Aerodinamika

Aerodinamika sht ajo deg e fiziks, dhe m n detaj

e fluidodinamiks q studion lvizjen e ajrit e t gazeve t tjer, si edhe
bashkveprimet e tyre me trupa t ngurt q lvizin npr to. Duke
pasur parasysh kompleksitetin e fenomeneve q studion, Aerodinamika
prdor modele matematike pr t prfaqsuar realitetin fizik. Kombinimi i
ktyre modeleve jep m pas prafrime t mjaftueshme te realitetit pr
problemin e konsideruar.

Fusha aplikimi
Vizatimi i nj mjeti fluturues nga mjeshtri Leonardo da Vinci (1488). Ky
mjet ishte nj ornithopter, me krah q prplaseshin si t zogjve, u
paraqit pr her t par n Codex mbi Fluturimin e Zogjve n 1505.
Aerodinamika si shkenc tashm prdoret kudo n industri. Krahas
prdorimit t natyrshm n fushn eaeronautiks ajo gjen prdorim si n
ndrtimin e automjeteve ashtu edhe n transportet e rnda si ai mbi
hekur (treni) fal kursimit energjetik t konsiderueshm q studimet n
kt fush sjellin. Aerodinamika gjen zbatim edhe n fushn
e inxhinieris s ndrtimit n ato raste ku efekti i ers nuk mund t
anashkalohet(urat apo kullat e larta). Pjes t saj jan t domosdoshme
pr meteorologjin. Prdoret ne impiantet e kondicionimit t ajrit t
prmasave t ndryshme etj.

Koncepte baz

Pr t br t mundur studimin e ajrit duhen marr parasysh vetit e

tij : shpejtsia U, dendsia , presioni P,viskoziteti , temperatura T. Pr
sa i prket katr madhsive t para i binden ekuacionet e Navier-Stokes.
Pr t prcaktuar temperaturn prdoret ligji i gazeve ideal.
Ekuacionet e Navier-Stokes:

Ligji i gazeve
ideal: PV =
nRT
1. Ekuacionet e Navier-Stokes prbjn nj sistem me m shum t
panjohura se ekuacione. Kjo do t thot q i vetm nuk mund t
prdoret pr t pasur nj zgjidhje, por ka nevoj pr kushte
fillestare dhe kushte n kufi t problemit n fjal.
2. Edhe n prani t kushteve fillestare e n kufi, komplesiteti i
funksioneve matematike t pranishme n ekuacionin e NavierStokes e bjn shum t vshtir, her-her t pamundur pr tu
zgjidhur. Pr kt arsye pr studimin e situatave t ndryshme q
shfaqen n aerodinamik prdoren modelet matematike t
renditura m posht n kt artikull.
Nga madhsit e siprprmendura pressioni sht raporti i nj force me
nj siprfaqe. Pra duke vendosur nje trup me nj far gjeometrie dhe
shpejtsie n ajr sht e mundur formimi i nj force t nevojshme pr
t pasur nj efekt t dobishm mbi trupin n fjal. N momentin q kjo
forc, ose nj prbrse e saj, barazon ose tejkalon forcn e
rndess ather trupi "fluturon".

Le t imagjinojm nj aeroplan q fluturon horizontalisht me

shpejtsi konstante. Mbi aeroplanin vepron forca e rndess, forca e
ushtruar nga motorrt, dhe duke pasur parasysh llojin e lvizjes q
aeroplani kryen duhet t ekzistojn dy forca n kah t kundrt q
barazojn forcat e siprprmendura. Kto jan prkatsisht forca
ngritse dhe forca e rezistencs, t dyja forca aerodinamike.

Forca ngritse
Forca ngritse (n inxhinierin aerokozmike paraprdoret fjala angleze
"lift")sht diferenca midis forcs aerodinamike normale q vepron
posht dhe sipr krahut t nj aeroplani. N momentin q kjo forc
kalon forcn e rndess aeroplani fillon t fluturoj. M pas diferenca
midis forcs ngritse dhe forcs s rndess bn qe aeroplani t
ngrihet, t ulet ose t fluturoj n nj lartsi konstante.

Forca ngritse varet nga shpejtsia e aeroplanit, dendsia e ajrit

dhe koeficienti ngrits i aeroplanit sipas formuls:
L=

Ku

sht koeficienti ngrits i aeroplanit dhe varet nga

gjeometria e ktij t fundit dhe kndi q turiri i aeroplanit formon

me horizontin.

Forca e rezistencs
Forca e rezistencs (n inxhinierin aerokozmike paraprdoret fjala
angleze "drag") sht forca aerodinamike tangjente q vepron mbi t
gjith aeroplanin dhe lind pr shkak t frkimit me ajrin.

Kjo forc sht shum e rndsishme edhe pr t gjitha ato mjete

(makina, kamion, trena, anije etj.) q lvizin n kontakt me ajrin pasi
pr vet natyrn e saj tenton sidoqoft t ngadalsoj mjetin.

Forca e rezistencs varet nga shpejtsia e aeroplanit, dendsia e

ajrit dhe koeficienti i rezistencs i aeroplanit sipas formuls :
D=

Ku
sht koeficienti i rezistencs i aeroplanit dhe varet nga
gjeometria e ktij t fundit dhe kndi q turiri i aeroplanit formon
me horizontin. N rastin e mjeteve t tjer varet vetm nga
gjeometria.

Logjika e funksionimit t krahut t nj aeroplani

N vazhdim t konsiderimeve t msiprme, duke pasur parasysh

formn e seksionit t krahut t nj aeroplani dhe faktin q sipas
ekuacionit t Navier-Stokes presioni sht funksion shpejtsis arrihet
n logjikn e funksionimit t krahut t nj aeroplani.

Forma e veant e seksionit t krahut bn t mundur t formohet

nj diferenc midis shpejtsis s ajrit q kalon sipr dhe atij q
kalon posht tij. Kjo sjell nj diferenc midis shtypjes, duke br
shtypjen e ushtruar nga ajri n pjesn e poshtme m t madhe. sht
kjo diferenc e shtypjes n ant e krahut e cila e shumzuar me
siprfaqen e krahut jep forcn ngritse q bn t mundur fluturimin e
aeroplanit.

Modele matematike t prdorura n aerodinamik

Disa modele matematike t lvizjes s gazeve t prdorur n
aerodinamik
1. Modelet matematike t prdorura n Aerodinamik pr thjeshtsi
veprimesh konsiderojn ajrin n lvizje relativisht me trupin, duke
ndrruar kshtu sistemin e referimit. Ky ndrrim nuk shkakton
ndryshime n konsiderimet trsore apo n vetit e sistemit n
fjal duke qen se gjendja inerciale ose jo sht sidoqoft e
ndrsjellt midis trupit dhe ajrit.
2. Modelet e mposhtme prshkruajn n trsi fenomenet qe kan
t bjn me flukset ajrore t konsideruara. Gjithsesi nuk jan n
gjendje t ofrojn zgjidhje konstrutive pr mjete fluturuese pa
prdorur modele matematike t tjera q kan t bjn me
gjeometrin e sistemit ose me kushtet fillestare. Kjo pr arsye se
jan sidoqoft derivime ose transformime t ekuacioneve t
Navier-Stokes, q, si e theksuar m lart n kt artikull, t vetme

nuk jan n gjendje t japin nj zgjidhje n munges t kushteve

fillestare dhe atyre n kufi.
3. Ajri konsiderohet gaz Njutonian, dmth ku forca tangjente dhe
shpejtsia jan n prpjestim t drejt me njera-tjetrn. Pr rastet
kur formulat vlejn edhe n prgjithsi specifikohet kjo vlefshmri
n artikullin prkats.

fluks viskoz ose me frkim

fluks joviskoz ose pa frkim

fluks konstant vetit e t cilit nuk ndryshojn n koh

fluks i ngjeshshm dendsia e t cilit mund t ndryshoj

fluks i pangjeshshm dendsia e t cilit nuk mund t ndryshoj

fluks i rregullt lvizja e t cilit sht e rregullt

fluks i turbullt lvizja e t cilit sht e parregullt

fluks sub-sonik shpejtsia e t cilit sht m e vogl se ajo e zrit

n t njjtin gaz

fluks supersonik shpejtsia e t cilit sht m e madhe se ajo e

zrit n t njjtin gaz