lin tc ht c|i n{y n
ci khc trong sut nhiu gi ng h - nhng in tn do tay ti x ngi Nht mang ti
m ng x nh vi v dng dng tuyt i. (Tht ra chng l{ in tn gi, khng c ni dung
g c.) Ri Lustig li ngi mt mnh trong phng d tic, chm ch c mt quyn sch tht
to v n tng, sn sng mm ci cho mi ngi nhng ra v bn t}m suy ngh rt hung.
Tt nhin, vi ngy sau c khch sn u xn xao n g~ {n ng l lng y.
S quan t}m gip Lustig d dng dn d ngi c tin. H khao kh|t c bu bn v tm
s vi ng ta. Ai ai cng mun ngi khc thy mnh i chung vi g qu tc b n. V khi b
bao ph trong m{n sng b n , h khng ng mnh hon ton b |nh la.
Nt b n gip cho ngi tm thng c v thng minh v thm thy. Nt b n gip cho
Mata Hari, mt ph n vi ngoi hnh v tr c tm thng tr nn ging nh n thn, v
nhng v iu ca c ta cng nh ca n thn. Mt ha s t ra b n th lp tc tc phm s
thu ht nhiu ch hn, mt mo m Marcel Duchamp s dng rt hu hiu. Tht l d lm
ng ni g nhiu v tc phm, hy tru tc v{ kch ng cng chng bng nhng li l li
cun, thm ch mu thun, xong ri bn nhng sn cho thin h tha h din gii.
Thin h ngh rng nhng ai c v b n lun chim th thng phong, bi v ~ khin
ngi kh|c o|n gi{ o|n non. c s dng nhng cp thch hp, v b n cn gi ln
ni e s lin quan n nhng g bt nh hoc cha c bit r. Cc lnh t ln u thc
rng mt vng b n s tp trung ch v{ l{m cho ngi khc khip s. Mao Trch ng
chng hn, lun lun kho trng dng mt hnh nh kh lng. ng ta khng ngn ngi
ni ra nhng iu c v nh bt nht hoc mu thun chnh s mu thun trong li ni v
vic l{m ~ chng t rng ng lun th thng phong. Khng c bt k ai, ngay c v ng
cm thy hon ton hiu c ng, v vy ng tot ra v v i hn i thng. iu
cng c ngha l{ cng chng lun ch n ng, lun quan tm xem chiu thc tip theo l
g.
Nu a v x hi khng cho php bn n mnh hon ton th bn cng c th tm cch lm
cho mnh bt hin l i. Thnh thong bn hy x s khng theo c|ch m{ ngi kh|c ngh
v bn. Nh th bn lm cho mi ngi xung quanh b ng, to ra loi ch gip bn c
sc mnh. c l{m ng c|ch, vic to tc b n c th lm cho i phng t quan ngi
bin thnh hong lon.
Trong thi k chin tranh gia hai thnh ph La M v Carthage (219-202 TCN), tng
qun lng danh Hannibal ca Carthage ~ g}y ra rt nhiu tang thng trn ng hnh
qun tin vo La M. ng ta ni ting khn ngoan v qu quyt.
Di s ch huy khn ngoan , qu}n i Carthage mc d t hn qu}n La M~ nhng li
thng xuyn thng trn. D vy cng c ln trinh st ca Hannibal sai lm khng khip,
a c o{n qu}n v{o ch m ly v{ sau lng l{ bin c. Con ng o duy nht dn vo
t lin th ~ b qun La M trn gi. Tng La M l Fabius rt khoi ch v cui cng
Hannibal v i cng sa c. Lnh cho nhng lnh gc tt nht canh gi c o, Fabius v
tri ln k hoch tiu dit Hannibal. Nhng n gia khuya bng dng lnh canh trng thy
cnh tng tht l i: h{ng ng{n m la ang tin ln trin ni. Nu l{ binh lnh ca
Hannibal th qun s ca chng bng dng tng gp trm ln.
Lnh La M si ni bn tn: Vin binh va ti bng ng bin? Mai phc sn trong vng?
m binh? Khng cch gii thch no hon ton c l c.
H thy nhng ngn la lp le khp ni, cng lc mt m thanh qu qui tri dy t
pha di, ging nh h{ng triu t v{ ng thi ln. Lnh La M chc chn l{ binh ma ri.
Mc d l nhng binh s dng cm v l tr nht ca qu}n i La M, h ht hong ri b

cht canh.
Sang hm sau Hannibal ~ tho|t khi vng ly. Chiu chc ca ng ta l g? Phi chng ng
~ so|i u thnh binh? Tht ra ng ch ra lnh cho binh s ct bi nhi vo sng b sc
vt th ca binh o{n. Khi c t ln, nhng bi nhi ny to ra cm tng mt binh
o{n hng hu ang tin cng. V{ n khi bi nhi chy ti da khin l b ht hong, chng
rng ln thm thit gia rng ni m en nh ting h ca binh ma ci m. Mu cht ca
k ny khng phi l ngn la bp bng hay }m thanh ma qu|i m{ chnh l{ Hannibal ~ thu
ht c s ch ca qun canh v lm cho h khip va.
ng trn nh ni nhn xung, khng ai gii thch c hin tng l lng kia, ch nu gii
thch c th qu}n canh ~ khng b phng tuyn.
Khi no l b sp by, dn v{o ch}n tng, b t vo th chng , bn hy th nghim th:
Hy thc hin iu g kh hiu, kh gii thch. Bn chn mt ng t|c n gin thi,
nhng li tin h{nh theo c|ch m{ i phng khng th gii o|n ni, hay ni ng hn l{
c qu nhiu cch gii o|n, trm ln ca bn mt mn b n. Bn khng ch lm cho
i phng lng tng ngh m~i khng ra. H~y bt chc Hannibal, dng ln mt cnh
tng kh lng. Vi s ngng cung , hnh nh s chng c phng ph|p nht nh
no, chng c ngha l hay l-gch no c, s chng c cch gii thch duy nht no ht. Nu
l{m ng c|ch, bn s khi ngun cho s s hi, v qun canh s b trng cht gc. H~y t
tn cho chin thut n{y l{ Hamlet gi in, bi v Hamlet s dng n tht hiu qu trong
v kch ca Shakespeare, khin ng b gh Claudius s ht hn bi li ng x b n. S b
n s lm cho sc mnh ca bn c v gp bi, cho quyn nng ca bn khng khip hn.
Hnh nh:
V khc m{ng che nhng tm mng mng m p c th ca v n. Nhng g thp thong
l l s kch thch
khn gi. Nhng g c che y s lm mi ngi quan t}m hn: tinh hoa ca b n.
kin chuyn gia:
Nu khng biu l mnh thng tut ra ngay, bn s to iu kin cho mi ngi th o|n
Hy pha trn mt t b n vo mi chuyn, v chnh t b n s khi dy s knh n. Khi
no phi gii thch th cng ng r r{ng qu| Nh th, bn bt chc ng li ca ng
Ti cao khi l{m cho con ngi ngc nhin v thp thm.
NGHCH O
V{o giai on u tin ln nh cao s nghip, bn phi tm mi c|ch thu ht ch , nhng

h ln cng cao th bn phi lun iu chnh cho thch hp. ng bao gi lm cng chng
ch|n pho v c|i m|nh c rch. V b n cc k hu hiu cho nhng ai c nhu cu trin khai
mt vng ho quang quyn lc v{ thu ht ch , nhng bn nh phi iu v c kim
so|t. Mata Hari ~ i qu| xa khi ngy tp nhiu th. Mc d vic buc ti c ta l{m gi|n ip
l{ sai, nhng v{o thi , li co buc y li chp nhn c bi v nhng li di tr| ~
khin c ta kh nghi v bt chnh. Bn h~y kho lo ng v b n dn dn lm bn mang
ting l la bp. Nt b n y phi c v l mt tr h lng ch khng phi mi e da. Hy
thc khi n bt u i qu| xa kp thi ko n li.
C nhng lc bn nn cng li nhu cu thu ht ch v khng nn to ra x-cng-an hoc
chi ni. Khi thu ht s ch , bn khng c lm tn thng hay th|ch thc thanh danh
ca thng cp nht thit l cm k, d bng cch ny hay cch khc, nu thanh danh h
qu vng chi. Nu khng, thin h s khng ch thy bn l ti tin, m cn l liu mng mt
cch tuyt vng. Bit lc no nn thu ht s ch v lc no lui vo bng ti, l{ c mt
ngh thut.
Lola Montez l mt trong nhng bc thy v vic thu ht ch . T mt c d}n Ireland tm
tm bc trung, c ta ~ khn kho d{n xp tr th{nh ngi yu ca Franz Liszt, ri leo
ln a v tnh nhn v c vn chnh tr ca Vua Ludwig vng Bavaria. Song vo nhng nm
cui i, c ta mt ht mi nim v thi gian.
Nm 1850 ti London sp trnh din v Macbeth, vi s tham gia ca nht din vin
Charles John Kean. Tt c nhng ngi c a v cao trong x hi Anh Quc u s hin din
em hm y, thm ch c tin n rng N hong Victoria v Hong t Albert cng s xut
hin trc cng chng. Theo phong tc thi , mi ngi phi vo ngi ng trc khi
n ho{ng n. V vy cng chng n hi sm mt cht, v khi n ho{ng bc vo ci
dnh ring ban cng th mi ngi ng dy cho v v tay. N hong v hong t nn
ch cng chng trong giy lt ri ci ch{o. Sau tt c u an ta v nhng ngn n m
dn, bui din sp bt u. Bng dng mi cp mt u dn v khung i din hong
gia: mt ph n trong bng ti bc ra v ngi xung sau n ho{ng. l{ Lola Montez. C
ta i ci min gn kim cng, cho{ng mt o khoc di lng th. Mi ngi ngc nhin x
xo khi ci o lng r xung l ra b o b h c bng nhung . Cng chng u nhn
thy rng hai thnh vin hong tc c tnh trnh nhn v pha ca Lola. Cng chng u
noi theo h{nh ng ny v pht l Lola trong sut bui din. Sau m hm khng ai
trong gii thng lu d|m xut hin cng c ta. Mi mnh lc quyn r ca c ta u tan
bin. Ai ai cng tr|nh gp. Tng lai c ta ti Anh Quc xem nh kt thc.
Bn ng bao gi qu tham lam trong vic thu ht s ch v iu t nhiu ni ln s
mt t tin, v khng t tin th uy quyn s xa lnh. C nhng lc s bt li cho bn nu bn
tr th{nh im ch . Chng hn nh khi ng trc vua cha hoc cc v tng ng,
bn nn m thm rt lui vo bng ti.
NGUYN TC 7
CHIM OT CNG SC NGI KHC

Hy li dng tr thng minh, s khn ngoan, v cng sc ca ngi kh|c vinh thn. Nh
vy ta s khng ch tit kim c nhiu thi gian v sc lc, m{ cn gip ta t c vng
ho quang thn thnh v nng lc v tc . Cui cng, nhng ngi gip ta s b lng qun
cng ta th c nh m~i. ng bao gi t l{m iu g m{ ngi khc c th lm thay ta.
VI PHM V TUN TH NGUYN TC
Nm 1883 mt nh khoa hc tr ngi Serbia mang tn Nikola Tesla ang l{m vic trong
phn ban u chu ca Continental Edison Company. Tesla l nh pht minh t{i nng, v{
Charles Batchelor, vin qun l nh{ m|y ng thi l bn thn ca Thomas Edison khuyn
Tesla nn th thi vn nc M, v trao cho ng bc th gii thiu vi Edison. T lc
bt u mt on i au bun v kh n~o, ko d{i n khi Tesla qua i.
Gp Edison ti New York, Tesla c nh khoa hc ny tuyn dng ngay lp tc. Mi ngy
Tesla lm vic 18 ting tm cch ci tin nhng b dynamo ban u ca Edison. Cui
cng ng ngh t mnh thit k li ton b. Vi Edison, c v l mt cng vic qu|
s, c th ngn mt nhiu nm cng sc v{ khng ra tin, song ng cng v vai Tesla:
Nu th{nh cng, nm mi ng{n la s ch anh trong . Tesla nhit tnh lao ng ngy
m v{ ch sau mt nm ng a ra c phin bn ci tin ln lao ca ci dynamo, vi
phn iu chnh hon ton t ng. ng n gp Edison bo tin mng v nhn s tin
thng. Edison rt hi lng v ting b khoa hc k thut v bn thn ng v cng ty s
hng li, nhng khi nghe cp n vn tin bc, ng ni vi ch{ng thanh nin ngi
Serbia: Tesla, r r{ng anh khng hiu c mu khi hi ca ngi M chng ti!.
Ni m nh ca Tesla l phi to cho bng c h in xoay chiu (AC). Edison li t ht
nim tin vo h mt chiu (DC), v khng ch khng ng h nghin cu ca Tesla m{ sau
cn ph hoi anh ta. Tesla bn u qun cho ng trm Pittsburgh l George
Westinghouse, ngi va thnh lp cng ty in. Westinghouse ti tr ton b nghin cu
ca Tesla v k vi anh mt tha thun tc quyn trn li nhun pht sinh. H AC do Tesla
trin khai n nay vn l h chun nhng sau khi Tesla va np n xin cp patent, cc
nh khoa hc khc ln ting nhn l{ ng tc gi, cho rng chnh h ~ thit lp nhng c
s ban u cho Tesla. Tn tui anh ta lc mt trong cn hn lon y v cui cng cng
chng li gn lin ph|t minh in AC vi bn thn Westinghouse.
Mt nm sau Westinghouse b vng chn trong v J. P. Morgan mua li c phiu cng ty
ny. Morgan buc Westinghouse phi hy b hp ng chia tc quyn bo b cho Tesla.
Westinghouse gii thch cho nh khoa hc bit rng cng ty khng th sng nu phi chi
cho anh ton b s tin tc quyn, v thuyt phc anh ch nhn 216.000 USD. Tt nhin s
tin ny rt ln, nhng t hn nhiu so vi ton b khon 12 triu m l ra cng ty phi chi.
Bn ti phit ~ trut ca Tesla ht tin, patent, v{ c bn nht l ci danh ting v cng

trng ca ph|t minh v i nht c s nghip.
C|i tn Guglielmo Marconi vnh vin gn lin vi ph|t minh radio. Nhng t ai bit rng khi
gii thiu pht minh ng ta ph|t i mt tn hiu qua radio bng qua eo English Channel
v{o nm 1899 Marconi ~ s dng mt patent m{ Tesla ~ ng k hai nm trc , v{
rng phn vic ca Marconi t trn c s nghin cu ca Tesla. Mt ln na Tesla mt c
ting ln ming. Tesla pht minh mt ng c in cm ng cng nh h in AC, v ng ta
thc s l{ cha ca radio. Nhng khng ph|t minh n{o c mang tn ng. n tui gi,
ng sng rt ngho kh.
Nm 1917 trong giai on ngho kh y, Tesla nghe tin mnh c thng huy chng
mang tn Edison do American Institute of Electrical Engineers cp. Tesla t chi, ni rng
C|c ng mun tn vinh ti bng mt huy chng ti ci ln o v vnh vo trong vng
mt gi ng h ph phim trc nhng thnh vin ca Vin ng. Cc ng mun trao huy
chng cho th}n x|c ti nhng tip tc cho tr no ti v nhng sn phm sng to ca
tr n~o phi cht ln mn v khao kht, bi cc ng bt lc trong vic cng khai nhn
nhn ci tr no v sn phm ~ to nn nn mng, m nh mt phn quan trng ca
Vin cc ng mi hin din.
Din gii
Nhiu ngi lm tng rng khoa hc, v lun x l nhng vic tht, s vt ln trn mi
s ganh ua nh nhen ang l{m ri tung phn cn li ca th gii. Nikola Tesla l mt trong
s ngi . ng ta tin rng khoa hc khng dnh d|ng g n chnh tr v tuyn b l mnh
khng mng danh li. Tuy nhin khi ng ln tui th th|i ny li tn hi n cng trnh
khoa hc ca ng. V tn tui khng c gn lin vi bt k khm ph khoa hc no nn
c|c tng ca ng khng th hp dn gii u t. Trong khi ng mi t duy v cc sng
kin tng lai th nhng ngi khc lin n cp c|c patent m{ ng ~ trin khai, v h nhn
ht vinh quang v mnh.
Tesla mun t tay lm ht mi vic, nhng cui cng ng ch kit sc v ngho kh dn.
Edison hon ton khc Tesla. Tht ra ng khng phi l{ nh{ t duy hay s|ng ch khoa hc
xut sc g cho lm. ng tng ni mnh khng phi l nh ton hc v vn c th mn mt
nh ton hc khi c nhu cu. l{ phng ph|p chnh ca Edison. ng thc s l mt
doanh nhn v k rao hng, nghe ngng mi khuynh hng v{ c hi ngoi x hi ri mn
ngi gii nht trn lnh vc hu quan lm vic cho ng. Nu cn ng s |nh cp t cc
phe cnh tranh. Vy m ng li ni ting hn Tesla, v{ tin tui c gn lin vi nhiu
ph|t minh hn.
Bi hc rt ra }y c hai im: Th nht, ci cng trng v mt pht minh hay sng ch
cng quan trng nh bn thn pht minh y, nu khng mun ni l quan trng hn. Bn
phi gi ly ci cng trng y cho mnh, khng ngi kh|c cp phn hoc phng tay
trn. Mun c vy bn phi lun cnh gic v tn nhn, gi kn ph|t minh cho n khi
chc chn rng khng cn con kn kn n{o ang ln vng quanh. Th nh, hy hc cch li
dng cng sc ngi kh|c vinh thn mnh. Th gi rt qu v cuc sng tht ngn ngi.
Nu c mun t tay lm ht mi vic, bn s ph phm sc lc, hao tm tn tr v cui cng
x x|c t ti. Tt hn bn bn dnh sinh lc, ch c hi v ly cng sc ngi khc, ri
tm cch bin n thnh ca mnh.
Trong thng mi v cng nghip ai ai cng |nh cp.
Bn thn ti tng |nh cp nhiu th. Nhng ti
bit phi |nh cp nh th no.
(Thomas Edison, 1847-1931)
CT TY CA NGUYN TC
Nhn kha cnh ng lc, th gii quyn bnh cng ging nh chn rng xanh: C k sng
bng c|ch sn mi v git chc, bn cnh c ng o k kh|c (nh kn kn, si lang)
chuyn sng nh vo m tht tha do bn sn bt b i. Bn kn kn n{y khng tr c v
sc lc to ra quyn bnh. Tuy nhin ngay t u, chng hiu rng nu kin nhn ch
lu th s c con khc lm vic cho mnh. V vy bn ng qu| ng}y th: Ngay t lc bn
m hi si nc mt vi mt d |n n{o th bn kn kn lun ln l quanh qun, tm
cch sng qua ngy bng cng sc ca bn, thm ch vinh thn ph gia nh vo cng sc y.
Than khc cng khng ch g, v{ ng cho ni ng cay n nhm nhp t ti mnh nh
trng hp Tesla. Tt hn bn nn phng th sn v chp nhn cuc chi. Mt khi ~ thit
lp xong c s quyn lc, bn hy bin thnh con kn kn tit kim cho mnh kh nhiu
thi gian v sc lc.
Tr ny c hai cc, v chng ta bt u bng vic minh ha cho cc th nht vi trng
hp ca nh thm him Vasco Nez de Balboa. Balboa cng c ni m nh, l{ phi tm
cho bng c vng El Dorado, vn l mt thnh ph truyn thuyt ngp trn ngc ng
chu bu.
V{o u th k XVI, sau bao th th|ch v{ i u vi thn cht, ng ta pht hin mt ch
v i v giu c nm v pha nam Mexico, thuc t nc Peru ngy nay. Nu chim c
ch Inca ny v thu gi ca ci, Balboa s tr thnh mt Cortz mi. Vn l khi ng ta
va pht hin ra th tin tc lan truyn n nhng tn }m mu x}m chim kh|c. Balboa cha
kp thc rng quy lut quan trng ca cuc chi l{ phi gi kn thng tin v{ phng
nhng ngi xung quanh. Ch v{i nm sau ph|t hin y, Francisco Pizarro, mt binh s di
quyn ng ~ thng ng vi ngi kh|c chm u ng v ti to phn. Pizzaro chim
ot nhng g Balbor ~ b ra h{ng bao nhiu nm kim tm ra.
cc bn kia l{ trng hp ha s Peter Paul Rubens. Khi ~ c cng danh, Rubens b trn
ngp bi nhng n t hng, v v khng v kp nn ng to ra h thng nh sau: Trong
xng v mnh mng, ng tuyn m vi chc ha s h{ng u, ngi ny ch v y phc, k
kia li chuyn tr bi cnh, v}n v}n. Rubens ~ thit lp mt dy chuyn sn xut rng ln,
vi mt s lng ln tranh c x l ng thi. Khi c khch sp ving xng, Rubens
cho tt c ha s ngh php. Mi kh|ch ng bao ln t xa nhn xung, ng ta biu din v
vi tc kinh hn, bng nng lc khng th tin ni. Khi kiu t, kh|ch n{o cng knh s
ha s phi thng y, ngi c th thc hin bit bao kit tc trong khong thi gian ngn
nht.
chnh l{ c|i tinh ty ca nguyn tc: Tm cch xui khin ngi khc thc hin cng vic
cho bn trong khi bn th hng mi cng lao, lc y bn s tot ra v hng mnh quyn uy
phi thng. Nu cho rng iu quan trng l t tay lm ly mi vic th bn s khng bao
gi i xa v{ s chu chung s phn vi nhng Balbor v Tesla trn th gii ny. Hy tm ra
nhng ngi c t{i nng v{ c s|ng to m bn ang thiu. Hoc bn thu mn h v{ t
tn mnh trn tn h, hoc bn tm cch chim ot cng sc ca h lm thnh qu ca
mnh. Ti sng to ca h tr thnh ca bn v mi ngi s xem bn l thin ti.
Nguyn tc ny cn mt ng dng kh|c khng i hi bn phi li dng cng sc lao ng
ca ngi ng thi: S dng kho tri thc v hin trit mnh mng ca qu kh. Isaac
Newton gi ng t|c n{y l{ ng trn vai nhng ngi khng l. ng |m ch nhng khm
ph| c xy dng trn thnh tu ca k khc. ng bit rng mt phn ln vng ho quang
thin ti ca mnh u do kh nng tn dng nhng hay ca cc nh khoa hc t thi
Thng c, Trung c v Phc hng. Shakespeare vay mn ct truyn, tnh cch nhn vt,
thm ch li thoi ca nhng tc gi khc, nht l Plutarch, v ng bit rng son ra
nhng li thoi tr tu v{ chi tit tm l tinh t th khng ai c th hay hn Plutarch. Liu
sau n{y n lt mnh, c bao nhiu son gi ~ vay mn o vn Shakespeare?
Tt c chng ta iu bit trong gii chnh khch hin nay t ai t son tho din vn. Li l
ca h chc chn s khng thu ht c l phiu no. Cho d c sc so hay hng bin, h
vn nh n ngi vit din vn chuyn nghip. Ngi khc b ra cng sc, cn h tha
hng cng trng. Mt tt ca kho tng va k: l{ th sc mnh sn dng cho bt k ai.
Bn hy hc cch s dng tri thc ca qu kh v mi ngi s xem bn l thin ti, trong
khi tht ra bn ch l mt k vay mn khn ngoan.
C|c vn h{o tng nghin cu su v bn cht con ngi, nhng bc thy chin lc trong
qu kh, gii s gia tng ghi chp nhng iu ng ngn v ngng cung ca nhn loi,
nhng ng hong b cha tng tr gi| t x l gnh nng ca quyn nng s hiu bit
ang nm trong kho di lp bi m ch bn n leo ln vai h. S minh mn v k
nng ca h s tr thnh ca bn, v h s chng bao gi mch lo vi ai rng bn ~ hc
lm. Bn c th l bc nng nhc sut cuc i ny, gy ra ht sai phm n{y n sai phm
khc, ph phm bao nhiu thi gian v cng sc t tay th lm vic ny vic n. Hoc bn
c th tn dng c hc tinh hoa. Nh c ln Bismarck ~ ni: Ngi kh bo rng mnh

hc t kinh nghim. Cn ti thch li dng kinh nghim ca ngi kh|c.
Hnh nh:
Con kn kn. Trong th gii loi th, kn kn l th sng phy phy nht. Chng li dng
cng sc nng nhc ca con khc. Con no cht i s tr thnh mi ngon cho kn kn. Hy
d chng bn kn kn chng lun qun o pha trn u nhng k lao ng nng nhc.
Bn ng chng li chng, m hy nhp by vi chng.
kin chuyn gia:
Cuc sng qu ngn ngi, cn tri thc th mnh mng, v s khng l cuc sng nu khng
c tri thc. V vy bit tip thu tri thc t ngi khc l mt k sch tuyt vi. Nh vo git
m hi trn trn k khc, bn c ting l thnh nhn.
NGHCH O
i khi chim ly cng trng ca ngi kh|c cng khng phi l khn ngoan: Nu uy quyn
ca mnh cha c xc lp chc chn, bn s b ln |n l{ cp cm chim. Mun tr thnh
bc thy bc lt, bn phi c v tr vng v{ng, ngc li thin h bo bn l tn la o.
Bn nn bit }u l{ lc nn cho ngi khc chia s cng trng ca mnh. iu quan trng
l bn khng nn tham lam khi cn s ph pha trn. Chuyn ving thm Trung Quc
mang tnh lch s ca tng thng Nixon c th khng bao gi hin thc nu khng c s
ngoi giao kho lo ca Henry Kissinger. V{ cng c l s khng thnh cng nu khng nh
t{i nng ca Kissinger. Tuy nhin n lc ghi cng th v ngoi trng khn ngoan cho
Nixon hng trn phn ca cha. Bit rng trc sau g thin h cng bit ra s tht,
Kissinger khng mun phng hi n v tr ca mnh bng cch ginh ht |nh n s}n
khu. ng ~ chi tr n{y tht lo luyn: Chim ly cng sc ca nhn vin cp di mnh,
trong khi n cn dng ht cng trng ca mnh cho s ph. l{ c|ch m{ bn phi chi.
NGUYN TC 8
NH MI D CH
Khi khch c ch th ra tay, ta l{ ngi nm quyn kim sot. Khin cho i phng n
vi ta, v{ nh vy hn phi thay i k hoch ban u. D hn bng li lc kch s ri tn
cng. C trong tay ta.
TUN TH NGUYN TC
Ti hi ngh Vienna nm 1814, c|c cng quc ca chu u t hp v phn chia nhng g
cn li ca ch Napolon. Thnh ph tng bng l hi, ch nh t chc nhng bui khiu
v linh nh nht. Tuy nhin ln vn trong hi ngh vn l ci bng ca Napolon. V cu
hong khng b hnh quyt, cng khng b {y ra bin a xa xi, m ch b qun thc trn
o Elba, khng xa b bin nc .
Ngay c khi b giam lng trn o, mt k gan d v{ thng minh nh Napolon Bonaparte
cng l{m cho i phng bn chn. Ngi o mun mu s|t ng ngay trn o, v Nga
hong tnh kh tht thng cng lm ni lo }u d}ng thm khi ln cn tam b{nh ngay trong
bui hp v b mt phn t nc Ba Lan ph nhn ng: Coi chng, ta s cho con qui vt
x lng!, ng e da. Ai cng bit ng m ch Napolon. Trong s tt c nhng chnh khch
trong phng, ch c mi Talleyrand, nguyn cu ngoi trng ca Napolon l c v bnh
tnh v{ khng t v quan ngi. Chng nh ng bit vic g m{ ngi khc khng bit.
Trong lc trn o Elba, cuc sng cu ho{ng c nhi li ch nho s vinh
quang ~ qua. Nh l{ vua o Elba, cu ho{ng c php hnh thnh triu nh ring
ng c mt u bp, mt b chuyn lo chuyn y phc, mt nhc cng piano chnh thc cng
vi mt s qun thn. Tt c mn kch n{y c dng ln s nhc Napolon, v chng
nh n c hiu qu.
Nhng ma ng nm xy ra mt lot nhng din bin l lng v ngon mc n ni c
th dng thnh kch bn. Elba lun b bao vy bi c i chin thuyn Anh Quc, vi mi
hng sng u cha v nhng ni n{o c th l{m b{n p cho mt v {o tho|t. Vy m vo
ng{y 26 th|ng 2 nm 1815, gia thanh thin bch nht mt chic thuyn ch theo 900
ngi li c th n c Napolon a ng ta ra khi. Qu}n Anh ui theo nhng
khng kp. C|i ip v gn nh bt kh thi n{y l{m sng s ngi dn u chu v khin
cho cc chnh khch Hi ngh Vienna khip m.
Mc d s an to{n hn nu ri khi chu u, song Napolon khng ch quyt nh tr v
Ph|p m{ cn t cc cao hn na bng cch ting v Paris vi mt i qu}n t ngi, vi
hy vng khi phc ngai vng. Chin lc ny li thnh cng mi ngi, mi tng lp u
qu mp di chn ng. Nguyn soi Ney dn qun t Paris xung bt ng, nhng khi binh
s gp li v lnh t yu qu, h phn ph. Mt ln na Napolon c tn ln ho{ng .
Nhiu ngi tnh nguyn gia nhp o{n qu}n ca ng. C nc nh chm v{o cn m sng.
Ti Paris qun chng ni lon. ng vua va th ch Napolon ch cn cch l trn khi t
nc.
Trong vng trm ng{y sau , Napolon tr v nc Ph|p. Nhng chng bao l}u sau cn m
say tho|ng qua, nc Php v n, mi ngun ti nguyn gn nh cn kit v Napolon
khng th lm g nhiu cu vn tnh th. Th|ng s|u nm y ti trn Waterloo, ho{ng
vnh vin i bi. Ln n{y th ch th ~ tiu ha k lng bi hc: H lu {y ng ra
hoang o Sainte Hlne rt xa ngo{i khi b bin Ty Phi. khng c ca n{o {o
thot.
Din gii
Ch nhiu nm sau mi ngi mi v l nhng b mt v cuc {o tu t o Elba. Trc
, mt s v kh|ch n ving thm triu nh Napolon cho ng bit rng dn chng
Ph|p yu ng hn bao gi ht v c nc s dang tay ch{o n ng. Mt trong nhng v
kh|ch l{ tng Koller ca nc \o, ngi thuyt phc rng nu ng thot khi o, cc
th lc u chu, k c nc nc Anh sn sng hoan nghnh ng ln nm quyn tr li.
Napolon cng c thuyt phc rng ngi Anh s pht l ng tu thot, v bng c l
ng ~ ln ng vo bui tra, gia mt rng tai mt Anh.
iu duy nht m Napolon khng ng chnh l c mt ngi git dy ton b mn ri y,
v{ chnh l{ cu ngoi trng ca ng. Talleyrand lm tt c nhng chuyn ny khng
phi phc hi nhng ngy vinh quang xa c, nhng tiu dit Napolon mt ln vnh
vin. Tin rng tham vng ca cu hong s lm xo trn s n nh ca chu u, ng ta
tng quay lng li vi cu hong t lu ri. ng phn i khi Napolon b {y ra o Elba
v{ ngh nn {y i tht xa hn na, nu khng chu u s khng bao gi c ha bnh.
Nhng khng ai chu nghe.
Thay v tranh u gay gt cho quan im ca mnh, Talleyrand ch thi. C m thm tc
ng, ng ta cui cng thuyt phc Castlereagh v Metternich, hai v ngoi trng ca Anh
v o.
Nhng ngi ny nh mi d Napolon {o tho|t. Ngay c chuyn ving thm ca Koller
th thm nhng li ha hn vinh quang cng l{ mt phn k hoch. Nh l{ mt thn bi,
Talleyrand ~ d o|n ht mi th. ng ta bit cu hong s ri ngay vo ci by ging sn.
ng cng tin o|n l{ Napolon s y nc Php lm chin, v chiu theo thc lc quc
gia th Php ch c th cm c c vi thng. Mt nh ngoi giao ti Vienna bit Talleyrand
ng ng sau tt c nhng vic k trn ~ ni rng: ng ta ~ phng ha t nh{ cu
n khi bnh dch.
Khi t mi d nai, ti s khng bn con u tin n ngi,
nhng ch cho n khi c {n dn xc ti.
(Otto von Bismarck, 1815-1898)

CT TY CA NGUYN TC
Kch bn sau }y ~ lp i lp li bit bao ln trong lch s: Mt l~nh o hiu chin thc
hin mt lot bin ph|p thu tm thm quyn lc. Tuy nhin sau quyn lc ny dn
d ti nh im v mi th bt u chng li ng ta. Nhn thy nhng k th lin kt vi
nhau, ng ta vt cn kit sc mnh mong tiu dit chng, song cui cng ng sp . L
do l{ v ngi hiu chin, manh ng t khi no kim sot ton b tnh hnh. Hn khng th
nhn xa trng rng, nhiu lm cng ch tnh c mt v{i nc c, hn khng th c lng
c hu qu ca bin php ny hay bin php khc. V lun b a v{o th phi phn ng
li vi nhng nc c ca lc lng ch th ng{y c{ng ng, vi nhng hu qu bt ng
ca chnh h{nh ng nng vi ca mnh, sc mnh hiu chin ~ quay li v{o p lng hn.
lnh vc quyn lc, bn nn t hi rng s ch li g khi chy n chy |o gii quyt
vn v{ |nh bi ch th, nu bn thn ta khng bao gi cm thy l mnh lm ch tnh
hnh. Ti sao ta lun phi i ph vi s kin thay v iu khin chng? Cu tr li tht n
gin: nim ca bn v quyn lc ~ sai ri. Bn lm ln gia h{nh ng hiu chin v hnh
ng hiu qu. V trong hu ht trng hp, h{nh ng hiu qu c ngha l{ li mt bc,
gi bnh tnh, cho ch th bng hong v sp by ta ~ ging sn, v{ ta u t cho th
quyn lc v lu di ch khng chung loi chin thng chng vnh.
Bn hy nh: Ct li ca quyn lc l kh nng ra chiu trc, l{m cho ch th phi i
ph vi n th ca mnh l dn k khc vo th th. Khi l{m cho i phng dn x|c n
tm th bn tr th{nh ngi kim sot tnh hnh. V ai kim so|t th ngi nm quyn
th. Mun t c v tr bn phi tha m~n hai iu kin: Bn phi hc cch lm ch
cm xc v{ ng gin qu mt khn. Ngc li bn phi tp thao tng khuynh hng t
nhin ca ngi khc l d ni gin khi b khiu khch v quy nhiu. V lu v di, k nng
ny tr thnh th v kh li hi hn bt k v kh tin cng no khc.
Bn nghin cu cch m Talleyrand thc hin chiu thc y. Thot tin ng ta nn lng li,
thi khng thuyt phc c|c chnh kh|ch lu {y Napolon i tht xa. Vic thuyt phc
ngi khc lm theo mnh, vic |p t kin ca mnh bng li l l{ h{nh ng t nhin
thi. Nhng thng khi mnh khng c toi nguyn m cn b phn n. Lc nhiu
chnh kh|ch khng ngh mt Napolon bi trn s cn l mt mi e da nn Talleyrand
bit nu b ra cng sc thuyt phc h th qu l kh kho. Ngc li ng ta km gi cm
xc v li l. iu quan quan trng hn ht l ng ta ging cho cu hong mt ci by m i
v{ kh cng. Talleyrand bit nhc im d bc ng ca Napolon, bit nhu cu m
mnh trong vinh quang v s tin yu ca d}n chng, v{ ng ta ~ li dng nhng im yu
ny tht hon ho. Talleyrand hiu rng khi ~ cn c}u th Napolon cng s khng th
th{nh cng sau tr th bi v ng ta bit ng}n s|ch nc Ph|p ~ cn kit. V cho d
Napolon c vt qua c ci i ny th xc sut thnh cng s ln hn nu cu hong c
c hi la chn thi gian v{ a im h{nh ng. Khi ging by, Talleyrand ~ nm th

thng phong.
Tt c chng ta u c nhiu sc mnh, v{ v{o lc n{o sc mnh ny s ln n nh
im. Khi d ch th tm n ta, ch s b hao mn lc lng v ~ tiu ph sc mnh sut
l trnh di chuyn. V{o nm 1905 khi Nga v{ Nht lm chin, i chin hm ca Nga mnh
hn hn. Nhng nguyn so|i Nht Togo Heihachiro tung tin tnh bo dm, d Nga xut
qun t cc cng bin Baltic v Nga tng s tiu dit hm i Nht trong cuc tin cng
chp nhong duy nht. Nhng Nga khng th n Nht bng hi trnh ngn nht qua eo
bin Gibraltar ri qua knh {o Suez vo n Dng v hi trnh ny b qun Anh
chim gi, m qun Nht li l{ ng minh ca Vng quc Anh. Hm i Nga phi i vng
qua mi Ho Vng, ko hi trnh di thm su ngn dm na. Khi qu}n Nga ~ vt qua cc
pha nam chu Phi ri, Nht li tung thm tin dm rng mnh chun b xut qun phn cng.
V vy sut c hnh trnh qun Nga lun trong tnh trng b|o ng cao . Khi n ni,
qu}n Nga cng thng v kit sc, trong khi Nht ang tht thoi mi sung mn. Nh cho
d khng c li th v kh ti v kinh nghim, Nht vn p n|t c hm i Nga.
Mt li th khc khi d ch th n tm ta, nh trong trng hp k trn, l ta buc i
phng phi chi trn s}n kh|ch. Khng c trn a ca mnh, i phng s cng
thng, h{nh ng thiu suy ngh v{ phm phi sai lm. Cho d ch l hi hp hay thng
lng, ngi thng minh lun d ch vo sn mnh hoc vo trn a m mnh chn trc.
Bn c li th s}n nh{, trong khi i phng l nc l ci v t nhiu cng l}m v{o th
th.
Thao tng l mt tr nguy him. Nu i phng bit mnh ang b thao tng th cng lc
cng kh kim sot hn hn. Nhng khi d c hn tm n ta, hn s lm tng l{ ang
nm th ch ng. Hn khng nhn ra nhng si d}y ang git, ging nh Napolon tng
rng mnh l{ ngi vch k hoch {o tho|t v{ tr li nm quyn.
Mi th u ty thuc vo cht lng ngon ngt ca ming mi. Nu ci by ca ta ging ra
qu hp dn, nhng cm xc v ham mun nho nho s l{m ch th m mt. Cng tham
lam th chng cng d b x mi.
Bc s ph v la o hi th k XIX Daniel Drew l{ ngi am tng th trng chng
khon. Khi mun mua hay bn loi c phiu n{o , khi mun nng hay gim gi, t khi no
hn tip cn trc tip tay chi. Mt trong nhng mnh ca hn l ra v khn trng chy
vo mt cu lc b dnh ring cho nhng ngi chuyn mc bn chng khon nm gn
Wall Street cho mi ngi thy rng mnh ang hi h trn ng n trung tm chng
khon. Hn rt c|i khn m{u thm m hi tr|n v{ v tnh l{m ri ra mu giy nh.
Cc thnh vin cu lc b lun mun bit trc mi ng tc ca Drew, h s x xem xt
mu giy vn chc chn c ghi mt hai chi tit m|ch nc v nhng chng kho|n n{o .
Ming n ming, h s kho nhau mua hoc bn chng kho|n , xem nh ri v{o by ca
Drew.
Nu d c ngi khc t {o m chn th bn khng cn phi m hi. Bn mc ti p

dng quy lut ny rt nhun nhuyn. Trc khi mc ti, mu cht l bit chc c|i bp ang
nm ti no. Bn chuyn nghip thng hnh ngh bn xe hay trm , ni n{o c gn
bng tht to COI CHNG MC TI. Khch b h{nh i ngang qua trng thy bng ny s a
tay s th xem ci bp cn yn v trong ti hay khng. thy ng tc ny, bn chng s
nhn ly ci bp d nh tr b{n tay. C tin n l chnh bn chng cn gn thm bng COI
CHNG MC TI d b tc nghip.
Khi khin ngi kh|c n tm mnh, i lc s hiu qu hn nu bn cng khai cho h
bit l bn ch ng xui khin nh th. Thay v d d, bn cng khai thao tng. }y, t|c
ng t}m l kh| s}u xa: Ngi no c kh nng khin k kh|c n vi mnh s rng ngi
quyn nng, khin k kia phi knh n.
Filippo Brunelleschi, ha s v{ kin trc s v i thi Phc hng, rt gii trong vic khin
ngi kh|c n vi mnh. Ngy kia ng nhn thu sa cha mi vm nh th Santa Maria
del Fiore Florence. }y l{ nhim v quan trng mang li thanh th. Nhng khi c|c v chc
sc thnh ph mn thm ngi th hai l{ Lorenzo Ghiberti lm vic chung, th
Brunelleschi m thm b{y ra mu k. Brunelleschi bit r l Ghiberti chia s c gi thu
ny l do quan h hnh lang, rng hn s khng l{m g ra tr nhng s hng mt na cng
trng. n giai on cao im ca cng trnh bng dng Brunelleschi ph|t bnh tht b n.
ng ta khng th lm vic tip, v bo cc v chc sc rng h ~ mn Ghiberti ri th hn
phi c kh nng l{m tip cng vic mt mnh. Chng bao lu sau h thy Ghiberti chng
l{m c g nn n ni n Brunelleschi. ng ta pht l v nhn mnh rng Ghiberti phi
hon tt d |n, m~i cho n khi cc v kia nhn thc c vn . H cho Ghiberti ngh vic.
C l nh php l nn ch trong mt hai hm th cn bnh b n ca Brunelleschi bin mt.
ng ta khng cn ni gin m{ cng chng l{m iu g ngc nghch, m ch n gin p dng
ngh thut khin k kh|c n vi mnh.
Nu c dp n{o c|c bn cho rng v vn th din nn phi khin ngi kh|c n tm
mnh, v bn l{m c, th sau ny h vn tip tc n ngay c khi bn khng cn sai khin
na.
Hnh nh:
By gu bng mt ong. Th sn gu khng theo ui theo con mi. Nu bit mnh ang b
sn ui, gu s lu lnh chun mt, v tr nn cc k hung d khi b d vo th b. Ngc
li, th sn s ging by bng mt ong. Anh ta khng cn mt nhc v mo him tnh mng
mnh ui theo gu. Anh ta ging by, ri ch.
kin chuyn gia:
K thin chin khin ch th n tm mnh, ch khng i n ch ch th. }y l{ nguyn
l y v{ vi gia mnh v{ ngi kh|c. Khi ta khch ch th n tm ta, sc lc h lun
rng; nu vy ta khng n ch ca h th sc lc ta lun y. Ly c|i y m tin cng ci

rng th cng ging nh ly | chi trng.
(Trng V, th k 11, bn v Binh php Tn T)
NGHCH O
Mc d nhn chung th ta nn l{m cho i phng tn hao sc lc khi tm n ta, nhng c
nhng trng hp ngc li ta li bt ng tn cng mnh lit i phng suy sp tinh
thn v sinh lc. Thay v ch h n, ta i trc mt bc, thc p quyt nh v nm th
ch o. Tn cng thn tc l th v kh khng khip, v n dn i phng v{o th phi
i ph m{ khng thi gian suy ngh hoc lp k hoch. Trong nhng trng hp nh
vy, i phng s sai lm v ph|n o|n v{ lui v th b ng. Chin thut n{y ngc li vi
chiu ging by v ch i, nhng li c cng mc ch: L{m cho ch th i ph theo iu
kin ca ta.
Nhng ngi nh Cesare Borgia v{ Napolon dng tc l{m ch th s hi, sau h
mi chim quyn iu khin. H{nh ng chp nhong v bt ng lun khin i phng
tht m kinh hn. Ty theo tnh hung m bn chn chin thut. Nu ta ch ng v mt
thi gian v bit rng hai phe cn sc, th hy d ch n lm tiu hao lc lng chng.
Nu ta phi ua vi thi gian i phng yu hn ta, nu l}u thm th chng c c hi
phc th ng cha cho chng ca n{o. |nh thn tc th chng khng cn ng rt.
Nh tay m boxing Joe Louis ~ ni: Hn c th chy quanh, nhng khng th ln trn.
NGUYN TC 9
CHIN THNG BNG HNH NG,CH KHNG BNG L LUN

Bt k vinh quang tm b no m bn t c qua l lun cng ch l th chin thng
chng phi tr bng c|i gi| qu| t. S on gin v c tm m bn ~ khuy ln s dai dng
hn vic i phng tm thi thay i kin. Mun ngi khc nht tr vi mnh, bn hy
h{nh ng c th m khng cn ni li n{o, nh vy bn mi thc s mnh m. Hy chng
minh, ng gii thch.
VI PHM NGUYN TC
V{o nm 131 TCN, quan chp chnh La M l Publius Crassus Cives Mucianus vy hm th
trn Pergamus ca Hy Lp. ng cn c mt thn cy ln l{m n hc sp ca thnh.
Trc v{i hm, Mucianus trng thy mt s ct bun ca chin thuyn to trong xng
ng t{u Athens, nn ng lin ra lnh sung cng ngay cy ct to nht. Vin k s qu}n s
Athens nhn c lnh, nhng bit chc rng cy ct to nht cha phi l tt nht. Anh ta
bo |m binh s rng c cy nh hn, nhng thch hp hn cho vic ph thnh.
Binh s cnh bo rng quan chp chnh khng phi ngi thch l lun, song vin k s vn
khng khng rng vy ct nh s l th duy nht thch hp vi ci thit b m{ anh ta ~
thit k ph thnh. Anh v ht s n{y n s khc, thm ch bo vi qun lnh rng
anh ta l chuyn gia, rng h khng bit t gip g v nhng iu anh ta ni. Tuy nhin qun
lnh bit r v ch huy ca h, v cui cng thuyt phc vin k s rng tt hn anh ta nn
ngm ming v chp hnh.
Sau khi qu}n lnh i khi, vin k s suy ngh tip v t hi liu ch li g khi tun theo mt
ci lnh trc sau g cng dn n tht bi? Do anh ta cho chuyn i c}y ct nh, t tin
rng quan chp chnh s thy n hu hiu hn nhiu, t s khen thng anh xng |ng.
Khi cy ct ti ni, Mucianus bo qun lnh bo co. H k li chuyn anh k s d{i dng
thuyt ging v khuyn dng cy ct nh, nhng cui cng cng ha l s chuyn cy ln.
Mucianus ni trn li nh, khng cn bnh tnh ngh n vic bao vy th trn, hoc n
ph| th{nh trc khi vin qun Hy Lp n. Mc tiu duy nht trong u ng ta by gi l
vin k s hn xc kia.
Vi ngy sau khi b triu tp ti, anh ta vn mt ln na h hi gii thch cho Mucianus nghe
ti sao phi dng cy ct nh. Anh ta c huyn thuyn m~i, a ra nhng l l m anh ta ~
ni vi to|n qu}n hm trc. Vi nhng chuyn mn hu quan, anh ta khuyn Mucianus
nn nghe theo kin chuyn gia, v phi chi ng ta ~ s dng cy ct c gi ti ph
thnh th kt qu s m m~n. Mucianus anh ta ni xong ri ra lnh lt ht qun |o trc
ton qun, cho lnh dng roi v gy |nh cho n cht.
Din gii
Vin k s, m{ tn tui khng c lch s ghi li, ~ b c i ra thit k ct nh ln ct

bum. Th trn Pergamus ni ting v sn xut nhng cy ct tuyt ho, v vin k s kia l{
ngi gii giang nht th trn. Chnh v vy m anh ta bit mnh c l. Cy ct nh s d
khing hn, cho tc tin cng ln hn, do xung lc cng cao hn. Ct to khng hn ~
tt hn. Tt nhin l{ Mucianus cng thy c l v{ cui cng hiu ra rng khoa hc rt
trung lp, v l tr s chin thng. Vy l no ng ta li c mi m mui, mt khi vin k s
ht li gii thch, km vi s minh ha?
Vin k s qu}n s kia in hnh ca loi Ngi L S, loi ngi trong x hi chng ta nhn
}u }u cng c. Ngi L S khng hiu rng ch ngha khng bao gi trung lp, v khi ci
l vi cp trn, anh ta ~ th|ch thc tr thng minh ca k c nhiu quyn lc hn mnh.
Anh ta cng khng bit ngi i thoi vi mnh thc s l ai. V mi ngi trong chng ta
u lun cho rng mnh ng, v{ t khi n{o li l ngi khc thuyt phc c ta, nn
nhng lp lun ca Ngi L S ri v{o tai k ic. Cho d ht ng ci th hn vn c ci
m khng bit rng mnh t {o m chn. Mt khi ~ l{m cho cp trn cm thy mt t tin
v{ km hn v tri thc, th cho d c c s hng bin ca Socrates cng khng cu vn
c tnh hnh.
Vn khng ch n gin l trnh tranh lun vi cp trn. Ai trong chng ta cng cho rng
kin v l lun ca mnh l{ ng nht. V vy bn nn cn thn: Hy hc cch chng minh
s ng n ca tng mnh mt cch gin tip.
TUN TH NGUYN TC
Nm 1502 ti thnh ph Florence nc Italia, mt khi cm thch to ng ng sng sng
gia khu nh thi cng nh th Santa Maria del Fiore. Trc kia, n tng l khi cm thch
nguyn liu tuyt vi, song c mt th iu khc non tay ngh ~ v tnh l{m thng mt l
to v tr l ra phi l cp chn ca pho tng sp hnh th{nh, nn sau khng cn ch
tc cp chn. Th trng Florence l{ Piero Soderini ~ c cu vn tnh th bng cch mi c
Leonardo da Vinci v nhng bc thy khc tn dng khi cm thch, song cui cng ai cng
nhn nhn rng khng cn cch no cu v~n c. V vy cho d ~ tn nhiu tin mua v,
nhng khi | {nh ng hng bi trong bng ti.
Ngy kia mt nhm bn b ca ngh nhn Michelangelo quyt nh vit th ln Rome
mi ng xem xt. H tin l ch mnh ng mi c th tn dng khi cm thch tuyt vi .
Ngh nhn bng lng n xem v cho bit ng c th tn dng tc mt bc tng khc,
kho lo trnh n ci li trong khi |. Soderini bo ch t mt thi gian, rng khng ai c
th cu vn tai ha , song cui cng ng cng bng lng cho ngh nhn th nghim.
Michelangelo quyt nh tc tng David tay ang th dn n.
Vi tun sau, khi Michelangelo ang chm ph nhng nt sau cng th Soderini bc vo
xng. T ra v mnh cng l{ tay thng lm, vin th trng ngm ngha cng trnh mt
lc ri bo Michelangelo rng bc tng rt p, nhng tic l{ c|i mi hi to. Ngh nhn
bit rng Soderini ang ng ngay pha di bc tng khng l nn khng th c phi
cnh thch hp. Khng ni mt li, Michelangelo ra du cho th trng theo ng ta ln dn
gio, ch gn c|i mi. Sau Michelangelo nht ba c v mt t bi cm thch vng v~i
trn sn, ri leo ln d{n cao hn mt cht, khut mt Soderini. Va khua c,
Michelangelo va bung tay cho ri dn t bi cm thch, lm cho Soderini lm tng l
ng c c o thc s. Vi pht sau Michelangelo leo xung tng d{n gi|o ni Soderini
ng v mi ng ta ngm li ln na. p hn ri , Soderini gt g, anh l{m cho bc
tng sng ng hn ln.
Din gii
Michelangelo bit chc rng nu sa c|i mi th xem nh to{n b pho tng s i toong.
Nhng Soderini li l ch thu, t c v m quan ca mnh. L lun vi mt ngi nh th,
Michelangelo s khng c g c, m cn ri ro mt i nhiu n t h{ng trong tng lai.
Ngh nh}n ~ khn kho im mm. Gii php ca ng ta l{ thay i v tr v phi cnh (a
th trng n gn c|i mi hn) m{ khng cn gii thch rng chnh phi cnh ~ l{m
Soderini |nh gi| sai.
May cho hu th, Michelagelo ~ tm c cch gi nguyn bc tng, ng thi lm cho
Soderini tin rng nh mnh m bc tng p hn. l{ sc mnh ta c c bng hnh
ng c th ch khng qua l lun: Khng ai mt lng v{ quan im ca ta c minh
chng.
CT TY CA NGUYN TC
lnh vc quyn lc ta nn tm c|ch |nh gi| nhng ng tc ca mnh v lu v d{i i
vi ngi khc. Khi c gng chng minh lun im hay chin thng bng l lun, ci kh l
rt cuc ta khng h bit li l mnh t|c ng n ngi kia ra sao: C th h bng mt
nhng khng bng lng. Hoc gi mnh ni iu v tnh xc phm h - ch ngha qu
quyt ch c th c hiu theo tm trng ngi nghe. Ngay c nhng lp lun tt nht
cng khng c nn tng vng chc, bi v chng ta thng nghi ng bn cht ln lo ca
li n. V ch vi ngy sau khi nht tr vi ngi khc, ta li tr v vi quan im ca mnh
do thi quen.
Bn hy nh rng ch ngha r nh bo. Ai cng bit rng trong cn phn khch ca tranh
lun, chng ta s khng tha mt ch no nhm bnh vc lp trng ca mnh. Chng ta
sn sng trch dn Kinh thnh, hoc tham chiu nhng thng k khng th kim chng. Ai
li i tin nhng chic my n nh th? Trong khi , nu ta chng minh bng h{nh ng th
s mnh m v{ c ngha hn nhiu. H{nh ng th c th trc mt , ai cng thy c
V}ng, b}y gi th c|i mi pho tng trng p hn hn. Khng c li l no d gy hiu
lm, khng c ch ngha n{o l{m mt lng nhau. Trc bng chng hin nhin, khng ai c
th l lun g c na. Nh Baltasar Gr|cian ~ nhn xt, Nhn chung, mi ngi chu
nhn ch him khi chu nghe s tht.
Sir Christopher Wren l mu ngi thi Phc hng ca nc Anh. ng am tng cc khoa
ton hc, thin vn, vt l, v sinh l hc. Vy m trong sut s nghip d{i ng ng, vi t
cch l v kin trc s c ca tng nht nc Anh, ng li b ch thu bo l phi thc hin
nhng thay i trong thit k, nhng thay i hon ton trong thc t. Mi ln nh vy,
Wren khng bao gi ci l hoc lm mt lng. ng c c|ch kh|c chng minh lun im
ca mnh.
Nm 1688 Wren thit k ta nh th chnh cho th Westminster. Kin trc ht sc lng
ly nhng quan th trng khng h{i lng, m{ ni ng ra ng b cng thng. ng bo Wren
rng tng th hai c v khng chc chn, bit }u n s sp xung, bp phng lm vic
ca ng tng mt. ng yu cu Wren phi dng thm hai ct | ph tr. L mt k s tinh
t, Wren bit rng nhng cy ct s khng ch li g, v ni lo s ca th trng l khng
c cn c. Nhng ng vn c cho xy v quan th trng rt hi lng. Ch nhiu nm sau ,
ton th lm vic trn tng cao mi nhn thy l{ u hai cy ct khng ng trn nh.
Chng ch c x}y cho c, nhng c hai ngi trong cuc u c iu mnh mun. Quan
th trng c s an t}m, v{ Wren cng chc chn hu th s hiu ra rng thit k ban u
ca mnh thc s hiu qu, rng hai cy ct kia r rng chng cn thit.
Vic chng minh tng ca mnh (bng h{nh ng) mnh hn ch i phng khng
c tm l th th, t ci m hn cho ta thuyt phc. Hy lm cho h thy c iu
mnh mun by t, thy c sau ngha en, theo ngha vt cht, nh th s tt hn l{ ta ch
a ra l lun sung.
C ln Nikita Krushchev ang c mt din vn k ti Stalin th c mt ngi hi kiu mc
hng: Lc ng l{ ng s ca Stalin, vy ti sao khng ngn chn ng ta li? Khng
nhn thy k cht vn gia |m ng, Krushchev qu|t to Ai hi vy?. Khng c|nh tay n{o
gi ln. Khng ai nhc nhch. Sau v{i gi}y im lng cng thng, cui cng Krushchev im
tnh ni: Gi th cc anh bit v sao ti khng ngn chn ri ch?. Thay v gii thch rng
bt k ai ng trc mt Stalin cng u s hi, rng ch cn mt cht du hiu khng c
cng ng ngha vi ci cht, Krushchev lm cho c ta c c ci cm gi|c nh th no
khi i mt vi Stalin lm cho h cm c ni s khi phi ln ting, s khng khip khi
i u vi lnh t, v{ trong trng hp ny, lnh t l{ Krushchev. C|ch chng minh ny
|nh thng vo trc gic c ta v mi l lun u khng cn thit.
S thuyt phc mnh m nht vt qua h{nh ng tr thnh biu tng. Biu tng
mt l c, mt truyn thuyt, mt tng {i k nim mt s kin gy cm xc mnh ch
l{ ai ai cng c th hiu m khng cn gii thch. Nm 1975 khi bt u cuc {m ph|n nn
lng vi Israel v vic tr li mt phn sa mc Sinai, Henry Kissinger t ngt nh ch mt
bui hp cng thng v quyt nh i tham quan mt vng. ng n thm t{n tch ph|o {i
Masada, ni m{ tt c ngi Israel u bit rng by trm chin binh Do Th|i ~ ng lot
t s|t v{o nm 73, thay v u h{ng qu}n La M~ ang vy hm. C mt vi Kissinger ti
ph|o {i, ngi Israel hiu ngay ngha chuyn ving thm ca ng ta: ng gin tip t co
h ang tin n mt cuc t st tp th. Mc d khng lm h thay i lp trng, nhng
bn thn chuyn ving thm cng gip h suy ngh nghim tc hn, nu so vi vic
Kissinger trc tip cnh bo. Mt h{nh ng biu trng nh th chuyn ti c nhiu hm
v mt cm xc.
Khi mun t quyn lc, hoc nh duy tr quyn lc , bn nn th tm con ng gin
tip. V{ cng nn cn thn la chn trn a. Nu v lu v d{i, ngi khc c nht tr vi ta
hay khng l khng cn quan trng hoc nu vi thi gian v kinh nghim h s hiu ra
iu ta mun ni th tt hn ta khng nn mt cng chng minh g c. Hy tit kim sinh
lc v{ i ch khc.
Hnh nh:
Cu bp bnh. Ln ri xung, xung ri ln, nhng ngi c~i l khng t c iu g chc
chn c. ng ngi trn na, h~y bc xung v chng minh cho h thy ci ca bn.
C cho h ngi pha bp bnh cao, trng lc s t t a h xung.
kin chuyn gia:
ng bao gi c~i l. Trong |m ng, khng iu g cn bn ci, bn ch nn trng ra kt
qu.
(Benjamin Disraeli, 1804-1881)
NGHCH O
Li l cng c ch li sinh t trong lnh vc quyn lc: l{m i phng xao l~ng, ngy
trang hnh tung ca ta, khi ta bp bm hoc ang ni di. Trong nhng trng hp ny,
mun c vic ta phi khua mi ma m vi tt c tm lng. H~y li ko i phng v{o
cuc tranh lun hn khng th pht hin thc cht ca ch tm ta. Mun ni di m t c
v ni di, bn nn t v ht sc thit tha v trung thc.
K thut ny tng cu nguy cho nhiu tay la bp, trong ting ni nh cn l{ B| tc
Victor Lustig. Ngy kia ng ta bn cho nhiu ngi vng thn qu M nhng chic hp dm,
m ng ta qung c|o l{ sao chp c tin giy. Khi khm ph mnh b la, cc kh ch
{nh ngm b hn ch khng dm bo cnh st. Song cnh s|t trng Richards ca ht
Remsen bang Oklahoma li khng phi l hng ngi d dng chp nhn b la mt 10.000
USD. ng ta c cng i tm Lustig v{ ng{y n pht hin ra s ph trong mt khch sn ti
Chicago.
Nghe ting g, Lustig m ca phng v nhn thy nng sng cha v{o bng. Hnh nh c
vn g xy ra?, hn ta bnh tnh hi.
ch , cnh st trng ht to, tao s git my. My la tao bng ci hp dm!
ng l{ c|i hp khng hot ng sao?, Lustig ra v ng}y th c.

M{y bit l n dm m{!, cnh s|t trng hm hc.
Khng th nh th c! Lm g c chuyn n khng hot ng. ng c vn h{nh n ng
c|ch khng?
Tao l{m y ht nh li my dn.
Khng, ng ~ l{m g sai ri, Lustig ni.
Sau cuc tranh lun c xoay vng vng. Nng sng t t h xung.
Lustig tin sang giai on hai ca chin thut l s: Hn tun ra tng trng nhng k thut
b lp v cch vn hnh chic hp, a vin cnh s|t trng vo m hn trn. n lc ny
cnh s|t trng c v bt t tin v{ khng cn c~i hng na. Lustig ni: c ri, ti s
hon tr ng trn s tin ngay lp tc. Ti cng s trao cho ng h s hng dn s dng
ng c|ch, v{ ti s n tn Oklahoma tn mt thy ci my hot ng tt. Bo m ng
khng mt ng xu n{o. Vin cnh s|t trng min cng ng thun. trn an, Lustig
rt ra mt xp trm t bc trm , a cho ng ta vi li chc mt k cui tun vui v
Chicago. ~ bt nng bng v{ hi lng cng, cui cng cnh s|t trng cng ra i. Nhng
ng{y sau , s|ng n{o Lustig cng xm xoi trang b|o. Cui cng hn cng thy c iu
mnh ang tm: Mt tin vn v vic bt gi, xt x, v buc ti cnh s|t trng Richards tiu
th tin gi. Lustig l{ ngi chin thng trong cuc ci v; vin cnh s|t trng khng bao
gi lm phin Lustig na.
NGUYN TC 10
TRNH K XU S, KHI XUI LY

Bn c th cht v s khn kh ca k khc trng thi xc cm cng truyn nhim nh
bnh tt vy. Bn tng mnh cu gip ngi sp cht ui, nhng tht ra bn ang th
mt chn vo tai ha. K xu s i khi run ri iu bt hnh n vi h; nhng h cng
run ri bt hnh n vi bn. Bn ch nn cng tc vi ngi hnh phc v may mn.
VI PHM NGUYN TC
Ra i nm 1818 ti Ireland, Marie Gilbert n Paris vo thp nin 1840 th vn may
bng ngh biu din ca ma. Ly ngh danh l Lola Montez (m c ta c dng mu Ty Ban
Nha xa xi), c ta tuyn b mnh l{ v cng flamenco n t T}y Ban Nha. n nm 1845 th
ngh nghip xung dc, Lola phi chuyn sang lm gi bao hng sang, v chng bao lu sau
tr thnh mt trong nhng ngi th{nh t nht Paris.
Ch mt ngi c th cu nguy cho s nghip v cng ca Lola: Alexandre Dujarier, ch t
bo c s lng pht hnh cao nht nc Ph|p, ng thi l{ ngi gi nguyn mc bnh
lun sn khu. Lola quyt ch gp v chinh phc Dujarier. Quan st thi quen mi ngy, c
thy s|ng n{o anh ta cng i qun nga. Bn thn l k s gii, sng ngy n Lola cng ci
nga i do v{ tnh c va v{o nga ca Dujarier. Chng bao l}u sau hai ngi cng ci
nga i do mi sng. t tun sau na, Lola dn vo chung vi anh ta.
C hai sng hnh phc c mt thi gian. Vi s gip ca Dujarier, Lola bt u hi
sinh s nghip ma. Bt chp nhng ri ro i vi v tr x hi, Dujarier bo cho bn b bit
sang xun anh s ci n{ng. (Lola cha cho anh ta bit rng nm ln 19 tui c tng b trn
gia nh kt hn vi mt ngi Anh, v{ do v mt php l Lola vn l v ng ta.)
Dujarier yu say m, nhng cuc i anh bt u xung dc.
Trong kinh doanh anh gp ton ri ro v bn b c th lc bt u xa lnh. C ln Dujarier
c mi d i tic, ni quy t nhiu gng mt tr giu c nht Paris. Lola i i theo
nhng Dujarier khng cho. Ln u tin sau khi chung sng, hai ngi ci v nhau, v
Dujarier n bui d tic trong tm trng nng tru. Anh ta mn ru gii su ri xc
phm Jean-Baptiste Rosemond de Beauvallon, mt nh bnh lun sn khu ni ting, c l v
ngi n{y ~ ni g ng chm n Lola. Beauvallon thch thc Dujarier sng tay i
ngay sng hm sau. Dujarier xin li nhng Beauvallon khng chu nn cuc song u vn
din ra. V Beauvallon thuc nhm x th h{ng u Php nn Dujarier gc ng~. Nh th
kt thc cuc i ca chng trai tr trin vng nht Paris. Lola sp v gi bit kinh
thnh.
Nm 1846 Lola c mt Munich, ni c ta quyt nh ve vn v chinh phc nh vua Ludwig
x Bavaria. C pht hin ra cch tt nht tip cn Ludwig l{ thng qua s quan ty ph|i, B|
tc Otto von Rechberg, ngi ni ting ho sc. Ng{y kia khi b| tc ang dng ba sng
qun c ph l thin, Lola ci nga ngang qua v{ ri ro ng~ nga nn t sng soi ngay
di ch}n Rechberg. B| tc lt t ngi p dy, sau ha s tin dn n{ng n nh
vua.
Rechberg sp xp bui din kin, nhng khi ng ngoi tin snh, Lola nghe vua bo l ng
qu bn nn khng th tip mt ngi l n xin n hu. Lola t ngt chy thng vo trong
v{ x y vi lnh canh. Vt |o trc c ta rch toc v{ trc s ng ngng ca mi ngi,
c bit l{ nh{ vua, ph ra l l hai qu ngc trn. Lola c chp nhn din kin. Nm
mi lm gi ng h sau c ta bt u biu din trn sn khu Bavaria. Gii bnh lun bo
ch ph phn d di, nhng vua vn cho t chc biu din tip.
Theo chnh li ca ng ta, th Ludwig ~ b Lola m hoc. ng bt u xut hin trc
cng chng vi Lola m ly cnh tay, ri ng mua mt cn h cho nng i l sang trng
nht Munich. Mc d ni ting hay l tay tn tin v khng h chi ngng, nhng b}y gi
Ludwig li xi x mua qu cho Lola, ri li cn l{m th tng nng. Tr th{nh nht i phi,
ch u hm s|ng mai Lola c phng ln {i danh vng.
C nng bt u |nh mt nim v chng mc. Sng hm n i ci nga do chi, Lola
bc mnh khi c mt lo k s i kh| chm trc mt. V ng cht m~i khng qua c,
c ta dng cn roi qut ng. Ln kh|c Lola cho ch i do nhng khng buc dy nn ch
cn ngi i ng. Thay v mng ch, c ta cn dng xy xch qut ngi ta. Tuy c ting
tm l{ l~nh m nhng c d}n Bavaria vn phn n trc nhng h{nh ng nh th v
kin ngh ln nh vua. Tuy nhin Ludwig mt mc bnh vc tnh nhn, thm ch cn nhp
tch cho c nng. Cc quan cn thn c gng thc tnh nh{ vua, nhng ngi no ch trch
Lola th b ngng chc ht sc n gin.
Nhn dn Bavaria tng yu mn nh vua song gi }y li cng khai bt knh ng. Nhng
mc, vua cn phong tc cho Lola v xy cho nng mt cung in mi. Lola bt u hc i
lm chnh tr, c vn cho Ludwig v quc sch, tr thnh quyn lc h{ng u trong vng
quc. C nng ngy cng ln sn vo ni cc, v xem nhng b trng khc khng ra g. Hu
qu l nhiu cuc ni lon bng ln khp ni. Tng l{ vng t bnh yn, gi }y Bavaria
ang trn b vc ni chin, sinh vin xung ng biu tnh h to khu hiu Tng c
Lola!
n th|ng Hai nm 1848, cui cng Ludwig khng cn chu ni p lc nn cam lng yu cu
Lola ri khi Bavaria tc khc. C ta ng thun vi iu kin kh nhiu tin. Sut nm tun
sau , nh}n d}n vn cn phn n vi nh vua, v sau thng Ba, vua phi thoi v.
Lola Montez di tr sang Anh Quc. iu c ta cn hn ht l mt t c|ch {ng ho{ng, v
mc d l gi c chng (Lola vn cha thu xp c v ly d vi ng chng ngi Anh ~
ci nhiu nm trc ), c ta vn ngm ngha George Trafford Heald, mt s quan qu}n
i y trin vng, ng thi l con trai mt lut s ni ting. Tuy nh hn Lola n mi
tui, tuy c th chn v gia nhng thiu n xinh p v giu sang nht nc Anh, Heald
vn yu Lola m mt. H l{m |m ci nm 1849. B cnh st truy lng v tnh trng song
hn, Lola r Heald b trn sang T}y Ban Nha. Sang bn mi vic tr nn ti t, h ci
nhau d di v c ln Lola g}y thng tch cho Heald bng dao. Cui cng c ui anh
chng di gi ra khi nh. Tr v Anh Quc, Heald ~ mt v tr cao qu trong qu}n i. B
cng ng ngi Anh ty chay, anh ta phi lu lc tn B {o Nha v sng tht ngho kh.
V{i th|ng sau anh qua i trong tai nn ng thy.
Bit cuc i sng gi ca Lola, c ngi t chc xut bn quyn t truyn ca c nng, v
v{i nm sau anh ta ph| sn.
Nm 1853 Lola sang California, kt hn vi mt thanh nin tn Pat Hull. Quan h mi ny
cng b~o t|p khng km nhng quan h trc , v{ c ta b Pat i ly chng khc. Pat tht
vng quay sang ru ch, suy sp tinh thn ko di bn nm n khi anh ta qua i khi hy
cn tr.
n nm 41 tui, Lola cho ht mi qun o trang sc sang trng v{ hng v o. C
thng i khp nc M thuyt ging nhng ch tn gio, nhng dp nh th c mc
to{n trng, trn u c vt trm trng ging vng h{o quang. C ta qua i hai nm sau
.
Din gii
Lola Montez dng mu mo quyn r {n ng, song quyn lc c ta i vi h cn vt
trn c vn thn xc. Chnh sc mnh c| tnh c ta ~ gi h trong cn m mui. {n ng
b cun ht v{o cn lc xoy m c ta khuy quanh mnh. H cm thy ri bi, chao o
nhng cng cm xc do c to ra li cng khin cho h c sc sng mi.
Nh i vi trng hp ly nhim, cc vn ch trm trng thm theo thi gian. Ci
nghip bt n ca Lola dn dn hng sang nhng ngi tnh. H cm thy mnh b sa ly
vo nhng vn ca c ta, song v tnh cm s}u m, h li mun ra tay ngha hip.
chnh l{ im sinh t ca cn bnh v khng ai c th cu ri cho Lola c c. Nghip
chng ca c ta qu nng n. Ngi {n ng n{o nhng tay v{o xem nh b ha. T dng
hn ta phi hng chu nhng tai ha t trn tri ri xung. Ci cng nghip cn l}y sang
c gia nh v{ bn b hn, hoc, nhng trong trng hp Ludwig, cn lan ra c quc gia.
Gii php duy nht l phi on nghip, nhanh chng ct t quan h cng sm cng tt,
nu khng s sp hon ton.
Khng ch c ph n mi ly nhim c nghip cho ngi khc, v s ly nhim khng phn
bit gii tnh. Sc ly nhim ny xut pht t s bt n bn trong ri pht tit ra ngoi,
chiu tai ging ha xung ch th. Gn nh l{ mt nguyn ph ri v hy dit. Bn
khng nn mt th gi nghin cu bnh l ca dng ngi hay lm ly nhim y, bi v
bn s ph phm c i ch nn rt kinh nghim thi. Khi cm thy mnh ang i din vi
dng ngi nh vy, bn ng tn nhiu li, ng th cu gip h, ng gii thiu h vi
bn b, nu khng bn s sa li. Hoc bn trnh tip xc vi dng ngi , hoc bn gnh

mi hu qu.
CT TY CA NGUYN TC
Quanh ta c nhng ngi bt hnh v hon cnh ~ vt qu tm kim sot ca h, h xng
|ng c thng cm v{ gip . Nhng ngo{i ra cn c dng ngi lun chiu iu xui xo
v tai ha, c th v h{nh ng ca h gy bt n v nguy hi n ngi khc. S l qu tuyt
vi nu ta c th n}ng h, thay i s phn h, nhng thng khi chnh s phn h li
cui cng ly nhim sang ta khin ta phi v ly. L do tht n gin con ngi rt nhy
cm vi nhng tm trng, cm xc, v thm ch c|ch suy ngh ca nhng ngi m h ln la.
Nhng ngi ~ c s phn bt hnh v bt trc c sc truyn lan rt mnh, bi v tnh cch
v cm xc ca h rt mnh. H thng ra v mnh l nn nhn, khin ngi i din thot
tin kh nhn ra chnh h mi t gy tai ha. Bn cha kp nhn chn ra vn ca h th
~ b v ly.
Bn nn t hiu th n{y: Trong tr chi quyn lc, vic ta hp tc vi ai cc k quan trng.
L hp tc vi dng ngi ly nhim k trn, ta s ph phm thi gian v sinh lc qu bu
vng vy thot ra. V mt khi tho|t c ri, ta s li cm thy ti li di mt ngi
kh|c. ng bao gi |nh gi| thp nhng nguy him ca vic ly nhim.
C nhiu loi ngi hay gy tai ha cho k kh|c, nhng qu|i |c nht l dng cm thy bt
mn trin min. Cassius, tn La M~ }m mu chng li ho{ng Caesar, lun bt bnh v lng
ganh t su xa. Hn khng chu c nhng ai gii hn mnh. C l ~ nhn thc c nt
cay c khng cng ca Cassius nn Caesar khng giao chc php quan cho hn m giao cho
Brutus. Cassius p hn th v p , n ni tr th{nh cn bnh. L{ ngi tn th nguyn
tc cng ha, bn th}n Brutus cng khng thch ch c ti ca Caesar. Phi chi kin
nhn ch i thm t lu, Brutus s nm quyn La M~ sau khi Caesar qua i, t tha h
ha gii nhng tai hi ca chnh th c t{i. Nhng Cassius li thng xuyn ly nhim
him khch, ng{y m rt v{o tai Brutus nhng cu chuyn v tc hi ca Caesar. Cui cng,
hn thuyt phc c Brutus tham gia }m mu thch kh|ch. l{ bc u ca bi kch ln.
S tr|nh c bit bao tai ha nu Brutus cnh gi|c c sc mnh ca ly nhim.
Vi s ly nhim, ta ch c gii php duy nht l{ c|ch ly. Nhng thng khi ta nhn ra c
vn th ~ qu| tr. Mt Lola Montez s trn p ta bng tnh cch mnh lit. Mt Cassius
s d d ta bng tm lng bc bch v xc cm nhit thnh. Ta t v ra sao i vi nhng
virus qu quyt nh th? Bng c|ch |nh gi| thin h qua t|c ng ca h i vi nhng
ngi xung quanh, ch khng qua cc l do m h bin minh cho vn ca h. Ta c th
phn bit h qua nhng tai ha m h t chuc ly, qua qu kh sng gi ca h, qua sc
mnh ca tnh cch h, ci tnh cch cun ht ta mnh lit v lm ta mt ht tnh to. Hy
cnh gi|c i vi nhng triu chng ly nhim va k, hy hc cch pht hin iu g bt
n trong tia nhn ca h. V quan trng hn c l bn ng thng xt. ng cha tay cu

gip ri cng cht chm.
T|c ng ca s ly nhim cng c th xy ra mt khc, v c l d nhn ra hn: C nhng
ngi s n }u th{nh cng n , lun gp may v tnh tnh vui v, hng h|i t nhin,
thng minh dnh ng. H l ngun vui, v ta nn hp tc vi nhng ngi nh th chia s
s thnh vng m h li cun v mnh.
iu va k khng ch ng cho s vui v v thnh cng: Mi th|i tch cc u t|c ng
n ta. Tnh tnh Talleyrand c nhiu nt l lng v{ |ng s, nhng hu ht u nhn nhn
rng ng hn hn mi ngi v nt duyn dng, s hp dn qu phi v tinh t. Tt nhin
ng xut thn t mt trong nhng dng qu tc l}u i nht nc Php, tuy nhin ng dn
th}n s}u xa v{o con ng dn ch u tranh cho chnh th cng ha, nhng d sao ng
vn lu gi t|c phong thng lu qu ph|i. Ngi ng thi Napolon c nhiu nt
ngc li vi ng xut thn t gia nh nng d}n o Corse, ho{ng vn lm l v khim
nh, thm ch hung bo.
Napolon khng thn phc ai hn Talleyrand. Ho{ng c ao c lng mi ngi nh v
b trng ca mnh, c s d dm v kh nng quyn r ph n nh ng ta, v{ lun tm
cch gi ng ta quanh mnh thm thu nt vn ha m{ mnh khim khuyt. Nu cn tip
tc tr v chc con ngi Napolon s thay i. Mi nt th thin s dn d mm mi i nh
thng xuyn tip xc vi Talleyrand.
Ta hy tn dng kha cnh tch cc ca s thm thu ny. Nu chng hn bn th}n ~ l keo
kit th ta khng th vt qua gii hn n{o , v ch c nhng tm hn cao thng mi t
n s v i m thi. Vy ta nn hp tc vi nhng ngi bao dung, ri h s truyn s bao
dung y cho ta, s ci m nhng g ke re cc rc trong ta. Nu tnh ta u ut th hy kt bn
vi ngi vui v. Nu ta c khuynh hng c c th h~y p mnh chi vi nhng ngi
thch giao du. ng bao gi kt giao vi nhng k c cng nhc im nh mnh h s
tng cng nhng tr lc cn ngi ta. Gn mc th en, gn n th s|ng. l{ quy lut ca
cuc i, s em n cho ta cn nhiu li ch hn l{ tt c phng tr liu trn ton th gii.
Hnh nh:
Con virus: Bn khng th thy, n chui vo l chn lng hi no bn khng h hay, m thm
ly lan dn. n lc pht hin c th n ~ n s}u trong c th bn.
kin chuyn gia:
Hy tp cch pht hin ngi c duyn may c th chn la giao du, v{ ngi b vn ri
m{ tr|nh n. l{ loi bnh ht sc truyn nhim. ng bao gi m ca cho bt hnh,
d l bt hnh nh nht, nu khng nhiu bt hnh khc s c nc ko v{o theo ng
cht v s khn kh ca ngi khc.

NGHCH O
Nguyn tc ny khng chp nhn nghch o no c. N ng cho mi lc mi ni. Bn s
khng c g khi lin i vi nhng ngi truyn cho bn ni kh ca h. Ch nn giao du
vi ngi vn cng hng may mn v sc mnh. Ai pht l nguyn tc ny, khi tai
ha xy n th rng chu.
NGUYN TC 11
LM CHO NGI KHCPH THUC MNH

Mun gi vng c lp, bn phi l{ ngi c cn thit, c yu cu. Mi ngi cng da
vo bn th bn cng rng ng thao tc. Mi ph thuc vo bn c hnh phc m no
v bn khng vic g phi s. ng bao gi dy h n mc h c th t lp m khng cn
mnh.
VI PHM NGUYN TC
Vo thi Trung c, c mt condottiero (tng |nh thu) cu th trn Siena thot khi
mng vut ngoi bang. Vy c d}n Siena l{m g tng thng ng ta mt cch xng
|ng? Khng tin bc hay vinh d no c th snh vi vic gn gi c t do ca mt th
trn. C ngi ngh bu ng ta lm th trng, nhng sau khi ngh li th mi ngi bo
nh th h~y cn cha . Cui cng c mt ngi ngh nn git ng ta cht tn vinh
v th phng nh mt v thn h mnh. Mi ngi u ng v thi hnh.
B| tc Carmagnola l mt trong nhng condottieri dng cm v{ nng lc nht. Nm 1442
khi ~ gi{, ng l{m vic cho thnh ph Venice, vn ang l}m chim lu di vi thnh ph
Florence. ang trn mc, ng c lnh tr v Venice. D}n chng n tip ng tht long
trng v huy hong. Theo chng trnh th m hm y Carmagnola s n ti vi quan tng
trn ti t dinh. Tuy nhin trn ng n dinh ng thy qu}n lnh a mnh theo li khc
mi khi. Va bng qua Cu Than th, ng t nhin nhn ra l h ang |p ti mnh n
nh giam. ng b vu co mt ti g v{ ch ngay sng hm sau ti qung trng San Marco,
trc |m ng kinh h~i khng hiu ti sao s phn ng thay i bi thm nh th, ng b
chm u.
Din gii
Nhiu nh condottieri thi Phc hng Italia u chu chung s phn vi thnh hong
Siena, cng nh B| tc Carmagnola. H |nh trn no thng trn , em vinh quang v
cho ch nh}n, ri sau b lu {y, tng giam, hoc hnh quyt. Vn khng phi l s
v n, m{ l{ v{o thi Italia c qu| nhiu condottieri t{i ba v{ dng cm nh h. H l
nhng thnh phn c th thay th. Nu git h i th gii ch nhn chng mt g c. Trong
khi nhng condottieri trng lo ngy cng hng mnh, li sinh thi vi vnh thm n{y
n. Gii ch quyt nh thanh ton h mn ngi r hn, tr khe hn. B| tc
Carmagnola phi chu s phn nh vy v trc ng tng t ra qu| c lp. ng cho rng
quyn lc mnh c l{ ng nhin, m{ khng bit sp xp mnh thc s tr thnh khng
th thiu.
l{ s phn (hy vng l cp t tn bo hn) ca nhng ai khng l{m cho ngi khc
ph thuc mnh. Khng chng th chy s c ai ngang t{i ngang sc anh nhng tr khe
hn, t tn km hn, v{ t l{ mi e da hn.
Hy tr th{nh ngi duy nht l{m c vic ang l{m, v{ sp xp sao cho ch nhn bn tr
th{nh ngi ng hi ng thuyn, nh th h khng th no thiu bn c. Nu khng,
s c ngy bn buc lng phi bc qua cy Cu Than th.
TUN TH NGUYN TC
Khi tr thnh thnh vin ngh vin Ph v{o nm 1847, Otto von Bismarck mi c 32 tui,
cha c ng minh hay bn b no. Nhn quanh, ng bit mnh s khng lin minh vi phe
ci cch hay bo th trong ngh vin, khng kt b vi bt k b trng no, v chc chn
khng vi nhn dn. Bismarck lin minh vi vua Frederick William IV. }y l{ s chn la
k quc (ni nh th hy cn nh) bi v lc y quyn lc nh{ vua ang v{o thi k suy yu
nht. L{ ngi nhu nhc v khng c quyt, nh{ vua thng nhng b phe ci cch. Vua
nh ngi khng c xng sng, v{ l{ in hnh ca th m Bismarck ght nht, c v mt
con ngi ln chnh tr. Vy m{ Bismarck ng{y m ly lng vua. Khi cc ngh vin ph phn
nhng h{nh ng m ca vua, ch mi Bismarck ng ra bnh vc.
Cui cng cuc u t ~ sinh li: nm 1851 Bismarck c chc b trng trong ni cc
nh vua, chng hn nh cng c qu}n i, cng li p lc ca phe ci cch, ni chung l
l{m ng nh nhng g ng ta mun, Bismarck cn t|c ng vo tnh thiu t tin ca nh
vua, khch tng vua kin quyt hn v{ tr v vi lng t ho. V dn dn ng ta phc
hi c uy quyn cho vua, cho n khi ch qun ch mt ln na tr thnh th lc
mnh nht nc Ph.
Vua Frederick bng h{ nm 1861, ngai v{ng v tay ngi em l{ William. T}n vng rt ght
Bismarck v mun y ng ta i tht xa. Nhng William cng ri v{o tnh hung trc kia
ca Frederick: k th y dy ang mun bo mn quyn lc t}n vng. William ~ mun
thoi v cho rnh n, cm thy mnh khng sc mnh nm gi v tr nguy him v bp
bnh n{y. Nhng mt ln na Bismarck li ng vin vua. ng ta ng h v to thm sc
mnh cho vua, thc gic vua ra nhng quyt nh cng rn v dt khot. Dn dn vua ph
thuc vo cc chin thut nng tay ca Bismarck y li k th, v phi ngm b hn
phong Bismarck lm th tng. Hai ngi thng tranh ci v cc chnh sch Bismarck
bo th hn nhng nh{ vua nhn thc s l thuc ca mnh. Mi khi b th tng hm
da t chc th vua li phi gt u vi nhng chnh s|ch do ng ta a ra. Trn thc t
chnh Bismarck l{ ngi thit lp chnh sch quc gia.
Nhng nm sau , vi t c|ch th tng nc Ph, Bismarck quy t nhiu bang ngi c
hp thnh mt quc gia thng nht. n thi im ny, ng ta li ng vin nh vua chp
nhn tr th{nh ho{ng nc c. Nhng tht ra chnh Bismarck mi t n im cao
quyn lc. L cnh tay phi ca ho{ng , l{ tng quc ca ch v{ c phong tc cao
qu nht, Bismarck iu khin tt c mi th trong triu.
Din gii
Hu ht cc chnh khch tr v tham vng vo thi nc c thp nin 1840 s hp tc
xy dng c s quyn lc vi nhng phe no mnh nht. Nhng Bismarck li quan nim
khc. Hp tc vi k nm quyn cha chc ~ khn ngoan: H s nut chng ta, nh quan
tng trn Venice nut chng B| tc Carmagnola. S khng ai n di trng ta nu h
thc s hng mnh sn. Nu c nhiu tham vng, bn nn tm n nhng vua cha hoc
ch nh}n ang yu th, min l bn to c vi h mt tng quan ph thuc. Bn s tr
thnh sc mnh, tr khn, v{ xng sng ca h. Bn tht quyn lc bit bao! V nu tng
kh bn i, nguyn c c s sp .
Chnh hon cnh mi buc ngi ta phi chu php. Ngi ta ch phn ng khi b p lc.
Nu bn khng t ngi khc vo th phi cn n bn, th bn s b {o thi ngay c hi
u tin. Nu ngc li bn nm c quy lut ca quyn nng v{ l{m cho ngi khc phi
l thuc bn c li ch, th bn cn bn vng hn c ch nhn ca bn, nh trng
hp Bismarck. Bn s c tt c mi li th n cng vi quyn nng m{ khng phi canh
cnh v nhng lo }u i km vi v tr ng ch.
Do mt ng qu}n vng khn ngoan s tm mi
cch sao cho tt c tng lp dn chng, trong bt k
tnh hung n{o cng phi ph thuc v{o Nh{ nc v
ph thuc mnh; ch nh th h mi lun trung thnh.
(Niccol Machiavelli, 1469-1527)
CT TY CA NGUYN TC
Quyn lc ti thng l loi quyn lc khin mi ngi phi tun th ta. Khi no ta thc
hin c iu m{ khng cn o p dn chng hay lm h thit hi, khi no h t nguyn
lm theo nguyn ca ta, th lc ta t c loi quyn lc bt kh xm phm. Cch tt
nht th{nh t v tr l{ to ra tng quan ph thuc. Ch nhn cn ta gip ; hn
yu, hoc khng th h{nh ng m khng c ta; ta dn thn vo cng vic ca hn s}u m
n mc nu sa thi ta hn s v v{n kh khn, hoc t ra cng mt rt nhiu thi gian qu
b|u {o to k thay th ta. Mt khi tng quan n{y c thit lp xong, ta s th
thng phong, s git dy cho ch nhn lm theo ta mun. l{ trng hp kinh in
ca vic bung rm nhip chnh. Bismarck chng cn nng tay vua phi vng li. ng ta
ch n gin nhn nh rng mnh s ra i nu khng t c iu mong mun, lc mc
vua quay cung trong cn lc xoy. Qu nhin sau vua phi khiu v theo s |nh nhp
ca Bismarck.
ng nh h{ng vn ngi khc lm tng rng hnh thc ti hu ca quyn lc chnh l s
c lp. Ni quyn lc l phi ni n tng quan gia ngi v{ ngi; bn lun cn c ai
l{m ng minh, lm tt th, thm ch lm mt ch nh}n nhu nhc mn lm mt
tin. Ngi ho{n to{n c lp l{ ngi sng trong ci chi gia rng anh ta c quyn ti
lui thoi m|i, nhng chc l khng c quyn lc. iu tt nht m bn c th hy vng l
nhng ngi khc l thuc bn n mc bn hng th mt loi c lp ngc: V h cn
c bn nn bn c t ti.
Vua Louis XI nc Ph|p l{ ngi tin d oan v{ rt sng i mt chim tinh gia. V ny cho
bit trong vng tm ngy, trong triu nh nh{ vua s c mt qu nng qua i. Khi vic
din ra ng nh tin o|n, Louis ht sc s hi, cho rng hoc nh{ chim tinh ~ |m s|t
qu nng chng minh mnh ng, hoc t{i nng ng ta qu| xut chng v tr thnh
mi e da i vi vng quyn. Nhng d ri v{o trng hp n{o th ng ta cng phi
cht.
Ti hm n Louis dn ng ta n gp ti mt th|p cao trong ta l}u {i. Cn v c dn d
khi no thy vua ra du th p v{o n bt nh{ chim tinh v{ qung ngay ra ca s. Khi nh
chim tinh n ci cho xong, Louis vi ra du v hi: Khanh bo rng mnh bit chim
tinh v{ o|n c s mng ngi khc, vy khanh ni trm nghe s phn ca khanh v th
mng l{ bao?
Mun t}u, thn s qua i ba ng{y trc khi b h bng h{, nh{ chim tinh |p. Vua
khng bao gi dm ra du na. Nh chim tinh thot cht. Louis XI khng ch bo v k
lng sinh mng ng ta, m cn ban nhiu bng lc cng vi s chm sc ca nhng quan
ng y gii nht triu nh.
Sau khi Louis bng h{, nh{ chim tinh vn cn sng tip nhiu nm, cho thy ng km ti
tin o|n nhng li nm chc quyn nng.
Trng hp k trn l v d in hnh: H~y l{m ngi khc ph thuc vo bn. Khng dm
tng kh bn v s tai ha, thm ch s mt c mng sng, ch nhn ca bn s khng dm
th th|ch nh mnh. C nhiu c|ch t n v tr u tin , m{ tt nht l nn c thc
ti v k nng s|ng to khng th thay th.
thi k Phc hng, mt ha s khng th{nh t c v gp cn ngi ch yu l khng tm
ra ng ngi bo tr. Nhng Michelangelo li gii giang hn ng nghip mt ny:
Ngi u ng chnh l{ c gi|o ho{ng Julius II. Nhng ng{y kia hai ngi li ci nhau
v vic xy dng sinh phn bng cm thch cho gio hong, v Michelangelo chn nn ri
b kinh th{nh La M~. Trc s ngc nhin ca nhng ngi thn cn, gio hong khng
nhng khng sa thi Michelangelo, m{ cn cho ngi tm ng. Khi tm c ri, tuy bng
ging iu kh cao ngo, nhng qu tht gio hong ni n Michelangelo quay li. Gio
hong bit rng cc nh danh ha c th tm ra ngi bo tr kh|c, nhng chnh bn thn

mnh s khng bao gi c mt Michelangelo th hai.
Bn khng nht thit phi t{i nng nh Michelangelo, ch cn c c mt k nng hn hn
nhng ngi khc. Bn phi xy dng c mt hon cnh, m{ theo bn lun c th u
qun ch kh|c, nhng ngc li ch nhn bn li khng th tm ngi c t{i nh bn. V
nu bn l k khng phi thc s thit yu, th bn phi tm c|ch cho mi ngi nhn
thy rng khng th thiu mnh. Nu to c ci v bc k nng v{ tri thc chuyn mn,
bn s rng ng lm cho cp trn tng l gung my khng th chy tt nu khng c
bn. i li, nu cp trn thc s ph thuc bn, th r rng bn cng d thao tng.
l{ ngha ca vic an cho nhng s phn vo nhau: Ging nh d}y leo, bn qun ly
ngi nm quyn lc, nh th nu h nh dt b bn th bn thn h s b thit hi. Nhiu
khi bn khng cn phi qun ly ch nhn, v s c ngi kh|c l{m ng tc ny, trong
chng mc m{ ngi y cng thit yu cho h thng.
Ngy kia Harry Cohn, ch tch hng phim Columbia Pictures, c nhm cn b thuc
quyn bo hung tin: Mt nhn vin ca hng, nh bin kch John Howar Lawson, b t co l
theo ch ngha Cng sn. Lc y l{ v{o nm 1951, khi phong tr{o b{i cng Hollywood
ang nh cao. Ban gi|m c phi sa thi ngay nh bin kch, nu khng s b chnh ph
lm kh.
Harry Cohn khng phi l{ ngi c t tng ci m phng khong g, tri li ng l{ ng
vin Cng ha kin nh. Chnh kh|ch c ng ngng m nht l{ Benito Mussolini, ngi
m ng tng thm ving, v{ cho ng khung nh treo trn tng vn phng l{m vic. Nu
ght ai cay ng, Cohn mng hn l{ Thng cng sn khn kip.
Song nhm cn b rt ngc nhin khi Cohn khng nh ng s khng sa thi Lawson. Nh
bin kch c gi li khng phi v t{i nng Hollywood rt nhiu nh bin kch t{i nng.
Lawson khng b sa thi l nh phn ng dy chuyn: ng ta chuyn dng kch bn dnh
ring cho Humphrey Bogart, m Bogart li l minh tinh ca hng Columbia. Nu gy rc ri
vi Lawson, Cohn s mt i mi quan h v v{n sinh l~i. Tnh i tnh li, mi quan h ny
mang li cho Cohn nhiu li ch, ng ta chu tai ting l dm gin mt chnh quyn.
Henry Kissinger c ci ti xoay s sng cn qua nhng cuc thanh to|n m|u u
ri trong ni b Nh Trng di thi tng thng Nixon. c nh th khng phi v ng l
nh ngoi giao li lc cn nhiu nh{ thng lng ti ba khc cng khng v ng n c|nh
vi tng thng. Tht ra gia hai ngi vn c trc trc ny n. Kissinger sng c qua bao
bo tp l bit cch t gn mnh s}u m vo nhiu lnh vc ca cu trc chnh tr, cho nn
nu vng ng ta mi th s hn lon ngay. Quyn lc ca Michelangelo l th quyn lc tp
trung, da v{o t{i nng mt c th, cn quyn lc ca Kissinger mang tnh bao qut. ng ta
dnh lu vo qu nhiu ban b v kha cnh, n ni s dnh lu ny tr thnh l bi trong
tay ng. V v tr n{y cng gip ng c nhiu ng minh. Nu bn xoay x to c cho
mnh mt u th nh vy, th ai mun sa thi bn hn l{ ngi c ri ro a vi la c

kh nng l{m ch|y lan mi tng quan kh|c. Tuy nhin hnh thc quyn lc tp trung li
to cho bn s}n chi rng ln hn, nhiu t do hn l{ quyn lc dn tri, bi v ngi nm
c quyn lc y khng da vo mt ch nhn nht nh, hoc mt v tr quyn lc nht
nh cho s an nguy ca mnh.
Trong s nhiu c|ch l{m ngi khc ph thuc mnh, c chin thut gi l tnh bo b mt.
Nm c b mt ca ngi khc, bit c nhng iu h mun giu gim, xem nh s
phn h gn lin vi s phn bn. S t ai d|m ng n bn. thi i n{o cng c nhng
tay trm mt v nm c v tr va k. H c th kin to hoc ph trut mt ng vua,
hoc, nh trng hp J. Edgar Hoover, mt v tng thng. Nhng vai tr n{y qu| nhiu bt
trc v khc khoi u lo nn ci quyn lc xut pht t cng c th t trit tiu. Bn
khng th ng yn, th quyn lc lm g nu n khng lm bn an tm?
iu cnh bo cui cng: ng tng h ph thuc vo bn th cp trn s yu mn bn.
Hn c th va s va ght bn. Nhng nh Machiavelli tng ni, chng th{ ngi ta s
mnh cn hn l{ ngi ta thng. H s, bn cn c th kim so|t c, cn h thng th
bn b tay. L thuc vo loi cm xc tinh t v d thay i nh tnh yu hay tnh bn, bn
ch t bt an m thi. Chng th{ ngi khc l thuc v s phi gnh chu hu qu khi
mt mnh, hn l{ v mun thng yu k cn.
Hnh nh:
Dy leo nhiu gai. Pha di th r d}y leo n s}u v{ lan rng trong t. Pha trn pht trin
khp nhng bi cy khc, qun quanh cy ci, tr ct, ca s Mun bt ph| |m d}y leo
tht tn cng m nhiu khi cn try xc v chy mu, chng th{ cho n leo t do.
kin chuyn gia:
Hy khin cho ngi khc ph thuc vo bn. S ph thuc y nhiu li ch hn l{ th|i
lch s vi nhau. Thin h h n xong th qut m. Mt khi s ph thuc khng cn th l
ngha khun php cng mt theo, k c s tn trng. Bi hc u tin m kinh nghim cn
dy cho bn l{ lun hng v pha trc v{ ng bao gi t m~n, cho ngay c mt k
vng gi phi lun cn thit n mnh.
NGHCH O
Nhc im ca vic khin cho ngi khc ph thuc vo mnh l trong chng mc n{o
ta cn ph thuc vo h. Nhng nu c gng vt qua c tnh hung c ngha l{ ta
tng kh h - ngha l{ ta ng mt mnh, khng ph thuc ai c. chnh l{ ng li theo
kiu c quyn ca mt J. P. Morgan hoc John D. Rockefeller loi tr mi ngun cnh
tranh c th ton quyn kim sot. Bn thng lnh c th trng th cng tt cho bn.
Nhng khng c c lp no m khng phi tr gi. Ta buc lng phi t c lp. Sc mnh
ca c quyn nhiu khi quay ngc vo trong, t hy dit di sc p ni b. c quyn
cng dy ln on gin, l{m cho c|c ch th lin kt li vi nhau chng li c quyn. Xu
hng ton quyn kim sot nhiu khi g}y ra nt ch khng my li ch. S tng thuc
vn l quy lut chung, cn c lp ch l ngoi l him hoi v sinh t. V vy tt hn ta nn
t mnh vo v tr ph thuc ln nhau. Nh th ta s khng b sc p m k ngi trn nh
cao thng b, v thc cht ngi ngi trn bn s l thuc bn, bi v hn cn n bn.
NGUYN TC 12
S DNG NHN NGHAC LA CHN

Mt nc c c v trung thc v{ lng thin s che y hng t hnh ng bt lng.
Nhng ng tc tt bng v bao dung s h thp s cnh gic ca nhng ngi a nghi
nht. Mt khi s trung thc c la chn ca bn ~ to ra mt ch h trn gip b ca i
phng, bn s tha h |nh la v thao tng h. Mt mn qu{ ng lc nh con nga
thnh Troy s |p ng cho cng mt mc ch y.
TUN TH NGUYN TC
V{o nm 1926, mt ngi cao ku n mc bnh bao xin vo gp Al Capone, tn gng-t
c mi ngi knh s nht thi by gi. Ni ting Anh ging u chu, ng ta t gii thiu
l{ B| tc Victor Lustig. ng ni nu Capone cho mn 50.000 USD th ng s lm mt li
mt. S tin rt ln, nhng khng thm v{o }u so vi ti sn mnh mng ca Capone.
Tuy nhin hn khng phi hng ngi sn sng mang mn tin ln u t v{o ngi l. Hn
nhn v b| tc li ln na: V n{y c iu g kh|c ngi phong cch qu phi, c ch
lch lm v cui cng Capone chp nhn chi lun. Hn t tay m tin v trao cho Lustig:
OK, hai th|ng sau ng a li ti gp i. Lustig nhn tin xong ra v, i ngay n ngn
h{ng Chicago mn ngn kt st ct ht tin v{o y, sau trc ch New York, ni ng
ang d{n dng vi v hi ra tin khc.
Nm mi ng{n -la nm yn trong kt st. Lustig cng chng nhc nhch ngn tay n{o
lm cho chng sinh li. Hai thng sau ng ta tr v Chicago ly tin ra ri n xin gp Al
Capone. Nhn thy tn cn v mt lnh bng, Lustig mm ci bit li ri ni: Xin ng vui
lng nhn cho s tic nui su sc nht ca ti, tha ng Capone. Ti rt tic khi phi bo
co ng rng k hoch ~ tht bi Ti ~ tht bi.
Capone t t ng ln. Cp mt rc la, hn ngh xem nn qung x|c ng{i b| tc on
sng n{o }y. Nhng t nhin b| tc cho tay v{o ti |o kho|c, rt ra 50.000 t ln
b{n. Tha ng, }y l{ mn tin ca ngi, khng thiu mt xu no. Mt ln na, ti thnh
tht xin li. Qu ti ht sc ngng ngng. Mi vic ~ khng din ra theo . Ti rt mun
lm cho mn tin ny sinh li gp i, cho ng v{ cho bn thn ti th c tri l ti cn kp
lm song k hoch ~ khng nh nh.
Capone bi ri ngi phch xung gh b{nh: Ti bit ng l tay la o, b| tc . Bit ngay
t khi ng bc v{o }y ln u. Ti ngh hoc mnh s c gp i s tin ny, hoc mt
trn gi. Nhng gi }y mang tr li n cho ti th y. Mt ln na xin ng nhn cho
ti li co li ch}n th{nh, tha ng Capone, Lustig va cho va cm nn bc i. Tri i,
ng lng thin tht! Capone ni to. Nu ng ang kt tin, th }y cm tm nm ng{n i.
Capone rt ra nm t mt ng{n trong xp nm chc ng{n. B| tc c v sng s, ri ci
rp mnh lp bp cm n, cm tin ra v.
Nm ng{n l{ mc ch m{ Lustig ngm ti ngay t u.

Din gii
B| tc Lustig, k ni c nhiu ngn ng, k t ho v trnh vn ha v{ tao nh~, l{
mt trong nhng ng trm la o thi nay. ng ni ting bi s liu lnh, gan d, v quan
trng hn c, l{ s hiu bit t}m l con ngi. ng c th |nh gi| mt ngi trong vi
pht, khm ph nhng nhc im ca ngi y, dng nh ng c radar pht hin k
c tin. Lustig bit rng hu ht ai ai cng c t}m l phng bn la o v{ ph| |m. Cng
vic ca tay i bp chnh l lm xao lng s phng th .
Cch chc n lm nn nhn bt phng chnh l ra v chn thnh v lng thin. Ai m
li n nghi ng mt ngi b bt qu tang ang lng thin c ch? Lustig tng nhiu ln
p dng s lng thin c tuyn chn, nhng vi Capone th ng ta dn xa thm mt cht.
Khng c tay la o bnh thng no dm gi mt tr la c . Hn ta s chn con mi
hin hu nhu m, v nhng con mi nh vy s ngm b hn m{ khng d|m ku ng. Cn
vi Capone, th la Capone i, ri t nay n cui cuc i (hoc nhng g cn st li ca
ci gi l cuc i ) bn s trm lun trong ni s h~i. Nhng Lustig hiu rng mt ngi
nh Capone khng lc n{o m{ khng nghi ng ngi khc. Xung quanh ng ta khng c ai
l{ lng thin hay ho hip, do phi sng gia b{y si nh th tht cng thng thn kinh
v tn hao sinh lc. Mt ngi nh Capone mun k kh|c i x vi mnh tht ho hip v
trung thc, mun cm thy rng khng phi ai cng rp tm v li hoc la bp mnh.
Lustig p dng s lng thin c la chn v phnh c Capone v h{nh ng qu| bt
ng. Mt bc thy la bp lun thch nhng cm xc tr|i ngc nh vy, bi v ch th cm
xc d b |nh lc hng v{ |nh la.
Bn ng ngi p dng quy lut n{y i vi tt c nhng Capone trn ton th gii. Ch cn
bn th hin h{nh ng lng thin hay ho hip ng thi im, th k hung bo v{ a
nghi nht cng s b bn thao tng.
Mi th u tr nn r khi nhn quanh m{ ti khng
pht hin ra t nht mt con mi. Cuc i c v trng rng
v bun nn. Ti khng hiu ni nhng ngi lng thin.
H sng mt cuc sng v v, y p nhng bun chn.
(B| tc Victor Lustig, 1890-1947)
>
CT TY CA NGUYN TC
Ci ct ca vic la bp l{ |nh lc hng. Mun la ai trc ht bn phi lm cho h

xao l~ng, c thin thi a li. Nhng h{nh ng chng t s tt bng, thanh lch, hay
lng thin thng l hnh thc |nh lc hng hiu qu nht bi v chng |nh tan mi
nghi ca nn nhn. Lc y nn nhn tr th{nh a tr, sn sng tin vo bt k c ch tnh
cm no.
Trung Quc xa kia, h{nh ng n{y c gi l{ dc th c d mun ly th v cho,
v khi c nhn, nn nhn kh thc rng mnh ang b tc ot. K ny c rt nhiu
ng dng thc tin. Nu thng thng tc ot ngi khc bn s lm nguy, ngay c khi
bn l{ ngi quyn lc. Nn nhn s tm cch bo th. V nu yu cu c th mnh ang
cn th bn cng gp ri ro, cho d c yu cu tht lch s: Tr khi i phng nhn thy
mnh c li, nu khng hn cng bc mnh vi s cn kp ca bn. Hy bit c|ch dc th
c d. c nh th tnh hnh s du bt, khi bn ly th ngi cho s t au, hoc n gin
l{ h{nh ng ca bn s |nh lc hng. V khi th con tp, bn c th th bng nhiu hnh
thc: mt mn qu thc s, mt c ch ho phng, mt s chiu c, li t th lng thin
bt k hnh thc no thun li.
Bn nn p dng loi lng thin c chn la y khi ln u gp g ai . Chng ta u l
sinh vt theo thi quen, do c|c n tng u tin tht kh phai. Nu bui s giao,
ngi ta tin l bn lng thin th sau ny kh m thuyt phc ngi y iu ngc li.
Nh vy bn s rng ng thao tng.
Cng nh Al Capone, Jay Gould nghi ng tt c mi ngi. Ch mi 33 tui hn ~ l{ triu
ph, ch yu nh la o v{ cng bc. Vo cui thp nin 1860, Gould u t ln vo Erie
Railroad, ri khm ph ra rng th trng trn ngp nhng c phiu dm ca cng ty.
Hn ang b nguy c va mt c gia ti va mang ni nhc.
Trong cn khng hong c ngi t xng l{ Lord John Gordon-Gordon n hin k. L
mt qu tc Scotland, Gordon-Gordon chng nh ~ l{m gi{u khi u t v{o ng{nh ng
st.
Nh s iu tra ca chuyn gia v tung ch, Gordon-Gordon cho Gould bit th phm lm
chng khon gi chnh l nhng ngi trong ban gi|m c ca Erie Railroad. ng ta r
Gould gp vn mua nhiu c phn, lt vo hi ng qun tr ca cng ty. Gould
bng lng v thi gian sau mi cng t|c l{m n n{y t ra khm kh|. Hai ngi tr thnh
bn thn, v mi ln n hi Gould tin mua thm chng khon th Gordon-Gordon lun
c toi nguyn. Nhng n nm 1873 Gordon-Gordon t ngt b|n bn tho tt c c
phn ca y, ht c nhiu tin, v lm gim mnh gi tr cc c phn ca Gould. Sau
hn bin mt.
Sau khi iu tra Gould mi bit hn tn tht l John Crowningsfield, l con hoang ca g li
bun ng bin vi c hu bn London. Tht ra trc ~ c du hiu cho thy
Gordon-Gordon l tay la o, nhng v h{nh ng tht th{ gip ban u ca hn ~ l{m

m mt Gould, nn ch sau khi mt bc triu anh ny mi v l.
Nhiu khi ch h{nh ng tht th thi khng . iu cn c l ci ting thm lng thin
c xy dng bng mt chui h{nh ng c th nhng h{nh ng ny chng |ng l{ bao.
Mt khi ~ c ting, cng nh nhng n tng ban u, th ting thm kh b lay
chuyn.
Trung Quc xa kia, Ng cng nc Trnh mun x}m lc nc Hu ang ng{y c{ng hng
mnh. Khng h mi cho ai bit nh mnh, Ng g con g|i cho vua Hu. Sau ng triu
tp triu thn li hi: Ta mun m rng b ci, vy nn tin |nh nc n{o trc? Nh
Ng ~ tin o|n, mt quan lin t}u Tha, nc Hu. Ng ra sc gin v{ qu|t: Gi Hu l
nc anh em, sao ngi dm gi x}m lng? Ni xong ra lnh chm. H{nh ng hnh
quyt ny, cng vi vic g con gi v nhiu c ch thn thin kh|c ~ ru ng vua Hu. Ch vi
tun sau, binh tng nc Trnh tin chim nc Hu vnh vin.
H{nh ng nh}n ngha l{ mt cch hiu qu lm cho k a nghi phi mt cnh gic,
nhng khng phi l cch duy nht. Bt k c ch c v cao qu v v tha n{o cng dng
c. Nhng c l c ch tt nht l s ho phng. t ai c th t chi mt mn qu, ngay c
nhng ch th cng ca nht. Mt mn qu s |nh thc a tr trong ta, khin ta tm
thi h thp cnh gic. Mc d ta thng soi xt k lng h{nh ng ca ngi kh|c, nhng
t khi ta pht hin sc thi qu quyt ca mt mn qu. Mn qu rt l tng che y
mt nc c la o.
C|ch }y hn ba ng{n nm, nhng ngi Hy Lp vt bin nhm chim li nng Helen xinh
p (trc b tng Paris cp i) v{ tiu dit th Troy ca Paris. Cuc bao vy Troy
ko d{i mi nm, nhiu v anh hng ~ hy sinh, nhng chin thng vn cn qu xa. Ngy
kia v tin tri Calchas quy t cc chin binh Hy Lp.
Thi ng |nh ph| nhng bc tng ny na. Cc v phi tm ra phng thc kh|c, mu
chc khc. Chng ta khng th chim Troy ch bng mi sc mnh. Ta phi tm ra diu k.
Lnh t thng minh ca qun Hy Lp l{ tng Odysseus ngh to ra mt con nga g
khng l, giu qun lnh vo trong, ri em tng cho thnh Troy. Con ca Achilles l
Neoptolemus khinh thng k ny v n khng xng vi {n ng. Chng th{ hng ngn
ngi cht ni trn a cn hn l{ chin thng bng cch la o. Nhng khi c cho la
chn trc hai ng, mt l mt thm mi nm trn mc t ch nam nhi, ging cao
danh d, ri cht, v hai l nhanh chng chin thng, binh s Hy Lp thch gii php con
nga hn. K sch con nga th{nh Troy th{nh cng v{ lu danh ng{n sau. Ch mt mn qu
cn c nhiu vic hn l{ mi nm chinh chin.
S t t c la chn cng nn c trong kho ngn ngh bp bm ca bn. Sut nhiu nm
lin lnh La M~ bao v}y th ca ngi Faliscan nhng khng chim c. Ngy kia khi
ang th st doanh tri, tng La M Camillus thy c ngi {n ng dn v{i a tr n
gp ng. l{ mt gio vin Faliscan, v nhng a tr l con ci ca nhng c d}n qu tc

v giu c nht th. Ly c l dn hc tr i chi, ng thy dn chng n cho ngi La
M bt lm con tin, mc ch l{ ly lng Camillus.
V tng khng thc hin mc ch ca ng thy, tri li cn sai qun lnh lt trn v tri
tay ng ta, giao cho mi a tr mt cy roi, bo va |nh va dn ng ta v. Cch x s
ca Camillus lp tc t|c ng n dn Faliscan. V tng ~ suy tnh ng, v sau th
Faliscan ~ u hng. ng bit nu gi |m tr li l{m con tin cha chc chm dt c
chin tranh, t ra cng cha chm dt c ngay. Nhng khi ng th hin mt h{nh ng t
t c suy tnh, i phng b bt ng, ri tin tng v tn trng ng hn. S t t c la
chn nh th thng khi la c c mt ch th ng ngnh nht: Nu |nh trng tim
ch th, h{nh ng ny s xi mn ch chin u.
Bn hy nh: Bit thao tng cm xc, bit suy tnh c ch t t, ta s bin mt Capone thnh
a tr c tin. V{ nh vi mi tip cn khc bng con ng cm xc, bn nn thc hin
tht cn thn: Nu b k khc pht hin mu , th lng nhit thnh v bit n ca h s
bin thnh s th ght v bt tin. Nu khng c kh nng th hin s thnh tm v chn
tht, tt hn bn ng a vi la.
Hnh nh:
Con nga thnh Troy. S bp bm n mnh pha sau mt mn qu{ khng ch v{o }u c,
khng th cng li c. Th{nh tr i phng s m ca. Mt khi ~ t nhp ri, bn
tha h tn ph.
kin chuyn gia:
Khi sp tin cng nc Ngu, Hin cng nc Tn tng cho Ngu ngc ng chu bu. T c
c}u: Dc th c d.
(Hn Phi T, trit gia Trung Quc,
th k th III trc Cng nguyn)
NGHCH O
Khi ~ n ni ting la o, cho d bn c thi th bao nhiu h{nh ng lng thin, nhn
ngha, t t th cng khng th bp bm ai c na. Bn thi th ch t lm cho mi ngi
nghi ng thm m{ thi. Trong trng hp ny bn nn thu cy, nhp vai th c.
B| tc Lustig sp thc hin c la v i nht s nghip la o ca mnh bng cch gi
bn ngn thp Eiffel cho mt k ngh gia c tin, tng rng chnh ph nh bn ngn thp
ny theo gi ph liu. ng sp trao mn tin ln cho Lustig, lc y ang v{o vai mt quan
chc cao cp. Tuy nhin vo gi cht con mi li sinh nghi. C iu g Lustig lm ng
do d. Trong bui gp g nhn tin, bn th}n Lustig cng ph|t hin ra s nghi ngi .
Nho{i ngi sang k ngh gia, Lustig th thm gii thch rng v ng lng cng chc ba
cc ba ng, ri tnh hnh ti chnh b tc, vn vn. Sau vi pht, Lustig xoay ngc tnh
hnh, lm cho k ngh gia hiu rng ng ta ch vi vnh cht tin hi l. Nghe xong khch
hng bt cng thng thy r. Gi th kh|ch ngh rng Lustig khng nh la o mnh ly s
tin ln (tin bn thp Eiffel), m ch mun n hoa hng. V bt k vin chc Nh{ nc no
cng tham nhng, suy ra Lustig l{ cng chc tht. Khch bng lng xy tin. Khi nhanh tr
thu cy nhp vai k bt lng, Lustig li chng t mnh l th thit. Trong trng hp ny
nu gi nhn gi ngha th bn thua p.
Khi nh ngoi giao ngi Php Talleyrand v gi, th ci ting xu v ng ~ lan qu| rng, ai
ai cng bit ng ni lo v bp bm nht. Ti hi ngh Vienna (1814-1815), ng c tnh
thu dt nhiu chuyn kh tin vi nhng ngi bit tng l ng ta lo tot. Mc ch ca
ng l tung ha m, sao cho ngi nghe khng th phn bit lc no ng la lc no ng
tht. Chng hn nh c ln gia ch bn b, ng ra v chn thnh khuyn rng Trong kinh
doanh, ta phi chi b{i nga. Khng ai c th tin iu mnh va nghe: Sut cuc i mnh,
g~ n{y cha bao gi tit l con bi ty ca mnh, gi li ln lp mi ngi nn chi b{i
nga. Nhng chin thut nh th s lm cho mi ngi hoang mang, khng bit lc no
Talleyrand bp tht, lc no ng ta bp gi. Khi chp nhn ci danh l k la o, ng ta
duy tr c kh nng la o.
lnh vc quyn lc, khng c g trm nm bia | c. H{nh ng la o cng khai nhiu
lc li che y c mu ca bn, thm ch lm cho mi ngi thn phc, v bn ~ bt
lng mt c|ch trung thc.
NGUYN TC 13
NH BNG T LI,NG KU GI LNG THNG,KHNG

CP N TNH
Khi cn ng minh gip , ng nhc nh vic hn th n ta trong qu kh. Hn s tm
cch pht l. Ngc li, hy cho hn thy nhng li ch s t c khi hai bn lin kt, v
ta h~y phng i khon li nhun y nhiu ln. Hn s nhit tnh tr gip khi bit r c li.
VI PHM NGUYN TC
V{o u th k XIV, chng thanh nin Castruccio Castracani t v tr binh nh tr thnh
ngi ng u th Lucca Italia. H Poggio, mt trong nhng gia tc th lc nht thi
by gi ~ l{m b phng cho Castracani, nhng h cm thy sau khi ng quang ri th anh
ta qun mt tnh xa ngha c. Tham vng ngt tri khin chng trai tr th{nh v n. Nm
1325, trong khi Castracani dn qun chng li ch th ca Lucca l thnh ph Florence, gia
nh Poggio c}u kt vi c|c gia nh qu tc kh|c tr kh Castracani.
Dy ln cuc khi ngha, h cho ngi tn cng v st hi quan thng c m Castracani b
nhim cai qun Lucca. Nhiu v bo lon xy ra, c hai phe Castracani v Poggio sn sng
lm chin. Tuy nhin nh cao cng thng, trng lo gia tc Poggio l Stefano can thip
v khuyn hai bn nn h v kh.
L{ ngi yu mn ha bnh, Stefano khng tham gia v cuc khi ngha. ng bo tc Poggio
rng mu chy u ri tht v ch. ng ha s i din cho c gia tc thuyt phc
Castracani lng nghe kin v tha mn yu cu. V Stefano l{ ngi ln tui nht v thng
thi nht nn gia tc Poggio bng lng t nim tin ca h vo ti ngoi giao ca ng, thay v
v{o v kh.
Khi nghe tin dy lon, Castracani lp tc tr v Lucca. Tuy nhin khi anh ta v n ni th
nh s dn xp ca Stefano nn mi vic ~ lng du, khin Castracani rt ngc nhin trc
cnh an bnh ca th. Cho rng Castracani s bit n mnh ~ v an c|c bn, Stefano n
gp anh ta. ng ta ni v cng trng mnh v xin Castracani thng cm cho nhng thnh
vin tr tui v thiu suy ngh ca gia nh Poggio. ng cng nhc li cng n ca gia nh
i vi Castracani. Do , theo ng, anh ta khng nn chp nht, m{ ngc li nn tha mn
nhng kin ngh ca gia nh.
Castracani kin nhn lng nghe, khng t ra tc gin hay hn th cht n{o. Ngc li anh ta
bo Stefano nn tin rng cng l s l quy lut, ng thi mi c gia nh n cung in
trnh by ht cc yu cu c th tha thun vi nhau. Khi c hai kiu t, Castracani ni
anh ta cm n tri ~ to iu kin anh chng t s bao dung cng nh l ngha ca
mnh. Ti hm trn gia nh Poggio n cung in. H lp tc b tng giam v vi ngy
sau b hnh quyt, k c Stefano.
Din gii
Stefano di Poggio l hin thn ca loi ngi lun tin rng mnh s thuyt phc c ngi
khc bng s cng bng v l phi ca chnh ngha. Chc chn rng trong qu kh, thnh
thong ta vn c vic khi nhn danh s cng bng v l phi, nhng thng khi s nhn
danh y ch mang li thng au, c bit khi ng phi nhng Castracani trn th gian
n{y. Stefano d bit rng anh ta vn ln nh cao quyn lc l nh phn bi v bo tn.
Trc anh ta tng cho st hi ngi bn thn tn v trung thnh nht. Khi c ngi ph
phn l tht li o khi git bn c nh th, Castracani tr li rng mnh khng git bn c,
m git k th mi.
Ngi nh Castracani ch bit c sc mnh v{ t li. Tay trng l~o Stefano ~ sai lm ch
t khi chm dt cuc bo lon, v li cn ku gi lng nhn t ca con si, trong khi ng ta
vn cn nhng nc c khc: C th biu xn tin ti ca ci cho Castracani, ha hn nhiu
phc li tng lai, ch cho hn thy rng gia nh Poggio vn c ch cho hn nh nh
hng ca h i vi c|c gia nh th lc La M, nhng lin kt quyn lc qua cc cuc
hn nh}n v.v
Ngc li Stefano li nhc v qu kh, vi nhng mn n ngha tnh m{ ngi ta khng
mun tr n. Ngi ta khng buc phi hm n, bi s tri }n thng l gnh nng m
ngi ta vui lng loi b. trng hp trn, Castracani r b s mang n gia nh Poggio
bng cch loi b gia nh Poggio.
TUN TH NGUYN TC
Nm 433 TCN, o Corcyra (sau ny gi l Corfu) v th quc Corinth thuc Hy Lp ang
trn b vc chin tranh. C hai phe u ph|i i s n Athens li ko thnh ph ny v
phe mnh. Athens v phe n{o xem nh phe nm chc phn thng. V ai chin thng s
tn st k bi trn khng nng tay.
Phe Corcyra ni trc. Vin i s bt u bng cch nhn nhn rng o n{y trc nay
cha h gip Athens, m cn lin kt vi nhng ch th ca Athens. Gia Corcyra v
Athens cha bao gi c mi lin h hu ngh hay ngha tnh n{o c.
V}ng, vin i s nhn nhn rng ln n{y n Athens v lo cho s an nguy ca Corcyra. iu
duy nht ng ta c th ha ch l s lin minh vi li ch song phng. So vi tt c thy
qun thi by gi, hm i Corcyra ch thua km mi Athens. Lin minh chin lc ny s
to ra sc mnh gh gm, c kh nng uy hip thnh ph i phng Sparta. Rt tic l{
iu duy nht m Corcyra c th cho mi.
n phin mnh, ngi i din Corinth ni rt hng bin v thit tha, ho{n to{n tng
phn vi nhng li kh cn v khng cht mm mui ca Corcyra. ng ta nhc rng trong
qu kh Corinth ~ tng gip Athens bao ln. ng ta hi liu nhng ng minh khc ca
Athens s ngh nh th no, mt khi thnh ph ny li i b ri bn b m lin minh vi k
th c: Bit }u h s ph v cc hip c vi Athens khi thy Athens |nh gi| thp s

trung ngha. Vin i s cn vin dn lut l Hy Lp c, yu cu Athens n n |p ngha
cho Corinth.
Sau c|c gii chc Athens hp bn vn n{y, v{ qua n vng hai, tt c u nht tr lin
minh vi Corcyra v b ri Corinth.
Din gii
c s s|ch, chng ta thng ngha v nhng th dn Athens qun t, nhng tht ra h
thc tin nht trong s c|c c d}n Hy Lp c i. Tt c nhng li ku gi hng bin v xc
ng nht trn th gii, vi h, cng khng bng mt l l thc tin, c bit l l l no
mang thm quyn lc cho h.
iu m vin s thn Corinth khng hiu ra, chnh l vic tham chiu n s tt bng m
Corinth d{nh cho Athens trc kia, ch t khin dn Athens thm bc bi m thi. Vic ny
khng khc vi nhc kho rng cc anh hm n ti, by gi phi c ngha v b|o |p, nu
khng s cm thy ti li. n ngha nhng ngy qua? Tnh thn hu ngh? Mc! Mt Athens
hng mnh tin chc l nu nhng ng minh khc ln n h bi ngha khi b ri Corinth, th
nhng ng minh n{y cng khng d|m ph| v lin kt. L do: Athens l sc mnh h{ng u
Hy Lp, h cai tr lnh th bng sc mnh, v bt k ng minh no manh nha b ng s
lp tc b dn v m|i nh{ xa ngay.
Khi phi la chn gia vic nhc nh qu kh vi tr hoch tng lai, ngi thc tin lun
chn tng lai v{ r b qu kh. V{ ngi Corcyra thc thi rng mnh phi ni chuyn
thc tin vi ngi thc tin. Suy cho cng th tht ra hu ht chng ta u sng thc t
thi t ai i ngc li quyn li ca mnh.
Quy lut xa nay l{ ngi yu phi phc tng
k mnh; v{ hn na, chng ti thy |ng c tn knh
bi quyn lc ca mnh. Cho n thi im ny, cc v cng tng thy nh th; nhng hin
nay, sau khi cn nhc li t li, cc v
bt u ni n chuyn phi tri. Loi quan ngi nh th
cha bao gi l{m cho ai khc t nhng c hi
m mang b ci mt khi h hng mnh hn.
(Li ca i din thnh ph Athens ti thnh bang Sparta,
trch dn trong tc phm Cuc chin Peloponnese
ca Thucydides, khong 465-395 TCN)

CT TY CA NGUYN TC
Trn ng mu cu quyn lc, bn thng v{o trng hp phi nh v s gip ca
nhng ngi mnh hn. Yu cu c gip l c mt ngh thut, ty thuc vo kh nng
bn hiu c i t|c l{ ai, v{ ng nhm ln quyn li mnh vi quyn li h.
Rt nhiu ngi khng t c mc ch va k, bi v h hon ton lng tng vi cc m
nhu cu v{ mong c ca h. H khi s t vic lm tng rng pha i t|c, ngha l{ bn
thi n, s thi n bt cu bo. H tng l{ pha i tc s quan t}m n nhu cu ca h. Tht
ra xc sut ln l nhu cu y chng c mng. Nhiu khi h lin h n nhng vn tht
ln lao: v i ngha, v nhng tnh cm thing ling nh tnh thng v{ n ngha. H ch
cp n ci chung chung, trong khi nhng thc t n gin thng ngy li hp dn hn.
H khng nhn thc c rng ngay c ngi quyn lc nht cng phi bn tm vi t li,
v nu ta khng hp dn c mi t li y, th ngi quyn lc s thy ta chng b bo g,
ch lm mt th gi ca hn m thi.
Hi th k XVI, cc nh truyn gio B {o Nha tng mt nhiu nm ci o mt s
ngi Nht sang Cng gio, lc ny B {o Nha c c quyn mu dch gia Nht v
chu u. Mc d t nhiu thnh cng vi d}n thng nhng h cha thuyt phc c gii
l~nh o. n u th k th XVII, vic h l{m ~ khin Nht ho{ng Ieyasu cm gin. ng ta
th di nh nhm khi ngi H{ Lan x v{o t Nht. Nht hong cn nm c cng
ngh u chu v sng ng v hng hi, v rt may cui cng nc Nht cng gp c
nhng ngi u chu khng ch quan t}m n vic truyn gio ngi H Lan ch n
giao thng. Ieyasu nhanh chng ht chn B {o Nha ch l{m n vi ngi H Lan c
u c thc t.
Nht v H Lan l hai nn vn ha kh|c xa nhau, nhng c hai u chia s cng mi quan
tm ca mun i: t li. i tc ca bn lun c nn tng vn ha kh|c vi bn, h ging
nh mt t nc xa l vi qu kh khng ging nh nhng g bn tng tri. Bn c th
vt qua nhng d bit bng t li. Bn khng cn phi t ra nh nh t nh g ht: C
chng t thng thn rng mnh sn sng chia s ngun tr th qu b|u, gip i tc thu bc
y rng, l{m cho anh ta c phc lc th. l{ th ngn ng m ai ai cng ni c,
hiu c.
Bc trng yu l phi hiu c t}m l i tc. Hn c t kiu khng? Hn c quan tm
n ting tm hay v tr x hi khng? Hn c k th no m ta c th gip tiu dit khng?
Hay n gin hn ch ham m quyn v li?
Khi x}m lc Trung Quc hi th k XII, Mng C e da xa sch mt nn vn ha tng
pht trin sut nhiu ng{n nm. Vi Th{nh C|t T H~n, Trung Quc ch l mt vng t
rng ln khng c nui by chin m ca ng ta, v vy ng quyt nh ph hy ton
b, san bng bnh a, bi chng th tiu dit ht bn Trung Quc, ch cho c mc. Sau
Trung Quc thot khi i ha n{y, nhng khng phi nh qu}n lnh, tng lnh hoc
mt v vua no, m ch l mt ngi mang tn Oa Kho|t {i.
Bn th}n cng l{ ngi nc ngo{i, Oa Kho|t {i |nh gi| rt cao nn vn ha Trung Hoa.
Sau nhiu nm th|ng xoay x t c n v tr c vn tin cn ca i Hn, Oa Khot
{i thuyt phc ng ta ng hy dit ht mi th, m ch nn thu ht chin li phm,
yn cho dn sinh sng, ri sau |nh thu. i Hn thy c mn li nn nghe theo Oa
Kho|t {i.
i Hn ch chim c Khai Phong ph sau mt cuc bao vy ko di nn quyt nh git
ht dn chng trong thnh cho h gin. Oa Kho|t {i lin tu rng tt c nhng ngh nhn
cao tay ngh nht ca Trung Quc u tr n ti Khai Phong, v Mng C s c li khi bt
h sn xut. Khai Phong thot cht. Trc }y i H~n cha bao gi rng lng nh vy, v
c Khai Phong thot trn khng phi nh t t}m. Oa Kho|t {i[5] bit rt r i H~n. i
Hn ch quan t}m n chin tranh v kt qu thc tin sau cng. Oa Kho|t {i chn ng
si dy cm xc ca hn gy: Lng tham.
T li l{ c|i n c kh nng by c hu ht mi ngi. Mt khi thy rng ta gip h
c vic, h s khng cn do d g i vi yu cu ca ta. Vi tng bc trn con ng
th c th lc, bn nn tp lng mnh vo v tr i t|c nm r nhu cu v li ch ca h,
tm dp qua mt bn mi cm ngh ca bn tr|nh suy o|n khng chnh x|c.
Hnh nh:
Si dy rng buc. Si dy t t}m v{ n ngha ~ mn x x|c ri, v s t ngay khi b ging
git. ng s dng n. Si d}y i bn cng c li c bn t nhiu th, rt kh t. N s
phc v bn trong thi gian rt di.
kin chuyn gia:
Cch nhanh nht v hay nht c c c l{ l{m cho ngi khc thy r rng rng h
h gip bn th h c li.
(Jean de la Bruyre, 1645-1696)
NGHCH O
Cng c ngi xem t li l khng xng vi k s. H thc s mun p dng nh}n ngha,
c , v s cng bng, vn l nhng phng tin gip h cm thy hn ngi: Khi xin h
cu gip tc l ta tn h ln. l{ th men say lm h m mn. H kht khao tr thnh
mnh thng qun ca bn, tin c bn cho bc quyn th - tt nhin vi iu kin l
nhng h{nh ng phi c nhiu ngi bit cng tt, v thc hin v i ngha. Nh
bn thy , ta khng th mang t li ra d d tt c mi ngi. i din t li, c ngi s
thoi lui v khng mun ngi khc thy mnh tham lam. H cn c c hi ph by
c hnh.
Bn ch ngi ngn. Hy to cho c hi y. Vic ny khng ging khi bn li dng h khi yu
cu gip - h thc s cm thy khoan khoi khi ban pht, v khi mi ngi thy h ban
pht. Bn tp nhn ra nhng im d bit gia nhng k quyn th, bit d trng {i. Khi
lng tham pht tit ra ngoi th bn ng ku gi t tm. Cn nu h mun ra mt nhn
ngha th bn ng mang t li ra d d.
NGUYN TC 14
BN NGOI LM BN,BN TRONG RNH M

Nm bt thng tin ch th l vic cc k quan trng. Hy s dng th|m b|o thu thp
thng tin v c k hoch n u. Hay hn na l bn t mnh do thm. Hy tp luyn iu
tra nhng cuc gp g x giao. Hy hi nhng cu gin tip nhm kch thch ngi khc
ni v nhc im v ch tm h. Khng c c hi no khng l thi c cho bc thy do
thm.
TUN TH NGUYN TC
Joseph Duveen chc chn l{ ngi bun tranh ti ba nht thi ng ta t nm 1904 n
1940, ng ta gn nh c quyn thu tm th trng su tm tranh ca nhng tay triu
ph M. Ch tr mt m vng cha khai th|c c: k ngh gia Andrew Mellon. Duveen
quyt ch bin Mellon thnh khch hng, nu khng s cht khng nhm mt.
Bn b bo Duveen rng l{ gic m khng tng. Mellon l tay cng ci t li. Nhng
chuyn tng nghe v tay Duveen n{o lm mm xi li cn lm Mellon thm bc v
tuyn b rng mnh khng mun gp tay . Vy m{ Duveen m bo vi bn b rng
Mellon s khng nhng mua tranh ca ti, m ch mua tranh ca ti m{ thi. Sut nhiu
nm ng ta theo di con mi, bit ht nhng thi quen, khu v, v king c. nm c
nhng thng tin , Duveen hi l nhiu nhn vin ca Mellon. n thi im h{nh ng,
ng ta bit r Mellon khng thua g b v ca y.
Nm 1921 Mellon n London v ng tng ba khch sn Claridges. Duveen cng ng k
mt lot dy phng tng hai, v sp xp cho ngi hu tr thnh bn thn ca ngi hu
cho Mellon. n ng{y ~ chn ra tay, ngi hu ca Mellon ni vi ngi hu ca Duveen
rng mnh mi gip ch nh mc |o kho|c, v{ ng ta ang bc ra hnh lang thang my.
Ch v{i gi}y sau Duveen bc vo bung thang my, v tht l tnh c, Mellon ang ng
bn trong. Tha ng Mellon, ng khe ch ? Duveen ch{o v{ t gii thiu. Ti ang trn
ng n National Gallery ngm vi bc tranh. Cng tht tnh c khi li l{ im n
ca Mellon. V{ nh th Duveen c dp h tng con mi n a im ht sc thun tin cho
thng li ca mnh. Duveen t tng s thch ca Mellon nh lng b{n tay, v{ trc khi hai
ngi lang thang khp nh{ trng b{y, nh{ bun tranh ~ l{m k ngh gia la mt v tri thc
chuyn mn. V li tht l tnh c thm mt ln na, c hai u c s thch ht sc ging
nhau.
Mellon ngc nhin thch th: Duveen khng phi nh ng tng. Ngi ny rt duyn dng
v d chu, v r rng l c khu v thng thng. Khi tr v New York, Mellon n xem
phng trng b{y c |o ca Duveen v m mt b su tp. L lng thay, mi th trong
phng u ng y ht loi tranh m ng ta mun hu. T n cui i, Mellon tr

thnh khch hng sp nht ca Duveen.
Din gii
Vi mt ngi tham vng v{ bon chen nh Duveen th chng c vic g l tnh c c. Tht
khng my ch li khi phi ng ph tnh th, hoc gi hy vng rng mnh s hp dn c
kh|ch h{ng. H{nh ng nh vy chng khc g bt mt bt d. Hy t trang b thm mt t
hiu bit, bn s thy c tin b.
Tuy Mellon l phi v ngon mc nht, song tht ra Duveen do thm cng lc nhiu nh triu
ph. ng ta ln mua chuc tt c gia nhn ca con mi lun nm c nhng thng tin
qu gi v ng i li v, thay i s thch, v nhng mu tin nho nh kh|c gip ng ta i
trc mt bc. Khi tm cch chi mi tay ti phit Henry Frick, mt ch th cnh tranh
vi Duveen ly lm l l c mi ln mnh n ving Frick th Duveen lun c mt
trc, chng nh ng ta c gi|c quan th su. Nhng mi cnh tranh kh|c cng nhn nhn
rng hnh nh i }u cng gp Duveen, v ng ta lun nm thng tin trc h. Kh nng
ph}n th}n khin nhiu ch th phi nn lng b cuc.
l{ sc mnh ca ngh thut tnh bo: N gip ta c v to{n nng v{ to{n tr. C{ng hiu
bit nhiu v con mi th ta c{ng o|n trc c ngh ca hn. Trong khi , c|c ch th
khc khng bit t }u ta c ngun sc mnh y, v nu khng bit th h khng th tin
cng ta.
Gii cm quyn thy ht l nh gi|n ip, cng nh nhng
con b nh khu gic, B La Mn nh kinh vn, v{ s
ng cn li l nh cp mt thng thng.
(Kautilya, trit gia n , th k III TCN)
CT TY CA NGUYN TC
Mun nm quyn, bn nn kim so|t c t nhiu nhng g sp xy ra. V vy mt phn
vn ca bn l lm sao bit c nhng suy ngh, cm xc, v k hoch ca i tng.
Nu lm ch c nhng g h ni ra, c|c i tng s che giu iu quan trng nht ca
tnh cch nhng nhc im, ch ch, am m. Hu qu l bn khng th tin o|n c
nc c ca h. Ngn ngh }y l{ bn phi tm ra c|ch iu tra pht hin nhng b mt
v ch ch m{ ng h bit.
Vic n{y khng kh nh bn ngh. Np sau ci bnh phong hu ngh, bn c c hi thu lm
thng tin c phe ta ln phe ch. Mc cho ngi kh|c i bi b{i hoc o|n s t vi, ta ~ c
bin php c th bit trc tng lai.
C|ch do th|m thng thng nht l li dng ngi kh|c, nh Duveen ~ l{m. Phng ph|p
n{y n gin v hu hiu nhng c ri ro: Chc chn bn c c thng tin, nhng li kh
kim so|t |m mt thm y. C kh nng h s sut lm hng vic, hoc gi c phn ph.
V vy tt hn bn nn t thc hin cng vic, gi dng l{m ng minh tin hnh do
thm.
Chnh kh|ch ngi Php Talleyrand l mt trong nhng bc thy do thm. ng ta cc k
kho lo trong vic moi b mt ca ngi khc qua nhng cuc {m o x~ giao. Nam tc
De Vitrolles, ngi ng thi ca Talleyrand tng vit: ng ta ni chuyn rt duyn dng
v tr tu. ng c ngh thut che giu ngh hoc |c t}m ng sau tm mng trong sut
nhng t ng bng gi tht thm trm sc tch. Ch khi no cn, ng ta mi a tnh c|ch
ring ca mnh v{o. Mu cht }y chnh l{ vic Talleyrand bit cch che mt ci ti ca
mnh trong cu chuyn, d cho i phng huyn thuyn v h, t v tnh l nhng
g ng ta mun bit.
Sut cuc i Talleyrand, ai ai cng bo ng ta l{ ngi c ti ni chuyn mc d thc t
ng rt t ni. Talleyrand khng bao gi ni v nhng g mnh ngh, m{ ch khch ngi khc
ni. ng hay t chc nhng bui hp mt, trong chun b phn vui cho cc nh ngoi
giao, qua ng c}n ong o m cn thn tng li ca h, ri to iu kin thn mt cho
h tm s, v moi nhiu thng tin qu gi| cho nc Php, m ng l v b trng ngoi giao.
Ti Hi ngh Vienna (1814-1815), Talleyrand li do th|m theo c|ch kh|c: ng ta l li tit
l mt b mt (c ngy to rt kho t trc) xem xt phn ng i phng. Chng
hn trong bui gp g hp thn mt cc nh ngoi giao, ng bo c ngun tin cy cho bit l
Nga ho{ng nh bt gi v tng qu}n h{ng u v ti phn nghch. Quan st phn ng cc
ng nghip kh|c, ng d xem ai kho|i ch khi qu}n i Nga suy yu bit }u chnh ph h
c g vi nc Nga? Nh Nam tc Von Stetten ni: Monsieur Talleyrand bn ch
thin xem ai phng mnh ra ngoi ca s.
Trong nhng cuc gp g x giao, hp mt v thng v pht, bn h~y quan s|t. l{ lc
thin h bt cn. Hy giu tnh cch mnh v to iu kin cho h bc l. C|i c |o ca
chiu n{y l{ l{m sao cho i phng cm thy nhng cu ni dn ng ca ta l s quan
tm hu ngh, c nh vy ta khng ch kim c thng tin, m cn kim c ng
minh.
Tuy nhin bn nh thi hnh chin thut ny tht cn trng. Nu thin h pht hin l bn
lm b ni chuyn moi tin, h s lnh xa ngay. Hy nhn mnh vo cu chuyn x giao,
ng chm bm vo thng tin qu gi. Tin trnh thu thp tng vin ngc thng tin khng
c din ra qu l liu, nu khng nhng cu hi iu tra ca bn s h sn, gip i
phng ph|t hin ch ch v{ con ngi tht ca bn.
Bn c th th ci mnh t iu La Rochefoucauld vit: Thin h t ai trung thc, v
thng khi trung thc l h mu mo khn ngoan nht ta trung thc moi nhng iu
thm kn v b mt ca ngi kh|c. L{m b ci m ci lng ra cho ngi khc, tht ra bn
khin hng mun th l tm tnh. Hy k cho h nghe mt li th nhn gi, v h s |p l

bng mt th nhn tht.
Arthur Schopenhauer a ra mnh khc: Ci chy ci ci tht kch lit chc tc i
phng, khuy o h mt phn no kim so|t i vi li ni. Khi cm xc dng cao, h s
h m loi s tht v bn thn, nhng s tht bn d{nh sau n{y chi h.
C mt cch do thm gin tip l th i phng, t nhng chic by nho nh cy
ming h. Chosroes II, v vua ni ting khn ngoan ca x s Ba T hi th k th VII, c
nhiu cch d xt qun thn m h khng h hay bit. Chng hn nu thy hai quan cn
thn bng dng qu thn thit, Chosroes s ni vi ngi th nht rng ngi kia rp tm
to phn v sp b hnh hnh. Vua bo rng mnh tin tng v ny nn mi cho bit v dn
ng tit l. Sau vua quan s|t c hai. Nu thy th|i quan cn thn th hai khng c
g thay i, vua kt lun l{ ngi th nht bit gi b mt, s thng chc cho y, ri li cho
vi y n nh chnh: Ta nh x trm bn ng liu ca ngi v mt s thng tin bt
li, nhng sau khi ta cho iu tra li mi thy ngun tin sai lc.
Cn nu thy quan cn thn th hai c trnh n mnh v bn chn lo lng, Chosroes bit l
b mt ~ b l. Vua s cho gi y n cho bit ton b s tht ca cuc th nghim, rng y
khng c li g, song vua vn khng cn tin dng v cho ra khi cung. Cn i vi cn thn
th nht, Chosroes ra lnh {y bit x vnh vin.
Cch va k khng ch c th nm bt thng tin m cn bit c tnh c|ch con ngi. Tuy
c v k cc nhng thng li l cch tt nht gii quyt vn trc khi chng tr nn
trm trng.
C nh ngi khc ra tay, bn s bit c nhng suy ngh, tnh c|ch, lng trung ca hn,
cng nhiu iu khc na. V{ thng khi li l th hiu bit |ng gi| nht: c tri thc
ny ri, bn s tin o|n h{nh ng tng lai ca h.
Hnh nh:
Con mt th ba ca thm bo. x s ca nhng ngi hai mt, th con mt th ba s gip
bn c to{n tri nh Thng . Bn nhn xa hn h, v nhn su vo bn trong h.
kin chuyn gia:
Gi ~ r, l do v sao mt v vua thng minh v mt tng lnh khn ngoan lun chin
thng k th trong mi ng i nc bc, v sao h{nh ng ca h lun hn hn ngi
thng, chnh l nh h tin o|n tnh hnh ca ch. S tin tri n{y khng nh n thn
thnh hay ma qu no, khng d vo t vi bi ton hoc mi hin tng tng t trong qu
kh. Tin tri y c c nh nhng ngi bit r tnh th ca ch nh ip bo.
(Tn T, th k IV trc Cng nguyn)
NGHCH O
Thng tin l ch da ca quyn lc, nhng khi do th|m ngi khc, bn chun b tinh thn
b ngi khc do thm li. V vy mt trong nhng v kh hiu qu nht trong trn chin
thng tin chnh l pht ra thng tin sai lc. Nh Winston Churchill tng ni, S tht qu
b|u n mc phi lun c h tng bi nhng li ni di. Bn phi c c s h tng
nh vy, nhm ngn chn mi xm nhp. Tung c loi thng tin nh , bn s lm ch
cuc chi.
Nm 1944, c Quc X bng dng tng cng tn cng London bng bom bay. Hn hai
ngn ha tin V-1 cm xung thnh ph git cht nhiu ngi. Tuy nhin nhn chung th
phn ln nhng qu V-1 y ~ khng trng ch. Nhiu qu nhm v{o khu ng d}n c nh
Tower Bridge hoc Piccadilly li ri v{o nhng ch tha ngi. Nguyn nh}n l{ v lnh c
~ da vo tin tnh bo ca gi|n ip trn t Anh bn ha tin. H khng ng rng
ngi Anh ~ ph|t hin bn gi|n ip nhng c yn, ri tng k tu k ph|t i
nhng thng tin sai lc. Cng ngy nhng qu bom bay cng rt xa mc tiu, v{ n cui
chin dch chng ch g}y thng vong cho l b c|i ngo{i ng.
Bn s nm c u th khi cung cp cho ch th loi thng tin la bp. Nu hnh vi do
thm gip bn c thm con mt th ba, th loi thng tin |nh lc hng s mc bt mt
mt con mt ca ch th.
NGUYN TC 15
NH C PHI NH TN GC
T thi Moses cho n ngy nay, mi lnh t u bit rng h |nh ch l phi trit tiu.
Nu cn cht than hng m trong ng tro tn, cho d c yu cch my th s c lc ngn
la li bng ln. Chng th dit sch cn hn dang d: ch th s phc hi v bo th.
Hy tn st chng, khng ch v th cht m c tinh thn.
VI PHM NGUYN TC
Trong lch s Trung Hoa, khng c s knh ch no lm tn nhiu giy mc hn cuc chin
gia Hng V v{ Lu Bang. Khi u s nghip, h l bn th}n v{ l{ ng i. L con nh
quan, Hng V to ln vm v, tnh tnh nng ny hung bo, tuy hi ti d nhng li l chin
binh dng cm lun ng u sng ngn gi. Lu Bang xut thn nng dn, t c tnh kh
ca binh gia, thch ru ngon g|i p hn l{ ao kim. Tht ra ng ta t nhiu l{ ngi du
th du thc. Song Lu Bang li khn ngoan, c kh nng ph|t hin v thu phc hin ti, bit
nghe li h khuyn. Chnh u im ~ gip ng tin thn trong s nghip.
Nm 208 TCN, qu}n khi ngha chia th{nh hai mi di, rm r tin v H{m Dng. Mt o
tin v hng Bc di s ch huy ca ch soi Tng Ngha, Hng V l{m ph tng. Lu
Bang dn o qun th hai trc ch kinh . C hai hn gp ti H{m Dng. L{ ngi tnh
nng v khng kin nhn, Hng V khng th cho Lu Bang n trc v{ c c hi c
thng tin thng lnh to{n qu}n.
mt trn pha Bc, Tng Ngha do d cha mun cho qun lm trn, Hng V ni gin
bc vo lu ch huy, im mt Tng Ngha kt ti phn ri rt gm chm bay u, sau
t phong nguyn soi. Khng ch lnh vua, Hng V xut qun tin thng v H{m Dng.
T tin v{o t{i iu qun, ng ta chc chn mnh s n kinh ca qu}n ch trc Lu
Bang. Nhng n ni, Hng V mi t nga ra khi thy Lu Bang ~ tin chim H{m Dng
ri, nh o qu}n tuy t ngi hn nhng nng ng hn. Qu}n s ca Hng V l{ Phm
Tng gp : Tay trng thn Lu Bang n{y ni ting l tham ti ho sc, nhng t khi vo
th{nh n gi vn cha t tng tin ti ca ci hay tu sc g c. iu chng t hn
cn nhm xa.
Qu}n s khuyn Hng V nn kh Lu Bang trc khi qu mun, bng cch t chc tic
ru ngoi vi kinh , mi hn n ri nhanh tay h th trong lc binh s biu din mn
ma kim. Th mi gi i, Lu Bang n d. Nhng ~ qua my tun ru m Hng V vn
do d cha ra lnh bt u mn ma kim. n khi quyt nh ra du cho binh s th Lu
Bang ~ |nh hi thy }m mu nn nhanh ch}n tu thot. Phm Tng tht vng ku tri:
Nu khng tr kh c Lu Bang, hn s thu tm c c v{ thanh to|n chng ta.
Hng V lin ra lnh tn cng H{m Dng, ln ny quyt bu u ch th. Lu Bang l{

ngi khng bao gi nghnh chin khi s tnh bt li nn b ng kinh thnh m thot thn.
Hng V chim H{m Dng, s|t hi thi t nh Tn, phng ha t sch th{nh bnh a.
Nhiu thng tip theo, Hng V mit m{i truy ui, cui cng dn c Lu Bang v{o mt
th trn nh. B v}y h~m, lng thc thiu thn, binh s ri lon, Lu Bang phi u hng.
Phm Tng khuyn Hng V git ngay ch th, nu khng s n hn sau ny. Song Hng V
li mun bt sng Lu Bang dn v S, ti buc Lu phi tn vinh mnh l ch soi.
Nhng nhng g Phm Tng e s ~ din ra: Li dng tin trnh {m ph|n l{m Hng V xao
l~ng, Lu Bang b trn vi ton qun trung thnh. Hng V tc tc ui theo, tng chng
~ mt tr v cn gin d ngt tri. Trong cn hn lon, Hng V bt c cha ca Lu
Bang, cho tri g li v{ bu cao cho Lu Bang thy: Nu khng u hng, ta s nu cho cha
ngi!. Lu Bang bnh tnh |p li: Chng ta l{ anh em kt ngha, v vy cha ta cng l{ cha
ngi. Nhng nu ngi can t}m nu cho, th nh gi cho ta mt b|t. Hng V chng tay,
v cuc chin u tip din.
Sau v mt s sai lm chin thut nn Hng V thua nhiu trn |nh, binh i mng dn.
Trong mt ln tin cng thn tc, Lu Bang v}y doanh tri chnh ca Hng V. Gi ~ i
chiu, gi n lt Hng V cu ha. Qu}n s ca Lu Bang bo nht nh phi h th Hng
V ch khng nn th h v rng. Lu Bang gt u.
Tuy nhin sau Hng V tho|t th}n c l nh i cn v trung kin liu mnh cu cha.
Thn c th c v b truy ui gt gao, n khi cng ng, Hng V ni vi tn qun:
Nghe ni Lu Bang treo gi| c|i u ta n ngn vng v thi p vn h. Vy nay ta tng
thng lng trung ca c|c ngi. Ni xong t vn.[6]
Din gii
Hng V ni ting hung bo v t khi chng tay vi k th. Song vi Lu Bang th Hng V
li lm khc, mun |nh bi ch th trn trn mc l{m cho Lu Bang t}m phc khu
phc m quy hng. Bt c Lu Bang ri Hng V vn do d, v d sao }y vn l{ ch th
|ng n, tng l{ ng i v{ ngha . n khi quyt ch tiu dit Lu Bang th qu| tr, xem
nh Hng V ~ k tn v{o |n t. Tri li khi gi i chiu, Lu Bang khng ngn ngi.
l{ s phn ch i ta nu ta nng tay vi ch th, cho d l{ v thng hi hay d
nh l{m ha. Nh th chng s th hn ta thm m{ thi. Ta ~ |nh bi v lm chng mt
mt, th khng nn tip tc nhng con rn c y sng thm m bo th. Ni quyn lc
th khng th ni nh}n ngha. ~ bt c ch th phi nghin n|t, p tan, v trit tiu mi
c hi sau n{y b|o o|n. iu n{y cn ng hn vi trng hp mt ng ch c gi tr
thnh k th. Quy lut i vi nguyn tc i u sinh t l khng th lm ha. Nu mt bn
kh thng th phi ton thng.
Lu Bang thm nhun quy lut y. Sau khi chin thng Hng V, g~ nng d}n tip tc tin
ln thng lnh to{n qu}n S. Nghin n|t i th k tip vua S, tc l ch c ca mnh
Lu Bang t phong ho{ng , dp tan khng nng tay mt chng ngi trn ng i, tr
thnh mt trong nhng lnh t v i nht ca Trung Quc, Hn Cao T, ngi sng lp nh
Hn.
TUN TH NGUYN TC
Ra i nm 625, V M Nng l{ |i n mt i thn, ni ting sc hng, c nhp cung
l{m phi cho ng Thi Tng hong .
Hu cung l{ ni nguy him, vi |m cung phi lun b{y mu lp k ly lng hong
thng. Hng sc v{ t{i tr ~ gip V sm thng cuc chin thm lng y, nhng v bit
ho{ng cng nh bao ngi quyn lc khc, s ma nng bt thng v chng do d g
sng |i ngi khc, nn V ln k hoch tm xa.
V rp tm chinh phc ng Cao Tng, a con phng ~ng ca ho{ng . Mi khi c dp
gp ring chng, chng hn nh trong phng v sinh ca thi t, V u ra sc ve v~n mn
trn. y vy m{ khi ho{ng bng h{, V phi chu s phn |m phi tn truyn thng v
lut l ~ quy nh: co u lui v{o cha cho n cui cuc i. Sut by nm lin V lun
lm thn vi hong hu, V thuyt phc ho{ng ban ch cho php hi cung. Sau , mt
mt V lim gt hong hu trong khi vn ln lt thng dm vi ho{ng . Tuy c hay bit
nhng ho{ng hu khng ngn c - vn cha sinh c rng con nn v tr rt bp bnh, b
cn c V l{m ng minh ti ch.
Nm 654 V M Nng sinh con. Khi ho{ng hu n thm v{ va ra khi, V lin git con
rut ca mnh mi nghi k dn vo hong hu, vn ni ting ganh t. Khng lu sau,
hong hu b kt ti mu s|t v{ chu n t. V M Nng c phong hong hu. V hong
phng ~ng ~ sn sng giao vic triu chnh cho nng, v t tr i mi ngi gi l
V hu.
Mc d v tr quyn lc tt bc song V khng yn t}m. Nhn }u cng thy k th, hu
khng h h thp cnh gi|c. Nm 41 tui, hu s c chu tr p s c lng hong
thng nn sai ngi h c. n nm 675 con ca hu v c tn lm thi t nn cng
b h c lun. a tip theo, mc d l{ con hoang nhng vn c tim nng k v, v vy sau
b vu c|o v{ lu {y. T|m nm sau, khi ho{ng bng h{, V li sp xp qun thn
tuyn b rng a con p t ca b khng iu kin ln ngi. C ngha l{ a con t kh
kho s k v hu tip tc nhip chnh.
Nhng nm sau lin tip din ra nhiu v o chnh khng thnh v tt c bn ch mu
u b x t. n nm 688 th khng cn ai sc mnh v{ dng cm i u V hu.
Hai nm sau , hu t c c nguyn tt cng: T cho l hu du ca c Pht, b t
xng i Chu Th|nh V ho{ng , c mi ngi gi l Di Lc ti th.
V ln ngi ho{ng khng cn i th. Nh vy b tip tc tr v sut hn mt thp
nin.[7]
Din gii
Nhng ai ~ bit V hu u thn phc s tinh khn v{ nng lc ca b. Vo thi , ph n
khng cn nim vinh quang n{o kh|c l{ c tuyn vo hu cung v{i nm, nhng sau
nu khng may s phi giam mnh sut i trong tu vin. Sut tin trnh chm m chc
vn ln nh cao, cha bao gi V thc s ngu ng c. Nng bit rng bt k do d no,
cho d ch mm yu trong chc l|t, cng ng ngha vi kt liu cuc i. Nu mt ln va
thanh to|n ch th n{y xong th ch th khc xut hin, vi nng gii php tht n gin:
Tn st, nu khng chnh mnh s b st hi. Nhiu ho{ng trc cng h{nh ng nh
vy, nhng V mt ph n, hu nh khng c c hi n{o gi{nh c quyn lc cn
phi tn nhn hn.
Bn mi nm tr v ca V hu l mt trong nhng triu i lu di nht lch s Trung
Quc. Mc d khng phi ai cng t|n ng cch tr v bng bn tay st nhum mu ca b,
song phi nhn nhn rng V Tc Thin l mt trong nhng lnh t c nng lc v hiu qu
nht ca thi i.
Tng qun Ramn Maria Narvez (1800-1868), mt chnh
kh|ch T}y Ban Nha ang hp hi. Thy t t hi ng:
Ng{i c tha li cho tt c k th khng?
Ta khng cn phi tha li cho h,
Narv|ez |p, Ta ~ cho bn sch c bn ri.
CT TY CA NGUYN TC
Khng phi bng dng m{ c hai cu chuyn minh ha nguyn tc n{y u n t Trung
Quc: Lch s nc n{y y nhng chuyn k v vic tha ti cho cc k th, ri sau
chng quay li lm hi mnh. Nh c tn gc l{ nguyn tc chin lc ca Tn T, tc gi
thin Binh php hi th k th IV trc cng nguyn. Khng c g kh hiu: K th mun
lm hi ta. H khng mun g hn l{ tr kh ta. Nu trong qu trnh chin u, ta dng
na ng hoc thm ch ba phn t ng v lng nhn hoc gi mun lm ha, th ta ch
khin chng cm gin ta su sc hn, kin nh hn, v{ ng{y n{o chng s bo th.
Trc mt chng s c x thn thin, ch bi v chng va thua ta. Chng khng cn s la
chn no khc l phi ch thi.
Gii php: Khng khoan dung g c. Ta phi nghin nt k th cng nh chng s nghin nt
ta. K th khng th n{o mang n cho ta s an ton v bnh yn c, tr khi chng khng
cn tn ti na.
Mao Trch ng, ngi am tng binh php ca Tn T v lch s Trung Quc ni chung,
hiu r tm quan trng ca nguyn tc n{y. Nm 1934 v lnh t Cng sn ny cng 75.000
qun lnh thiu thn trang thit b phi trn v{o vng ni hoang s pha T}y Trung Quc
trnh s truy ui ca i qu}n Tng Gii Thch. Chin thut lui qu}n n{y c gi l
cuc Trng chinh.
Tng quyt tm tiu dit cho n ngi Cng sn cui cng, v{ v{i nm sau Mao ch
cn khong 10.000 qu}n. n nm 1937 khi Nht x}m lng Trung Quc, Tng cho rng
lc lng Cng sn khng cn l mi e da, nn b cuc truy ui v tp trung |nh Nht.
Mi nm sau, phe Cng sn phc hi mnh |nh bi Tng, v ng n{y ~ qun c}u
chm ngn nh c tn gc. Nhng Mao li khng qun. Tng b Mao truy ui ro rit n
mc phi trn ra hi o {i Loan. Hoa lc ngy nay khng cn cht du n no ca ch
Tng.[8]
C}u ch}m ngn ni trn cng c xa nh Kinh th|nh: Moses tng hc c trit l ny t
chnh Thng , khi ngi vt nc Hng Hi ra cho d}n Do Th|i, cho ba {o chy ngc
c{n qut ngi Ai Cp, nhm tiu dit cho n tn cui cng.
Khi tr v t ni Sinai vi Mi iu rn v{ nhn thy nhiu ngi Do Thi li sng bi B
Vng, Moses git sch nhng ngi theo t gio, khng cha mt ai. V{ trc khi t gi ci
i vo Min t ha, Moses ni vi c|c mn rng khi ~ |nh bi cc b tc Canaan,
h phi ho{n to{n tiu dit chng khng c tha hip g c, khng c khoan dung
vi chng.
Mc ch to{n thng l tin ca mi cuc chin hin i, v{ c hun c bi Carl von
Clausewitz, trit gia h{ng u v chin tranh. Phn tch cc chin dch ca Napolon, ng ta
vit: Chng ta khng nh rng vic tiu dit hon ton mi lc lng th ch lun phi l
mi quan tm ch o Mt khi t c thng li quan trng, khng c ni n chuyn
ngh ngi hay th mt cht... m l phi truy ui, tip tc tin cng ch qun, tin chim
th ca chng, tin cng lc lng d phng v bt c nhng g c kh nng cung cp
vin tr v tin ch cho chng. L do Clausewitz vit nh vy l v lc chin tranh nh ch
thng xy ra thng lng v phn chia lnh th. Nu chin thng khng trn vn, khi
thng lng ta s mt i nhng g mnh t c trong chin tranh.
Gii php tht n gin: Khng cha cho k th bt k la chn no. C tiu dit chng
trc, ri sau ta tha h ct xn t ai nh th no ty . Mc ch ca quyn lc l hon
ton khng ch k th, buc chng phi rm rp vng li. Bn khng th ch lm dang d.
Nu khng c quyn chn la, chng s phi tun th ta thi. Nguyn tc n{y cn c
p dng ra ngo{i lnh vc qun s. Thng lng l con th him c s nut chng chin
thng ca ta, v vy ta khng cha c hi cho k th c thng lng, c hy vng,
c d tr. Chng b tiu dit, v th l xong.
Hy nh ly iu ny: Trong qu trnh tranh ginh quyn lc, bn s khuy ng ln nhiu

s knh ch v to ra k th. S c nhng thnh phn m bn khng th thuyt phc li
ko, v{ sau d g i na th h cng t th i u ch khng phi l{ ng minh. Bn
ch nh rng gia hai bn s khng cn kh nng ha bnh, nht l khi bn tr t th
quyn lc. Nu h quanh qun, h s tm phng b|o o|n, chc chn nh ht ngy li
m. i n lc h lt bi ra th bn s tr tay khng kp.
Bn hy thc t: Ta s khng bao gi an ton khi c k th trc ng. Hy nh ly nhng
bi hc t lch s, t s khn ngoan ca Moses v{ Mao: ng bao gi lm vic g na vi.
Tt nhin }y khng phi l ti c st, m ch l vn lu {y. B tn ph, ri b lu {y
vnh vin khi triu nh ta, k th khng cn li hi. H khng cn hy vng phc hi, lun
lch xm nhp tr li hi ta. Cn nu v l do n{o m{ khng tng kh h c, bn c tin
rng h ang }m mu chng li ta, v vy ta khng c tin vo bt k du hiu thn thin
no m h by t. Trong nhng tnh hung nh th, v kh duy nht ca ta l s cnh gic
cao . Nu khng trc xut h c ngay, ta hy chun b thi c gn nht ra tay.
Hnh nh:
Mt con rn lc b gt chn bn gim n|t nhng vn cn sng, n ngc c ln cn bn vi
liu nc c gp i. K th cha b tn dit s nh con rn cn ngc ngoi, tn dng thi
gian phc hi, nc c tng cng .
kin chuyn gia:
Cn phi lu rng i vi mt con ngi th hoc phi nung chiu, hoc phi tn dit.
Nu ch b tn thng nh, hn s tr th, nhng nu b tn tht nng n th hn s khng
th; v vt khi gy tn tht cho ai, ta phi lm sao m khng s hn tr th.
NGHCH O
Nguyn tc ny ch c th c b qua trong trng hp ht sc hn hu. Nhng s c lc
tt hn bn nn c|c ch th tiu dit nhau, nu c th c, thay v mnh t ra tay.
Trong chin tranh chng hn, mt v tng gii bit rng khi b dn v{o ch}n tng, ch
qun s |nh tr d dn hn. Chnh v th i lc ta nn cha cho chng con ng thot.
Khi rt lui, sc lc ch s b bo mn, v vic lui qun cn lm cho chng xung tinh thn
nhiu hn l{ nu b thua trn chin a. Do trong tnh th c nhiu ch th ang sp cn
kit sc v phi chc chn l chng khng cn kh nng phc hi bn c th chng t
hy dit.
Cui cng khi b ta nghin n|t, ch th th ta s}u m n ni nhiu nm sau vn tm cch
b|o o|n. Ha c Versailles gy ra hiu ng tng t i vi ngi c. V sau ny c
ngi l lun rng c l tt hn nu ha c y khoan dung hn. Vn l khi khoan dung

ta b ri ro khc to iu kin cho k th c c hi phc hn. Trong hu ht trng hp,
tt hn ta nn nghin n|t i phng.
NGUYN TC 16
BIT U C S HIN DIN

C{ng lu h{nh nhiu th tin cng mt gi: Mi ngi cng thy v nghe ta cng nhiu th ta
cng tr nn tm thng. Khi ~ c v tr trong tp th, thnh thong ta nn n mt mi
ngi bn tn, thm ch ngng m. Ta phi bit lc no nn lui gt. Hy to thm gi tr
bng s qu him.
VI PHM V TUN TH NGUYN TC
Guillaume de Balaun l ngh s du ca, chuyn h|t rong khp min Nam nc Php vo thi
Trung c, i t l}u {i n{y n l}u {i kh|c, va biu din thi ca, va sng trn vai tr
ngi hip s. n l}u {i Javiac, ng ta phi lng n ch nhn l Madame Guillelma de
Javiac. ng kin nhn l{m th tng n{ng, ca cho n{ng nghe, chi c hu nng, v dn dn
tnh yu cng c n{ng |p tr. i chung vi Guillaume l{ Pierre de Barjac, ngi bn
thn cng c n rc ti l}u {i. V{ bn th}n Pierre cng b ting st vi nng Viernetta
tuy duyn d|ng nhng tnh kh tht thng.
n ngy kia Pierre v Viernetta ci nhau d di. B qu c xua ui, Pierre tm n
Guillaume nh tm phng h{n gn v ni gip vi ngi p mt ting. Lc y Guillaume
sp ri l}u {i c vic, v khi tr v vi tun sau ng ta ngc nhin v Pierre v Viernetta
~ l{m ha vi nhau ri. Pierre cm thy tnh yu ca mnh tng gp bi phn thc t l
khng lc no tnh yu mnh hn lc l{m ha sau khi gin sau. Pierre ni vi Guillaume
rng mi bt ha cng mnh m v ko di, th khi gp li, cm gic trng phng cng ngt
ngo ngy ngt.
Vi t c|ch k ht rong, Guillaume t ho l tng tri mi nim vui ni bun ca tnh yu.
Va nghe bn k xong, ng ta cng mun nm nim vui sng o{n vin sau cn sng gi.
V vy ng v gin di tiu th Guillelma, khng thm gi cho n{ng th tnh n{o na, ri
t ngt ri b l}u {i khng tr li, b c nhng ma lin hoan v{ sn bn. Tiu th quay
qut mun pht cung.
Guillelma phi nhiu ngi a tin n gp Guillaume tm hiu s tnh nhng ng bo h
v m khng gii thch li n{o. ng ngh l{ th n{o n lt tiu th cng s ni gin, t
ng v{o t th phi xin l{m ha nh Pierre ~ phi xin. Nhng khng, s vng mt ca ng
li tc dng cch khc, v cng lm Guillelma yu ng nhiu hn na. n lc ny th chnh
tiu th sn ui hip s, lin tc gi th i v{ ph|i lin lc vin hng tin. Xa nay cha tng
nghe ni iu tng t - v mt tiu th khng bao gi eo ui k du ca. V bn thn
Guillaume cng khng thch iu y. S st sng khin Guillaume cm thy n{ng ~ |nh
mt phn no phm gi. Khng ch nao nng cho k hoch ca mnh, ng ta cn cht d vi
tnh nng.
Cui cng sau nhiu thng bt tin ch{ng, Guillelma {nh chu thua, khng ph|i gia nh}n n
na. Lng d Guillaume nh la t c l n{ng ~ gin lun? Hay bit }u k hoch ng
nh d nh? Nng c gin th cng tt. Guillaume khng th ch i thm na thi im
l{m ha ~ n. ng lin mc b y phc sang trng nht, chn c|i m st p nht, trang
hong con nga tht lng ly, ri ln ng trc ch Javiac.
Nghe tin ngi yu tr li, Guillelma chy nh bay ra n, qu gi di chn chng, vn
mng che mt hn ch{ng v{ xin c th li v bt k s khinh xut n{o ~ l{m ch{ng
ni gin. Bn h~y tng tng s bt ng v tht vng ca Guillaume k hoch ca ng ta
hon ton sp . Guillelma khng hn gin g c, n{ng cha bao gi hn gin, m cng yu
say m m thi v v th ng ta s khng bao gi kinh qua nim vui tao ng sau ln hai a
gin nhau. Gi ~ gp nng ri nhng vn cha nm c nim vui nh Pierre ~ m t,
Guillaume quyt th li ln na: S dng nhiu li l v c ch th bo lm nng gin m
trnh xa. Qu nhin Guillelma b i v{ th s khng bao gi nhn mt Guillaume na. ng ta
cng quay nga.
S|ng hm sau khi suy ngha li, g ht rong hi hn. ng ta li v Javiac nhng ln ny tiu
th khng tip, li cn ra lnh gia nhn xua ui. Cng khng m, cu treo khng h xung,
Guillaume {nh quay gt tr v cn phng vng lnh, gc xung khc nc n. ng bit
mnh ~ sai lm khng khip. Mt nm tri qua khng gp ngi thng, Guillaume ~ bit
th no l nhung nh, ni nh nhung giy v lm tnh yu thm chy bng. ng sng tc
mt trong nhng b{i th hay nht gi cho Guillelma, cng vi nhiu bc th thng thit
gii thch ht mi chuyn, v cu xin nng tha th.
Rt nhiu l| th cu khn c Guillaume gi ti tp, tiu th Guillelma cng thy nh
gng mt in trai, nh nhng bi tnh ca ngt ngo, nhng bc nhy hoa m v ti hun
luyn chim mi ca chng, nn cui cng cng ng~ lng. Guillelma nhn l{ lm chng cho
s n nn, ch{ng phi rt mng tay t bn phi gi nng lm tin, cng vi mt b{i th din
t ni thng kh khi phi xa nhau.
Guillaume l{m ng nhng g ngi p mun, v cui cng cng thng thc c cm
gic tt cng gng v li lnh, nim vui cn vt hn cm xc ca ngi bn Pierre.
Din gii
nh th nm cho bit th no l nim vui ti ng, Guillaume de Balaun li v tnh khm
ph ra s tht ca quy lut v vic vng mt v c mt. giai on u tnh cm, bn cn
tng cng s hin din mnh trong mt ngi thng. Nu vng mt qu sm th ngi ta
s qun bn. Nhng khi cm xc ~ s}u m, khi tnh yu bt u kt tinh, s vng mt s
kch thch v lm cho con tim bng chy. Nu vng mt khng l do li cn lm cm xc
tng ln bi phn: Ngi kia s ngh rng mnh c li chi }y. Khi ta vng mt, tr tng
tng ca ngi yu s chp cnh, v t l{m cho tnh yu m~nh lit thm. Ngc li khi
Guillelma c{ng theo ui th Guillaume cng bt yu nng hnh bng ca n{ng thng
qu, d vi ti qu, khng cha cht s}n chi n{o cho tr tng ca chng, v vt cm xc b
bp nght. n khi n{ng thi khng ph|i ngi lin lc na th chng mi th c, mi
tip tc thc hin k hoch.
Mt ai hoc iu g n mt, hay tr nn him thy, t nhin khin ta trng vng hn.
Nhng g ti v qu lu, s hin din ca h gn nh l{ tr{n ngp, l{m cho ta xem thng.
Vo thi Trung c, cc tiu th lun t hip s trc nhng th thch ca tnh yu, yu cu
h thc hin nhiu chuyn i xa hoc phiu lu h{o hng, thc cht l{ p dng m thc
vng mt/c mt. C kh nng nu Guillaume khng ch ng tm cch vng mt th
Guillelma buc lng phi ph|i ch{ng i xa, ch ng to ra s trng vng cn thit.
S vng mt s lm suy yu nhng am m
nh nhoi v lm bng chy nhng am m m~nh lit,
ging nh gi thi tt ngn nn v thi bng |m ch|y.
(La Rochefoucauld, 1613-1680)
TUN TH NGUYN TC
Sut nhiu th k, ngi Assyria dng bn tay st thng tr vng Iraq ngy nay. Tuy nhin
vo th k th VIII trc Cng nguyn, dn chng vng Medea (by gi l min Ty-Bc
Iran) khi ngha v{ gi{nh c lp. Khi thnh lp chnh quyn, ngi Medea mun trnh mi
hnh thc c t{i, khng t quyn lc ti thng trong tay mt ngi, cng khng thit lp
ch qun ch. Tuy nhin khng c mt ngi l~nh o th t nc li sm ri v{o tnh
trng hn lon, manh mn thnh nhiu l~nh a nh, vi vic l{ng n{y |nh l{ng kia.
Trong mt l{ng nh th c ngi tn Deioces, dn dn ni ting v ti ging ha mt cch
cng bng, khng thin v bn no.
V ng thnh cng n mc ngi dn lun mi ng phn x tt c mi xung t, t
quyn lc ng tng nhanh. Nhng thm ph|n kh|c trn t nc Medea u tham nhng
thi nt v vy ngi dn khng thm giao ph v vic cho ta, m thch gii quyt bng bo
lc. Nghe ting Deioces rt thanh lim, hin trit, cng vi tm bt thin v khng th lay
chuyn, cc thn lng xa gn u nh ng phn x loi t tng. Khng l}u sau Deioces
tr th{nh ngi duy nht cm cn cn cng l ca t nc.
ang nh cao quyn lc, t nhin Deioces cm thy chn ngy. ng khng mun tip
tc ngi gh phn xt, khng mun nghe li l kin co, khng mun dn xp nhng tranh
ci gia anh em v lng mc vi nhau na. Ly c l mnh mt qu nhiu th gi cho ngi
kh|c n ni b b vic gia nh, Deioces t ngt rt lui. Mt ln na t nc li ri v{o
hn lon, ti |c gia tng, ph|p lut b ph v. Trng lo ca tt c cc lng mc x Medea
hp li tuyn b: Chng ta khng th tip tc sng trong tnh trng nh nh th ny na.
Chng ta hy bu ra mt ngi tr v c th sng di mt chnh quyn c quy c, thay v

ca n|t nh{ tan trong cn hn lon nh th n{y.
V{ nh vy, mc d tng ht sc kh i khi sng di gng cm ca ch c ti Assyria,
ngi Medea vn phi thit lp mt ch qun ch. V{ ngi m{ ai cng mun c, tt
nhin l{ Deioces. Tht kh, thuyt phc ng ta ng thun, bi v ng ~ qu| ch|n chng
nhng v i u li qua ting li gia c|c thn l{ng, nhng ngi Medea c ni n mi.
Cui cng Deioces cng phi gt u.
Nhng vi mt lot nhng iu kin. Th nht ton dn phi xy dng th , ni xut
pht mi mnh lnh. K tip dn Medea phi xy mt cung in tht to, vi ng o lnh
ng lm. Nm gia th , cung in ny c nhiu lp tng cao cng kn v}y quanh, ngi
thng khng th no h h. Khi cng trnh hon tt, Deioces v{o cung v{ a ra lut l
nghim ngt: Khng qun thn n{o c din kin, mi lin lc u phi thng qua vi lin
lc vin. Quan no c vic cn mt cn trnh bo th phi xin php trc, v mi tun ch
c gp vua mt ln duy nht.
Nh th Deioces cm quyn sut 53 nm, m rng b ci Medea, thit lp nn mng cho
ch Ba T tng lai, di s tr v ca hu du Cyrus ni ting. Sut thi gian Deioces ti v,
s knh trng ca nhn dn dnh cho ng t t bin thnh mt hnh thc tn th. Theo h,
ng khng phi l{ thng nhn, m l mt thnh nhn.
Din gii
Deioces l{ ngi c nhiu tham vng. Ngay t u ng ~ khng nh rng t nc cn c
mt lnh t rn ri, v{ mnh l{ ngi y.
mt x s b honh hnh v tnh trng v chnh ph, ngi quyn lc nht chnh l{ ngi
ng ra lm trng ti, lm ta x. V vy Deioces khi u s nghip bng cch xy dng
ting thm, c truyn tng l{ ngi hon ton cng bng.
Khi nh cao danh vng, Deioces thc c quy lut ca vic xut x: Khi ng ra phc
v cho qu nhiu ngi nh th, mi ngi gp mnh thng qu v mun gp lc no
cng c, t s ln mt. Dn chng s ngh vic mnh phc v l l ng nhin. Mun
ly li mc trng vng, ng ta phi rt lui ho{n to{n, ngi dn Medea bit th no l
cuc sng m{ khng c Deioces. V{ ng nh ng d o|n, sau h n ni n ng ln cm
quyn.
Khi ~ kh|m ph| c quy lut ny ri, Deioces ng dng cho n mc thnh tu tt cng.
Trong cung in mnh mng va xy ln, khng ai c quyn gp ng tr vi cn thn, m
nhng ngi n{y cng him khi c din kin. Nh s gia Herodotus tng vit, C ri ro
l nu thng xuyn gp ng, h c kh nng ganh t v{ k, t }m mu to phn.
Nhng nu khng ai thy ng, huyn thoi s thm tht rng ng l mt thc th khc vi
lo{i ngi tm thng.
C ngi hi v tu s: Ti sao him khi ti thy ng?

Tu s tr li: Bi v c}u Ti sao ng khng n thm ti?
nghe ngt ng{o hn l{ c}u Ti sao ng li n na?
(Mulla Jami, trch tc phm Caravan of Dreams
ca Idries Shah, 1968)
CT TY CA NGUYN TC
Mt s hin din c trng lng s thu ht quyn lc v s quan tm v cho ta ta rc sng
hn nhng ngi xung quanh. Nhng nu vt qua mt c|i ngng n{o , s hin din
qu| thng xuyn s phn tc dng: Mi ngi nghe ta thy ta cng nhiu, ta cng mt gi
tr. Ta ~ tr thnh thi quen. Cho d ta c c gng kh|c ngi, c gng tht tinh vi, nhng
khng hiu v sao thin h ngy cng bt knh n. Ta phi bit c lc no nn rt lui
trc khi b tim thc mi ngi ph nhn. ging nh tr tim.
Tc dng ca quy lut ny d nhn ra nht lnh vc tnh yu v quyn r. Khi mi yu, s
vng mt ca ngi ta yu s kch thch tr tng tng ca ta, to ra vng ho quang
quanh ngi y. Vng ho quang ny s phai lt khi ta bit qu nhiu khi tr tng tng
ca ta khng cn t dng v. Ngi yu by gi sao cng ging nh bt c ai, ngi c
xem ng nhin phi c mt. Do ti sao k n Ninon de Lenclos hi th k XVII khuyn
hc tr nn tm c thnh thong n mt. Tnh yu khng bao gi cht v i km, b{ vit,
m{ thng l v bi thc.
Khi bn cho ngi kh|c i x vi mnh nh vi bt k ai kh|c th ~ qu| tr - bn b
nut chng. Mun trnh tnh trng ny bn phi cho ngi kia thiu vng mnh. Phi
lm cho h n mnh hn bng cch h cho h thy kh nng |nh mt bn vnh vin. Bn
phi to ra mt c ch vng mt v c mt.
Khi bn qua i, mi th v bn s c v khc bit. Trong chc lt bn c bao ph bi
mt vng ho quang ca s tn knh. Mi ngi s nh bn hi cn sinh tin, h tng ch
trch bn, tranh ci vi bn, lc y h s n nn hi hn. H ang thiu vng mt s hin
din m h bit l s khng bao gi tr li. Nhng bn khng nht thit phi i n lc
mnh ~ qua i: Khi tm thi vng mt mt thi gian, bn ~ to ra mt ci cht trc ci
cht. V khi xut hin tr li, xem nh bn tr v t ci cht bn s c du n ca s phc
sinh, v mi ngi s cm thy nh lng vi s tr li y. l{ c|ch m{ Deioces kin to
con ng i n ngai vng.
Napolon ~ nhn ra quy lut n{y khi ni Nu thng bt gp ta i xem kch, dn chng s
bt trng vng ta. Ng{y nay, trong mt th gii trn ngp hnh nh, tr chi n mt cng
pht huy th mnh. t khi ta bit c lc no nn tm rt lui, v{ ng{y nay hnh nh khng
iu g cn c v ring t na, v vy thng n trng ngi no bit ch ng n mt.

Hai tiu thuyt gia J. D. Salinger v{ Thomas Pynchon ~ khin mi ngi ngng m n
mc gn nh tn th, khi hai ng kho lo chn thi im xut x.
Quy lut ny cn mt kha cnh hin i hn, l{ nim ht hng ca kinh t hc. Khi thu hi
mt h{ng n{o ra khi th trng, bn ~ tc th tng thm gi| tr cho mt hng y. H
Lan hi th k XVII, cc tng lp thng lu mun cho tulip khng ch l mt lo{i hoa p,
m tn n ln thnh biu tng ca a v x hi. H ch ng lm cho hoa him i, hu nh
khng th tm c, t l{m bng ln iu m{ sau n{y c gi l tulupomania, chng
cung si hoa tulip. Lc y mt hoa tulip cn gi tr hn c}n lng bng vng ca chnh n.
Tng t nh vy thi i chng ta, nh bun tranh Joseph Duveen c gng dn xp nh
th n{o cho nhng bc ng bn ra cng him cng tt. nng gi tr v gi c bc
tranh, ng mua c b su tp ri ct gi di hm. Nhng bc ng bn ra lc y khng cn
l tranh m l vt c tn sng. Bn tha h mua nhng bc nm mi ng{n la, iu
d thi, c ln ng ni, nhng tu c nhng bc vi gi mt phn t triu, th hi
kh y!
Hnh nh:
Mt tri. Mi ngi ch thy r gi tr ca Mt tri khi Mt tri khut mt. Nhng ng{y ma
cng ko di th Mt tri c{ng c i mong. Nhng nu qu nhiu nhng ngy nng bc
th xem nh Mt tri tha ma. Hy hc cch rt vo bng ti khin cho mi ngi yu cu
bn xut hin.
Lun c nhng lc n{o m{ nhng ngi v tr quyn lc bm ci gh qu lu v h
khng cn c hoan nghnh na. Ta chn h, mt i s knh n, nhn h cng ging nh
bt k ai khc; ni cch khc, ta thy h t hi khi bt gic so snh h hin nay vi hnh nh
ca h trc kia. Bit lc n{o nn rt lui, l{ c mt ngh thut. Thc hin ng thi
im, bn phc hi s knh n ~ phi pha v{ lu gi mt phn uy quyn.
Lnh t v i nht th k XVI l{ Charles V. L{ ho{ng x Habsburg v vua Ty Ban Nha,
ng tng tr v mt ch c lc bao gm phn ln chu u v c Th gii Mi. V{o nm
1557 lc nh cao quyn lc, Charles rt lui vo tu vin Yuste. C ch}u ]u u ngn ng
trc h{nh ng t ngt ny. Nhng ngi tng s v ght ng gi li bo ng tht v i
v mi ngi xem ng nh th|nh sng. Gn thi i chng ta hn, n din vin in nh
Greta Garbo gii ngh nm 1941 v{ c ht sc ngng m. Garbo ~ rt lui qu| sm
mi hn ba mi tui nhng chng th ch ng quy n cn hn l{ ch n lc cng
chng qu nhm chn mnh.
Nu mi ngi mun gp bn lc n{o cng c th vng ho quang bn to quanh mnh s
sm li t{n. H~y l{m ngc li: Bt s xut hin i, ri gi tr ca s hin din ca bn s
tng ln.
kin chuyn gia:
S dng s vng mt l{m ngi khc trng vng. Khi vng mt, mt ngi c v nh
s t, nhng khi hin din, hn tr thnh tm thng v nc ci. Nu ta gn gi thng
xuyn c|c t{i nng ln, s c lc ta ln mt h, bi v b ni d thy hn chiu su. Ngay c
nhng thin ti xut chng cng phi thnh thong n mt cho mi ngi tip tc trng
vng h, v s thiu vng do s khut mt s khin mi ngi knh n h hn.
NGHCH O
Quy lut ny ch ti u khi bn ~ t c mt mc nht nh trn bc thang quyn lc.
Ch nn n mt sau khi bn ~ thit lp s hin din ca mnh mt cch vng chc. Nu rt
lui qu sm bn khng c mi ngi knh n, m cn b qun lng. Ln u khi bc ln
sn din th gii, hy kin to mt hnh nh d nhn bit, ging nh nh}n bn, v mi lc
mi ni. Khi cha c nh vy th vic i vng s nguy him thay v c thi bng,
ngn la s tt ngm.
Tng t, trn tnh trng, s vng mt ch hiu qu sau khi bn ~ bao ph ngi kia
bng hnh nh thng trc ca bn. Phi l{m sao ngi yu nhn }u cng thy bn,
khi bn i vng th ngi y lun mi mong, v hnh nh bn lun ng tr trong tim ngi
y.
Tm li: giai on u, hy c mt mi lc mi ni. Ch i tng n{o c nhn ngm,
cm kch, v{ yu thng mi to c khong trng vng khi t nhin bin mt.
NGUYN TC 17
THT GI KH LNG
Lo{i ngi l nhng sinh vt ca thi quen, lun mun nhn thy ngi khc thc hin
nhng iu quen thuc. Nu ta nm trong khun kh , h s cm thy lm ch c tnh
hnh. H~y l{m o ln mi th: ch ng t to mt v kh lng. Thy ta x s khng nht
qun, khng nhm v{o }u, h s ht hng v mi mn gii o|n h{nh ng ca ta. a n
cc im, chin lc ny c kh nng h da v khng b.
TUN TH NGUYN TC
Th|ng 5 nm 1972, nh{ v ch c vua Boris Spassky canh cnh ch i ch th Bobby
Fisher ti Reykjavik, th Iceland. Theo k hoch th hai ngi gp nhau ginh chc v
ch C vua Th gii, nhng Fisher li n tr do v|n u phi tm hon. Fisher khng
ng vi s tin thng, vi cch chi tr, vi c|c iu kin hu cn Iceland. Bt c lc
n{o anh cng c th rt lui.
Spassky c gng kin nhn. Trng o{n c vua ca Nga cm thy b xc phm v gi
Spassky b v nhng anh ta quyt u cho bng c. Spassky bit mnh c kh nng |nh
bi Fisher, v khng th vut mt chin thng v i nht s nghip. C v nh mi n
lc ca ta cng bng tha, Spassky ni vi mt ng ch. Nhng ta khng th lm g khc
hn, bi v bng ang phn sn Fisher. Nu hn n th ta u, hn khng n th ta
khng u. K mun t st lun nm quyn ch ng.
Cui cng Fisher cng n Reykjavik, nhng c|c vn , cng vi li hm da rt lui vn
cn . Fisher ch snh ng ni t chc cuc u, ph phn dn nh sng, than phin v
ting n cc my quay phim, thm ch ght my ci gh ngi thi u. n thi im ny th
o{n Lin X ch ng e da rt lui.
S h da ny c v hiu nghim: Sau nhiu tun cu gi, sau nhiu cuc thng lng l
th l{m ngi ch phi in tit, Fisher mi gt u. Nhng n hm chnh thc gii thiu,
anh ta n rt tr, v vo ngy bt u cuc Thi u ca th k, anh ta li tr. Tuy nhin
ln ny hu qu s rt gay: Nu n qu tr, Fisher s b x thua v|n u. Vy iu g ang
din ra? Phi chng anh ta ang chi n t}m l? Hay l{ Bobby Fisher li s Boris Spassky?
i vi nhng i kin tng ang hin din, v vi Spassky, hnh nh cu b vng
Brooklyn n{y ~ s xanh c mt. Fisher xut hin lc 5 gi 09 pht, ng mt pht trc
khi v|n u b hy.
V|n u tin l cc k quan trng, v n thit lp khng kh chung ca cuc u trong
nhng thng ti. V|n u thng l cuc tranh u chm chp v thm lng, khi hai i th
by binh b trn v c gng gii m cc chin lc ca i phng. Nhng v|n n{y li khc,
Fisher c nc c sai lm rt sm, c l l{ nc t hi nht c s nghip, v c khi b
Spassky dn v{o ng cng, hnh nh anh ta mun chu thua. Nhng Spassky bit Fisher
khng bao gi chu thua. Ngay c khi b chiu tng, anh ta cng chin u n cng, lm
cho i phng phi mn mi. Tuy nhin ln ny c v nh anh ta chu trn. Ri t nhin
Fisher tung ra mt nc to bo khin c phng phi x xo v kinh ngc. Nc c ny lm
cho Spassky b cho|ng, tuy nhin sau Spassky phc hi v thng c v|n u. Nhng
khng mt ai bit r n ca Fisher. Phi chng anh ta ch ng thua? Hay l tht s
rng ng? Xnh vnh? Hay thm ch nh c ngi bo l{ anh ta in ri?
Sau khi thua v|n u, Fisher cn ln ting hn than phin v phng c, v my quay v
v mi th khc. Thm ch anh vng mt lun vn tip theo. Ln ny th ban t chc thc
s ni cu: X Fisher thua v|n . Gi th anh ta ang th bt li: Hai khng. Mt tnh
hung m{ cha mt ai dm vc mt tr li mong ginh chc v ch. R r{ng l{ Fisher ~
mt thng bng ri. Vy m vn th ba, tt c mi khn gi ~ nh rng tia nhn ca
Fisher c iu g rt d tn, tia nhn r rng lm cho Spassky cht d. V mc cho ci
huyt m{ Fisher ~ {o sn cho mnh, anh ta t ra v cng t tin. Ri anh cng i mt nc
c v ging sai lm ging v|n trc song gng mt vnh vo khin Spassy nghi c ci
by. V mc d c c gng suy ngh tm kim nhng nh{ v ch Nga vn khng pht hin,
v{ khi cha kp nh thn th ~ b Fisher chiu b. Tht ra chnh li |nh khng chnh thng
ca Fisher ~ l{m Spassky cng thng thn kinh. Khi v|n u kt thc, Fisher nhy dng ln
v chy nh bay ra ngo{i, va m vo bn tay, va reo to vi nhng ngi cng hi c
rng T ~ nghin hn bng bo lc!
nhng vn tip theo, Fisher c nhng nc i cha tng thy, nhng nc khng phi
kiu ca anh. Gi n phin Spassky sai lm. Khi thua vn th su anh ta bt khc. Mt i
kin tng ni Sau v ny ri, Spassky phi t hi xem tr v Nga c an to{n khng. Sau
vn th tm, Spassky tuyn b ~ bit s tht: Bobby Fisher ang thi min mnh. Spassky
quyt nh khng nhn vo mt Fisher na; nhng anh ta vn thua.
Sau vn 14, Spassky cho t chc hp bo v tuyn b ngi ta mu kim sot tr no
mnh. Anh ta nghi trong ly nc cam phc v ti b{n thi u b b thuc m. Hoc gi ngi
ta thi ha cht vo khng kh. Cui cng anh ta cng khai ni thng phe Fisher ~ t thit
b g trong gh ngi t|c ng tr no mnh. KGB bt nt b|o ng: Boris Spassky ang
a Lin bang X-vit vo th kh x!
Ban t chc mang gh i ri X-quang cng nhng xt nghim kh|c nhng khng tm ra iu
kh nghi. Truy xt khp phng, ngi ta ch pht hin xc hai con thiu thn cht kh trong
m|ng n. Spassky bt u ku mnh b o gic. Tuy c gng chi tip nhng u c anh ~
ri bi. Spassky khng th tip tc. n ngy 2 thng 9, anh ta b cuc. Mc d cn tng
i tr, song Spassky khng bao gi phc hi sau tht bi ny.
Din gii
nhng v|n u, Fisher khng thnh cng v Spassky c kh nng tuyt vi pht hin mi
chin lc ca i th ri phn n. Anh ta mm do v kin nhn, xy dng li tin cng
|nh bi ch th khng ch by nc c m{ cn xa n chng by mi nc. Mt kin
tng ni Spassky khng ch tm nc c ti u, m{ cn i nc n{o l{m cho i phng b
bi ri.
Tuy nhin cui cng Fisher cng bit l{ mt trong nhng mu cht thnh cng ca
Spassky: Vi nhng ch th c li chi c th o|n trc c, Spassky s da v{o m{
tin cng, da vo chin lc ca ch dit ch. Trong cuc thi u ginh chc v ch
ny, chin lc sinh t ca Fisher l chim th ch ng, v lm cho Spassky ht chn. R
rng l thi gian ch i ~ t|c ng n t}m l Spassky. Song iu ti tnh nht l nhng
sai lm c ca Fisher, ra v khng c chin lc no nht qun c. iu anh ta lm tht ra
l c gng lm xo trn nhng m thc c, nhng m thc m{ Spassky ~ qu| quen thuc,
ngay c chu hy sinh vn th nht v b x thua vn th hai.
Spassky tng ni ting v s im tnh v{ c|i u lnh, nhng l{ ln u tin trong i
m anh ta khng hnh dung ni thc cht ca i phng. T anh ta t t ri lon, cho
n cui cng anh l{ ngi trng c v in.
Mn |nh c c ng c tinh ty ca cuc i. Th nht, mun chin thng bn phi ht
sc kin nhn v nhn xa; th hai, v tr chi c xy dng trn m thc, khun mu,
nguyn c lot ng i nc bc u c mi ngi chi i chi li. i phng s
phn tch chin lc ca ta c tin o|n c|c bc k tip. L{m sao hn khng th
lng c, khng cn c s n{o xy dng chin lc, ta s c li. Trn bn c cng
nh ngo{i i, khi ngi khc khng th hnh dung mu ca bn, h s b treo tim trong
trng thi s hi ch i, bt nh v ri ren.
Cuc sng triu nh l{ cuc u c u bun v m m,
i hi ta phi by binh b trn, thit lp v thc hin chin lc, i ph k hoch ca ch
th. Tuy nhin i khi ta nn chp nhn ri ro v{ i nc c no bt thng v{ kh lng
nht.
(Jean de La Bruyre, 1645-1696)
CT TY CA NGUYN TC
Khng g |ng s hn iu t ngt v bt ng. Chnh v th m ta rt s nhng cn cung
phong v{ ng t. Ta khng bit lc no chng xy ra. V{ khi ~ xy ra mt ln ri th ta s
st ch ln k tip. mc thp hn mt cht, nhng ngi ng x bt thng cng t|c
ng ta nh vy.
Lo{i th thng ng x theo mt l thi nht nh, chnh v th m ta bit c|ch sn bt
chng. Ch lo{i ngi mi c kh nng thay i ng x mt cch c thc, bit ty c ng
bin v{ vt qua tp tc ln thi quen. Nhng t ai thc sc mnh . H thch s d xui

ca thi quen, thch bung xui theo bn cht con th, c khuynh hng lp i lp li cng
nhng ng t|c c. Nh th l v h s khng phi n lc v h lm tng rng chng no
mnh khng lm phin ngi kh|c th ngi kh|c cng khng l{m phin mnh. Bn nn hiu
rng ngi quyn lc thng gy s hi khi c lm k khc bt an, nhm chim th ch
ng. i lc ta cng nn cn m khng sa, l{m cho i phng phi run s vo lc h t
nghi ng nht. l{ mt ci mnh m nhng k mnh thng dng t nhiu th k ri.
Filippo Maria, v cng tc cui cng ca dng Visconti Italia hi th k XV, thng c
tnh l{m ngc li nhng g mi ngi ngh mnh sp lm. Chng hn ng ta bng dng
quan tm rt mc n mt triu thn, ri n khi k kia hy vng c bt th li b
Filippo i x ht sc lnh nht. Qu xu h, hn chun b ri xa triu nh th t nhin
ng tc ra lnh quay li i x vi hn tht lng. Tm trng ri bi, v triu thn t
hi phi chng mnh ~ qu| l liu v tham vng c bt nn cng tc bc mnh, nn
t hn ng vai mt by ti thp hn khng d|m c m xa. Lc y Filippo s ph phn
hn khng c ch cu tin nn ui i xa.
iu then cht khi i ~i vi Filippo kh| n gin: ng cho rng mnh bit trc iu
ng ta mun. ng d o|n nhng g s l{m ng ta h{i lng. ng bao gi xen v{o iu bn
mun, m ch nn chiu theo ng ta. Ri ch xem cc din bin. Gia m bng bong bt
nh do ng kho lo to ra, uy quyn ca cng tc tht cao tt, t ti, v khng ai thch
thc.
S khn lng thng khi l chin thut bc thy, song k yu vn c th s dng tht hiu
qu. Lc sa c tht th hoc b i phng |p o v qun s, ta c tung ra mt lot nhng
ng t|c kh lng. K th s bi ri v rt lui hoc phm phi sai lm.
Ma xun 1862 trong thi k Ni chin M, tng Stonewall Jackson cng 4.600 lnh ca
nhng bang ly khai tn cng dn dp i qu}n ng o hn ca cc bang Lin hip ti
Shenandoah Valley. C|ch khng xa, tng George Brinton McClellan ang dn khong
90.000 qun t th Washington xung, mc tiu l bao vy thnh ph Richmond, th
ph ca phe ly khai. Thi gian c tri qua, v{ tng Jackson u n dn qun ra khi
Shenandoah Valley, ri li dn qun v.
Nhn qua, h{nh ng n{y khng c ngha l g c. Phi chng Jackson nh mang qun gii
v}y Richmond? Hay l{ ng ta nh tn cng Washington khi McClellan khng c mt bo
v th ? Hay n gin l{ tin ln min Bc thoi mi tn ph? Ti sao i qun t
ngi ca Jackson li c v nh i lng vng.
Chnh v khng hiu ca h{nh ng ny nn b ch huy qun Lin hip khng dm tin v
pha Richmond, h phi ch xem cui cng Jackson mun g. Trong khi , phe min Nam
tranh th c hi n{y cng c lc lng. L ra nu tn cng ngay th qun min Bc ~ c
th nhanh chng nghin nt min Nam, nhng v m~i chn ch i phng thi gian
tip vin nn khng th chin thng. Khi gp trng hp ch ng hn, Jackson thnh
thong dng k n{y. Khi c iu kin, ta lun l{m ch th hoang mang, bt ng, v b |nh
lc hng, Jackson ni, chin thut ny lun thnh cng v mt ton qun nh c th
tiu dit binh i ln hn.
Nguyn tc ny khng ch ng trong trng hp chin tranh m ngay c nhng tnh
hung thng ngy. Mi ngi lun c gii o|n h{nh ng ca ta pht hin , t
chng li ta. Ta c thc hin mt h{nh ng k quc khng th hiu ni, ch th s ri v{o
th th. V khng hiu ta nn chng hoang mang, ta li dng t}m l n{y khng ch chng.
C ln Pablo Picasso ni: S suy tnh tt nht l khng suy tnh g c. Khi bn t c s
ni ting nht nh, mi ngi thng c gng o|n th xem bn ang suy tnh vic g. V
vy ta khng nn tr tnh qu cn tht nhng g mnh sp lm. Tt hn l{ ta nn h{nh ng
bng lng.
C mt thi gian Picasso cng tc vi tay bun tranh Paul Rosenberg. Thot u ng dnh
cho nh bun mt phm vi kh rng x l sn phm xut xng. Ri n ngy kia, khng
v l do no, Picasso thng bo l s khng a bc tranh no cho Rosenberg na c. ng
ta phi mt hai ng{y th o|n nguyn do, Picasso gii thch. Ti c n ng, lm vic
bnh thng trong khi ng ta phi mt th gi tm hiu. Hai hm sau mt Rosenberg lo u
cng thng n bo Picasso: N{y ng bn, ni cho cng th ng chng n b ri ti nu ti
tr ng ngn ny (Rosenberg nng s tin mua tranh ln kh| cao), cao hn hn s tin
thng khi ti vn tr cho ng, ng ch?
S kh lng khng ch l mt phng tin gieo rc lo s. Bn c o ln nhng h{nh ng
thng ngy, mi ngi s quan tm. Mi ngi s xm x, o|n gi{ o|n non, c{ng
o|n c{ng xa s tht, nhng u c li lun ngh v bn. Cui cng h cng bt nh th bn
c{ng c n. Ch c k bc thang di cng mi cho ngi kh|c o|n c hnh
ng ca mnh.
Hnh nh:
Cn lc xoy. Ta khng th o|n trc lc no trn cung phong xy ra. Cng , tc ,
v{ hng di chuyn lun thay i. Khng th no chng tr. Cn lc xoy gieo rc kinh
hong v hong ht.
kin chuyn gia:
ng minh qun rt b n, khng ai bit ng }u, khng ai bit tm ng ni n{o. Ng trn
cao, ng v vi t ti, cn bn di th b ti run s.
(Hn Phi T, th k th III TCN)
NGHCH O
Nu bit kho lo, bn vn c th tn dng tnh d kin: To ra mt khun mu h{nh ng

cho mi ngi quen thuc v an tm, t mi ru ng h. H chun b tinh thn thch
ng vi nhng g h nhn nh v ta. Ta c nhiu cch dng: Th nht l to ra ha m, ri
np sau m{ |nh la. Th hai, thnh thong ta s thc hin iu g ra ngo{i khun
mu, l{m i phng hoang mang n mc khi x cng ng~.
V{o nm 1974, theo k hoch d kin th Muhammad Ali v George Foreman s so gng
tranh chc v ch boxing hng nng. Ai cng c th d kin trn u: George b s c
ging mt n nc-ao ng{n c}n, trc khi Ali nhy nht xung quanh bo mn sc lc ca
George. l{ c|ch |nh quen thuc ca Ali, l{ khun mu sut mi nm khng i.
Nhng nu nh vy th Foreman c li th: Qu m ca anh ta ni ting st th, v nu
chu kh kin nhn th trc sau g Ali cng phi nho v tn cng. Nhng nh{ chin lc
Ali li c k hoch khc: Khi d hp b|o trc trn u, Ali cho bit s thay i phong cch
v s ra n tht nng nh Foreman. Khng ai tin v{o li tuyn b ny, v Foreman li cng
khng. Bi v nh th l Ali liu lnh t s|t, cho nn ai cng cho l{ Ali gi v nh mi khi.
Ri n lc ch cn t pht trc gi v s thng {i, hun luyn vin ca Ali ni lng dy
vng quanh s{n u, iu m hun luyn vin n{o cng l{m khi g{ nh{ quyt ra n ch t.
Nhng khng ai tin m|nh khe c. Chng qua ch l dn cnh m thi.
Trc s sng s ca khn gi, Ali ~ l{m ng nhng g ~ tuyn b trong bui hp bo.
Trong khi Foreman nhng tng anh ta s nhy nht lng vng nh mi khi, {ng n{y
Ali tin thng ti v{ ra n ba t, ph hng chin lc ca ch th. B tht th bt ng,
Foreman ph rt nhiu sc, khng phi v rt ui Ali, m{ do ra n lung tung, v{ c{ng lc
c{ng n nhiu c phn n ca Ali. Cui cng Foreman gc ng v mt c mc phi ngon
mc. V thi quen cho rng ngi khc s ng x y chang khun mu ~ n qu| s}u trong
t}m tng, n ngay c Foreman cng khng chu tin khi Ali tuyn b thay i c|ch |nh.
Foreman ~ sp by ci by m{ ch th ~ b|o trc.
Thm li cnh bo: S kh lng i khi cng c th lm hi bn, c bit khi bn th
yu. Nhiu lc ta cng nn cho ngi kh|c c an tm v yn n thay v lm cho h hoang
mang. S bt nh y ln qu cao s b xem l thiu dt khot, hoc thm ch l biu hin
tm thn. Bn thn khun mu c sc mnh ring, v bn c th h da ngi khc khi ph
l. Loi sc mnh ch nn c s dng c cn nhc.
NGUYN TC 18
NG XY PHO I T V,NG T C LP
Th gii y nguy him v k th c mt khp ni ai cng phi lo phng th}n. Ph|o {i c
v l{ ni an to{n nht. Nhng tnh trng c lp ny li an t nguy nhiu, bi v ta s mt
ngun thng tin, tr thnh mt con mi qu l liu v d bn h. Tt hn ta nn tr{ trn vo
nhng ngi xung quanh v{ li ko lin minh. |m ng s che chn cho bn trc mi di
th ch.
VI PHM NGUYN TC
Ho{ng u tin ca nc Trung Quc thng nht (221-210 TCN) Tn Thy Hong l
ngi quyn lc nht thi by gi. ch ng ta rng ln v hng mnh hn c c ca
Alexander i . Tn Thy Hong chinh phc tt c nhng lnh th quanh vng quc
mnh, ri hp li thnh mt quc gia duy nht gi l{ Trung Hoa. Nhng v{o khong cui
i, t ai c thy ng.[9]
Ho{ng sng trong cung in v i nht thi by gi, gia th H{m Dng. Cung in
c 270 tht thng nhau bng hnh lang b mt hoc a o, nh Tn Thy Hong tha h
ti lui m khng ai thy. Mi m ng ngh mt tht kh|c nhau, v{ ngi no l nhc thy
th lp tc b bu u. Ch v{i ngi thn tn mi bit hnh tung ca ng ta, v h h rng l{
b x trm.
Khi cn xut cung th Tn Thy Hong phi ha trang vi hnh. Trong mt ln vi h{nh nh
th ng t ngt bng h{. Thi th ng c mang tr v kinh thnh trong kiu ngc, theo
sau l mt xe cht y c| ngy trang mi hi xc cht khng ai c bit v ci cht .
ng ta qua i trong s c n, c|ch xa hu cung v triu nh, quanh ng lc y ch c mt
cn thn v quan thi gim.
Din gii
Tn Thy Hong khi nghip l vua nh Tn, vn ln t v tr mt chin s v y vi tham
vng v hn. ng ta gm thu thin h bng mnh khe v bo lc, hy b ch phong
kin. d theo di cc thnh vin hong tc ri rc khp t nc, ng la v cung in
H{m Dng khong 120.000 ngi. ng t ra nhiu quy nh thng nht cho c nc v
cho xy Vn L trng thnh.
Tuy nhin trong tin trnh thng nht , Tn Thy Ho{ng cho t tt c sch v c lin
quan n Khng T, ngi m nhng li gio hun ca ng gn nh ~ tr thnh tn gio.
Thm ch ai trch dn li Khng T u b chm u. V vy c rt nhiu ngi cm th Tn
Thy Hong, ng ta lo s, tr th{nh hoang tng. S lng ngi b hnh quyt ngy cng
tng. Mt tc gi ng thi l Hn Phi T vit rng vinh quang ca Tn ko di bn th h,
nhng ng ta vn phi sng trong s h~i hng thng xuyn v{ lc n{o cng canh c|nh s
thch khch.
Khi c{ng lui s}u v{o cung t bo v, Tn Thy Hong cng mt quyn iu khin t
nc. Bn thi gim v gian thn tha h thao tng, thm ch cn }m mu chng li ng. Cui
cng ng ch l{ ho{ng trn danh ngha v{ th}n phn c lp n mc lc cht chng ai
hay. C l ng b cc quan cn thn u c, tc l nhng ngi ~ khuyn ng sng cch ly
phng thch khch.
l{ hu qu ca vic c|ch ly: Rt lui v{o ph|o {i ri mt quyn iu khin ngun quyn
lc. Mt i i tai nn khng nghe thy din bin quanh mnh, nhn thc khng chnh xc
v quy m thc t. Nhng tng c an to{n hn, nhng tht ra ta ~ t tch khi ci tri
thc vn bo m s sng ca mnh.
TUN TH NGUYN TC
c Louis XIV cho xy dng vo thp nin 1660, Versailles khng ging bt k cung in
hong gia no trn th gii. Ging nh t chc ca mt t ong, mi th u din bin quanh
v cha t. Sinh hot ca Louis c bao quanh bi ng o triu thn. H c cp phng
c quanh khu vc trung tm ca vua, chc c{ng cao th c{ng c gn vua. Phng ng ca
Louis gia cung in nn tr th{nh t}m im ch ca tt c mi ngi. Mi sng trong
phng ng hong gia y u din ra nghi l cho vua thc gic, gi l l lever.
Quan vin hu cn ng ngay ch}n ging vua v s |nh thc ng dy vo lc tm gi,
m ca phng cho nhng ai c phn s bui nghi l lever. Th t ~ c n nh sn:
Trc tin l nhng ngi con khng chnh thc v chu ni vua, k tip l hong t cng
cha, ri n cc quan ng y. Theo sau l quan ph trch y phc, gii tr, ri triu thn.
Ngoi ra cn mt s khch mi c bit c hn hnh chng kin cnh vua thc dy. n
cui bui nghi l, trong phng c hn trm ngi.
Sinh hot h{ng ng{y cng c sp xp sao cho mi th u phi thng qua nh vua. Cng
tc Saint-Simon ghi li: Khi vua quay sang ngi no, hi mt cu g, hoc ni iu g
cho d khng quan trng, th mi cp mt u dn v ngi y. c }n s c mi
ngi bn tn, uy tn ca ngi y c tng cao.
Trong cung khng th n{o c c ring t, ngay c nh{ vua cng khng tt c cc phng
u thng vi nhau, mi h{nh lang u dn ra snh ng kh|c, ni gii qu tc thng
xuyn t hp. H{nh ng ca mi th{nh vin u lin i nhau, khng vic g, khng ngi
no m khng b : Nh{ vua khng ch mun gii qu tc thng phm c mt bui
chu, Saint-Simon vit, m{ ngay c qu tc h phm cng phi hin din. nghi l lever
cng nh coucher (i ng), lc dng ba, trong c|c khu vn ca Versailles, nh vua lun
mun mi ngi quy t ng o. Ngi s pht nu nhng qu tc danh gi nht khng
sinh sng thng trc ti triu nh, nhng ai khng xut hin hoc t xut hin s gnh
chu hu qu ca s pht y. Sau ny nu h dng thnh nguyn, ngi ht mt ln tr li

Ta khng bit hn, v{ tnh hnh xem nh ht cu vn.
Din gii
Louis XIV ln nm quyn lc khi kt thc cuc ni chin khng khip mang tn Fronde (N
thun). Gii qu tc ~ g}y chin v bc bi chuyn quyn lc ng{y c{ng tng ca vua, h
lun hoi vng thi phong kin vng son, khi mi v u ton quyn trn l~nh a ring, v
lc ho{ng gia hu nh khng cht quyn hnh no. Tuy thua trn {nh phi phc tng
nhng gii qu tc lun cay c v mun ni lon.
Do vic xy dng Versailles khng ch n thun l th ngng cung xa hoa, m cn c
chc nng ht sc quan trng: Vua c kh nng nghe thy tt c nhng din bin quanh
mnh. Trc kia tng kiu hnh bit bao, gi }y c|c qu tc ch cn ci vt tranh nhau
xem ai c hu vua mc long bo. Versailles khng th c s ring t, khng th c s
c lp. Louis XIV ~ sm nhn ra mi nguy ca mt v vua c lp. Ngi bit rng sau lng
mnh nhiu }m mu s mc ln nh nm sau ma, mi k s cu kt thnh b phi, v
phin lon s bng ln khi ta khng kp phn ng. phng chng nhng mi nguy y,
Louis khng ch chuyn khch th|i ci m giao t, m cn cho chnh thc t chc v phn
lung.
Nhng sinh hot cng ng trong khun php y ko di sut triu i Louis XIV, gi trn
50 nm tr v trong yn bnh v n nh. Sut thi k , khng c c}y kim n{o ri m{ Louis
li khng nghe.
S c n rt nguy hi i vi l tr, li khng ch li
cho c hnh H~y nh rng k ph{m phu c c chc chn
a dc lc, hu nh l{ a chuyn m tn v c th in r.
(Tin s Samuel Johnson, 1709-1784)
CT TY CA NGUYN TC
Machiavelli lp lun rng nu ta nhn kha cnh trit qun s, th ph|o {i chc chn l
mt sai lm. Ph|o {i l{ biu tng ca quyn lc b c lp, v l mc tiu d dng cho k
th. L ra phi bo v ta, {ng n{y ph|o {i li cch ly ta vi ngun tip ng, nh hng
nng n n tnh linh ng. Nhn xa trng c v vng vng, song mt khi ta rt v{o ri,
th ph|o {i tr thnh ngc t, ngay c khi k th khng vy hm. gc chin lc, s c
lp ca mt ph|o {i khng bo v c ta, m tht ra li bt cp hi.
Bi v bn cht, con ngi l nhng sinh vt mang tnh cng ng, nn quyn lc ty thuc
v{o tng t|c v{ giao lu x~ hi. Mun nm quyn lc ta phi t t mnh trung tm mi
th, theo cch Louis XIV lm Versailles. Mi sinh hot phi din ra quanh ta, ng thi ta
phi bit c nhng g xy ra ngoi x hi, trong c nhng }m mu chng li ta. Khi b
e da, khi b nguy him, hu ht mi ngi u c khuynh hng rt lui v{ ng ca
cm thy c an ton trong mt dng ph|o {i. Nhng nh th h ch da vo quy m
thng tin ngy cng hp dn, v mt i to{n cnh thc t xung quanh. Khng gian thao tc
b thu hp, h tr thnh nhng mc tiu d b bn h. Trong chin tranh cng nh nhiu tr
chi chin lc khc, theo sau s c lp thng l vic bi trn v mng vong.
Sau khi gp nguy bin, bn c gng chng li thi quen t c lp mnh. Ngc li, hy to
iu kin cho ng minh n vi ta, hnh thnh lin minh mi, dn thn vo nhiu cng
ng khc na. l{ m|nh khe ca ngi quyn lc t nhiu th k nay.
Chnh khch La M Cicero xut thn t tng lp qu tc h lu, do t c kh nng c
nm quyn lc tr khi xoay x tm c v tr gia ngi gii thng lu ang iu hnh
thnh ph. Cicero thnh cng nh nhn nh ng n tm nh hng ca tng ngi v
mi lin kt gia h vi nhau. ng tr trn khp ni, quen bit mi ngi, v{ nh vy ~
thit lp c mt mng li kt giao rng ln, qua c th s dng mt lin minh ch
n{y l{m i trng vi mt k th ch khc.
Chnh kh|ch Talleyrand cng chi cng tr . Mc d xut thn t mt trong nhng gia
nh qu tc l}u i nht nc Ph|p, ng t mc tiu l lun tip cn vi nhng g din ra
ng ph Paris, t n u nhiu xu hng, tin o|n nhng bt n. Thm ch ng
thch tr trn vo gii ti phm nm nhiu thng tin qu gi. Mi khi xy ra nhng
khng hong hoc chuyn giao quyn lc ngy tn ca Hi ng c chnh, vic h b
Napolon, s thoi v ca Louis XVIII Talleyrand u tai qua nn khi, thm ch cn pht
t, bi v ng khng bao gi t khp mnh trong mt phm vi nh hp m lun to lin kt
vi nn trt t mi c thit lp.
Nguyn tc ny gn lin vi vua cha, vi nhng ngi v tr quyn lc cao nht: Ngay lc
bn t c lp mong c an to{n, th cng l{ lc mt lin lc vi qun chng ca bn,
v phin lon ang dy men. ng bao gi qu t cao v tch ri mnh khi nhng cp bc
thp b nht. Khi lui v{o ph|o {i, bn tr thnh mc tiu d tn cng cho bn to phn vn
xem s c|ch ly l{ mt s nhc v nguyn c to phn.
V con ngi l sinh vt mang tnh cng ng, nn cng gi lin lc vi ngi khc th ta
c{ng c lng h. Hn na, s c lp ch lm cho cch c x ca ta thm d hm, t li
khin ta thm cch ly v mi ngi bt u trnh n ta.
Nm 1545, Cng tc Cosimo I ca tc Medici quyt lm cho thanh danh dng h tr nn
bt t bng c|ch t v tranh bch ha trong nh th San Lorenzo ti thnh ph Fiorence.
Ha s t{i danh lc y khng thiu, nhng cui cng cng tc chn Jacopo da Pontormo.
Cng vic tin hnh trong nhiu nm bi ng mun nhng bc ha s l kit tc v di
sn ca mnh. Thot tin ng quyt nh ng ca nh nguyn, khng mun ai chng kin

s ra i ca kit t|c v{ n cp tng.
Trn trn nh nguyn c Pontormo v y kn nhng cnh tng rt ra t kinh thnh.
Ha s l{m vic 11 nm lin tc, t khi ri khi nh nguyn v cng ngy ng cng trnh n
tip xc vi con ngi.
Pontormo cht trc khi hon thnh bc ha, v khng bc n{o cn st n ngy nay. Tuy
nhin Vasari, mt cy bt thi Phc hng v{ l{ bn ca Pontormo li c dp trng thy v
m t tc phm t l}u trc khi Pontormo qua i. Theo Vasari th kch thc tc phm
khng cn gii hn no na. Cnh tng n{y }m sm vo cnh tng kia, nhn vt ca
chuyn n{y c v bn cnh nhn vt cu chuyn khc, nhiu n mc khng chu c.
V b m nh bi nhng chi tit nh nht nht nn Pontormo ~ |nh mt cm gic v b
cc ton cnh. Vasari cho bit ng khng th m t na bi v nu tip tc, Ti e rng s
mt tr v sa ly vo ha phm, cng nh Japoco tng sa ly v{o y sut 11 nm trng.
Thay v a s nghip Pontormo ln ngi, {ng n{y cng trnh y ~ hy hoi i ng.
Ta c th xem cch bch ha y tng ng vi hu qu ca s c lp i vi tm tr con
ngi: Mt cm gic v quy m, m nh bi chi tit khng th nhn thy tng th ln hn,
mt loi lch lc thi qu khng cn kh nng thng tri. R r{ng s c lp cng ch t c vi
ngh thut mang tnh sng to hoc mang tnh x hi. Shakespeare l cy bt ni ting nht
lch s bi v vi t c|ch l{ kch tc gia cho sn khu bnh dn, ng ci m tm lng vi s
ng, sao cho t|c phm ca mnh d d{ng n vi qun chng vi bt k trnh hoc khu
v no. Ngh s n{o rt lui v{o th|p ng{ s |nh mt cm gic v qui m thc t, v tc phm
h ch chia s c gia mt nhm nh. Loi ngh thut xem nh b tc v khng cn
sc mnh.
Cui cng, v con ngi to ra, quyn lc ch pht trin qua tip xc vi con ngi. Thay v
ri v{o t}m l ph|o {i, bn hy nhn th gii nh sau: l{ cung in Versailles khng l,
mi phng c u lin thng vi nhau. Bn phi c tnh dung hp, phi bit giao tip v tr
trn vi nhiu lnh vc khc nhau. Nh s lu lo|t v{ tip xc x hi y, bn s khng b
nguy c l{m phn, v bn to phn s khng th bng bt b mt, cn nhng k th th cng
khng th c lp bn vi nhng ng minh ca bn.
Bn hy lun chuyn ng, lun tr trn ha mnh vo cc phng c trong cung in, ng
bao gi ngi hoc ng yn mt ch. Khng tay bn ta no c kh nng tp trung tm nhn
chnh xc vo mt mc tiu lun di chuyn nhanh chng nh th.
Hnh nh:
Ph|o {i. Cao cao trn ngn i, ph|o {i tr thnh biu tng ca iu b ganh ght uy
quyn v th lc. C d}n th trn s b|n ng ta ngay cho k th mi ti. Khi b gi|n on
vi ngun thng tin v{ tnh b|n, ph|o {i d dng b tht th.
kin chuyn gia:

Bc vua cha no mun gn gi s anh minh v{ khn ngoan, ng thi khng mun to iu
kin cho cc con mnh tr nn h khc, th nh ng xy dng ph|o {i, nh th cc con s
t s tin cy vo thin ch ca thn dn, ch khng da vo sc mnh ca ph|o {i.
NGHCH O
t khi no s t c lp li tt l{nh v{ ng n. Nu khng c knh thng tin lng nghe
nhng g ang din ra ngo{i ng ph, ta s khng th t phng v. Vic duy nht m s
tip xc thng xuyn gia ngi v{ ngi khng th tng cng, l{ t duy. \p lc x
hi v s tip xc lin tc vi ngi khc c th khin bn khng th suy ngh r r{ng xem
vic g ang din ra quanh mnh. Do gii php tm thi l ta to mt khong cch nht
nh nhn c ci phi cnh tt hn. Nhiu nh{ t tng ~ hnh th{nh t|c phm ca
h trong t, ni m{ h khng c vic g lm, ngoi vic suy ngh. Machiavelli ch c th
vit ra quyn The Prince (Qu}n vng) khi ng ang b lu {y, c lp trong mt trang tri,
cch xa nhng mu chnh tr ca Florence.
Tuy nhin mi nguy ca s c lp l{ tr n~o ta ngh ra loi tng lm lc v l k. Tuy
c ci nhn tng th, nhng ta khng th |nh gi| v s nh nhoi v gii hn ca mnh.
Hn na, cng cch ly th ta cng kh ph v tnh trng ny khi ta mun bi v ta b dm
su vo ct ln m khng h hay bit. V vy nu cn c thi gian suy ngh, ta ch nn t
cch ly khi khng cn gii php no khc, v nn dng tng liu nh thi. V nh rng
m ng ng tr v cng ng x hi.
NGUYN TC 19
NG XC PHM NHM NGI

Trn th gii ny c rt nhiu hng ngi, v tt c h u s khng phn ng nh nhau vi
chin lc ca ta. Ch cn ta |nh la hoc t ra lu c vi ngi n{o , v{ hn s b c i
tm ta m bo th. Hn l con si i lt cu. V vy hy chn la k cng ai l con mi, ai l
ch th bao gi xc phm nhm ngi.
I TH, G KH V NN NHN:
LOI HNH HC S NG
Trn ng mu cu quyn lc ta s gp phi nhiu loi i th, k c tin v cc nn nhn.
Mun t nh cao quyn lc, ta phi c kh nng ph}n bit si vi cu, co vi th, diu
hu vi kn kn. c nh vy ta s thnh cng m khng cn o p ai th|i qu|. Ngc li
nu c nhm mt m lao vo bt c ai trn ng, th nu may phc cn sng st, cuc
i ta s l mt chui di bun ti. Vy vn sinh t l bit phn bit nhiu dng ngi
ng x cho thch hp. Sau }y l{ nm loi mc tiu nguy him v kh x nht, c nhng
bc thy la bp ~ xp loi.
Ngi kiu cng ngo mn. Mc d thot tin hn c th ngy trang tnh ngo mn, nhng
bn nn nh rng con ngi kiu k nhy cm ny ht sc nguy him. Ch cn cm thy b
xc phm, d nh thi, cng khin hn tr th mt cch tn bo. Bn c th t bo cha
rng Nhng ti ch ni nh th nh th ba tic, ai ai cng xn c Vic khng quan
trng. Khng c bt k t sng sut n{o pha sau h{nh ng phn ng thi qui ca hn c,
v vy bn ng bt th gi tm hiu. Trong tin trnh giao t vi ngi n{o , nu cm thy
hn t ho thi qu, bn hy trnh xa. Bt c iu g bn trng ch t con ngi n{y cng
khng xng |ng |nh i.
Ngi mt t tin khng cn phng cu cha. Ngi n{y cng c b{ con vi dng va k
trn, nhng t hung bo hn v{ kh nhn ra hn. C|i ti ca hn kh mong manh nn hn
khng t tin, v nu cm thy mnh b la bp hoc tn cng, hn s cn rng nut cn nng
gin. Sau hn s tr a bng nhng c cn vt m phi mt mt thi gian l}u sau, n
khi thm n th bn mi nhn ra. Nu l gy tn thng cho hng ngi ny, bn nn giu
mt tht lu. Bn cn trong tm vi th hn s ra bn cho n cht.
ng a nghi. Mt bin th ca hai loi trn, hn l mt Stalin sp thnh hnh. Hn ch thy
nhng iu mun thy ngi khc v{ thng khi l{ nhng iu t hi nht ri
tng tng rng ai cng tm c|ch hi mnh. Tht ra ng a nghi l{ mt dng t nguy him
nht trong c ba: u c b chnh mt c|ch ch}n th{nh, dng ngi ny d b la, cng
nh Stalin thng xuyn b qua mt. Bn c th thao tng tnh a nghi ca dng ngi ny
}m b thc chc b go. Nhng nu ~ tr th{nh i tng ca tnh a nghi y, bn hy

coi chng.
Rn c th dai. Mt khi b mc la hay b xc phm, loi ngi ny s khng l ra mt,
m s tnh ton v ch i. Khi c thi c lt tnh th, hn s chm ch tr th vi s
tinh qui l lng. C gng nhn bit dng ngi ny qua s tnh ton v khn vt nhiu
lnh vc khc nhau ca i sng hn. Thng th hn kh lnh lng v khng biu l cm
xc. Nn cn thn gp i vi con rn ny. Nu l ng chm hn, bn phi nghin cho nt
lun, cn khng th bn nn bin i ng hn thy mt.
Ngi tht th, cht ph|c v{ thng l khng my thng minh. A, hai tai bn vnh ln khi
pht hin ra loi nn nhn hp dn nh vy. Nhng dng ngi ny khng d b d nh bn
ngh }u nh. b ri v{o by, th nn nhn phi t nhiu c t u c v{ tng tng
|nh hi c li lc trc mi. Cn ngi kh qu th s khng cn cu v khng c kh
nng nhn ra ming mi. Hn v t n th c y. Dng ngi ny nguy him khng ch
s tr th hay lm hi ta, nhng n gin l hn lm ta mt thi gian, tin bc, sinh lc v
thm ch c c|i u c sng sut ca ta, khi ta c gng bp hn. Bn hy th sn mt trc
nghim cho i tng n{y di dng mt cu chuyn tiu lm, chuyn a. Nu nghe xong
m hn c v ng nghch, th chc chn bn trng {i ri. Cn tip tc hay khng l ty bn,
d|m chi d|m chu.
VI PHM NGUYN TC
Mt lng i hn
V{o u th k XIII, shah (vua) Muhammad x Khwarezm sau nhiu cuc chin chinh ~
m rng b ci pha Ty t vng Th Nh K ng{y nay sang n tn Afghanistan pha
Nam. Trung t}m ch l th Samarkand. Shah c mt i qun hng mnh, thin
chin v ch trong vi ngy l c th ng vin 200.000 qun.
Nm 1219 Muhammad tip kin s thn ca mt b tc mi ni pha ng, m{ l~nh t l
Th{nh C|t T H~n. S thn mang rt nhiu loi qu tng cho Muhammad, mi th u i
din cho nhng hng ha tt nht t ch Mng C ca i hn. Thnh C|t T H~n mun
m li Con ng t la sang chu u v gi chia s vi Muhammad, ng thi mun
thit lp nn ha bnh gia hai ch, Muhammad khng bit g mi pht pha ng kia
l ai, song cm thy hn tht ngo mn khi mun ni chuyn ngang hng vi mnh. ng ta
khng m xa g n li cho mi y. i hn th cho mi ln na: Ln ny ng gi mt
o{n h{ng trm con lc { cht y nhng mn qu him nht |nh cp c t Trung
Quc. Tuy nhin o{n cha kp i n vi Muhammad th Inalchik, vin thng c vng
gi|p ranh Samarkand, ~ |nh cp v git s thn.
Th{nh C|t T H~n cho rng Inalchik t h{nh ng khng c Muhammad chp thun
nn gi o{n s thn th ba n gp Muhammad k li mi chuyn v{ ngh hp tc. Ln
ny chnh Muhammad ra lnh git s thn, hai s cn li b co u |nh ui v nc
mt s xc phm khng khip i vi danh d ngi Mng C. i hn gi cho shah thng

ip: ng ~ chn la chin tranh. iu g n phi n, v kt cc nh n{o chng ti
khng r, ch c Tri mi bit. Nm 1220 Th{nh C|t T H~n xua qu}n tin chim th ph
ca Inalchik, bt sng hn ri sai qun nu bc chy si vo mt v tai.
Sang nm sau, i hn tin hnh mt lot chin dch |nh nhanh rt gn nh du kch nhm
v{o qu}n i hng mnh hn nhiu ca shah. Vo thi , chin thut ny hon ton mi
chin binh Mng C di chuyn cc k nhanh trn lng tun m, h li l nhng bc thy v
mn ci nga bn cung. Chng bao lu sau Samarkand b bao vy phi quy hng.
Muhammad b trn v qua i mt nm sau , to{n th ch rng ln b cy nt. Thnh
C|t T H~n tr thnh ch nhn duy nht ca Samarkand, ca Con ng T la v hu ht
Bc .
Din gii
ng bao gi cho rng i tc yu hn ta. C nhng ngi phn ng chm khi b xc phm
nn kh lng c lng d h v{ ta khng suy ngh g sau khi l li xc phm. Nhng sau
nu nhn ra rng lng t ho v danh d b tn thng, h s tn cng bn tht v b~o
v chp nho|ng, v trc h ~ chm ni gin. Nu mun t chi ai, bn nn lm mt
cch l php l lch s, ngay c khi bn cm thy li ngh ca h kh| tr tr|o v{ s cho
mi li l bch. ng bao gi t chi h bng mt li xc phm, nht l khi bn cha hiu r
v h. Bit }u bn ang i ~i vi mt Th{nh C|t T H~n?
Mt mnh chng li Mafia
Khong cui thp nin 1910, nhng tay bp bm ti ba nht nc M hp thnh mt nhm
la o thnh ph Denver bang Colorado. V{o ma ng h trn xung cc bang min
Nam l{m n. Nm 1920, mt trong nhng ch huy ca hi nhm l{ Joe Furey ang tr
ti Texas, gom c h{ng trm ng{n la bng nhng mnh mung c in. Forth
Worth, hn gp mt con mi mang tn J. Frank Norflect, ch mt trang tri gia sc rt to.
ng ny sp by. La mt trc li ha hn nhng mn tin khng l, ng ta vt sch ti
khon ng}n h{ng c 45.000 la v{ trao cho tp o{n Furey. V{i ng{y sau bn h trao
li cho Norfleet tin li hng triu, nhng khi xem li mi bit ch c vi t la tht lm
mt, cn bn trong ch ton giy bo.
Furey tng chi m|nh n{y h{ng trm ln v nn nhn mc c v qu ngu ngc nn thng
ngm b hn m rt kinh nghim, chp nhn tn tht khng d|m h rng. Nhng Norfleet
li khng ging nhng con mi y. Khi ng n trnh bo ti n v cnh st tr li l th
phm cao bay xa chy kh m bt c, Norfleet khng nh: Vy ti s ch th}n sn
ui chng. Ti quyt ch bt chng cho bng c, cho d phi b ht c i.
Norfleet giao trang tri li cho v chm sc khi hnh chuyn Ty du, va i va d hi
cho ra nhng nn nh}n trc . Nh vy ng nhn dng c mt tn bp ang h{nh ngh
ti mt khch sn San Francisco. ng kha tri nht hn trong phng, sau hn t t v

khng mun b b t l}u nm.
Norfleet tip tc, bt tri tn bp khc ti Montana, ri sau sang tn Anh Quc, Canada,
v Mexico. Cnh tay phi ca Furey l{ Spencer qu| kinh ho{ng trc cn phn n ca
Norfleet nn chng th np mnh cho cnh s|t Canada cn hn l{ b Norfleet n thua .
Norfleet bt Furey ti Florida v{ ch th}n giao hn cho lut ph|p. Nhng ng ta khng
dng m{ tip tc truy lng nh cho tn gc m c di y. Norfleet khng ch chu
tn nhiu tin ca sn ui, m{ cn hy sinh v{i nm i mnh cho n khi tt c bng
nhm la o kia vo t ht.
Sau 5 nm truy lng, Norfleet ~ n thng c m trit h bng ng ln nht nc M.
N lc kin tr ny khin ng ph sn v{ v gia nh, nhng khi nm xung, ng mm
ci mn nguyn.
Din gii
a s nn nh}n u chu nhc chp nhn. H hc c mt bi, nhn nhn rng khng c g
l min ph c v s d mnh b la l v qu tham lam. Tuy nhin c loi ngi khng chu
ung thuc ng. Thay v suy ngh v lng tham v nh d, h t cho mnh l nn nhn v
ti.
C th loi ngi ny l hip s thp t chinh chin u tranh cho cng l v{ nh}n ngha,
song tht ra tm l h cc k bt n. Khi l mc mu, h t ho{i nghi cao v liu mng
sa cha sai lm. Liu vic nng trang khnh tn, hn nhn tan nt, liu nhng nm th|ng
phi i vay mn lu tr trong kh|ch sn r tin c |ng vi h{nh ng tr th ch v
mnh ~ b la? Vi nhng ng Norfleet trn th gii ny, khc phc c sai lm, ngha l{
ly li s t tin th gi| n{o cng r.
Ai cng c lc bt an, v{ thng thng cch tt nht la o l thao tng s bt an ca
nn nh}n. Nhng trong lnh vc quyn lc, mi th u phi c chng mc, v nhng ai c
tm l bt n cao hn phn ng trong x~ hi, th nhng ngi y rt nguy him. Bn
hy nh: trc khi ra tay la o, hy nghin cu k con mi. Nhiu ngi c ci ti qu
mong manh s khng th nut tri s xc phm nh nht. Mun bit mnh c ng phi
dng ngi nh vy khng, bn th trc nghim xem, chng hn nh c}u ni a nh
nh{ng. Ngi t tin nghe xong ci xa, cn nu k kia i sc mt th bn nn tm con
mi khc.
Ch thi phc hn
Vo th k VII trc Cng nguyn, Trng Nh cha nc Tn (697-628 TCN) b buc phi
lu {y. ng ta sng m bc, thm ch kham kh, ch thi hi kinh v ni li cuc i
vng gi. Ln n khi i ngang nc Trnh, cha nc ny khng bit ng l{ ai nn i x
th l. Quan nc Trnh bn t}u Ngi ny l bc vng gi sa c, xin cha cng i x

rng lng ng ta phi chu n. Nhng cha nc Trnh pht l li khuyn v xc
phm Trng Nh ln na. Quan nc Trnh li t}u Nu cha cng khng chu thu phc
Trng Nh, chng th git hn cht ngay phng nga hu ha. Cha ch ci ma.
Nhiu nm sau Trng Nh c c hi tr v nc v nm li quyn lc. ng ta nh r trong
thi k lu vong, ai ~ tt v{ ai ~ bc ~i mnh. V{ tt nhin ngi ng khng th qun
chnh l{ cha nc Trnh. Khi va c thi c, ng dn ngay i qun tin chim v buc
cha nc Trnh phi chu kip lu {y.
Din gii
Ta khng th bit chc ngi i din mnh l{ ai. Ngi m hm nay thn phn cn nh
nhoi bit }u mai sau s nm quyn lc. Trong i, ta c th qun nhiu th, nhng him
khi qun li tha m.
L{m sao cha nc Trnh c th bit rng Trng Nh thuc dng tham vng, bit suy tnh v
tinh qui, mt con rn th dai? Bn c th tr li rng khng cch no bit nhng ~
khng bit th ng thch thc. Ta chng c g khi xc phm ngi khc mt cch khng
cn thit. Va b xc phm, li phi ngm ng nut cay, lc ngi kia li cng c v yu
t hn. H nhc c ngi khc tht h d, song s h d ny tht qu nh nhoi so vi
mi nguy mai mt ngi ta s tr th.
Vua xe hi Henry Ford
Nm 1920 l{ mt nm c bit ti t i vi gii bun tranh M. Nhng lo khch hng
i gia ln lt cht nh rui, v{ cha c nh triu ph no ni ln th ch. Tnh hnh ti
t n mc mt s con bun quan trng quyt nh gp chung ti nguyn li vi nhau, mt
chuyn cha bao gi nghe thy, bi v thng thng gii bun tranh thng nhau nh ch
vi mo.
Joseph Duveen l mi li ca nhng tay ti phit lng ly nht nc M, v{o nm cn
tht bi nhiu hn c|c ng nghip, nn cng bm bng tham gia lin minh va k, quy t
nm i gia b nht ca gii bun tranh. Qut radar tm kim khch hng, h nht tr rng
hy vng cui cng chnh l{ Henry Ford, vua xe hi gi{u nht nc M. Ford cha phiu lu
vo th trng tranh, v l mc tiu quan trng n mc c bn nm ngi u cm thy c
n khi cng hp tc.
Nm ngi t in b sch gii thiu Mt trm bc tranh tuyt tc nht th gii (m{ do
tnh c n{o u thuc s hu ca nhm). Nhm b ra nhiu tun cng sc sn xut
b sch ba quyn tht s, y nh chp cc bc tuyt tc, km vi li din gii hc
thut cho mi bc. Sau h xin ci hn n tn t gia mang biu cho Ford. Ch cn mua
trn b tranh ny, Ford s tr th{nh nh{ su tp ln nht th gii. n nh Henry Ford
Dearborn ti bang Michigan, c bn ngc nhin trc s n gin ca ngi giu nht nc
M: r r{ng }y l{ ngi ht sc chn cht.
Ford tip c nhm phng lm vic. Xem xt b ca-ta-l, ng xut xoa l th v tm tc
khen ngi. Nhm bun tranh bt u m tng v hng triu la sp sa chy vo ti
mnh. Tuy nhin khi xem xong, Ford t sch xung v{ ni: Tha c|c v, nhng quyn sch
p, vi nhiu hnh nh minh ha tuyt vi nh th ny hn phi t tin lm!. nhng
tha ng Ford, Duveen ku ln, chng ti khng nh mi ng mua nhng quyn sch
ny. Chng ti ch mang chng n cho ng xem hnh chp nhng bc tranh. Chng ti
knh biu ng b s|ch qu n{y. Ford c v bi ri: tha c|c v, cc v tht c lng, nhng
ti khng bit l{m c|ch n{o nhn mt mn qu tuyt p v{ t tin nh th t nhng
ngi ti cha c quen. Duveen gii thch Ford rng nhng nh chp trong sch chnh
l minh ha cc bc tranh m h mi ng mua. Cui cng Ford cng hiu ra. Nhng tha
cc v, Ford ni, ti cn lm g nhng bc tranh , trong khi nh chp trong sch li tuyt
p nh th n{y?
Din gii
Joseph Duveen tng t ho rng mnh nghin cu trc nn nhn v khch hng rt k
cng, nhm pht hin c|c nhc im v khu v c bit ca h trc khi tip xc. V qu
nng rut nn ng ta b qua chin thut ny ch mt ln vi Henry Ford. Sau khi phm sai
lm, phi my thng sau Duveen mi ly li c tinh thn v vn ling. Ford l loi ngi
cht ph|c khim nhu khng |ng cho Duveen b nhiu cng sc nh vy. Ford l{ in hnh
ca dng ngi suy ngh gin n, tr tng tng khng phong ph bn la o. T
v sau, Duveen dnh cng sc cho nhng Mellon v Morgan trn th gii nhng
ngi trnh thng minh lt vo by.
CT TY CA NGUYN TC
|nh gi| hiu c ngi i din, l{ k nng quan trng nht mu cu v duy tr
quyn lc. Nu khng |nh gi| c, xem nh ta m: Ta khng ch ng chm vi loi
ngi khng nn ng chm, m li cn chn sai i tng thao tc, chng hn nh ang
xc phm ngi khc m ta c ngh l{ mnh l{m p lng h. V vy, trc khi h{nh ng
bn nn c}n o ong m tht k i phng. Nu khng bn s ph thi gian v phm phi
sai lm. Hy tm hiu nhc im ca i phng, khe nt trong lp o gip, tm hiu xem
h thng t ho hoc bt n v vic g.
Hai im cui cn lu : Th nht, ng da vo bn nng ca mnh |nh gi| i
phng, v bn nng khng c chnh xc. Khng g c th s|nh c vi s hiu bit c
th. Bn c theo di v nghin cu i phng cho d c phi mt nhiu thi gian, v v lu
di s rt |ng cng bn b ra.
Th hai, ng tin vo v b ngoi. Khu pht tm x l chuyn d lm, cn k n ni mnh

bo li l tn hn nht. Bn hy luyn cch nhn xuyn qua v bc, ng tin vo ci v m
ngi khc mun ph ra.
Hnh nh:
Th sn. i vi si v chn, th sn t by khc nhau. Anh ta khng t ni m{ s
khng c con th n{o n. Anh ta bit rt r v con mi, v thi quen v hang , t vic
sn bt mi hiu qu.
kin chuyn gia:
Hy tin l khng c loi ngi no qu tm thng, qu hn mn, nhng nhng ngi y s
c lc li ch cho bn; tuy nhin nu bn ~ c ln t v khinh mit h th h s khng gip
bn. Ngi ta c th qun i nhng sai lm, nhng khng bao gi qun s mit th. Lng t
trng ca chng ta s nh ly mi mi.
(Lord Chesterfield, 1694-1773)
>
NGHCH O
Bn c th c li ch g khi m tt v ngi khc? Hoc bn phn bit c gia si v
cu, hoc bn phi tr gi. Hy tun th nguyn tc n{y n tn cng phm vi ca n;
nguyn tc ny khng c nghch o, bn ng tm kim mt cng.
NGUYN TC 20
NG DN THN VI PHE NO C
Ch c ngi di dt mi nhanh nhu kt b to ph|i. ng dn thn vi bt k phe no
hoc i ngha n{o, ngoi tr phe ca chnh bn. Gi vng c c lp ta s ng trn
cc phe khc lm cho h i u vi nhau v tm cch tranh th ta.
PHN I:
KHNG DN THN VI PHE NO,
CHO CC PHE VE VN MNH
Nu cho ngi khc c cm gic rng ta t nhiu thuc v h, th ta s mt th thng
phong i vi h. ng t tnh cm vo h, ri h s c gng ly lng ta. C gi t th c
lp, sc mnh ca ta s c tng cng bi h mun li ko ta v phe, v vy h phi ve
v~n ta. H~y ng vai Virgin Queen (N hong Trinh nguyn): cho h kh|t khao, ng cho
tha mn.
TUN TH NGUYN TC
Khi N hong Elizabeth I ln ngi tr v nc Anh v{o nm 1558, mi ngi c rm beng v
vic tm cho n hong mt tm chng. Vn c Ngh vin lun bn chnh thc, v mi
tng lp dn chng Anh cng tranh c~i v vic n{y. Tuy cha thng nht c xem ai
xng |ng l{m chng n hong, song mi ngi u nht tr l n hong phi c chng
cng sm cng tt, bi v hu tt phi c vua v tt phi c con ni di. Bn bc tranh ci
nh th sut nhiu nm. Nhiu v c th}n p trai v xng |ng nht u mong mi lt
vo mt xanh n hong Sir Robert Dudley, B tc x Essex, Sir Walter Raleigh. N hong
khng ngn cn h n, nhng hnh nh cng khng ly g lm khn trng, tha h mi
ngi o|n gi{ o|n non xem ai l{ ngi trong mng. Nm 1566, Ngh vin c ph|i o{n
n gic n hong sm lp gia nh trc khi qu tui sinh n. N hong khng ci, khng
bc b kin ph|i o{n, nhng n{ng vn gi nguyn tnh trng trinh n.
Ci tr tinh t ca Elizabeth i vi nhng ngi theo ui dn dn khin mi ngi tng
tng th khoi lc tnh dc, hoc bin n hong tr th{nh i tng tn th. Quan
ng y Simon Forman ghi nht k rng ng m thy mnh ph trinh nng. Ha s v nng l
n thn Diana ang vui vy vi nhng thin n kh|c. Thi s Edmund Spenser v{ nhiu thi s
kh|c l{m th ca ngi Virgin Queen, gi n{ng l{ n hong ca th gii, Trinh n thnh
thin tr v th gii v lm cc v sao chuyn ng. Khi hu chuyn vi Elizabeth, cc phe
eo ui ni bng gi v chuyn gi chn nhng n hong vn khng lm mt gin. Tri li
nng c cho cn khao kht ca h nng bng thm, nhng ng thi vn gi khong
cch va .
Khp ch}u ]u, c|c ho{ng gia u bit cuc hn nhn vi Elizabeth s bo m cho s giao
ho, lin minh gia nc vi nc Anh. Vua Ty Ban Nha ve vn nng, trong khi ng
hong Thy in v{ Thng cng nc \o cng vy.
Vn ngoi giao h{ng u i vi Elizabeth chnh l s ni dy cc khu vc Lowlands
vng Flander v Dutch, lc y thuc s hu Ty Ban Nha. Liu nc Anh c nn on giao
vi T}y Ban Nha chn Ph|p l{m ng minh chnh chu lc, v{ nh th li khuyn khch
dn chng hai vng Flander v Dutch ni dy i c lp? n nm 1570 tnh hnh c v
nh chn lin minh vi Php l khn ngoan nht. Lc y Php c hai ng vin thuc dng
qu tc, hai cng tc x Anjou v x Alencon, b{o ca vua Php. Vy ai s c ngi
p chn? Ngi n{o cng c im mnh, do Elizabeth u c hai nui hy vng. Vn
m sut nhiu nm. Cng tc Anjou nhiu ln ving thm nc Anh, cng khai hn
Elizabeth, thm ch gi nng bng tn thn mt, v nng c v chp nhn tnh cm y.
Trong lc n hong vn c hai anh em cng tc, Php v Anh k mt hip c ha bnh.
n nm 1582 Elizabeth cm thy c th chm dt s tn tnh. c bit i vi cng tc
Anjou th qu l nh gnh cho n{ng: Cng v ngoi giao m nng cn rng cam chu s ve
vn ca ngi m ch nhn thi cng mun di ngc. Mt khi ha c c k xong ri,
Elizabeth chn cch l nht ni khng vi cng tc.
Lc y n ho{ng ~ qu| tui sinh sn, c th sng ht phn cn li ca cuc i nh
mun, v thanh thn nhm mt vi t c|ch l{ Virgin Queen. Mc d khng con ni di,
nhng n ho{ng ~ tr v sut mt thi k yn bnh v phong ph v vn ha.
Din gii
Elizabeth c nhiu l do chnh |ng khng lp gia nh, v ~ tng chng kin nhng li
lm ca ngi ch em h l Mary N hong x Scotland. V khng chu b tr v bi mt
ngi ph n, dn Scotland mong mun Mary thnh thn, v vi mi no mang li nhiu li
ch. Nu ly ngi nc ngo{i th khng c lng dn, cn nu chn mt qu tc n{o
th ch dy ln ganh t v{ u tranh ni b. Cui cng Mary chn Lord Darnley, nhng ng
ny li theo Cng gio, v vy ngi Scotland Tin lnh ni trn li nh, bo lon lin tc
tip din.
Elizabeth bit hn nh}n thng ch mang li tai ha cho mt ngi tr v thuc n gii:
Thnh thn v dn thn vi mt phe phi hoc quc gia, n hong s sa ly vo nhng xung
t khng do mnh gy ra, nhng cuc xung t c th vt qu tm kim so|t v{ a n
hong vo mt cuc chin v ch. Ngoi ra lc y v thc t chnh chng ca n hong mi
nm ht quyn h{nh, v{ c khuynh hng loi b v mnh, nh Darnley toan ht chn
Mary. Elizabeth ~ qu| thuc bi hc ny. Ngi trn ngi bu, b c hai mc tiu: trnh hn
nhn v trnh chin tranh. B xoay s kt hp hai mc tiu ny bng cch vn v kh nng
hn phi nhm thit lp lin minh. B bit giy pht gt u ng thun chnh l giy pht
mt ht mi quyn lc. V vy Elizabeth phi khi gi s thm mun bng mt mn b n,

khng bao gi ph tan hy vng ca ai, nhng cng khng bao gi quy phc.
Qua mt i vn mi nh vy, Elizabeth ~ kim so|t c t nc v nhng ai nh
chinh phc b. V l trung tm ca ch nn b nm quyn. t s c lp t thn trn tt
c, Elizabeth ~ bo to{n c quyn lc v bin mnh thnh mt i tng c tn th.
Chng th{ l{m n m{y c th}n cn hn n hong c chng.
(N hong Elizabeth I, 1533-1603)
CT TY CA NGUYN TC
V quyn lc ty thuc rt nhiu vo v b ngoi, bn phi hc mnh khe lm tn hnh nh
mnh ln. Gi vng c lp v khng dn thn vi bt k c| nh}n hay o{n th no chnh l
mt trong nhng mnh khe y. Mc d khng v phe ngi kh|c, nhng h s khng gin,
tri li knh n bn. Trong pht chc bn c v y quyn uy bi v bn l{ ngi rt kh c,
thay v ng vo vng dy ca nhm, hoc ca mt quan h n{o nh s ng thng lm.
Theo thi gian, vng ho quang quyn lc y s ta rng: Bn c{ng c ting c lp, s
cng c nhiu ngi mun ph d bn, mun l{ ngi li ko c bn. S thm mun
ging nh con virus: Thy ai thm mun mt i tng, ngi ta cng thy i tng y
sao m{ |ng thm.
Ngi ta s th mi c|ch kn |o li ko bn. T qu tng cho n u ~i, mc ch l{
bn phi hm n. Hy khuyn khch s n cn y, hy kch thch mi quan t}m kia, nhng
ng dn thn vi bt k gi no. Mun nhn qu tng hay u ~i hay khng l{ ty bn,
nhng nh cn thn duy tr s c lp tinh thn. ng s h lt vo tnh hung phi chu
n ai . V lc va dn thn th vng ho quang lin tt, bn tr thnh tm thng nh bt
k ai.
Tuy nhin nn nh rng mc ch ca nhng li khuyn trn khng phi l chi b ngi
khc hoc lm ta mang ting l khng th tn tm vi bt c ai. Ging nh Virgin Queen, ta
hy khuy ng v vic, kch thch s quan t}m, l{m c|c phe ngh rng h s li ko c ta.
V vy thnh thong ta cng phi mm do chiu h mt cht - nhng nh l ch mt cht
thi.
Alcibiades, chin binh v chnh khch Hy Lp, ~ din tr va k tht hon ho. Chnh ng
ta ~ ng vin tinh thn v{ ng u i o{n qu}n Athens x}m chim o Sicily v{o nm
414 TCN. Khi hi hng, b nhn dn Athens ganh t vu ci nn Alcibiades quy hng thnh
bang i th l Sparta, thay v phi ra ta. Ri sau khi qun Athens thua Syracuse,
Alcibiades li ri Sparta u qu}n cho Persia. n lc ny c hai thnh ph Athens v
Sparta u ve vn Alcibiades v ng ta c nh hng i vi Persia. V{ trc tnh hnh ,
ngi Persia li cng thm tn knh Alcibiades. Vi phe n{o ng cng ha, nhng khng
tht s dn thn, v cui cng Alcibiades tr th{nh ngi cm chch.
Nu mu cu quyn uy v th lc, ta hy th chin thut ca Alcibiades: t mnh vo gia

hai th lc ang gng nhau. Ta d phe ny bng li ha gip , phe kia s o b ta tranh
th. Lc ny ta tr thnh nhn vt quan trng. Ta s c nhiu quyn lc hn nu so vi vic
ta ch ng v mt phe. chin thut ny chn chu hn, ta c gng ng tnh cm vng
vo phe no c v xem cc phe nh l{ qu}n cht mnh tin ln.
Gia t vn ng tranh c tng thng M hi nm 1968, Henry Kissinger gi in n
nhm Richard Nixon. Trc ng ta lin minh vi Nelson Rockefeller, ngi va tht bi
trong vic tm s c ca ng Cng ha. Kissinger gi in n cho mi nhm Nixon
nhiu thng tin ni b qu gi| lin quan n nhng {m ph|n ha bnh cho Vit Nam. ng
ta c c{i ngi trong to|n ha {m nm bt cc thng tin st do nht. Nhm Nixon vui
mng chp nhn s cho hng y.
Tuy nhin cng lc Kissinger cng tip cn ng vin c ng Dn ch c l Hubert
Humphrey. Nhm Humphrey cng cn cng loi thng tin v{ Kissinger cung cp ngay.
ng ta bo h rng mnh ght Nixon t nhiu nm nay. Nhng tht ra Kissinger chng a
bn no c. Mong mun tht s ca ng ta l c hai phe Nixon ln Humphrey u ha b
nhim ng ta vo mt chc v cao cp trong ni cc mi. Cho d phe no thng c th s
nghip ca Kissinger cng an to{n.
Tt nhin phe thng c l{ Nixon v{ Kissinger c ci gh quan trng. Ngay c khi c
nhm chc ri, Kissinger cng cn thn khng t ra mnh l{ ngi m { Nixon. Khi
Nixon t|i c c v{o nm 1972, nhiu ngi cn trung thnh vi Nixon hn Kissinger
nhng vn b cho ngh vic. Ngo{i ra ng ta cng l{ vin chc cao cp duy nht ca ni cc
Nixon ~ sng st qua v Watergate, v phc v tng thng k nhim Geral Ford. Nh gi
c mt cht khong cch nn Kissinger vn n nn l{m ra trong thi bui nhiu thng.
Ngi no p dng chin lc n{y thng ghi nhn mt hin tng l: Ai nhanh nhu ha
theo ng h phe n{o th thng li t c knh n, bi v mun c hn gip sc th d
qu|. Trong khi ai ng hi lui mt cht li c nhiu ngi o b. Khi to khong cch
ta cng to ra quyn th, do phe n{o cng mun ta v cng.
Va thot khi nhng nm th|ng ngho tng khi khi u s nghip, Picasso tr thnh
ngh s th{nh cng nht trn th gii. Nhng ng khng dn thn vi bt k nh bun tranh
nht nh no, mc d h vy cht ly ng a ra nhiu li ha hn v cho mi ht sc
hp dn. Ngc li ng t v khng quan tm nn li cng lm h mun pht cung, bi l
cng ginh git th tranh ca ng c{ng tng gi|.
Khi mun ha hon vi Lin X, Henry Kissinger (lc y l ngoi trng M) khng ph|t i
tn hiu ha kh hoc nhng b, nhng li ve vn Trung Quc. Vic ny lm cho Lin X
va tc va lo lc Lin X ang b c lp v mt chnh tr v s cng b c lp hn nu
M v Trung Quc xp li gn nhau. H{nh ng ny ca Kissinger ~ buc Lin X ngi vo
b{n {m ph|n. Trn tnh trng, chin thut n{y c cng t|c ng: Mun chinh phc mt
ph n, Stendhal khuyn, bn hy chinh phc em g|i c ta trc.
C gi th c lp ri mi ngi s n vi ta. Thch thc i vi h l phi chinh phc
c tri tim ta. Khi no ta cn bt chc c Virgin Queen v kch thch h hy vng, khi
y ta cn l phin nam chm thu ht s ch v kht khao.
>
Hnh nh:
Virgin Queen. i tng trung tm ca ch , thm mun, v tn th. Khng bao gi dn
thn vi phe no, Virgin Queen khin cc phe lun chn vn xung quanh nh c|c h{nh tinh,
khng th tch khi qu o nhng cng khng th tin n gn Mt tri.
kin chuyn gia:
ng dn thn vi c nhn hoc nhm no c, v nh th s l n l. Bn ng n mt cam
kt hoc mt }n ngha n{o c - v nhng th l{ m|nh khe ca k khc mun a bn
vo phm vi quyn lc ca hn
>
PHN II:
KHNG DN THN VI BT K AI
H^Y NG CAO HN CUC XUNG T
ng ngi khc li ko mnh vo ba ci chuyn gu v{ u tranh ca h. C t v
quan tm ng h nhng vn tm c|ch ng ngoi, c ta sn quan h u v ch i. Sau
khi chin u ~ i v thm mt, h s nh tr|i chn c}y ch c hi. Tht ra bn cn c
th khuy ng cho cc phe i u nhau, sau mi t nguyn ng ra l{m trung gian
gom thu quyn lc ca nh mi gii.
TUN TH NGUYN TC
Vo cui th k XV, nhng th quc hng mnh nht Italia nh Venice, Florence, Rome,
v Milan u thng xuyn i u nhau. Lng vng pha trn nhng tranh chp y l hai
nc Php v Ty Ban Nha sn sng tm ly bt c iu g tm c t cc th lc mt mi
Italia. V kt cng gia cc anh c l{ th quc Mantua b xu ca v cng tc tr
Gianfrancesco Gonzaga. Mantua nm v tr chin lc pha Bc Italia v{ trc sau g cng
b c|c i gia nut chng.
Gonzaga l chin binh dng cm, ng thi l v ch huy ti ba, v vy ng tr thnh mt loi
tng |nh thu cho bn n{o tr gi| cao hn. Nm 1490 ng ci Isabella dEste, con gi
ca Cng tc vng Ferrara, mt lnh th nh b khc . V phn ln thi gian phi xa
Mantua chin chinh, Gonzaga giao ton quyn tr v li cho Isabella.
Vi Isabella, trc nghim u tin t th mt ngi tr v xy ra v{o nm 1498, khi vua
Louis XII nc Php chun b qun lc tn cng Milan. Theo mt thi quen kh , cc Nh
nc khc Italia lp tc nghin cu cch li dng tnh th nguy nan ca Milan. Gio hong
Alexander VI ha khng can thip, xem nh pha Ph|p to{n quyn h{nh ng. Thnh ph
Venice cng cho bit s khng tip cu Milan vi hy vng l pha Php s nhng cho mnh
lnh th Mantua. Ngi ng u Milan l Lodovico Sforza bng dng thy mnh l loi v b
b ri. ng quay sang cu vin Isabella dEste, mt trong nhng bn hu thn thit nht (v
theo tin n l{ tnh nh}n ca Sforza), ni n c thuyt phc chng mang qun tip cu.
Isabella c ni vi chng nhng khng c s ng thun, v Gonzaga bo tnh th ca
Sforza l ht cu. V vy v{o nm 1499, Louis XII d dng tin chim Milan.
Gi }y Isabella phi i din tnh trng kh x: Nu vn gi lng trung vi Sforza th qun
Php s c th tn cng Mantua lun. Nhng nu lin minh vi Php th mt khi Php rt
qun, nhng Nh{ nc khc Italia s th hn mnh, k c nhn dn Mantua. V nu cu
cu Venice hoc Roma th h s tin th nut chng Mantua di ci bnh phong mang
qun tip vin. Nhng Isabella buc phi c th|i . V vua hng mnh nc Ph|p ang
ng s|t sau lng nn c ta quyt nh hu ngh vi ngi nh ~ tng hu ngh vi Sforza
trc bng nhng mn qu thng minh, nhng bc th bng gi, v{ tim nng cn k
ngi p.
Nm 1500 Louis mi Isabella tham d bui i tic ti Milan n mng chin thng. Nhn
c hi ny Isabella tr ht ti ngh quyn r nh{ vua. Kt qu l Louis ha bo v s c
lp ca Mantua khng Venice m vo.
Tuy nhin mi nguy ny va qua th mi nguy khc li n, ln ny t phng Nam, di
b mt ca Cesare Borgia. Bt u t nm 1500, Borgia dn qu}n u bc Bc tin, nhn
danh thn ph l{ Gi|o ho{ng Alexander gom thu tt c cc lnh th nh. Isabella hon
ton hiu r Borgia: Khng nn tin cy v{ cng khng nn xc phm hn. Ta phi mn trn
hn, nhng phi nh gi hn cch mt tm tay.
Ngoi vic ly lng Borgia, Isabella cn dn d mi ngi khng c ni xu hn v qun
gi|n ip c mt khp ni v{ Borgia ch cn mt ci c nh nht cng xua qu}n tin chim.
Khi sinh con, Isabella mi Borgia l{m cha u. Ngoi ra, b cn p m kh nng thng
gia gia hai gia nh. K hoch ny t nhiu thnh cng bi v Mantua c yn thn trong
tin trnh x}m lc ca Borgia.
V{o nm 1530, cha ca Cesare Borgia l{ Alexander qua i, v{ v{i nm sau t}n gi|o ho{ng
Julius II khi chin |nh ui qu}n i Php ra khi lnh th Italia. Khi ngi ng u
Nh{ nc Ferrara Alfonso, anh ca Isabella lin minh vi Php, Julius quyt nh tn
cng lm nhc Alfonso. Mt ln na Isabella li lm vo tnh th kh x. Khng dm lin
minh vi gi|o ho{ng v{ cng khng d|m ng v phe anh mnh, Isabella mt ln na phi
chi tr nc i. Mt mt c thuyt phc chng ng h gio hong, bit rng ng ta s ch
|nh cho c. Mt kh|c c cho qu}n i Ph|p mn ng i ngang qua Mantua n
tip cu Ferrara. Ming ln ting t c|o ngi Ph|p ~ x}m lng l~nh th mnh, nhng
trn thc t Isabella li cung cp cho h nhiu tin tnh b|o qu gi|. gio hong tin vo
mt v x}m lng, Isabella cn dn ngi Php gi b cp ph Mantua. Ln na c li
thnh cng: gio hong khng ng n Mantua.
Nm 1513 sau cuc bao vy ko di, cui cng Justin cng |nh bi Ferrara, v{ qu}n i
Php rt lui. B n lc chinh chin bo mn, gio hong cht v{i th|ng sau . Vi ci cht
y, chu k nhng cuc chin v ci v vt vnh bt u lp i lp li.
Di thi tr v ca Isabella, Italia chng kin nhiu vt i sao di: C|c gi|o ho{ng n ri
i, Cesare Borgia ln voi xung ch, ch Venice tan nt, Milan b x}m lc, Florence suy
tn, Rome b ho{ng Charles V dng h Habsburg |nh ph|. Qua cuc nhiu thng y, x
s Mantua nh b khng ch tn ti m cn pht trin. Ch quyn v s giu mnh ca
Mantua ng vng sut mt th k sau khi Isabella qua i v{o nm 1539.
Din gii
Isabella dEste bit rt r tnh th chnh tr ca Italia: Mt khi cng khai ng v phe bt k
ai, xem nh ta t kt liu cuc i. Phe mnh hn s x}m lng ta, cn k yu hn s lm ta
mi mn. Lin minh mi s to ra k th mi, ri chu k ny li khuy ln nhiu xung t
na, nhiu th lc khc s nhp cuc, cho n lc ta khng th no rt chn ra khi vng ly
y. V cui cng bn ta sp v kit sc.
Isabella lo l|i t nc theo hng duy nht c li. B khng t cho php mnh di dt
phi trung thnh vi mt v vua hay cng tc n{o. V{ b{ cng khng nh ngn chn
nhng xung t ang ho{nh h{nh nh th ch t sa ly v{o m{ thi. V{ trong trng
hp n{o th xung t cng c li cho Isabella. Nu cc bn c dit nhau cho bng c v
bo mn sc lc th h s khng cn mnh nut chng Mantua. Sui ngun quyn lc
ca Isabella chnh l bit khn ngoan t v quan t}m n s v v li ch ca mi bn, trong
khi tht ra khng dn thn vi ai c, ngoi tr phe mnh v{ t nc mnh.
Mt khi dn thn vo mt cuc chin khng do mnh chn, ta s mt ht mi th ch ng.
Li ch ca ta buc phi phc tng li ch cc phe lm chin, ta tr thnh cng c ca h.
Hy hc cch lm ch bn th}n, cng li khuynh hng t nhin to b kt ph|i cn
ha. Hy t ra hu ngh v d thng i vi tng phe, ri lui v mt bc cho h chong
nhau. C sau mi trn |nh th h suy yu thm mt cht, v ta li mnh ln thm mt cht
nh bo ton lc lng.
Trai c ging co, ng ng c li.
(Tc ng Trung Quc)

CT TY CA NGUYN TC
Mun chin thng trong tr chi quyn lc, ta phi bit lm ch cm xc. Nhng ngay c
khi lm ch c bn thn, ta vn khng th kim so|t c tnh kh ca cc phe chung
quanh. V{ l{ mi nguy. Hu ht mi ngi u h{nh ng trong mt cn lc cm xc,
lin tc i ph v to ra nhng cuc u tranh v{ xung t. S t ch v t quyt ca ta s
khin h bn khon v{ bt an. H s c li ko ta v{o cn lc chin u hoc ging ha
gip h. Nu chiu theo nhng li ni n rt xc ng y, dn d ta s nhn ra rng u c
mnh b vn ca h chim mt. ng cho bt k dng t bi hay thng hi no li ko
ta. L sa ly ri ta s khng bao gi thng cuc, mi xung t ch c th trm trng thm m
thi.
Mt kh|c, ta cng khng th tuyt i ng ngoi l cuc chin, v nh th ta to ra s mt
lng khng |ng c. Ta phi khn kho t v quan t}m n vn ca cc bn, thm ch i
khi lm b ng v phe h. Nhng trong khi ng kch nh vy, ta vn phi gi vng sc
mnh v{ u c minh mn, khng cho cm xc xen vo. Cho d cc bn c c li ko cch
my, ta ng bao gi dn thn su qu ci b mt y. Ta hy biu xn h, nhn h bng cp
mt y v cm thng, thnh thong nu cn cng l{m b y a p m - nhng bn trong,
ta c gng gi cho nhng v vua thn thit v nhng Borgia xo quyt cch xa mt tm tay.
Khng dn th}n ngha l{ gi vng quyn t quyt, ta gi c th ch ng: H{nh ng ca
ta do ta chn, ch khng phi l nhng ng th|i i ph vi cc th lc quanh ta.
Khng dn thn vo cuc u tranh, ta c thi gian suy tnh lc no nhy v{o. Ta cng c
th i trc mt bc bng cch ha hn vi tng phe, trong khi mu tnh th n{o kt
cc k chin thng vn l{ mnh. l{ chin lc ca Castruccio Castracani, th trng Lucca
thc hin hi th k XIV khi ng mu xm chim Pistoia. Mt cuc bao vy s hao ph rt
nhiu, c v sinh mng ln t{i chnh, nhng Castruccio bit trong trn Pistoia c hai phe
knh ch nhau, gi l bn Trng v{ bn en. ng ta thng lng v ha gip bn en, ri
li ln ha hn bt b vi bn Trng. V Castruccio gi ng li ha phi mt o qun
n ca trn ni bn en kim so|t, v{ ng nhin binh i ca Castruccio c hoan
nghnh. Mt binh i kh|c nh vy cng c gi n ca trn di quyn kim sot ca
bn Trng, v{ cng c cho v{o. Hai binh i gp nhau gia trn, hp thnh lc lng
hng mnh chim lun trn Pistoia, git cht l~nh o c|c phe knh ch, chm dt chin
tranh khi Pistoia ~ v tay Castruccio.
Gi vng quyn t quyt, ta c li th chn la khi cc phe n vi ta ta c th ng
vai trung gian ha gii trong khi tht ra ang th li cho ring mnh. S phe kia tranh th
c ta, phe ny s tr gi| cao hn. Hoc nh Castruccio, ta gi v bt b vi tng bn
xi gn nguyn mm.
Thng khi xung t va n ra, ta c khuynh hng theo phe mnh nht, hoc phe no c
v li ch v mt lin minh. }y l{ h{nh ng c ri ro. Th nht, rt kh tin o|n v lu v
di phe no s thng th. Ngay c khi o|n ng v{ lin minh vi phe mnh nht, ta vn c
kh nng b nut chng, hoc tt lm cng l{ b pht l khi phe chin thng. Cn nu bt
b vi k yu hn th xem nh ta tn s. H~y chi tnh ch v chin thng.
Vo thi Cch mng thng By Ph|p v{o nm 1830, sau ba ng{y bo lon, chnh khch
Talleyrand, lc y ~ gi{, ang ngi gn ca s lng nghe chung bo tin kt thc bo
lon. Quay sang mt ph t|, Talleyrand ni A! Chung ri! Chng ta thng ri! Vin ph
ta hi Chng ta }y l{ ai, tha mon prince? Ra hiu cho hn im, Talleyrand bo: ng ni
thm li no! Ngy mai ta s cho mi bit chng ta chnh l{ ai. ng ta bit rng ch c k di
dt mi }m u vo tnh hung nhanh nhu dn thn ta s mt th thng phong. Ngoi
ra mi ngi s bt knh n ta: H cho rng bit }u mai kia ta s li ng v phe kh|c, i
ngha kh|c, bi v r r{ng trc mt l ta d dng dn thn cho phe ny. Thn may mn l
mt v thn khng kin nh, thng xuyn i phe. Dn thn sm cho mt bn, ta s mt
li th v thi gian v ci th ch i khoi ch. Hy ngi khc ng v phe ny phe n,
v phn mnh ta ng nng vi, ng mt bnh tnh.
Cui cng, c nhng lc ta khng c lm b v phe no ht v phi ln ting tuyn b v
th c lp ca mnh. V th rt cn thit cho nhng ai mun c knh n. George
Washington nhn nhn iu ny trong cng cuc cng c th ng ca nn cng ha M
quc cn non tr. Vi t c|ch tng thng, Washington cng li s cm d v vic lin minh
vi Anh hoc Php, mc d lc y ng phi chu rt nhiu p lc. ng mun rng qua s c
lp , nc M s c th gii n phc. Mc d trc mt, mt mnh c k vi Php s
rt hu ch, nhng v lu di Washington bit l s t tr ca t nc s mang li nhiu
hiu qu hn. Ch}u ]u s phi xem nc M nh l{ mt quyn lc ngang bng.
Bn hy nh rng qu thi gian v{ nng lc ca mnh c gii hn. Mi giy pht ph phm v
vic ca k khc s bn rt sc lc ca bn. C th bn e l mi ngi bo mnh v tm,
nhng cui cng, vic gi vng c lp v t lc s khin bn c n trng, ng thi t
bn vo v tr quyn lc, t bn c th ch ng chn cch thc v thi im gip
ngi kh|c nh mun.
Hnh nh :
Bi dy gai. Trong rng, cng dy gai ny qun qut vo cng d}y kia y nhng gai nhn,
chm chm b{nh trng vng lnh th bt kh xm nhp ca chng. Ch loi c}y n{o ng
ring v{ ng xa chng mi c c may vn khi tm vi ca chng pht trin.
kin chuyn gia :
Hy xem vic khng tham gia vo chin trn l{ h{nh ng cn dng cm hn l{ thng trn
, v h ~ sn c mt a di dt can thip vo ri th khng nn c thm a th hai.

NGHCH O
C hai phn ca nguyn tc ny c kh nng qut ngc v{o lng bn nu bn lm qu trn.
Nhng th thut c gi trong chng ny rt t nh v kh xi. Nu bn nh git dy
qu nhiu phe, h s nhn ra ci tr ca bn v{ o{n kt chng li bn. Nu s phe phi
m bn ve vn ngy cng nhiu v phi ch i cng lu, h s khng mun li ko bn na
m{ ngc li s bt u nghi ng bn. H cm thy mt hng th, mt li ch. Cui cng sau
khi cn nhc, c th bn s ng v mt phe nht nh ch lm mu thi, nhm chng t
l bn cng bit gn b.
Tuy nhin ngay c khi , ch yu bn phi duy tr c lp tinh thn, trnh khng tnh
cm vng vo. Hy bo lu quyn la chn bt th{nh vn l{ bn c th t gi bt k lc
no v ly li s t do ca mnh, khi ci phe lin minh vi bn bt u suy sp. Nhng bn
b khc m bn ~ kt giao trc }y khi h ve vn bn, by gi h s ch{o n bn khi bn
~ nhy tu.
NGUYN TC 21
GI IN H CH
Khng ai mun mnh b xem l{ ngu hn ngi khc. V vy mnh khe }y l{ l{m cho i
th cm thy khn lanh khng ch khn lanh m phi khn lanh hn ta. Mt khi ~ tin
chc nh vy ri, h s khng th ng rng ta cn hu .
TUN TH NGUYN TC
V{o ma ng nm 1872, lc ang ving thm London th nh{ t bn M Asbury
Harpending nhn bc in bo: Mt m kim cng c khm ph min T}y nc M.
Bc in xut pht t ngun uy tn William Ralston, ch Ngn hng California song
Harpending c cho l{ chuyn a dai, c l ha theo thi s nng st l nhiu m kim
cng ln c khm ph ti Nam Phi. Trc }y khi nghe b|o c|o v nhng m vng
c khm ph min T}y nc M, ai ai cng nghi ng, nhng cui cng tin tc l{ x|c
|ng. Nhng m kim cng min T}y th! Harpending trao bc in cho ng nghip l
Nam tc Rothschild, bo rng c th l chuyn a. Nhng nam tc tr li ng ni
cng nh th. M quc l{ t nc rt rng ln. Nc M ~ tng lm th gii ngc nhin
v nhiu chuyn ri. Bit }u trong bng cng cn nhiu iu th v. Harpending nhanh
chng |p chuyn t{u u tr v M.
Xung cng San Francisco, ng cm thy ci v xn xao lm nh li thi k x i tm
vng hi cui thp nin 1840. Hai nh khai thc cc mch l{ Philip Arnold v{ John Slack ~
khm ph ra m kim cng bang Wyoming. H khng tit l v tr chnh x|c, nhng v{i
tun sau ~ hng dn mt chuyn gia rt ni ting n xem, v h cn thn cho xe chy
ngon ngoo c bui tri trc khi n gn a im. Ti hin trng, chuyn gia n tn
mt chng kin hai ngi {o c kim cng. Tr v San Francisco, ng ta mang my
vin | qu n nhiu nh bun khc nhau, v s kim cng c c lng n khong
1,5 triu la.
Gi }y Harpending v{ Ralston yu cu hai nh khai thc cng theo h n New York
nh kim hon Charles Tiffany xc nhn. Hai ngi khng c v mun i, v s mc by: Lm
sao c th tin c bn thy la thnh ph? Ri l~o Tiffany n{o bt tay vi hai nh ti
phit n{y d d v phng tay trn ca h nguyn c m kim cng th sao? Ralson xoa
du ni lo ca h bng c|ch a trc 100.000 tin mt v gi bn th ba gi 300.000. Nu
mi vic tri chy, hai ngi cn c nhn thm 300.000 na. Hai nh{ khai th|c ng .
C bn n New York d cuc hp mt vi thnh phn chn lc trong tng lp thng lu
tng George Brinton McClellan, tng Benjamin Butler v Horace Greeley, ch bt t New
York Tribune, v tt nhin c c Harpending, Ralston v nh Tiffany. Vo gi cht hai v ch
nhn hm m khng d v mi i tham quan th{nh ph.
Gii ti phit rt sng st khi Tiffany tuyn b rng nhng vin kim cng kia l{ tht v
|ng gi| c gia ti. H lin in cho Rothschild cng nhiu nh ti phit kh|c mi hn
vn u t. Ri h ngh hai nh khai thc mt th nghim cui cng: Mt chuyn gia hm
m do h chn s theo hai ngi n tn hm kim tra chnh x|c. Hai ngi min
cng chp nhn. Trong khi ch i, h phi tr v San Francisco. S vin kim cng kia,
h giao cho Harpending gi trong kt st.
Vi tun sau, Louis Janin, chuyn gia h{ng u v hm m gp hai nh khai thc ti San
Francisco cng vi tay ti phit n tn hin trng xem xt. Nh ln trc, hai ng dn
h vng vo gia bao rng ni lng i trnh b nh v. n ni, chnh tay Janin {o bi
bt k ni n{o ng ta mun, ri cui cng pht hin ra no l ngc lc, ngc bch, ngc
hng, nhng trn ht vn l{ kim cng. Janin {o xi nh th sut tm ngy v cui cng
bo vi |m t{i phit rng h hin s hu khu khai thc c tr lng ln nht trong lch s
ngnh hm m. Vi khong trm ngi v my mc thch hp, ng ta ni, ti bo m
mi th|ng khai th|c c mt lng kim cng tr gi mt triu la.
Tr v San Francisco, Raltson, Harpending v{ c|c ng nghip nhanh chng hnh thnh
cng ty vi vn ban u l 10 triu la. Tuy nhin vic u tin h cn lm l tng kh
Arnold v{ Slack. Ngha l{ h phi giu kn cn phn khch, ng tit l gi tr thc ca khu
khai thc. V vy h gi in. H bo hai nh khai thc rng bit }u Janin nhm ln, bit
}u tr lng khng nh d o|n. Hai ng kia tc in ngi v khng chu tin s tht y.
Th mt chin thut khc, h ni nu hai ng c khng khng i c c phn trong cng ty,
rt cuc s b nhng g ti phit co gi kia la o cho trng tay. Tt hn l{ hai ng nn
vui lng nhn s 700.000 ~ c cho mi vo thi s tin ny cc k ln v{ ng
tham lam thm. V vic ny th hai nh khai thc c v hiu, v cui cng bng lng nhn
tin k chuyn giao quyn s hu v bn ch dn cho cng ty.
Tin tc v khu khai th|c lan nhanh nh la rng. Gii thm d x v ri rc khp bang
Wyoming. Trong khi Harpending cng cng ty tn lp bt u chi tiu bc triu mua
sm thit b v{ mn nhng nhn cng ti gii nht, cha k vic trang b hng lot vn
phng sang trng ti New York v San Francisco.
Vi tun sau, khi tr li thm khu khai th|c, Harpending v{ cng ty phi i din s tht
au lng: Khng cn tm ra mt vin ngc hay kim cng n{o na c. Tt c u l ngy
trang. H ~ v n. Harpending ~ v tnh a nhng ngi giu nht th gii vo c la
ln nht th k.
>
Din gii
Arnold v Slack thc hin thnh cng c la ngon mc m khng cn s dng mt chuyn
gia gi mo, khng cn hi l cho Tiffany: Mi chuyn gia u l tay sng s trong ngh. Tt
c bn h u thnh thc tin rng khu khai thc l c tim nng tht. Yu t |nh la c
h khng phi g kh|c hn chnh bn th}n hai ng Arnold v{ Slack. Hai ngi c v qu qu
ma th kch, qu| ng}y th n ni c |m t{i phit n khng mt giy pht no tin rng
hai g cc mch c th lm chuyn ty tri. Hai nh{ khai th|c ch n gin tun th quy
lut l gi b kh kh hn i phng, hn con mi.
C|c phng |n ca hai thy la kia rt n gin. V{i th|ng trc khi loan bo tin khm ph
m kim cng, h sang tn ch}u ]u mua lng kim cng tht tr gi khong 12.000 la.
Sau h tr v Wyoming mui hm m bng nhng vin kim cng y. Tin vo tim
nng khu hm m, c bn ti phit m mt t cc cho hai thy kia 100.000. Hai thy lp
tc bay sang Amsterdam mua v{i ti kim cng dng th ri quay v mui khu hm m ln
na.
C la thnh cng khng v mnh khe mui hm, c|i m|nh m{ ai ai cng bit ri, nhng
nh vo ti din xut ca cp bi trng qu kch kia. Khi n New York gp g tinh hoa ca
gii thng lu, h vn n mc lum thum, n ni qu ma, trm tr trc nhng th hay
l ca thnh ph ln. Khng ai c th tin l hai g kh ln tnh kia li c th qua mt nhng
tay ti phit qu quyt v{ v lng t}m nht thi k .
Kt cc, uy tn ca Harpending tiu tan v ng ta khng bao gi phc hi c na.
Rothschild ngm b hn rt kinh nghim. Sclack nhn tin xong th bin }u mt, khng ai
gp li na. Arnold tr v qu nh Kentucky. Ni cho cng th vic ng bn quyn khai thc
hm m l hp ph|p, trc ngi mua ~ tranh th kin c|c chuyn gia h{ng u, v
nu sau ny hm khng c kim cng th l{ vn ca h. Arnold dng phn tin mnh
khuch trng khu trang tri v m mt nh{ bng.
CT TY CA NGUYN TC
Ci cm gic rng ngi n{o thng minh hn mnh qu l khng chu c. Chng ta
thng th bo cha bng nhiu c|ch kh|c nhau: Chng qua hn ch sch v thi, cn
mnh th hiu bit thc t hn nhiu! Hn nh c b m nui n hc. Nu b m mnh
cng c ngn tin y, nu mnh c may mn hn Hn tng hn khn lm. v{ C
cho l hn bit v c|i lnh vc nh b ca hn r hn mnh i, nhng ra ngo{i lnh vc y ri
th c y nh l{ c ln. Ngay c Einstein cng th{nh g~ kh khi bc ra khi lnh vc vt l.
thc c tm quan trng ca tr tu trong s t ph ca hu ht mi ngi, bn nh
ng bao gi v xc phm hoc ch giu nng lc tr tu ca ngi kh|c. l{ mt ti
khng th n{o tha. Nhng nu c th vn dng c quy lut st thp ny, n s tr thnh
mt cha kha bp bm vn nng. C ngm l{m cho ngi khc thy h khn hn ta, thm
ch cho h thy l{ ta kh| ng ngh, sau ta tha h qua mt h. Cm gi|c vt tri v mt
tr tu m{ ta ~ tng cho h s khin h h thp cnh gic.
Nm 1865 vin c vn ngi Ph l Otto von Bismarck mun nc o k vo mt hip c.
Hip c ny hon ton c li cho Ph, l{m nc o thit thi v Bismarck phi tnh ton
khuyn d sao cho i phng ng . ng bit i din thng lng pha \o, B| tc
Blome, l{ ngi am m chiu bc. Loi bi Blome thch nht l{ quinze, v{ ng ta thng
bo rng mnh ch cn nhn c|ch i phng chi b{i quinze l{ bit tnh tnh hn nh th
n{o. Bismarck cng bit c c}u u mi ny ca Blome.
m hm trc khi din ra vng thng lng, Bismarck tnh c mi Blome chi quinze.
Hi k ca Bismarck sau ny c vit: l{ ln cui cng trong i m{ ti chi quinze. Ti
chi cu th n mc tt c mi ngi phi ngc nhin. Ti thua h{ng ng{n ng thaler,
nhng li lm m mt c Blome, v ng ta ~ tin rng tnh ti mo him hn l{ ngi ta
n, v{ ti nhng b. Ngo{i vic t ra bt cn, Bismarck cn ng vai ngi thiu u c,
n ni linh tinh sn sng gn c ln lm nhm th.
Blome cm thy mnh va nm c thng tin gi tr. ng ta bit Bismarck l{ ngi hung
hng bnh thng th tay ngi Ph ~ ni ting hung hng ri, v cch hn chi b{i ~
khng nh iu y. Blome bit nhng ngi hung hng rt ngng cung v cu th. V nu
nh th, ng bit mnh s c li th khi ngi vo bn k hip c. Blome cho rng mt
ngi thiu suy ngh nh Bismarck s khng th lnh lng tnh to|n v{ b{y mu lp k, v
vy ng ch c nhanh mt ln bn hip c ri k ngay khng cn c tng chi tit t m.
Mc cha kp ro th mt Bismarck vui v ni ngay vo mt Blome: Hay tht, ti khng bao
gi tin l s c mt nh ngoi giao ngi o no mun k v{o vn bn n{y.
Ngi Trung Quc c c}u Gi heo git h, m t k thut xa khi ngi th sn i th
ln v trm b da heo ln mnh ri bt chc ting heo n n. Mnh h tng mnh sp
c ba no n nn tin n gn ri ngay lp tc tr thnh mc tiu d dng ca ngi
th sn.
Gi heo l chin thut tuyt vi h nhng ngi qu t tin n mc ngo mn. H cng
lm tng l d xi ta, th ta li cng nhiu c may thng h. Chin thut n{y cng hiu qu
khi bn c tham vng nhng ch c chc nh. Hy giu bt tr thng minh thc ca mnh,
gi kh mt t, dng nh con heo v hi ca tc ng, v s khng ai ng rng bn ang
nhng mu kinh thin. Thm ch thin h cn c th gip bn thng tin, v nom bn d
thng v{ d sai bo qu.
Claudius trc khi tr th{nh ho{ng La M~, cng nh v hong t Php sau ny tr thnh
vua Louis XIII, u dng chin thut khng ai nghi ng mnh c tham vng lm ch
ngai v{ng. Khng ai thm n chng thanh nin v vn ng ngh. Khi c n tay, h
pht tht dt khot v quyt lit, khin mi ngi khng kp phn ng.
Tr thng minh l{ c tnh hin nhin m ta phi giu bt, nhng ti sao ch dng y?
Khiu thm m v c tinh t cng nm gn tr thng minh trn bc thang kiu hnh, v vy
hy khin ngi kh|c ngh rng h tinh t hn ta, h s h thp cnh gi|c. Nh trng hp
ca Arnold v Slack, nhm ti phit c l ~ ci nho sau lng h, nhng ai l{ ngi sau
cng ~ ci to chin thng? Do nhn chung th ta c lm cho ngi khc tin rng h
khn ngoan hn, tinh t hn. H s mun ta lun quanh qun cnh bn, v ta gip cho h
cm thy hn ngi, v cng c dp k cn, ta li c{ng c c may la bp.
>
Hnh nh:
Chn opssum. V c ti gi cht nn opssum c nhng con th ln sn mi b qua. Ai
dm tin rng mt sinh vt xu x nh th, ngu ngc v{ nht nh|t nh th li c th ng
kch |nh la?
kin chuyn gia:
Hy hc cch s dng v ng nghch: Thnh thong ngi khn nht cng s dng chiu
ny. C nhng lc m ra v kh nht li l chiu khn ngoan nht. Tht khng my li ch g
khi lm thng khn gia |m kh kh, v lm k tnh gia |m ngi in. Ai gi in thc
s khng in. Mun ai ai cng tin mnh, th c|ch tt nht l hy khoc ln b da ca tn cc
sc ng ngn nht.
NGHCH O
l bn cht thc ca tr thng minh, iu ny chng my khi b ch. Bn nn tp cho
quen vi vic che bt, ch ng ta sng. Nu l ngi khc c bit ra s tht rng bn
thng minh hn v b ngoi th h s khen bn kn |o khng tr tu pht tit. Tt
nhin vo thi k u bc ln bc thang quyn lc, bn khng th ng vai g~ kh: Bn
nn t nh lm cho my ng ch thy rng mnh thng minh hn nhng ngi cnh tranh.
Tuy nhin sau n{y khi leo c kha kh, bn nn che bt s thng minh y.
Tuy nhin c mt tnh hung bn nn l{m ngc li khi c th nghi trang mt c la bng
mn biu din tr khn. }y cng nh nhiu lnh vc khc, ci v b ngo{i ng vai tr
then cht. Nhn vo v thng th|i y thm quyn ca bn, mi ngi s tin nhng g bn
ni. iu n{y c bit hu ch khi bn l kt vo th kh x.
Ln n nh bun tranh Joseph Duveen tham d bui d tic ti t gia nh{ t{i phit va mua
bc tranh Drer ca ng vi gi cao. Trong s khch mi c mt nh ph bnh ngh thut
ngi Php kh tr, c v rt thng thi v t tin. to n tng vi nh ph bnh ny, con
gi nh ti phit ch cho anh ta thy bc Drer, lc y cha c treo ln. Xem xt c mt
lc, anh ta bo c gi rng mnh khng tin bc tranh n{y l{ tht. C gi chy ngay n
cp bo ph thn, v ph thn tht thn quay sang Duveen ch li khng nh. Duveen ch
ci khy: Vui tht y! Anh c bit khng, chng trai tr, c t nht hai mi chuyn gia
M v{ Ch}u ]u cng ~ lm ri y, h cng bo }y khng phi l tranh tht. Gi n lt
anh cng sai lm y ht. Ging iu t tin v{ th|i y thm quyn ca Duveen khin
ch{ng trai ngi Php rt ch, v{ sau ~ phi xin li.
Duveen bit r trn th trng y nhng tranh gi. ng gng lm ht sc mnh phn
bit tht gi, nhng c khi v |p lc phi bn cho bng c bc tranh, ng thng phi
thm xng. iu quan trng vi Duveen l{ ngi mua tin rng mnh ~ tu c bc Drer
tht, v bn thn Duveen cng thuyt phc c mi ngi bng ci v thm quyn khng
ch v{o }u c.
V vy iu quan trng l bn phi bit ng vai chuyn gia khi cn thit, ch ng bao gi
ra v thng thi v t mn.
NGUYN TC 22
CHIN THUT QUY HNG:BIN NHC THNH CNG

Khi lc ang yu, ng bao gi khng khng chin u v danh d, ngc li ta nn u
h{ng. u hng xong ri ta c th gi phc hi, th gi chc tc v phin nhiu k th, ch
cho quyn lc i phng t{n li. ng biu cho hn s kho|i ch khi nh bi ta - hy
nhanh chng quy h{ng. Khi gi lun m| bn kia cho hn |nh, xem nh ta l{m cho hn bt
ng v tc ti. Hy bin s quy h{ng th{nh v kh quyn lc.
VI PHM NGUYN TC
o Melos c v tr chin lc gia a Trung Hi. Vo thi Thng c, thnh ph Athens
thng tr bin c v vng duyn hi quanh Hy Lp, nhng chnh c d}n Sparta mi l nhng
ngi u tin khai hoang Melos. V vy trong thi k chin tranh Peloponnese, c d}n
Melos trung thnh vi Sparta v chng li Athens. Nm 416 TCN phe Athens cho qun tin
cng Melos. Tuy nhin trc khi dc ht ton lc cho trn sng mi, h gi ph|i o{n n
ph d Melos quy h{ng tr th{nh ng minh, cn hn l{ chu cnh hoang tn cht chc.
C|c v cng bit r nh chng ti, c|c ph|i vin ni, rng cc chun mc cng l ty thuc
vo s bnh ng ca quyn lc m ta phi tun th, v tht ra k mnh ty h{nh ng
theo quyn lc ca mnh, v{ ngi yu {nh chp nhn nhng g phi chp nhn. Khi c
dn Melos bo rng nh th khng phi l qun t, pha Athens tr li chnh nhng ai nm
quyn lc mi nh ot nh th no l qun t. Pha Melos li l lun rng quyn nh
ot y thuc v nhng v thn, ch khng phi ca lo{i ngi. Quan nim ca chng ti v
thn thnh v s hiu bit ca chng ti v lo{i ngi, mt ph|i vin Athens |p, a
chng ti n kt lun rng c mt quy lut t nhin rt ph qut v cn thit, l{ h~y
thng tr nhng i tng no mnh c th thng tr.
Nhng Melos vn khng khng v tin rng Sparta s n bo v h. Ph|i o{n Athens nhc
nh rng c d}n Sparta l{ nhng ngi bo th v thc dng, rng h s khng cu gip
Melos bi v h chng c g m cn c th mt mt nhiu.
Cui cng khi phe Melos li bt u ni v danh d v{ ngha c chng li hung tn, o{n
Athens khuyn h khng nn chch hng v cch hiu sai lm v danh d: Danh d
thng dn ngi ta n ch dit vong khi h phi i mt vi mt nguy him hin nhin
nh hng t nhiu n s t ho ca h. Khng c g xu khi cc v nhng b thnh ph
hng mnh nht Hy Lp, nht l khi thnh bang ny cho mi cc v bng nhng iu kin
rt chnh |ng. Cuc thng tho chm dt. Phe Melos bn bc ni b v cui cng quyt
nh tin vo s tr gip ca Sparta, vo tri, v{ v{o i ngha ca h. H lch s t chi
ngh ca Athens.
Vi ngy sau Athens xm chim Melos v{ c d}n o ny chin u rt anh dng, nhng
Sparta tuyt nhin khng cu vin. Cui cng khi Melos ~ u hng, Athens lp tc tn st
tt c nhng ai trong tui cm gm, cn {n b{ v{ tr con b bn lm n l, k tip a
d}n Athens n nh c Melos.
Din gii
Dn Athens c ting l thc tin nn c gng a ra nhng l lun thc tin nht vi c d}n
Melos, v thuyt phc h rng khi anh yu hn th khng vic g phi dn thn vo mt cuc
chin hon ton v ch. S chng c ai n cu k yu, bi v nh th ch a mnh v{o th
kt m thi. K yu lun c n v{ phi phc tng. Chin u s khng mang li c g,
ngoi ci ting t v o v{ km theo rt nhiu ngi s phi cht cho d h khng tin
v{o c|i i ngha ca bn.
Yu khng phi l ci ti, m thm ch cn c th tr thnh sc mnh nu ta bit vn dng
th yu cho ng c|ch. Phi chi ngay t u d}n o Melos bng lng quy h{ng, sau bit
}u h s c c hi ph hoi phe Athens mt cch tinh vi v sau ny h s tr c khi phe
Athens suy yu iu ~ xy ra v{i nm sau . Thi c lun thay i v k mnh s xung
ch. ng t|c u hng n cha mt sc mnh ln: D i th vo trng thi t mn, ta s
c c phc hi, c ph| hoi, c b|o th. ng bao gi ph phm nhng c hi y v cht
danh d ho trong mt cuc chin m ta bit trc s thua.
K yu khng bao gi hng thun khi l ra h phi hng.
(Hng y De Retz, 1613-1679)
TUN TH NGUYN TC
Hi thp nin 1920 nh{ vn c Bertolt Brecht thay i chnh kin v theo ch ngha Cng
sn. T v sau cc tc phm ca ng u chuyn ti nhit tnh cch mng, v ng c gng
lm r nhng tuyn b mang tnh thc h. Khi Hitler ln nm quyn, Brecht v{ c|c ng
ch tr thnh mc tiu. ng ta c nhiu bn b M - nhng ngi M c cm tnh vi nim
tin ca ng, cng vi nhiu nh tr thc c trn thot gng km ca Hitler. V vy nm
1941 Brecht di tr sang M, chn thnh ph Los Angeles l{m ni sinh sng bng nghip
in nh.
V{i nm sau Brecht s|ng t|c nhng kch bn sc bn vi quan im chng ch ngha t
bn. ng khng thnh cng Hollywood nn nm 1947 sau khi chin tranh kt thc, Brecht
quyt nh quay v ch}u ]u. Tuy nhin cng nm , tiu ban chuyn tr|ch c|c h{nh ng
chng M thuc Quc hi li bt u iu tra v nhng hot ng c cho l Cng sn
thm nhp Hollywood. V ~ cng khai c xy thuyt Mc-xt, nn Brecht b iu tra vo
th|ng 9 nm 1947, ch mt th|ng trc khi ri M theo k hoch, ng nhn trt buc trnh
din tiu bang ni trn. Ngoi Brecht ra cn mt s nh{ vn, o din, nh sn xut cng
nhn c trt, v tp th c mnh danh l nhm Hollywood 19.
Trc khi n Washington, nhm Hollywood 19 cng lp ra k hoch h{nh ng. H s

dng chin thut i u. Thay v xc nhn mnh c l{ ng vin Cng sn hay khng, h s
c nhng pht biu thch thc thm quyn ca tiu bang ch r rng hot ng ca tiu
bang l vi hin. Cho d sau c i t, song h khng nh nh th th i ngha ca h s
li c{ng c nhiu ngi bit n.
Brecht khng ng . ng hi liu c ch g khi sm vai t v o mua c t cm tnh
ca cng chng, ri sau li khng cn c hi dng v hoc bn kch bn? ng ni nhm
Hollywood 19 chc chn l{ thng minh hn tiu ban ca Quc hi, vy c g t h mnh
xung thp bng vi chng qua vic l lun vi h? Ti sao ta khng qua mt h bng cch
gi hng, ri sau tinh vi ch}m bim h? Nhm im lng nghe l gii ca Brecht nhng sau
li quyt theo k hoch i u, Brecht i con ng ca ring ng.
Cui cng Brecht phi trnh din tiu ban v{o ng{y 30 th|ng Mi. H d kin ng s hnh
ng ht nh nhng g nhm Hollywood 19 ~ h{nh ng: l lun, t chi tr li cc cu
hi, thch thc quyn lc ca tiu ban, thm ch la v chi ra. Tuy nhin h ngc nhin
khi Brecht li ht sc d thng. Hm y ng mc b com-l (iu him thy), ngm iu
x-g{ (v nghe n l v trng ban l{ ngi m x-g), l php tr li cc cu hi, v ni
chung l tun th thm quyn ca tiu ban.
ng khng nh mnh khng l{ ng vin cng sn. Trc v ~ vit nhiu v cng khai
chuyn ti thng ip cng sn nn Brecht b hi iu ny s tht ra sao. ng tr li: Ti c
vit mt s th nhc v v kch khi chin u chng li Hitler v tt nhin v vy, nhng tc
phm c th c xem l mang tnh cch mng bi v, hn nhin l ti mun lt chnh
quyn y. Tiu ban khng th vn vo g i vi cu tr li ny.
Mc d ni ting Anh rnh r, nhng khi ra i chng Brecht vn s dng thng dch vin,
nhm c th vn dng tr chi tinh vi ca ngn ng. Khi tiu bang ch ra nhng dng mang
khuynh hng cng sn trong tc phm ca Brecht xut bn bng ting Anh, Brecht lin
c li bng ting c cho thng dch vin nghe. Khi anh chng ny dch li th r rng
nhng c}u v thng v pht. Mt thnh vin tiu bang lin c mt b{i th c|ch mng
ca Brecht ~ dch sang ting Anh v hi phi chng chnh ng ~ s|ng t|c. Khng, ng
khng nh, ti vit b{i bng ting c, v{ nguyn vn rt kh|c iu ng va c.
Nhng cu tr li i loi nh vy lm cho c tiu bang ht hng, nhng h khng th cu
vi Brecht c v ng c th|i l php v t ra hp tc hon ton.
Do ch sau mt gi cht vn, tiu ban ~ ch|n pho. Cm n ng rt nhiu, v ch tch
tuyn b, ng l{ v d tt cho nhng nhn chng kh|c. H khng ch tr t do cho Brecht
m cn ha s can thip khi ng gp rc ri vi cc vin chc c quan di tr. Ng{y hm sau
Brecht ri nc M khng bao gi tr li.
Din gii
Chin thut i u ca nhm Hollywood 19 thu hoch cho h nhiu cm tnh v{ v{i nm
sau h c x|c minh. Nhng trc h b ln danh s|ch en, v{ ~ mt i nhiu nm
thng qu gi trong cuc i sng tc ngh thut. V pha mnh, Brecht biu l s chn ght
i vi tiu bang iu tra bng mt cch gin tip hn. V{ r r{ng l{ ng }u c thay i
chnh kin hoc tha hip vi o c c| nh}n. Ngc li trong mt gi i cht ngn ngi,
ng lun th thng phong, khi ra v nhng b nhng tht ra l c vn ti vn lui bng
cc cu tr li m h, bng nhng li ni di thng thng m khng b phanh phui v chng
c bc k trong m{n sng b n ca ch ngha. Cui cng Brecht gn gi c quyn t
do tip tc nhng bi vit cch mng (thay v phi nh t M) v tinh vi giu ct c tiu
bang v quyn lc ca tiu bang bng ci b dng vng d ca mnh.
Bn hy lun nh rng ngi no mun chng t mnh c quyn lc rt d b la bi chin
thut quy hng. V tun phc ca ta lm bn thn h cm thy tng phn quan trng. T
m~n v c ngi khc n phc, h tr thnh mc tiu d dng cho ta phn cng, hoc
ta ch giu kiu nh Brecht ~ l{m. H~y ly thi gian lm tiu chun |nh gi| quyn lc ca
mnh, bn ng hy sinh k hoch d{i hi ch v cht vinh quang ph du ca vic t v o.
Khi quan ln r|o qua, ngi nng dn khn ngoan ci rp
mnh cho v m thm |nh rm. (Tc ng Ethiopia)
CT TY CA NGUYN TC
lnh vc quyn lc, ta thng b rc ri l v phn ng th|i qu| i vi nhng h{nh ng
ca ch th. Phn ng th|i qu| to ra cc vn m l ra ta ~ tr|nh c nu bit suy
xt k hn. V{ hu qu c th ny bt lin tc hoi hoi, bi v i th cng c th phn ng
qu trn, nh trng hp phe Athens phi ng li d}n o Melos. Bn nng u tin ca ta
l phn ng, |p li s gy hn bng mt hnh thc gy hn kh|c. Nhng ln sau nu c ai
huch ci ch bn mt ci v bn nh huch li, th bn th toa n{y xem: ng khng
c, ng |nh li, nhng nhng b, ci mnh, a lun c|i g m| bn kia ra. Bn s thy
phn ng n{y thng khi li lm cho cch ng x ca i phng b v hiu ha h d
o|n, thm ch l h mun bn phi phn ng li mnh bo, chnh v vy h s rt hng v
bi ri khi thy bn khng thm khng c. Khi nhng b, tht ra ta li kim sot tnh hnh,
v ng tc quy hng l mt phn ca k hoch ln hn nhm d h tin rng h ~ thng ta.
chnh l{ ct li ca chin thut quy hng: ngoi mm trong cng. Khng cn l do ni
gin, i phng s hoang mang, v{ nh th s t c kh nng h phn ng mnh bo hn.
Qua ta s c thi gian v{ khng gian b{y mu lp k h gc h. Trong cuc chin gia
tr thng minh v bo lc, chin thut quy h{ng l{ v kh s mt. V kh n{y i hi s lm
ch bn thn: Ai tht th{ u h{ng xem nh mt ht t do v c th b s nhc nh nghin
nt. Hy nh l ta ch gi v quy hng, ging nh con oppossum gi cht bo ton mng
sng.
Chng ta ~ thy rng gi v quy h{ng th hay hn l{ chin u. i din vi i th hng

mnh hn, ta bit chin u s thua, vy thng khi tt hn l{ nn h{ng thun thay v b
chy. B chy th c th cu ta tho|t c trong lc , nhng cui cng k hung bo s
ui kp ta. Ngc li nu quy hng, sau ny ta c thi c qun quanh k th v bt ng
cm php mng vut vo hn tm gn.
Nm 473 TCN ti Trung Quc, Vit Vng C}u Tin nc Vit b vua nc Ng |nh bi
trn Thi H. Cu Tin ~ b b h tu tho|t nhng mt cn thn khuyn ng nn quy
hng v{ t mnh di trng Ng Vng Ph Sai, li dng v tr nghin cu k th
v{ mu phc hn. Nghe theo li khuyn, Cu Tin dng np tt c tin ti ca ci ri ci
u i l{m ngi ra chung gia sc. Ba nm lun ci rng r ca Cu Tin ~ l{m p lng
vua Ng nn vua cho Cu Tin hi hng. Khi nc Ng b i hn, ni lon ni ln cng
khp, Cu Tin dy binh xm chim ngay. l{ sc mnh nm pha sau ng tc v quy
h{ng: ta c thi c v{ s linh hot chun b phng c|ch gi|ng tr n bo th khng
khip. Nu lc b chy, Cu Tin hn ~ b qua thi c ri.
Vo gia th k XIX khi ngoi thng bt u e da nn c lp ca t nc, dn Nht
b{n c|ch |nh tr ngoi bang. i thn Hotta Masayoshi vit mt gi|c th c tm nh
hng quan trng sut nhiu nm: V vy ti tin rng chnh sch ca ta l phi k kt nhiu
lin minh hu ngh, phi gi tu thuyn i n tt c c|c nc ngo{i tin hnh mu dch,
bt chc nhng g tt nht ca ngoi nhn nhm b sung nhng khim khuyt ca ta,
ta phi tp trung sc mnh ca c nc v kin to{n v trang v{ t dn d{ t bn ngoi
nhn trong tm nh hng ca ta, cho n khi tt c c|c nc trn th gii bit ra nhng li
im ca tnh hnh yn n hon ton, khi b quyn ca ta ~ c nhn nhn trn ton ci
a cu.
}y l{ mt cch p dng khn ngoan quy lut gi v nhng b. Ta quan s|t ng li ca
ch, t t tin s|t n bn hn, b ngoi ng x ng theo thi quen ca hn, nhng bn
trong ta vn gi bn sc. Cui cng ta s thng, v trong khi hn tng ta yu km hn nn
khng cn thn phng, ta dng khong thi gian n{y ui kp v{ vt qua hn. Hnh
thc xm chim mt cch mm mng nh vy thng l cch tt nht, v k th khng c
i tng n{o phn ng, chun b, hoc khng c. V{ trc }y nu ~ dng sc
khng c phng T}y, hn Nht Bn s phi chu mt cuc x}m lng t{n ph|, c kh
nng thay i vnh vin nn vn ha Nht.
Gi v quy h{ng cng l{ c|ch ch giu i th, dng gy ng p li lng ng, nh Brecht
~ l{m. Trong t|c phm The Joke (Tr a), Milan Kundera k li sinh hot trong tri ci to
Sc, ni c|c qun gio t chc thi chy ua gia t nhn v qun gi|o. }y l{ dp cho
cc cn b chng t mnh khe hn t nh}n. C|c t nh}n bit l mnh cn phi thua nn c
ng kch tht t c tnh chy chm, gi v gng sc nhng vn thua. Chp nhn tham
gia cuc ua v{ chu thua, t nh}n ~ l{m h{i lng qun gio, v s v}ng li cng iu
~ bim nh cuc thi chy ua. }y, s vng li cng iu u hng l{ chng t ai
hn ai, nhng theo c|ch ngc li. Nu cng u khng c, cc t nhn ch sa vo mt chu
k bo lc, v{ hn na cn h mnh xung bng trnh nhng qun gio. S vng li qu

mc ~ giu ct nhm qun gio m h khng th trng pht t nh}n, v t nh}n ~ l{m
theo lnh.
Quyn lc lun i chiu v bn cht cuc chi l{ dng chy linh ng v{ l{ u trng
thng trc, nhng ngi nh cao quyn lc hu nh rt cuc cng tr v cui cu u.
Nu ta tm thi lt vo th yu th chin thut ny ngy trang tham vng ca ta, dy ta kin
nhn v t ch, vn l hai k nng ch cht cho cuc chi gip ta tr v tr tt nht c
th, vng ln khi i th bt ng tut dc. Nu b chy hoc khng c, v lu v di ta s
khng th chin thng. Nu quy hng, hu nh lc n{o ta cng thng cuc.
Hnh nh:
Mt cy si. Cy si no khng li cung phong s b tc mt t cnh l, ri cui cng s b
bt gc. Nhng c}y n{o chu on cong s sng st l}u hn, th}n cy ngy cng to ra, r }m
cng su.
NGHCH O
Mc ch ca vic u hng l cu ly mng sng ca mnh sau n{y cn c m{ phc hn.
Ta u h{ng chnh l{ trnh tr th{nh ngi t v o, nhng c nhiu khi i th vn
khng nng tay, v{ vic phi cht v i ngha c v l cch duy nht. Ngoi ra, nu sn
sng hy sinh th s hy sinh ca ta cng c th tr thnh sc mnh v ngun c v cho nhiu
ngi khc.
Tuy nhin vic t v o, ngha l{ iu ngc li vi hnh thc quy hng, li l chin thut
ri bi, khng chnh x|c, v{ cng t{n bo nh tnh bo t{n m{ h{nh ng t v o mun
chng li. Trong s h{ng ng{n ngi t v o th ch c mt ngi ni ting, nhng h{ng
ng{n ngi kia li khng c v c bt k cuc ni dy hay to cm hng hnh thnh mt
tn gio no, v vy nu i lc vic t v o c to ra t nhiu sc mnh, th cng l{ iu
khng hoch nh trc c. Quan trng hn, lc y bn }u cn trn ci i n{y
hng sc mnh y. V cui cng nhng k t v o cng c cht g ch k v ngo mn,
chng nh h cm thy nhng ngi theo gt mnh li khng quan trng bng vinh quang
ca chnh h.
Khi no trong tay khng cn quyn lc, tt hn ta nn pht l php nghch o ca quy lut
n{y. ng ng g n vic t v o. Trc sau g th qu lc cng ong a li pha ta,
v ta phi sng nhn thy thi im y.
NGUYN TC 23
TP TRUNG LC LNG
Duy tr sc mnh v{ nng lc bng cch gi chng tp trung vo ch mnh nht. Nu {o
ging h~y {o c{ng s}u c{ng tt, thay v {o qua loa ging ny ri nhy sang {o ging mi.
Khi mu cu ngun quyn lc a mnh ln, ta h~y tm mt ngi u ch cht, mt
con b sa s cho ta sa trong khong thi gian di sp ti.
VI PHM NGUYN TC
V{o u th k VI trc Cng nguyn ti Trung Quc, vua nc Ng l Hp L l}m chin vi
cc lc lng pha Bc vng Trung Nguyn. Tuy l th lc ang ln mnh, song nc Ng
li khng c c b dy lch s v{ vn ha ca Trung Nguyn, vn l{ c|i ni vn ha ca
Trung Quc sut h{ng trm nm. Nu |nh bi c Trung Nguyn, nc Ng s lp tc
nng cao v th ca mnh.
V{o u cuc chin qun nh Ng thng trn lin tip nhng chng bao lu sau li sa ly. H
thng mt trn ny th li tht th mt trn kia. i thn nh{ Ng l{ Ng T T cnh bo
vua rng Vit vng C}u Tin pha Nam bt u cc vn ca nc Ng v{ c
x}m lc. Vua ch c ci vi nhng lo u cn con y, bo rng ch cn mt chin thng na
l{ xem nh thu phc trn Trung Nguyn.
Nm 490 Ng T T gi con trai sang nc T lnh nn. Qua h{nh ng , ng mun nhn
vua Ng bit l{ mnh khng t|n ng chin tranh v tin rng tham vng ca nh vua s a
nc nh{ n ch dit vong. Vua ni trn li nh, kt ti Ng T T bt trung v ra lnh
ng phi t st. Qun x thn t, Ng T T rm rp nghe theo, nhng trc khi t vn,
ng khc ba ting: Xin b h hy mc mt h thn v{ t trn cng th{nh, h thn c th
nhn thy binh o{n Vit vng C}u Tin ca khc khi ho{n bc v{o th{nh chng ta.
Nh Ng T T ~ d o|n, thi gian sau qu}n i nc Vit vinh quang bc qua cng
th{nh nc Ng. Khi gic ~ bao v}y vng cung, nh{ vua nh li nhng li cui ca Ng
T T. Nh{ vua t s|t trong t th tay che kn mt khi trng thy tia nhn trch mc
ca vin i thn th gii bn kia.
Din gii
Cu chuyn nc Ng l m thc ca tt c c|c vng triu i n ch dit vong v mu
b{nh trng. Say men thnh cng v si m v tham vng, nhng vng triu y t n quy
m th b v phi dit vong ton b. l{ iu ~ xy ra vi thnh ph Athens c i, vn
lun nhm ng hi o Sicily v cui cng phi mt lun ch. Ngi La M~ cng m b
ci mnh ra qu rng nn c{ng l nhng ch yu, tr thnh mc tiu tn cng ca cc b
lc man r. S b{nh trng v ch ~ dn c|c ch y n ch dit vong.
S phn ca nc Ng c th l bi hc s ng, cho ta thy vic g s xy ra khi dn tri lc

lng trn qu nhiu mt trn, v ci li trc mt m qun ci hi t xa. Nu tnh th
khng nguy nan, Tn T ni, th ng |nh nhau. gn nh l{ mt nh lut vt l: Ci
g to hn kch thc bnh thng trc sau g cng sp . Tr tu ta khng nn lan man t
mc tiu ny sang mc tiu kh|c, ng cht th{nh cng l{m xao l~ng m{ qun i tnh
mc tiu v chng mc. Ci g tp trung, mch lc v c kt vi nhng iu trc th s
c sc mnh. Ci g tn mt, chia r v{ cng gi~n s mc ra v{ ng~ . Phnh c{ng to th
cng nng.
TUN TH NGUYN TC
Gia nh gii ch ngn hng Rothschild khi u rt khim nhng trong khi ghetto Do
Thi thnh ph Frankfurt nc c. Lut l h khc ca thnh ph khng cho php ngi
Do Thi tr trn vi nhng ngi ngo{i ghetto, nhng h ~ khn kho bin s cm o|n
th{nh th mnh h t lc hn v{ mit mi bo tn nt vn ha ring bit. Mayer
Amschel, ngi u tin ca h Rothschild tr nn giu c nh vic cho vay vo cui th k
XVIII, hiu rt r loi quyn lc xut pht t sc mnh tp trung v c kt y.
Th nht, bn thn Amschel lin minh vi mt gia nh, l{ c|c qu tc Thurn und Taxis.
Thay v m rng i tng cho vay, ng ta ch tp trung phc v cho gia nh . Th hai,
Amschel khng phn cp vic kinh doanh cho bt k ngi ngoi no m ch nh con chu
v b con ct rut nht. Gia nh c{ng on kt v{ khng kht s cng hng mnh. Chng bao
l}u sau nm ngi con trai ca Amschel ~ qun tr vic kinh doanh. Khi qua i nm 1812,
Amschel khng di chc cho mt ngi tha hng duy nht, m{ cho c nm a con
cng tip ni truyn thng kinh doanh ca gia nh, c vy h mi lun gn b vi nhau v
chng li vic ngi ngoi xm nhp v lm long quyn lc.
Sau ny khi khuch trng kinh doanh sang c|c ch}u lc khc, hu du ca Amschel vn
theo chin lc c ca gia nh khi cn ghetto: khng cho ngi ngoi chen vo cng vic,
lun o{n kt v tp trung sc mnh. Vo thi , tc Rothschild thit lp h thng th tn
nhanh cht chu u, nh h nm bt tin tc sm hn nhiu so vi cc ngn hng cnh
tranh khc. Gn nh l{ h c quyn v thng tin. V ni b, h lin lc vi nhau bng ngn
ng Yiddish c th vng Frankfurt, qua m s c bit m ch anh em trong h vi nhau
mi hiu c.
Hn nhn tc Rothschild cng din ra trong h h{ng gi b mt v ca ci khng lt ra
ngoi. Mt ngi trong tc ni: Chng ti ging nh b my ca ng h, phn n{o cng
khng th thiu.
Din gii
Cc thnh vin gia tc Rothschild sinh ra nhng thi i l lng. H xut thn t mt ni
chn cha h thay i qua bao th k, nhng li sng trong thi i ~ khi sinh cuc Cch
mng Cng nghip, Cch mng Php v mt lot chuyn bin quan trng. Tc Rothschild gn
gi cho qu kh sng ng, cng li nhng ng li phn tn ca thi k v{ nh vy

~ tr thnh biu tng ca quy lut tp trung.
a con mang tn James Rothschild l{ in hnh. Khi lp nghip Paris, ng ~ chng kin
Napolon b h b, ch qun ch Bourbon phc hng, ch qun ch trng gi ca
Orlans, vic i sang ch cng ha, ri cui cng l s kin Napolon III ln ngi. Phong
cch v thi trang Ph|p thay i xonh xoch sut giai on nhiu nhng y. James lo li
gia nh v{ duy tr sc mnh o{n kt, ging nh ghetto Do Th|i sng mi trong dng h.
Nh gi lin lc vi qu kh, gia tc Rothschild ~ c th pht trin c trong thi k lon
lc nh v}y. S tp trung v hi t chnh l nn tng ca quyn lc, thnh vng, v n nh
ca gia tc Rothschild.
Chin lc tt nht l phi lun hng mnh; u tin l hng mnh ni chung, v{ sau l{
hng mnh nhng im then cht... Khng c quy lut chin lc n{o cao siu v{ n
gin hn l{ phi gi gn lc lng tht tp trung... Ni ngn gn, nguyn tc l{: h{nh ng
vi s tp trung cao nht.
(Carl von Clausewitz, 1780-1831)
>
CT TY CA NGUYN TC
Th gii ngy cng chi r trm trng chia r bn trong quc gia, ng ph|i, gia nh, thm
ch c| nh}n. Chng ta ang l}m v{o tnh trng phn tn hon ton, phi rt vt v tp
trung u c vo mt hng, trc khi b hng ngn v vic kh|c |nh lc hng. Mc
xung t trong th gii ngy nay hin ang cao hn bao gi ht, v{ chng ta ~ a s xung
t y vo cuc sng ca mnh.
}y, gii php c dng thu mnh vo trong, nhn li qu kh, hng v nhng hnh thc
suy t v{ h{nh ng trung hn. Nh Schopenhauer ~ vit rng ti tr chnh l cp sc
mnh tp trung, ch khng phi cp m rng. Napolon bit r gi tr ca vic hi t lc
lng |nh v{o im yu nht ca ch th, v{ l{ mt trong nhng b quyt gip ng
thnh cng trn chin a. Song song, sc mnh tinh thn v{ tr n~o ng cng rp theo
khun mu va k. Chuyn tm vo mc tiu, tp trung ho{n to{n v{o ch ngm, dng
nng lc y t|c ng n nhng ngi t tp trung hn sc mnh ny ging nh mi tn
h bn l trng.
Casanova nhn nhn ng th{nh cng trong i l nh bit tp trung vo mt mc tiu duy
nht v ra sc thc hin cho n khi thnh tu. Ti sao ph n n{o cng gc ng~ khi c
ng tn tnh? V h ~ thch ph n no ri th Casanova lun ton tm ton vi ngi y.
~ ngm ngi no th sut thi gian sau ng khng h ngh n ai khc na. Lc b
giam trong ngc tht Venice, ni cha mt ai {o tho|t c, Casanova ch ngh n vic
vt ngc, ngy qua ngy ch tp trung vo mt ngh duy nht m{ thi. V{ cui cng
ng ~ th{nh cng. Hi k Casanova sau n{y c on: Ti lun tin rng khi ngi n{o ~
dnh cng v{ u mt quyt nh thc hin vic g , v{ ch bn tm duy nht v mt vn
n{o , anh ta phi th{nh cng, cho d c kh khn c|ch my.
th gii quyn lc ta lun cn s gip ca ngi kh|c, thng l{ ngi c quyn nng
hn ta. K ngu s ve vn t ngi n{y n ngi kia, v tin rng mnh s sng st nh m
rng quan h nh th. Tuy nhin quy lut tp trung bo ta nn tit kim nng lng ch
tm vo mt ngun quyn lc duy nht thch hp. Nh khoa hc Nikola Tesla ~ kh|nh tn
v tin rng khi lm vic cho nhiu nh ti tr th ng mi gi c th c lp. Cui cng s
c lp ca Tesla c ngha l{ ng khng th da vo mt ngi u no nht nh m
lun phi chiu hng chc ngi cng lc.
Tt c cc danh ha v{ vn s thi Phc hng u gp phi vn ny, ch khng ring g
Pietro Aretino. Sut i, ng ta c kh s v phi chiu lng ht cng tc n{y n hong t
n. Cui cng khi ~ ch|n ngy, ng quyt nh c gng tranh th Charles V, v{ nh th cui
cng ng ~ nm mi t do khi ch ty thuc vo mi ngun quyn lc duy nht.
Michelangelo kh|m ph| c t do ny vi Gio hong Julius II, Galileo vi gia tc Medici.
Rt cuc, ngi u duy nht s |nh gi| ng lng trung ca bn v da vo s phc
v ca bn; v lu v di, ch nhn s phc v cho n l.
Cui cng, bn thn quyn lc lun tn ti di dng tp trung. Trong bt k t chc no,
quyn thao tng cng thuc v mt nhm nh. V{ thng khi khng phi l nhm gm
nhng ngi c chc danh chc v. Trong cuc chi quyn lc, ch c k kh mi lng xng
m khng tp trung vo mc ch. Ta phi tm hiu xem ai l{ ngi cm chch, ai thc s l
o din ng sau cnh g{. Nh Richelieu ~ kh|m ph| giai on u chinh phc nh cao
quyn lc trn chnh trng nc Php hi u th k XVII, khng phi vua Louis XIII ra
lnh, m chnh hong thi hu mi l{ ngi quyt nh sau cng. V th c hng y ny mi
khn kho chi mi b, nh vy t a v triu thn, ng mi vt ln nh cao cht vt.
Bn ch cn d ng m du mt ln thi, th tin ti v quyn lc ca bn s c m bo
sut c i.
Hnh nh:
Mi tn. Ta khng th bn hai ch bng mt mi tn. Nu tm khng nh, ta s chch mc
tiu. Tm v tin phi l mt. Ch vi s tp trung cao c tr lc vt lc nh vy th mi
tn ca ta mi xuyn thng hng tm.
kin chuyn gia:
Nn chung chiu s}u hn chiu rng. S hon chnh nm cht ch khng phi lng. Ch
vi b rng thi, ta khng bao gi vt ln khi mc tm thng, v{ l{ ni bt hnh ca
nhng ngi quan t}m n nhiu th ni chung, mun bt c| hai tay cui cng chng
c con c no.

NGHCH O
Vic tp trung khng phi l khng c ri ro, v nhiu khi phn tn mng mi l chin thut
thch hp. Trong cuc chin chng phe Dn quc, Mao Trch ng v{ nhng ngi cng
sn tin hnh cuc trng chinh trn nhiu mt trn, vi v kh chnh l{ ph| hoi v du
kch. Phn tn mng thng khi li thch hp vi k yu hn, v{ trn thc t l{ nguyn
tc ct yu ca chin tranh du kch. Khi i u vi binh lc mnh hn, nu tp trung lc
lng ta s tr thnh mc tiu d bn ph. Tt hn ta nn ha mnh v{o bi cnh v lm k
th hoang mang khi ta thot n thot hin.
Gn lin vi mt ngun quyn lc duy nht c th t ta vo th nguy nan tt cng: nu
ngun quyn lc dit vong hoc b tht sng, ta chc chn b v l}y. l{ iu xy ra cho
Cesare Borgia, vn da vo th lc ca ngi cha l Gio hong Alexander VI. Chnh gio
ho{ng ~ cp binh i cho Cesare v to ra nhng cuc chin nh}n danh ng. Khi ng t
ngt qua i, xem nh Cesare tiu tng lun. Qua nm th|ng, Cesare ~ to ra qu nhiu k
th, v vo tnh th li khng cn chic d no na c. V vy phng trng hp
ny, bn c th bm ly nhiu ngun quyn lc. ng th|i phi c tin hnh cn trng
trong thi im bo lon nhiu thng, hoc khi k th y ry. Lc , c{ng c nhiu s
ph th bn s cng t ri ro, nu khng may c s ph n{o qua i. Thm ch tnh trng
ph}n t|n gip bn khch h chng i nhau. Ngay c khi tp trung vo mt ngun quyn
lc duy nht, bn cng phi d tr c|i ng{y m{ s ph bn khng cn bo v bn.
Cui cng, nu qu| chm bm vo mt mc tiu duy nht c th khin bn tr thnh chn
ngy n mc pht m, c bit lnh vc ngh thut. Danh ha Paolo Ucello thi Phc
hng b phi cnh m nh qu mc n tranh ng v hn v khng cn v t nhin.
Trong khi Leonardo da Vinci li quan t}m n nhiu lnh vc khc nhau kin trc, hi
ha, kh t{i, iu khc, c kh. Chnh s dn tri mi l ngun sc mnh ca ng. Nhng
nhng thin t{i nh vy him lm, v phn cn li ca nhn loi, trong c chng ta, tt
hn nn chuyn s}u v{o mt im.
NGUYN TC 24
NG VAI TRIU THN THT HON HO

Mt triu thn s ph|t t trong mt th gii m mi th u b chi phi bi quyn lc v
s kho ko v chnh tr. Triu thn ~ nhun nhuyn vi ngh thut quanh co; hn nnh
b v quy phc cp trn, sn sng h gc tt c c|c ng liu kh|c bm ly v tr quyn
lc bng nhng phng thc cnh khe v mm mng nht. Hy hc v ng dng cc quy
tc ca mt k triu thn v s thng tin ca bn trong triu s khng cn bin gii.
X HI CA MT TRIU NH
i vi bn cht lo{i ngi, c mt s tht hin nhin l cu trc ca mt triu nh s t
ng hnh th{nh quanh t}m im quyn lc. Trong qu kh, triu nh hnh th{nh chung
quanh v cha t v triu nh cn c nhiu chc nng: Ngo{i vic l{m p hong gia, qu
tc, v cc tng lp thng lu, gi giai cp qu tc gn bn v{ di tay cha, to iu
kin cho cha canh chng h. Triu nh phc v cho quyn lc nhiu mt, nhng chc
nng ch yu vn l{ tn vinh cha t, to ra mt th gii thu nh lun bon chen lm
p lng cha.
Trong cuc chi n{y, vai tr triu thn rt nguy him. Nhng ghi ch ca mt l khch
Rp hi th k XIX cho bit triu nh Dafur, hin nay l{ nc Sudan, mi triu thn u
phi rm rp lm y theo nhng g v sultan lm: Nu trong bui i sn, ng ta c ng~ nga
th c by triu thn cng phi ng theo; nu ng ta b thng th h cng phi chu cng
loi thng tn .
Mi nguy ln hn l{ l{m pht v cha t, c th dn n hnh pht lu {y hoc x trm.
Ngi ta v mt triu thn lc li nh mt ngh s i d}y thng bng, bit lm hi lng
ngi xem nhng ng l{m h{i lng th|i qu|, ci u vng d nhng phi bit ni bt gia
|m triu thn, tuy nhin cng ng qu ni bt n mc lm cho cha phi bt an.
Cc triu thn lng danh kim c u l bc thy ca ngh thut vn ng k khc. H lm
cho vua cha cm thy mnh vua cha hn, bng cch lm cho tt c mi ngi phi e s
quyn lc ca k tr v. H l nhng tay ph thy ca v b ngoi, bit rng hu ht nhng
s vic triu nh u c |nh gi| qua v b ngoi. Nhng triu thn gii u rt phong
nh lch s, n tn cng ca h c ngy trang k v khng trc tip. H lm ch s pht
ngn v khng ni ra li tha n{o, c khen cng khen vi ch ch, c ch cng ch kn k.
H ging nh thi nam chm th v - mi ngi thch gn h bi v h bit cch chiu lng
m khng h thp mnh. Nhng triu thn gii giang nht u c cha sng |i v{ hng
li t v tr y. Nhiu khi quyn lc ca h cn hn vua, bi v h xut sc trong vic gm
thu nh hng.
Ngy nay nhiu ngi cho rng sinh hot triu nh l{ di tch ca qu kh, mt loi vt l
ca lch s. |p li, Machiavelli cho rng h lp lun nh th v tr, mt tri, cc tinh t, v
lo{i ngi ~ thay i trt t chuyn ng v quyn lc ~ kh|c xa so vi v tr, mt tri,
c|c tinh t, v{ lo{i ngi ca thi xa. Ng{y nay c l l khng cn v Vua Mt Tri no
song vn cn v s ngi tng rng mt tri quay quanh h. Hong triu c th t nhiu
~ bin mt, hoc gi gim bt quyn lc, song triu nh v{ triu thn vn hin din bi v
quyn lc lun hin din. Ngy nay him khi mt triu thn phi ng nga cho ging cha,
nhng nhng quy lut chi phi vic triu chnh vn v tn nh quy lut ca quyn lc. V
vy c rt nhiu iu ta nn hc hi cc triu thn ca thi qu kh v hin ti.
CC QUY LUT TRIU CHNH
ng chi ni. Khng nn huyn thuyn v bn thn hoc v thnh tch ca mnh. Cng ni
nhiu, ta s l{m ngi khc cng nghi k, t s c k ganh t mun }m sau lng ta. H~y
cn thn, thc s cn thn khi ni v nhng thnh tu ca mnh. Ni chung l ta nn khim
nhng.
C phong c|ch ung dung. ng bao gi t ra vt v vi cng vic. Phi cho mi ngi
thy l{ t{i nng ca bn nh dng chy t nhin, vi phong thi ung dung khin h ngh
rng bn l thin ti ch khng phi k cy cho ht vic. Ngay c khi cng vic i hi phi
m hi ht, bn vn phi lm ra v khng cn gng sc mi ngi khng thch my bn
phi m hi si nc mt, vn cng l{ mt cch thu ht ch . Chng th{ cho h ngc
nhin trc lng cng vic to ln c bn thc hin tht nh{n nh~, cn hn l{ h ngc
nhin l ti sao bn phi vt v nh th.
Nnh va phi thi. C th i vi cp trn ca bn, bao nhiu s nnh ht cng khng ,
nhng nn nh ci g nhiu qu| cng gim gi tr. Nnh ht qu l s l{m c|c ng liu ganh
t. Hy hc cch nnh b gin tip chng hn nh bit rt lui vo bng ti sau khi thnh
cng, cho s ph mnh c ni bt.
Bit thu ht ch . Nghe qua c v mu thun: Khng c chi ni, nhng ng thi phi
bit cch ni bt. triu nh Louis XIV, h vua ch nhn ai th lp tc ngi y xem nh
thng mt bc trong tn ti phm trt. Bn s khng c c hi thng tin nu khng c
cha ch n gia |m qun thn. Ngh thut chnh ch n{y. Ban u bn ch cn c
cha nhn thy, ng theo ngha en. V vy nn chm sc v b ngoi ca bn, tm cch to
ra phong cch v hnh nh khc bit khc bit mt cch tinh vi.
Thay i phong cch v ngn ng cho hp vi ngi mnh ang i thoi. Vic tin vo s
bnh ng ngh rng ta phi h{nh ng v{ n ni y nh nhau i vi tt c mi ngi, cho
d cp bc h ra sao, th nh th mi l qun t - l mt li lm to ln. Nhng ngi di ta
s xem l{ biu hin trch thng, cn k trn ta s ngh ta l{ bt knh. Bn phi thay i
c|ch n ni x s ty ngi i din. khng phi l ni lo, m ch l{ ng kch, v{ ng
kch l mt ngh thut ch khng phi ca tri cho. Hy hc ngh thut y. iu n{y ng
vi rt nhiu nt vn ha kh|c triu nh hin i: ng bao gi cho rng chun mc v

ng x v{ c|ch |nh gi| ca bn l ph qu|t. Khng thch nghi c vi vn ha ngi
kh|c, khng ch l{ nh cao ca s th l, m{ cn t bn vo th bt li.
ng bao gi l k bo hung tin. Cha t s git k bo hung tin: vic ny vn lp i lp li
trong lch s. Ta phi u tranh, v nu cn ni lo v la bp cng c, nhng phi lm
sao cho gnh nng bo hung tin phi ln vai ngi khc. C gng thu xp nh th n{o
ch b|o tin vui, khi va thong thy ta l cha vui trong bng.
ng t v thn mt vi cha. Cha cn c b ti ch khng cn b ti lm bn. Ta khng
nn tip cn cha theo cch thn mt hoc h{nh ng nh th hai ngi t}m u hp, v
l{ c quyn ca cha. Nu cha mun x s ngang bng vi ta, ta chiu lng cha
nhng nh gi k cn trng, t r khong cch gia hai ngi.
ng trc tip ph phn cp trn. iu ny thot nghe ~ qu| hin nhin, nhng c nhiu
khi ta phi bit cch gp , bi v c m~i c}m nh hn khng bao gi c kin, ta li lm
vo tnh th ri ro khc. Ta phi hc c|ch a ra li gp cng gin tip v l cng tt.
H~y suy i ngh li nhiu ln cho s gp vng vo. Hy tht tinh vi v t nh.
ng i hi qu nhiu c n. Mi khi phi t chi li cu xin ca cp di, k b trn ht
sc bun lng. Cha cng bit y ny. Cng t khi xin x c n cng tt, v phi bit }u l{
gii hn. Thay v t mnh vo th xin x, bn hy lm tt c cha t ban thng.
c bit quan trng: ng nh}n danh ngi khc m xin chiu c, nht l nhn danh mt
ngi bn.
ng ni a v v b ngoi hoc s thch. Th|i ti vui v{ tnh kh d dm l{ c tnh
ch yu i vi mt triu thn tt, v c nhiu lc ta cng nn bn ct mt t cho c vic
c lng. Nhng bn nh ng bao gi bn ct v v b ngoi hoc s thch, vn l hai
lnh vc nhy cm, nht l{ i vi k b trn. Ngay c khi khng c h bn cng ch.
Nu khng bn s t {o m chn mnh.
ng nho bng. Hy khen ngi thnh tu ca ngi khc. Nu c ch trch bn ng liu,
thm ch nhng k di quyn, nhng li ch trch y s tc dng ngc li, lc n{o cng
ln vn trn u bn nh |m m}y en. Ai cng tc gin v mt li nho bng. Hy bit
cch khen ngi va phi nhng thnh tu ca k kh|c, i li bn s c ch thn thin.
Bit cch ni ln s trm tr, v{ l{m cho ngi ta ngh rng mnh trm tr tht, l mt k
nng ng{y c{ng him.
Bit t nhn thc. Gng soi l{ mt sng ch k diu, khng c n ta s phm phi ti ln
i vi c|i p v s lch thip. Ta cng cn c tm gng cho h{nh ng ca mnh. i khi
s phn chiu ny n t li gp ca ngi kh|c, nhng khng phi l{ phng c|ch
|ng tin cy: Ta phi l tm gng soi ca chnh mnh, tp cho c k nng nhn thy bn
th}n mnh nh ngi khc nhn thy. Liu ta c qu khm nm? Liu ta c qu xum xoe?
Liu ta c c thu ht s ch qu l liu, nh th ta ang xung dc? Hy bit t nhn thc

v ta s tr|nh c v s li lm.
Lm ch cm xc. Nh mt din vin ti ba, ta phi bit c|ch khc ci theo yu cu. Ta
phi c kh nng che giu cn gin d cng nh ni tht vng di v mt bnh thn v hi
lng. Ta phi iu khin c v mt ca mnh. Mun gi l{ di tr th c vic, nhng
nu bn khng mun dn th}n v{ lc n{o cng l{m ngi lng thin v bc trc, th sau
ny nu mi ngi bo bn l kh chu v ngo mn th ng hi ti sao.
Thch ng vi tinh thn thi i. T v hoi c i cht cng d thng, min l ta chn giai
on n{o c|ch nay t nht vi chc nm. Ch nu n mc ng x nh c|ch nay chng
mi nm th tht l l bch, tr khi ta th vai anh h triu nh. Tinh thn v{ c|ch suy ngh
ca ta phi theo kp thi i, cho d thi i ngy nay c xc phm n s nhy cm ca ta.
Tuy nhin cng ch nn i trc thi i qu xa ko khng ai hiu ta. Tt nht ta nn lm
theo hay bt chc tinh thn ca thi i.
Hy l ngun vui. iu kin ny l then cht. Bn cht t nhin ca con ngi l xa lnh
nhng g bun b~ |ng ch|n, trong khi s duyn dng v ngun vui tim tng s thu ht ta
nh nhng con thiu thn lao vo ngn la. Hy l ngn la v ta s ln n a v nh
cao. Khng phi ai cng d d{ng c sng i, bi v khng phi ai cng c tri sinh ra
vi v duyn dng v nt thng minh d dm. Nhng ta c th kim so|t c nhng nt
kh a ca mnh v che giu chng i khi cn thit.
Mt ngi am tng triu nh l{ ngi lm ch c h{nh ng, tia nhn v{ gng mt;
hn phi su sc v{ khn lng; hn che y xu xa, mm ci vi k th, kim sot
cn nng gin, ngy trang cc dc vng, bit l{m iu tng phn vi ci lng, ni v hnh
ng ngc li vi tnh cm ca mnh.
(Jean de La Bruyre, 1645 1696)
MT S HOT CNH V CUC SNG TRIU NH
Hot cnh 1
Alexander i , k chinh phc vng lng cho a Trung Hi t Trung ng n n ,
tng th gio vi v thy v i l Aristotle, v sut cuc i ngn ngi ca mnh, Alexander
rt tn tm vi trit hc v nhng li dy bo ca thy. ng tng than phin vi thy rng
sut nhng chin dch ko d{i, mnh khng c ai {m o v cc vn trit hc.
Aristotle ngh ng chn Callisthenes, hc tr c ca mnh ng thi l mt trit gia rt c
trin vng, l{m ngi hu chuyn trong chin dch sp ti. ~ c Aristotle dy cho
nhng k nng ca mt triu thn, nhng trong lng ch{ng thanh nin rt xem thng
nhng kin thc y. Chng ta ch tin vo trit hc thun ty, vo ch ngha mc mc, vo
vic ni toc ra s tht. Callisthenes l lun rng nu qu tht Alexander thch lng nghe
n nh vy th ng ta hn s khng pht khi c ngi ni thng. Trong mt chin dch
ca Alexander, Callisthenes ~ ni thng qu nhiu ln khin Alexander phi kt liu i

anh ta.
Din gii
Ni triu chnh, s thng thn l tr thiu suy ngh. ng ch quan n mc cho rng cha
s thch nghe nhng li gin ngh trung kin, cho d nhng li khuyn y c ng n cch
my.
Hot cnh 2
Cch nay khong hai ng{n nm v{o u triu i nh Hn, cc hc gi Trung Quc bin tp
quyn B S k. l{ quyn sch chnh thc ghi li tng triu i trc , bao gm nhiu
chuyn k, thng k, iu tra dn s v bin nin chin trn. Mi s k nh th c phn gi
l{ Nhng s kin bt thng, trong , gia danh sch cc trn ng t v{ l lt, i khi
cn c m t nhng hin tng l nh cu hai u, ngng bay ngc, nhng v tinh t t
nhin xut hin trn bu tri, vn vn. Nhng trn ng t c th c kim tra v mt
lch s, nhng nhng loi qu qui v hin tng l k c l c c tnh thm vo, v
chuyn xy ra trong cng mt thi im nht nh. Vic n{y ngha ra sao?
Ho{ng Trung Quc c xem l thin t, mt sc mnh ca thin nhin. quc ca ng
ta l trung tm ca v tr, v mi th u xoay quanh ng. ng tng trng cho s hon
ho ca th gii. Bnh phm ng ta tc l xc phm n trt t ca tri t. Khng v quan
no dm bnh phm ho{ng , d ch bng mt li nh nhng nht. Nhng trn thc t
ho{ng vn l{ con ngi vi nhng nhc im ring v{ t nc vn suy vong v nhng
li lm ca h. V vy ngi bin tp s k c tnh chen vo nhng hin tng l vo bin
nin triu chnh cnh gic nhng v vua. Ho{ng s c thng tin v vic ngng bay
ngc hoc nht nguyt qu| t cnh tnh rng h{nh ng ca mnh l{m cho v tr
mt qu}n bnh, do phi liu m{ thay i.
Din gii
Vi nhng qun thn Trung Quc, vic khuyn rn vua l{ vn rt quan trng. Qua nm
thng, hng ngn chc sc ~ cht khi c gng can gin hoc khuyn rn vua. Mun c an
ton, h phi tnh sao nhng li l n tai vua mt cch gin tip nhng nu qu gin
tip th s khng c vua n. V vy h ch ra quyn bin nin: Khng r ai l
ngi ln ting cnh b|o, nhng li lm cho vua hiu c tnh hnh h trng nh th no.
Tuy k b trn ca bn hin nay khng phi l ci rn ca v tr, nhng ng ta vn cho rng
mi vic quay quanh mnh. Nu bn bnh phm, ng ta ch thy ngi bnh phm ch khng
thy bn th}n ngi bnh phm. Ging nh c|c triu thn Trung Quc, bn phi tm cch n
mt pha sau li bnh phm. Hy dng biu tng, cng nh c|c phng ph|p gi|n tip
kh|c m t vn , ch ng l u ra chu bng.
Hot cnh 3
Vo thi k u s nghip, kin trc s ngi Php Jules Mansart nhn n t phc ha
thm vi cng trnh nh trong cung Versailles ca vua Louis XIV. Vi mi bn thit k, ng
u phc theo thch ca vua, sau trnh vua xem.
Triu thn Saint-Simon m t k thut tip cn vua ca Mansart: T{i nng c bit ca ng
ta chnh l trnh vua xem nhng bn v c cha iu g cha c hon ho, thng l
dnh d|ng n vic thit k vn ng uyn, vn l th mnh ca ng ta. Nh Mansart ~ d
o|n, th n{o vua cng ch ngay vo ch khim khuyt v{ ngh cch tu sa. Mansart lp
tc sut xoa cho tt c mi ngi c th nghe thy rng bn thn mnh khng th no pht
hin ra c vn m{ c vua ~ anh minh ch r. ng ta s tro dng khen ngi, th
nhn rng so vi c vua th mnh ch |ng l{m a hc tr thp km. n nm ch mi ba
mi tui, nh thnh thong s dng phng thc va k, Mansart nhn c n t
hng ca c i ngi: Mc d ti nng v{ kinh nghim km hn nhiu ng nghip, ng ta
c vua ban trch nhim m rng cung Versailles. T v sau Mansart chnh thc tr
thnh kin trc s ring ca Louis.
Din gii
T thi nin thiu, Mansart tng chng kin nhiu ngh thut nhn ho{ng gia ~ phi mt
i v tr u tin ca mnh, khng v t{i nng yu km m do lm li ng x. T nguyn s
khng bc vo vt xe y, Mansart lun lm cho vua t tin hn, l{m cho vua ngo ngh
hn c{ng cng khai c{ng tt.
Bn ng bao gi cho rng ti nng l{ ch yu. triu nh, ngh thut ng x ca mt
triu thn cn quan trng hn k nng. V{ k nng ln nht chnh l lm cho k b trn cm
thy mnh cn t{i hn nhng ngi chung quanh.
>
Hot cnh 4
Jean-Baptiste Isabey tr thnh ha s cha chnh thc ca triu nh Napolon. Trong hi
ngh Vienna nm 1814, sau khi Napolon bi trn v b lu {y trn o Elba, cc thnh
vin hi ngh mi Isabey v li s kin lch s ny bng mt bc ha s thi.
Khi Isabey ti Vienna, thng thuyt gia ch cht phe Ph|p l{ Talleyrand n ving ha s.
Cho rng mnh ng vai tr quan trng trong cuc thng tho nn Talleyrand ngh ha
s v mnh v tr trung tm. Isabey vui v nhn li. V{i ng{y sau thng thuyt gia ch
cht phe Anh l{ Cng tc Wellington cng n gp ha s vi ngh tng t. Isabey rt
l php nht tr rng tt nhin cng tc phi v tr trung tm.
Tr v studio, ha s xem xt tnh th kh x ny. Nu u tin cho mt trong hai ngi, s

xy ra bt ha v mt ngoi giao, dy ln loi k ngay vo thi im ht sc cn c
ha bnh v ha hp. Tuy nhin n lc h tm vi che bc tranh, c Talleyrand v
Wellington u hi lng. Tranh v mt i snh rt ng c|c chc sc ngoi giao v chnh
khch khp chu u. mt pha bc tranh, Isabey v Cng tc Wellington ang bc vo
phng v mi cp mt u hng v ng, nh vy ng ~ tr th{nh trung t}m ca mi ch
. Cn ngay chnh gia bc tranh, Isabey v Talleyrand chm ch ngi.
Din gii
Thng cho mt ch h{i lng ~ kh ri, gi phi l{m p d hai cha th triu thn
phi l{ thin t{i. i triu thn lm cnh kh x nh vy: Lm hi lng ng ny th ng kia
pht . Bn phi kho lo tm ra c|ch tr|nh c v da m{ n c v da.
Hot cnh 5
George Brummell, cn c gi l Beau Brummel, tng ni tri vo cui thp nin 1700
nh dng v b ngoi ho hoa phong nh, nh cch tht d}y gi{y c ng o mi ngi
bt chc, nh li n ni lm duyn. Ngi nh anh ta London c xem l trung tm thi
trang v Brummell l thm quyn v tt c nhng g lin quan n lnh vc y. Nu anh ta
khng thch loi giy ca bn th lp tc bn qung chng i v{ mua ngay th anh ta ang
mang. Brummell ~ ho{nh chnh ngh thut tht c-vt. Ngi ta n l Lord Byron tng
thc nhiu m trc tm gng c ln cho ra b mt tht c-vt ca Brummell.
Mt trong nhng ngi hm m Brummell l Hong t x Wales, vn t cho l{ ngi am
tng thi trang. c gia nhp triu nh ho{ng t (v{ hng tr cp hong gia), chng
bao lu sau Brummell t tin v thm quyn thi trang ca mnh n mc pha tr v trng
lng c th ca hong t, gi s ph mnh l Big Ben. V s thanh mnh gn nh chnh l
c im quan trng ca mt cng t bnh bao, nn li ni a ca Brummell tr thnh s
xc phm. Ln kia trong ba n ti khi khu phc v c v chm, anh ta bo hong t
chung i Big Ben! Ho{ng t chung tht, nhng l{ gi ngi hu mi Brummell ra
ca v t khng bao gi cho anh ta tr li na.
Mc d khng cn c hong t sng i, Brummell vn tip tc i x rt ngo mn vi
ngi khc. Khng cn tin tr cp ca hong gia, anh ta b n ngp u song vn l|o xc
nn mi ngi dn xa lnh. Cui cng Brummell qua i trong cnh cng cc nht, c n
v mt tr.
>
Din gii
Chnh ti nng tuyt lun ca Brummell ~ khin hong t t hm m anh ta v t a
anh ta vo triu. Nhng ngay c mt ngi nh Brummell, c xem l thm quyn v thi
trang v khu v, cng khng cng li c vic ni a v v b ngoi ca hong t, m

nguy him hn ht l lc c mt ch nhn . ng bao gi pha tr v v mp mp ca
ngi khc, ngay c pha tr mt cch gin tip c bit cng khng nn khi k l{ s
ph bn. Nhng ngi nh t bn ca lch s y ry loi ngi tng pha tr nh th i vi
ch nhn mnh.
Hot cnh 6
Gio hong Urban VIII mun c lu danh v t{i l{m th, nhng tic thay b{i th hay nht
ca ng cng thuc loi xo{ng. Nm 1629, Cng tc Francesco dEste bit c tham vng
thi ca ca gi|o ho{ng nn ph|i nh{ th Fulvio Testi lm s gi n Vatican. Mt trong
nhng bc th ca Testi gi cng tc cho bit l do v sao ng khng c chn: Khi cuc
{m lun chm dt, ti khuu gi xung cho kiu t nhng gi|o ho{ng ra du v{ bc
sang mt phng kh|c, ni ng{i ng v sau khi n bn chic bn nh, ngi cm mt m giy
v mm ci quay sang ti ni Chng ti mun ngi nghe mt vi son phm ca chng ti.
Lin gi|o ho{ng c cho ti nghe hai b{i th kiu Pindar, mt bi ngi ca c M ng
trinh, vi bi kia v n cng tc Matilde.
Ta khng bit bit chnh x|c Testi ngh g v nhng b{i th dng dc y, bi v s rt nguy
him nu ng ta ni ra kin mnh, ngay c trong mt bc th. Song trong th c on tip
theo nh sau: Ti nng theo t}m trng ngi v bnh phm tng dng vi ngi khen
cn thit, v{ sau khi hn ch}n ng{i v c hng c }n [c nghe c th], ti xin
php c|o lui. V{i tun sau, khi n thm gi|o ho{ng, cng tc ~ xoay x kho lo, hc
thuc lng b{i th ca gio hong v ngi khen nc n khin gi|o ho{ng vui n mc gn
nh mt tr.
Din gii
lnh vc s thch, bn c xum xoe vi ch nh}n bao nhiu cng khng . S thch l mt
trong nhng iu nhy cm nht ca ci ti. S thch l mt trong nhng iu nhy cm
nht ca ci ti. ng bao gi ch trch hoc ct vn v s thch hoc khu v ca ch nhn
b{i th ca ch nhn lun tuyt vi, y trang lun hon chnh, v cung cch lun l khun
mu cho mi ngi.
Hot cnh 7
Trung Quc xa kia, Chiu, vua nc Hn t nm 358 n 333 TCN nhu say v ng qun
trong ng uyn. Vin quan chuyn trch gi gn vng min lc y i ngang qua v{ thy
vua ng vi khng p chn. V tri tr lnh nn quan vin bn ly o khoc ca mnh p
cho vua.
Khi tnh dy trng thy tm o, Chiu hi ca ai. Cn thn |p ca quan trng nom vng
min. Vua lin cho i quan trng nom |o kho|c n v pht v ti chnh mng. Vua cng
cho gi quan trng nom vng min n v ra lnh chm u.
Din gii
ng bao gi vt qu gii hn ca mnh. Ch lm nhng vic c giao, lm cho tht tt,
v{ ng l{m g kh|c. Ngh rng l{m hn th s tt hn, qu l bn sai lm ln. ng ra v c
sc l{m, v nh vy trng nh bn ang c gng che y im km ci n{o . L{m mt vic
m bn khng c giao s khin mi ngi |nh du hi. Nu l quan gi vng min,
bn h~y trng nom vng min. Hy tit kim sinh lc cho nhng lc khng trong triu.
Hot cnh 8
Ng{y kia gii tr, ha s Fra Filippo Lippi (1406-1469) cng bn b dng thuyn bum
nh ra ngo{i khi Ancona. H b hai thuyn ngi Moor chn bt, tt c u b tri g li
a ti Barbary bn lm n l. Sut 18 thng di Filippo khng cn hy vng g tr v Italia.
Nhiu ln Filippo trng thy ngi mua i ngang qua, v{ mt ngy kia ha s quyt nh
phc li chn dung ng ta bng than ci ng la. D chn vn b xing, Filippo tm c
bc tng trng v v ch nhn bng kch c ngi tht, mc y phc ngi Moor. Chng
bao lu sau ch nh}n nghe c, v trn vng ny khng ai c bit ti ny c, do ha s c
v nh l{ ca tri cho. Ch nh}n h{i lng n mc tr t do cho Filippo v{ a ng ta v{o
triu. Tt c cc danh gia vng tc vng duyn hi Barbary u n chim ngng cc bc
chn dung do bn tay ti hoa ca Filippo thc hin, v cui cng tng thng cng lao
ha s ~ l{m vinh danh mnh, v ch nh}n ~ cho ngi a Filippo v Italia an ton.
Din gii
Chng ta ang vt v lm vic cho ngi khc, v trong chiu hng n{o , cng ging nh
b cp bin bt i b|n l{m n l. Nhng cng ging nh Fra Filippo (c th cp thp
hn) phn ln chng ta u c mt ti mn, mt kh nng l{m iu g gii hn ngi
khc. Hy mang ti mn ra phc v ch nhn v bn s vt ln trn nhng triu thn
khc. Nu cn, h~y cho ch nh}n hng ht ting thm, v ch l tm thi: Bn hy
dng ch nh}n l{m b{n p, mt phng c|ch trin khai t{i nng ca mnh, cui cng ly
li c t do, thot kip n l.
Hot cnh 9
Ngi hu cn ca vua Alfonso I vng Aragon k vua nghe rng m trc anh ta nm m
thy vua ban cho v kh, nga chin, v y phc. Vn l{ ngi rng lng, Alfonso ngh rng
rt th v nu bin gic m kia th{nh hin thc nn lin truyn lnh ban cho ngi hu
ng nhng th anh ta thy trong gic m.
Ln sau anh ta li bo Alfonso bit mnh nm m thy c vua ban thng rt nhiu ng
tin vng. Ln ny Alfonso mm ci v bo T nay v sau khanh ng tin vo nhng gic
m, v chng ni l|o y.
Din gii
Khi x l gic m u tin ca ngi hu, Alfonso nm quyn kim sot. Bin gic m y
thnh hin thc, Alfonso xem mnh c quyn lc nh tri, theo ngha nh nhng v d dm.
Tuy nhin n gic m th nh, mi nt thn tin u bin mt, m tt c ch cn l mt tr
la o xu xa. V vy bn ng bao gi i hi thi qu v bit khi no dng li. c quyn
ca ch nhn l ban tng ban tng c|i g v{ lc n{o l{ ty ng ta, v{ ng ai thc gic gi .
ng to cho ch nh}n c hi chi t li thnh cu ca bn. Tt hn l{ bn t c cc n
hu v ch nhn nhn thy bn xng |ng c hng, v lc y bn khng cn xin cng c.
Hot cnh 10
Ha s chuyn v phong cnh J.M.W Turner (1755-1851) ngi Anh lng danh v ti dng
mu. Qua tay ng mu sc tr nn rc r v{ c pht sng l lng. Nhng mu sc y sng
ng n mc nhng ha s kh|c khng mun treo tc phm ca mnh cnh cc bc ha
ca Turner.
Ha s Sir Thomas Lawrence c ln b xui xo khi kit tc ca Cologne ca Turner nm
chnh nh gia hai bc ca ng. Lawrence than phin vi ch gallery, nhng ng n{y l lun
rng trc sau g th cng phi c tranh ca ai treo gn tranh ca Turner. Nhng khi
nghe c chuyn n{y, trc khi khai trng cuc trin lm, Turner t lm gim bt
sng mu vng kim ca bu tri trong bc Cologne, cho mu xn xung bng mu
tranh ca Lawrence. Mt ngi bn ca Turner thy vy bn tin n vi cp mt trn
trng v kinh h~i: Anh ~ l{m g vi bc ha?! th, chng Lawrence kia c v au kh
qu|, Turner |p, nhng khng sao }u, ch l mui n thi, sau trin lm ti ra sch
ngay y m{.
Din gii
Nhng u lo ca mt triu thn phn ln lin quan n vic ng x vi ch nhn, v hu ht
mi nguy him u t m{ ra. Nhng bn ng vi cho rng ch c ch nhn mi quyt
nh s phn bn. Nhng ng liu v cp di cng c phn quyt nh trong . Triu
nh l{ mt ci hm l v i vi th h n i . Bn phi xoa du ngi no m bn cho
rng mai kia s c c hi hi mnh, bng cch lm lch hng lng on gin v ganh t ca
h sang k khc.
L mt triu thn t{i ba, Turner bit rng thanh danh v s nghip ca mnh ty thuc
v{o c|c ng nghip ha s, cng nh v{o gii bun tranh v mnh thng qun. Bit bao
t{i nng v i ~ phi ng~ v s ghen ght ca ng nghip! Chng th tm thi gim bt
s sng chi ca mnh cn hn l{ chu ba ru k.
Hot cnh 11
Winston Churchill l mt ha s khng chuyn, v{ sau Th chin th hai, c|c nh{ su tp

tm mua tranh ca ng. L ch nh xut bn, cha ca cc tp ch Time v Life, Henry Luce
s hu mt bc nh th v treo ti vn phng New York.
C ln i vng quanh nc M, Churchill n ving Luce ti vn phng v{ c hai cng ngm
bc tranh. Luce nhn xt: }y l{ bc tranh p, nhng ti cho l{ n cn c thm g
tin cnh c th l mt con cu. Luce rt sng st khi th k ring ca Churchill in cho
ng ngay ng{y hm sau, v{ ngh ng gi bc tranh sang Anh Quc. Luce l{m theo, nhng
ht sc y ny v bit }u mnh ~ xc phm v cu th tng. Tuy nhin t lu sau Luce
c nhn li bc tranh, vi mt cht thay i: c mt con cu ang gm c yn lnh tin
cnh.
Din gii
V tm c v{ thanh danh th Churchill vt xa Luce, nhng Luce cng l{ ngi quyn th,
vy chng ta h~y tng tng hai ngi tm tm nhau. Nhng ngay c nh vy, hn
Churchill cng khng c g phi king d t mt nh xut bn ngi M. Vy ti sao v cu
th tng li chiu theo ca mt tay chi ngh thut?
Triu nh trong trng hp ny l tp th cc nh ngoi giao v chnh khch, v k c cc
nh{ b|o lun eo b|m h - l{ ni chn ph thuc ln nhau. S l di dt nu ng chm n
c|i gu ca nhng ngi quyn th, ngay c khi h thp hn hoc bng bn. Mt ngi nh
Churchill m c th nut tri s ch trch ca mt ngi nh Luce, th qu Churchill l mt
triu thn ngoi hng. (Vic ng ta chu sa li bc tranh cng c th hm ch t ti trch
thng, song ng ~ l{m tht tinh t khin Luce khng nhn ra cht khinh th no). Hy bt
chc Churchill: Lun st sng mi khi c th, ngay c nu bn khng phc v cho b trn
n{o, v nh th rt li ch cho bn.
LI CNH BO V KIP B TI
Talleyrand l mt triu thn hon ho, c bit trong giai on phc v ng ch l
Napolon. Khi hai ngi mi bit nhau, nhn tin trong cu chuyn Napolon: Ti s n
n tra nh ng vo mt ng{y . Talleyrand c ngi nh{ Auteuil, vng ngoi Paris.
Ti rt hn hnh, tha tng qu}n, ng |p, v{ v nh{ ti gn Bois de Boulogne, v{o u
gi chiu ng{i i bn sng gii tr.
Ti khng thch bn sng, Napolon |p, nhng ti thch i sn. Trong Bois de Boulogne
c gu khng? Napolon xut thn t o Corsica, ni b mn sn gu c hm m. Khi
hi mt cng vin Paris m c gu khng, ng ta chng t mnh l k qu ma, thm ch l
ngi th kch. Tuy nn ci c, nhng Talleyrand li khng cng ni c|i chi khm
mt v. Tuy l quan thy ca Talleyrand v mt chnh tr, nhng v huyt thng v dng di
qu tc th Napolon khng bng Talleyrand. ng ta ci mnh |p: Tha tng qun, c rt
t, nhng ti d|m chc l ngi s xoay x tm thy mt con.
Hai ngi hn nhau l sng hm sau Napolon s n Auteuil, v cuc sn gu s bt u

v{o u gi chiu. Trong khi ch i, Talleyrand b mt sai ngi ra ch mua hai con heo
mi tht to.
n ung no say v ngh ngi xong, Napolon bt u cuc i sn. Nhn c hiu lnh, gia
nhn ca Talleyrand th mt con heo ra. Ta thy mt con gu! Napolon reo vui v{ lp tc
phi nga ui theo. Phi mt na gi sau nhm i sn mi bt c con gu. Tuy nhin
vo lc sp reo mng, Napolon thy mt s quan ph t tin n bo rng ch l con
heo.
Ni trn li nh, Napolon tc th phi nga trc ch ngi nh ca Talleyrand. Dc ng,
ng ta hiu ra rng mnh va b chi khm, v{ nu tc th lm rm beng th mnh ch thm
phn th b. V vy Napolon c ra v bnh thn nhng khng t lm.
Talleyrand ngh Napolon khoan vi bc mnh tr v Paris, m hy nn li sn th, v
sn th l tr gii tr a chung nht ca vua Louis XVI. ng ta thm ch cn dng mt b
sng sn tng l s hu ca Louis. Bng nhng li b v{ mn trn kho lo, Talleyrand
lm Napolon ngui gin v bng lng i sn th.
n x chiu c nhm mi khi hnh. Dc ng. Napolon ni vi Talleyrand Ta khng
phi l Louis XVI, chc chn l ta s khng bn c con th n{o. Nhng tht l l trong
khong x chiu hm cng vin y dy nhng th l th. Napolon bn c t nht
nm mi con, v{ t}m trng ng chuyn t gin d sang h{i lng. Tuy nhin n cui bui
i sn, cng tay s quan ph t| kia n th thm vi Napolon: Tha ng{i, ni cho tht lng,
ti bt u ng rng chng khng phi l th rng. Ti e l tn Talleyrand bt lng kia li
chi mnh thm mt v na. Ngi cn v ny c l, bi v trc Talleyrand ~ sai gia
nhn ra ch mua my chc con th nh th vo Bois de Boulogne.
Napolon lp tc phi nga mt nc v Paris. Sau ng ta e da v dn Talleyrand ch
cho ai bit hai c chi khm , nu khng Talleyrand s bit th no l l .
Phi nhiu thng sau Talleyrand mi ly li c nim tin ni Napolon, v{ sau n{y ho{ng
khng bao gi qun vic mnh b b mt.
Din gii
Triu thn ging nh nh{ o thut: H |nh la bng v bn ngoi, ch cho thy nhng g
m h mun nhng ngi chung quanh thy. V{ iu ch yu l khng c h pht
hin c la ca mnh.
Thng thng, Talleyrand c xem l{ ng b ti nht, v l ra ng ~ cng lc t
c hai ch (va lm hi lng Napolon, va chi x ng ta) nu khng c s can thip
ca tay s quan ph t|. Nhng vic lm triu thn, lm b ti l mt ngh thut tinh vi, nu
khng pht hin ra by rp v v tnh lm li, bn s trit tiu nhng ngn n li hi nht
ca mnh. ng xy ra trng hp ri ro b lt ty, nu khng di mt mi ngi, t v

th mt triu thn phong lu bn s ch cn l mt k la o kh . ng vai triu thn
hoc b ti l mt cuc chi rt t nh, hy c gng ht mnh ngy trang du vt v{ ng
bao gi cho s ph lt mt n bn.
NGUYN TC 25
LUN TI TO MNH
ng chp nhn vai tr m x hi ~ t cho ta. Hy ti to mnh bng cch dng ln
mt c tnh nhn dng mi c kh nng thu ht ch v{ khng bao gi l{m ngi ta chn.
Hy lm ch hnh nh ca mnh thay v ngi khc lm ch. Hy lng nhiu mng ming
su sc vo nhng h{nh ng v{ ng t|c ni cng cng quyn lc ca ta s c tng
cng, v tnh cch ca ta s trng v i hn i thng.
TUN TH NGUYN TC
Julius Caesar li du n quan trng u tin trong x hi La M~ v{o nm 65 TCN, khi ng
nhn chc aedile, chuyn trch vic cp ph|t ng cc v t chc nhng cuc vui chi gii
tr. Caesar bt u xut hin trc mt cng chng bng cch t chc mt lot nhng cuc
biu din c chm sc rt chu |o sn th rng, gi|c u, thi ti sn khu. ~ nhiu ln
ng t mc tin ti cho nhng cuc vui nh th. Ngi d}n thng lp tc ng ha Caesar
vi nhng cuc vui y. ng ~ to ra hnh nh ca mt bu s v i cho bn thn mnh.
Nm 49 TCN, La M~ ang trn b ni chin gia hai v ch huy knh ch nhau l Caesar v
Pompey. Trong giai on cng thng ln n nh cao, mt m kia khi i xem kch v
khng bit l ~ng th no m Caesar b lc trong m ti v m mm v n doanh tri
bn b sng Rubicon. Rubicon l dng sng bin gii gia Italia v{ nc Gaul, ni Caesar
ang ng i qun. Nu a qu}n vt sng ny tr v Italia th c ngha l{ Caesar ~
tuyn chin vi Pompey.
Trc mt b tng tham mu, Caesar a ra mi l l, trnh by ta nh mt din vin trn
sn khu, nh mt tin thn ca Hamlet. Cui cng kt thc m{n c thoi, ng ta ch tay
v pha b sng ni mt chin binh cao to ang thi dt hi ci ri ro bc trn chic
cu bc qua sng Rubicon v kt lun: H~y xem hnh nh n{y nh l{ du hiu ca thn
linh vy tay ro gi chng ta, tin qu}n |nh tr k th lng d hai mang. S phn ~ an
b{i.
Tt c nhng iu n{y, Caesar u trnh by tht kho, ngon mc v{ m mu sn khu,
khoa tay hng trng ch v hng dng sng v nhn thng vo mt cc v tng lnh. ng
ta bit rng h khng tht nhit t}m, nhng t{i hng bin ca ng ~ ph chp ln h mt
m{n sng bi tr|ng ca khonh khc, v s nhy bn khi c ~ n tay. Nu ai ph|t biu
mt c|ch nm na bnh thng hn hn ~ khng t hiu qu tng t. Tt c cc v tng
nht tr ng h ngha ln ca Caesar. ng ~ cng h vt qua dng Rubicon, v t |nh
bi Pompey, a ng ln v tr c ti La M.
Trong chin s, Caesar lun ng vai l~nh t vi tt c bu nhit huyt. Cm gm ci
nga khng thua bt k binh s hoc tng lnh n{o, nhiu khi ng cn chng t mnh gan
d v chu ng gii hn h. Trn lng tun m, ming ng vin binh s xung phong, ng
lun xng pha vo gia trn mc, ni cuc chin ang cao tr{o nht, ta mt biu tng
thn th|nh, l{m gng cho tng s noi theo. Trong s tt c c|c binh o{n La M~, binh
o{n ca Caesar trung kin nht. Ging nh nhng ngi d}n thng khc tng tham d
cc cuc vui do ng t chc, tng s ca Caesar cui cng ~ ng ha mnh vi Caesar v
vi i ngha ca ng.
Sau khi i thng Pompey, Caesar cng t chc gii tr nh |m gp bi. Nhn dn thnh La
M~ cha bao gi chng kin nhng hi h long trng nh vy. ua xe nga ko khng
khip hn, sa trng gi|c u m m|u hn, s}n khu c t chc n vng su vng xa
ca La M. Nhng |m ng t khp ni v xem nhng mn biu din y, dc ng
dn v La M l hng hng lp lp nhng mi lu du kh|ch. V{o nm 45 TCN, cho vic
nhp thnh thm phn long trng bt ng, Caesar a Cleopatra t Ai Cp v La M, km
theo l{ nhiu mn trnh din ngt tri.
Nhng mn trnh din cn mc ch kh|c hn l{ gii tr |m ng. Chng tng cng
nhn thc qun chng v vai tr ca Caesar lm ch c hnh nh cng cng ca minh,
mt hnh nh m{ lc n{o ng cng thc. ng lun xut hin trc cng chng trong ci o
kho|c m{u ta tht n tng. Khng ai c th n s}n khu bng ng. ng ni ting v
vic chm sc d|ng v bn ngoi - ngi ta n s d nh}n d}n v{ vin nguyn lo trng th
ng l v mi ln ng xut hin trc h, ng u i vng nguyt qu, chng qua l{ cho
bt ch hi trn u.
Ngoi ra Caesar cn l mt nh hng bin tuyt vi, bit dng t li ni tht nhiu iu,
v trc gic bn nhy cho bit lc no nn dng b{i ni t hiu qu ti a. ng lun a
vo mt bt ng g mi khi xut hin trc cng chng, chng hn nh mt tuyn b gy
ngc nhin tng cng tnh kch.
c nhn dn yu mn nhng k th th va ght va s, Caesar b m st vo ngy 15
th|ng 3 nm 44 TCN. Sau khi b a con nui Brutus }m, ng vn gi thc v s bi trng.
Caesar c gng ko o chong ph c ngi ngay c cht ng vn gi v lch s v t
chnh. Theo s gia La M~ Suetonius, khi ang hp hi v Brutus sp }m thm nh|t na,
Caesar ni nhng li sau cng bng ting Hy Lp, nh th l nhng li tp tung dnh cho
pht cui: Ngay c ngi na sao, con ca ta?
Din gii
Sn khu La M l mt s kin qun chng, vi nhng |m ng khng l tham d m ngy
nay chng ta khng hnh dung ni. Dn chng chen chc nhau trong nhng hi trng
mnh mng xem loi bi hi kch. Sn khu c v nh cha ng cht ct yu ca cuc
sng dng c ng v bi kch. Ta nh mt nghi l tn gio, sn khu c sc mi gi mnh
m v tc th i vi hng phm nhn trong x hi.
Julius Caesar c l l{ gng mt ca cng chng u tin thy c mi lin kt sinh t

gia quyn lc v sn khu. mt phn cng l{ v ng qu| m kch ngh. ng thng hoa
s am m n{y bng vic t bin mnh thnh din vin v{ o din trn trng quc t.
Nhng li ng ni ra nghe ging nh t kch bn, nhng ng tc ca ng gia |m ng
u mang thc vai din. Caesar cn a s bt ng vo tit mc ca mnh, lng tnh bi
trng vo din vn, v{ d{n dng nhng ln xut hin trc cng chng. Qua s chun b
nh vy, tnh qun chng ca ng tng ln mnh m.
Caesar l hnh nh l tng ca mi lnh t v{ ngi quyn lc. Bn nn bt chc ng
tng cng h{nh ng bng cc k thut sn khu chng hn nh tnh bt ng, s hi hp,
to ra s ng cm v lm cho mi ngi ng ha bn vi hnh nh biu trng. Cng nh
Caesar, bn phi lun thc v cng chng ca mnh, bit r nhng g h h{i lng v{ iu g
lm h chn. Bn phi xoay s t mnh v{o t}m im ch , v{ ng bao gi ngi khc
n mt tnh sn khu ca bn.
GEORGE SAND
Nm 1831, mt ph n tn Aurore Dupin Dudevant b nh ca chng con tnh ln
kinh thnh Paris. B ta mun tr th{nh vn s, v{ cm thy hn nhn cn t hn c ngc t,
bi v bn phn t gia khng bao gi dnh cho b thi gian theo ui nim am m. Ti
Paris, b d nh s c c lp hn v{ sinh sng bng ngi bt.
Tuy nhin khi n kinh ri Dudevant mi chm chn nhng s tht chua cay. Bi v
, mun c bt k cp c lp no, bn cng phi c tin. i vi mt ph n, mun
c tin th phi lm v hoc lm gi giang h. Hi y cha c ph n no c th sinh sng
bng ngh vit lch. Ph n c th cm bt vo nhng lc rnh ri, vi iu kin l c ti
tr ca c phu qun hoc t vic tha hng gia ti. Ln u tin khi trnh by tc phm
cho ch nh xut bn, ng ta bo: Tha b{, b{ nn thai nghn tr con, ch ng thai nghn
vn chng.
R r{ng l{ Dudevant ~ ln Paris th iu khng th. Tuy nhin cui cng b{ ~ ngh ra
mt cch m cha ph n no dm lm mt chin lc ti to ho{n to{n con ngi mnh,
t tc mt hnh nh cng chng. Cc n s trc Dudevant u buc phi sm mt vai tr
c dnh sn, l{ c}y bt hng hai ch yu vit cho ph n kh|c c. V phn mnh,
Dudevant quyt nh rng nu phi l con c, th mnh s lt ngc th c: B s gi vai {n
ng.
Nm 1832 c nh{ xut bn chp nhn quyn tiu thuyt tm c u tin ca Dudevant, vi
ta Indiana. B{ ~ kho chn bt danh l George Sand, v tt c Paris u cho rng vn s
tm c ny l nam gii. Trc khi to ra nhn vt George Sand, Dudevant ~ tng n mc
kiu {n ng, v{ cho rng qun t}y |o s-mi {n ng thoi m|i hn y phc ph n. Gi khi
tr thnh hnh nh ca qun chng, b{ cn chi m { hn na: o khoc, nn xm, ng
to, c-vt d}n chi. T|c gi George Sand thm ch cn ht c x-g v pht biu mnh dn
nh nam gii, khng ngn ngi ln ting khng ch mt cuc tranh lun bng vi t ng
nng k.
Nh{ vn na nam na n l lng y hp dn c cng chng. V{ khng nh nhng n s
kh|c, Sand c nhn vo tp th nhng ngh s nam. B{ n nhu ht ht vi c|c ng
nghip nam, thm ch cn dan du i tnh vi nhng ngi ni ting nht ch}u ]u nh
Musset, Liszt, Chopin. Chnh b ve vn h trc, v{ cng ch ng b ri h khi cn.
Nhng ngi hiu Sand s hiu rng ci hnh nh nam gii y ~ bo v b chng li nhng
cp mt soi mi. Bc ra ng th b{ chi x l|ng, nhng chn ring t th b{ vn l
mnh. B cn thc rng ci nhn vt Geogre Sand lu s c v{ nh{m ch|n nn thnh
thong b{ i mi n: thay v luyn i vi nhng ngi ni ting, b bt u {m lun chnh
tr, dn u biu tnh, kch ng sinh vin ni lon. L}u sau khi b{ qua i, v khi hu ht
mi ngi u ngng c tc phm ca b, nhn vt George Sand ln hn i thng y
vn tip tc m hoc v{ khi ngun cm hng nhiu ngi khc.
Din gii
Khi tip xc vi George Sand ni cng cng, phn ng nhng ngi quen bit u c cm
gi|c l{ mnh ang i din vi mt nam nhi. Nhng trong nht k v vi nhng bn b thn
thit nht, chng hn nh Gustave Flaubert, Sand lun th nhn rng mnh khng mun
l{m {n ng cht n{o, nhng phi ng mt vai nh th cho ng vi nhu cu ca qun
chng. iu b thc s cn thit chnh l ci quyn khng nh tnh kh ca mnh. Sand
khng bng lng vi nhng gii hn m x hi |p t. Tuy nhin b bit nu ch l chnh
mnh th s khng th t c quyn lc, v vy b to ra mt nhn vt c th thay i
ty thch, mt nhn vt c kh nng thu ht ch v{ gip b{ thc s hin din.
Bn c th hiu nh th ny: Th gii ny mun gn cho bn mt vai tr v khi chp nhn,
xem nh bn ~ b kt n. Quyn lc ca bn s b gii hn trong ci vai tr nh b m bn
~ chn hoc b gn cho. Nhng nu l din vin th bn s c nhiu vai tr. Bn hy
hng quyn lc mun mt y, v nu trc mt quyn lc vn cn ngoi tm tay th t
ra bn vn c th to mt l lch mi, do chnh bn dng ln, mt nhn vt khng phi
hng chu nhng g m ci x hi ganh t v{ k n{y g|n cho. c nh vy, bn s ton
quyn i vi nhn vt bn ~ to ra.
L lch mi y s bo v ta chnh v khng thc s l ta, m ch l m nghi trang ta ty
lc mc vo v ci ra, v nu cn, ta ty khng ci ti mnh trong . L lch mi gip ta
ni bt, to cho ta s hin din mang tnh sn khu. Khn gi ngi nhng hng gh sau cng
vn c th nghe thy ta, cn nhng ai ngi h{ng u s trm tr v s to bo ca ta.
H mi ngi trong x hi chng bo k kia l din vin xut sc y sao? h khng m
ch iu anh ta cm thy, nhng khen anh ta gii lm b, mc d anh ta chng cm xc g.
(Denis Diderot, 1713-1784)
CT TY CA NGUYN TC
Khng nht thit ta phi l nhn vt m c v nh lun c mt vi ta t khi ta ch{o i.
Ngoi nhng c im bm sinh, th cha m, bn b, ng nghip ~ gp phn nh hng
tnh cch ta. Vic lm sng to ca k quyn lc l lm ch c tin trnh nh hng ,
khng cho php ngi khc gii hn v hnh thnh tnh cch ca ring mnh. Ta hy t ti
to thnh mt tnh cch quyn lc. Nho nn chnh mnh nh thi t st nn l mt trong
nhng cng vic v i v thch th nht ca i ngi. Cng vic ny lm ta tr thnh ngh
s ngh s to ra chnh mnh.
tng t to n t th gii ngh thut. T nhiu ng{n nm nay, ch c vua cha v
nhng triu thn cao cp nht mi c iu kin nh dng hnh nh cng cng v{ x|c nh
c tnh ca mnh. Tng t nh vy, ch c bc vng v{ l~nh cha hng mnh nht
mi c th ngm hnh nh ca chnh mnh qua ngh thut v ch ng thay i hnh nh y.
Phn cn li ca nhn loi phi chu vai tr b gii hn m x hi gn cho h, ci vai tr m
h t khi t thc.
S chuyn i v tr nh th c th thy trong bc Las Meninas do Velzquez thc hin vo
nm 1656. Trong tranh, ha s xut hin bn tr|i, ng trc mt khch hng m ng
ang v, nhng chng ta ch thy c phn sau lng ca tranh nn khng bit ng v g.
ng cnh ng l mt cng cha, nhng ngi hu, mt trong vi anh ln ca bui chu, tt
c mi ngi u ang nhn ha s l{m vic. Chng ta khng trc tip thy nhng ngi lm
mu cho ha s, nhng li thy h l m qua phn chiu t tm gng trn tng l{
vua v hong hu Ty Ban Nha, ngi }u tin cnh, xem nh lt ra ngoi bc tranh.
Bc tranh ny cho thy mt thay i ln lao v mt ng lc hc ca quyn lc v kh nng
x|c nh v tr ca mnh trong x hi. Vi Vel|zquez th ngi ha s c nh v ni bt
hn c vua v hong hu. Nhn theo gc n{o th Vel|zquez c quyn lc hn hai nh}n
vt kia, v r r{ng l{ ng ang kim so|t c hnh nh hnh nh ca h. ng khng cn
xem mnh l n l, l{ ngi b l thuc. ng ti to mnh th{nh ngi quyn lc. V hin
nhin l ngoi giai cp qu tc ra, nhng ngi u tin cng khai tung hng hnh nh ca
h trong x hi T}y phng chnh l{ ha s v{ vn s, ri sau ny mi n nhng tay chi
cng t v nhng k lng du phng tng. Ngy nay nim t ti to ~ dn ngm vo cc
tng lp cn li ca x hi, v tr th{nh l tng vn ti. Ging nh Vel|zquez, bn
phi i c quyn lc x|c nh v tr ca mnh trong bc tranh, t to hnh nh ca
chnh mnh.
Bc u tin trong tin trnh t to l t nhn thc bit rng mnh l mt din vin, lm
ch b ngoi v cm xc ca mnh. Nh Diderot ~ ni, ngi no lun trung thc th ngi
y l din vin ti. Ngi n{o bc vo x hi m rut ngoi da th rt phin h v cn
tr nhng ngi khc. Cho d h c trung thc th ta cng kh m tin chc. Nhng git l
chn ng ngi c th g}y thng cm tm thi, nhng chng bao lu lng trc n y s
chuyn thnh s bc mnh v khinh r v s thi qu ca h - ta s c cm gic l h khc l

c cho b v nhng ngi lu lnh trong chng ta li khng mun cho h b.
Din vin gii th s lm ch bn thn. H c th lm ra v trung thc v thnh tm, c th
v ri nc mt hoc lm b thng cm, nhng tht ra h khng h cm xc. H ch biu
l cm xc theo c|ch m{ ngi khc c th hiu c. ng kch ng phng ph|p l{ cc
k quan trng trong th gii ny. Khng c lnh t hay vua cha no c th thnh cng nu
tt c nhng cm xc ng by t u l cm xc tht. Vy bn hy tp lm ch mnh. Hy
hc s mm do ca h c th sm c khun mt thch hp vi loi xc cm cn din
t.
Bc th hai trong tin trnh t to l mt bin th ca chin lc ca George Sand: to ra
mt nhn vt kh qun, mt nhn vt thu ht ch , ni bt hn hn khi so vi cc nhn vt
khc trn sn khu. l{ tn tung m{ Abraham Lincoln ~ ng. ng bit rng trc }y
nc M cha bao gi c mt tng thng no dng gin d ch}n qu, v{ do s thch th
u phiu cho mt ngi nh vy. Mc d ang sn c nhng nt mt cch t nhin,
Lincoln vn phng i chng ln bng qun o, kiu nn, ru quai hm chng hn. (Trc
Lincoln cha c tng thng n{o r}u quai h{m). ng cng l{ v tng thng u tin s
dng nh chp qung b hnh nh ca mnh v mt tng thng cht ph|c.
Tuy nhin ng kch gii khng ch l c b ngoi thu ht, hoc mt pht giy ni bt. Tn
tung ko di theo thi gian nh mt tm thm tri dn ra. Bn phi tnh ton thi im
cho tht nhp nhng. Mt trong nhng yu t quan trng nht ca nhp bi kch chnh l
vic l{m cho ngi khc hi hp i ch, hay cn gi l{ lng tim. Chng hn nh Houdini,
vn c th thot thn ch trong v{i gi}y, nhng ng c ko di mn din n{y n vi pht
lm khn gi rn m hi.
Mun lm cho c ta phi thp thm, bn nn cho s kin t t h m, ri ch ng lc
bm nt cho s kin din bin nhanh, theo mt khun mu nhp iu m bn lm ch.
Nhng v lnh t ln, t Napolon n Mao Trch ng u s dng nhp iu ca kch
ngh lm cho cng chng ngc nhin vui thch. Franklin Delano Roosevelt hiu r tm
quan trng ca vic t chc cc s kin chnh tr theo mt th t v nhp nht nh.
Nm 1932 v{o thi im bu c tng thng, nc M ang gia hi khng hong kinh t.
Sau khi c c, Roosevelt gn nh rt lui v n. ng khng ni g v k hoch ci cch
hoc b nhim thnh vin chnh ph. Thm ch ng khng chu gp tng thng ng
nhim l{ Herbert Hoover tha lun vic bn giao. Thi im Roosevelt nhm chc l
thi im c nc ang ht sc lo u.
Trong din vn nhm chc, Roosevelt sang s. ng c mt bi rt hng hn, t r nh
lo l|i t nc theo mt hng hon ton mi, xua tan nhng ng thi e d ca cc v
tin nhim. K t thi im , nhp din thuyt v{ h{nh ng mnh m ln lt din ra
rt nhanh chng. Sau ny mi ngi gi giai on sau khi nhm chc l{ Mt trm ng{y.
Giai on ~ th{nh cng trong vic chuyn i tm trng ca c nc, v c l im xut

pht t vic Roosevelt ~ khn kho tnh to|n tng im ri. ng ~ khin ton dn hi
hp i ch, ri li lm h bt ng bng mt lot nhng h{nh ng to bo, vn li cng
hiu qu hn khi chng c thc hin qu| t xut. Bn nn phi hp cc s kin theo
cch y, khng bao gi cho ngi khc cng lc bit ht cc l bi, m nn t t h l chng,
sao cho hiu ng bi trng ca chng t mc ti a.
Trong s nhng hiu ng c bit dnh cho ta din kch cn c ci gi l beau geste mt
h{nh ng thc hin ng lc cao tr{o, tng trng cho vinh quang hoc s to bo ca ta.
Vic Caesar vt sng Rubicon l mt beau geste mt h{nh ng va l{m tng s sng
st, va ph ln ngi Caesar mt quy m hng tr|ng. Ta cng nn bit tm quan trng ca
thi im bc ra sn khu hoc lui vo cnh g. Ln u tin khi din kin Caesar Ai Cp,
Cleopatra cho ngi qun mnh vo mt tm thm ln ri t nguyn cun di chn v
tng. George Washington ~ hai ln gi t quyn lc theo cch tht hoa he v kn trng
(ln u vi t c|ch mt v tng, ln sau nh l{ mt v tng thng t chi nhim k th
ba), chng t ng bit tn dng thi im, khin cho h{nh ng ca mnh tng thm tnh bi
trng v biu trng.
Nhng h~y nh l nu din thi qu th s phn tc dng, ging nh khi ta ph phm qu
nhiu cng sc thu ht s ch . Ngay t khi khi u s nghip, din vin Richard
Burton khm ph ra rng nu ng hon ton bt ng trn sn khu, ta s thu ht ch v
mnh v lm cho khn gi bt quan t}m n nhng din vin khc. R rng l cch thc bn
th hin s quan trng hn l{ ni dung th hin trn sn khu x hi.
iu cui nn nh l bn phi tp ng c nhiu vai, vo bt k lc no. Ty tnh th m
bn thay i mu da cho ph hp, nh mt con tc k. Bismarck ng kch tht kho: i vi
chnh kh|ch theo khuynh hng t do th ng c xy chnh kin n{y, cn i vi diu hu th
ng cng l{ diu hu th thit.
Hnh nh:
Thy thn Proteus ca Hy Lp. Quyn lc ng ta xut pht t kh nng bin ng ty thch.
Khi Menelaus nh bt ng, Proteus bin mnh th{nh con s t, ri thnh con rn, con beo,
gu, th{nh dng nc chy, v cui cng l mt ci cy.
kin chuyn gia:
Hy hc cch bin i mnh theo tng hon cnh. Mt Proteus kn |o gia cc hc gi
mnh l hc gi, gia c|c th|nh mnh l{ th|nh. l{ ngh thut li cun mi ngi, bi v
ngi ging nhau s tm nhau. H~y tnh tnh ngi khc v t thch nghi vi tnh tnh
ca mi ngi bn gp vi ngi nghim chnh th ta nghim chnh, vi ngi vui nhn ta
cng vui nhn theo, ta kn |o thay i nt tm l ca mnh.
NGHCH O
Nguyn tc ny thc s khng c php nghch o. Din xut ti l din xut ti. Ngay c t
v t nhin cng l{ mt ngh thut ni c|ch kh|c, l{ din xut. Din xut ti th t lm
bn lng tng m thi. Tt nhin bn khng c qu bi thm hay trnh nhng ng tc
qu kch. Nhng d sao nh th cng l{ din xut ti, v nhng ng t|c nh th ~ vi phm
quy tc c xa l{ khng c phn ng qu mc. Nguyn tc ny ct yu khng c nghch
o.
NGUYN TC 26
S DNG TAY SAI LM VIC BN

Bn phi chng t mnh l mu mc ca nhng g tt p v hiu qu: i tay bn khng
bao gi vy bn bi li lm v nhng chuyn d d|y. Bn hy gi gn mt b ngoi v ti
nh th bng c|ch dng ngi khc lm k bung xung v s dng b{n tay ngi kh|c
ngy trang s dnh lu ca bn.
PHN I:
CHE Y LI LM
CHUN B SN MT K BUNG XUNG CHU BNG
Thanh danh ca ta ty vo nhng g ta che giu c hn l{ nhng g ta bc l ra. Ai cng
mc li, nhng nhng ngi khn hn th bit giu li v xoay x tm ngi chu bng. Bn
nn chun b sn mt vt t thn cho nhng lc nh vy.
TUN TH NGUYN TC
Khong cui th k th hai Trung Quc xa kia, nh{ T}y H|n t t suy t{n, quan i thn
To Tho ni ln nh mt gng mt quyn lc nht. m rng uy quyn v trit tiu
nhng i th cui cng, To Tho khi u mt chin dch nhm nm quyn kim sot
vng Trung Nguyn c tm chin lc sinh t. Trong khi vy hm mt th trn ch yu, ng
ta tnh ton sai vic vn chuyn qun lng t th ti. Trong khi ch i, ng ta lnh cho
quan ph trch qun nhu phi gim khu phn binh s.
Chng bao lu sau tin ti tai To Tho rng binh s ku ru, tr|ch l{ bn thn ng ta vn bo
tt trong khi h n khng no. H lm bm rng c l ng ta ct bt khu phn ca h
gi cho ring mnh. Nu nhng li ku ru ny lan rng, To Tho s b nguy c binh bin.
ng ta lin cho gi qun nhu ti.
Ta mun hi mn ngi mt th m{ ngi khng c t chi, Th|o ni.
Mn c|i g? v quan hi.
Ta mun mn u ngi trng cho binh s xem.
Nhng ti }u c l{m g sai!?
Ta bit, Th|o th d{i, nhng nu khng bu u ngi th binh s s ni lon. Ngi
ng au bun, bi v ta s ht lng lo lng cho gia nh ngi.
Nh th th r rng l quan ph trch qun nhu khng c quyn chn la, nn {nh ci u
chu trm. Thy u ng ta bu trn ngn gi|o, binh s thi khng ku rn na. Cng c
ngi bit s tht ng sau ci cht , nhng h im mm, qu s h~i trc s tn bo ca
Tho. S ng binh s chp nhn vic ai li ai phi trong vic ct xn qu}n lng, v{ h
chng th tin v s khn ngoan v tnh cng binh ca ng ta hn l{ s km ci v bo tn.
Din gii
To Tho ln nm quyn trong thi bui ht sc lon lc, k th ni ln khp ni tranh
gi{nh vng b|. Th trn gi{nh Trung Nguyn kh khn hn ng ta tng, nn quc kh
cn dn, qu}n lng kh iu kp lc.
Mt khi bit r rng s chm tr l li lm ch t v{ qu}n i bt an, Tho phi chn mt
trong hai: hoc nhn li, hoc ln u k khc. Bit r cch vn hnh ca gung my
quyn lc v s quan trng ca v b ngoi, ng ta khng chn ch giy pht no: Tm
quanh xem c|i u no thch hp nht v s dng n lp tc.
Thnh thong phm li l{ iu khng th trnh. Tuy nhin nhng ngi quyn lc li khng
b tn thng v li h ~ phm, nhng v c|ch m{ h x l. H phi ct b khi u tht
nhanh gn v dt khot. Li xin li v sm hi s khng thch hp cho s ct b nn
nhng ngi quyn lc trnh khng dng. Khi u s khng th bin mt bng nhng li
xng ti m ch n s}u thm v{ ty ln m thi. Ta chng th nhanh tay ct b mi ngi
khng tp trung v{o mnh m{ cha mi di v pha bt bung xung thch hp, trc khi mi
ngi th gi suy ngh v trch nhim hoc v s bt ti ca ta.
Chng th ta ph thin h ch khng cho thin h ph mnh. (To Tho, khong 155220)
TH CP CA DE ORCO
Sut nhiu nm lin, Cesare Borgia nh}n danh cha mnh l{ Gi|o ho{ng Alexander thn
tnh tng vng lnh th rng ln Italia. Nm 1500 ng chim c Romagna min Bc.
Nhiu nm trc vng n{y nm di ch thng tr ca nhng l~nh cha tham lam, ~ v
vt ht ca ci dn lnh. Gi nu khng c lc lng mnh m lp li k cng, Romagna
s tr th{nh t dng v cho bn cp v nhng gia tc chng i nhau. vn hi trt t,
Cesare ch nh mt v tng a phng Remirro de Orco, ngi m Niccol
Machiavelli cho l rt mnh tay v tn bo. Cesare trao cho De Orco ton quyn.
Bng s hung |c khng thng tic, De Orco thit lp loi cng l bo tn, v chng bao lu
sau vng Romagna hu nh sch bng bn xem thng php lut. Nhng nhiu khi v qu
nhit tnh nn De Orco lm qu mnh tay v ch v{i nm sau nh}n d}n a phng li th
ght ng ta. Cesare lin ra tay bng cch tuyn b mnh khng tn thnh nhng h{nh ng
tn bo ca De Orco, sau ra lnh tng giam ng ta. Sau l Ging sinh, khi thc dy dn
chng chng kin cnh tng l lng gia qung trng chnh: C|i x|c khng u ca De
Orco mc qun o sang trng, trm |o cho{ng ta, bn cnh l{ th cp ghim trn ngn
gio, c km c ao ba ngh ca ao ph. Sau ny Machiavelli kt lun bi bnh lun
bng c}u S hung c ca cnh tng ny lm dn chng va ng ngng va h{i lng.
Din gii
Cesare Borgia l{ tay chi bc thy trong tr quyn lc. Lun d tr trc nhiu bc, ng
ta a i phng v{o nhng ci by ma mnh nht. Chnh v vy m trong tc phm The
Prince, Machiavelli tn vinh ng hn hn nhng ngi khc.
Ti Romagna, ng ta ~ thy r mn mt nhng g s din ra: Ch c php lut mnh tay
mi vn hi trt t. Tin trnh ny s mt nhiu nm, thot u nhn dn s hoan h nhng
dn d s c nhiu k th, cha k nhn dn s ght b vic |p t loi cng l khng khoan
hng nh vy, nht l{ khi c |p t bi k ngoi nhn. Ti lc Cesare s khng c
xem l{ ngi vn hi lut php, v vy ng ta khn kho chn k s lm cng vic bn thu
y, bit trc rng khi nhim v ho{n th{nh, u ca De Orca s b bu trn ngn gio.
Trong trng hp ny, k bung xung c tr tnh ngay t u.
Vi To Tho, k bung xung l mt ngi hon ton v ti. Cn Romagna, k c
Cesare s dng l{m v kh tn cng m mnh khng phi vy mu vo tay. Vi loi bung
xung th hai ny, tt hn bn ng thm nhng tay v{o m{ h~y hn t do nhy ma
hoc, ging nh Cesare, h~y ng vai ngi mang hn ra trc cng l. Lc y bn khng
ch chng t rng mnh khng dnh lu, m{ ngc li cn l{ ngi gii quyt v vic.
D}n Athens thng dng cng qu nui mt
s phn t thoi ha hoc v dng, v khi no c thin tai,
chng hn nh dch bnh, hn hn, hoc i km, |p xung thnh phnhng k bung xung
b dn i diu h{nhsau b t thn, thng l b nm | pha bn ngoi thnh ph.
(The Golden Bough, Sir James George Frazer, 1854-1941)
CT TY CA NGUYN TC
S dng vt bung xung l vic l{m ~ c t ng{n xa, v{ chng ta c th thy nhng v d
tng t nhng nn vn ha khp th gii. tng chnh ng sau ng t|c hy sinh l
vic tng kh ti li sang mt hnh nh bn ngoi vt dng, th vt, hoc con ngi
ri sau hnh nh y b lu {y hay ph| hy. Ngi Do Thi c thng s dng mt con
d (t mi c ch con d t thn) cho thy t t t hai tay ln u trong khi xng ra
ht ti li ca Nhng ngi con Israel. Sau khi ti li ~ chuyn giao ht, con d s b ui
i hoang ngo{i sa mc. Vi ngi Athens v{ Aztec th d t thn li l{ con ngi, thng l
ngi c nui dng cho chnh mc ch c th y. V xa kia mi ngi tin rng nn i
v dch bnh l do tri trng pht con ngi ti li, nn con ngi mun t gii phng bng
cch chuyn ht ti li y sang mt ngi trong trng, m ci cht ca ngi y s va tng

n va tha mn cc quyn lc siu phm.
Sau khi phm ti, lo{i ngi thng khng nhn v{o trong chnh mnh m{ nhn ra ngo{i
li cho mt vt g tin li. Khi dch bnh honh hnh thnh ph Thebes, Oedipus tm
kim nguyn nhn khp ni, ch tr nhn li chnh mnh vi ci ti lon lun, vn lm tri
thn ni gin v ging dch bnh. Nhu cu su xa cn phi tng ti ra ngo{i, ln u
ngi khc hay vt kh|c, c|i nh cu c sc mnh v bin, m{ ngi khn phi bit iu
tit dng. Hin t l mt nghi thc, c l l nghi thc c xa nht. Nghi thc cng l{
ngun quyn lc. Chng ta tht khi git De Orco xong, Cesare trng x|c v{ th cp ln
trong mt h{nh ng mang tnh biu tng v nghi thc. Qua h{nh ng ny, ng ta tp
trung ti li ra bn ngo{i, v{ ngi dn Romagna lp tc |p li. Nh ~ ni, v khuynh
hng t nhin ca chng ta l tm kim ngoi thay v nhn chnh mnh, nn ta sn sng
chp nhn ti li ca k bung xung.
Vic hin t m mu c v nh l{ mt di tch man r ca thi qu kh, nhng s thc
hnh vn tn ti n ngy nay, tuy bng hnh thc gin tip v ch mang tnh biu trng. V
quyn lc da vo v b ngoi, v nhng ngi quyn lc hnh nh khng bao gi phm
li, vic s dng vt t thn vn rt ph thng. Thi nay, c lnh t no li ng ra chu
trch nhim mi khi mnh lm sai? Hn lun tm ngi kh|c li, mt con d t
thn. Khi cuc Cch mng Vn ha ca Mao Trch ng tht bi thm hi, ng ta khng xin
li nhn dn Trung Quc, ngc li, cng nh T{o Th|o, ng ta a ra nhng k bung xung,
k c Trn B| t, vn l{ th k ring ca ng ta v{ l{ ng vin cao cp.
Franklin D.Roosevelt ni ting l{ ngi lng thin v cng bnh. Tuy nhin trong cc
nhim k tng thng, ng phi i mt vi nhng tnh th m nu ng ng vai qu}n t,
ng s to ra nhiu thm kch chnh tr - nhng ng khng th sm vai k chi u. V vy
sut hai mi nm, th k ring ca ng l Louis Howe phi ng vai tr ca mt De Orco.
Chnh Howe ~ phi thc hin nhng cuc thng lng hu trng, git dy bo ch, b
mt iu khin cc chin dch chnh tr. V mi khi xy ra li lm, hoc xy ra mt tr bn
thu n{o i ngc li vi hnh nh c chm cht tng li tng l ca Roosevelt, th
Howe s ng ra nhn ht m khng bao gi than phin.
Ngoi vic cho ngi kh|c ti, k bung xung cn ng vai tr cnh bo nhng ngi
kh|c. Nm 1631 c }m mu lt c hng y Richelieu, m sau ny mi ngi gi l{ Ng{y
la bp. ]m mu n{y gn nh ho{n th{nh, v c s tham gia ca nhiu thnh vin cao cp
trong chnh ph Php, k c hong thi hu. Nhng nh may mn v mng li tnh bo
nn Richelieu thot cht.
Mt trong nhng nhn vt ch cht trong cuc }m mu o chnh l{ chng n Marillac.
Khng th bt ng n{y m{ khng lin ly n hong thi hu, Richelieu bn nhm n
anh ca Marillac, vn l mt nguyn so|i. Tuy ng n{y khng dnh d|ng g n cuc o
chnh nhng Richelieu vn quyt nh ra tay d chng nhng cuc ni lon tim nng
kh|c, c bit trong qu}n i. Richelieu vu co nguyn soi Marillac v t hnh ng ta. Bng
cch ny, hng y ~ gi|n tip trng pht k ch mu, ng thi cnh bo mi mm mng
khc rng ng s khng run tay hy sinh ngi v ti bo v quyn lc ca mnh.
Trn thc t, ngi khn thng chn k ng}y th v ti nht lm vt hin t. Nhng k
nh th s khng mnh chng li ta, v nhng li ci chnh ng}y th ca h s khin
ngi kh|c ngh l{ h ci chnh qu nhiu, ng ngha vi c ti. Tuy nhin bn cn thn
khng kho li bin k bung xung th{nh thnh t o. iu quan trng l{ l{m sao mi
ngi ngh rng ta mi l nn nhn, l ng ch ti nghip b hi bi nhng b ti bt ti.
Nu k bung xung kia c v qu yu t v hnh pht qu nng n, c ri ro ta s sp vo ci
by chnh ta ~ ging. i khi ta phi tm mt k bung xung kh hng mnh v lu di
mi ngi t thng cm anh ta.
Theo chiu hng ny, lch s vn thnh thong xy ra vic s dng ngi cng s thn tn
nht lm vt bung xung. Mi ngi gi vic n{y l{ |i khanh tht sng. Hu ht vua no
cng c mt sng thn, ngi c vua c bit u |i, nhiu khi khng v l do g r rt.
Sng thn ny c th ng vai vt t thn trong trng hp c iu chi e da thanh danh
c vua. Dn chng sn lng tin vo ti li ca vt t thn nh vua s khng bao gi hy
sinh sng thn nu hn v ti. V nhng triu thn khc, v ganh t v |i khanh , hn s
vui mng khi hn b tht sng. Trong lc nh{ vua ~ kh c mt thnh phn vn bit
qu nhiu v mnh. Vic chn mt cng s thn tn lm k bung xung cng c gi| tr nh
m{n |i khanh tht sng. C th ta mt i mt cng s, mt ngi bn, nhng nu tnh
theo hiu qu lu di ca k hoch, chng th{ che y c li lm ca mnh cn hn l{ gi
li mt thnh phn m{ ng{y n{o bit }u s phn ta. Hn na, lc n{o ta cng c th tm
c mt sng thn kh|c th ch hn.
Hnh nh:
Con d v ti. V{o ng{y i x, thy t t a d v{o n, t hai tay ln u d ri sm hi,
chuyn ht mi ti c sang con d v ti, sau ui n i lang thang trong sa mc, t
tt c mi ti li ca dn chng s bin mt theo con d.
>
kin chuyn gia:
Di dt khng phi l{ l{m iu di dt, nhng ch khng bit che du iu di dt y. Ai ai
cng phm phi li lm, nhng ngi khn bit giu, trong khi k di li cng nhn. Thanh
danh ty thuc vo nhng g ta che y c, nhiu hn l{ nhng g c trng thy. Nu
khng th ti ba, bn vn c th cn trng.
PHN II:
S DNG TAY SAI

Trong chuyn ng ngn, con kh cm tay bn mnh l{ con mo, dng ch}n mo ly ht d
t ng la ra, nh vy kh c n ht d m khng b phng tay. Nu phi lm cng vic
n{o khng c nhiu ngi a chung v bn th}n mnh cng khng thch th ta ng
lm. Ta cn c bn tay ca con mo, m ta gi tt l{ tay sai thc hin nhng chuyn bn
thu hay nguy him. B{n tay s tm ly nhng g ta cn, lm tn thng nhng ai ta
mun tn thng, m{ ngi khc khng th ng c rng chnh ta mi l k chu trch
nhim. H~y ngi khc tha h{nh, h~y ngi khc lm k a hung tin, trong khi ta
ch mang ti ton l tin lnh.
>
TUN TH NGUYN TC
Nm 59 TCN, n ho{ng Cleopatra tng lai lc mi mi tui m{ ~ chng kin cnh
vua cha Ptolemy XII b so|n ngi v{ lu {y bi bn tay ca chnh cc con gi mnh - ch
rut ca Cleopatra. Mt trong nhng c con g|i l{ Berenice vt ln l~nh o cuc ni
lon, v{ m bo l s khng ai ginh quyn cai tr Ai Cp, c ta b t ht nhng ngi
ch khc v git cht chng mnh. Nhng mt thnh vin ca hong gia, thm ch li l n
hong m li cng khai c nhng bin php tn bo nh vy i vi chnh nhng ngi
rut tht ca mnh ~ khin quan dn kinh tm, t dy ln phong tro chng i. Bn
nm sau, lc lng i lp ny ln mnh khi phc ngai vng cho Ptolemy v v vua
lp tc x trm Berenice cng tt c nhng c con gi ch mu to phn.
Nm 51 TCN, Ptolemy bng h{, li bn a con. Theo truyn thng Ai Cp, trng nam l
Ptolemy XIII (lc mi mi tui) phi ci trng n Cleopatra (mi tm) v c hai
cng ln ngi vi danh ngha vua v{ hu. C bn ngi con khng ai bng lng k c
Cleopatra v mun gom thu quyn lc ring cho mnh. Gia Cleopatra v Ptolemy ny sinh
u tranh.
Nm 48 TCN, vi mt s thnh vin chnh ph ang e s tham vng ca Cleopatra, Ptolemy
thnh cng trong vic buc ch mnh phi lu {y bit x. Trong giai on lu vong,
Cleopatra mit m{i b{y mu tnh k. C ta mun mt mnh tr v Ai Cp v khi phc thi
oanh lit ca t nc n{y, iu m c ta cho rng anh ch mnh cha ai l{m c, v khi
no h cn sng th Cleopatra khng th thc hin gic mng vng. V v d nhn tin v
Berenice chng t s khng ai theo chn mt n hong n ang t}m |m s|t m|u m mnh.
Ngay c Ptolemy XIII cng khng d|m git Cleopatra, mc d bit rng ch mnh ang mu
nc ngoi.
Ch mt nm sau khi Cleopatra b lu {y, nh{ c t{i La M~ l{ Julius Caesar a qu}n
chim Ai Cp vi nh bin t nc ny thnh thuc a. C hi ~ n vi Cleopatra: B
mt tr v nc, nng quyt ch gp cho c Caesar ti Alexandria. Truyn thuyt k li
rng Cleopatra ~ qua mt c lnh canh khi cho ngi qun mnh trong tm thm, t
ngay di chn v tng, ri n{ng ln trn tri m chn ra mt cch khu gi. Cleopatra s
dng ht nhng mnh mung th on ca m nhn k v chng bao l}u sau Caesar ~ chu
php v lp nng thnh n hong tr li.
Anh em ca Cleopatra tc si m|u v n{ng ~ qua mt h. Ptolemy XIII sai i qun tin
cng doanh tri ca Caesar. V tng ny lin ra lnh qun thc Ptolemy v tt c hong gia.
Nhng em g|i ca Cleopatra l Arsinoe trn tho|t, tm n i qun Ai Cp, t xng l{ n
hong v dn qun quyt chin. |nh gi| thi im n{y l{ c hi ngn vng, Cleopatra
thuyt phc Caesar tr t do cho Ptolemy vi iu kin l nh vua phi ng ra trung gian
ha gii gia hai phe Ai Cp v La M. Cleopatra bit tng l em mnh s l{m iu ngc li
|nh bi Arsinoe nm quyn kim so|t qu}n i. iu ny c li cho Cleopatra v i
th ~ chia r. V{ cn hn th na, s biu cho Caesar ci c |nh bi v git cht nhng
thnh vin cui cng ca hong gia trong chin trn.
Cng o{n qu}n tip vin t La M ti, Caesar tiu dit qun to phn. Khi tho chy,
Ptolemy cht ui di sng Nile. Arsinoe b Caesar bt a v La M~. cng c a v n
hong m khng b ai tranh chp, gi Cleopatra mi kt hn vi a em trai duy nht cn
li l Ptolemy XIV (mi by tui). Bn nm sau, v vua con nt ny b trng c dc mt
cch b n v{ qua i.
Nm 41 TCN, Cleopatra li mn tay mt v lnh t th nh ca La M~ l{ Marc Antony, cng
bng nhng chin thut ~ dng vi Caesar. Sau khi quyn r vin tng tr ny, nng cho
bit Arsinoe ang b giam cm La M~ nhng vn rp tm tiu dit Antony. Vin tng tin
li n{ng v{ nhanh chng cho ngi m st Arsinoe, t kh lun mi e da ct rut cui
cng i vi Cleopatra.
Din gii
Truyn thuyt cho rng Cleopatra thnh cng l nh ti quyn r, nhng tht ra quyn lc
ca nng l ch khin mi ngi l{m iu nng mun m h khng h hay bit mnh b
git dy. Caesar v Antony khng ch tr kh nhng ct rut nguy him nht ca nng
trong chnh ph v{ qu}n i Ai Cp. Hai ngi ~ tr thnh tay sai bn chn mo. H s
bc vo la v nng, s thc hin nhng vic bn thu, khin khng ai ng rng chnh
Cleopatra mi l th phm chnh. V cui cng c hai v tng u chp nhn tr v Ai Cp
vi t th l mt vng quc c lp lin minh, ch khng phi l mt thuc a ca La M.
H lm tt c nhng iu ny m khng ng mnh b thao tng.
Mt n hong khng bao gi nn tay mnh b vy bn bi nhng cng vic xu xa, cng
nh mt v vua khng th xut hin trc thn dn vi gng mt dnh m|u. Nhng quyn
lc khng th n{o trng cu m khng tiu dit qun th - s lun c nhng vic bn phi
lm nu ta mun ngi l}u trn ngai v{ng. Nh Cleopatra, ta cn c tay sai.
Loi tay sai thng thy nht l{ ngi bn ngoi vng thn mt nht ca bn, v nh th h
s t kh nng bit c mnh b li dng. Nhng ngi nh th rt d tm - h thch gip
bn vic ny vic n, nht l khi bn thy cho h vi cc xng. Nhng trong khi h thc
hin nhng cng vic i vi h l{ v t, hoc t ra l{ ho{n to{n chnh |ng, tht ra h ang
dn sn sn bi cho bn, i gieo rc thng tin m bn cung cp cho h, lm suy yu nhng
ngi m h khng ng l{ i th ca bn, v tnh khuch trng c nghip ca bn, v
nh th tay h vy bn trc trong khi tay bn sch trn.
MAO V[ TNG
Cui thp nin 1920, hai phe Cng sn v Dn quc |nh nhau Trung Hoa ginh quyn
kim so|t t nc. Nm 1927 l~nh t Dn quc l{ Tng Gii Thch th s tn st tt c
nhng thnh vin Cng sn, iu m{ ng ta sut l{m c cho n giai on 1934-1935 khi
ng buc h phi thc hin cuc Trng chinh sut su ngn dm, rt lui t vng ng
Nam v min Ty Bc hoang vu, khin phe Cng sn tn hao ln v lc lng. Cui nm
1936 Tng tr b tn cng mnh ln cui qut sch i th, nhng t nhin ni b to
phn v bt ng ha hon vi phe Cng sn. Xem nh t{n i.[10]
Trong khi Nht bt u x}m lc Trung Quc v{ Tng rt ngc nhin khi thay v git
mnh, Mao Trch ng li ngh dn xp: Mao s th ng, v nhn nhn ng l ch huy
qun s thuc c hai phe, nu ng gng sc chin u chng k th chung. Tng b tra tn
v hnh quyt, gi Tng khng th ng mnh gp may n nh th. Vy l Cng sn n{y ~
mm lng ri. Khi khi phi tn cng sc chng li phe Cng sn tp hu, Tng bit mnh
s c c |nh li bn Nht, ri sau v{i nm ta s quay li dit Cng sn mt cch d dng.
Chp nhn ngh ca Mao, ng s khng mt g m li c tt c.
Phe Cng sn chng Nht bng chin thut du kch quen thuc ca h, trong khi phe Dn
quc tin hnh nhng trn |nh quy c hn. Sau nhiu nm chung sc, c hai phe Trung
Quc chin thng bn Nht. n thi im n{y Tng mi v l nhng g Mao tht s tr
tnh. i qun Dn quc phi gnh chu ha lc pho binh d di ca Nht nn ht sc suy
yu v phi mt nhiu nm mi phc hi ni. Trong khi qu}n Cng sn khng ch trnh
c n trc tip ca Nht m cn tranh th thi gian d dt ~i lao, b{nh trng ra
thnh nhiu vng nh hng khp t nc. Chin tranh chng Nht va dt th ni chin
ti bng ln, nhng ln ny qun Cng sn bao vy phe Dn quc ~ suy yu. Qun Nht ~
tr thnh tay sai ca Mao, v tnh cy cy mnh rung cho phe Cng sn v gip h chin
thng Tng Gii Thch.
Din gii
C l hu ht nhng l~nh o no c k th hng mnh nh Tng s ra lnh git ng ta khi
bt c. Nhng nh vy h s |nh mt c hi m{ Mao ~ khai th|c. Nu khng c mt
Tng y kinh nghim l~nh o phe Dn quc, hn cuc chin chng ngoi xm phi
ko d{i hn v{ g}y ra nhiu tn tht sinh t. Mao ~ qu| khn ngoan, khng cho lng
cm ght ph| hng c hi mt hn | git hai chim. Ct yu l{ Mao ~ dng mt lc hai bn
ch}n mo t thng li cui cng. Trc tin, ng d Tng nhn lnh trng tr|ch |nh
Nht. ng hiu rng phe Dn quc s gnh chu phn ln nhng trn mc quan trng v s
|nh ui qun Nht ra khi Trung Quc, nu h khng phi chia sc ra cng lc chng
li phe Cng sn. V vy Dn quc s tr thnh lc lng u tin ui Nht. Ngoi ra
Mao cng bit rng trong khi ph|o binh v khng qun hng hu ca Nht s tn st lc
lng quy c ca phe Dn quc, gy ra nhng tn hi m c l phe Cng sn phi mt
hng chc nm mi lm ni. Vy ti sao ta li ph thi gian v sinh mng nu bn Nht c
th thc hin vic ny nhanh chng? Chnh cch s dng khn ngoan ln lt tng th
on nh vy ~ gip Mao thng li.
C hai cch s dng tay sai: cu vn v b ngoi, theo cch lm ca Cleopatra v{ tit
kim sinh lc. Trng hp th hai n{y i hi ta phi tr tnh trc nhiu nc i, thc
c rng mt bc tm li (chng hn nh th Tng Gii Thch) c th to iu kin
cho bc i nhy vt. Nu tm thi suy yu v cn thi gian phc sc, bn hy dng cch
th hai, tm cch s dng nhng ngi xung quanh va lm bnh phong va lm tay sai cho
mnh. Bn xem phe th ba n{o cng c k th chung vi ta (v nhiu l do khc), ri li
dng sc mnh vt tri ca h |nh k th chung y, nh th bn tit kim c sinh
lc, v bn l k yu hn. Thm ch bn c th kho lo }m b thc thc b go. Lun tm k
ht sc hung hng lm tay sai - h thng xuyn sng sc kh th chin u, lc bn
ch cn chn mt trn |nh thch hp vi mc tiu ca mnh.
NGH THUT TNG QU
Kuriyama Daizen l{ ngi tinh thng Cha-no-yu (Nc nng pha tr, b mn tr{ o ca
Nht) ng thi l{ i ca s ph tr{ o Sen no Rikyu. Khong nm 1620 Daizen bit
tin ngi bn l{ Hoshino Soemon ~ phi vay mt s tin ln (300 ryo) gip trang tri
n nn cho mt ngi b{ con, nhng nh th ch l chuyn gnh nng n nn ln vai mnh.
Daizen bit Soemon rt r ng ta khng quan t}m m{ cng khng hiu bit nhiu v vn
tin bc, do s gp rc ri to khi chm tr khon tin vay t tay ph thng
Kawachiya Sanemon. Nhng nu Daizen ngh tr gip Soemon mn n th ng ta s
thng thng t chi v s din, thm ch cm thy b xc phm.
Ng{y kia Daizen n thm bn, v{ sau khi i thm vn trm tr nhng chu hoa mu
n c gii, c hai vo dng tr. Trng thy nhng bc tranh ca danh ha Kano Tennyu,
Daizen tht ln , qu l bc tranh tuyt p Cha bao gi ti thy ci g m ti thch
hn bc n{y. Ch sau vi li khen ngi na th Soemon khng cn la chn no khc l
phi tng tranh cho bn.
Tt nhin Daizen t chi ly l, khi bn c ni l ng ta nhn lun. Hm sau Soemon
nhn c gi qu ca Daizen. l{ mt bnh hoa qu him, km vi bc th gii thch
rng }y l{ biu hin tnh tri k v vic Daizen |nh gi| cao bc tranh ca Soemon. ng ta
vit thm rng chnh Sen no Rikyu t tay l{m ra bnh hoa, trn cn lu th bt ca Thin
hong Hydeyoshi. Daizen gi rng nu khng thch chi bnh hoa th c th tng n cho
mt mn Cha-no-yu, chng hn nh tay ph thng Sanemon, ngi tng khao kht s
hu chic bnh. Daizen vit tip rng, Sanemon ang s hu mt loi giy t cao cp n{o
m Soemon rt thch, Bit }u anh sp xp trao i c?.
Nhn thc h{nh ng t nh ca bn mnh, Soemon mang bnh hoa ti nh{ ph thng. ng
ny tht ln Ti ~ nghe danh n t l}u nhng nay l{ ln u ti nhn thy. }y l{ ca qu
him n mc khng bao gi cho mang ra khi cng!. Ni xong ng ta lin ngh trao i
vi t giy n v cn tng Soemon thm 300 ryo. Nhng v khng quan t}m n tin bc
nn Soemon ch nhn li t giy n.
Din gii
Kuriyama Daizen bit rng vic gip ngi khng bao gi n gin: Nu ta c nhng x mt
cch th thin th ngi nhn cm thy mnh nng gnh hm n. Vic ny c th gp cho
ngi thi n mt t quyn lc, nhng l{ loi quyn lc chng tn bi v n dy ln s ray rt
bt an v lc khng m thm. H{nh ng thi n gin tip v lch s s mnh gp mi
ln. Chnh v vy m Daizen xoay x bn tng mnh bc tranh, t ng mi c c s
tng li chic bnh. Cui cng c ba bn u cm thy hi lng theo cch ring ca mnh.
iu ct yu l{ Daizen ~ t bin mnh thnh bn chn mo, thnh dng c ly ht d ra
khi bp la. Hn ng phi t nhiu xt rut khi chia tay vi chic bnh him, nhng ngc
li ng c bc tranh qu, v quan trng hn na l sc mnh ca mt triu thn, hiu
theo ngha l{ ngi ang tm kim s ng h. Triu thn dng b{n tay trong gng gim
nh nhng c tn cng, ngy trang cc vt tho v{ l{m cho ng tc cu gip trng lch s
v sch gn hn. Gip ngi kh|c nhng cui cng triu thn gip chnh mnh. V d v
Daizen a ra m thc cho s gip qua li gia bn b v{ ng nghip: ng bao gi bt
ngi khc phi chu n. H~y tm ra c|ch t bin mnh thnh bn chn mo, gin tip g
bn ra khi m bng bong, ng h cm thy mang n mnh mt cch th thin.
Ta khng nn qu bc trc. H~y n rng nhn xem,
cy ngay thng b n, cn cy cong vo c cha li.
(Kautilya, trit gia n , th k III TCN)
CT TY CA NGUYN TC
Vi t c|ch l~nh o, c l bn cho rng s sing nng cn c v ra v lm vic ct lc hn
mi ngi ng ngha vi quyn lc. Nhng tht ra chng c tc dng ngc li l lm mi
ngi thy bn yu km. Ti sao hn li phi lm nhiu nh th? C l hn bt ti nn mi
phi lm nhiu mi ui kp. C l bn thuc v dng ngi khng bit y nhim nn phi
m tay vo mi th.
Ngi tht s quyn lc c v nh khng bao gi vt v hoc vi v{ng. Trong khi ngi
khc lm vic ti mn tay th h ung dung nhn nh. H bit tm ng ngi giao ng
vic, trong lc h tit kim nng lng v khng cho tay vo la. Cn bn, bn tng rng
khi chp nhn vic bn, dn thn vo nhng vic kh a, bn s chng t c sc mnh v
l{m ngi khc e s. Tht ra bn ch lm cho h thy bn xu xa v lm quyn. Ngi quyn
lc tht s lun gi tay sch. Quanh h ch c iu tt v ch nhng tuyn b ca h mi l
thnh tu vinh quang.
Tt nhin nhiu khi ta buc phi s dng sinh lc, hoc phi thc hin mt h{nh ng xu
xa nhng cn thit. Tuy nhin hy nh ng bao gi ngi khc thy ta l k ra tay. Hy
tm mt tay sai. Hy pht trin ngh thut pht hin, s dng v{ ng lc loi b nhng tay
sai y khi vai tr ca h ~ xong.
V{o m hm trc khi din ra trn thy chin quan trng, qu}n s Gia C|t Lng c
lnh trong vng ba ngy phi cung cp cho qu}n i 100.000 mi tn, nu khng s b ti
cht. Thay v c lm ra s tn , vn l vic khng th, Lng sai ngi ly c bc quanh
khong chc con thuyn. Vo x chiu, khi sng m t sng dy ln, ng ta mi cho
thuyn tin v pha doanh tri ch. S sa vo by ca qu}n s Gia C|t Lng lng danh,
ch khng dm xut qun ra chn |nh nhng chic thuyn m o trong sng m{ ch
dm t trn b bn tn xung nh ma. Thuyn Lng n cng gn th ma tn c{ng ln.
Ch sau vi gi, ngi ca Lng ung dung xui v tri, g tn ghim y hai bn mn
thuyn bc c, m 100.000 giao cho cp trn.
Gia C|t Lng khng bao gi t tay lm vic g m{ ngi khc c th lm thay ng ng
lun ngh ra nhng mu chc nh va k. im ct yu cho vic sng to ny l phi ngh
trc nhiu nc c, tng tng cch nh ngi khc lm thay cho ta.
Ta phi che y mc tiu, bao bc n trong mn b n, ging nh nhng chic thuyn ma
ca Lng trong sng. Khi i th khng bit r ta mun g, h s phn ng theo cch m
v lu v di khng c li cho h. Tht ra h ~ tr thnh bn chn mo cho ta.
Cch d dng v hiu qu s dng tay sai thng khi l cy thng tin vo hn sau
hn lan ta sang mc tiu ban u ca ta. Thng tin gi hoc thng tin c c{i t l dng
c hng mnh, c bit l{ khi c lan truyn bi k bp m khng ai ng ti.
Sau ht s c nhng trng hp ta ch ng bin mnh th{nh tay sai t c sc mnh
cui cng. l{ mu k ca mt triu thn hon ho. Biu tng }y l{ Sir Walter
Raleigh, ngi tng lt o khoc ca mnh ln t bn N ho{ng Elizabeth bc qua m
khng lm gi{y. ng ra lm dng c bo v s ph hay ng nghip khng b nguy
him hoc phin phc, bn c s knh n v{ trc sau g cng mang li lc n cho bn.
V hy nh: Nu c th bc h{nh ng ca mnh trong lp v lch s v ho hoa thay v ph
trng v{ cng knh, phn thng ca bn s cng ln lao hn na.
Hnh nh:
Ci ch}n mo. N c mng d{i v, n mm mi v c ming m. H~y dng ch}n mo

gp nhng vt t bp la, co k th, vn chut trc khi h s|t. i khi bn s
l{m mo au, nhng thng khi n chng h nhn bit.
kin chuyn gia:
Ci g tt lnh d chu th dnh cho mnh, ci g xu xa kh chu th ngi khc. Thc hin
chiu th nht th bn c u |i, cn chiu th hai bn lm lch hng c . Nhng vn
quan trng thng phi c khen thng v trng pht. H~y iu tt pht xut t mnh
v{ iu xu t k khc.
(Baltasar Gracin , 1601-1658)
NGHCH O
C hai chiu thc chn mo v d t thn phi c s dng mt cch cn thn v t nh.
Chng nh nhng mn khi che giy vic ta nhng tay vo nhng vic bn, v vy khi no
mn khi ny tan v b ta bt qu tang l k git dy th mi ngi nhn }u }u cng thy
du n ca ta, v ta s b ln u nhng ti li khng dnh d|ng g n mnh. Khi b l ty
ri th mi vic s bng ln ngoi tm kim sot.
Nm 1572, ho{ng hu Php l Catherine de Mdici }m mu loi tr Gaspard de Coligny,
mt c hi qu}n Ph|p v{ l~nh o phe Huguenot Tin lnh. ng ny rt thn vi con trai
hong hu l Charles IX nn hong hu s dn d vua con b nh hng. V vy b nh mt
thnh vin gia tc Guise, mt trong nhng phe hong gia hng mnh nht nc Php m st
Coligny.
Tuy nhin hong hu cn mt k hoch b mt khc: Lm sao cho phe Huguenot tin rng
chnh dng h Guise ~ ra tay |m s|t Coligny, t h s tm phng tr th. Vi mt n,
hong hu hy vng dit c c hai phe. Nhng chng may k hoch i oong. S|t th
khng git c m ch lm Coligny b thng. ng ta nghi ng hong hu ch mu v ny
v bo cho vua bit. Cui cng v m st ht ny v nhng tnh tit lin quan ~ dy ln mt
chui s kin, lm ny sinh cuc ni chin m mu gia hai phe Cng gio v Tin lnh, m
cao im l cuc t{n s|t m th|nh Bartholomew khin h{ng ng{n ngi Tin lnh b st
hi.
V vy bn hy cn thn khi nh s dng bn chn mo v con d t thn trong trn mc
no c hu qu ln: Nhiu chuyn ti t c th xy ra. Tt hn nhng tr nn c dng
vo nhng vic c quy m hp hn, ni m{ li lm hoc nhng toan tnh sai lch s khng
gy ra hu qu thm khc.
Cui cng, c nhiu trng hp ta khng nn che y s dnh lu hoc trch nhim ca
mnh, m phi ng ra nhn li. Nu ang nm quyn lc v hon ton lm ch quyn lc
y, thnh thong ta cng nn ng vai k n nn: Ra v khn thit, ta xin ngi yu hn
mnh tha li. l{ th on ca v vua lm b hy sinh v li ch nh}n d}n. Tng t nh th,

i khi bn cng nn th vai k trng pht lm cho cp di run s. Thay v tay mo, ta
dng chnh bn tay hng mnh ca mnh trong mt ng t|c e da. Chiu ny nn s dng
mt cch d sn. Dng qu nhiu th s hi s bin th{nh ganh ght, c nguy c dy ln s
chng i quyt lit, n ng{y n{o s h b ta. Vy hy hc cho quen thi dng tay sai
nh vy an to{n hn.
NGUYN TC 27
THAO TNG NHU CU V NIM TIN

Con ngi c nhu cu khn thit phi tin v{o iu g . Bn hy tr th{nh t}m im ca
nhu cu y bng c|ch ging cao mt i ngha, mt nim tin mi h tun theo. Hy ni
vi h bng nhng li m h nhng y ha hn, nhn mnh s nhit tm thay v l tr v
t duy r{nh mch. Hy to cho mn ca bn nhng nghi thc mi h thc hnh, yu
cu h phi hy sinh v bn. Tn dng s thiu vng mt tn gio c t chc v mt i
ngha, h thng nim tin mi do bn ra s mang n cho bn quyn lc v song.
KHOA LANG BM, HAY L[ NM BC TO RA MT GIO PHI
Khi i tm nhng phng ph|p kh d mang n cho mnh quyn lc hng mnh nht
nhng ch cn n lc t i nht, bn s nhn thy rng vic to ra mt c|i g na n| nh
gio phi vi mt |m mn s l{ phng ph|p hiu qu nht. C c ng o mn
s m rng nhiu kh nng la o: |m mn y khng ch tn sng bn, h cn bo v
bn chng li k th v s t nguyn gnh vc cng vic r qun ngi kh|c i theo gi|o
phi mi ra rng. Loi quyn lc ny s nng bn ln mt tng cao mi: Bn s khng cn
cn u tranh hoc dng th on cng c ch ca mnh. Bn ang c tn sng, v
nhng mn tin rng bn khng th lm sai.
C th bn ngh vic to ra |m mn nh vy tht qu| kh nh di ni, nhng trn thc
t iu rt d. Con ngi chng ta ai cng khao kh|t in cung phi tin v{o iu g ,
bt c iu g. V vy chng ta rt nh d: n gin l ta khng th chu ng c khong
thi gian nghi ng ko di, hoc khong trng khi khng c g tin c. Ch cn phe phy
trc mt ta mt chnh ngha mi, mt thn dc, phng ph|p l{m gi{u mi, hoc khuynh
hng cng ngh hay phong tro ngh thut mi l ta s nhy ln p mi ngay. Hy nhn
li lch s: Nhng bin nin v khuynh hng mi, gio phi mi thu phc c ng o
ngi theo, nhng bin nin y c th cht y mt th vin. Sau vi th k, vi thp nin,
v{i nm, v{i th|ng, nhng khuynh hng y c th s trng kh d hm, song vo lc mi ra
i chng hp dn lm sao, phi phm v thn thnh lm sao.
Lun x i tm c|i g tin, chng ta ~ sn xut ra cc thnh thn v nim tin t con
s khng. ng b ph ngun nh d y: Hy t bin mnh th{nh i tng c ngng
vng. Hy khin mi ngi to nn mt s tn th quanh ta.
Nhng tay lang bm cc th k XVI v{ XVII u l bc thy v vic to ra sng bi, gio
phi. Lc y h ang sng trong thi k chuyn tip: khoa hc ang thng th, cn tn gio
bun nh vng trng khuyt. Dn chng c nhu cu tp hp di l c mt i ngha hoc
nim tin mi. Bn lang bm bt u bng vic bn rao nhng l thn dc tr b bnh. i t
th trn ny sang lng mc khc, thot tin h ch tng nhm nh, m~i cho n khi tnh
c h pht hin ra s tht v bn cht con ngi: Quy t c c{ng ng qun chng th
cng d bp.
Tay lang bm s ng trn mt bc g cao, ri d}n chng bu quanh. Trong |m ng, mi
ngi s c khuynh hng tun theo cm xc ch khng lng nghe l tr. Nu tay lang bm
ni chuyn ring vi tng ngi th h s thy hn bun ci, nhng gia |m ng, h b
mc trong ci by tm trng tp th l{ say m chm ch. H s khng c c ly cn thit
ng vc. Mi khim khuyt trong tng ca tay lang bm u b nhit tnh ca |m
ng che ph. Nim say m v{ hng h|i qut qua |m ng nh mt trn dch v{ |m ng
s phn ng hung bo vi ngi no dm gieo ht ging nghi ng. Ch ng nghin cu
ng lc y sut hng chc nm kinh nghim v{ ng thi p dng linh hot theo tnh
hung, gii lang bm ~ ho{n chnh khoa thu ht v gi ch}n |m ng, bin |m ng
th{nh mn v{ mn thnh gio phi.
Vi chng ta, nhng ci mnh ca gii lang bm xa kia c v c l s, nhng gia chng ta
ngy nay vn y dy hng lang bm, h vn dng nhng ci mnh m t tin h tng
hon chnh cch nay nhiu th k, ch kh|c l{ i tn thn dc v hin i ha dng v ca
gio phi h ch ra. Nhng lang bm nh th c mt u khp c|c lnh vc kinh doanh,
thi trang, chnh tr, ngh thut. C th l nhiu ngi trong s h tuy theo truyn thng
lang bm nhng khng bit v lch s lang bm; song v phn bn, bn c th thng thng
hn, h thng hn. Bn ch cn theo nm bc sau }y to ra s tn sng.
Bc 1: Ni nng m h v{ n gin. Mun to nn s tn sng trc tin bn phi thu ht
ch . Mun vy bn khng nn lm bng h{nh ng, v h{nh ng d thy v d gii o|n,
nhng phi bng li ni, vn m h v tr tr. Nhng li ni, bi ging, phng vn u tin
ca bn phi c hai yu t: Mt mt ha hn s thay i ln lao, mt khc phi hon ton
m h. S phi hp ny s dy ln loi mng m huyn hoc trong lng ngi nghe, t
h s t ng thit lp cc lin kt v thy iu h mun thy.
Mun cho li ni m h c hp dn, hy s dng nhng t ku to nhng ti ngha,
nhng t nng bng nh c la. Vi nhng iu n gin nht bn cng t tn nghe tht
ku, hy s dng cc con s, hy to ra nhiu tn mi cho nhng khi nim m h. Tt c
nhng th va k s to nn n tng v tri thc c bit, khin mi ngi tn sng bn v
s uyn thm. V vy hy c lm cho s tn sng c v mi toanh t ngi c th hiu
c. Nu c phi hp ng, nhng li ha hn m h, cc khi nim gi m m v
lng nhit thnh si ni s khuy ng tm hn mi ngi, v h s tp hp quanh bn.
Nu ni qu| m h th mi ngi kh tin. Nhng nu ni r th cng nguy him hn. Chng
hn nu bn gii thch r nhng li lc m mi ngi c c khi theo gio phi ca bn th
sau ny bn buc phi gi li ha y.
Li ku gi ca bn cng phi n gin. Vn ca hu ht mi ngi u c cn nguyn
phc tp: Nhng triu chng thn kinh thm su, cc yu t x hi an kt nhau, nhng ci
r xa xi trong qu kh rt kh ln ra. t ngi n{o kin nhn ngi li nghin cu tng

chi tit nh th, h mun bit c mt gii ph|p n gin cho bi ton ca h. Kh nng ra
gii php y s mang n quyn lc ln lao v mt |m mn . Thay v dng nhng din
gii ca cuc sng hm nay, bn hy dng li cc gii ph|p s khai ca t tin ta, dng li
nhng bi thuc gia truyn, nhng thn phng tr b bnh.
Bc 2: t nhng cm nhn ca gi|c quan cao hn l tr. Mt khi thin h ~ bt u t hi
quanh bn, s xut hin hai mi nguy: s bun chn v hoi nghi. Nu bun chn, thin h
s i ch khc; cn hoi nghi th to cho h mt c ly suy ngh s|ng sut v nhng g bn
rao ging, thi tan mt m{n sng m{ bn ~ d{y cng to dng, t lt trn nhng
tng ca ta. V vy ta phi gii su vi ngi bun chn v phng nga bn hoi nghi.
Ta hy dng nhng th thut ca sn khu to cho mnh vng ho quang rc r, lm la
mt mn bng hiu ng th gi|c, cho h c no con mt. Th thut ny khng ch
lm cho h khng nhn thy s l bch ca c|c tng, nhng l hng trong h thng nim
tin ca ta, m n cn thu ht thm nhiu s ch , hp dn thm nhiu mn . Hy mi gi
tt c cc gic quan: S dng nhang khi huyn o, m nhc du dng, nhng hnh nh
hoc mu sc thch hp m hoc h. Thm ch ta c th a mt t vi tr no, chng hn
nh s dng vi thit b cng ngh mi lm cho gio phi c m khoa hc min l ta
lm sao cho mi ngi ng c c hi t duy ng n. Hy s dng vn ha hng xa
phong tc k th, nghi thc l lng to ra hiu qu sn khu, lm cho nhng g tm
thng nht cng mang du n ca ng phi thng.
Bc 3: Vay mn t cc tn gio c t chc cu trc ha gio phi ca mnh. |m mn
ng{y c{ng ng o nn ta phi thit lp t chc hn hoi. Tm ra cch cho mi ngi hn
hoan v an lc. T lu, cc tn gio c t chc ~ trao quyn lc cho mt s ngi, v mn
khng c php cht vn v quyn lc ny. Ngy nay cc tn gio y vn tip tc
truyn thng nh vy trong thi i c xem l th tc ca chng ta. V mc d bn thn
tn gi|o ~ t nhiu nht nht, song nhng hnh thc y vn vang vng quyn nng. Nhng
tn gi|o c th c khai th|c m~i m~i. H~y ra nghi thc cho |m mn ; t chc h
theo h thng tn ti, xp loi h theo phm trt o hnh v ban tng h nhng chc danh
sc mi tn gio; yu cu h phi hy sinh chng t lng thnh, nh vy ta mi v vt cho
y kt st v t quyn lc tng cao. nhn mnh bn cht gn nh l{ tn gi|o ca tp
th do ta to ra, ta h~y ni nng v{ h{nh ng nh ng tin tri. Ni cho cng th ta }u phi
l{ nh{ c ti, ta l thy t, l nh hin trit, l guru, l shaman, l bt c t no c kh nng
che y quyn lc thc s ca ta trong m{n sng tn gi|o.
Bc 4: Ngy trang ngun thu nhp. Tp th ca ta ln mnh v ta ~ cu trc n ging nh
nh th. Kt st ca ta bt u y nhng tin hin cng ca c|c . Nhng ta ng bao
gi t ra kht tin v cn n quyn lc ca ng tin. Chnh vo lc ny ta nn ngy trang
ngun thu nhp.
C|c mn mun tin rng khi theo ta, h s c mi th tt lnh t trn tri ri xung.
Bng cch sng trong s xa hoa, ta tr nn bng chng sng ng rng h thng nim tin do
ta xng l c gi tr thc tin. ng bao gi mn bit rng s giu sang ca ta n
t ni tin ca h, ngc li hy din cho h tin rng ta ph qu l nh vic thc hnh cc
phng ph|p ca gi|o ph|i. Mn s rm rp bt chc tng c ch ca ta vi hy vng l
h s c nh ta, v{ lng nhit thnh s che mt khin h khng pht hin ra bn cht la
bp ca ta.
Bc 5: Thit lp mt ng lc ta-chng-li-chng. Nhm gio phi ca ta gi ang n nn
lm ra, ta nh nam ch}m ht st. Tuy nhin nu ta khng cn thn th nhm s b tnh ,
thi gian v s bun chn s lm suy gim lc ht ca nhm. gi cht keo o{n kt gia
c|c mn , ta h~y l{m iu m bt k tn gio hoc h thng nim tin n{o cng l{m: To ra
mt ng lc ta-chng-li-chng.
Trc tin, l{m cho mn tin rng h thuc v mt tp th c bit, o{n kt hng v
nhng mc tiu chung. Ri cng c s o{n kt y, ta hy to ra nim v mt k th
qu quyt ang rp tm hm hi gio ch. V lun c k ngo{i o mun ph ri ta, nn lc
y nu c bt k ngi no mun lt ty tnh cht bp bm ca h thng nim tin ca ta, th
ta tha h ch mt t tn hn l s gi ca qu d.
Nu cha c k th, hy to ra k th. Nu c c mt mc tiu nhm n, c|c mn
ca ta s sit cht h{ng ng v{ o{n kt li. H c i ngha ca ta tin v bn ngoi o
tiu dit.
TUN TH NGUYN TC
Borri thy thnh hin
V{o nm 1653 c ch{ng trai 27 tui vng Milan tn l Francesco Giuseppe Borri tuyn b
l mnh va thy thnh hin. Anh ta i khp th trn loan truyn l thin thn Michael va
hin ra v bo rng mnh c chn lm capitano generale cho qu}n i ca Gio hong
mi, i qun s tin chim v mang li sc sng mi cho th gii ny. Thin thn cn cho
bit l gi }y Borri c c kh nng nhn thu lng ngi, v mnh sp tm ra vin | ha
vng, mt vt lu nay bit bao ngi i tm nhng cha thy. Nhng bn b ngi quen no
nghe c Borri ging gii vin nh va k, v chng kin c s thay i ca anh ta, h
u rt n tng. Trc nay c i sa { c bc ru ch trai g|i, nhng gi }y anh ta t
b tt c, lao mnh vo nghin cu thut gi kim, v nu ni chuyn l ch ni v thn thng
v b php.
S thay i sao t ngt nh php mu, v nhng li Borri tht ra nghe sao nng bng nn
nhiu ngi theo anh ta. Nhng khng may l{ ban thanh tra d gio ca Gio hi Italia cng
bt u nn Borri phi lang thang khp chu u, bo vi mi ngi rng Ai theo ch}n
ta s c ban thng hoan lc. i n }u anh ta cng thu phc c . Phng
ph|p Borri kh| n gin: Anh ta thut li ci vin nh mnh nhn thy, vi mm mui ngy
cng thm vo nhiu hn. Ngo{i ra Bori cn biu din mn nhn su vo tm hn nhng ai
tin tng. Gi v xut thn, anh ta nhn trng trng vo mt ngi i din v bo l{ ~
nhn thy linh hn h, cho bit h chim nghim n }u v{ tim nng nn th|nh. Nu
ngi ny c tim nng ha hn, Borri s cho h gia nhp gi|o ph|i v{ tt nhin l mt
vinh d.
Tt c c|c mn u phi gi c kh ngho, mi tin bc ca ci u phi giao np cho
s ph Borri. Nhng h cng khng my quan ngi bi v anh ta ~ ha sm tm ra vin |
ho| v{ng, c ngha l{ tt c mi ngi u mun c bao nhiu v{ng cng c.
Vi thu nhp ng{y c{ng tng, Borri bt u thay i li sng, m mnh trong nhung la xa
hoa, ngy cng thu thm nhiu mn v cng giu sang gp bi. Tm ting Borri vang tn
bn phng, mc d anh ta cha l{m c iu g c th. Nhng ngi mi ti chng kin
cnh gi{u sang th n li rng anh ta ~ tm c vin | ha v{ng, ch khng bit rng
nhng nhung gm y xut pht t tin ti ca |m mn c. Gi|o hi tip tc sn ui
Borri v anh ta ch |p li bng th|i im lng y tn qu, iu l{m cho mn cng thm
knh trng v say m.
n ngy kia Borri m ht tin bc v{ kim cng (anh ta tuyn b mnh c kh nng h{n
gn vt nt trong kim cng bng thn lc tr tu) ca mn ri b trn khi Amsterdam.
Cui cng th ban thanh tra d gi|o cng bt c anh ta v sut hai mi nm cn li Borri
phi ngi x lim ti Rome. Nhng cho n ngy cui cng vn c ngi tin vo quyn lc
thn b ca anh ta, v{ trong o{n kh|ch ving cn c c hong hu Christina ca Thy in.
Nhng ngi gi{u c cng cp tin bc anh ta tip tc truy tm hn | ha v{ng.
Din gii
Trc khi thnh lp gi|o ph|i, hnh nh Borri v tnh v phi mt khm ph sinh t. Qu
mt mi vi cuc i trc tng, anh ta quyt t b n tm hiu ma thut, vn l mi ham
thch tht s. Tuy nhin c l anh ta l mi ln ru rao rng chnh thn linh ~ khuyn
bo mnh thay i li sng th hnh nh thin h mun nghe thm. Nhn thc c quyn
lc m mnh c kh nng th c bng iu thn b, Borri li thm mm mui bng ba ci
vic thy n thy kia. Thin {ng c{ng kh tin, nhng i hi hy sinh cng cao th chuyn k
ca anh ta cng hp dn.
Ta nn nh l mi ngi khng quan t}m n s tht trong nhng g ang chuyn bin. H
khng mun nghe rng nhng chuyn bin y bt ngun t cng sc hoc t iu g tm
thng nh l{ v bun chn, v nn lng, hoc kit sc v tu luyn. H khao kh|t c nghe
nhng g lng mn hoc thuc th gii bn kia. Hy chiu lng h. Hy ni v thn b, v
nhng mu sc siu nhin v ta s c ngi theo. Hy thch nghi theo nhu cu ca thin h:
ng cu th phi phn |nh ao c ca mn . V ta lun nh l phi nhm tht cao. o
nh cng to ln v to bo th ch nhm cng c hiu qu.
B|c s ni Michael Schppach
Vo gia thp nin 1700, gii a la mt ch}u ]u n i v chuyn mt b|c s nng thn
ngi Thy S tn l{ Michael Schppach thng thc hnh mt dng y khoa khc: ng ta
dng sc mnh ca thin nhin cha tr tht ngon mc nh php l. Chng bao lu sau
nhng ngi kh gi t khp chu lc, cho d bnh nng hay nh u x v ngi lng
Langnau trn ni Alpes, ni Schppach sng v lm vic. L bc sut vng ni quanh co,
h chng kin nhng cnh quan hng v nht ch}u ]u. Khi n c Langnau, h cm thy
trong ngi ~ c thay i v{ ang trn { thuyn gim.
c mi ngi gi l{ b|c s ni, Schppach l{m ch mt tim thuc ty trong th trn.
Tim thuc lun l mt cnh tng l lng: hng hng lp lp c d}n n t nhiu nc
ng ngi cht cng cn phng nh, vi nhng k treo tng y nhng chai l nhiu mu
dc tho. Trong khi hu ht c|c b|c s thi u k nhng phng thuc hi rnh c tn
vit bng ting Latinh kh hiu (m thi nay cng vy), th bit dc ca Schppach mang
tn nm na nh Du ca nim vui, T}m ca chic hoa nh b, hoc Chng li qu d,
v{ chng thm tho ngt du.
Bnh nh}n n Langnau phi kin nhn ch lu mi ti phin mnh, bi v hng ngy c
khong tm chc ty ph|i mang n nhiu l nc tiu ly mu t mi vng chu u.
Schppach bo l mnh c th nh bnh ch bng cch nhn mu nc tiu v{ c th m t
bnh tnh ca bn. Sau khi gii quyt xong ht nhng mu nc tiu y, nu cn trng c
mt pht th b|c s mi cho bnh nhn vo. Ri ng cng xem xt mu nc tiu, bo ngi
bnh rng ch cn chng ng cng bit c iu cn bit. Schppach ni ngi dn
nng thn c tri gic vi nhng vic nh th - hiu bit ca h n t mt cuc sng n
gin v thanh bch, khng nh cuc sng phc tp chn th thnh. Phn chn o|n bao gm
c vic bn bc vi bnh nhn v cch lm cho tm hn ha hp hn vi thin nhin.
Schppach ra nhiu hnh thc x l, hnh thc n{o cng kh|c xa vi y hc thng dng
thi by gi. Chng hn nh ng ta tin v{o liu php sc in. Nu c ngi hi liu php
ny c hp vi nim tin ca ng v{o nng lc thin nhin, ng s gii thch rng in l hin
tng t nhin, v{ n gin l ng ch phng theo sc mnh ca sm st.
Mt bnh nhn tin rng mnh b by con qu da. B|c s dng liu php sc in, v trong
khi thc hnh, ng cho bit mnh chng kin tng con qu bay ra khi thn xc bnh nhn.
Mt bnh nhn khc bo l{ mnh ~ nut chng mt xe rm lun c ngi cm li, v vy
hin anh rt au ngc. B|c s ni kin nhn lng nghe, ph ha thm rng ng cn nghe
thy ting roi qut nga trong bng anh ta. ng ha s cha khi, cho anh ta mt liu thuc
x v thuc an thn. Ra ngi ch bn ngoi tim thuc, anh ta ng qun v khi tnh dy lin
i t t. Cng lc mt chic xe ch rm chy ngang qua (Schppach ~ mn ngi iu
khin xe), v ting roi qut nga lm bnh nh}n tng l{ b|c s va gip mnh trc c
n.
Thanh danh b|c s ni tng dn theo nm th|ng. Ngay c nhng ngi ni ting - chng hn
nh vn h{o Goethe cng h{nh hng ti tn l{ng Langnau, v{ b|c s tr thnh trung tm
ca vic sng b|i thin nhin, m{ theo bt k c|i g thin nhin cng |ng c tn
th. Schppach ch to ra nhng hiu ng va tiu khin va lm cho bnh nhn ho
hng. C v gi|o s sau khi ving b|c s xong ~ vit Ngi th ng hoc ngi chung tng
nhm, ngi th chi b{i, i khi chi vi mt thiu n; ri mt bui ha nhc din ra, hoc
ba n tra hay n ti, hoc gii ngi ta biu din mn ba l nh. }u }u cng y s
thong dong t nhin, ha vi nim vui th ca gii thng lu, v{ cho d v b|c s khng
th cha c bnh n{o th t ra ng cng tr c bnh tng v chng hay ngt xu.
Din gii
Schppach bt u s nghip nh l{ mt b|c s thn l{ng bnh thng. i lc ng cng |p
dng vi bi thuc a phng m{ ng tng bit t thu nh v c v nh c vi kt qu,
ri t c|c tho dc v hnh thc tr liu t nhin tr thnh chuyn mn ca ng. V qu
tht hnh thc tr liu t nhin y ~ t|c ng s}u xa n tm l bnh nhn. Trong khi
nhng loi thuc thi l{m cho ngi ta va au va s th cch ca Schppach li nh
nhng v d chu hn. Kt qu l tm trng ngi bnh c ci thin, v{ chnh l{ mu
cht ca vic tr liu theo Schppach. Bnh nhn tin thy thuc n mc ch gip h
thuyn gim. Thay v mang nhng tng m ca h ra l{m tr ci, Schppach li s
dng chnh bnh tng ca h lm ra v l va thc hin c cuc tr liu ln lao.
Trng hp b|c s ni dy chng ta nhiu bi hc gi tr trong vic to ra mt |m mn .
Trc tin, ta phi tm c|ch nm bt tm mi ngi, lm cho lng tin ca h vo quyn
lc ca ta mnh tng tng th li lc. Nim tin s t ho{n th{nh c
nguyn, nhng ta phi kho sp xp nh th n{o h tin rng chnh ta, ch khng phi t
h ~ l{m nn s thay i. Ta phi tm ra loi nim tin, i ngha hoc tng l lng no
lm cho h tin tng am m v{ h s tng tng nt phn cn li, ri tn sng ta nh s
ph, nh ng tin tri, nh thn y, nh thin t{i, nh bt c nhng g ta mun.
Th hai, Schppach dy ta bi hc v quyn lc v tn ca nim tin vo thin nhin, vo
nhng g n gin. Tht ra thin nhin y nhng iu khng khip th d, c}y c, thin
tai, dch ha. Nim tin v{o c tnh cha lnh v xoa du ca thin nhin ch l mt truyn
thuyt nhn to, mt khuynh hng lng mn. Nhng ta c nhn danh thin nhin gom
thu quyn lc, c bit trong nhng thi bui phc tp v{ cng thng.
Tuy nhin bn nh x l kho lo li ku gi hoc nh}n danh . H~y to ra mt th sn
khu ca thin nhin m{ trong bn l{m o din, c c chn la nhng c im no
ph hp vi tnh lng mn ca tnh th. B|c s ni ~ ng vai n{y tht hon ho, tn dng
s khn ngoan lu lnh ca ngi a phng. Thay v bin mnh lm mt vi thin nhin,
ng nho nn thin nhin thnh mt th nh l{ gi|o ph|i, mt cu trc nhn to. Mun c
c hiu ng t nhin bn phi tn cng sc lm sao cho thin nhin tht kch tnh v
mang mu lc th. Nu khng chng ai thm . C thin nhin cng phi bit tin b, bit
theo thi.
T tnh Mesmer
V{o nm 1788 khi ~ 55 tui, b|c s Franz Mesmer ang ng ng~ t ng. ng l nh
tin phong trong vic nghin cu t lc ng vt - nim tin rng ng vt c vt liu t tnh,
v nu bit c|ch t|c ng thch hp, b|c s s tr liu nh thn nhng ti Vienna ni ng
sinh sng, cc l thuyt ca ng b gii y hc bu riu. Mesmer cho bit mnh ~ th{nh cng
trong mt s trng hp x l nhng ph n b co git. Thnh tu m ng t ho nht l
phc hi th gic cho mt c g|i m. Nhng mt b|c s kh|c kh|m li v tuyn b c gi vn
cn m, iu m c nhn nhn. Mesmer tuyn b rng c|c i th c tnh vu co ng bng
cch li ko c gi v phe h. Tuyn b ny ch lm ng l bch thm m thi. R rng l tm
l dn Vienna khng thch hp vi cc l thuyt ca ng, do ng quyt di n Paris
lm li t u.
Mesmer thu mt cn h v trang tr tht ph hp. Hu ht ca s u gn knh m to
ra v huyn b thing ling, v nhng tm gng quanh tng tng thm hiu ng thi
min. V b|c s mi mi ngi, nht l nhng ai b chng u su h~y n phng mch xem
ng chng minh sc mnh ca t tnh ng vt. Khng lu sau mi tng lp dn Paris
(nhng hu ht l ph n) n phng mch ca Mesmer tr tin vo xem php l m ng
~ ha hn.
Bn trong, mi thm hoa cam ha ln vi nhang khi hng xa c thi ra t nhng l
kh thy. Ting {n harp du dng v{ ging ru m ca mt n ca s t mt phng gn
vang ln. Gia phng l mt chu nc to m Mesmer cho bit ~ c t ha, trong c
nhiu thanh kim loi th ra. Kh|ch c mi ngi quanh chu, t mt u thanh kim loi
vo ch n{o au trn ngi, trong khi tt c u nm ly tay nhau thnh mt vng khp kn
t lc di chuyn t ngi n{y sang ngi kh|c. i khi h cn c ni vi nhau bng
d}y. Sau Mesmer ra khi phng, nhng ch cho c|c ph t| p trai v lc lng m
nhiu chu nc t ha vo ri ln |m ng, ch{ x|t cht lng thn k ln ngi h,
xoa bp cho thm v{o da, a h tin n mt trng thi gn nh l{ xut thn. Ch sau vi
pht, cc ph n gn nh b m cung: Mt v{i ngi bt khc, k khc li va tht va bt
tc, ng kia c ngi ci ln lanh lnh. Khi cn m sng ln n nh cao, Mesmer tr
vo phng trong b o la thu hoa vng, tay cm thanh kim loi t tnh. ng i quanh kh
t thanh roi y ln tng ngi gip h n nh tr li. Nhiu ph n sau sn sng
cng nhn quyn lc l lng ca tia nhn Mesmer m h tin l c kh nng khuy ng hoc
bnh n nhng cht lu t tnh trong ngi h.
Ch v{i th|ng sau khi n Paris, Mesmer ~ tr th{nh cn st ca kinh thnh. Trong s
nhng ngi ng h ng c c ng kim ho{ng hu Marie Antoinette ca vua Louis XVI.
Cng nh ti Vienna, tp th cc chc sc y hc Paris ln |n Mesmer, nhng ng khng h
hn g. C|c v bnh nhn ca ng u l nhng ngi tr sp.
Mesmer m rng cc l thuyt ca mnh, cho rng t lc c th lm cho ton th nhn loi
hi ha, mt nim c rt nhiu ngi t|n thng trong thi k Cch mng Php. S tn
sng ch thuyt Mesmer tng ln gn thnh mt gio phi v lan rng khp nc Php.
Ti nhiu th trn, nhng Cng ng ha hp mc ln th nghim t tnh. Nhng cng
ng ny v sau rt ni ting v c khuynh hng qu phng tng, nhiu khi chuyn cc
bui hp mt thnh mt cuc truy hoan tp th.
Vo lc Mesmer ni ting nht, mt y ban ti Php cng b bn bo co kt qu ca nhiu
nm th nghim l thuyt t tnh ng vt: Cc hiu ng t tnh i vi th xc bt ngun
t vic t k m th v cung lon tp th. Bo co ny da vo nhiu chng c v th
nghim khoa hc nghim chnh nn lm Mesmer sp tim. ng phi lui v n. Tuy nhin
ch v{i nm sau nhiu ngi bt chc ng hnh ngh, v mt ln na gi|o ph|p Mesmer
(gi c hiu l thut thi min) li lan trn, v s mn ng o hn bao gi ht.
Din gii
S nghip ca Mesmer c th c chia th{nh hai giai on. Khi cn Vienna, ng tin
tng tht s vo cc l thuyt ca mnh v lm mi vic chng minh. Nhng s phn
i v d bu ca ng nghip khin ng i qua chin lc kh|c. ng sang Paris ni khng
ai bit mnh, v cc l thuyt li i ca ng c t sng mi. Ri Mesmer tn dng tnh
ngi Php hay ham m kch ngh v nhng mn biu din, ng bin phng mch ca mnh
thnh mt th gii k diu y nhng m thanh mu sc v mi v t m. im |ng ni l{
t nay tr i ng ch ng dng t tnh ln c nhm ngi. S ng thch hp hn cho t|c
ng ca t tnh, nim tin ngi ny s l}y lan sang ngi kh|c, |p o c nhn no cn
cht nghi ng.
V vy t t th mt tn ca thuyt t tnh, Mesmer chuyn sang vai tr lang bm, s
dng mi m|nh khe gi|o khoa m hoc ngi xem. Mnh to bo nht l thao tng
nhng dc vng sc si ang b nn. c tnh truyn thng ca nhm l tm kim s ha
hp nn h d nhn nhn s tnh thc chung. Np di bng mt s nghip, mt chnh
ngha ha hp, nhng dc vng b dn nn y c thy lang khai th|c v{ thao tng t
li.
l{ b{i hc m Mesmer dy ta: Khuynh hng hay nghi, khong cch gip ta tnh t|o
suy xt, tt c nhng th n{y u b qut sch khi ta gia nhp nhm. S m cng v mi
trng truyn lan ca nhm s |p o c nhn no cn ng vc. l{ loi quyn lc m ta
s c khi to ra mt s tn sng. Ngo{i ra khi t|c ng ti bn nng gii tnh ca thin h, ta
lm h tng rng nhng cm xc kch ng l{ do quyn lc huyn b ca ta. Ta c
quyn lc v bin khi bit hng nhng kht khao thm kn ca thin h n mt hnh thc
ha hp lang ch y lc th.
Ta cng ng qun rng cc gio phi hng mnh nht u pha trn tn gio vi khoa hc.
Hy chp ly xu hng cng ngh mi nht ang c mt, ri pha vo mt t chnh ngha,
trn thm vi git lng tin thn b, ta s c mt hnh thc cha lnh mi. Ci gio phi h
ln ca ta s c ngi khc din gii rng ri, h s gn cho ta nhiu loi quyn lc m ta
s ngc nhin l{ v cha bao gi ngh ti.
Hnh nh:
Thi nam chm. Mt lc v hnh ko nhng vt khc vo nam chm, chng b nam chm t
ha, ri chng li thu ht nhng vt khc, t lc ca c khi lun tng ln. Nhng ch cn
ly thi nam ch}m ban u i l{ c khi r ra. Ta hy tr thnh thi nam chm l lc v
hnh thu ht tr tng tng ca mi ngi v lin kt h li. Khi h ~ tp hp quanh ta
ri th kh c sc mnh no ko h ra c.
kin chuyn gia:
Lang bm th{nh tu c quyn lc ln ca mnh n gin bng cch m ra mt kh nng
cho mi ngi tin vo nhng g m h ~ mun tin Nhng ngi c tin th khng th gi
khong cch, h bu quanh k to php l, h bc vo vng ho quang ca hn, t ng np
mnh cho o tng nh by gia sc vi th|i rt trang trng.
(Grete de Francesco)
NGHCH O
Mt l do to ra mn l v mt nhm d b bp hn l{ mt c nhn, v nhm s truyn
ngc li cho ta quyn lc ~ c tng cng. Tuy nhin quyn lc n{y i km vi mi
nguy: Mt khi m{ nhm ~ nhn thu c tim ta, ta s phi i mt vi khng ch mt c
nhn gin d m c mt |m ng phn n sn sng x xc ta vi nhit tnh tn ty ngang
bng vi hi h theo ta. Bn lang bm lun i mt vi nguy n{y v{ lun trong t th sn
sng cun gi khi h thy nhng k c tin ~ v l ra rng m cao n ho{n t|n ho{n to{n
khng tc dng, cn ba th gi|o iu u lo tot. H chm chn th h tr gi bng mng
sng. Li dng |m ng tc l ta a vi la, v vy lun phi cnh gic mi tia la nghi
ng, hoc bt k k th no c kh nng vn dng |m ng chng li ta. Khi thao tng xc
cm ca |m ng, ta phi bit c|ch thch nghi, nhanh chng r{ ng tn s ca mi tm
trng v{ mong c ca nhm. Ta phi nm r tnh hnh, mun s dng do th|m cng c,
nhng nh l{ khn gi lun phi sn sng.
V vy c l ta nn lm vic vi tng ngi mt. Cch ly h khi mi trng quen thuc
cng c cng hiu qu nh vic a h vo nhm lc h s d b m th v h da hn.
Hy chn ng k kh, v nu l hn c pht hin mu ca ta th ta cng d tho|t hn l{
vi |m ng.
NGUYN TC 28
PHI XUT CHIU THT TO BO

Nu khng bit r chiu hng s vic, tt hn bn khng nn th. Nhng nghi ng v do
d s nh hng n h{nh ng ca bn. Nht nht s l nguy him, chng th xut chiu
tht to bo. Bt c li no l phm phi trong lc to bo s c d dng sa cha bng
mc to bo cao hn. Ngi n{o cng th|n phc k to bo, khng ai tn vinh k nht nht.
TO BO V DO D: SO SNH TM L
S to bo v do d dy ln nhng phn ng tm l rt kh|c nhau ni i tng: S do d
dng nn nhiu chng ngi trn ng i ca ta, cn to bo li qut sch chng. Mt khi
hiu iu ny ri, ta s thy ct yu l mnh phi khc phc tnh nht nht bm sinh v thc
hin ngh thut ca s to bo. Di }y l{ nhng im tm l ni bt nht ca s to bo
v nht nht.
Li ni di cng to bo cng hiu qu. Chng ta ai cng c im yu, v n lc ca ta khng
bao gi hon ho. Nhng nu to bo ra tay, ta s che giu c nhc im. Cc bc thy
la o bit rng li ni di cng to bo th cng thuyt phc. Cu chuyn c{ng tr tr|o th
mi ngi cng tin. Khi chun b la o hoc sp bc vo cuc thng lng, ta hy nhn
s}u hn d kin. H~y i cho c mt trng v{ ta s ngc nhin ti sao c c qu d
dng.
S t bao vy con mi chn ch. Gic quan th su ca con ngi c th pht hin s yu
ui ca k khc. Nu trong ln u tin gp g m{ ta ~ t mun tha thun hoc thoi
lui, ta s m ci cho con s t trong lng ngay c nhng ngi khng h kht mu. Mi th
u ty vo tri gic y, v mt khi b pht hin l{ ngi d bc lui, l{ ngi mun mc c
v d ci u, ta s b x mi mt c|ch khng thng tic.
S to bo gi|ng n s hi, s hi to ra uy quyn. ng tc to bo gip ta trng ln lao
v mnh m hn thc t. Nu ng t|c xy ra t ngt v{ nhanh chng nh rn m, i
th cn s hn na. c nh vy, xem nh ta thit lp mt tin l: mi ln ng , k th
s lm vo th th, lo u v chiu tip theo ca ta.
i khng ht ng, lm khng ht lng l t {o m. Nu ra tay m{ khng c nim tin
trn vn, ta ~ t dng chng ngi trn ng ca mnh. Khi gp vn , ta s lng tng,
tng c nhiu la chn nhng tht ra th khng, t to thm nhiu vn na. Nhc
thy th sn, ch th rng hong s }m u chy ngay vo by sp.
Do d to k h, to bo bt kn chng. Khi phi mt thi gian suy ngh n o, ta ~ to ra
k h, to c hi cho thin h suy ngh. Cho d ng minh ca ta c nhit huyt cch my
th s nht nht ca ta cng l}y sang h, lm h lng tng. Ri s nghi ng s bung ra t
mi pha. S to bo s bt kn nhng khe h y. Thao tc nhanh v hnh ng quyt lit
khng cha cho k khc thi gian nghi ng v e ngi. Khi chinh phc, h do d l ta cht v
lc ~ b nn nhn pht hin .
S to bo gip ta ni bt gia |m cu. S to bo gip s hin din ca ta thm phn c
th, bin ta to ln hn thc t. K nht nht chm mt trong nn giy d|n tng, cn ngi
to bo th thu ht s ch , v{ iu g thu ht ch th thu ht quyn lc. Chng ta khng
th ri mt khi k gan d - ta lun ngng xem h{nh ng to bo tip theo s l g.
TUN TH NGUYN TC
Monsieur Lustig
V{o nm 1925, nm trong s nhng i gia thnh cng nht trong ngnh thu mua ph liu
Php bng c mi d cuc hp chnh thc nhng ht sc b mt vi ng ph mt
tng cc thuc B Bu in. Cuc hp c t chc ti Hotel Crillon, lc l{ kh|ch sn
sp nht Paris. Khi c|c i gia ti, ch th}n ng tng cc trng, Monsieur Lustig, tip n
h ti mt dy phng sang trng tng cht.
Cc doanh gia khng bit ch ca cuc hp v tt c u thc mc. Sau tun ru khai v,
tng gi|m c gii thch: Tha c|c v, iu ti sp ni l vn khn cp, i hi b mt
tuyt i. Chnh ph sp phi tho d nguyn ngn th|p Eiffel. C|c i gia sng s ngi im
lng nghe tng gi|m c ni tip rng, nh thng tin b|o ch, hin ngn thp ht sc cn
c i tu. Nhng v hin nay nc Ph|p ang trong giai on khng hong ti chnh nn
chnh ph khng th b ra tin triu trng tu. Nhiu c d}n Paris coi bo th|p n{y nh
c|i gai }m v{o mt v t hoan h nu chnh ph dp qu|ch n i. Tha c|c v, Lustig
kt lun, Chnh ph mi cc v a ra gi| thu hp dn nht cho th|p Eiffel.
Tng gi|m c pht cho cc doanh gia nhiu h s y s liu, ch yu l khi lng st
thp ca thp. H trn trn mt khi tnh nhm s tin kim c t ng ph liu y. Sau
Lustig mi h ra chic t sang trng ang ch sn ch h ra chn thp. Mang vo mt
ph hiu chnh thc, ng ta dn h tham quan mt vng khu vc, va i va k chuyn tiu
l}m. n lc kiu t, ng cm n v{ nhc h nh gi h s d thu n khch sn trong
vng bn ngy.
Thi gian sau, i gia P. nhn c th thng b|o mnh l{ ngi trng thu, v{ bo m
v mua bn, ng phi n khch sn trong vng hai ngy, cm theo tm ngn phiu hn
250.000 franc (tng ng 1.000.000 USD hin nay) - mt phn t gi| b|n. iu kin l
khi giao ngn phiu, ng s nhn c ti liu chng nhn quyn s hu thp Eiffel.
Monsieur P. rt phn khch, bi l lch s s ghi nhn ng l{ ngi ~ mua v{ th|o d ci ct
mc kh a . Nhng khi cm ngn phiu n khch sn, ng li bt u nghi ng v ton
b chuyn ny. Ti sao li gp g trong khch sn thay v tr s Nh{ nc? Ti sao mnh
cha nghe tm hi g ca cc vin chc chnh ph kh|c? Hay }y ch l c la? Trc khi
Lustig ang b{n bc cc chi tit tho d, doanh nhn do d v tnh chuyn rt lui.
Nhng t nhin ng nhn ra l ngi tng cc trng va i ging. Thay v ni v ngn

thp, ng ta li than phin v ng lng khng sng, v vic b{ x~ ao c c ci o lng
th, no l cng vic nng nhc nhng thu nhp khng bao nhiu. ng P. cht hiu ra rng
ngi tng cc trng ang mun c hi l. Thay v tc ti, ng ny ng nh hn c
ngi. Gi th ng ~ chc n rng nhn vt Lustig l tht, v nhng quan chc Ph|p trc
}y ng tng lin h, ngi n{o cng i t bi trn. Ly li c lng tin, P. nht cho ngi
tng cc trng vi v, ri trao ngi t ngn phiu. Ngi Lustig giao cho P. ton b h s
th|p Eiffel, trong c mt giy chng nhn mua bn trng tht n tng. P. ri khch sn
vi nhng hnh nh vng son v tin ti v danh vng sp thu v.
Tuy nhin vi ngy sau trong khi ch hi |p ca chnh ph, ng ta thc rng c iu g
khng n. Ch v{i c in thoi sau ~ khng nh l chng c tng cc trng no tn l
Lustig c, v{ cng khng c k hoch tho d Eiffel: ng va b bp mt hn 250.000 franc!
ng P. khng bao gi n cnh st khai bo. ng bit thanh danh mnh s ra sao nu mi
ngi n i rng mnh l nan nhn ca mt trong nhng c la ngon mc nht lch s.
Ngoi s nhc nh~ ni cng cng, cn l vic t st v mt kinh doanh.
>
Din gii
Nu tay i bp B| tc Victor Lustig th rao bn Khi hon mn, mt chic cu trn sng
Sein, mt tng bn thn ca Balzac c l s khng ai tin ng m b mc la. Nhng th|p
Eiffel th to ln qu, khng l n{o ngi ta li trng tro la bp bng cch rao bn n? Kh
nng n{y thp n ni su thng sau c la k trn, Lustig tr li Paris rao bn mt ln
na thp Eiffel cho mt tay bun ph liu khc vi mt gi| cao hn - s tin ng{y nay
tng ng 1.500.000 USD!
Mt ngi ta b la mt khi quy m qu ln. Ci to ln s l{m ngi ta phn tm v s hi,
ci to ln n hin nhin n mc chng ta khng th tng tng c ai mang ra la bp.
Vy bn hy t trang b bng s to ln v to bo - m rng c la ca bn cho ht c, ri
li vt qua c . Nu cm thy g nh d kia c nghi ng, bn h~y l{m nh Lustig ~ l{m:
Thay v nhng b, thay v gim gi, ng ta li tng gi|, bng cch yu cu v{ c hi l.
Khi ta tha thng xng ln th i phng s lui mt bc, xem nh ta ~ loi tr c tc
ng n mn ca s tha hip v him nghi.
Ivan Bo cha
Trong gi pht l}m chung v{o nm 1533, Vasily III, Thng cng vng Moscow ng thi l
ngi tr v mt nc Nga bn thng nht ~ tuyn b a con trai ba tui l Ivan IV lm
ngi k v. V ng l{ Helena c ch nh nhip chnh cho n khi Ivan trng thnh v
c kh nng tr v. Gii qu tc - bn boyar - mng thm trong bng: T nhiu nm nay, c|c
cng tc vng Moscow lun ra sc m rng lnh th sang l~nh a ca boyar. Vi ci cht
ca Vasily, vi a con mi ba tui v mt thiu ph nhip chnh, bn boyar s c c chim

ot s hu ca cc v cng tc, ginh quyn l~nh o t nc v lm nhc hong gia.
Sau 5 nm nhip chnh, bng dng Helena ln ng ra cht v c dc ca gia tc Shuisky,
bng boyar |ng s nht. K tip, bn ny ginh chnh quyn v giam lng Ivan trong cung
in.
V{ nh th nm ln t|m tui, Ivan nh mt bng ma tht thu, r|ch ri, i kh|t ngay
trong cung in ca mnh, thng khi phi trnh mt bn Shuisky, nu khng s phi n
n. Thnh thong chng li truy cho ra Ivan, bt nh vua tr con mc long bo, cm
trng v ngi ln ngai vng - mt dng ch giu chng ci nho k vng lm vua ca
Ivan. Sau chng li sut ui Ivan i ch kh|c chi. Tt c nhng ai c quan h vi Ivan
u b ngc ~i tng t, k c c Tng gim mc.
Ivan phi lin tc ngm ng nut cay nh th. Bn boyar xem nh k hoch mnh ~ th{nh
cng: Ivan ~ tr thnh mt thng kh khip m v{ ngoan ngo~n. n giai on ny th
chng c th yn tm v b mc m khng cn theo di. Nhng v{o m 29 th|ng 12 nm
1543, khi c 13 tui, Ivan mi vng tn Andrei Shuisky n phng mnh tham
vn. Khi bc vo phng, Shuisky kinh ngc nhn thy qun ng l}m ng kn. Tr thng
vo mt Shuisky, Ivan ra lnh bt giam, sau h{nh quyt hn ri qung th}y cho |m ch
sn trong ci. Nhng ng{y sau , tt c nhng ai c lin quan mt thit vi Shuisky u b
bt. Khng kp tr tay v s to bo thn tc, rt c cc boyar gi }y sng trong s khip
m cht ngi i vi ch{ng trai , m{ sau n{y c mnh danh l Ivan Bo cha. Ivan
~ tr hoch v ch i sut 5 nm thc hin tit mc to bo v thn tc, bo m
quyn lc n nh trong sut nhiu thp nin tip theo.
Din gii
Th gii n{y y dy cc boyar - nhng ngi ght b ta, e s tham vng ca ta v{ kh kh
m ly c|i vng quc ang teo dn ca h. Ta mun thit lp quyn uy v nhn c s
knh trng, nhng khi va cm thy iu th chng lp tc ngn cn bc tin ca ta. Khi
gp trng hp tng t, Ivan gi tng, khng t ra gin d, khng tit l tham vng. Khi
thi c n, Ivan ra n nhanh nh chp v bn Shuisky khng kp phn ng.
Vi bn boyar, nu thng lng tc l ta to thi c cho chng. Chng s bin s tha
thun th{nh b{n p tin cng ta. Ta phi ra tay nhanh chng v to bo, khng bn bc
hoc cnh bo g c, nh th mi dp tan nhng b{n p y m thit lp uy quyn. Ta lm
nhng ai tng h nghi v khinh mit ta phi git mnh hong s, ng thi chim c
nim tin ca s ng lun ngng m v tn vinh k to bo.
Tay bim to bo
Nm 1514, ch{ng trai Pietro Aretino 22 tui l k gip vic hn mn cho mt gia nh La M~
giu c. Anh c tham vng tr thnh cy bt sc so, cho c th gii bit n tn mnh,
nhng l{m sao m{ mt tn hu v danh li c th thnh tu nhng c m y?
Cng nm , Gi|o ho{ng Leo X c B {o Nha gi tng nhiu mn qu qu bu, m ni
bt nht l mt con voi, con u tin c nhn thy k t thi ch. Gio hong rt thch
con voi v lm mi chuyn sn sc n tht chu |o. Nhng d vy, thi gian sau voi
Hanno vn bnh nng v cht.
Ch vi ngy sau c bi vit c lu truyn khp La M khin mi ngi ci au bng.
Vi ta c nguyn cui cng v di chc ca voi Hanno, s|ch c on: Ti li cho
ngi tha k l Hng y Santa Croce cp u gi ng c th bt chc ti qu li
cho Hng y Santi Quatro c|c quai h{m ng d b nhai nut tt c tin ng gp li
cho Hng y Medici i tai, gip ng nghe ht nhng chuyn ca ngi kh|c... V ni ting
ho sc, Hng y Grassi c voi truyn li cho b phn tng ng v to qu kh trn thn
th.
Bi vit c tip tc nh th v khng cha nhng gng mt b no La M, ngay c Gio
hong. Mi ngi u b bim bng chnh c|i thi h tt xu ca h. Bn c}u th cui bi
vit gin tip cho bit tc gi l Aretino xu mm xu ming.
Din gii
Ch vi mt bi ch trch, Aretino, mt tn hu v l con mt ng th ng gi{y ~ ni ting
ngay. Tt c mi ngi La M~ u x i tm hiu xem ai l{ ngi to bo . Ngay c
Gi|o ho{ng cng cm thy bun ci v s dm lm y nn sai ngi tm cho ra chng trai
v cui cng cng cho anh ta mt cng vic trong ta thnh. Sau ny mi ngi gi Aretino
l{ Tai ha ca c|c ng ho{ng, v{ ngi bt chua ngoa ca anh ta lm nhiu ng ln phi e
d v ngn ngm, t vua nc Ph|p n ho{ng Habsburg.
Chin lc ca Aretino tht n gin: Khi qu nh b v{ v danh nh David trc kia, ta
hy tn cng i th c Goliath. Mc tiu c{ng to th ta c{ng c ch . C tn cng cng
to bo th ta cng ni bt khi |m ng v{ c{ng c ngng m. X hi n{y y nhng
k d|m ngh nhng li khng dm lm. Bn hy ni ln nhng g cng chng ngh - biu l
nhng cm xc c s chia lun l mt sc mnh. Hy tm ra mc tiu to ln nht ri bung
cho hn mt pht n mnh bo. Th gii s thch th vi cnh ny v hoan h k yu th chnh l bn y.
CT TY CA NGUYN TC
Hu ht chng ta u nht nht. Ta t ra d thng trnh nhng cng thng v{ xung t.
C th ta mun chuyn to bo nhng t khi d|m ra tay. Ta s hu qu, s kin thin h,
s th|i th ch s dy ln nu ta d|m bc ra khi ch ng thng l ca mnh.
Mc d che giu s nht nht sau bc bnh phong l n nang ngi kh|c, l{ khng ng
chm h, nhng thc t li khc ta ch quan t}m n bn thn, lo u cho chnh mnh, e d
nhng g ngi kh|c ngh. Ngc li s to bo li hng ra ngoi v lm cho ch th cm
thy d chu hn, v mc t gic v dn nn thp hn.
iu ny d thy lnh vc chinh phc. K tn gi gii nht lun l{ ngi mt dy nht. S
to bo ca Casanova khng phi l vic ng ta dm xp v bt k ph n no, khng phi
l nhng li l liu lnh lung lc n{ng. l{ kh nng d}ng np mnh hon ton cho
ngi p v lm nng tin rng ng ta s lm mi th trn i ny v nng, thm ch hy sinh
c tnh mng. Ngi ph n c la chn y bit rng ng ta khng giu nng bt c iu
g, v{ iu ny r rng l gi tr hn nhng li ca ngi. Trong qu trnh chinh phc, khng
bao gi Casanova l cht do d hoc h nghi, n gin bi v ng khng c nhng xc
cm y.
Chng ta thch th khi c ngi khc ve vn mt phn l v ta cm thy trn ngp, khng
cn l{ mnh v{ qun i nhng ho{i nghi thng nht. Nu k chinh phc do d trong chc
l|t th xem nh s m hoc tan mt, v ta ~ thc c nhng g ang din ra, thc c
ch tm chinh phc ca hn. S to bo hng s ch ra pha khc v gi cho o tng
lun sng ng. S to bo khng bao gi lm cho ta b lng cng hoc lng tng. V vy ta
ngng m ngi to bo, lun mun gn ngi y, bi v v t tin ca h lan sang ta v
li ko ta ra khi th gii suy ngh hng ni.
t ai to bo bm sinh. Ngay c Napolon cng phi tp thi quen ra chin trng, m ng ta
bit rng l{ vn sng cht. nhng ni hi hp lch s, ng thng vng v v e d,
nhng sau ng tp vt qua nhng im yu y tr nn to bo mi lc mi ni, v
ng ~ nhn ra sc mnh ln lao ca s to bo, vn lm cho mt ngi tr nn ln lao
hn. Chng ta cng thy iu tng t xy ra ni Ivan T{n bo: Mt a b hin l{nh t
nhin tr thnh cng thiu nin mnh m v quyn uy, n gin ch nh dm ch thng
ngn tay v ra chiu to bo.
Bn phi thc hnh v pht trin tnh to bo. Bn s thng xuyn dng n. Ch tt nht
bt u l{ lnh vc t nh ca vic thng lng, c bit l khi no bn c mi ra gi
trc. Bit bao ln ta t h thp khi a ra yu cu qu nh b. Khi ngh triu nh T}y
Ban Nha ti tr cho chuyn hi h{nh n chu M, Christopher Columbus a ra yu cu
ngng cung l{ c phong chc i c trng dng. Triu nh chp thun. Ci gi
ng a ra l{ c|i gi| ng nhn c ng i hi mi ngi phi knh trng mnh th ng
c knh trng. Henry Kissinger cng bit rng khi thng lng, nhng yu cu to bo
s c li hn l{ bt u bng nhng nhng b tng phn hy vng gp c phe bn kia
na ng. H~y t gi tht cao, v ri nh B| tc Lustig ~ l{m, ta li nng gi cao
thm na.
Bn hiu nh th ny: Nu tnh to bo khng bm sinh th s nht nh|t cng khng. l{
thi quen mc phi, hnh thnh t c mong n trnh s i u. Nu l ~ b nht nht
bm r th bn hy nh bt r n i. Vic bn s hu qu ca vic lm to bo th khng cn

xng vi thc t, v tht ra hu qu ca s nht nht cn ti t hn na. Gi tr ca bn b
h thp v bn to ra mt ci vng lun qun t nghi ng sinh tai ha. Hy nh: Nhng vn
gy ra bi mt h{nh ng to bo rt d c ngy trang, thm ch sa cha c bng
h{nh ng to bo hn na.
Hnh nh:
H v th. Bc tin ca h khng c k h - ng tc ca n qu l l{ng, h{m rng n qu|
nhanh v khe. Con th s lm mi th tho|t nguy, nhng trong khi vi vng rt lui
b chy, n li ri tm v{o ming h.
kin chuyn gia:
Ti tin chc rng h mnh lit th hay hn l cn trng, bi v thn may mn l mt ph n,
v nu mun lm ch nng, nht thit bn phi chinh phc bng sc mnh. V ta c th ni
rng nng s ci u trc ngi to bo hn l{ nhng k rt r. V v th, ging nh mt
ph n, nng lun l bn ca tui tr, bi v tui tr t cn trng, kh th hn v{ l{m ch
nng to bo hn.
NGHCH O
Ta khng nn ly tnh to bo lm ch da cho tt c mi chin lc. To bo l mt v kh
chin thut, phi dng ng thi im. Ta phi suy ngha v{ tr tnh trc, n pht cht
mi xut chiu to bo ginh thng li. Ni cch khc, v to bo l mt phn ng phi
rn luyn mi c, nn ta phi tp lm ch v s dng n ty . Trn i ny nu ch dng
mi tnh to bo, ta c th suy yu v mt mng. Ta s gp ri ro mt lng qu nhiu ngi,
iu m nhng k khng lm ch c s to bo ca mnh ~ chng minh. V d nh Lola
Montez: Nh to bo n{ng ~ chinh phc c vua Bavaria v{ t nh vinh quang. Nhng
v khng lm ch c tnh nt y nn s to bo cng l{m n{ng rt {i. Ch cn to bo
thm cht na th ~ th{nh t{n |c, thm ch in r. Ivan Bo cha cng b cng s phn:
Khi sc mnh ca s to bo a ng n thnh cng th ng li sa ly v{o , n mc s
to bo y ~ tr thnh mt m hnh ca tn nhn v bo dm sut mt i. Ivan ~ khng
cn kh nng nhn bit khi no nn to bo khi no khng.
S nht nht khng c ch trong lnh vc quyn lc. Tuy nhin s c li khi thnh thong ta
lm b nht nht. Tt nhin vo nhng thi im th khng cn l{ tnh nht nh|t na m
l th v kh tn cng: Ta ang |nh la ngi khc bng mn trnh din e thn, vi mc
ch sau xut chiu v b~o hn.
NGUYN TC 29
TR LIU TNG LAI: VCH K HOCHNHT QUN N TN

CNG
Mc ch l{ tt c. Hy lp k hoch cho n cng ch, nghi nhn mi hu qu, chng ngi
v may ri kh d |nh cng sc ca mnh v{ l{m ngi khc vinh quang. Hy ln k
hoch cho n cng, bn s khng b cc tnh hung ln t v bn s bit khi no nn dng.
Hy nh nhng dn li cho c may v{ gp phn nh hng tng lai bng cch tin liu
tht xa.
VI PHM NGUYN TC
Nm 1510 mt chic thuyn khi hnh t o Hispaniola (hin nay l Haiti v Cng ha
Dominica) n Venezuela, vi nhim v gii cu mt thuc a ca T}y Ban Nha ang b
vy hm. Thuyn ra khi c vi hi l, ngi ta thy mt k i lu chui ra t t ng thc
phm. l{ Vasco Nez de Balboa, mt qu tc Ty Ban Nha tng n Th gii Mi tm
v{ng nhng sau ~ st nghip n lt u v ln trn cc ch n bng cch trn trong t.
Balboa b vng m nh t khi Columbus tr v Ty Ban Nha vi nhng chuyn k v mt
vng quc mang tn El Dorado cha bao gi c khm ph. Balboa l mt trong nhng
ngi u tin ln ng tm x s vng y vi quyt tm rng mnh s l{ ngi u tin
pht hin. By gi khi khng cn b ch n rt ui, s khng c g ngn cn ng c.
Ri thay ch tu Francisco Fernndez de Enciso, mt lut gia giu c li ni trn li nh khi
bit tin k i lu v nn ra lnh thy th tri Balboa b ln hn o u tin bt gp. Tuy
nhin khi cha kp tm ra hi o no th Enciso nhn c tin bo ci thuc a cn phi
gii cu kia gi ~ c s t|n. }y l{ c hi bt ng cho Balboa. ng ta k cho thy th
o{n nghe v nhng chuyn du h{nh trc n Panama v v nhng g mnh nghe thy
v thin ng v{ng. |m thy th phn khch, thuyt phc Enciso tha mng cho Balboa v
thit lp mt thuc a ti Panama, t tn l{ Darien.
Thng c u tin ca Darien l{ Enciso, nhng Balboa khng phi l k cho ngi khc
cp sng kin. ng ta r tai cc thy th v{ sau h ni thng l{ ~ bu Balboa lm thng
c. S b st hi, Enciso tr v Ty Ban Nha. Vi thng sau, mt i biu ca vng triu
Ty Ban Nha n trnh th b nhim mnh chnh thc lm thng c mi, nhng ng b
thuc a t chi. Trn ng tr v Ty Ban Nha ng b cht ui. Mc d ci cht ny l
do tai nn, nhng lut l Ty Ban Nha thi by gi cho rng chnh Balboa ~ s|t hi quan
thng c son quyn.
Trc }y, tnh kho|c l|c tng cu Balboa c nhiu b{n thua nhng gi }y mi hy vng
vinh hoa ph qu xem nh bin. Gi d c may mn tm c El Dorado v mun tuyn
b quyn s hu th ng cng phi c s chp thun ca vua Ty Ban Nha m{ t th
mt k ngoi vng php lut nh Balboa s khng bao gi nhn c. Ch cn mt gii php
duy nht. Cc th d}n da Panama ~ k cho ng nghe v mt i dng mnh mng
b bn kia eo t Trung M, v nu hng v pha nam theo b bin pha t}y eo t , ng
s n mt vng t y vng m th dn gi mt c|i tn g ging ging nh Biru.
Balboa quyt nh mnh s du hnh xuyn qua nhng rng rm y bt trc ca Panama v
tr th{nh ngi ch}u ]u u tin vc chn xung i dng mi y. T ng s tin n
El Dorado. Nu nhn danh vua Ty Ban Nha m thc hin vic ny, ng s nhn c lng
bit n vnh vin ca nh vua cng vi lnh n x - vi iu kin l phi ra tay trc khi
chnh quyn T}y Ban Nha n bt ng.
V vy v{o nm 1513, Balboa khi hnh vi 190 binh lnh. Mi na cuc h{nh trnh bng
qua eo t (khong 90 dm), o{n ch cn 60 lnh, phn cn li ~ b mng v c|c iu kin
khc nghit cn trng ht mu, nhng trn ma nh th|c, st rt rng. Cui cng, t mt
nh ni cao, Balboa tr th{nh ngi ]u ch}u u tin tri mt nhn Th|i Bnh Dng.
Nhng ng{y sau , ng pht c Castile v tuyn b vng bin, t lin v hi o thuc v
hong gia Ty Ban Nha.
Khi th d}n n tng ng nhiu vng bc | qu, Balboa hi xut x th h ch v hng
Nam, vng t d}n Inca. Nhng lc v ch cn st v{i binh s nn Balboa quyt nh tr
li Darien, gi ngc ng chu bu v T}y Ban Nha t thin ch, ngh cp trn chi vin
mt o qun ln nhm gip ng chinh phc El Dorado.
Khi nhng tin ny truyn v ti Ty Ban Nha, tn ti phm c tr thnh anh hng v pht
chc c b nhim lm thng c vng t mi. Tuy nhin trc khi tin ti c Ty
Ban Nha th nh{ vua ~ sai Pedrarias xut mt o{n thuyn i bt Balboa v x, sau nm
quyn khu thuc a. n khi ti Panama, Pedrarias mi nhn c lnh ha tc ca vua
tha ti cho Balboa v c hai cng chia s quyn thng c.
V phn mnh Balboa cng khng thoi mi. ng ch m c v{ng v{ ch ao c n c El
Dorado. ng tng sut mt mng my ln trong khi theo ui mc tiu ny v s khng th
chp nhn chia s vinh hoa ph qu vi g mi ti. Balboa cng c tin rng Pedrarias l
ngi ganh t v rt kh chu vi tnh hung pht sinh. Mt ln na, Balboa chn gii php
dn u o{n qu}n ng o, mang theo vt liu v{ ngh ng t{u, x rng ra bin. ng
ni vi Pedrarias rng mt khi n b Th|i Bnh Dng, ng s thnh lp i hi thuyn
tin chim lnh th Inca. Pedrarias chp thun k hoch ny, c l on l n s khng th
thnh cng.
H{ng trm ngi ~ b mng trong chuyn bng rng ln th hai, nhng cy g mang theo
ng thuyn u mc v thi tit. Nh thng l, Balboa khng my may nn ch v khi
n bn kia eo t, ng cho binh s n cy lm thuyn. Tuy nhin s ngi cn li qu t v
bnh yu, khng th tin h{nh x}m lc, v vy mt ln na Balboa phi quay v Darien.
Pedrarias mi Balboa ra ngoi doanh tri bn bc mt k hoch mi, vi s hin din

ca Francisco Pizarro, ngi bn c tng ng hnh vi Balboa ln u tin bng qua eo
t. Tuy nhin ln ny Balboa sp by v Pizarro dn theo h{ng trm lnh bt Balboa giao
cho Pedrarias x trm v ti phn nghch. V{i nm sau , Pizarro dn qu}n n Peru v
mi k cng ca Balboa ri vo qun lng.
Din gii
Hu ht mi ngi u hnh x bng tri tim ch khng bng khi c. K hoch ca h m
h v khi gp tnh hung, h phi ng bin. Nhng ng bin ch gip bn chng chi cho
n khi gp t khng hong tip theo. ng bin khng th no thay th c vic tr b
trc nhiu bc v vch ra k hoch cho n tn cng.
Tuy c m c vinh hoa ph qu nhng Balboa ln k hoch rt m h. Do nhng
cng trng to bo ca ng, vic pht hin Th|i Bnh Dng u b qun lng, bi v ng
phm phi li lm ln nht trong th gii quyn lc: Ch i na ng, ca cho ngi
khc vo chim mt. Mt ngi quyn lc thc s s nhn xa trng rng, thy c i th
ang mun ginh phn, nhng con kn kn sp lao xung khi nghe c ting v{ng. L ra
Balboa nn gi kn thng tin v lnh th Inca cho n khi x}m lc Peru. Ch nh vy th ti
sn v tnh mng ng mi bo ton. Khi Pedrarias va n ni, nu l{ ngi quyn lc v
sng sut, l ra Balboa ~ th tiu hoc bt giam hn, s dng o qun ca hn tin
chim Peru. Ch nh vy th ti sn v tnh mng ng mi bo ton. Khi Pedrarias va n
ni, nu l{ ngi quyn lc v sng sut, l ra Balboa ~ th tiu hoc bt giam hn, s
dng o qun ca hn tin chim Peru. Nhng Balboa nh g{ mc tc, ch bit phn
ng theo cm xc ch khng c t duy s|ng to.
C c c m ln nht th gii m lm g nu ngi khc cum mt mi li lc v
vinh quang? Bn ng b lc hng vi mt c vng m h v b ng - hy tr liu cho
n mc ch sau cng.
TUN TH NGUYN TC
Nm 1863, th tng Ph l Otto von Bismarck st sao theo di bn c quyn lc u chu.
Cc k th chnh l Anh, Php v o. Bn thn Ph l mt trong nhng nc thnh vin ca
lin minh c. L thnh vin chi phi lin minh, nc o xoay x nhng thnh vin khc
lun chia r v trong th yu chu ci u. Bismarck tin rng nc Ph phi l{m iu g
ln lao hn l{ tn hu cho nc o.
Sau }y l{ nhng nc c ca Bismarck. Trc tin ng gy chin vi nc an Mch nh
b thu hi nhng vng t trc }y ca Ph l Schleswig-Holstein. Bit rng tin v mt
nc Ph c lp s lm Php v Anh quan ngi, Bismarck nu tn nc o trong cuc
chin u, tuyn b rng mnh thu hi Schleswig-Holstein v nc o. Vi thng sau khi
chin tranh ~ ng~ ng, ng i hi rng nhng vng t y phi thuc v Ph. Tt nhin
ngi o rt in tit, nhng h phi tha thun: Trc ht h ng thun cho Ph ly
Schleswig, v mt nm sau cng b|n lun Holstein cho Ph. Th gii bt u thy \o ang
yu th v Ph ang ln.
Nc c th hai ca Bismarck l{ nc c to bo nht: Nm 1866 ng thuyt phc vua
William rt lui khi khi lin minh c v{ nh th c ngha l{ l}m chin vi o. C hong
hu, c thi t cng c l~nh o nhng vng quc khc trong khi u phn i cuc chin
n{y. Nhng Bismarck vn ngoan cng dn thn, v cui cng qu}n i hng mnh ca Ph
|nh tan qu}n \o trong cuc chin rt tn bo c gi l{ Chin tranh by tun. Lc
vua v{ c|c tng lnh Ph mun tin v th Vienna, chim c ca o cng nhiu t
cng tt. Nhng Bismarck ngn cn h v t r khuynh hng ha bnh. Kt qu l ng k
c vi o mt hip c, theo Ph v{ c|c nh{ nc c kh|c c ton quyn t
quyt. Gi }y Bismarck ~ a Ph ln hng th lc thng tr c v{ ng u Hip
bang Bc c va c thnh lp.
Php v Anh bt u so snh Bismarck vi Attila g hung n v e s Bismarck c tham vng
i vi ton chu u. Mi khi ~ dn th}n v{o con ng chinh phc ri th s khng c g
ngn cn ng c na. V tt nhin ba nm sau , Bismarck g}y chin vi Php. Thot
tin ng ra v bng lng cho Ph|p thn tnh nc B, ri n pht cht ng li i . Vi
tr mo vn chut nh th, Bismarck khin ho{ng Napolon III ni in, ri Bismarck li
cn thc gic vua Ph chng li nc Ph|p. Nm 1870 khng ai ngc nhin khi chin tranh
n ra. Lin minh Bc c nhit tnh tham gia |nh Ph|p, v{ mt ln na b my qun s
hng mnh ca Ph v{ c|c ng minh |nh tan qu}n ch ch trong vi thng. Mc d
Bismarck khng d tnh chim bt k phn t no ca Php, song cui cng c|c tng lnh
thuyt phc ng a Alssace-Lorraine vo lin minh.
Gi }y khp ch}u ]u u e s nc tip theo ca con qui vt Ph. Qu ng nh vy, mt
nm sau Bismarck thnh lp ch c, m{ t}n ho{ng chnh l vua Ph. Nhng sau
xy ra vic l l Bismarck khng gy ra cuc chin no na c. V trong khi cc th lc u
chu ginh git t ai nhng chu lc kh|c thnh lp thuc a, ng nghim khc gii
hn vic nc c lp thuc a. ng khng cn c thm t ai cho ngi c, m ch cn
thm an ninh. Phn cn li ca cuc i, ng dnh cho vic gn gi ha bnh ti chu u v
ngn chn nhiu cuc chin. Mi ngi bo rng ng ~ thay i, nm th|ng ~ xoa du con
ngi n{y. Nhng h khng hiu thu s tht l{ ng ~ i n tn cng ca k hoch.
Din gii
Ti sao hu ht mi ngi u khng bit khi no nn dng cuc tn cng? Bi v h khng
c nim c th g v mc ch cui cng. Mi khi chin thng h li mun chin thng na.
Vic dng li - nhm n mc tiu ri bm theo mc tiu y hnh nh khng phi l tnh
cch ca con ngi. Nhng tht ra mi l ct yu duy tr quyn lc. Nhng ai i qu|
xa trong { chin thng s to ra phn ng trc sau g cng a n ch suy vong. Gii
php duy nht l tr b k hoch di lu. Hy thy trc tng lai tht r r{ng nh nhng v
thn trn non Olympus c kh nng nhn xuyn m}y v{ thy r on kt ca nhiu iu.
T khi khi u s nghip chnh tr, Bismarck ch c mt mc tiu duy nht: thnh lp mt
Nh{ nc c c lp do Ph ng u. ng ta khai chin vi an Mch khng chim
t m dy ln tinh thn dn tc Ph v s o{n kt quc gia. ng gy chin vi o ch
gi{nh c lp cho Ph (chnh v th m ng khng mun ln t ca o). V ng khi chin
vi Ph|p l{ quy t c|c vng quc c chng li k th chung, t chun b cho vic
hnh th{nh nc c thng nht.
Khi ~ t c mc ch, Bismarck dng li. ng khng men chin thng lm m m
u c, cng li hi ci thc gic ginh thm. Bismarck nm cng tht cht v mi khi
c|c tng lnh, vua quan hoc nhn dn Ph mun thy nhiu cuc chinh phc na, ng
cn h li. ng khng bt k iu g lm hng v p cng trnh ca mnh, chc chn
khng phi l mt cn m say gi to vn c kh nng thc y nhiu ngi quanh ng
vt qu mc tiu ban u m{ ng ~ d tr k lng.
Kinh nghim cho thy rng, h ai c kh nng tin liu
tht xa c|c s thc hin, th ngi c th
h{nh ng chp nhong khi thi c n.
(Hng y Richelieu, 1585 - 1642)
CT TY CA NGUYN TC
Theo v tr quan Hy Lp c i, cc v thn c kh nng bit trc tng lai. H bit ng
t k tc nhng g sp xy ra. Mt kh|c, lo{i ngi b xem l nn nhn ca s phn, kt
trong ci by thi gian v cm xc, khng th thy iu g pha sau nhng him nguy trc
mt. Nhng anh hng nh Odysseus vn c kh nng nhn xa hn hin ti tnh trc
nhiu bc, c v nh h thch thc s phn, gn nh l{ nhng v thn trong vic tin o|n
tng lai. S so s|nh n{y cho n nay vn c gi tr - trong s chng ta, ai c kh nng d
bo v kin nhn thc hin thnh cng k hoch ~ ra, ngi c quyn lc nh thn.
V hu ht mi ngi qu b kt trong thi gian nn khng th ln k hoch lu di, cho nn
kh nng pht l nhng mi nguy v khoi lc trc mt ng ngha vi quyn lc. l{
ci kh nng chin thng khuynh hng t nhin ca con ngi l phn ng vi tnh hung,
buc mnh phi li li tr liu nhng g to ln hn ang hnh th{nh pha sau iu ang
din ra trc mt. Nhiu ngi tng mnh nhn thy tng lai, rng mnh bit ln k
hoch v tr liu. Nhng tht ra h ch l{m theo iu mong mun, theo hnh nh v mt
tng lai m{ h mun phi nh th. K hoch h m h, da v{o tr tng tng hn l{
thc t. H tng mnh ~ t chc chu |o n tn cng, nhng tht ra h ch tp trung vo
mt loi kt thc c hu, t |nh la bng sc mnh ca m c.
Nm 415 TCN, c d}n th{nh ph Athens tn cng o Sicily v tin rng chin thng s mang
v ca ci, quyn lc v mt kt thc c hu cho Cuc chin Peloponnese ko d{i 16 nm.
H khng cn nhc ht nhng mi nguy khi tin hnh chin tranh x}m lc qu xa nh, h
khng ng rng ngi Sicily cng chng tr mnh lit hn khi mi vic din ra trn sn nh
h, h khng d tr trng hp tt c nhng k th khc ca Athens tha c n{y lin kt
chng li, h khng tng tng c cuc chin ny m ra qu nhiu mt trn, dn lc
lng h ra qu mng. Cuc vin chinh y l mt tai ha trm phn, dn n vic hy hoi
mt trong nhng nn vn minh v i nht trong lch s. ng c thc y ngi Athens
tham chin chnh l nhng cm xc ch khng phi t duy. H ch thy c may chin thng
ch khng thy nhng mi nguy l m t xa.
Hng y De Retz, mt ngi Php hi th k XVII tng t ho v nhng ci nhn thu |o v
nhng ca con ngi v nguyn nhn tht bi ch yu ca nhng y ~ ph}n tch
cu chuyn sau: Nm 1615 khi vua Louis XIV cn tr, mt s thnh phn ~ ni lon to
phn. t nhin nh vua v triu nh ri b Paris n c ng mt cung in bn ngoi
th . Trc , s c mt ca vua qu gn vi u n~o trung ng ca lc lng cch
mng ~ to rt nhiu kh khn cho h, v vy khi vua ri , h th pho nh nhm.
Nhng sau n{y h mi hiu ra mnh ~ sai lm, v khi ri khi Paris, triu nh d b xoay
s hn. Hng y De Retz nhn xt: Nguyn nh}n ph bin nht khin mi ngi phm li l
h qu s mi nguy trc mt, nhng khng s v nhng g xa hn.
Ta s tr|nh c bit bao li lm nu d liu nhng nguy him t xa. Ta s b ngay mt s
k hoch nu bit rng mnh ang tr|nh mt v da nh ch dm ln mt v da ln
hn. }y sc mnh khng xut pht t nhng g ta lm, m chnh t nhng g ta khng
lm - nhng h{nh ng ba bi v di dt m ta dn li c trc khi chng dn ta vo rc
ri. Hy ln k hoch chi tit trc khi h{nh ng. Liu iu c nhng hu qu khn
lng no? Liu ta c to thm nhng k th mi? Trong i, iu bt hnh ph bin hn l{
s may mn - ng nhng kt cc c hu ca tr tng tng lm bn lc hng.
Nhng cuc bu c ti Ph|p nm 1848 ch yu l s so k gia Louis Adolphe Thiers,
ngi ch trng trt t v{ tng Louis Eugne Cavaignac, k kch ng qun chng thuc
phe hu. Khi thc rng mnh b b ri kh| xa pha sau, Thiers cung cung tm phng
cu cha. ng n Louis Napolon, ch|u hai i ca cu hong, hin l mt thnh vin
m nht trong Ngh vin. G Napolon ny nhn c v kh kh, nhng ngc li ch vi ci
h ca ng ta thi cng c c trong mt t nc ang kh|t khao mt nm m
quyn lc. Thiers chn ng ta lm b nhn v d nh xong xui s y ng v vn. Phn
mt c thc hin ng k hoch, Louis Napolon thng m. Vn ch Thiers ~
khng tin liu mt s tht n gin: C|i g~ kh tht ra l mt g~ y tham vng. Ch
ba nm sau, Louis Napolon gii tn ngh vin, t xng ho{ng v tr v nc Php sut 18
nm lin tip trc s sng s ca Thiers v{ ng ng.
Mc tiu l tt c. l{ kt thc ca lot h{nh ng x|c nh xem ai c vinh quang, c
gi{u sang, c li lc. Bn phi vch mc tiu tht r rng v lun nh ngh n n. Bn
phi ngh c|ch xua ui by kn kn ang vn v chc ch b nho xung xi t|i cng trnh
ca bn. V phi tin liu nhng tnh hung kh d buc bn ng bin. Bismarck vt qua
him nguy l nh ng ~ ln k hoch n tn cng, gi vng hng i ~ nh xuyn qua

bo t, v{ khng k khc ginh mt vinh quang. Khi ~ t c k hoch ra, ng rt
lui vo v nh mt con ra. S t ch chnh l{ thn lc.
Khi ~ thy trc nhiu nc c v tnh ton mi chuyn n cng, bn s khng cn b
gic gi bi xc cm hoc toan tnh ng bin. Ci nhn xuyn sut v trong tro kia s gip
bn qung i nhng mi lo lng v h nghi vn l{ nguyn nh}n u tin khin nhiu ngi
tht bi. Bn thy r mc tin v khng chp nhn bt k s chch hng no.
Hnh nh:
Nhng v thn trn nh Olympus. T trn nhn xung xuyn my, h bit trc mi kt cc
ca nhng gic m v{ng dn n bi kch v tai ha. V h ci nho v con ngi khng th
nhn xa hn thi im hin ti, v con ngi t |nh la mnh.
kin chuyn gia:
Chng ta khng nn nh cng lau sy kia, khi mi nh ln th lao thng mt ng di,
nhng sau nh th ~ ht hi li sinh nhiu mu cng, chng t khng cn hi sc v
sinh lc ban u. Tt hn ta nn khi hnh nh nhng v t tn, d{nh hi cho cuc chm
tr|n, dnh sc t ph| hon thnh k hoch. Khi bt u, chng ta iu khin v lm
ch s vic. Nhng thng th khi ~ khi ng ri, chnh s vic li lo l|i v{ c{n lt
chng ta.
(Montaigne, 1533-1592)
NGHCH O
iu ~ tr thnh thng l vi cc chin lc gia l k hoch lun phi linh ng v c phn
tr b nhng phng |n thay th. iu ny chc chn ng. Nu bm cng nhc vo mt k
hoch, bn s khng th ng ph khi thi c lt lng. Khi ~ xem xt k lng mi kh nng
v chn xong mc tiu, bn phi xy dng c|c phng |n thay th, ng cho nhng l
trnh mi tin ti mc tiu.
Tuy nhin nu so snh gia vic bm qu cng vo k hoch hoc k hoch ha qu trn,
vi mt k hoch m h v{ khuynh hng ty c ng bin th hu ht chng ta s thit
nhiu hn khi ri v{o trng hp sau. V vy i tm mt nghch o cho nguyn tc ny l
khng c li, v chc chn s khng tt p g khi ta khng tin liu v ln k hoch n tn
cng. Nu kh nng s|ng sut v{ ngh xa, bn s hiu rng tng lai tht bt nh, v bn
nn sn sng thch nghi. Ch khi n{o ~ x|c nh mc ch r r{ng v{ tho xong k hoch
cn k ri, bn mi m ng ni quyn t do linh ng .
NGUYN TC 30
TRNH DIN PHONG THIUNG DUNG T TI

Bn phi h{nh ng mt cch t nhin v thoi mi. Mi vt v v{ cng lao c thnh
qu, cng nh tt c cc mnh khe khc, bn u phi che y. Khi h{nh ng, hy hnh
ng tht ung dung, nh th bn cn d sc lm tip. H~y tr|nh khuynh hng ph bin l
l{m cho ngi khc thy ta cc nhc h s t li vn . ng dy mnh cho ai c, nu
khng h s dng chnh m|nh chng li bn.
TUN TH NGUYN TC
Nghi thc ung tr ca Nht mang tn Chanoyu c t l}u i, nhng ch n th k XVI mi
t n nh cao tinh t, vi bc thy lng danh l Sen no Rikyu. D khng xut thn t gia
nh qu tc, nhng Rikyu thng tin tht cao trn nc thang danh vng, tr th{nh tr{ s
c a chung nht ca Nht ho{ng Hideyoshi, ng thi l c vn h{ng u v m thut,
thm ch c v chnh tr. B quyt thnh cng vi Rikyu l lm sao gi c v ung dung, che
y c n lc cng vic.
Ng{y kia, Rikyu v{ con trai n d bui tr{ o ti nh{ ngi quen. Ngo{i u ng, ngi
con nhn xt v ci cng rt p c dng v c knh l{m cho ngi nh{ ngi quen kia trng
tht hiu qunh. Cha khng ngh th, Rikyu |p, v nh c|i cng n{y c mang v t rt
xa, t mt ngi n trn ni n{o , v nh cng sc vn chuyn n ~ tiu tn kh nhiu
tin. Nu ch nh}n ~ tn nhiu cng sc cho mt ci cng, iu s c th hin trong
bui tr{ o - v qu nhin Rikyu ~ phi kiu t sm, khng th chu ng tt c nhng n
lc v mu m trong bui tr{ o.
m kh|c, trong khi ang dng tr{ ti nh bn, Rikyu thy bn bc ra ngo{i, gi lng n
soi trong m ti hi qu chanh trn cy. Rikyu cm thy th v v ch nhn cn t gia v
cho c|i mn ng ang chun b v hn nhin ra ngoi t h|i. Nhng khi ch nhn mi mn
bnh np Osaka vi vi lt chanh, Rikyu mi hiu ra rng ngi bn ~ tr tnh vic ny t
trc. Vy vic hi chanh khng cn l hn nhin na m ch ch nhn chng t s snh
iu ca mnh. ng ta ~ v tnh cho thy ng gng sc bit bao. ~ thy , Rikyu l php
t chi mn bnh, xin th li ri kiu t.
Ngy kia Nht hong cho bit s n ving Rikyu v d bui tr{ o. m trc khi ng
n, tuyt ri kh| nht. Rikyu nhanh tr ly my chic gi t ln tng phin | lt li i
dn t vn nh{ n tr tht. Ngay trc bnh minh, Rikyu thc dy v thy tuyt ~ thi
ri nn lm gi em ct. Khi va n ni, Nht hong ngc nhin v v p n s ca
quang cnh - nhng phin | li i kh r|o, ni bt gia nn tuyt dy v ghi nhn bn
th}n h{nh ng tn knh y, ch khng hi han g n cch lm.
Rikyu qua i li nh hng su rng i vi nghi thc tr{ o. Yorinobu, tng qun
vng Tokigawa l{ mn thun thnh nhng nghi thc y. Trong vn, ng dng mt lng
n | do mt ngh nhn bc thy to tc. Ngy kia khi lnh cha Sakai Tadakatsu gi n
ngm lng n, Yorinobu tr li rng ng ht sc hn hnh, sau sai gia nh}n chun b
mi th tht chnh t n tip kh|ch qu. Nhng nhng ngi l{m vn li khng am
hiu ngh thut Chanoyu nn ngh rng lng n | ~ c chm tr khng c cn
xng v nhng ca s trng qu hp. H nh mt th | trong vng c rng ra thm. Vi
ng{y trc khi Sakai n chi, Yorinobu i mt vng kim tra mi pht hin s tnh. ng
ni trn li nh, ch mun rt kim ra cht nh tn khn kip n{o d|m l{m h c|i lng n.
Tuy nhin sau khi ngui gin, ng nh li trc }y mnh mua chn mt cp v ci kia cn
trong vn nh{ trn o Kishu. Yorinobu b rt nhiu tin thu mt t{u sn c| voi v{
nhng tro phu c khi nht n o mang n v ch trong vng hai ng{y. o{n ngi lin
tc cho ngy cho m, v{ may mn c gi thun chiu nn hon thnh nhim v.
Yorinobu ht sc hi lng khi nhn ra rng c|i sau cn p hn c|i trc, v hai mi nm
nay nm yn trong bi tre, nh ph y ru v{ tng phn c knh. Ngay trong ngy hm
l~nh cha Sakai n chi v{ sng s trc v p ca chic lng n, v n cn p hn
l{ ng tng tng - ht sc hi ha vi thin nhin. May thay ng khng h bit Yorinobu
~ tn bao cng sc v n lc c c hiu ng tuyt vi ny.
Din gii
Sen no Rikyu quan nim rng iu g xy ra t ngt v t nhin, gn nh l{ ngu nhin th
mi l{ nh cao ca c|i p. C|i p ny xut hin khng b|o trc v v nh khng cn
n lc g c. Thin nhin to ra nhng hiu qu bng chnh nhng nh lut v quy trnh
ca mnh, trong khi con ngi th phi tn nhiu cng sc v tinh xo. V nu t r n lc
t hiu qu y, xem nh hiu qu b hoen . Ci cng c a n t qu| xa, ng tc
h|i chanh trng nh s xp t.
Rt thng khi bn phi dng n mnh ny mo n to hiu qu - nhng ci gi trn
tuyt, tro phu cho sut m trng nhng ng cho c ta ca bn bit c tt c
nhng cng sc v tr tu m bn ~ b ra. Thin nhin khng h l nhng b n ca mnh
v nu bt chc c thin nhin m khng t ra vt v th bn ~ t gn n quyn lc
ca thin nhin.
PH THY HOUDINI
Harry Houdini, nh o thut i ti chuyn biu din thot thn c ln tuyn b nhng mn
biu din ca ng l{ iu bt kh thnh c th. V{ qu nhin nhng ai tng xem nhng
mn biu din y u nhn nhn rng chng i ngc li nhng g ta quan nim v kh nng
ca con ngi.
Mt bui ti nm 1904, hn 4000 c d}n London ngi kn kh|n phng xem Houdini chp
nhn th thch: Rt tay ra khi mt cp cng c tuyn b l kin c nht lch s. Mi
cng c su b kha v chn b ly, m mt th kha ni ting vng Birmingham phi mt

chn nm mi hon thnh. Xem xt cp cng xong, cc chuyn gia nhn nhn rng h cha
tng thy loi no rc ri hn.
Cng chng quan st k lng khi cc chuyn gia kha cng vo c tay Houdini. Sau h
t ng vo mt ci thng trn sn khu. Tng giy pht tri qua, khn gi cng tin chc
rng s l cp cng u tin h gc Houdini. C lc ng l u ra khi thng v yu cu
tm m cng ng ci o vt cho bt nng v trong thng b hi nng qu|! C|c chuyn gia
t chi li yu cu, nghi rng ng ly c quan st xem nhng b kha vn h{nh nh th
no. Khng h nao nng, hai tay vn b cng, Houdini vn vn vo nng chic o vt cao
ln khi vai, lt mt trong ra, dng rng cn con dao nhp ti trong, lc l c|i u ct
r|ch c|i |o. Nh th xem nh bt nng, ng ta li ung dung chui tr vo thng trong khi c
ta reo h c v s kho lo .
Sau khi khn gi ch lu, Houdini t thng bc ra, tay cm cp cng ~ m. Cho n
nay khng ai bit ng ta ~ l{m th no. Mc d mt gn mt gi ng h thot thn
nhng ng khng c v g quan ngi, khng cht chn ch. Cui cng cng chng c cm
gi|c nh ng c tnh ko di thi gian tng phn bi kch, lm cho h lo lng, nu
khng, xem nh Houdini biu din rt ung dung th th. Vic ng than phin nng nc cng
l mt phn ca mn kch. Khn gi m cng nh nhng m kh|c, ni kh|c u c
cng cm tng rng Houdini bng lng vi h cht cho vui: Nhng ci cng kia khng l
ngha l g c, hnh nh ng nhn nh nh vy v ti c th m ra sm hn nhiu, c vi
nhng ci cng rc ri hn nhiu.
Theo nm th|ng, Houdini cn biu din thot thn t nhng iu kin khc nghit hn,
chng hn nh giam mnh trong c|i bao bng giy, sau chui ra m{ khng r|ch bao; i
xuyn tng; Tay chn b xing cng ri b nm xung sng nc lnh gi, trong khi khn
gi hi hp theo di ng tm cch thot xing gn mt gi ng h m khng th. Mi ln
sut cht n ni th Houdini li thnh cng vi lng t tin siu phm. ng khng bao gi
tit l t ti g v nhng m|nh khe v{ lun ung dung, th th|i trong nhng tnh hung sinh
t. Chnh v th mi ngi n ng l s dng ma thut.
Din gii
Mc d khng bit chc chn Houdini l{m c|ch n{o thc hin nhng mn biu din thn
su, song ta thy r rng rng ng khng h s dng ma thut hoc sc mnh huyn b no
c, m tt c xut pht t s kh luyn m ng kho giu khng cho cng chng bit.
Vo thu khi u s nghip, ng theo bc mt ngh s gi{ Nht Bn, ngi ~ dy ng
mn biu din nut tri cu bng ng, ri lm n xut hin tr li trong ming. Houdini tp
dt khng ngh vi mt c khoai lt v ct vo si d}y, iu khin cho n ln xung bng
cch co tht c c hng, cho n khi c|c c vng mnh a c khoai t di ln trn
m khng cn n si d}y. Trc khi Houdini tin hnh mn m cng thot thn, nh t
chc biu din ~ cho nh}n vin lc sot khp ngi ng, nhng khng ph|t hin bt k
ngh no. Ch mt ch h khng ng ti, l{ trong c|i c hng kh luyn, Houdini ~ giu
nhng dng c t hon. Nh ~ ni, vic ng cu gi l{ cho ton cnh thm phn hi hp,
ch tht ra h{nh ng thot thn ca ng lun tht phong nh, lm cho mi ngi xem ng
nh siu nh}n.
Nu l{ ngi quyn lc, bn lun phi nghin cu v thc hnh lin tc trc khi xut hin
trc cng chng, cho d trn sn khu hoc ngo{i i. ng bao gi mi ngi thy
bn phi m hi ht v cng vic. Nhiu ngi tng phi l{m nh vy cho thy mnh
trung thc v n lc, nhng khng, m hi m k ch lm cho h trng yu km hn m{
thi - chng nh sc h n l{ ht, thm ch l h gng lm mi hon thnh ni. Vy
nhng n lc v mnh khe thc hin cng vic, bn hy gi ring mnh mnh bit, v mi
ngi s thy bn tht phi phm. V tht ra cha ai thy c ngun sc mnh ca thn
thnh m ch chng kin hiu qu cc sc mnh y m thi.
C th ta mt nhiu gi mi ti c mt c}u th;
Nhng nu th khng c v thot ra t mt ngh suy trong
pht chc, th mi cng dt ri tho, tho ri dt ch l{ m.
(William Butler Yeats, Li nguyn ra Adam)
CT TY CA NGUYN TC
Con ngi c c nim s khi v quyn lc t nhng ln chm tr|n u tin vi thin
nhin sm chp, l qut, tc v s hung c ca mt con th rng. Nhng sc mnh ny
khng i hi phi suy ngh hay tin liu chng lm ta s v chng t ngt, t nhin v
t|c ng n vic sng cht. l{ th quyn lc m ta lun mun bt chc. Nh khoa hc
v cng ngh, ta ~ t|i to tc v quyn lc hng v ca thin nhin, nhng tht bt ton:
My mc ca chng ta n o v c git, chng t chng phi gng sc. Ngay c nhng sn
phm tt nht ca cng ngh cng khng lm chng ta qun trm tr nhng g chuyn ng
d dng m khng cn gng sc. Tr con khin ta phi mm lng nung chiu l v ta cm
thy chng duyn dng, v ta thy chng t suy n{y ngh n v t nhin hn ta. Tuy khng
th tr v la tui , nhng nu c th to ra mt dng v t nhin thong dong nh vy, ta
s gi ln trong lng ngi khc loi tnh cm knh trng s khai ca con ngi i vi
thin nhin.
Mt trong nhng t|c gia ]u ch}u u tin vit v ch ny li xut thn t mt mi
trng rt khng thin nhin, l{ triu nh thi Phc hng. Trong quyn The Book of the
Courtier xut bn nm 1528, Baldassare Castiglione m t t m cc cung cch ca mt triu
thn, mt k b ti hon ho. Qua ng dy rng triu thn phi thc hin tt c nhng
ng tc vi sprezzatura, ngha l{ c|i kh nng l{m cho c|i kh c v d d{ng. ng cn dn
k b ti phi thc hin mi th vi phong thi ung dung, che giu nt nhn to, v cho d
bn l{m g ni g th cng ng t ra c gng, xp t. Ta thng thn phc mt thnh tch

vt tri, nhng nu ch th thc hin th{nh tch mt cch t nhin v duyn dng, s
thn phc s tng ln gp nhiu ln.
Ha s Vasari thi Phc hng l{ nh{ ph bnh ngh thut ti ba. ng ch trch cc tc phm
ca Paolo Uccello v ng ny b m nh bi c|c nh lut phi cnh. N lc ca Uccello mang
vo phi cnh cho tng bc v qu l liu lm cho tranh c v dy cng trau di v kch
cm. Chng ta cng c cng phn ng khi chng kin ngi biu din b qu nhiu cng
cho mn din: N lc hin nhin ca h |nh tan o tng ca khn gi, khin khn gi kh
chu. Ngc li, nhng ngh s trm tnh duyn d|ng gip ta cm thy d chu, khng cho
rng h ang biu din m{ ngh l{ nt t nhin vn c, mc d tht ra trc h ~
phi luyn tp m hi si nc mt.
nim v sprezzatura u x|c |ng cho mi hnh thc quyn lc, v quyn lc ch yu da
vo v b ngoi v o tng m bn to ra. H{nh ng ca bn ging nh t|c phm ngh
thut: Chng phi hp dn, mi gi c tng tng, thm ch phi mang tnh gii tr. Nu
ngi khc thy n lc bn trong, bn lp tc tr th{nh ngi tm thng nh mi ngi
kh|c. iu g hiu c th khng cn b mt |ng gm - bn thn chng ta tng bo rng
nu ti c tin bc v thi gian th cng c th l{m c nh hn. H~y cng li khuynh
hng chng t mnh khn ngoan - s l{ khn ngoan hn na nu bn che giu c
nhng c ch ca s khn ngoan y.
Talleyrand p dng nim v{o sinh hot hng ngy nn cng khin cho vng ho quang
quyn lc ca ng thm phn rc r. Bnh thng ~ khng thch phi lm lng cc kh, v
vy ng bo k khc lm thay theo di, nghin cu, ph}n tch thng tin. Khi c mt
thm bo s kin no sp din ra, ng cp s kin y trong khi bn lun vi mi ngi,
khin h ngh rng chnh ng ~ |nh hi bit trc. V kt qu l{ ng c ting sng
sut. Nhng cu nhn nh ngn ngi v thm thy ca ng hnh nh lun tm lc tnh
hnh mt cch hon ho, nhng tht ra chng l kt qu ca qu trnh nghin cu v{ t duy.
Cc thnh vin chnh ph, m k c ho{ng Napolon u cm thy ng c th quyn lc
kh t - chnh l{ hiu qu ca phong thi ung dung khi ng hon thnh cng vic.
Thm mt l do na ta che du mnh mung mng ming: l thng tin th i th s
dng m{ p ngc li bn. Chng ta thng c khuynh hng cho th gii bit
nhng g mnh ~ l{m - mun ngi ta t|n thng cng kh ca mnh v v nt t kiu,
v thm ch i khi chng ta cn mun mi ngi thu hiu cho bit bao thi gian m{ ta ~
b ra t n nh cao ca k xo. Bn hy tp lm ch c|i khuynh hng ba hoa i, v
thng khi hu qu s ngc li iu bn mun. C gng nh rng: cng nhiu b n bao
bc h{nh ng mnh, quyn lc ca bn cng c v gh rn. Mi ngi s ngh ch mnh bn
c kh nng thc hin c s mnh y v ci v nh ch mnh ta c c thin bm y
thi l{ ~ mang li bit bao quyn lc. Cui cng, bi v bn hon thnh cng tc tht d
dng v phong nh, thin h s tin rng bn cn c th gii giang hn, nu bn n lc. Nh
th thin h khng ch thn phc m{ cn hi s bn. Quyn lc ca bn cha c khai

thc ht khng ai lng c gii hn.
Hnh nh:
Cuc ua nga. Nhn gn, ta thy n lc ca con nga, hi th hn hn, c bp cun cun.
Nhng t xa, ta ch thy nga phi tht p nh bay trong khng kh. H~y gi mi ngi
cch mt c ly v h ch s thy h{nh ng ca bn tht thong dong.
kin chuyn gia:
Bt k h{nh ng n{o i km vi phong thi ung dung, cho d h{nh ng y tm thng
cch my th cng khng tit l k xo ca ch th, m{ cn thng c xem l{ v i hn
thc t. Nh th bi v n l{m cho ngi xem tin rng nu ch th thc hin d d{ng nh
vy, hn anh ta cn t{i ba hn vy na.
NGHCH O
Khi ph mt m{n sng b n quanh h{nh ng ca mnh, ta phi lm tht v t th th|i,
ch nu ngi khc thy ta c che giu th li gy phn cm: Lc y ta lm cho cuc
chi th{nh trm trng. Khi ngy trang mnh khe, Houdini ra v nh l{ tr a, l{ mt
phn ca mn din. ~ {nh l{ khng nn phi b{y vic ca mnh trc khi n hon tt,
nhng ta cng ng l|o lin che y, ko li ri v{o trng hp g ha s Pontormo, k ~
dng ht nhng nm th|ng cui cng ca cuc i giu kn cc bc bch ha khng cho
cng chng thy trc khi chng hon thnh, v hu qu l{ ng ta ~ ha r. Ta hy lun
gi thc h{i hc v chnh mnh.
Cng c lc cn nn tit l nhng cng vic bn trong ca d |n ta ang tin hnh. Vic
ty thuc khu v ca cng chng m ta c, vo thi im ta h{nh ng. P. T. Barnum bit
rng khn gi ca ng mun cm thy c tham gia vo nhng mn din, v s khoi ch
khi hiu bit cc mnh khe bn trong. Khn gi cng t|n th{nh s hm hnh v tnh trung
thc ca ng. Barnum cn i xa n mc cng b nhng c la ca mnh trong quyn t
truyn c xut bn vo lc hong kim ca s nghip.
Nu vic tit l tng phn nhng k thut v{ m|nh khe c ta tr tnh k lng, ch
khng phi l kt qu ca thi ba hoa khng kim so|t th l{ nh cao ca khn ngoan!
H{nh ng ny khin cng chng c o tng rng mnh c trng vng v c tham gia,
trong khi a phn nhng g ta lm th h hon ton khng h bit.
NGUYN TC 31
I TH CH C TH CHNNHNG L BI DO TA N NH
nh cao ca la bp l v cho nn nhn la chn: h tng mnh nm tnh hnh nhng tht
ra b ta git d}y. H~y a ra to{n nhng kh nng c li cho ta, cho d nn nhn la chn
nh th no. Buc h phi chn gia ma v qu, {ng n{o cng phc v cho mc tiu ca ta.
TUN TH NGUYN TC
Ngay t lc mi va ln ngi, Ivan IV m{ sau n{y c mnh danh l Ivan Bo cha ~ phi
i din mt thc t khng vui: t nc khng th khng i mi nhng ng li khng
quyn lc thc hin n ni n chn. Ro cn ln nht i vi thm quyn ca ng chnh
l bn boyar, vn l giai cp qu tc Nga ang thng tr t nc v khng b nng dn.
Cng ngy Ivan cng thc rng mnh khng c uy quyn n{o i vi bn chng c, thm
ch chng ang lin minh h~m hi mnh. Ngay c bn thn nht l{ Andrey Kurbski cng lin
kt vi ngoi bang khi qun tn cng ng. Th trong gic ngo{i u khp, t nc Nga
li qu rng ln kh c th bo v, Ivan xem nh bt lc.
Ivan nghin ngm cho n rng s|ng ng{y 3 th|ng 12 nm 1564, khi nh}n d}n Moscow
chng kin quang cnh l lng. H{ng trm xe trt tuyt u kn qung trng trc in
Kremlin, cht y ca ci ca Nga ho{ng cng lng thc thc phm cho ton b triu nh.
Ngi dn kinh ngc nhn tt c triu nh ln xe ri th . Khng gii thch l do, triu
nh tr ng trong mt ngi lng pha nam Moscow. Sut mt thng di th cng mnh
v khip m, bi ngi dn s l Ivan s b mc h vi bn Boyar kht mu. Tim bun
ng ca, tng |m ng ni dy cp ph. Cui cng n ng{y 3 th|ng 1 nm 1565, nh}n
dn nhn c th ca Nga hong, gii thch rng ng khng th chu ng c s bi
phn ca bn boyar nn quyt nh thoi v vnh vin.
c c to cho cng chng nghe, bc th lp tc c hiu qu: Doanh nh}n cng nh
thng d}n u ch trch bn boyar, h xung ng v gii qu tc phi khip s trc s
phn n y. Sau mt nhm i din cho nh th, cc qu tc v{ nh}n d}n cng n ngi
lng. H nh}n danh t nc Nga ni n ho{ng tr li ngai vng. Ivan lng nghe nhng
khng chun thun. Tuy nhin ngi d}n khng khng n{i n lin tc my hm nn cui
cng Nga ho{ng a ra cho la chn: Hoc l h trao cho ng ton quyn tr v theo mun
m khng c s can thip ca bn boyar hoc l h c i tm mt ngi l~nh o mi.
Trc tnh th phi chn la gia ni chin v vic chp nhn mt quyn lc chuyn ch,
hu ht mi tng lp x hi Nga u chn mt ho{ng cng rn, ku gi Ivan tr v
Moscow ti lp trt t v lut ph|p. n thng hai, Ivan tr v Moscow trong vinh quang.
Gi }y ngi Nga s khng th than phin g nu ng c x c o|n chnh h ~ trao
quyn lc cho ng.
Din gii
Ivan i mt vi tnh th kh x: Nu bung tri cho bn boyar th t nc s tan hoang,
nhng nu ni chin th kt qu cng khng kh|c my. Ngay c khi ng ton thng trong
mt cuc chin nh vy, chc chn t nc b tn ph v ni b s chia r hn bao gi ht.
Trong qu kh, v kh ca ng tng l s to bo, tin cng. Tuy nhin gi }y mt hnh
ng nh th s tc dng ngc.
Vic ph trng lc lng d ch l dy ln lng cm ght, c kh nng g}y ra mt phn
ng lm xi mn quyn lc. Ivan thy r rng con ng duy nht dn n loi chin thng
m ng mun chnh l lm b tho lui. Khng th p t nc ng theo lp trng ca
mnh, cho nn ng a ra ty chn: Hoc l ta thoi v th t nc hn lon, hoc l ta
nm quyn lc tuyt i. tng cng nc c, ng t r nguyn ra i: C ci li ta i,
ri c|c ngi xem chuyn g s xy ra. Khng ai c~i li ng c. Ch vng mt khong mt
th|ng, ng ~ cho ngi dn thy nhng cn |c mng s din ra mt khi ng thoi v - dn
Tartar x}m lng, ni chin, iu t{n.
Rt lui v bin mt l nhng cch c in kim sot nhng ty chn. Ta gip mi ngi
th nm mi v khi khng c ta, ri cho mi h mt la chn: Ta ra i v{ c|c v gnh
chu hu qu, hoc ta tr li vi nhng iu kin ca ta. Theo cch ny, mi ngi s ch
nh ci ty chn gip ta thm quyn lc, bi v iu ngc li cn kh s hn. Ta p ung
h y, nhng ch l gin tip: H tng mnh c chn la. Mi khi tng l{ mnh c
chn la, h s cng d dng sp by.
CT TY CA NGUYN TC
Nhng t nh t do, ty chn v{ chn la gi ln mt kh nng quyn lc cao xa hn
ngha thc t ca chng. Nu xem xt k lng, ta thy rng nhng la chn c cho mi
trn thng trng, khi i bu, trong cng vic - u t nhiu b gii hn: Thng khi
l vn ch la chn gia A v B, phn cn li ca bng ch c|i khng c trng ra. Ta
la chn v ta tin rng cuc chi khng gian ln, rng ta c t do. Ta c thi quen khng
suy ngh nhiu v chiu su ca quyn t do la chn y.
Thi quen ny xut pht t thc t l: qu nhiu t do s to ra mt dng khc khoi. Cm
t tha h chn la r r{ng nghe qu| ha hn, nhng tht ra cm t y lm ta t lit v che
m kh nng la chn ca ta. Ta yn tm v phm vi la chn hn ch .
Thi quen v s yn tm y to iu kin thun li cho bn la o. C quyn la chn gia
cc kh nng c cho mi, thin h t khi bit rng mnh ang b git dy hay la bp. H
khng nhn ra rng tuy mnh c mt t t do la chn nhng phi chu s |p t ln lao
hn t pha cho mi. V vy vic lp ra mt phm vi la chn hp lun l mt phn ca k
hoch la bp. Tc ng c cu: D c chim t bc vo lng, ting chim ht nghe hay
gp bi.
Sau }y l{ c|c hnh thc ph bin nht kim sot cc ty chn:

|nh bng c|c ty chn. }y l{ k thut c Henry Kissinger a dng. Vi t c|ch l{ ngoi
trng ca chnh quyn Richard Nixon, Kissinger t xem mnh nm c nhiu thng tin
hn tng thng v tin rng trong hu ht mi trng hp mnh c kh nng a ra quyt
nh tt nht. Nhng nu toan quyt nh chnh sch, ng s lm mt lng con ngi ni
ting l hay lo u. V vy ng thng a ra ba hay bn ty chn cho tng hon cnh, theo
gc nhn m ci ty chn ng thch nht s c v ti u. Ln ln, Nixon cn mi, khng th
ng rng mnh ang tin v hng m{ Kissinger ~ chn. }y l{ k thut rt tt p dng
vi mt k b trn khng my t tin.
p k khng c. B|c s Milton H. Erickson l{ ngi tin phong trong lnh vc liu php thi
min thp nin 1950. Mt trong nhng vn ng thng gp l bnh ti pht. Tuy bnh
nhn c v phc hi nhanh chng nhng bn trong h cng li liu php. Chng bao lu
sau h li ri v{o nhng thi quen c v{ khng n gp b|c s na. khc phc tnh trng
ny, Erickson thi min v ra lnh cho vi ngi phi pht bnh li, cho h cm thy
cng ti t nh ln u n kh|m, xem nh tr v khi im. ng trc tnh th , bnh
nh}n thng chn tr|nh kh nng t|i ph|t v tt nhin l{ iu Erickson tht s mong
mun.
}y l{ k thut thch hp vi tr em v nhng ngi cng ci, thng thch l{m ngc li
nhng g ngi khc mun. Bn t h vo tnh th phi chn iu bn mun bng cch
khuyn h iu ngc li.
i s}n chi. Trong thp nin 1860, John D. Rockefeller bt u to ra th c quyn bun
bn du m. ng bit nu mnh nh mua cc cng ty nh, h s o|n ra v{ chng li. V vy
ng b mt mua t cc doanh nghip ng st chuyn vn chuyn du. Sau khi g mua
cc cng ty du v b khng c, ng gi h v vic l thuc ng ray. Nh vy Rockefeller
~ thay i s}n chi cho nhng cng ty nh cn mt ty chn duy nht l ty chn m
ng a ra.
C|c i th bit rng mnh b p nhng khng sao. Chin thut ny hiu nghim vi nhng
ai khng c bng mi gi.
Phm vi la chn hp dn. }y l{ th thut thng dng ca nh bun tranh Ambroise
Vollard hi th k XIX.
Kh|ch h{ng n ca hiu ca ng xem tranh Czanne. ng trng ba bc khng gi ri
ngi gi v ng g ng gt. H ra v v quyt nh khng mua. Thng th hm sau h n
xem li ln na, nhng ln ny Vollard li trng nhng bc khc km m thut hn v{
khng nh vn l nhng bc hm qua. Khch ngc nhin nhng vn gh mt xem qua, hn
v nh{ suy ngh thm ri ng{y mai cng tr li. Mt ln na, Vollard li by ra ba bc cng
km cht lng. Cui cng khch thc rng chng th mnh mua nhng g Vollard cho
mi, bi v ngy mai s cn t hn na, v c th gi| cn tng cao hn.
Mt bin th ca th thut ny l mi ln khch do d v mai tr li th ta li tng gi|. i

vi loi ngi lun do d, n n{y l{m h chng th mua hm nay cn tt hn l{ ngy
mai.
K yu trn b vc. Ngi yu ui l dng ngi d b xoay chuyn nht khi ta kim sot
cc ty chn ca h. Hi th k XVII, hng y De Retz l ph t ca Cng tc DOrlans,
ngi ni ting khng dt khot. Tht vt v khi mun thuyt phc cng tc quyt nh
mt h{nh ng n{o ng ta s h, cn nhc mi kh nng, v{ ch cho n gi pht
cht khin mi ngi xung quanh nng mun ni sy. Nhng De Retz ~ kh|m ph| mt
cch xoay chuyn ng ta: M t loi nguy him rng rn, phng i ln ti a cho n khi
cng tc nhn }u cng thy ton vc thm chm qum, ch tr mt hng, l{ hng
m{ De Retz ang l|i ng ti.
Chin thut cng ging nh nh bng cc ty chn, nhng vi k yu bn phi hung
hng hn. H~y thao tng cm xc ca h - hy h ha hay khng b thc y h hnh
ng. Ch nu ch l lun sung th h s ln la.
ng thuyn ti c. Ta d cho i tng dnh lu vo mt }m mu ti |c n{o , to ra mt
lin kt ti li gia h v ta. H dnh lu vo v la bp, gy ra ti c (hoc h tng nh th
- xem cu chuyn ca Sam Geezil Nguyn tc 3), t ta d dng xoay chuyn h. Tay i
bp ngi Php hi thp nin 1920 l Serge Stavisky lm cho chnh ph mc mu vi hn
vo qa nhiu v la o n ni Nh{ nc khng dm truy t, v{ chn gii ph|p hn
yn th}n. Thng khi ta nn li ko ngi no c kh nng g}y cho ta nhiu thng tn
nht, nu mt khi bi l. Ch cn h dnh lu cht xu thi - ch cn mt li bng gi v vic
h mc mu cng s thu hp cc ty chn ca h, lm cho h phi ngm ming.
Tin tho|i lng nan. in hnh cho v d n{y l{ khi tng qun William Sherman dn qun
qua bang Georgia trong thi k Ni chin M. Mc d bit r hng hnh qun ca
Sherman, nhng qu}n ly khai khng r ng ta s tn cng t cnh tri hay phi, bi v ng
chia qu}n th{nh hai mi. }y cng l{ k thut c in ca thy ci ti ph|p nh: Lut s
mi cc nhn chng quyt nh gia hai cch gii thch kh d v mt s kin, nhng tht ra
c|ch n{o cng to l hng trong li khai ca h. H phi tr li cc cu hi ca lut s,
nhng c}u tr li n{o cng khng c li cho h.
Khi s dng k thut ny, bn phi ra tay tht nhanh, khng cho nn nh}n thi gian tm
li thot. Lt vo th tin tho|i lng nan, xem nh h t {o m.
Bn nn hiu nh th ny: Khi chin u vi i th, thng khi bn phi lm h tn
thng. V{ nu r rng mnh l tc nhn th bn nn chun b tinh thn ch c phn n,
hoc tr th. Tuy nhin, nu h tng chnh h l tc nhn gy ra tai ha cho h th hc s
ci u quy phc. Khi Ivan ri th , nhng ngi dn ni n ng tr li u nht tr vi
yu cu quyn lc tuyt i do ng a ra. Nhng nm sau , h s bt cm th v bao s
khng khip m ng gieo rc khp t nc, bi v ni cho cng th chnh h ~ trao quyn
lc y cho ng. V vy bn nn cho nn nhn t st theo cch m h mun, trong khi bn

che y vic mnh thc y h.
Hnh nh:
Cp sng ca b mng. B mng dn nn nh}n v{o ch}n tng bng sng nhn khng
phi mt m hai sng mt lc, khin nn nhn ht ng thot thn, v chy bn n{o cng
cht.
kin chuyn gia:
Nhng vt thng v{ mi iu xu xa kh|c m{ ngi ta t gy cho mnh, do mnh la chn,
v lu v di s t au n hn l{ nhng vt thng do k khc gy ra.
NGHCH O
Mc ch chnh ca vic lm ch cc ty chn l{ khng ngi khc bit ta l tc nhn
quyn lc v trng pht. V vy chin thut ny ti u i vi nhng ai m quyn lc cn
yu t, cha th h{nh ng qu cng khai m khng b nghi ng v{ ganh ght. Nh mt quy
lut chung, nu khn ngoan th ta ng s dng quyn lc mt cch trc tip v mnh bo,
cho d ta an ton hay mnh m cch my. S l phong nh v hiu qu hn nu ta cho ngi
khc o tng ca mt s la chn.
Mt kh|c, i khi ta hn ch cc ty chn ca ngi kh|c th ta cng t hn ch mnh lun.
C nhng tnh hung m nu cha cho i phng mt s}n chi rng hn th ta s c li:
Trong khi quan st h h{nh ng, ta tranh th do thm, thu thp thng tin ln k hoch
|nh la.
NGUYN TC 32
THAO TNG NHNGM TNG VIN VNG

Thng khi ngi ta trnh nhn s tht v s tht xu xa v lm mt lng. ng ku gi s
tht v thc t, tr khi bn ~ chun b tinh thn i ph vi th|i gin d khi ngi ta
v mng. Cuc sng khc nghit v kh s n ni h ai v vi nn s lng mn hoc h
bin ra nhng o tng, ngi s c xem l c o gia sa mc: ai ai cng x n.
Khai th|c c s m tng ca |m ng, bn s c quyn lc ln.
TUN TH NGUYN TC
Th quc Venice ph|t t l}u d{i n c d}n nhng tng ng tri ng v pha h. T
thi Trung C sang giai on u Phc hng, c quyn mu dch vi phng ng ~ gip
cho Venice tr th{nh th giu c nht ch}u ]u. Nhng sang th k XVI mi thi c u
thay i. Th gii Mi rng m ~ dch chuyn quyn lc sang Ty Ban Nha v B {o
Nha, v sau ny l H Lan v Anh Quc. Venice khng th cnh tranh v mt kinh t v vy
ch ca h thu hp dn.
Gi }y nhiu gia nh qu tc Venice ln lt ph sn, cc ngn hng bt u ng ca.
Nhn danh chn nn xung tinh thn. Du vt ca vinh hoa vn cha phai m khin cho h
cm thy nhc nh.
Nm 1589 thin h bt u xm x v vic Il Bragadino sp n Venice. Ngi ta n rng
l{ bc thy thut gi kim, mt ngi giu nt vch nh mt cht b mt gip lm
ra c nhiu v{ng. Tin n lan nhanh l{ v c|ch y t lu, mt qu tc Venice du hnh qua
Ba Lan ~ nghe sm ging rng Venice c th tr li thi oanh lit nu c tm cho ra ngi
bit thut gi kim. V vy khi tin n lan ti Venice v nhng vng rng m Bragadino s
hu ng ta lin tc rng rnh nhng ng tin vng trong tay, v{ cung in ng ta y p
vt dng bng vng - nhiu ngi bt u m tng.
C|c gia nh qu tc cao cp nht c i din n Brescia din kin Bragadino. H tham
quan cung in v sng s nhn ng biu din kh nng ch | ha v{ng: Ly mt nhm
khong sn hu nh khng gi| tr, ri h bin thnh vng bi. Ngh vin Venice ang chun
b bn bc vic chnh thc mi ng ta n lu tr min ph, bng c tin rng Cng tc
vng Mantua cng c cng li mi tng t. S vut mt nhn ti, Ngh vin gn nh nht
tr mi Bragadino n Venice, ha hn s chi ra hng ni tin cp dng cho ng sng
trong xa hoa nhung la nhng vi iu kin l ng phi ti ngay.
Cui nm g~ Bragadino b n n Venice. Dng v b ngoi cng vi hai con ch cn v
khng l lm ng ta trng tht d dn v n tng. Bragadino chn sng trong mt cung
in sang trng trn o vng Giudecca, mi chi ph n cng vi tic tng, y phc v mi
ng nh kh|c u c cng ha Venice bao trn. Cn st gi kim ph khp kinh thnh.
Gc ph n{o cng c ngi bn ng b, than un, thit b chng ct, ti liu chuyn mn. Ai
ai cng bt tay thc hnh thut gi kim - ch tr Bragadino.
Hnh nh ng ta khng vi v g ch ra v{ng cu Venice khi ri v{o iu t{n. L thay
chnh iu l{m cho ng c hm m thm. Th|ng ng{y qua i, Bragadino cng nhn
c nhiu qu cp t mi pha. Th nhng ng li ch ng ngn tay to ra php l m
mi c d}n Venice u mong mi. Cui cng h bt u mt kin nhn. Thot tin cc ngh
vin khuyn dn khoan nng vi v Bragadino nh qu|i vt tht thng, cn c nung
chiu. Cui cng c gii qu tc cng nng rut v buc Ngh vin phi l{m g b p
tt c nhng khon chi tiu.
Mc d trong lng khinh r bn ho{i nghi, nhng Bragadino vn ln ting tr li. ng ta bo
mnh ~ t trong kho bc ca thnh ph loi ha cht b n c kh nng nh}n lng vng
ln gp bi. Nu mun, ng c th s dng ngay ha cht y nh}n i lng v{ng, nhng
nu quy trnh c{ng d{i ng{y th lng vng c c s cng cao. Nu chu kh ch khong
by nm, cht ny s nhn s vng ln gp ba mi ln. Hu ht cc ngh vin u ng
ch thu hoch s v{ng Bragadino ~ ha. Tuy nhin nhng ngi khc li ni gin: Nui
ci tn to tn ny by nm na bng cng qu! V nhiu ngi d}n thng ca Venice
cng mun phn i. Cui cng nhng k chng i Bragadino i hi ng phi chng t
mt phn ti ngh: To ra mt lng vng kha kh, v nhanh ln!
Bragadino ngo mn tr li rng v thnh ph Venice qu nng vi nn lm mt mt ng, v
khng xng |ng cho ng phc v. ng ta ri Venice n Padua, ri Munich theo li mi
ca Cng tc vng Bavaria. Ging nh Venice, Bavaria cng tng c thi k vng son
nhng gi }y ~ kh|nh tn, nn hy vng da vo php l ca Bragadino phc hng.
Nh vy Bragadino tip tc li sng xa hoa m ng tng hng Venice, xem nh bn c
son li.
Din gii
Mamugn l mt thanh nin o Cyprus sng ti Venice sut nhiu nm trc khi t|i sinh
thnh nh gi kim Bragadino. ng ta chng kin bu tri m m bao trm c thnh ph,
chng kin dn chng cu mong s cu ri khng bit n t ni n{o. Trong khi nhng
thy la khc thng tho nhng tr la qua s kho lo tay chn, Mamugn thng tho bn
cht con ngi. Ngay t u ng ta ~ chn mc tiu l{ Venice, sau xut ngoi kim c
t tin trc khi tr v nh c Brescia. ng c tnh to ting vang m ng bit trc sau
g cng lan n Venice. Cch mt c ly, ho quang quyn lc ca ng cn thm phn n
tng.
Trc ht, Mamugn khng dng nhng mn biu din tm thng chng minh nhng
k nng gi kim. Cung in lng ly, trang tr sang trng, tay rng rnh vng, tt c nhng
th y l l l cp cao, |nh gc nhng g duy l. V{ chng cng thit lp chu k gip cho
chuyn la bp ca ng lun trn tru: S giu sang s s ra c{ng tng cng ting tm
mt nh gi kim, v vy nhng ngi bo tr nh Cng tc vng Mantua sn sng cho ng

tin, t ng c iu kin sng trong nhung la v cuc sng xa hoa li tng cng tip
danh ting nh gi kim, vn vn v vn vn. Ch khi no danh ting y ~ vng chc ri v
gii thng lu i u nhau ginh ly ng th ng mi cn n mn biu din. Tuy
nhin n lc thin h mi d b la: H ang mun tin. Nhn Mamugn ha php ra
vng, cc ngh vin ca Venice ~ thit tha mun tin n ni h khng thy di tay o
ng c ng thy tinh, t ng mi c th ri bi vng ln nhm khong sn. Thng minh
v{ ng nh, Mamugn chnh l nh gi kim h bin nhng iu m tng ca dn Venice
- v mt khi ~ to c vng h{o quang nh vy th s khng ai nhng c la n
gin nht.
chnh l{ sc mnh ca nhng m tng vin vng ~ b|m r trong ta, c bit vo
nhng thi k thiu thn v suy thoi. Him khi mi ngi tin rng vn xut pht t vic
lm sai tri v ngu xun ca h. Phi li cho ai hoc iu g - tc l g kia, l thin
h, l thn linh v vy s cu ri cng n t bn ngoi. Nu n Venice vi bn phn tch
chi tit cc nguyn nhn suy thoi kinh t, cng vi gii php cng rn khc phc, hn
Bragadino s b c thnh ph ci v{o mi. Thc t qu xu xa v gii ph|p qu| au n hu nh l{ loi cng phu kh nhc m t tin ca h ~ b ra to nn mt ch.
Ngc li vic m tng trong trng hp ny l tnh lng mn ca thut gi kim th rt
d hiu v dt khot d nut tri.
Mun gom thu quyn lc, ta phi to ra vui th cho nhng ngi chung quanh v mun c
vui th, ta phi chiu theo nhng m tng ca h. ng bao gi bo rng chng ta s ci
thin tng bc bng lao ng nng nhc, ngc li hy v vi nhng iu tht vin vng,
ha hn i thay ln lao v nhanh chng, bo m tm c kho vng.
Ai bit kho lo v vi ra l thuyt ngng cung nht bng
nhng mu sc thch hp, ngi y s c k tin theo.
(David Hume, 1711-1776)
CT TY CA NGUYN TC
Ch c m tng khng thi th khng m cn c mt ci nn cuc sng bun t v tm
thng. Chnh s ngt ngt ca thc t ~ gip m tng vin vng }m chi mc r.
Trn ci nn suy thoi chung, mt Venice ca th k XVI m tng phc hi thi vng son
thng qua php l ca thut gi kim. Bi s bin thnh vng v c ch s li huy hong
nh xa.
Ngi no bit bin ha m mng vin vng t thc t ngt ngt y, ngi tip cn vi
rt nhiu quyn lc. V vy khi suy tm loi m tng no c th t|c ng n |m ng,
bn nn tham kho nhng s tht tm thng ang nh hng n tt c chng ta. Cho d
b ngoi v cuc sng ca thin h c sang c nh th n{o cng mc, bn c suy tm v khai
thc nhng g thc s km kp h. Nu th{nh cng, xem nh bn c trong tay chic a thn
quyn lc.
Mc d thi th v{ con ngi c i thay, song chng ta c xem xt mt vi thc t ngt
ngt ang tn ti, cng vi nhng c hi km theo chng:
Thc t: S i thay qu chm v tng bc, i hi lao ng nng nhc, mt t may mn,
rt nhiu hy sinh, c ni kin nhn.
M tng: Mt s thay i t ngt lm bin chuyn ton b vn hi, khng kinh qua giai
on lao ng, khng ch may mn, khng phi hy sinh, khng tn thi gian, loi thay i
ch din ra trong tc tc l thng.
Tt nhin }y chnh l{ ct li loi vin vng m bn bp vn rao ging hin nay v tng
ng vai tr then cht gip Bragadino thnh cng. Bn hy ha hn mt cuc i thay ton
din ln lao ngho thnh giu, bnh thnh khe, c h{n th{nh h lc v s c khi ngi
theo bn.
L{m c|ch n{o m{ tay lang bm Leonhard Thurneisser tr thnh ng y cho quan i c tri
vng Brandenburg hi th k XVI mc d hn cha bao gi nghin cu y hc? Thay v
xng vic ct b nhng thnh phn b thng tn, cho a ht mu, hoc cc loi thuc x
hi thi (vn l nhng phng thuc ph bin thi ), Thurneisser a ra tho dc ngt
ngo km vi li ha nhanh chng bnh phc. Cc triu thn thi thng c bit thch
dung dch v{ng lng ung c tr gi c gia ti. Nu bn l b bnh k qu|i g ,
Thurneisser sn sng bc qu v ha ba cho bn eo. Liu ai c th cng li nhng iu
k th nh vy - c khe mnh cng trng m khng phi au n kh nhc g c!
Thc t: Lnh vc x hi c nhiu quy c v gii hn kht khe. Chng ta hiu nhng hn
ch y v bit rng ngy li ngy, mnh phi chuyn ng trong nhng qu o quen thuc
y.
M tng: Chng ta c th bc vo mt th gii hon ton mi vi nhng quy c khc
hn v s ha hn nhng chuyn phiu lu k th.
u thp nin 1700, th London xn xao v mt ngoi nhn b n mang tn George
Psalmanazar. ng ta n t mt ni m{ hu ht ngi Anh xem l x s thn tin: o
Formosa (nay l{ {i Loan). i hc Oxford mi Psalmanazar dy ngn ng ca o; Vi
nm sau ng ta li phin dch Kinh thnh sang ting ca o Formosa, ri vit mt quyn
sch - lp tc tr thnh best-seller - v a d v{ lch s hn o. Hong gia Anh d tic ti
chung vi Psalmanazar v{ khi n bt c ni n{o, ng ta cng l{m c ta thch th vi
nhng cu chuyn k l, nhng phong tc l lng ca qu nh Formosa.
Tuy nhin sau khi ng ta qua i, ngi ta mi pht hin rng tht ra ng ch l mt ngi
Php vi tr tng tng phong ph. Tt c nhng g ng k v Formosa - ch vit, ngn
ng, vn chng, to{n b nn vn ha - u do ng ba t. Psalmanazar da vo s hiu
bit ca ngi Anh thu dt mt cu chuyn trau chut tinh vi nhm tha nim ao c
ca h v nhng g ngoi lai xa l. Nn vn ha Anh thi y kim sot nghim khc nhng
m mng ca nhn dn. V vy ~ to ra mnh t mu m cho Psalmanazar.
Nhiu khi ngi ta m tng hng xa n gin ch v qu bun chn. Thy bp thng
tranh th s ngt ngt ca mi trng lm vic, n iu v thiu hng phiu lu. Chng
hn lc y thy s h ln v vic khm ph ra kho tng Ty Ban Nha tng tht lc bao th k
nay vi s tham gia ca mt senorita Mexico quyn r, c lin quan n v tng thng mt
t nc Nam M - bt c nhng g gii thot bn khi s nh{m ch|n thng ngy.
Thc t: X hi vn v v{ y xung t.
M tng: Mi ngi n vi nhau trong s o{n kt tinh thn.
Vo thp nin 1920, tay la o Oscar Hartzell lm giu nhanh chng t mt v xa nh
tr|i t, lin quan n Sir Francis Drake c bn l ha hn vi bt k ai mang h Drake
mt phn ti sn ca kho b|u Drake ~ tht lc t lu, m ch mi mnh ng ta tip cn
c. H{ng ng{n ngi t vng Trung t}y ~ sp by, v Hartzell khn ngoan bin tp th
ny thnh mt cuc thp t chinh chng i chnh ph v bt c ai kh|c toan ngn cn
khng cho cc hu du Drake tha hng kho tng. H trin khai mt hip hi thn b ca
nhng hu du Drake b n p, t chc nhiu cuc tp hp v mt tinh gy xc cm. Ch
cn ha hn vi mt hip hi nh vy l{ ta th}u tm c nhiu quyn lc, nhng l{ loi
quyn lc nguy him c th chng ngc li ta. }y l{ hnh thc m tng vin vng m
bn m d}n thng hay thao tng.
Thc t: Ci cht. Cht ri khng th sng li, qu kh khng th i thay.
M tng: t ngt o ngc li ci s tht khng chu ng ni y.
C la ny c nhiu bin th, nhng bin th n{o cng i hi bn phi ht sc kho lo v
tinh t.
V p ca tranh Vermeer ~ t lu khng cn l vn bn ci, tuy nhin ng sng tc rt
t, v trn th trng ht sc him tranh ng. Nhng v{o thp nin 1930, tranh Vermeer li
bt u xut hin trong c|c phng trng b{y. Khi c mi n gi|m nh, cc chuyn gia
u nht tr rng chng l tranh tht. Tht l lng, Vermeer ~ hi sinh, qu kh ~ b thay
i.
Ch sau ny mi ngi mi bit chng l sn phm ca mt ngi gi mo tn l Han van
Meegeren. Ha s H{ Lan n{y ~ chn Vermeer gi mo v ng bit r m tng ca dn
lng tranh: Tranh s c v tht bi v cng chng, v cc chuyn gia, tt c u ht sc

mun tin chng l tht.
Bn hy nh: iu then cht i vi s m tng vin vng chnh l c ly. Mt i tng
xa s hp dn v ha hn hn, trng n gin v khng c vn . V vy bn phi rao bn
nhng g khng th vi ti. ng iu tr nn qu quen thuc; l{ o nh t xa s
li dn khi nn nhn tin n gn. Bn ng bao gi ni v iu m tng mt cch qu
trc tip, m c tnh cho m h. L nh gi mo nhng iu m tng, bn buc phi
nn nh}n n gn nhn thy v b cm d, nhng d sao cng gi h xa va h
lun m tng v{ c ao.
Hnh nh:
Mt trng. Khng vi ti c, lun thay hnh i dng, lc n lc hin. Chng ta ngm
trng tng tng, ngc nhin v khao kht trng lun gi ln bao m tng. Bn ng
cho mi iu hin nhin. Hy ha hn h|i trng.
kin chuyn gia:
Li ni di l s quyn r, iu ba t, c th t son im phn thnh mt tng tng
vin vng. Ta c th ci trang n thnh mt nim thn b. Trong khi s tht li l s
vic lnh lng nghim chnh, khng thoi mi lm khi hp thu. Li di tr d nut hn.
Ngi b ght nht trn th gii n{y l{ ngi lun ni s tht, l{ ngi khng bao gi thu
dt Ti cho rng vic ba t th v v li lc hn l{ ni tht.
(Joseph Weil, cn c gi l{ The Yellow Kid,
1875-1976)
NGHCH O
Thao tng nhng iu m tng vin vng ca |m ng rt c li nhng h{m cha nhiu
him nguy. iu m tng thng cha mt yu t h lng cng chng thc l m rng
mnh b d kh, nhng vn tip tc mng m v{ thng thc s gii tr cng nh khu}y
kha tm thi thot khi s bun ch|n thng ngy. V vy ta nn thao tc nh nhng
thi - ng bao gi ti qu gn ci ch m ta d tr kt qu s xy ra, v n hm cha nhiu
ri ro.
Bragadino nhn ra rng, so vi tnh kh ng bng ca d}n Venice, u c duy l ca c d}n
Munich t tin vo thut gi kim. Ch c cng tc vng Munich l tin thc s, v ng ang rt
cn nhiu v{ng cu vn tnh th tuyt vng. Trong khi Bragadino gi tr quen thuc l
tiu xi hoang ph v trng ch v lng kin nhn th nhn dn ni gin. Tin ~ b ra qu
nhiu m kt qu khng c chi. Nm 1592 nh}n d}n i thc thi cng l v treo c
Bragadino. Cng nh nhng ln trc, hn ha m{ khng giao, nhng ln ny hn ~ |nh

gi sai sc chu ng ca ch nh.
iu cui cng: ng hiu lm rng h iu vin vng th phi lun k d. ~ {nh vin
vng th tng phn vi thc t, nhng i khi bn thn thc t li qu ci lng v{ c|ch
iu khin ngi ta li m tng nhng th gin n. Hnh nh m Abraham Lincoln to ra
cho mnh chng hn l hnh nh ca mt lut s nng thn c}y nh{ l| vn vi ru quai
hm, hnh nh mt tng thng ca thng dn.
Nhng trong lc ng vai thng dn, Lincoln vn gi khong cch ring. Mun thao tng
nhng m tng vin vng, bn cng cn gi khong c|ch an to{n v{ ng nhn vt
thng d}n y tr thnh qu quen thuc, nu khng n s chng to ra nt vin vng no
c.
NGUYN TC 33
KHM PH T HUYT CA I PHNG

Ai ai cng c ch nhc, th{nh tr n{o cng c khe h. Nhc im thng l s thiu t
tin, mt cm xc hoc nhu cu khng th kim so|t; cng c th l{ mt th vui b mt
nho nh. Cho d l{ g, mt khi pht hin c th bn nn tranh th li dng.
TM RA T HUYT: K HOCH H[NH NG CHIN LC
Chng ta ai ai cng c khuynh hng khng c. Quanh ta lun c lp |o gi|p t bo v
chng li nhng thay i v{ t|c ng xm nhp ca bn b v{ i th. Ngc li, khi ta
mun xm nhp ngi khc v c phi hc u vo lp o gip y, ta s mt nhiu cng sc.
Mt trong nhng iu quan trng m ta nn bit v ngi kh|c chnh l{ ai ai cng c im
yu, rng lp o gip tm l c ch mng te khng sc chng chu. Nu ta pht hin v chc
v{o y th s iu khin c i tng. Mt s ngi khng che y im yu, nhng
ngc li ngi khc th rng ngy trang. Thnh phn th hai n{y thng l nhng ngi
d dng suy sp khi b |nh v{o ch nhc.
Trong khi tr b k hoch tn cng, bn ghi nh nhng im nh sau:
Ch nhng ng thi v du hiu bt gic. Sigmund Freud tng nhn xt rng: Khng con
ngi no c th che giu b mt. Nu mi khng ng y, anh ta vn ni bng u ngn
tay; s phn bi r ra t mi l ch}n lng. }y l{ mt nim ct yu khi ta suy tm im
yu ca i phng - vn l ra t nhng ng thi v li ni thong qua.
im mu cht khng ch l{ ta tm iu g, nhng m{ tm khi n{o v{ nh th no. Chuyn
phim hng ngy cha ng rt nhiu s h, v vy ta hy tp lng nghe. Thot tin ta lm
b quan tm - mt ci tai bit thng cm lun khuyn khch ngi khc m ci lng. Chnh
kh|ch Ph|p Talleyrand thng t v quan tm thng cm vi ngi i din, hoc chia s
mt b mt vi h. Th|i ny l gi v hay tht t}m cng khng quan trng, m quan
trng l ta phi l{m cho ngi kia tin rng n xut pht tn |y lng. Thng khi ta s nhn
c s hng ng thng thn v chn tht hn th|i ca ta s hng ng l ra
im yu.
Nu nghi ng ai c nhc im c bit, ta hy gin tip th nghim. Chng hn nu cm
gic rng g kia c nhu cu c tn tng, ta hy cng khai tha mn nhu cu y. Nu hn
ung tt c nhng li nnh ht th xem nh ta i ng ng. Hy tp cp mt tht nhy
bn, xem ngi kia cho tin boa ngi hu b{n nh th n{o, iu g lm hn thch ch, vic
n mc ca hn ni ln iu g. Tm hiu xem h ngng m ai, tn th iu g, sn sng s
hu vt no bng mi gi c kh nng ta s ng ra cung ng nhng th va k. Hy nh
rng ai ai cng c giu kn im yu nn nhng h{nh ng c thc s khng cung cp
nhiu thng tin. Nhng g a ra t nhng iu nho nh nm ngoi tm kim sot s l

ngun thng tin qu bu.
Pht hin a tr bt lc. Hu ht nhc im u bt ngun t thi tr th, trc khi ci
ti ~ ho{n chnh h phng v b tr. C th a tr c cng yu chiu chung nht
mt lnh vc c bit n{o , hoc bit }u mt nhu cu tnh cm khng c toi nguyn.
Khi a tr ln ln, s cng chiu hoc thiu ht y c th b chn vi nhng khng bao gi
bin mt. Khm ph ra nhng nhu cu tui u th, ta s c c cha kha qu b|u m
cnh ca nhc im ca mt con ngi.
Mt du hiu ca nhc im y l khi ta chc trng, thng khi i tng phn ng nh
tr con. V vy ta h~y ch n mi phn ng khng thch hp vi la tui . Nu nn
nhn hoc i th ln ln m thiu mt mt yu t quan trng, chng hn nh tnh thng
cha m, ta hy cung cp ch ta y, hoc gi iu g tng t. Nu h tit l mt s thch b
mt, mt th vui kn |o, ta c chiu. Nh vy h s khng cn cng li ta.
nhng tng phn. Mt nt tnh tnh c ngi ta ph b{y thng che giu nt
ngc li. Ngi hay v ngc xng tn li thng rt hn nht; b ngo{i oan trang c th
che giu tm hn phng dt; k nguyn tc li v i hi x r{o; ngi c thn li thm
c mi ngi n cht i c. C th xuyn qua v b ngo{i ri, ta s thy rng
nhc im ca thin h thng ngc li vi nhng g h ph ra.
Tm ra mt xch yu nht. i khi trong lc suy tm im yu, iu quan trng khng phi l
im n{o, m{ ngi no. Nu nhn vo hnh thc mt triu nh ca thi nay, ta c th
o|n bit c k n mt pha sau sn khu nhng li nm nhiu quyn lc, c nh tng to
t|t i vi ngi ng vai b nhn. Chnh bn n mt ny l mt xch yu nht ca dy
chuyn, ngha l{ c ly lng h v ta s gin tip t|c ng n nh vua. Vi trng hp mt
nhm ngi h{nh ng nh mt th thng nht hoc mt nhm sit cht h{ng ng khi b
tn cng vn lun c mt xch yu nht trong dy chuyn. Ta c tm ngi no d khut
phc khi b p lc.
Lp y ch trng. Tm hn c hai khong trng ch yu cn lp y l s thiu t tin v u
bun. Ngi thiu t tin lun khao kht bt k hnh thc cng nhn no ca x hi. Vi k u
bun trin min, ta suy tm xem gc r ca tm trng y l{ g. Ngi thiu t tin v k u su
l thnh phn t kh nng che du im yu ca mnh nht. Bit lp y nhng khong
trng y, ta s nm ngun quyn lc, loi ngun c th khai thc lu di.
Li dng nhng cm xc khng th khng ch. Cm xc bt kh khng ch c th l ni s
h~i hoang tng loi s hi qu l so vi tnh hnh hoc bt k ng c cn bn no
chng hn nh dc lc, tham lam, ngo mn hay k. i tng no lt vo vng ny ri
lin mt kh nng l}m ch bn thn v ta nn ra tay lm ch gip.
TUN TH NGUYN TC
Hng y Richelieu
V{o nm 1615 v gim mc 30 tui ca gio phn Lucon m{ sau n{y c gi l Hng y
Richelieu c bi pht biu trc ba giai cp ca nc Php gi|o s, qu tc v th dn.
Richelieu c chn l{m ngi pht ngn cho gio hi mt trch nhim ln lao i vi
mt ngi cn qu tr v{ cha c bit ti. Vi mi vn quan trng trong ngy, bi
pht biu y theo ng li ca Gio hi. Nhng n gn cui, Richelieu lm mt vic khng
lin quan g vi Gio hi nhng li nh hng su sc n s nghip ng ta. ng quay v
pha ngai vng ni c vua 15 tui Louis XIII ang ta ng, nhn Nhip chnh Hong thi
hu Marie de Mdici ngi cnh bn. Ai ai cng ngh l{ Richelieu s tung h c vua nh
thng l. Nhng khng, ng nhn chm chm v ch nhn hong thi hu, v bi din vn
kt thc bng mt on tht di ca ngi Hong thi hu tn my xanh, ca ngi th|i qu| n
ng chm vi v gi|o s cp cao. Nhng n ci mm trn gng mt Hong thi hu khi
tip thu nhng li tn tng y tht khng th n{o qun c.
Mt nm sau, b{ ch nh Richelieu lm quc v khanh ph tr|ch i ngoi, mt c ln
hng m{ v gim mc tr khng th tin ni. Gi }y ng ~ bc vo vng trong ca quyn
lc, v bt u nghin cu gung my triu nh t m nh c ch ng h. Mt ngi Italia
mang tn Concino Concini c hong thi hu sng |i, ni ng hn hn l{ ngi tnh ca
b nn c l hn l{ ngi quyn lc nht nc Php. Concini l tay cng t bt rng tuch,
nhng Richelieu chm lo hn tht tn ty, cc cung nh th hn l nh vua. Khng lu sau
Richelieu tr thnh sng thn ca Concini. Nhng trong nm 1617 xy ra nhng s kin
l{m o ln mi th: Nh vua tr, cho n nay vn c xem l g kh t ngt ra lnh
hnh quyt Concini v tng giam tt c ng bn. Nh th nh{ vua ~ nm quyn kim sot
t nc v{ y Hong thi hu sang mt bn.
Liu Richelieu ~ d tr sai nc c? Trong khi mi ngi bt u lnh xa hong thi hu,
ng vn ng v phe b. ng bit Louis XIII khng dm trit tiu m v lc y vua hy cn
qu tr v{ trc nay tng qu l thuc m. ng tip tc n nhn l{m ngi lin lc nh b
gia c vua v hong thi hu. n nm 1622, nh nhng lin minh hng mnh vi La M,
hong thi hu phc hi uy lc, v{ Richelieu c th phong hng y.
Gi }y tuy ~ ln ngi vua v{ khng cn m lm nhip chnh, song Louis XIII vn rt non
nt v lun hi kin m i vi nhng vn quan trng. Khi quyn lc trong triu ~ b
Richelieu gom thu, Louis cm thy b c lp v ch cn cch duy nht l phc tng c hng
y. Nghe li m, vua phong Richelieu hai chc th tng v c vn ti cao.
By gi th Richelieu khng cn cn n hong thi hu na. ng khng mng ving thm
v tung h na, khng cn nghe kin ca b, thm ch ci l v lm tri li b. ng tp
trung vo nh vua, lm cho vua cm thy khng th sng mt ngy thiu ng c.
Richelieu lp ra nhiu k hoch to tt, chng hn nh tin cng bn Huguenot v cui cng
l tuyn chin vi Ty Ban Nha. Quy m rng ln ca cc chin dch y li cng khin Louis
l thuc vo Richelieu, ngi duy nht c kh nng gi vng trt t trong vng quc. V
vy sut 18 nm sau , Richelieu tip tc khai thc th yu ca vua, tr v v{ nh hnh

nc Php theo mnh.
Din gii
Di nhn quan ca Richelieu, mi th ging nh chin dch qun s, v vi ng, bc
hnh qun chin lc quan trng nht l pht hin ra im yu ca i phng chc
mnh vo. T rt sm, ng lun tm mt xch yu nht v{ chnh l{ ho{ng th|i hu. b
ngoi th Marie khng h yu t - b cai qun c cu con v nc Ph|p. Nhng Richelieu
bit rng b ch l mt ph n thiu t tin, lun cn s chm sc ca phi nam. ng lin ph
din tt c tnh cm knh mn, thm ch nnh ht tnh nhn Concini ca b. ng nhn nhn
s c ngy Louis nm li ht quyn bnh, nhng ng thi ng bit nh vua rt knh i mu
thn, v s lun l{ a tr i vi b. V vy mun iu khin c Louis, ng khng chn
cch tranh th s chiu c, vn c th thay i u hm sm mai, m phi t|c ng n
hong thi hu.
Mt khi ~ t c v tr cn c - th tng - Richelieu lin ht chn hong thi hu tp
trung vo mt xch yu tip theo: tnh cch ca nh vua. Trong vua lun tn ti mt phn
tm l ca a tr bt lc cn c bo h bi mt quyn lc cao hn. Richeulieu ~ thit
lp quyn lc v thanh danh trn nn tng nhc im ca nh vua.
Bn lun nh rng khi va bc vo mt triu nh n{o , th h~y ph|t hin ngay mt xch
yu nht. Ngi c v nm quyn li t khi no l vua, m k no khc sau bc mn nhung c th l{ tn h ca bui chu, v sng thn hay vin thi gim. C kh nng nh}n vt ny
cn nhiu nhc im hn c nh vua, v quyn lc ca hn ty thuc loi yu t tht
thng m hn khng th kim sot.
Cui cng, khi i mt vi loi nhn vt tr con bt lc khng bit phi quyt nh ra sao, ta
h~y thao tng im yu xui hn c nhng quyt nh to bo. Nh vy hn s li cn
l thuc ta nhiu hn, v ta l{ mt ngi ln m{ h c th nng ta.
Nhn bn giy bc
Th|ng 12 nm 1925, t}n kh|ch ti khch sn sang trng nht khu Palm Beach bang Florida
t m quan st mt g~ {n ng i xe Rolls Royce do mt ti x ngi Nht l|i. G~ p trai
ny rt lch l~m phong lu, lin tc nhn in tn. H nghe n l{ B| tc Victor Lustig,
xut thn t mt trong nhng gia tc giu c nht chu u - nhng l{ nhng thng tin
duy nht m h c c.
V vy m{ ta tng tng l h ngc nhin xit bao khi ng{y kia Lustig i thng n gp mt
trong nhng v khch tm thng nht khch sn, ngi tn l Herman Loller, gi|m c
mt cng ty cng trnh. Loller mi pht ln gn }y cho nn rt cn pht trin nhng mi
quan h x hi. ng ta cm thy c vinh d v t nhiu e d khi c Lustig ch ng n
lm quen. Ch vi ngy sau l h ~ l{ bn b vi nhau.
Loller tt nhin tm s rt nhiu v{ m kia ng th nhn rng vic l{m n cng khng my
sng sa, trc mt ch ton rc ri. Lustig bo l{ mnh cng gp vn v ti chnh - bn
Cng sn ~ tch thu ht a c ca gia nh cng vi ti sn ring ca ng. Hin gi ng ~
qu tui bt u ngnh kinh doanh mi hoc i l{m kim tin. May thay Lustig tm ra
c gii ph|p, l{ mt m|y sn xut tin.
ng l{m tin gi sao? Loller e s th thm.
Khng, Lustig gii thch rng qua mt tin trnh ha hc b mt, c|i m|y c th nhn bn
bt k loi tin giy no vi chnh xc tuyt i. Ch cn cho vo mt t la th s|u gi
ng h sau bn c hai t ging nhau y chang. ng k li c|ch a lu c|i m|y ra khi
chu u, cch bn c Quc X~ ~ trin khai c|i m|y lm xi mn nn kinh t Anh Quc,
v gn nht l{ ng ~ nh n sng khe v{i nm gn }y, v}n v}n. Khi Loller i xem
biu din th, hai ngi lin vo phng ca Lustig, v v b| tc mang ra mt ci hp g
tuyt p c nhiu rnh, c gn tay quay v mt s ng h. Loller quan st Lustig cho vo
khe mt t la. S|ng hm sau Lustig rt ra hai t hy cn m ha cht.
Lustig a hai t giy bc cho Loller mang ra ng}n h{ng a phng, v{ ng}n h{ng thn
nhin chp nhn chng. n }y th Loller ht li nn n mua li chic m|y n{y. B| tc
nhn mnh l{ trn i ch c mt chic duy nht, nn nh doanh nghip lin ra gi 25.000
USD (tng ng 400.000 hin nay). n mc m{ Lustig vn t v min cng, th
nhn rng ng mc c khi gia bn b vi nhau m ni chuyn tin bc. Rt cuc th Loller
ni n qu|, ng ng thun: Ni cho cng th anh cng chng mt i }u. Ch trong vi ngy
l anh thu hi li c s tin ~ trao cho ti, bng cch in thm nhng t giy bc. Buc
Loller th c l khng bao gi tit l s hin din ca chic my cho bt k ai, Lustig mi
nhn tin. Ch ni trong ngy ng tr phng khch sn.
Din gii
B| tc Lustig c mt tinh i pht hin nhng im yu ca thin h. Mi ng thi nh
nht cng khng tho|t khi mt ng ta. Chng hn nh ng thy Loller cho ngi hu bn
tin boa qu| hu hnh, hng hn chuyn vn vi vin qun l, ri oang oang v chuyn
l{m n ca mnh. Qua Lustig bit Loller cn s nhn nhn ca x hi, cn ngi khc tn
trng mnh v mnh gi{u c. Ngo{i ra tay n{y cn thng xuyn thiu t tin. Lustig ch ng
n khch sn sn mi. ng pht hin Loller l{ g~ th ng}y l tng, mt ngi khao
kh|t tm c ai tha ni trng vng tm l.
Lustig bit rng khi kt bn vi Loller th Loller lp tc c ngi khc knh trng theo.
Vi t c|ch l{ mt b| tc, Lustig cng a doanh nh}n mi pht ny vo th gii lung linh
ca s hng vng mt thi vang bng. V pht sng n hu chnh l ci my c th cu
vn th nguy nan ca Loller, thm ch a ng ta ln ngang h{ng vi Lustig, v bn thn
Lustig cng phi nh n ci my y duy tr a v.
Khi tm kim i tng c tin, bn hy ch nhng ngi bt mn, bt hnh, bt an. Dng
ngi nh vy rt nhiu im yu, nhiu nhu cu bn tha.
* Phi i m nhn
Nm 1559, Vua Franois nc Php t thng trong mt trn u hu ngh. Ngi con trai
k v ly vng hiu Franois II, nhng tht ra ngi ng sau rm nhip chnh li l Hong
Thi hu Catherine de Mdici, t l}u ~ chng t t{i nng chnh s. Nm sau khi Franois II
bng h{, em trai l{ Charles IX mi ln mi nn Catherine tip tc nm quyn.
Mi e da quyn lc ca Catherine xut pht t Antoine de Bourbon, vua x Navarre, v
ngi em Louis, vng t x Cond, v c hai u c kh nng i quyn nhip chnh thay
cho Catherine, bi l Hong Thi hu l{ ngi Italia. Catherine nhanh chng b nhim
Antoine lm ph ton quyn ca c vng triu, mt tc v c v tha mn tham vng ca
ng ta. Cng c ngha l{ ng ta thng xuyn c mt trong triu, nh vy Catherine d b
theo di.
H{nh ng th hai ca Catherine cn khn ngoan hn: Antoine ni ting di gi, v vy
Catherine cp ngay c hu p nht, Louise de Rouet, cho ng ta. Tr th{nh ngi u p,
tay gi ca Antoine, Louise bo co nht c nht ng ca Antoine cho Catherine. Nc c
n{y th{nh cng n ni Catherine tm mt m n kh|c ghp cho Vng t Cond, t
hnh th{nh nhm escadron volant (phi i) kht ting, chuyn m hoc nhng con d kh
nghi d b kim sot.
Nm 1572, Catherine g con gi l Marguerite de Valois cho Henri, con ca Antoine, ng
thi l{ t}n vng x Navarre. Gia nh Bourbon n{y trc nay lun u tranh vi b{, do
rt nguy him khi t h gn ming mi quyn lc nh th. V vy ngay sau b{ lp tc
bit phi thnh vin cao tay n nht ca phi i theo m hoc Henri: Charlotte de Beaune
Semblanay, n nam tc x Sauves. Ch t lu sau, nht k ca tn nhn Marguerite de
Valois ~ xut hin dng: Madame de Sauves ~ l{m chng ti cht m cht mt n ni
chng ti khng cn ng chung, thm ch cng khng ni chuyn vi nhau.
Charlotte ht sc ti ba nn gi c Henri di quyn kim sot ca Catherine. Khi ngi
con trai t ca hong thi hu l{ Cng tc x Alenon trng th{nh v{ c khuynh hng
thn cn vi Henri, v s c hai }m mu chng mnh nn lnh cho Charlotte kim lun anh
trai t mi ln ny. Charlotte bn lnh n ni anh ta m nh iu v mun c quyn vi
nng, t xung t vi Henri khin cho tnh bn tan v, v tan v theo l mi ri ro mu
lc.
Din gii
Catherine ~ chng kin t|c ng ca mt tnh nh}n i vi ngi {n ng quyn lc:
Chnh chng n{ng, Henri II, ~ thng yu vng phi Diance de Poitiers m mt. T kinh
nghim , Catherine bit rng mt ngi {n ng nh Henri mun cm thy mnh chinh
phc c tr|i tim ngi ph n l nh nhng tnh cht {n ng ch khng phi bng
quyn cao chc trng. V ci huyt t li n trong nhu cu : Nu ngi ph n ng trn
vai ngi b chinh phc th g g t kia s mt cnh gic, khng ng rng dn d mnh b
ngi tnh iu khin, nh Diane ~ iu khin Henri.
Nh thuc lng bi hc , Catherine ~ bit cch chuyn im yu thnh th mnh, dng
n l{m phng tin chinh phc bn {n ng: Catherine s tho lng cho phi i ln
ng m hoc nhng ng n{o c cng nhc im nh chng b.
Bn tm nhng lc am m v{ |m nh m{ con ngi kh kim so|t. am m c{ng ln
th i tng cng d b tn thng. iu ny mi nghe qua rt l, v nhng ngi am m
thng c v mnh m. Tht ra h ch ng kch, |nh lc hng khng cho thin h thy
im yu. T ng{n xa, chnh c|i nhu cu chinh phc ph n ~ h l im yu ca {n ng
v khin h tr thnh kh kho. Bn h~y tm nhc im ni bt nht ca h - lng tham,
dc lc, s h~i. l{ nhng loi tnh cm m h kh che y, v t kh nng kim sot. V
iu g m thin h khng kim so|t c th bn kim sot gim.
* Arabella Huntington mun c nhn nhn
Arabella, v ca nh ti phit ng{nh ng st Collis Huntington, xut thn t tng lp bnh
d}n v{ lun chi p vn ln c gii thng lu cng nhn. Khi b m d tic tip
tn ti t gia nm trong khu sang trng ca San Francisco, thnh phn thng lu v{ u t
y t khi n{o n d. a s h ngh rng b ch l th lm giu nh {o v{ng, ch khng
cng ng cp vi h. Nhn vo ca ci kch s ca chng b{, c|c nh{ bun tranh cng chu
kh i x lch s vi b, song h cng khng giu c s trch thng i vi th nh
giu mi pht. Trong s ny ch c mt ngi i x khc hn: Joseph Duveen.
Trong v{i nm u lui ti nh b, Duveen khng g bn cc tc phm t tin. Ngc li hn
sn s{ng hng dn b{ n nhng ca hng sang trng, ni chuyn huyn thuyn v nhng
ng hong b cha m hn quen bit, v v}n v}n. Arabella ngh rng cui cng ri cng c
ngi xem mnh l{ bnh ng, thm ch l k b trn trong gii thng lu n{y.
Nhng trong khi khng g bn tranh, Duveen li tinh vi un nn b theo phong cch v
khu v ngh thut m hn mun chng hn nh tranh p nht tc l tranh cao gi nht.
Sau khi Arabella ~ chu nh hng s}u m, Duveen li x s nh th trc nay ci gu
ngh thut ca b lun l s mt.
Khi Collis Huntington qua i v{o nm 1900, tt nhin Arabella tha hng tt c gia ti.
B bt u mua tht nhiu tranh qu, v ch mua ca Duveen. Nhiu nm sau , hn bn
cho b bc Blue Boy ca Gainborough vi gi k lc, v cng k lc hn vi mt gia nh
trc nay cha h quan t}m n vic su tp tranh.
Din gii
Vi con mt tinh i, Joseph Duveen hiu ngay con ngi ca Arabella v bit bng vo si
dy no: B ta mun c xem l k quan trng, c trong nh v ngoi ph. Lun mc cm
v xut x, b ta cn s nhn nhn ca tng lp m mnh mi vn ti. Duveen kin nhn
ch i. Thay v nn nng nho v thuyt phc b mua tranh, hn t|c ng tinh t n t
huyt ca b. Hn lm cho b cm thy rng mnh c s quan tm ca g~ chi tranh n{y
khng phi v b l v ca tay ti phit, m nh v{o c im ring v{ chnh iu n{y ~
lm b{ xiu lng. Duveen cha bao gi i x vi Arabella theo kiu h mnh hay chiu c.
Thay v ging gii nh thy vi tr, hn gin tip cho ma l}u thm t. Kt qu l b tr
thnh mt trong nhng khch hng sp nht.
Thin h c nhu cu c nhn nhn, c khng nh, c ngi chung quanh thy mnh
quan trng, l{ loi t huyt cho ta n vo. L do th nht l v nhu cu ny gn nh l{
ph bin khp th gii, th hai l v qu d t|c ng. Tt c nhng g ta cn lm l khin cho
mi i tng cm thy h c l v phong cch hay khu v, h thng minh hn, hoc v tr
x hi ngon l{nh hn ngi kh|c. Khi c| ~ cn cu ri th ta c th r nhp nhiu ln, nm
ny qua thng khc ta ang ng mt vai tr tch cc, mang n cho h nhng g h khng
t c c. H khng ng l{ ta ang quay h nh d, m cho d c bit i na th h cng
khng mng, bi v nh ta m h cm thy t tin, an tm, v h s bng lng v ci gi phi
tr.
* T huyt ca vua
Nm 1862 Bismarck c Vua William nc Ph phong chc th tng kim b trng
ngoi giao. ng ta ni ting to bo, tham vng v quan tm su sc n vic cng c tng
cng sc mnh qu}n i. H{nh ng b nhim n{y kh| nguy i vi nh vua, bi v trong
chnh ph v ni cc c rt ng th{nh phn theo khuynh hng t do vn l nhng chnh
kh|ch trc nay lun mun hn ch quyn lc ca nh{ vua. Trc nay Hong hu Augusta
lun buc vua phi phc tng, v{ b{ ngn cn vic b nhim Bismarck, song ln ny William
kin quyt bo v kin.
Ch mt tun sau khi nhm chc, Bismarck c bi pht biu ngu hng vi khong mt t
b trng thuyt phc h tng cng qun s. ng kt thc bng l lun: Nhng vn
quan trng ca thi i s c quyt nh, khng phi bng bi din vn v{ ngh quyt ca
a s, m bng st v{ m|u.
Bi pht biu trn c lan truyn khp nc c. Hong hu ht tong vi nh vua rng
Bismarck ch l tn qun phit man r nh nm quyn kim so|t nc Ph, v buc nh
vua phi cch chc hn. Nhm t do trong chnh ph cng theo phe Hong hu. H phn
i kch lit n mc William s phi kt liu cuc i trn on u {i nh Louis XVI,
nu c kh kh cho Bismarck lm th tng.
Bismarck bit mnh phi lp tc t|c ng nh{ vua. ng cng hiu l{ mnh ~ qu| { dng li
ao to ba ln. Tuy nhin khi suy tnh chin lc, ng quyt nh khng nhn li v phi
l{m iu ngc li. Bismarck hiu nh vua rt r.
Khi hai ngi gp nhau, y nh rng William ~ b hong hu lm cho ri lng. ng nhc li
ni lo s b hnh quyt. Nghe xong, Bismarck bnh tnh |p: V}ng, nu nh th th chng ta
s cht! Trc sau g chng ta cng phi cht, v liu c ci cht n{o h{o hng hn khng?
Ti s cht trong khi u tranh bo v chnh ngha ca c vua, ca ch nhn ti. B h s
cht khi dng mu ca chnh mnh chng thc nhng quyn lc ho{ng gia m{ Thng
~ ban tng. Cho d trn on u {i hay ngo{i chin trn cng khng c g kh|c, khi ta
hin dng thn th v sinh mnh v nhng quyn lc m{ Thng ~ ban tng! V{
Bismarck c tip tc nh th, nhn mnh n thc v danh d v uy phong khi William
l~nh o qu}n i. Lm sao m nh vua c th cho bn h x y ho{i mnh nh vy?
Liu danh d ca nc c khng quan trng hn vic hn thua bng li qua ting li?
Bismarck khng ch khuyn vua khng li kin ca hong hu v ngh vin, ng cn thuyt
phc ng{i tng cng qun lc, vn l mc tiu ti hu ca ng ta.
Din gii
Bismarck bit rng vua cm thy b mi ngi xung quanh thc p. ng bit vua ~ qua qu|
trnh {o to v qun s v c thc su sc v danh d, do cm thy xu h khi yu
ui trc p lc ca v v chnh ph. William lun thm mong tr thnh mt v vua hng
mnh v{ v i nhng li khng dm biu l v s kt liu cuc i theo kiu Louis XVI.
Trong khi mt ngi bnh thng vn lm hm lm h che giu s hn nh|t, ngc li
s rt r ca William li che y nhng nhu cu v ngc xng hng.
Bismarck bit rng ng sau ci v b ngoi yu ha bnh y, William rt khao kht vinh
quang, v vy ng ta |nh ngay vo t huyt: T|c ng n s thiu t tin v tnh {n ng,
cui cng y nh vua vo ba cuc chin lin tip v vic to lp ch c.
Tnh nht nh|t l{ nhc im tim nng cho ta khai th|c. Nhng tm hn yu ui thng
khao kht tr th{nh iu ho{n to{n ngc li tr thnh nhng Napolon. Nhng h li
thiu ngh lc ni ti. Ta c th tr th{nh c|i Napolon ca h, gic h thc thi nhng
h{nh ng to bo no phc v mc tiu ca ta, trong khi lm cho h l thuc ta.
iu bn cn ghi nh l{: ng tin vo v b ngo{i, m{ h~y suy tm iu ngc li.
Hnh nh:
inh c c|nh bm. K th ca bn c nhng b mt m hn tng gi ring mnh. Nhng
nhng b mt y s l ra bng cch no hn khng r. }u c mt c|i kha nh trn u
inh c, chnh l{ im yu trong tm hn hay trn c th hn. Khi tm ra c kha
ri, bn ch vic cho mng tay vo vn l{ ty iu khin hn.
kin chuyn gia:

Hy suy tm con c c|nh bm ca mi ngi. l{ ngh thut thc y lng h h{nh ng.
Ngh thut ny cn nhiu t{i ba hn l{ tnh cng quyt. Vi tng ngi, ta phi bit tc
ng vo ch no. Mi la chn u c mt ng c c bit thay i ty theo s thch. Ai ai
cng u l{ ngi sng bi, k th sng b|i t li, ngi li c bit ho danh, a phn ham
m dc lc. Ti ba ch pht hin ra i tng sng b|i thao tng chng. Bit c ng
c ch o ca mi ngi, xem nh ta nm c cha kha xoay chuyn quyt tm ca
ngi y.
NGHCH O
Thao tng nhc im ca ngi khc lun tim tng mt mi nguy: Ta c th gy ra mt
h{nh ng khng th chng ch ni.
Trong tr chi quyn lc, ta lun tr tnh trc nhiu bc v ln k hoch thch hp.
Thin h d b cm xc t|c ng v khng c kh nng tr tnh nh ta, v{ l{ iu cho
ta khai th|c. Nhng khi thao tng nhc im ca h, ngha l{ lnh vc m h t c kh nng
lm ch nht, coi chng ta s lm bc pht nhng loi cm xc kh d l{m o ln mi k
hoch. Thuyt phc ngi kh|c h{nh ng to bo, coi chng h i qu| xa; tha mn nhu
cu c quan tm v nhn nhn, h c th i hi nhiu hn mc ta mun tha. Nhn t
tr con bt lc c th qut ngc li ta.
Nhc im c{ng m { cm xc th nguy him tim tng cng to ln. Vy bn hy thc
gii hn ca tr n{y v{ ng bao gi b li cun bi h{nh ng git dy k khc. Bn mu
cu quyn lc, ch khng mu cu men say iu khin thin h.
NGUYN TC 34
HY C X NH VUA,NU MUN C I X NH VUA

Phong thi ca bn c th quyt nh cch mi ngi c x vi bn: Lun c v tm thng
th thin, rt cuc bn s b ngi kh|c xem thng. Bi v mt v vua tn trng chnh mnh
v khin cho ngi kh|c cng tn trng ng ta. Khi c x vng gi v tin vo quyn lc
ca mnh, bn khin mi ngi ngh rng s ca bn l phi i vng min.
VI PHM NGUYN TC
Th|ng 7 nm 1830, c|ch mng n ra Paris v vua Charles X phi thoi v. Mt y ban c
bit gm cc thm quyn cp cao hp li chn ra ngi k v, v{ ngi c la chn l
Louis-Philippe, cng tc vng Orlans.
Ngay t u, r rng Louis-Philippe s khng nh nhng ng vua trc kia, khng ch v
ng xut thn t mt nhnh khc ca hong tc, hoc v ng khng k v ngai vng: ng
c mt y ban trao vng min, v vic ny khin nhiu ngi t li vn chnh
thng.
Louis-Philippe khc vi c|c tin vng ch ng khng thch l nghi v{ c}n ai |o m~o.
ng c nhiu bn trong chn ng}n h{ng hn l{ gii qu tc, v{ ng cng khng to ra
nhng php tc hong gia mi nh Napolpon tng lm, m li gim thiu tm quan trng
ca vng v thoi m|i hn khi ha nhp vi cc doanh nhn v gii trung lu. Bi vy
khi ngh v Louis-Philippe, mi ngi khng lin tng n vng min v{ vng trng,
m{ ngh n ci nn xm v cy d, nhng vt dng thng dng khi ng do ph Paris,
nh th mt tay trng gi ang b|ch b.
Khi mi James Rothschild n cung in, Louis-Philippe i x ngang hng vi tay i ti
phit n{y. V{ khng nh bt k nhng v vua n{o trc , Louis-Philippe khng ch ni
chuyn l{m n vi Rothschild, m tht ra ng ni rt mi ch .
Triu i ca vua trng gi c{ng l lt, nh}n d}n c{ng coi thng ng. Gii qu tc khng
th chu c hnh nh mt v vua khng vng gi, v ch v{i nm sau h chng li ng.
Trong khi giai cp ng{y c{ng ng nhng ngi ngho, k c bn cc oan tng tng
kh Charles X li khng hi lng vi mt l~nh o vua khng ra vua, m{ cng khng phi l
ngi ca ng o qun chng. Cn gii ch ngn hng sm nhn ra rng chnh h mi l
thnh phn iu khin t nc, ch khng phi l vua, v vy h ng{y c{ng xem thng
ng.
Cui cng nhng ni lon ca th thuyn xut hin tr li, v Louis-Philippe mnh tay {n
p h. Nhng ng mnh tay nh th bo v ci g? Khng phi bo v ch qun ch
m ng khng thit tha, cng khng bo v nn cng ha dn ch m{ vng quyn ca ng
chng li. Hnh nh iu m ng thc s bo v li l ca ci ti sn ca chnh ng v ca

bn ch ngn hng vn khng th ng vin c lng trung ca qun chng.
u nm 1848, mi tng lp nhn dn Php bt u biu tnh i ci t bu c t nc
tht s dn ch. Dn d nhng cuc biu tnh bo lc hn. v an dn chng, LouisPhilippe cch chc th tng v thay th bng mt ngi theo khuynh hng t do. Nhng
ng thi ny to phn ng ngc: Nhn dn cm thy h c th thc p vua.
Biu tnh bin thnh cch mng. m 23 th|ng 2, ng o qun chng Paris bao vy cung
in. Vi quyt nh t ngt lm mi ngi sng s, Louis-Philippe thoi v ngay m
v{ lu vong sang Anh. ng khng c ngi k v, thm ch khng gi ngi k v - nguyn
b my chnh ph cun gi ra i nh g|nh xic ri lng.
Din gii
Louis-Philippe ch ng xa nha vng h{o quang m{ vua cha n{o cng t nhin c c.
Xem thng tnh biu trng ca s ln lao cao c, ng tin l mt th gii mi ang l dng,
v k l~nh o phi ging nh mi d}n thng. ng c l: Mt th gii mi khng c vua
cha ang trn { hnh th{nh. Tuy nhin ng sai lm trm trng khi tin o|n mt s i
thay trong cch vn hnh quyn lc.
Thot u nh}n d}n Ph|p cng thy vui vui khi c v vua che d i nn, nhng dn d h
bt mn ra mt. H tha bit tuy ra v, nhng tht ra khng hon ton ging h - rng nn
v d kia ch l ci mo d h tng l{ t nc t nhin cng bng hn. D thao th
nh}n d}n Ph|p cng mun rng k tr v h cng phi ng b, cng phi t nhiu n s}n
khu. Thm ch mt k cc oan nh Robespierre, hoc nh Napolon cng hiu iu y,
khi ng chuyn nn cng ha cch mng thnh ch qun ch. Qu tht ngay sau khi
Louis-Philippe ri sn khu, ngi Php t r mong mun tht s ca h: H bu ngay chu
ca Napolon lm tng thng. Mc d ng ny khng ting tm g, song nh}n d}n mun ti
to vng ho quang ca cu hong, xa tan hi c khng p v mt v vua trng gi.
Ngi quyn lc c th mun ra v mnh cng bnh d}n, h c gng to o tng rng mnh
vi nhn dn tuy hai m mt. Nhng nh}n d}n s nhanh chng pht hin ra s m{u m .
Nhn dn hiu rng mnh khng c thm cht quyn li n{o, m{ ng tc gi y ch d
mnh lm tng l cng s chia s phn vi ngi quyn lc. Mun ra v bnh dn coi cho
c th phi lm theo kiu Franklin Roosevelt. Tng thng thnh tht cho dn chng
hiu rng tn y lng, ng vn l tng lp thng lu, nhng thc s chia s mi gi tr v
mc ch vi d}n. ng cha bao gi gi v xa i khong cch gia mnh v qun chng.
Nhng lnh t n{o nh xa nha khong cch y bng cch gi v thn thin vi dn, th s
mt dn kh nng l{m cho d}n s, d}n thng, hoc trung th{nh. Ngc li dn ch khinh
thng m thi.
TUN TH NGUYN TC
Khi Christopher Columbus ang c tm ngun ti tr cho nhng chuyn du hnh, nhiu
ngi xung quanh tng ng xut thn t gii qu tc Italia. Sau lch s cng phn no
ghi nhm nh vy, xut pht t tiu s ca Columbus do con ng vit ra sau khi ng cht.
Theo , Columbus l{ hu du ca b| tc Colombo ca l}u {i Cuccaro ti Montferrat. Ri
Colombo c tng truyn l con chu ca tng La M Colonius lng danh, c anh em h
c cho l hu du ca ho{ng Constantinople. Qu l mt gia ph |ng knh.
Nhng trn thc th Columbus l con trai ca Domenico Colombo, mt ngi th dt tm
thng, tng m qu|n ru kim sng, v vo thi im ang b|n ph-mai nht.
Chnh Columbus t to ra truyn thuyt v dng di qu tc, v t rt sm, ng cm thy
nh mnh ~ chn mnh l{m i s, v rng t nhiu mnh cng c dng m|u ho{ng gia
trong huyt qun. V vy ng cng x s nh th mnh thuc dng di qu nhn. ng ri
qu hng Genoa sang Lisbon nh c, s dng ci l lch ngy to kia ci con gi mt
gia nh danh gi|, rt thn thit vi hong tc B {o Nha.
Nh nh v, ng c din kin vua Joo II. Columbus lin lm tu chng xin t{i tr cc
chuyn hi hnh nhm tm ra l trnh ngn hn sang ch}u \. ng cam oan tt c nhng
vng mi khai ph s mang tn nh vua B {o Nha, nhng |p li vua phi phong ng
nhiu chc tc nghe rt rn rng.
Columbus mnh dn thnh cu mc d ng ch l mt tn thng bun tm thng, hu
nh cha bit g v hng hi, khng s dng c thc o , thm ch cha bao gi lnh
o mt nhm ngi.
Khi Columbus ni xong, Joo II mm ci: Nh vua nh nhn t chi yu cu ca g~ thng
bun, nhng vn ng cnh ca ca tng lai. }y c l Columbus ~ thy mt
iu ng khng bao gi qun: Cho d cha chp thun li thnh cu, song nh vua xem
chng l{ chnh |ng. Nh{ vua khng ci nho nhng yu cu , cng khng thc mc g
v kh nng cng nh l lch ca g li bun. Tht ra vua kh n tng v nhng thnh cu
to bo, v cm thy khoan kho|i trc mt ngi d|m h{nh ng t tin nh vy.
Cuc din kin ny gip Columbus khng nh rng trc gic ca mnh ng: Khi i h|i
mt trng, v tr ng lp tc thng tin, v nh vua gi nh rng t khi mt ngi ch c in
mi t gi| qu| cao nh vy cho bn th}n mnh (m{ Columbus }u c v g in), t hn
hn t nhiu xng |ng vi ci gi y.
V{i nm sau Columbus sang T}y Ban Nha, s dng cc quan h B {o Nha xm nhp
triu nh, nhn c s tr gip t nhng nh ti phit ni ting, c ngi chung mm
vi ng hong b cha. Vi ai, Columbus cng lp li nhng thnh cu c. Nhiu ngi,
chng hn nh Cng tc vng Medina, d rt mun nhng khng th ban cho Columbus
nhng chc tc cao qu. Nhng Columbus khng nn ch v quay sang tp trung vo
Hong hu Isabella.
n nm 1492 khi dp xong lon Moor v nh gnh ti chnh, hong hu chp nhn ti tr
cc chuyn hi hnh v ban tc cho Columbus. Khi tht bi vi nhng chuyn u, ng cn
xin tng t{i tr cho nhng chuyn sau tham vng hn, v{ cng c chp thut. Lc y c l
hong hu ngh rng Columbus qu l{ ngi ca nhng i s.
Din gii
Nu ni v lnh vc thm him thm d, Columbus c gng lm cng ch l{ tay xo{ng xnh.
Kin thc ca ng v hng hi so ra cn km mt thy th bnh thng. Nhng ng li l
thin ti lnh vc khc: Bit l{m tng gi| tr bn thn.
Columbus c kh nng c bit m hoc gii qu tc, v tt c u nh vo phong thi
ca ng. Ngi ng tot ln v t tin ln mnh hn kh nng thc s. S t tin ny khng
phi l th hng m|u, t qung co ca ngi mi pht l{ loi t tin im nhin trm
lng. Qu thc ng l{ th t tin m gii qu tc thng biu l. Ngi quyn lc gii
qu tc cu tro cm thy khng cn thit t chng t hay khng nh. H bit, ~ l{ d}n
qu phi, th ta lun xng |ng c hn th na, v h i hi c hn th na. V vy
vi Columbus h thy ngay c nt ging nhau, bi v ng c x ging nh h c x - ni bt
gia |m ng, c s l{m i s.
Ta c kh nng ra chnh ci gi ca mnh. Cung cch ca ta ni ln cch ta t |nh gi|
bn thn. Nu ta ch yu cu t cht, u th ci chn th l, thin h s nhn tng m{ o|n
ngi. Nhng c|ch c x khng phi l{ con ngi tht ca ta, m ch l hnh nh m ta
chn xut hin trc mt mi ngi. Mun s|ng chi nh Columbus ta vn c th: hng
hi, t tin, v cm thy rng tri sinh mnh ra l{ i vng min.
Tt c cc bc thy u c mt l thng |ng ch ,
lm nn ngun sc mnh ca h. Khi thc hin la o,
nim tin vo chnh bn th}n ~ tr{n ngp con ngi h.
Chnh nim tin n{y ~ din t nhng php l v
quyn r nhng ngi xung quanh.
(Friedrich Nietzsche, 1844-1900)
CT TY CA NGUYN TC
Hi th u, chng ta bc vo cuc sng tht hm h, k vng v{ kh| i hi mi th ca
th gii bn ngoi. Dn d{, th|i ny tr thnh thi quen, v nhn chung, ta mang thi
quen y theo nhng ln u tin t nhp vo x hi, khi ta bt u s nghip. Nhng khi
ln ln, chng ta bt u nm mi phn khng v tht bi, ri nhng kinh nghim y ~
hnh thnh cc gii hn ngy cng vng chc. V ta ~ quen i hi t hn t ngi khc,
dn d ta chp nhn nhng hn ch, m tht ra do ta t |p t. Ta bt u ci u, gi tai v
xin li khi ni ln ngay c li thnh cu n gin nht. Mun khc phc tnh trng thu hp
tm vc nh th, ta phi ch p buc mnh v hng ngc li gim thiu tm quan
trng ca tht bi v pht l cc gii hn, gic mnh phi i hi tht nhiu v d tr nhn
c tht nhiu nh hi cn th u. c nh vy, ta phi p dng mt chin lc c
bit ln chnh bn thn. Ta hy gi l{ Chin lc Vng min.
Chin lc ny da trn mt chui gin n ca nhn v qu: Nu ta tin rng mnh c s
lm nn chuyn ln, nim tin ny s pht tit, ging nh c|i vng min to vng ho
quang quanh v vua. S pht tit y s t|c ng ln nhng ngi xung quanh, v h s ngh
l{ ta c l do t tin nh th. Nhng ngi i vng min hnh nh khng cm thy gii
hn no cho nhng g h yu cu hay thc hin. Chnh iu n{y cng ta ra ngoi. Gii hn
v ranh gii bin mt. Hy p dng Chin lc Vng min v bn s ngc nhin v s ln
hiu nghim. Hy nhn vo v d nhng a tr hnh phc h mun g l{ i ny, v{ i g
th c ny. Chnh nhng mong c rt nhiu y lm cho chng d thng. Ngi ln
thch tha mn tr con cng nh Isabella tha mn cc yu cu ca Columbus.
Xuyn sut chiu di lch s, nhng c nhn c dng di tm thng nhng Theodora ca
Byzantium, nhng Columbus, Beethoven, Disraeli u tm cch p dng Chin lc Vng
min, tin tng mnh lit vo s v i ca bn thn, v rt cuc iu tr thnh s tht.
Ngay c khi ang thc hin c la o n{o , bn cng h~y c x nh vua. S c nhiu kh
nng bn c mi ngi i x nh vi v vua tht.
C th vng min s to s khc bit gia bn v qun chng, nhng chnh bn s lm cho
s khc bit y tr thnh hin thc: Bn phi c x kh|c hn chng minh s khc bit
y. Bn c th chn phong thi cao c, cho d trong bt k tnh hung no, Louis-Philippe
cho nhn dn thy ng khng c g khc so vi |m ng, v vy khi thn d}n e da l
ng suy sp ngay. Qun chng cm c iu ny v nho ti. Khng c tc phong cao c
ln s kin tr tin ti mc tiu, ng trng ging nh k mo danh ch khng phi vua tht,
v vy vng min d dng ri khi u ng.
Nhng cng ng xin lm phong c|ch vng gi vi th|i ngo mn. C l vua c
quyn ngo mn, nhng iu ch l ra s mt t tin. Ngo mn l{ iu tr|i ngc vi
vng phong.
Haile Selassie bt u tr v Ethiopia t nm 1930 n sut khong 40 nm sau . Tn tht
ca ng t hi thanh nin l Lij Tafari. Tuy xut thn t gia nh qu tc nhng ng khng
c c hi thc s n{o nm quyn, bi tnh theo h k v ngai vng ca vua Menelik th
Tafari hy cn xa lc. D vy, t hi cn nh xu Tafari ~ biu hin nt t tin v phong thi
vng gi khin mi ngi u ngc nhin.
Tafari nhp triu v{o nm 14 tui v lp tc to n tng vi vua Menelik, nht l nh c

tnh kin nhn, im tnh, v{ khoan thai ca cu b. Nhng vng tn cng t khc ganh t
v tm c ln |p nhng Tafari khng ni gin. ~ c ngi linh cm rng s c ngy cu ta
thng tin n nh cao, bi v Tafari x s nh th mnh ~ t n nh ri.
n nm 1936 khi Ph|t-xt Italia xm chin Ethiopia, cu nh Tafari gi }y mang tn Haile
Selassie, lu vong v pht biu trc Hi quc lin vn ng cho trng hp ca nc
mnh. Phe Italia c tnh bu riu v xc phm nhng Selassie vn gi th|i cao c, khng
h nao nng. Tht ra th|i l{ chic mt n thch hp khi gp kh khn, v chng nh
khng c g c th lay chuyn c, v ta tha thi gian phn ng.
ph tr cho phong th|i vng gi , ta c th p dng mt s chin lc nh sau. Th
nht l Chin lc Columbus: Lun yu cu to bo. Gi gi tht cao v{ khng dao ng.
Th hai, ng ho{ng n gp ngi c chc trch cao nht ti ch. Nc c ny lp tc
a ta ln ngang h{ng vi i tng m{ ta ang tin cng. }y l{ chin lc David chng
Goliath: Khi la chn mt i th v i, ta cng t khoc ln v v i.
Th ba, tng qu cho k b trn. }y l{ chin lc dnh cho nhng ai c quan thy: Tng
qu cho sp ch yu l{ nhn rng ta v sp ngang nhau. }y l{ m|nh khe c xa, cho l{
nhn. Khi mun Cng tc vng Mantua tr th{nh ngi u, vn s Pietro Arantino
thi Phc hng bit rng nu mnh t v b lun ci th ng ta s |nh gi| thp. V vy
Arantino chn cch tng qu, v c th l tng cc tc phm ca ngi bn ha s Titian.
H{nh ng nhn qu to ra mt dng bnh quyn gia cng tc v{ vn s: Cng tc thoi
mi v c cm gic rng mnh ang i x vi ngi cng gii qu phi. Chin lc tng qu
ny rt tinh t v khn ngoan bi v ta khng phi cu xin ai c: Ta yu cu c gip
mt c|ch ng hong, hm cha nt bnh quyn gia hai ngi, trong mt ngi tnh
c c nhiu tin hn ngi kia m thi.
Hy nh bn l{ ngi nh gi| cho chnh mnh. i hi t hn th bn s c t hn. i hi
cao hn l{ du hiu rng bn |ng ng tin bt go. Ngay c khi t chi, nhng ngi t
chi cng n bn v s t tin, v lng knh n sau n{y s c nhng kt qu bt ng.
Hnh nh:
Vng min. C t n ln u l phong cch ca bn s thay i tot ln v t tin im
m. ng bao gi l v b|n nghi, ng bao gi mt v cao c, nu khng vng min s
khng nm yn. ng ch ngi kh|c i vng min cho mnh; nhng vng v i
thng ginh ly t t ln u.
kin chuyn gia:
Ai ai cng nn c phong th|i vng gi theo cch ca ring mnh. Hy lm sao nhng hnh
ng ca bn, cho d khng phi l ca vua, cng trng rt vng gi trong lnh vc ca
chng. Hnh vi ca bn phi tht uy nghi, t tng tht v i, v nht c nht ng u

xng |ng l{m vua, mc d thc t bn cha phi vy.
NGHCH O
Mc ch khi kho|c ln th|i t tin vng gi l{ to s khc bit gia ta vi |m ng,
nhng nh ng thi qu ko li bt cp hi. ng bao gi ngh sai rng mun tn ta ln th
phi p ngi khc xung. V chng cng chng hay ho g khi ta qu cao cht vt khi |m
ng, v nh th ta tr thnh mc tiu d b bn ph|. Cha k c lc iu b qu tc li ht
sc nguy him.
Charles I, vua nc Anh vo thp nin 1640, khi ch nh nn qun ch ~ l{m nh}n d}n v
mng v phn n. Khp ni n ra nhng cuc bo lon cho Oliver Cromwell cm u. Lc y
phi chi nh vua phn ng tinh t hn, chng hn nh chp nhn i mi v bt i cht t
quyn lc, c l lch s ~ kh|c i. Ngc li ng li cng b ch trch th ng cng ln mu
vng gi, chng nh b xc phm xu xa khi quyn lc ca ng v th ch qun ch thing
ling b tin cng. Chnh th|i cao ngo cng ngc l{m d}n c{ng phn ut v cng ni
lon. Cui cng Charles mt u. Hy nh l ch nn ta ra nt t tin, ch khng phi ngo
mn hoc khinh mit.
Cui cng, phi nhn nhn rng i lc cng c li khi gi v l{m vua d}n gi~. Nhng nh
ng lm thi qu, ko ta li cn th tc hn c ngi th tc th khn. Tht ra lc no x
hi cng sn c nhng k th tc hn ta, v vy ta s d dng b thay th vo ma sau bi
mt k tr hn v{ th b hn.
NGUYN TC35
CHN NG THI C
ng bao gi ra v vi v~ v nh th chng t ta khng lm ch bn thn, khng lm ch
thi gian. Lun t ra kin nhn, nh th bit trc mi vic s din ra theo ta. Hy pht
hin thi im thch hp, |nh hi c thi th, c xu hng n{o a ta n quyn lc.
Hy bit thoi b nu thi im cha chn mui, v bit gi|ng n sinh t khi c hi ti.
TUN TH NGUYN TC
V{o i ch l mt thy gio xong, Joseph Fouch lang thang t th trn ny sang th trn
khc sut gn ht thp nin 1780 dy ton cho tr nh. Ting l thy gi|o trng dng
nhng ng ta khng l{ gi|o s v{ cha bao gi th nguyn i tu v ng nui mng ln hn.
Kin nhn ch thi, ng ng cho mi ty chn. V khi cuc cch mng Php n ra vo
nm 1789, Fouch bit thi c y ~ n: R b |o tu, tc tht d{i, u hm sm mai ng
ta tr thnh dn cch mng. Bi v l{ xu th thi i. Kt thn vi lnh t cch mng
Robespierre, ng ta nhanh chng thng tin trong h{ng ng nhng ngi ni lon. Nm
1972, thnh Nantes chn Fouches l{m i biu ti Ngh hi c php.
Va n Paris nhn gh i biu, Fouch chng kin mi bt ha gia hai phe trung dung
v Jacobin cp tin. ng bit rng v lu v di s khng c phe no chin thng. Quyn lc
t khi no v tay nhng ai khi u mt cuc cch mng, thm ch c nhng ngi trin khai
cuc cch mng cng khng. Quyn lc s thuc v nhng thnh phn no bit kt thc.
l phe m Fouch chn theo.
K hoch thi gian ca ng tht k lng: Khi u l thnh phn trung dung, bi v lc y
phe trung dung l{ a s. Tuy nhin khi n lc phi bn bc xem c nn x trm vua Louis
XVI, Fouch thy nh}n d}n u mun u ri, v vy ng b l phiu quyt nh cho n t
hnh. Lc ny ng li thuc v phe cc oan. Nhng khi tnh th c{ng lc c{ng cng Paris,
Fouch |nh hi c mi nguy cho nhng ai quan h thn thit vi bt k phe no, v vy
ng ta chn bi chun v tnh l chi m{n n dt.
Mt thi gian sau ng li c b nhim lm chc sc Lyon. Ti }y, mt ln na |nh
hi c thi th, sau khi chng kin hng chc nh qu tc b t hnh, Fouch ku gi tm
ngng chm git v mc d tay h~y cn ti m|u, ng vn c c d}n Lyon hoan h nh
mt v cu tinh i vi phong tro khng b La Terreur thi by gi.
Nhng n nm 1794 th ngi bn c Robespierre triu hi Fouch lp tc v kinh
gii trnh nhng iu ~ l{m Lyon. Cha vi tu}n ch, Fouch }m thm vn ng qun
chng, nht l nhng ai ~ qu| chn ngn quyn lc c ti ca Robespierre. Fouch cu
gi mt cch tinh vi, bit rng cng ko di thi gian ca mnh th s thm nhiu c may h
h{o nh}n d}n o{n kt chng li nh{ c ti. Li dng vic mi ngi kinh hi Robespierre,
Fouch quy t c c hai phe trung dung v Jacobin. Thi c chn mui v{o th|ng 7 nm
: Tranh th lc Robespierre ang c din vn, qun chng bt thn tin ln bt gi v
vi ngy sau x trm hn.
Sut v{i nm sau , Fouch ch ng thu nh b th ca mnh li, i n thi im thch
hp ng mi tip cn ban chp chnh Directoire, thuyt phc h cho ng ng dng s
trng ca mnh: thu thp thng tin tnh bo. Nh hon thnh xut sc mi cng t|c c
giao, n nm 1799 ng c b nhim lm b trng cng an. Gi }y khng ch c
nm quyn lc, m{ Fouch cn tng cng c kh nng |nh hi khp mi min nc
Ph|p xem gi thi chiu nao. Mt trong nhng khuynh hng ch o m ng khm ph
xut pht t mt v tng tr mang tn Napolon. Chnh v vy khi v tng n{y o chnh
vo ngy 9.11.1799, vin b trng cng an ly c l ng qun nn khng can thip vo. V
Fouch ng sut nguyn ngy hm y. Cm kch s gip gin tip nn sau khi ln
nm quyn, Napolon cho ng ta tip tc gi chc b trng cng an.
Nhng nm tip theo, Napolon cng tin cy Fouch, thm ch cn phong tc v ban bng
lc. Khi Napolon tn cng Ty Ban Nha, Fouch bit s ph ~ tnh sai nc c v chc
chn tut dc, nn lin lin kt vi Talleyrand h b Napolon. Mc d bt thnh, song
}m mu ~ g}y c ting di, cng khai s phn i ng{y c{ng tng i vi ho{ng . n
nm 1814, quyn lc ca Napolon sp .
Thi k tip theo l phc hng ch qun ch, vi ngi em ca Louis XVI l Louis XVIII
ln ngi. Lun |nh hi mi thay i trong x hi, Fouch bit rng t}n vng s khng th
tr v lu v khng c s nhy bn ca Napolon. Mt ln na Fouch li chi tnh ch, n
mnh tht xa |nh n s}n khu.
Th|ng 2 nm 1815, Napolon {o tho|t khi o Elba. Louis XVIII ht hong: Chnh sch
ca ng ~ chc gin nhn dn, v nhn dn li ang hoan nghnh cu hong. V vy Louis
ch cn cch cu vin ngi c kh nng cu sng mnh: Fouch, k cc oan tng a anh
mnh ln on u {i, nhng hin li l mt trong nhng chnh kh|ch c lng dn nht
nc Ph|p. Nhng Fouch }u di dt g v phe k thua cuc: ng ta t chi li mi ca
Louis vi l do rng s gip ca mnh l khng cn thit Fouch th l Napolon s
khng bao gi tr li nm quyn. Tt nhin khng lu sau cc ho{ng v{ i d}n qu}n ~ |p
st Paris.
Thy r triu i mnh sp , bit l{ Fouch ~ phn bi, v khng mun k li hi v
phe Napolon, Louis ~ ra lnh bt giam Fouch. Cnh st lp tc phong ta xe nga ca
Fouch trn ng ph Paris. Liu tay ranh ma n{y ~ n ng cng? C th, nhng
khng nhanh nh th: Fouch cho cnh st bit rng theo lut nh, khng th bt c mt
cu thnh vin chnh ph ngay ngo{i ng, m phi c lnh bt {ng ho{ng ti nh. Cnh
s|t tng tht nn ng ta v thu xp hnh trang. Tt nhin sau khi n nh{ c lnh
bt, cnh st mi kh|m ph| l{ ng ta ~ ln ng sau, bc thang t ca s trn lu xung khu
vn pha di v{ an to{n {o tho|t.
Mt hai ng{y sau cnh st r sot c Paris truy bt Fouch, nhng lc by gi ting
i bc ca Napolon ~ di v thnh ph, v vy bu o{n th t v ty tng ca vua phi
b chy. Ngay khi Napolon vo thnh, Fouch ra trnh din. V cu b trng c hoan
ngnh v phc hi chc v c. Sut 100 ngy Napolon tr li nm quyn, cho n trn
Waterloo, chnh Fouch mi l{ ngi cai tr nc Php. Sau khi Napolon rt {i ln na,
Louis XVIII tr li ngai vng, v l thay, tay Fouch mu m li tip tc phc v mt chnh
ph mi lc ny quyn lc v nh hng ca ng ta hng mnh n ni t}n vng khng
dm thch thc.
Din gii
Trong giai on hn lon cha tng thy trong lch s nc Php, Joseph Fouch vn tn
ti v thnh vng nh bit pht huy ngh thut chn ng thi khc, m cc yu t ch
cht l:
Th nht, phi bit thi bit th. Fouch lun tnh trc mt hai nc, o|n c ngn
sng no s a ng n quyn lc. i khi thi th khng d o|n, khng th cn c vo
nhng iu hin nhin l l, m ta phi suy xt cc yu t c tim tng hu trng.
Th hai, nhn ra nhng lung gi mi ch o khng c ngha l{ phi chy theo chng. Mi
ng thi x hi hiu qu lun c phn ng mnh m, v{ ta nn o|n trc phn ng y,
nh Fouch ~ o|n c sau khi Robespierre cht. Thay v ci ngn triu cng ngay
thi im , ng ta kin nhn ch ng ngn sng th hai a mnh n quyn lc. Khi s
kin va xy ra, bn nn suy o|n nhng phn ng tim tng, nhm n u tn dng.
Cui cng Fouch l mt ngi cc k kin nhn. Bn nn s dng c tnh kin nhn va
lm khin va lm gio, nu khng, k hoch thi gian ca bn s sp . Khi thi c cha
chn mui, Fouch khng ng ra tranh u, khng bung theo xc cm hoc hp tp xut
chiu. ng ta gi c|i u lnh v thu mnh li tht nh b, nhn ni vn ng s ng h ca
qun chng, dng n l{m b{n p, ch mn hai tin ln ginh quyn lc: Mi khi lm vo
th yu, Fouch lun s dng trit ng minh qu bu l thi gian. V vy bn nn hc
c|ch ph|n o|n thi th bit khi no xut khi no x.
CT TY CA NGUYN TC
Thi gian l mt khi nim do chng ta to ra, lm cho s v tn ca vnh hng v{ v tr
mang tnh cht ngi hn, d chp nhn hn. V ~ to ra khi nim thi gian nn chng ta
cng c kh nng nh{o nn n mc n{o , hoc chi tr n{y tr kia vi n. Thi gian
ca a b th di v chm lm, trong khi thi gian ca k trng thnh li vt qua nhanh
chng n mc khip m.
Thi gian ty vo s nhn thc ring bit, c th chnh sa theo mun. }y l{ iu u
tin ta phi bit trong ngh thut nh gi. Nu nhng xo trn bn trong cm xc gy ra
lm cho thi gian c v tri nhanh hn, th mt khi ta lm ch c nhng cm xc y lc
tnh hung pht sinh, thi gian s chm li. Chnh bin th ca cch x l thi gian ny lm
ta c cm gic rng thi khc sp ti s d{i hn, gip ta c thm nhiu kh nng m{ ni s
v{ s}n si ~ khp li, ng thi gip ta thm kin nhn, vn l yu t ch o trong ngh
thut nh gi.
Chng ta phi lm quen vi ba loi thi gian, loi n{o cng c nhng vn ring, i hi ta
phi c k nng v{ thc hnh. Loi th nht l thi gian di: n ko di dng dc c thng
nm, cho nn ta phi kin nhn v x l mm do. Cch x l ny hu nh nng tnh phng
ng - l{ ngh thut phng th phn cng.
Tip theo l thi gian thc p: }y l{ loi thi gian ngn hn m ta s dng nh mt v kh
tin cng, lm cho k hoch thi gian ca i th phi ph sn. Cui cng l mt khong
thi gian kt thc, khi k hoch phi c hon tt tht nhanh tht mnh. Chng ta ~ ch
i, ~ thy thi c, v{ n lc phi pht c khng do d.
Thi gian di. Mt danh ha i Minh hi th k XVII Trung Quc k li mt cu chuyn
m{ ng cho l{ ~ thay i vnh vin cung cch ca mnh. Bui x chiu ma ng nm
ng khi h{nh n mt th trn nm bn kia b sng. Mt tiu ng theo ng khing
nhiu sch v v giy m. Khi chic ph sp cp b kia, danh ha ny hi tro phu liu hai
thy tr c n kp trc khi trn ng cng, v m sp bung ri. Ngi cho thuyn lic
tiu ng, nhn ng sch v ri gt u C th, nu hai v khng i qu| nhanh.
Khi hai thy tr va ln b th mt tri bt u lng. S trn ng cng, s o tc quy
nhiu, c hai cng lc cng ro bc, v cui cng l chy. t nhin si dy ct bung ra, m
giy m xa khp mt t. Phi mt lc sau c hai mi thu lm c ht, v vy khi n
cng trn th cng ~ h ri.
Nu v s hi v nng vi m ta c l{m nhanh, xem nh ta ~ to ra mt nhng vn cn
gii quyt, v cui cng l ta cn tn nhiu th gi hn na. i khi nhng ngi lm gp
cng c nhanh hn, nhng s b ri ro giy m| bay ti, him nguy xut hin, h s lm
vo tnh th khng hong thng trc, mt bao th gi gii quyt nhng vn h mi
to ra. Nhiu khi i din vi him nguy m ta khng lm g li hay hn ta ch, xem nh
ta lm cho thi gian chm li. Trong lc , bit }u s c nhng thi c mi xut hin m
ta khng ng?
Thi gian ch i khng ch kim sot xc cm ring ca mnh, m ca c c|c ng
nghip, vn lm tng h{nh ng ng ngha vi sc mnh, v vy h c th gic ta xut
chiu bt cn. Mt khc, vi i th, ta c th a h vo tnh th lm ln nh va k: H c
th v nng lng vi vi vng vng m phm li, trong khi ta lui mt bc ng ch cho n
thi im thch hp ra tay. l{ s|ch lc ca Nht hong Tokugawa Ieyasu hi u th
k XVII. Trc }y khi ng cn l{ v tng, Nht hong Hideyoshi nng tnh khi qun hp
tp x}m lc Triu Tin. Ieyasu khng tham gia v bit rng ho{ng s thm bi v sp .
ng kin nhn ch thi trong nhiu nm, v{ khi thi c n, ng lin xua qun tin chim
Triu Tin thnh cng.
Ta khng ch ng lm chm thi gian c th sng l}u hn hay hng lc nhiu hn, m{
l{ thao tng tr chi quyn lc. Th nht khi u c ta thnh thi khng b ri bi bi
vic khn, ta s sng sut nhn nh nhng g sp din ra. Th hai, ta c th cng li ming
mi ngon m{ ngi kh|c ang nh. Th ba, ta c nhiu th gi hn linh ng. Chc chn
s vut mt nu ta nng vi. Th t, ta tr|nh c tnh trng cha ho{n tt vic n{y m{ ~
phi i din vi vic tip theo. Khu xy dng nn mng quyn lc c th ko di nhiu
nm, ta phi lm sao cho nn mng vng chc. ng khoi la rm, h~y chn loi thnh
cng n chm m chc v ko di.
Cui cng, khi lm thi gian chm li, ta s c dp nhn ton cnh ca thi th, to c mt
khong cch nht nh, nh vy ta t b cm xc nh hng n cch nhn nhng g ang
n. Ngi vi v~ thng lm hin tng b mt vi xu hng tht s, v h ch thy nhng
g h mun thy.
Thi gian thc p. M|nh khe thc p thi gian chnh l lm cho k hoch thi gian ca
i phng b o ln lm cho h phi vi, phi ch, buc h phi chi theo nhp ca
ta, cch nhn thc thi gian ca h b ta bp mo. Nh th thi gian tr th{nh ng minh
ca ta v{ xem nh ta ~ thng c mt na cuc chi.
Nm 1473 v sultan Th Nh K tn l Mehmed K Chinh phc mi Hungary thng lng
chm dt cuc chin dai dng ko di t nhiu nm. Khi s gi Hungary n Th Nh K
bt u {m ph|n, c|c vin chc ch nh ht li xin li v Mehmed va ri th
Istanbul dn qun kch chin vi k th l{ Uzun Hasan. Nhng v v sultan tht tm mun
ging ha vi Hungary nn khn khon mi s gi theo o{n hng dn n ngay ngoi
mt trn nhanh chng thng lng.
Nhng khi n ni th Mehmed li ~ h{nh qu}n v hng ng truy ui qun th, vi
li nhn s gi thng cm v{ n gp ng a im k tip. Vic ny lp i lp li nhiu ln
nh th. mi a im dng chn, pha Th ht sc cung knh khon ~i, m tu m n,
tic tng bt tn. Cui cng khi ~ h gc k th Uzun xong, Mehmed mi tip kin s gi
Hungary, nhng nhng iu kin ha bnh xem ra rt gai gc. Sau vi ngy cuc thng
lng chm dt m tnh th vn chng c g mi. Mehmed rt hi lng v mi vic din ra
ng nh ng tr tnh l}u nay: Bit rng khi xut qun truy kch Uzun v hng ng, ng
ta s Th Nh K h sn pha T}y. cho Hungary khng nh}n c hi ny m tin cng,
Mehmed nh ming mi ha bnh ri lm cho Hungary phi ch - theo k hoch thi gian
m ng sp t sn.
L{m ngi khc phi ch i, l{ c|ch rt hay thc p thi gian, min l h khng lt
ty c mnh. Ta kim so|t ng h, h ch trong khc khoi, dn d tinh thn mt tnh
nht qun, to ra thi c cho ta h th. H{nh ng nghch o cng rt li hi: L{m cho i
th cung ln. Khi bt u k hoch, ta tin hnh rt chm, ri n lc thun tin ta lin
tng tc, khin h cm thy mi vic t din ra cng lc. Ai thiu thi gian suy ngh, ngi
y s phm sai lm. }y l{ k thut m Machiavelli khm phc ni Cesare Borgia, v ang
trong tin trnh thng lng, Cesare t ngt thc gic i phng phi a ra quyt
nh, khin h ht hng v hng k hoch thi gian. V c ai d|m Cesare phi ch?
Nh bun tranh ni ting Joseph Duveen bit rng nu ra thi hn cht cho mt khch hng
lng khng kiu nh John D. Rockefeller v ly l do l mt nh ti phit khc ang ng
gi, hoc sp phi bn bc n{y ra nc ngoi th khc s mu sut sot thi hn m Duveen
a ra. Freud nhn thy nhiu bnh nh}n qua iu tr phn tm hc m vn khng thy tin
b, nhng nu ng a ra thi hn cht chm dt tr liu th h s phc hi cng sut
sot thi hn cht. Cn nh{ ph}n t}m Jacques Lacan ngi Php li s dng mt bin th
ca chin thut y khi mi ni chuyn vi bnh nhn chng mi pht, thnh thong ng
t ngt chm dt sut iu tr. Nu vic ny lp i lp li nhiu ln, bnh nhn thc rng
mnh nn tn dng thi gian, thay v ph phm ni chuyn b}ng qu. V vy thi hn cht
l mt v kh hiu qu. Bn h~y ng sp cnh ca lng khng v{ p ngi khc quyt nh
pht ri ng h buc bn phi chi theo lut chi ca h. ng bao gi cho h c
th gi.
Gii o thut v bu s u l chuyn gia thc p thi gian. Tuy c th thot khi xch xing
trong v{i pht, nhng Houdini l{m b vt ln vi gng cm c gi ng h, lm cho khn
gi m hi ht, nht l khi ng c v sp thua n ni. Gii o thut lun bit ch ng
lm chm nhp din bin thay i cch chng ta nhn thc v thi gian. To ra nhng
pht giy hi hp, hay cn gi l{ lng tim, qu l nhng khong lng cht ngi: Cng chm
ri bao nhiu, bn tay nh o thut li cng to ra by nhiu o gic v tc , khin khn
gi c ngh l{ con th ~ xut hin trong khonh khc. Houdini tng n: C}u chuyn cng
c k chm th n cng c v ngn.
Tin hnh trong chm ri lm cho nhng g bn thc hin trng c v quan trng hn c
ta ha theo nhp ca bn, nh b thi min. Khi h lt vo trng th|i , bn ty nghi
bp mo thi gian.
Thi gian kt thc. Bn c th chi tr n{y vi ngh thut kin nhn ch i ng thi
im ra tay, a i th vo th b ng bng cch ph hng k hoch thi gian ca h nhng s khng ngha g nu bn khng bit c|ch ra n kt thc. Bn khng nn ging
h{ng t| ngi trong x hi, thot trng th tng l mu mc ca gng kin nhn, nhng
n khi dt im th li s hi: Kin nhn s khng cht gi tr no tr khi bn quyt ch v
ly ch th ngay thi im thch hp. Bn s dng tc v hiu ha i phng, kha
lp bt k li lm kh d n{o, v{ l{m mi ngi kinh ngc bi sc mnh v s dt khot.
Vi s kin nhn ca mt thy rn, ta d rn ra khi hang bng nhng ng t|c bnh tnh v{
u n. Nhng mt khi rn ra ri, chng l ta li d d ngn ch}n trc m n? Khng l
do no c th bin minh cho cht do d nh nht giai on cui ca cuc chi. Mun bit
ai l bc thy ngh thut nh gi, hy quan st x l giai on ny xem h c nhanh

chng thay i nhp iu v{ y nhanh mi vic n kt lun nhanh chng v dt khot.
Hnh nh:
Chim ng. Chim ng kin nhn lng l qun o bu tri, tht cao, tht xa pha trn cao,
khng g thot khi cp mt sc bn. t nhin ng v{o thi im, chim lao xung vi tc
m con mi khng th no chng ni. Trc khi nn nhn bit c iu g xy ra,
cp ch}n nh gng km ca chim ~ cp ly mang i.
kin chuyn gia:
C ngn triu trong chuyn ca con ngi,
Bit tn dng s cho ta vn hi;
Nu ht, c hnh trnh cuc sng
S sa ly vng cn kh au.
(Julius Caesar, William Shakespeare, 1564-1616)
NGHCH O
S khng cht li ch no nu ta th lng d}y cng ri sau buc phi t thch nghi vi
tnh hung. chng mc n{o , ta phi iu khin c thi gian, nu khng mun tr
thnh nn nhn ca n. V vy nguyn tc ny khng c php nghch o.
NGUYN TC 36
PHT L NHNG G NGOI TM TAY

Tha nhn mt v vic cn con tc l lm cho n hin din c th hn. C{ng ch n k
th, ta cng lm cho n mnh thm. Mt li |ng ra ch nh xu v kh thy, nhng khi ta c
gng sa cha th n li thm phn ti t v thu ht s ch ca mi ngi. Trong cuc
sng, nhiu khi ta nn yn mi vic. Mt khi khng th c c iu g , tt hn ta
khng nn quan t}m n n na. Cng t biu l s quan tm, ta cng t ra th thng
phong.
VI PHM NGUYN TC
Pancho Villa, lnh o qun phin lon Mexico, thot tin ch l{ trm bng cp, nhng sau
khi cch mng n ra v{o nm 1910, ng ta tr thnh mt dng anh hng dn gian ly ca
ngi gi{u cho ngi ngho, ng u nhiu cuc cp to bo, thc hin nhiu cuc
phiu lu l~ng mn lm mm lng ph n. Nhng k tch ca Villa rt hp dn ngi M,
bi ng ta c v nh n t mt thi k khc, na Robin Hood, na Don Juan. Tuy nhin sau
nhiu nm chin u, tng Carranza l{ ngi chin thng, v vy Villa dn bi qun lui v
c qun bang Chihuahua. Qu}n i Villa ri rng dn v cui cng tr th{nh bng cp,
g}y phng hi n tnh cm ca qun chng tng d{nh cho ng. Sau c l v qu tht
vng ha cung, Villa bt u tn cng v{o nc M.
Th|ng 3 nm 1916 Pancho Villa cp ph th trn Columbus bang New Mexico, git cht
17 ngi M, k c thng dn ln qun s. Nh nhiu ngi M khc, tng thng M
Woodrow Wilson cng tng khm phc Villa, nhng gi }y ng buc phi ra tay trng tr.
Nhm c vn gic Wilson gi qu}n vt qua bin gii bt sng Villa.
p lc ng{y c{ng tng nn cui cng vi s ng thun ca chnh quyn Carranza, tng M
Pershing dn 10.000 qun sang Mexico.
Qun M phn tn nh lng sc vng hoang d pha Bc Mexico. Trc }y khi Villa tr
li cp bc th d}n chng ch|n ght, nhng gi h li tn sng v ng dm chng li qun
i M hng mnh. Mt mt h che giu Villa, mt khc h cung cp cho tng Pershing
nhiu thng tin sai lc.
n ma H nm qu}n M ~ tng ln 123.000 ngi nhng vn khng bt c Villa.
Tng cp ny thot n thot hin gia vng i ni hoang vu m qun M cha quen
phong th. Dch bnh bt u hnh h h, cha k s chn ght ca ngi d}n a phng.
n ma ng nm , Villa vn tip tc tr chi tim, cn pha M va cm thy cuc
hnh qun ny ging nh tr h, va t nhiu khm phc Villa. Sang u nm 1917, cui
cng Wilson lnh cho Pershing dn qun v nc.
Din gii
Pha M tung lc lng hng hu toan dy cho Pancho Villa mt bi hc, ngh rng chin
dch ch ko di vi tun v{ sau s khng cn ai nh n ng ta na.
Nhng c{ng ko d{i, chin dch cng chng t pha M bt ti, cn Villa th qu tinh khn.
Cht phin to|i a phng tr thnh s lng tng trn chnh trng quc t. M cng trin
khai thm qun th cn qun lc lng cng lm cho v vic ging nh tr a. Cui cng
th con voi li thua con chut, phi nhc nh rt qun v.
Liu Wilson cn cch lm no khc? Cn, v ng ta c th yu cu chnh quyn Carranza truy
lng Villa. Hoc gi M c th thng lng vi mt s {o binh ca Villa bt sng ng
ta. Hoc ging by ti bin gii ch Villa tin qun ln na. Hoc Wilson c th chn th|i
l pht l pht ri, ri theo thi gian, chnh qu}n i Carranza s lm tht Villa.
Bn ghi nh iu sau }y: Bn b bt n bi tnh hung v chnh bn chp nhn b. Ngc li
bn c th chn th|i pht l k gy hn, xem nh chuyn vt khng |ng quan t}m. }y
l mt nc c mnh. Bn khng phn ng li i tng, th i tng s khng th li ko
bn vo m rc ri v ch. }y khng dnh d|ng g n lng t ho ca bn c. Hy dy
cho con b cht cn nga mt bi hc, bng cch pht l v cho n vo qun lng. Trong
trng hp khng th pht l (thc t Pancho Villa ~ git nhiu ngi M), ta c th m
thm lp k trit tiu i tng, ch ng lm mi ngi ch n mt con cn trng nh
nhoi trc sau g cng s i ch kh|c chi hoc cng cht mt. Nu ph thi gian v sc lc
vo m rc ri y th l{ li ca ta. Hy hc cch |nh l| b{i l{m cao, quay lng li vi
nhng g v lu v di khng th g}y phng hi cho ta.
Th ngh m{ xem chnh ph cc v phi tn 130 triu la bt ti. Ti li ko h ln
min i ni gian nan. i khi i mt lo nm mi dm khng ly }u ra git nc. H
khng tm c g ngoi nng ni v mui mng ri chng c g c.
(Pancho Villa, 1878-1923)
TUN TH NGUYN TC
Nm 1527, vua Henry VIII nc Anh quyt tm cch dt b cc n Catherine x Aragon, b
v ca ng ta. Catherine khng sinh cho Henry mt a con n{o ni di, v{ Henry ngh l{
mnh bit l do: ng bit trong Kinh th|nh c on nu mt ngi ly v ca anh hoc em
mnh th l{ vic u: V hn ~ vch trn s la l ca ngi anh em , v vy h s
khng c con. Trc khi Henry ci n{ng, Catherine ~ th{nh hn vi anh ca Henry l
Arthur, nhng Arthur ~ qua i 5 thng sau l ci. Ch ht thi gian tang ch, Henry tin
hnh l ci vi ch du.
Catherine l con gi ca Vua Ferdinand v Hong hu Isabella Ty Ban Nha, v hn l ~
duy tr c mt lin minh qu b|u. Nhng gi }y Catherine phi chng minh vi Henry
rng cuc hn nhn chng vnh vi Arthur tht ra cha bao gi ti ni ti chn, nu khng
quan h ca h s b xem l lon lun v cuc hn nhn th nh b tuyn b l v hiu lc.
Catherine ~ thuyt phc c Gio hong Clement VII rng qua cuc hn nhn th nht b
h~y cn trinh, sau gi|o ho{ng ~ ng h bng cch ban phc lnh cho l ci, iu m
ng s khng lm nu cho rng cuc hn nhn y lon lun. Tuy nhin qua nhiu nm
chung sng vi Henry, Catherine vn khng sinh n v vo thp nin 1520 b{ bc vo giai
on mn kinh. Vi c vua, iu c ngha l{ ho{ng hu ~ ni di v trinh tit ca mnh,
rng cuc hn nhn ca h l lon lun, do Thng ~ trng pht h.
Cn mt l do khc khin Henry mun dt b Catherine: ng ~ yu mt thiu ph khc tn
Anne Boleyn, v hy vng ci n{ng c mn con ni di. Mun vy phi hy cuc hn
nhn vi Catherine, nhng gi|o ho{ng Clement ~ t chi ngh ca Henry.
n ma H nm 1527 Henry bt u sang phng khc ch khng ng chung vi Catherine
na, v ng tuyn b rng b l ch du ch khng phi v ng. ng khng khng gi b l
Sng Cng cha x Wales, vn l{ tc danh ca b vi t c|ch l qu ph ca Arthur. Nm
1531 ng cm khng cho b vo triu, sai ngi a b{ n mt l}u {i c|ch xa. Gi|o ho{ng
da s rt php thng cng nu Henry khng triu hi Catherine v cung. Henry khng ch
pht l li e da m{ cn khng nh rng cuc hn phi ~ tan v, v{ sang nm 1533
tin h{nh ci Anne Boleyn.
Clement khng cng nhn nhng Henry chng bn tm. ng khng cn nhn nhn thm
quyn ca gio hong v ct t quan h vi Gio hi La M, thit lp Gio hi Anh Quc,
m{ ngi ng u l{ c vua. Do cng khng l g khi Gio hi tn lp ny tuyn b
Anne Boleyn l hong hu chnh thc ca Anh Quc.
Cho d gio hong c th e da cch my cng chng hiu qu g, bi Henry n gin pht
l ng ta. ng ta tc in ngi, v trc gi cha k n{o d|m khinh thng gio hong
n nh vy. Henry h nhc ng ta, v ng khng th l{m g c. Ngay c vic rt php
thng cng (m ng lun mang ra da nhng cha bao gi thc hin) cng khng n nhm
g.
Bn th}n Catherine cng cho|ng v|ng v n khinh bc ca Henry. B c gng c|ch,
li l nhng ch gp phi tai ic. B c lp khi triu nh, b nh{ vua khng m xa, in
cung v gin d v v vng, Catherine dn dn tn li, v cui cng qua i hi thng Ging
nm 1536 bi mt khi ung th trong tim.
Din gii
Khi ta ch n ai th xem nh hai ngi tr th{nh ng hi ng thuyn, ngi ny
chuyn dch hp theo h{nh ng hoc phn ng ca ngi kia. V trong tin trnh ta mt
th ch ng. ng hi vi ngi khc, ta phi chung vai st cnh vi h v m ca n
nhn nh hng ca h. Nu mc mu vi Catherine, Henry s sa ly vo nhng cuc tranh
ci khn cng, c kh nng l{m suy yu quyt tm v hao mn sinh lc ng. Nu chn cch
thuyt phc Clement, hoc thng lng hay tha hip, Henry s lt vo th trn m
Clement a chung: Tn dng thi gian, ha hn lng lo, nhng cui cng s n im
mu cht m{ c|c gi|o ho{ng lun t n lm nhng g h mun.
Nhng Henry khng sa ly hay lt by, m tin hnh mt nc c c sc cn qut ln
khinh th hon ton. Pht l thin h tc l kh b h. H s b bt ng v phn n, nhng
v khng c quan h g vi ta nn h cng chng l{m c g.
}y chnh l{ kha cnh tin cng ca Nguyn tc n{y: Nc c khinh th l{ nc c mnh, v
n cho php ta khng nh c|c iu kin ca cuc i u. Chin tranh c tin hnh theo
iu kin m{ ta t ra. Ta l{ vua v{ ta khng m xa n k xc phm. Hy th nhn xem
chin thut n{y l{m i phng tc ti n mc no ht mt na vic h lm chnh l
khin ta phi quan tm, v khi ta thu hi mi quan t}m th h s sp v v mng.
CON NGI:
Bn | hn hn s tha th cho bn.
Xu nnh hn c th hn b bn la, c th khng.
Nhng bn khng thm bit hn l ai th hn s ght bn.
(Idrie Shah, Caravan of Dreams, 1968)
CT TY CA NGUYN TC
S kh|t khao thng to ra hiu ng tr|i ngc: C{ng ao c iu g, c{ng ui theo n th
n cng ln trnh bn. C{ng quan t}m n i tng chng n{o th i tng c{ng khc
t bn. Nh th bi v mi quan tm ca bn qu ln, l{m cho ngi ta ngng ngng,
thm ch s hi. Dc vng khng th kim ch c s lm cho bn c v yu ui, khng
xng |ng, v{ trng tht thm hi.
Nu mun m{ khng c, th bn quay lng, chng t mnh chng thm, mnh r rng.
Th|i ny s l{m cho i tng tc in ln. n lt h s mun iu g , chng qua l
gy n tng i vi bn c th l{ chim hu hoc gy tn thng cho bn. Nu h
mun chim hu, xem nh bn ~ th{nh cng bc u d d. Cn nu h mun gy tn
thng, ngha l{ bn ~ l{m h bt n v khin h chi theo quy lut do bn ra (xem cc
Nguyn tc 8 v 39 v vic d ngi kh|c ng th).
Khinh mit l{ c quyn ca nh vua. Tia nhn ca ngi ri vo vt no th vt y mi hin
hu, iu g b ngi pht l v{ quay lng th xem nh qu| c. }y l{ v kh ca vua Louis
XIV nu khng thch bn, ng ta s x s nh th bn khng c mt, ng gi th thng
phong bng cch ct t ng lc ca s tng t|c. chnh l{ loi sc mnh ta s c khi i
nc c khinh th, thnh thong chng t vi i phng rng khng c m th ch vn

ng.
Nu nc c pht tnh l{m tng sc mnh, th tt nhin iu ngc li s lm ta suy yu.
Nu th|i qu| n mt i th yu t, chnh ta s c v yu t, v nu ta cng tn nhiu
th gi i ph vi mt i th nh th th hn s cng c v v i hn. }y l{ li lm m
thnh ph Athens c phm phi khi dn qun tin cng th trn nh Syracuse, cng l{ li
lm ca Tng thng Kennedy khi tht bi ti Vnh con Heo Cuba, lm cho Castro tr thnh
ngi hng quc t.
Mi nguy th hai: Nu nghin n|t i tng, hay thm ch ch cn lm cho n try xc, th
ta s lm thin h cm thng cho k yu. Phe i lp thng ch trch tng thng Franklin
D. Roosevelt v nhng khon chi l{ ng v gp phn chm dt cuc i Suy thoi. Sau
phe i lp li nm ly mt c hi m h ngh l{ s chng minh c s xa hoa ca tng
thng: ng tiu tn kh nhiu cho con ch Fala. Nhng Roosevelt c c}u tr li: Ti sao bn
h dm ch trch mt con ch nh ti nghip khng c kh nng t v? Din vn bnh
vc ch Fala l mt trong nhng b{i ni c ngng m nht ca Roosevelt. Trong
trng hp ny, k yu ui |ng thng l{ con ch ca tng thng, v{ phe i lp b tc
dng ngc v sau, nhn dn cng cm thng vi tng thng v khuynh hng t nhin l
v phe k yu, cng nh cng lun M thng cm cho Pancho Villa.
Theo khuynh hng t nhin, ta c gng khc phc li lm, nhng c{ng c th li cng t.
i khi y nh vy cn hay hn. Nm 1971 khi t New York Times cng b H s Ng
gi|c {i (lin quan n vic chnh ph M sai lm ti ng Dng), Henry Kissinger ni
trn li nh. Si m|u khi thy chnh ph Nixon b suy yu bi ch r r , ng a ra
nhng ch o i ph, dn n vic thnh lp nhm bng bt c gi l{ Th h{n. Chnh
nhm n{y sau ~ t nhp v{o vn phng phe D}n ch khch sn Watergate t thit
b nghe ln, ri b b, to ra chui s kin khin chnh quyn Nixon sp . Tht ra vic
cng b H s Ng gi|c {i cha phi l mi nguy trm trng cho chnh ph, nhng chnh
phn ng ca Kissinger ~ l{m cho n tr nn trm trng. Khi nh sa cha sai lm ny
ng li to ra sai lm khc: Ni m nh v an ninh rt cuc cn tn ph d di hn. Nu c
pht l H s Ng gi|c {i, c l dn d ri qu bng cng x hi thi.
V vy khi |nh gi| ng tnh hung, nhiu lc ta nn pht l, ging nh nh{ qu tc khng
thm n v vic. C nhiu c|ch p dng quy tc ny.
Th nht l l lun theo kiu chm nho xanh. Nu khao kh|t iu g m{ khng t c, th
cch t nht thin h mnh chnh l than th rn xit v iu . Chin thut hng
mnh hn chnh l{ h{nh x nh th ta khng thm quan t}m n n. Khi c c|c ng
nghip ng h tranh c chic gh thnh vin n ca Acadmie Franaise v{o nm 1861,
George Sand nhanh chng nhn ra rng vin hn lm s khng bao gi chun thun. Thay v
ku ca, Sand cho bit mnh khng hng th gia nhp ci nhm ba hoa gi nua, t |nh
gi qu cao v xa ri thc t . Th|i ny rt hay, bi v nu ni gin v khng c gia
nhp, Sand s chng t mnh ao c chic gh y bit bao. Tuyn b chm nho cn chua
i khi b xem l phn ng ca k yu, nhng tht ra l{ chin thut ca k ti ba.
Th hai, khi b cp di ch trch, ta h~y |nh lc hng mi ngi bng cch gi v khng
cm nhn n ch trch y. Ta c th ng l, hoc gi ng x nh nh{ng nh th n
khng n nhm g mnh. Tng t, khi l phm sai lm, ta nn kha lp bng c|ch xem l{
chuyn nh.
L{ mn thun thnh ca tr{ o, Nht hong Go-Saiin s hu mt chn ung tr c v
gi m tt c triu nh u thm kh|t. Ng{y kia ngi khch ving tn l Dainagon
Tsunehiro xin php c mang chn ra ch s|ng c th xem xt t m hn. t khi n{o c|i
chn ri khi v tr c nh trn b{n, tuy nhin hm Nht ho{ng ang vui nn ng chp
thun. Nhng khi ang xm xoi hnh lang th Tsunehiro l tay lm rt khin ci chn tan
th{nh trm mnh.
Tt nhin Nht hong gin in ngi. Thn qu tht |ng ti khi l tay |nh rt,
Tsunehiro ci rp mnh, nhng tht ra cng khng c vic g qu trm trng. Ci chn ny
~ qu| xa ri, c th t nt bt k lc n{o, nhng b n{o th n cng khng c li ch g v
mt cng cng, v vy thn ngh rng tht may mn khi n kt thc nh th. Li ng x bt
ng ny lp tc c hiu qu: Nht hong ngui gin. Tsunehiro khng vt v st si, cng
khng qu li t li, nhng cho thy gi tr v sc mnh ca mnh khi x l li lm vi mt
ging khinh bc. Nht hong cm thy mnh cng phi |p tr bng th|i qun t, ch
nu ni gin th qu thp hn nh mn mt hnh nh m sau ny Tsunehiro c th li
dng.
Gia nhng ngi ng ng vi nhau, chin thut ny c kh nng di ngc: H c th
ln n ta l v tm hoc tn nhn. Nhng vi k b trn, nu ta nhanh chng phn ng gn
gng th s rt hiu qu: Ta n c phn ng gin d, gip s ph khi phung ph thi
gian v sc lc cu nhu, to iu kin cho s ph chng minh mnh cao c v rng lng.
Trong trng hp b bt qu tang phm sai lm, nu ta c quanh co chi ci hoc sut soa
xin li, c kh nng mi vic s ti t thm. i khi tt hn ta nn ng x ngc li. Nh{ vn
thi Phc hng Pietro Aretino thng khoe khoang v gia ph qu tc ca mnh, v tt
nhin iu ch l xo s v tht ra anh ta ch l con ng th ng gi{y. Cui cng khi c k
th tit l s tht, thin h n rm khp Venice v mi ngi ht sc ngc nhin. Nu lc
Aretino c bin minh hay xin li, c th mi th s sp . {ng n{y anh mnh m nhn
nhn s tht, v s tht ny ngy cng chng minh cho ch vt kh ca anh, v t v tr
thp km trong x hi, anh ~ kin tr leo ln nh cao. T v sau Aretino khng bao gi
nhc n li ni di trc , m{ ch nhn mnh n xut x bnh dn ca mnh.
Hy nh: Vi nhng chuyn khng |ng, tm pho v bc bi nh nhoi, bn nn pht l v
khinh bc. ng bao gi cho thy mnh b nh hng hoc xc phm, v nh vy vn ch
cng hin nhin hn m{ thi.
Hnh nh:
Vt thng nh. Tuy nh nhng n l{m ta au v{ bc mnh. Ta ku ca, gi nga, g my v
th loi thuc cha. n b|c s cn l{m n t hn, vt thng nh tr thnh vn ln.
Phi chi ta c yn , cho thi gian hn gn v gii thot ta khi nhng lo lng mun
phin.
kin chuyn gia:
Hy hc nc c khinh bc. l{ c|ch tr th khn ngoan nht. Bi v c nhiu ngi l ra
thin h khng th bit g v h, nu i th ca h khng quan t}m n h. Khng c s tr
th no bng vic lng qun, v nh vy chnh l chn vi k hn mn di lp ct bi ca
chnh s nh mn ca h.
NGHCH O
Nc c khinh bc, bn phi chi tht k lng v{ tinh tng. Hu ht cc chuyn vt s t
m phai nu bn pht l chng, nhng vn c nhng vn s ung thi ln nu bn khng
can thip. Pht l mt i th nh yu, sau hn tr thnh k th |ng ngi, cay ng hn
th v trc bn khinh thng hn. Nhng ng hong Italia thi Phc hng khng m
xa g khi Cesare Borgia khi u s nghip, nhng khi h bit quan t}m th ~ qu| tr - th
con gi ~ ha s t, tng bc thn tnh ton ci Italia. V vy trc khi cng khai by t
th|i xem thng, bn cn phi m thm theo di ring i tng . ng n bin
thnh t b{o ung th.
Hy pht trin k nng |nh gi| vn cha h trng, v can thip trc khi chng qu tm
tay. Hy hc cch phn bit iu g c tim nng tai ha vi vic ch gy bc dc cht nh.
Tuy nhin cho d trng hp no th bn cng khng nn ho{n to{n b mc.
NGUYN TC 37
TO RA S HONH TRNG
Hnh nh ho{nh tr|ng v{ ng t|c cao o s to ra vng ho quang quyn lc, v ai ai cng
|p ng. Hy t chc nhng m{n ho{nh tr|ng cho ngi xung quanh thy, vi hnh nh
sng ng, biu tng rc r lm tn vinh s hin din ca bn. La mt v nhng cnh
tng y, s khng ai xem bn ang thc s lm g.
TUN TH NGUYN TC
V{o u thp nin 1780, c d}n Berlin n v cch cha tr thn su ca mt b|c s mang
tn Weisleder. ng biu din trong mt cng-tin b|n bia c ci to li, cn bn ngoi l
tng h{ng d{i loi ngi, t m la n qu qut, hoc bt k bnh nhn no m y hc
c in ~ ch. Khi c|c bnh nhn xc nhn rng ng cha tr bng |nh trng, th mi ngi
gi ng l{ B|c s \nh trng ca Berlin.
n nm 1783 li c tin n rng ng ~ cha cho mt b giu c khi bnh nan y, t
ng tr th{nh siu sao. Trc }y ch thy d}n ngho Berlin r|ch ri xp hng, gi }y
cn c bnh nhn qun o bnh bao vi c dy xa m lng ly ch tn hong hn. Dn
ngho s gii thch rng b|c s ch tr bnh v{o giai on bch nguyt. Nhiu ngi khng
nh h c cha khi khi b|c s Weisleder ku gi thn lc ca |nh trng.
Bn trong cn phng rng l h ln loi ngi, mi giai cp v{ m{u da, trng nh c|i
thp Babel th thit. T trn cao, |nh trng chiu xuyn knh ca s rng ln. Ngi ta cho
bit bnh nh}n c mi ln lu, chia thnh hai ng. Nam gii sang bn tri gp b|c s, n
gii r phi n phng ca v b|c s. Mi ti chn cu thang, bnh nh}n ~ nghe ting rn la
t trn vng xung, ni tng truyn rng ~ c ngi m c cha sng mt.
Chng hn nh c b trai b au ngc, b|c s s m b ln soi trc |nh trng, sau xoa
vo ch au v{ th thm nhiu cu kh hiu, cp mt vn khng ri mt trng. Sau b|c s
thu tin v tin bnh nhn ra ca. u bn kia, cc bnh nhn n khng nh b{ b|c s
cha tr linh nhim khng km ng chng, v h cm thy nhng cn au nhc ~ hn.
Din gii
Gi nh b|c s Weisleder khng bit t ti g v y hc, th t ra ng cng am hiu tm l con
ngi. ng hiu rng khng phi lc no thin h cng thch li l hoc din gii duy l; h
mun t|c ng tc thi n cm xc. C cho h iu h mun, phn cn li h s b sung
y , chng hn nh vic tng tng rng mnh c cha tr bng nh sng phn
chiu t mt tng | c|ch xa h{ng trm ng{n dm.
B|c s Weisleder khng cn thuc men hoc din thuyt di dng v nng lc ca mt trng.
Bn th}n |nh trng ~ ng vai tr nam ch}m thu ht mi loi m tng, nh lch s
tng chng minh bit bao ln. Ch cn gn lin bn thn mnh vi hnh nh mt trng, b|c s
~ c th gom thu quyn lc.
Hy nh rng ta phi da v{o ng ngang ng tt mu cu quyn lc. Ta phi lun
vng n trnh nhng mi nghi, hoc tm l cng li ch ca ta. Hnh nh l{ c|ch i tt rt
hiu qu: Chng n c c|i u, vn hay nghi ng v khng c, v{ |nh thng vo con tim.
Hnh nh |p o th gic, to ra nhiu lin kt hng mnh, quy t mi ngi li vi nhau v
dy ln nhiu cm xc. Vi cp mt b |nh trng |p o, nn nhn s khng cn nhiu cm
xc. Vi cp mt b |nh trng |p o, nn nhn s khng cn kh nng nhn thc mi tr
bp bm.
DIANE DE POITIERS
Nm 1536, v vua tng lai nc Php l Henri II tuyn vng phi u tin, Diane de
Poitiers. Lc Diane ~ 37 tui, v l ga ph ca quan i phu vng Normandy. Cn
Henri ch l chng thanh nin 17 tui mi bt u hc i tr|c t|ng. Thot u quan h gia
hai ngi ch c v v mt tinh thn, nhng dn d Henri yu Diane tht s, thch ng li
phng n{ng hn l{ v vi ngi v tr Catherine de Mdicis.
Nm 1547 Vua Franois bng h{ v{ Henri ln ngi, Diane cm thy v tr ca mnh ht sc
nguy him. ~ lung tui 48, v mc d s dng loi thuc trng xun v sa tm
dng da, Diane khng th che giu nhng vt hn ca thi gian. Gi }y Henri ~ l{ vua,
c kh nng ng s quay li vi hong hu, ri cng nh nhng v vua khc, ng s chn
mt vng phi kh|c trong v s nhng m n tng lm bao nhiu triu nh ]u ch}u phi
ganh t vi Ph|p. D sao th nh{ vua cng ch mi 28 tui, trng tht ho hoa phong nh.
Nhng Diane }u c u hng d nh vy, nng s tip tc m hoc ngi tnh, nh n{ng ~
m hoc sut 11 nm qua.
B mt ca nng nm trong c|c hnh tng biu trng. Ngay t lc u mi giao tip vi
Henri, n{ng ~ ch ra hnh nh bng tn h ca hai ngi an xen vi nhau nh mt li th.
Lc y Henri cho th hin hnh nh y khp mi ni: thu ln |o, khc ln tng {i, nh{
th, mt tin in Louvre Paris. Hai mu m{ Diane a thch nht l{ en v{ trng nn nng
ch mc y phc ton mu ny, v nng tn dng mi c hi th hin hnh nh tn tui
qun qut kia cng bng hai m{u en trng. Ai ai cng nhn ra biu tng y v{ ngha ca
n.
Sau khi Henri ln ngi, Diane cn tin xa thm mt bc: t ng ha vi n thn La M
cng tn l{ Diana. }y l{ v n t ngh sn bn, vn l th tiu khin truyn thng ca
ho{ng gia, ng thi l mn th thao m Henri say m nht. Cng quan trng khng km l
trong ngh thut thi Phc hng, Diana tng trng cho s trong trng v tit hnh. Khi
mi lin h c to ra gia Diane v n thn Diana, mi ngi trong triu u hiu v
thm phn knh trng b. Nu cao mi quan h trong trng gia b vi nh vua, hnh nh
y ~ t Diane ng cao hn nhng v ngoi tnh lng nhng ca my b{ vng phi kh|c.
tng cng hnh nh , Diane cho l{m li ton b l}u {i ca b Anet. B cho dng ln
mt snh ng nhiu ct trng ging nh ngi n kiu Roman, lm t | trng
Normandy xen vi | la m{u en tuyn, th hin hai m{u c th ca Diane. Huy hiu
mang tn h ca v{ b{ c khc khp mi ni, xen ln vi nhng biu tng ca thn n
Diana. Bn trong l nhiu tm thm khng l k li tng giai on trong truyn thuyt ca
n thn. Trong vn, nh{ iu khc lng danh Gouion thc hin tc phm Diane
Chasseresse (thn n Diane t th i sn, hin vn c trng b{y bo tng Louver)
vi gng mt ging Diane de Poitiers nh c.
Tt c nhng th n{y u gy n tng cc k mnh vi Henri, v{ sau i }u nh{ vua
cng ca ngi v p ca tng n thn. Khi c hai xut hin ti Lyon, thn dn trong vng
~ dng ln hot cnh thn n Diana. Thi s tr danh nht thi l{ Pierre de Ronsard sn
xut cc tc phm ngi ca Diana, v trong dn gian ni ln mt phong tro sng knh b.
Henri cm thy hnh nh Diane t to cho mnh mt loi ho quang thn thnh, v hnh
nh ng phi tn sng b sut i. M~i cho n khi ng bng h{ v{o nm 1559, nh{ vua vn
trung thnh vi b- phong tc cng cho b, ban cho v vn bng lc, by t lng tn sng
v b i vi vng phi u tin v duy nht.
Din gii
Diane de Poitiers, mt ph n xut thn t gii trng gi ~ kho lo m hoc c Henri
sut hn 20 nm. Lc vua bng h{ th b{ ~ v{o tui lc tun nhng vua vn mt mc yu
thng. Nh vy l nh b hiu Henri rt r. ng khng my tr thc nhng li say m d
ngoi, xem k s thi u, ngm cc thiu n mc p. S say m v p th gic ca Henri,
Diane thy rt u tr v{ b{ ~ li dng s u tr n{y mi khi c c hi thch hp.
Mn li dng khn ngoan nht l v t ng ha vi n thn Diana. Vi mnh khe ny,
Diane ~ a cuc chi vt qua hnh nh vt cht vn ti lnh vc biu tng tm
linh. Bin hnh nh mt tnh nhn ca vua thnh biu tng tit hnh, qu l mt k cng,
nhng Diane thc hin c k cng . Nu khng dt c mi dy lin h vi n thn,
Diane ch l mt cung phi ang gi{ i. Nhng mt khi biu tng ~ xut hin, Diane tr
thnh mt sc mnh huyn thoi cho mi ngi sng bi.
Bn c th s dng nhng hnh nh tng t, thu dt cc tn hiu th gic thnh mt tp
hp mang tnh bao qu|t, nh Diane ~ l{m vi mu sc v huy hiu. Thit lp c mt
hnh nh ring bit nh th, bn cng s c v tr khc vi phm phu. Bn c th y cuc
chi xa hn mt cht: Tm trong kho tng qu kh xem c hnh nh hay biu tng no
thch hp vi v tr ca mnh hin nay, ri kho|c n ln vai nh mt long bo. Chic |o s
gip bn trng v i hn thc t.
V nh sng m mt tri lan ta sang nhng v sao khc lm cho tt c trng ging nh c|c
triu thn quanh vua v s phn phi |nh s|ng khng ng u v{ bnh ng nh nhau cho
tt c mi th, v li ch m{ n mang n cho mi ni, sinh ra i sng, ngun vui v hot
ng v s thng hng ca n khng bao gi thay i. Ta chn mt tri nh l{ hnh nh

huy hong nht i din cho mt lnh t v i.
(Vua mt tri Louis XIV, 1638-1715)
CT TY CA NGUYN TC
Dng li l cng c v tr ca mnh l tr may ri: Ch ngha l{ dng c nguy him v c
th chch hng. Ch ngha m{ thin h dng thuyt phc chng ta cui cng s khin
ta phn nh hnh nh h bng ch ngha ca ta. Ta nghin ngm ch ngha ca h tht lu
v{ thng khi li tin iu ngc li. Ngoi ra ch ngha thng xc phm ta, dy ln nhiu
lin tng m{ ngi ta ni khng c ch .
Tri li hnh nh s lm m cung ca ch ngha b ngn mch. Hnh nh |nh nhau v{o cm
xc, khng cha thi gian cho suy ngh hoc nghi ng. Ta h~y tng tng Bc s \nh trng
c gng thuyt phc ngi cha tin v nng lc cha lnh ca |nh trng, v mi lin h
gia mnh vi qu cu xa lc : C l ng ta s khng th{nh cng. Nhng may thay, ngay
khi bc v{o i snh, bnh nh}n ~ b chm trong cnh tng huyn b v n tng, khng
cn phi tn nhiu li v |nh trng ~ sc thuyt phc.
Bn nn nh rng ch ngha a ta v{o th b ng. Nu phi mt cng gii thch, th xem
nh quyn lc ca ta ~ b t vn . Tri li, i vi ngi xem, hnh nh s |p t nh
iu ng nhin c quy nh sn. Hnh nh khin ngi ta khng cn mun hi, hnh
nh to ra nhiu lin tng mnh m, khng li nhng din gii ngoi mun, hnh nh lin
thng tc th v to ra cc lin kt vt xa khi nhng d bit x hi. Ch ngha dy ln l
lun v chia r; hnh nh quy t mi ngi li vi nhau. l{ dng c quyn lc hng
mnh.
cng l{ quyn lc ca biu tng. Biu tng i din cho mt iu g tru tng
hn. C|c nim tru tng - s trinh bch, lng i quc, tnh yu, dng kh - y nhng lin
tng mnh m v cm xc. So vi nhng ch ngha d{i dng vn t, biu tng l{ ng
i tt, cha ng h{ng t| ngha ch trong mt cu hoc mt vt n gin. Biu tng ca
Vua Mt tri, ni nh Louis XIV, c rt nhiu tng ngha, nhng c|i p ca n ch
nhng lin tng khng cn gii thch m thn dn s hiu c ngay, lm cho Louis ni
bt hn nhng v vua khc, to nn mt v ng b c bit vt xa trn tt c ch ngha.
Biu tng cha ng v vn quyn lc.
Bc u tin s dng biu tng v hnh nh chnh l hiu c tm quan trng ca th
gic so vi nhng gi|c quan kh|c. Trc thi Phc hng, ngi ta ngh c|c gi|c quan quan
trng nh nhau. Nhng t v sau th gi|c vt tri v tr thnh gic quan m ta tin
dng. B ngi Moor bt lm n l, ha s Filippo Lippi ha hnh ch nhn mnh sng ng
trn tng. Khi ch nhn thy c, ng hiu ngay sc mnh ca ngi c kh nng to ra
bc v y nn lin ra lnh tr li t do.
Khi sp xp mi th theo th gic, bn phi chm cht tht k lng. Nhng yu t nh m{u
sc, u cng hng rt mnh v mt biu trng. Thin h s hng ng vi mu sc
nhanh hn l{ vi ch ngha.
Khi i gia la Yellow Kid Weil ch ra bn tin tc dng bc th ng qung co cc chng
khon rm m{ ng ang rao b|n, ng trang trng t tn l{ Bn tin th , mn in n
cn thn, vi m{u rc r bt mt. Mu ny to ra tm l gic gi~ ngi xem, khin h
ngh n sc mnh v vn may. Trong nht k sau ny, Weil nhn nhn nhng chi tit
ng vai tr quan trng trong mn la o. V vy nu c t v{ng trong tt ta bt k mn
g m bn nh rao bn, hy in n mu vng kim. V tai nghe khng bng mt thy, nn thin
h s |p ng vi mu sc nhanh hn l{ li ni. Th gic c kh nng t|c ng mnh n
cm xc. Hiu qu hn ht l vic phi hp thnh mt ci mi ha nhp hnh nh v biu
tng li th{nh iu g cha tng thy, nhng qua s phi hp mi y, mi ngi s
cm nhn tt hn mt tng, thng ip, hay tn ngng mi. C i mnh, Ho{ng La
M Constantine rt sng bi thn mt tri. Nhng ng{y kia khi ang ngm vng dng, ng
hong thy cy ch thp hin trn nn mt tri. iu ny khin ng suy ngm v uy lc
vt tri ca mt tn gio mi. Sau ng khng ch chuyn sang Cng gio, m cn
khuyn khch c ch La M~ theo o mi y. Cho d tt c cc thy rao ging hay thuyt
d ht mnh cng khng th mang li kt qu tng t. Hy pht hin v lin kt mnh vi
nhng hnh nh v bit tng no c sc lin thng thn tc, bn s nm c quyn lc v
song.
Hnh nh thng xut hin theo dng chui n{o , v{ trnh t xut hin s to ra biu
tng. V d i tng no xut hin trc s tng trng cho quyn lc hoc hnh nh
trung tm s c tm quan trng ln hn.
Lc th chin th hai kt thc, tng Eisenhower lnh cho c|c o{n qu}n M dn u qun
i ng minh tin v{o Paris ~ gii phng. Tuy nhin tng Php Charles de Gaulle nhn
ra rng trnh t n{y h{m ngi M iu khin vn mnh nc Php. Sau nhiu n lc sp
xp v{ iu nh, tng De Gaulle v{ S o{n II Thit gip ca Ph|p c php dn u
qu}n ng minh. Kt qu l{ sau phe ng minh bt u i x vi ng nh l~nh t mi
ca nc Ph|p c lp. De Gaulle hiu rng mt l~nh o phi ng u o{n qu}n ng
theo ngha en. Hnh nh ny s to ra mi lin tng khng th thiu, dy ln nhng xc
cm trong qun chng m De Gaulle cn c.
Ng{y nay tr chi biu tng cng c thay i: c l khng cn hp thi cho bn ng vai
Vua Mt tri, hoc gi qun o bo n thn Diana. Tuy nhin ta vn c th gin tip lin
kt mnh vi nhng biu tng y. V tt nhin ta c th to ra truyn thuyt ca ring
mnh t nhng gng mt lch s ng i, nhng ngi tuy ~ vng bng nhng nh
hng ca h vn cn rt mnh trong qun chng. iu quan trng l to c mt ho
quang, mt b th m ci v b ngoi tm thng ca ta khng th to ra. Bn thn Diane
de Poitiers cng }u c sc mnh lan ta nh vy v b ch l mt ngi bnh thng nh
bao chng ta. Nhng chnh biu tng ~ n}ng b{ cao hn ci ph{m phu, to cho b v thn
thnh.
Biu tng vng cn c hiu qu lch l~m v thng khi biu tng ph|t tng mt cch
tinh t hn l{ ch ngha th thin. B|c s t}m l Milton Erickson lun th tm hnh nh v
biu tng c kh nng truyn thng vi ngi bnh, trong khi li ni li khng th. Khi
tip xc bnh nhn tm thn, ng khng t cu hi trc tip nhng ch ni b}ng qu,
chng hn nh k v ng l|i xe bng qua sa mc Arizona. Khi m t hot ng ny, ng tm
cch tip cn vi biu tng m{ ng cho l{ ni ln c vn ca ngi bnh. V d nu
ngh rng bnh nhn cm thy b c lp. Erickson s ni v mt cy cng ci ng ch v
gia ng b gi t|p ma sa. Mt khi to c lin h xc cm vi biu tng , bnh nhn
s d dng m rng ci lng.
Hy dng sc mnh ca biu tng quy t, hot n|o v{ o{n kt i qun hay ton lm
vic ca bn. Trong thi k lon lc ti Ph|p nm 1648, phe bo ho{ng nh lm b mt
nhm ni lon bng cch so snh h vi ci n dy (ting Ph|p l{ fronde), thng c tr
nh dng h da {n anh ln hn. Hng y De Retz quyt nh dng lun hnh nh n{y
tng trng cho phe chng i: T , nh}n d}n gi phong tro ny l La Fronde. Cc phn
t chng i may nhng ming vi nh v{o m ca h trng ging ci n dy, v t La
Fronde tr thnh khu hiu tp hp. Khng c biu tng n{y cha chc phong tro tn ti
ni. Bn nh lun tm cho i ngha ca mnh mt biu tng c nhiu lin tng c{ng m
{ cm xc cng hay.
Cch tt nht s dng hnh nh v biu tng l t chc kt hp chng vo nhng bui
trnh din n tng, mt mt lm cho cng chng ngc nhin, mt khc khin h qun i
thc ti |ng bun. iu ny d lm thi: thin h lun thch nhng g ln lao, honh trng
v{ to t|t hn i thng. C |nh v{o cm xc ca h. Ri h s x tng {n n vi
nhng cuc trnh din ca bn. Th gi|c l{ con ng ngn nht i ti con tim.
Hnh nh
Thp t v mt tri. ng inh trn thp gi v bo quang rc r. Chng hai hnh nh ln
nhau, bn to ra mt thc t mi, mt quyn lc mi ang ln ngi. Biu tng khng cn
phi gii thch.
kin chuyn gia:
Thin h lun b n tng bi v b ngoi hi ht ca vt th... Vo nhng thi im thch
hp trong nm, mt v vng phi lm cho dn chng bn bu v xao lng bng nhng hi
h nh |m.
NGHCH O
Khng quyn lc n{o m{ khng i i vi hnh nh v biu tng. Nguyn tc ny khng

cho php nghch o.
NGUYN TC 38
NGH THEO MNH, LM NH S NG

Nu mun chi ni bng c|ch i ngc li thi th, ph trng nhng tng tr|i quy c
v{ phong c|ch kh|c thng, thin h s cho rng bn mun gy ch v bn trch thng.
H s tm cch trng tr v bn lm h t ti. Tt hn bn nn theo xu th chung. Ch chia s
nt c |o vi nhng bn b bao dung v nhng ai chc chn thng thc c nt c
|o y.
VI PHM NGUYN TC
Khong nm 478 TCN, th{nh ph Sparta phi nh qu tc tr Pausanias dn u o{n vin
chinh nhm nc Persia trc ch. Cc th quc Hy Lp va y li t x}m lc hng
mnh ca Persia, v gi }y cng vi nhng chin thuyn ng minh Athens, h c lnh
trng pht qu}n x}m lc v{ ot li nhng hn o cng cng duyn hi no b Persia
chim ng. C d}n c hai thnh ph Athens v{ Sparta u knh n Pausanias, v anh ta
tng chng minh mnh l chin binh can trng.
Vi sc mnh thn tc, Pausanias dn qun tin chim o Cyprus, ri dng b{n p
x}m lc vng Hellespont Tiu , h thnh Byzantium (ngy nay l Istanbul). Lc ny khi
lm ch c mt phn ch Persia, Pausanias bt u t l nhng du hiu c x vt
qu tnh nt le lot thng ngy. Khi xut hin trc |m ng, anh ta n mc theo kiu
Persia, tc bi s|p thm, lun c cn v Ai Cp k k. By ngy tic ln ba ngy tic nh,
Pausanias cn bt chc ngi theo kiu Persia v{ i hi phi c {n ca xng ht. Anh ta
khng m{ng n bn c, giao du vi vua Xerxes ca Persia, v mi mi u c x nh mt
nh{ c ti Persia.
R rng quyn lc v{ th{nh cng ~ l{m Pausanias m mui u c. Qu}n i lin minh
di quyn anh ta thot u c tng l{ th ngng cung chng qua, v trc nay
Pausanias vn cn ting chi ni. Nhng khi anh ta t r s khinh mit i vi li sng n
gin ca ngi Hy Lp v xc phm ngi lnh Hy Lp bnh thng, lin qun cm thy
Pausanias ~ i qu| xa. Mc d cha c g x|c |ng, nhng tin r}m ran rng anh ta ~ theo
phe ch v mun tr thnh mt Xerxes th hai. trnh kh nng to phn, binh i
Sparta tc quyn cm qun ca Pausanias v triu hi anh ta v.
Tuy nhin v n qu nh ri anh ta vn n mc theo kiu Persia. Vi thng sau Pausanias
t mn thuyn tr li Hellespont, ly c l tip tc chin u chng qun th. Tht ra
Pausanias toa rp vi Xerxes tr thnh k thng tr ton ci Hy Lp. Nhng sau mu
c bi l, anh ta b truy ui phi chy chn vo mt ngi n nhng vn khng chu u
hng. Khng mun dng bo lc cng ch Pausanias ra khi n th, nh cm quyn bao
vy cho n khi anh ta cht i.
Din gii
Thot nhn ta c tng Pausanias qu yu mn mt nn vn ha kh|c, vn l hin tng
vn thng xuyn xy ra mi thi k. Sparta lun ni ting v s khc k nn Pausanias
khng c thoi mi qu nh, v vy anh ta m say li sng xa hoa v dc lc ca
Persia. C|ch n mc cu k thm phc ca anh ta l mt hnh thc gii thot khi k lut v
s n gin ca nn vn ha Hy Lp.
l{ nhng du hiu ni nhng ai theo chn mt nn vn ha kh|c vi nn vn ha ni h
c sinh ra v{ trng dng. Tuy nhin thng khi hy cn mt yu t khc trong cuc:
C ngi cng khai tn sng nn vn ha ngoi lai song song vi vic khinh th nn vn ha
m . H s dng v b ngoi ngoi lai phn bit mnh vi nhng ng b{o ang im
nhin tun th cc phong tc tp qun ti ch, h mun chng t mnh hn ngi. Ch nu
khng, h ~ ng x c gio dc hn v{ t v n nang nhng ngi khng chia s nhng
kht khao ca h. Qu tnh v khng lm ch c nhu cu chi tri nn thng khi h b
cm ght, bi v h ~ th|ch thc phong tc tp qun, cho d thch thc mt cch gin tip
v{ tinh vi, nhng d sao s thch thc y vn xc phm.
Nh Thucydides vit v Pausanias: T v khinh th lut l, bt chc phong cch ngoi lai,
anh ta l{m ng o mi ngi nghi l anh khng mun tun th nhng chun mc thng
thng. Nu vn ha c nhng chun mc phn nh nhng nim tin v{ l tng c s
chia qua hng bao th k. ng ngh rng c th a vi nhng iu m{ khng phi tr
gi. Nhng vi phm s b trng tr bng cch ny hay cch khc, thm ch ch bng hnh thc
b c lp - mt tnh trng bt lc hon ton.
Nhiu ngi trong chng ta vn b hp dn bi ting gi ca hng xa. H~y liu chng v
tit ch c mong y. Ph trng s thch ca mnh bng nhng c|ch suy ngh v{ h{nh
ng l lng s l mt ng c kh|c hn - chng t mnh tri hn ngi khc.
TUN TH NGUYN TC
Cuc ci chnh Tin lnh ti Italia gp phi nhng phn ng mnh bo cui th k XVI. Phong
tro Phn-Ci chnh c mt phin bn ring ging nh ban thanh tra d gio, nhm |nh bt
gc mi d bn ca Gio hi Cng gio. Trong s nhng nn nhn c nh khoa hc Galileo,
nhng cn mt nh{ t tng khc cn chu nhiu n au hn na, l{ gi|o s dng a
Minh, ng thi l trit gia Tommaso Campanella.
L{ mn ch thuyt vt cht ca trit gia La M Epicurius, Campanella khng tin vo php
l, c thin {ng v{ a ngc cng khng tin. ng ta vit rng Gio h c xy nhng th m
tn kim so|t ngi d}n thng, bng cch lm cho h s. Nhng tng nh th
gn nh l{ thuyt v thn, nhng Campanella vn pht biu liu lnh. Nm 1593 Ban thanh
tra d gi|o qung ng ta v{o t, s|u nm sau, bn |n c gim mt phn, ng ta c qun
thc trong mt tu vin Naples.
Vo thi k ny Italia chu s kim sot ca Ty Ban Nha v Campanella li dnh dng vo
mt }m mu |nh ui qu}n x}m lc. ng ta hy vng thnh lp mt nn cng ha c lp
cn c trn nhng khng tng ca mnh. C|c l~nh o ban thanh tra d gio Italia bt tay
vi ng nghip Ty Ban Nha tng giam Campanella, ln n{y i km vi tra tn. ng ta
c nm mi la veglia: hai cch tay b tri thc treo ngc ln, pha di l hm chng.
Chng tri li ni n au khi b treo ln ~ qu| sc ngi, ni g n vic ri xung chng
nhn, v vy tinh thn ca ti ht sc khng hong.
Sut nhng nm au kh Campanella ~ rt c nhiu bi hc kinh nghim v quyn
lc. i mt vi kh nng t hnh v d gi|o, ng ta thay i chin lc: Khng chi b nim
tin ca ring mnh, nhng ngy trang chng di mt b ngoi khc hn.
Thot tin ng gi in, cho c|c thanh tra ngh rng nhng g ng tin u xut pht t
mt c|i u khng bnh thng. Mc d ng vn tip tc b tra tn thm mt thi gian xem
in tht hay in gi nhng n nm 1603 |n t hnh gim xung cn chung thn. Trong
bn nm u ng b xing cng vo bc tng lnh gi ca x lim ngm. D vy,
Campanella vn tip tc vit.
Mt trong nhng tc phm ca ng l quyn The Hispanic Monarchy, cho rng Ty Ban Nha
mang mnh tri trin khai quyn lc khp th gii. Sch hin mt s k kiu Machiavelli
cho vua T}y Ban Nha ng{i nhanh chng t thnh nguyn. Tht ra tc phm ny ch l
ci c Campanella cho mi ngi thy rng ng ~ ci t{ quy chnh. S|u nm sau, gi|o
hong tr t do cho ng.
Khng bao lu sau, Campanella xut bn quyn Atheism Conquered ch trch bn c lp t
tng, mn ch ngha Machiavelli, tn Tin lnh phi Calvin v ni chung l bn v
thn d gi|o loi. Theo c|ch trnh b{y trong s|ch, trc ht ngi d gio pht biu quan
im ca h, sau b l lun Cng gi|o cao siu ph|. R r{ng l{ Campanella ~ ci t
quy chnh - quyn s|ch ~ l{m s|ng t vic ny. C tht s vy khng?
Lp lun do nhng ngi d gio ni ra trong sch ca Campanella cha bao gi hng hn
khe khon n nh th. Ly c l trnh by kin ca bn h d b ph, tht ra
Campanella tm lc lp trng chng li Cng gio vi tt c nhit huyt. Cn khi l lun
cho phe kia, c xem l phe mnh, Campanella li s dng nhng cu so ng i thiu v l
lun vng vo rc ri. c trnh by ngn gn v hng bin, lp trng phe d gio tht
dng cm v chn thnh. Cn l lun di dng ca Cng gio tht pht mt v khng thuyt
phc.
Ngi Cng gio thy quyn sch ny lp l v khng n, nhng vn khng th kt ti n l
v thn hay d gio. Ni cho cng th Campanella vn dng y ht nhng l lun m h dng
hng ngy. Tuy nhin nhng nm sau quyn Atheism Conquered tr thnh sch gi u
ging cho gii v thn, c|c mn Machiavelli v nhng ngi t do t tng. H dng
nhng lp lun do Campanella vit sn bnh vc nhng tng ca mnh. Phi hp v
b ngoi tun th ng php tc, vi cch pht biu nim tin tht s ca mnh nhng
ngi ng tnh c th hiu c, Campanella chng t mnh ~ thuc bi.
Din gii
i din vi n t hnh, Campanella vch ra ba bc chin lc gip ng gi c sinh
mnh, thot khi ngc t v to iu kin tip tc pht biu nim tin. Thot tin ng gi
in, sau vit sch vi ni dung ho{n to{n ngc li nhng iu ng tin trc . Cui
cng vic thng minh nht l{ nghi trang t tng mnh di hnh thc chng i chng.
}y l{ m|nh khe xa c nhng rt mnh: Gi v phn bc cc kin nguy him, nhng
trong qu trnh chng i , ta pht biu v tuyn truyn chng. Gi v tun th tnh cht
chnh thng ang c thi, nhng nhng ai tinh s hiu ra li bim nh bn trong. Ta
bnh an v s.
Trong x hi c nhng tnh trng nhng gi tr hay tc l n{o mt dn lin lc vi nhng
ng c nguyn thy ca chng, t tr nn ngt ngt v{ |p t. V s lun c ngi
chng li s |p t y, ni ln nhng tng i trc thi i kh| xa. Tuy nhin nh
Campanella, ta s khng c li ch g khi pht biu lp trng ca mnh, nu sau ta
phi chu cc hnh kh i. }y l{m th|nh t o cng v ch, chng th tip tc sng trong
mt th gii {n |p, thm ch tm c ph|t trin n. Sau ta s tm cch tinh t ni ln
kin ca mnh cho nhng ngi thng hiu. {n gy tai tru ch thm phn rc ri.
Sut mt thi gian rt di ti khng ni ra nhng g mnh tin, v{ cng khng tin nhng g
mnh ni, v nu i khi tht s tnh c phi ni s tht ti giu s tht y trong nhiu tng
di tr rt kh pht hin.
(Niccol Machiavelli)
CT TY NGUYN TC
Tt c chng ta ai cng ni di v{ che y cm tng tht ca mnh, v t do pht biu tuyt
i l{ iu bt kh v mt x hi. T khi cn b ta ~ tp t{nh che y nhng g mnh ngh,
ch ni ra cho bn nhy cm v{ a nghi nghe nhng g m ta bit h mun nghe, cn thn
khng lm mt lng h. i vi hu ht chng ta, iu va k trn l t nhin thi c
nhng tng v gi tr m{ a s thin h cng nhn, do c c~i li cng khng ch li g.
Chng ta tin tng nhng g mnh mun tin, nhng b ngoi th li phi mang mt n.
Tuy nhin c nhiu ngi xem s kim ch l{ vic xm phm khng th chp nhn i
vi quyn t do ca h. H c nhu cu chng t rng lp trng ca h ch thuyt phc
c mt s t v lm mt lng s ng. L do l{ v hu ht mi ngi bo lu kin v
nim tin ca h do xc cm hn l{ t duy. Tht ra h khng mun lm li mi t u nhng
thi quen suy ngh, v{ khi ta c ni iu g tri h, cho d trc tip bng l lun hay gin
tip bng h{nh ng, h s t th|i khng thn thin.
Nhng ngi thng minh v khn ngoan sm hiu ra rng mnh c th ni v lm theo quy
c nhng tht ra trong bng chng tin cht no. Sc mnh m h thu lm c t s
uyn chuyn l{ h c yn th}n ty mun ngh g th ngh, v{ ch ni ra cho nhng
ngi m h mun ni ra, nh th trnh b c lp hoc b ty chay. Mt khi ~ thit lp
c v tr quyn lc, h s chng minh s ng n ca t tng mnh cho c ta ng
o hn. Nu cn, h c th s dng chin lc ca Campanella ni bng gi v bim
nh.
Vo cui th k XIV, dn Ty Ban Nha bt u khng b t nhng ngi Do Thi, m st
h{ng ng{n ngi v{ lu y nhng ngi cn li. Ai mun li Ty Ban Nha th phi ci
o. Nhng sut 300 nm sau , ngi Ty Ban Nha rt lo u bi mt hin tng l: Nhiu
ngi ~ ci o tuy b ngoi theo Cng gio nhng vn xoay x duy tr tn ngng Do
Thi gio, vn hnh tr chn ring t. H b gi l hng Marrano (nguyn ch Ty Ban Nha
l{ heo), nhng vn leo ln n nhiu a v quan trng trong chnh quyn, thit lp quan
h hn nhn vi gii qu tc, vn chng t l{ tn Cng gio thun th{nh, nhng ch n
cui i mi b pht hin l thc s theo o Do Th|i. Theo nm th|ng, ngi Marrano ~
thnh tho ngh thut gi v, cng khai theo thp gi, ti tr nh th tht rng ri, thm ch
i khi cn ni nhng cu bi Do Thi nhng trong lng vn duy tr t do tm linh.
Ngi Marrano bit rng trong x hi th v b ngoi mi l quan trng. V{ iu ny lun
ng cho n ng{y nay. Nh Campanella ~ vit trong quyn Atheism Conquered, hy ra v
phc tng, thm ch bn c th chng t mnh cc cung cho l thuyt chnh thng ang
c thi. Nh vy t ai ng rng bn c quan nim trong chn ring t.
ng suy ngh sai lm rng thi i tn tin n{y khng t ra nhng vn chnh thng c
xa. V d nh Jonas Salk tng tng rng khoa hc ~ vt qua chnh tr v nghi thc. V
vy khi nghin cu thuc chng nga bi lit, ng ~ ph| v mi quy c - cng b khm
ph| trc khi trnh by vi cng ng khoa hc gia, xc nhn cng lao mnh i vi thuc
chng nga m{ khng cp n nhng ng nghip kh|c ~ lt ng trc . Cng
chng c th yu mn ng nhng cng ng khoa hc li ty chay. V khng tn trng
nhng quy c chnh thng nn ng b c lp, nn sau ng phi mt nhiu nm sa
cha sai lm v rt v tm ti tr.
Bertolt Brecht tng l nn nhn ca mt dng Ban Thanh tra d gio thi hin i - Ban iu
tra v nhng h{nh ng chng M ca h vin. Nh lm phim ny c nhiu h{nh ng to
bo trong thi k Th chin II, nn Ban iu tra buc ng phi trnh din tr li v thi
thn Cng. Nhng vn ngh s kh|c b tr|t i u kin quyt c nhng hnh vi chng
i. Mc d tht s c cm tnh vi Cng sn, song Brecht li chn th|i mm mng. Vi
nhng cu hi c t ra, ng u c cch tr li m h v{ nc i, sau ni c l
thng dch vin dch khng ng phn cung.
Sau khi thot nn M tr v ng c, ng li phi i u vi Ban thanh tra bn v
h cho rng cc v kch ca ng c ni dung suy i v{ bi quan. Brecht cng khng c~i li li
no m im lng chp hnh nhng ch o sa cha. Nhng mt khc ng vn xoay x in

n kch bn nguyn xi, khng thay i ch no. Nh tr hai mang ny m ng c th tip tc
sng v lm vic yn thn, trong khi vn trung thnh vi nhng tng ca ring mnh.
Ngi t{i nng khng ch trnh lm mt lng theo kiu Pausanias hoc Salk, m{ cn ng
vai con chn tinh khn, gi v thun theo xu th chung. Bn thy la v chnh khch ca
mi thi i lun s dng mnh khe ny. Cc lnh t nh Julius Caesar hay Franklin D.
Roosevelt ~ tm g|c t th qu tc duy tr li ng x bnh dn. C ch v li ni ca h
thng mang tnh tng trng, chng t vi d}n thng rng cho d khc nhau v tng lp
nhng h vn chia s nhng chun mc ca qun chng.
Khi n vi |m ng, bn hy ct nhng lp trng quan im ring t li nh{ v{ eo vo
ci mt n thch hp vi tp th m bn sinh hot. Bismarck tng chi tr n{y sut nhiu
nm. Thin h tng ng chia s nhng quan nim ca h. Nu thc hin k lng, bn s
khng bao gi b l ty.
Hnh nh
Con chin gh. {n cu lnh xa con chin gh v khng bit n c thuc {n hay khng. V
vy chin gh thng vn vn v pha sau hoc i lc khi {n, v{ cui cng b si xi tht.
Bn hy lun ng chung vi ang, s ng s gip bn an ton. Hy ct ring nhng im d
bit ch ng l ra ngoi.
kin chuyn gia
ng b vt th|nh cho ch cng ng qung ngc chu ca mnh cho heo ko n gi~y p,
ri quay li cn x c|c ngi.
(Jesus Christ, Mattbew 7:6)
NGHCH O
Khi bn ~ c v tr vt tri ri, th mi nn chi tri khi bn ~ c v tr quyn lc vng
chc bt kh lay chuyn v c th ph trng s cch bit nh l{ du hiu khong cch gia
bn vi ngi khc. Vi t c|ch l{ tng thng M, Lyndon Johnson thnh thong li cho hp
trong khi ng ang ngi toa-let. V khng ai khc c th c u tin nn Johnson c th
chng t ng c quyn b qua mi nghi thc v t nh d{nh cho ngi kh|c. Ho{ng La
M~ Caligula cng tng l{m nh th: Khoc mt chic o chong tm hoc mt o xong ca
ph n tip khch quan trng. ng cn ngng n cho mi ngi bu con nga ca
mnh lm quan chp chnh. Nhng c|i gi| phi tr l ng b dn chng ght. V vy ngay c
nhng ngi v tr quyn lc ti cao cng nn gi v theo khuynh hng chung, bi v
trc sau g h cng cn n s ng h ca qun chng.
Nhng ni cho cng th i khi tri cng d{nh mt ch cho k chi ngng, k i ngc li l
thng v chm bim nhng g khng cn sc sng trong nn vn ha. Chng hn nh
Oscar Wilde ~ th{nh tu c mt loi quyn uy v mt x hi trn nn tng sau }y: ng
tuyn b r l mnh khinh th mi l thi thng thng. C ta bit rng khi din thuyt,
ng s tha m h v h li hoan nghnh h{nh ng y. ng qun l ng c mt thin ti
phi thng: Nu khng c t{i nng l{m mi ngi vui thch v th v , sc chua cay ca
ng ch lm mt lng m{ thi. Tuy nhin chng ta cng nhc nh rng thi ngng cung y
cui cng cng l{m hi ng.
NGUYN TC 39
C NC BO C
V mt chin lc, cm xc v sn hn ht sc phn tc dng. Bn phi lun bnh tnh v{
kh|ch quan. Nhng nu c th chc cho k th ni gin trong khi bn vn gi c bnh
tnh th r r{ng bn c rt nhiu li th. H~y l{m cho i th mt qun bnh: Hy tm cho
ra khe h trong tnh cch ca h chc v{o, xem nh bn nm quyn iu khin.
VI PHM NGUYN TC
Thng ging 1809, Napolon vi v tm gc nhng trn |nh vi T}y Ban Nha tr v
Paris. Nhm tnh bo va xc nhn tin n rng v b trng ngoi giao ca ng l
Talleyrand thng ng vi b trng cng an Fouch chng li ng. V n kinh thnh,
Napolon lp tc triu tp ni cc hp khn. Trong khng kh cng thng, Napolon i ti i
lui dng di bng gi v bn }m mu to phn, v l u c lng on th trng chng
khon, v nhng nh lp php c tnh tr hon chnh sch - v chnh ni c|c ang ph| hoi
ng.
Talleyrand thn nhin da v{ l si nh th khng c lin quan c. Nhn thng vo mt
vin b trng, Napolon nhn mnh n s mu phn. Nhng Talleyrand ch mm ci,
v mt bnh tnh nhng ch|n chng.
Thi n{y l{m Napolon in tit ln, khng dn lng c nn tht ln: Ngi l{ tn
hn nht, khng c lng trung. Vi ngi khng c g l{ thing ling c. Ngay c cha ngi,
ngi cng c th b|n. Ta ~ ban cho ngi ca ci ngp u, vy m{ ngi khng t bt k
vic g hm hi ta. C|c v b trng khc nhn nhau khng th no tin - cha bao gi h
chng kin v i tng anh dng n{y, ngi va chinh phc hu ht chu u li trong tnh
trng mt bnh tnh nh th.
L ra ta phi nghin n|t ngi nh knh v, Napolon tip tc si m|u. Ta c th d dng
l{m iu , nhng khng thm l{m cho bn tay. Ti sao ta li khng cho treo c ngi ln
cng in Tuileries nh? Nhng khng sao, vn cn dp m{. Mt ngu, mt dn li ra,
Napolon ht n ht hi: Nh}n tin ta ni cho bit, ngi ch l cc phn trong chic v
la... Cn v ngi th sao? Ngi cha bao gi bo ta bit rng San Carlor chnh l tnh
nhn ca v ngi sao? Qu nhin, tha ho{ng thng, thn khng h ngh rng thng tin
c nh hng g n s vinh quang ca ngi hay ca b ti ny . Talleyrand im nhin
tr li, khng cht bi ri. Chi bi thm vi cu na, Napolon b i. Talleyrand t t
bc ra ca vi dng khp khing quen thuc. Trong khi mt ph t gip ng mc o khoc,
ng quay li cc v b trng ang sng s: Ti qu|, tha c|c v, tht ti khi mt ngi v
i m li c x khim nh~ nh th.
Tuy rt gin d nhng Napolon li khng h lnh bt gi Talleyrand m ch trut ht

quyn hnh v trc xut khi chnh ph, cho rng trng pht ng ta bng cch lm nhc
nh th cng ri. Napolon khng ng nhng li l h ca ng c gi mang i rt
xa dn chng bit r v vic ho{ng mt ht t ch b Talleyrand lm b mt bng thi
im tnh v{ t trng.
Din gii
Phi cn s|u nm na mi din ra trn Waterloo, nhng Napolon ~ bt u xung dc,
m ct mc x}m lc bt th{nh v{o nm 1812 Nga. Talleyrand l{ ngi u tin nhn
thy s suy tho|i , c bit l cuc chin phi l vi Ty Ban Nha. ng ta cho rng
Napolon phi ra i cho tng lai ch}u ]u c n. T ng bt tay vi Fouch.
C th mu n gin ch l mt ci k y Napolon n b vc. C th c hai ch
quy cho nc c ln, l{m ho{ng mt phng hng v sa chn. Tt c mi ngi u
chng kin vic Napolon gin qu mt khn, t tin n truyn lan nh hng nng n
n hnh nh cng cng ca ng ta.
l{ c|i gi| phi tr khi ta gin d. Thot tin trn li nh c th gy ra s h~i, nhng ch
vi v{i ngi, v khi tri quang my tnh th nhiu hiu ng khc mi xut hin ngng
ngng, kh chu v hn ght. Khi mt bnh tnh, ta lun ln |n mt cch bt cng v thi
qu. Ch cn vi ln nh vy l mi ngi bt u tnh n xem ta cn ti v bao lu.
Bit r hai v b trng quan trng trong }m mu to phn, Napolon c quyn ni gin.
Nhng khi phn ng s}n si v{ cng khai nh th, ng ch chng t c rng mnh tht bi,
rng mnh khng cn iu khin c tnh th. l{ loi h{nh ng ca mt a tr phi
khc ln c nung chiu. Ngi mnh m khng bao gi l im yu .
Trong tnh hung k trn, Napolon vn cn cch khc. ng c th i thoi vi h hiu
r nguyn nhn v sao h chng i. ng c th thuyt phc h. Thm ch ng vn c th m
thm thanh ton h, tng giam hay x t chng t quyn lc ca mnh. Khng phi
nhiu li, khng nn u tr, khng hiu ng bt li - ch cn h th tht dt khot v m
thm.
Bn hy lun nh rng cn gin d khng bao gi l{m ngi khc v s m phi trung
thnh. Gin d ch l{m ngi khc kh chu v nghi ng v uy quyn ca bn m thi.
Nhng trn bc ph|t li nh l nhng nhc im v{ b|o trc s sp .
TUN TH NGUYN TC
Vo cui thp nin 1920, Haile Selassie ~ tin dn n mc tiu kim sot ton b t
nc Ethiopia. ang gi vai tr nhip chnh cho n ho{ng Zauditu, ngi sp k v ngai
v{ng. Selassie ~ b nhiu thi gian v cng sc mi mn sc chng ph cc s qun
khp Ethiopia. Gi }y ch cn mt tr ngi thc s cho c Selassie: n hong v chng
ca b, Ras Gugsa. Bit c hai u ght b v mun tng kh mnh, Selassie lin ra tay trc
bng cch b nhim Gugsa lm tnh trng tnh cc Bc Begemeder.
Sut nhiu nm Gugsa n nhn lm trn nhim v, nhng Selassie vn khng tin tng, v
bit rng c hai v chng u nung nu phc th. V thi gian c tri nhng Gugsa vn n
binh bt ng, c hi mu c{ng lc c{ng tng. Selassie quyt quy ph cho Gugsa bt n,
khch hn ng th trc khi hn hon ton chun b xong.
T nhiu nm nay b lc Azebu Gallas min Bc lun tim tng ni lon chng li vng
triu, thng xuyn cp ph v t chi ng thu. Selassie khng ra tay dp lon m c
yn cho h ngy mt hng mnh. n nm 1929 ng lnh cho Gugsa dn qun tiu pht.
Mc d ngoi mt vng lnh nhng trong lng gin si Gugsa khng cht c cm n{o i
vi dn Azebu Gallas. V khng th bt tu}n thng lnh, anh ta vn t chc o{n qu}n,
nhng song song li cho ngi tuyn truyn rng Selassie thng ng vi gio hong, d
nh ci to li t nc sang Cng gio La M, bin Ethiopia thnh thuc a ca Italia.
Qu}n i ca Gugsa ngy cng ln mnh, v{ ~ c v{i b lc b mt chp nhn cng chin
u chng Selassie.
Th|ng 3 nm 1930, i qun hng mnh 35.000 ngi ct bc, khng Bc tin tiu
pht Azebu Gallas m li hng v th Addis Ababa. Gugsa gi }y cng khai m cuc
thnh chin h b Selassie v tr t nc v cho nhng ngi cng gio thc s. Nhng
anh ta khng pht hin ci by ~ ging sn.
Trc khi lnh cho Gugsa tin |nh Azebu Gallas, Selassie ~ tranh th Gio hi Ethiopia.
Mt khc, ng ta mua chuc c|c ng minh ch cht ca Gugsa. Khi o{n qu}n Gugsa Nam
tin, my bay chnh ph ri truyn n cho bit cc gii chc cao cp ca Gio hi Ethiopia
~ cng nhn Selassie l{ l~nh o Cng gio tht s ca t nc, ng thi ~ rt php
thng cng i vi Gugsa v ti to phn. Lp tc tinh thn ca o hng binh kia nao nng.
Khi gi tp kt xung trn sp im, ch mi vn khng thy c|c c|nh qu}n ng minh xut
hin, binh s ca Gugsa bt u b trn hoc chy sang h{ng ng i phng.
Phin qun hon ton sp . Rus Gugsa khng chu u hng nn t trn. N hong tuyt
vng v{ v{i ng{y sau qua i. n 30 thng 4, Selassie ban hnh tuyn co t phong hong
Ethiopia.
Din gii
Haile Selassie lun tnh trc nhiu nc. ng ta bit nu Gugsa chn thi gian v{ a
im tin h{nh o chnh, mi nguy s to hn l{ d anh ta h{nh ng theo c|c iu kin ca
mnh. V vy Selassie khch Gugsa ng th: Chc tc t |i {n ng bng cch sai anh ta tin
|nh b lc khng th khng on, m li nh}n danh ngi mnh ght nht. V ~ d tnh
sn, Selassie chc chn cuc ni lon s chng v }u v{ cn tr thnh ci c thnh ton
cng lc hai ch th cui cng.
}y chnh l{ ct yu ca Nguyn tc n{y: Khi vng nc cn tnh th i phng s

khng gian thi gian sp xp lp lang nhng ng tc m chng s khi s v kim sot. V
vy ta phi quy cho nc vn c, buc c phi tri ln, gic i phng phi h{nh ng
trc khi hon ton sn s{ng, xem nh ta ~ gi{nh th ch ng. Cch hay nht l thao tng
nhng cm xc kh kim sot t h{o, kiu cng, yu ght. C{ng s}n si, i phng c{ng
kh kim sot tnh hung, v cui cng s cht ui v b cun v{o trng nc xoy m ta
to ra.
Quc ch ch nn tin qu}n trong cn gin d,
lnh t khng c khi chin gia lc li nh
(Tn T)
CT TY CA NGUYN TC
Ngi gin d rt cuc trng tht l bch v phn ng ca h qu trn nu so vi nguyn
nhn ca cn gin. H nhn thc s vic qu nghim trng, cng iu s xc phm m h
phi chu. H nhy cm vi mi ng chm nn cho l{ chuyn c nhn, v vy mi nc
ci. M{ iu bun ci hn na chnh l vic h tng cn gin bng n l{ ng ngha vi
sc mnh. S tht li ngc hn: D cu l du hiu ca s yu km. Khi ta ni gin, ngi
khc c th tm thi e s, nhng cui cng h ht knh n ta. H cng nhn ra rng h c
th d dng lm ta suy yu mt k t t ch nh th.
Tuy nhin gii php khng phi l{ nn cn gin hay nhng phn ng xc phm khc, bi
v s nn l{m tn hao sinh lc v khin ta c x l lng. Ngc li, ta cn thay i gc
nhn: Phi nhn thc rng lnh vc x hi, v{ trong tr chi quyn lc, khng g mang tnh
c nhn c.
Ai cng b cun vo mt chui s kin t l}u xa ~ an b{i gi}y pht hin ti n{y. Cn phn
n ca ta thng xut pht t cc vn thi tr nh, t cc vn ca cha m, m vn
ca cha m li bt ngun t thi nin thiu ca h Cn phn n ca ta cng bt r t s
tng t|c vi ngi khc, t nhng tht vng v{ au thng cht chng. Mt c nhn no
c v l{ ngi chc gin, nhng tht ra s gin d ny rc ri hn nhiu, i xa hn nhiu
iu m{ c| nh}n g}y ra. Nu c ngi ng ng ni gin vi ta (v c v nh qu| l khi
so vi iu m ta gy cho h), ta hy t nh rng cn gin khng ho{n to{n d{nh ring
cho ta. Nguyn nhn c th to ln hn, s}u xa hn, lin quan n nhng tn thng trong
qu kh, v tht ra khng |ng tm hiu. Thay v cho l{ chuyn c nhn, ta hy quan
nim rng s bt pht gin d y ngy trang mt nc c him, mt mu toan kim sot
hay tin cng ta, mu toan c t sau bnh phong vt thng lng v{ cn ut hn.
Vic i gc nhn gip ta chi tr chi quyn lc mt cch mnh m v sng sut hn. Thay
v phn ng qu trn v mc mu v{o xc cm ca thin h, ta nn li dng vic h mt
bnh tnh th li.
Vo thi Tam quc khi cuc chin ang hi c lit, cc ph t ca To Tho khm ph nhiu
ti liu chng minh mt s tng so|i c thng ng vi ch. H trng b{y bng c ra v
dc Tho ra lnh x t, nhng ng ta ch t b nhng ti liu y v khng nhc ti na.
Vo thi im trn |nh ang cao tr{o, nu mt bnh tnh s c hi: Nu Tho phn n v
lm ln chuyn, ton qun s bit c|c tng soi bt trung v tinh thn b t|c ng. Tho
gi c bnh tnh v{ quyt nh sng sut.
Ta th so s|nh h{nh ng trn vi c|ch m{ Napolon i x vi Talleyrand: Thay v chp
nhn v{o }m mu ca v b trng v xem l{ xc phm c| nh}n, ho{ng nn ng x
nh Th|o, cn thn c lng hu qu nhng vic sp lm. Rt cuc, c|ch |p tr hay nht
vn l pht l Talleyrand, hoc dn d{ a ng ta v ng ngay no ch|nh trng tr
sau.
Cn gin d ch lm ta mt quyn la chn, m{ ngi quyn lc li khng th ln mnh nu
khng c quyn la chn. Mt khi ~ rn luyn c kh nng khng xem mi vic nh l{
khiu khch c nhn, v kim so|t c phn ng v mt cm xc, ta ~ a mnh ln v tr
quyn lc: T nay tr i, ta c th thao tng phn ng xc cm ca ngi khc. Vi k d b
dao ng, ta hy khch h ng th bng cch chc vo nam tnh, lm h lm tng s d
chin thng. Ta gi v yu hn h ra tay nhanh chng m khng kp suy ngh. Mt tng
lnh o qu}n i tn cng qu}n th ng gp i. ng ra lnh binh s thp trm ng{n b
uc khi tin v{o t ch, hm sau ch thp mt na s lng y v ngy kia thp ba mi
ng{n. V{o m hm tng so|i ch tuyn b qu}n kia l{m |m hn nh|t, ch ba ngy
sau binh s ~ {o ng ht na. V vy tng ch li phn ln b binh di chuyn chm,
quyt nh chp thi c dn theo lc lng trang b nh tn cng. Tng ny ra lnh rt lui
d ch vo hm ni, phc kch v tiu dit binh tng ch. S qu}n ch cn li nh rn
khng u nn nhanh chng i bi.
i din k th ang si m|u, h{nh ng hay nht l{ khng h{nh ng. Hy bt chc
Talleyrand: Khng g l{m i th in tit bng vic chng kin ta vn im nhin t ti.
Nu thch hp, ta hy sm b qu phi, v mt ch|n trng, khng cn ch giu hay vnh
vo m ch th . Lc i phng s pht st gn t cu ch v c nhng li ni c ch
khng th kim ch.
Hnh nh
Ao c|. Ao trong nc ln c n mnh. Bn hy khuy c cho c tri ln. Khuy mnh thm
chng s nh ln mt nc p bt k vt g trong tm, k c ming mi cha li cu.
kin chuyn gia:
Nu ch nng tnh ta hy chc gin. Nu ch ngo mn ta hy khch vo tnh t cao C
ti d ch manh ng l{ ngi to ra tnh hung m{ ch khng cng li c, li ko
ch bng chnh c|i iu m{ ch chc chn s mun ginh ly. Ta nh cho ch lun manh
ng ri tn cng bng tinh binh.
(Tn T, th k IV trc cng nguyn)

NGHCH O
Hy cn thn khi thao tng xc cm ca ngi khc. Lun tm hiu i phng tht k
lng: C nhng con c m tt hn bn nn chng yn di |y ao.
Gii cm quyn Tyre, th nc Phoenicia c xa, t tin l s chng c c Alexander
i , ngi tng chinh phc phng ng nhng vn cha tin cng Tyre v thnh ph
n{y c bo v bi vng bin bao quanh. H phi s gi n gp Alexander bo rng mc
d cng nhn ng l{ ho{ng nhng vn khng cho ng vo Tyre. Tt nhin iu ny khin
ng tc gin v ra lnh bao vy. Qua bn thng, Tyre vn ng vng, cui cng Alexander
t nh cuc chin ny l khng xng |ng, tt hn nn ph|i s gi n ging ha vi Tyre.
Nhng gii cm quyn Tyre li qu t tin khi cho rng mnh sc chng c, h t chi
thng lng v git s gi.
Git nc ny lm trn ly. Alexander khng cn quan tm s tn hao tn bao nhiu thi
gian hay binh lc v}y h~m Tyre, v ng d sc l{m iu . ng ra lnh tng tin cng
lin tc v ch v{i ng{y sau ~ h thnh, ra lnh t sch khng cha mt th g, ri b|n c
dn lm n l.
Bn c th nh k mnh ra khi hang v phn tn lc lng hn nh ngi xa tng lm,
nhng trc nh cn nhc k mi yu t xem k h ch no. Nu ch khng c k h
th bn s chng li ch g khi chc tc h, m cn c th mt tt c. Hy suy xt k lng
xem mnh ang nh loi c| n{o, v{ ng bao gi khuy ng c mp.
Cui cng, thnh thong cng c lc vic ng ng ni gin l c ch, vi iu kin l bn
phi ngy to ra cn gin v kim so|t c. Lc y bn c th la chn nn gin d nh
th no, v gin ai. ng bao gi dy ln nhng phn ng v lu di s chng li bn. V ch
nn s dng trn li nh trong nhng trng hp rt him, nh th s gin d c hiu
qu v{ ngha hn. Cho d gin tht hay gin gi, nu bng ln qu thng xuyn th chng
s mt i sc mnh.
NGUYN TC 40
LM CH NG TIN:S HO PHNG CHIN LC

Qu tng min ph l qu nguy him, thng cha ng mt cm by hoc ngy trang mt
mn n. iu g |ng gi| th cng |ng ng tin. Phi bit tr tin ng mang n, khng
mc cm v khi b bp. V k khn ngoan thng tr tin nu bn mun c th tt
nht th khng nn tr r. Hy chi tin rng r~i cho ng tin lun chuyn, v s ho
phng l du hiu quyn lc v thu ht quyn lc.
NG TIN V QUYN LC
Trn lnh vc quyn lc, mi th phi c xem xt bng chi ph, mi th u c ci gi ca
n. iu g cho khng hoc c gim gi| thng g}y t|c ng v mt tm l nhng cm
gic rc ri v hm n, tha hip vi cht lng khin ta khng c yn n. Nhng quyn
lc phi bit cch bo v nhng ti nguyn gi tr nht: s c lp v phm vi thao tc. Khi
chp nhn tr trn gi, h gi mnh khng b dnh lu vo nhiu chuyn phin h v nguy
him.
Th|i ci m v{ linh ng vi tin bc cng gip ta bit c gi tr ca s ho phng
mang tnh chin lc, chng qua l bin th ca ci k kh| xa l{ h~y cho khi ta sp ly.
Tng ng mn qu{ thch hp ta t ngi nhn v{o t th chu n. Thin h s mm lng
v s rng lng, t d b bp. Nu c ting l khng cu n, ta s n nhng tr
chi quyn lc ca ta. Bit cch ban pht ca ci theo ng chin lc, ta l{m p lng
nhng triu thn khc, thu phc c h thnh nhng ng minh quan trng.
Hy nhn nhng bc thy v quyn lc nhng Caesar, nhng n hong Elizabeth, nhng
Michelangelo hoc Medici: Trong s h khng ai l k keo kit. Ngay c bc thy la ni
ting u tiu xi x l|ng bp thin hi. Hu bao tht cht qu s khng hp dn c ai
khi dn thn vo mt v chinh phc, Casanova ho phng xi ht bn thn mnh v v tin
ca mnh. Ngi quyn lc hiu rng tin bc l vt chuyn ti s bit iu, tnh ha ng,
v mn n v mt tm l. H bin kha cnh con ngi ca ng tin th{nh v kh.
Trn th gian ny, c mt ngi bit by tr vi ng tin th li c h{ng ng{n ngi khc
b cht cng khi khng chu s dng tin bc mt cch sng to v chin lc. Nhng ngi
loi ny cc ngc li vi k ti ba, v bn phi hc cch nhn ra h - hoc trnh bn
cht c lp ca h, hoc li dng tnh kh kh ca h:
Con hm tham lam. Con hm lun xa sch kha cnh con ngi ni ng tin. Lnh lng v
tn nhn, iu m h nhn thy ch l s sch quyt ton v hn. Xem ngi kh|c nh con
cht hoc vt cn ngoi h trn con ng mu cu ph qu, h s gim p ln tnh cm
con ngi v{ nh th mt i nhiu ng minh |ng gi|. Khng ai mun giao du vi con hm
tham lam, v vy qua nm th|ng h s b c lp, v{ }y l{ thng l nguyn nhn lm h suy

sp.
Loi ngi ny l mi ngon ca bc thy bp bm. B hp dn bi ng tin d kim, h d
b d v hu ht th gi u u t v{o nhng con s (thay v con ngi), cho nn h khng
bit g v tm l ca chnh h. Hoc bn trnh xa h trc khi tr thnh nn nhn, hoc bn
li dng lng tham ca h th li.
Con ma mc c. Ngi t{i ba |nh gi| mi vic qua gi tr ca chng, khng ch v mt tin
bc m c mt thi gian, phm cch v t ti tm hn. V{ chnh l{ iu m con ma mc c
khng th. Ph phm qu nhiu thi gian qu bu cho vic mc c, h lun thp thm v kh
nng tm c mi khc vi gi thp hn. Cui cng mn hng m h cho l{ hi y nhiu
khi li qu t, phi tn tin sa li hoc thay mi. Chi ph phi tr cho vic cu tm ci r
khng phi lc n{o cng v mt tin bc m c thi gian v binh an tm hn s khin
cho ngi bnh thng chn bc, nhng i vi con ma mc c th t thn s mc c ~ l{
cu cnh.
Hai loi ngi va k trn c v nh ch lm hi chnh h, nhng th|i h li c th ly
lan; Nu khng sc khng c, bn s b ly nhim ci cm gic rng l ra mnh nn l lc
tm kim pht hin ci r hn. Bn khng nn ci l hoc c thay i con ngi h. Ch
cn cng nhm thm chi ph v thi gian, an tnh ni tm, hao ht ti chnh tr hnh trong
vic tm cu phi l y.
K tn c. Nhng k tn c v mt t{i chnh thng by ra nhiu tr quyn lc li qui g
vi ng tin nhm khng nh th mnh. Chng hn h bt ta ch tht l}u nhn li s
tin m h... n ta, v ni rng ~ gi ngn phiu qua ng bu in ri. Cn khi thu ta
lm vic, h s can thip vo mi kha cnh, kim chuyn tng cht ta chn m. Hnh nh
bn tn c ny cho rng h ~ tr tin l h c quyn lc hnh h ngi khc. Nu l dnh
dng vi loi ngi , chng th ta chp nhn thua thit mt t v mt t{i chnh rt lui,
cn hn l{ v lu v di sa chn vo nhng nc c tn ph ca h.
Ngi biu xn ba b~i. Trn con ng mu cu quyn lc, s ho phng c chc nng
nht nh: Thu ht mi ngi, lm mm lng h, bin h th{nh ng minh. Nhng s ho
phng ny phi mang tnh chin lc, ch khng phi l mc ch t th}n. Trong khi
ngi biu xn ba bi ch ho phng v h mun c yu thng v{ knh n. V vy s
rng lng ca h rt ba bi v thit yu n mc khng t hiu qu mong mun: nu
ng ai cng cho th ngi nhn }u cm thy g c bit? Loi ngi biu xn ba bi c
v l mc tiu hp dn, nhng nu lin ly vi h, bn s cm thy nhu cu tnh cm v b
ca tr thnh gnh nng.
VI PHM NGUYN TC
El Dorado o tng
Sau khi Francisco Pizarro chinh phc Peru v{o nm 1532, v{ng t ch Inca bt u
vo Ty Ban Nha, v mi tng lp d}n chng u m v vic lm giu nhanh chng th
gii mi. Mi ngi n i chuyn mt lnh t th d}n pha ng Peru, c mi nm u
dt bi v{ng y mnh ri ln xung ao. Chuyn El Dorado, Ngi {n ng v{ng c
truyn qua nhiu ming cui cng tr th{nh ch El Dorado, thnh vng hn c
ch Inca, vi ng ph v nh ca rt vng. Thin h kho nhau rng chuyn nh vy rt
c th c tht, bi v mt ngi dm ph phm bi v{ng nh trong ao nc chc chn phi
tr v mt ch v{ng. Khng l}u sau d}n T}n Ban Nha x sang tm vng vng Bc ca
Nam M.
Th|ng Hai nm 1541, o{n th|m him ln nht do anh ca Francisco l Gonzalo Pizarro
dn u ri th Quito ca Ecuador. H{ng ng{n ngi kh th hng hc quyt i hi cho
ra vng t v{ng. Nhng c l nhng th dn dc ng, hoc l tht tnh khng bit, hoc
h mun giu u mi, nn tt c u tr li cha bao gi nghe ni c mt vng t nh
vy. Ni trn li nh, Gonzalo Pizarro tra kho h v nu h cht th qung cho ch n. S
tn bo n{y c nhanh chng lan truyn, th dn hiu ra rng cch duy nht trnh tai
ha l phi thu dt nn nhiu chuyn v El Dorado dn Pizarro i c{ng xa c{ng tt.
Chnh v vy m c o{n th|m him lc vo rng thing.
Lng thc cn dn, qun o t ti, v kh r st, giy banh ta-lng, tinh thn xung dc.
Nhm lao cng th dn hoc ~ b mng hoc trn mt, ngi Ty Ban Nha mt phng
hng ngy cng lc li. H ~ n ht thc phm, heo g mang theo t l}u ~ khng cn,
nhng con lm ti n v{ ch sn cng b tht tut. Vi nhm ngi Ty Ban Nha t i cn
li, Pizarro ra lnh ln d theo dng sng tr v Quito. Cui cng sang nm sau, nhm
ngi cn ri rt mi v ti ni. Sau h mi bit mnh ~ i lng vng trong rng su
hn mt nm tri, ph phm sinh mng v tin bc m vn khng tm ra El Dorado v m
vng o tng.
Din gii
Cho d o{n th|m him ca Pizarro i bi, Ty Ban Nha vn tip tc phi nhiu o{n kh|c
sang Nam M quyt tm cho ra El Dorado. V{ cng nh Pizarro trc , c|c conquistador
tip tc t ph lng mc, tra kho th d}n, ri sau chu kh s trm b trong rng
thing nc c, v ri cui cng khng tm c cht vng no.
Nhng cuc thm him tng t lm tn tht hng triu sinh mng ca c th dn ln
ngi T}y Ban Nha, v{ sau cn gp phn lm sp ch. Vng tr thnh ni m nh
ca nc ny. Cht t vng do mu dch thu c li chy v T}y Ban Nha chi ph cho
nhng chuyn thm him kh|c, thay v u t v{o nng nghip hoc bt c lnh vc sn
xut no khc.
C nhiu th trn T}y Ban Nha khng cn bng ngi v tt c u x ra nc ngoi
tm vng. Nng tri b b hoang, qu}n i tuyn khng ngi cho nhng cuc chin
ch}u ]u. n cui th k XVII, dn s T}y Ban Nha ~ gim hn mt na. T 400.000 ngi,
th Madrid lc ch cn li 150.000. Ty Ban Nha tut xung con dc suy tn v khng
bao gi phc hi li ni.
Quyn lc i hi k lut t gic. Vin cnh giu sang, nht l loi giu sang nhanh chng
|nh rt mnh vo cm xc ca chng ta. K l{m gi{u nhanh chng lun ngh rng giu
thm cng d. o tng y khin cho k tham lam qun mt nhng g m quyn lc thc s
da vo: t ch, thin ch ca nhng ngi xung quanh v.v. Bn hy nh rng ch tr mt
ngoi l duy nht l ci cht, cn th ho{n to{n khng c thay i no xy ra chp nhong
cho vn hi ca cuc i. ng tin n nhanh t khi lu cu, bi v n khng t trn nn
tng no vng chc. ng mnh lc kim tin d bn ra khi thnh tr bn vng ca
quyn lc tht s. Hy ly quyn lc lm mc tiu v{ sau tin bc t nhin s tm ti
bn. Hy dnh El Dorado cho nhng k di dt ngng cung.
Tnh tng cc gch
Hi u th k XVIII ti Anh khng ai ni tri hn v chng Cng tc Marlborough. Sau
nhiu chin dch chng Ph|p th{nh cng, cng tc c xem l v tng v nh chin lc
li lc nht chu u. V phn b{ cng tc, sau nhiu thao t|c tinh khn ~ tr thnh sng
thn ca N hong Anne. Trn |nh Blenheim nm 1704 khin c nc ca ngi cng tc,
v n ho{ng tng thng cho ng mt vng t rng gn trn Woodstock cng vi ngn
qu cn thit xy dng cung in. t tn l{ Cung in Blenheim, cng tc chn kin
trc s t{i ba l{ John Vanbrugh.
Mc d kh nng v{ thm m ca Vanbrugh khng th ch v{o }u c, song b{ cng tc
vn can thip vo cng vic ca kin trc s v{ ngay c th thuyn trong tng chi tit. Mc
d chnh quyn tr tin vt t song b{ vn tnh tng xu mt. Cui cng, v c mi cn nhn
c nh kin trc s, b{ l{m rn nt quan h vi n hong nn b ui khi hong cung v
cm khng cho vo triu. Khi dn i, b{ cng tc g sch tt c nhng g g c, k c
tay nm ca.
Sut mi nm sau cng trnh x}y dng tin hnh mt lc li ngng v ng{y c{ng kh
gii ngn chnh ph. B{ cng tc cho rng Vanbrugh c tnh hm hi nn li c{ng chi li hn
vi tng vin | cng km, t c|o ngi lm, cai th, thu kho|n n chn vt t. V phn
cng tc, v ~ gi{ yu nn ch mun sm sa dn vo nh mi an dng nhng ngy
thng cui cng, nhng cng trnh sa ly vo hng lot v kin tha. Gia m ri bng bong
, ng qua i m{ cha h ng c mt m n{o trong cung in Blenheim yu qu.
Cng tc cht i li cho v ti sn to ln, qu| d ho{n th{nh cung in. Nhng
khng, b vn tip tc vn vo bng cch gi li tin lng ca thy ln th, v cui cng l
cho kin trc s ngh vic.
Din gii
B{ cng tc Marlborough dng tin chi tr quyn lc tn c. B quan nim rng mt

tin bc l mt quyn uy. Khi c x vi Vanbrugh, s mo m ca b cn t hn th na: v
ng ta l ngh s ln nn b{ k ti sng to v kh nng ni ting qu tm vi ca b. C
th l b khng c nhng t{i nng song li c tin bc hnh h v lm dng ng
cho n tng chi tit nh nht nht - cho cuc i ng b mc lun.
Tuy nhin th tn c y phi tr gi kinh khng. Cng trnh xy dng l ra ch mi nm gi
ngn mt hai mi. Th t{n |c y ~ u c nhiu quan h qu gi|, lu {y b{ cng tc
khi triu nh, l{m ng chng au lng tt (vn ch mun sng bnh yn Blenheim),
to ra nhiu v kin tha ko d{i, khin Vanbrugh tn th ht my nm. Sau n{y hu th
cng nhn Vanbrugh l bc thin t{i, trong khi xem b{ cng tc hon ton l th r tin.
K ti ba phi c tm hn cao thng, ng bao gi l nt tin no. V tin bc chnh
l{ u trng hin nhin nht ph by s rng lng hay tnh nh nhen. V vy bn nn
xi mnh tay c ting ho phng, v lu v di s mang li l~i to. ng bao gi cho
s tn mn v tin bc che mt tm nhn bao qut, khin bn khng bit thin h |nh gi|
mnh ra sao. Nhng cm xc tiu cc ca h sau ny s lm bn tr gi| t hn. V{ nu
mun can thip vo cng vic ca nhng ngi sng to ang l{m mn cho bn, tt hn
bn nn tr cng h tht hu h. ng tin s lm h vui v phc tng tt hn l{ quyn lc.
TUN TH NGUYN TC
ng tin v vng xoay quyn lc
L con ca mt ngi th ng gi{y tm thng, Pietro Aretino ~ vn ln {i danh vng
nh ti vit thi vn ch}m bim. Nhng cng nh mi ngh s thi Phc hng, anh ta cn c
mnh thng qu}n u, gip anh ta c th sng thoi m|i nhng ngc li khng can
thip vo chuyn mn. Aretino quyt th mt chin lc mi trong tr chi bo tr.
Ri La M~ n sng ti Venice ni mnh cha ni ting, Aretino dng m tin dnh dm
khon ~i c ngi ngho ln ngi giu, bao h cm n ln tr gii tr. Anh ta lm bn vi
tng k cho thuyn, ra tay gip ngi n xin, tr m ci, c th git. Th dn Venice
nhanh chng n i rng Aretino khng ch l{ vn h{o m{ cn l{ ngi quyn lc mt
dng vng tn cng t.
Ngh s v{ ngi quyn th bt u n nh Aretino. Ch trong v{i nm ting tm anh ta ~
ni nh cn. Khng quan ln n{o n Venice m{ khng gh thm anh ta. Tuy l{m tiu tn
kh nhiu tin dnh dm, nhng s rng lng ~ mua cho Aretino ting tm v nh hng
nn tng ca quyn lc. Gii qu tc cho rng Aretino phi l{ ngi c th lc, v anh ta
xi tin nh ngi c th lc. V bi v th lc ca mt ngi th lc rt |ng mua nn
Aretino tr thnh mc tiu ca khng bit bao nhiu l bng lc. Vng tn cng t,
thng gia gi{u c, thm ch vua cha, gi|o ho{ng u u ~i v{ mun kt thn vi anh ta.
Tt nhin, s tiu si ca Aretino ch mang tnh chin lc, v chin lc vn hnh rt

tt. n lc ny anh ta cn tm ra mt nh ti tr vi ti tin khng |y. Sau khi nghin cu
tnh hnh k lng, Aretino tp trung vo Hu tc x Mantua, v lin vit mt bi anh
hng ca ring cho hu tc. l{ thng l thi by gii: i li mt bi ngi ca tng, tc
gi s u n nhn mt khon tin nho nh, sng qua ngy v cho ra sn phm k
tip, v{ nh th tc gi lun sng trong tnh trng l thuc.
Nhng vi Aretino th khc, anh ta mun c quyn lc ch khng phi mn tin cm. Anh
ta biu bi anh hng ca cho hu tc nh l{ mt mn qu, chng t mnh khng phi l tay
bi bt kim tin nht, qua khng nh ngi cho v{ ngi nhn bnh ng vi nhau.
Vic tng qu ca Aretino khng dng y: l bn thn ca hai ngh s t{i danh nht
Venice l{ iu khc gia Sansovino v ha s Titian, Aretino thuyt phc h tham gia vo
chin lc. V vy khi anh ta gi tng mt lc nhng qu tng t ba ngh s lng danh ba
lnh vc khc nhau, hu tc mng khng t xit.
Chin lc qu cp vn tip tc nhng th|ng sau gm kim, yn cng, vt phm
ngh thut. V c ba ngi bn cng nhn li qu ca hu tc. V chin lc cn tin xa
thm: Khi chng r ca mt ngi bn ca Aretino b bt giam Mantua, Aretino nh hu
tc can thip tr t do. L{ thng gia bc nht, ngi bn ca Aretino rt c th lc
Venice v sn sng tr n bt k lc no Aretino cn. Vng xoay nh hng ngy cng lan
rng.
Tuy nhin v sau mi quan h n{y cng thng v Aretino cho rng l ra hu tc phi rng
r~i hn. Nhng anh ta khng mun h mnh xin x hoc than vn. V vic trao i qu tng
~ t hai ngi v{o t th bnh ng nn nu ng chuyn tin bc th khng phi cht
no. Aretino ch n gin rt lui khi vng thn cn ca hu tc sn lng nhng con
mi gi{u c hn. u tin anh ta tip cn Vua Franois ca nc Ph|p, sau n gia nh
Medici, ri Cng tc x Urbino, k tip l{ Ho{ng Charles V v nhiu ngi khc na.
Cui cng, c nhiu s ph c ngha l{ ta khng phi thn phc ring ai, t quyn lc ca
Aretino hnh nh tng ng vi nhng s ph y.
Din gii
Aretino hiu c hai thuc tnh c bn ca ng tin: Th nht, ng tin phi lun
chuyn mi pht sinh quyn lc. iu m{ ng tin mua khng phi l nhng vt v tri,
nhng phi l quyn lc i vi mi ngi. Khi gi cho ng tin quay vng khng ngh,
Aretino mua c mt vng xoay nh hng ngy cng rng, m cui cng cn mang li
cho anh ta nhiu hn nhng g ~ b ra.
Th nh, Aretino hiu tnh cht ch cht ca qu tng. Tng mt mn qu{, iu h{m
rng ta cao hn ngi nhn, hoc t nht c hai bnh ng vi nhau. Mn qu khin cho
ngi nhn phi mc n hoc hm n. V d nh khi bn b tng ta mn g min ph, chc
chn l h hy vng s c li qu, v ta li qu v ta cm thy mc n. (H c th thc

hoc khng thc c cu vn hnh ny, song theo tp qu|n th n l{ nh vy)
Aretino mun trnh nhng vng mc tng t. Thay v lm lnh gc nh cy vo cp trn
kim sng, anh ta h{nh ng ngc li. Thay v mc n ngi quyn lc, anh ta lm cho
h phi mc n trc. l{ mc tiu ca vic tng qu{, xem nh nc thang a Aretino ln
{i danh vng. n cui i, anh ta tr thnh cy bt ni ting nht chu u.
Bn nn nh l tin bc c th quyt nh quan h quyn lc, nhng nhng quan h ny li
khng nht thit ty thuc vo ti tin ca bn, m cn ty cch bn x{i ng tin y. K ti
ba tng cho ngi khc qu cp m khng ly li tin v h mun mua nh hng ch
khng cn vt. Nu v cha c tin ti m ta phi chp nhn v tr thp km, c kh nng
c i ta s khng thot khi v tr y. Vy ta h~y chi c|i tr m{ Aretino ~ chi vi gii
qu tc : H~y tng tng mnh bnh ng vi h. Hy sm vai vng tn cng t, hy ban
tng, hy m rng ca cho ng tin quay vng, v to ra mt tin quyn lc qua thut gi
kim bin tin ti thnh danh vng.
James Rothschild gii khuy dn chng
Khng lu sau khi lm giu ti Paris hi u thp nin 1820, Nam tc James Rothschild
phi i u vi mt vn nan gii: Lm cch no m mt ngi c Do Thi gio, mt
ngi hon ton ngoi lai i vi x hi Php li c th thu phc c s knh n ca tng
lp thng lu Ph|p ni ting bi ngoi? L{ ngi hiu r th no l quyn lc ng bit
tin ti s mang li danh vng, nhng nu b c lp v mt x hi th c tin ti ln danh
vng u khng th lu bn. V vy ng quan st x hi thi by gi, t hi xem iu g s
lm mm lng thin h.
T thin? Dn Php khng quan tm. nh hng chnh tr? ng ~ c ri, v{ iu ny ch
lm thin h nghi k ng thm m thi. Cui cng ng nhn ra chnh l{ s bun chn.
Trong giai on khi phc ch qun ch, gii thng lu Ph|p rt bun chn, v vy
Rothschild bt u tiu xi cc k ln gii khuy dn chng. ng thu cc kin trc s t{i
ba nht nc Php thit k vn tc v{ phng khiu v; ng mn Marie-Antoine
Carme, tay u bp lng danh nht nc Php, chun b cc ba tic xa hoa nht m Paris
cha tng thy. Khng ngi Php no c th cng li c, cho d tic ch chnh l mt
ngi c Do Thi gio. Nhng bui d tic hng tun ca Rothschild bt u li cun ngy
c{ng ng kh|ch. Ch v{i nm sau ng ~ nm c iu duy nht c th m bo quyn lc
ca mt k ngoi lai: S nhn nhn x hi.
Din gii
S ho phng chin lc lun l{ v kh hiu qu xy dng mt cn c h tr, c bit i
vi mt k ngoi lai. Tuy nhin Nam tc Rothschild cn khn ngoan hn th na: ng bit
chnh tin ti l ro chn gia mnh v dn Php, khin h thy ng xu xa v kh tin. Cch
hay nht vt qua ro cn ny chnh l phung ph nhng mn tin khng l, mt c ch
chng minh ng xem vn ha v{ x~ hi Php cn quan trng hn tin bc. iu Rothschild

l{m cng ging nh mt l hi potlatch ca th dn min Ty-Bc nc M: Mt b lc da
thnh thong tiu ph ht tt c ca ci vo mt chui l hi v la tri chng t sc
mnh vt tri i vi cc b lc khc. Nn tng sc mnh khng l{ tin bc, m chnh l
kh nng tiu x{i v{ nim tin v{o tnh u vit, vn s to li cho b lc tt c nhng g m l
hi potlatch ~ hy ht.
Rt cuc, nhng bui d hi ca Rothschild phn nh mong mun ha nhp khng ch vo
cng ng kinh doanh Php m cn vo x hi. Khi phung ph tin ca vo loi potlatch ,
Rothschild hy vng chng t cho dn Php thy sc mnh ca ng cn vt qua c tin bc
ha nhp v{o lnh vc vn ha qu b|u. Khi tiu x{i nh vy, c th Rothschild ~ ly
lng c x hi Ph|p, nhng nn tng h tr m{ ng c c l loi nn tng m nu ch
c tin thi cha chc mua ni. ng phung ph ca ci gn gi ca ci. l{ v d ngn
gn ca s ho phng chin lc kh nng linh ng vi tin bc, lm cho tin bc hot
ng hiu qu, khng phi mua sm, m{ c nhn tm.
Chin lc mnh thng qun
Gia tc Medici ca thnh ph Florence thi Phc hng ~ x}y dng quyn lc bao la ca h
trn ti sn to c t vic kinh doanh ng}n h{ng. Nhng i vi dn Florence c truyn
thng cng ha hng bao th k, nim rng tin bc c th mua quyn lc ~ i ngc li
mi gi tr dn ch m h ht sc t h{o. L{ ngi u tin trong h gia tc De Medici c
vang danh, Cosimo trnh n vic i u trc tip bng c|ch c x tht khim nhng. ng
ta khng bao gi khoe khoang ca ci. Nhng n khi a chu ni Lorenzo ln ln, ti sn
ca gia tc ~ qu| ln, v nh hng ca h hin nhin n ni khng th che y c
na.
Lorenzo gii quyt vn theo cch ring: Trin khai chin lc l{m ~ng tr m{ gii nh
gi{u thng s dng. Lorenzo tr thnh mnh thng qun ni ting nht lch s. Khng
ch mnh tay mua tranh, ng cn sng lp nhng trng tp s tt nht Italia cho ngh s
tr. Chnh ti mt trong nhng ngi trng m{ Michelangelo c Lorenzo ch , sau
mi v n ti nh{. ng ta cng khon ~i Leonardo da Vinci y ht nh vy. V di trng
Lorenzo, hai bc danh ti Michelangelo v Leonardo tr n bng cch trung thnh vi l
ngh thut Lorenzo.
Mi khi gp phi i th, Lorenzo li s dng l ba mnh thng qun. Khi thnh ph Pisa
e da ni lon chng li Florence v{o nm 1472, ng ta lin tin vo ti tr cho ngi
trng i hc, trc }y tng l nim t ho ca Pisa nhng hin ang xung cp. Dn
Pisa khng l{m g c trc ngn n ph php , v lng yu mn vn ha ca h c
xoa du v h khng cn lng d n{o gy chin na.
Din gii
Chc chn Lorenzo rt yu ngh thut, nhng vic u cc ngh nhn li l vic lm ht
sc thc dng. Vo thi ti Florence, vic kim li t ngnh kinh doanh ngn hng c l
l cch lm giu b d bu nht, ng thi sc mnh t{i chnh cng khng my c tn
trng. cc i din, ngh thut c tn sng gn nh l{ mt tn gio. Lorenzo chi tr
cho ngh thut xoa du d lun qun chng v ngun gc xu xa ca ti sn v to cho
mnh mt v bc qu phi. S ho phng chin lc hiu qu nht khi c dng xa
m mt thc t khng my thm tho, ng thi khoc ln mnh mt ci o bo v ngh
thut hay tn gio.
Louis XIV tht rng lng
Cp mt sc bn ca Vua Louis XIV ca nc Php rt am tng sc mnh chin lc ca
kim tin. Thi im Louis ln ngi, gii qu tc hng mnh ~ l{ c|i gai chc v{o sn
hong gia, v h lun sc si to phn. V vy nh vua lm cho h ngho i bng cch buc
h phi tr rt nhiu tin duy tr chc tc trong triu. Qua thi gian, cc nh qu tc
phi da vo bng lc hong gia mi c th sng ni, nh vy Louis b ti h mt cch gn
gng v sch s.
Nc c tip theo ca Louis l dng s rng lng c chin lc lm cho gii qu tc
phi qu mp: Mi khi pht hin mt triu thn ng ngnh m ng mun thu phc, Louis
s dng tin t|c ng. Trc tin Louis l{m nh khng bit rng c hn trn i ny,
iu khin cho hn ht sc lo u. Ri t nhin hn khm ph ra rng thng con trai mnh
bng dng c b nhim vo mt v tr c thu nhp cao, hoc Nh{ nc mnh tay gii
ngn cho vng qu nh ca hn, hoc l hn c tng mt bc tranh trc nay vn hng
ao c. Qu cp t tay Louis tun ra nh sui. Cui cng, mt thi gian sau Louis s mi
nh qu tc n t vn v iu m nh vua mun c. Nh qu tc y vn trc
nay tng th tht kin quyt chng li hong gia, gi cm thy khng cn thch chin u.
Mt mn tin hi l thng thng c th s lm ng ni gin, nhng c|ch ly lng ca Louis
th m p hn nhiu. Bit rng r mm kh bn trn mnh t cn ci kh cng, Louis lm
cho t xp trc khi gieo.
Din gii
Louis bit c mt yu t cm xc bn r s}u xa trong th|i ca chng ta i vi tin bc,
mt yu t bt ngun t thi th u. Khi cn nh, loi cm gic rc ri ca chng ta i
vi cha m u xut pht t qu{ c|p, a b lc y ng ha mn qu vi tnh yu v s tn
thnh. V yu t cm xc }u ~ phai t{n. Nhng k nhn qu biu hay tin bc hoc
hnh thc tng d n{o cng t nhin u yu ui nh tr con, c bit khi mn qu
n t ngi c quyn lc. H khng th khng ci m, ch ca h ti ra, nh Louis ~
l{m ti t.
Kh nng th{nh cng s cao hn khi mn qu{ n t xut. Phi lm sao cho mt mn qu
c v nh vy trc nay cha ai c tng, hoc trc ngi tng qu li c th|i h
hng vi ngi c tng. Bn cng tng thng xuyn th h{nh ng tng cng mt hiu
qu. Bi v dn d{ ngi nhn s ngh iu l{ ng nhin, hoc l h s bc bi v mc
cm vi mn qu t thin. Mn qu{ t xut v bt ng s thu phc c nhn tm.
Ci chn ca Fushimiya
Fushimiya l{ nh{ bun c sng ti Edo (ngy nay l Tokyo) hi th k XVII. Ngy kia khi
dng chn ti qun tr mt lng nh, ng xm xoi c|i chn tr{ v cui cng mua n mang
theo. Mt th gm a phng thy vy bn ch khch ra khi qun, xong chy n hi b
ch xem khch l ai. B bo l{ ngi s{nh iu bc nht Nht Bn v{ l{ nh{ bun c
c s qun Izumo qu mn. Th gm lin ba chn bn cng ui theo nn n Fushimiya
nhng li ci chn, v cho rng n phi gi tr lm th ng ta mi mua. Fushimiya ci tht
th{: N ch l{ c|i chn bnh thng x Bizen, loi gi r. L do ti mua l{ v hi nc nng
l lng tht l trn ming chn nn ti nghi l n b nt }u . Nhng v ngi th gm
vn khn khon nn Fushimiya biu khng cho anh ta.
Anh ta lin mang c|i chn i khp ni gii am tng tr c gi| cao, nhng ngi no
cng bo l{ chn thng. Anh b b c nghip, lc n{o cng m tng ci chn s gip
mnh thu v khi bc. Sau cng anh ta cng n ca hng ca Fushimiya ti Edo. Nhn thy
ch v v tnh m{ mnh ~ l{m ngi kh|c iu ng, nh{ bun b p bng cch mua li ci
chn vi gi| 100 ng vng ryo. Fushimiya bit chc ci chn chng c gi tr g, nhng v
mun gip anh th gm tho|t c cn |m nh nn h{o phng b p cho.
Chng bao l}u sau, tin n v ci chn 100 ryo lan nhanh. Tt c c|c tay bun c u ku
ro Fushimiya, tm mi c|ch mua li ci chn. Mc d Fushimiya tht th k li hon
cnh ng phi b tin ra nhng khng ai chu tin, cui cng c yn thn ng ta phi
mang ra u gi.
Ch mi vo ln b gi| u tin ~ c hai ng nghip cng ht 200 ryo, cng ci nhau m
ti v cui cng m nhau vt nh{o, l{m bn khin c|i chn ri th{nh nhiu mnh. Cuc
u gi| xem nh chm dt. Fushimiya nht nhnh tt c, dy cng dn li ri ct i. Nhng
nhiu nm sau bc thy v tr{ o l{ Matsudaira Furnai n ving ca h{ng, ngh
c xem ci chn truyn thuyt. Sau khi xem xt, ng ni: Nu l hng ha th n chng
|ng bao nhiu, nhng mt bc thy v tr{ o |nh gi| tnh cm v mi tng quan cn
cao hn c gi tr kim tin. ng b ra mn tin tht ln tu n. Mt c|i chn cn th hn
c mc bnh thng, li b v ri dn li, vy m li tr thnh mt trong nhng vt ni
ting nht nc Nht.
Din gii
Trc tin cu chuyn cho thy kha cnh ch yu ca ng tin: Chnh con ngi ~ to ra
tin bc v{ t cho n ngha v{ gi| tr. K n, vi nhng vt th nh kim tin, iu m k
anh t{i |nh gi| cao chnh l{ nhng tnh cm v xc cm hm cha bn trong v chnh
nhng th mi l{m cho ng tin |ng ta s hu. Bi hc tht n gin: Cng thit
thn vi tnh cm, th nhng qu cp v{ h{nh ng ho phng ca bn cng hiu qu.

vt no, hoc nim no vn dng c tnh cm hoc c c si dy cm xc s mnh
m hn ng tin m bn lng ph cho mt mn qu{ t tin nhng rng tuch.
Ci chn ca Suzutomo
Mt mn tr{ o giu c tn l Akimoto Suzutomo c ln giao cho gia nh}n 100 ng
vng ryo, dn n nh{ bun c mua mt c|i chn. n ca hng, gia nhn t mc c v
mua c ci chn vi gi 95 ryo, v nh khoe li vi ch.
Nh{ ngi tht qu ngu xun! Suzutomo mng, Mt chn tr{ m{ ngi ta ra gi 100 ryo
hn phi l vt gia bo, m{ gia nh ch buc lng b|n i v qu| ngt ngho. V{ trong trng
hp ny h cn hy vng c ngi s tr n ti 150 ng vng. Vy nh{ ngi l{ th g m
khng m xa n tnh cm ca ngi khc? Ngoi ra, vt qu him vi gi 100 ryo rt
|ng ta s hu, trong khi vt 95 ryo lm ta c cm gic lng nhng. Vy ng ta thy
ci chn ny na!. Ri Suzutomo ra lnh ct i, khng bao gi mang ra na.
Din gii
Khi c k tr gi, c th bn tit kim c 5 ryo, nhng bn ~ g}y nn s xc phm v
cm gic r tin, khin uy tn bn b nh hng. M uy tn li l phn thng cao nht. Hy
hc cch tr trn mc gi v cui cng bn s c li khon khc.
Tun m trong qu bu
Nht Bn khong cui th k XVI. Mt nhm tng s tiu khin bng tr ngi mi o|n
nhang. Mi ngi mang theo mt vt lm gii thng cung, tn, yn cng v{ v{i ph
tng khc ca chin binh.
Tnh c s qu}n Date Masamune i ngang qua nn c mi tham gia. Vt m{ ng ta a ra
gp phn vo qu thng l bu nc treo tht lng. Ai ai cng ci xa v vt }u
|ng g. Cui cng cng c ngi ty tng bng lng nhn qu bu.
Tuy nhin n khi cuc chi kt thc v{ nhm tng s ang chuyn tr pha bn ngoi lu,
Masamune bc ra dn con nga qu ca mnh trao cho ngi ty tng. }y l{ con nga
t bu nc chui ra. Nhm tng s sng s v tic r v mnh ~ xem thng qu tng ca
Masamune.
Din gii
Masamune bit ng tin c kh nng l{m cho mi ngi hi lng. Thc hin c vic ny
cng nhiu th ta c{ng c ngi kh|c ngng m. Khi h bin cho con nga t bu nc
chui ra, xem nh bn ~ chng minh c quyn lc hng mnh ca mnh.
Hnh nh:
Dng sng. Bn tng c li khi x}y p ngn sng. Tuy nhin khng l}u sau nc ao t
tr th{nh nh nhp v{ y mm dch bnh. Ch nhng loi gh tm nht mi c th sng
trong vng nc ng; khng c g di chuyn i li trn mt nc, mi mu dch u nh
tr. Hy ph hy c|i p. Khi lu thng v{ lu}n chuyn, dng nc s to ra tr ph ph
nhiu v sc mnh quy m rng ln hn. Sng phi chy nhng iu tt lnh c th
pht trin.
kin chuyn gia:
Mt con ngi v i m li keo kit th tr thnh mt thng ngc v i, v{ i vi ngi
v tr cao, khng c s xu xa no tai hi bng tnh ch k tham lam. K bn xn khng th
chinh phc t ai chc tc g c, bi v hn khng c ngun bn b gp sc thc hin
nguyn ca mnh. Mun c bn, ta khng c m p ti sn ca mnh m phi thu phc
bn b bng nhng mn qu thch hp. | nam ch}m tinh vi ht st nh th no th vng
bc cng thu phc c con tim thin h.
(The Romance of the Rose,
Guillaume de Lorris, khong 1200-1238)
NGHCH O
Ngi ti ba khng bao gi qun rng cho vt khng chc chn phi cha ng th on.
Ngi no gip bn khng cng, sau ny s i hi nhiu th |ng gi| hn s tin m l ra
bn phi tr cho h. Vic mc c lun che giu nhiu vn vt cht ln tm l. V vy bn
hy hc cch tr, v tr cho ngon.
Mt khc, nguyn tc n{y cng gip ta c nhiu c hi bp bm, nu ta p dng n t pha
ngc li. Mi n tra min ph thng l{ mn h{ng trao i ca thy la.
V mt ny c l khng ai hn Joseph Weil, hn danh The Yellow Kid. T rt sm, ng ta
~ ph|t hin ra rng mnh thnh cng l nh vo lng tham ca thin h. C|i mong mun
c iu g min ph, ng vit ~ l{m cho nhng ai l{m n vi ti v vi cc thy la
khc phi tr gi rt t Khi ngi ta rt c kinh nghim cha bit h ~ rt c
cha rng khng th n b|nh m{ khng tr tin, th ti c s gim thiu v chng ta s
chung sng h{i ha hn. Sut nhiu nm, Weil ngh ra nhiu c|ch d cho ngi ta ham
mun ng tin d kim. Weil ru rao ng sn sng tng min ph mt s bt ng sn cho
nhng ai chu tn 25 la tin ng k liu ai c th cng li mn hi n{y? Tr ng k
dm ny mang v cho Weil h{ng ng{n la, trong khi ng ta a cho c|c nn nhn nhng
giy chng nhn dm. Ln khc, ng li tung tin mua t kt qu ua nga, hoc v loi c
phiu sp tng 200% gi| tr ch trong vi tun l. Trong khi trin khai cu chuyn, Weil
quan st nn nhn m to mt tng tng ra ba n tra min ph.
Bi hc }y l{: D nn nhn vi vin cnh ng tin d kim. Nhn chung, thin h mun
lm giu m khng tn sc, nn h s lt by. Bn ha dy h cch kim tin nhanh chng
nu h chu b ra mt t hc ph, mc hc ph ny nhn vi hng ngn nn nhn th bn s
giu to. Lng tham l th d dng lm m mt mi ngi, nn lnh vc ny bn c th gi
c nhiu tr. V{ nh The Yellow Kid tng ni, mt na nim vui n t bi hc o c
y: Tham th thm.
NGUYN TC 41
THOT KHI BNG TIN NHN

Vic g din ra ln u cng c v hay hn, c |o hn nhng g n sau. Nu tip ni cng
vic ca mt v nh}n hoc c ngi thn qu ni ting, bn phi c thnh tu gp i mi
mong ta s|ng hn h. ng ci bng ca h ph chp ln bn, ng bm vu vo mt
qu kh khng phi do bn to ra. Hy xy dng tn tui mnh bng l trnh khc. Hy th
tiu hnh nh ca bc tin bi cao ngo, bn mi thu gom quyn lc bng s ta sng theo
cch ca ring mnh.
VI PHM NGUYN TC
Nm 1715 khi Louis XIV bng h{ sau 55 nm tr v v vang, mi cp mt u dn v pha
a chu c c chn k v, tc vua Louis XV tng lai. Liu a b nm tui n{y mai }y
c kh nng tr thnh v l~nh o v i nh Vua Mt tri? Louis XIV ~ bin mt t nc
trn b ni chin thnh quyn lc s mt chu u. Tuy nhng nm cui cng tr v kh
kh khn v ng ~ gi{ yu, song mi ngi vn hy vng a chu s tr thnh mt lnh
o hng mnh mang li sc sng mi cho t nc v cng c tin m{ Louis XIV ~
to lp.
V vy nhng b c li lc nht nc Ph|p c mi n dy d v vua tng lai, vic gio
dc ngi khng cn st mt th g. Nhng khi ln ngi v{o nm 1726, Louis XV t ngt
thay i: Khng chu hc hnh, khng lm theo li khuyn bo hoc chng t t{i nng. ng
ta ng mt mnh trn nh mt t nc ln lao, trong tay bit bao quyn lc v ca ci.
ng ta ton quyn lm theo thch.
Nh mun i, triu nh cng rp theo thch ca k tr v. n chi c bc nh cm ba.
L qun thn khng quan t}m g n tin t quc, bao nhiu cng sc b ra ch lm
p lng vua, mu cu bng lc sao cho ph qu c i, tranh ginh chc v n{o lao ng
t m{ hng th nhiu. H{ng ng k sinh a v triu nh, cng n ngy cng chng cht.
Cha ht, Louis XV cn ni ting v nhng v tnh i m ni bt l{ hai gng mt Madame
de Pompadour v Madame du Barry. C hai u tha h thao tng triu chnh v nh vua
khng mng chuyn chnh tr. Thi gian qua i, nhiu tay la o v{ lang bm chn
Versailles lm ch vinh thn, m hoc vua bng nhng iu m tn. Louis XV ng{y c{ng h
n.
Khu hiu gn lin vi triu i ca ng: Sau ta l{ cn hng thy, tht x|c |ng bi v sau
khi Louis qua i v tr|c t|ng, tnh hnh t nc v cng suy tho|i. a chu ni Louis XVI
tha k mt lnh th ang v vng trng ch i mi vi mt bn tay cng rn hn.
Din gii
Uy quyn ca Vua Mt tri Louis XIV to ln nh truyn thuyt. V mc d ng c nhiu

cung phi, song quyn lc ca h ch gii hn trong phng ng. Triu nh ca v vua ny quy
t nhng b c sng gi nht thi by gi. Louis XIV a mt t nc bn b vc ni chin
thnh th lc s mt chu u.
Tri li, Louis XV l{ in hnh ca nhng ai tha hng tin qu ln, hoc k tip bc
mt tin nh}n qu| v i. Thot trng th k hu bi s d dng tip tc xy dng trn nn
tng vng chc m bc tin bi li, nhng trn lnh vc quyn lc th iu ngc li l c
tht. Trong hu ht mi trng hp, a con cng s tiu pha vung vt ti sn tha k, bi
v hn khng bt u s nghip bng nhu cu lp y nhng khong trng nh tin nh}n ~
lm. Nh Machiavelli tng ni, nhu cu l{ ng c thc y h{nh ng, v khi khng cn
nhu cu th mi th b b b n ra nt. Louis XV khng th no trnh khi tnh . V vy
di thi ng ta, Versailles khng cn l biu tng mt tri chi li m ch cn l mt
cung in xo{ng xnh, i din cho nhng g nng d}n cm ght.
Louis XV ch c mt con ng thot khi ci by ang ch k k v ca mt ngi nh Vua
Mt tri: V mt tm l, phi bt u t con s khng, chi b qu kh v di sn, tin v
hng hon ton mi, to ra th gii ca ring mnh. Nu c quyn chn la, ta nn trnh
ton b tnh hung sn c, t mnh vo khong trng quyn lc, ni ta l{ ngi vn hi
trt t gia chn hn mang m khng b so snh vi mt v sao kh|c trong v tr. Quyn
lc ch n khi ta c v v i hn ngi khc, v vy nu b che m bi bng ca tin nhn,
ta s khng c c quyn lc .
Nhng khi bt u tha k quyn lc ti cao,
bn tr nhanh chng tt hu so vi cha ng; v thay v
c gng snh kp cha ng, chng li ngh rng mt ng hong chng cn g lm ngoi
vic tri hn tt c mi ngi v
mt bing nhc, say m v mi th lc th khc.
TUN TH NGUYN TC
T thi thanh nin, Alexander (m{ sau n{y c gi l{ i ) lun cm ght cha mnh, Vua
Philip x Macedonia. Anh ght li cai tr cn trng v xo tr ca vua cha, ght nhng li
khoa trng, nhng bn tic th}u m vi ru ngon g|i p, ght vic Philip yu thch
xem u vt cng vi nhng tr tiu tn thi gian khc. Alexander thc rng mnh phi
l{m ngc li nhng h{nh ng ca ngi cha c o|n: Anh quyt tr thnh k to bo v
liu lnh, s t ni lm ch c|i li, s khng mt th gi vo vic truy tm nhng nim
hoan lc khng mang li vinh quang. Alexander cng cm ght vic Philip ~ x}m chim hu
ht nc Hy Lp: Cha ti s tip tc cho n khi khng cn g c bit cho ti chinh
phc. Trong khi con c|i nhng ngi ti ba khc rt hi lng tha hng ph qu v sng
mt cuc sng khoi lc, Alexander ch mun vt qua cha mnh, lm lu m tn tui ca
ng trong lch s bng nhng chin tch ly lng hn na.
Alexander rt nng lng chng t cho mi ngi thy mnh cn hn cha xa lc. Mt ngy
kia c k bun nga t Thessaly ti bn cho Philip con tun m Bucephalus. Khng mt
chuyn gia no c th n gn con nga chng ny v Philip mng tn l|i bun v ~ d}ng
mt con nga bt kham. ng nhn ton b v vic, Alexander quc mt ln ting ph bnh
nhiu ln: Bn h sp mt mt con nga qu ch v khng t{i nng v{ tinh thn ch
ng n!. Nghe con lp i lp li m~i iu ny, Philip pht cu v thch con nhy ln lng
nga, thm mong con vt hoang d kia s lm cho n ng v rt ra bi hc cay ng. Nhng
chnh Alexander mi l thy dy: Khng ch nhy c ln lng nga, anh ta cn ty iu
khin con tun m lng danh m sau ny lun c mt cng Alexander i trong nhng
cuc vin chinh.
Nm Alexander ln 18 th Philip b mt triu thn bt mn m st. Khi tin ny lan truyn
khp Hy Lp, tng trn mt thi nhau ni lon chng ngi Macedonia thng tr. |m qu}n
s ca Philip khuyn Alexander nn h{nh ng cn trng, l{m theo gng Philip chinh
phc bng mu m xo quyt. Nhng Alexander gt ht ngo{i tai lm theo mnh: Dn
qun trc ch nhng min xa xi him tr nht, dp tan bn phn lon v ti thng nht
vng quc bng loi bo lc v cng hiu qu.
Thng thng, khi chng thanh nin ni lon gi{ i th s chng i cng dn phai nht v
anh ta cng ging vi ngi m anh ta tng thch thc. Nhng vic Alexander ght b cha
mnh khng dng li vi ci cht ca Philip. Khi bnh nh xong Hy Lp, anh ta gh mt sang
Persia, ci gii thng m{ cha anh cha th s ti.
Alexander dn 35.000 binh m~ sang ch}u \ i u vi i qun trn mt triu ngi
ca Persia, v cui cng ~ chin thng. Mi ngi nhng tng i s dng li, v l{
vinh quang qu ln lu danh hu th. Nhng Alexander ngh kh|c: Vic chinh phc
Persia ~ l{ qu| kh v ng ta khng bao gi mun ng qun trn nhnh nguyt qu, khng
mun cho qu kh ta s|ng hn hin ti. ng xut qun nhm n trc ch.
Din gii
Alexander tng trng cho loi ngi him thy trong lch s: Con ca mt ngi ti ba v
ni ting nhng li vt qua c cha mnh v mt vinh quang v quyn lc. Ti sao him
thy? V trong hu ht mi trng hp, ngi cha gom thu t ai v{ ca ci v ng ta khi
u t con s khng. ng ta ch c mt con ng l phi th{nh cng v{ khng c g mt.
Ngi cha ny c l khi tin vo chnh mnh, tin rng cch ca mnh l tt nht, bi v ni cho
cng, c|ch ~ th{nh cng.
Khi mt ngi cha nh th c con, ng ta tr nn c o|n v{ |p t mi bi hc ln u
a con, vn bt u cuc i theo nhng hon cnh hon ton khc vi khi cha mnh bt
u. Thay v cho con theo hng mi, ng ta s c buc con mnh vo np c, thm ch
nhiu khi thm mong thng b tht bi. Ngi cha ganh t vi sc lc tr trung ca con ci,
lun mun iu khin v thng tr. Con ci ca nhng ngi cha nh vy thng c khuynh
hng nht nht v thn trng, rt s |nh mt nhng g cha mnh ~ gt h|i c.
a con s khng bao gi thot ra khi ci bng ca cha, tr khi p dng chin lc ca
Alexander: T chi qu kh, t to vng triu, y cha mnh vo bng ti thay v ng ta
che lp. Nu khng th khi nghip t bn tay trng ta }u c in m{ t chi ti sn tha
k - t ra ta cng bt u t con s khng v mt tm l. Ch c k yu ui mi ng qun
trn chin thng v{ u c mnh bng qu kh vinh quang. Thi gian ngh ngi l{ iu
khng th c trong tr chi quyn lc.
CT TY CA NGUYN TC
Ti mt s vng quc c xa nh Sumatra v{ Bengal, sau mt thi gian tr v lu di, nh
vua s b qun thn mang ra x t. Mt phn v }y l{ nghi l i mi, nhng cng l{
ngn nga kh nng ng ta tr nn qu hng mnh v thng thng nh vua s c gng
thit lp mt trt t lu bn, thit thi cho nhng gia tc khc v cho c con ci mnh. Thay
v bo v v{ l~nh o b lc nh trong thi chin, nh{ vua c khuynh hng thng tr. Sau
khi b x t, nh vua s c b lc tn lm thnh thn. Trong khi ngai v{ng sn sng
n ch{o mt v vua mi tr trung hn.
Th|i c v mu thun i vi nh vua hoc ngi cha nh va k cng hin din trong
truyn thuyt v nhng anh hng xut chng khng bit cha mnh l ai. Moses b b trong
bi c ch nn khng bao gi bit cha m l{ ai. Khng c gng mt tin nh}n so snh
hoc hn ch hnh vi, ng ung dng t n tm cao quyn lc. Dng s Hercules c cha
khng phi l{ ngi trn th, m l thn Zeus. n tui trung nin, Alexander i cho
loan tin n rng ng l con ca Jupiter Ammon ch khng phi con ca Philip vua x
Macedonia. Nhng huyn thoi nh th thng loi b ng cha trn th v ng tng trng
cho sc mnh hy hoi ca qu kh.
Qu kh ngn cn ngi anh hng tr tui trong vic to ra th gii ca ring mnh. Ngi
anh hng ny phi ci mnh trc ng tin nhn v tun th tin l vi truyn thng.
Thnh cng trong qu kh buc phi chuyn ti v hin ti, cho d hon cnh ~ thay i
rt nhiu. Qu kh cng l{m vng ch}n ngi anh hng tr vi mt di sn m anh ta rt
s |nh mt, l{m cho anh ta e d v{ nht nh|t hn.
C c quyn lc hay khng ty vo vic ta c th lp y khong trng, chon gi mt
lnh vc ~ c trt sch gnh nng ca qu kh. Ch sau khi hnh bng ca ng ta ~
c dn dp xong xui th ta mi c khng gian cn thit sng to v thit lp mt
trt t mi. thc hin vic ny ta c nhiu chin lc khc nhau nhng bin th ca
vic x t nh{ vua, nhng c ngy trang thnh cc hnh thc d chp nhn hn v mt
x hi.
C l c|ch n gin nht thot khi ci bng ca qu kh l lm cho n gim gi tr,

trng ra s i kh|ng mun i gia cc th h, khch lp tr chng lp gi. Mun vy ta
phi tm sn mt gng mt lm mc bu riu.
Khi ng trc mt nn vn ha kin cng chng li mi i thay, Mao Trch ng thao
tng t}m l k i vi s hin din bao trm ca Khng T. |nh gi| c mi nguy khi
phi lc vo qu kh, tng thng Kennedy tm cch phn bit trit nhim k ca mnh
vi nhim k ca ngi i trc l Dwight Eisenhower, v c vi thp nin 1950 m
Eisenhower l{ hnh tng. Chng hn Kennedy khng chi mn golf bun t v chm chp
biu tng ca s v hu v{ kh| gi, nim am m ca Eisenhower. Tri li ng chi bng
bu dc ngay trn sn c Nh trng. Mi kha cnh ca chnh ph Kennedy u phn nh
sinh lc tr trung, ngc li vi hnh nh r r nng nhc ca Eisenhower. Kennedy khm
ph mt s tht l}u i: Tui tr d by t th|i i khng vi tui gi, v tui tr nng
lng to ch ng ca ring mnh trong x hi, ng thi d ng vi ci bng ca cha ng.
Khong cch do bn to ra vi ngi i trc thng i hi mt vi biu tng, vi cch
t qung co cng khai. Louis XIV tng to ra nhng biu tng tng t khi bc b cung
in truyn thng ca cc vua Php v cho xy dng cung in ring Versailles. Vua Philip
II ca T}y Ban Nha cng l{m nh vy khi to ra trung tm quyn lc ca ring mnh El
Escorial, sng sng gia chn ng khng mng qunh. Nhng Louis cn i xa hn khi
khng chp nhn lm ging nh c|c tin vng: ng khng i vng min hay cm vng
trng v ngi trn ngai vng, m lp ra uy quyn ring vi nhng biu tng v nghi thc
ca chnh ng. Louis ~ bin nhng nghi thc thi cha ng tr thnh cc di tch bun ci
ca qu kh. Bn h~y noi gng : ng thin h bo rng mnh ch i theo vt ca tin
nhn. Cn nu c theo vt th bn s chng bao gi vt qua h c. Bn phi thc s
chng t s khc bit bng mt phong thi v tnh biu tng lm bn ni bt.
Ho{ng La M Augustus rt hiu iu ny khi k nhim Julius Caesar. Caesar l mt v
tng v i, mt gng mt rt kch thng xuyn t chc nhng mn biu din lm
vui dn chng, mt tnh nh}n cng v i khi s chia chn gi vi n hong Cleopatra. V vy
Augustus quyt ua tranh vi Caesar khng bng c|ch vt qua, m lm khc ng ta:
Augustus t quyn lc ca mnh trn nn tng ca vic tr v vi nt n gin thun ty
La M, kh khc kh v phong cch ln ni dung. i khng vi k c v mt Caesar v b~o,
Augustus sm mt t th trm lng v{ nh c tnh {n ng.
Mt khi tin nhim qu b th tr thnh vn khi hn ~ lp kn tm nhn bng nhng
biu tng ca qu kh, bn khng cn ch n{o tc ly tn mnh. x l tnh hung
ny, bn phi tm ra khong trng nhng vng cn trng trong nn vn ha m{ bn c
th l{ gng mt u tin v ch cht s ta sng.
Khi sp khi nghip chnh khch, Pericles ca Athens suy tm th xem nn chnh tr ca
thnh ph ny cn thiu iu g. Hu ht cc chnh khch li lc ~ lin minh vi gii qu
tc v tt nhin bn th}n Pericles cng c cng khuynh hng y. Nhng cui cng ng
quyt nh ng theo h{ng ng nhng ngi dn ch. Mc d khng dnh lu g vi nhng

nim tin ca bn thn, song s la chn ~ a s nghip ca ng ln tm cao mi. Ch
v nhu cu thit thc, Pericles ~ tr th{nh con ngi ca qun chng. Thay v phi ganh
ua trong u trng y dy hnh nh cc lnh t v i ca c qu kh ln hin ti, ng
mun to tn tui ring ni khng c c|i bng n{o che khut tn tui y.
Khi bt u s nghip, ha s Diego de Vel|zquez bit mnh khng th n{o tranh ua v mt
tinh xo v k thut vi nhng bc thy thi Phc hng. Ngc li ng chn mt phong
cch m thi cho l{ th r|p, mt phong c|ch cha tng thy. V ng li xut sc phong
cch y. S mi m ca Vel|zquez ~ khch l tinh thn nhiu ha s ca triu nh T}y Ban
Nha, v h mun chng minh mnh chia tay vi qu kh. Nhiu ngi tuy cha d|m t|o bo
on tuyt vi truyn thng, nhng h m thm ngng m nhng ai c th t bit nhng
hnh th|i c v{ mang li sc sng mi cho nn vn ha. Chnh v vy m bn s c nhiu
quyn lc khi bc vo khong trng.
Theo chiu di lch s lun lp i lp li mt iu di dt lm cn ngi vic mu cu quyn
lc: }m u tin rng h ngi i trc thnh cng bng phng thc A, B v C th mnh
cng s thnh cng nu lp li phng thc y. Cch tip cn rp khun ny s lm khoi
ch ngi khng sng to, bi v n d l{m, ng thi hp dn tnh e d v s li bing ca
h. Nhng ho{n cnh th khng bao gi lp i lp li y ht.
Khi tng Douglas MacArthur nm quyn tng t lnh lc lng M ti Philippines trong
Th chin II, mt ph t trnh ng quyn sch ghi li c|c phng ph|p gip nhng v tng
t lnh tin nhim thnh cng. MacArthur hi quyn ny c bao nhiu bn. Su, vin ph t
|p. c, anh thu lm ht su quyn ri t b - t sch ht c su. Ti s khng b
rng buc vi nhng tin l. Mi khi c vn pht sinh ti s c quyt nh tc khc. Bn
hy c cng chin lc liu lnh nh vy i vi qu kh: H~y t ht sch, v t rn luyn
phn ng vi tnh th mi pht sinh.
C th bn tng mnh ~ chia ly vi hnh nh ca ngi cha hoc ngi tin nhim, nhng
khi dn ln tui, bn phi lun cnh gic nu khng bn s tr thnh ci hnh nh m bn
tng chng i. Khi cn tr, Mao Trch ng khng thch cha mnh, v{ khi chng li cha,
Mao ~ tm thy bn sc ring, cng vi mt h thng gi tr mi. Nhng khi gi{ i, phong
cch ca ng cha li m thm xm chim. Trc }y cha ng tng |nh gi| lao ng chn
tay cao hn tr c, v{ Mao ~ ch giu th|i . Nhng khi gi{ i, Mao v tnh tr v quan
im ca cha v trin khai nhng tng lc hu li thi bng c|ch cng bc c mt th
h tr thc Trung Quc phi i lao ng chn tay, mt li lm nh cn |c mng khin ch
ca Mao phi tr gi| t. Bn hy nh rng mnh chnh l{ cha mnh. ng xy ra tnh
trng phi mt nhiu nm sng to bn sc ring, ri sau mt cnh gi|c cho hn ma
qu kh hin v.
Cui cng, nh ta ~ thy trong cu chuyn ca Louis XV, s thnh vng ph nhiu c
khuynh hng l{m ta li bing v ch. Khi quyn lc an ton ri th ta khng mun hnh
ng. }y l{ mt mi nguy, c bit i vi nhng ai t n quyn lc v thnh cng khi

cn tr. Nh bin kch Tennessee Williams chng hn, ch nh quyn The Glass Menagerie
m mt sm mt chiu t ch ti tm ~ vn ln {i danh vng.
Cuc sng ca ti trc ln th{nh cng , ng k li, l{ th cuc sng i hi ta phi
kin gan, phi bi c{o, nhng l{ c|ch sng tt bi v l th cuc sng m{ c th loi
ngi ~ c to ra thch nghi. Ti khng bit ~ b ra bao nhiu sinh lc cho cuc u
tranh y, m~i cho n khi kt thc u tranh, cui cng cng c an tm. Ti ngi xung
nhn quanh v{ t nhin ht sc ch|n chng. Williams b sa st v mt tinh thn, nhng
c l trng th|i li cn thit: B dn ti b vc tm l, ng li c th bt u vit vi sinh
lc trn tr nh trc v{ cho ra i tc phm A Streetcar Named Desire. Tng t nh
Fyodor Dostyevsky, ch khi no ng lm vo th tng thiu th mi cm thy cn phi sn
xut. V vy ng quyt em bao nhiu tin dnh dm nng ht vo sng bc. Lc ng
mi vit c v vit hay.
Bn khng nht thit phi cc oan nh vy, nhng h~y chun b tinh thn tr li con s
khng v mt tm l thay v tr nn mp bo li nhc bi vinh hoa. Pablo Picasso lun
thay i phong cch to hnh, thng khi li on tuyt vi nhng g ~ gip ng ni ting
trc . Bit bao ln vinh quang c ~ bin ta thnh bc tranh bim ha ca chnh mnh.
Ngi ti ba lun pht hin ra nhng ci by . Nh Alexander i , h lun u tranh
ti to mnh. Hnh nh ngi cha khng c php tr v, h thy l phi th tiu ngay.
Hnh nh:
Ngi cha. ng ph chp ci bng to ln ln by con, tr m chng trong vng n l sau khi
ng ~ ra i, bng cch tri buc chng vi qu kh, nghin nt tinh thn ti tr ca
chng, p chng bc vo li mn mt mi m{ ng ~ qua. V{ ng c rt nhiu mnh khe.
mi ng r, bn phi th tiu hnh nh y v{ bc ra khi c|i bng |m chng.
kin chuyn gia:
Coi chng bc vo li mn ca mt v nh}n bn s phi c thnh tu gp i mi mong
vt qua ngi y. Ai theo bc th b xem l bt chc. Cho d c bao nhiu m hi th
h vn khng th r b gnh nng y. Phi c t{i nng xut chng mi tm ra con ng
mi ta sng, mt l trnh mi vang danh. C mun no dn n s phi thng,
nhng khng phi ai cng bit. Nhng li mi nht c th l cam go nht, song li l li
tt dn n s ln lao.
NGHCH O
Ci bng ca mt tin nhim v i c th hu ch nu ta dng n l{m nc c, lm chin
thut m ta phi b i ngay sau khi t c quyn lc. Napolon III ~ s dng tn tui v
huyn thoi ca ng ch Napolon Bonaparte leo ln v tr tng thng u tin ca nc

Php, ri sau l{ ho{ng . Yn v trn ngai vng ri, ng ta ct t vi qu kh, nhanh
chng chng t triu i ca ng rt kh|c, cho dn chng khng mong ch ng s c
thnh tu nh cao m{ Bonaparte ~ t c.
Qu kh thng c nhiu yu t |ng gi|, nhiu phm cht m ta khng di g t b vi l
do l ta mun to ra s khc bit. Ngay c Alexander i cng nhn nhn mnh chu nh
hng bi ti ngh ngi cha khi t chc qu}n i. Nu khng kho khi khoa trng c|ch
lm khc vi tin nhn, bn s c v u tr v{ thiu kim ch.
Joseph II, con ca n ho{ng Maria Theresa nc \o, chi ni bng c|ch l{m ngc li m n mc y ht d}n thng, tr trong kh|ch im thay v cung in, ra v ta }y l{ ho{ng
ca qun chng. Cn Maria Theresa rt vng gi, nhng li c nhn dn mn yu nh
li tr v khn ngoan. Nu bn tr khng v bn nng ch ng ng, th vic chi tr ni
lon s khng nguy him. Nhng nu ch l{ ngi xo{ng xnh nh trng hp Joseph II so
vi m, tt hn bn nn hc tp kinh nghim ca tin nhn v kinh nghim c t trn
nn tng thc t.
Cui cng, bn nn n gii tr, nhng i th quyn lc tng lai. Bn c xa b hnh
nh ng cha nh th no th chng s sm chi ng tr , t b tt c nhng g bn t
thnh tu. Bn ni tri bng cch chng li qu kh nh th n{o th cng nn d chng th
h k tip, khng xng cy gy cho chng p ln lng bn.
Pietro Bernini l ha s v{ kin trc s theo trng ph|i Baroque, v{ ng c t{i |nh hi c|c
i th tr tim nng, ri sau gi h mi trong ci bng ca ng. Ng{y kia c ngi
th tr o |, tn Francesco Borromini n trnh Bernini xem nhng bn phc tho. Nhn
ra ngay t{i nng ca chng thanh nin, Bernini lin thu cu ta lm ph t|. D nhin
Francesco rt h{i lng, }u d rng ng ch ang c tnh gi mnh trong tm tay c th
t|c ng tm l, to cho anh ta mt loi mc cm t ti. V qu nhin cho d Francesco c
gii giang cch my th chnh Bernini mi l{ ngi hng ht danh li. }y l{ chin thut
m Bernini lun dng c i: S rng nh{ iu khc i ti Alessandro Algardi s son mt
ting tm, Bernini lin sp xp Algardi khng th c n t hng, tr vic lm ph t
cho ng ta. V bt k ph t no dm chng li Bernini hoc tnh chuyn ra ring, chc chn
ngi s st nghip.
NGUYN TC42
NH VO NGI CHN, N CU TAN TC

Nhiu khi vn ch xut pht t mt c nhn hng mnh tn quy ph, tay ph t ngo
mn, k u c thin ch. Nu bn cha t cho chng dng v, nhiu ngi khc s b
chng li ko. ng ch rc ri t lan ra, ng th thng lng vi chng, v chng
khng cn kh nng ci to. Hy trit tiu nh hng ca chng bng cch c lp hay lu
{y. H~y |nh mnh vo ngun rc ri v by cu s tan tc.
TUN TH NGUYN TC
Khong cui th k VI trc Cng nguyn, thnh bang Athens trut ph hng lot nhng
nh{ c ti tng thng tr i sng chnh tr ca thnh ph trong nhiu thp nin. Athens
thit lp mt nn dn ch ko d{i hn trm nm, nn dn ch l{ cn nguyn ca sc mnh
v nhng thnh tu |ng t ho nht ca thnh ph. Nhng vi { tin trin ca dn ch,
dn Athens phi i mt vi mt vn cha tng c: Lm sao x l nhng thnh phn
khng quan t}m n s gn kt ca mt thnh ph nh b lc lng th ch vy quanh,
nhng thnh phn khng tham gia xy dng nim vinh quang chung m ch ngh n bn
th}n, n tham vng v{ mu c| nh}n? Ngi dn Athens bit nu yn, chng s gieo
rc bt ng, chia r th dn, khuy ng bt an dn n suy sp nn dn ch.
Cc hnh thc trng pht tn bo khng cn thch hp vi trt t mi m v{ vn minh m{
thnh ph ~ dng x}y. Thay v{o , ngi dn Athens tm ra cch khc thch hp hn, t
bo lc hn x l bn ch k kinh nin: C mi nm nh}n d}n li v ni hp ch, vit
ln ming ostrakon (t nung) tn ca ngi m mnh mun trc xut khi thnh ph.
Ngi nhn c nhiu phiu nht s b lu {y trong mi nm.
Nm 490 TCN, tng Aristides dn qu}n Athens |nh tan qu}n x}m lc Persia ti trn
Marathon ni ting, v vy ng c th dn ht mc tn sng. Ngoi ti cm qun ng cn
gii giang trong vic phn x nn c dn chng gi l{ K cng bng. Nhng v ng qu|
i cng bng nn dn d{ d}n chng cng ght nn cui cng li dng hnh thc ostrakon
k trn x l ng.
Sau ng, v tng gii Themistocles sau mt thi gian ni tri cng phi chu hnh pht .
Ri n phin Pericles, gng mt chnh tr v i nht Athens hi th k th V, tuy c c
gng ly lng qun chng nhng cui cng cng phi ra i.
Sau nhng ngi li lc, n lt nhng k hn mn hn cng chu cng s phn. Cui cng
dn chng Athens cm thy ming ostrakon ~ b lm dng nn nh ch hnh thc ny. Cc
t nung ~ gip d}n Athens nm ngay v{o th{nh phn u no no c tim nng quy t
nhng k gy ri, nh l{m cho {n cu phi tan tc khng th tr thnh lc lng hng
mnh.
Din gii
C d}n th{nh ph Athens c c nhng bn nng x~ hi m ngy nay ta khng ng, v qua
nhiu th k chng ~ thui cht. Nhn dn Athens cm thy c nhng mi nguy xut
pht t li c x phi x hi.
Vi nhng ngi nh vy, h chn mt gii php nhanh gn v hiu qu: tng kh chng
i.
Trong bt k nhm no, rc ri thng xut pht t mt ngun nht nh, k bt mn kinh
nin lun dy ln nhng bt ng v ly nhim s bt mn cho c nhm trc khi ta kp tr
tay. V vy ta phi xut chiu trc khi ~ qu| mun. Trc ht ta phi nhn ra k quy
nhiu qua s hin din b th hoc bn cht ku ru ca hn. Nhn ra ri, ta ng c gng
ci to hoc v yn hn lm g v mi vic ri ch s ti t thm. Cng ng tin cng hn d
gin tip hay trc tip v bn cht c a ca hn s ngm hi ta. H~y l{m nh c dn
Athens: Trc xut. Cch ly hn khi nhm trc khi hn tr thnh con mt b~o. ng
hn c thi gian khuy ng bt an v gieo rc thm bt m~n. H~y mnh hn chu cho c
nhm c th chung sng ha bnh.
BONIFACE VIII C LP DANTE
Nm 1296 c|c hng y ca Gio hi Cng gio quy t v La M~ bu ra gio hong mi. H
chn Hng y Caetani v ng thng minh lanh li, ngi nh th s to quyn lc hng mnh
cho Vatican. Ly tn thnh l Boniface VIII, Caetani nhanh chng chng t mnh khng ph
lng mong i ca cc hng y: ng tnh to|n c|c nc c rt k lng, v h khi ~ quyt l
lm cho bng c. Nm quyn lc trong tay ri, Boniface nhanh chng nghin n|t c|c i
th v thng nht nhng l~nh a thuc gio hong. Cc th lc u chu bt u s ng v
phi s gi n thng lng. Vua Albrecht nc o thm ch cn ct t nhng cho
Boniface. Tt c u tin trin theo k hoch ca gio hong.
Tuy nhin cn mt vng cha chu khut phc l{ Tuscany, vng tr ph nht nc .
Nu Boniface chim c Florence, th{nh ph mnh nht ca Tuscany th vng t s ri
v{o tay ng ta. Nhng Florence li l nn cng ha y t ho, kh c th |nh bi. n }y
gio hong nghin ngm tht k nhng nc c tip theo.
Florence chu nh hng ca hai nhm i lp nhau, nhm Trng v{ nhm en. Nhm
Trng thuc v nhng gia nh chuyn ngh bun bn, gn }y nhanh chng thnh vng
v hng mnh. Cn nhm en l{ nhng ngi giu t trong trng nc. V c lng dn,
nhm Trng kim sot Florence khin nhm en ht sc tc ti, v hn th gia h ngy
c{ng tng.
Boniface nhn thy c hi trong s i u ny. ng s }m mu gip nhm en chim trn
khu trung tm, v Florence s ri v{o tay ng. Trong khi nghin cu tnh hnh, ng tp
trung s ch vo mt ngi tn l Dante Alighieri, mt c}y bt t{i danh v{ l{ ngi ng
h cung nhit cho phe Trng. Dante rt quan t}m n chnh tr, ht sc tin tng vo nn
cng ha v{ thng trch c c|c c d}n kh|c sao qu| mm yu. ng ta cng l{ nh{ hng
bin nht.
Nm 1300 khi Boniface bt u mu chim ly Tuscany, cc th d}n theo phe Dante ~
bu ng ta vo v tr dn c cao nht, mt trong s|u gi|o trng ca Florence. Sut nhim
k s|u th|ng Dante ~ ng vng trc s tn cng ca phe en, trc mi mu toan g}y
ri ca gio hong.
Sang nm sau Boniface thay i k hoch: ng mi Charles de Valois, ngi em ca vua
nc Php, sang n nh trt t Tuscany. Charles dn qun qua vng pha Bc , Florence
run ry lo s. Lc Dante hin th}n nh v cu tinh duy nht, h ho chng li mi
thng lng, c gng ht sc trang b kh ti cho dn Florence nhm t chc khng
chin chng gi|o ho{ng v{ g~ b nhn ngi Php. Boniface hiu rng bt c gi| n{o cng
phi trit h Dante. V vy mt mt ng dng Charles de Valois h da, mt khc ng cha
cnh -liu tha hip. Cng ha Florence quyt nh c o{n i biu n La M~ thng
lng ha bnh. V h chn Dante l{m trng o{n.
Chc l{ trng o{n nhng Dante phi tun theo kin ca s ng. V vy khi gp g gio
hong v bi tai v nhng li ph d, c o{n ng tha hip ha bnh, vi iu kin
khng khi chin v phi li mt thnh vin tip tc {m ph|n: l{ Dante.
Do Dante phi li La M tip tc {m ph|n, Florence tht th. Phe Trng khng cn ai
l{m u ti tp hp, v li cn b Charles de Valois dng tin ca gio hong mua chuc v
gieo rc bt ng nn h nhanh chng tan h{ng r~ ng. Qu}n en ch ch c th vng ln
tn cng v tiu dit qun Trng ch trong vi tun. n khi qu}n en ~ cng c quyn lc,
gio hong mi cho Dante ri La M.
Trn ng v, Dante nghe tin phe en lnh ng anh chng trnh din b kt ti v xt
x. V Dante t chi, h phn quyt ng ta s b thiu sng nu cn vc thy v Florence. Do
vy Dante phi bt u mt cuc i lu {y khn kh, lang thang khp nc , b thnh
ph thn yu rung b, ng khng bao gi tr li Florence.
Din gii
Boniface bit chc nu d c Dante ri khi thnh ph th Florence s sp . ng ta
chi nc c c xa tay kia cm kim, tay ny nm nhnh -liu ha bnh v Dante cht
ca . Khi d d}n Florence a Dante n La M ri, gio hong tm mi c gi chn.
Boniface hiu r mt trong nhng nim ch yu trong tr chi quyn lc: Mt c nhn
quyt tm, mt tm hn ni lon c th bin {n cu th{nh {n si. V vy ng ta c lp k
gy ri. Khng cn ngi chn dt tp hp chng li, by cu nhanh chng r~ {n.
Bi hc }y l{: ng ph th gi m | t pha i vi loi k th trng ging nh qu|i
vt nhiu u. Hy tm c|i u ch o, d hn i xa, v mt khi khut mt, quyn lc ca
hn s khng cn hiu qu. Bn c th c lp hn v mt vt th (lu {y hoc bit phi

khi triu nh), v mt chnh tr (thu hp c s hu cn), hay tm l (chia r hn vi tp
th bng cch m ch bng gi, vu khng). Ung th khi i t mt t bo, bn hy ct b
trc khi n lan rng.
CT TY NGUYN TC
Trc }y, nguyn c quc gia do mt ng vua vi mt nhm qun thn lo li. Ch c thnh
phn u t mi c quyn tham gia. Tri qua nhiu th k, dn d quyn lc c phn b
v dn ch ha. Tuy nhin vic ny to ra mt suy ngh sai lm ph bin l nhng nhm nh
khng cn l trung tm quyn lc, v quyn lc ~ c phn nh trong d}n. Nhng tht ra
quyn lc ch thay i v mt s lng ch th cht vn y nguyn. S nh{ c ti quyt nh
s sng cht ca hng triu con ngi c l ~ gim bt, song vn cn h{ng ng{n nh{
c t{i con cai qun nhng lnh vc kh thy hn, |p t mun ca h qua tr chi
quyn lc gin tip, qua s m d}n v.v. Nhm n{o cng c hin tng quyn lc nm trong
tay mt hai ngi, v c mt lnh vc m bn cht con ngi khng h thay i: Thin h s
quy t quanh mt tnh cch mnh m nh h{nh tinh xoay quanh mt tri.
Nu suy ngh sai lm nh vy, bn s tip tc vi phm mt chui sai lm, tiu tn sc lc v
thi gian, v khng bao gi |nh trng mc tiu. Ngi ti ba khng ph thi gian. Nhn b
ngoi h c v chp nhn cuc chi tuyn b rng quyn lc c chia s cho |m ng
nhng bn trong h vn m thm d xt v{i ngi quyn lc trong nhm. H s t|c ng
n nhng i tng . Khi c rc ri, h d tm tc nhn tim t{ng c lp hoc trc
xut hn.
Trong khi tin hnh tr liu theo kiu gia nh, b|c s Milton H. Erickson kh|m ph| rng nu
sinh hot ca gia nh b ri lon, th chc chn s c mt ngi gy ri. Sut qu trnh tr
liu, ng s c lp qu to i y mt c|ch tng trng bng cch cho hn ngi ring ra, cho
d ch c|ch ngi khc vi gang tay. Dn d cc thnh vin gia nh s nhn ra rng y mi
l ngun gy ri.
Mt khi bn ~ ch ra c th phm cho c nhm thy th b{i to|n xem nh gn gii xong.
Tm ra ngi u tu l cng vic rt quan trng. Bn nn nh rng k gy ri lun tm cch
n np trong nhm, nghi trang h{nh ng ca mnh gia h{nh ng ngi khc. Ch cho
mi ngi thy c iu , hn s mt kh nng khuy o.
Yu t ch cht trong c|c tr chi chin lc l phi c lp c sc mnh ca i phng.
mn c vua ta c chiu b qun c. Vi tr g (c vy) ca Trung Quc, ta tm cch c lp
lc lng i phng trong tng khonh nh, khin chng khng di chuyn c v mt
hiu qu. Thng th s tt khi ta c lp i th hn l{ hy dit, khng b ln n l tn
bo. Tuy nhin kt qu vn nh nhau v trong tr chi quyn lc, c lp ngha l{ cht.
Hnh thc c lp hiu qu nht l{ c|ch ly i phng vi nn tng sc mnh ca hn. Khi
mun kh mt k th nm trong thnh phn u t ang cm quyn, Mao Trch ng khng
trc tip i u vi hn. ng m thm tm cch c lp hn, chia r c|c ng minh khin h
b ri hn. Khi khng c s ng h, hn s t ng suy sp.
S hin din v v b ngoi rt quan trng trong tr chi quyn lc. Mun quyn r, nht l
v{o giai on ban u, ta phi thng xuyn c mt, hoc ta to cho c cm gi|c thng
xuyn y. Nu vng mt nhiu qu th sc quyn r s tan mt.
Th tng Robert Cecil ca N ho{ng Elizabeth nc Anh c hai i th: B| tc vng
Essex v{ Sir Walter Raleigh. Cecil b{y mu lp k bit phi hai ngi thi hnh mt nhim
v chng li Ty Ban Nha. Khi hai sng thn n{y ~ i ri, Cecil qun nhng vi bch tuc
quanh n hong, cng c v tr c vn h{ng u ca mnh, ng thi lm gim tnh cm ca
n ho{ng d{nh cho b| tc v Raleigh. }y ta hc c hai iu: Th nht, vng mt khi
triu nh rt c hi v ta khng bao gi nn ri sn khu trong tnh hung xo trn, bi v
s vng mt y tng trng cho s mt quyn lc v dn ti vic mt quyn lc. Th hai,
ngc li nu ta d d c c|c i th ri xa triu nh v{o nhng lc du si la bng,
xem nh ta bt c phn no gnh nng.
S c lp cn nhiu cng dng chin lc khc. Khi quyn r ngi khc, bn nn c tch
h ra khi bi cnh x hi thng ngy. Khi b c lp nh th h s l con mi d b h, v
s hin din ca bn s mnh ln bi ln. Nhng bc thy la cng thng a con mi n
nhng mi trng mi, khin h cm thy yu ui hn v{ d sa ng~ trc cm by.
Nhiu khi bn gp phi trng hp ngi ti ba t tch ri khi tp th. C l h ~ qu|
t cao t i v{ ngh rng v tr ca mnh cao tt, c l h ~ |nh mt thi quen giao thip
vi d}n thng. Chnh th|i n{y a h vo th nguy him. Bn rt d thao tng dng
ngi nh vy, cho d h hng mnh cch my.
Hong Nicholas v hong hu Alexandra ca nc Nga mt i nhiu quyn lc v tay tu
s Rasputin v h cc k cch ly vi nh}n d}n. c bit Alexandra l{ ngi nc ngoi nn
li c{ng xa l|nh thng dn Nga. Rasputin tn dng ngun gc nng dn ca mnh ly
lng hong hu v ng ta bit Alexandra v cng kh|t khao c lin lc vi thn dn. Khi
~ lt vo vng trong ca triu nh, Rasputin bin mnh tr nn ngi khng th thiu,
nh ng nm c rt nhiu quyn lc. Bit r rng ho{ng nht nht u nghe li v,
Rasputin nhm thng vo hong hu m thao tng, v khm ph ra rng mnh khng cn c
lp ngi ph n ny, bi v b{ ~ t c lp ri.
Chin lc ca Rasputin c th gip ta t tm cao quyn lc: H~y lun suy tm ngi nm
gi v tr cao nhng hay b c lp. H d b d d, sn sng ng v{o vng tay ta nh qu to
ri, li c th l b phng gip ta thng tin.
L do cui cng khin ta nhm vo k chn dt l{ v h{nh ng tin cng hn s khin {n
cu tan nt ht tinh thn. Khi Hernando Corts v Francisco Pizarro dn o{n qu}n nh tn
cng c|c ch Inca v Aztec, h khng di dt m mt lc nhiu mt trn, m ch lp mu
bt cc hai v lnh t th dn l Moctezuma v Atahualpa. Qun th d}n c ng c|ch my
cng nh rn mt u nn ch ca h sm tan tc. Mt l~nh o l mt trng tm, khng

cn g xoay quanh th mi th s sp . Bn hy nhm v{o con chim u {n m{ bn,
ri n nhng thi c ph|t sinh t tnh trng ri lon sp din ra.
Hnh nh:
Mt {n cu. ng ph th gi th n cp mt hai con, ng ri ro thng tn tay
chn khi chc my con ch canh gi. Hy nhm thng g~ chn cu, d hn ra xa v{ l ch s
i theo. H gc hn ri, {n cu s tan tc.
kin chuyn gia:
Nu ging cung, h~y ging c|i cng nht. Nu dng tn, hy dng tn di nht. Mun bn
k s, h~y bn nga hn trc. Mun bt bng cp, hy bt k u s. t nc c bin
cng th vic git chc cng c gii hn. Nu c th ngn chn { tin cng ca ch (bng
mt c v{o u {n), sao li phi g}y thng vong hn mc cn thit?
(Thi s Trung Quc Ph, th k VIII)
NGHCH O
Machiavelli tng vit: Nu mun hi ai, th phi hi nh th n{o ta khng s hn tr
th. Nu ra tay c lp i th, ta phi bo m hn khng c cch tr qu. Ni cch khc,
nu mun p dng nguyn tc ny, ta ch p dng khi th thng phong khi phi lo s
g hn th ght.
Andrew Johnson l{ ngi k v Tng thng Abraham Lincoln. Nhn thy tng Ulysses
Grant chnh l k ph ri trong ni cc, Johnson c lp p Grant phi rt lui. Tuy nhin v
tng phn ng li bng cch thnh lp mt c s h tr trong ng Cng ha, v rt cuc
tr thnh v tng thng k tip. Nu khn ngoan hn, Johnson ~ gi Grant li trong ni cc
d trng chng hn, v{ ng ta s t c t dng v, li khng nui ch cm th. Ngo{i ra
Johnson cn c th mi mn dn c s ng h Grant, ch thi c cht dt khot mt nht
tht nhanh gn khin i th khng kp tr tay.
NGUYN TC43
THAO TNG TM V TR
H{nh ng cng p s to ra lc di ngc, c ri ro phng hi n ta. Ta nn d d
ngi khc t noi theo con ng ta i. Ngi ~ b cm d s tr thnh qun c trung
tn. Mun vy, ta phi t|c ng n t}m l v{ nhc im c nhn. Hy lm h mm lng
bng c|ch t|c ng n xc cm, n nhng g th}n thng vi h, n nhng g h khip
s.
VI PHM NGUYN TC
Vo cui triu i Louis XV, c nc Php v vng trng ch i mi v{ ngi c chn
k v l{ a chu ni. Khi nh{ vua Louis XVI tng lai ci c con gi 15 tui ca n
ho{ng nc \o, d}n Ph|p tin tng tng lai s xn ln hn. C d}u mi Marie Antoinette
tht xinh p v{ y nha sng. S hin din ca nng lp tc l{m thay i khng kh ca
triu nh vn kh u v s trc tng ca Louis XV.
Khi ln u tin xut hin trc cng chng trn chic xe nga, dn chng xp hng v tay
hoan nghnh khin nng cm ng vit th v qu hng, b|o m bit rng tht sung
sng khi c mi ngi yu mn.
Khi Louis XV bng h{ v{ chng nng ln ngi vua, Marie Antoinette li sa { v{o iu yu
thch nht: Tiu xi hoang ph cho l hi tic tng, qun o thi trang v nhng c|ch chng
din cu k nht. Hong hu tiu ph m khng cn bit ai s tr v tr bao nhiu.
Marie Antoinette m nht l vic thit k v xy dng mt khu vn a {ng ring cho
mnh ti in Petit Trianon, nm gn in Versailles vi c rng c}y ring. Vn a {ng
ny phi c{ng t nhin c{ng tt, k c vic dng tay ghp tng mng ru v{o c}y v{ |.
cho phn cnh ng qu thm phn sng ng, hong hu mn ngi vo vt sa cho
nhng con b bo tt nht nc Ph|p. B{ cng mn nhiu ngi mc qun |o v{ ng v{i
thn n git o bn b sui, nng dn lm pho-mt trong trang tri, ngi chn cu tht
nhng di lc quanh c tng con.
Khi thm chung, b bo nhng c gi vt sa phi hng sa bng bnh s, sn phm ca
hm l hong gia. Ri Marie Antoinette li i h|i hoa trong khu rng bao quanh Petit
Trianon, ngm nhng nng d}n m ang l{m vic ng |ng. Vng t tr thnh mt
th gii ring bit, vi cng ng ch gm mt s ngi tuyn chn.
C mi ln b{ ng nh l quc kh vi i mt cht, trong khi nc Ph|p ang i kh v
phn ut ngy mt trn lan trong dn. Ngay c nhng qun thn thn cn cng bt mn.
Hong hu cha bao gi lm mt vic g cho d}n vui lng, v lun ngh rng ngha v ca
dn l phi yu mn mnh v mnh khng c bn phn phi |p tr.
Nm 1784 ho{ng hu dnh lu vo mt x-cng-an. Nm trong mt kch bn la o, chui

ht kim cng t tin nht ch}u ]u c mua di tn b. Trong khi tn la o b em ra
xem xt, s xa hoa ca Marie Antoinette ~ phi cng khai: Nh}n d}n ~ bit v nhng
khon m hong hu ph phm cho vng vng, qun o v nhng d tic ha trang. H t
cho b hn danh B{ th}m lm v{ t tr i b{ tr th{nh t}m im cho nhn dn nguyn
ra. Mi ln xut hin dnh ring trong nh ht, b b dn hut so phn i. Ngay c
triu inh cng quay lng vi b. Bi v trong lc b{ tiu x{i hoang ph th t nc ang
trn { ph| sn.
Nm nm sau, Cch mng Php n ra. Hong hu khng cht s h~i, m{ hnh nh b{ cho
rng c bn chng ni lon mt t, chng bao lu sau ai s v nh ny thi, v ta s tip
tc cuc i khoi lc n{y. Nm nh}n d}n tin chim in Versailles v buc hong gia
phi v Paris c ng. Tuy phe ni dy thng th song cng l{ dp cho hong hu hn
gn nhng vt thng trong d}n, ng thi thit lp mi lin lc vi qun chng. Nhng
khng, hong hu vn cha tiu ha c bi hc v khng thm ra khi ca.
n nm 1792 khi lc lng cch mng tuyn b chm dt ch qun ch, hai v chng
Louis XVI di chuyn ch t cung in sang nh{ |. Nm sau Louis ra ta, b tuyn b c ti
v mang ra x trm. Trong khi Marie Antoinette ch n phin mnh, hu nh chng c ai
ng ra bo cha hay bo v - khng ngi n{o trong |m bn b c triu nh, khng
ng hong b cha c th lc no chu u, thm ch gia nh b{ \o cng khng, k c
ng anh ang ngi trn ngai vng. B b tt c mi ngi ty chay. Th|ng 10 nm 1793, n
khi qu gi trc my chm, Marie Antoinette vn ngng cao u thch thc v khng cht
n nn.
Din gii
T khi cn b qu nh o quc, Marie Antoinette ~ quen c nung chiu. Ri sau ny
v l{m d}u nc Ph|p n{ng cng l{ t}m im ca mi s quan t}m. Marie Antoinette cha
bao gi hc cch ly lng dn chng, hoc bt c tn s tm l ca h. Chnh v vy cng
ngy nng cng tr nn mt qui vt v cm.
Marie Antoinette tr th{nh t}m im cho s bt mn ca c mt t nc, bi v nhn dn
rt d ni gin i vi mt ngi khng t ci thin, cho d ch l{m m{u. V{ ng tng
Marie Antoinette i din cho mt thi i ~ qua hoc gi xa nay him. Loi ngi nh
b ngy nay rt nhiu, chuyn sng trong ci bt bng t mnh to ra, nhng tng mnh l
ng hong b cha bm sinh, v vy ai ai cng phi ch n. H bt chp bn tnh ca mi
ngi, nhng li mang tnh kh ca mnh ra bp ngi khc, theo kiu ngo mn ca
Marie Antoinette. c nung chiu t b, n khi ln ln h ngh rng mi th phi n
vi mnh. T tin vo sc quyn r sn c, h khng cht n lc thuyt phc ai c.
lnh vc quyn lc th|i nh th rt tai hi. V vy bn phi c gng tm hiu nhng
ngi xung quanh, |nh gi| t}m l ring bit tng ngi, tm li l thch hp dn d h.
Cng gi v tr cao th bn li cng phi d tm tn s thch hp ca cc tng lp bn di,

to ra mt nn tng ng h mnh duy tr v tr cao tt y. Khng c c nn tng ny,
quyn lc ca bn s long chong, v ch cn thi vn thay i cht nh l cp di v
cng hn hoan tip tay |nh bn.
TUN TH NGUYN TC
V{o nm 225, Gia C|t Lng l{m qu}n s v{ tha tng cho cha cng nc Thc Trung
Quc. Lc nc To Ngy t pha Bc dc ton lc |nh xung nc Thc v{ iu ti t
l To Ngy lin minh vi bn r bin cng pha Nam ca Thc do vua Mnh Hoch cm
u. Xem nh c Nam Bc u c bin, t Lng vo tnh th nguy nan.
Lc Lng sp dn qun Nam tin tiu pht bn r, mt tr gi ni vi ng ta rng s khng
th dng bo lc bnh nh phng Nam. Theo tr gi n{y, Lng hon ton c kh nng
chin thng Mnh Hoch, nhng khi dn qu}n ngc ln pha Bc chng To Ngy, v vua
r ny li tip tc quy nhiu. Tt hn ta nn chinh phc con tim hn l{ th{nh qu|ch, v
tr gi khuyn, tt hn ta nn dng con tim hn l{ v kh. Ngi ~ c c ta, Lng
|p.
Nh Lng ~ tin o|n, Mnh Hoch xut kch rt hng mnh. Nhng trc qu}n s ~
ging by v bt c vua r. Thay v trng pht hoc hnh quyt tt c t binh, Lng
tch ring vua ti ra, khon ~i binh lnh ch, ri bo h: C|c ngi u l{ ngi chnh
trc. Ta bit rng ai cng c cha m, v con ang trng ch nh. Chc h ang khc
thng s phn ngi chng, ngi cha. Ta s tr t do c|c ngi c th v o{n t vi
gia nh v{ an i h. Tt c t binh u rng rng cm t Lng. Sau Lng cho vi
Mnh Hoch ti: Nu ta tr t do, ngi s l{m g? Ta s tp hp qu}n i li v quyt
sng mi vi ngi mt trn ra tr. Nu ln sau m bt c ta, ta mi tm phc khu
phc, v vua r |p. Lng th Mnh Hoch v ban cho tun m~ yn cng. Khi c|c tng
ngc nhin hi ti sao, Lng bo: Ta c th bt ngi ny d d{ng nh ly trong ti o,
nhng ta mun chinh phc hn bng tm lng. c nh vy, bin cng pha Nam s t
bnh nh.
Nh ~ ni, Mnh Hoch tn cng ln na. Nhng c|c ph tng m{ Lng ~ tr t do li
ni lon, bt sng vua np cho Lng. Khi c Lng lp li cu hi trc, vua r bo ng
ta cha thua, m chng qua ch b c|c tng lm phn bt sng, v vy Lng bng lng th
ng ta ra so ti ln na, nu khi thua, ng mi ci u khm phc.
Nhng thng k tip Mnh Hoch b bt v th n ln th nm, dn d{ binh s ca vua r
bt mn. Ln no h cng c Lng i x t t, v vy khng cn t}m tr }u m{ chin
u na. Khi b bt ln th su, Mnh Hoch li ha n ln th by mi u h{ng. Lng
bng lng, nhng bo rng n ln sau th s khng tha na.
Ngay sau Mnh Hoch cng |m tn binh rt v c th chn him tr ca x Qua.
Tht bi qu nhiu ln, gi }y ng ta ch cn hy vng duy nht l vua Ngt t Ct x
Qua, cng vi o{n qu}n hng mnh v ni ting bo tn. Nhng chin binh ny mc b
gip bng loi tho mc c bit nhng du ri phi kh tr thnh cng chc, tn khng th
no bn thng.
Mnh Hoch ra sc thuyt phc nn vua Ngt t Ct chun thun xut i qun nhm v
hng Lng ng binh m{ thng tin. Kh th hng hc ca i qun khin phe Lng b
nao nng nn va chng va tm ng th|o lui. Nhng tht ra ch l ci k ca qun
s Gia C|t Lng: Khi i qun Ngt t Ct lt thm vo hm ni, Lng sai ngi t bi
nhi v cy kh thnh mt bin la. o gip ca i qun Ngt t Ct tm du nn tr
thnh nhin liu l tng, tt c u b mng.
Ln ny khi bt c Mnh Hoch, Lng qu chn nn khng thm ng mt hn, ch gi
s gi n thng bo l s tip tc tha cho hn v m tuyn m li qu}n i mi |nh
tip. Mnh Hoch khn khon xin gp Lng, b nho xung t qu trc qu}n s m{ th
sng th cht tm phc khu phc, ha chc rng khng ch ng ta m c i con i chu
s lun trung thnh vi Lng.
Lng by tic tht ~i Mnh Hoch, phc hi ngai vng v tr li nhng vng t ~ tch
thu cho ng ta, sau dn qun v m{ khng lu li lc lng chim ng n{o. Lng
khng bao gi tr li na Mnh Hoch ~ tr th{nh lin minh trung th{nh v{ kin nh
nht.
Din gii
Lng c hai la chn: Hoc th nghin nt quan r phng Nam bng mt trn tng lc
tn st, hoc kin nhn thu phc chng dn dn. Hu ht nhng ai hng mnh hn ch th
s chn phng |n th nht, nhng ngi tht ti ba s tnh cao hn: C|ch th nht c l
d d{ng v{ nhanh chng, nhng v lu di k th vn nui hn trong tm. Lc y ta s mt
thi gian v sc lc bo v thnh qu, v{ nh th li ri v{o th b ng. Tuy kh hn,
nhng la chn th nh khng ch gip ta an tm m cn bin k th th{nh ng minh.
Mi khi i mt vi tnh hung, ta th lui mt bc c thi gian tnh ton v ha m
theo tng xc cm ca i phng, t suy ra nhc im tm l ca h. }y, ta
cng mnh tay th h cng khng li. Pht hin c si dy tnh cm ri, ta s lm mm
lng h. Ta khng ch thao tng s s hi, m c nhng g h yu qu t do, gia nhv.v.
ot c tri tim h ri, ra s c c ngi bn v{ ng minh trung tn.
Cc chnh quyn ch nhn thy con ngi nh |m ng; nhng
con ngi, v khng ng u, nn khng phi l t chc m{ l{ c| nh}n Vng quc ca
chng ta nm trong tm tr ca tng ngi.
(Seven Pillars of Wisdom, T. E. Lawrence, 1888-1935)
CT TY CA NGUYN TC
Trong tr chi quyn lc, xung quanh bn l nhng ngi ho{n to{n khng c ng c n{o
gip bn, tr khi h phi c li lc n{o . V{ nu bn khng c mn g tha mn
tnh t li y, c th h s k, bi v h xem bn l{ ngi cnh tranh, thm mt ngi
lm h ph th gi. Mun vt qua th|i lnh lng y bn phi c cha kha m cnh ca
tm v tr h, d h vo sn chi ca bn, nu cn c th mi h nhu mt ln. Nhng hu
ht mi ngi li khng nhn bit ra kha cnh va k. Mi khi gp i tng mi, thay v
lui mt bc c khong cch tm hiu i tng y, h li ch ni v mnh, mun p
t ch v tin kin ca mnh. H l lun, khoa trng, trnh din quyn lc. C l h
khng ng rng mnh ang to ra mt k th, mt k i khng, bi v khng c g tc bng
ci cm gic c nhn ca mnh b pht l, tnh c|ch mnh xem nh v ngha.
Tm li, ct yu ca vic thuyt phc l lm mm lng i phng, ri nh nhng lm h
sp . Ta tin cng h bng c|ch thao tng hai lnh vc cm xc v{ tr nng ca h. H~y
xem h khc vi nhng ngi xung quanh im no (tm l c nhn) v h chia s iu
g vi ngi khc (phn ng cm xc c bn). Ta nhm vo loi xc cm c bn nh yu,
ght, ganh t. Thao tng c nhng tnh cm ny, ta s gim thiu s t ch ca h, khin
h d b thuyt phc hn.
Khi mun thuyt phc mt v tng t{i phe i phng ng lin minh vi To Tho, Gia
C|t Lng khng ni v tnh tn c ca Tho hay ch bai ti cm binh, m ch nh nhng
b|o tng y bit v ng ta b Tho d d. Mao Trch ng cng h{nh ng tng t khi
mun git dy cm xc ca qun chng, ni ln iu m h quan tm su sc, khuyn khch
h th l ht ci lng trc tp th. Khi mun trin khai k hoch mi, thay v m t nhng
iu ao to ba ln, Mao ch ni vi dn chng nhng g s ng nht, nh hng ln h st
sn nht. Bn ng tng chin thut ny ch thch hp vi ngi v hc hoc dt ch n hiu qu vi mi tng lp. Tt c chng ta ai cng l{ ngi trn v phi i din vi s
ng |ng s, v{ ai cng mun c quyn thuc, c ni nng n|u v tnh cm. Bn c git
nhng si dy cm xc y l chim c con tim.
Cch hay nht l{ l{m nh Gia C|t Lng khi ng ban cho t binh thc phm v t do, trong
khi h nhng tng cuc i b mc. Bn h~y chi tr tng phn y: lm h s ing,
xong li sng rn. Khi h tng b hnh hnh m bn li cho hoan lc th chc chn bn s
thnh cng.
Nhiu khi mt c ch tng trng cng khi gi cm tnh v thin ch. V d mt c ch
kh nhc ta cng au ni au ca ngi s lm mi ngi ng cm vi bn, cho d ni
au ca bn ch lm cnh hoc khng thm thp g so vi h. Khi mi n vi mt nhm,
bn hy lm c ch thin ch ly lng, sau ny gp vic kh khn th h mi nhit tnh
gip bn.
Khi chin u chng phe Th Nh K trong sa mc Trung ng hi Th chin I, T. E.

Lawrence chng nh n ng: ng ta nhn ra rng chin tranh quy c khng cn gi tr.
Ngi lnh nh chm mt gia o qun mnh mng, nhn lnh chin u nh mt ngi
my. ng ta mun thay i hon ton. Vi ng, tm tr ca mi ngi lnh l mt vng
quc m ng phi chinh phc. Mt ngi lnh dn th}n, c ng c tinh thn s chin u
dng cm hn v{ s|ng to hn mt b nhn.
Cm nhn ca Lawrence vn ng cho th gii ngy nay, khi qu nhiu ngi trong x hi
cm thy b v lc lng v{ ho{i nghi. Chnh v h{nh ng dng v lc tin cng h trc din
s nguy him v phn tc dng. Hy thuyt phc h, khin h nhit tnh i theo i ngha,
nh th cng vic ca ta s d d{ng hn, v{ sau n{y s c nhiu c hi ta cm d. Mun
vy ta phi |nh v{o t}m l tng ngi. ng tng h chin thut ny hiu qu vi mt
ngi th cng s hiu qu vi ngi kh|c. Trc ht ta phi lm sao cho h ci m ci
lng. Cng ni nhiu, h s cung cp cho ta nhiu thng tin qu gi v nhng g yu ght
nhng nt bm v cn gt ta iu khin h.
Cch nhanh nht lm thin h yn lng l chng minh, c{ng n gin cng tt, cho h
thy iu li lc. T li l{ ng c hng mnh nht: i ngha c th thu phc nhn tm,
nhng mt khi t sng phn khch u tin ~ qua ri th nhit tnh s xu xung tr khi
phi c li lc g . V vy t li mi l nn tng vng chc hn. i ngha hiu qu nht
l loi i ngha s dng bc rm nh}n ngha che h mi t li hin nhin. Sau n{y i
ngha tha h lu m, nhng chnh mi t li s nui dng s n chia .
Tng lp gii giang nht ng vin tm tr mi ngi thng l ngh s, tr thc, hoc
nhng ai c cht thi ph lng mn. Nh th bi v tng d truyn t bng hnh nh v
n d. V vy ta nn th sn trong ti mt vi ngh s hoc tr gi c kh nng t|c ng c
th n tm tr mi ngi. Vua cha lun nui sn c {n ngi cm bt: Frederick i
th c Voltaire, Napolon c Goethe. Ngc li, v khng tranh th c nhng tc gi c
trng lng nh Victor Hugo nn Napolon III cng khng tranh th c qun chng. V
vy s nguy him khi ta lm mt lng nhng ngi c ti pht biu, v s c li khi ta v an
v khai thc h.
Cui cng, ta nn tranh th s ng. Nn tng h tr ca ta cng rng ln th quyn lc ca
ta cng kin c. Ta phi lun tranh th thm nhiu ng minh mi quy m s c lc ta
dng n h.
Hnh nh:
L kha. Ngi ta x}y tng khng cho bn vo, v vy bn ng dng sc mnh chc
thng bc tng y bn s pht hin rng trong tng cn nhng bc tng khc na.
Nhng tng c ca, ca dn vo tm hn v tr c, mi ca u c l kha nh xu. Hy
nhn qua li nh y tm xem cha no m c, ri bn s c li vo tm tr h m khng
cn c nhng biu l |ng ght ca vic t nhp bng sc mnh.
kin chuyn gia:

Hiu c ci tm ca i tng cn phi thuyt phc l{ iu kh nht trong ng tc
thuyt phc, hiu tm ra cch din t thch hp V vy nhng ai nh thuyt phc
trc cu trng phi quan st tht k tnh cm i ca qun vng, nhng c m v{ lo
ngi thm kn trc khi chinh phc tri tim ngi.
(Hn Phi T)
NGHCH O
Nguyn tc ny khng c php nghch o.
NGUYN TC 44
HIU NG GNG SOI

Gng soi phn nh thc t, m{ cng l{ dng c hiu qu bn |nh la: Khi bn lm
chic gng soi cho i th, ngha l{ h{nh ng y ht chng, chng s khng hiu ni bn
nh lm g. Hiu ng gng soi ch giu v lm chng b mt, khch cho chng phn ng
qu trn. Cm gng soi t}m hn chng, chng s c cm tnh v tng bn chia s cc
nguyn tc ca chng. Cm gng soi h{nh ng ca chng, bn s dy cho chng mt bi
hc.
PHN LOI HC S B V CC HIU NG GNG SOI
Gng soi c th nhiu lon chng ta. Nhn nh mnh trong gng, rt thng khi ta trng
thy nhng g mun thy th hnh nh lm ta hi lng nht. Ta khng mun nhn qu gn
v khng mun thy tn nhang hay np nhn. Nhng nu c gng tht k, i khi ta c cm
gic nhn thy mnh nh c|ch ngi khc nhn thy, nh mt ngi gia mun ngi, nh
mt i tng hn l{ ch th. Cm gic ny lm ta rng mnh ta ~ nhn thy chnh mnh,
t pha ngoi, ngoi tr tinh thn, linh hn v{ c|c tng chim ch trong thc ta. Ta l
mt vt th.
S dng hiu ng gng soi, ta t|i to mt c|ch tng trng kh nng k trn, bng cch
phn chiu h{nh ng ca ngi khc, bt chc c ch ca h lm h bt an v ni gin.
H gin v cm thy b ch giu, b nhn bn nh mt vt, mt hnh nh khng hn. Hoc
ta cng s dng hiu ng gng soi nhng kh|c i mt cht, h s cm thy b v hiu ha
v ta ~ phn |nh c nhng c m v{ khao kh|t ca h. Trong c hai trng hp va
k, khi i th cm thy bt lc hay gin d, ta u c th tranh th git dy hay d d
h. Cch lm ny hiu qu bi v n t|c ng vo nhng cm xc s khai nht.
Trn lnh vc quyn lc, gng soi c bn loi hiu ng hoc tc dng:
Tc dng v hiu ha. Thn thoi Hy Lp k v qui nhn Medusa ly rn lm tc v c
gng mt xu x gh rn, n ni h ai nhn vo l lp tc bin th{nh tng |. Nhng
dng s a mu Perseus ~ |nh bng tm khin s|ng nh gng, ri nhn v{o cht
u Medusa. Trong trng hp ny tm khin ng vai tr gng soi, bi v gng soi cng
l mt loi l chn: Mesuda khng th nhn thy Perseus m ch thy h{nh ng ca chnh
mnh.
l{ im ct yu ca tc dng v hiu ha: Hy lm nhng g i th lm, theo st hnh
ng ca chng, ri chng khng th ng ch tm ta l g chng ~ b tm gng l{m la
mt. Trc kia, i th thng ln k hoch i ph vi ta bng cch da vo tnh cch
ring ca ta. Gi ta lm chng ht hng v khi nhn vo chng ch thy chng m thi.
Nh li hi cn b, ta thng ni a khi ai chc tc bng cch lp li y ht nhng g ta

ni ch mt lc sau l ta mun m cho k y mt qu. Vi ngi trng thnh, nu bit
kho lo ta s lm h tc in. Ta dng tm khin che y mi chin lc v{ t by sn,
hoc gi x i th vo chnh nhng chic by chng ging sn cho ta.
K thut hiu qu n{y c dng trong cc chin lc qun s t thi Tn T, cn ngy
nay n thng xut hin trong nhng chin dch tranh c. Ngoi ra n cn hu ch khi nghi
trang c nhng tnh th m{ ta ho{n to{n cha c chin lc no c. l{ tm Gng soi
ca Chin binh.
Phin bn nghch o ca tc dng v hiu ha l Bng ma: Ta theo di tng c ch ca i
phng nhng i phng khng h thy ta. Nh ta thu nht c nhng thng tin c
kh nng v hiu ha chng sau n{y, khi ta sc cn ph mi h{nh ng ca chng.
Tc dng Narcissus. Chng trai Narcissus nhn mt hnh nh phn chiu trn mt nc h
thu v{ }m lng yu tha thit. Khi pht hin ra chnh l{ hnh nh ca mnh, chng khng
th thc hin trng vn ng tc yu nn qun ch nhy xung t t. Tt c chng ta u c
vn tng t: Trong v thc, chng ta tha thit yu mn chnh mnh, nhng v khng th
c mt i tng c th bn ngo{i nn tnh yu khng bao gi c tha mn v lc no
cng thao thc.
Ta tn dng hiu bit n{y nhn su vo tm hn k kh|c, thm d nhng c m thm
kn, nhng chun mc, s thch, tm trng. Ri ta phn nh li cho h, ta bin mnh thnh
gng soi. Kh nng n{y gip ta iu khin c h, thm ch h c th thong cm tnh vi
ta.
}y l{ kh nng bt chc ngi khc, khng ch v v b ngoi, m c v mt t}m l. n
ny hiu qu v t|c ng n tnh yu ca mt a tr dnh cho chnh bn thn, loi tnh
yu khng c tha m~n. Thng thng, ngi i khoi k cho ta nghe v kinh nghim
hoc khu v, s thch ca h. t khi no h chu kh nhn mi vic qua chnh nhn quan ca
ta. Tuy r ch|n, nhng th|i li l thi c cho ta: H~y phn nh cho h thy l ta hiu
c tnh cm su lng ca h, h s mm lng nghe theo nhng gi v{ ngh ca ta. t
ai cng ni ci cm gic rng tnh cm tinh t ca mnh c phn chiu mt cch hi ha
nh vy, ngay c khi s phn chiu l{ do ta c dng ln nhm mc ch la o.
Tc dng Narcissus hu ch trn c hai bnh din i sng x hi v kinh doanh, cung cp
cho ta tm Gng soi ca K quyn r v{ G~ cn thn.
Tc dng o c. Kh nng ca l l rt hn ch v{ thng khi a n kt qu ngc li
vi iu ta mong mun. Nh Graci|n tng ni: S tht d thy nhng kh nghe. T|c dng
o c rt tt chng mnh tng ca ta qua h{nh ng. Ni cch khc, l ta s dy cho
i th mt bi hc bng cch cho chng nm mi bp nc ca chng.
Vi Tc dng o c, ta phn nh li ng nhng g m{ ngi kh|c ~ l{m vi ta. V nn

l{m sao h thc c rng ta ang thc hnh chnh xc nhng g h ~ l{m. cho h
bit rng iu h lm thc s khng cht no th v, ch nu ch nghe ta than phin th h
chng nhng khng tin m cn bc mnh. Nh vy khi nm c kt qu ca h{nh ng
trc c phn chiu li, h mi thc ht nhng tn thng m{ ngi khc phi
gnh chu. K thut n{y thng c dng bi nhng nh gio dc, tm l v nhng ai phi
x l nhng cung cch khng d a v{ khng thc. }y l{ Gng soi ca Gio vin. Trong
cung c|ch ngi ta i x vi bn, cho d c hay khng c vic sai tri, bn vn c li khi
phn |nh h{nh ng ca h, sao cho h cm thy xu h.
Tc dng o nh. Gng soi d |nh la, v chng lm cho ta c cm tng rng mnh ang
nhn th gii thc. Tht ra ta ch nhn mt ming ve trai, v{ hn na trong gng soi, mi
th u o ngc.
S d ni T|c dng o nh l v n to ra mt bn sao chp hon ho ca mt vt th, mt
ni chn, mt con ngi. Nhng thin h tng n l tht v n c b ngoi rt tht. }y l{
k thut a chung ca cc thy la, hoc ni n{o i hi s ngy trang. }y l{ Gng soi
ca K la o.
TUN TH NGUYN TC
Mu mo Fouch
Th|ng Hai nm 1815, Ho{ng Napolon {o tho|t khi o Elba v tr v Paris bng cuc
hnh qun lm nc lng c nc. i n }u ng cng tp hp c binh s v{ nh}n d}n
mi tng lp, v cui cng ~ |nh ui c ngi k nhim l vua Louis XVIII khi ngai
v{ng. Tuy nhin sau ng phi i mt vi nhiu kh khn: Tnh hnh nc Php hon
to{n thay i, t nc suy kit v tan hoang, khng cn bt k ng minh no chu u,
cc b trng quan trng v trung thnh nht u ln trn hoc ri nc Php. T ch
c ch cn li mt ngi Joseph Fouch, cu b trng cng an. Trc khi cn ti v,
Napolon tng nh Fouch thc hin tt c nhng cng tc thuc loi bn thu, nhng tht
ra ng cha bao gi bit tng tn v v b trng ny. Tuy t chc c mt i qun mt
th|m theo di ton b ni cc, song Napolon khng thu thp c thng tin hu ch
no v Fouch. Nu b ho{ng ry r v vic n{o khng chu to{n, Fouch sn sng nhn
nhn, gt g, mm ci ri thay i mu sc nh mt con tc k, ty theo tnh hung. Thot
tin th li ng x cng l{m Napolon thy d chu v d thng, song v lu v di
ho{ng li hoang mang v cm thy con ngi trn nh ln y lun qua mt mnh. ~
i ln ng thi hi tt c cc b trng quan trng, k c Talleyrand, nhng cha bao gi
ng n Fouch. V vy khi tr li nm quyn lc v{o nm 1815 v{ cn c ng h,
Napolon li ti ch nh Fouch lm b trng cng an.
Vi tun sau, bn mt thm bo cho Napolon bit Fouch b mt tip xc vi cc phn t
nc ngoi, k c Metternich nc o. Tuy mun bt Fouch nhng Napolon cn ch c
bng chng xc thc. Th|ng T nm , mt v bt c mt ngi n t Vienna trao

th cho Fouch. Khi b e da x t, ngi ny th nhn bc th l{ ca Metternich vit
bng loi mc v hnh, vi ni dung l triu tp c|c gi|n ip hc ti Basel. Tng k tu
k, Napolon cho mt v xm nhp bui hp ny nm bng chng lin quan n Fouch.
Tuy nhin vi ngy sau, tay mt v tr v bo co Napolon rng trong bui hp hon
ton khng mt tnh tit no c th dng chng li Fouch. Hnh nh l{ c|c th{nh vin
bui hp li nghi Fouch chi m{n gi|n ip nh trng, nh th v b trng ny tht ra
trung thnh vi Napolon. V phn mnh, Napolon ngh rng mt ln na Fouch ~ kho
lo qua mt mnh.
S|ng hm sau khi n ving ho{ng , Fouch ra v nh va sc nh mt chuyn: A, tha
ngi, ti qun bo ngi bit cch nay my hm ti nhn c th ca Metternich Lc y
ti mi suy tnh nhiu chuyn quan trng hn. Hn na, ngi a th cng qun a ti
loi mc lm hin ch ln }y l{ bc th nguyn thy. Bit chc ng ta ang gin mt,
Napolon bng n: Mi l{ tn phn bi! L ra ta phi ra lnh treo c ngi. Ho{ng tip
tc la li g{o tht, nhng khng th lm g v khng c bng chng. Fouch ch biu l s
ngc nhin trc cn gin d ca Napolon, nhng trong lng ng li mm ci, v t u
n cui ng lun chi tr gng soi.
Din gii
Sut t nhiu nm, Fouch bit Napolon lun cho mt thm theo di nhng gng mt
quyn lc, nh mi tai qua nn khi bng cch cho mt thm ca mnh theo di mt
thm ca Napolon, t v hiu ha mi h{nh ng tim nng ca ho{ng . Trng hp
cuc gp mt Basel, chnh Fouch ~ d{n dng mi th c v nh ng ta l{ ngi trung
chnh.
Trong giai on hn mang, Fouch khng ch cng c quyn lc m{ cn ph|t t l nh soi
ri nhng ngi xung quanh. Trong thi k Cch mng Php ng ta theo phe Jacobin cc
oan; sau giai on Terreur li l{ ngi cng ha; n khi di trng Napolon ng li tr
thnh k bo hong tm huyt, n mc Napolon ban cho l{m cng tc x Otranto.
Trong khi phc v, ng ta lun s dng hiu ng soi tin o|n c|c k hoch v{ nh ca
Napolon.
Hiu ng ny c ch bi v trc ht thin h tng bn nht tr vi h. Th hai, nu l h
c nghi ng ch tm su xa ca bn th bn dng gng soi l{m l| chn, khin h khng bit
thc cht vn . Ngoi ra bn cn tit kim c nng lng tinh thn: khi phn nh hnh
ng ca k khc, bn s c khng gian cn thit trin khai chin lc ca ring mnh.
Alcibiades
T khi khi u s nghip, v tng v chnh khch ti ba Alcibiades ca Athens (450-404
TCN) s dng mt v kh tuyt vi tin thn trn bc thang quyn lc. Mi ln gp g
i t|c, ng lun tm trng v s thch ca h, ri cn thn la chn li ni v hnh

ng thch hp phn chiu nhng mong mun su kn nht. ng thuyt phc h bng
cch lm h ngh rng quan nim ca h xut sc hn ngi, rng ng s ly h l{m gng
hoc gip h thnh tu nguyn vng.
Bn thn trit gia Socrates cng b chinh phc. Alcibiades i din cho nhng g tri li vi
l tng ca Socrates, vn nhn mnh n tnh n gin v chnh trc: Alcibiades sng
bung th v khng theo nguyn tc o c no c. Tuy nhin mi ln i din Socrates
ng li phn nh s ng mc ca nh hin trit, n ung m bc, bch b cng Socrates
sut nhng khong ng di, ch ni chuyn v trit hc v{ o c. Khng phi l
Socrates v tnh b Alcibiades la, khng phi l ng khng bit v cch lung tung ca
Alcibiades, nhng chnh iu ~ khin ng sp by: Socrates cm thy ch khi no mnh
hin din th Alcibiades mi tun chu mt }m hng o c, ch mnh ta mi c loi
quyn lc i vi hn. Chnh cm gi|c n{y ~ u c Socrates, cho nn sau ng tr
th{nh ngi ng h v hm m Alcibiades ht mnh, thm ch c ln liu mng cu nguy
Alcibiades trong mt trn |nh.
Dn chng Athens xem Alcibiades l nh hng bin nht, v ng ta c kh nng xut sc
l{ r{ ng {i ca ngi i din, bit r c m ca h, phn |nh ng nhng g h ang
khao kht. ng ta bit thanh nin Athens kht khao chinh phc nhng vng t mi cho
chnh mnh, thay v phi sng di ci bng vinh quang ca t tin. V{ Alcibiades cng hiu
c nim hoi cm ca cc cu chin binh, lun nh v nhng nm th|ng h{o hng khi
Athens ch huy Hy Lp chin u vi Persia xy dng ch. V vy Alcibiades son ra
nhng bi din vn hng hn c xy vic x}m lng o Sicily, v mi ngi u nht tr k
hoch ca ng ta. Alcibiades c ch nh l thng soi.
Tuy nhin trc khi ng thng lnh binh m~ ra trn, hu phng c ming mm gim pha
rng Alcibiades ~ mo phm n cc bc tng thn linh. ng ta bit nu tr v th s
trng k, b bt v x t. V vy vo pht cht ng ri b h{ng ng u qu}n cho i th
truyn kip ca Athens l thnh bang Sparta. Tt nhin c d}n Sparta hoan nghnh ngi
ti ba ny, song h vn e ngi v cch sng ca ng. Trong khi Alcibiades thch xa hoa th c
dn Sparta thuc ni chin binh nn sng tht khc k nh trong qu}n ng, v vy h s
ngi mi ti s l{m gng xu cho con em h. Tuy nhin sau h nh hn ci lng khi
nhn thy ng ta khc vi li n i: Alcibiades tc t nhin nh h ch khng ct cp
kiu c, ng ta tm bng nc lnh, n b|nh m th v{ xp en, mc loi qun |o n gin
nht. Vi ngi Sparta, iu c ngha l{ Alcibiades ~ nhn nhn cch sng ca h ng
n hn ca Athens. L{ ngi cao qu hn bn thn h, ng ~ chn tr th{nh c d}n
Sparta cho d khng phi l{ qu hng ng, v{ do ng xng |ng c h tn vinh
trng vng. Thnh bang Sparta phi lng Alcibiades v trao cho ng nhiu quyn hnh to
ln. Song mc d l k hng bin i ti, Alcibiades li khng bit iu tit sc quyn r ca
mnh. Chng bao lu sau hong hu Sparta c bu vi ng ta. Alcibiades buc phi b ca
chy ly ngi.
Ln ny Alcibiades chy tut sang Persia, thot mt ci chuyn t cung c|ch m bc Sparta
sang li sng Ba T xa hoa n tng chi tit mt. Tt nhin ngi Persia rt p lng khi
chng kin mt ngi Hy Lp tm c Alcibiades li a chung vn ha ca h hn ca
chnh ng ta, v t Alcibiades li tip tc c trng vng, bng lc v quyn lc. Mt
khi ~ b la mt v hiu ng gng soi, ngi Persia khng nhn ra rng ng sau tm l
chn , Alcibiades ang chi tr hai mang, b mt gip Athens chng li Sparta.
Din gii
Ngay t nhng bc u s nghip, Alcibiades c mt kh|m ph| gip ng thay i ton b
cch tip cn quyn lc: Bit rng mnh c tnh cch mnh m v{ c |o, tuy nhin khi l
lun ny la thuyt phc, ng li ko ch c v{i ngi nhng li lm s ng xa l|nh.
T ng suy ra rng thu phc nh}n t}m, thay v |p t nhng mu sc ca mnh, ta nn
tip thu mu sc ca thin h, nh mt con tc k. Mt khi ~ b m mt, h s khng th
nhn ra mi th on tip theo ca Alcibiades.
Bn nn nh rng vic yu ly bn th}n mnh, l{ c|i chn m{ ai ai cng qun. Khi ta nh
|p t ci ti ca mnh, mi ngi s khng c ngay. Tuy nhin, nu ta chi tr phn nh
nh gng soi th thin h s khoi ch, v h ang chng kin mt bn sao ca tm hn h.
Ta ~ to ra ton b bn sao , vy h~y dng n d d v thao tng h.
Tuy nhin nu s dng gng soi mt cch cu th th rt nguy. Khi Alcibiades hin din,
mi ngi cm thy mnh ln mnh hn, nh th ci ti ca h c nh}n i. Nhng khi
vng ng, h li cm thy trng rng v nh b, v khi chng kin ng phn |nh i th ca
h y ht mt kiu nh i vi mnh, h cm thy b phn bi. V Alcibiades lm dng hiu
ng gng soi nn mi ngi thy nhm chn, v vy ng lun phi xonh xoch thay i
ch . Gng soi ca K quyn r phi c s dng ht sc cn thn v c la chn.
Chinh phc v Vua Mt tri
Nm 1652 khi chng va qua i, b{ Nam tc Mancini a gia nh t La M~ n Paris,
ni b{ c th da vo th lc v s bao bc ca ng anh l Hng y Mazarin, ang gi chc
th tng Ph|p. B{ nam tc c nm ngi con g|i, trong c ht bn ngi ~ l{m triu
nh sng s v v p v tr thng minh. Mi ngi gi nhng chu gi ti sc ca Hng y
Mazarin l{ Mazarinette, v{ c|c c c mi tham d hu ht cc bui hp mt quan trng
trong triu.
Ch c c Marie Mancini l khng may, km duyn km sc hn, v{ cui cng li b gia nh
ght b v lm hng hnh nh chung. Gia nh khuyn c nn v{o tu vin khi chng tai
gai mt nhng c t chi. Ngc li c sing nng hc tp, nghin cu ting Latinh v Hy
Lp, hon chnh ting Php, n luyn k nng }m nhc. Trong nhng ln him hoi c gia
nh cho php i theo tham d bui chu, Marie rn luyn ngh thut lng nghe, |nh gi|
mi ngi qua tng nhc im v kht khao dn nn. n nm 1657 Marie 18 tui gp g
v vua Louis XIV tng lai km n{ng mt tui. Nng quyt nh tm cch lm cho chng trai
ny phi yu mnh, cho gia nh bit mt.
Vic ny xem ra l nhim v bt kh thi i vi mt thiu n tm thng, song Marie quyt
ch quan st Louis tht t m. Yu t u tin c nhn ra l{ Louis khng a tnh bng phng
ca cc b ch mnh, v{ cng cm ght lun nhng c vn ng chnh tr nh nhen ang tip
din quanh ngi. Marie bit Louis c tm hn lng mn ng{i thch c tiu thuyt phiu
lu, mt mc i i u i qun diu h{nh, nui dng l tng cao p v{ am m vinh
quang. Triu nh khng tha nhng m c y, v triu nh lc l{ mt th gii tm
pho v nng cn lm ngi chn pho.
Marie bit mun tin vo con tim ngi, c phi hnh thnh mt tm gng soi phn nh
c nhng c m v{ kh|t khao vinh quang ca tui tr. bt u cuc hnh trnh ny,
c lp tc lao mnh vo th gii ca nhng quyn tiu thuyt, thi ca, v kch ngh m c bit
l nh vua tr ngu nghin say m. Khi Louis bt u ni chuyn vi nng, ng ngc nhin
thch th v n{ng ni ln c nhng iu khuy ng lng ngi. Nng tha nim khao kht
vinh quang ca ngi bng cch to ra hnh nh ca mt v vua nhn t v qung i m ngi
ang x}y dng. N{ng kch thch tr tng tng ca ngi.
Khi v Vua Mt tri tng lai c{ng lc c{ng u t thi gian gn gi tr chuyn vi Marie,
mi ngi hiu ra l{ ng{i ~ yu ngi thiu n t c c may nht triu nh. M v cc ch
nng n lnh khi thy ngi chiu c Marie tn ty. Ngay c i chin dch qun s ng{i cng
cho n{ng th|p tng v{ cn u |i b tr mt ch tht tt nng chng kin cnh ngi oai
phong tin vo trn mc. Thm ch Louis cn ha s ci nng v tn ln ngi hong hu.
Tuy nhin Mazarin khng bao gi cho nh{ vua ci chu gi ca ng ta, v Marie khng
c ch cho nn ngoi giao nc Php. Nh vua phi thnh hn vi mt cng cha ca Ty
Ban Nha hoc o Quc. Nm 1658 Louis phi nhng b sc p v{ on tuyt vi quan h
lng mn u tin ca i mnh. Nh vua min cng lm mi ng thun, v vo lc cui
i ngi vn nhn nhn rng cha bao gi yu ai hn Marie Mancini.
Din gii
Marie Mancini thc hin tr chi quyn r tht hon ho. Trc tin nng gi khong
c|ch quan st con mi. Ni ngi khc, t khi no tin trnh quyn r i xa hn bc u
tin bi v h hung hng qu|. Bc u tin lun phi l{ bc li. Vi khong cch thch
hp, Marie nhn ra nhng g lm nh vua khc vi |m ng xung quanh. Bc tip theo
ca nng l tm cch phn |nh c nhng kht khao thm kn ca Louis, ngi thong
thy hnh nh m ngi c th vn ti mt v vua v i thn thnh!
Tm gng soi c nhiu chc nng: Tha mn ci ti ca Louis khi to ra mt phin bn
th hai ngi nhn ngm, v tm gng cng c quyn tp trung vo ngi, to cho ngi
cm gic rng Marie ch hin din cho mi mnh ngi. B vy quanh bi mt |m qun thn
m tm tr ch ngh duy nht n t li, nh vua khng th khng cm ng trc tm lng
ca Marie. Cui cng gng soi ca Marie cng dng nn mt l tng cho nh{ vua eo
ui: Chng hip s cao qu ca triu nh Trung c. Vi mt tm hn va lng mn v tham
vng, tht khng c loi men no gy say bng mt bng hng bit duy tr mt hnh nh
phn chiu chnh mnh, hnh nh ~ c l tng ha. Tht ra chnh Marie l k ~ to ra
hnh nh ca Vua Mt tri.
l{ quyn nng tm Gng soi ca K quyn r: Th hin phong v v{ l tng ca i
tng, l{m cho i tng ngh rng ta quan t}m n tnh cch tm l ca hn ta, loi quan
tm dt khot d thng hn bt k h{nh ng theo ui no qu nng st.
Bn hy tm hiu xem i tng khc vi nhng ngi xung quanh nhng im no, ri
cm gng ln m{ soi v{ l{m bt nhng im ra. H~y tha mn nhng c m v quyn
lc v s cao c bng cch phn chiu l tng ca i tng, chc chn i tng s u
hng.
Ivan Bo cha
Nm 1538 khi m Helena qua i, cu b Ivan tm tui (sau n{y c gi l Ivan Bo cha)
hon ton m ci. Sut 5 nm sau , Ivan bt lc ng nhn giai cp vng tn, gi l
boyar, gieo rc kinh hong khp t nc. Bn chng to tn n mc ch giu c Ivan,
buc cu i vng min v cm trng ngi lm v trn ngai vng. Khi cu b bt an
ngi nhp nh ra ngai, bn chng c ci v nhc bng cu ln, chuyn bng t ngi
n{y sang ngi kh|c, cho cu thm tha s bt lc ca mnh.
Nm ln 13 tui Ivan mu s|t tn boyar u {n v{ ln ngai tr v. Nhiu thp nin tip
theo, tuy ra sc khng ch nh hng ca chng song Ivan vn khng thnh cng. N lc
i mi nc Nga v{ |nh bi k th ~ l{m Ivan kit sc. Trong khi nh}n d}n li than
vn v nhng cuc chin khng dt, v cng an mt v, v l boyar bo tn. C nhng b
trng cng nghi ng cc bin php ca Ivan. Cui cng khng chu ni na, nm 1564 Ivan
tm thi ri b ngai v{ng, a qun thn v nhn dn vo ci th phi nn n ng tr li
chp chnh. Lc ny ng li y kch bn thm mt bc to bo hn: Tuyn b thoi v.
Ivan ch nh tng Simeon Bekhulatovich ln thay th ng trong in Kremlin. ng c tnh
a ln ngi mt ngi Tartar, v{ i vi thn d}n l{ iu s nhc, v ngi Nga xem
ngi Tartar l th thp hn phn phc. Nhng Ivan vn nht mc v cn yu cu tt c
dn Nga phi tu}n theo ho{ng mi. Trong khi ng li sinh sng trong mt ngi nh
bnh thng ngoai Moscow, thnh thong gh thm cung in, ci mnh thi l trc ngai
vng, ngi chung vi |m boyar v{ knh cn xin Simeon ban n phc.
Theo nm th|ng, mi ngi thy r rng Simeon ch l mt loi phin bn ca Ivan. ng ta
n mc nh Ivan, ni nng v{ h{nh ng nh Ivan nhng khng c thc quyn, bi v
khng ai vng li ng ta c. Bn boyar thy c s lin h ny: H lm cho Ivan cm thy
mnh l mt ngi yu th i i hi ngai vng, v vy by gi Ivan chi hiu ng gng soi
bng c|ch t ln ngai vng mt g yu th y nh vy.
Sut hai nm d{i Ivan tip tc soi ri cho nhn dn Nga thy hnh nh ca Simeon. Tm
gng ni: Chnh s than vn v bt tun ca c|c ngi ~ l{m ta tr thnh v ho{ng
khng quyn, v vy ta soi ngc li cho c|c ngi thy th no l mt ho{ng khng c
thc quyn. C|c ngi ~ i x vi ta thiu tn knh, v vy ta s lm y ht nh vy vi cc
ngi nc Nga tr th{nh tr ci ca c th gii.
n nm 1577, khng chu ni trc sc p , c bn boyar ln ngi d}n u nhn danh
nc Nga nn n Ivan tr li ngai vng. T ng ln tr v cho n khi bng h{ v{o nm
1584, mi }m mu, than th, suy o|n t{i lanh u bin mt cng vi Simeon.
Din gii
Nm 1564 sau khi e da thoi v, Ivan c trao cho quyn lc tuyt i. Nhng quyn lc
ny b xn bt dn khi tng giai tng trong x hi bn boyar, gio hi, chnh ph - u i
thm quyn. Nhng cuc chin chng ngoi x}m ~ l{m t nc kit lc, xo xo ni b
tng cao, trong khi mi n lc ca Ivan sp xp u b ch giu. Nc Nga tr thnh mt
lp hc huyn n|o, ni |m hc tr cng khai ch nho ng thy. Nu thy than phin hoc
ln ting th hc tr c{ng l{m h. Thy phi dy cho chng mt bi hc, dng gy chng p
ngc li lng chng. Simeon Bekbulatovich chnh l{ tm gng soi m{ Ivan dng v{o vic
y.
Sau hai nm ly ngai vng lm tr ci cho thin h, ngi d}n Nga ~ thm tha bi hc.
H mun khi phc Nga hong, trao cho ng mi phm cch v l knh m{ tc v lun
phi c. Nh vy cho n cui triu i, Ivan v{ nc Nga lun cm l{nh canh ngt.
Ta phi hiu rng ngi dn b kha cht bi kinh nghim bn thn. Khi ta than vn rng h
v cm, h s t v thu hiu, nhng bn trong th vn v cm v cn khng c nhiu hn.
Mc ch ca quyn bnh lun l gim thiu s khng c ca k kh|c i vi ta. V vy ta
phi dng mnh khe, chng hn nh phi dy cho h mt bi hc.
Thay v ng {n din thuyt, ta hy to ra mt loi gng soi ri li c x ca h. Lc
h s c hai la chn: Hoc l pht l ta, hoc h s bt u suy ngh v t thn. V cho d
h c pht l chng na th xem nh ta ~ gieo c ht mm vo v thc h, sau ny n s
}m chi. Khi soi ri li c x ca h, ta khng ngi g m tin th thm tht cht chm
bim hoc phng i nh Ivan ~ tng lm bng c|ch a ln ngi mt ngi Tartar xem
nh mt cht du m m mt h ra, lm cho h thy c nhng h{nh ng ng ngn
ca h.
B|c s Erickson v{ ng Christ
B|c s Milton H. Erickson, ngi tin phong trong lnh vc tm l tr liu chin lc, c li
gio dc bnh nhn mt cch gin tip nhng rt hiu qu, bng cch to ra mt dng hiu
ng gng soi. ng x}y dng m hnh tng ng ngi bnh thy s tht ca cn
bnh, nh h khng cng li iu ng mun thay i. Chng hn khi x l nhng cp
v chng than phin v vn tnh dc, b|c s Erickson khm ph rng li tm l tr liu
theo kiu truyn thng bng cch nu ln vn v cho bnh nhn trc tip i u, ch
lm cho c hai v chng lui v th th v mu thun gia h thm gay gt. Thay v{o , ng
t t dn d c hai vo nhng ch , thng l ch tm ph{o nhng c lin h gn xa
vi mu thun tnh dc.
sut tr liu u tin, ng cho c hai ni v thi quen n ung, c bit l ba n ti. B v
ch thch kiu n thong th - ung t g trc khi n, mi th phi lm t t tht vn
minh. Cn ngi chng th mun n ngay mn chnh vi a c{ng to c{ng tt. Trong lc cuc
ni chuyn tip din, h dn nhn ra nhng im tng ng vi vn phng the. Tuy
nhin ngay lc m h kt ni c lin h th b|c s li thay i ch , trnh bn bc
vn thc s.
C hai v chng ngh rng b|c s mi bt u hiu h v s x l vn ngay ln gp mt
tip theo. Nhng v{o cui sut tr liu , Erickson dn h vi ngy sau phi sp xp mt
ba n ti nh th n{o m{ cung c|ch n ung ca c hai u c tha mn: B v s c
nhm nhp chm chm, trong khi ng chng t do chi tng a b m ng mong mun.
Khng bit rng mnh ang h{nh ng theo s iu khin tinh vi ca b|c s, hai v chng
bc vo tm gng soi ri vn ca h, ni m{ h s t tm ra gii php, kt thc bui
ti hnh phc nh v b|c s b lun tm gng soi y v{o ging.
Khi phi x l cc vn trm trng hn, chng hn nh th gii ca bnh tm thn phn
lit t to, b|c s Erickson lun c t nhp gng soi h{nh ng ngay trong . C ln
ng gp trng hp mt bnh nhn c cho mnh l Jesus Christ qun chn quanh mnh
lm y o, thuyt ging nhng chuyn trng sao, ph|o kch c|c b|c s y t| v{ bnh nhn khc
bng sm ging Ky-t. Khng phng ph|p hay thuc men no tr c trng hp ny,
cho n ng{y kia Erickson n gp anh ta v{ ni: Ti bit anh c kinh nghim ca mt
ngi th mc. V t xng l{ Christ nn anh ta phi nhn nhn iu . Erickson lp tc
yu cu anh ta ng cho mt lot k sch v nhng dng hu ch khc. nhng tun k
tip, khi tip tc c o ca b{o, anh ta t c th gi nh ngh n nhng o tng v |ng
cu th v tp trung hn v{o vic lm. V cng vic th mc chim u th, mt dch chuyn
tinh thn din ra: Nhng o tng tn gio vn cn , song chng thoi mi chm dn vo
bi cnh, nh ngi bnh c th thch nghi vi tp th, vi x hi.
Din gii
Con ngi c th lin lc bng n d v biu tng, vn cng l{ c s ca ngn ng. n d
l mt loi gng soi ri ci thc v ci c th, v nu so vi vic m t th thng khi
gng soi li ni ln r hn v{ s}u hn. Khi ta ng trc ch kh un nn ca ngi
khc, s truyn t trc tip thng ch l{m tng sc i u.
iu n{y r hn ht khi ta than phin v cung cch ng x ca ngi kh|c, c bit
nhng lnh vc nhy cm nh chn gi phng the. Ta s c c may thc hin mt thay i
bn vng hn nu bt chc b|c s Erickson m{ x}y dng mt bn tng t, mt tm

gng soi tng trng cho tnh hung, ri t t dn li ngi kia. C c Jesus Christ cng
hiu rng phi pht biu kiu d ngn l cch tt nht gio dc, v qua ta to iu kin
cho ngi khc t khm ph s tht.
Khi phi x l nhng ai lc li trong nhng trm t ca th gii o (k c nhng ngi
khng sng trong bnh vin tm thn), bn ng x y h vo thc t bng c|ch p tan
tm gng ca h. Ngc li bn nn bc vo th gii ca h h{nh ng, theo nhng
quy c ca ring h, nh nh{ng hng dn h ra khi ci nh knh m h ~ lc vo.
Rikyu sp h
Takeno Sho-o l bc thy v tr{ o, sng Nht Bn th k XVI. Ng{y kia khi ng i do,
ng nhn thy mt thanh nin ang ti hoa gn cng ra v{o. C hai iu khin Sho-o phi
ch th nht, phong cch lm vic ca chng thanh nin rt tao nh, v th hai l loi
hoa hng Sharon trong vun ang r n trng p tuyt trn. Sho-o dng chn, t gii
thiu vi chng thanh nin v bit tn anh ta l Sen no Rikyu. D mun li nhng cng
vic cn kp khin Sho-o phi kiu t. Rikyu mi kh|ch s|ng mai n dng vi mnh mt
chn tr v Sho-o vui mng nhn li.
S|ng hm sau khi n trc cng, Sho-o rng ri nhn thy trong vn khng cn mt
chic hoa hng no. Mc ch h{ng u ca ng l{ n ngm hoa, v hm qua ng khng
th gi thng ngon. Qu tht vng ng nh quay v, nhng ra n cng ng li dng
chn, ngm ngh mt lc ri quyt nh bc vo tr tht. Ngay ngng ca ng ~ ht
sc sng s: Trc mt ng l mt chu hoa treo lng lng t trn nh{, v{ trong ch c
mt cnh Sharon duy nht, cnh hng p nht vn. Ha ra Sen no Rikyu ~ c c
khch, v qua c ch hng hn n{y ~ chng t rng ng{y hm ch v khch s v cng
ha hp.
Sau ny Sen no Rikyu tr thnh tr ch li lc nht nc Nht, v du n ca ng chnh l
kh nng tuyt vi ha hp vi khch tn.
Ng{y kia c mi d tic tr vi Yamashina Hechigwan, mt mn tr{ o ni ting vi
m|u khi h{i. Khi n nh Hechigwan, Rikyu thy cng ng im m, v vy ng t tay m
bc vo tm kim ch nhn. Pha bn trong cng, ng thy ai d~ {o sn ci h ri che
bng vi bt, kho t ln trn. Bit r Hechigwan nh a mt pht ra tr, Rikyu ch ng
sa chn vo h lm qun o lm lem bn t.
Ht hong ra mt, Hechigwan chy ra Rikyu vo bn tm, v l do n{o ~ chun b sn
t bao gi. Tm xong, Rikyu n d tic tr vi ch, cng ci vui v s kin va ri. Sau
ny Rikyu k li vi mt ngi bn l ng tng nghe n v m|u a dai ca Hechigwan,
nhng v ng chiu lng b bn nn c tnh sp h bo m bui tr{ o c thnh
cng. ng kt lun: Khng th c tr{ o khi ch v khch khng ha hp vi nhau.
Din gii
Sen no Rikyu khng phi l thy bi cng chng phi l thy ba ng ch quan st nhng
ngi xung quanh, ch nhng c ch nh nht bit ni ln nim kht khao thm kn, t
ti hin hnh nh ca ni kht khao y. Sho-o cha kp ni v hng th Rikyu ~ c c
iu trong mt khch. Cn nu phn chiu mun ca mt ngi c ngha l{ a ch}n
v h th ta c vic. Sc mnh ca Rikyu nm trong vic s dng kho lo tm Gng soi
ca G cn thn, gip ng c v nh c c suy ngh ca ngi khc.
Bn hy tp s dng nhun nhuyn loi gng soi n{y, h~y quan s|t tia nhn ca ngi
xung quanh, theo di hnh vi ca h, v chng l hn th biu ca nim vui ni bun, trung
thc hn c li ni. ng b qua bt k chi tit no, tm xem nhng g nm di mt nc,
ri bn bin mnh thnh tm gng soi ca ci ti n np ca h. l{ mu cht ca sc
mnh. Vy mt ln na bn hy nh: S truyn thng v ngn cha ng nhiu sc mnh
nht.
Yellow Kid Weil
Thy la Yellow Kid Weil l{ ngi s dng loi Gng soi ca K la o nhun nhuyn
nht trong cc bc thy la o. V to bo nht l ln Weil dng cnh mt ngn hng ti
Muncie, bang Indiana. Khi c bo bit n ng{y n{o ng}n h{ng Merchant Bank di di
tr s, Weil t nh }y l{ c hi khng th b qua.
ng ta thu ton b tr s ngn hng vi y trang tr ni tht, bn gh vn phng, khu
vc thu ng}n v.v. Ri ng mua loi bao ng tin, vit tn nhiu ng}n h{ng ln , y
rng-n kim loi vo, ri sp xp chng trng tht n tng pha sau cc quy thu ngn,
chen ln vi hng chc b bc ch bng giy bo ct nh. Ri ng i thu mt |m b| v v
cho b su nhn vin, thm ch cn mn c mt tay u gu ng vai bo v.
T xng l{ mi gii ca t u t v{o chng t t{i chnh m{ ng}n h{ng ang ch{o mi,
Weil s cu con mi giu c thch hp. ng s a con mi n ng}n h{ng v{ i gp ch
tch. Cn b ngn hng bo hai ngi phi ch, iu cng lm cho mn kch thm phn
trung thc mun gp ch tch ai cng phi ch. Trong khi ch, con mi b m hoc bi
sinh hot nhn nhp xung quanh, khch hng ra vo ti tp, nhn vin nho nho ti lui,
khch ra v cn gt u cho anh bo v lc lng. Qu| tin tng, con mi k gi hng chc
ng{n la m{ khng vic g phi lo ngi.
Sau Weil cn chi tr n{y vi mt cu lc b du thuyn khng ngi, mt tr s mi gii
b hoang, mt vn phng bt ng sn trong thi k di chuyn v mt sng bc hon ton
c tht.
Din gii
Vic phn chiu thc ti cung cp cho ta nhiu kh nng la bp. Con ngi c nhu cu phi
tin v{o iu g , v{ bn nng u tin ca h l tin cy mt mt tin c chm cht k.
Ni cho cng th chng ta khng th i lng vng trong x~ hi n{y nghi ng ht iu ny
n iu n, v nh th mt sc lm. Ta thng chp nhn v b ngo{i, v{ l{ s c tin d
b thao tng.
tr chi n{y, gi}y pht u tin l quan trng nht. Nu thot nhn qua gng m{ con mi
khng cht nghi ng th hn s khng nghi ng na. Mt khi ~ bc chn vo ngi nh
nhng chic gng soi do ta dng ln, h s khng cn kh nng ph}n bit thc h, v{ ta
cng d la h.
Hnh nh:
Tm khin ca Perseus. c |nh bng nh mt gng, n che khng cho qu|i th
Medusa thy v anh hng, nhng anh hng li nhn v{o y ra tay. Np sau gng soi ,
ta c th la bp, bt chc v chc tc. Ch mt pht ta cht phng c|i u mt cnh gic
ca Medusa.
kin chuyn gia:
Nhim v ca chin dch qun s l gi trang ph hp vi ch ch ca ch trc tin l
l{m iu chng mun, tinh vi n chng. Gi vng k lut v thch nghi vi k th Do
thot tin ta ging nh thiu n ch chu m ca thnh, k tip ta li l con th xng
chung, nn ch khng th chn chn ta.
CNH GIC VI NHNG TNH HUNG B SOI NGC
Gng soi cha nhiu sc mnh nhng cng ng lm mi nguy, trong c tnh hung b
soi ngc loi tnh hung dng nh phn chiu mt hon cnh trc , hoc rt ging
mt hon cnh trc , nht l b mt. Ta lm vo tnh th tng t m khng hon
ton hiu ht v n, trong khi nhng ngi xung quanh li am tng, so snh n v ta vi
bt c vic g xy ra trc . Trong hu ht mi trng hp ta b thit hi bi s so snh
, v thin h thy ta c v d hn ngi tin nhim, hoc gi ta b hoen bi nhng iu
lin tng m{ ngi tin nhim ~ li sau lng.
Nm 1864 nh{ son nhc Richard Wagner dn n Munich theo lnh vua Ludwig II ca
x Bavaria (nay l bang min Nam ca c). Ludwig l{ ngi hm m Wagner s}u m
nht, ng thi l{ ngi ngi u rng ri nht. Chnh s ng h c bit ny lm
Wagner tr nn ngng cung. Khi ng ti Munich di s bo h ca nh vua, Wagner
mun }u v{ l{m g ty .
ng ta thch trong ngi nh xa hoa, nh vua mua tng ngay. Ngi nh ny gn nh{ c ca
Lola Montez, mt k n ni ting tng lm cho ng ni ca Ludwig II tht in b|t o n
phi thoi v. Mi ngi cnh bo Wagner coi chng nh hng bi nhng suy ngh
mang tnh lin tng khng tt, nhng ng ch ph ci. Tuy nhin khng lu sau nhn dn
Munich bt u bc bi vi tt c nhng n sng v tin ti ca vua dnh cho Wagner, v h
gi ng l{ Lola hai hoc Lolotte. C l ng v tnh bc vo vt xe ca nng k n nm tin qua ca s, can thip vo nhng lnh vc vt ngoi chuyn mn ca mnh, thm
ch xen vo chnh tr v c vn nh vua b nhim ni c|c. Trong khi tnh thng m{
Ludwig dnh cho Wagner c v qu nng bng v{ khng tng xng vi mt v vua cng
ging nh th tnh cm m{ ngi ng ni ~ d{nh cho Lola Montez.
Cui cng cc b trng {nh phi vit cho Ludwig mt ti hu th: B h ang ng
trc ng~ ba ng nh mnh: B h phi la chn gia mt bn l tnh yu v lng tn
knh ca nh}n d}n trung th{nh, cn bn kia l{ tnh bn vi Richard Wagner.
Th|ng Mi hai nm 1865, Ludwig phi n cn yu cu bn mnh ra i v{ ng bao gi tr
li. Wagner ~ v tnh t mnh vo tm phn chiu ca Lola Montez. Mi h{nh ng ca
ng u l{m cho ngi d}n l~nh m vng Bavaria nh ti ngi {n b{ |ng s kia.
H~y tr|nh ng b dnh vo kiu lin tng nh vy. Nu b phn chiu ta s mt bt
hoc mt hn quyn kim so|t i vi nhng g b soi ngc, nhng hoi nim v mi
ngi gn kt vo ta. V bt c tnh hung no ngoi tm kim so|t u gy nguy him. Cho
d c nhn hoc tnh hung c soi ri c nhng lin h tch cc th ta vn thit thi v
khng th snh bng vi h, bi v qu kh thng c v v i hn hin ti. Nu tnh c
thy mi ngi lin h mnh vi mt con ngi hay s kin ca qu kh, ta hy c ht sc
mnh tch khi k c v{ p vn gng phn chiu.
NGUYN TC 45
NGY TRANG S I MI DI V BC TRUYN THNG

Ni chung, mi ngi u hiu bit l cn phi i mi, nhng ch hiu mt cch tru
tng, cn trong cuc sng hng ngy, tt c mi ngi u l sinh vt ca thi quen. i
mi qu nhiu s gy chn ng v dn n ni lon. Nu bn va vn ti v tr quyn lc
hoc bn l k ngoi o c dng x}y c s quyn lc, bn hy t r cho mi ngi thy
rng mnh king n cch lm truyn thng. Nu tht s cn thay i, bn h~y l{m sao
mi ngi cm thy qu kh c ci thin mt cch d chu.
VI PHM NGUYN TC
V{o u thp nin 1520, Vua Henry VIII ca nc Anh quyt nh ly d v l Cartherine x
Aragon v b{ khng sinh c cho ng mt mn con trai no, v ngoi ra ng li phi lng
ngi p Anne Boleyn. Gio hong Clement VII khng cho php ly d v{ e da rt php
thng cng i vi Henry. B trng quyn th nht ni c|c lc l{ Hng y Wolsey cng
khng t|n ng ly d nn ch m , sau ng b trut ph v mt mng.
Mt thnh vin ni cc l Thomas Cromwell khng ch ng h vua, m{ cn ra tng
thc hin ly d: on tuyt vi qu kh. ng thuyt phc nh vua ct t quan h vi La M
tr th{nh ngi ng u Gio hi Anh Quc tn lp, sau tha h ly d Catherine v
ci Anne. Henry nghe theo v{ thng cng Cromwell bng cch bin ngi con ca th
rn thnh c vn hong gia.
Nm 1534 Cromwell c b nhim l{ th k ring ca vua, v vi t c|ch l{ quyn lc
pha sau ngai vng, ng tr th{nh ngi hng mnh nht Anh Quc. Nhng vi ng, vic
on tuyt vi La M~ cn c ngha quan trng hn l{ s tha mn th vui vi La M cn
c ngha quan trng hn l{ s tha mn th vui trn th ca c vua: Cromwell mun
thit lp mt h thng Tin Lnh Anh, |nh th lc ca Gio hi Cng gio v gom thu
ca ci ti sn ca Gio hi v cho vua v chnh ph. Ngay trong nm ng ph|t ng cuc
kho s|t i tr cc nh th v tu vin, v pht hin rng tin bc v ti sn m cc nh th
tch tr qua bao th k cn nhiu hn ng tng.
chng minh cho k hoch ca mnh, Cromwell loan truyn tin n v vic cc tu vin
tham nhng, lm dng quyn hnh, bc lt d}n chng. c php ca Ngh vin, ng ln
lt ph v, tch thu ti sn v khai t tng tu vin. Song song vi , Cromwell buc mi
ngi theo o Tin L{nh, a nhiu ci cch vo trong nghi thc tn gio v trng pht
nhng ai cn bm ly Cng gio. Gn nh ch u hm sm mai l c nc Anh u chuyn
sang tn gio chnh thc mi.
C nc chm trong s hi. Nhiu ngi tuy cng tng rn xit di s thng tr trc }y
ca Gio hi Cng gi|o, nhng d sao hu ht d}n Anh cng c r{ng buc cht ch vi nghi
thc v{ ng li Cng gio. H sng s chng kin cnh cc nh th b p b, thnh

tng b ph hy, ca ci b tch thu. Trc }y nhng ngi ngho c tu vin cu mang,
gi h phi tr{n ra ng. Cng vi s lng tu s b ui khi tu vin, h{ng ng gii n xin
c{ng ng o. Hn na, Cromwell cn tng thu c tin trang tri cho vic ci cch tn
gio.
Nm 1536 nhiu cuc ni lon khc lit min Bc nc Anh sut na ~ lt c
Henry. Tuy ~ dp c lon nhng gi }y nh{ vua bt u phi tr gi cho nhng ci
cch ca Cromwell. Bn th}n ng cng khng mun i xa n th - iu ng cn ch l ly d.
Gi }y n phin Cromwell bt an chng kin nh vua t t cn tr nhng g ng ta ~
thay i, phc hi cc b tch Cng gio cng vi nhng nghi l khc m ng tng t ra
ngoi vng php lut.
Cm thy mnh ang b tht sng, Cromwell quyt ly lng ch nhn bng mt nc c to
bo: Tm v mi cho vua. V th ba ca Henry l{ Jane Seymour ~ cht trc v{i nm v{
nh vua mn mi tm kim mt hong hu mi. Cromwell gii thiu vi vua mt cng cha
nc c l Anne x Cleves, m li l{ ngi theo o Tin Lnh. Cromwell lnh cho ha s
Holbein thc hin bc chn dung ca nng, chnh sa thm tht sao cho vua m tt. Ngm
tranh, Henry gt u ngay v ra lnh t chc l ci. Cromwell c vua chiu c tr li.
Ri thay, v bc tranh c Holbein v theo s ch o ca Cromwell vi tnh l tng ha
rt cao nn khi gp ngi tht vic tht th Henry ht sc no lng. S cm ght ca vua i
vi Cromwell thot tin v nhng ci cch cc oan, gi li cn cp mnh vi mt c v
khng p v theo Tin Lnh khng th no kim ch c na. Thng Su nm 1540,
Cromwell b bt v kt n l tn Tin Lnh cc oan v{ d gi|o, ri sau b x trm trc
|m ng h reo t m.
Din gii
Thomas Cromwell suy ngh rt n gin: p tan th lc v ti sn ca gio hi, sau thit
lp o Tin Lnh. V ng s cp tp tin h{nh khng thng tic trong thi gian ngn. Tuy
bit rng vic ci c|ch nhanh chng nh th s to ra au thng v{ cm phn, song ng
ngh l{ nhng cm gic y s phi pha theo nm th|ng. Quan trng hn, khi t ng nht
vi ci cch, ng s tr th{nh ngi l~nh o trt t mi, khin nh vua phi ph thuc ng
ta. Nhng chin lc ca ng c vn : Ta nh qu cu bi-da va qu mnh vo mp bn,
cng cuc ci cch c nhiu c git v{ ca-rm m{ ng khng h ng ti.
Ngi ph|t ng ci cch thng tr thnh vt bung xung cho loi bt mn. V cui
cng phn ng i vi ci cch s quay li p ln lng anh ta, bi v con ngi thng bt
an trc i thay, cho d thay i c tt hn. V th gii n{y lun y dy bt n v{ e
da, chng ta bm ly nhng g quen thuc, to ra thi quen v nghi thc cm thy c
an to{n hn. Nu vn cn tru tng, s i thay c th d chu v thm ch c mong
c. Nhng khi tr thnh c th, v{ hn na li thay i qu nhiu th s pht sinh lo u,

m di b mt, ri cui cng s bng n.
Bn ng bao gi |nh gi| thp tnh bo th ca nhng ngi xung quanh. Tnh bo th y
rt hng mnh v n np trong hm. Bn ng mt tng hp dn lm m l tr: Bn
khng th buc ngi khc c cng th gii quan vi mnh th bn cng khng th li ko
h vo mt tng lai c qu| nhiu thay i g}y au n. H s ni lon. Nu cn phi i
mi, bn h~y lng trc mi phn ng tm cch nghi trang mi thay i v lm cho liu
thuc ng y ng hn.
TUN TH NGUYN TC
Hi thp nin 1920, Mao Trch ng bit r hn ai ht vic Cng sn chin thng Trung
Quc l{ iu gn nh l{ khng th. Qun s nh, ngn qu hn ch, thiu kinh nghim qun
s, kh t{i t, ng Cng sn khng th no thnh cng tr khi ly lng c thnh phn
nng d}n ng mnh mng ca Trung Quc. Nhng trn th gii ny, cn ai bo th hn,
bm cht hn v{o gc r hn l{ nng d}n Trung Quc? Nn vn minh c xa nht hnh tinh
ny c mt lch s khng bao gi chu ni lng quyn lc cho d cuc cch mng c tn bo
cch my. n thp nin 1920 ri m nhng quan nim ca Khng T vn cn ti mi
nh hi th k th VI trc cng nguyn, thi v thy ny sinh tin. Liu nhng {n |p ca
ch ng thi c sc lm cho nng dn t b cc gi tr o c th}m cn c ca
qu kh tn thnh mt ch ngha Cng sn v i nhng cn xa l?
Mao chn gii php: Khoc chic o qu kh ln bn thn cuc cch mng, khin cho nhn
dn thy n d th v{ chnh |ng. Mt trong nhng quyn sch m Mao thch nht l cun
tiu thuyt Thy H rt ph bin, k li k tch ca 108 anh hng Lng Sn Bc chng li
triu nh tham nhng quan liu. V{o thi nin thiu ca mao, thuyt gio ca Khng T
thng lnh nhn mnh vo quan h v tn ti trt t ca gia nh. Nhng Thy H li cao
tinh thn huynh trong bng nhm, v{ i ngha quy t tt c mi thnh phn x hi, vt
qua quan h huyt thng. Quyn tiu thuyt ny gy cm xc rng s}u u khp trong nhn
dn Trung Quc, vn cm khi k di c. V vy thnh thong Mao lm cho h lin tng
qu}n i cch mng ca mnh vi nhng ngi anh em Lng Sn trong Thy H. Mao
mun mi ngi thy cuc chin ca mnh ging nh s xung t mun i gia giai cp
nng dn b p bc vi v ho{ng xu xa. ng l{m cho ngi dn thy dng nh qu| kh
~ bao trm v{ chnh thng ha i ngha Cng sn. Nng dn s an tm, thm ch ng h
o{n th no c ngun gc gn lin vi qu kh.
Ngay c khi ~ cm quyn, Mao vn tip tc gn lin ng vi qu kh. Vi |m ng qun
chng, Mao cho thy mnh khng phi l mt Lenin Trung Quc, m l mt Gia C|t Lng
tn thi, v qu}n s lng danh trong quyn Tam Quc ch. Cn hn l{ mt v tng ti,
Lng cn l{ nh{ th, trit gia v{ gng mt o c cng rn. V vy Mao cng t ra mnh
l mt nh{ th-chin s nh Lng, ngi bit kt hp chin lc vi trit hc v rao ging
nhng chun mc o c mi. ng mun nhn dn thy mnh hin ra nh mt anh hng
t truyn thng Trung Quc v i ca cc chnh khch chin binh.
Sau nhng g Mao ni ln hay vit ra u tham chiu n giai on qu kh ho hng
ca t nc. Chng hn nh ng nhc li vic Tn Thy Hong thng nht lnh th hi th
k th III trc cng nguyn. V ho{ng ny tng t sch Khng T, cng c v hon tt
vic xy dng Vn l Trng th{nh. Cng nh Tn Thy Ho{ng, Mao ~ thng nht t
nc, ~ theo ui nhng ci cch to bo. Trc nay ngi dn vn xem Tn Thy Hong
l bo cha vi triu i ngn ngi. Mao ~ khn ngoan tr|nh n vic , ng thi th hin
li vai tr ca Tn Thy Ho{ng, l{m cho ngi dn Trung Quc ngy nay thy chuyn ng
l{m l{ chnh |ng.
Trong ni b ng Cng sn n ra cuc i u gia Mao v{ L}m Bu. cho dn chng
thy r im d bit gia trit l ca mnh vi ca Lm, mt ln na Mao li khai thc qu
kh: ng hnh tng ha L}m nh l{ mt Khng T, ngi m Lm hay trch dn. Ngc li
Mao t lin h mnh vi phong tro tun th php quyn xa kia ca Hn Phi T. Mn
ca trit gia ny khng phc Khng T m ch trng dng bo lc to ra trt t mi.
H sng bi quyn lc. tng thm trng lng, Mao ph|t ng tuyn truyn trn ton
quc chng Khng T, dng s i u gia hc thuyt Khng T v ch trng ph|p
quyn c xy thanh nin dn thn vo mt loi ni lon in cung chng li th h i
trc. Ton cnh hng v tht ra che y mt s tranh ginh quyn lc tm thng, v
mt ln na Mao li tranh th c lng qun chng, ng thi chin thng k th.[11]
Din gii
Nhn dn Trung Quc rt gn b vi qu kh. ng trc cn ngi ln lao , Mao ra
chin lc kh| n gin: Thay v chng li, ng ta li li dng qu kh, gn lin c|c ng
vin Cng sn vi cc hnh nh trong lch s Trung Quc. Mang chin trn thi Tam quc
lng vo cuc tranh u gia M, Lin X v Trung Quc, Mao t xem nh mt Gia Ct
Lng tn thi. Nh nhng bc vng tng lm, Mao hoan nghnh vic qun chng tn
sng mt gng mt ni bt n{o , v ng hiu rng y l{ iu khng th thiu x hi
hot ng tt. Sau khi sai lm trm trng ca c i nhy vt vi nh |p t c nc phi
hin i ha ri sau tht bi thm hi, Mao khng bao gi lp li li lm: T v sau,
nhng thay i trit phi c bc trong lp o an lnh ca qu kh.
Ta phi nh rng qu kh c sc mnh |ng gm, v nhng g ~ qua u c v v i hn
hin ti. Tc l v lch s to trng lng cho c|c h{nh ng qu kh. Ta hy tn dng iu
th li. Khi ph hy iu g m{ thin h ~ quen thuc, xem nh ta va to ra
khong trng v thin h rt s s hn lon sp a v{o lp y khong trng . Nht
nh ta khng c s lo s y xy ra. H~y mn sc nng v{ tnh chnh |ng ca qu
kh, cho d qu kh xa hay gn cng c, min lm sao n to ra c mt cm gic thn
thng v{ an i. S vay mn n{y cng cung cp cho ta nhiu lin h lng mn, cng c s
hin din ca ta, v trn ht l{ che y c nhng i thay m ta to ra.
Phi quan nim rng khng c g kh hn, khng c g l{m

cho thnh cng xa vi hn, khng c g nguy him hn,
l vic khi ng mt trt t mi cho mi vic.
CT TY CA NGUYN TC
T}m l con ngi c nhiu tnh lng din, chng hn nh trong khi thc c s cn
thit phi thay i, rng c|c c| nh}n v{ nh ch thnh thong phi i mi, nhng con
ngi vn cm thy kh chu v bt an khi nhng thay i y nh hng n c nhn h.
Tuy bit thay i l cn thit, song su thm bn trong, h vn bm ly qu kh. Nhng i
thay tru tng hoc hi ht s c hoan nghnh, nhng nu lm xo trn tp qun hoc
thi thng s b h phn i.
Khng c cuc cch mng n{o qua i m{ khng c nhng phn ng mnh v sau, bi v v
lu v di ci khong trng do n to ra s l{m cho con ngi b bt an, v trong v thc h
gn kt s bt an ny vi ci cht v s hn lon. C hi thay i v{ i mi cm d ngi
ta i theo c|ch mng, nhng mt khi lng nhit thnh lng xung, h li vi mt ci vng
trong tm hn. Hoi nim qu kh, h m cnh ca cho qu kh tr v.
Machiavelli cho rng ngi ra ging v thc hin i mi ch c th sng st mt khi tay c
cm v kh: Trc sau g qun chng cng ho{i c, v{ lc ta phi sn s{ng dng v lc.
Nhng ngi rao ging s khng th tn ti, tr khi l phi to ra mt h thng gi tr v
nghi thc mi thay th h thng c, v an u lo ca nhng thnh phn s thay i. S
d d{ng v{ t m|u hn nu ta thc hin mt loi tr la. Bn mun c xy thay i n
mc n{o cng c, v thm ch c thc hin i mi, nhng phi lm mi ngi an lng
bng cch ph ln nhng thay i mt lp o c s v truyn thng.
Vng M~ng, v ho{ng tr v trn t Trung Hoa t nm 8 n 23, ni ln t mt thi k
lch s bin ng d di, v dn chng khao kht trt t x hi, loi trt t m Khng T
mang n cho h. Tuy nhin hai th k trc Tn Thy Ho{ng ~ ra lnh thiu hy ton
b cc tc phm Khng gi|o. t l}u sau c tin n rng vi b sch vn sng st v c giu
di nn nh Khng T. C th nhng b sch y khng phi l{ nguyn t|c, song Vng
M~ng ~ nm c c hi: Trc tin ng ra lnh tch thu, sau sai ngi chn thm vo
v{i on thch hp vi nhng thay i m{ ng ang |p dng cho t nc. Khi c ph
bin ra cng chng th dng nh nhng g Khng T vit u ph hp vi nhng ci cch
ca Vng M~ng, nh nh}n d}n cm thy an lng v chp nhn chng d d{ng hn.
Bn nn nh rng chnh v qu kh ~ cht v{ c chn vi nn bn t do din gii n.
Bn chnh sa chp v{ i cht cho ph hp vi s nghip ca mnh. Qu kh l{ vn bn
m bn ty nghi vit thm nhng dng cn thit.
Mt c ch n gin nh s dng mt chc v xa, hoc nhm ngi ca ta c cng s

thnh vin vi mt nhm ni ting trong lch s s ni kt ta vi qu kh v{ n}ng ta
bng thm quyn ca lch s. Nh Machiavelli ~ ghi nhn, ngi La M tng dng mo
khi chuyn i t ch qun ch sang cng ha. {nh rng h ~ thit lp ra hai thng
quan chp chnh thay vo ch ca vua, nhng v trc }y vua c mt nhm 12 hnh s
vin phc v nn h vn gi nguyn con s phc v cc quan chp chnh. Trc }y
vua tng t tay c hnh nghi thc thc t hy h{ng nm, trong mt l hi honh trng lm
nc lng dn chng, by gi nn cng ha vn lu dng tp tc , ch thay i cht nh l
chuyn vic t l cho mt ch l m h gi l Vua bui t l. Nhng h{nh ng ging nhau
l{m d}n chng h{i lng, cho h khi yu cu phc hi nn qun ch.
Mt chin lc kh|c nghi trang thay i l tuyn b cng khai v rnh rang s ng h i
vi cc chun mc qu kh. Hy t ra mnh cc cung tn ty vi truyn thng, v s t ai
ch thy ta chng truyn thng cht no. Thnh ph Florence thi Phc hng t ha v
nn cng ha my trm nm tui, do rt nghi k nhng ai khng tn trng truyn thng
y. Cosimo de Medici khoa trng s ng h nhit tnh i vi nn cng ha, trong khi tht
ra ng m thm xoay x gia tc quyn th ca mnh nm ht Florence. V hnh thc, h
Medici duy tr ci v b ngoi ca nn cng ha, nhng bn trong h tc ht quyn lc ca
nh ch y.
Khoa hc t cho mnh l tin phong trong vic i tm s tht, chng li mi hnh thc bo
th v phi l ca tp qu|n. l{ nn vn ha ca s i mi. Th nhng khi trnh b{y
nhng tng v s tin ha, Charles Darwin gp phi s chng i quyt lit ca chnh
c|c ng nghip khoa hc gia hn l{ t thm quyn tn gio. Cc l thuyt ca ng thch
thc qu nhiu nh kin. Jonas Salk cng }m u vo cng mt loi v|ch tng nh vy
khi ng thuyt trnh v nhng i mi cp tin trong lnh vc min dch hc. Max Planck
cng khng d d{ng g hn vi cng cuc cch mng ha mn vt l. Vit v s chng i
d di y, Planck chua xt: Mt s tht mi v khoa hc khng chin thng bng cch
thuyt phc nhng ngi phn i v gip cho h thy c |nh s|ng, nhng chin thng
khi nhng ngi phn i cht gi, v mt th h tr ln ln dn d quen thuc vi s
tht y.
Gii ph|p cho th|i bo th l{ ta phi ng vai ngi vn ng khng kho, ni xui
chiu truyn thng. Trong cuc cch mng ca mnh, ta hy suy tm nhng yu t c th
nho nn chng c v lin h vi qu kh. H~y ni ng iu cn ni, khoa trng s
tun th, trong khi vn cho nhng l thuyt thc hin cng vic cp tin ca chng. Hy
ng tht gii mn kch cung knh l nghi qu kh.
iu cui cng cn nhc nh l{ ngi t{i ba lun ch n tm trng chung ca thi i.
Nu cng cuc i mi i trc thi i qu xa th s t ai hiu c, v vy s dy ln lo u
v b hiu lm. Tnh i mi ca nhng thay i m{ ta nh c xy s b |nh gi| thp hn
l thc t. Cui cng Anh Quc cng tr thnh mt nc theo o Tin L{nh nh Cromwell
mong mun, nhng phi mt n mt th k cho n chuyn mnh dn.
Vy ta h~y n thi th. Nu phi h{nh ng trong bui nhiu nhng, ta h~y ca b{i tr
v vi truyn thng dn tc, v vi qu kh ho hng, vi nghi thc c hu, vi s an tm
m cng. Ngc li, trong thi nh tr ta h~y chi nc c i mi v cch mng nhng
hy d chng nhng g mnh khuy ng. t khi no nhng k kt thc cuc cch mng li
chnh l{ ngi tng khi ng n. Ta s khng thnh cng vi tr chi nguy him y nu
khng chn ng c phn ng t c. Chn ng bng ci v bc v vi ci ngun.
Hnh nh:
Con mo. L sinh vt ca thi quen, mo thch s m cng quen thuc. Hy lm xo trn
thi thng ca n, ph v khng gian ca n, mo s lon thn kinh v khng th sai
khin. Mang n tr v nhng l thng l n s du ngay thi. Nu cn thit phi thay i,
bn la mo bng cch cho n ngi mi hng ca qu kh, t nhng vt dng thn quen
vo nhng ch ~ tng c n.
kin chuyn gia:
Ai c mun hoc nh i mi chnh quyn ca mt Nh{ nc, mong nhng i mi y
c chp nhn, th ngi t ra phi c v tng ng vi nhng hnh th|i c; sao cho
nhn dn thy nh ch khng c g thay i, mc d thc t chng ho{n to{n kh|c xa. Bi
v i a s lo{i ngi u hi lng vi v b ngoi, chng nh c|i v y l thc t.
NGHCH O
Qu kh l mt th}y ma m{ ta ty c dng nh th no cho thch hp. Nu nhng s kin
va din ra trong qu kh gn }y li qu| au thng v{ khc nghit th ta ng lin h t ti
g n mnh, nu khng s l t st. Khi Napolon ln nm quyn, cuc cch mng Php vn
cn nng hi trong t}m tng mi ngi. Nu ci triu nh ng va thit lp li ging triu
nh xa hoa ca Louis XVI v Marie Antoinette hn triu thn sut ngy ngai ngi lo cho ci
c ca h. Ngc li, Napolon lp ra mt triu nh c bit iu v khng cht ph
trng. l{ triu nh ca mt ngi tng ca ngi o c lao ng v qun s. Hnh
thc mi ny c v thch hp v trn an.
Ni cch khc, ta lun phi n thi th. Nhng phi nh l nu thc hin mt thay i
to bo so vi qu kh, ta khng c to ra mt khong trng hoc iu g ging nh
khong trng; nu khng, ta s gieo rc kinh hong. Thm ch nu phi chn th mi ngi
chng th chn nhng s kin lch s au lng mi xy ra gn }y thi, cn hn l{ mt
khong trng hun ht. Nu l c khong trng th ta hy lp y n bng nhng hnh th v
nghi thc mi. Dn d chng s xoa du v tr thnh thn quen, t cng c v tr ca ta
gia qun chng.
Cui cng, ngh thut, thi trang v cng ngh c v l nhng ci b phng cho quyn lc,
bng c|ch on tuyt dt khot vi qu kh v th hin mnh l k tin phong. Tht ra loi
chin lc nh th c kh nng to nn sc mnh to ln, nhng cng i km nhiu ri ro.
Trc sau g nhng i mi ca ta cng b mt ngi kh|c l{m cho c. Ngi ti tr
hn, s chn mt hng t ngt mi, lm cho s cch tn ca ta mi va hm qua th hm
nay ~ trng mt mi v v v. Xem nh mun thu ta chi tr ui bt, quyn lc ca ta
mong manh v ngn ngi. Ta nn chung loi quyn lc xy dng trn iu g vng chi
hn. S dng qu kh, chp v truyn thng, h lng vi iu quy c lng on, cng
trnh ca ta s nhn c iu g tt hn l{ s hp dn nht thi. C|c giai on i mi
y say m che y s tht rng trc sau g ngi ta cng ho{i c s. Rt cuc th vic s
dng qu kh s c ch cho ta hn l{ on tuyt hon ton vi nhng g ~ qua.
NGUYN TC 46
NG T RA QU HON HO
T ra gii giang hn ngi l mt iu nguy him, nhng nguy him nht l chng t mnh
khng c li lm hay nhc im. S k s sinh ra k th thm lng. Bit khn, bn nn
thnh thong gi v phm li hoc th nhn mt vi thi xu v hi, nh th ngi khc
khng k, v bn s c v ph{m phu hn, d gn gi hn. Ch c thn th|nh v{ ngi
cht mi c v hon ho m khng b trng pht.
VI PHM NGUYN TC
Joe Orton gp Kenneth Halliwell ti Hc vin Hong gia Kch ngh London nm 1953, khi h
cng ng k theo hc. H nhanh chng tr thnh tnh nhn v dn v chung. Nm
Halliwell 25 tui, ln hn Orton by tui v{ cng t tin hn. Nhng v c hai u khng c
ti din xut, nn sau khi tt nghip, h quyt b ngh din v cng tc vi nhau vit
vn. Gia t{i do Halliwell tha hng c th cho hai ngi sng mt v{i nm m{ khng
phi vt v tm vic, v{ trong giai on u, anh ta l{ u tu cho cc truyn ngn v tiu
thuyt. Halliwell c, Orton |nh m|y, thnh thong thm tht v{o v{i dng tng. Nhng
n lc ban u ca h cng thu ht c v{i i l vn hc, nhng khng c lu.
Cui cng gia sn cng cn kit v c hai cng phi i tm vic. H cng tc t h hi, t
thng xuyn hn. Tng lai tht m m.
Nm 1957 Orton bt u vit ring, nhng phi mt 5 nm na th anh ta mi c ting ni.
Lc c hai ch{ng u va ngi t su thng v ti bi bn mt s sch trong ca hng. Ra
t, Orton quyt sng tc kch bim t r s khinh mit i vi x hi Anh Quc. Nhng
lc y hai ngi i vai nhau: Orton sng tc v Halliwell thm mm mui.
Gia thp nin 1960 Joe Orton bt u thnh cng rc r. n t hng t mi pha v,
k c t nhm Beatles.
Mi th u c v i ln, ch tr quan h gia hai ngi. Tuy vn sng chung, nhng trong
khi Orton thnh cng th Halliwell li tut dc. Nhn tnh nhn tr th{nh t}m im ch ,
anh ta cm thy ti thn khi ch l tr l ring cho nh bin kch. Vai tr ng cng tc ngy
no gi }y c{ng nh nhoi dn. Vo thp nin trc, anh ta dng tin tha k nui
Orton, cn by gi th Orton nui li anh ta. nhng ba tic hoc gp g bn b, mi
ngi t nhin v}y quanh Orton v ch{ng ta p trai, duyn dng v hu nh lun si ni.
Tri li Halliwell li hi v vng v, hn na s co cm ca anh ta lm mi ngi xa lnh.
Orton cng thnh cng th vn gia hai ngi cng trm trng. Th|i ca Halliwell
khin cuc sng chung tr thnh khng th. Orton cho bit mun chia tay, v tuy c nhiu
mi tnh khc song cui cng vn tr v vi ngi bn v{ ngi tnh c. Anh ta r|n gip
Halliwell khi mt s nghip mi, lm ha s, thm ch thng lng vi mt trin l~m
trng b{y tranh ca Halliwell. Nhng cuc trng b{y tht bi v{ nh th li cng lm cho
Halliwell thm t ti.
Nm 1967, ch vi ngy sau khi gip Orton hon chnh kit tc What the Butler Saw,
Halliwell dng ba p v{o u Orton cho n cht, sau ung 21 vin thuc ng t t.
Din gii
Mc d Halliwell mun mi ngi tin rng s suy sp tinh thn kia l do bnh tm thn,
nhng qua nhng ghi chp li ca hai ngi th chnh s ganh t thun ty v{ n gin
mi l tc nhn chnh. Nht k ca hai ngi cho thy r iu .
Orton c{ng th{nh cng th Halliwell c{ng cay ng. Cui cng c l iu m Halliwell mun
nht chnh l s tht bi ca Orton, sao cho hai ngi ng cam cng kh nh hi nhng
ng{y xa th}n |i. Khi s tht tr|i ngc hn Orton li c{ng th{nh cng v{ c lng cng
chng Halliwell thc hin iu duy nht c th l lm cho c hai ngang bng nh c.
Joe Orton ch hiu c mt phn s suy sp ca ngi bn tnh. Vic anh ta gip bn khi
nghip ha s c Halliwell ghi nhn nh l{ h{nh ng t thin kha lp s cn rt. V
c bn Orton c hai gii php cho vn . Hoc h bt mc thnh cng ca mnh, c tnh
phm phi vi li, lm lch hng cn ghen t ca Halliwell. Hoc gi nu |nh gi| ng
thc cht vn , Orton phi l|nh xa, nh th Halliwell l con rn c. M thc t Halliwell
l con rn c ca lng k. Mt khi tnh xu n{y ~ nhim v{o ngi n{o th bt k
nhng g ta l{m u khin ngi y thm k, mi ng{y mng m thm. Cui cng ngi
ganh t cng s ra tay.
Ch mt thiu s mi thnh cng trong vn c ca cuc i, v nht thit thiu s y s lm
cho ngi khc ganh t. Mt khi ta ~ th{nh cng th th{nh phn |ng s nht l nhng
ngi gn ta nht, nhng bn b v{ ngi quen m ta va vt qua. Cm gic t ti gm
nhm h, c{ng ngh n thnh cng ca ta, h cng cm thy mnh b tc. S ganh t m
trit gia Kierkegaard gi l{ lng th|n phc bt hnh s bm cht. C th ta khng trng
thy n, nhng mt ng{y n{o ta s nm mi tr khi ta bit c|ch |nh lc hng bng
nhng hy sinh, vt t nho nh cho nhng v thn ca thnh cng. Hoc l thnh thong ta
tit ch bt nhng thnh cng, c tnh l ra mt hng hc, nhc im hoc lo u, hay l
bo rng mnh thnh cng ch v nh may mn. Hoc n gin l nn tm bn kh|c m{ chi.
ng bao gi |nh gi| thp sc mnh ca lng ganh t.
TUN TH NGUYN TC
Giai cp thng gia v{ c|c phng hi th cng, nhng thnh phn ~ l{m gi{u cho th{nh
Florence thi Trung c cng ~ to ra nn cng ha bo v h i vi s p bc ca gii
qu tc. V nhng chc v cao cp ch c nhim k vi thng, khng ai c th thng tr lu
di, khng s c ti hay bo cha. Gia tc Medici sng nhiu th k di ch m{
khng l{m iu g qu ni bt. H xut thn t ngh bo ch thuc rt khim nhng, v l
nhng cng d}n trung lu c trng. Phi n cui th k XIV, khi Giovanni de Medici dnh
dm c mt gia sn nho nh nh kinh doanh ngn hng th h Medici mi l dng nh l{
mt th lc m mi ngi phi tnh n.
Giovanni qua i li c nghip cho ngi con trai Cosimo. L{ thng nh}n t{i ba, Cosimo
pht trin doanh nghip gia nh v{ t mi ngi bit n Medici nh l{ mt trong
nhng dng h kinh doanh t{i chnh h{ng u ti ch}u ]u. Nhng ti Florence h c mt
knh ch: Cho d Florence theo th ch cng ha, nhng qua nm th|ng gia tc Albizzi ~
kho xoay x thao tng chnh quyn. Cosimo khng chng li gia nh Albizzi m cn
ng h h.
Gia nh Albizzi bt u ph trng quyn lc, trong khi Cosimo vn im m ngi yn
hu trng. Nhng Albizzi lo s v thc lc ti chnh ca gia nh Medici nn h chp
Cosimo c|i m l{ mu toan lt nn cng ha, v h git dy chnh quyn bt giam
Cosimo. Khi b x phi lu {y bit x, Cosimo khng khng n m ch lng l gi t.
Mt thi gian sau th lc Albizzi qu mnh v dn chng lo s mt ch c t{i ang l
dng. Trong khi , mc d xa nhng Cosimo vn m thm lm giu v dng tin ca
t|c ng n ni b thnh Florence. Khi ni chin xy ra, trong cn bin ng Albizzi b lt
v{ lu {y. Cosimo tr li Florence nhng li i din tnh th lng nan: Nu bt tay
vo lm nhng vic ln, mi ngi li s bt an v ganh t. Ngc li, nu ng ngoi l,
khong trng quyn lc s b chim bi mt gia tc khc, ri h s tm cch hm hi h
Medici.
Cosimo gii quyt vn bng hai mi gi|p cng: Mt mt ng b mt dng tin mua chuc
nhng ngi c th lc nht, mt kh|c ng c{i ng minh thuc tng lp trung lu v{o
chnh quyn. Cosimo cn lin kt vi c|c ng}n h{ng m thm mua li ht ti sn ca
nhng k hay ku ru. Nh th Florence ch l nn cng ha trn danh ngha, tht ra
Cosimo ~ nm quyn iu khin.
Tuy quyn lc nh vy nhng Cosimo vn sm mt v b ngoi rt bnh d}n. ng n mc
khim tn, thay v rnh rang xe c th ng li li b trn nhng ng ph ca Florence ch
vi mt ty tng duy nht, cung knh ci cho cc thm phn hoc nhng cng dn cao tui.
Sut 30 nm iu khin mi vn ngoi giao ca Florence nhng Cosimo cha bao gi
cng khai nhc ti nhng v vic cng cng. ng sn sng lm t thin, trong khi vn gi
lin lc vi gii thng bun. ng t{i tr xy dng nhng loi cng s n{o l{m cho c d}n
cm thy t ho v thnh ph ca h. Khi x}y cung in, ng khn kho chn vng ngoi
ch khng ph trng thanh th trung tm Florence. Lc ha s t{i danh Brunelleschi gi
phc tho cc chi tit trang tr, Cosimo lch s t chi v s dng bn v mt m hnh
khim nhng hn, ca mt ha s t ni ting hn, xut thn t tng lp trung bnh
Florence. C xem cung in mi |nh gi| c chin lc ca Cosimo b ngoi ht sc
n gin, bn trong tht thanh lch v trng l.
Cosimo qua i sau ba mi tr v. C d}n Florence nh x}y lng v{ t chc l tang long
trng, nhng khi hp hi ng vn yu cu c chn ct n gin v{ khng ph trng ph
phim. Khong s|u mi nm sau, Machiavelli ca ngi Cosimo nh l{ ngi khn ngoan
nht trong s nhng hong thn.
Din gii
L bn thn ca Cosimo, c ln ngi bn sch tn Vespasiano da Bisticci vit: Mi khi
mun thnh tu iu g, Cosimo lo liu cng t b ganh t cng tt, thin h thy rng
sng kin l ca ngi khc ch khng phi ca anh ta. Mt trong nhng c}u ni a thch
ca Cosimo l{ Lng ganh t l th c di m{ ta khng nn ti nc. Bit r sc mnh ca
lng ganh t trong mi trng dn ch, Cosimo khng cho ngi khc thy mnh qu b
th. iu ny khng c ngha l{ ta phi bp nght tnh cch cao nh, ch li nhng ci nt
xo{ng xnh, m{ vn l phi ng kch cho kho, cho ngi xung quanh thy ta cng c
cng phong cch v chun mc o c vi h. Ta lin minh vi cp di, ri a h ln v
tr quyn lc sau ny tranh th s ng h ca h lc cn thit. H~y cho thin h thy
rng ta lm theo h, nh th h mnh hn ta.
ng di dt ngh rng mi ngi s knh n khi ta khoe ra nhng phm cht ~ gip ta
vt tri h. Lm cho k khc nhn thc v tr thp km ca h, ta ch dy ln lng th|n
phc bt hnh, hay lng ganh t, vn s cn rt v dn d gic h hi ta.
CT TY CA NGUYN TC
Con ngi rt kh tiu ha mc cm thua km ng loi. ng trc ngi no gii hn,
kho hn, mnh hn, ta thng bi ri v kh chu. Nh th bi v chng ta thng |nh
gi bn th}n qu| cao, ri khi chm trn nhng ngi gii giang hn ta mi v l ra rng
mnh xo{ng xnh qu|, hoc t nht cng khng gii giang nh vn tng. S bi ri y s
dy ln nhiu cm xc khng tt. Thot tin ta ganh t: Phi chi ta gii ta mnh nh g~ kia,
chc chn ta s hnh phc lm. Lng ganh t khng v an c t}m ta, cng khng gip ta
gii bng k n. Tuy nhin ta cng khng d|m th nhn l mnh ganh t, bi v x hi ch
bai iu ganh t c ngha l{ nhn nhn mnh thua km. Vi bn b thn thit c th ta
tm s v nhng c m khng trn, nhng khng bao gi ta dm bo l ta ganh t. V vy
ci tnh cm xu x y nm m di b mt. Ta ngy trang n bng nhiu cch, chng hn
nh tm c|ch ch trch k ~ l{m ta ganh t: Ta bo rng hn c t{i nhng khng c c,
hoc hn th{nh t l nh n gian. Ngc li, nu khng ch bai th ta cng khen hn qu
trn cng l{ mt c|ch nghi trang lng ganh t.
C nhiu c|ch x l loi tnh cm m thm tn ph ny. Th nht, ta phi chp nhn rng
k gii hn, khng mt n{y cng mt kh|c v{ ta cng phi chp nhn rng qu thc
mnh ang ganh t. Sau ta dng tnh cm n{y l{m ng c rn luyn trong tng lai
s bng hoc hn ngi kia. Nu thm vo trong, s ganh t s nhim c tm hn,
nhng nu hng ra ngoi, n s a ta ln tm cao mi.
Th hai, nn nh rng mi khi ta t c thnh tu g th nhng ngi di c s ganh t

ta. Tuy khng l ra, song iu l{ chc chn. Ta th suy tm nhng g np pha sau li
ch trch, cu nhn xt ma mai, nhng du hiu }m sau lng, li ngi khen th|i qu| ang
rp ranh x ta vo by, hoc cp mt en v ut c. Mt na vn lin quan n ganh t
pht sinh v ta nhn thc qu tr.
Cui cng, phi tnh n kh nng nhng ngi ganh ta trc sau g cng }m thm hi ta.
H s t chng ngi vt trn l trnh ta i, nhng vt cn m ta khng thy hoc khng
bit xut x. Nh va ni, n khi nhn thc c th ~ mun: Lc ny nu ta xin li, ra b
hn km, h{nh ng t v th ch t lm rch vic thm m thi. Trnh to ra lng ganh t
th d hn nhiu, nu so vi vic n pht sinh ri mi tm cch gii quyt, v vy ta phi
tm c|ch ngn chn ng cho n sinh ra v{ tng trng. Thng thng, chnh nhng hnh
ng v tnh mi l{m cho ngi khc ganh t. Do ta phi tp thc nhng h{nh ng
hoc tnh cht no kh d dy lng ganh t dp tt chng t trong trng nc.
Theo Kierkegaard, c loi ngi c tnh to ra s ganh t. Loi d thy nht l nhng ngi
n ta lia khi va thnh tu c iu g . H kho|i l{m cho ngi khc cm thy thua
km. Loi n{y xem nh ht thuc cha. Cn loi ngi khc th lm cho thin h ganh mt
c|ch tinh vi hn, v thc hn v{ ch |ng tr|ch mt phn. V d nh nhng t{i nng thin
bm.
Sir Walter Raleigh l mt trong nhng gng mt sng chi nht ca triu nh N hong
Elizabeth nc Anh. ng ta gii giang nhiu lnh vc nh khoa hc, th ca, l~nh o, kinh
doanh, hng hi, v trn ht l{ ngi p trai, bo dn, ni nng duyn d|ng c n hong
sng |i. Tuy nhin i n }u ng cng b ngi khc cn tr. Cui cng ng b tht sng
trm trng, thm ch i t v{ b x trm.
Raleigh l nn nhn ca s ganh t t nhng triu thn kh|c. Nh th bi v ng ta khng
l{m g che y bt t{i nng v{ phm cht, ngc li cn chng bao trm khp mi
ngi, tng rng nh th ngi ta s thy mnh uyn bc m knh phc. Ngc li, th|i
ch l{m ngi ta ght thm, nhng ngi cm thy thua km sn sng lm mi th h
b ng ngay khi ng vp ng hoc phm phi sai lm nh nht.
S ganh t m Sir Walter Raleigh lm dy ln l loi xu xa nht: N le ln khi cc triu
thn kh|c i din vi t{i nng thin ph ang n hoa ca ng ta. Tin bc c th kim
ra, quyn lc c th t ti, nhng tr thng minh, ngoi hnh duyn dng, sc quyn r t
nhin nhng phm cht n{y l{m sao t c?
Nhng ai t nhin m hon ho th hy c che giu bt tinh hoa, thnh thong nh v ph
ra mt vi li nh lng ganh t ca ngi khc khng c ch bm. C mt sai lm rt v
t v{ ph bin l{ tng s ly lng thin h bng t{i nng t nhin ca mnh, nhng thc t
ch lm thin h ght.
Trn lnh vc quyn lc, nguy him xut hin cng lc vi vn may bt cht mt thng
tin bt ng, mt thnh cng hay thng li t trn tri ri xung. Chc chn vn may ny s
l{m cho c|c ng liu ganh t.
Nm 1651 khi c bt ln chc hng y, Tng gim mc Retz bit r l nhiu cu ng
s s ganh t mnh. ng l{m c|ch gim thiu cng lao v bo ch nh may mn.
cho mi ngi va lng, ng c x khim cung nh th khng c g thay i. ng ghi chp
rng cung cch y c hiu qu tt v ~ gim thiu s ganh t quanh ti. Bn hy theo
gng c hng y Retz. Hy tinh t lm cho mi ngi bit rng bn ch may mn, h
thy l h cng c th may mn nh bn v t s bt ganh t. Hy cn thn ng
thin h |nh gi| l{ bn gi b khim nhng, nu khng h s ganh v ght bn nhiu
thm. V nn nh rng, cho d bn ang gi v tr cao, nhng vic l{m cho ngi khc ght
hon ton khng li lc g c. Quyn lc cn c nn tng ng h kin c v rng khp, iu
m lng ganh t c th m thm ph hy.
Bt k loi quyn lc chnh tr n{o cng dy ln s ganh t, v{ phng trnh, ta nn t ra
l{ ngi khng c tham vng. Khi Ivan Bo cha qua i, Boris Godunov bit rng mnh l
ngi duy nht cn li trn sn khu chnh tr c kh nng lo l|i t nc. Nhng nu qu
hm h lao vo v tr ny th cc boyar s ganh ght, v vy ng ta t chi vng min,
khng ch mt m nhiu phen. ng i nhn dn yu cu nhiu ln.
George Washington cng dng chin lc ny tht hiu qu, ln u l khng nhn chc
tng t lnh qu}n i Hoa K, ln th hai l{ khc t chic gh tng thng. C hai ln ng
u c lng thin h, v h khng th ganh t ci quyn lc m chnh h ~ khng khng
giao cho ngi tng t chi.
Theo Sir Francis Bacon, mt c}y bt ng thi l chnh khch thi n hong Elizabeth,
ngi ti ba nn lm cho mi ngi thng cm khi thy trch nhim ca h ging nh
mt gnh nng m h phi hy sinh m nhn. Lng d n{o i ganh t vi mt ngi gh vai
ly trng trch v li ch cng cng? Hy ngy trang quyn lc ca bn thnh mt s hy
sinh thay v l ngun hnh phc. H~y phng i nhng ni nhc nhn, chuyn mt nguy
him tim tng (ganh t) thnh s ng cm (ti nghip).
Ngoi ra ta nn gi cho mi ngi bit rng vn may ca ta s c li cho h. Mun vy ta
phi m hu bao, nh Cimon, mt v tng giu c thnh Athens c, ngi ~ tung tin ra
t pha dn chng khng ganh t vi nh hng chnh tr ca ng. ng tn km kh
nhiu vo vic n{y, nhng cui cng ~ tho|t c s ty chay v{ |n lu {y.
Ha s Turner li ngh ra c|ch kh|c phng chng s ganh t ca c|c ng nghip m ng
cho l tr ngi ln nht i vi s th{nh t ca ng. Turner bit ti b tr mu sc ca
tranh mnh l{m cho c|c ng nghip ngi khng dm treo tranh ca h k bn. ng bit s
e ngi s bin thnh ganh t, khin sau n{y ng kh lng tm c gallery trng b{y.
V vy thnh thong ng dng mui khi lm mu sc xn i c|c ng nghip an t}m hn.
Mun |nh lc hng s ganh t, Gracin khuyn k quyn lc nn ph by ra mt tt v

hi n{o , mt h hnh nho nh v mt x hi, mt im yu d thng. H~y qung cho
bn ganh t cht g xi t|i, h khng phanh phui nhng g thc t mi quan trng.
~ {nh ta phi ng tr vi v b ngo{i, nhng cui cng ta vn c iu mnh mun:
quyn lc tht s. Ti vi quc gia Rp, ngi ta lm ging nh Cosimo de Medici
trnh b ganh t: S giu c ch c ph trng bn trong cn nh{.
Ngoi ra ra cn nn cn thn vi loi ganh t c ngy trang. Ai khen ta thi qu, chc
chn ngi ang ganh t vi ta. Hoc l h ang d{n dng kch bn lt ta v ta
khng th n{o vn ti tm cao ca nhng li khen phng i y hoc h ang m{i dao
sau lng ta.
Mt khc, nhng ai cng kch ta thi qu, lun cng khai ch trch ta c kh nng cng ang
ganh t. Vy ta hy c gng nhn ra rng nhng li ngy trang k trn ch l lng ganh t tr
hnh, khng lt vo trn bi tro trt tru ln nhau, khng b trng n ch trch ca
ch ri sau li m hn kh s. Cch bo th hay nht l c pht l, xem nh chng
khng h c mt trn i.
Bn ng th gip hoc chiu c k ganh t, ko h li ngh l{ bn trch thng. Khi tm
gip Halliwell mt gallery trng b{y tranh, Orton ch l{m cho ngi tnh thm mc cm
v ganh ght. Mt khi ganh t ~ l b mt tht ra ri, gii php duy nht thng l trnh n
bn ganh ght, b mc chng nung nu trong chnh c|i a ngc do chng to ra.
iu cui cng cn lu l{ c nhng mi trng thun li cho ganh t pht sinh hn mi
trng khc. Thi xu y trm trng hn gia c|c ng nghip v{ ng liu, ni ngi ta
thng dng ln bc bnh phong bnh ng. S ganh t cng ht sc nguy hi nhng mi
trng dn ch, ni mi ngi khng thch s ph trng quyn lc. Bn phi ht sc nhy
bn trong nhng mi trng nh vy. Nh lm phim Ingmar Bergman b gii thm quyn
thu m Thy in sn ui v ng qu ni tri mt t nc m mi ngi xt nt s ni
tri hn hn. nhng trng hp nh vy hu nh khng th no thot khi s ganh t,
do ta khng th l{m g hn l{ chp nhn n mt c|ch tao nh~ v{ ng xem l{ chuyn
c nhn. Thoreau tng vit rng Ganh t l th thu m m mi s u t n{o cng phi
tr.
Hnh nh:
Vn y c di. C th l bn khng nui trng chng, nhng chng vn pht trin nh
lng nc m bn ti king. C th bn khng bit chng b{nh trng bng cch no,
nhng chng vn b{nh trng, cao ku v xu x, lm cho nhng g ti p khng m
hoa c. Vy bn ng ti ba bi, nu khng s qu mun. Hy hy dit m c di ca
lng ganh t bng cch cp ngun sng ca chng.
kin chuyn gia:
Thnh thong bn nn h l mt khuyt im v hi ca con ngi mnh. V bn ganh t

nht s bo ci ti ca ngi hon ho nht l khng c ti. H tr thnh mt loi thn
Argus, m to trm mt soi mi cho ra ci li nm trong s hon chnh l{ nim ai i duy
nht ca h. ng lng ganh t a v nc c hy v h l nhng l hng trong s
dng cm hoc tr tu, xem nh ngn chn trc lng ganh t. Nh th bn vung vy chic
|o cho{ng trc Cp sng ca Ganh t, nhm cu vn s bt t ca mnh.
NGHCH O
L do ta phi d chng bn ganh t l v chng qu tiu nhn v s tm ra v s c|ch ph
hoi ta. Nhng nu r{o n quanh chng qu| k lng nhiu khi li lm chng cng thm
ganh t. Chng c tri gic rng ta ang cn trng v{ xem l{ mt du hiu khc ca vic ta
hn chng. Chnh v th m ta phi h{nh ng trc khi lng ganh t bm r.
Tuy nhin mt khi ganh t ~ ph|t sinh ri, cho d c phi do ta hay khng th i lc tt
hn ta nn c c|ch tip cn ngc li: By t th|i xem thng cao i vi bn hay
ganh t. Thay v che y nhng phm cht ca mnh, ta cng cho chng hin nhin hn. C
mi ln thnh cng, ta li lm cho lng bn ganh ght phi qun ln v au n. Vn may
ca ta tr th{nh a ngc trn gian ca chng. Nu ta t c mt a v bt kh lung lay,
lng ganh t s hon ton v hiu.
l{ c|ch m{ Michelangelo ~ chin thng tn kin trc s Bramante c a. Tn ny ganh
ti ngh tuyt lun ca Michelangelo, nn khi ng thit k nh m cho chnh mnh, hn ba
chuyn vi Gi|o ho{ng Julius chp m Michelangelo khin d |n khng th{nh. Th}m c
hn, hn cn xui gio hong giao Michelangelo phi nhn mt cng trnh khng th no
thc hin ni, h ai dy vo ch c m thn bi danh lit: v nhng bc bch ha ca nh
nguyn Sistine. Cng trnh ny chc chn s ngn mt nhiu nm qu b|u ca Michelangelo,
v trong thi gian ng s chng l{m c vic g kh|c. Hn na, Bramante cho rng
Michelangelo ch gii iu khc ch khng gii v, v vy cng trnh Sistine s lm ng sp
.
Pht hin ra ci by, Michelangelo tho|i th|c nhng gi|o ho{ng c khng khng, v vy ng
im lng chp hnh. Quyt khng lng ganh t ca Bramante chin thng, Michelangelo
tr ht t{i nng, v{ kt qu l{ cng trnh Sistine ~ lu danh hu th.
NGUYN TC 47
BIT CHIN THNG V BIT DNG LI

Thi im vinh quang thng l thi im nguy him nht. Trong cn st chin thng, lng
ngo mn v s t tin qu l s thc y ta vt qu mc tiu ban u, v{ khi ta s cn
to ra nhiu k th hn l{ s m ta va |nh bi. ng th{nh cng l{m u c ta quay
cung. Khng c g thay th c chin lc v c k hoch k lng. Ta h~y t ra mt
mc tiu, v{ khi t c ri th nn dng li.
VI PHM NGUYN TC
Nm 559 TCN, ch{ng thanh nin tn Cyrus tp hp mt o qun khng l t nhng b lc
sng ri rc khp Persia, ri tin cng chnh ng ni mnh l Astyages, vua x Medea. Cyrus
d dng chin thng Astyages, t phong vua x Medea v Persia, v bt u dng ln ch
Persia. Chin thng nhanh chng tip ni chin thng. Cyrus h Croesus vua Lydia, chinh
phc qun o Ionia cng c|c vng quc nh khc. Sau dn qun nghin nt Babylon.
Gi }y mi ngi gi ng l{ i , Vua ca Hon cu.
Sau khi chim ot ca ci thnh Babylon, Cyrus gh mt v pha ng, v hng cc b lc
Massagetai, dng ging chin binh do n hong Tomyris cm u. Nhng b lc ny khng
c nhiu ca ci nh Babylon, nhng Cyrus vn quyt tm tn cng v tin rng minh l siu
nhn bt bi. Massagetai s i bi, ch ca ng ta s rng thm.
Cyrus ng qu}n bn dng sng Araxes, ca ng dn v{o vng quc Massagetai. N hong
Tomyris phi s gi n trao th, ngh c i bn u rt qu}n trnh mt cuc chin
tng t{n. t thin ch, n ho{ng cho qu}n mnh rt trc. Cyrus vn cho qun tin sang
b bn kia, h tri, sai qun dng nhiu bn tic d{i, y p nhng cao lng m v cng vi
ru ngon, nhng th m cc b lc b|n s khai Massagetai cha bao gi bit ti. Ch li
mt ton qun nh canh phng, Cyrus lnh i qun rt v pha b sng. Chng my chc,
ng o qun Massagetai tn cng v git ht ton qun nh Persia, ri sn ru tht, h
ch chn mt ba no say, sau ln ng ra ng. i qun Persia quay li tn cng, tha h
chm git v bt sng tng soi Spargapises, con trai ca n hong Tomyris.
Nghe tin ny, n hong lp tc sai s gi n d}ng th cu ha v cng np mt phn ba
lnh th Massagetai, vi iu kin Cyrus trao tr t do li cho con b v lp tc lui qun,
nu khng b th s l{m cho m|u nhiu n ni qun Persia ung khng ht. Cyrus c
ci, t chi trao tr ngi con v quyt nh nghin nt qun Massagetai.
Bit rng s khng c th, hong t Spargapises t st v khng chp nhn ni nhc b
giam cm. Tin ny va ti tai, n hong ni trn li nh, quy t tt c lc lng trn khp
vng quc, v xut qun trong kh th cm hn. Sau trn chin khc lit v{ m mu, s
phn ut ~ thc gic qun Massagetai chin u, v cui cng h tn st qun Persia, git
cht Cyrus.
Sau khi Cyrus qua i, ch Persia tan r. Ch mt h{nh ng ngo mn ~ hy hoi ht
tt c cng trng ca mt i vng.
Din gii
Khng c g l{m ra say hn l{ men chin thng, tht khng c g nguy him hn.
Cyrus ~ dng x}y c trn nn tng hoang tn ca ch c. Mt th k trc , ch
Assyria hng mnh ~ ho{n to{n b hy dit, cng ch v i qu| xa n qun mt c mc tiu
ban u ~ t ra. Say men chin thng, ngi Assyria tn ph tt c th nm trn ng
h i, to ra v s k th, nhng ngi sau n{y ~ o{n kt li |nh bi h.
Cyrus ~ qun hay khng bit bi hc Assyria? Cho d mi ngi khuyn can, ng ta vn
khng ngi xc phm n mt n hong. Chin thng ni tip chin thng ~ khin ng mt
tr, che m ht lng tri. Thay v cng c mt ch trn thc t ~ qu| rng ln, ng vn
mun tip tc chinh phc v tin vo kh nng bt bi ca mnh.
Bn nn nh: Trong lnh vc quyn lc, h~y l tr hng dn h{nh ng. ng mt
pht giy phn khch ph hoi c mt cng trnh. Khi ~ t n thnh cng ri, bn hy li
li mt bc. Hy thn trng. Trong chin thng c phn khng nh ca nhng iu kin v
hon cnh c bit, v vy bn ng ch n thun lp i lp li nhng ng t|c c. Lch s
vn cn y ra nhng tn tch ca c|c ch lit oanh, nhng thy ma ca c|c l~nh o
khng bit dng ng lc v{ cng c nhng g mnh chim hu.
TUN TH NGUYN TC
Trong lch s, v tr mong manh v bp bnh nht thuc v vng phi. Vng phi khng c
nn tng quyn lc tht s hoc chnh thng n{o lui v nng ta khi gp rc ri. Chung
quanh nng l hng t triu thn ganh t nng lng lm cho nng tht sng. V cui cng, v
ngun quyn lc ca n{ng thng l v p th xc, cho nn vi hu ht c|c vng phi, s
xung dc y l khng trnh khi.
V{o giai on u tin khi mi ln ngi, Vua Louis XV nc Ph|p ~ c nhiu vng phi, v
mi ngi ch c chiu c chng v{i nm. Ri n phin Madame de Pompadour, mt c
g|i trung lu tn tht l Jeanne Poisson, m khi mi ln chn tui, ~ c thy bi bo
trc l s tr th{nh nht vng phi. }y chng nh l{ iu khng tng, bi v hu ht
c|c vng phi u xut thn t gia nh qu tc. Tuy nhin Jeanne vn tin li thy bi, v
nim tin tr thnh ni m nh. C gi bt u hc hi nhng g m mt vng phi cn phi
bit - m nhc, khiu v, kch ngh, ci nga - v mn no c cng xut sc. n tui
trng thnh, Jeanne lp gia nh vi mt ngi qu tc cp thp, nh n{ng mi c
quyn bc chn vo nhng salon sang trng ca Paris. Nt p, t{i nng, duyn d|ng, v{
tr thng minh ca nng bng chc c n xa.
Tr thnh bn thn ca Voltaire, Montesquieu, v nhng b c v i khc ca thi y,
nhng Jeanne khng bao gi qun ci mc tiu m{ n{ng ~ vch ra t hi cn con gi:
chim ot tr|i tim ho{ng thng. Chng nng c mt l}u {i trong rng ni nh{ vua
thng lui ti sn bn, v{ n{ng cng thng xuyn lu li kh| l}u. Quan s|t ng i
nc bc ca vua nh diu hu rnh mi, nng quyt to iu kin cho vua tnh c
gp, khi n{ng ang b|ch b vi chic v|y p nht, hoc do chi trong c xe lng ly nht.
Sau nh{ vua nng, tng nng nhng th rng va sn c.
Khi vng phi ti v l n cng tc Chtearoux va qua i, Jeanne tng nhp tn cng.
Nh{ vua n }u cng gp n{ng: Trong v hi ha trang Versailles, ti nh ht opra, bt
c ni n{o m{ nh mnh ~ run ri hai ngi gp nhau, n{ng u ph by ti ngh
phong ph. Nh{ vua khng cng ni v{ c g|i trung lu 24 tui tr th{nh nht vng
phi. V v mt s triu thn tc ti ti sao vua li chn mt thiu ph tng lp thp km nh
vy, nn ngi phong cho nng chc hu tc. T v sau, mi ngi gi nng l Madame
de Pompadour.
Nh vua l loi ngi d dng cm thy ngt ngt bc bi khi bun chn, v vy b
Pompadour hiu rng mun quyn r ng{i l{ phi gii khuy. B t chc no l d tic, sn
bn, sn khu, v tt c nhng th n{o l{m p lng vua khi ng{i bc ra khi ging. B
tr thnh mnh thng qu}n, ng thi l{ ngi cm cn ny mc cho mi thi trang v
phong v to{n nc Php. Vi k ganh t, b vut ve bng cung cch lch s, duyn dng, v
quyn r. iu bt ng l b kt thn vi hong hu, yu cu Louis XV nng chm sc v{ i
x t t hn vi v mnh. Ngay c hong tc cng phi min cng ng h b Pompadour.
c nh vua phong chc cng tc, nh hng ca b cng ln. nh hng y lan rng
sang lnh vc chnh tr, ni b{ thc s l mt b trng ngoi giao khng danh ngha.
Nm 1751 khi t n nh cao quyn lc, b Pompadour b cn khng hong trm trng
u tin. C th b suy yu bi gnh nng ca v tr, cng ngy b cng cm thy kh khn
trong vic |p ng nhu cu phng the. Thng thng, }y l{ thi im m mt vng phi
bt u kt thc s nghip. Nhng b{ Pompadour c chin lc khc: Khuyn khch vua lp
ra mt dng nh cha, gi l Parc aux Cerfs, ngay trn khu t hong cung Versailles.
nh vua trung nin c th quan h vi nhng giai nhn xut sc nht vng.
B Pompadour khn kho bit rng vua khng th no thiu nt quyn r v{ s nhy bn
chnh tr ca b. V vy b khng s g mt m nhn 16 tui hon ton khng cht quyn
lc, kinh nghim v sc hp dn nh mnh. B{ khng s b son mt v tr trong phng ng,
khi v vn l{ ngi ph n quyn lc nht nc Ph|p. cng c v tr , b{ c{ng th}n
thit hn na vi hong hu, cng i d thnh l vi hu. Tuy nhng k ganh t trong cung
mun ht chn b Pompadour, song nh vua vn duy tr v th cho b, v ngi cn n ti v
an mi s ca b.
Din gii
thc tnh ph du ca kh nng quyn r, mt vng phi thng khi tt t thc hin mu
sau khi c vua sng |i: Trc ht c gng v vt tin ca cng nhiu cng tt lo
hu vn, sau thng tay trng tr c|c i th trong cung, nhm b{nh trng quy m
quyn lc. Ni tm li, v tr bp bnh thng buc vng phi phi h{nh ng theo lng
tham v on hn, vn thng l{ ng c khin nng tht sng. Madame de Pompadour
thnh cng ngay ch k khc tht bi, v b khng thc p vn may. Thay v tr dp triu
thn, b li tm cch ly lng h. B khng bao gi l t lng tham hay ngo mn. Khi
khng cn kh nng l{m trn bn phn phng the, b hon ton khng phin khi c ngi
thay th. Ngc li b tuyn nhng thn n p nht vng vo hu cung cho vua gii tr,
bit rng trc sau g ng{i cng ch|n v c|c kia qu ma km tr.
Th{nh cng thng lm lu m l tr. N l{m ta tng chng mnh bt bi, khin ta qu nhy
cm v kh thn thin khi c ngi thch thc quyn lc. Thnh cng lm ta bt i kh
nng thch nghi vi tnh th. Dn d ta s ngh rng thnh cng l nh ngh lc ca mnh,
ch khng do chin lc v k hoch. l{ iu sai lm.
Hy bt chc Madame de Pompadour, cn nh rng khonh khc vinh quang l khonh
khc m ta cn vn dng s khn ngoan v chin lc nhiu nht, nhm cng c c s
quyn lc, nhn nhn vai tr ca may mn v hon cnh i vi th{nh cng, ng thi cnh
gi|c trc mi i thay trong thi vn. Chnh lc vinh quang l lc ta cn p dng tr chi
ca triu thn, ng thi ch hn na n nhng nguyn tc ca quyn lc.
Mi nguy to ln nht xut hin vo khong khc vinh quang.
(Napolon Bonaparte, 1769-1821)
CT TY CA NGUYN TC
Quyn lc c nhp iu v khun mu ca ring mnh. Chin thng trong cuc chi n{y l{
nhng ai kim so|t c nhng khun mu v ty nghi bin i chng, v h vn gi vng
nhp iu trong khi k khc li lc bc. Ct li ca chin lc l kim so|t c iu sp
xy ra, trong khi cn phn chn ca vinh quang s lm ta mt quyn kim sot theo hai
cch. Th nht, ta thnh cng l nh mt khun mu, m ta li c khuynh hng lp li
khun mu y. Ta s c chuyn ng theo cng hng c m{ khng thm dng li xem
cn l{ hng tt nht vi ta hay khng.
Th hai, thnh cng s c chiu hng lm m tm tr, v ta b tnh cm iu khin. T cho
rng mnh bt bi, ta s h{nh ng hung hng hn, c kh nng l{m v tt c s vinh
quang va t ti.
Bi hc }y l{: Ngi ti ba phi thay i nhp iu v khun mu, chnh sa l trnh,
thch nghi tnh th, ty c ng bin. Thay v cho ci trn tip tc y mnh i ti, ngi
ti ba s bit dng li quan st tnh hnh. H t trn tnh, to mt khong li suy xt tn

tng mi din bin, xem xt vai tr ca hon cnh v vn may i vi thnh cng. Ti cc
trng dy ci nga, c}u ni c lp i lp li l ta phi c kh nng t iu khin trc
khi iu khin c con nga.
Trong cuc chi quyn lc, vn v hon cnh lun c vai tr khng nh. iu ny l tt
yu v lm cho cuc chi th v hn. Nhng cho d ta c ngh nh th no, th vn may vn
nguy him hn vn ri. Vn ri s dy ta nhiu bi hc v tm kin nhn, phi hp thi
biu, v chun b tinh thn cho tnh hung xu nht. Vn may lm ta lc vo li ngc li,
khin ta t ho cho rng s gii giang s gip mnh chin thng. Chc chn thi vn s i
thay, v{ khi iu xy ra ra s hon ton ht hng.
Ngi no lin tip thnh cng c th b nhim mt loi st, v ngay khi c h c trn tnh
th cp di li p h vt qu mc tiu, sa ch}n v{o vng nc xoy. Vi dng cp di
hay xi gic nh vy, bn phi c cch x l. Ch nu ch n gin ca bi tit ch th h s
bo mnh yu ui v khng bit nhn xa trng rng. Quyn lc ca bn c th gim nu h
thy bn thng ri m{ khng d|m |nh na.
Khi thy qun ca tng Pericles lin tc chin thng trn vng Bin en v{o nm 436
TCN, nhn dn thnh Athens v cng phn khi v thc gic ng tip tc |nh nhanh |nh
mnh. H m c chinh phc Ai Cp, nghin nt Persia, tin chim Sicily. Mt mt, Pericles
iu tit bt cc cm xc nguy him ca dn chng bng cch cnh bo v mi nguy khinh
ch. Mt khc ng tha lng h bng nhng chin trn nh m ng bit chc chin thng d
d{ng, ng thi ra v nh dnh tng lc cho chin dch to ln sau cng. Hu th ch bit
c ti kho lo ca ng trong cuc chi n{y, sau khi ng qua i, khi nhng k m dn
khc ln cm quyn, thc y Athens tin cng Sicily, v ch trong thi gian ngn ~ hy
dit nguyn c ch.
Nhp iu quyn nng thng khi i hi ta phi lun phin s dng sc mnh v mnh
khe. Qu nhiu bo lc s to ra phn ng, qu nhiu mnh khe, cho d qu quyt cch
my, cui cng cng li ui. Ti Nht Bn hi th k XVI, vng lnh s qun Oda Nobunaga,
v tng (v l Nht ho{ng tng lai) Hideyoshi xut qun v mang v chin thng vang di
khi |nh bi bo qu}n v i ca tng Yoshimoto. Lc y s qun mun Hideyoshi tha
thng xng ln nghin nt thm mt k th hng mnh, nhng Hideyoshi nhc s qun nh
mt thnh ng xa: Khi va thng mt trn |nh, nh tht cht dy buc nn trn.
Hideyoshi cho rng }y l{ lc m{ s qun nn chuyn t sc mnh sang mu k v nghi
binh, to ra mt lot lin minh ha m }m b thc thc b go.
Nhng ngi vt qu mc tiu ban u thng l{ l{m p lng ch nh}n. Nhng khi
n lc thi qu, chnh ch nhn s nghi ng bn. ~ nhiu ln, mt s tng l~nh di
quyn vua Philip x Macedon b tht sng v ging chc ngay sau khi chin thng vinh
quang. Philip e rng ch cn mt vinh quang nh th na thi, th v tng kia s tr thnh
knh ch ca mnh.
Khi phc v cho ch, bn nn khn ngoan gii hn cc chin thng ca mnh, cho ch
cng hng ht vinh quang, ng lm hn ta cht d. V bn cng nn lp ra mt khun
php phc tng nghim chnh c hn tin dng. Vo th k IV trc cng nguyn, mt
v tiu tng di trng thng soi Ng Khi[12] bng dng hng tit ln, thc nga xung
phong khi cha c ph|o lnh, v lc quay v khoi tr nm xung t my c|i u ca
tng ch. Anh ta t ho v t{i chm tng trong chp mt, nhng Ng Khi tuyt nhin
khng n tng. ng l{ mt v tng t{i, ng th di khi lnh cho binh s mang tiu
tng kia ra chm u, nhng bt tun qun lnh.
Cn mt tnh hung khc m mt thnh cng nh c th lm hng c may cho mt thnh
cng ln hn, l{ khi ch nhn chiu c ta: Lc y c th l di dt nu ta i hi thm. Ta
s b |nh gi| l{ d dao ng - ta cm thy nh th l{ cha , v c gng v vt c{ng nhiu
cng tt khi c dp, mt dp may c th khng lp li. Cch hay nht l ta lch s n nhn n
hu ri lui bc. Nhng c n khc sau ny s t n m ta khng phi i hi.
Cui cng, iu quan trng l bit chn thi im dng. iu g n sau cng s khin
mi ngi ghi nh nh mt loi du chm than. Lc tt nht dng li v{ ra i l{ sau khi
chin thng. Ch cn tip tc th hiu qu s gim thiu, thm ch bit }u sau ta bi
trn. i vi cng tc thm vn, gii lut s thng khuyn Lun dng li sau khi chin
thng.
Hnh nh:
Icarus ri t tri cao. ng cha Dedalus ~ dng s|p d|n lng v v{o nhau ch ra nhng
cp cnh gip hai cha con bay thot khi m cung c qu|i th Minotaur. Say sa bay ln,
Icarus bay c{ng lc c{ng cao, cho n khi tia nng mt tri lm chy sp rt lng, v anh ra
ri tm ch t.
kin chuyn gia:
C|c vng tn v nhng nn cng ha nn hi lng vi vinh quang, bi khi mun c
thm, h thng tht bi. Vic s dng ngn ng s nhc nhm vo k th pht xut t s
ngo mn ca vinh quang, hoc t o vng chin thng, vn cui cng s l{m ngi ta sai
lm c trong li ni v{ h{nh ng, bi v khi o vng ny lm l tr lu m, n cng khin h
i qu| mc tiu, v xui h hy sinh mt gi tr chc chn i ly iu c tin l gi tr
hn, nhng tht bp bnh.
NGHCH O
Nh Machiavelli tng khuyn: hoc l ta tn dit k th, hoc l tha cho n ton mng.
Trng pht na vi ch lm hn tng lng cm hn v tm cch bo th. V vy h |nh ch
l{ |nh cho tan n|t khng th tn ti. Ta nn dn lng trong giy pht chin thng, nhng
nh th khng phi khng nghin nt k th, m{ ng tin cng nhng i th khc

mt cch v ch. Ta khng khoan dung vi k th, nhng cng ng to ra k th mi bng
h{nh ng thi qu.
Sau khi chin thng, nhiu ngi tng cng cnh gic v h thy l chin thng ~ mang li
cho h thm nhiu ca ci canh chng v bo v. Ta cng nn cnh gi|c, nhng ng
s cnh gic ny lm mnh do d, hoc mt kh th, m ch dng s cnh gic lm dy
cng h~m bt tnh nng ni. Ci kh th ny thng c |nh gi| qu| cao. Th{nh cng l{
do ta, v nu thnh cng ni tip th{nh cng, th l{ kt qu vic ca ta lm. Ch nu tin
vo kh th, ta s b xc cm t|c ng, lm chm c|c ng tc chin lc, v c khuynh
hng lp li nhng phng ph|p c. H~y nhng ci kh th cho nhng ai khng th
tin cy v{o iu g tt hn.
NGUYN TC 48
THIN HNH VN TRNG

Nu bn chn cho mnh mt hnh th c nh, mt k hoch hin nhin, xem nh bn vch
|o cho ngi ta xem lng. Tr|i li, bn nn lun chuyn ng v{ thay hnh i dng. Hy
chp nhn thc t rng khng c g c nh v khng nguyn tc no bt di bt dch. Cch
phng th tt nht l phi linh hot nh nc, khng c hnh th nht nh. ng bao gi
li vo tnh n nh hoc trt t lu bn. Mi th u thay i.
VI PHM NGUYN TC
Vo th k XVIII trc cng nguyn, cc thnh bang Hy Lp ln mnh n mc khng cn
t ai cho d}n s ngy mt gia tng. H bn nhn ra bin, i thit lp thuc a vng
Tiu \, Sicily, b|n o Italia, ngay c ch}u Phi. Nhng th{nh Sparta li b ni non vy quanh,
khng c li tr ra a Trung Hi, nn dn chng Sparta khng phi l{ d}n i bin. V vy h
buc lng phi gy hn vi nhng thnh bang chung quanh, trong mt chui nhng xung
t d di ko di hn trm nm, vi kt qu l h thu gom c mt vng t rng ln
cho c d}n canh t|c. Tuy nhin gii php ny li to ra bi ton mi: Lm sao gi vng v
duy tr trt t nhng vng chim ng? D}n s nhng vng y ng gp mi dn Sparta,
chc chn ng{y n{o s din ra trn phc th khng khip.
i cng, Sparta phi hnh thnh mt x hi hng v thut chin tranh. Dn Sparta phi
mnh hn, cng rn hn, hung h~n hn nhng ngi lng ging. Ch c cch ny h mi
tip tc sng cn v n nh.
Khi va ln by, a b trai thnh Sparta s b bt khi gia nh a v{o mt loi cu lc
b qun s, ni hun luyn n chin u v sinh hot theo k lut st. Ng trn ging
cng lt sy, ch c pht cho mt b o ngoi mc sut c nm, khng c hc hi hay
thc hnh bt k b mn vn ha ngh thut no. Tt nhin c d}n th{nh Sparta khng
c bit n m nhc, v ch cho php bn n l sn xut ra nhng sn phm tiu th cng
no ti cn cho sinh hot. Nhng k nng duy nht c dy l k nng qu}n s. a b
no trng yu t s b b cho cht i trong hang ng trn ni. Sparta khng cho php bt
k hnh thc mu dch hay tin t no, v h tin rng tin ti ch gy ra chia r v ch k, lm
suy yu k lut chin binh. Ngun thu nhp duy nht c cho php l nng nghip, hu ht
trn nhng c|nh ng thuc s hu nh{ nc.
u c n gin ca c d}n th{nh Sparta gip h hnh thnh binh chng b binh hng
mnh nht thi by gi. H |nh }u thng , vinh quang ni tip vinh quang nhng cha
bao gi ngh n vic lp ra ch. H ch mun gi vng nhng g ~ chim c, v bo
v nhng vng t y chng ngoi xm. Hng chc nm c th qua i m{ khng xy ra cht
thay i no trong ch ~ duy tr th{nh cng nguyn trng ca Sparta.
Trong khi mt th{nh bang kh|c cng ln mnh khng km Sparta: Athens. Thnh bang
n{y c li th b bin, ch yu l{ giao thng hn l{ to lp thuc a, v vy dn
Athens tr th{nh thng nh}n t{i ba. Khng cng nhc nh Sparta, h |p ng vi tnh th
tht sng to, thch nghi vi iu kin pht sinh, nhanh chng to ra nhiu hnh thc x hi
v ngh thut mi. Cng ng ca h nh dng chy trin min, v khi quyn lc c{ng tng
th h cng tr thnh mi nguy cho thnh Sparta.
Nm 431 TCN, cuc chin m t lu gia hai thnh bang gi bng ra mnh lit. Sau 27 nm
c chin, b my chin tranh Sparta thng trn. Gi }y Sparta c c mt ch, v h
khng th no nm yn trong v s na.
Sau chin tranh, tin ca t Athens vo Sparta. Nhng chin binh ny ch bit cm gm
ch khng h c t nim g v chnh tr hay kinh t. S giu sang v phong cch sng giu
sang |p o h. Nhng thng c Sparta c c i cai qun c|c vng t tng thuc quyn
Athens u gc ng~ trc nhng hnh thc tham nhng thi nt nht. Tuy Sparta ~ |nh
thng Athens, nhng c|ch sng linh ng ca Athens ~ dn xi mn k cng v{ trt t
nghim khc ca Sparta. Trong khi Athens li thch nghi vi tnh hnh mi, xoay x pht
trin thnh mt trung t}m vn ha v{ kinh t.
Lng tng trc s thay i ln lao, Sparta ngy cng yu i. Ch chng 30 nm sau khi
thng Athens, Sparta tht bi trong mt trn ch t vi thnh Thebes. Hu ht ch u hm
sm mai, thnh bang hng mnh ny sp khng bao gi gng dy na.
Din gii
Trong s tin ha ca mun loi, hu nh c|i v gip bo v lun gy ra tai ha. Mc d vn
c v{i trng hp ngoi l, song gn nh lc n{o c|i v cng tr thnh ci ng ct ch t
cho con vt no n mnh trong . V bc lm cho ch nhn n di chuyn chm chp, i
kim n vt v hn, v{ li tr thnh mi ngon cho th sn mi nhanh nhn. Loi th no
hng ln tri hay ra bin, loi no di chuyn mau l v bt thn u hng mnh v an ton
hn.
Khi phi gii quyt bi ton kh l kim so|t c dn s ng hn, Sparta phn ng nh
mt con th ang hnh th{nh mt ci mai bo v. Ging nh lo{i ra, Sparta {nh hy sinh
tnh linh hot cho s an ton. H c gng xoay x gi vng n nh sut ba trm nm,
nhng vi c|i gi| n{o? Ngo{i vn ha chin tranh ra h khng cn loi vn ha n{o kh|c,
khng c ngh thut xoa du cng thng v lo u v hin trng t nc. Thng trn ng
ngha vi vic phi qun l thm nhiu t ai, iu m h khng mun. Thua trn l phi
chm dt b my qun s, iu m h cng khng mun nt. Ch c tnh trng bt di bt
dch mi gip h sng cn. Nhng trn th gii ny khng c g n nh mi, v ci v s
hoc ch m bn trin khai t bo v, n mt ng{y n{o s gy tai ha.
Trong trng hp Sparta, h khng thua binh i ca Athens, m thua tin bc ca Athens.
Tin bc s chy v bt c ni n{o thu ht n v{ gieo rc hn lon. V lu v di, tin bc
bin Athens th{nh ngi chinh phc, bng cch xm nhp ch Sparta v xi mn chic
o gip bo v. Trong cuc chin gia hai ch , Athens linh hot v sng to thay
hnh i dng, trong khi Sparta ch cng lc cng cng rn cho n khi rn nt.
l{ c|ch m{ th gii ny vn h{nh, cho d l{ lo{i vt, vn ha, hay c| nh}n con ngi.
i mt vi s khc nghit v nhng him nguy ca th gii, loi sinh vt n{o cng ph|t
trin h thng bo v - mt lp gip, mt ch cng rn, mt nghi thc v an. Tuy c th
hiu qu trc mt, song v lu v di s gy tai ha. Nh}n d}n ang cng lng di ch
mt ch v nhng phng c|ch vn hnh cng rn s khng th chuyn ng nhanh
nhy, khng th cm nhn hoc thch nghi vi i thay. H s ch lng vng ngy cng
chm dn cho n khi bc vo li mn t dit ca loi khng long. Hy hc cch thch nghi
v{ linh ng, nu khng bn s khng th sng st.
Cch hay nht l phi bin thin hnh vn trng. Khng c lo{i sn mi no c th tn cng
nu chng khng th pht hin ra ta.
TUN TH NGUYN TC
Khi Th chin II kt thc v qun Nht b |nh ui khi Trung Quc, Tng Gii Thch
l~nh o phe Dn quc quyt tm tiu dit phe Cng sn. V{o nm 1935 h gn nh th{nh
cng khi dn phe Cng sn vo cuc Trng chinh y gian lao. Tuy phc hi c phn
no trong lc thi k chng Nht, nhng lc lng Cng sn vn cn rt yu. H ch kim
sot vi vng ho lnh min qu, v kh ca h th s, khng c hun luyn qun s
chnh quy, khng lm ch c phn lnh th quan trng no ngoi vng Mn Chu sau khi
qun Nht rt lui. Chnh ni n{y m{ Tng quyt tp trung lc lng u t nht tn
cng. ng d nh tin chim c|c th ch cht, ri t b{nh trng khp vng cng
nghip pha Bc, qut sch qun Cng sn. Mt Mn Chu, Cng sn s sp .
Trong hai nm 1945 v{ 1946 k hoch vn hnh hon ho: Phe Dn quc d dng chim
ng c|c th{nh ph ch cht Mn Chu. Qun Cng sn tho lui v nhng vng su vng
xa kh vn ti. Nhng t , nhiu ton lnh nh ca h li lin tc quy nhiu qu}n i
Dn quc, phc kch l t, nhanh chng rt lui, khng bao gi lin kt li thnh mt o{n
qu}n ng o nn rt kh tin |nh. Qu}n Cng sn chim mt th trn n{o ch vi tun
ri li b ng. Khng c tin qun ln hu qun, h chuyn ng nh th thy ngn, khng
bao gi lu mt ch, thot n thot hin.
Phe Dn quc quy th|i cho hai vic: Hn nh|t khng d|m ng u vi i qun v
khng c kinh nghim chin lc. Lnh t Cng sn Mao Trch ng hnh nh l{m th v{
trit l gii hn iu binh khin tng, trong khi Tng[13] ~ tt nghip khoa qun s ti
phng T}y, ng thi l{ mn thun thnh ca nh{ t tng qun s lng danh Carl
von Clausewitz.
Tuy nhin dn d{ c|ch |nh ca Mao cng th{nh hnh. Sau khi phe D}n quc chim th
v{ cho qun Cng sn gi vng c xem l v dng ca M~n Ch}u, th ngi Cng sn
li bt u s dng khng gian rng ln y bao v}y th. Nu Tng phi mt i qun
di chuyn t th trn n{y sang tng vin th trn khc, phe Cng sn s chc sn i qun
y. Lc lng Dn quc dn d b manh mn thnh khc nh v c lp, b ct t qun nhu
v lin lc. Ha lc Dn quc vn cn rt mnh, nhng nu khng di chuyn c th ch li
g?
Qun Dn quc bt u lo s. Nhng ngi ch huy h ang an to{n c|ch xa mt trn c th
ci nho Mao, nhng bn thn h tng trc tip i u vi qun Cng sn trn ni nn
bit s ti xut qu nhp thn. Gi }y h li b kt cng trong thnh ph, thy r qun th
di chuyn nh chp, linh ng nh nhng dng nc t mi pha trn v. Hnh nh h
ng c triu ngi. Hn na phe Cng sn cn vy hm tinh thn phe Dn quc bng hnh
thc tuyn truyn, ku gi h {o ng.
T trong tm tr, phe Dn quc ~ mun u hng ri. Nhiu th b bao vy v c lp ~
sp trc khi b tn cng trc tip nn nhanh chng tht th. Th|ng 11 nm 1948, qun
i Dn quc u hng phe Cng sn - mt n nhc nh~ cho i qun mnh hn hn v
mt k thut, mt n mang tnh quyt nh trong cuc chin tay i . Sang nm sau, phe
Cng sn kim sot ton b Trung Quc.
Din gii
Hai loi c gn ging chin lc qun s nht l c vua v c vy[14] chu. Bn c vua th
nh, v nu so vi c vy th c vua tn cng tng i nhanh hn, buc hai bn phi ra
n quyt o|n. C v}y chi trn b{n ln hn, vi 361 ng giao nhau, vi v th gn gp
su ln so vi c vua. Hai bn lu}n phin t nhng qun c en v{ trng nhng ch giao
nhau, vi mc ch l{ c lp qun c i phng.
c Trung Quc gi l c vy, mt vn c vy c th c n 300 bc di chuyn, vi chin
lc linh ng v{ tinh vi hn c vua, chm chm trin khai. ng th ban u do qun c
ca ta to ra cng phc tp th i phng c{ng kh o|n chin lc. Ginh quyn kim
sot mt khu vc trn bn c l chuyn khng |ng, tr|i li ta phi bit ngh trn bnh din
rng hn, sn sng hy sinh con tp bt ht m c|. iu ta cn khng phi l c th m
phi l{ tnh lu ng. Nhng qun c di ng s c lp i phng v{o tng vng nh. Mc
tiu khng phi l trc tip git qu}n i phng nh c vua, m{ g{i i phng v{o th
t lit hn cht cng. C vua th tuyn tnh, chung v tr, tn cng hung hng. C vy th
phi tuyn tnh v linh hot, tn cng gin tip cho n cui vn c, khi ngi chin thng s
bao vy cc qun c ca i th bng mt nhp tng dn.
Cc nh chin lc qun s Trung Quc chu nh hng c vy t nhiu th k nay. Mao
Trch ng thng chi mn c ny v vn dng nim c vo chin lc. Chng hn mt
nim ch cht l{ b{nh trng ht din tch ca bn c theo nhiu hng, i th
khng th lng ht c ca ta theo kiu tuyn tnh.
Mao khuyn khch c|c binh o{n ca ng |nh theo kiu c v}y, sao chi ch khng th
o|n trc nh hoc hng iu binh. ch s mt th gi truy ui, hoc nh Tng
Gii Thch, ng ta |nh gi| thp i phng nn li lng phng v. V nu lm theo hc
thuyt T}y phng l{ tp trung vo tng vng duy nht, ng ta s tr thnh ci bia bt
ng i phng bao v}y. C|ch |nh theo kiu c v}y l{ v}y h~m u c i th, dng
chin tranh tm l, tuyn truyn vn ng, cng vi cc chin thut khiu khch l{m i
phng ri ren m xung tinh thn. Qu}n i Cng sn ca Mao cng |p dng chin lc
nh th - thin hnh vn trng, khin i phng ri tr v kinh hi.
Trong khi c vua th tuyn tnh v trc tip, c vy gn vi loi chin lc thch nghi vi
th gii ta ang sng, ni nhng trn |nh c thc hin gin tip hn, trn nhng bnh
din rng ln v kt ni lng lo vi nhau. Ni , c|c chin lc tru tng v{ a chiu,
hot ng quy m ngoi khng gian v thi gian: Quy m tr no ca nh chin lc. Hnh
thc chin u linh hot n{y u tin cho s chuyn ng hn l{ v tr. Tc v s uyn
chuyn khin i th khng lng trc bc di chuyn ca ta. V khi khng th nm c
, ch s khng ra c chin lc n{o chng li. Vy ta c bin thin nh sng
khi, khng cha mt kha cnh c th n{o cho ch |nh. Trong khi c gng truy ui v
suy o|n thch nghi vi tnh cht bng lng ca ta, ch s t t suy kit.
Khi ngi mun |nh, ta khng cha c hi v{ ngi khng tm thy ta. Nhng khi mun
|nh ngi, ta ~ chc rng ngi khng th lng tr|nh v{ ta |nh dt kho|t c{n qut
ngi ch tin th ta li, ch h tri th ta quy nhiu, ch suy yu ta tn cng, ch tho
lui ta truy ui.
(Mao Trch ng, 1893-1976)
CT TY CA NGUYN TC
ng vt ngi khc vi loi th nh lun sng to ra nhiu hnh thc mi. t khi biu hin
cm xc mt cch trc tip, lo{i ngi din t qua ngn ng, hoc qua nhng nghi thc x
hi c chp nhn. Chng ta khng th chia s cm xc m khng thng qua mt hnh
thc.
Song cc hnh thc m ta to ra li lun thay i - trong thi trang, phong cch, nhng ni
no th hin tm trng ng i. Chng ta lun thay i nhng hnh thc tha hng
c t cc th h trc, v{ l{ du hiu ca s sng v sc sng. Tt nhin nhng th
n{o khng thay i, nhng hnh thc n{o ha x cng, ta c cm gi|c nh chng ~ cht v
ta dit b chng. Gii tr biu l iu r rt nht: Khng chp nhn nhng hnh thc m
x hi |p t, tnh cch ca h li cha hnh th{nh, gii tr th nghim vi nhng c im
ca ring mnh, qua mt s mt n v{ t th t khng nh. chnh l{ sc sng vn
h{nh ng c ca hnh thc, to ra nhng thay i thng xuyn trong phong cch.
Hi cn tr, ngi t{i ba thng bc l sng to khi s dng mt hnh thc mi biu l
mt ci mi. X hi xem h l k quyn lc bi v x hi cn c ci mi v{ tng thng ci
mi. Vn ch pht sinh sau ny, khi nhng ngi t{i ba ln tui hn, tr nn bo th
v ch k. Lc y h khng cn m c to ra ci mi, tnh cch h ~ hnh th{nh, thi quen
~ ng bng, v{ s x cng bin h thnh nhng mc tiu d trit h. Ai cng o|n c
nc c h sp thc hin. Thay v c n phc h li khin mi ngi nh{m ch|n: Bc
xung sn khu i! Mi ngi bo, nhng ch cho ngi kh|c, cho ai tr hn. Khi b
qu kh gi chn, k quyn lc trng khi hi lm sao - h l nhng tri qu chn, chc ch
ri rng.
Quyn lc ch c th pht trin qua cc hnh thc linh ng. Chng n{y khuyn bn khng
nn gi mi mt hnh dng r rt, nh th khng c ngha l{ bn phi c mt hnh dng
nht nh, bi c|i g cng c hnh d|ng c, khng th no khng. }y, ta khng nh rng
s v nh hnh ca quyn lc trng ging nh nc, hoc thy ngn, s mang dng vc ca
vt cha. Lun thay i nn lun bt ng. Ngi quyn lc lun to ra hnh th mi, v
quyn lc h pht xut t tc thay i. V nh hnh l{ v nh hnh i vi s quan st
ca k th, chng khng th thy bt k iu g nht nh m nhm v{o. l{ t th u
tin ca quyn lc: ch khng th lng, khng th nm bt, v ta v nh v chp nhong
nh thn Mercury, v thn c kh nng thin hnh vn trng v s dng kh nng n{y i
n|o thin nh trn nh Olympus.
Con ngi tin ha v hng tru tng, ngy cng thin v tinh thn hn vt cht. Hng
tin ha ny r rt lnh vc ngh thut, v{ cng c th thy bnh din chnh tr, vn cng
lc cng bt hung bo cng khai, nhng tng tnh phc tp, gin tip v{ u c. Chin tranh
v chin lc cng phi theo khuynh hng ny. Chin lc ng{y nay khng cn l{ iu
binh khin tng trong khng gian quy c na, m tn dng nhng ng ngch ca b c
con ngi.
T.E. Lawrence c l l nh chin lc hin i u tin trin khai l thuyt tru tng trong
chin tranh du kch. tng ca Lawrence ~ nh hng n Mao. Lawrence chung sc vi
ngi Rp chng li Th Nh K. ng mun chin binh Rp c kh nng ha ln vo
sa mc mnh mng, khng t tp v mt im nht nh tr thnh mc tiu cho i qun
Th. Khi phe Th vi vng tin |nh o qun ma y, h ch tiu tn sc lc lng sc khp
ni. Tuy ha lc h mnh hn, nhng qu}n Rp chi tr mo vn chut, khin phe Th
khng bit ng no m ln, dn d{ }m hoang mang. Hu ht cc cuc chin u mang
tnh chm tr|n Cuc chin ca chng ta phi mang tnh hp tan, Lawrence vit. Chng ta
phi ngn chn ch bng mi e da cm lng ca sa mc mnh mng b n, phi i n
lc ta tin cng th ch mi bit ta ch n{o.
Trong mt th gii m chin tranh gin tip ang c thi, th tnh v nh hnh, ngha l{
thin hnh vn trng, l{ iu ch ct.
Yu cu t}m l u tin cho tnh v nh hnh l vi nhng vic xy ra, ta ng xem l{
xc phm c| nh}n. ng bao gi cho ch thy bt k du hiu th th no. V khi th
th, ta s l cm xc, xem nh hin nguyn hnh. Lc y i th bit h ~ |nh trng
ch nhc ca ta, dng nh gt ch}n ca Achilles, t v sau h c nhm v{o y m

|nh tip. V vy ta hy rn luyn t}m l ng xem vic g l c nhn c. ng bao gi ni
gin khi ngi khc c tnh chc gin. Hy bin gng mt ta thnh ci mt nn v nh, lc
chnh i phng mi ni a v{ mt phng hng.
Nam tc James Rothschild ~ s dng chiu ny rt xut sc. L{ ngi c gc Do Thi
sng trong mi trng bi ngoi Paris, ng khng bao gi xem s xc phm n{o l{
hng v{o c| nh}n mnh, v{ ng cng khng bao gi cho thy l ng b xc phm. Ngoi ra
ng cn t thch ng vi thi tit chnh tr, cho d thi tit y ra sao thi k Phc hi
qun ch cng nhc ca Louis XVIII, triu i mang tnh t sn ca Louis-Philippe, cch
mng dn ch 1848, k mi pht Louis-Napolon ln ngi nm 1852. Rothschild u chp
nhn ht, ri ha mnh vo thi i. Ngi ta bo ng o c gi hoc c hi cng mc, v
iu khin ng c a chung l ti sn ch khng phi quan im chnh tr. Ti sn ca
ng ~ tr thnh th tin t ca quyn lc. ng c ung dung thch nghi v{ ph|t t m
khng bao gi l ra bt k hnh th g, trong khi nhng gia tc cao sang khc, tuy giu
nt vch hi u th k, nhng sau l{ t|n gia bi sn v thi vn thay i tht kh
lng. V vn vn vng vi qu kh nn h ~ t nhiu hin ra mt hnh thc nht nh.
Xuyn sut chiu di lch s, phong c|ch v nh hnh c ng dng nhiu hn ht bi
nhng n hong tr v mt mnh. Chc v n hong khc bit c bn vi mt ngai vua. L
mt ph n, b s b qun thn nghi ng kh nng cai tr v sc mnh tinh thn. Nu chiu
c mt phe trong cuc chin thc h, b s b ch l{ h{nh ng theo cm xc. Nhng nu
nn cm xc ng trn vai c ti theo kiu {n ng, b{ vn s b ch trch. V vy c l
do bn cht hoc kinh nghim, cc n ho{ng c khuynh hng cai tr mm do, m rt cuc
~ chng t l hu hiu hn hnh thc tr v thng thng v nam tnh.
Hai in hnh ca phong cch tr v v nh hnh l N ho{ng Elizabeth nc Anh v N
ho{ng Catherine V i nc Nga. Khi n ra cuc chin tn bo gia hai phe Tin Lnh v
Cng gio, Elizabeth chn li trung o. B khng lin minh vi phe no, m ch c duy tr
ha bnh n khi t nc mnh ng u vi chin tranh. Triu i ca b l mt
trong nhng triu i vinh quang nht lch s nhn loi, nh kh nng thch nghi xut
chng v thc h mm do ca b.
Catherine nc Nga cng trin khai mt cch cai tr ng ha. Sau khi chng b{ l{ Ho{ng
Peter II b h b, b nm ton quyn cai qun t nc v tt c mi ngi cho rng b
khng th no sng st. Nhng b{ khng c tin kin, khng da vo trit l hay l thuyt
n{o ch o cc chnh sch. Mc d l k ngoi bang (qu hng c) nhng b{ nm r
tm trng ngi Nga, bit c tm trng y ~ thay i nh th n{o qua nm th|ng. Ta
phi tr v nh th n{o cho nh}n d}n ngh rng chnh h mun thc hin nhng g m ta
bo h thc hin, b{ ni, v{ b{ l{m c iu bng c|ch n trc nhng mong c
ca nh}n d}n, ng thi thch nghi vi nhng g h khng mun. Khng bao gi ra tay
mnh bo p ung iu g, Catherine V i ~ ci c|ch c nc Nga trong thi gian v
cng ngn.
Cch cai tr v nh hnh v n tnh y c th l{ c|ch ngi quyn lc thnh cng qua
nhng thi k kh khn, v{ li rt d chu vi nhng th}n d}n di ch y. Vi cch cai
tr mm mng, thn dn d vng li, v cm thy t b p bc, t b o p theo thc h ca k
tr v. Cch cai tr nh th cng m ra mt s ty chn, vn khng th c nu ch c bm
rit mt hc thuyt. Thot u, cc chnh ph cng rn c v hng mnh, nhng v lu v
di s cng rn y s mi mn thn kinh, khin nhn dn s tm c|ch ui c chnh ph y.
Tuy d b ch trch song chnh ph mm do v{ v nh hnh s bn vng, v cui cng nhn
dn s thy chnh ph vi mnh l mt, bi v chnh ph y thay i theo lung gi mi, ci
m vi hon cnh mi.
Cho d c phi chu t nhiu xo trn v tr ngi, song cch cm quyn ci m cui cng
thng vn thng ging nh Athens cui cng ri cng thng Sparta bng t{i chnh v{ vn
ha. Khi lm vo th i u vi mt ch th hng mnh v cng rn hn, ta nn chng
tm thng v|n u. Ta hy v tun th sc mnh ca chng. Sau bng kh nng thch
nghi v{ v nh hnh, ta dn xm nhp vo tm hn chng. Nh vy ta s ra tay khi chng
mt cnh gic, bi k cng nhc lun sn sng chng c nhng n trc tip nhng
li bt lc trc nhng g tinh vi v ngm ngm. Mun vy ra phi gii chi tr tc k i
mu - ngoi mt th tun th, nhng bn trong li ngm ngm hy dit.
Sut nhiu trn nm, ngi Nht chng nh chp nhn k ngoi bang mt cch ha nh,
chng nh d chp nhn nh hng vn ha nc ngoi. Joao Rodriguez, mt tu s B {o
Nha tng n v sng nhiu nm Nht hi th k XVI ~ ghi trong nht k rng ng ht
sc ngc nhin khi thy ngi Nht c thin ch th nghim v chp nhn bt k iu g ca
B {o Nha. ng chng kin ngi Nht mc qun o kiu B {o Nha do ph, c eo
trng ht v thp gi bn hng. Nn vn ha Nht c v nh yu ui v d thay i, song
kh nng thch nghi y tht ra ~ tr|nh cho t nc khng b |p t mt nn vn ha xa l,
c mang ti bi s x}m lng qu}n s. Chnh th|i khn ngoan y lm cho B {o Nha
v{ c|c nc T}y phng kh|c tng rng Nht Bn khut phc trc nn vn ha k c,
trong khi tht ra ngi Nht ch xem l{ th thi trang chi qua ri b. Bn di lp
b mt ha hp , nn vn ha Nht Bn vn pht trin mnh m hn bao gi ht. Nu
trc ngi Nht c th|i cng nhc i vi nh hng ngoi bang v c ty chay, c
th h s phi gnh chu nhiu tn tht kiu nh phng T}y ~ gi|ng cho Trung Quc.
mi l sc mnh ca tnh v nh hnh - k x}m lc khng c iu chi c th vin v{o,
|nh .
lnh vc tin ha, thng khi chnh s to xc li l{ bc u dn n dit chng. ng vt
n{o to ng, hp hp th khng linh hot, m li phi lun ngh n vic tha mn ci bao t.
Trong cuc sng, ngi thiu suy ngh thng lm tng rng kch c ng ngha vi
quyn lc, cng to cng mnh.
Nm 483 TCN, vua Xerxes ca Persia x}m lc Hy Lp, tin rng mnh d dng chinh phc
nc ny ch vi mt chin dch. Suy cho cng th ng ang l~nh o mt i qun hng
mnh nht cho mt ln x}m lc s gia Herodotus c lng o qu}n c hn nm
triu ngi. Xerxes d nh xy mt chic cu bng qua vng Hellespont t Tiu trn
qua Hy Lp, song song, lc lng hi qun Persia hng mnh s phong ta tu b Hy Lp
khng cho thot thn. K hoch nghe qu| hay, nhng khi nhn c thng tin n{y, qu}n s
Artabanus n khuyn can Xerxes: Hai th lc mnh nht th gii n{y ang chng li b
h. Xerxes c ci, hi th lc n{o d|m ng u vi o qu}n nm triu ngi nh th?
Artabanus cn trng tu rng chnh l{ t lin v bin c. Theo qu}n s, quanh vng
hon ton khng c mt cng n{o ln cha ht o{n thy qu}n ng o ca Persia.
Ngoi ra h chim cng nhiu t ai th h thng qun nhu hu cn cng cng knh v
phc tp, xc sut ri ro trong vic nui qun s cng to ln.
Cho rng qu}n s ch l th hn nht, Xerxes ra lnh tin cng. Qu nhin nh Artabanus ~
tin o|n, thi tit xu ~ qut sch hi qun Persia, vn qu ln nn khng th tr bo
trong bt k hi cng n{o. Trong khi trn b th qu}n Persia i n }u t{n s|t n , k
c ma m{ng lng thc nn b phn hu cn khng kp nui qu}n. Ngo{i ra i o{n qu}n
cng knh chm chp y cn l mt mc tiu d b pht hin v trit h. Ngi Hy Lp dng
mi mnh khe khin qun Persia mt phng hng. Cui cng Xerxes b qu}n ng
minh ca Hy Lp |nh tan khng cn manh gi|p.
Cu chuyn va k l{ in hnh ca nhng ngi chung kch thc hn l{ tnh linh hot.
C{ng gi{ i, chng ta li cn phi tng cng tnh v nh hnh, v lc ta c khuynh
hng x cng. ngh v{ h{nh ng ca ta b nhng ngi xung quanh o|n trc, v{ l{
du hiu u tin ca s lm khm gi nua. V chnh v vy di mt h ta c v khi hi.
Mc d s ch giu v{ khinh thng c th ch l hnh thc tn cng nh nh{ng thi, nhng
tht ra nhng th|i u l{ v kh s|t thng, v{ v lu v di s xi mn nn tng
quyn lc. Mt k th d|m coi thng ta ri th s cng to bo hn, v{ tnh t|o bo lm cho
con th nh nht cng tr thnh nguy him.
Triu nh Ph|p hi cui th k XVIII, m{ Marie Antoinette l{ gng mt in hnh, ~ b|m
qu cht vo nhng th tc cng nhc v phng cu cha, n ni nh}n d}n Ph|p xem
l th di tch xu xa. Th|i ch bai mt nh ch h{ng trm nm tui l du hiu u tin
ca cn bnh nan y n thi k cui. Tnh hnh cng t hi th hai v chng Marie
Antoinette v Louis XVI li cng bm rit qu kh, v{ do phi ln on u {i.
Vua Charles I nc Anh cng phn ng tng t trc t triu i mi dn ch hi thp
nin 1630: ng gii tn Ngh vin, trong khi cc nghi thc trong triu cng lc cng mang
tnh hnh thc v xa ri qun chng. Chnh s cng nhc ny cng lm si sc quyt tm
thay i ca nhn dn. Khng lu sau ni chin xy ra v tt nhin c|i u ca ng khng
th nm yn v tr quen thuc.
V vy cng ln tui th ta nn bt da vo qu kh. Hy cnh gic, nu khng, tnh cch
cng nhc s khin ta trng ging nh di h{i. Khng hn ta phi bt chc thi trang gii
tr - v nh vy cng tht bun ci. Tht ra iu ta nn l{m l{ thng xuyn thch nghi vi
hon cnh, vi s i thay khng th trnh: Ta phi trnh qua mt bn nhng ch cho gii
tr ang ln. S cng nhc ch lm ta trng ging nh x|c p.
Tuy vy ta cng ng qun rng s v nh hnh cng ch l mt t th chin lc m thi.
Nh ta c t to ra nhiu iu bt ng chin thut, gi c qu bng trn sn ta,
t i phng v{o tnh th khng c h{nh ng m phi ch i |p tr, xem nh
mi hot ng gi|n ip hay tnh bo ca h l{ v ngha. Vy bn hy nh: S v nh hnh
ch l dng c. ng nhm n vi th|i tri theo dng i, hoc vi ch nhn m tn gio
khuyn ta p dng khi vn hi i thay. Ta s dng tnh v nh hnh khng phi c
an ha ni ti, m bi v n tng cng sc mnh.
Cui cng, tp thch nghi vi mi hon cnh ngha l{ nhn c|c s kin xy ra bng nhn
quan ca mnh, v pht l nhng li khuyn m thin h hay thm tht. Ni cch khc, cui
cng th ta phi b ngoi tai cc nguyn tc m{ ngi khc rao ging, nhng quyn sch m
h vit ra dy ta phi lm g, b lun s c vn ca ngi i trc. C|c nguyn tc chi
phi tnh hnh u b bi b bi tnh hnh mi, Napolon vit, v{ r r{ng chnh ta l{ ngi
|nh gi| tnh hung mi pht sinh. Ch nu c quan t}m n nhng g ngi khc ni, th
cui cng ta s hnh thnh nn mt th khng phi do mnh to ra. Qu c n s hiu bit
ca ngi khc s l{m ta xem thng s hiu bit ca chnh mnh. Ta c mnh tay vi qu
kh, c bit l qu kh ca chnh ta, v c pht l mi trit l t ngoi thc vo.
Hnh nh:
Thn Thy ng}n. Ngi a tin c c|nh, v thn ca thng mi, ng t gii o chch, c
bc, v thy la nhanh tay. Ngay hm c sinh ra, thn Thy ng}n ~ s|ng to ra {n lia,
n ti hm ~ |nh cp tru b ca thn Apollo. Thn Thy ngn bin thin hnh vn
trng i khp th gian. Ta nh th cht lng t theo tn ng, thn Thy ngn l hin thn
ca iu khng th nm bt quyn lc ca tnh v nh hnh.
kin chuyn gia:
V vy nh cao ca vic d{n qu}n l{ t ti tnh v nh hnh. Trong chin tranh, chin
thng khng mang tnh lp i lp li, m phi v tn thch ng Lc lng qun s khng
c s b tr thng hng, nc khng c hnh th bt bin: Kh nng chin thng bng cch
thay i v thch ng vi i phng c gi l thin ti.
NGHCH O
S dng khng gian to ra v dn mng mt m hnh tru tng khng c ngha l{ b i
s tp trung sc mnh ang c li th cho ta. Tnh v nh hnh l{m cho ch phi nhn
nhc tm xem ta }u, t ph}n t|n sc mnh ca chng v mt vt cht ln tinh thn.
Nhng mt khi n hi chm trn, ta phi |nh mt n tht tp trung v{ dng m~nh. l{
cch lm ca Mao chin thng phe Dn quc: B gy lc lng ch thnh tng n v

nh v c lp, d dng b tiu dit bng tin cng v b~o. }y nguyn tc tp trung chim
u th.
Khi p dng tnh thin hnh vn trng, ta phi qun xuyn tin trnh, v lun tham chiu
n chin lc di hi. n khi chn c mt hnh thc tn cng, ta phi s dng sc
tp trung, tc v sc mnh.
CH MC
A
Al Capone 171
Alcibiades 265, 609
Alexander i 317, 539, 567
|nh n s}n khu 103
Antony, Marc 358
Arantino, Pietro 477
Aretino, Pietro 102, 396, 503, 549
Aristotle 317
Augustus, Gaius Julius Caesar 572
B
bc ngha 41
Balboa, Vasco Nez de 121, 403
Balcha Safo 63, 66
Bardas 34
Barnum, Phineas Taylor 71, 86, 87, 92, 96, 426
Basilius, ho{ng Byzantium 34
Bergman, Ingmar 653
Bernini, Pietro 578
b n 73, 76, 78, 80, 81, 82, 89, 95, 105, 106, 108, 109, 110, 366, 425
biu tng 144, 513
Bismarck, Otto von 51, 53, 123, 130, 160, 283, 407, 463
b da cu 70
bc l t{i nng 21, 27
Boniface VIII (Benedetto Caetani) 582
Borgia, Cesare 28, 271, 308, 349, 489, 505
Borri, Francesco Giuseppe 376
Bourbon, Antoine de 459
Bourbon, Louis de 459
boyar 394, 429, 615
Bragadino, Il 438, 440
Bramante, Donato 655
Brecht, Bertolt 291, 527
Brummell, George 322
Brunelleschi, Filippo 134
Brutus, Marcus Junius 154
Bruyre, Jean de la 189, 230, 317
bi d}y gai 276
C
Caesar, Julius 154, 333, 357, 358, 572
c|i ch}n mo 367
Caligula, ho{ng La M~ 529
Callisthenes 317
Campanella, Tommaso 521
cp sng ca b mng 435
Carmagnola, Francesco Bussone da 159

Casanova 91, 305, 398
Cassius (Gaius Cassius Longinus) 154
Castiglione, Baldassare 94, 100, 423, 426
Castracani, Castruccio 182, 274
Catherine (Ekaterina II) 681
cu bp bnh 145
Cu Tin 296
Cavaignac, Louis Eugne 412
cy si 298
Cecil, Robert 586
chanoyu 417
Charles I, vua Anh 478, 685
Charles V 222
che y 46, 54, 55, 62, 366
Chesterfield, Lord 258
chia s cng trng 124
chim ot cng sc 116, 120, 122, 124
chin thut quy h{ng 288
chim ng 491
chi tri 32
chi tri quan thy 21
chn ng thi c 480, 484
chn la 430
chn opssum 286
Chosroes II, vua Ba T 196
Christ, Jesus 528
Churchill, Winston 198, 328
Cicero, Marcus Tullius 85, 242
Cimon 651
Clausewitz, Carl von 209, 304
Cleopatra 356, 358
Coligny, Gaspard de 367
Columbus, Christopher 399, 471
con chin gh 528
con d v ti 354
con h 400
cn lc xo|y 233
con mt th ba 197
con mo 638
con nga th{nh Troy 178
con rn 210
con th 400
Concini, Concino 453
condottieri 159
Constantine, ho{ng La M~ 514
Coriolanus, Gaius Marcius 74, 75, 76

Corts, Hernando 588
Cromwell, Thomas 628
cuc ua nga 425
Cyrus i 657
D
Da Vinci, Leonardo 77
Daizen, Kuriyama 362
{n cu 588
dn tri lc lng 302
|nh lc hng 47, 48, 50, 53, 56, 62, 68, 174
|nh la 53, 69
Dante Alighieri 583
Darwin, Charles 637
dy leo nhiu gai 168
De Lauzun (Armand Louis de Gontaut) 101
De Retz, hng y 79, 412, 434, 650
d t thn 367
Deioces, vua Medea 217
inh c c|nh bm 465
Disraeli, Benjamin 145
do d 390
do th|m 191, 194, 198
i mi di v bc truyn thng 627, 632

di tr| 57
dng sng 561
ng vai triu thn 312
Drew, Daniel 133
c nc bo c 530
dng li ng lc 656, 666
dng tay sai 358, 362, 365
Duveen, Joseph 68, 192, 255, 287, 461, 489
duy tr s ph thuc 158, 163
E
Edison, Thomas 92, 102, 117, 120
Eisenhower, Dwight D. 571
Elizabeth I, n ho{ng Anh 261
Erickson, Milton Hyland 432, 515, 585, 619
Este, Isabella d' 269, 272
F
Fisher, Bobby 226
Ford, Henry 256
Foreman, George 234
Fouch, Joseph 42, 481, 607
Fouquet, Nicolas 22
Francesco, Grete de 387
Freud, Sigmund 450, 489

G
Galileo Galilei 24
gn mc th en, gn n th s|ng 156
ganh t 27, 648, 654
Garbo, Greta 222
Gaulle, Charles de 514
Ghiberti, Lorenzo 134
gi b kh kh 282
gi b khut phc 295
Gia C|t Lng 84, 85, 365, 594
gi tr ca ng tin 541, 551
gi v theo khuynh hng chung 529
giu gim s trng 30
gi c lp 260, 264
gi gn uy tn 83, 89
gi nguyn hin trng 501
gi sch tay 365
gip s ph chi s|ng 27
Godunov, Boris 651
Gonzaga, Gianfrancesco 269
Go-Saiin, Nht ho{ng 502
Gould, Jay 69, 174
Graci|n, Baltasar 17, 31, 44, 51, 104, 113, 124, 157, 168, 223, 268, 277, 286, 307, 344,
355, 367, 466, 478, 576, 654
Grant, Ulysses 589
Gugsa, Ras 534
Guise, dng h 368
H
Halliwell, Kenneth 642
h{m }n 184, 363, 552
hm m y kim cng | qu 93
Hamlet 112
Hn Phi T 82, 178
Hng V 201
h{nh ng c th 137, 142
h{nh ng kh lng 232
h{nh ng ng}y ng 30
h{nh ng nh}n ngha 176
h{nh ng to bo 389, 395
hnh x kh lng 225, 230
Hannibal, tng Carthage 111
ho phng chin lc 553
Hp L 301
Harpending, Asbury 279
Hartzell, Oscar 445
h thng nim tin 370
Henri II, vua Ph|p 508

Henry VIII, vua Anh 496, 628
Hideyoshi, Nht ho{ng 29, 665
hin din 219
hiu i tng 257
hiu ng gng soi 315, 602, 614, 618
hiu ng kh|t khao 499
hnh nh 512
ha ng 242, 244
ha m 12, 46, 57, 62, 66, 67, 68
hoi c 635
Houdini, Harry 419, 490
Hume, David 442
Huntington, Collis Potter 461
I
Iago 56
Icarus ri t tri cao 666
im lng 79, 82
Isabey, Jean-Baptiste 321
t ni 78, 82
Ivan Bo cha 394, 429, 615
J
Jackson, Stonewall 231
Johnson, Andrew 589

Johnson, Lyndon 528
Johnson, Samuel 241
Joseph II 577
K
Kautilya (Chanakya) 364
kn kn 123
Kennedy, John Fitzgerald 571
khm ph t huyt 449, 462, 464
khn lng 231
khng c g l min ph 541, 562
Khng T 633, 636
kim so|t th{nh cng 663
kim so|t tnh hnh 131
kim sot ty chn 431, 432, 436
kin nhn 485
Kierkegaard, Sren 71
Kissinger, Henry 42, 67, 91, 124, 144, 166, 266, 267, 399, 432, 501
Krushchev, Nikita 144
Kundera, Milan 297
L
La Rochefoucauld, Franois de 196, 216
Lacan, Jacques 489
lm ch cm xc 131, 316, 538

lm theo c|ch ring 564, 567, 573
lang bm 72, 372
Lawrence, Thomas Edward 597, 599, 679
Lawson, John Howar 166
Lincoln, Abraham 40, 341, 448
linh ng 672, 675, 678
Lippi, Fra Filippo 325, 513
l kha 601
Lorris, Guillaume de 562
Louis Philippe I, vua Ph|p 468
Louis XI 164
Louis XIII 454
Louis XIV 22, 77, 78, 101, 238, 412, 512, 556, 566, 572, 613
Louis XV 565
Louis XVI 591
lng thin 174
Lustig, Victor 109, 146, 171, 173, 179, 392, 394, 456
Lu Bang 201
l lun 138, 142
M
MacArthur, Douglas 574
Machiavelli, Niccol 9, 20, 163, 211, 245, 400, 436, 517, 524, 567, 635, 639, 667
Madame de Pompadour, (Jeanne Antoinette Poisson) 659

Mancini, Marie 613
Manfredi, Astorre 28
m{ng che 113
Mnh Hoch 594
Mansart, Jules Hardouin 319
Mao Trch ng 43, 110, 207, 307, 360, 361, 571, 574, 598, 631, 673, 677
Marconi, Guglielmo 118
Maria Theresa 577
Marie Antoinette 591, 684
Marlborough, cng tc 55, 547
mt ong 135
mt trng 446
mt tri 31, 222
Mata Hari (Margaretha Zelle) 105, 107
McClellan, George Brinton 231
Mdici, Catherine de 367, 458
Medici, Cosimo de 637
Medici, dng h 25, 243, 554, 645
Mdici, Marie de 453
Medusa 603
Meegeren, Han van 446
Mellon, Andrew 192
Mesmer, Franz 383

Michael III, ho{ng Byzantium 34
Michelangelo 140, 165, 655
Montaigne, Michel de 86, 414
Montez, Lola 114, 149, 153, 401
Moses 208, 570
mc tiu nguy him 248
Mucianus, Publius Licinius Crassus Dives 138
Muhammad (Ala ad-Din Muhammad II) 250
Muhammad Ali 234
mi tn 307
m nhn k 459
N
Napolon Bonaparte 9, 41, 127, 399, 413, 482, 531, 607, 639, 663
Napolon III 577
Narcissus 604
Newton, Isaac 122
nghi binh 46, 66, 68, 71
ngh theo mnh, l{m nh s ng 518
Ng T T 301
ngi cha 576
ngy trang t tng 524
nhn li 368
nhn xa trng rng 130, 402, 406, 409, 411, 412

nh c tn gc 200, 207
nh bng li ch 181, 187, 600
nh mi 133
nht nh|t 398
Nicholas I 80
nim tin 371, 382
Nietzsche, Friedrich 89, 474
Ninon de Lenclos 47, 49, 70, 220
Nixon, Richard 266
ni t 73, 78, 79
ni nhiu 76, 82
O
Oa Kho|t {i 188
Oracle Delphi 81
Orton, Joe 642
Othello 56
P
Pausanias 519
Pedrarias (Pedro Arias D|vila) 405
Pericles 573, 664
Perseus 603
phn gi|n 198
ph|o {i 245
Philip II, vua T}y Ban Nha 572
phong thi quyt nh c|ch c c x 467, 473
pht l 495, 500, 502, 505
Ph Sai 296
Picasso, Pablo 103, 232, 267
Pizarro, Francisco 406, 588
Planck, Max 637
Plutarch 122
Poggio, dng h 182
Poggio, Stefano Bandettini Di 182
Poitiers, Diane de 508
Pontormo, Jacopo da 243
Psalmanazar, George 444
Ptolemy XII Auletes 356
Ptolemy XIII Theos Philopator 356
Q
quy lut triu chnh 312
R
Raleigh, Walter 366, 649
Rasputin, Grigori Yefimovich 587
Richelieu, hng y 307, 410, 453, 455
Robespierre, Maximilien 482
Rockefeller, John Davison 433

Rommel, Erwin Johannes Eugen 94
Roosevelt, Franklin Delano 342, 470, 501
Rothschild, gia tc 303
Rothschild, James Mayer de 67, 553, 680
Rothschild, Mayer Amschel 303
Rubens, Peter Paul 121
Ryleyev, Kondraty 80
S
Salk, Jonas 526, 637
Sand, George 336, 502
sao trn bu tri 31
Sauve, Charlotte de (Beaune Semblanay) 459
Schopenhauer, Arthur 196
Schppach, Michael 379
Selassie, Haile 63, 65, 66, 476, 533
Sen no Rikyu 29, 362, 417, 419, 621
Shakespeare, William 122, 244, 491
Sherman, William Tecumseh 435
Shuisky, Andrei 395
Simon, Saint 78
Socrates 609
si dy rng buc 189
Spassky, Boris 226

sprezzatura 423
Stalin, Joseph 144
s dng k th 33, 39, 42, 44
T
ti to hnh nh 332
Talleyrand (Charles Maurice de Talleyrand-Prigord) 41, 57, 127, 156, 179, 195, 242, 275,
329, 424, 531
tm khin ca Perseus 624
t}m l con ngi 79, 82, 89, 142, 225, 241, 264, 283, 460, 462, 474, 508, 516, 604, 635,
648
t}m l |m ng 99, 372, 385
Tn Thy Ho{ng 237
to bo 390, 396, 397, 399, 401
T{o Th|o 347, 537
tp trung sc mnh 300, 305
Tesla, Nikola 92, 117, 306
Testi, Fulvio 323
thn Thy ng}n 686
thn trn nh Olympus 413
thn trng vi bn b 33
Th{nh C|t T H~n 250
thanh danh 90, 91
thao tng 133, 165, 358
thao tng tnh cm 598

thp t v mt tri 516
thi }n 364
thch nghi 313, 682
thin hnh vn trng 668
Thiers, Louis Adolphe 412
th sn 258
thot khi bng tin nh}n 564, 569, 571, 625
thi gian 486
thi nam ch}m 386
thi quen 230, 474
thu ht mn 371, 377, 387
thu ht s ch 96, 100, 103, 105, 109, 113, 313
thu phc nh}n t}m 597
thu thp thng tin 191, 192, 196, 613
Thurneisser, Leonhard 443
thy thn Proteus 344
ting tm 85, 89
tm im yu ca i phng 450, 455, 458
tin vo v b ngo{i 56, 69, 258
Tomyris, n ho{ng Massagetai 657
Tn T 198, 207, 539, 624, 686
trnh k xu s 148, 153
tr|nh ph trng 312, 645

trnh s hon ho 641, 650
trit k cm u 579, 581
Triu Khung Dn 37
Trng Nh 254
trung thc 54
trung thc gi to 56
t c lp 236, 241, 588
t do chn la 432
T M~ 84, 85
Tng Gii Thch 208, 360, 361, 672
Turner, Joseph Mallord William 327, 652
U
Uccello, Paolo 423
ung dung 313, 416, 417, 420, 423, 425
y nhim 365
U
uy quyn 78, 79
uy tn 88, 90, 92
V
vng mt 212, 215, 220, 223
Vel|zquez, Diego Rodrguez de Silva y 340, 573
vt thng nh 504
Villa, Pancho 494
Virgin Queen 268
virus 157
Visconti, Filippo Maria 231
v n 44
V Tc Thin 204
Vollard, Ambroise 433
Voltaire 24, 37
vn y c di 653
vng min 477
W
Wagner, Richard 625
Warhol, Andy 79
Washington, George 276, 651
Weil, Joseph 56, 58, 62, 513, 563, 622
Western Union 69
Wilde, Oscar 94, 529
Williams, Tennessee 575
Wren, Christopher 143
X
x|c nh ng i tng 247, 540
xc nh k cm u 585
x|c nh mc ch 409, 414

Xerxes I, vua Ba T 683
xu nnh 29, 313
Y
Yeats, William Butler 422
Yorinobu, Tokugawa 418
Ch gii
[1] }y cm t tr chi quyn lc c din t nh mt nim chy ua quyn lc
hoc tranh ginh nh hng.
[2] }y nim triu thn c dng chung cho tt c nhng ai ang mu cu quyn
lc, cho d l{ qun thn tht s ca triu nh xa kia, hoc l nhng k hin nay ang
dng mu v k chc tranh ginh nh hng, chy ua quyn lc.
[3] }y l{ s tch Chn ru tc binh quyn. (CT ca BTV)
[4] }y l{ Khng th{nh k ca Gia C|t Lng th{nh Dng Bnh. (CT ca BTV)
[5] Nguyn Th|i Tng Oa Kho|t {i (1186-1241) l con trai th 3 ca Th{nh C|t T H~n.
Sau khi Thnh Ct T H~n cht th k v lm Nguyn Thi Tng (1229). (CT ca NXB)
[6] Tn Thy Ho{ng ~ thng nht Trung Quc v{o nm 221. Nm 209 TCN Tn Thy
Hong cht. Con l Tn Nh ln ngi. Nm 209 TCN th Trn Thng (?-208 TCN) v Ng
Qung (?-208 TCN) khi ngha chng Tn. Sau khi Trn Thng cht th Phm Tng hin k
cho Hng Lng (ch Hng V) lp tn tht ca S tn l Hng Tm lm S Ho{i Vng
(ng ny l chu rut ca S Ho{i Vng tht ngi ~ c|ch chc Khut Nguyn) tp
hp qun chng. Hng V t phong l Ty S B| Vng, cn Lu Bang t phong l Hn
Vng; }y l{ hai o qun ch lc trong vic lt vng triu Tn (CT ca NXB).
[7] Nm 690, V Tc Thin ph ng lp Chu, nhng n nm 705 b Trng Gin o
chnh, a con trai th 3 ca V Tc Thin l L Hin (656-710) ln lm vua, hiu l{ ng
Trung Tng, kt thc nh Chu ca V Tc Thin. (CT ca NXB).
[8] S kin Ty An: khi Nht x}m lng Trung Quc th Tng vn thc hin chnh sch
Mun i ph vi bn ngo{i th trc ht phi n nh bn trong, cho nn ph|i Trng
Hc Lng i dit Cng sn, nhng Trng Hc Lng li mun em qu}n i |nh qu}n
x}m lc trc, do ~ bt cc Tng khi Tng n Ty An th st, to nn s bin Ty
An vo ngy 12-4-1936, Trng ra iu kin l{ Tng phi cng bt tay ha hon vi Cng
sn th mi c tha mng, }y cng l{ kin ca a s qun chng, nn sau khi c th
ra, Tng buc phi hp tc vi Mao cng khng Nht: tc gi ni l{ Tng qun nguyn
tc nh c tn gc l{ cha ng. (CT ca NXB).
[9] Vua u tin ca Trung Quc l{ Ho{ng (hin cn m tnh H Nam, Trung Quc)
sng vo th k 26 TCN, trc c vua Nghiu, Thun. (CT ca NXB)
[10] Xem S bin T}y An. Tht ra th Mao ch trng git Tng, nhng Stalin ra lnh th
Trung Quc o{n kt chng Nht, ch Trung Quc m ni chin th Nht s ng ng c
li. Mao c ci nhn tm trong nc, Stalin c ci nhn tm th gii (CT ca BTV).
[11] Theo Trung Quc th Cch mng Vn ha din ra t 1966-1976 (sau khi Mao cht). Mt
vi gii cho L}m Bu c nhng h{nh ng lm cho Mao cm thy nh hng n uy quyn
ca mnh nn hai ngi mu thun. (CT ca BTV)
[12] Ng Khi l{ i tng nc Ngy thi Chin quc
[13] Tng Gii Thch tt nghip ti hc vin qun s Nht Bn, sau tu nghip qun s
ti c. (CT ca NXB)
[14] C v}y c 19 o, 361 im giao nhau. Qu}n en i trc. C t thi Chin quc, i
ng truyn sang Nht, th k 19 truyn sang Chu u. L c truyn thng ca Trung
Quc. (CT ca NXB)

(WWW - Downloadsach.com) 48 Nguyen Tac Chu Chot Cua Quyen Luc - Robert Greene & Joost Elffers

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(WWW - Downloadsach.com) 48 Nguyen Tac Chu Chot Cua Quyen Luc - Robert Greene & Joost Elffers

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LC

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

HIU NG GNG SOI

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

tay st bn trong c|i gng nhung. Nu ta nh mt triu thn ca thi xa xa trc, ta c

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

suy ngh n{o c. Vy ta hy nh rng ai ph trng hay trnh din v th ng}y s l k t

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

tip cn linh hot nh vy vi mt v bc, k c v bc ca chnh mnh, ta s trt bt gnh

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Bn c th s dng 48 Nguyn tc ch cht ca Quyn lc theo nhiu c|ch. c mt mch

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

NG BAO GI CHI TRI QUAN THY

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

u hiu nht nc Php, gn nh d~y ni Pyrnes, ni ng n c tri qua hai mi nm

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

trao tng mt la bn qun s cho Cng tc Gongaza. Sau ng li tng mt quyn

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

NG QU TIN CY BN B,HY HC CCH S DNG K TH

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

mu toan to phn. Tuy nhin ti lc c binh s dn n din kin ho{ng , Tin S

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Khi hu s, t nhin ta ngh n s gip ca bn b. Th gii rt khc nghit v bn b

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

ta phi |nh lc hng i tng. Mun h bung li theo s dn dt ca ta, ta phi a h

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

n{o ngi ta li bn ct vi nhng g thn thit nh quan im v nguyn tc. Ta nn p

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Hy nh: Bc thy la o s lm tt c nhng g c th che y s u cng ca hn.

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

xp bui gp mt gia ng ch, Geezil v nhng nh ti phit ti th trn Galesburg

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

NC C HIM HC CA HAILE SELASSIE

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

khng khip: Ni m{ va mi sng nay thi cn l hng hng lp lp lu vi qu}n i di

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

(Nhng li cui cng ca Balcha trc khi lui vo tu vin.)

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

chic mt n tr trn y thng khi ci v kh gii o|n li li cun ngi kh|c n vi

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com

Cng ng chia s sch hay: http://www.downloadsach.com