Jorge Luis Borges - Şifre

JORGE FRANCISCO ISIDORO LUIS BORGES 24 Agtstos 1899'da btn malvar
Ign kaybetmi, ingiliz asll bir ailenin ilk ocugu olarak Buenos Aires'te dogdu.
Babasnn edebiyata olan diknlg, Borges'in ocuklugundan itibaren edebiyata
ynelmesine sebep oldu. Kk yata lngilizceyi grendi. l9l4'te babasnn gz
ameliyat sebebiyle ailesiyle yurtdna kt ve Birinci Dnya Sava'nn patlak
vermesiyle, sava yllarn yurtdmda geirmek zorunda kald. Cenevre'de Calvin
Koleji'ne devam eden Borges burada Almanca, Franszca ve Latince grendi. Bu
dnemde sembolizmden etkilendi. 1921'de Buenos Aires'e geri dnen Borges iki yl
sonra ilk kitabn yayunlad. 1931'den itibaren Ajantin'in en nemli edebiyat dergisi
Sur'da dzenli olarak yazmaya balad. Babasnn lmnden sonra 193Tde gei
mini saglayabilmek iin bir halk ktphanesinde almaya balad. tkinci Dnya
Sava srasnda iktidardakijuan Per6n'a muhalif duruu sebebiyle ktphanedeki
iinden uzaklatrld. 1946-1955 yllan arasnda para kazanmak iin ders vermeye
ve yazmaya agrlk verdi. Dzyazyla iiri birletiren kendine zg yazm tarznda
ok sayda eser verdi. ]uan Pern devrildiginde Buenos Aires Ktphanesi'ne
mdr oldu. Borges, 1955'te aileden gelen kaltsal rahatszlgndan dolay grme
yetisiri tmyle kaybetti. Yaptlannn yazmn annesi, sekreterleri ve arkadalan
devraldg iin uzun metinlerden ziyade ksa yk ve iire yneldi. 1961'de Samuel
Beckett'le paylatg Formentor Edebiyat dl, Avrupa'da n kazanmasn saglad.
iir, ksa yk ve denemelerden oluan eserleri dnya apnda yayunland. Borges
fantastik geleri agr basan kendine zg tarzyla, 20. yzyln nemli edebiyat
lann etkiledi. l4 Haziran 1986'da hayatn kaybetti. lletiim Yaynlan tarafndan
yayunlanan kitaplar: Ficdones (1998), Alef (1998), Brodie Raporu (1999), Alakln
Evrensel Tarihi (1999), Kum Kitab (1999) , Yedi Gece (1999), Danrevari Denemeler
1 Shakespeare'in Bellei (1999), Sonsuz Gl (2002), Evaristo Camego (2002), Oteki
Soruturmalar (2005), ifre (2009), Yaratan (2011), Atlas (2012).
IiNDEKILER
KRONOLOJL ..
. ... .... .....7
NSZ j jAMES WOODALL.
YAZIL.
..
. . .....
NSZ .......
. ..
. .
. . ........ 43
. . .. ... ...... . ....45
RONDA.
KTABIN EYLEMI
DESCARTES.. .. . .
Kl KATEDRAL.. ....
.......29
. . . .... .....47
. . .
.... ..... .48
. . . .. . .. . ... . . ......49
. .. ... . . . . ... . .....50
BEPPO
. .... .......51
BtR ANSlKLPEDI ALINCA ..

.
0...
NCIL, I, 9.
......
.. . .. . .
. .
. ......... 52
........ . . . . . . . . . . . . . . . .
................. .. .... .. . .. . . . .
... .. ........... 54
UYKUSUZLUCUN KI BItML .. .. . . .. . ..... . . ...

.
THE CLOISTER'LER
.. .. ....58
..............59
..
BUENOS AIRES
DENEME. ... .
55
.... ..............56
.. .
FANTASTIK BlR YK IN NOL

SONDEYl . ..
53
.. ... ...........60
. ... ... ..... .... .. . ........61
LAHI .... .. . ...
......62
MUTLULUK . . .. .
AGIT .... . ...
............ 64
. . .... . . ... ... ....... ....65
BLAKE.. .
. . . . . . ....... .
. .
YARADAN
.......
YESTERDAYS .
...........66
....................
. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.68
...... ... ... .......
..
DALAVERA.. ... .
jUAN MURANA'NIN PALA VRASL.... ...
ANDRES ARMOA .. . . . . .
. ....................
. .
........70
... 71
. .....73
...
NC ADAM. .. ...
. ................................75
lMDlNlN ZLEMI.... .. .
.. . . . . .. . ..
.77
DORUK. ...... . .... .

tlR...... .. .
.........78
. ..
MELEK.
D ... . . ........
. ......79
................. 82
. . .... . . . . . . .
.... . .
CEHENNEM, V,
129
..
... .
... .
. .
. . ...
. .
... ........
. .. ... .....84
.
...
HAKLI OLANLAR
Su ORTACI
. . . .... . ..85
. . . . .. .
. .. .
. . ....87
...............89
OL
.......90
LAKE BASTON ..
. .................91
BIR ADADA .
.
....................... .... ...................92
.. . . . . .........
SHINTO.. . .
YABANCI
.... ............ .........................95

. . .................... .. ... ..... . ........96
ON YEDI HAIKU
IFRE.... .
........... 88
CASUS
NIHON
. .......
......86
. ... .
Go....
.............. 83
. .. .
KO MAK YA DA OLMAK. .. .. .. .
.
. .. . ............81
. .
BlR D
N.. ...
67
..
. . .... . . . ................98
... .. . . . . ..
..... .......101
KRONOLOJI
Tarih
1896
Yazann Hayat ve Eserleri
Dnemin Onemli Olaylan

- lsanbul'da Ermeni milliyetiler
Osmanl Bankas'na saldrd.
Yetkililer iddetle karlk verdi ve
bin Ermeni ldrld.
-H. G. Wells, Dr. Moreau'nun
Adas.
1897
- Macaristan'da Yahudi gazeteci

Theodor Herzl, Dreyfus Olay'yla
baglantl Anti-semitizm'den
rahatsz olarak Basel'de ilk

Siyonis Kongresi'ni toplad.
- Bram Stoker, Dracula; H. G.
Wells, GOrinmez Adam; Joseph
Conrad, Narcissus'un Zencisi.
- Paul Gauguin, Nereden
GeliyonQ? Ney iz? Nereye

Gidiyoruz?; Henri Rousseau,
Uyuyan ingene. Monet hayatnn
sonuna kadar devam ettirecegi
Nilferler serisini resmemeye

balad.
Tarih
Dnemin nemli Olaylan

-Ispanya-Amerika Sava. Kba,
1898
bagmszlgm ilan etti; Birleik

Devletler Porto Riko, Guam ve
Filipinler'i ele geirdi.
- Romanc Emile Zola,
Genelkunnay Bakan ve
yksek rtbeli subaylan Dreyfus
Olay'ndaki yaklamndan
tr knayan "]'Accuse.. . !"
("Suluyorum... ! ") balkl
yazsn kaleme ald. lftirayla
sulanan Zola, Ingiltere'ye kamak
zorunda kald.
- Henry james, Yrek Burgusu; H.
G. Wells, Dnyalar Sava.
1899
jorge Luis Borges 24 Agustos'ta

Buenos Aires, Arjantin'de
dnyaya geldi. Babasjorge
Guillermo Borges Haslam bir
albayn ogluydu ve egitinli bir
aileden geliyordu. Annesi Leonor
Acevedo Suarez, ciollo kkenli
bir Uruguayl ailenin kzyd.
1899-1914 Borges on bir yana kadar

evde egitim alm, babaannesi
Ingiliz oldugundan evde srekli
konuulan dili grenmi, on iki
yanda Shakespeare'i Ingilizce
okuyabilecek seviyeye gelmitir.
1900
-! talya'da Kral I. Umberto

suikaste ugrad. Max Planck,
Kuantum Teorisi'ni gelitirdi.
Sigmung Freud, Dlelin
Yo rumu'nu yazd.
- Frank Baum, Oz Buyucs;
joseph Conrad, Lord jim.
1901
- Birleik Devletler Bakan

William McKinley suikaste
ugrad, Theodore Roosevelt
bakan oldu. Kralie Victoria
hayatn kaybetti.
- Thomas Mann, Buddenbroohlar.
Tarih
1902
Yazann Hayau ve Eserleri

-II. Boer Sava sona erdi.
- Joseph Conrad, Karanlgn
Yregi; Arthur Conan Doyle,

Baskerville Tazs.
1903
-Birleik Devletler, Panama'nn

Kolombiya'dan bagmszlgn
ilan etmesini saglad. Wright
Kardeler, tek kanatl ve buhar
motorlu havadan agr uan ilk
pervaneli uuu gerekletirdi.
-Jack london, Uurum lnsanlan.
1904
-New York metrosu hizmete

girdi. Ingiltere-Fransa Dostluk
Antiamas imzaland.
-Joseph Conrad, Nostromo.
1905
"Kanl Pazar": Rusya'da

ayaklanmalar Klk Saray'a ulau;
isyanlar iddetle basunld, iki
yz ila bin arasnda devrimci
ldrld. Albert Einstein,
izafiyet teorisini gelitirdi.
Aralannda Henri Matisse'in de
bulundugu Fovist sanatlar,
Paris'te Salon d'Automne'da ilk
kez sergi dzenlediler.
1906
- Roosevelt'in baansz imla

devrimi gerekleti. Byk
San Francisco depremi oldu,
sonrasnda yangnlar drt gn
boyunca srd. Finlandiya,
kadnlara oy hakk tanyan ilk
lke oldu.
-Upton Sinclair, Chicago
Mezbahalan.
1907
- Ilk elektrikli amar makinesi

icat edildi. Pablo Picasso, kbizmi
balatu.
-joseph Conrad, Gizli Ajan.
Tarih
1908
-Osmanl'da Ikinci Merutiyet

ilan edildi. Italya'da meydana
gelen depremde 150.000 kii
ld. Ford, Model T otomobili
piyasaya srd. Tunguska olay:
Sibirya'da nedeni belirsiz, byk
bir patlama meydana geldi.
-E. M. Forster, Manzaral
Bir Oda; Kenneth Grahame,
Sgitlikte Rizgilr.
1909
-Robert Peary, Kuzey Kutbu'na

ulaan ilk insan oldu. Japonya'da
Prens lto suikaste ugrad. Plastik
kefedildi.
-Jack London, Martin Eden.
1910
-Halley kuyrukluyldz
dnyadan geti. Tango mzigi
popler oldu.
-E. M. Forster, Howards End;
Gaston Leroux, Operadaki
Hayalet.
1911
- Mona Lisa tablosu alnd.

in'de devrim oldu. Antik lnka
kenti Machu Picchu kefedildi.
- Edith Whanon, Ethan Frome;
Max Beerbohm, Zuleika Dobson.
1912
- Arjantin'de Slenz Pefa

Yasas'nn yrrlge girmesiyle
tm erkeklere gizli ve evrensel
semenlik hakk getirildi; bu
gelimeler '80 Kuag oligarisinin
sonunu hazrlad.
-Titanic facias: Batnaz denilen
gemi, l4 Nisan gn buzdagna
arpt, 1500'n zerinde insann
lmne neden oldu.
-Thomas Mann, Venedik'te Olum;
Lev Tolstoy, Hac Murat.
1913
- Henry Ford, yryen bant

teknigini kullanan ilk fabrikay
at.
10
Tarih

-D. H. Lawrence, Ogullar
ve Sevgililer, Mareel Proust,
1913
Swann'lann Taraf.
1914
1915
Borges ailesi Avrupa ziyaretleri
- Aridk Franz Ferdinand'm,
srasnda I. Dnya Sava'nn
Saraybosna'da suikaste
patlak vermesiyle Cenevre'ye
ugramasyla I. Dnya Sava
yerleti. Borges ortagt"etimini
balad. Charlie Chaplin, ilk kez
burada tamamlad, Franszca ve
arlo karakteriyle beyazperdede
Almanca gt-endi.
boy gsterdi.
-James joyce, Dublinliler.
- Ermeni Knm. Eritanyal yolcu
gemisi RMS Lusiania, Almanya
tarafndan baunld, gemide
bulunan 1198 kii hayaun
kaybetti. anakkale Sava.
- Franz Kafka, Dnm.
1916
- Arjantin'de Radikal Parti'den

Hipolito Yrigoyen bakan seildi.
Enflasyonla mcadele iin asgari
cret uygulamasn balatU.
- I. Dnya Sava'nda Bau
Cephesi'nde Somme ve Verdun

Muharebeleri yapld. Irianda'da
isyanclar Paskalya Ayaklanmas'n
balat u.
-James joyce, Sanatnn Gen Bir
Adam Olarak Portresi;
1917
Rusya'da Bolevik Devrimi: Lenin

nderligindeki Bolevikler,
Petrograd'daki Klk Saray' ele
geirdiler. Mata Hari casus oldugu
sulamasyla idam edildi.
1918
Arjantin'de grenciler,
niversitelerde reform talebiyle
gsteriler yapu. Devrilen Rus
an ll. Nikola ve Romanov ailesi
Boleviklerce ldrld. lspanyol
Nezlesi Salgn tm dnyaya
yayld. Bugn bu salgnda 100
milyon kiinin ldg tahmin
edilnektedir.
11
;f
Tarih
DOnemin Onemli Olaylan
1919
Savan sona ermesinden sonra
- ltilaf Devletleri ve Almanya
Ispanya'ya gitti ve Ultralsmo adl
arasnda imzalanan Versay Ban
edebi harekete katld. Ilk iiri
Antiamas'yla I. Dnya Sava
Grecia dergisinde yaymland.
resmen sona erdi.

- Sherwood Anderson, Winesburg,
Ohio.
1920
-Birleik Devletler'de Volstead

Yasas'nn yrrlge girmesiyle
alkol yasag balad. Kadnlara
Birleik Devletler'de oy hakk
tannd. Ilk ticari radyo yayn
yapld.
-D. H. Lawrence, Al Kadnlar;
Edith Whanon, Masumiyct ag..
1921
Ailesiyle birlikte Ajantin'e
Almanya'da enflasyon rekor
dnd ve Ajantinli dostlanyla
seviyelere ulat. Yalan makinesi
kendi ultraistler grubunu
icat edildi.
kurdu. Yaymladklan Prisma

dergisinin dagnmn, Buenos
Aires'in duvarianna yapurarak
yapyorlard.
1922
- Mussolini, Roma'ya girdi.

Michael Collins, Irianda Ic Sava
srasnda ldrld. Firavun
Tutankaman'un mezan kefedildi.
-james joyce, Ulysses; Virginia
Woolf,]acob'n Odas; T. S. Eliot,

The Wase Land.
1923
1924
Filozof Macedonio Femindez ile
Hitler, baarsz darbe giriiminin
tant ve arkada oldu. Ilk iir
enesinde hapse atld. arliston
kitab Fervor de Buenos Aires'i
dans moda oldu. Sesli filmler
yaymlad.
gsterime girdi.
-"Yzyln Davas": Iki zengin

ve parlak Chicago'lu gen olan
Nathan l.eopold ve Richard Loeb,
sklmalann sebep gstererek
14 yandaki Bobby Franks'i

kardlar ve ldrdler. V. l.
Lenin ld.
12
Tarih
1924

- Thomas Mann, Bylll Daj!; E.
M. Forster, Hindistan'a Bir Gtit;
Franz Kafka, Dava.
1925
Ikinci iir kitab Luna de Enfrente
-Hitler, Kavgam' yaymlad.
yaymland.
- F. Scott Fitzgerald, Muhteem

Gatsby; Virginia Woolf, Mrs
Dalloway; Franz Kafka, Dava.
-Mussolini'ye ilk suikast giriimi.
1926
Sihirbaz Houdini yedigi yumruk

sonucu hayaun kaybetti.
- Emest Hemingway, Glne de
Dogar; William Faulkner, Ak ve

Olm; Vladimir Nabokov, Mary.
- Cordoba'da Fabica Militar de
Aviones uak inalat fabrikas
1927
kuruldu. BBC kuruldu. Charles

Lindbergh, Atiantik Okyanusu'nu
bir utan bir uca tek bana utu.
Amerika'da talyan gmenlere
duyulan nefret; cinayet ve gasp
olaylanyla sulanan Nicola Sacco
ve Banolomeo Vanzetti'nin
idamna sebep oldu.
-Virginia Woolf, Deniz Feneri.
1928
-Yrigoyen tekrar bakan seildi.

Penisilin kefedildi. tk Mickey
Mouse filmi gsterildi.
- Evelyn Waugh, Gerileme ve
kl; Virginia Woolf, Orlando.
1929
nc iir kitab Cauderno San

Martn yaymland. Denemelerini
York Borsas dibe vurdu ve tm
derledigi kitabyla belediyeden
dnyay etkileyecek tarihin
3.000 pesoluk bir dl kazand.
- "Kara Perembe" gn New
en byk ve en uzun soluklu

ekonomik krizi Byk Buhran
balad. Akademi dlleri ilk kez
dzenlendi.
-William Faulkner, Ses ve
Ofle;
Emest Hemingway, Silahiara
Veda; Erich Maria Rernarque, Bat

Cephesinde Yeni Bir ey Yok.
13
Tarih
1930
Evariso Camego yaymland.
-General Uriburu nderliginde

tm Ajantin Silahl Kuvvetleri
darbe yaparak Yrigoyen'i
grevinden indirdi ve
Ajantinlilerin deyiiyle "Alak
On Yl" balad. Pluton kefedildi.
Nazi partisi, Almanya'da mecliste
ogunlugu elde etti.
-William Faulkner, Doegimde
Olurken.
-Seimlerde hileyle General
Agustlnjusto bakanlga geldi.
443 metrelik Ernpire State Binas
tamamland; 1972 ylna kadar
dnyann en yksek gkdeleniydi.
-Virginia Woolf, Dalgalar.
1931
1932
Kaybolmarn ilk denerne

derlernesi olan Discusi6n
yaynland.
tk Nazi toplama kamp ina

edildi. Adolf Hitler, Almanya'da
anslye oldu.
1933
1933-34
-Ajantin'de tekrar sivil ynetime

geildi. Amelia Earhart, Atiantik
Okyanusu'nu geen ilk kadn pilot
oldu. Bilimadamlan bu yl atornu
paralad.
-Aldous Huxley, Cesur Yeni
Dlnya; Vladimir Nabokov,
Karanlkta Kahkaha.
Alakln Evrensel Tarihi'ni
yaymlad.
1934
14
Dust Bowl: Kuzey Amerika'da

iddetli toz frtnalan, ekiniere
byk zarar verdi ve toplu glere
sebep oldu. Sovyetler Birligi-'nde
"Terr" dnemi. Soyguncu aklar
Bonnie ve Clyde, polis tarafndan
ldrld.
- Mihail olohov, Ve Durgun
Akard Don; Evelyn Waugh, Bir
Avu Toz.
-
Tarih

Almanya, Yahudi kart
1935
Nremberg Kanunlan'n
yrrlge koydu. John Maynard
Keynes, ekonomi teorisini
gelitirdi.
1936
Deneme derlernesi Sonsuzluun
Tari hi yaymland.
- Berlin'de Nazi Olimpiyatlan

dzenlendi. spanyol I Sava
balad. Kral VIII. Edward, tahttan
ekilmeye karar verdi ve krallg
kardeine brakt.
-William Faulkner, Abalom,
Abalom!
1937
bulunan Buenos Aires Belediye
- Hindenburg Facias:
Almanya bandral Hindenburg
Ktphanesi'nde almaya
zeplininde New Jersey'ye ini
Ii mahallesi Miguel Carre'de
balad. Dokuz yl bu ie devam
srasnda yangn kt. Yolcu ve
etti.
mrettebattan 36 kii hayatn

kaybetti. Amelia Earhart'n uag,
Pasifik Okyanusu'nda kayboldu.
Japonya, in'i igal etti.
-VirginiaWoolf, Yllar.
1938
BabasJorge Guillenno
-nc Reich, Avusturya'y
ld. Noel arifesinde, Borges
ele geirdi. Kristal Gece: Alman
kafasndan agr bir sakatlk
diplomat Emst vom Rath'n
geirdi; tedavisi srasnda kan
Paris'te suikaste ugramasnn
zehirlenmesinden lmekten son
ardndanJoseph Goebbels'in
anda kurtuldu.
Yahudilere kar ayaklandrdg

halk, evlerine, iyerlerine ve
ibadethanderine saldrd.
- Graham Greene, Brighton Rock;
Vladimir Nabokov, Infaza an;
Jean-Paul Sartre, Bulant.
1939
Bir ay boyunca kan
- Almanya'nn Polanya'y igaliyle
zehirlenmesiyle mcadele etti.
Il. Dnya Sava patlak verdi.
Ilk Borgesvari hikaye olarak
Arjantin, tarafszlgn ilan etti.
kabul edilen "Don Kiot'un
-James Joyce, Finnegans Wake;
Yazan Pierre Menard" yksn
Christopher Isherwood, Hoakal

Berlin; Raynond Chandler, Buyk
Uyku;John Fante, Toza Sor.
mays aynda yaymlad.
1940
- Almanya Hollanda, Belika ve

Fransa'y igal etti. Ingiltere'de
Churchill babakanlga seildi.
15
Tarih
Dnemin Onemli Olayl an

- Emest Hemingway, anlar
1940
Kimin Iin alyor; Arthur

Koestler, Gn Ortasnda Karanlk.
-Yahudi Soyknn balad.
1941
Almanya Selanik'i igal etti, Girit

adasn uaklarla bombalad.
Pearl Harbor'a yaplan saldn
sonras ABD, IL Dnya Sava'na
girdi. Hitler, Sovyetler Birligi'ne
dogru ilerledi; Leningrad'n igali
balad.
- Vladimir Nabokov, Sebastian
Knight'n Gerek Yaam; Bertolt

Brecht, Cesaret Ana; Henri
Bergson, james]oyce ve Virginia
WooUld.
- Orson Welles'in bayapt
Yura Kane gsterime girdi.

1942
yk kitab Yollan atallanan

Bahe yaymland. Adolfo Bioy
- Arjantin, Pearl Harbor saldrs
Casares'le birlikte H. Bustos
diplomatik ilikilerini kesmeyi
Domecq mahlasyla Don Isidro

Parodi'ye Alt Bilmece kitabn
Oppenheimer bakanlgnda
yaymlad.
sonras Japonya ve Almanya'yla

reddetti. Fiziki Robert
Manhattan Projesi balad.
Stalingrad Muharebesi.
- Robert Musil, Niteliksiz Adam.
1943
- Albay ]uan Per6n'un iinde

bulundugu milliyeti kurmaylar
"Ulusal Devrim" yaparak
ynetimi ele geirdiler, tarafszlk
politikasn srdrdler. Varova
Gettosu Ayaklanmas baanszhga
ugrad. Tahran Konferans yapld.
- Antoine de Saint-Exupery,
Kk Prms; Bertolt Brecht,

Sezuan'n Iyi Insan; Jean-Paul
Sartte, Varlk ve Hilik.
16
Tarih
1944
Ikinci yk kitab Artificios
- Sanjuan depremi kenti yerle
yaymland; bu kitap Yollan
bir etti, 10.000 kiinin lmne
atallanan Bahe'ye eklendi ve

Ficciones adyla yaymland.
kannas. Baltk devletleri
neden oldu. Normandiya
Per6n'un iktidara gelmesinden
Sovyetler Birligi tarafndan igal
sonra ktphanedeki
edildi.
grevinden ayrld; Ingiliz ve
-]ean Anouilh, Antigone;
Amerikan edebiyat gretmeye
Friedrich Hayek, Klelik Yolu.
balad.
1945
- Ajantin, Japonya ve
Almanya'yla diplomatik ilikilerini
sonlandrd ve iki lkeye sava
ilan etti; Birlemi Milletler'e
kurucu ye olarak katld.
Per6n tutukland, daha sonra
Descamisados ("Gmleksizler")
ad verilen grubun protestolan
sonras serbest brakld. Dresden
bombaland. Yalta Konferans
topland. Hiroima ve Nagasaki'ye
atom bombas atld. II. Dnya
Sava sona erdi. Franklin Delano
Roosevelt, Adolf Hitler ve Benito
Mussolini'nin lmleri. Postdam
Konferans'yla Avrupa, Bat ve
Sovyet bloklanna ayrld.
- Amerikal air Ezra Pound,
talya'da direnii rgtlerce
tutukland ve serbest brakld.
ABD Silahl Kuvvetleri'nce
tutuklu bulundugu klada, nl
kanolann yazd. Pablo Neruda,
ili'de Komnist partiden senatr
oldu. Aleksandr Soljenitsin
Stalinis hkmeti eletirdigi iin
sekiz yl hapse mahkum edildi.
Hermann Broch, Vergilius'un
lumu;]ean-Paul Sartre, Akl
a; George Orwell, Hayvan
iftlii; john Steinbeck, Sardalya
Soka.
17
Tarih
1946

- Pern bakan seildi. Halka
maalarda art ve sosyal gvenlik
vaatlerinde bulundu. "Evita"
ismiyle bilinen kans Eva'y ii
ilikileri sorumlusu yapt. Toprak
reformu isteyen halk, Maln de
la Paz'dan bakent Buenos Aires'e
kadar yrd. talya cumhuriyet
oldu.
-W. H. Auden, ABD vatanda
oldu. Christopher Isherwood,
Berlin ykleri; Nikos

Kazantzakis, Zorba; BorisVian,
Mezarlanmza Tkreceim.
Gertrude Stein ve H. G. Wells'in
lm.
- Ajantin'de kadnlara oy hakk
1947
tannd. Komnizmle sava iin

Truman Doktrini uygularnaya
kondu. ClA kuruldu. Ses duvan
ald.
- Albert Camus, Veba; Max
Horkheimer ve Theodor Adomo,
Aydnlanmann Diyalektii.
- srail devleti kuruldu. Berlin
1948
Ablukas balad. Mohandas

Gandhi suikaste ugrad.
- Norman Mailer, plak ve Ol;
Bertolt Brecht, Kafkas Tebeir
Dairesi.
1949
Ikinci yk derlernesi Alefi
- Yeni anayasayla bakann
yaymlad.
yetkileri artnld. Pernculann

ounluunu oluturduu meclis,
hkmet aleyhine konuanlara
hapis cezas getiren yasay kabul
etti. Rejim kartlan hapsedildi,
bamsz gazeteler bask altna
alnd. NATO kuruldu; Berlin
Ablukas sona erdi ve Almanya,
Sovyet kontrolndeki Alman
Demokratik Cumhuriyeti"yle
NATO destekli Almanya Federal
Cumhuriyeti olarak ikiye aynld.
18
Tarih

- Brecht'in Cesaret Ana oyunu
1949
Dou Berlin'de Deutsches

Theater'da ilk defa sahnelendi.
George Orwell, Bin Dokuz Yuz
Seksen Drt; Joseph Campbell,

Kahramann Sonsuz Yolculuu;
Simone de Beauvoir, Ikinci Cins.
1950
Sociedad Argentina de Ecritores

(Ajantin Yazarlar Birligi)
bakan seildi.
- Comision Nacional de Energta

At6mica (Ulusal Atom Enerjisi
Komisyonu) ]uan Pern'un emriyle
kuruldu. Kore Sava balad.
- George Orwell, Cesare Pavese ve
George Bemard Shaw'n lm.
- Pern ezici bir ounlukla
1951
tekrar bakan seildi.

-Julio Cortizar, Bestiario;].
D. Salinger, avdar Tarlasnda
ocuklar;Vladimir Nabokov,
Konu, Hafza: Tekrar Ele Alnm
Bir Otobiyografi. Sindair Lewis,
LudwigWittgenstein ve Andre
Gide'in lm.
1952
nl deneme kitab teki
Soruturmalar yaymland.
- Eva Peron kanserden lnce;

Pern'a destek azalmaya balad.
ll. Elizabeth, Britanya kraliesi

oldu. Msr'da devrim sonras
Kral I. Faruk devrildi, ngiliz
igali sona erdi. ABD, atom
bombasndan ok daha ykc bir
silah olan hidrojen bombasn
gelitirdi.
- Arthur Miller'n Cad Kazan
oyunu ilk kez Broadway'de
sahnelendi. James Baldwin, Git
Onu Daa Anlat;]. D. Salinger,
Dokuzyku.
19
Tarih
1953
- Josef Stalin'in lm.

Muhammed Musaddk, darbe
sonras grevden uzaklatnld.
Kore Sava sona erdi. Albay John
Hunt'n liderlik ettigi Eritanyal
dagclar, Everest Tepesi'ne ilk
ulaan insanlar oldu. DNA
kefedildi.
- Dublin'de "Blootnsday" ilk kez
kulland; Aldous Huxley, Alg
Kaplan. Colette ld.
1954
- Sovyetler Birligi, nkleer

enejiyi kullanarak elektrik retti.
Cezayir'de sava balad.
- Nabokov'un Lolita kitab
Paris'te yaymland. Yaar Kemal,
Ince Memed; Franoise Sagan,
Hogeldin Hzun; Samuel Beckett,
Godot'yu Beklerken. Thomas Mann
ld.
1955
Per6n'un devrilmesinden sonra

Arjantin Ulusal Ktphanesi
mdrlgne getirildi. Bu
dnemde ailesinde kahtmsal
bir hastalk olan grme kayb,
giderek krlemesine neden
oldu.
- Ajantin'de binlerce kiinin

ldg i sava sonras Silahl
Kuvvetler darbe yapt. Per6n
grevinden istifa etti ve bir
Paraguay gambotuna sakland.
nce Paraguay'da, sonra
ispanya'da srgn hayat yaad.
Birleik Devletler anayasas model
alnarak yazlm 1853 federal
anayasasna dnld. Varova
Pakt imzaland.
- Ted Hughes'la Sylvia Plath
evlendi. James Baldwin,
Giovanni'nin Odas; Saul Bellow,
Gn Yaa; Allen Ginsberg,
Uluma. Bertolt Brecht ld.
1956
Buenos Aires niversitesi'nde

ingiliz ve Amerikan Edebiyat
profesrlgne getirildi, bu
grevi on iki yl boyunca
srdrd.
- Fransa'da Beinci Cumhuriyet

kuruldu. Stalinist hkmete
kar ayaklanan Budapete'yi
Sovyet birlikleri igal etti. Svey
Kanal'n milliletiren Cemal
Abdl Nasr, Svey Bunalm'n
tetikledi. Brasilia ina edildi.
20
Tarih
1956
- jack Kerouac, Yolda; Vladimir

Nabokov, Pnln; Bor!s Pastemak,
Doktor ]ivago; Ayn Rand, Atlas
Silkindi.
1957
- Uzay ag.'n balattg. kabul

edilen Sputnik l yrngeye
gnderildi. Avrupa Ekonomik
Toplulugu'nu oluturan Roma
Andamas imzaland.
- Harold Pinter'n oyunu Dogum
Gn Partisi, Londra'da bir hafta
sahnede kald. Chinua Achebe,
Paralanma; Truman Capote,
Tiffany'de Kahval; Claude Levi
Strauss, Yapsal Antropoloji.
1959
- Kba'da diktatr Fulgencio

Batista'nn rejimine kar
ayaklanan Fide! Castro ve silah
arkadalan, ynetimi ylbanda
devrald. Kbns ve Singapur,
bagmszlg.n ilan etti.
- Philip Roth, Hoakal Columbus;
Kurt Vonnegut, Titan'n Sirenleri;
jean Anouilh, Becket; Erving
Goffman, Gnlk Yaamda
Benligin Sunumu; Karl R. Popper,
Bilimsel Aratrmann Mantg.
- "Mzigin Oldg Gn":
Richie Valens, Buddy Holly
ve Big Bopper'n uag., Iowa
yaknlannda dt.
1960
El hacedor (Yaratan) yaymland.
- Afrika'da on yedi devlet

bagmszlgn ilan etti.
Patrice Lumumba'nn suikaste
ugramasyla Kongo Krizi patlak
verdi. Trkiye'de 27 Mays ihtilali
oldu. Liverpool'da The Beatles ilk
kez sahneye kt.
21
Tarih
- Penguin Yaynevi, Lady

Chatterley'nin A romann
basmaktan dava edildigi
mstehcenlik suundan heraat
etti. Harper Lee, Blbl
Oldunneh;]ohn Updike, Tavan
Ka; Eugene Ionesco, Gergedanlar.
Albert Camus trafik kazasnda
ld.
1960
1961
Samuel Beckett'le birlikte ilk

kez verilen Prix Formentor'a
layk grld ve uluslararas ne
kavutu. Texas niversitesi'ne
konuk profesr olarak davet
edildi.
- Berlin Duvan ina edildi. Yuri

Gagarin, uzaya ilk kan insan
oldu.
-joseph Heller, Madde 22;
Stanislaw Lem, Solaris;]. D.
Salinger, Franny ve Zooey; Muriel
Spark, Bayanjean Brodie'nin
Bahan; Kun Vonnegut, Gece Ana.
1962
- Ajantin'de darbe sonras Arturo

Frondizi'nin sivil hkmeti
devrildi. Kba Fze Krizi patlak
verdi. Cezayir'de sava devletin
bagmszlgn ilan etmesiyle sona
erdi. Papa XXIII. Jean, Vatikan
ll'yi at.
- Marilyn Monroe ve Arthur
Miller, Meksika'da boand;
Vladimir Nabokov, Soluk Ate;
Aleksandr Soljenitsin, Ivan
Denisovi'in Bir Gn. e. e.
cummings, Hermann Hesse,
Georges Bataille ve William
Faulkner'n lm.
-The Beatles'n ilk albm
Birleik Devletler'e ulau; Bat
dnyasnda Beatlemania ve
"Ingiliz lgali" balad.
1963
-John F. Kennedy, Dallas'ta

suikaste ugrad. Martin Luther
King Jr., Washington'da Lincoln
Ant nnde "Bir Hayalim Var"
balkl konumasm yapt.
22
Tarih
1963
1964

-John Fowles, Koleksiyoncu; Mary
McCanhy, Grup; Sylvia Plath,
Sra Fanus; Thomas Pynchon, V.;
Kurt Vonnegut, Kedi Beigi. Sylvia
Plath, Nazm Hikmet, Theodore
Roethke, Aldous Huxley ve C. S.
Lewis ld.
Drdnc iir kitab El Otro,

d mismo yayrnland.
- Kolornbiya'da devletle FARC

(Kolornbiya Devrimci Silah
Gleri) ve ELN (Ulusal Kurtulu
Ordusu) gibi kyl gerilla
rgtleri arasnda gnmze
kadar devarn eden sava balad.
- Saul Bellow, Herzog; Vladimir
Nabokov, Lujin Savunmas.
1965
- Winston Churchill ld;

Makolm X, New York'ta suikaste
ugrad.
- Sylvia Plath, Ariel.
1966
- Ajantin'de General ]uan Carlos

Ongania darbe sonras ynetimi
devrald ve tm siyasi partileri
sustrdu.
- Mihail Bulgakov, Efendi ve
Margarita; Truman Capote,
Sogtkkanllkla; Tom Stoppard,
Rosencrantz ve Guildenstem Old;
Michel Foucault, eylerin Sras.
Evelyn Waugh ve Andre Breton
ld.
1967
Elsa Astete Millan'la evlendi.

Adolfo Bioy-Casares'le, H.
Bustos Domecq mallasn tekrar
kullanarak Cr6nicas de Bustos
Domecq adl denerne kitabn
yaymladlar.
- "Ak Yaz" ile hippi hareketi

genler arasnda hzla yayld ve
yaraug sosyal degiirn, 1960'lann
geri kalann ve 70'lerin ilk
yllann etkiledi. lsrail ve Arap
lkeleri arasnda Alt Gn Sava
yapld. Emesto "Che" Guevara
ld.
23
Tarih
1967
- Gabriel Garcla Marquez,

Yuzyllk Yalnzlk; Angela Carter,
Buyulu Oyuncak DUkhan.
Dorothy Parker, Siegfried Sassoon
ve Carson McCullers ld.
1968
Bakanlk seimleri ncesinde

Martin Luther King jr. ve Robert
F. Kennedy pe pee suikaste
urad. Alexander Dubeek'in
iktidara gelmesiyle balayan
Prag Bahan, SSCB ve Varova
Pakt mttefiklerinin lkeyi igal
etmesiyle sona erdi. Fransa'da
Mays 68 gsterileri yapld. Kuzey
rlanda'da artan iddet olaylaoyla
"The Troubles" balad.
1969
24
Beinci iir kitab Karanla

Ovgu yaymland. Margarita
Guerrero ile yazd Kurgusal
Varlklar Kitab'n yaymlad.
- Mays aynda Cordobazo

gsterileri sonras binlerce
vatanda orduyu ve polisi etkisiz
hale getirerek iki gn boyunca
Crdoba'y igal etti. Apollo
ayn yzeyine indi, Nei!
Arrnstrong aya ilk basan insan
oldu. Woodstaek Mzik Festivali
dzenlendi.
- Vladimir Nabokov, Ada
ya da Arzu; john Fowles,
Fransz Temenin Kadn; john
Cheever, Bullet Park; Philip
Roth, Portnoy'un ikayeti; Kurt
Vonnegut, Mezbaha No. 5. john
Kennedy Toole vejack Kerouac
ld.
Tarih
1970
nc yk kitab Brodie
- Ongania'nm grevinden
Raporu yaymland. Elsa'dan
alnmasndan sonra General
boand.
Alejandro Lanusse bakanlga

geldi. So\cu Mononeros ve
Ejtrcito Revolucionario del

Pueblo rgtleriyle antikomnist
kontrgerilla gruplan arasnda
i sava balad. Polanya'da
ayaklanma; Kamboya'da i sava
patlak verdi. rdn'de Kara Eyll
olaylan oldu. ]imi Hendrix ve
Janis joplin hayatn kaybetti.
- Dario Fo'nun Bir Anaristin
Kaza Sonucu Olm oyunu

ilk defa Varese'de sahnelendi.
Bertrand Russell ld.
1971
Oxford'dan fahri doktora ald.
Idi Amin, Uganda'da devrim

sonras ynetimi ele geirdi. Ilk
mikroip retildi.
1972
Altnc iir kitab El oro de los

tigres yaymland.
- Kuzey Irianda'da Kanl Pazar

yaand. Mnih'te dzenlenen
1972 Olimpiyatlan kana buland,

Kara Eyll adl Filistinli grup l l
!srail olimpiyaty ldrd.
-Sir john Betjeman, Birleik
Krallk kraliyet airi oldu. ltalo
Calvino, Grnmez ehirler;
Vladimir Nabokov, Saydam eyler.
1973
1973 Arjantin Ulusal
- Per6n yanls parti Mart'ta
Ktphanesi'ndeki grevinden
seimleri kazand, Hector
istifa etti.
Campara bakan oldu. Arjantin'de

terr olaylan. Ezeiza katliam:
18 yldr srgnde olan juan
Per6n'u karlamaya gelen
kalabalkta Peronistlerin sagc
kanad kalabalkta solculara ve
Montoneros yelerine ate at,
on kii ld, yzlerce kii
yaraland. Campora grevinden
aynld, Per6n Eyll aynda tekrar
bakan oldu. Yom Kippur Sava.
Watergate skandal.
25
Tarih

-iiili air Pablo Neruda'nm
1973
cenazesi, Pinochet ynetimine

kar gsterilere dnt. Efendi
ve Margarita , ilk defa Sovyetler

Birli!ti'nde eksiksiz olarak
yaymland. Thomas Pychon,
Gravity's Rainbow. W. H. Auden

ld.
-Pablo Picasso'nun lm.
juan Per6n ld, kans lsabel
1974
Martinez de Per6n bakan oldu.

Terr artt, yzlerce kii ld.
Grevler ve gsteriler patlak verdi.
Kbns Harekat dzenlendi.
Portekiz'de Karanfil Devrimi
sonras demokrasiye gei balad.
Birleik Devletler'de Richard
Nixon grevinden istifa etti.
1975
Drdnc yk derlernesi Kum

Kitab ve yedinci iir kitab La
-Ajantin'de enflasyon %300'e
rosa profunda (Sonsuz Gl)
glerinin Saigon'a girmesiyle
yaymland. Annesi 99 yanda
Vietnam Sava sona erdi.
hayatn kaybetti.
ykseldi. Kuzey Vietnam
Francisco Franco ld.

-Saul Bellow, Humboldt'un
Armagan; Carlos Fuentes, Terra

Nostra.
- Generaljorge Videla cuntas
1976
Maninez de Per6n'u devirdi

ve ynetimi devrald, meclis
feshedildi. Rejim karlan
tutukland, on binlerce kii
kayboldu. in Kltr Devrimi
sona erdi.
-Raymond Carver, Ltfen Sessiz
Olur musun Ltfen?; Michel
Foucault, Cinse!ligin Tarihi I.

Agatha Christie ld.
1977
Sekizinci iir kitab Histona de la
noche yaymland.
- Voyager uzaya gnderildi,

ilk topluca retilmi kiisel
bilgisayarlar piyasaya girdi.
-Iris Murdoch, Deniz, Deniz.
Jacques Prevert ve Vladimir
Nabokov ld.
26
Tarih
1978
Afganistan'da i sava balad;

spanya tamamen demokrasiye
geti. 1. loannes Paulus'un otuz
gn sren papalgnn ardndan
lmesiyle, yerine Il. Ioannes
Paulus geti. Yapay inslin
gelitirildi, ilk tp bebek dnyaya
geldi.
1979
- Sovyet-Afgan Sava balad.

ran Devrimi sonras ah Rza
Pehlevi srgne kat, lranllann
ABD Konsolosluu'nu basmasyla
lran Rehine Krizi patlak verdi.
Margaret Thateber, Britanya
Babakan oldu.
- Angela Carter, Kanl Oda;Jean
Franois Lyotard, Postmodem
Durum: Bilgi zerine Bir Rapor.
1980
- Ronald Reagan, ABD Bakam

oldu. Iran-Irak Sava balad.
Trkiye'de 12 Eyll askeri darbesi
oldu.
-]. M. Coetzee, Barbarlan
Beklerken; Salman Rdi,
Geceyans ocuhlan; Cari Sagan,
Kozmos. Barbara Pym, C. P. Snow,
Marshall Mcluhan, Henry Miller,
Katherine Anne Poner ve jean
Paul Sartre ld.
-John Lennon ldrld.
1981
- General Leopoldo Galtieri,

askeri rejimin bana getirildi.
Columbia Uzay Mekigi,
yrungede ilk turunu tamamlad.
- Raymond Carver, Ak
Konutugumuzda Ne Konuuruz.
William Saroyan ld.
27
Tarih

General Leopoldo Galtieri'nin
1982
Falkland Adalan'na asker

karmasyla Falkland Sava
balad. ingiliz gleri Haziran
ortasnda aday geri ald, 700
Arjantinli atmalar srasnda
ld. Galtieri'nin yerine General
Reyaldo Bignone getirildi. !srail
Lbnan' igal etti.
1983
Legion d'Honneur'e layk
-Arjantin sivil ynetime dnd,
grld.
radikal Ratil Alfonsin bakan

oldu. Insan haklann ihlal eden
askeri liderler, yarg karsna
kanld. Karayipler'de bulunan
Grenada Adas Birleik Devletlerce
igal edildi. Beyrut'ta ABD
Konsoloslugu bombaland.
-Thomas Bemhard, Bitik Adam;
Raymond Carver, Katedral.
- ili ve Arjantin arasnda
1984
imzalanan antlamayla, Picton,

Nueva ve Lennox Adalan
zerinde snr anlamazlklan son
buldu.
-Martin Amis, Money. Julio
Cortazar ve Truman Capote ld.
1985
Dokuzuncu iir ve dzyaz

derlernesi Los conjurados
yaymland.
1986
Asistan Maria Kodama'yla
- Arjantin, Diego Maradona
evlendi. Cenevre'de karaciger
kaptanlgnda 1986 Dnya
kanserinden 86 yanda hayata
Kupas'n kazand. Uzay Mekigi
gzlerini yumdu ve Cimetiere

des Rois'ya gmld. Mezan hala
Challenger havalandktan yetmi
oradadr.
iinde bulunan yedi kiilik
saniye sonra paraland ve

mrettebatn lmne neden
oldu. emobil facias. lsve
Babakan Olof Palme suikaste
ugrad. Halley Kuyrukluyldz bir
kez daha Dnya yrngesinden
geti.
- Christopher Isherwood ve
Simone de Beauvoir ld.
28
N SZ
jAMES WOODALL
Jorge Luis Borges l e l i yirmi yed i y l o l d u . B u d n e m , o n u n

l mnden o k nce kaza n d hretinden h e m e n h ibir ey
eksi ltmed i .
Borges, 1 960'1arda, safla rnda Samuel Beckett, Patrick White
ve Herman Hesse gibi lerin bulunduu 2 0 . yzyl yazarlar pa nte
onunda yerini ald. Amerikal eletirmen Harold Bloom, 1 994'te
Borges' i Bat uygarl n n olmasa l a rd manen daha az zengin
olaca mz yazarlarnn uzun listesine yerletirdi ( Bioom'un Bor
ges' i n hemen ya nna koyd u u iki yazar i i i l i Pa blo Neruda ve
Portekizi i Fernando Pessoa' dr) . 1
Borges 1 970'1erde belki de bugn okunduundan daha ok
okunuyordu; onun ayrca l . 1 96 1 'den nce, ya da, Franszca
okuyanlar iin 1 95 1 'den nce adn bile duymadklar Borges'in
yeni, sava sonras, modernizm sonras bir yazarlar kua ze
rindeki g l etkisi d i r. Geliigzel evr i l m i kk meti nlerle
Borges edebi kurgu yntemlerini deitirmekle kalmad, yazla
rn ieriini ve yazarlarn d ncelerini de deitird i . " Borgesva-
The Westem Cannon, Macnillan (Londra), 1994, s. 463-77.
29
ri" sfat a rtk edebi terminolojide " Kafkavari" deyimi kadar ok

kullanlmaktadr.
Borges hi roman yazmad ve uzun yaamnda -seksen alt
yanda ld- dzyazlar kadar ok iir yaymlad . Ispanyolca ko
nuan d nyada Borges, zengi n iirsel bir dil olan Ispa nyolca nn,
1 7 . yzyldan bu ya na Luis de G6ngora ve Francisco de Queve
do ile ayn deerde bir ustas addedil mekted i r. Quevedo, Bor
ges' in kahraman yd ve Borges, Buenos Aires'de yaayan bir Kas
tilyal'dan beklenecei zere, btn yaza rlarn en by olan
lspanyol yazar Cervantes'e yaknlk duyuyord u .
Btn bunlara ramen hret o n a ge ulat. 1 946' d a n bu ya
na, Arjantin'de, 1 940'1arda yazd i ki nemli yk kitab Yolla
n atallanan Bahe ve Alet kadar, General Juan Per6n'un d i k
tatrl ne kar uzlamaz tavryla da tannyordu . Belki de b
tn bunlardan ok, bir eletirmen ve makale yazar, gnn litte
rateuse' Victoria Ocampo'nun alma arkada ve Arjantin'in
nl edebiyatlarndan Adolfo Bioy Casares'in yakn dostu ola
rak tannyordu .
B o rges 1 940'1arn o rtasnda F ra n szcaya terc me e d i l me
ye balaynca, ileride Avru pa'da kazanaca hretin yolu al
d . Borges'in yaygn n kaza nmas, 1 944'te Buenos Aires' de ya
ynlanan Yollan atallanan Bahe'deki btn yklerinin alt ye
ni ykyle birlikte sunulduu Ficciones ile, 1 96 1 'de Formentar
dl ' n Samuel Beckett'le paylat zaman gerekleti (Bec
kett on yl nce Godot'yu Beklerken'le nlenmiti). Borges Ang
Iasakson dnyada, zellikle Birleik Devletler'de Labyrinths adl
tuhaf, kendi derlemedii bir kita pla ta nnd.
Labyrinths'in en garip yan, Borges'in yazd ve balklarnda
labirent szcnn getii i ki yk nn kitaba al nmam olma
sdr. * zgn Ispanyolca baskla rndan derlenmi yirmi yk
(*) "Iki Kral ve Onlann Iki Labirenti" ("Los dos reyes y los dos laberintos") ve "lbn-i
Hakan al-Buhari, Labirentte lm" ("Abenjacan el Bojari, muerto en su labe
rinto") : Her iki metin de ilk kez Alefin Ispanyolca basksnda yer almtr
30
ve Borges' in deneme yazar olarak lezzeti nin ilk iaretini veren

ksa dzyazlarndan semeler kitapta yer almaktayd .
Labyrinths'in dayand fikir, ilk olarak 1 953'te Fransa'da Ro
ger Caillois tarafndan derlenen ve yaymlanan bir kitaptan boy
vermiti . Fra nszca Labyrinths sadece drt yky ka psamas
bakmndan Ingilizce derlemeden farklyd . * Labyrinths'in Ingi
lizce evirisinin 1 962'de, Borges'in Formentar dl'n almas
erefine ayn yl I ngilizeesi yaym lanan Ficciones'in hemen ardn
dan gelmesi, Borges' in Arjantin d nda ilk nemli yayn olayy
d : kitap, Ficciones1n a ksine iyi satt ve Borges Atiantik'in iki ya
kasnda, d nyann en ok konuulan dilinde okunmaya balan
d . Borges'in eitli yazlarnn bir derlernesi ve byle olduu iin
de onun krk yl akn bir sreyi kapsayan almalar nn temsil
cisi olan Labyrinths, 1 960'1ard a Latin Amerika edebiyatnn mi
henk ta oldu. ok okundu ve ksa bir sre sonra " B yl Ger
ekil ik" denecek olan ekoln en nde gelen metni addedildi.
Bu deyimi Franz Roh 1 924'te Alman Neue Sachlichkeit (Ye
ni Nesnellik) tarzndaki resimlerini ta n m lamak iin icat etmiti.2
Daha sonra Kbal yazar Alejo Carpentier deyim i /o real Mara
viiioso bii mi nde kendine maletti. Bir dizi Latin Amerikal'nn ga
rip yazlar ve kurgular, bu yazarlarn kendi ktala rnn sa rs ntl
ve fantastik tarihini yanstyordu . Avru pallar iin bu deyim, a nla
tda gerekiliin snrlarn ykm, gerein yeni bir grn m
n mjdelemiti.
Borges gerekten garip, fantastik ve yeniyd i . Ayn zamanda
(1952). Daha sonra Aleph and other stories bal altnda Ingilizce Cape bas
ks 197l'de yaymland.
(*) Caillois, Borges tercmelerini, resmen, 1944'te stlenmiti. "Babil'de Piyango"

ve "Babil Ktphanesi"nin Franszcalanlll Nestor lbarra'nn evirisiyle Buenos
Aires'de srgndeyken kardg Lettres franaises dergisinde yaynlad. Bor
ges'in Franszca olarak yaymlanan ilk metni 'L'approche du cache' balyla
1 5 Nisan 1939'da Mesures dergisinde yer almt. Bu yknn evirmeni de
lbarra idi.
2
Deyim sanatsal-tarihsel ilevini yllarca korudu.
31
bir d zeye ind irilmemekle bera ber, dolaysz ve l l sz

lerle ifade edilen berrak, saf, ayn zamanda olaanst fikir
ler d nyasd r. 3
Bu szler, by l gerekilik iin pek geerli bir forml ifade

etm iyor. Aslnda, Borges'in balca erdemlerinden birini betimli
yor: olaanst evrenleri, sinsi, nerdeyse kstah bir slup eko
nomisiyle yaratma yetene i n i . Dzyazlar, dili edebi gsteriten
kurtarma a rzusunu sergiler. Borges'in bysnde maharetlere
yer yoktur, te ya ndan edebi-eletirel mizah yeni doruklara yk
seltir. Ve evrenlerini buharl ekvator i kl i m lerinde deil, -bir iki Pa
ris arkaplan dnda- siyasi adan karanla gmlm Buenos
Aires' de, m nzevi, ou za man uykusuz yalnzl nda yaratr.
D nyann kendi yurttalarndan -hatta kendisinden bile- n
ce kefettii Arjantinli Borges bilinli olara k moderndi, yine de
yaamnn byk bir bl mnde kendine gveni yoktu. Eserle
rine, zellikle yk lerine, pek kymet vermezd i . Yine de onun
iac parla kl , modern izmin tkettii ve edebiyatlarn ku p
kuru brakt Fransz, I ngiliz ve Bi rleik Devletler kltr iklimine
ila gibi geldi. Borges alacak kadar ok sayda edebiyat bes
ledi ve onlardan esinlendi . Bata iir olmak zere, edebiyat iin
Ingilizcenin en iyi dil olduunu d nyord u . Iin tuhaf Cervan
tes'i ilk kez Ingilizce evirisinden oku mutu . Daha ocukken, en
byklerden saylmayan -Robert Louis Stevenson, Lewis Carrol,
H . G .Wells gibi- I ngiliz yaza rlar onun zerinde belirleyici bir et
ki yapmt.
m r boyunca, zellikle kr olduktan sonra, kendisine okun
masn istedii yazarlar Rudyard Kipiing ve Gera rd Manley Hop
k i n s' d i . Ta h s i l i n i Cenevre'de ya pt iin Franszca re n m i
ti; Alma ncay, Heinrich Hei ne'yi okuyarak, ken d i kendine
ren d i . Eliili yalarnn sonlarna doru , kr olmaya balad za
m a n , olaanst bir abayla kendi kendine Angiasakson d ili3
"Borges's Fiction", A Writer's Reality , Mario Vargas Llosa, s. 10.
33
ni renmeye giriti, bu da onu Eski lskandinav d i l i n i renme

ye gt rd .
Eer btn bunlar - kalemleri ceplerinde, dosyalar uua n ,
ceket dirseklerinde deri yamalar olan- titiz b i r akademisyen iz
lenimi veriyorsa, bundan daha ya n l bir ey olamaz. Borges,
1 930' 1arda ve 1 940'1arda yazar olmaya abala rken iine dnk
ve ya lnzl belki de bilerek semi bir adamd, ama Funes'in
Bellei ya da A/efin yaratcsn n Hemingwayvari bir eylem ada
m veya Lawrencevari bir Lotha rio olmasn bekleyemezsiniz.
Borges'in 1 960'1arn balarnda Kuzey Amerika niversiteleri
ne gelmesi ona yeni ve popler bir kimlik kazandrd . Artk kre
sel bir meta ol mutu. John Updike 1 96 5'te The New Yorker der
gisinde, onu bir tr edebi El Dorado olarak tantt. U pdike, "Jor
ge Luis Borges' in dehas ge de olsa Kuzey Amerika'la tannma
ya balad," diye balamt makalesine. Ve yle devam ed iyor
d u ; "Gnmz Amerikan yk ve romannn kmaz sokak nar
sizmi ve sprnt niteliine karn, Borges, felsefe ve fizikte bu
lunan bir eyi, akl, edebiyat ve kurg uya sokmaktadr." stelik
Borges " keyif verici ve elendi rici"ydi.4
Borges'i altn madeni gibi grenler ve eletiri cephesinin n
mevzileri n i tutanlar hzl davrandlar; Borges, yeniyi ve tuhaf a
bucak masseden bir lkede Kuzey Amerikal bir yazarm gibi be
nimsendi . Buenos Aires'in gney yarmkrede yer almasnn ve
ok kltrl olmasnn h i nemi yoktu; kuzeyle ayn ktadayd
ve "Amerikan"d !
Ona duyulan hayra n l k nihayet kendi vatanna d a sirayet etti.
1 960'1arn sonlar nda Borges'i n kariyerinde ilk kez Arjantinliler,
okumasalar da, ona vgler d zmeye baladlar. Uluslararas iti
bar, edebi r nleri o ana kadar taral dzeyi aamam bir l
ke iin byk bir onur kaynayd . Borges, patlama yapan Latin
Amerika edebiyatnda Arjanti n ' e salam bir yer kazandrm t.
34
"The Author as Librarian" , John Updike, The New Yorker, 30.10. 1963.
Che Guevara ve Borges' in nefret etti i Juan Per6n dnda, bu

kr portefo 20. yzyl Arjantini'nde kan nl kii oldu. Yaygn
olarak okunmasa bile, 21 . yzylda hala a kim konumunu koru
maktadr. Arjantin daha ona pek nem vermezken, Ingiltere' de,
Birleik Devletler'de ve Fransa'da ok nceden nl olmas, o
gnlerin Arjantini iin ok ey sylemektedir. nk tam Borges
d nyada Franszca olarak elden ele dolamaya balarken, Per6n
-tam olara k 1 946- 1 955 aras- lkesine byk bir zarar veriyor
du ve bu zarar Borges'in hayat n n sonuna kadar srecekti. Ar
ja ntin sanat as ndan korkun bir orakla gmlmt.
Edebiyat uygarl nn doruklarndan olan Borges'in, lkesinin
hk metleriyle lnceye dek ta rtmal bir ilikisi oldu: Arjan
tin'in siyasi kaderinin yarm yzyldan bu yana ilk kez dzelmeye
balamasndan birka yl sonra lmesi, Borges'ten ok lkesinin
bir kayb olmutur. Kendisi de bu kayb vurg ulamak istermi gibi,
lkesinde deil Cenevre'de lmeyi seti.
Borges allm yurtseverlerden deildi; tam olarak demokrat
olduu da sylenemez. O bir kitap kurdu, bir yabanc diller ve fel
sefi paradoks sevdals, hibir zaman reddetmedii kkenini zah
metsizce aan dnya apnda bir aydnd. D dnyann onu sey
retmesinden, belki de d d nyay gremedii iin holanrd . Da
ha sonraki yllarda kend ini siyasal solcular indinde sevilmez yap
t, nk ilan ettii tutucu luu onu, ister istemez, Arjantin'de
1 970' 1erin ve 1 980'1erin balarnn ca ni rejiminin ya nnda gsteri
yordu . 1 976'da askerlerin gelmesini ho karlamakla kendine hi
de iyilik etmed i, ama bu onun Peronizme veda biimi olmutu .
Solun daha sonra an layamad, Borges' in general lerin getirdi
i karmaay -bask, ikence ve cesetleri- pek az grebilmesiydi.
Politize olmu Borges ka rtlarnn gz nde, onun generalle
re, gerektiini dndkleri lde kar kmam olmas, hala
kanayan bir ya rad r. Onu sac olara k damgalayp ktlemek
oktandr moda olmutur. Byleleri yklerini boykot edebilirler
ya da hretini azaltacak eyler syleyebilirler; Borges' in 28 N i35
sa n 1 980'de Buenos Aires'de yaymlanan gnlk La Prensa ga

zetesin i n Madrid m uhabirine syledii u szleri grmezli kten
gelmek bu gibilerin iine gelecektir: "Terr ve basklarn lkede
yaratt ciddi a hlaki soru nu gzard edemem . Bu nca l m ve
kayp olay karsnda sessiz kalamam ."5
Bir ay sonra, bir h kmet kart deme daha geldi: "Bu h k
met zerinde hibir etkim yok. Bu milliyeti bir hkmet ve ben
milliyeti de i l i m , H ristiyan olduumdan da emin deilim; olsay
dm da, Katalik olmazd m . Ben hibir mevki sahibi deilim. z
gr bir insanm ."6
Borges'i konutu rmak zordu ; ok az eyi ok ge sylemi ola
bilir, ama ayn za manda zg r bir ruhu vard ve ideolojik inan
larn basite i n d i rgenmi gereklerine, siyasa l adan tepki leri
ok deikendi. Borges' in siyasal d ncelerini incelemek yoluy
la onun hakknda, insanlar artmaktan ve rahatsz etmekten
hola nd dnda, fazla bir ey renemeyiz.
Peronizme kar tavr ise, aksine, hem yazar hem lkesini an
lama mza yarar. Borges'i kamuya malolmu biri olara k anlatr
ken , bu konuda sylenecek ok ey olacaktr. zel yaa mnda
ise, hakknda an latlanlardan daha gari p, daha an lalmaz, ba
zen daha Don Kiotvari, bazen de daha hz nl biriydi.
Borges her zaman akt . Duyg u lar nadiren karlk grmt ve
bu onun mr boyunca ac ekmesine neden old u . Anlatt ac
deildi, aktan bahsederken de baarl saylmazd . Ya ptlar nda
her iki d uyg udan da ok az sz edilmektedir. Ya radlnda bu
lu nmakla beraber, ak onun malzemesi deildi.
B u noktad a Borges en ok 1 8. yzyln a klc dnrlerine
benziyordu - favorilerinden biri, renimi, entelektel cokular,
"Se ha planteado un grave problema etico para el pais, tanto con el terrorisrno
corno la represi6n",j.lglesias Rouco, La Prensa, 6.5. 1980.
"World View: Argentine repression deplored by writers", Arrigo Levi, The

Times, 5.6. 1980.
36
profesyonel yazarlk yaam ak baarlarndan ar basan Samu

el Johnson' d u . Johnson hastalk d e recesinde melankolikti; daha
gizli olmakla beraber, Borges de, zellikle iirinde onun gibidir.
Borges bi rok kadn entelektel adan cezbetmiti; anca k yal
nzca birka onunla yatmak istedi : Ve Borges onlarla yatmay ne
denli istemi olursa olsun, muhtemelen bu konuda nasl davra
nacan bilmiyord u .
Vi ktorya devri nin son l a r n d a dom utu, ken d i nden sk s k ,
"un ser victoriano ", Viktorya devri adam, olarak sz ederd i . Ka
dnla rla beraber olmaktan ve daha sonraki yllarda on lar gre
mez olunca, seslerini duymaktan ok holand; ama utanga bir
adamd . 1 92 0 ' 1erde, Paris ve Londra ' d a olduu kadar Buenos
Aires'de de balayan hogr orta m ndan ka ra rl bir biimde
uza k tutulmutu . Annesi Leonor Acevedo onun yaam nda nor
malin tesinde nemli bir rol oynad; Borges' in eksantrikliklerin
den biri, altm, yetmi yana geldii halde hala annesiyle yaa
mas ve onun himayesinde olmasyd.
Doksan dokuz yana kadar yaayan annesi erio/lo'lardan ge
liyordu ve "sava kan" ile vn rd. Yaamnn tek bir dne
minde, 1 960 sonlarnda, olunun yl sren felaket evlilii sra
s nda Borges' den ayrld; evl i l i k sona erince Borges, be yl son
ra lecek olan a nnesi nin kucana dnd. Bu, Borges'in kendi
seimiyd i , ya da kr bir yazar olarak byle yapmas gerekiyord u .
D kr kl yaratsa d a , b u ilikide Oedipus etkisi yoktu. Annesi
nin onun stilini tutuklatrdna dair bir iaret olmad gibi, tu
tuklatracak pek az stil vard ortada . Borges, fazla zengin olma
dan sa kin bir yaam srd , hibir paha l alkanh olmad -ne
iki ne sigara ierdi- ve hemen hemen n e istiyorsa onu yapt.
Leonor' u n uyguladn varsaydmz psikoloj i k basksndan
daha nemli bir etkisi, salad hizmetlerd i . Yzyl n bandan
bu yana kr bir adam idare etmiti; kocas Jorge G u i llermo'ya
I ng i liz annesi Fanny Haslam'dan yrtk retina hastal miras kal
mt. Bu yzden Leonor, giderek a lma ve ailesini geind irme
37
yeteneini kaybeden bir koca ile baetmek zorunda kald. Dn

yadan kopukluu kocasnnkine benzeyen bir oula bakabilmek
iin onun banka yneticisi, sekreteri, menajeri ve gz olmak,
ikinci tabiat olmutu.
Leonor, Borges'i bir zrh gibi korud u . Borges kadnla rla il iki
sindeki yeteneksizliini, kimsenin deitirmeye cesaret edemedi
i bir ev yaamnn ard na gizleyebiliyord u . Bu durum, daha son
ra, onun uluslararas bir entelektel guru stats kazanmasyla
glendi ve kt niyetiiierin uzak tutulmasnda olduka yararl ol
du. Annesinin lmnden sonra Borges adeta halkn mal oldu.
Insa nlar onu kabullendiler ve onun beyni nden besien meyi umut
etmeye baladlar. Borges 2 0 . yzyln en parlak edebi dehala
rndan biriyd i . 1 960'1arda yceltilen bu deha, 1 970' 1erde herke
sin sahip kmak iin giritii sessiz bir mcadeleye neden oldu.
Calle Ma ipu'daki dairesine giden zel yolu arnlayan kadn ve
erkek hayranlarnn listesi uzu n d u . Birou onunla "konumak"
veya "diyalog kurmak" konusunda baarl oldu; bunlarn hepsi
de sonradan gazetecilik ve edebiyat aleminde kazanca dnt
rld; Borges tarihte kend isiyle en ok mlakat yaplan yaza rlar
dan biridir. Bir teyp ya da not defteri karsnda rahat fakat mu
lak konumas efsanevi ynlerinden biriyd i . Denenmi yollardan
nadiren sapard; her mlakatya ayn malzemeyi sunmak iin
ince bir nansla deitirilmi esprilerle, kelime oyu n laryla, en
sevdii yaza rlardan, Arjantin iin tuttuu yastan sz aard; te
yandan, Borges'in konumalar krlkten bir ka ve -yaa msa l
an lamda- bir baka yaz biimiyd i .
Krl k Borges'e b i r o k g i b i de i l , ka nlmaz b i r kader gibi
geld i . Ailesinde de krlk vard . Gzleri her za man zayft ve her
zaman en ktsn bekled i. Bu du rumu duygusa lla ka plma
dan kabul etmiti . 1 969'da Richard Burgin'e yle ded i :
. . . okuyamamann belli bir yarar olduu sylenebilir, nk

okumaynca zaman baka bir biimde akyor. Gzlerim grr38
ken, hibir ey yapmadan yarm saat geirecek olsam, ldrr

dm, nk okurnam gerekird i . Ama imdi uzun zaman yal
nz kalabiliyorum.
Sannm yapacak bir eyim olmadan yaayabiliyorum. Insan
larla konumam ya da bir ey yapmam gerekli deil . . ?
Kahinin etki leyici dinginlii, hikmet sahibinin tevekkl - ve
kabuundan dar ekildi i zaman, usta bir yaza rn sonu gelme
yen sohbeti: Bu birleim ok ekiciyd i . Borges iletiim teknikleri
ni, muazzam i entelektel gc ne dayanara k, ona soru soran
larn ve hayra nlarnn beenece ini bildii bir imaj cilalayarak,
uzun yllar snayarak mkemmelletird i .
Borges iin krlk bir kal kand. Onun a rkasnda dnyann he
vesle a rad bir kii lii geliti rebi lirdi. artc bellei -krl kle
baetmesi nde birinci silah- ve mahremiyeti, de iimden pek et
kilenmiyord u . Ne duygusal yaamnn ne de yazar Manuel Pey
rou ve air Carlos Mastronardi ile dostlu klar nn ayrntlar, sz
gelimi, "Sohbetler" de yer almaktadr; ama Borges hem duygu
sal hem de dost canis bir adamd ve yalnz olmad zamanlar
-ki ou zaman yalnzd- yakn tandklar arasnda bu zellikle
rini, zellikle ikincisini, bol bol ka ntlard .
"Georgie"den "Borges"e giden yol uzundu. En temel zellik
lerini -konuma zenginlii, geni bir dost evresi, cinsel ekin
genlik, doymak bilmez bir renme istei- mr boyu nca mu
hafaza ettii halde, birden fazla Borges vard.
Walt Whitman hayra n ve B irinci D nya Sava srasnda svi
re'de i ie gemi dizeler ileyen delikanl andaki Avru pal
deneyimci; 1 920' 1erin M ad ridi'nde d avuru mcu l u k benzeri bir
hareket olan u ltracln kavgac bror yaza r; editr Borges, a
ir Borges, ktphaneci Borges, Per6n kart Borges, retmen
ve konumac Borges, siyasi huzursuzluk yaratan Borges, tutucu
Borges ve elbette, fantastik yk ler mucidi Borges, yzyl n or7
Conversations with ]orge Luis Borges, Richard Burgin, s. 22.
39
tasnda postmodernizm daha akla gelmemiken, d nyaya ba

tan karc postmodern ykler veren yazar. Borges gizemi n i
h a l a korumaktad r. Kendini pazarlamaktan acizdi, maddi hibir
h rs yoktu. Okudu ve yazd (bu srayla), nk her za man yapt
ve yapaca i buyd u . hret ho a ma za man zaman rahatsz
eden bir yan rnd.
Borges asla sevdii kadnlar an latan zyaamykleri yazma
d, ama onun sevgisine mazhar olanlardan balcas, Estela Can
to, kaleme sar ld; kitab Borges a contraluz (Borges'in Silueti,
1 989) Borgescileri ikiye ayrd . Bir blm onun Borges'i nerdey
se iktidarsz olarak anlatmas doru derken, bakalar ak konu
sundaki sorunlarnn hi yazlmamas gerektiini ne srdler.
Her neyse, 1 940'1arda yaanan iliki Borges asndan duygusal
bir felaketti.8
Borges ayrca, mrnn byk bir blmnde paraszd, pa
ra kazan maya ilk kez Kuzey Amerika'da konferans turnelerinde
bala d . B u n la r onu, 1 967' de, Angiasakson yayn hayatndaki
iki nci nemli olaya gtrd : Harvard'da Norman Thomas di G i
ovanni ile tant.
Di Giovanni Buenos Aires'de Borges ile be yl beraber alt.
Onun ilk nemli Ingilizce evirmeni oldu ve Borges'in adn Bir
leik Devletler'de tkenmek bilmeyen bir abayla yaymaya al
t; burada daha nce sz edilen Labyrinths'den baka ya ptlar
I n g iltere' de de tannmaya balad: Borges'in 1 93 5 'te ilk kez ya
ymlanan ya r-ykler kitab Alakllln Evrensel Tarihi, Alef (b
tn dnyann duyduu mera ka ya nt olara k di Giovanni'nin Bor8
Yazar Silvina Bullrich Arjantin televizyonunda Borges'in iktidarsz olduu

yolundaki nl aklamasn yapt; Ekim 1993'te Estela Canto bana Borges'in
iktidarsz olup olmadn bilmediini, nk bunu renme frsat olmad
n syledi. Camo'nun kitabnda baz abartmalar bulunduunu biliyoruz, yine
de krk yl nceki olaylan olanca berraklyla hatrlamaktadr. Borges'in ken
disine gnderdigi on drt ak mektubu, yazann Canto'ya besledii ateli akn
rtlemeyecek kantlandr (Borges a contraluz, s. 123-54); bu mektuplan ie
ren kitab Borges'e ilikin en otantik anekdotlan ve anlan iennesi bakmndan
nemlidir.
40
ges'i yazmaya i kna ettii "zyaamyks Denemesi" bu kita

ba dahil edilmiti), Brodie'nin Raporu, Kum Kitabt, Seilmi iir
ler ve bakalar.
D i G iova n ni, Borges' i n yeniden yazmasn salad denebilir.
Di G iovanni ya ve hretin Borges'de belli bir tembellik yarat
t bir zamanda sa hneye km t. Borges iir yazyordu -dikte
ediyordu- ama onu hret yapan radikal ykleri brakm g
rnyord u .
H e r i ki adam iin evi ri yaratc b i r eylemdi, zellikle Borges'in
l n g i l izceyi ok iyi anlamas ve bu enerj i , mutlu bir olaya, Bro
die 'nin Raporu' nun yazl masna yol at. Borges, kitab yazma
snn nedenini yle aklad : "O kadar ok insa n ben i taklit edi
yordu ki, ben de alp kendi kendimi ta klit etmeye karar ver
dim ." Be yl sonra Kum Kitabt yaymland. Bu bir yk derleme
si idi ve Borges' in br kitaplaryla karlat rldnda, sanki Bor
ges'den alnt yaplm gibiydi; yorg un bir slubu vard . Bu onun
son yk kitab oldu.
Brodie 'nin Raporu hakknda syledi klerinden de a nlalaca
gibi, Borges uzun h ret yllar nda " Borges" olarak yaad ve a
lt . Ne denli rahatsz edici olursa olsun, hret, tad kar lmas
iin oradayd ve Borges hretin tad n za rafetle ka rd . Sonuna
kadar iir yazd ve inatla kendini air olarak tanmlad; buna kar
lk Arjantin edebiyatnn aficionado'su olmayan, ama Borges'i
seven okurlar, onu byk bir yk yazar olarak selamladlar.
En iyi yklerini 1 938 ile 1 9 53 a rasnda yazmtr. John Stur
rock'un Borges'in iirleri hakkndaki, "dnceli, duygularn bas
tran ve belki biraz da donuk"9 deerlendirmesine katlyorsam,
bunun nedeni benim de, bi roklar gibi, neredeyse yetmi yl son
ra bile hala, yklerinin gl ve kalc etkisine kar kayamad
rndan ve onlardan kurtulamadmdandr.
eviren ARMAGAN ANAR

9
Paper Tigers: The Ideal Fictions of]orge Luis Borges, john Sturrock,
s.
l.
41
YAZIT
Evren ya da zaman denen aklanamaz olaylar dizisinden

oluan bir kitabn ithaf, kukusuz bu olaylardan daha az
gizemli deildir. Bir vergi bir armaan gibi tanmlanr. Hris
tiyan hayrseverliinin yoksulun avcuna birka kuru brak
mas dnda, her gerek armaan karlkldr. Veren kii,
verdiinden yoksun kalmaz. Vermek ve almak ayn eydir.
Evrenin btn eylemleri gibi bir kitabn ithaf da byl
bir eylemdir. Ithaf, bir adn telaffuz edilmesinin en ho ve
en duygusal biimi olarak tanmlamak olasdr. imdi ben
onun adn telaffuz ediyorum: Maria Kodama. Ka sabah,
ka deniz. Dou'nun ve Bat'nn ka bahesi, ka Virgilius.
].L.B.
Buenos Aires, 1 7 Mays 1 981
43
NSZ
Yazn al trmalar bize yanlglardan kurtulmay retebilir,

bululara ulamay deil. Olanakszlklarmz, ciddi snrla
rmz nmze serer. Byl ahenk, ilgin metaforlar,
nlem, bilgece ynetilmi ya da uzun soluklu yapt dene
menin bana kapal olduunu uzun yllar sonra anladm.
Benim ansm, iirlerimin entelektel iir olarak adland
nlmasnn alkanlk haline gelmesindendir. Szck hemen
hemen bir eretilemedir; akl (zeka) , iiri (d) soyutlama
yoluyla ya da imgeler, mitler ve efsaneler yoluyla dn
yor. Entelektel iir, bu iki yntemi gzelce birbirine sar
maldr. Eflatun diyaloglarn byle yapar; Francis Bacon da
bunu kavmin, pazarn, maarann ve tiyatronun idollerinin
sralamasnda yapar. Bana gre, trn ustas Emerson'dur.
eitli vesilelerle Browning, Frost ve Unamuno da bunu
denediler ve Pual Valery'nin de bunu yaptna eminim.
jaime Freyre'in aadaki drtl, salt szl iirin
mkemmel bir meidir:
Dsel gmen gvercin son sevileri
yakansn; ruhusun n, mziin ve
ieklerin, dsel gmen gvercin.
Hibir ey sylemek istemiyor ve mzik tarznda her eyi
sylyor. Poe'nun ezberledii, Luis de Leon'un o derlemesi,
entelektel iire bir rnektir:
Yaamak istiyorum kendimle,
keyf almak istiyorum Tanr'ya borlu olduum iyilikten,
tanksz, tek bama
45
aktan, kskanlktan uzak,

kinden, umuttan, tasadan da.
Tek bir imge yok. Kukulu bir aynkln tanklyla soyut
dnce olmayan, tek bir gzel sz yok.
Bu sayfalar duraksamasz olmayan orta yolu anyor.
J.L.B.
Buenos Aires, 29 Nisan 1 981
46
RONDA*
lslam, baty ve douyu,

yldran kliard
ve yeryzndeki ordulann en grkemiisi
ve bir tanrsal yazg ve bir disiplindi
ve putlann yok olmas
ve her eyin dnmesi
tek bir yce Tann'ya,
ve gl ve arabyd sufinin
ve Kur'an'n iirsel dzyazs
ve minareleri yineleyen rnaklard
ve kurnun sonsuz dili
ve o teki dil, cebir dili,
ve o geni bahe, Binbir Gece,
ve Aristo'yu yorumlayan insaniard
ve imdi ad san kalmam hanedanlar
ve yakp ykan Timurlenk ve mer,
buradadr, Ronda'da,
krln alacakaranlnda,
bir ibkey avlu sessizlii,
bir yasemin tembelliinde
ve llerin anlanna kanm
ho bir su sesiydi lslam.
(*) Ronda, Ispanya'da Endls blgesinde imdiki ad Malaga olan kent, Araplar
dneminden kalma bir camisi ve kalesi vardr - .n.
47
KlTABIN EYLEMi
Ktphanenin kitaplar arasnda, bir askerin Aleana de

Toledo'da birka kurua elde ettii ve Ispanyolca evirisi
dnda Oryantalistlerin bilmedikleri Arapa yazlm bir
kitap vard. Byleyici bir kitapt ve bir adamn elli yan
dan, l 6 1 4'te ld gne dek syledii szleri ve yaad
olaylar peygamberce kada dkyordu.
Hi kimse, altnc blmnde akland zere askerin
kiisel dostu bir berberle bir rahibin kardklar o nl yan
gnda yok olup giden o kitab bulamaz.
Kitap adamn elindeydi, ama adam onu hi okumad ve
Arabn dledii yazgy titizce uygulad ve her zaman iin
bu uygulamay srdrecek, nk serveni artk insanlarn
belleinde yer etmitir.
Acaba bu fantezi, bir Tanr'y savunan Islam'n yazgc
lndan ve bize, cehennemi seme gibi korkun bir yetki
veren zgr istenten daha m tuhaftr?
48
DESCARTES
Yeryznde tek insanm ve belki topraksz, insansz

bir Tanr beni kandnyor olmal.
Belki bir Tann beni zamana mahkum etti, bu uzun hayal.
Ay dlyorum ve bir ay gren gzlerimi dlyorum.
Dledim ilk gnn ikindisini, sabahn.
Kartaca'y ve Kartaca'y yakp ykan ordulan dledim.
Lucano'yu dledim.
Golgota tepelerini ve yollarkava Roma'y
Geometriyi dledim.
N oktay, izgiyi, dzlemi, hacmi dledim.

Dledim sany, maviyi ve krmzy.
Dledim hastalkl ocukluumu.
Dledim haritalar, krallklar ve de tan yerindeki o acy.
Alglanamaz acy dledim.
Klcn dledim.
Dledim Bohemyal Elisabeth'i.
Kukuyu dledim ve de kesin olan.
Dledim dnk gn.
Belki dnm olmad, belki doruadm bile,
Belki d grdm dlyorum.
Biraz dm , bir para korktuumu duyumsuyorum.
Tuna'nm stne gece km,
Descartes' ve atalannn inancn dleyeceim hep.
49
Kl KATEDRAL
Gney Almagro'nun bu kitaplgnda

paylayoruz alkanlg, can skntsn bir de
ve de kitaplann ge kalm snflandnlmasn
onluk Brksel dzenine gre
ve bana braktn zenli umudunu
dize dize, drtlk drtlk bir iire dkmeyi
uzak Chartres Katedrali'nin
korodan, netlerden, absitten
altardan ve kulelerden oluan
(senin et gzlerinin hi grmedigi)
blmlerini, oranlann.
Schiavo, imdi lsn sen.
Dupduru gkyznden bakyor olmalsn
glmseyen bir acma ile
kibirli tatan yaplm aydnlk katedrale
ve senin gizli bask katedraline
bileceksin o her ikisini de
Fransa kuaklann gururlandran
ve karanlgn ileyeni
akl almaz bir ilkmegin
geici ve lml kopyalandr.
50
BEPPO
Beyaz, bekar kedi bakyor kendine

aynann parlak camnda
ve bilemez bu beyazl
ve evde hi grmedii kendi imgesi olan
bu altn gzleri.
Kim syleyecek ona, onu seyreden
tekinin ancak bir ayna hayali olduunu?
Camdan olan ve scak kandan olan
bu benzer kedileri, diyorum kendi kendime
zamana lmsz bir ilkrnek brakan
hayallerdir. Eneid'de Platino
glge diyor buna.
Cennetten nceki hangi Adem'in
hangi aklanamaz tannsal gcn
knk bir aynasyz biz insanlar?
51
BlR ANSlKLOPEDl ALINCA
Burada byk Brockhaus Ansiklopedisi,

kaln kaln birok cilt ve atlas cildi burada,
burada Almanya'nn itenlii,
yeni Platoncular ve bilinirciler burada,
burada ilk Adem ve Bremenli Adem,
kaplan ve cehennem burada,
burada ok zenli bask sanat ve denizierin mavisi,
zamann bellei ve zamann dehlizleri burada,
burada yanl ve doru,
byk bilgi hazinesi herhangi bir insandan daha ok bilen
burada,
burada geni uyankln z.
I grmeyen gzler, okunmayan sayfalara erimeyen eller de
burada,
krln kukulu karanl, uzaklaan duvarlar.
Ama o eski alkanln, yeni bir alkanl da burada, ev,
bir yerekimi ve bir varolu,
nesnelerin gizemli ak
bizi bilmeyenler ve bilinmeyenler.
52
Ah boa adanm gnler

zyaam yksn unutnaya and imi,
gney yannkrenin kk bir ozan
ki ona yazglar, yldzlar
ardnda bir ocuk brakmayan bir beden verdiler
ve alacakaranlk krlk ve cezaevi
ve yallk, lmn seher vakti,
ve hi layk olmad n,
ve on bir heceli dizeleri kurma alkanl,
ve ansiklopedilere dknlk,
ve de ince ince izilmi hantalara
ve ince fildiine ve Latincenin
onulmaz zlemine ve blk prk
anlanna Edinburg'un ve Cenevre'nin
ve unutulmasna tarihlerin, adiann
ve Dou klt, kltr hazinesi Dou halklannn
paylamadklan,
titrek umudun arifesi
ve etimolojinin ktye kullanlmas
ve sakson hecelerinin demir ekirdei
ve ay, bizi her zaman artan,
ve bu kt alkanlk, Buenos Aires,
ve lezzeti yumurtalann ve suyun
ve kakaonun, Meksika tad,
ve birka kuru ve kum saati
ve bir lest, her lest gibi,
boyun eii bu dizelere.
53
NClL, , 9
Elimi alnma koyarsam,

eer okarsam kitaplann srtn,
eer tanrsam Gecelerin Kitabn
eer evirirsem nc kilidi,
eer duralarsam belirsiz eikte,
eer dayanlmaz ac yok ederse beni,
eer amnsarsam Zaman makinesini,
eer amnsarsam tekboynuzlunun seccadesini,
eer uyurken yatamda dnersem,
eer bir dize gelirse aklma,
tmn yinelerim pek ok kez,
bilinen yolumda.
Yeni bir ey yapamam,
rerim, yine rerim ayn masal,
yinelerim yinelenen on bir heceyi,
sylerim bakalannn bana sylediklerini,
ayn eyleri duyunsann ayn saatinde gnn
ya da soyut gecenin.
Her gece ayn korkulu rya
her gece dellizin katlnda.
Devinimsiz bir aynann yorgunuyum ben
ya da bir mze tozunun.
Yalnzca bekliyorum tatsz bir eyi,
bir armaan, glgeden bir altn,
lm denen bakireyi. (Ispanyolca
bu metafora izin veriyor.)
54
UYKUSUZLUGUN Kl BllMl
Uykusuzluk nedir?
Karmak bir soru : yantn ok iyi bilirim.
Gecenin ilerlemi bir saatinde korkmak ve sert, uursuz
an seslerini saymaktr, yararsz bir byclkle dzenli bir
solumay denemektir, birdenbire bir yana dnen bir bedenin
ykdr, gzkapaklann skmaktr, atei ykselmie benze
yen, ama kukusuz uyank olunmayan bir durumdur, yl
larca nce okunmu paragraftardan paralar telaffuz etmek
tir, bakalar uyurken uykusuz kalmaktan sulu olduunu
bilmektir, dlere dalmak isternektir ve dlere dalamamak
tr, var olmak ve de var olmay srdrmek korkusudur, ku
kulu gn aarmasdr.
Uzun mrllk nedir?
Yetileri gittike azalan bir insan bedeninde olmak kor
kusudur, saatin elik ibrderiyle deil, on yllarla llen
bir uykusuzluktur, denizierin ve piramitlerin, eski ktp
hanelerin ve hanedanlklann, Adem'in grd seherlerin
arldr, kendi etime, kendi iren sesime, kendi adma,
tekdze anlara, beceremediim lspanyolcaya, bilmediim
Latinceye duyduum zleme, lme dalmak istemeye, ama
lme dalamamaya, var olmaya ve var olmay srdrmeye
mahkm olduumu bilmemektir.
55
THE CLOISTER'LER
Fransa Krall'nn bir yerinden

tamlar camlan, ta
Manhattan adasnda yapmak iin
bu ibkey manastr galerilerini.
Dzmece deil.
Bir zlernin sadk antlan.
Amerikal bir ses sylyor bize
Istediimizi dediimizi,
nk btn bu kilise paralan yalan
pein pein dediimiz para
oluveriyor toz duman.
Bu manastr daha korkun
Piramidinden Gize'nin
Knossos'un dehlizlerinden,
bir d de olduu iin.
emenin nltsm duyuyoruz,
ama bu eme Portakal Aalan Avlusu'nda
ya da Der Asra arksnda.
Latince sesler geliyor kulamza,
Ama bu sesler Aquitanya'da nlad
Islam yaklarken.
Gryoruz hallarda
diriliini ve lmn
hkml, beyaz tekboynuzlunun,
nk burann zaman
uymuyor hibir dzene.
Dokunduum defneler iek aacak
Leif Ericsson geip giderken Amerika kylanndan.
56
Bam dnyor biraz.

Almadm sonsuzlua.
57
FANTASnK BlR YK
N NOT
Wisconsin'de, Teksas'ta ya da Alabama'da ocuklar sava

oyunu oynuyorlar. tki grubun birisi Kuzeyli birisi Gneyli
dir. Yenilginin, grltl patrtl utkunun hak etmedii bir
saygnl olduunu biliyorum (herkes bilir) ; ama bir yzyl
dan ve bir anakaradan telere yaylan bu oyunun, bir gn,
zamann yuman zecei ya da Pietro Damiano'nun sy
ledii gibi, gemii deitirecei ilahi sanat dlerneyi de
biliyorum.
Eer bu olursa, eer uzun oyunlann ak iinde Gney,
Kuzey'in fiyakasn bozarsa bugn dnn zerine abanacak
ve 1863 yl Temmuzu'nun ilk gnlerinde, Lee'nin* adamlan
Gettysburg'da galip gelecekler ve Donne'nin* * eli, bir ruhun
baka bedeniere gemesi zerine yazd iirine son vere
bilecektir ve soylu , ihtiyar Alonso Quijano, Dulcinea'nn
akn renecek ve sekiz bin Hastingli Sakson, daha nce
Norvelilerin yaptklan gibi Narmanlan da mahvedecek ve
Pitagor, Argos'un bir revaknda Euforbo iken kulland kal
kann tanmayacaktr.
{*)
Lee: Amerikal general ( 1807-1870). I savata Gneyiiierin bakomu

tan oldu Kuzeyiiieri Richmond, Frederickburg, Chancellorswille'de yendi,
Gettysburg 'da yenildi. 186S'de teslim oldu.
( * * ) Donne: Ingiliz rahip ve ozan (1572-1631).

58
SONDEY
Admlann says bitince

yeryznde yrmen iin verilen,
sen ldn diyorum. Ben de ldm.
Tam da o geceyi amnsayan ben
bilinmedik elveda gecesini, bugn soruyorum kendi
kendime:
Ne oldu acaba o iki delikanhya?
Bin dokuz yz yirmilerde
Platonik inanc anyorlard itenlikle
Gney gecesinin uzun kaldnmlannda ya da Paredes'in
gitannda
ya da sapanh ve bakl masallarda
ya da gn doumunda, kimsenin dokunmad,
gizemli Buenos Aires kentinde?
Quevedo'nun * mayasnda karde
ve saysz altlk dize aknda,
bu eski enstrmann, metaforun
kaifiydi (o zamanlar hepimiz kaiftik)
Francisco luis, ayakl ktphane,
umann paylaacaksn bu boa geen
le sonrasn benimle, tek sz etmeden,
ve yardm edeceksin dizeyi kurmama.
(*) Quevedo: Ekvador'da bir kent.
59
BUENOS AlRES
Bir baka kentte dodum, yine ad Buenos Aires olan.

Anmsyorum demirlerin grltsn ikapdaki.
Anmsyorum yaseminleri ve samc, zlediim eyleri.
Anmsyorum krmzlaan pembe simgeyi.
Anmsyorum gneli yeri, le uykusunu.
Anmsyorum lde kullanlm iki apraz klc.
Anmsyorum gaz fenerlerini ve sopal adam.
Anmsyorum cmert zaman, habersiz gelen insanlar.
Anmsyorum kll bastonu.
Anmsyorum grdm ve bana anlattklarn annemle
babamn.
Anmsyorum Makedonyal'y, nce tatlcsnn bir
kesinde.
Anmsyorum topraktan yk arabalarn Once'un
tozlar iinde.
Anmsyorum Figra maazasn Tucuman Soka'ndakL
(Dnte Estanislao del Campo ld.)
Anmsyorum ulaamadm bir nc avluyu,
klelerin avlusuydu .
Belleimde hala Alem tabancasnn sesi, kapal bir arabada.
Beni terk eden bu Buenos Aires'te, bir yabanc olurdum.
Biliyorum insana yasak olan cennetlerin,
Yitik cennetler olduklann.
Hemen hemen bana benzeyen birisi, bu sayfay
okumayan birisi,
beton kulelere alayacak ve de yklm dikilitaa.
60
DENEME
Kapnn te yannda bir adam

drd yozlamasn. Bo yere
ykseltecek bir yakan bu gece,
tuhaf tannsna, , iki, bir olan,
ve lmsz olduunu syleyecek kendi kendine.
imdi duyuyor kehanetini lmnn,
ve biliyor akll bir hayvan olduunu.
Sen bu adamsn kardeim. Teekkr borluyuz.
brtbcee ve unutulmaya.
61
liAHl
Bu sabah
inanlmaz rayihas var havada
Cennet gllerinin.
Frat kysnda
Adem kefediyor suyun serinligini.
Altndan yagmur dyor gkyznden:
Zeus'un akdr.
Bir balk snyor denizden
ve Agrigentolu bir adam amnsayacak
bu balk oldugunu.
Ad Altamira olacak magarada
iziyor yzsz bir el
bir bizon srtnn erisini.
Okuyor ar eli Virjilius'un
lmparator Amarillo Krall'ndan
kervanlann ve gemilerin
getirdikleri ipei.
Ilk blbl akyor Macaristan'da.
lsa gryor parada, Sezar'n profilini.
Pitagor ortaya koyuyor Yunanlianna
zamann biiminin, emberin biimi oldugunu.
Okyanusun bir adasnda
Gm tazlar izliyor altn geyikleri.
Bir rste iliyorlar klc
Sigurd'a* sadk olan.
Whitman akyor Manhattan'da.
Homeros douyor yedi kentte.
(*) Sigurd: Germen ve skandinav destanlannn kahraman - .n.
62
Gen bir kz yakalyor sonunda

tek boynuzlu beyaz at.
Btn gemi dnyor bir dalga gibi
ve bu eski nesneler dnyor
bir kadn seni pt iin.
63
MUTLULUK
Adem'dir bir kadna sanlan. Havva'dr kadn.

Her ey ilk kez oluyor.
Ak bir ey grdm gkyznde. Ay, diyorlar bana,
tek bir szckle, bir de mitolojiyle ne yapabilirim ama.
Agalar korkutuyar biraz beni. yle gzeller ki.
Uysal hayvanlar yanayor bana, adlann sylemem iin.
Kitaphktaki kitaplann harfleri yok. Anca ortaya kyorlar.
Atias kantnrken Sumatra'nn biimini tasarlyorum.
Karanlkta bir kibrit akan, atei bulmakta.
Aynada bakas var, gzlemleyen.
Denize bakan, Ingiltere'yi gryor.
Savaa girdi, Liliencron'dan* bir dize syleyen.
Kartaca'y dledim ve de Kartaca'y yerle bir eden birlikleri.
Dledim klc ve teraziyi.
vlsn iinde ne alan ne veren olan, ikisi birbirine
verilen ak.
vlsn bunalm, cehennemi yaratacagmz aklayan.
Bir rmaga akan Ganj'a akyor.
Kum saatine bakan bir imparatorlugun kn gryor.
Hanerle oynayan, haber veriyor Sezar'n lmn.
Uyuyan btn insanlardr.
lde gen Sfenks'i grdm, yeni yontulmu.
Daha yal hibir ey yok gnein altnda.
Her ey ilk kez oluyor, ama sonsuz bir biimde.
Szcklerimi okuyan, kefetmekte onlan.
(*) Liliencron: Alman yazar ve ozan ( 1844-1909) - .n.

64
AGIT
Kimse bilmeden bunu, ayna bile,

Gznden boand insanca yalar.
Kukulanlmaz amnsanrsa
Her ey gzya dkmeye deer:
Helena'nn grmedii gzellii,
yllann azgn rma, lsa'nn eli, Roma armhnda,
Kartaca'nn klleri,
Macar'n, Iranl'nn blbl,
ksa mutluluk ve korku pusuda,
fldiiyle ve Virjilius'un ezgisi,
klcn ilevlerinin arksn syleyen,
bulutlann grnleri,
gnein her yeni, baka bat
ve ikindi olacak sabah.
Kapnn te yanndan bir adam
yalnzlktan, aktan ve zamandan bir adam,
biraz nce alad her eye
Buenos Aires' de.
65
BLAKE*
Nereye gitti elindeki gl, bilmeden savuran

candan armaganlar?
Renkte degil, nk krdr iek,
ne bitmez tkenmez ho kokusunda,
ne de agrlgtnda bir tayapragnm. Bunlar
nemsiz eyler ve yitik yankdrlar.
Gerek gl ok uzakta.
Bir eme olabilir ya da bir sava
ya da meleklerin gg ya da sonsuz
bir dnya, gizli ve gerekli.
Ya grmeyecegimiz bir Tannmn sevinci
ya da gmten bir gezegen baka gkyznde
ya da gl biiminde olmayan
korkun bir ilkrnek
(*) Blake: Ingiliz ozan, ressam ve gravrc (I 757-182 7) - .n.

66
YARADAN
Yakardn rnaz biz, Heraklit.

Zamanz biz. Dakunulamaz ak
Srklyor aslanlan, dalan,
Gzleri yal ak, zevkin klleri,
Bitip tkenmeyen sinsi umut,
Toz olan byk imparatorluk adlan,
Altl dizesi Yunanl'nn ve Romal'nn,
Seherin gc altnda karanlk bir deniz,
D, lmn bu ilk zevki
Silahlar ve sava, antlar,
jano'nun birbirlerinden habersiz iki yz,
Satran talann oyun tahtasnda tezgahiayan
Fildii labirentler,
Denizleri kana bulayabilen
Makbet'in kzl eli, glgede,
Saatierin ilemesi,
Bir baka aynada hi durmadan
Kendine bakan bir ayna ve onlara bakan yok.
elikten levhalar, gotik harf,
Bir kkrt ubuu bir dolapta,
Uykusuzluun ar an sesleri,
Gndoulan ve gnbatlan, alacakaranlklar,
Yanklar, dalgalann kyya arp, liken, dler.
Bu imgelerden baka ey deilim ben
Rastlanty kantran ve bunalm aran.
Aynca kr ve hastalkla olsam da,
llemem gerekir salam dizeyi
Ve (grevimdir) kendimi kurtarmak.
67
YESTERDAYS
Soyundan geliyorum protestan obanlann

ve de Gney Amerikal askerlerin
kar koyan lspanyola ve mzraklanna
ln, hesapsz tozuna,
benim ve ben deilim. Benim gerek soyum
hala diniediim sesidir babamm
amnsayarak Swinbume'n* mziini,
ve sayfalann evirdiim kaln ciltler,
sayfalann evirdiim, okuduum ve bana yeten.
Dnrlerin bana anlattklanym ben.
Rastlant ya da yazg, bu iki addr
bilmediimiz gizemli bir eyin,
bana vatanlar verdiler: Buenos Aires,
tek bir gece geirdiim Nara,
Cenevre, her iki Kordova, zlanda . . .
Ben tek bama ibkey dm
kendimi yitirdiim ya da yitirmeye altm,
hizmetkan her iki alacakaranln
eskil sabahlar, ilk kez
grdm denizi ya da bilinmedik ay,
onun Virjilius'u olmadan ve bu onun Galileo'su
Her anym uzun zamanmn,
her gece amaz uykusuzluun,
her aynlk ve her arife gn.
Odamdaki bir resmin yanl ansym
ve bugn kapanm gzlerim
aka grdler:
(*) Swinbume: ngiliz ozan (1837-1909) .
68
Atl sava, lm ve eytan.

Ben tekiyim, ben le bakan
ve sonsuza dek bakp duran.
Bir aynaym ben, bir yank. Mezar ta yazs.
69
DAIAVERA
tkinci avluda
dner dolap iliyor yavatan,
Sezar'n lm gibi uursuz.
tkisi de ba sonu olmayan
dn ieren dolap paralardr.
Fenikeli'nin apas,
ilk kurt ve ilk koyun,
lm tarihim,
ve Fermat'm yitik teoremi.
Bu demir dolab
Stoaclar dndler
atete len ve Feniks gibi doan yeniden.
Kocaman aacdr nedenlerin
ve de dal budak salm sonulann ;
yapraklannda Roma ve Kaldea
ve de jano'nun yzlerinin grd.
Evrensel, onun adianndan birisidir.
Hi kimse hibir zaman grmedi onu
Ve hibir insan baka ey gremez.
70
jUAN MURANA'NIN PAIAVRASI
Karlamndr onunla
Herhangi bir ke bucakta.
Ben bir ocuktum, o koca bir adam.
Onun kim olduunu kimse sylemedi bana.
Bilmem neden dua ederken
Bu moruk elik ediyor bana.
Yazgmn kurtarmak olduunu biliyorum
Mural'ta'nn ansn, ama.
Tek bir erdemi vard.
Hi erdemi olmayanlar var, bilin
En yreklesiydi o
Gnein ve ayn grdklerinin.
Kimseye saygsz deildi.
Kavga etmek gitmezdi houna.
Ama sras gelince
Dayard silah dmannn bana.
efine sadkt bir kpek gibi
Seimlerde nlerdi belalan
ok nankrlk grd ama,
Yoksulluk ve de hapis cezalan.
Kavgada stne yoktu
Gbek bayla balanm ona,
Gs germeyi bilen adamd
Ba ile kuruna.
71
Carriego anmsyorrlu onu

imdi ben de anmsyorum.
Daha iyidir bakalann dnmek
Kapy alnca lm.
72
ANDRES ARMOA
Yllar, yeri geldiinde kullanmasn bildii Guarani dilinde

birka szck brakt ona, ama aba gstermeden evireme
yecei birka szck.
teki askerler onu kabul ediyorlar, ama birka (hepsi
deil) onda mezhep sapkn , bir hain ya da ac eken biri
gibi, garip bir ey olduunu duyumsuyorlar.
Bu dlama, acemi erierin ilgisinden daha az cann skyor onun.
lkici deil, ama cumartesi gnleri genellikle sarho olur.
Bir bakma yalnzln gideren Paraguay ayna dkn.
Kadnlar onu sevmezler, da boverir onlara.
Dolores'te bir olu var. Yllardr ondan haber almyor,
mektup yazmamas basit insanlara zg bir durum.
Konukan bir adam deil, ama junin'den San Carlos'a dek,
onca fersahlk yry, her zaman ayn szcklerle anlatr
durur. Ayn szcklerle anlatmas belki de ezbere bildii ve
olaylan unutmu olduu iindir.
Karyolas yoktur, yer yatanda yatar ve karabasan nasl
bir eydir, bilmez.
Vicdan dingindir. Verilen emirleri yerine getirmekle
yetinir.
eflerinin gveninden yararlanr.
Cellattr o.
lde gndoumunu ka kez grdnn saysn bil
mez.
Vurduu boyunlarn saysn bilmez , ama ilk boynu ve
pampa yerlisinin yapt yz gz hareketlerini hi unutmaz.
Hibir zaman onu terfi ettirmeyecekler. Dikkat ekme
nesi gerekir.
73
Kendi yurdunda at eiticisidir. Artk yabanl hayvan ehli

letiremez, ama atlardan holanr ve onlan iyi anlar.
Bir yerlinin dostudur.
74
NC ADAM
Bu iiri yneltiyornn
(imdilik bu szc alalm)
nc adama, nceki akam benimle karlaan,
Aristo'dan daha az gizemli olmayan.
Cumartesi gn ktrn.
Gece insanlarla doluydu;
Kukusuz bir nc adam vard,
Bir drdnenn ve bir birincinin olduu gibi.
Birbirimize baktk m, bilmiyorum;
O, Paraguay'a gidiyordu, bense Kordoba'ya.
Nerdeyse bu szckler yaratt onu;
asla bilrneyeceirn adn.
Biliyorum bir tad yelediini.
Biliyorum yavatan aya baktgn.
lmesi olanaksz deil.
Okuyacak imdi yazdn ve bilmeyecek
kendisinden sz ettiimi.
Gizemli gelecekte
rakip olabiliriz ve sayg gsterebiliriz birbirimize
ya da dost olur birbirimizi sevebiliriz.
Onanlrnaz bir ey yaptm,
bir ba kurdum.
Bu gnbirlik dnyada,
bu denli benzeyen
Binbir Gece masalna,
tek bir eylem yoktur tehlikeye kornayan,
bynn eylemi olmaktan,
tek bir olay yoktur
sonsuz bir dizinin ilki olmayan.
75
Kendi kendime soruyorum, hangi glgeler

bu yersiz satrlan atmaz acaba . .
76
MDNN ZLEM
Tam u anda soruyorum kendi kendime:

Neler vermezdim ben, Izianda'da senin
yannda olmak mutluluu iin
deimez uzun gn boyunca
ve u an paylamak
payiald gibi mziin
ve de bir meyvenin tadnn
Tam u anda
Adam onunlayd lzlanda'da.
77
DORUK
Seni kurtarmayacak, korkunun yalvara yakara yazp

braktklan
Bakalan deilsin sen ve gryorsun imdi
Admlannn rd labirentin merkezini. Kurtarmaz seni
ne lsa'nn ne Sakrat'n ne de lm kabullenen gl
Siddharta'nn
can ekimesi.
Bir bahede, gn batmaktadr.
Uar gider elinle yazdn szck
ya da sylediin sz
aznla. Acmaszdr yazg.
Ve Tann'nn gecesi sonsuzdur.
Elindeki zamandr, bitmeyen
Zaman. Yapayalnz kalm her ansn sen.
78
tR
NYZ
Uyuyordun. Uyandnyorum seni.

Byk sabah sunuyor bir balangcn yanlsamasn.
Virgilius'u unutmutun. Alt heceli dizeler orada.
Bir sr ey getiriyorum sana.
Yunanlnn drt anasr- erbas: toprak, su, ate, hava.
Tek bir kadn ad.
Ayn dostluu.
Ak renkleri atlasn.
Unutu, anndran.
Seen ve yeniden kefeden bellek.
lmsz olduumuzu duyumsatmak iin bize yardm eden
alkanlk
Hava ve ineler, anlalmaz zaman parselleyen.
Sandal aacnn ho kokusu.
Metafizik dediimiz, samalktan uzak olmayan kukular
Bastonun erilii, elinin bekledii.
zmlerin ve baln lezzeti.
ARKAYZ
Uyuyan uyandrmak
Basit ve gnlk itir
bizi titretebilecek.
Uyuyan uyandrmak
bakasna dayatmaktr
evrenin bitip tkenmez cezaevini
79
zamannn, gn batm, gn doumu olmayan.

Ortaya koymaktr falan ya da filan olduunu
Onu tantan bir ada
ve de bir yn gemie bal klan.
Tedirgin etmektir sonsuzluunu.
Ona yzyllar ve yldzlar yklemektir.
Anlar ykl teki Lazaro'yu
zamana geri vermektir.
Pisletmektir leteo'nun* suyunu.
(*) Leteo: Yunanllarda, suyundan ienin gemilerini unuttug bir yeralt rmag.
80
MELEK
lnsan layk olmal Melee

klcyla onu koruyan
gnei ve yldzlan devindiren
o Ak yarattndan beri onu
gmbrdedii Son Gne dek
trompet gmbrtsnn.
Onu srklemesin krmz genelevlere
ne grkemi ycelten sarayiara
ne de aptal tavemalara.
Ne yalvanp yakannaya dsn
ne atn rezilliine
ne dzmece umuda
ne korkunun kk bylerine
ne de soytan ykntsne;
Melek bakyor ona.
Hi yalnz olmayacan anmsasn.
Ne gpegndz ne karanlkta
amaz ayna tanklk eder ona;
gzya lekelemesin camn.
Tannm, bu dnyadaki son gnlerirnde
yzn kara kannayaym Melein.
81
Gece dayatyor bize byl grevini.

Bozmay evreni,
Bu dipsiz bucaksz badnmesinde yiten
sonsuz dallanmalann sonulann ve nedenlerin, zaman.
Gece, bu gece unutnan istiyor adn,
byklerini ve onlann kann,
her insancl szc ve her gzya damlasn,
uyankln sana retebildii,
geometrilerin dsel noktasn,
izgiyi, dzlemi, kp, piramidi,
silindiri, kreyi, denizi, dalgalan,
yastktaki yanan, serinliini
yeni arafn, baheleri,
imparatorluklan, Sezar'lan ve Shakespeare'i
ve daha da g olan, sevdiini.
Ne tuhaf, bir uyku hap, ykabilir evreni
ve kurabilir kaosu.
82
BtR D
tran'n ssz bir yerinde ok yksek olmayan bir kule var,

kapsz, penceresiz. (Taban topraktan ve daire biimin
deki) tek odasnda tahta bir masa ve bir sra var. Bu dairesel
hcrede, bana benzeyen bir adam, anlayamadm harflerle,
daire biimindeki baka bir hcrede iir yazan bir adam
hakknda, anlayamadm harflerle uzun bir iir yazyor. . .
Zamann aknn sonu yok ve hi kimse tutuklutann yaz
dklann okuyamayacak
83
CEHENNEM, V, 129
Ellerinden dryorlar kitab, nk artk biliyorlar

kitabn kiileri kendileri.
(Olsa olsa teki olacaklar,
ama bu onlan niye ilgilendirsin ki.)
imdi Paolo ve Francesca,
paylaan iki sevgili degiller
bir masaln tadn.
lnansz hayranlkla bakyorlar birbirlerine.
Elleri birbirine dokunmuyor.
Malatesta'ya ihanet etmiyorlar,
nk ihanet bir ncsn gerektirir
ve yalnzca ikisi var dnyada.
Paolo ve Francesca.
Ve kralie ve onun sevgilisi
ve de var olan btn sevgililer
Adem ile Havva'dan beri
Cennetin imlerinde,
bir kitap, bir d yaratyor onlan
Bretanya topraklannda grlm
Bir dn kiileri onlar.
teki kitap, insanlara, dlerinde,
onlann dledigi d dletecek.
84
KOMAK YA DA OLMAK
Rhene, gkyznde mi akyor? Evrensel bir

biimi mi var Rhene'in?
Bir ilkrnek yaralamaz teki Rhene'i, zaman
srp gidiyor sonsuz imdide,
ve o Ren'in kayna mdr Almanya'da yatan izleyen
ben iir yazarken?
Onu yle varsayyor Platoncular;
yle kabul etmedi Guillermo de Occam.
(Etimolojisi rinan ya da komak olan) Rhene'in
bir yaktrmadan baka bir ey olmadn syledi
insanlann, suyun cokun akna
verdikleri buzlardan son kum taneciine dek.
Doru olabilir. Bakalan karar versin.
Yineliyorum, seven, akyan, okuyan ve korkan
ve umut eden beyaz gnlerin ve siyah gecelerin
o dizisi mi olacam yalnzca?
Ve bugn dsel imgesi izilmi
gizli ben bir bakas m olacak? sordum arzulu aynadan
Belki lmn te yakasndan reneceim
bir szck m yoksa birisi mi olduumu.
85
Bydgn grmek Buenos Aires'te, bydgn ve

sonuna yaklatgn.
Toprak avluyu anmsamak ve de asmay, girii ve samc.
lngiliz kaltmla alm olmak, Saksonyal'y sorgulamak.
gretmek Alman'n akn ve Latin'in zlemini.
Yal bir katille konumak Palermo'da.
Minnettar kalmak satranca ve yasemine, kaplanlara ve
alt heceli dizeye.
Makedonyal Ferdinand' okumak kendi sesiyle.
Bildik metafizik kukulan grenmek.
Kllan onudandrmak ve akllca ban isternek
Adalar agzls olmamak.
Ktphanemden kmam olmak.
Alonso Quijano olmak ve Don Kiot olmaya cesaret
edernemek.
Benden ok bilenlere bilmedigimi gretmek.
Ayn ve Paul Vedaine'in armaganlanna minnettar kalmak.
On bir heceli dizeler hazrlamak.
Eski ykleri yeniden anlatm olmak.
Zamanmzn lehesine be alt egretileme yerletirmek.
Rvetten saknm olmak.
Cenevreli, Montevideolu, Austinli (ve btn insanlar gibi)
Romal olmak.
Conrad hayran olmak.
Kimsenin betimleyemedigi o ey olmak: Arjantinli.
Ama olmak.
Bunlann hibirisi nadir degil ve tm bana,
anlayamadgm bir n saglyor.
86
HAKLI OLANLAR
Bahesini ekip bien bir adam, Voltaire'in istedigi gibi.

Iyi ki yeryznde mzik var diyen.
Zevkle bir etimoloji bulan.
Bir gney kahvesinde sessiz satran oynayan iki ii.
Bir renk ve bir biim tasarlayan seramiki.
Bu sayfay dzenleyen bir topograf, belki de houna
gitmemitir.
Bir arknn son dizelik nakaratn okuyan bir kadn
ve bir erkek.
Uyuyan bir hayvan okayan.
Kendisine yaplan bir ktlg kantlayan ya da kantlamak
isteyen.
lyi ki yeryznde Stevenson var diyen.
Bakalannn hakl olmalann yegleyen.
Birbirlerini tanmayan bu insanlar kurtarmakta dnyay.
87
SU ORTAGI
armha geriyorlar beni, ha ve ivi olmalym.

Kadeh uzatyorlar bana, baldran olmalym.
Aldatyorlar beni, yalan olmalym.
Yakyorlar beni, cehennem olmalym.
vmeliyim ve de minnet duymalym zamann her anna.
Her ey benim besinim.
Tm yk evrenin, aalama, sevin.
Balamalym beni yaralayan.
nemli deil mutluluum ya da mutsuzluum benim.
Ben ozanm.
88
CAsus
Savalann aydnlk nda

tekiler yaamlann veriyor vatan iin
ve onlan anmsatyor mermer.
Nefret ettiim kentlerde karanlk karanlk srttm.
Ona baka eyler verdim.
dn verdim onurumdan,
ihanet ettim beni dost bilenlere,
satn aldm bilinleri,
tiksindim vatann adndan.
Boyun edim namussuzlua.
89
le girmeden nce
Askerler itiler doya doya sam suyunu.
Hierocles topraa aktt
matrasndaki suyu ve dedi: le gireceksek eer, ldeyim,
zaten
susuzluk kavurursa beni
zaten kavruluyorum ben.
Bir meseldir bu.

Ben cehennemi boylamadan
Tannnn zebanileri izin verdiler bir gle bakmama.
Bu gl imdi benim frtnam
karanlk krallkta.
Bir adama brakt onu bir kadn.
Son bir bulumadan caymay kararlatrdlar.
Adam dedi:
Yalnzla girmem gerekirse eer,
Yalnzm zaten.
Eer susuzluk kavuracaksa beni,
zaten kavruluyorum ben.
Bu, baka meseldir.

Kimsenin yeryznde
o adam kadar deeri yok
90
LAKE HASTON
Marta Kodama buldu onu. Yetkesine ve salamlna karn

acayip bir biimde hafiftir. Onu kim grse bunu dorular,
bunu kim dorulasa onu anmsar.
Ona bakyorum. Zaman iinde sonsuz olan, byl bir
mekan yapmak iin surlarn ina eden o imparatorluun bir
paras olduunu duyumsuyorum.
Ona bakyorum. Dnde bir kelebek olduunu gren ve
uyandnda kelebek dlemi olan bir insan m, yoksa u
anda bir insan olduunu dleyen bir kelebek mi olduunu
bilmeyen Chuang Tzu'yu dnyorum.
Ona bakyorum. Bamhuyla i yapan ve sa elimin, avu
iine iyi oturmas iin iki katna karan zanaatkar d
nyorum.
Yaayp yaamacln ya da lp lmediini bilmiyorum.
Taoist mi, budist mi olduunu, yoksa alt heceli dizeleri,
altm drt sayfalk kitab sorgulayp sorgulamadlll bilmi
yorum.
Hibir zaman birbirimizi grmeyeceiz.
Dokuz yz otuz milyon arasnda yitik.
Yine de bir ey bizi balyor.
Birisinin bu ba nceden tasadam olmas olanaksz
deil.
Evrenin bu baa gereksinme duymas olanaksz deil.
91
BtR ADADA
Nasl sesleneyim sana, aziz Ingiltere?

Aktr denemernem gerektii grkemini ve gsteriini
lirik iirin,
utangalna yabanc.
Deniz olan denizlerinden sz etmeyeceim, itenlikli ada,
ne de sana dayatan imparatorluktan,
bakalannn meydan okumasn.
Alak sesle syleyeceim kimi simgeleri:
Kzl Kraln bir d olan Alicia,
Carroll'n bir d olan, bugn bir d,
ayn ve ekerlernelerin tad,
bahede bir labirent,
bir gne saati,
yadrgayan bir insan (yadrgadn kimseye sylemeyin) .
Dou ve buz gibi yalnzlklar
Coleridge'in grmedii
ve de belli szcklerde ifreledii,
yamurun sesi, deimeyen,
yanaklarda kar,
Samuel johnson'un yontusunun glgesi,
srp giden bir lavtann yanks
artk hi kimsenin duyarnamasna karn,
yansyan bir aynann cam
Milton'un kr bak
srekli nbet tutan bir pusula,
ehitler Kitab,
karanlk kuaklann tarihi
son sayfalannda ncil'in,
mermerin altnda toz toprak,
92
tan vaktinin mhr.

Buradayz ikimiz, gizli ada,
kimse bizi duymaz.
tki alacakaranlk arasnda
sessizce paylaacaz sevdiimiz eyleri.
93
Go
Bugn, 1978'in Dokuz Eyll,

elimde yz altm birden dem vuran
kk bir ark var,
astrolojik go oyunu iin,
Dou'nun baka bir satranc.
En eski yazmadan daha da eski
ve oyun tahtas, evrenin haritas.
Siyah ve beyaz deiimler
tketecekler zaman.
inde yitip girlebilir insanlar
akta ve gpegndz olduu gibi.
Bugn 1 978'in Dokuz Eyll,
bilmediim pek ok ey var ve ben
bir eyi daha bilmediimi reniyorum,
ve krediyorum esin perilerime
asla benim olmayacak bir labirenti
ortaya koyduu iin.
94
SHINTO*
Mutsuzluk tam canmza okurken

bir saniye kurtanyor bizi
nemsiz servenleri
dikkatin ya da bellegin:
bir meyvenin tad, suyun tad,
bir dn bize geri verdigi bu yz,
kasm aynn ilk yaseminleri,
pusulann sonsuz zlemi,
yitip gittigini sandgmz bir kitap,
alt heceli dizderin atan nabz,
bize bir evi aan kk anahtar,
bir kitaplk ya da sandal agac kokusu,
bir sokagn eski ad,
bir haritann renkleri,
birdenbire gelen bir etimoloji,
trplenmi bir tmagn przszlg,
aradgmz tarih,
karanlk on iki an sesi saymak,
ani bir fiziksel ac.
Shinto'nun tannsal varlklan sekiz milyon
gizli gizli yolculuk ederler yeryzne.
Bu iyi perller dokunurlar bize,
Dokunur geerler bize.
(*) Shinto: japonlann ulusal dini - .n.

95
YABANCI
Mihrapta bir kl var.

Mabedin ikinci rahibiyim. Hi grmedim onu.
teki dindekiler bir madeni aynaya ya da bir taa tapnrlar.
Kimi zaman ok nadir olduklan iin byle eylerin
seildiklerini sanyorum.
zgrce konuuyorum; Shinto, ibadetlerin en hafifi.
En hafifi ve en eskisi.
Artk hemen hemen silinmi pek ok eskil yaz saklyor.
Bir geyik ya da bir damla iy gretebilir onu.
Iyi olmamz gerektigini sylyor bize, ama bir ahlak
saptamad.
Insann kendi hanna'sn rdgn bildirmiyor.
Ne cezatarla yaklamak istiyor, ne dllerle batan
karmak.
lmparatora ve llere tapyor.
Biliyor her insann lmnden sonra bir tann oldugunu,
kendinden olanlan
koruyan.
Biliyor lmnden sonra her aacn, aalan koruyan bir
tann oldugunu.
Biliyor, tuzun, suyun ve mzigin bizi antabildigini.
Biliyor ok olduklann tannsal varlklann.
Bu sabah Perulu yal bir ozan grd bizi. Amayd.
Avluda bahenin havasn ve nemli topragn kokusunu
ve kulann ya da
tannlann arksn paylayoruz.
Bir evirmen arachg ile inancmz aklamak istedim ona.
Beni aniayp anlamadgn bilmiyorum.
Batl yzler zlmelerine izin vermeyen maskelerdir.
96
Peru'ya dnte konumamz bir iirle anmsatacagn

syledi bana.
Bunu yapp yapmayacagn bilmiyorum.
Bir daha grp grmeyecegimizi bilmiyorum.
97
ON YEDl HAIKU
Bir ey sylediler bana

ikindi vakti ve dag.
Onu yitirdim bile.
2
Engin gece
bir rayihadan
baka bir ey degil, imdi.
3
Var m yok mu
unuttugum d
afaktan nce.
4
Teller susuyor.
M zik biliyordu
benim duyumsadgm.
s
Bugn eglendirmiyor beni,

bahedeki bademagalan.
Senden bir an olan.
6
Sessizce
izliyorlar yazgm
kitaplar, klieler, anahtarlar.
98
7
O gnden beri
aynatmadm yerinden
oyun tahtasndaki talan.
8
lde
afak skyor.
Biri biliyor bunu.
9
Pasl kl
dlyor savalann.
Benim dro bir baka.
lO
Adam ld.
Sakal bilmiyor bunu.
Uzuyor tmaklar.
ll
Bu eldir
kimi kez dokunan
senin salanna.
12
Sundurmann altnda
ayna, aydan bakasn
gstermiyor.
99
13
Ayn altnda
uzanan glge
tek banadr.
14
Bir imparatorluk mudur

snen bu k
yoksa bir atebcei mi?
s
Yeni ay.
O da ona bakyor
teki kapdan.
16
Uzakta bir cvlt.

Blbl bilmiyor
seni avuttuunu.
17
Yal el
dizeler iziktiTip duruyor
unutmak iin.
100
NIHON*
Russell'n yazdklarn okuyah, ifre olarak lbrani alfabesi

nin harflerini kulland dsel hanedanhklarna karn, bir
insann sonsuzluklarn sayp bitirdii geni aratrmalarn
peine derek kefettii okluklar retisi Mengenlehre'nin
aynnma vardm. Bu karmak labirentin iine giremedim.
Tanmlardan balayarak belitlerin, nermelerin, mantk
sal sonularn, aralannda uzamla zamann bulunduu son
suz simgelerden oluan Spinoza'nn sonsuz zdeinin ayn
nma vardm, yle ki eer azmzdan bir szck karr ya
da dnrsek, kout olarak akhnzn almayaca kadar
sonsuz krelerde sonsuz olaylar oluur. Bu karmak labi
rentin iine giremedim.
Verlaine gibilerin yeledikleri rengarenk dalardan ba
layarak antrmay uygulayan ve abartmay bilmeyen yaz
trnden balayarak suyun ve tan ottan daha az nemli
olmadklar bahelerden balayarak, hi kaplan grmemi
insanlarn izdikleri ve bize hemen hemen bir ilkrnek ver
dikleri kaplanlardan balayarak, onur yolu buchido'dan * * ba
layarak, kllarn nostalj isinden balayarak, kprlerden,
sabahlardan ve tapnaklardan balayarak, hemen hemen ses
sizlik olan bir mzikten balayarak, senin alak sesli kala
balklarndan balayarak ben senin yzeyinin aynnma var
dm, ah japonya ! Bu karmak labirette . . .
l 870'e doru Junin Garnizonu'na hi kap grmemi,
bronz bir kap tokma ya da bir pencere grmemi pampa
(*)
Nihon: Japonya kronii; tannlar agndan lmparatorie Cito'nun saltanat

dneminin sonuna kadar (697) geen olayiann kronolojisini veren otuz cilt
lik ince yapt - .n.
( * ) Bushido: Samurayiann onur yasas - .n.

101
yerlileri geliyor, onlar iin olduu kadar biz Manhattanh

lar iin de daha az nadir olmayan bu eyleri gryor, onlara
dakunuyor ve llerine dnyorlard.
1 02
lFRE
Ayn sessiz dostluu
(Vijilius'dan kt bir alnt) sana elik ediyor
zaman iinde yitip giden bugnden balayarak
gece ya da akam karanlgnda
avare gzlerin zdler gizini sonsuza dek
tozlu bir bahede ya da bir avluda.
Sonsuza dek mi? Biliyorum bir gn birisi
sana diyecek gerekten:
Bir daha grmeyeceksin parlak ay sen,
yazgnn ka kez sana sundugu eyi.
Deimez olan tkettin oktan.
Yararsz amak dnyann
tm pencerelerini. Artk ge. Bulamayacaksn onu.
Yayoruz kefedip unutarak

gecenin tatl alkanlgn.
yi bakmalsn ona. Sonuncu olabilir bu.
103
BRKA NOT
IKl KATEDRAL. Felsefe ve teolojinin, fantastik yaznn iki konusu
olduundan kukuluyum. Grkemli iki konu. Gerekten, Baruch
Spinoza'nn ya da Platoncu ilkrneklerin sonsuz simgeleriyle
donatlm sonsuz zdek yannda, ehrazat'n geceleri ya da
grnmez adam nedir ki? Komak ya da olmak, ya da B eppo'da
olduu gibi iirde bu konulara deindim. Bu arada kimi in ekol
lerinin, kendi kendilerine, koltuun ve bambudan yaplm baka
bir koltuun bir ilkrnei, bir li'si olup olmadn sorduklarn
anmsyorum. Merakl okuyucu Fung Yu-Lan'm A short History of
Chinese Philosophy adl yaptma bavurabilir. (Macmillan, 1948)
O. Btn bu kompozisyonlar gibi bu kompozisyon da karmakar
k sralamay ktye kullanyor. Walt Whitman eitli vesilelerle,
yalnzca bir kaos, bir dzensizlik gibi grnen, ama itenlikle bir
kozmos, bir dzen olan bunun gibi pekok rnek vermitir.
IN CIL. 1 . 9 kimileri, sz konusu ayette pitagorcularn dnl
zamanna bir anurma olduunu grdler. Byle bir anlayn,
Ibrani dncesinin alkanlkianna tamamen uzak olduunu
sanyorum.
ANDRES ARMOA. Okuyucu , yksnn Buenos Aires blge
sinde bin sekiz yz altm ksur yl dolaylarnda getiini dn
melidir.
NC ADAM. Esas olarak konusu, evrenin btn varlkla
rn balayan gizemli balar olan bu yaz, lake haston adl yazyla
ayndr.
1 04

Jorge Luis Borges - Şifre

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Jorge Luis Borges - Şifre

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

JORGE FRANCISCO ISIDORO LUIS BORGES 24 Agtstos 1899'da btn malvar

. ... .... .....7

NSZ j jAMES WOODALL.

. . .. ... ...... . ....45

.... ..... .48

BtR ANSlKLPEDI ALINCA ..

UYKUSUZLUCUN KI BItML .. .. . . .. . ..... . . ...

FANTASTIK BlR YK IN NOL

. ... ... ..... .... .. . ........61

LAHI .... .. . ...

. . .... . . ... ... ....... ....65

...... ... ... .......

DORUK. ...... . .... .

....................... .... ...................92

.... ............ .........................95

Yazann Hayat ve Eserleri

Dnemin Onemli Olaylan

- Macaristan'da Yahudi gazeteci

rahatsz olarak Basel'de ilk

GeliyonQ? Ney iz? Nereye

Nilferler serisini resmemeye

Yazann Hayat ve Eserleri

Dnemin nemli Olaylan

bagmszlgm ilan etti; Birleik

jorge Luis Borges 24 Agustos'ta

1899-1914 Borges on bir yana kadar

-! talya'da Kral I. Umberto

- Birleik Devletler Bakan

Yazann Hayau ve Eserleri

Dnemin Onemli Olaylan

Yregi; Arthur Conan Doyle,

-Birleik Devletler, Panama'nn

-New York metrosu hizmete

"Kanl Pazar": Rusya'da

- Roosevelt'in baansz imla

- Ilk elektrikli amar makinesi

Yazann Hayat ve Eserleri

Dnemin Onemli Olaylan

-Osmanl'da Ikinci Merutiyet

-Robert Peary, Kuzey Kutbu'na

- Mona Lisa tablosu alnd.

- Arjantin'de Slenz Pefa

- Henry Ford, yryen bant

Yazann Hayau ve Eserleri

Dnemin Onemli Olaylan

Borges ailesi Avrupa ziyaretleri

- Aridk Franz Ferdinand'm,

srasnda I. Dnya Sava'nn

patlak vermesiyle Cenevre'ye

ugramasyla I. Dnya Sava

yerleti. Borges ortagt"etimini

balad. Charlie Chaplin, ilk kez

burada tamamlad, Franszca ve

arlo karakteriyle beyazperdede

- Arjantin'de Radikal Parti'den

Cephesi'nde Somme ve Verdun

Rusya'da Bolevik Devrimi: Lenin

Yazann Hayat ve Eserleri

DOnemin Onemli Olaylan

Savan sona ermesinden sonra

- ltilaf Devletleri ve Almanya

Ispanya'ya gitti ve Ultralsmo adl

arasnda imzalanan Versay Ban

edebi harekete katld. Ilk iiri