ANADOLU NiVERSiTESi BLM VE TEKNOLOJ DERGS

ANADOLU UNIVERSITY JOURNAL OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

Cilt/Vol.; 10-Sayi/No; ! : 267-276(2009)

ARASTIRMA MAKALES /RESEARCH ARTICLE

EMDiRME SONRASIISIL SLEMLERIN B4C-AI KOMPOZTLERN MKROYAPI

VE O Z E L L K L E R N E E T K L E R

Grsoy ARSLAN \ Aye KALEMTA, Nihan TUNER, Selvin YELAY

Z
Bu alimada argon gaz ortaminda. basinsiz olarak 2024 alminyum alaimlanmn. gzenekli bor
karbr altliklara emdirilmcsiylc retilen bor karbr-alminyum (B4C-AI) kompozitlerc cmdinne sonrasi uygulanan lsil ilemin kompoziticrin mikroyapi. yogunluk. mekanik vc balistik zellikleri zerindeki etkileri ineelenmitir. retilen kompoziticrin mikroyapi. mekanik ve balistik zelliklerinin uygulanan isil ilemlerle geni bir yelpazede kontroi edebdigi belirlenmitir, Mikroyapisi ve mekanik
zellikleri optimize edilen, kalinligi yaklatk 1,15 em oan kompozit scramik-mctal plakalan 1 cm kalinligindaki cam elyaf rgl destek plakasi ile birlctirilcrck elde edilen zirh sistemi. MIL-STD662'yc uygun olarak yapilan balistik testlerde 4, seviye tchditiere (hizi > 841 m/s olan clik ckirdckli
zirh dclici mermi) kari tam koruma saglamitir,
Anahtar KelJmeler : Bor Karbr. Kompozit, Hmdirmc. Zirh, Balistik test.

EFFECT OF POST INFILTRATION HEAT TREATMENTS ON THE

MICROSTRUCTURE AND PROPERTIES OF B4C Al COMPOSITES
ABSTRACT
In this work,, the effect of post-infiltration heat treatments on the microstructure, bulk density,
mechanical and ballistic properties of B4C-AI composites produced by prcssureless melt infiltration of
2024 Al alloys into porou.s B4C pellets under an Ar gas atmosphere were investigated. It was found
that the mierostructure. mechanical and ballistic properties of the produced composites eould be
tailored in a wide range via application of post-infiltration heat treatments. The armour systems
produced by joining approximately 1,15 cm thick scramic-mctal composite plates, whose
mierostrueutrc and mechanical properties were optimized, with 1 cm thiek glass fiber reinforced
backing plates, showed flill protection against level 4 threads (steel cored annour piercing projectile
having a veloeity > 841 m/see) in ballistic tests that were carried out according to the
MIL-STD-662,
Keywords: Boron Carbide. Composite, Infiltration. Annour. Ballistic test.

' Anadolu niversitesi. Malzeme Bilimi ve Mhendisligi Blmtl, 26480, Eskiehir.

E-posta: garslananadoiu,cdu.tr,
Gelij: 29 Agustos 2007: Dzeltme: 7 Nisan 2008: Kabul: 2 Haziran 2008

268

Anadolu niversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 10 (1)

1.

2. DENEYSEL ALIMALAR

B4C hafligi ve stn mekanik zellikleri

nedeniyle. ainma ve darbe direnei gerektiren
uygulamalarda geni kullamm alani bulmaktadir, Balistik uygulamalarda kullanilan malzemeler ineelendiginde B4C gibi seramik malzemelerin elik ve alminyum gibi geleneksel zirhlara
altematif oldugu grlmektedir. Aneak, her ne
kadar yekpare seramik zirhlar gnmzde kullanilmakta ise de, kovalent bagh seramiklerin dck kinlma toklugu ve yksek retim maliyeti
kuUanimlannin bu alanda daha da yayginlamasini nlemektedir, elik zirhlara oranla sahip
olduklan yksek sertlik ve dck yogunluklan
nedeniyle kullanilmakta olan yekpare seramik
zirhlar genellikle sieak prs gibi pahali teknikler
kullanilarak retilmektedir, Gerekletirilen bu
alimada ise srec koullannm kolayligi, seri
retime uygunlugu ve sieak preslemeye kiyasla
ok daha dck sieakliklarda retim yapilabilmesi aismdan dck maliyetli bir retim yntemi oan basinsiz emdirme yntemi kullanilmaktadir. Al. hafifiigi ve dck ergime sicakligi
nedeniyle, emdirilecek malzeme olarak en yaygin biimde kullanilan metal malzemedir. Emdirme ileminin B4C-AI sisteminde baanli olmasi. sivi Al'nin B4C ile kolayca tepkimeye
girmesinden kaynaklanmaktadir. Mafif ve yksek tokiuga sahip B4C-AI kompozitleri sabit
disklerde, yksek amma direnli fren disklerinde ve balistik performansi yksek zirh plakalannda kullamm alan bulabilmektedir.

Bu ahmada kullanilan Alfa Aesar firmasina ait ince vc kaba bor karbr tozlan ve Eskichir 1, llava ikmal vc Bakim Merkezi Komutanligfndan temin edilen almmyum alaiminin
kimyasal bileimleri izelge l'de sunulmaktadir'

B4C-AI kompozitlerinde seramik ile metal

arasindaki tepkime miktan ve hizi kontrol edilip,
retim koullan optimize edilerek nihai
kompozitlerin kimyasal bileimi. mikroyapisi ve
mekanik zellikleri ilave sil ilemlerden de faydalanilarak geni bir aralikta ihtiyaea gre ayarlanabilmektedir.
Zirhlar tank, hclikoptcr, personel taima
aralan. gemiler vc personel korumasinda geni
bir kullamm alanma sahip olmasi nedeniyle gizli
ve stratejik teknolojiler arasinda yer almaktadir
ve ''Vizyon 2023" belgesinde de vurgulandigi
Ozere mutlaka yurt iinde gelitirilmesi gereken
teknolojilerdir. Bu tur teknolojilerin bazi politik
ortamlarda para kar^iliginda bile temininin gc
oldugu dikkate alindiginda henz bu teknolojiye
sahip olmayan ikemizin kendi zirh teknolojisini
ulusal kaynaklanni kullanarak bir an once retmcsinin bir zorunluluk oldugu aiktir. Bu alimada yksek kinlma tokiuguna sahip, yapisal
ilevi de olabilen, hafif ve oklu arpmalara dayanikli farkli seramik-metal karma zirh sistemlerinin dck maliyetli yntemlcrle retimi ve tammlanmasi bu alimanm amaeini olutunnaktadir.

Tozun tane boyutu paketlenme davraniini

nemli lcde etkilediginden inee ve kaba B4C
tozlan sirasiyla %25 ve %75 oranlannda birlikte
kullanilarak seramik peletlerin paketlenme davrami iyiletirilmitir, 1400C"de 2 saat veya 4
saat pasitletirilmi B4C tozlan kullanilarak hazirianan yiginlar. alkol ortaminda eksenei degirmende 150 devir/dakika'da 15 dakika sreyle
kantinldiktan sonra 55C'de dner kurutueuda
kurutulmutur, Hazirianan tozlara baglayiei ilave edildikten sonra tek ynl presle 20 MPa basin altinda ekillendirilme ilemi gerekletirilmitir. Tek ynt preslemeyle ekiliendirilen
peletler 300 MPa basin altinda ebasinli presle
yogunlatinlmitir.
Baglayiei giderme ileminden sonra yaklaijik olarak 5 em x 5 em x 1 em boyutlanndaki
numunelerin zerine. uygun lclerde kesilen ve
yzey oksit tabakasi uzaklatinlmi Al alaim
bloklan konularak, seramik altlik ierisine yerletirilmitir. Emdirme deney leri 1200C sieakUkta 10 dakika sreyle, ortam denetimli ve i
api 75 cm olan yatay alumina tp finni ierisinde gerekletirilmitir. Al alaj^iminin. gzenekii seramik bnyeye sizdinlmasi sirasinda oksitlenmesini nlemek iin yksek satlikta Ar
gazi kullanilmitir, Ar gazinin aki hizi yaklaik
olarak 350 emVdakika olarak belirlenmitir.
Emdinne sonrasi numunelerin yzeyindeki kaIinti Al alaimi SiC zimpara kagitlan ile uzaklatmlip numunelere 700 ve\a 800C"de 48 saat
sreyle emdirme sonrasi isi ilem uygulanmitir. Emdinne sil ilemi 900C'ye kadar
5C/dakika. 1200C'ye kadar ise 10'C/dakika
sitma hizi uygulanarak gcrekletirilmitir, Sogutma ilemi sirasinda 12OO'=C'den 900C'ye
kadar IOC/dakika, 900C'den 25'^C'ye kadar
ise 5C/dakika sogutma hizi uygulanmitir. Emdinne sonras! uygulanan isil ilemlerde ise sitma ve sogutma hizi 10C/dakika olarak uygulanmitir.

Anadolu University Journal of Science and Technology, 10 (1)

269

izelge 1. Bor karbr tozlan ve alminyum alaiminin kimyasal bileimi

Element
C
0
N
Si
I-e
*d5u

B4C tozu
Kaba
a.. %
21.85
0.83
0.43
0,047
0.022
<0.6
4 7 Mjn

Inee
a^. %

Safsizhk < 0,2

Alminvum Ala^imi
2024
lement
a^. %
Cu
3.8-4.9
Mn
1.2-1,8
Mg
0,3-0.9
Fe- Si. Zn
0.5
Ti.Cr
0.3

1.5 f.mi

*d5n: tozlann ortalama tane bovoitu

Emdirme yntemi ile elde edilen seramikmetal kompozitlerin yiginsal yogunlugu ASTM
C 373-88 Standardina uygun olarak belirlenmitir (ASTM C. 2006) Basma dcncyleri ASTM E
9-81 standardi esas ahnarak, Instron marka evrensel test cihazmda gerckletirilmitir (ASTM
E. 1981). retilen kompozitlerin basma mukavemetini belirlcmek iin boy/en orani 1.8 olacak
ekilde kare kesitli numuneler hazirlanmitir
Basmu mukavemetinin belirlenmesinde 5 basma
testinin ortalamasi alinmitir. Scrtlik lcmleri
Emcotcst MIC 010 makro scrtlik cihazmda
Rockwell 15N ucu kullanilarak gerekletirilmitir. ScrtHk tcstleri. retilen kompozitler sicak
kahplama yntemiyle kaliba ahnip >zey parlatma ilemleri >apildiktan sonra uygulanmitir.
Sertlik testlerinde yk 10 sani>e src>le U)gulanmi^ ve en az 5 lcmn ortalamasi ahnarak
sertlik ile standart sapma dcgerieri belirlenmi^tir.

da hazirlanan kompozitlerin E-cami elyaf rg

takviyeli polimer csash destek plakalan ile birIctirihncsinc karar verilmitir. Iu ilem Izmir
Yksek Teknoloji Enstits. Makine Mhendisligi Blm nde gercklctirilmitir. 18 cm* 18
cm ebatlannda olan her bir destek plakasina 4
kompozit zirh plakasi ycrlctirilmitir Hu ekilde oluturulan zirh sistcmicrinin balistik testleri
l'NSS irketindeki balistik test laboratuarinda
MIL-STD-662F standardina uygun olarak gerekletinlmitir (MlL-S'rD-66'2I\ 1997). Zirh
sistcmierine uzunlugu 71,12 cm olan sabitletirilmi namiudan 15 m mesafeden ve sifir dereceden ati yapilmi olup, barut miktan menninin
arpma hizi > 841 m/s olaeak ekiide ayarianmitir. Balistik deneyierdc scrtctirilmi clik
ekirdckli, 7.62 kalibre zirh dclici menniler(AP
M2) kullamlmitir. Zirh sistcmini balistik deney
dzenegine ycrlctirebilmek iin 2 em kalinliginda Al creve kullamlmitir.

retilen kompozitlerin mikro>apiian Supra

VP 50 ve Evo EP 50 marka taramah eiektron
mikroskoplan (SEM) ile incelenmitir. yapi
fotografan hem ikincil (SEI) hem de geri
sainimh eiektron (BSE) grnt modunda ckilmitir. SEI modunda ekilen fotogratlarda
viizey grnmn mmkn oldugunca muhafaza cdcbiimck iin eiektron kaynagina gcncllikIc nispcten di^k bir voltaj (5 kV) uygulanmitir. BSE grnt modunda ekilen fotogralarda
ise fazlar arasmdaki karitligi olabildiginee arttirabilmek iin daha yksek voltaj de|erlcri (20
kV) tercih edilmitir. SFM numuneleri hazidanirken standart zimparalama ve parlatma iiemleri uygulandiktan sonra, numuneler 0.05 ^m
AI2O.1 katkiii parlatma ozeitisi ile ilave bir parlatma ileminc tabi tutulmutur.

3. DENEYSEL SONULAR

retilen seramik-mctal karma zirh plakalannin balistik deneylerinin gereklctirilcbilmesi

iin zirh plakaiannin arkasina bir destek plakasinin ycrletirilmesi gerekmektedir. Bu ahma-

B4C tozannin I400CMe 2 saat ve 4 saat

pasifletirilmesiyle hazirlanan kompozisyonlarla
l200''C"de K) dakika sreyle gerekletirilen
emdinne
ahmalan
sonrasinda
retilen
kompozitierin \ogunluklannin %l()0 yogunluga
ok yakin oldugu bclirlcnmitir. Kompozitlerin.
retim artlan
ve balangi
tozlanmn
pasivasyon koullanna bagli olarak kitlesel yogunlugunun 2,59 ile 2.63 g/em" arasinda degitigi saptanmitir. IJrctilen kompozitlere ait emdinne vc sil ilem sonrasi % aik gzenek miktarlan izelge 2'de verilmektedir.
Kompozitlerde artan sil ilem sresi ile gzenck miktannda ka\da dcger bir degiim meydana gelmcmektedir. Aksine artan sil ilem sresi>le necliklc aik gzenek miktannda bir
miktar azalma (12 saat vc 24 saat) gzlemlenmektedir. Ancak sil ilem sresinin 48 saat olmasi dunimunda gzenek miktannda bir miktar
arti me\dana gelmektedir.

270

Anadolu Universitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 10 (i)

izelge 2. retilen kompozitlerin yogunluk degerlcri ve aik gzenck miktarlan

l400C"dc pasifle^tirmc
sure si
(saat)
4
2
2
2
2
2
4
4

Isil ilem sicakligi ve sresi

Aik zenek
(%)

Isil iiem yok

Isil ilcm yok
70C-6 saat
700C-12saat
700C-24 saat
70()C-48 saat
800C-48 saat
70()C-48 saat
8()OC-48 saat

0.79 0.28
0.52 0.12
0.72 0.26
0.62 0.34
0,57 0.30
0,74 0.24
1.17O.42
1,23 0,22
0,89 0.17

(a)

ekil 1. Hmdimie sonrasi isil ileme tabi tutulmayan kompozitin parlatilmi yzey grntleri (SEMBEI) (a) 100 bjtme vc (b) 500 bytme
i yapilarda grlen siyah renkli iri ve kck taneler B4C fazini, ko\ii gri tonlanndaki taneier seramik tepkime rnlerini {AI3BC,, AIB2).
aik gri tonlanndaki matris Al alaimini gstermektedir (ekil 1), Al'ye gre daha agir oan
Cu, Cr gibi alaim elcmentlerinin yogunlatigi
blgeler beyaza yakm bir renk almaktadir.
Kompozitlerdeki tazlann (B4C, Al, AI3BC.
AIB2) neredeyse tamaminin hafif elementler
olan B ve/vcya C icrmeleri nedcniyie fazlar
arasmdaki renk karitligi ok zayif olmaktadir
vc ozellikle AI3BC-AIB2 aynmini nercdcysc imkansiz kilmaktadir. Bu olumsuzluk kendisini
enerji sainimli x-iinlan spcktromctre (EDS)
analizierinde de gstermektedir cnk B ve C
elementlerinden gcl sinyaller elde edilememektedir, Yzc\ alaninin ok daha fazla olmasi
nedeniyle sivi Al'nin agiriikli olarak inee B4C
taneleri ile tepkimeye girmcsi, durumu daha da
zorla^tirmaktadir cnk bu durumda olu^jan tepkime rnleri de ince taneli olmaktadir. Dolayisiyla. belli bir noktadan >apilan EDS analizinde
hangi sinyalin hangi fazdan geldigi genelde tespit edilememektedir.

ekil r d e MOO'^C'de 4 saat tutularak pasifletirilen B4C tozundan retilen ve emdirme

sonrasi herhangi bir isil ileme tabi tutulmayan
kompozitin SEM-BEI grntleri yer almaktadir. ekil 2'de ise, yine ayni koullarda pasitletirilen aneak emdirme i^lcmi sonrasinda
800C'de 48 saat tutularak ilave bir isil ileme
tabi tutulan kompozitin SEM grntleri yer
almaktadir.
|
Bu iki kompozitin mikroyapilan birbirileri
ile kiyaslandiginda genelde benzer bir grnm
sergiledikleri aika grlmekle biriikte. bazi
farkliliklar da dikkat ekmektcdir. Kaba vc ince
B4C taneleri her iki kompozitte de genel olarak
homojen bir ekilde dagilmi olmakla biriikte.
B4C tanelerinden yoksun alanlar da bulunmaktadir [ekiller l ( a ) \ e (b), ekil 2 (d)). Ote yandan, emdirme sonrasi isil ileme tabi tutulan
kompozitte gozenek miktannin digerine gre
bazi blgelerde daha fazla oldugu dikkat ekmektedir Iekil 2(a)]. Aynca, ekil 2 (d)"de tepkime rnne ait fazdaki atlak (ok ile gsterilmektedir) bu kompozitin emdirme sonrasi uygulanan sil ilem nedeniyle daha kinlgan hale gcldigine iaret etmektedir.

Anadohi University Journal of Science and Technology. 0 (1)

(a)

^^^^^^^^^^^m

271

(b)

ckil 2. Emdirme sonrasi isil ilemc tabi tutulan kompozitin parlatilmi yzey grntleri (SEM-BEI)
(a) vc (b) 100 bytme, (c) 750 bytme ve (d) 500 bytrne
izelge 3. Farkli sil ilcm koullannda retilen kompozitlerin basma mukavemetleri

Ozcllik
Basma
mukavemeti
(MPa)
Aik liozcnck
(%)

''l400C/2
saat

'i4()0C/4
saat

*Isil ilemsiz

^Isil iicmsiz

1004 81
0,52 0,12

"1400^072
saat
*7(IOC/48
saat

"UOO^CM
saat
^7()0C/48
saat

"!400C/2
saat
*800C/48
saat

'l40flC/4
saat
*800C/48
saat

950 47

1281 276

1019198

1421.5 87

1553.5 175

0.79 0,28

0.72 0,24

1,23 0.22

1.17 0.42

0.89 0,17

* B4C tozuna emdirme nccsi uygulanan pasiflctirmc ilemi

kompozite emdirme sonrasi uygulanan isil ilcm
Farkli kantirma koullannda retilen
kompozitlerin basma mukavemetleri, aik gzenck miktarlan ve kitlcscl \ogunluk dc|crleri ile
birlikte izelge 3'de verilmektedir.
Emdirme sonrasi isil ilcmin kompozitlerin
basma mukavemeti zerinde belirgin bir etkisi
bulunmaktadir. 1-mdirmc sonrasi sil ilcme tabi
tutulma\an kompozitlerin basma mukavemetleri
950-1000 MPa civannda ikcn, 700C"dc yapilan
isil ilemle bu deger 1281 MPa"ya, sii ilcm
sicakliginm 800C"yc ykscitilmesi durumunda
ise 1550 MPa'ya kadar ykselmcktedir. Isil iIcmler ile basma mukavemetinin artmasi, emdirmc srcci sonrasi \apida kalan Al'nin B4C' ile

tepkimeye girerek tketilmesine ve bunun sonucunda oluan seramik tepkime rnlerinin artmasina baglanmaktadir (Arsian, 2007). izelge
3'de gsterilen basma mukavcmct ve standart
sapma degerleri de bunu dogrulamaktadir. Emdirme sonrasi u\gulanan isil ilcmlcr sonucunda
basma mukavemeti degerleri cmdinnc sonrasina
oranla belirgin bir ekilde artmaktadir. Aynca
uygulanan isil ilem sicakhgmin >tlksclmcsine
bagli olardk da basma mukavemeti degerlcrinde
belirgin bir arti saglandigi belirlenmitir (izelgc 3). Isil ilem koullanna bagli olarak
kompozittcki seramik faz orani artmakta vc bu
da yapiyi daha kinlgan haie dnctrmektcdir.
Bu durumda standart sapma degerlerinin dc art-

272

Anadolu niversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 10 (!)

masi bcklcnmcktcdir. A}!!! sil iicmc maruz

kalan kompozitlerin basma mukavcmetleri arasindaki farkliliklar gzenek miktarlanndaki degiimlerlc orantihdir, mcgin. sil ilem uygulanma\an kompozitlerin basma mukavemetleri
kiyaslandiginda. aik gzenek miktannin %
O32'den % 0.79"a \tikselmcsinc paralel olarak
basma mukavemeti de 1004 MPa'dan 950
MPa'ya d^mektcdir. Benzer ekilde. 700 ve
800C'de sil ilemc tabi tutulan kompozitlerin
basma mukavemetleri de artan gzenek miktan
ile sirasiyla 1281 MPa'dan (% 0,72 gzenek)
1019 MPaA'a (% 1.23 ezcnck) ve 1553
MPa'dan (% 0,89 gzenekri421.5 MPa'ya (%
1.17 gzenek) dmektedir.

grlmemektedir (Arslan. 2007). lketilen

AI nin yerini seramik bileikler (AI3BC. AIB2)
almaktadir. Seramiklerin basma mukavemeti
metallerinkine oranla ok daha yksek olduundan. bunun paralclinde kompozitin basma mukavemetinde de eiddi bir arti me\dana gelmektedir, Gerekten de emdirme sonrasi lsil ilem
gnneyen kompozitin ortalama basma mukavemeti 950 MPa civannda ikcn. isil ilem gren
kompozitin basma mukavemeti 1550 MPa"nin
zerindedir (izelge 3).

Bu durumda pasifletirmc koullannm gzenek miktan zerinde bir etkisi oldugu dfjnlebilir, Ancak. cldeki veriler byle bir baglanti
kurulmasmi giiletirmcktedir, oyle ki; her ne
kadar isil ilem gormemi ve 700C"de sil ilem
grmc kompozitlerde 4 saat sre\'le pasifletirilen numunelcrde aik gzenek miktan biraz daha \'ksek ise de. 8()0C'dc tsil iiem grmc
kompozitlerde bunun tam tersi sz konusudur.
Bu u\-umsuzlugun bir ka sebebi olabilir, Birincisi. mukavemet ilc gzenek arasindaki ilikinin
net olarak belirlenebiimesi iin kapali gzenek
miktarlanmn da bilinmesi gerekir. Ikincisi, ortalama aik gzenek vc ortalama basma mukavemet dcgcrieri yeterince hassas ve/vcya gvenilir
bir ckildc bclirlcnememi olabilir (ortalamalann hesaplanmasinda daha ok sayida numunenin
kullanilmasi gcrckebilir),

ckil 3 (a)'da grlen ve yaklaik 2 |iin b>1ikl|nde olan gzenek. B4C tancsindc grien atlagin kavoiagi olmu oiabilir, ckillcr 3
(b) ve (c) kiyaslandig^inda B4C tanelerinin her
yerdc homojen dagilmadigi yine aika grlmektedir, Isil ilem grmc numunede isc oluan atlakiann daha kalin [ekii 4 (a)l oldugu vc
taneieri kescrck ilerledigi dikkat ekmektedir.
ekil 4 (b)'de metal matrisi iinde nanometre
byklgndc kapali gzenekler (ok ilc gsterilmektc) bulundugu grlmektedir. ekil 4
(c)'de ise yaklaik 20 }xm b\ilklgnde bvk
bir gzenek grlmektedir.

Emdirme sonrasi lsil iicme tabi tutulmami

(ekil 3) ve tabi tutulmu (ekil 4) iki
kompozitin basma deneyi sonrasi kink viize}'
grntleri aagidaki ekillerde gsterilmektedir.
Bu iki kompozitin pariatilmi yzeyleri incelendiginde gzenek miktan diinda belirgin
bir farkhhgin tespit cdilcmudigi kaydedilmitir,
Kink N'ze)' incelemcleri ise iki kompozit arasmda nemli bir tarkliligin daha oldugunu aika ortaya ko>maktadir, Hmdimie sonrasi isil ilem grmeyen kompozittc [ckil 3(d) ve (c)]
snek kopma izlcrine rastlanirken (daire iine
alinmi blgeler). cmdinne sonrasi sil ilcm
grmc kompozitlerde bu oluumlara hi rastlanmamaktadir (ekil 4), Al snek bir metal oldugundan ve sistcmde AI diinda bir metalik faz
bulunmadigindan. snek kinlma bigelerinin
oklugu dogrudan >apida kalmi metalik Al
miktan ile dogru orantilidir. Bu dummda. bcklcndigi zere ve XRD analizleri ile daha ncedcn de ortaya kondugu gibi. emdirme sonrasi sil
ileme tabi tutulan kompozittc Al fazi nemli
lcde tkctildiginden snek kopma blgcleri

I4C tanclcri ile meta! matrisi arasindaki ara

vzeykrde aynmalann olmamasi [ckil 3 (c)]
ara >lizey ba|lannin kuvvetli olduguna iaret
etmektedir,

Rockwell ucuyla (15N) gerekletirilen lcmler sonucu elde edilen sonular izelge 4'dc
sunulmaktadir, Beklendigi zere retilen
ktimpozitlerden en dck sertligc sahip olanlar
isil ilcm uygulanmayanlardir, l400C'dc 4 saat
pasitietirilmi tozla hazirlanan ve emdirme sonrasi isil ilem gnneyen kompozitin sertligi en
dck ikmitir, Uygulanan isil iIcm sonrasi
kompozitlerin sertliklerinin Rockwell 15 N legine gre yaklaik % 10-15 oraninda arttigi
belirlenmitir, Uygulanan isil ilem sicakliginin
700C'den 800C"yc yk.seltilmesinin sertlik
zerinde belirgin bir farklilik olutumiadigi belirlenmitir, Oysa ki basma mukavemeti degerlerinde sicaklik artiina bagli olarak belirgin bir
arti gzlemlenmictir, Hunun nedeninin artan isil
ilem sicakligiyla gzenek miktannda me>dana
gcicn arti olabilecegi dcnlmektedir (izelge
4), Yapida isil ilem sonucu gzenek miktannda
meydana gelen artiin sertlik lcmlcnni ctkilemi olabileeegi dcnlmektedir.
izelge 5'deki sonulara gre, alansai yogunlugu 43.4 kg/nr olan zirh sistemi. hizi > 841
m/s olan clik ekirdekli zirh delicisini durdurmakta baanli olmutur (ekil 5), Bundan nceki alimalanmizda ayni zellikleri tai>an ve
ayni kouUarda balistik dencylere tabi tutulan iki
zirh sistemi de baanli olmutur (Arslan, 2006).

Anadolu University Journal of Science and Technology. 10 (!)

(a)

ekil 3. Emdinne sonrasi sil ilem grmeyen kompozitlerin basma deney i sonrasi kink yzey grntleri (SEM-BEI)

Anadolu niversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, O (1)

274

(b)

(a)

(c)

ekil 4. Emdirme sonrasi sil ileme tabi tutulan kompozitlerin basma deneyi sonrasi kink yzey grntleri (SEM-BEi)
izelge 4. Rockwell ucuyla (15N) gerekietirilen sertlik lcmti sonulan
Kompozitlere Ihsulanan lsil IIcm
"l4()0C/2 saat. cmdirmc sonrasi
'l400C/2 saat, ^700C/48 saat
''l400C/2 saat. '8{)0C/48 saat
I4(K)C/4 saat. emdirme sonrasi
^l4()()C/4 saat. ^700%:/48 saat
'=1400C/4 saat. *800C/48 saat

Sertlik
83,0 l.O
90,3+ 1.2
90.4+ 1.2
79,6 0,9
91.2 0.8
91.8 1,2

^4C tozuna emdirme ncesi uygulanan pasiflctirme ilemi

kompozite emdirme sonrasi uygulanan sil ilem
izelge 5. Balistik deney sonulan
Kompozitlere Ihgulanan
Isil ilem
"HOO^C/isaat
*700C/48 saat
400C/2saat
^700C/48 saat

*t,
ki'nipo?]!

(mm)
1L5
11.5

(mm)

Alansal \oeunluk
(kg/m^)

Sonu

10

43.4

Baanli

39.4

Baansiz

*t : kalinhk
^ 4 C tzuna emdinne ncesi uygulanan pasifletirme ilemi
^kompozite emdinne sonrasi uygulanan isil ilem

Anadolu University Journal of Science and Technology. 10 (I)

275

ekil 5. Alansal yogunlugu 43,4 kg/m2 olan zirh sisteminin balistik deney sonrasi grnm. Ati
sonrasi (a) kompozit plakanin nden ve (b) destek plakanin arkadan grnm.
Buna karin, destek plaka kahnligi daha inee ve buna bagli olarak da alansal yogunlugu
daha dck olan (39,4 kg/m") zirh sisteminin
a>Tii koullarda gerekli konimayi saglayamadigi
tespit edilmitir (izelge 5).

4. GENEL SONULAR
B4C-AI sisteminde srec koullan a\arlanarak nihai kompozitlerin mikroyapisi ve mekanik
zelliklerinin geni bir yelpazede kontrol edilebileeegi belirienmitir, yapisi ve mekanik
zellikleri optimize edilmi kompozit plakalann
cam clyaf rgl destek plakalannm birletirilmesiyle elde edilen zirh sistemi, MIE-STD662F'ye uygun olarak \apilan balistik testlerde
4, seviye tehditlere (hizi > 841 m/s olan elik
ekirdekli zirfi deliei mermi, 7.62 AP M2) kari
tam koruma saglamitir.
Uretmi
oldugumuz
B4C-AI
kompozitlerinin basma deneyieri sonueunda
emdirme sonrasi 700C"de 48 saat sreli bir lsil
ileme tabi tutulan kompozitlerin basma mukavemetleri lsil ilemsiz olanlara gre belirgin bir
ekilde daha ytiksek oldugu belirienmitir.
800C"de 48 saat sreyle lsil ileme tabi tutulan
kompozitleric en yksek (> 1550 MPa) basma
mukavemeti elde edilmitir.
Aneak, her ne kadar 800C'de 48 saat sreyle lsil ieme tabi tutulan kompozitlerin sertlik
deerlerinde ve zellikle basma mukavemetlerinde belirgin artilar saglaniyor ise dc gzenek
miktannin da biraz arttigi dikkat ekmektedir.
Tepkimc rnlerinin (AI3BC ve AIB2). zellikle
de bol miktarda oluan AI3BC tazinm (2,99

g/em^) B4C (2,52 g/cm^) ve Al'ye (2,70 g/cm^)

oranla daha yogun oldugu dikkate ahnirsa, gzenek miktanndaki arti temelde hacim daralmasina baglanmaktadir. Bu gzeneklerin genelde kapall olaeagi varsayihrsa ve Arimct yntemiylc sadccc aik gzenek miktannin lclcbildigi dikkate ahnirsa, gzenek miktanndaki artiin kcmsenemeyeeek bo>aitlarda oldugu sylenebilir.

TEEKKR
Yazariar Tbitak'a 105M349 nolu "Bor
Karbiir-. Miimmyum Kompozit Zirhlarm Balistik
Performansmm Belirlenmesi " bahkli projeyi
destekledi|i iin tecekkr etmektedir.
1

KAYNAKLAR
ASTM C 373-88 (2006). Standard test method
for water absorption, bulk density,
apparent porosity, and apparent speeific
gravity of fired whiteware produets.
ASTM E 9-81 (1981). Standard methods of
compression testing of metallie materials
at room temperature, 176-188,
MIE-STD-662F, USA. Department of Defense
(1997). Militar>' Standard: V50 Ballistic
Test for Annor,
Arslan, G., Kara. F., Turan, S., Tuncer, N.,
Kalemta, A, Yeilay, S. (2007). Bor
Karbr-Alminjiim Kompozit Zirhlann

Anadolu niversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi. 10 (I)

276
Balistik Perfonmansinm Belirlenmesi.
Tbitak Aratirma Projesi, No: 105M349.
Arsian. G., Kara, F., Kalemta. A. ve Tuncer, N.
(2006). Bor karbr vc silisyum karbr
esasli
zirhlann
retimi
ve
karakterizasyonu. Anadolu niversUesi
Bilimse/ Ara.pirma Pro/esi. No: 030235.

Grsoy ARSLAN, 1967'de

a>kenfte dogdu. 1990 \ilmda
Orta Dogu Teknik niversitesi,
Metaluiji
Mhendisligi

Blm'nden Lisans derecesini,

I993'de ise Yksek Lisans
derecesini aldi. Yksek lisans
tezi "O.D.T.., Prof. Dr. Mustafa N. Parlar Tez
dl'^ne layik grlmctr. Doktora alimatanni 2001 yiiinda Anadolu niversitesi Seramik
Mhendisligi Blm'ndc tamamladi. 2001 yilindan bcri Anadolu niversitesi, Malzeme Bilimi ve Mhendisligi Blm'nde gretim yesi
olarak grev yapmaktadir. Science Citation
Index (S.C.l) tarafindan taranan dergilerde basilmi ya da baskida olan 11 adet makalesi bulunmaktadir. Dort adet bilimsel aratirma projesinin \rtclen gercklctinnitir. DAAD
ve TIJBiTAK-NATO B2 burslan ile iki yil sreyle yurt diinda biiimsel aratirmalarda bulunmutur. ilgi alanlan arasinda seramik-metaj
kompozitler, kpk metaller ve X-iini teknikleri \er almaktadir. Evli ve bir ocuk babasidir.
Ay?e KALEMTA, \91Tdc
lazig'da dogdu. 2000 yihnda
.Anadolu niversitesi, Seramik
Mhendisligi
Blm'nden
lisans derecesini, 2002'de ise
Vksek Lisans derecesini aldi.
2000 yilindan bcri Anadolu
niversitesi, Malzeme Bilimi ve Mhendisligi
Blm'nde aratinna grevlisi olarak grev
>apmakta ve 2003 \ilinda baladigi doktora aiimalanna devam etmektedir. Science Citation
Index (S.C.l) tarafindan taranan dergilerde basilmi ya da baskida olan 4 adet makalesi bulunmaktadir. Ycdi adet bilimsel aratirma projesindc aratimiaci olarak yer almitir. Ilgi alanlan
seramik-metal kompozitler. azot seramikieri ve
ka> naklama teknikleridir.
Nihan TUNER, Nihan Tuncer
1979 xilinda Ankara'da dogdu.
2()02 yilinda Ortadogu Teknik
niversitesi Metalurji ve Malzeme
Mhendisligi
Blm'nden tisans derecesini
aldi.
Ayni
yil
Anadolu
Lfnivcrsitesi Malzeme Bilimi vc Mhendisligi
Blm'nde yksek lisansa baladi. Yksek li-

sans derecesini 2006 yilinin Ocak ayinda aldiktan sonra doktora egitiminin ilk dncmini italya'da Trieste niversitesi Malzeme Bilimi Bim'nde misafir doktora greneisi olarak geirdi. Yksek lisans ve doktora egitimi boyunca
7 adet uluslararasi bildiri sunmu. 3 adet projcde
aratimiaci olarak yer almitir. 2002 yilmdan
bcri Anadolu niversitesi, Malzeme Bilimi ve
Mhendisligi Blm'nde aratirma grevlisi
olarak grev yapmakta ve 2006 \ilinda baladigi
doktora alimalanna devam etmektedir.
Selvin
YE^iLAY,
Selvin
YEiLAY,
1979
yilmda
Ankara'da dogdu. 2003 yihnda
Anadolu
niversitesi,
Mhendislik Mimariik Fakltesi
Seramik
Mhendisligi
Blmnden mczun oldu. 2006
yilmda Seramik Mhendisligi Anabilim dalmda
ytiksek lisansini tamamladi. Cu anda doktorasma
dcvam ctmcktc olup Anadolu l iniversitesi Gzcl
Sanatlar I'akltcsi Cam Blm'nde Aratirma
grevlisi olarak alimaktadir.