Professional Documents
Culture Documents
PECEVI
TARiHi
il
Hazrlaysn
Prof. Dr. BEfilR SITKI BAYKAL
Onay
5.8.1982
gn
ve
ba<lmnhk
5000
Basmevi.
ANKARA
Yreklil ii zerine
Sultan
13
17
. . . . . . . . ... . . . . . . . .. . . . . . . .
Sultan Murat Zamannda istanbul'daki Byk eyhler zerine
28
29
VE GAZALAR
ZERtNE
Lala !Kara Mustafa Paa'nm Acem Serdarl
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32
33
34
35
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. .
36
37
37
38
'
38
39
40
40
111
42
42
43
43'
44
45
46
Osmanl Ordusunun Dnmesinden Sonra irvan tJlkesinde Meydana Gelen Olaylar tJzerine
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
47
47
. . . .
Kua.tlmas ve Tatar
48
Askerinin
Sava zerine
48
.....
49
Olaylar
50
51
52
. .. . . . ..
53
eytan ah Ab
' basn Koruculardan Alnas zerine ... ..... . . . .
54
Varp
55
..
56
ttnc Vezir Sinan Pa.a'nn Serdar Olmas, Lala Mustafa Paa'nm Ba kente Dn
. . . . .. ... .. . ..
57
58
59
Gnlnn
Sevdarlktan
Atlmas ve Padiah
Tarafndan
59
Almnas
-iV-
. .
61
. ... .. . . . .
62
63
64
. .
Balamas
64
65
. .... .. . . . .. . .
66
67
68
69
. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Menzil ve
70
71
72
73
. . . . . . . . . . . .
Sava ve imam
73
zerine
76
Yapt
Savalar zerine
77
79
79
Gelen
Olaylar
zerine
80
80
Sadrazam Mehmet Paa'nn Olu Hasan Paa'mn Akm V'e Ganimet Almas zerine
81
81
82
82
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
86
87
84
ve
Kastamonu'da
88
Klamas
Serdarn Kastamonu Klandan Hareteki zerine ....... .....
88
Sava
90
91
rine
Tebriz Kalesi'nin
92
Yapm
92
94
95
derilmesi
98
99
100
100
. .
. ......................
.
ll
Fethi
Nihavend Kalesi'nin Fethi
102
-VI-
102
Gherdan Sultan ile C afer Paa.'run Sava ve Gherdan Fethe dip Kendine Maledii . . ...... ..... .. .... ...... ......... . .. . ....
Cafer Paa.'nn tran Askeri ile Byk Sava
103
104
105
110
Ferhat
Paa'nn
1lk
111
112
113
114
114
115
117
117
119
119
119
120
120
120
12::t
125
Sihap Oullan Aasnn ehit Olmas ve Blk Halkndan Birounun Kaybolmas zerine
istoyni Belgr,:t'ta slam Askerinin Yenik Dmesi ...............
126
126
123
129
130
131
134
-VII-
135
....................... .
137
140
Yank Kalesi'nln
Fethi
141
142
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
144
Paa'run ehit
Olmas
146
Mihal'in Ayaklannas
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .
Saltanatndan
Ayrl
147
150
151
153
Beylerbeyi Mehmet
153
Ynelmesi ve Azledilip
154
ldrlmesi
156
. . . . . . .
159
162
. . . . . . . . . ... . . . . . . . . .
. . . . .. . .
... . . "' . . . . . . . . . . . . .
162
Kafirin IDstergon Kalesi'ni Kuatmas ve tslam Askerinin Bozguna Urayp Gitmesi ......................................... .
163
166
168
Virenin Verilmesi
169
VIII
kmas
.. . . .. . . ... .. . . . . . . . ... . . . . . . .
17&
178:
tbra.him
179'
Defterdar
Oluu
18(}
Ere Kalesi'nin
Kuatlmas
ile
Dman Taburu
180
........... .
182
190
192
193"
194
Va Sahrasnda Tabur
194
. .
Sadrazamln Cerrah
Paa'ya Verilmesi
ldrl.... ....... .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kalesi'nin
V:arat'n
F ethi
..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kuatlmas
196
196
199
200
201
Uramas
203
Almas
203
. . . ..
208
209
. . . . . . .. . . .
210
210
zerine
..
. . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
slamlara
Krmalar
ve
214
Vermeleri
21 2
IX
215
217
Tabur Sava
218
Paa'nn Sadrazam
. . . , . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
. . .
221
222
224
227
228
Ka.lesi'nin
Dman
Gemesi
231
.................
Anadolu Yakasnda Celalilerin Ortaya kmas Karayazc ve
.
235
237
239
240
Cerrah
. . ..
.. . , . . . .
241
241
Paa'nn ve
Almalar
242
243
Buyruuyla
lm
244
244
245
Eski
rek
lmesi
246
251
251
252
254
-X-
Adaya
Askerin
kerin Bozguna
. . . . . . . . .
ehzadeleri zerine
264
264
Sadrazamlar
zerine
266
269
Bazlar
266
260
. . . . . . . ... . . . . . ..
271
273
DNE:Mlt
. . . .
Paa'mn Sonu
274
274
274
276
zerine
278
Mehmet Paa'ya
Verilmesi
279
279
281
283
289
... . .. . .......
. . . .
290
291
Sofu Sinan
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,
29!l
292
294
25
295
-XI-
296
297
300
302
Ralunetli Mehmet Paa'nn Murat Paa'y Kendi Yerine Ungilrus Serdarlna Atamas ve Bunun Ban Yapmas . . . . . .. . .
304
304
307
308
Verilmesi ve Sadaret
Mhrnn
308
309
312
312
Serdar
Byk Vezir Yiit Murat Paa'nn Savatan Sonra Halep'i Almas ve Orada Klamas
314
314
. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . ... . . . . . . .. . ..
315
Yiit Vezirin :Lltanbul'a G idii . ... . .... .. . .... .. . . ..... .... ...... . .. .
316
Ulu
Vezirin Tavil'e
Baskn
Yapmas
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . .
Ktlk-
Dnyadan
Kalc
..................... .......
. .
'316
317
..
317
318
318
319
319
Saadetli
320
Padiahn
Yeniden Edirne'ye
Gitmeleri
Bu
Katli
320
Kuatp
XI I
........ . ...................
..
320
Sultan Ahmet'in Bu
Yalanc Dnya
Saltanatndan
323
zerine
321
323
325
Savalar
zerine
326
329
Eriemeyen Vezirler
331
332
334
337
kt-
338
. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
338
Tahta
1o
339
Bahiinin karlmas ve Serdara
Tatar Hannn
Yapmas
!slam
Askerinin
Gnderilmesi
Topraklarna
....................... . . , .. ... . .. . .
340
Hareketi v e
340
Akn
Gidii
ve
341
343
Bar
344
34 5
345
346
. .
347
- XIII -
350
350
den
Dn
351
354
MUSTAFA'NIN
. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . ......... . . . . . . . .
363
366
366
. . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
368
371
. . . .. . ... . . . . . . . . . . . . . . .
371
373
373
. .
.............
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . .
373
375
Melunet Paa'
nn Sadrazam Olmas
375
.. . . . . . . . . . . . . . . . .
375
Beylerinden
377
Mavrav'n
Ka:rkay
Han' l drmesi
378
380
382
382
. .
Erzurum ve
. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . .
Yce Vezirin Badat'a Gitmek zere Yola kmas . ... ........ .....
.
-XIV -
383
384
385
Di.!eri Yksek
38
386
388
Gitmes i
Kalesi'ni. Yap-
trmas
(ehrizor)
Kalesi'ne
389
389
391
391
G rmesi
392
ve
Hafz Paa'nn
393
mas
393
Defterdar
Paa'nn
Katli
ve
395
Mehmet Paa'nn Sadrazam
Olmas
398
Yldzlarn Duru
Saadetli Pa di ahn
ve
Zorbalarn Hakknd an
Edilmesi, Padiahn
Musa Paa Hazretlerinin
Ask ere Ba
ve
Seferden Dn
Baz Gzel
Gelmeye
Bu
Hu'Ylar
403
400
407
408
410
Merte Bir
Emir
400
Yama
Saadetli
Balam as
lkenin
399
..... . . . ..... . .
Girii
410
411
412
412
-XV-
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .
413
421
428
430
eyh
430
Rumi'nin
ehit Edilmesi
Mehmet
Harzemah zerine
433
433
438
448
Kan
454
-XV I-
454
R A H M E T L S U L T A N S E L M H A N' I N O (; L U
S U L TA N M U R A T H 'AN' I N S AL T AN A T I
953 yl cemaziyelevvelinin beinci gn ( 6 - 6 - 1 546) mut
luluk iinde dnyaya geldi ve 982 yl mbarek ramazannn
sekizinci aramba gn (M. 22 - 12 - 1575 ) saadetle tahta k
t. Yce babas, rahmetli kuk kardei Sultan Bayezit ile Kon
ya sahrasnda savarken on iki yan bulmutu. Hatta o sra
ra sava yerinde hazr bulunmu ve o kanl boumay Konya
Kalesi'nin burcundan seyretmiti. Sonra byk babas Sultan
Sleyman Han hazretleri torununu grmek istedi ve stan
bul'a getirterek uzunca bir sre yannda alkoydu. Yce sui
tan torunu ile konuup oyalanmaktan pek holanarak taL;
gnler geirdi. Bir zaman sonra rakamlara ve akla smaya
cak kadar bol para ve deerli armaanlarla ehzadeyi babas
nn yanna gnderdi. On sekiz yan bulunca da kendisine
Manisa sancakbeyliini verdi ve bu nedenle o srada Ktahya
sancakbeyliinde bulunan babasndan aynlarak grevi bana
gitti.
Sultan Murat, ksadan biraz daha uzunca olmak zere,
alak boylu, beyaz tenli, ela gzl, kalan ve yz kumral,
vcudu balk etinde idi. Yaradltan ok zeki, uyank ve bil
gili olup szcklerin ruh ve anlamlarn btn incelikleri ile
bilirdi. Beyit ve iirlerinde, tutum ve davranlarnda tasavvu
fa yatkn, her sz vahdet-i vcudu ispatlar nitelikte, gzel
sz syleme ve zarif yazma yetenei usuz bucaksz denizler
de yzmekte idi. Zamann ozanlarna incelemek zere gnder
dii gazellerinin ou tasavvuf vadisinde idi. Dneminde ya
ayan ozanlar da Sultan Murat'n yaradlndaki incelik ve
zariflik konusunda ayn gr paylayorlard. Osmanl lke1
padiaha
balayp
(2)
el
ordugaha.
10
11
beylik
aykr
silip
yerine :
Hamdeleyle bulur shan revnak
diye yazd o nshada grlmektedir. Bundan baka galiba
otuz krk yerde ayn surette baz szckleri silip, baz yerle
rinde de yazm dzeltmeleri yapm bulunmakta ve altn im
(4:).
12
Mhelhil
bir
ldrleceini anlaynca
vasiyet eder :
Ya benate'l-hayy en ebakuma
Kz kardei ok zeki ve anlayl olduundan szn geli
sonra
ayrntl
olarak anlatlmtr.
ecelinin yaklatn ve
geici
ve
13
14
Hrvat so
anlatlmt.
15
Paa
yl
kaymakamlna
getirildi. Osman
Paa'nn
buna
16
barnd.
gn
gelmektedir.
Vezir
bulunmaktadr.
ber
Eyubi
17
bunad, samalyor
rahmeti
zerine olsun.
rahmetine eriti.
Yce Tanr'nn
sancakbeylii grevinde
tannrd. Sonra,
19
keseleriyle divan alan doldu. Asiler ise ayak direyip her kim
bu paralara elini srerse ldreceklerini sylediler. Saadetli
padiahmz btn kullarndan geip onu yelerlerse, biz de kul
larn yeleyecek bir padiah isteriz diye kimisi dolayl olarak,
kimisi de aktan aa bu korkun szleri defalarca duyurdu
lar. Toplu olarak varp Mehmet Paa'y zorla vezirler arasndan
aldlar, doruca siyaset meydanna gtrdler ve bam kesti
ler. Tarih 997 (M. 1 588 - 89 ) idi. Arkasndan, sadrazamn yakn
diye zavall Defterdar Mahmut Efendi'yi de saklanm olduu
yerden karp, susuz ve gnahsz olarak, aksakaln haksz
yere kana buladlar Sipahiden ve bakalarndan, onun adm
anan kimse yok idi. Srf garezle yaplm bir hareket sanlma
sn sadece beylerbeyinin ortadan kaldrlmas ama deilmi
densin diye onun da kann aktmlardr.
Hibir ilgisi olmad halde padiaha bu kanaat gelsin diye
bu zulm ve hakszlk ilenmitir. Ama saadetli padiah Os
manl Devleti'nde o zamana kadar hi grlmemi byle garip
bir olayn kendi zamannda
20
pimanlk
ve
21
Vezirlik
ile
uzun sre
idi.
22
Mehmet
baz
kale ve palankalar
fethetmiti.
d.
Bunlardan biri, sarp bir kayalk zerinde kurulmu olan
Flek Kalesi'dir ki, felein a gz bir benzerini daha gr
m deildir. Krk gazi, hendek yaknndaki yaln bir kaya
dan iki merdiveni birbirine ekleyip krk basamakl uzun bir
merdiven haline getirirler ve bunu dayayp bir mazgal deliin
den ikaleye girerler. Garip bir rastlant eseri olarak gazi
lerin inanlarndaki byk g
burada
kendini
gsterdi.
kavurabilirdi.
Hasan
adnda
Bylece
engel
ortadan
kalkmt.
Artk alan yoldan asker rahata ieri girip kaleyi ele geirdi
ler. Eine az rastlanan bu fetihte ibret alnacak birok nok
talar vardr. Ama ad geen kale Mslmanlarn elinden aln
m olduundan, daha fazla bilgi verirsek bo yere sz uzat
m oluruz. Szn ettiimiz Mustafa Paa zamannda bunun
gibi olaanst baarlar, gazilerin yaptklar fetihler pek ok
tur.
23
iftiralarndan
Hatem-1 Tat
Ara.p fS.li.
Zenginlii
ve
gecik
medi. Ksa bir zaman sonra Esma Han Sultan ld. Ali
Paa
ok
kalmamt.
padiah
25
Aalarndan
hazinedarlndan
za
Kethda'nn
yenik
dmtr.
Beyit
Sana bir sz diyeyim dinler isen dur olmaz
Her ki marur ola elbette o mansur olmaz.
En sonunda, Celali savanda yenilerek Tokat Kalesi'ne
kapand ve dinsiz bir sekbann kurunu ile geici dnyadan ay
rlp gitti. Yce Tanr'nn rahmeti zerine olsun.
iin
27
Nakibforaf
28
.Alemin
Kutbu
ram mallar bir yarar salamad ve 998 (M. 1589 - 90) tarihin
de geici dnyaya veda etti.
eyh Muharrem Efendi : Mbarek Sleymaniye Camii'n
de vaizlik eden ve tler veren, dualar Tanr katnda kabul
gren bir ermi idi. 983 cemaziyelahiresinde ( M. Temmuz
Austos 1575) Tanr'nn rahmetine eriti.
eyh Yoluk Mehmet elebi : ehzade Camii'nde grevli
idi.
eyh Mehmet Efendi : Ayasofya Camii'nde vaaz eder ve
tefsir okuturdu.
eyh Vaiz Emir Efendi : Sleymaiiye Camii'nde vaiz idi.
Halkn tezkerelerine ak cevap verdiinden stanbul genleri
garip tezkereler yazp ona gnderirlerdi. Bu tezkereler dola
ysyla meclisine ok kalabalk insan toplanrd. Bu yzden
bir, iki kez vaaz etmesi yasaklanmt.
,eyh Hzr Efendi : Yayabazade diye tannrd. Anlat
etkili ve sohbeti tatl bir kii idi.
eyh Tatar brahim Efendi : Sultan Mehmet Camii'nde
( Fatih) vaiz idi. Ezberden tefsir okutur ve yorumlard.
eyh aban 'Efendi : Emir Buhari - Tanr'nn rahmeti ze
rine olsun - zaviyesinde rad ( doru yolu gsterme) secca
desinde oturur ve arayanlara doru yolu gstermeye alrd.
Saadetli padiah hazretleri, ok kez ziyaret bahanesiyle ad
geen zaviyeye gelip eyh hazretleri ile sohbet etmi ve onun
hayrduasn almtr. Padiahn ou tasavvuf ile ilgili tezke
releri gelip gitmekten geri kalmazd.
eyh Kurt Efendi : Kemal sahibi ve hal ehli bir kii idi.
zellikle rya tabirinde bir benzeri daha yoktu.
eyh Mahmut Efendi : skdarl Tatar brahim Efendi
ld zaman Rumeli kazaskeri rahmetli Sunullah Efendi'nin
salk vermesi ile sadrazam rahmetli Ferhat Paa onu Sultan
Mehmet Camii'ne vaiz tayin etmiti. Hakknda daha ayrntl
bilgi, inallah yeri geldiiide verilecektir.
31
S U L T A N M U RAT Z A MA N I N D A K
F E T H L E R V E G A ZA L A R
Z E R N E
LALA KARA MUSTAFA PAA'NIN ACEM SERDARLIGI
Neylesin bir gnl bunca atDganla tek bana bir arslan bir
sr
kan yutucuya.
35
40
grdler. Yalnz Emir Han, birka alay ile art olarak geride
durmu, geitin kar kysnda kalmt. slam askeri varnca hi beklemeden saldrya geti, dmana gz atrmakszn
yklenip durdu. Her ne kadar onlar da inatla direnerek kar
koymakta kusur etmediler ise d_e, sonunda
yce Tanr'nn
Sulara karanlardan
eklenerek bir hafta iinde salam ve byk bir kale bina olun
du. Beylerbeyliine de, padiah hareminden mir ahurlukla
kp Saruhan sansana vali olan Kaytas Bey getirildi.
BABLEBVAB YAN TMURKAPI KALES'NN
FETH
Yl 986'da (M. 1 578 ) . Arkada zafer olan serdarn, d
man avcs askeriyle irvan lkesini bylece Osmanl toprak
larna kattn o lkedeki Snniler duyunca, Timurkar
( Demirkap) Kalesi'nin, dman ah tarafndan atanan ko
mutan ira Halife adndaki dman yakalayp hapset
miler ve adamlarndan yz kadar ranlnn balarn kes
miler idi. Ondan sonra iki bin kadar mavi ve kara kalpak
l, Snni mezhebinden yayc, oku ve cesarette parlam yiit
ler, kendinerine zg biimle Osmanl ordugahna geldiler.
leri gelenlerine onur kaftanlar giydirildi, tekilere de bekle
mediklerinden ok fazla sayg ve ikramlarda bulunuldu. Ora
da ira Halife' de idam olundu ve teki adamlarnn lleri
yanna gmld.
RVAN VALLGNDE VEZARETLE OSMAN
PAA'NIN KALMASI ZERNE
irvan lkesi Osmanl topraklarna katlnca, zorunlu
olarak, bu eyaletin korunmas grevi kl kullanmasn bilen
yrekli ve ibilir bir vezire emanet olunmak gerekiyordu.
Ufa ve by ile btn askerin ve herkesin gznde bu ni
telikte bir kii zdemir olu Osman olduundan, onu atan
mas oybirlii ile kararlatrld ve bylece Osman Paa, ba
kenti Demirkap Kalesi olmak zere, vezir ve serdarlk san
lar ile irvan eyaletinin bana geti. Buyruu altna bin ye
nieri ve Sol ulufeciler bl aalar ile teki kapkulu aske
rinden yeteri kadar, altm akn top, darbezen ve iki yz
sandk cephane, nbetlik braklan askerin alt aylk denek43
45
Paa, buyruu
salam
dman askeri ile Ere Kalesi zerine geldi. Kaytas Paa, kale
iine ekilmesi gerekirken temkinsiz davranarak dman
kmsedi ve zerlerine gitti. Ama rzgar her zaman uygun
ynden esmez. Beyit :
Gemilerin keyfine gre yel esmez. (1) .
Askeri bozguna urad gibi kendisi de ehit oldu. Ondan son
ra dman Ere'in kimi yerlerine girdi. Halktan bir bln
ldrd ve bir iki mahallesini yama ederek ganimet alp git
tiler.
ERE HAN'IN MALI VE ALESNN ELE
GERLMES, RAN ASKER LE YAPILAN
SAVALAR ZERNE
Ere Han'n lm zerine Erdoan Han ile birka sul
tan, o boumada yzgeri olup canlarn kurtardlar. Kuz r
ma karsnda Halu ad ile tannan lkesine gidip orada
sarp bir kayalkta hendek kazdlar ve kl art dmanlar
la birlikte, kendilerini korumak iin oraya sndlar. Duru
mu renen Vezir Osman Paa, Tatar askerinin bir bl
n hann kardeleri komutasnda zerlerine gnderdi. Bun
lar varnca dmanlar kar koyamayp bozuldular. Ere
Han'n hazinesini, saylar yetmii bulan gel kzlarn ve
karlarn krk elli dilber cariyesini ele geirdiler. Henz o
cuk yata olan olunu da tutsak aldlar. Orada olan dman
larn ou ldrldler. Daha birok ganimetlerden baka
on iki bin katar deve Tatar askerine nasip oldu. Dorusu bu
fetih ve alnan ganimetler, daha ncekilerden fazla idi.
OSMAN PAA'NIN AMAH'DE KUATILMASI
VE TATAR ASKERNN SAVAI
ZERNE
Otuz, krk bin dman asker, ahn olu diye ufak bir
ocuu kendilerine babu yapp amahi Kalesi'ne gelmi ve
Osman Paa'y gnden beri orada kuatm bulunuyorlard.
( 10)
48
Tecri'r - riyfil.u
bima la
tetehi's - sfen.
49
52
Cevap : Olur.
te deerli serdar da, bu fetvalara dayanarak dman
lkelerine akn ve baskn dzenleyip memleketi yakp ykma
ya ve arpp soymaya karar verdi. Bu amala Anadolu Bey
lerbeyi Cafer Paa'y serdar yaparak beylerbeyini de onun
buyruu altna verdi ve askerleriyle Revan ynne gnderdi.
Bunlar da imdi grsn Tokma:k Han, bakalm at olanlarn
soymak ve askerin yiyeceini talan edip gtrmek ho mu
dur? dediler ve o zamanlar Tokmak Han'n ynetimi altn
da bulunan Van kenti ile eyaletinin tahrip ve yamasna ko
yuldular. O ssl ve altn kaplamal saraylar yerle bir ettiler,
o nakl ve yaldzl tak ve revaklar yaktlar. Yirmi bini akn
ocuk ve kadn tutsak edildi. slam askeri dnp sevin iinde
ordugaha geldiler.
KR AH HDABENDE'NN TALHSZ E LE
YZSZ KIZKARDENN VE ADL GRAY
HAN'IN LDRLMELER HABER
ZERNE
Knn hannn kardei Adil Giray'n sapknlara tutsak
dt yukarda sylenmiti. Yakalanmasndan sonra ah,
onu saraynn grkemli bir dairesinde gz hapsine koymu ve
birka adamn da gzc olarak hizmetine vermiti. Hatta
ok yrekli te kahraman olan, soy ve sopta da kendisinden
yksek olan bu hanolunu damat edinmek isterdi. Ama a53
de
iki
66
sine sebep oldun, ykl gib diye azarlar. Aann gitmesi ile ye
nieriler de oradan uzaklarlar ve kavga biter. Sadrazam pa
diaha durumu arz eder ve Ferhat Aa'nn yerine, o zamanlar
Mir-i alem olan Frenk Yusuf Paa yenieriaalma atanr.
Sinan Paa ile Ferhat Paa arasndaki dmanln kkeni ite
bu olay idi. Bu olaydan sonra da dn enlikleri sona erdi.
BU SNNET DN LE DAHA NCEKLER
ARASINDA BR KARILATIRMA
Tann'nn rahmetine ve balamasna erimi Sultan S
leyman Han iki kez ehzadelerinin snnet dnn, bir kez
de Sadrazam brahim Paa'nn evlenme dnn yaptrmt.
Saadetli padiah birincisine ok zen gstermi, ar derecede
altn ve gm paralar harcamt. Gsterilen elenceli ve gl
drc oyunlar o kadar eitli, o kadar da ok idi ki, o za
man iin daha fazlas dnlemezdi. Hind ve Sind'in Arap
ve Acem'in en usta oyuncular, maskara ve soytarlar becerile
rini sergilemilerdir. kinci snnet dn, oyun ve oyuncular
bakmndan birincisi kadar parlak olmamt ama para ile yi
yecek ve iecek bakmndan birincisinden hi de aa kalma
mt. Ancak enliklerin sreleri ksaltlm, hepsi on be gn
iine sktrlmt. Bu da zamann sadrazam Lutfi Paa'nn
bu ie yeterince nem vermemi olmasna yklenmiti. Ama
deniz \>e karalarn padiah bu dne de bandan sonuna dek
katlm, vezirler ve bilginlerle toplantlar yaparak ilmi konu
lar zerinde tartmalarla dnya ileri zerindeki sohbetlere
huzurlar ile cmerte onur vermiti. Bu tophmtlar, orada ha
zr bulunanlarn belki de ocuk ve torunlar iin birer vn
me vesilesi olmaktadr.
Bu dnde ise harcanan paralar pek ok, elence eit
leri ve sanatlarn says da pek yksekti. Ancak, tutum ve
davranlar iyi olan padiahn kendisi, toplantlara katlmad.
Yaplan toplantnn her birinde sadrazam hazr bulundu.
67
68
70
Endaze
ve
Osman
71
77
79
dnya.
meldin
den-il
81
85
veril
di.
TEBRZ KENT ZERNE
Tebriz, Ocan ile Kzlda adl iki nl
yaylak arasnda
94
NC YILDA SURHBD VE KM KK
FAKAT YARARLI KALELERN FETH
Yl 996 (M. 1 588 ) . stanbul'dan tmyle sefere grev
1 02
ad.
105
106
ona
katlanmas gerekir.
akl
dengesini yitirmi
kimse.
frsat
kprdaya
120
Zal
olu
122
eyhlislam ve
.
BE KIRALININ HARACINA LKN BAZI BLGLER
Macaristan seferinin balad 1001 ( 1592 - 1 593) tari
hine kadar her yl Be kralndan, halis Macar paras olmak
zere, -otuz bin altn gelirdi. Bundan baka her gelen eli,
on - on be para gm eya, leen ve ibrik, kupa ve kademler,
iki gzel saat getirip, padiahn eteini pmek onuruna
eriince ba olarak sunard. Eliler Estergon'da Osmanl
topraklarna ayak basnca Estergon beyine bin kuru ile bir,
iki kupa ve kadeh, Budin beylerbeyine bin kuru ile birka
kupa, kadeh yaldzl tfek ve bir, iki kule saat getirip verir
lerdi. Rahmetli Ferhat Paa'ya getirdikleri zaman divanda ben
de hazr bulunuyordum. ki yllk hara olarak alt bin kuru
verdi. teki armaanlar da ikier para idi. Budin defterdar
na ve yenieriaasna saat ve kupa gibi eyler verirlerdi. Sad
razam drt bin, yoksa galiba be bin kuru, ona gre kupa,
saat ve tfek; teki vezirlere de derecelerine gre kuru ve
kupa alrlard.
stanbul'dan Be'e eli hibir zaman gitmi _deildi. An
cak Budin beylerbeyi tarafndan yine Budin'deki avula:dan
biri Be'e varp harac isterdi. Be kralmn elileri byk am
gemileri iinde gelirlerdi. Bu gemilerin iinde cam pencereli
odalar ve mutfak da vard. Beygirleri ile yayl arabalar ikinci
bir gemi iinde tanrd. Gemiler Belgrat'a kadar gelirler,
bundan sonra eliler arabalarla yola devam ederlerdi. Budin
beylerbeyleri, kendi saygn aalarndan birini ya da Budin
avularndan sekin birisini elinin yanna katarlard. Konuk
larn harcamalarn bunlar yaparlard.
lgin Sylemeler, Yerinde Cevaplar
1000 tarihinden ( 1591 - 1592) iki yl nce idi. Kz karde
imin kocas olan Budin mukabelecisi Ali Efendi, eliye stan
bul'a kadar elik etmekle grevlendirilmi idi. Aada syle
yeceklerimi bana o anlatt :
Edirne' de eli bir len dzenlemiti. Davetine vardk.
arabn verdii keyifle seninle bir dolu ieriz dedi ve at
123
(20)
1 24
(21)
125
ve
olurdu.
alay alay
grevlendir:nediler.
127
130
gc.
131
132
135
136
138
kul
defterdar ve Misk
serdar
ile
askeri,
tp kuatmama sorunu
zerinde danmalar
yapld ve ka
143
148
:blorin
( **)
Forsa
ykml tutsak ya da
hkml.
151
gerekiyordu.
Yenieriler
ba
154
1 56
158
159
160
Hasan Paa, bataa saplanp kalm olan iyi bir topu kendi
adamlar ve am kullar ile bin bir zahmet ve meakkattan
sonra karmay baard ve utanmaz serdara yetitirdi.
Yerky'ne geldikleri zaman kprden gemek iin bir
birleriyle yara giritiler. nden gelenler kprden getiler.
Sonra gelenler ise, dman kpry kestiinden, Eflak yaka
sndaki sahraya dtler. Binlerce insan oralara telef olup
gitti. Nice top cephane vesair mhimmat dklp kald. yle
bir kt duruma dld ki, slam askeri bylesini hi gr
m deildi. Sinan Paa, rahmetli Ferhat Paa'ya kin besledii
iin byle bir i etti ama kazd derin kuyuya kendisi dt,
byk Allah'tan cezasn buldu. Olu olacak uursuzun da,
Estergon'u dmana aldrd haberi geldi, Felaketler birbiri
ni izliyordu.
161
(?7)
Di'b
Frengistan
!Bat :Avrupa
163
1 64
1 65
166
1 67
1 68
benim iime doan u szleri syledim : Sinan Paazade on g. ne kadar gelip bizi kurtaracakt; bu artla kaleye kapanm
idik; bir ayi at, imdat etmedi. Bize byle bir i etti. Kaleyi
onun iin veriyoruz ki, padiah onun ban alsn. Bu szlerim
hibir bakmdan onlarn sorularna cevap deildi ama yaratl
larna uygun geldi ve dediklerime inandlar. Ben konumam
yle srdrdm : Elimizde ambarlar dolusu buday var, kilidi
ve kaps yok. Herkes istedii kadar alr, el deirmeninde e
ker, ekmek yapar. Suyumuzu her ne kadar sarntan salyor
isek de sarn bal bir sudur, ne kadar harcanrsa yine o ka
dar kaynar gelir. Bir aydr ondan iiyoruz, henz kar suyu
eksilmedi.
Kaleyi hangi artlarla vermek istediimizi sordular. Bize
bir hafta sre tanmalarn, bu arada Budin'e adamlarmzn gi
dip geleceklerini teklif ettik. Tekliflerimizi reddettiler. Ondan
sonra donanmalarn kalenin st yanna ekmelerini, l>ize ye
teri kadar gemi vermelerini, giysilerimize dokunmamalarn,
herkese nesi varsa gemHere gtrmek izni verilmesini istedik.
Bunun zerine dediler ki, donanmamz kontrolmz altnda
dr, nerede olursa olsun size zarar dokunmaz, gemileri de veri
riz ama atlarnz alrz. Giysilerden herkes kendine ait olan
eyay gtrsn, lenlerin hibir eyini gtrmesin szgelimi
bir adam bir kl gtrsn, ama iki tane gtrmesin . Bir de
Tire beylerinin kendilerine verilmesini istediler. Onlardan hi
birinin burada olmadn, hepsinin Budin'e gitmi bulunduu
nu syledik. " Yok, olmaya avrat klna sokup karmayas
nz, kadnlarn yzlerini aarz karln verdiler.
te bunlar gibi daha pek ok ekimeli sylemeler oldu
hangi birini yazalm ! Her birine gerei gibi cevaplar verdik.
Sonra hatrladm, ben hem rahmetli Mehmet Paa'nn katiplii
hizmetinde bulunduum ve hem de akrabasndan olduum hal
de ve kendisi vire szn aza bile almazken, kp vire art
larn syleen ben olaym ! Ne kadar garip ve yanl bir i yap-
171
172
173
174
B::.
175
176
178
181
(29)
('O )
Nahunbr
1 82
183
184
185
186
ayrm yeri sadece tek bir alay askeri gibi grnd. Ancak
bunlarn aralarnda yer yer alay bayraklar gzkyordu. By
lece kafirler, top ve tfeklerini ateleyerek, boru ve davullar
n alarak bataktan getiler ve slam ordusuna doru yrd
ler. Hasan Paa Rumeli askeri ile sa kolda, taburun karsn
da bir geit banda alayn balayp dururdu, yani dmann
gemesini engellemek iin o yeri korurdu. Bu amala kendisi
ne avular gnderildi ve dmana kar koymas emrolundu.
Ama hi dayanamad, bir adm bile ilerleyemedi. Dmann t
fek atei altna dmesi ile btn alay dald. Dalan asker,
evredeki alaylara katldlar. Kafirler doruca ordugaha geldi
ler, korkmadan ve ekinmeden iine girerek yama ve talana
baladlar. Hatta bir, iki bayrak ile birok melun devlet hazine
si zerine geldi. Hazineyi korumakla ykml yenieri ve b
lk halk nlerinden ekildiler ve melunlar bayraklarn hazine
sandklar zerine diktiler. Birka sandklar zerine kp
dans etmeye baladlar.
Anlatldna gre bu durumu padiah grd zaman
Hoca Sadettin Efendi, sultann yannda hizmete hazr durur ve
ikisi de bu garip ii seyrederlermi. Padiah hazretleri Hoca
Efendi'ye, Efendi, imdiden sonra ne are etmek gerek diye
sorunca Sadettin Efendi de : Padiahm, gereken, yerinizden
oynamayp sebat etmektir, savan hali budur. Yce atalarnz
zamannda olan tabur savalar ou kez byle olmutur. Pey
gamberimiz hazretlerinin mucizeleriyle inallah frsat ve zafer
slamndr. Mbarek hatrnz ho tutun diye teselli etmi.
Dorusu, Hoca Efendi'nin kalp gc ve salam inanc, yz
binlerce takdir ve vgye deer.
1 87
1 89
190
192
ve
194
i9S
196
197
198
tedir. Bunun zerine yeniden bir top ile geldiler. Ama gazile
rimiz bu kez gafil avlanmadlar ve topu atelenmeden ellerine
geirdiler. Bu top Budin mahzenlerinde dururdu. Biz de onu
birka kez grdk. Zaten, Budin halkndan olup da bu topu
grmeyen kimse kalmamtr dense yeridir.
Biimi, bir byk havan ya da buday dvlen dibek
gibidir. Daha ak bir benzetme yapmak gerekirse, kafirlerin
byk kent saatlerindeki anlarin tpksdr. Falyas, yani ate
lenecek yeri tam dibindedir. evresinin drt, be yerinde,
gvdesi ile beraber dklm kulplar vardr. Bir seccadenin
yars, bir kafir tablas byklnde, pelit aacndan drt
ke, kalnl be, alt parmak kadar olan bir tahtaya, her
kesinde ve ortasnda yine birer kar kalnlnda ivilerle
aklm ve havann kulplar karsndaki tahtaya da demir
halkalarla mhlanmtr. Havan barut ile doldurup salam
Frenk urganlar ile tahta ve havan birbirine balanmtr. ki
tekerlekli bir arabaya yklenmi ve ardndan bir uzun mer
tek, ona ok yaplmtr. Tpk uzun kam balanan ve bu sa
yede doru yol alan hava fiei gibidir. Topu kapnn nne
gtrp ardndan atelenince, .o mertek sayesinde doruca ka
pya gider ve ou kez kap tahtasna mhlanp yapr, ba
rut zoruyla kapy, ne kadar salam olursa olsun, krar gt
rr. te aa top hakknda bildiklerimiz bundan ibarettir.
SATURCU PAA'NIN KNC YILDA YAPTIGI
VARAT SEFER ZERNE
Yl 1 007 (M. 1598 ) . Rahmetli Saturcu o yl baarsz ve
byk kayplara uram bir durumda seferden
dnmt.
Az Grlen Garipliklerden :
202
204
205
206
207
208
ser
kaleye
210
Grmeler byle
halar, byle biterdi. Han byk bir alay ile gelerek brahim
Paa ve teki byklerin bulunduklar yere yaklard.
bra
213
gn
yerliyim,
e kin olduunu bilirim ama benim gittiim yerde esnaze var idi
k atln verince, esnazenin ne olduunu sordu. Bunun zerine
r s u l tanm, benden daha iyi bilirsiniz yaya yolu demektir de
dim. Gerek dersin buyurdu ve glmser gibi yapt. .
Hele
'ctce
gnderdi.
hr.
honO:r.
Sigctvar'da idi
"\'e
2 17
219
frtnalar.
M i l l iler.
225
228
ku 1 1 uk gstererek ona snd ve Erdel 'in fethi iin baz kolay yol
lar gsterdi. Oradan Peoy'a da gelerek Tatar han ile bulutu.
kafirlerin
dndler.
yakasna kpr de
yerletirmilerdi. slam
kurmular,
askerini Tuna'ya ve
yapmanz
ihti-
233
234
Beng u Bil.de
nl
yeni1gisinden
236
c ikten
( lt3)
237
\:e
bu
240
243
kalkp
de
Mahmut
Bel
( 3'6)
252
253
255
259
261
Yahudl
(ft)
imana
gelmez.
zerine
stanbul'da ld.
265
.A..rslamm
nirlerdi.
266
sesle
bulunan
Til.i
boyunun
267
(40)
Tecvit
269
S U L T A N M E H M E T H A N'I N O (j L U
S U L T A N A H M E T H A N'I N
SALTANAT DNEM
SULTAN AHMET HAN'IN TAHTA IKII
Topra temiz ve yeri cennet olsun. 1012 yl Recebinin
1 8,nci gn (M. 22 - 12 - 1603 ) tahta kmtr. Gelenee uyu
larak, ayn gnde divan topland. Divan yeleri tmyle yerli
yerinde otururlarken sabah vakti kapclar kethdas eliyle
kaymakam Kasm Paa'ya bir padiah mektubu yazlarak tah
ta k olay bildirildi. Fakat Kasm Paa, Sultan Mehmet Ha
n'n hasta olduunu bilmediinden, bir sre ard ve ah vah
etti. Ondan sonra Kasm Paa'y yalnz ieri davet ettiler. Sul
tan Ahmet Han hazretlerinin uurlu zamanda tahta km ol
duunu grnce ferahlayarak kendine gven geldi. Hemen d
np zamann eyhlislam olan Mustafa Efendi'ye avubay
ve teki bilginlerle ileri gelenlere avular gndererek onlar
padiah divanna ard. arlanlar geldiklerinde padiah tah
tnn kurulaca yerin denmesine baland. Divan yeleri,
rahmetli Sultan Mehmet'in kacan dnerek, ayr ayr yo
rumlarda bulunuyor, eitli tutarsz dnceler ileri sryorlar
d. Bu srada eyhlislam ile byk bilginlerin ou gelip yer
lerini aldlar Vezirler de divanhaneden kp padiah taht ya
nnda sralandlar. O anda Babssade'den, ba sarkl halde,
yeni padiah Sultan Ahmet grnd. Sana ve soluna selam
verdikten sonra grkem ve devletle tahta ktlar. Tam o srada
avular, toplu olarak makamla okuduklar dua ve vg sesle
rini gklere eritirdiler. Ondan sonra, dzenlendii biimde bi
at treni yapld. Orada bulunanlarn biatlar tamamlandktan
sonra padiah hazretlerini selamlayp ieri girdiler.
MALKO AL PAA'NIN SADRAZAM OLUU
Rahmetli Sultan Mehmet Han, Yemii'nin grevine son
verdikten sonra sadrazaml, Msr'da bulunan Malko Ali Pa
a'ya vermiler idi, saadetli yeni padiah da babasnn yapm
274
282
karar
ordusu
Topuba,
bryeler. Yce
285
286
unlar
sylemekti : Gazilerin gnln her ne bahasna olursa olsun ,
yapn; her ne vaat ederseniz edin, her ne verirseniz verin, yeter
ki, gazilerin yzleri geriye dnmesin; yoksa bir kez bile kla
lar gidip yzleri dnerse bir daha ileriye srmek zor olur. Ser
darn bu szlerini yenieriaasna ilettim. Hemen kethdaya,
sen bize yol a, nk ilerdekiler yrmezlerse biz yryelim
dedi ve yrd. Gaziler ise pek uzakta deillerdi. Aann yr
dn grnce hep birden tekbir getirdiler ve yrdler.
lk nce Alacahisar bayra kale bedenine kt. Ardndan
rahmetli sadrazamn bayraktar, ondan sonra Kstendil bayra
ve tekiler ve alay alay ktlar.
Kafirler beden evresinde hendekler kesmilerdi ve ken
dilerini top ve tfek ateinden koruyacak snaklar yapm
lard. slam askerini beden zerinde grnce ieri kamaya
davrandlar. Fakat ou lm erbetine kand. Kurtulanlar pek
azd. Bunlarn da hepsi orada tutsak alnd. Varota olan me
lunlar da varou brakp ikaleye katlar. Arkalarndan yeti
en gaziler, bunlarn da ounu cehennemin dibine gnderdiler
ve varota epeyce ganimet ele geirdiler.
Bundan sonra on gn de ikale dvld ve yine onuncu
gnde yry yaplaca (hcum edilecei) ilan olundu. Yine
sabaha dein metrisler, oradaki dere ve tepeler slam gazileri
287
ce
288
289
grev
290
Tatar
ham kalabalk Tatar askeri ile, bir kez olu ve her yl mir
zalar snr boylarnn korunmasnda kaldlar. Fakat deil bu
kadar, bunun onda biri kadar bile zarar veremediler, bir kez
ele dman ezmek yoluna gitmediler. Bu mutlu ylda ise ka
zanlan baar ve zaferler bir yana, slam askeri bu kadar ok
ganimetleri hibir seferde alm deildir. Reayaya iyi muame
le olunmak ve vaatlarda bulunmakla, Uyvar yresindeki ky
lerden her gn padiah ordusuna arabalar dolusu yiyecek ge
lirdi. Asker de orduya varp satn almak ihtiyacn duymazd.
Macar kzlan ve kadnlar, ipu dedikleri taze pimi Macar
reklerini ve trl meyve ile yiyecekleri adrdan adra gez
direrek aln diye yalvarrlard. slam askeri Estergon'u dv
mek zere olduu bir srada bile, reaya gelir, vire katlarn
alp itaat ederlerdi. Hatta orada Tuna zerinde kurulan byk
kpry, krk elli deirmenci ustas Hristiyan gelip bina etti
ler. Orada da slamlara bina bakmndan zahmet ektirmedi
ler. Eski Budin'e, Koyun adasna ve daha baka varolara ,
drt yz aile varp yerletiler. Adalet ve reayaya iyi davran
mann rnleri bylece ortaya kt. Daha nceki serdarlar-
291
kaymakam
292
Gecdehan
arpkazl.
293
294
bulun
krc muameleler,
301
302
303
304
yedinci ayda
ortadan
kalkt.
Bir gn ikindi divanna te yaka beylerbeylerinden azle
dilmi nur yzl bir ihtiyar gelmi. yi hali ile tannd ve hat
ta srekli oru tuttuu o zaman sylenen bu adam sadrazam
selamlayp gitti; fakat sonra yanna ararak, senin olun
davul ve sancak sahibi bir mirliva imi, ondan
ikayetiler
ayrlm
du
305
30i
buyururlar.
szm
307
lara
308
"e
Canbolatolu
man avcs slam askeri ile yiit serdar bir yannda ve kala
balk ekyalar ile Canbolatolu br yannda olmak zere,
iki taraf da, Arslanlbeli diye anlan bir geite kondular. Can309
askerinin alaylar
gkyzne vurmutur :
Bin
on
Canbolatolu,
Cuma
,kurtulan
korumakla g
Has
311
Paa
cba
Bostancba Bursa'da
kalp,
312
rat
vezir, af
zaferin zekatdr
gn,
on - on iki
gn
bunun
bey
gn
( 43)
Pcriani
destar
315
oturturlar ve paann
gn
320
yk
ayn
322
324
Murat Revan'n
325
Erdel'e
dnd.
1 02 1
(M.
1612)
tarihinde
yine
Ba
srada
baz
327
328
329
Say1a.t'l - biim
fi havadisi'r
Rum.
331
332
Kazaskeri oldu.
333
Bu da Rumeli Ka
zaskeri idi.
Anadolu Kazaskeri
Yukarda adlar geenlerin dnda bilgin ve erdemli kiiler o kadar oktur ki, sayma gelmez. Dolaysyla bu kadar ile
yetinildi.
SULTAN AHMET DNEMNDEK BYK EYHLER
334
geerdi.
335
S U L T A N M E H M E T H A N'I N O G LU
S U L T A N M U S T A F A'N I N
TAHTA I KMASI
23 Zilka'de 1026 (M. 24 Kasm 1617). Her zaman varolan
Tanr'nn iradesiyle Sultan Ahmet Han dnya saltanatndan
ayrlnca, kendi ehzadeleri henz ocuk yata idiler. Kardei
Sultan Mustafa ise erginlik ana erimi bulunuyordu. Bu
nedenle, sylenen gnde tahta karld.
339
ktlar ve dman
ve
eya
340
getirilmesine
341
ou ham bir tamaha kapld; kimi at, kimi katr ald, herkes
ne kadar altn '\i'ar idiyse koynuna soktu. Giyecek ve eya dol
durma:k iin bo uvallar tedarik etti. Kimisi de atndan inip
orta seyisleri hayvanlarna bindi. Bylece han, Tatar askeri
nin tm ile, Rumeli beylerbeyi Rumeli askeri ile ve Anado
lu'nun btn nl beylerbeyleri ve askerleri harekete hazr
duruma geldiler. Vezir Bykl Hasan Paa, serdar olarak bun
larn bana geti. teki komutanlar da onun buyruu altnda
olarak yola ktlar. ok sk ve kararl yryle yol aldlar.
Yem kestirmenin dnda bir yerde durmadlar. Bylece, se
kiz buuk gnlk bir yolu iki buuk gnde geride braktlar.
Fakat, meer Karay Han Osmanllarn baskna gel
mekte olduklarn nceden haber alm ve btn askerini at
landrp bir tepenin arkasnda pusuya yatrmt. Sabah vakti
Osmanl askeri grnd zaman, ranllar birdenbire mev
zilerinden frlayarak hu, hu deyip zerlerine atldlar. Bu ka
dar zoraki yryten sonra at ve davarn gc bitmi, uy
kusuzluk ve yorgunluktan askerde takat kalmam olmasna
ramen yine de byk bir aba ile saldry karladlar ve iki,
saat boyunca iddetle savatlar. Ama, savata byiik rol
oynayan atlarda derman kalmam olduundan, zorunlu ola
rak ranllar sava kazandlar. At ve davar mecalsiz kald
iin, kap kurtulmak bile mmkn olmad. Bylece Serdar
Hasan Paa ile Rumeli Beylerbeyi Arslan Paa ve Diyarbakr
Beylerbeyi Afife Hatun'un kocas Mustafa Paa ehit derek
cennete eritiler.
Hac Mehmet Paa ve Rivanl Mustafa Paa tutsa'k d
tler. Daha nice bilinmeyen beylerbeyler, kimi bota ve kimi
eylemli olan birok orbaclar ve blk halknn nllerinden
kaybolan kimseler, saylamayacak kadar oktu. Ama Krm
han, zamannda kap cann kurtarmay baard. yle bir
kt i oldu ki, imdiye kadar bylesi grlm deildi.
342
345
kendinden
347
349
350
alacak Bir :
Sadrazam Ali Paa lp de yerine Hseyin Paa geince,
ok bal olduu ve her szne inand Durak Mehmet Pa
a'y rahmetli skender Paa' dan sonra devlet bykleri ara
snda dman ilerini bundan daha iyi bilen ve sava ilerin
den daha iyi anlayan kimse yoktur diye padiahn huzuruna
gtrd. Padiah hazretleri de, sefere gitmek sras olduundan ona birok sorular sordurdu.
Rahmetli Durak Mehmet Paa'nn kendisi, ayniyle yle
anlatt : Darssaade Aas Sleyman Aa orada idi. Dev v
cutlu bir zenci olan bu aann baz konularda az ok bilgisi
vard, ama dman ahvalinden habersizdi, sava ve snr bo
yu ilerinde de ok yavand. Dura:k Paa'ya u soruyu yneltti.
Leh kral padiaha kar koyar m? O kadar cr'et edebilir
mi ? Durak Paa, biz yapar diyelim ve ona gre tedarikimi
zi grelim; gelirse tedbirde kusurumuz bulunmaz, devlet pa
diahn, bildiimiz elimizden alnmaz diye cevap verir. Bu
nun zerine aa huzursuzlanr ve der ki, biz seni snr boyun
.
dan ve dmandan haberdar sanrdk, oysa senin yerden ve
gkten haberin yokmu. Leh kral, hi padiaha kar gelebi
lir mi? Ya bu kadar cr'et edebilir mi? Onun Osmanlya kar
duracak askeri mi var?. Durak Paa da sultanm, dman
kmsemek de olmaz, btn kafirler tek bir milletti. Neme,
Moskof, Kazak ve Macar, inann Frenk de, hatta Roma Papas
bile yardm eder, asker vermeyen para verir, para vermeyen
asker verir; kafirler temelsiz dinleri uruna hep birden ayaa
kalkarlar, gc olanlarn ou beraber bulunmaya can atar
353
354
Mehmet
lebi hemen sze atld, Size demedim mi?, daha neler olacak
ey
da ne olur bilmem,
padiah
grte
356
bu
ala
cktr dedi.
abalar
dald.
Toplant da bylece
eyhlislam
357
yere
vakti
Kara Ali Aa da
konamzn
yle
358
Sayd
ra
un
359
olduu
Rtbece onlardan
Aalar
den kt.
(46)
360
bir
361
362
Kilinder
363
364
366
368
369
ler Adam ise, kpei ile beraber uzaktan onlar seyreder. Bir
rastlant sonucu, bir gece ranl, grevi gerei ahn hizmetine
gider. Adam da frsat bularak el ve ayann balarn zer ve
karsnn yatana varp keskin ulu haneri gsne dayar ve
benimle bile kaar msn, yoksa leini burada brakrm der.
Kadn da ya benim ranlya teslim oluum, mecbur olduum
iin deil midir? Hsm akrabalarm var, yerim yurdum var;
zellikle senden ayrlmak benim elimde olan bir ey midir?
diye karlk verir. Bylece adam, ranlnn atlarndan birine
biner ve kadn da terkisine alarak kap epeyce uzaklar.
Sabahleyin ranl konana gelir. Bakar ki, kadn ile ada
mn yerinde yeller esiyor. Hemen derinden bir ah eker ve at
na atlad gibi arkalarna der. Adam benim oklu ikanmdr,
avret ho nigarmdr (50) diye can atar. Adama gelince, epey
ce yol aldktan sonra yorgun dm, gne de ortal tama
myla kzdrmt. Bu lde sapkn herif beni nasl olsa bula
maz, izimi tozumu gremez dncesiyle rahatlayarak attan
iner ve biraz dinlenmek iin yere uzanr. Ama, ne var ki ranl,
kendini tam anlamyla kadna beendirmi imi ! Adamn mavi
renkte eski bir kepenek hrkasn zerine giymi, at ilerledike Q hrkadan kopard kk paralar durmadan birer ikier
yerlere atar
ve
salar
tandndan,
376
371
.372
S U L T A N A H M E T H A N'I N O G L U S U L T A N
M U R A T ;> N E M
IV. SULTAN MURAT HAN'IN TAHTA IKII
OLAYININ ZET
373
374
377
378
383
(52)
Bir
rvet
sorunu
idi.
yznden ldr!ilmtr.
385
lkleri,
387
390
varmay dnd.
392
tr
394
397
tren
hazrlklarn
tamamladktan
beinci
Konya
yoksun
kalmad.
403
Efrasya:b : nl tran ar
Firde'Vsi'nin ehname'sinde
vd
( 57)
K:stehm :
olu.
405
407
408
410
411
413
414
Har-i tsa : Hz. tsa'nm merkebi. Divan airleri bu deyimi eek cinsin
den bir hayvan vmek iin kullannul.ardr.
iin
biri
olan
kal
Abdlkadlr-'i Geylani
Mu
Fatih,
809.
42 1
Menkbelerinden biri :
Salam kantlarla Abdlkadir Geylanl'ye balanarak bize
haber verildiine gre, 558 ylnda (M. 1 1 63 ) Badat'ta krs
den yle anlatm ;
Be yl Irak llerinde dolatm ve ren yerlerinde otur
dum. Herkesten uzak bulundum. Krk yl, sabah namazn yats
iin aldm abdestle kldm. On be yl yats namazn kldk
tan sonra Kur'an'n hatmine balayarak, bir ayam stne ba422
423
Kerametlerinden rnekler :
Bize eyh Eb'l - Hasan'il - Kursi haber verdi ve dedi ki :
Ben 'Ve eyh Ali ibn Alihi - Allah onlardan raz olsun - seyyidimiz
424
Ab-
Murakabe :
Tasavvufta dnya ilerinden elini, ayan ekerek
Allah'a balanmak, dnerek kalp yoluyla badet etmek anlamna
gelir.
425
426
m olur; eer bir kimse iki rekat namaz klar ve her rekat
tan sonra selam verip Hz. Peygamber zerine salavat getirirse
ve onu anarsa, sonra Irak ynne on bir adm yryerek be
nim adm sylerse ve isteklerini dile getirirse, kesinlikle iste
dikleri olur, yani muradna erer. Allah kabul eylesin, topra
kutlu ve yeri cennet olsun.
Burc- Acemi dolaysyla eyh hazretlerinin kutlu men
kbelerinden pek azn, ancak bir okyanustan tek bir damla
kadarn yazdk. imdi yine, padiahn sava bitirmesi soru
nuna dnelim. Yardm Allah'tan.
LGN OLAYLARDAN : FRENKLERDEN
KOLAYCA ALINAN OK SAYIDA MAL
Alemin padiah beraberindeki slam askeri ile Badat'm
fethine gittii srada Marib lkelerinin en sekini ve slam
gazilerinin yata olan Cezayir'in gazileri, on alt ektiri gemi
donatarak, uygun rzgarla Frenkistan kylarna gittiler. Ora
larda birok yerleri yama ettiler; rastladklar dmanlarla
savaarak kimini ldrdler, kimini de tutsak ederek zincire
vurdular. Bylece, sonunda Rumeli kylarndaki Avlonya Ka
lesi yaknna vardlar ve gvenilir bir yer sanarak, . limanna
sndlar. Limanda gemilerini balayarak, dman birlikle
rine yeni aknlar yapmak zere hazrlklara baladlar. Top ve
teki silahlarn temizlenip iyice elden geirilmesi, yalanmas
ve krekilerin dzeni ileriyle uramaya koyuldular. Meer
Venedik donanmas bunu haber alm, arkalarndan ara
maya girimiti. Sonunda Venedikliler Avlonya limanna gel
diler.
Baz kimselerin dediklerine gre, o srada Avlonya diz
dar, dman donanmasna haber gndererek, binlarn levBnt
gemileri olduunu ,ne Osmanl padiahna itaat ne de rastla
dklar Osmanl gemilerini himaye etmediklerini ve bir byk
ekya topluluu olduklarn bildirmiti.
428
za
etmedi.
166)
43 1
rilmitir.
(68)
432
az
yaza,r.
el-tsra 5 8.
433
434
435
Misk nafesi
deki koku.
(71)
438
b akentinden
kalkp
Mehmet
440
Otrar yks :
Sultan Mehmet, Otrar hakimi ve tccar katili olan Ebna
lhak'a yardm iin elli bin tecrbeli svari gnderdi. Arka
sndan on bin asker daha imdada yollad. Ama bunlarn bir
yaran dokunmad. Kale iindekiler, direnmek gcn gs
teremediklerinden, dar ktlar ve kaleyi kuatan Moollarn
komutanlar olan kan dkc Cengiz'in oullan huzuruna var
dlar. Fakat onlar, siz veli - nimetinize hayretmediniz, bize ne
hayrnz dokunabilir? szleriyle karladlar ve arkasndan
hepsini ehit ettiler.
Ondan sonra Cengiz'in oullar Cuci, aatay ve Oktay'
dan her biri, dev yapl, kan iici, karnca gibi kalabalk Mool
askerinin banda, halk krmak iin memleketin drt yanna
daldlar. Kimi Seyistan'a, kimi baka kentlere giderek ahaliyi
topyekn kltan geirdiler. O kadar insan ldrdler ki, sa
ylmas olanakszdr.
441
443
Merv yks :
449
yzlerine tkrecek
reddettiler. Bunun
450
452
Dokuz
Haceii'l-esved
(meteor)
453
'Verici klcnn
454
MESNEV
Hey meded ehl-i dile zge musibet oldu
zge gam, zge bela, zge felaket oldu
Kimdir ol kim yakasn bu derd ile ak etmez
Kimdir ol kim yerini imdi ne eflak etmez.
Yarg, tek kahredici olan Tann'nndr. Duadan gayr el
den ne gelir ! Yce Tanr oennet baheleri iinde, himmetine
gre inayetler etsin ve saltanat urunda verdii savalara gre
onu korusun. Saltanatn bamsz olmasndan maksat, fukara
ve Mslmanlarn korunmas olduu iin, gnahlar ile onu ce
zalandrmasn, belki ltuf ve ihsan ile muamele edip adale
tiyle cezalandrmasn. Yce Tanr'nn ltuf ve keremi ile.
455