B yoloj k Saat ve Kronob yoloj ned r?

Evr m Aac

1 -> 5

http://evr magac .org/makale/52

B yoloj k Saat ve Kronob yoloj ned r?

26 N s, 20:44 (Sal, 26 N san 2011, 20:44:55)

Yazdr

Tweet (https://tw tter.com/share)

Evr m Aac okurlarndan Sayn Eren nal b ze u soruyu yneltt :

"Merhaba Evr m Aac, s zlere b r soru sormak st yorum. Var olan bu s stemde
b yoloj k saat var m d r? B yoloj k saat neye dayanarak ortaya kmtr. B yoloj k saat n
evr m le lg s ned r? Canllarda b yoloj k saat nasl ler? Bu sorularm cevaplarsanz
ok sev n r m. md den teekkrler..."

Evr m Aac olarak kend s ne vermek sted m z cevap yle:

14.7.2014 20:46

B yoloj k Saat ve Kronob yoloj ned r? Evr m Aac

2 -> 5

http://evr magac .org/makale/52

Sayn Eren nal,

ok gzel b r konuya de nm s n z. Bu olduka kapsaml ve hakknda bal bana

dersler/e t mler ver leb lecek b r konu. Mmkn olduunca toparlayarak b r aklama
yapmaya alacaz:

B yoloj k r t m, b r canlnn ya da b yoloj k olgunun bel rl aralklarla, b r frekans

dah l nde tekrarlanmasna den r. En gzel rnek, uyku dngmzdr. Gnn bel rl
saatler nde uyur, bell saatler nde uyank kalrz ve bunu srekl tekrar eder z. B r d er
rnek, vcut scakl r tm d r ve gn er s nde bel rl ek llerde ve srekl olarak vcut
scakl de m yaanr.

Ayrca bu sadece organ zma dzey nde de l, evresel boyutta da deerlend r leb l r.
Gel-g tler n srekl l , gece ve gndzn b rb r n tak p etmes , ayn fazlar bunun
rnekler d r. Bunlarn "b yoloj k r t m" dah l nde deerlend r lme sebepler , bu olgularn
canllarn akt v teler nde ok neml yerler olmasdr.

B yoloj k Saat, adndan da anlalab lece g b "zaman" lmeye yarar. Ancak

b ld m z saatlerden b raz farkl b r ek lde: B yoloj k b r saat n, har c g kaynaklarna
veya zaman lmek n referans alacaklar c s mlere (Gne, Ay g b ) ht yalar
yoktur. B yoloj k saatler n en neml grev , b yoloj k r tm salamalar ve reme
dnemler g b baz neml b yoloj k zamanlamalar yer ne get rmeler d r.

B yoloj k Saatler ve R t mler neden evr mlem t r?

nk evre h b r zaman sab t de ld r, srekl olarak de r. En bas t nden,

Dnya'nn kend etrafnda dnmes nden dolay dzenl olarak gndz ve gece,
Dnya'nn Gne' n etrafnda dnmes nden dolay mevs mler, Ay'n Dnya'nn
etrafnda dnmes nden dolay gel-g tler meydana gel r. Bunlara evresel r t mler den r.
te bunlara adapte olab lmem z n, vcudumuzun b yoloj k b r saate ht yac vardr.
Bu, b z m kontrolmz dnda alan b yoloj k saat m zd r.

Bunlarn evr mlemes n n sebeb , baz hayat davranlarn (beslenme, reme, vb.)
"doru zamanda" yaplab lmes n n salanmasdr. rne n s yanobakter lerde,
fotosentez ve n trojen balanmas (f xat on) ayn anda olab lmekted r. Ancak n trojen,
ortamda oks jen bol m ktarda bulunurken balanamaz. Bu sebeple, B yoloj k Saat' n

14.7.2014 20:46

B yoloj k Saat ve Kronob yoloj ned r? Evr m Aac

3 -> 5

http://evr magac .org/makale/52

evr m sonucu, bu k lem b rb r nden ayrlmtr. Fotosentez gndz yaplrken, gece

n trojen balanr. Buna zamansal ayrm den r.

Ayrca B yoloj k Saatler, ok neml b r d er olayn salanab lmes n evr mlem t r:

Av zamanlar. B r grup canl, gndzler akt fken, b r d er grup geceler akt ft r. Eer
b r av geceler akt fse, o avn avcsnn B yoloj k Saat' , gece kalkmak zere
"kurulmutur", bylece potans yel yeme n asla karmaz. Ayn ek lde avlar da,
mmkn olduunca avclarn ortamda bulunmad zaman akt f olmaya alrlar.
Elbette, meydana gelen zorunlu akmalar sonucu "avlanma" olay gerekle r.
rne n Trk ye'de bolca greb lece n z avurtlak ve kr fareler, kn akam 5-7 g b
ortaya kmaktadr. Bu saatlerde hava kararmaya balar ve d urnal (gndz avlanan)
avclar artk gndzk kadar y gremezler. Tab bu defa da, nokturnal (gece avlanan)
avclar baa bela olmaktadr. te buna, doal denge den r.

B r d er evr mleme sebeb se organ zmalarn doal ortama katlab lmeler nd r.

rne n uykudan uyanmadan nce, nsan b yoloj k saat kort zol hormonu salglayarak
metabol k hz arttrrlar, bylece balayacak gn n enerj ht yac h ssetmey z.

B yoloj k Saat neden neml d r?

B yoloj k saatler vcudumuz pek ok yerde kullanmaktadr. rne n tpk b r saat

alarn bel rlenen b r saatte almas g b , canllarn vcudundak b yoloj k saatler de
bel rl zamanlarda bel rl tepk ler n ver lmes n salarlar. rne n b r canlnn beslenme
koullar en y olduu zaman, organ zmann akt v tes n arttrmaya alrlar.

te yandan B yoloj k Saatler, zaman farknda olmadan lmem z salarlar. Bu,

beslenme, ftleme, g, d nlenme ve d er akt v teler m z ayarlamamz salar.

B r d er grev se, bulunduumuz ortamn zaman d l m ne adapte olab lmem zd r.

nk her canlnn bulunduu ortama adapte olduu b r zaman h ss yat (t me sense)
vardr. rne n arlar, gnn hang saat nde beslenmeler gerekt n ok y b l rler. te
bu, B yoloj k Saat yardmyla gerekle r.

B yoloj k Saatler nerede kullanlrlar?

Gnlk hayatmzda B yoloj k Saatler le lg l b rok durumla karlarz. Bunlardan en

mehur k s , gece mesa s ve jet-lag'd r. Gece mesa s yapan nsanlarn b yoloj k

14.7.2014 20:46

B yoloj k Saat ve Kronob yoloj ned r? Evr m Aac

4 -> 5

http://evr magac .org/makale/52

saatler kayaca n, o gn ve sonrak gnlerde esk denges n salamakta

zorlanacaktr. Bunun sebeb , baz hormonlarn B yoloj k Saat'e gre salglanmalardr
ve bu hormonlar salglanmaynca, nsann doal denges bozulacaktr.

Jet-lag olay se, uzun uular sebeb yle gn saat n n de m n n nsan vcuduna
yansmasdr. rne n, Trk ye-Almanya aras 2-3 saat, Almanya-Amer ka aras 9-10
saat srmekted r. Aktarmalarn 4 saat ve 7 saat olduunu varsayarsak, Amer ka'dan
Trk ye'ye gelmek yaklak 24 saat srmekted r. Dnya, doudan batya dnd n,
uak da Amer ka dn douya doru utuu n, rne n 14 Haz ran 2011 tar h nde
saat 15.00'da Amer ka'dan yola kan b r , Dnya zer nde sab tlenm b r noktaya gre
24 saat sonra, 15 Haz ran 2011 tar h nde saat 15.00 c varnda n yapacaktr. Ancak
uu boyunca, k len vakt yola kmasna ramen, Gne' n doduu ve lerled
yne doru lerleyece nden, gn ok hzl geecek ve b r an nce gece olacaktr.
Benzer ek lde, daha uyuma frsat bulamadan gece b tecekt r; z ra "Gne' n yn"nde
(douya) g d ld n, 8 saatl k b r gece 4-5 saate kadar neb lecekt r. Bu sebeple b r an
nce gnler de ecekt r. te bu, b yoloj k saat m z n sapmasna ve bnyem z n
levler n dzgn yer ne get rememes ne sebep olur.

Tm bunlarn nda, Kronob yoloj , b yoloj k r t mler nceleyen ve bunlarn

organ zmalar zer ndek etk ler n aratran b l m dalna den r.

Umarz aklayc olab lm t r.

Sayglarmzla.

MB (Evr m Aac)

http://www.elp.manchester.ac.uk/pub_projects/1999/sanders/home1.htm (http://ap read.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F

%2Fwww.elp.manchester.ac.uk%2Fpub_projects%2F1999%2Fsanders%2Fhome1.htm&
h=oAQFztDIJ&s=1)
http://www.essortment.com/b olog cal-clock-58165.html (http://ap -read.facebook.com
/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.essortment.com%2Fb olog cal-clock-58165.html&
h=_AQFn F-Q&s=1)
http://en.w k ped a.org/w k /C rcad an_cycle (http://ap -read.facebook.com/l.php?u=http
%3A%2F%2Fen.w k ped a.org%2Fw k %2FC rcad an_cycle&h=OAQEYy3YJ&s=1)
http://en.w k ped a.org/w k /Chronob ology (http://ap -read.facebook.com/l.php?u=http

14.7.2014 20:46

B yoloj k Saat ve Kronob yoloj ned r? Evr m Aac

5 -> 5

http://evr magac .org/makale/52

%3A%2F%2Fen.w k ped a.org%2Fw k %2FChronob ology&h=fAQHmJv-4&s=1)

Et ketler:

Payla & yorum yap

Tweet (https://tw tter.com/share)

14.7.2014 20:46