zet

Bu almada Redif tekilatnn kuruluundan sona erdii dneme dein

yaplan dzenlemeler incelenmitir. Avrupa ordularndan geri kalmamak, merkezden
uzak topraklarn gvenliini salamak ve asker saysn arttrmak amacyla oluturulan
Redif Tekilatnn, esinlenildii Prusyann Landwehr rgtlenmesiyle karlatrlmas
yaplmtr. Son blmde Redif Tekilat asndan zmit Sancann nemi
vurgulanmtr.
Anahtar Szckler: Redif Tekilat, Landwehr rgtlenmesi, zmit Sanca.
Giri
Osmanl Devletinin ordusu, askeri tarih asndan ayr bir nem tekil
etmektedir. Ordunun merkezini oluturan Yenieriler1, 16.yy.n ortalarna kadar bir
imparatorluk ordusunun kabul edebilecei disiplin, keskinlik ve inan asndan olduka
gldr. Osmanl Devletinin ordu dzeni, ateli silahlar sahalarda belirleyici olana
kadar sahada esnektir ve derin hat eklinde kalr, son derece baarl da olur. Buna
ramen devletin 16.yy.da bir anda orantsz genilemesine bal olarak asker saylarnda
da art kurulu dzeni bir hayli bozar. Ayrca ynetimsel olarak birey karlarnn
devletin nne gemesi iten rmeyi beraberinde getirir. Askeri olarak da 16.yy.da
balayan ve 17.yy.da daha da ypratc hal alan emir-komuta zincirinin bozulmas ciddi
sorun tekil etmektedir. zellikle burada bahsetmek istediim II.Viyana Kuatmasdr.
Sadrazam Kara Mustafa Paann Eyll 1683deki ou emri dinlenmez. Bozguna
urayan Osmanl ordusu dalr. Geri ekilme hibir ekilde kontrol edilemez. 17.yy. bu
ekilde biter.
18.yy.a

gelindiinde

Osmanl

Devleti

zellikle

Yenieriler

zerinde

dzenlemelere gitmeye zen gsterir. Osmanl ordusunun silah ve tehizat ynnden

Avrupa ordularyla kyaslandnda byk farklar yoktur. Sorun, yzyln ortalarndan
itibaren ateli silahlarn baarsna bal olarak gelitirilen sava taktik ve stratejilerinin
Osmanl ordusuna uyarlanamaydr. Eitimli subay yoktur. Avrupadaki bu deiime
adapte olmaya 18.yy.n ikinci yarsnda Osmanl Devleti de balar. rnein Rus ordusu

1 Osmanl ordu dzeni iin bkz. Godfrey Goodwin, Yenieriler, ev. Derin Trkmer, Doan
Kitap, 3.Bask, stanbul, 2008, s.277.
1

gibi derin hattan vazgeip ince hat dzenine geecektir 2. Ateli silahlar sahada telafizi
kolay olmayan bir arpma anlayn getirir. Buna bal olarak da an
gereksinimlerini bilen er ve zellikle subaylara ihtiya vardr. Osmanl ordusu 17681774 arasnda Rusya ile savalarda birok yeni taktik ve strateji grr. II. Katerina,
sadk adamlarndan kurduu dzenli ordu ile disiplinli ve gl bir ordu kurmay
baarr. Burada asker olarak grev alan Ahmet Resmi Efendinin de dedii gibi Rus
ordusu gece hi belli etmeden intikal edebilir, dmana ani basknlar yapabilmek iin
civar tepelerin ardndan dolaabilir ve hantal olmayan kk mevcutlu birlikler halinde
saldrabilir3.
Avrupadaki bu deiimin farkna varlmas ile 18.yy.n sonlarndan itibaren bir
dizi askeri yeniliklere giriilir. Bunlar almamn birinci blmnn giriinde
inceleyeceim. Ardndan asl olarak bu blmde II. Mahmudun Osmanl ordusunda
giritii yeniliklere deineceim ve almann ana konusu olan Redif rgtlenmesini
ele alacam. Redif tekilatnn kuruluu ve geirdii eitli dzenlemelerle geen 80
yllk sreci ileyeceim. Rediflerin oluum aamasnda etkilenilen Prusya ordusunun
milis rgtlenmesi olan Landwehr tekilat ile Redif tekilatnn benzer ve farkl
ynlerini dile getireceim. Blm sonunda Redif tekilatnn sona ermesinin zerinde
duracam. kinci blmde ise Redif tekilatnda nemli bir merkez olan zmit
Sancann zerinde duracam.

2 Cevat ayin ve Fatih Yeil, XVIII. Yzylda Taktik Deiim: Bir Osmanl Muharebe Alan
Krokisi zerine Notlar, Tarih Dergisi, 53. Say (1, 2011), s.24.
3 Virginia Aksan, Savata ve Barta Bir Osmanl Devlet Adam Ahmet Resmi Efendi, ev.
zden Arkan, Tarih Vakf Yurt Yaynlar, stanbul, 1997, s.168.
2

BRNC BLM: REDF TEKLATI

1.1.Redif Tekilatnn Kuruluu ve 1869 Ylna Kadar Dzenlemeler
Osmanl kara ordusunun merkezini yenieriler olutururdu fakat 18.yy.n
sonlarna gelinince yeni araylara gidilir. an gerektirdii askeri eitimin merkezi
olmas planlanan

Nizam- Cedid, 1792de kurulur. Balarda Levent iftliindeki

klalarda kalan bu yeni ordu, saylar artnca Selimiye Klasna geirilir. Yeni eitimli
birliklerin 1801deki saylar 10 000 civarndadr. 1806da ise 22 865e kadar ykselir.
Ankara, Nide, Kastamonu ve Boluda da klalar mevcuttur4. Bu dzenli ve eitimli
olmaya balayan ordu Rusya ile yaplan 1806-1807 savalarnda Yenierilerle birlikte
savar. Yenieriler bu orduyu istemez ve onlarla birlikte savamaktan honut
deillerdir. karlan isyan neticesinde Nizam- Cedid ordusu kaldrlr. Sultan III.
Selimde tahttan indirilir.
Nihayetinde II. Mahmud, tahta Alemdar Mustafa Paa tarafndan karlr.
ncelikle Sultan Mahmudda yeni bir ordu denemesi yapar: Sekban- Cedid. Sadece
birka ay ierisinde bu ordu da Yenierilere boyun eer duruma gelir. Tm bu olanlara
ramen II. Mahmudun yeni bir dzen ve ordu kurma istei ortadan kalkmaz. Birok
alanda yenilik yapt gibi orduyu da batan sona deitirmek istemektedir. 1826da
Yenieri Oca kaldrlr. Yenierilii anmsatacak ne varsa yok edilir ve ayn yl Asakiri Mansure-i Muhammediyye kurulur. Osmanllarn asl kuvveti olacak bu nizami ordu,
15- 30 ya aras mslmanlara ak olacaktr. Nizam- Cedid gibi bu ordunun merkez
klas Selimiye olur. Says artnca Davutpaa ve Rami klalarnda da kalrlar. Bu ordu
hem savata hem de barta grev yapacaktr5. Yine bu yeni Nizamiye ordusu iin
Mansure hazinesi kurulur. II. Mahmud yeniliklerinin nemli kiilerinden Hsrev Paa,
Avrupaya merakl biridir. Avrupann askeri teknolojisini yakndan takip etmek
istemektedir. Ayn zamanda kendisi de yeni bir nvan olan Seraskerlii yani ordu
komutandr.
Asakir-i Mansure-i Muhammediyye Anadoluda birlikler barndrsa da genel
olarak merkez ordu tekilat olarak dnlr. Hsrev Paa ve II. Mahmud, Nizamiye
4 Cahide Bolat, Redif Askeri Tekilat (1834-1876) (Baslmam Doktora Tezi Ankara
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits), 2000, s.3.
5 Cahide Bolat, a.g.e., s.9.
3

ordusuna ek olarak kuruluundan 8 yl sonra 1834de Redif-i Asakir-i Mansureyi

olutururlar. Bu askerler, eyalet kuvvetleri olarak tasarlanr. Redif askerleri, Nizamiye
ordusundan emekli olanlara aktr. Eer gleri yeterse Redif olarak devam edebilirler.
Eyalet askerleri olacaklar iin kendi ileriyle talimler haricinde kalan zamanlarda
uraabilirler. Haftada birka gn talimde olacaklardr. Eitimlerini merkezden
gnderilecek subaylar yaptracaktr. Ylda iki defa byk talim olacaktr. Bu byk
talimler stanbulda ya da eyalet merkezlerinde yaplacaktr. Tm sancaklarn 1400
kiiden oluturulmas kararlatrlr6. Redif yazlabilmek iin ya aral 23-32dir 7.
Redif tekilatlanmasnn subay ihtiyac o blgedeki ayanlardan karlanacaktr 8.
Nizamiye ordusu ile niformalar ayndr. Redifler de nimten ve elifi giyerler.
Sancaklarda subaylar sadece sivil dolaamaz. Erlerin sivil olmas uygun grlr ancak
er olduklarn belli eden fes takmalar yeterlidir. Silahlar da sadece talim ya da grev
srasnda kullanrlar. Redif askerlerinin grev sresi be yl olarak belirlenir 9. Bylece
Avrupa ordularna gre dzenlemelerin nemli bir adm daha atlm olur.
Serasker Hsrev Paa 1835de Prusyadan gezi amal Trkiyeye gelen
Helmuth von Moltke ile grr grmez Rediflere ok benzeyen Landwehr
rgtlenmesiyle ilgili sorular sorar. Hsrev Paa, Prusyadan izin alarak Moltkenin
Rediflerin talimlerinde grev almasn ister. Ayrca Osmanl eyaletlerini harita zerinde
detayl olarak inceleyip Rediflerin bulunduu mahallerin iaretlenmesi de talep edilir.
Helmuth von Moltke, 1835-1839 arasnda Trkiyede grev alr. Nizip Savanda
Osmanl Devletinin yannda savaa girer. Moltke, yeni kurulan Nizamiye ordusunun
Yunan isyanlarn, Navarin Olayn (1827) ardndan Rusya ile sava (1828-1829)
grdn dile getirir. Yeni kurulan bu ordunun eitimsiz ve acemi erlerden olduunu
syler. Sadece Nizamiye ordusunun yetersiz olacan dnr. Trk ordusunun
Landwehr gibi bir oluuma ihtiyac vardr10. Bu da Redif askerlerine tekabl eder.

6 Cahide Bolat, a.g.e., s.24.

7 Takvim- i Vekayi, Defa 87, 29 Rebilevvel 1250/ 5 Austos 1834.
8 Musa adrc, Tanzimat Dneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yaplar, Trk
Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara, 1991, s.37.
9 Redif, Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, Cilt: 34.
4

1836 ylna gelindiinde

Redif Tekilatnda dzenlemeye gidilmesi uygun

grlr. En mhim deiiklik Osmanl corafyasnn 5 Mirlie ayrlmasdr. Her

Redif taburunun mali ileri mirlere braklr. Mirler, merkezden atanr. 5 Mirlik
unlardr: Redif-i Asakir-i Hassa-i ahane Hdavendigar Mirlii, Redif-i Mansure
Konya Mirlii, Redif-i Mansure Aydn Mirlii, Redif-i Mansure Erzurum Mirlii
ve Edirne Mirliidir11. Mirlik sistemine gei ayanlarn otoritesine karlk atlm
bir admdr. Ayrca ylda 2 defa yaplan talimler yerine mnavebe usulne geilir. yle
ki: bir ksm asker eitime giderken bir ksm da eyalette kalr. Bu yntem 1839da
kaldrlr. Mnavebe maliyeti daha da arttrr. Osmanl Devleti, Nizamiye ordusunun
tam olarak ihtiyalarn gideremezken bu yntem ar gelir. Bu dzenleme srasnda
daha bir tabur asker saysn ancak dolduran Rediflere svari de eklenir. Hassalarn
svari Redifler sadece 1836ya kadar Hdavendigar Eyaletinde vardr. Bu tarihten sonra
Ankara, Erzurum, orum, Kastamonu gibi baz blgelere de birer blk kadar svari
takviyesi yaplr. Bu svari subaylar merkezden atanr ve Nizamiye ordusundan
gnderilirler. Redif svarileri de fes giyerler. Tamas kolay ve hasar yksek pitov
kullanrlar.
Bu dzenlemeler devlete daha ok yk bindirir. 1426 kiilik bir Redif
taburunun maliyeti 8347 kurutur12. Giderleri karlayabilmek iin ek vergiler halktan
talep edilir. ane-yi Cihadiyye her kazadan ylda 2 defa toplanr. Ayrca bu vergiye
yzde elli zam da yaplr13. lave olarak birok liman geliri Redif hazinesine aktarlr.
Tm abalara ramen hazinenin geliri 57 000 gideriyse 96 000dir. Hazine 1839da
lavedilir.
1843 ylna gelindiinde Osmanl kara ordusuna ilikin yeni dzenlemelere
gidilir. 5 sene muvazzaflk ve akabinde 7 sene de Redif olarak grev yaplacaktr. Bu
dzenlemeyle ak olarak askerden kamann nne gemek istenir. Askerden kama
konusuna bu blmn sonunda deinilecektir. Bu dzenleme gerei olarak da emekli
10 Helmuth von Moltke, Moltkenin Trkiye Mektuplar, ev. Hayrullah rs, Remzi Kitabevi,
stanbul, 1969, s.44.
11 Cahide Bolat, a.g.e., s.32.
12 Cahide Bolat, a.g.e., s.39.
13 Musa adrc, a.g.e., s.145.
5

olan muvazzaflarn yerine Rediflerden alm yaplr. 1846 ylnda bir dzenlemeye daha
gidilir. Asker alma artlaryla ilgilidir. 1843teki deiikliklerde kura ile alm var. Bu
detaylandrlarak devam ettirilir. 1846 deiiklikleri, 1869da Hseyin Avni Paa
Serasker olana kadar yrrlkte kalr. Kura usul ile alm yaplr. Bunun nedeni
Rediflerin askerden kamaya eilimli olmasdr. Sava dneminin uzun srmesi,
ailelerin geimini salyor olmalar ve hayatta sorumlu olduklar yk fazla olmas
askerden firar iin yeterli sebepler olarak grlr. Devlet halkn ykn hafifletmek iin
ailenin iki olundan birini alr. 26 yandan sonra Nizamiye ordusuna alm olmaz.
Ancak Redif olabilir. Yine yalnz olan kiiler de ancak Redif yazlabilir. Ailenin tek
ocuuysa alnmaz fakat 3 ocuk varsa 2si alnabilir. 1846 dzenlemeleri ile Redif
taburlar artk yedek ordu konumundadr14.
1.2. 1869-1886 Yllar Arasndaki Dzenlemeler
Bu yl yaplan dzenlemeler genel itibariyle Birinci Dnya Savana kadar
deimez. Kura ile alm devam eder. Askerlik ya aral 20-40 olur 15. Ordu 3 ana ksma
ayrlr. Nizamiye ordusu, Redifler ve Mustahfzlar. Mustahfzlar, Redifler de greve
gittiinde sancaklarda kalan genel olarak i gvenlik sorumlusu erlerdir. Osmanl kara
ordusu 7 ynetim blgesine blnr. I. stanbul merkezli Hassa Ordusu, II. umnu
Merkezli Tuna Ordusu, III. Manastr merkezli Rumeli Ordusu, IV. Erzurum merkezli
Anadolu Ordusu, V. am merkezli Suriye Ordusu, VI. Badat merkezli Arabistan
Ordusu ve son olarak Sana merkezli Yemen Ordusu. Grev srelerinde de deiiklie
gidilir. 20 yl askerlik yaplacaktr. lk 6 yl Nizamiye ordusunda sonraki 6 yl Redif
olarak ve en son 8 yl da Mustahfz olarak yaplacaktr. 1869 yl ierisinde yaplan
sayma gre ordu mevcutlar u ekildedir: 173 000 Nizamiye askeri, 182 000 Redif ve
53 000 Mustahfz vardr. 19.yy.n son eyreiyle beraber askerlik genel itibariyle
Anadolu insanna kalr. stanbuldan zaten asker temin edilmez. Arnavutluk, Necid,
Hicaz, Trablusgarb, Bingazi gibi yani ky eridinden de asker alnmaz. lave olarak da
Osmanl Devletinin denetiminin dnda kalan konar-gerler ve airetlerden asker
alnamaz16 hatta bazlar direkt olarak muaf tutulur. Redif taburlar ayn sene ierisinde

14 Cahide Bolat, a.g.e., ss.66-68.

15 Uur nal, Sultan Abdlaziz Devri Osmanl Kara Ordusu (1861-1876) (Baslmam
Doktora Tezi Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits), 2006, s.29.
6

Ksm- evvel ve ksm- sani olarak ayrlr. Evvel olanlar nceden Nizamiye askeri olup
Redif grubuna denlerdir. Sani olanlar ise hi tecrbesi olmayanlardr17.
1886 ylna kadar bu ikili Redif ayrm kalr. Bu tarihte kan askere alma
kanunu sonrasnda tm Redifler asker olarak kabul edilir. Avrupa ordularnn saylar
yksektir. Osmanl uyum salamak iin byle bir yola bavurur. 1880e doru Almanya,
Avusturya ve Rusyann asker saylar 1 milyon ile 1.5 milyon arasndadr. Osmanl
Devletinin ise 700 000 civardr18.
1886 ylnda nizamname de yaynlanr. 19.yy.n ortalarndan itibaren ve yzyl
sonuna doru da gitgide artan Ermeni isyanlarna istinaden lke iinde kundaklama
olaylar artaca phesiyle Redif depolarnn nbeti asker saylar arttrlmas istenir 19.
Nbete kalan erlerin gz ak olmas beklenir.
Bir baka mhim konu da askerlerin kulland tfeklerdir. Osmanl Devleti,
19.yy.n son otuz ylna girerken silahlarn deitirir.

Birinci Dnya Savanda

Almanyann desteiyle baskn bir ekilde Mauser stoklara girene kadar Winchester,
Sneider ve Martini gibi ineli tfekler kullanlr. Kuyruktan dolmal bu tfeklerle
zellikle Martini ile dakikada 12 atm yaplabilir 20. Bu silahlar Nizamiyelerde vard
fakat 19.yy.n sonlarna doru Mir Recep Paann hatralarnda grlecei gibi
Badatda grev yapan Redifler hala eski tfekleri kullanr. Bundan da ikayeti
olduklarn stlerine iletirler21.
1.3.Redif Tekilatnn Sona Ermesi ve Redifler zerine Baz Dnceler

16 David Nicolle, Osmanl Piyadesi 1914-1918, ev. Osman akmak, Trkiye Bankas
Kltr Yaynlar, stanbul, 2012, s.11.
17 Cahide Bolat, a.g.e., s.108.
18 Uur nal, a.g.e., s.60.
19 Ziya Ediz, 1895-1896 Ermeni syanlar ve Bu syanlarn Bastrlmasnda Redif Taburlarnn
Rol (Baslmam Yksek Lisans Tezi Celal Bayar niversitesi Sosyal Bilimler Enstits),
2009, s.85.
20 Uur nal, a.g.e., s.125.
21 Abdulnasr Yiner, Mir Recep Paann Askeri ve Siyasi Hayat (1842-1908) (Baslmam
Doktora Tezi stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits), 2006, s.124.
7

Redif tekilatnn daha balarnda iken Anadoluda baz blgelerde rnein

Ein kazasnda askerler kendi ihtiya malzemelerini karlarlar 22. Fakat bu durum
Osmanl Devletinin son 30 ylnda kontrol edilemez boyutlara ular. Redif
askerlerinden ziyade Nizamiye ordusunun bile ihtiyalar karlanamaz. lke ierisinde
Yemenden Balkanlara kadar her yerde hareketlilik vardr. Bu ate arasnda kalan
Anadolu erkek nfusu ki burada zellikle Erzurum merkezli IV. Ordu her yere
yetimeye urar. Erzurum havalisine I. Ordu tarafndan Kocaeli zerinden daima
asker, silah ve tehizat kaydrlr. Yllardr savatan yorgun dm Trk nfus
Nizamiye ya da Redif olarak arpmalara girer. Ordu artk Rediflere hi yetemez.
Rediflerin son 30 ylda yapt Nizamiye askerlerine destekten daha ok
bulunduklar sancaklarda i gvenlii salyor olmalardr. Devlet, gayri nizami harpte
Redifleri olduka etkin kullanr23. Rediflerin, Nizamiye ordusu haline getirilip ayrcalk
verilmemesinin en byk nedeni budur. 1900l yllara girildiinde artk kaldrld
1912 ylna kadar srldkleri her cephede firar eden diren gsteremeyen birlik haline
geldiler. Rediflerin tm tekilat sresi boyunca erlerine genelde falaka cezas verilir.
ayet kaanlar subay ise ceza arlar. 1906da Yemende ayaklanmay bastrmaya
gnderildiklerinde isyan ederler. Sebebi son derece hakldr. ok uzun sredir grevde
olduklarndan terhis olmak isterler. Ayrca yemek ve barnma artlarnn olduka kt
olmasndan ikayet ederler. Ceza uygulanmaz. Subaylar telkin yoluna gider 24. 1911e
gelindiinde tamamen Rediflerden mit kesilir. Hem Nizamiyelerin hem de Rediflerin
mevcutlarnn yzde otuzu Yemende grevdedir25. Bu Osmanl ordusunun belini kran
etkenlerden biridir. Balkan savann evvelinde ordunun vaziyeti hi parlak
gzkmemektedir. 812 000 askeri bulmas beklenen Osmanl kuvvetleri ancak 290 bin
kadardr. Buna Redifler de dahildir. Bu rakam Balkan kuvvetlerinin hepsinin toplad
asker saysyla aa yukar denk olmasna ramen Rediflerin zellikle eitimli birlikler
22 Abdlkadir Gl, Ein Kazasnda Redif Taburlarna Asker Alm (1834-1848), Tarih
ncelemeleri Dergisi, 25.Cilt, 1.Say (Temmuz, 2007), s.242.
23 Mehmet Beiki, Balkan Harbinde Osmanl Seferberlii ve Redif Tekilatnn flas,
Trkiye Gnl, 110. Say (Bahar, 2012), s.14.
24 Cengiz akalolu, Yemen syan ve Trabzon Redif Taburu (1905-1906), Atatrk
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 9. Say (2010), s.117.
25 Mehmet Beiki, a.g.m., s.11.
8

olmamas ciddi handikap oluturur. Ordunun en ufak bir hattnda oluacak tereddt
halinde hemen saflar bozma ve firara eilimlidirler. Ricat konusunda bilgileri yoktur 26.
Balkan savalarnda baka bunun gibi rnekler vardr. Burada belirtmeliyim ki hibir
askeri eitim almamlardr, iyi olmayan artlarda yaamak zorunda kalmlardr ve
ynetim de halkla btnlk kuramam ya da kurmamtr. Bu halde Rediflerden birey
beklemesi hatadr. Birliklerin akllarnn ailelerinde kalmas ve lmek istememeleri son
derece anlalr bir nedendir. Balkan savalarnda Redif birliklerinden rneklerle devam
etmek gerekirse 1912de Krkkilise derken ordunun ykleri, cephanesi ve erza
yitirilir. Karahisara mensup 50 tabur kaar27 fakat taburlarn sadece ismen var olduunu
dnrsek 15 000 ya da 20 000 aras bir rakam olduunu syleyebiliriz. Bu olaylar
akabinde Birinci Dnya Savana girmeden Redif askeri tekilat kaldrlr.
Redif tekilatnn kurulu, geliim ve sonuna dair anlatmn ardndan bu
blmde baz deerlendirmeler yapmak isterim. Kurulu amac Nizam- Cedid ordusu
gibi eyaletlerde gl birlikler olumasn salamaktr. Buna ramen ordunun yetersiz
kalmasndaki en byk neden corafyann byklnn verdii yoruculuk zemininde
savalarn ve isyanlarn fazla olmasdr. Baz dzenlemelerle gayrimslimlere de asker
yolu gzkse de Redif yazlmamak iin bedel deyerek ve yerine baka birini askere
gnderterek yaamna devam edebilir. Osmanl Devletinin kontrol edemedii ve muaf
tuttuu airetler ve konar-gerler de Redif yazlmaz. stanbul halk yazlmaz. Bahri
birliklere braklan kylarda yaayanlar da yazlmaz. Elde kalan Anadolu halk ve
Balkanlardaki mslman nfustur Redif yazlan. Yaama dair sorunlar olduka fazla
olan bu grubun srtna bir de askerlik yklemek olduka yorucu olur. Halk eitilmedii
iin kendisinden ne istendiini bilmiyordur. lave olarak bireyler kendilerinin ne
yapmak istediklerini de bilmiyordur. Hayata baklar son derece snrl okuma-yazmas
olmayan bu insanlar adlarn bilmedikleri corafyalarda yitip gitmilerdir. Anadolu
insannn aynasdr Redifler. Adlar olmayan ama savamak zorunda kalan insanlardr.
Askeri olarak deerlendirmeye devam edersem Helmuth von Moltkenin Rediflerle
ilgili u sz zet gibidir: arabuk Avrupa usulyle sava retilmi insanlar28.
26 Mehmet Beiki, a.g.m., s.19.
27 Suat Zeyrek, Birinci Balkan Yenilgisinin ve D Sebepleri (Baslmam Doktora Tezi
stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits), 2012, s.227.
28 Helmuth von Moltke, a.g.e., s.262.
9

Yine Osmanlnn nemli subaylarndan Ahmet Cevat Paa onlar: Barut kokusu
bilmeyen insanlar olarak tanmlar29.
Prusya ile Osmanl Devletin yaknlamasndan oluan Redif tekilatdr. Ancak
Osmanl

devlet

adamlar

Landwehr

rgtlenmesinin

Trkiye

corafyasnda

uygulanamayacan grememilerdir. Karlatrmal olarak bakarsak Prusya, Osmanl

snrlarnn yannda olduka kk kalr. Bunun nemi Landwehr tekilat genel
itibariyle evli olmayan ve gen nfusun ounluu oluturduu milis rgtlenmesidir.
Redif tekilatysa genelde ailesi olan orta ya ve hatta imparatorluun sonlarna doru
ileri yataki gruplarn katld birliklerdir. Hayattan beklentileri daha dorusu
sorumluluklar ok fazla olmayan Landwehrin gen yeleri Rediflere nazaran daha
esnek hareket edebilir. Ordu ierisinde uyum salar. Rediflerin byle bir esneklii
yoktur.ounun bakmakla ykml olduklar aileleri vardr. Her evden uzaklatklarnda
geri dnmeyi istemeleri bu yzdendir. statistiki verilerden biri 1815e aittir: 2. Bat
Prusya birliklerine bal 7.Landwehr Alaynn mevcudu 2076 kiidir. Bu alayda 2021i
17-30 ya arasndadr. Sadece 64 evlidir 30. lave olarak bu rgtlenmeye
Rediflerdekinin aksine yalnz kimseler tercih edilir. Moltke, Landwehr ile Redifleri
eitim olarak karlatrlamaz olarak niteler.

2.BLM: REDF TEKLATINDA ZMT SANCAININ NEM

zmit ya da Kocaeli Sanca, Redif tekilat iin rnek tekil eder. 1836da
yaplan dzenlemelerle Hdavendigar Mirliine baldr. zmit, Osmanl Devletinin
Hassa ordusunun merkezlerindendir. 1836da Hassa Askeri Mirlerinden ayn zamanda
zmit Sancak Muhasll yapan Ahmet Fevzi Paa Redif rgtlenmesini oluturmas
iin zmit ve Bolu verilir. Ahmet Fevzi Paa 17 gnde Redifleri toplamay baarr.
Bunun akabinde baarsndan dolay II.Mahmudun vgsne mazhar olur. zmit
Anadolu

Rediflerinin

ihtiyalarn

karlamak

iin

de

nemli

bir

noktadr.

Hdavendigara bal kk rtbeli subaylarn ve erlerin kyafetlerinin byk

ounluu zmit fabrikasnda diktirilir. Merkezden nce bir rnek gnderilir. Bir miktar
29 Ahmet Hilmi oban, Ahmet Cevat Paann Tarih-i Askeri-i Osmani (Kitab- Rabi) Adl
Eserinin Transkripsiyonlu Metni (Baslmam Yksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits), 2009, s.164.
30 Peter Hofschrer, The Prussian Army of The Lower Rhine 1815, Osprey Publishing,
Oxford/United Kingdom, 2014, s.8.
10

deme yaplr. rnee uygunsa demenin tamam yaplr 31. Feshane-i Amireden 1840
ylnda Redifler iin fes

en ok zmit Sancana gnderilir 32. Yine 1843 ylnda

zmitdeki uha Fabrikasn Sultan Abdlmecid ziyaret eder. Fabrikann ileyiinden

ok memnun kalr. Buras Nizamiye ordusu iin 100 000 uha yapmaktadr.
Osmanl Devleti retimi daha da arttrmak iin Nizamiye birliklerinin ve
Rediflerin taleplerini karlamak iin 1870de Sanayi Taburlarn oluturulur. Kyafet,
silah ve tehizat fabrikalarnda alan bu taburlarda ocuklar da vardr. 1873e
gelindiinde bu taburun mevcudu 1800lere gelir. Zabitlerin de eklenmesiyle neredeyse
alay kadar genileyince 2 tabura blnr. 1.taburdakiler uha kuma ve dier askeri
elbiseleri retmek iin zmitteki fabrikada alacaklardr 33. Bu fabrika dorudan Dar-
ura-y Askeri tarafndan idare edilir.
Anadolu ordular asndan zmit, gei yeri konumunda olduundan zellikle
IV. Ordu ile V. Orduya fes, pskl, ceket, pantolon ve kaput gibi malzemeler buradan
gnderilir. Gerekli durumlarda asker sevkiyat da yaplr. zmitin nemi 19.yy.n
sonuna doru daha da artar. Buradaki Redif askerlerinin bir ksm Ermeni isyanlarna
kar douya greve gnderilir. Bu yzyln sonlarna doru da zmitin Redif askerleri
terhis edilir ve sadece 250 asker braklr 34.Bugn zmit Redif binas, Atatrk ve Redif
Mzesi olarak kullanlmaktadr. Binay 1863de zmit Mutasarrf Hasan Paa yaptrr.
1890 ylnda son halini de yangndan sonra alr. 1999a kadar 15. Kolordu Komutanl
askeri mahkemesi olarak kullanlr.
Sonu
Bu almada Redif askerlerinin kuruluundan sonuna kadar geen srede
yaananlar inceledim. Osmanl kara ordusunda nemli bir yer tutan Redifler, Nizamiye
askerlerinin yannda cephede ok baarl olamasalar da kendi bulunduklar blgeleri
korumay baarmlardr. Gayri nizami harbe daha yatkndrlar. yle de sylenebilir ki
Kurtulu Sava ile talanan dneme kadar Anadoluda var olan Yunan terrn
azaltmay baaran birok kahraman aslnda Redif askerlerinin bir nebze yaratm olduu

31 Mbahat Ktkolu, Redif Kyafetlerinin Maliyetine Dair, ktisat Fakltesi Mecmuas,

41. Say (2011), s.298.
32 Cahide Bolat, a.g.e., 94.
33 Uur nal, a.g.e., ss.123-124.
34 Uur nal, a.g.e., s.120.
11

milis tecrbelerden beslenir. zetle Anadoluda imparatorluun son yzylnda seyreden

isyanlarla da pien Trk halk gayri nizami harpte tecrbe etmitir.
Redifler, Prusya-Landwehr milis rgtne benzetilmeye allr. Ancak
blgesel bir g olup barta da kendi iiyle megul olmas istenen Redifler ou zaman
bu frsat bulamayacak kadar youn bir askeri hareketlilik iine derler. Osmanlnn
srekli isyan ya da sava ile ba etmek zorunda kalmas en ok bu byk imparatorluk
corafyasnda onlar zorlar.
Birinci blmde tekilatn kuruluu, zellikleri ve geirdii aslnda karmak
dzenleme evrelerini inceledim. Ardndan ikinci blmde zmit ehrinin, Redif Tekilat
asndan nemine deinmeye altm. zmit Redif mzesinden de sz etmek istedim.
Buras bugn de mze olarak hizmete aktr.

12

KAYNAKA
Aksan, Virginia, Savata ve Barta Bir Osmanl Devlet Adam Ahmet Resmi
Efendi, ev. zden Arkan, Tarih Vakf Yurt Yaynlar, stanbul, 1997.
Beiki, Mehmet, Balkan Harbinde Osmanl Seferberlii ve Redif Tekilatnn
flas, Trkiye Gnl, 110. Say (Bahar, 2012).
Bolat, Cahide, Redif Askeri Tekilat (1834-1876) (Baslmam Doktora Tezi
Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits), 2000.
adrc, Musa, Tanzimat Dneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik
Yaplar, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara, 1991.
akalolu, Cengiz, Yemen syan ve Trabzon Redif Taburu (1905-1906),
Atatrk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 9. Say (2010).
oban, Ahmet Hilmi, Ahmet Cevat Paann Tarih-i Askeri-i Osmani (Kitab-
Rabi) Adl Eserinin Transkripsiyonlu Metni (Baslmam Yksek Lisans
Tezi Afyon Kocatepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits), 2009.
Ediz, Ziya, 1895-1896 Ermeni syanlar ve Bu syanlarn Bastrlmasnda Redif
Taburlarnn Rol (Baslmam Yksek Lisans Tezi Celal Bayar
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits), 2009.
Goodwin, Godfrey, Yenieriler, ev. Derin Trkmer, Doan Kitap, 3.Bask,
stanbul, 2008.
Gl, Abdlkadir, Ein Kazasnda Redif Taburlarna Asker Alm (1834-1848),
Tarih ncelemeleri Dergisi, 25.Cilt, 1.Say (Temmuz, 2007).
Hofschrer, Peter, The Prussian Army of The Lower Rhine 1815, Osprey
Publishing, Oxford/United Kingdom, 2014.
Ktkolu, Mbahat, Redif Kyafetlerinin Maliyetine Dair, ktisat Fakltesi
Mecmuas, 41. Say (2011).
Moltke, Helmuth von, Moltkenin Trkiye Mektuplar, ev. Hayrullah rs, Remzi
Kitabevi, stanbul, 1969.
Nicolle, David, Osmanl Piyadesi 1914-1918, ev. Osman akmak, Trkiye
Bankas Kltr Yaynlar, stanbul, 2012.
Redif, Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, Cilt: 34.
ayin, Cevat ve Fatih Yeil, XVIII. Yzylda Taktik Deiim: Bir Osmanl
Muharebe Alan Krokisi zerine Notlar, Tarih Dergisi, 53.Say (1, 2011).
Takvim- i Vekayi, Defa 87, 29 Rebilevvel 1250/ 5 Austos 1834.
13

nal, Uur, Sultan Abdlaziz Devri Osmanl Kara Ordusu (1861-1876)

(Baslmam Doktora Tezi Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits),
2006.
Yiner, Abdulnasr, Mir Recep Paann Askeri ve Siyasi Hayat (1842-1908)
(Baslmam Doktora Tezi stanbul niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits), 2006.
Zeyrek, Suat, Birinci Balkan Yenilgisinin ve D Sebepleri (Baslmam Doktora
Tezi stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits), 2012.

14