ABDLKERM CEYL

NSAN-I KAML
CLT -1
eviren
ABDLKADR AKEK

Bilgisayar ortamna aktaran

MURAT CAALOLU

Bu eserden beklenen odur ki:

Salik iin, en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada
gibi..
Abdlkerim CEYL

NDEKLER
(BRNC CLT)

GR

MUKADDME

BLMLER

1.

Blm: Zat

2.

Blm : sim

3.

Blm: Sfat

4.

Blm: Uluhiyet

5.

Blm: Ahadiyet

6.

Blm: Vahidiyet

7.

Blm : Rahmaniyet

8.

Blm: Rububiyet

9.

Blm: m

10.

Blm: Tenzih

11.

Blm: Tebih

12.

Blm: Fiiller tecellisi

13.

Blm : simler tecellisi

14.

Blm: Sfatlar tecellisi

15.

Blm: Zt tecelligh

16.

Blm : Hayat

17.

Blm : lim

18.

Blm : rade

19.

Blm : Kudret

20.

Blm : Kelm

21.

Blm : Sem '

22.

Blm : Basar

23.

Blm : Ceml

24.

Blm : Cell

25.

Blm : Kemal

26.

Blm : Hviyet

27.

Blm: nniyet

28.

Blm : Ezel

29.

Blm: Ebed

30.

Blm : Kdem

31.

Blm : Allah'n gnleri

32.

Blm: Salsala-i Ceres

33.

Blm: mm'l - Kitab

34.

Blm: Kur'an

35.

Blm : Furkan

36.

Blm : Tevrat

37.

Blm : Zebur

38.

Blm: ncil

39.

Blm: Yce Hakk'n dnya semsna nzul

40.

Blm: Fatiha-i Kitab

41.

Blm: Kitab mestur

GR
Allh ad ile kaim olan o yce Zata. Hak ettii ekilde hamd olsun..
bu yce Allah; Zatnn hakkna ve hkmne gre: Her kemalde tecelli eyledi..
Cell beni noktasn, cemal harfleri noktasna yerletirdi..
Hem de noksansz olarak..
Mabuda yaplan sena yolu ile, zatn vgsn duydu.. Nasl duymasn ki; Hamd
eden, hamd ve hamd edilen kendisidir
bu yce Allah: Kaytsz artsz, mutlak varln hakikatdr..
Hak ve halk ismi ile yad edilen msemmann kimlii ondadr..
bu yce Allah: Bu zahir alemi, dem sureti zerine snrlad..
Kinat, kelimesinin; sznn ve lafznn manasdr..
Bu benzeri olmayan esiz sanat eserlerinin suretlerine bir ruhtur..
Her aydnlkta, onun cemal yznn nuru parlar..
Zat iin nasl gerekirse.. O ekilde bir cemal sahibidir.. Her iyiyi ve gzeli
kapsamna alan bir kemale sahiptir..
lk yaratla bir z ekirdek olan cevherlerin de, bu cevherlere sonradan ilien
arazlarn da hakiki yzne bir varlk olan zattr..
Varln da, yokluun da kimliini tar..
Babann da oulun da benlii ondadr..
Sfatlar ile, cmle gzellikleri mulne ald. Zat ile, cmle kemalleri znde
toplad..
Gzellikleri: Safha safha, sfatlar yanaklarnda kendini gsterir..
Zatndan gelen sesle: Kayyumiyet sfatna istikamet izdi..
Durum ki, yukarda anlatld gibi oldu, sessizler konutu:
O, kendilerinin ayndr..
yilikler de ktlkler de ehadet getirdi:
O, kendilerinin ssdr..
bu yce Allah: Saylrda bir oldu..
Azmeti ile: Ezellerin ve ebedlerin ferdiyetini ald.. O kadar ki:
Tenzih edilmekten yana mnezzehtir..
Temsilden, tebihten yana mukaddestir !
Birliinde sayya gelmez; byktr..

Byklne hudut izilmez; Azizdir..

Onun zerine, bir kemmiyet ls vurulup:
Ne kadar?.
Gibi bir soru vakas olamaz..
Onun iin, bir ekil ve bir keyfiyet de dnlemez.
- Nasl?.
Denemez.. Bir yer tahayyl edip:
Nerede?.
Sz edilemez..
lim onu ihatasna alamaz.. Gz onu idrk edemez..
Hayat, hayat varlnn zdr.. Nefesidir.. Nefsidir..
Zat, sfatlarn tesinde kaim olan varln ayndr..
En ykseklerde, onun ncl grlr.. En altlarda, yine onun nderlii vardr..
Evvellerin de, ahirlerin de ayndr..
Yceliine, yce kemal durumunu kabul eden bir varlktr..
Sonsuz azametin menei Odur..
Onun eyaya hayat verisi: Varla ilim kayna oluudur.. Bilgi merkezidir.
Onlar bilmesi: Her gizliyi ve aikreyi grp idrak mahallinde olmasdr..
Onlar grmesi: Onlarn kelmn batan duymasdr..
Onun duymas ise.. zatnn bir iktizasdr..
Durum ki anlatld gibidir; Onlar nizama sokmas hakkdr..
Onun iradesi; Ak, parlak kelmnn merkezidir.
Kelam ise; Kadir sfatnn meneidir..
Onun bekas; Ademin -yokluun- batn durumlar ile .. varln zuhur hviyetidir..
Onun uluhiyeti; Mabudun izzeti ile, abidin zilleti arasn birletirmektir..
hata edici sfat ile: Ferdiyet vasfn ald..
Ve bir oldu.. tek oldu..
Babas yoktur; olu yoktur; orta yoktur..
Zatn, azamet ve kibriya sfat ile rtledi..
Mecid ve baha gmleini giydi..
bu yce Allah; Anlatlan vasflar icabdr ki; her harekette, hareket edenle
hareket etti.. Her sakin durann sknu ile sakin oldu.. Ama hululsz..

Zatna ait her makamda, halkn her eidinde; stedii gibi zuhur eder..
Hak ve halk olarak her manada sfat ald..
Ztlarn btn eidini zat ile cem etti..
Btn sfatlar vahidiyet sfat ile mulne ald..
Ycedir Allah.. hem de mukaddes.. zellikle kendilerine ihtiya duyulan zevclerden
ve ferdlerden..
Zira onun teklii, bunlara manidir..
Onun ahadiyeti, aynen kesretidir de..
Onun gizlilii, birleyi izdivalar meyannda saylr.. Hatta ayndr..
Tenzih sergisi, tebih terkibinin kendisidir..
Zatnda ycelii:
zzet nianna sahib..
Namnn kimliidir..
Azametini, ilimler kavrayamaz..
Cellinin zn, fehimler idrak edemez..
lim sahibi; Onu idrkten yana aczini itiraf etti..
Akl; Ulamas babndan onun bana dnd. Hem de; Ondan ayrlp blnmekten
yana eli bo olarak..
Gerekli olan vcub, gerekli olmayan cevaz dairesi: Ak sylenen szlerde ve
yaplan beyanlarn noktasndadr..
mkan hviyetinin bir yan; Gayeyi anlamak ve tam ehadetghtadr.. Bir de;
Cevherin ve arazn zarfndadr..
Ona Dir Hayat; Baz mahadelerin douu ile balar..
Bitkiler olsun, canllar olsun.. O hayat eserinin inii ile, alametleri belirir..
Bir denizdir ki; Ulvi ruhaniyetler gelir.. Hem de, sultann yce kkne.. eytann
ve hevann dt baheye..
man ve idrak nurunun beyazl, irk ve kfr karanln yok eder.
Hda alnnn sabah, aknlk ve m gecesi; ezelin ve sonradan olmularn
aynasdr. Azabn ve nimetin parlak niandr..
Yce Allahn eyay kuatmas; Onlarn zat oluudur..
yle bir zat ki; Sfatlar onu kavramaktan yana gszdr..
Evvellii iin bir evvellik dnlemez..
Ahiri iin de bir son dnlemez..
Ezeli bir kayyumdur..
Ebedi bakidir..

Bu varlkta; Bir zerre dahi kprdayamaz.. Ancak onun arzusu, onun kuvveti ve
onun kudreti ile kprdar.. hareket eder.. canlanr..
Olan ve olaca bilir.. in nnden ta, sonuna kadar..
ehadet ederim; Allahtan baka ilah yoktur..
yle bir Allahtr ki; Btn bu ibarelerden tededir.. stndr.. Ksaca; O,
bu ibarelerle anlatlamaz..
Mnezzehtir.. Mukaddestir.. Onun varl; Ne sarih ifade, ne de muammal
iaretlerle anlatlabilir..
Burada; Ona delil olsun, diye yaplan her iareti; Onun hakikatndan bir perdeyi
asn diye yazdm.. Bu da, ancak temsil yollu oldu..
Hangi ibare ki; Ona vardrr, midiyle getirildi; nice nice onu anlatmaktan uzaktr.
Ona vardran asl yoldan alr.. Hem de srratle..
Ve o; Zatn bildii gibidir.. Amma nasl gerekli ise.. Nasl iktiza ediyorsa..
Bizzat o; Her ynyle, kemal vasfn haizdir.. Hem de yeteri kadar.. Varlna ne
kadar kemal vasf gerekse o kadar..
Resulllah S.A. efendimiz iin de, ayn ehadetimi tekrar ederim..
Yce Allahtan ona selat ve selam olsun..
yle ki;
O, ademolu ferdleri arasnda, yce Hakkn zatna davet edilen ve vasl olan tek
ferddir..
Allahn kuludur.. Kendinden nce gelen resullerin eriatn silip, yeni bir eriatla
gelen, Allahn muazzam Resuldr..
Yeni bir eriatla gelmeyen, kendinden nce gelen resullerin yolunu izleyen nebiler
arasnda da; Allahn en ok keremine nail olan, Allahn bir nebisidir.. Zat
iin bir ridadr; perdedir.. Zatna delalet eden, stn bir niandr.. alametidir.. Varlna
kavumakta en kdemli olandr.. Ona vardran yolun en salamdr..
Sonra o;
Hakkn zatna parlak bir aynadr..
simlerin ve sfatlarn son derecede tecellisine bir zuhur yeri olandr..
CEBERUT, nurlarn bir geli yeridir.. (CEBERUT: Ebu Talib-i Mekkiye gre; Azamet
alemidir.. Yani; sim ve sfatlar alemi.. Fakat ounluk u fikirdedir; Orta alemdir.. Yani;
Berzah.. Toplu olarak btn ilerin iinde durduu alem..)
MELEKUT, srlarna bir konak yeridir.. (MELEKUT; Ruhlara ve nefislere has olan
gayb alemi..)
LAHUT, hakikatlerinin topland bir merkezdir.. (LAHUT; Melekiyet.. Yani;
Melekler alemi..)
NASUT, inceliklerinin bir kaynadr.. (NASUT; nsaniyet.. Yani; Bu insanlk
alemi..)

Sonra Odur;
Cibrilin ruhu ile fleyen..
Mikailin srr ile ihsanlar yadran..
Azrailin kahr ile yzp gezen..
srafilin toplamasna ynelen.. ilk koan..
.. Ve Odur;
Sidrelere mnteha.. son yolcu.. son yolcu ve.. son yolculuk..
.. Ve isralar kkne refref olan Odur..
Hebann da, tabiatn da, heyulas Odur..
Uluhiyet atlasnn felekidir..
Rububiyet vc burcunun bir mntkasdr..
Ykseklik ve terakki vlmesinin semalardr..
lmin, dirayetin gneidir..
Kemal halinin nihayetinde, mehtap safasnn aydr.. kameridir..
Seilme ve hidayet yolunda, yn gsteren bir yldzdr..
Dilek hararetinin ateidir..
Gayb ve ehadetin ki; Grnen ve grnmeyen hayatn suyudur..
Rahmet ve rububiyet nefesinde esen bir saba rzgardr..
Zillet ve ubudiyet yerinin billur sakssdr..
Seb-i Mesnnin sahibi, birinci ve ikinci derecedeki fyuzat kaplarnn anahtarna
sahiptir.. (Bu cmlelerin tafsilat: Eserin YRM BRNC BLMNN son ksmndadr.)
Cemal ve cell sfatlarnn bir iktizas olarak Kemal sfatnn mazhardr..
Ho manaya bir ayna, Yce nama tecelligh;
Tatl bir kaynaktr, kemal makamnda cilvegh.
Gzellik semasnn kutbu, orann gnei;
Hi de snmez o olduka doua bir karargh;
Tmden kemal, bir hardaldan ibaret ona gre;
Ki dalta onun gzellii bir nazargh..
Ona salat ve selm..
Hallerinde yerine kaim olan ashabna da, line de salat ve selm.. Kald ki;
Bunlar, Resulullah S.A. efendimizin, szlerinde ve ilerinde nbet makamna nail olan
vekil oldular..
ehadetimi tekrarlarm;
Kuran Allah kelamdr.. Onun kapsamna giren manalar da haktr..
Onu; Ruh-u emin olan Cebrail, Nebilerin ve Resullerin sonuncusu olan
en byk Peygamberin kalbine indirmitir..
Tekrar ehadet ederim ki;
Peygamberler haktr.. Onlara gelen kitaplar dorudur..
Btn bunlara iman etmek kesin olarak vaciptir..
Kabir, Berzah, azab olacaktr..

Kyamet de gelecektir; ki ona, phe yoktur.. Ve Allah; Kabirdekileri diriltecektir..

Tekrar ehadet ederim ki;
Cennet haktr.. Cehennem haktr..
Srat haktr..
Neir gnnn hesab haktr..
Tekrar ehadet ederim ki;
Allah hayr da erri de diler..
Krmak ve zorlamak, onun eli ile olur..
Hayr; Onun dilei, kudreti, rzas ve hkm ile olur..
er; Onun dilei, kudreti, hkm ile olur; ama buna rzas yoktur..
yilik; Allahn kuvveti ile hidayeti ile olur..
Ktlk onun hkm iledir.. Kulun umluu ve azgnl sebebi ile gelir..
Edeb icab u manaya dikkat;
Sana bir iyilik gelirse.. Allahtandr.. Bir ktlk isabet ederse..
nefsindendir..
De ki; Hepsi Allahtan.. (4/79)
Vcud ondan balad ve.. emri olduundan yine ona dnecektir..
Besmeleyi ektik.. Allaha hamd ettik.. Resulullaha salat ve selam getirdik..
ehadet de getirdik..
imdi GR ksmnda anlatacamz mevzua girebiliriz..
imdi iyi dinle;
nsann kemal derecesine erip ergin bir kimse olmas; Allah bilmesine bal
olduuna gre..
Keza insann fazileti; Cinsi izinde, onun kapsad manadan kazanc kaderince
olacana gre..
Evet.. Byle olacana gre; Marifet duygularnn elde edilmesi gerekir..
Tahkik sonunda elde edilecei kesin olan marifet duygularna gelince; lahi bir
ilhama ve onun verecei baarya baldr..
Fakat.. fakat.. oras bir baka blgedir ki, manasn u yet-i kerimenin
derinliinde bulur;
Emniyet telkin eden, saygdeer bir yerdir.. nsanlar onun
evresinden uzaklatrlr.. (29/68)
Amma neyle?.
Evet, neyle uzaklatrlr?. ununla; Bir sr engeller ve oyalayc eylerle..
Sonra orann hali yerleri, sahilleri; Bir sr kaya ve kaydrmaclarla doludur..
Denizlerine gelince; Helak ve boulmacalarla doludur..
Bu arada onun yolu; nce bir kldan daha incedir.. Keskinliine gelince;
Keskin bir kltan da keskindir..
Durum anlatld gibi olunca; Yolcunun byle bir yolda yryebilmesi..
ama tam olarak.. drst bir ekilde imknsz gibidir..

Durum yukarda arz edildii gibi olunca, ister istemez sorulacak:

- Pekl.. O halde bu yola nasl girilecek?. Nasl yrnecek?..
Ve dneceksiniz deil mi?.. Nitekim ben de dndm..
Dndm ve bir kitap yazdm..
yle bir kitap ki; Hakikat gnei gibi parlak..
Ak, belli bir ileme tabi tutulan ve tam bir tetkik mahsul..
Bu eserden beklenen odur ki;
Salik iin, en yce refikine ileten ola.. Amma, ince, dnceli, nazik, kibar arkada
gibi..
Emelim o ki; Bu kitap, bu yollar taleb edenler iin, efkatli bir karde gibi
olacaktr..
Evet.. Byle olmas icab eder ki; Issz vahalarda, kimsesiz kald zaman,
onunla nsiyet edebile..
Onun gizli talimghna gire, ban onun sinesine yaslayp kala..
Onun irfan duygusu alayan aydnl ile, snk kesini, bilinmeyen karanlklarn
aydnlatmaya baka..
Bu iin baka aresi yoktur..
Sebebine gelince; Artk mridlerin kalb semalarndaki cezbe gneleri kalmad..
Yolcularn felek semalarnda, mehtap safalar getiren dolunay kalmad..
Bu yolu kasd edenlerin himmet balarndaki azimet yldzlar batt..
te.. Anlatlan manalarn bir icabdr ki; O lemin denizinde yzenlerin kurtulma
midi azald.. Onun sahillerinde gezenler iin de, necat midi pek kalmad..
Neden byledir? Hepsi nasl anlatlsn?. Anlatlamaz; zira:
Anlatlanlar dnda menziller var ycesine;
nemlileri: Sarmtr dehetler bycesine..
Kllar var ki, beyaz beyaz yeil yeil;
Mzraklar sanki zulm yklenmitir glcesine..
bu halet iinde kitab tamamladm: Ak bir keif zerine..
Ve.. ondaki meseleleri glendirdim; Salam kaynaktan gelen haberlerle..
Ve ona bir isim verdim: EL-NSANL-KML F MARFETL-EVAHR VEL-EVAL. EVVELLER VE AHRLER BLMEKTE NSAN-I KML-..
Bu eseri yazarken ve yazdktan sonra, baz haller geirdim ki:
Onlar da burada anlatmak isterim..
Bu eserin telifine baladm.. Baz beyanlar ve tarifler yapyordum..
Bunlar yaparken, hatrma gelen u oldu: Bu ii brakaym.. Bunlar birer birer
tahkik gerektiren meseleler olmas hasebiyle, sayg gstermek istedim.. Tetkik sonunda,
bana ihsan edilenin yaymn azaltmak diledim..
bu dnce iledir ki: Eseri paralamak istedim.. Btn gayretimi bu yola
verdim..

Baladm onu darmadan etmeye.. Btn blmlerini dattm.. Bu bahsi

kapadm..
Birbirinden ayrdm; Pare pare ettim.. Hi bir ie yaramaz hale getirdim..
Bundan sonradr ki; Onun gnei batt; gitti.. Onun gzel yzne perde ekildi..
Unutulup giden bir ey oldu.. Yaramaz.. hi bir ie yaramaz saydm..
Bir zaman sonra, iin rengi deiti.. Bir hayr olarak ortaya kt..
Byle yazlp dururken bir hayr oluu ortaya kt..
u ayet-i kerimeyi okudum;
nsan zerinden yle bir zaman geti ki; O zamanda o, anlan bir ey
deildi.. (76/1)
Sanki yoktur hacuan ile safa aras;
Ne Mekkede yolda ne seyir safas..
te; btn bu istihalelerden, deien hallerden sonra.. Cenab- Hak bana,
bu eserin aklanmas emrini verdi..
Aktan anlatlmas gereken blmleri ile, kapal ifade edilmesi gereken ksmlar
aydnlatt..
Ayrca ummi bir fayda salayaca ynnden vaadde de bulundu..
Aldm emirlerle vaadler, uyulmas icap eden eittendi.. Bu sebepledir ki;
- Ba stne..
Deyip, eserin, yeni ekli ile telifine hemen baladm..
Anlatld ekilde de, Cenab- Hakka tevekkl eyledim..
Evet.. ite ben; Onun ezeli olan kocaman kadehi ile iirmekteyim.. Ama ALM ismi
ksesine dalp kararaktan..
Ama kimlere?. Haliyle herkese deil.. man ve teslim ehli olup, bu arab imeye
ve sindirmeye gl olanlara..
Bu, yle bir araptr ki; kram sahibi olan candan gelir; emilircesine de iilir..
Bu yle bir araptr ki; Yoku da var da sarho eder..
Bir gemi ki, brakt gnei, karanlk geceyi;
SHA belirdi, sabah aydnland z bilmeceyi..
Soyun bu vasflardan latif bir emaile brn;
Ama mull bil, zamandaki ince kesmeceyi..
Kadehten geersen taa, yce menbana kadar;
Dnersin, dndke zaman, renirsin zemzemceyi..
Ve, niceleri baland kald ssl atksnda;
Balar Allahn mlkdr emr gsterir en yceyi..

Nice fakir vardr ki, sz kendini kul eyledi;

Balad varda yokken, rendi ilerlemeceyi..
Nice cahil vardr ki, kokular onlara vard;
Ve.. haber verdiler hem blisceyi, hem demceyi..
Nice susanlar vardr ki, dinledim haberlerini;
Arta izzet ikram grdler ondan ycelmeceyi..
Onun kadehinin gzne bir kez nazar eylesen;
Yapmazsn artk bilmediine srme ekmeceyi..
Bu bir nur gne saylr, belki de gece zulmeti;
Bir yce hayrettir ki, renirsin ekimeceyi..
Bir nurdur ama ona gz yok, ona bir k da yok;
Bir gzel var, yz yok, yz vardr neyler plmeceyi..
Bir burun var, koku yok ve bir kokudur ki yaylmaz;
Bir arap.. Yok barda ve bulmu mhrlenmeceyi..
Ey yaknlar, tutunuz onun yce kadehlerinden;
Emniyet emelleridir, ycel gr bymeceyi..
Allah iin, yce an hakkna ihmal etmeyin;
Ne tad.. Onu brakan grr nedamet etmeceyi..
Nolurdu ondan tad alanlar kardeim olsalard;
Selmm onlara.. Selm bilir teslim etmeceyi.
GR ksm burada tamamland.. Bundan sonrasa MUKADDME olacaktr.

MUKADDME
Rahman ve Rahim olan Allah ad ile balarm..
Hamd.. Tek olan Allaha mahsustur..
Salt ve selm: Kendisinden sonra bir peygamber gelmeyecek olan
byk Resle..
Bu eserin meydana gelmesinden beklenen: Cenab- Hakkn marifeti olduuna
gre: Bize den, mukaddes ve yce olan Cenab- Hak zerine konumak olacaktr..
Ama nce onun isimleri ynnden gideceiz.. nk; Ona delil olan isimleridir..
Daha sonra vasflar cihetine yneleceiz.. nk; Zat- lhinin kemal derecesi
eitleri oradadr..
Kald ki: Cenab- Hakka has mahallerde, ilk zahir olan sfatlardr. Zuhurlarda,
sfattan sonra, ancak zat gelir..
Bu itibarla: Mertebe cihetinden; sfatlar, isimlerden daha yksektir..

Zat zerine sarf edeceimiz kelm: Esma ve sfatlardan sonraya brakacaz.

Haliyle bu blmdeki konumamz, bu leme has olan ibarelerin tahamml kadar
olacaktr..
Durum byle olunca: Konumalarda sofiyenin kullanmakta olduu kelm
derecesine inmemiz gerekli olacaktr..
Bu arada baz aklamalar da yapacaz.. Haliyle; Lzumlu olduu ve ihtiya
duyulduu yerlerde.. Ta ki; Bakp okuyana kolay anlama durumu hsl ola..
Baz srlara kar da aklayacaz.. Ki onlar, lmi; Kitaba yerletiren zatn
yazmad meseleler olacaktr..
Ki onlar; Yce Hakk bilip anlama ile ilgili ilerdir.. Mlk ve melekt alemini
anlamaya yarayan mevzulardr..
Btn bunlar anlatmaya alacaz.. Ama: Mevcud olan iaretli ifadelerle..
Bal remizleri nkteleri ancak bu yoldan bileceiz..
Bu arada isleyeceimiz yol; Saklamakla, amak aras bir ifade tarz olacaktr..
Bu haller iinde bir tercman olacaz ki; Bazan ykp datmak, bazan da yapp
onarmak durumu meydana kacaktr..
Ta ki; Dnce gcn kendinde bulan, tam manas ile dnebilsin..
Anlatlan manalar arasnda yleleri vardr ki; Ancak kapal bir ifade, ya da geni
manal bir iaretle anlatlabilir..
Byle anlatlmas gereken bir ey; Eer ak bir ekilde anlatlacak olursa.. zihin
kayar.. Esas mahallinden ayrlr; baka bir yne gider..
Bu ise.. beklenen haslat getirmez.. yle ki; Aranann bulunmas imknsz hale
gelir..
Bu durum: nce bir itir.. ou kez vukubulur..
Bu manay, -Nuhun gemisi anlatlrken geen- u yet-i kerime ile, daha iyi
anlatabiliriz:
Onu levhalar ve ivilerle yaplma ykledik.. (54/13)
Grlyor ki; Burada gemiden sz edilmiyor.. Ve o, Nuhu yklenen, aslnda;
Levhalarla, ivilerle yaplan deildir.. O halde neyle?. Dn..
Byle olsayd;
- Levhalarla, ivilerle yaplan gemiye ykledik..
eklinde bir ifade tarz tercih edilirdi..
unu da bildirmem gerekir ki; Bu kitaba, Kuran ve Resulllah S.A. efendimizin
snneti ile teyid edilmeyen hi bir eyi almadm..
, anlatld gibi olunca; Bu esere bakp okuyandan bir dileim var;
ayet, Kuran Kerim, veya Hadis-i erif dnda bir szm grrse.. onunla amel etmeyi
braksn.. Ve, o szn, benim kasdm olmadna, yet-i kerime ve hadis-i erifin mana
mefhumu iinde olduuna inanp teslim olsun; inkr etmesin..
Ta, Allah- Tel, o mana yolunda kendisine bir kap ancaya kadar..

Burada inkr yoluna sapmamann ve teslim olmann faydas udur, O anlamad

bir eyi anlama bereketinden mahrum kalmaz.. imdi anlayamadn, belki de az zaman
sonra anlar..
Sebebine gelince; Bizim bu bilgilerimizden bir eyi inkr eden kimse, onun asln
bilmekten yana mahrum kalr..
bu mahrumiyeti ise; nkr devam ettii sre srer.. Daha teye geemez..
Baka yolu yoktur..
Sonra, Onun vuslat tad; Bu inkr sebebi ile, ondan kesin olarak tamamen gider..
Hem de; lk inkr annda..
O kadar ki; Onu iin artk iman ve teslim babnda baka bir yol da kalmaz..
Burada nemli bir husus aklamak isterim..
Bilesin ki; Hangi ilim olursa olsun; onu, yet ve hadis teyid etmiyorsa.. o bir
dellettir..
Belki de hi bir ey deildir..
Belki de yle bir ey yoktur..
Ancak bu durum; Senin o manay deerlendiren, yet ve hadisi bulamadn iin
meydana gelmez..
Hemen her ilmin ; kendi znde, yet ve hadisle teyid edilmi olmas bir
gerektir.. Ancak seni o ilmi anlamaktan alkoyan, istidadnn azldr.. Bu halin, o ilmi
anlamana engel olur..
O ilmi, kendi gcnle almaya, onunla nimetlenmeye kalkarsn.. Ne var ki, byle
bir eye; asla gcn yetmeyecektir..
Bu halini anlamadn iin, sanrsn ki; O ilm konu, yet ve hadise aykrdr..
imdi sana bir tavsiye:
Byle bir halle karlarsan, teslim bayran ekmelisin.. asla, inkr yoluna
sapmamalsn..
Taa, yce Allah elinden tutup seni, o ilmi anlay makamna karncaya kadar..
Zira bu ilim; Bir varidattr.. Gelitir.. Ama; Sence yaplan bir ey olmadan..
Sana faydal olaca cihetiyle, aada anlatlanlar iyi dinle..
Zira bu anlatlanlar, ilmin geli yollarn gsterecektir..
Sana gelecek ilmi varidat, u ynn dnda deildir..
BRNC YN:
Bu, bir mklemedir.. Karlkl konuma manasna..
Bu, senin kalbine gelir.. Fakat, Rabban ve melek bir ihtarla.. lhi bir an ile..
Ondan gelen bir tahrikle..
Byle bir halin reddine, yollar kapaldr.. Keza inkr da imknszdr..
nk Cenab- Hakkn, kullar ile konumas, onlara yapt ihbarlar zatna has bir
ekilde kabul edilmek zorundadr.. Byle bir hali defetmeye, kabul etmemeye, hi bir
yaratlmn gc yetmez.. ama hi bir zaman..
Ancak, zihne gelen her kelm bu manaya almamak veya;
Bu Allah kelmdr..
Dememek iin, almetlerini, iaretlerini bilmek icab eder..

O almetleri bildikten sonra: Duyan, mecburi bir ekilde anlar ve:

Bu yce Allahn kelmdr..
Der..
Mesel: O kelm duyan, her yan ile duyar.. Tepeden trnaa kadar.. Hi bir
ekilde o duyduunu belli bir yne balayamaz..
Bir ynden duyup, dier ynden duymamak olmaz..
Tek ynden duyulursa.. onun; Allah kelm olmas imknsz olur.. nk o; Bir
yne mahsus oluyor; baka yne geemiyor..
Grmyor musun; Musa a.s. kendisine gelen hitab aatan dinledi aac
dinlemedi.. O sesi hi bir yne balamad.. Aaca da balamad.. nk aa bir cihettir..
Yndr..
Evet.. Rabbani ihtarn durumu budur..
Melek ihtara gelince.. Kabul ynnden Rabban olana yakndr..
Birincisi kadar kuvveti haiz deildir.. Ancak, kabul edilmesi itibari ynnden
zarurdir..
Bu srf Cenab- Hakla mkleme deildir.. Demek oluyor ki; Varidat yolundan,
Cenab- Hakla vastasz bir konuma deildir..
Buna, yce Hakkn tecellileri de karr..
zetleyelim; Her ne zaman ki, Cenab- Hakkn nurlarndan bir krnt kula tecelli
oldu.. Kul; lk anda bir ilim sahibi olur.. Anlar ki; O bildii, Cenab- Hakkn bir nurudur..
Bu tecelliler deimez.. Zata ait oluu, sfata ait oluu, bilgiye ait oluu hi bir ey
deitirmez.. Hatta, ayn oluu bile ayr bir mana tamaz..
Hepsi odur..
Durum byle olunca; Her ne zaman sana bir tecelli gelirse.. Ve sen de; Onu ilk
anda Cenab- Hakkn nuru bilirsen.. amma sfatnn nuru, amma zatnn nuru.. te tecelli
odur..
Anla..
Zira bu yle bir ummandr ki, sahili yoktur..
Anlatlan makamn altnda bir de ilham vardr.. Bunun durumunu da biraz
aklamak icab eder..
lham, daha ziyade iin banda olanlar iindir..
Bir mptedinin, henz iin banda olann, ilhamla amel etmesi, ancak yet veya
hadise dayandktan sonra olur..
yet ve hadiste ahitleri bulunursa.. lhi bir ilham vasfn alr..
yet ve hadiste onu teyid eden bir mana olmad takdirde; nkr etmeden
durmak, beklemek lzmdr..
Daha nce de izah edildii gibi..
Burada, durmann faydas; eytan bir ey olup olmadn tam olarak tesbit
edebilmektir..
yle ya; eytan mptedi olann, henz iin banda durann kalbine bir ey atar
ve onun ilham olduunu anlatmaya alr..
Durup dnmek gerekir ki; Byle bir ey olup olmad sezile..
Bu arada tam ve katksz bir ynelile, Allah- Telya ynelmek icab eder..
Usulne edebine, erknna gre, ona tutunmak gerekir..
Taki; O yet ve hadisle teyid edilemeyenin ne olduunu Cenab- Hakk kendisine
bildire..
KNC YN :

lim aln, bu yndeki durumuna gelince..

Bu da, ehl-i snnet ve onlara mensup olanlarn dilinden dklen ilimdir..
Bu eitten bir ilmin de, yet ve hadiste ahidini ve delilini bulursan; ondan
murad ne ise, odur.. Daha tesini aramamak icab eder.. Ters bir durum meydana kt
takdirde kendini ondan ekmen gerek..
O beyan edilen eye mutlaka iman etmesi imknsz olanlar arasna gir.. Zaten
baka trl de olmaz.. Sebebi de; Akl nurunun, iman nuruna galebe alm olmasdr..
Burada da izleyecein yol; lham meselesinde izleyecein yoldur..
Durup beklemekle, teslim olmak aras bir yola gir..
NC YN:
Bu derecedeki ilim, mutlak bir ilimdir.. Belli bir ciheti ve belli, sabit bir durumu
yoktur..
Hem kabul edilebilir; hem de kabul edilmez.. lle de kabul edilmeyecek diye bir
zorlama yoktur.. Kabul etmemek de byle..
bu ekilde gelen ilim eidi; Mezhep d kalan, bidat ehli arasna katlan
kimselerden sadir olan ilimdir..
Aslnda, bu eitten ilimler; atlmtr.. Makbul saylmazlar..
Ancak; Zirek, keskin akll bir kimse, keskin olarak, btn eidi ile onlar inkr
etmez.. Ama, her eidi ile..
O, eit ilimlerin; Kitap ve snnete uyan ksmlarn kabul eder, kitap ve snnete
uymayan ksmlarn da reddeder..
Ama her eidi ile..
Onlarn da, hemen hepsi kble ehli saylr.. Aralarnda, ittifak halinde belirtilen
meseleler azdr.. ster Kurandan olsun; isterse hadisten.. Onlar, bir yn ile kabul edilir,
bir yn ile de kabul edilmez.. Hemen hepsi, ayn ynde gider..
Onlarn ihtilaflarna konu olan meseleler, karlkldr.. Bir manay bazen ikinci bir
mana gibi gstermeye benzer..
Bu eitten meseleler, yetlerde de gelir; hadislerde de..
Bunlardan bir tanesi, HDAYET iidir ki, u yet-i kerimelerle tesbit edilir;
Sen sevdiini HDAYETe erdiremezsin.. Lkin Allah dilediini
HDAYETe erdirir.. (28/56)
Gerekten sen; Doru yola HDAYET edersin.. (43/52)
Grlyor ki, bu yet-i kerimelerde, hidayet iki ekilde anlatlyor..
Onlardaki fikir eidi de bundan douyor..
Bir tanesi de;
NCE YARATTI.
Meselesidir.. Bullar da u yet-i eriflerin manalarnda grlr;

 Allah akl nce yaratt..

Allah kalemi nce yaratt..
Ya Cabir, Allah nce Peygamberinin nurunu yaratt..
bu hadis-s erifler de, ayr ayr dncelere, HDAYET meselesi gibi yol ayor..
Btn dnceler bir yana; biz kendi dncemize bir yn vermeliyiz.. Hi birini
inkr etmeden, en gzel ekle brndrmeliyiz.. Eksiksiz, tam ve umuma yarar bir
ekilde..
i bu adan ele aldmz zaman, anlattmz gibi umuma yarar bir mana
olursa.. kabul ederiz.. Ama, brn de reddetmeyiz..
HDAYET iin, iimize yarayan u fikir vardr:
Resulullah s.a. efendimizin elinde olmad anlatlan HDAYET, ancak Allahn
zatna olan HDAYETtir..
Resulullah S.A. efendimizin elinde olan HDAYETe gelince, bu da Cenab- Hakka
ulatran yola HDAYETtir..
Yukarda anlatlan hadis-s erif iin ise, u mana verilmitir;
Bunlardan tek ey murad edilmitir.. Ancak, nisbet edildikleri makama gre,
ayr ayr saylmtr..
Tpk mirac iindeki; ESVED, LAM, BRAK gibi.. Bunlarn de birdir ve
ad HBRdir..
Btn bu anlatlanlar, bir mesele idi.. Ve bunlar bir MUKADDME ile sana
sunuyorum..
Hemen hepsini; Seni, mahcuplarn dt vartadan karmak iin yazdm..
Demek istiyorum ki;
ok yzler arasndan syrlp tek yz grebilesin..
Ve bu kitapta benim dilimden dklen, yce Allahn yrttklerine marifet hali
ile eresin..
Ve bylece.. Hak erleri derecesine kasn..
kasn.. kasn ki; Bundan sonra anlatlacaklar rahatlkla dinleyesin.. Hele,
ARET olarak aada anlatlanlar..
Ve.. anlayasn..
te, o iaretlerden biri.. Dinle.. ama, itirazsz.. Anladn kabullen.. Kalann da,
sonraya brak..
Tam anlayabilmek iin, znde bir zemin hazrla..
te anlatmaya balyorum;
Gemile, gelecekle balants olmayan bir vakt iinde, Cenab- Hakkn
huzurunda olduk.. arkn;
GARB..
Vasfn alan vel zatlarndan biri ile..
Samediyet rts ile rtnmt..
hadiyet izarna sarnmt..
Cell perdesine brnmt..
Gzellik ve Ceml tacn da giymiti..

Keml dili ile selmlatk.. O hal, o kadar gzeldi ki..

Selmna, merhabasna karlk verdiim zaman; Onun mehtap safal bedrinin
stnden rts kayp gitti..
Onu bir rnek ve bir numune gibi grdm.. Evet, yle mahade ettim..
Bir varlkt; ama hkm idi.. Hkm idi; ama her eyi znde okunan bir kitap
fihristi gibi idi..
Her ey znde bulunan dersler manzumesindeydi..
Gl olarak bir farz yoldan girdik iin iine.. Haliyle onunla.. Zira bakas yoktu
arada..
Bu arada zimmet gitti; bor klelii kalmad.. kalkt..
Bu sefer onun itibar ibresini, kendi lmde buldum.. Onun iin inciler dizer gibi
bir nazm dizdim..
Ve.. lk anda benden; Herhangi bir eye muhta olma balar zlp gitti..
O halimi; u an mefhumunun inkisar sopas ile yararl hale getirdim..
Bylece ayar saltanatm tam oldu.. Tam lsn buldu.. te o zaman; Arn
Rabb bu evde oldu..
ktidar krssn kurdum.. Onu da, itibar terazisine oturttum..
te o zaman; Olduumu, olacam halimi ve gelecek zamanm ibretle grdm..
Ama, anlattm yceliklerin usulnce.. O kanunlara gre..
te benim yolum.. halim.. durumum.. edebim..
Ben bu halimi hayli gizledim.. Ama ne kadar gizleyebilirdim ki?..
Sonunda; Okkalar, kilolar, batmanlar bitti.. Tartacak bir arlk ls kalmad..
te.. Bu zamana kadar gizleyebildim..
Artk onun arln tartabilecek bir dirhem kalmad.. Onun tartacak bir kar
arlk bulunmad..
Dndm, tandm; Arlk zaferimi, tetkikte, incelemede buldum..
Ama onu; Tahkik ayar ile de perkittim.. glendirdim.. Salama erdirdim..
Sonra ellerimi kna ile boyadm.. Gzm uyur uyank bir halle de srmeledim..
te o zaman; Gzm, esastan tam olarak atm.. Kilitleri krdm..
Ve.. O zaman bana;
Nerede?..
Diye hitab etti.. Ben de;
Arada..
eklinde bir lisanla cevap verdim..
bu halden sonradr ki; Aadaki beytleri dile getirdim.. Nefy ile isbat, yokla var
aras bir dizi ekline soktum:
Bence gerek olan o: Yok oldu birdenbire;
Mademki varlk, tehir edeniyim habire..
Hayal onu, taa uzaktan grd gerekten:
Kudret olarak varlk iktidarna gre..
Sen olamazsn kurulan bir duvardan baka;
Haznelerin var o haznedar olduu sre..

Ben ite u duvarm o dahi onun iin;

Gizli haznedir bilirim grdme gre..
Ve sen onu elinde bir kalp olarak tut;
O, onun iin bir ruhtur, ibretine gre..
Allah gzelliini artrsn, zira oldu;
Yce ilhn cemal mehur olduu sre..
Parlaklkta senden baka kaim olan yoktur;
i anla ki, suretlerini seyrin sre..
Yukardaki inci dizisi halindeki nazmlar duyduktan sonra, halimle hallendi..
Heyecan dalgamdaki mehtab devre balad..
Sonra.. evet sonra; u nazm beyitleri sralad.. Ama hi bir eyi ifa etmeden..
Ama ne gzel ifa etti.. Haliyle ehline..
Sakl gzellikler dizisi, rtler de kendinden;
Ylan sran, sihri dahi grclerden..
Sarholarda tadp arap bir ho surete brnd;
Sarholarla ayan oldu grnd perdelerinden..
Mehtap onun hayaline girdi tamam olup ald;
Ondaki huylardan her ne ki bulunmaz gibilerden..
Atllar merkezinde knac naklarn grd;
Onu yazmay istedi balad sa tellerinden..
Kayserin tacn giydi tebaasna uyaraktan;
Orann mlknde saltanat ald evrelerinden..
Sonra, tmden halkn mlkiyetine de sahip kt;
Ne varsa yeil beyazlardan, krmz bitkilerden..
Onu saylan tm gzellikler sahibi bildike;
mirin bildii Leyldakine benzeyenlerden..
Onun znde sakl duran azizlik hepten kt;
gzelliidir ne ki var belli gzelliklerden..
Onun yukardaki tatl hitabn dinledim; iindeki kurtulu ifade eden manay da
anladm..
te o andadr ki, olan ve olacak oldu; bunun zerine de yemin ettim..
Bu yemin zerine ahdine vefa gsterdi, dnmedi; bozmad..
Yeni libasna brnd; eskilerden soyundu..
Ve.. ufuklarda cemalini gstermeye balad..

Artk onlardan hi bir ey, onun iin olmad.. Ne ne iin olabilirdi.. kilik mi var ki;
Bir ey, bir ey iin olsun..
Sonra.. Akllarn ve dncelerin uzak grd her ne ki var; hepsi onun bir
beyan, aklamas babnda zuhura geldi..
Srlar ve ruhlar onu can evine yaklatrd..
Bir bereket geldi ki; Onun kuatmas iin dehetler sat..
Artk olduu yerde soyundu.. Bir nokta zerinde mekn tuttu..
Sonra, kuatma, sarma emberini uzattka uzatt..
Evet, bunlar yapt.. Ta ki, hicap rtsn kaldra..
.. Ve aktan aa bana hitab ede..
Beklenen hitabn yapt.. Nzul eyledi.. Bana hitabn sonra yapt..
Ama kim?.. kendisi ile bulunduum zat..
ark gariblerinden biri..
Demitim ya.. te o.. Amma zahirde o.. Batnda anlattm vasflarn sahibi..
Allah rahmet eyleye..
yle syledi;
Var veya yok, nefyedilen veya baki kalan benim;
Hissedilen, vehmedilen, ylan ve efsuncu benim;
Benim balanan ve zlen, iilen, hem de saki;
Hazine, fakir de benim; hallakm, halkm da benim..
Kadehlerimle ime, zira onda tiryak zehirim var;
Baka arama onu balamtr balarm benim..
Beni zimmetlerle koruma, dahi ahdimi bozma;
Varlm sabit klma, yok da grme baki benim..
Ne bana bir yabanc, ne de bana uzanan bir gz yap;
Her neyi ki aynm yaptn; evklerim kaybettin benim..
Beni grdklerinde ol, dolu kadehlerimden i:
zme kua belimden, giyme zd elbisem benim..
De: uyum, u deilim vasflarmla huylarmla,
Ben, souum, ama u kalb yanar ateimle benim..
Susuzluk benimledir, ama ceyhunda bomam da var;
Yk aynmdr, ama hi bir yk yoktur boynumda benim..
Ardan ar ekimi hafiflettim hava sakim;
Hayvanat halim anlatr, evkim enliimdir benim..
O, kanatlarda bir kutur, boyunlarla bir devedir;
Ama ne devedir ne ku.. geen iaretim benim..

Ne gz var, ne de grmek gerek uzanan bir srrmdr;

Ne ecel var ne mr, ne de fanim var, bakm benim..
Yukarda geen iirde bir;
O
Var ki, bu;
HU
Manasna gelir..
Bu nedir, imdi onun zerinde duracaz..
O; Bir cevherdir.. Mahiyettir.. eitli ynleri olan, zhirde hi bir belli yn
izilmeyen z varlktr..
bu varln kendisine ekli iki araz vardr..
Maddi bir tabirle; Kendisine gelen.. Ya da; Kendisinde bulunan.. iki hl..
Ve ikinci bir man..
O, Bir zattr.. zn de zdr.. Bunun da iki vasf vardr ki.. aada bu manalar
i ie anlatlacaktr..
Bulup karmaya baklmal..
Biraz tafsile geelim..
Yukarda bahsi geen cevherin kimlii;
a) limdir.. Bilgidir..
b) Gtr.. Kuvvettir.. Veya, gler ve kuvvetler.. - Bizdeki eitli kuvvetler,
manasna da gelebilir..Belki de; Alm ve hakimdir.. Bizzat bilen, bizzat hkim bir ekilde hkmn verip
sahip olandr..
Anlatlan iki vasf, Allahn yce varlndan ki sfattr ki; Kuvveler szgecinden
szlr gelir..
Yani; Duygularn inbiinden.. Fakat o gelenleri kuvvelerden, kuvveleri de onlardan
ayrmak mmkn deildir..
Ayrca burada KUVAYI: Nebat, hayvan nefis, insan nefis eklinde almak da
mmkndr..
Bunlarn madd tabiri: l bir sa aya gibidir..
te.. meydana kan ilim ve hikmet bu l kuvvet eklinde kar..
nce ilim olarak akp gelen duygulara parmak basalm..
Bunun hakimiyeti; Basit madde olarak grnenin, te bir kadar nisbetini hkm
altna almasdr..
Bu manay kendi zn anlatabilmek iin u iki cmleyi sarf edebilirsin:
a) Madde asldr; kuvveler de paralar
b) Kuvveler bir yerdir; ilim de ekilen bir ekindir..
Tekrar ilim ve kuvvelere dnelim..
Burada ilmi iki ynl ele almak kabildir.. yle ki;
a) Kavl ilim.. Szde bilgi..
b) Amel ilim.. te bilgi..
Szdeki, yani; Szle gelen ilim, bir nmuneden ve bir rnekten ibarettir ki;
Bu rnei senin, zdl eylerden bir araya gelen eklinde bulabiliriz..

bu hl, senin esas benliinde sakl bir enlikten, sakl grnen varlndan
soyunup arnmtr..
teki bilgiye gelelim.. Bu, snrsz bir hikmet kaynadr ki; Hakim bir kimse, ilmi
ile faydalanmay, o yoldan salar..
Ve bir sultan; Verdii hkmlerde artc ileri baarma derecesine o yoldan
ular..
imdi KUVVA olarak adlandrlan, duygulara gelelim.. Onun blmlerini anlatalm..
bu KUVVA da ilim gibi, iki ksma ayrlr;
a) Cmel kuvva.. Toplu, blnmez olan duygular.. Ya da gler.. Tek kelime
ile; Kuva, gtr..
b) Tafsl kuva.. Yaygn dank duygular.. Kuvvetler, ya da gler.. Grnrde
byle..
Birinci derecede geen kuvva iin; Mizacn bozuk olmamas, takip edilen usuln
tam olmas arttr.. zellikle burada istidat nemlidir..
Zira, tabiatnda deiiklik olan, acy tatl, ya da tatly ac sanabilir.. Yanl yola
sapar.. Bozuk usul takip eden de ayn ekilde yanlabilir..
Kald ki, bir iin shhatli ve salam olabilmesi iin, gelen naklin salam olmas
arttr.. Kemlli, olgun ve yeterli durum ancak bu yoldan elde edilir..
kinci derecede geen KUVA iin; Yine baz artlar vardr.. Zira bunun hayal lemi
ile de, ilgisi balants vardr.. artlara gelince;
Kbiliyettir..
Demek ve bu art bata saymak gerekir.. zellikle onun bir cevher olmas
ynnden..
Ve.. o cevhere bir yer olabilme cihetinden..
Hsl; Anlatlan KUVA iin iki ey vardr.. Ama her iki halde.. Ve, grnrde..
O iki ey ise: Kabiliyet ve istidat..
Burada kabiliyet, sadece bir semedir.. Yani; Ayrt edebilme..
Anlatlan istidat ve kabiliyet tam olunca, tesi kolaydr.. Artk zta geilebilir..
Biraz da zat zerinde duralm..
Zat bahsi de, yukardaki gibi iki ekildedir.. Bu da iki vasfta kendini gsterir..
Bir tanesi : S E N..
Dieri de : B E N..
Bu ikisi temeldir.. Kalan da bunlara eklenen teferruat saylr.. Mesel; Benim iin;
sana.. Ya da: senin iin; bana..
Ve mterek bir kelime; lahmz..
S e n..
Dediimiz zattr.. Ama bu sen, esas kimliin ynyle olan SENdir..
Aklla kabul edilen bu zahirdeki SENliin deil..
Anlatlmak istenen zet mana udur;
Zat olarak tavsif edilen SEN, bu kulluk vasflarnla tayin edilen sen deilsin..
Bir de;
B E N..
Demitim.. Bu da, hakikatm olan BENdir.. Bu akln kabullenecei cinsten bir BEN
deil..
Zira, esas bahsimiz olan BEN, Rabbn vasflar arasnda saylr..
B E N..
Kelimesi ile iaret edilen, zattr..
Bir baka BEN daha var ki, bu itibar yndendir.. Bu, akln kabul edecei BENliin

ynndendir..
Sonra;
B E N..
Kelimesi, hkmler meynnda saylrsa..
phesiz o;
A l l h..
Demektir..
Yine ayn hkmler meyannda;
S E N..
Kelimesi.. onun kulluk yndr..
Yukarda anlatlanlar dinledin.. imdi dnmeye bala.. Anlatlanlardan ne
anladnsa, anladn..
zne bir bak.. nazar eyle.. stersen zn;
B E N..
Faslna bala.. Dilersen;
S E N..
Babna yasla.. Deien hi bir ey yoktur..
Gerekten, bu makamda; Kll hakikatten baka bir ey yoktur..
O, subhandr.. an ycedir.. Mnezzehtir.. Tektir.. Orta da yoktur..
yle bir zattr ki, iki yzldr z varlnda:
Bir yz var sflde br yce varlnda..
Hangi yz olursa olsun ibarenin ve edann;
te o zattr, sfatlardr beyan aklnda..
O birdir..
Diyeceksen dorusun; ayet diyeceksen:
kidir..
O dahi Haktr, ikilii de annda..
ayet diyeceksen;
yle deil; belki de ldr;
Yine dorusun, bu da gerek insanlk meyannda..
Onun ahadiyetine bak ite onun zatdr;
Birdir, ahaddr..
Diyesin onun teklik makamnda..

Zatnda bir ikilik grrsen bu oluundadr;

Hem kul, hem de Rabb olur o gerek ikilik kabnda..
Dilersen, safhalara ayrrsn o varl ki;
nce toplanmtr, iki zd dahi hkm altnda..
Nazarn keskin klsan diyemezsin sfl iin;
Yksektir, alttr..
Tekrar onun ok ok yce namnda..
Evet ona nc ismini ver bir gerek iin;
ki vasfl hakikatlerine katldnda..
Bu halde iken verilen ismi: Ahmed olmaktadr;
Sonra da: Muhammeddir halkn zne dalnda..
O, Aziz olarak bilinir sonra Hda da olur;
Canm feda olsun bir Rabb oluu annda.
************
Ey pergelin noktas, ey hidayetin srr olan;
Ey icab ve imkn leminin tam mihveri olan..
Ey varlk dairesinin tmden en l kayna;
Ey Kurann da noktas, frkann da noktas olan..
Ey hem kmil, hem de mkemmel olan kmil de ne ki;
Geree baknca ssler onlar cell-i Rahman..
Hep acaipler kutbusun sen onun gizli iinde;
Keml kresi yapar senin zerinde deveran..
Mnezzehsin belki benzerin var senin ne zaman ki;
kar ortaya baki, fani anlayan anlamayan..
Varlk senin iin, yokluk dahi yledir gerekte;
Sensin gzel balarda iki yce libasa dalan..
Sensin aydnlk, ve zdd olan karanlk da ancak;
Sensin karanlk o rife.. ama hayrete dalan..
Onun takassn, sonra.. lambassn zeyt yasn;
Bu manadan mutad sen, kim beni bu alana salan?.
Sen bir zeyt yasn ki, bu ilk oluundan sonra da;
Oluundur bir halk, takada ikinci aydnlatan..

Rabba ait bir kaynaksn vasfn dahi onun ayn;

te sen kandilsin, nursun, grnrsn ayan beyan..
Bana nder olunuz karanlk gecelerinizde;
Aydnlnzda dahi noksanm tamamlayan..
Ey Kerim ve Resullerin Efendisi ki zne;
Mekn st yce bir meknda imknlar bulunan..
Kerim olan sensin tut elimi sana nisbetim var;
Zira ben: Fani Abdlkerimim sevgiyle balanan..
Skca bala kulun ban taki ola sende;
Boynum tam olarak salnp gezen rahat bulan..
Ey mit kaps, ruhum da canm da sana bal;
Evet byle.. sevgi de dilimdir sana yalvaran..
Allahn salt sana, ama alabildiine;
Surete gelip manalarn da manalar olan..
Keza cmle yaknlara ve o sahabelere ki;
Oldular din evini stun stun durutan..
Onun varislerine ve her kim varsa alannda;
Haberli bilgili ve dahi inanp ta balanan..
Tekrar sana Allahn salt ey hayatn (ha)s;
Sonra.. ey insandaki Allah srrnn da (sin) harfi..
Onun bana sylediklerini duyup fazilet arabndan kalan, kana kana itikten
sonra.. iimden bir kaynama geldi.. coarak dedim ki;
Nolur?. Bana halinden anlat.. ama hayret veren, daldran.. Bu anlatacaklarn
senin terkibinden olmal.. Yaratlndan olmal.. Dardan teden beriden deil; senden
anlat..
Balad anlatmaya;
yle ki..
Dedi sonra devam etti;
Ne zaman ki, ben: Tur dana ktm.. Dolu dolu denizden itim..
Ve.. satr satr yazlp meydana gelen kitab okudum.. te o zaman her eyi bir
remizden ibaret grdm.. yle bir remiz ki; Kanunlar onun zerine terkib edilmi..
Ve, o ey ki, kendisi iindir; elbette senin iindir..
Ve.. o ey senden haber almadan dar kamaz..
Sonra.. bu ynde senin iin yararl olan nian da bulunmaz ki;
u , onundur; u da benimdir.. nk onun hali ile benim halim arasnda bir
benzerlik yoktur.. Olamaz da..
Diyebilesin..

Bu hali, ancak Allah- Tal sana bir yapla yapt ki o, sende yerli bir haldir..
Tpk bir benlik gibi.. Ne atlr ne de itilir..
Aksi bir hal tayorsan; o bir ayna misalidir.. Bunun aksi de dile gelir.. Yani; Bu
konuan dille ayr gibi grnr.. ama asla hakikat yoktur..
Belki de;
Niin bunlar byle?.
Diyeceksin.. Dinle ki onu da diyeyim;
Btn bunlar senin iin yapt.. Ta ki, onda senin iin olan gresin.. Onun
evresini, senin evren bilesin.. Gerekte durumun byle olduunu anlayasn..
te.. anlatlan manann bir icabdr ki: Onu gremezsin.. Onu idrk edemezsin..
Onu bir yere konmu gibi bulup ta tutamazsn..
ayet, her hangi bir eyi bir yerde, bulacak olursan; onu ele alrken yce Hakk
bulduunu bilesin.. O: Subhandr; yce vasflarn sahibidir..
Btn bunlar, irfana bal eylerdir.. Bir irfan sahibi rif ki;
Ben, onun kula olurum; gz olurum..
Meline gelen hadis-i kudsdeki manay, gerek manada anlar da, zne
sindirirse.. onun zne: Bu varlklar leminde hi bir gizli kalmaz.. Her ey ona alr,
salr.. Hem de, ayan beyan..
Zira ondaki bu gz; Bu varl yaratan yce yaratcnn gzdr..
Anlatlan manay, hi bir ekilde, kabullenmeyip atmak, doru olmaz.. Onun orada
yokluunu iddia etmek yaramaz.. Zira onun yokluu, seninde yok olman gerektirir.. Zira
sen onun bir rneisin; sanatnn maketisin.. Durum byle olunca, senin yokluun nasl
olur?. Bak kendine varsn.. Tadn sfatlardan yok olan da yok..
Onun isbat da ayn ekildedir.. Yani; Yokluunu iddiann yersizlii gibi..
Onun isbat cihetine yneldii an; Put yapm olursun.. O, elle tutulan belli ve
ayrntl bir ey deil ki, isbat edesin.. Yok gibi grnyor.. Byle grnen nasl isbat
edilir?. Byle bir yola girersen, byk nasiblerden mahrum kalrsn..
Bir yana bakarsn; yok.. gremiyorsun.. Byle olunca nasl isbat edilir?.
Bir baka yana bakarsn: Sen mevcutsun.. o sen olarak mevcut.. Nasl yokluun
dnlr?..
Nefyi de, isbat da brak.. Ve bak; Allah- Tal, seni kendi suretinde yaratt..
Yine bak: Hay, alim, kadir, mrid, semi, basir, mtekellim, (diri, bilen,
gl, dileyen, iiten, gren, konuan) sfatlar onundur.. Ama, bunlar sende
de var.. Bunlarn sende oluu, bir gerektir.. hakikattr.. Byle olunca, onlarn hangisini
senden ayrp atabilirsin?.. Yapamazsn.. nk elinde deildir; zira onlar yce Allahn
sfatlardr.. Bir suretidir ki; Seni o sureti zerine yaratmtr..
Seni gzel sfatlar ile sslemitir.. Yce isimleri ile seni yceltmitir..
Hele bir seyreyle;
O, Haydir.. Diridir; sen de dirisin..
O, limdir.. Bilendir; sen de bilirsin..
O, Mriddir..Diler, ister; sen de dilersin, istersin..

O, Kadirdir.. Gldr; senin de gcn var..

O, Semidir.. itir; sen de iitirsin..
O, Basirdir.. Grr; sen de grrsn..
O, Zattr.. Kendi banadr.. Benzeri yoktur.. Sen de kendi banasn.. Esasta bir
benzerin yoktur..
O, Camdir.. Toplayc bir vasf tar.. Sende ylesin.. Her ey sende sakl; derli
toplu..
O, Mevcudtur.. Vardr; sende varsn..
O, Rububiyet sahibidir.. Besler; bytr.. Sen de yle deil misin?.
Hepiniz obansnz; hepiniz gttnzden sorumlusunuz..
Meline gelen hadis-i erif bu manay teyid etmiyor mu?..
O, kdem sahibidir.. Evveli yoktur.. Sen de ylesin.. Ezelden beri, onun ilminde
mevcutsun.. lmi ise.. ondan hi ayrlmad.. O vard; ilmi de vard.. lim, onun ayrlmaz
bir vasfdr..
Bu makamda, mahede gzn kullan; dn gr: Ona ne izafe ediliyorsa.. sana
da ayns oluyor.. Sana ne izafe ediliyorsa.. ona da ayns oluyor..
Ne var ki, sonradan durum deiti.. O, zatn izzet ve kibriya perdesine sard..
tekleti..
Sana da, zillet ve acizlikle kalmak dt..
nce aranzdaki nisbet, tamd; sahihti.. Ama, burada o nisbet kesildi.. grnmez
oldu..
Bu anlattklarn dinledikten sonra, o zata yle dedim;
nce beni yaklatrdn; sonra uzaa attn.. nce zn meydana kardn..
Sonra onu, kabukla kapadn..
Bunun zerine u cevab verdi:
- Onu, bir hkme baladm ki; lhi hikmet kanunu yle icab ediyordu.. Onu,
beer idraki terazisinin tartabilecei yoldan aldm.. Ta ki, onu alp yemek; uzaa da,
yakna da kolay gele.. Bu yola alnana da, uzak tutulana da onu tahsil etmek nasibi kolay
yoldan ola..
Tekrar o zattan istedim;
Nolur?. O safi arabndan bana biraz daha iir.. nce iirdiin gzel arabn
tadndan, daha tatlsn tattr..
Bu isteim zerine yle anlatt:
Ben, mavi kubbe altndaydm.. Orada bir bilgini dinledim.. Onun lakabna;
A n k a..
Deniyordu.. Ondan holandm.. Getim nne oturdum..
O zat, bir ara sustu.. O kadarn anlatp durunca, beni bir merak sard; hemen:
Bu haberini bana daha ak anlatman dilerim.. Hele ona ait izlerden bana
salkla anlat..
Dedim; balad anlatmaya:
O, her bakmdan hakikata uygun, mtenasipti.. Bu hali ile, dehet ve hayret
verici, artc idi..
Bir kutu ki; ok keskin baklar vard..

Bu hali ile onun; ALTI YZ kanad vard.. BN tane de salam kuyruu vard..
Onun yannda; Haram olan mubah saylrd.. smi de u idi:
Sffah olu sffah..
Kanatlarna gzel isimler yazlmt..
BA, harfinin sureti bana ilenmiti..
ELF, gsne yazlmt..
CM, alnna yazlmt..
HA, gerdan ksmna yazlm duruyordu..
Baki kalan harfler ise.. saf saf, iki gz arasna ilenmiti..
Bu kuun belirli nianlar yle idi; Elinde bir mhr.. Peesindeyse.. kesin
emirleri ferman vard..
Onda bir nokta vardr, zm g bir eydir..
Onun bir uu stnl vardr ki; Refreften daha ileridir..
Bundan sonra tekrar sordum;
O kuun mahalli neresidir?..
u cevab aldm;
Vsat konanda.. Hayrn bulunduu meknda..
Sylenen lafzlardaki ibareyi anladm.. aretleri de zp fehmime yerletirdim..
Artk oras benim duram olamazd..
Atmosferde dolamaya baladm.. Orada hayli mesafeler atm.. Mlk de
braktm; meleki de.. (meliki de olabilir) Hepsini ap getim..
Devrim, bu;
Anka-i Marib..
Nam ile yad edilen hayretengiz i zerinde idi..
Ondan hi bir haber alamadm.. Onun izine, hi bir yerde rastlamadm..
Sonunda sim bana bir delil oldu.. Bir de VASIF..
bu isim, vasf ikilisi ise.. beni balardan zd.. Resmiyeti attrd..
Sfatm falan kalmad artk..
Ne zaman ki, sfattan soyundum; kendimi zat semasnda buldum.. Artk
oradaydm..
Hayret..
Nam ile yad edilen denize daldm; gittim..
Bu denizde;
Nun..
Ad ile sylenen balk benim kanatlarm yuttu.. Kanatsz kaldm.. Ama yalnz
brakmad.. Ald beni; nci hazinesinden de stn bir yerde yzdrmeye balad..
byle devam ederken, o balk bana yle bir dokundu; Usuz bucaksz bie yere att..
Usuz bucaksz bir yayla gibi bir yerdi..
Bir sre o yerde kaldm.. Bu sre iinde, ne grmem kald; ne de iitmem..
Artk bir ey gremiyor ve bir ey duyamyordum..
Bu dalgnln kalkma zaman gelmiti.. Gzm atm..
Gzm anca da, zaman ve mekn kaydndan salndm..
bu demde anladm ki; Btn o iaretler bana.. O ku iin saylp dklen
ibareler nmde..

Anlatlan kanatlar hep bende.. Tesbihlerle ekilen o isimler, o kanatlarn zerine

ilenmi..
Yine grdm ki; ELF,
gsmde.. CMde,
anlatld gibi.. HA,
gerdanmda..
Anlattmz eylerin hi biri darda deil.. Hepsi bende hazr.. tamam..
Her ne var ki: Bana gelmekte; yine benden kmakta..
te olanlar.. Yukarda okudunuz.. grdnz.. Ben de grdm..
Hem de nasl grdm; O hazretin kasd benmiim..
Ve noktann manas zhir oldu.. Zor mana zld..
Almetleri ite.. ben; lm bir kimse diriltildi..
Bu defa o zata baka eylerden sordum.. nce;
Efendim, emr-i mahtum; kesi mahtum nedir?.
Cmlesini sordum.. Bunlar bana ak bir ifade ile, hemen anlatmad.. Yabanc bir
dille konutu.. Sonra, onu evirdi.. Daha garib bir ifade kulland; onu da tercme etti..
Sonra korkutucu bir ifade tarz ald.. Bir daha kapal bir ifade kulland onu evirdi..
Ancak bunlardan sonra, mevzua girdi ve yle devam etti;
Makul yoldan bir yce modeldir.. enmuzecin karl- Ve bu, bir binektir..
mahmel karl..- Bunun bir binek oluu, kendisine gre deildir; bindirilene gredir..
mahmul karl..Anlatlan yce modelde bir nak varsa.. bu da kendisi iin deildir.. Bu naklar
menkul halde olan ve oradan oraya tanan esfel derecede olanlar iindir.. Esfel derecede
olanlar ise;
u u..
eklinde bir iaret yaplabilen eydir.. Zaten konumalarda bunun zerinedir..
Zira o yce iin sz olmaz.. Ona yetiemeyiz..
imdi.. durum yukarda anlatld gibi olduuna gre dn; Naklar, kendisine
iaret edilene ilendike ve yce modeldekiler de u himara verilse.. ite o zaman: Esfel
ile al arasnda bir fark kalmaz; ayn olurlar.. Ve o ycede ne varsa, hemen hemen
esfelde de olur..
Yukarda anlatna mesele nemlidir ve bunun zerine baz zatlarn fikirleri vardr..
Aada onlar da anlatacaz.. Bu fikirler, yukarda nisbeten kapal geen bahsi
aacaktr..
O fikirleri anlatrken, hatal taraflarna da iaret edeceiz.. Ayrca faydal ynlerini
de noktalayacaz.. stenen yolun bylece, bulunmasna gayret edeceiz..
Mesel, zatn biri yle demitir;
zerine nak ilenen bir eyle, nak ilenen model arasnda bir balant
yoktur..
Bu fikri savunan her ne kaadar hatal ise de, doru yn de yok deildir..
Kasdedilen manay kknden kavrayamamtr.. Zira esas maksad;
Model, bir ey zerine ilenen nakn ayndr..
Demek deildir.. Zira, bu manada sylenen;
zerine nak yaplan ey, modelin ayndr..

eklinde serdedilen fikri de kabul edemeyiz.. Bu modelin ve maksadn asl

zerinde hata etmi olabilir..
Zira, model, eksiz bir stnle sahiptir.. Kendisine modelin nak ilenen ise..
kullanlan ifade ile; Sadece bir dklk vasf tar..
Yine ayn manada;
Model, her eyi znde toplayc bir vasfa sahiptir..
eklinde bir cmle sarf eden etmitir.. Hatal olabilir.. Ama, doru yan vardr..
u ynden hataldr ki; Model, sadece kemal sfatna sahiptir; noksan sfatlar
hani?. Yanl karar nerede?.
Model gzeldir; eksiksizdir.. lendii yerin noksan nasl olur da kendisine
yklenir?.
Bir bakas ise.. yle demitir;
zerine modelin nak ilenen varlk, ancak modelin nakn kendinde bulur..
Bu hatal saylabilir.. u yoldan ki; Kendisine nak ilenen varlk, ancak noksan
sfatlara ait bir yerin addr.. Nitekim bu manay; Nak ilenen bir eyi gstermek iin
iaret kullanldn, mevkilerin snrl olduunu, ibarelerdeki darl grrsen anlarsn..
Yine bu manada;
Cem halini bulmak iin, idrakten aciz kalmann yeterli olduunu..
Syleyen vardr.. Bu da yanlm olabilir..
Bu mana dnlrse.. zerine modelin nak ilenen varlk iin, koulan bir art
vardr ki, gzden kam olabilir..
bu art ise; Modelin btn naklarn, kendi zne ilemeye gayret etmesinin
gerekli olmasdr..
Evet byle yapmal ki; Kendisine idrk gele..
bu idrk ise.. o yce modelle tam bir ekilde, hem cins olduktan sonra, karar
kld yerde olabilir.. Kendisinin nasibi olur..
Durum byle olduktan sonra da, onun iin, bir acizlik durumu olamaz..
Kald ki; drkten acizlik gibi bir eyi, irfan sahibi bir zatn vasflar arasnda
saymak, salam ve doru olmaz..
Bu manada bir yol gsterelim;
Bir irfan sahibi dnelim.. Bu zat, bir eyi idrke alyor; ama idrk
edemiyor.. Bu babda da aczini itiraf ediyor.. bu itiraf ise.. o eyin sfatna kar tam bir
irfana sahib olduu iindir..
Bu idrak edilemeyi, iki yoldan olur;
a) drkine allan eyin sonsuzluundan..
b) drke alan ahsn idrk kabiliyetinin olamayndan..
Hsl; Anlatld ekilde olan acizlik ne kadarsa.. o kadar o eyi anlamak saylr..
Haliyle, o eye uyduu ekilde..
Bir eyi, kendisine uyar bir ekilde anlarsan.. ayn ekilde onu idrk etmi
olursun..
Nitekim bu manada, Hazreti-i Sddk r.a. yle anlatmtr;
Bir eyi idrkten yana acizlii idrk; idrkin taa, kendisi saylr..
Bir baka rivayette ise, bu cmle yledir;
drki kavramaktan yana acizlik idrktir..

Anlatld gibi bir idrkin husul ise.. phesiz, esas manas ile, idrkten acizlik
saylmaz.. Kul bu yolda olursa.. izzet sfatna brnr.. Ondan snr da kalkar; acizlik de..
Bu manada gelen bir yet-i kerime yledir;
Bu gzler onu gremez.. (6/103)
Burada gzlerden murad, bu mahluk olan gzlerdir.. Ama, hafi ve kadim olan gz
yledir ki; Kul Rabbn onunla grebilir.. nk o mahluk deildir.. Kulun grmesini
salayan gznn asl hakikatdr..
Bu manalar anlamaya al..
Akta var benim iin garib haller;
Benim ve Rabbnndr acip haller..
Kutbum da devreder bir ark zere;
O felekte ki onda ender eyler..
aretim havada bir hal ald;
Acizdir okumaktan hep ktipler..
Onu bir ibarede akladm;
Anlayllar dahi sezemezler..
Sonra onu ssleyip de gsterdim;
Verdim ki ondan kanarak ieler..
Aacn diktim yemiler derdim;
Kazdm yeri gmdm ki gizleneneler..
Zaman zaman hem atm hem kapadm;
Vallah dostlar dahi bilmeyeler..
Yabanc dillere derse zira;
Sr alr fa olur sezer eller..
Yabanclar da benden uzak dursun;
Sevgiyi bulanlar elimden yerler..
tnn szn dinle, sana;
Kle eritme usul hibeler..
Bu iareti anla u yoldan ki;
Derledim bunda nice mertebeler..
Anladnsa kr yolunu tut ki;
kre kar geridir hep mezhepler..

Burada nemli bir noktaya iaret edeceiz.. Dinle, anla ve ren..

Tlsm- Kutb..
eklinde bir tabir var.. Ki bu; Model yuvarlann mihveridir.. Ve bu:
M o d e l ..
Diye anlattmz, modeller lemini dndren arktr..
bu anlatlan manadaki tlsm, tlsmlarn evvelidir ki; Nefis suretleri, kvamn
bununla bulur.. Aksi halde.. yani; Bu tlsm olmadan ona ait ahkmn kmas iin bir yol
bulunmazd..
Ve.. onun gerek durumu kazanm bir yn olmasayd; hi bir hkm olmazd
ve.. nak kendinde gsteren, bu naklanm ekli ile zhir olmazd..
Bu manay bir baka yoldan ele alalm.. Mesel;
urada bir ayna var.. br yanda da, cisim halinde yapl bir heykel..
bu heykel, o aynann karsna dmeseydi.. elbette o aynada grnmesi
imknsz olurdu..
Bir baka yoldan girelim.. yle ki;
Verilen bir hkm var..
bu hkm ise: Herhangi bir suretin aynaya kar durmasn yok bilir.. Byle bir
durumda, suret nasl olur da, aynaya kar?. Durum byle olunca: Aynada, karl
olmad iin, bir varlk yz grmek imknsz olur..
Anlatlanlar birer misaldir ki, devam ediyoruz.. Bunlardan mana karmaya ve bir
eyler anlamaya al.. Mesel;
Bir suret dn, bir ayna olmadan kendini gsteremez.. Onun iin bir cevaz yolu
yoktur..
unu da bil ki; Bu da, yukarda geen manalar asndan syleniyor..
Dardan, yabanc bir ey aynada kendini gsterdii zaman, o aynada grnen
ey, aynann taa, kendisidir.. Baka deil.. Karsndaki sureti gsterdii zaman da
aynann durumu ayndr.. Zira ayna yabanc bir eyle birlememitir.. Onun o andaki
mizac bir karkla msait deildir.. Bakld zaman, ancak ayna bulunur; bakas
bulunmaz..
Onda grdn eye, hi bir ekilde, onun dndaki bir eyin adn vermezsin..
Yukarda anlatlan zm g tlsml mana, daha nce de ifade edildii gibi, ilk
tlsm idi.. Devam otuz tlsma kadar gider..
Kalanlar; KUTBL-ACAB VE FELEKL-GARAB naml eserimize aldk..
O tlsmlarn hepsi, bu varlkta, iaret yollu vardr; yerlemitir..
Btn bunlar, sz geen eserimizde ak bir dille anlattk..
Bu: NSAN-I KML adl eserimizde, o manalar zerine baz tenbihlerde
bulunduk..
u mana da gerektir ki; Bu eseri tam anlamak isteyen;
KUTBL-ACAB ve FELEKL-GARAB adl eserimizi iyi bir ekilde okumaldr..
Onu okuduktan sonra, dnp bu esere bakarsa.. brnn cmlesini bu eserde
bulur..
Bu eser, brne gre, bir ana gibidir.. Ama dallar da olabilir.. Bunun aksine;
br eser de bu kitab iinde bir kk, bu da onun dallar olabilir..
ki kitab iin anlatlan bu manalar anla.. Her iki eserdeki hitaplarn muhatabn da
se..
Ve bylece, remizleri z, hazineyi bul..

KUTB-L ACABden murad.. aret kabul eden bir varlktr..

FELEKL-GARABden murad ise.. bunda hazr srlardr..
u manay da, burada aklamak yerinde olur; br kitab bir asl kabul edince,
ona varmak iin dallarn tutmak icab eder.. Baka yolu yoktur.. Akla ancak bu yoldan
kavuulur..
Anlatlan misallerden u yola kyoruz; Allah- Tal ancak esma ve sfatlar
yolundan bilinir.. Onun marifetine yol, ancak anlatld gibi kar..
zet olarak bir mana karalm:
Kul, nce; Yce Allahn esma ve sfatn mahade yolu ile anlar.. Bu, mutlak
olmas gereken bir itir..
Ve.. bu yoldan, yce Allahn zatna marifet derecesine ykselir. Amma bir hakikat
olarak..
aret ettiimiz bu manay iyi anla.. nk her ey; Sana, delillerle isbatna
altmz manann srrna sdrlmtr..
Sende hrm de, heva ilerde yollarm dar;
Ey arzum, karnda akln, tedbirin ne hkm var?.
Allah.. kalbim senden daha ne kadar yk alacak?.
Beni hevaiyata attn kalbimi sarman var..
Kalb tasada, gz yalar dahi daim akmakta;
Ate cierimi dalar da su bakmamdan akar..
Eer desem ki, yokum o dem biterim ama;
te ruhum benliim szmde iimde kar..
ayet ben mevcudum dersem bu szm dahi;
Halk arasnda hi grmedim ki illetsiz bir var..
imdi bir baka yoldan girelim.. Basks yaplacak bir klieyi dnceyi
dnelim..
Bask yaplnca, karda kacak suret, mutlaka esas ekli biiminde olacaktr..
Mesela : Daire.. drtgen ve gen..
Suretin k eklindeki tamlk derecesi ise, baslan veya esas klienin karlk
durumlarnn salna gre olur..
Burada klienin veya basld eyin yaps, sertlii bir mana ifade etmez..
Esas mesele karlk durumun tam olmasdr..
Zira bazen sureti kacak eyin, karda kan suretinden yap itibari ile daha
byk olduu olur.. Bunun tam tersine kan suretin, aslna nazaran yap itibari ile daha
byk olduu da grlr..
Buras yle bir makamdr ki, hakikati bulan byk kmiller dahi karkla
dmlerdir..
Hem de, keml derecesini bulup cemal ve cellin birbirine yaklat noktaya
vardktan sonra..

u hususta da bir ittifak vardr; Basknn yapld yer baskda esas olan eyin aksi
istikametinde seyreder.. Mesel: Sadan sola doru baskda esas olanda bir zuhur
balar.. Soldan saa doru da basknn kt yerde ayn zuhur peydah olur.. Bylece bir
durumun, meydana geldii yer, zdlar mntkasdr.. Bir de, kulluk srrnn Rabb olmaktaki
zuhur yeridir..
bu durum, u hadis-i erifin gizli manasdr..
yle rivayet edilmitir:
Resulullah S.A. efendimiz, miraca ktnda, kendisinde btn
perdeler ald; ancak bir perde kald..O bir perdenin almasn diledii zaman
kendisine :
Dur, Rabbn namaz klyor..
Dendi..
Bunu bizzat Rasulllah S.A. efendimiz anlatmtr..
Bu yce bir srdr ki: Ancak keml sahibi zatlar onu idrak edebilir.. Haliyle bu
idrak : Cenab- Hakkn kmil ismine bir zuhur yeri olmas sonucudur..
Bu halin idrki, baz irfan sahiplerinde grlr.. Ama tahkiki bir yn
yoktur.. Sadece bir ittladan ibarettir.. Byle bir eyin oluu: Ceml sfat cihetinden
gelir.. Ama, keml sfatnn ceml derecesindendir.. Mutlak cemlden deil.. Ceml
sfatnn keml derecesinden de deil..
Baz irfan sahipleri bu hali, cell tecellisinde de bulabilir.. Bu da yukarda
anlatld gibi: Keml sfatnn cell ynnden olur; mutlak cellden deil.. Cell sfatnn
kemlinden de deil..
Burada ayr bir fasl ayoruz.. Konuyu az aacak, sonra toplayp maksad
anlatmaya alacaz.. Mesel:
Bir ey vasfn alan herhangi bir eyi dnn.. Bu ey, toplanmay
gerektiriyor.. Zira tek bana manasz kalr..
Bir rnek eyi dnn.. Bu da: zzeti gerektirir olsun.. Yani : Bir azizlik ister..
El ayak nnde yuvarlanp giden rakim cinsi eyler ise.. zilletin mahkmudur..
Btn bu anlatlanlarn, kendilerine has bir semas vardr; orada yzerler..
imdi bir baka kapy aalm.. yleki:
Model zerine rakim sfatlardan birini giydirdiin zaman, sende modelin kanunlar
yrr.. nk rakim sensin.. Modelle aranzda bir benzerlik olur.. Ama zhiri bir
beraberlik dnme..
Model kisvelerinden birini rakime giydirirsen.. Oonu onda gremezsin.. nk
zne ait olmayan bir yere grnm oluyor..
Bu arada esas zat kaybolur.. Ne modelle grebilirsin; ne de rakimde. kisinden
birine zat balarsan; dieri iin ikinci bir zata muhta duruma dersin.. Byle yapnca
da irke saplanm olursun..
Durum anlatld gibi olunca, sana iki yol gzkr:
a) Zat rakimde, yani kulda tasarruf ettirmen..
b) Zat modelde, -enmzecde- tasarruf ettirmen..
Bu iki durumu biraz aalm ve sonucunu getirelim:

Zat modelden bir para ile, rakimin elinde tasarruf ettirirsen, bunun adna:
Zat bir ykselme.. Denir..
Zat, modelin eli ile, rakimden bir eyde tasarruf ettirirsen, bunun adna da:
Zat bir tenezzl..
Verilir ki, d kaydeder..
imdi de baka bir yoldan girelim; mesel:
Zat, rakimin eli ile rakimde tasarruf ettirirsen, onun ad artk:
Rakim..
Olur.. Yani. Zatn..
Zat, modelin eli ile tasarruf sahibi grnce de, artk onun ad da:
Model..
Olur.. Ne var ki, burada nemli bir nokta vardr.. Onu unutmamak yerinde olur:
Btn nisbetlerin kalkmas, srf zatn sz edilmesi, ismin ve resmin ortadan silinmesi
gerekir..
Bu faslda kelime geti.. Yanl bir yoruma gidilmemesi iin onlar ne manaya
kullandmz anlatmamz icab edecek.. Mesel:
Rakim : Bundan kastmz kulun kendisidir..
Enmuzec : KUTBUL ACAB VE FELEKUL-GARAB naml kitabmzn ihtiva ettii
manadr..
Zat : Bu eserimizdir.. Yani: NSAN-I KML F MARIFETIL-EVAIL-I VEL-EVAHR..
Bu gzelliin rengi onun yanaklarnda;
Sonsuzdur renklenme, yoktur zden douunda..
Tozlarda beyaz, bir krmz da kabilir;
Onun beyaz yeillendiren siyahlnda..
O ki an renklenmedir ve renk zndedir;
Bu durumda renk bulunmaz onun z zatnda..
Ne zaman ki bir gzellik tam olarak doar;
Her gzellikte de stn odur tek zatnda..
Ey ceyln yavrusu by salnp da geli de;
Gzellikten bir temizlik kap tebihatnda..
Sen hicazl ceylan msn ki yoksa Zeynep mi?
Ak hayretinde berdavam her sarnda..
Allah iin bir haber hepten alabildin mi?
Bilinmez nktesini benli yanaklarnda..
Salnm salarn onun balar mdr ki?
rgleri saylr dt omuzlarda..

Kkllerin kvrm beninin derinlii;

Yabanc kuu dehete verdi penesinde..
Yemin olsun, o kaim olan had zata ki;
Cmle sfatlar syrp geti ssz dada..
Bu diyarda mifer giyenden gayr bulunmaz;
Benim diri ve beki turalar yanmda..
Mukaddimenin sonuna geldik; bir fasl daha aalm.. yi dinle ve anlamaya al..
Baz isimlerin zellikleri anlalacaktr..
AHADYET : Esma ve sfatlarn yokluunu ister.. Hem de izleri ve bu izlerin sebep
ve tesirleri ile..
VAHDYET : Bu alemin fena bulmasn ister.. Hak isimleri ve ona ait vasflarn
zuhuru ile..
RUBUBYET : Bu lemin bekasn ister..
ULHYET : Bu lemin fena bulmasn gerektirir.. Ama kendi beka gznde.. Bu
lemin bekas ise.. fena gzndedir..
ZZET : Hakla halk arasndaki nisbet benzerliini defe arr..
KAYYUMYET : Allahla kulu arasndaki nisbet vukuunun salanmasn ister..
Zira, KAYYUM: Kendi nefsi ile kaim olandr.. Bir de onunla kaim olandr..
Hlsa olarak: Btn bu ibarelerden her biri, kendisi iin ne gerekli ise.. onu
ister..
imdi baz eyler daha anlatacaz ki, yukarda geen cmleleri ac olacak..
Dinle..
Deriz ki:
AHADYET tecellisi cihetinden baklnca, ne bir isim; ne de bir vasf kalr..
VAHDYET tecellisi cihetinden ise.. halk yoktur. nk bu sfatn zuhur
ynnde bir sultanl vardr.. yle bir suretle ki: Her varla suret getiren bu sfattr..
RUBUBYET tecellisi ynnden de Hak ve Halk vardr.. Hakkn ve halkn
vcudu iin bu sfat gereklidir..
ULUHYET tecellisi cihetinde ise.. ancak Hak vardr.. Ama onun sureti halktr..
Ve.. ancak halk vardr.. Onun mana ciheti ise.. Haktr..
ZZET tecellisinde ise.. kulla Allah arasndaki nisbet kalkar..
KAYYUMYET sfat cihetinden baklnca da, Rabb sfatnn varl iin, Rabb
olarak kabul edilecek bir zata ihtiya vardr.. Ki bunun ad: MERBUBdur.. MERBUB
sfatnn varlna da, Rabb sfatndan bir katk mutlaka gereklidir..
Bu son cmle biraz kapal geti.. Onu, u cmlelerle balamak isteyerek deriz ki:
O, zhir ismi cihetinden baklnca, eyann ayn olur. Batn ismi cihetinden de
baklnca da eya onun ayn olur..
Allah tenzih et ki, anna bu yarar;
Bunu ne gafiller ne de ayklar anlar..
Onlarda ne varsa, zattan sfattan yana;
Hakikat olamaz, rayihadr ki kokar..

Onlar ki ihsandalar yle sanrlar ki;

Olmu.. haa nasl olur bu kalplar?.
lh kul olamaz, olamaz o sonsuzdur;
Nasl sonsuz varlk sonu olana sar..
Zat birdir stn vasflar dahi Allahn;
Sfli dk sfatlar zayf kula yarar..
Mukaddimeyi burada tamamlam bulunuyoruz. imdi esas kitaba balama sras
geldi. Yerlerinde grlecei gibi bu kitab 63 blm yapm bulunuyoruz.
Doru yola hidayet Allahtr.

1. BLM - Z A T
Balktan da anlalaca gibi, bu blmde ZAT dan bahsedilecektir..
ZAT bir emirden ibarettir..
..
Manasna alnabilir.
Bu, yle bir itir ki; isimler ve sfatlar ona dayanmaktadr..
Ama, isimlerin ve sfatlarn zlerindedir.. Vcud halini allarnda deil..
Bir isim veya sfat dnn.. Bunlarn hangisi olursa olsun; dayandklar ey;
ZATtr.. Bu:
Z A T ..
Tabirini kabul eden: ster mevcud bir ey olsun; isterse ANKA gibi yok olsun..
Bu manadaki incelii anlamaya bak..
Mevcud, iki ynden mtalaa edilir:
a) Katksz varlk.. Yani: Mevcud..
bu; varlk yce yaratc Allahn zatdr..
b) Yokluk karm varlk.. Yani mevcud..
bu trden varlk ise.. Bu yaratlmlarn zatdr..
Burada nemli bir nokta daha var ki, onu da bilmen gerekir..
Sbhan olan yce Allahn zat, kendi nefsinden ibarettir.. yleki: Yce Allah
onunla vardr.. Zira o: Nefsi ile kaimdir..
O yce zat odur ki: Kendi kimliinde, isimleri ve sfatlar hak etmitir..
Durum byle olunca o zat: Her suretin kabiliyetine gre suret olur..
Btn mana ondadr..
Daha ak anlataym: Her tr sfatn istedii her trl vasfa girer.
Keml hkm mevhumu zerine dellet eden her isimden, o yce zat, hak taleb
eder..
Onun keml dereceleri oktur.. Bu cmleden :
Onun sonsuz oluunun idrak edilemeyiini..
Syleyebiliriz..
Bu manada bir hkm udur: Keml dereceleri tm olarak idrak edilemez..

Ama ona gre bunlar idrak edilebilen eylerdir.. Byle olmas gereklidir..
nk: Onun iin bir cehalet imkanszdr..
Bu manay da iyi belle..
Anlatlan manalar, aadaki kasidede syledim :
hata ettin mi mcmel, mufassal haberini ;
Zatn ey toplayan sfatlarn her birini ..
Yoksa yceldi mi yzn tm kavramaktan yana ;
Sardn ki kuatlmaya zatnn derini..
Haa sana son buluna.. haaki olasn sen;
Sana cahil.. ah.. Neyle silerim hayretlerini?
Aada anlatlacak hususlara dikkatle bak ; bil..
Allah- Talnn zat: Gizli tekliinden ibarettir..
yle bir teklik ki : Btn ibareler onun zerine der.. Ama onun manasn pek
ok ynden anlatmaya yetmeyecek bir ekilde..
Zira o : Getirilip zlen ibarelerin anlat ile idrak edilemez.. aretten doan
bilgi ile onun tekliini fehmetmeye yeterli deildir..
u bir gerektir ki : Hangi ey olursa olsun; onun bilinmesi, anlalmas: O eye
denk ve mnasip bir eyle olur.. Yahut, o eye aykr olan zdd ile bilinir..
Halbuki Allah- Talnn zatna kar bu varlkta:
Denk bir ey yoktur..
Mnasip bir ey yoktur..
Aykr bir ey yoktur..
Hele ona zd bir ey hi olamaz..
yle bir raddeye geldi ki:
Onun szde manas iin kullanlan istlah yn uup gitti..
Bitti.. Bitti artk, insanlar iin onu idrak silindi..
Yce Allahn zat zerine kelm eden susar oldu..
Oynayp zplayan donup kald..
Bakann da gzleri kamat..
yle bir izzete brnd ki: Akllar ve fehimler onu idrkten yana yaya kald..
Yceldi.. Yceldi fehim ve efkr kular.. onun sahnnda ceveln edemez oldu..
lmin sonradan olmuu da, ezeldeki de ona iliemez..
Snrlamann ne by, ne k, artk onu derleyip toplayamaz..
Mukaddes ku bu bo fezann derinliine utu..
Bu yce semann havasnda btnyle yzp gezdi..
Ve kinatn tmnde kaybolup kaybolup geti..
Hakikatn bulmakla, ayan beyan ak hale varmakla isimlerinde,
sfatlarnda perdesini aralad..
bu hal nice mesafeler kat etti.. Hdustan ve kdemden ..
Sonra.. Turlar atarak, yokluk ahikasna utu..Onu yle buldu:
Vcudu mutlak gerekli.. vacip..

Olsa da olur; olmasa da olur.. Diye bir ey olamaz.. Bir yitirilmii varsa..
ona gre o : Kayp saylmaz..
O mukaddes ku, artk aradn bulmutu.. Bu yapma leme dnmek istedi..
Ne var ki, bir baka ey daha istiyordu: Bir almet.. Bir nian.. Uup gittii lemden
buraya getirecei bir nian..
Ve dilek kabul edildi.. O gzel gvercinin kanadna unlar yazld..
imdi gerek olan sen.. Ey zm g bilmece.. Tlsm.. Osun ki:
Ne zatsn; ne isim..
Ne glgesin; ne resim..
Ne ruhsun; ne cisim..
Ne vasfsn; ne sfatsn.. Ne de knye..
Varlk senin.. Yokluk senin.. Sonradan olma senin iin, ncelik de senin..
Zatna gre yoksun.. Ama nefsinde mevcutsun..
Nimetinle bilinirsin.. Bir cins, eit olmadan yana yoksun..
Sanki sen : Emaneten yaratldn.. Sanki sen: Ancak eserleri gstermekten
ibaretsin..
Ak dilinle, zatna deliller getirirsin..
Seni yaar buldum.. Bilgin grdm.. Gl tandm.. Konuan, gren, duyan
kabul ettim..
Ceml sfat varlnda drl.. Cell sfatna nail oldun..
Kemlatnn btn eitlerini, kendinde topladn..
Senden baka bir mevcut tasavvur ettiim ey hi olmuyor..
Bunun isbat imknsz..
Gzelliine gelince: Her ynyle tamdr..
Sonra.. Bak.. Bu kelmn muhatab sensin.. Ama, sen de olursun; ben de
olurum..
Ey.. Burada yok olan.. Ne var ki, seni yine burada bulduk..
drk noktalar yce;
lemleri de gizlice..
okadr tehlikeleri
Vurular da sessizce..
Gzler onu grmeyince;
Snr da alamaz ie..
Vasf getiremez ne;
Ona nedim olan nice..
nnde ibare dilsiz;
aretleri gidince..
Mamuresi yklr;
arpan devrilince..

Yce ama, sema deil;

Ruhtur da, deil meleke..
Hem sultan hem de mlk var;
Mahremleri de azizce..
Bir gz ama bu gz deil;
limdir deil haberce..
Bir fiildir de izi yok;
aretleri bilmece..
Kutuptur felek zere;
Gnetir yola esence..
Bir tavustur ykseklerde;
Grnte de pek yce..
stlahla da saridir;
Hem satrdr enmuzece..
Hep ruhumdur lemleri;
Varlktan yana temizce..
te yaplm bir evdir;
Bir savatr ki renklice..
Kan diken diken l;
Nefesi derli topluca..
Zat da tecrit edilmi;
Hem sfattr dahi teke..
Nianlar da sra sra;
Okunurlar yazarnca
Nefyi kendi kapsamnda;
Varlk temizdir znce..
Bilinir de bilinmez de;
Kim uykucu kalknca..
Nefiy olsa da sabittir;
Atlsa yine gereke..
Bir iarettir bilinir;
Bir yayndr ki eserce..

Tamaha dahi kaplma;

Grmezsin onu mahremce..
ayet ganimeti isen;
Ganimetleri hazrca..
Onun marib kuu Anka;
Sensin onunla dileke..
Ve nasl uygun olursa;
Kark ya da temizce..
Denizdir aldatmas var;
Dalgalar koca koca..
Atetir klleri de var;
Sslenir onu sevince..
Bilinmez, vasf edilir;
Marife olur nekrece..
Vahdir lfet edilir;
Kalb de balanr zalimce..
Bir bildiini sylesem;
Sen durmazsn insaflca..
Bilmediini sylesem;
Ama sendedir bilmece..
Srrm onun kimliidir;
Benlii de tam ruhumca..
Kalbimde onun krss;
Hizmeti olur cismimce..
Onu akl ediyorum;
Ama durumum cahilce..
Kim onlar, aparr ki;
Ki koyunlar seslice..
Saklarmda ykseldikte;
Hem de bilirim dndke..
ml olunca yazarm;
Seni korkutur durunca..

Tenzih ettim uryan oldu;

Benzettim kayd gizlice..
Cisme benzettim de kt;
Bana dayanma o gce..
ndirdim de kayp gitti;
Datt hep gzellike..
Ona balanan kavuur;
Kirpiklerdedir kesmece..
Sicili yanaklarnda;
uleleri de parlaka..
Gzlerinde srmesi bir;
Mzrak gibi durur ince..
Tkrnde de bal var;
Ve bir fidandr o boyca..
Lle lledir salar;
Dileri gler zalimce..
Bilekleri nak ili;
Salar dahi siyaha..
Dileri beyaz beyazdr;
Tebessm dahi alca..
Parmandaki araptr;
hsanlar bylce..
Latifeleri vehimdir;
Buna amak gerek bence..
Bilinmez vasf edilir;
Anlalr saltanata..
Yabancyla lfet oldu;
Konumalar kalbimce..
Sanat dahi yrtmaktr;
ldrmek de detince..
Ayrmak oyuncadr;
Yemekleri oulunca..

Yaygn olan terkibi var;

Balanr o zlnce..
Ne cevherdir ne de araz;
Ne hasta saylr saca..
Oktur, hedef dahi odur;
Yaylar dahi aknca..
Bir ferdir ama oald;
Topluca hem de ayrca..
nmz ve kalanlarn;
Hepsi de onun, lemce..
Cahildir ama ilimdir;
Harptir ama selmete..
Zulm gibi ama dil;
Tehlikeleri yaygnca..
Alatr gldrr beni;
Ayltr eder sarhoa..
Hem kurtarr hem de boar;
Dileimdir durumaca..
Bazan olur oynarm;
Bazan dahi arkadaa..
Bazan hepten tanmayz;
Bazan dahi konumaca..
Bazan bana vuslat verir;
Bazan da kucaklar dosta..
Bazan benimle cenk eder;
Bazan da bakar hasmca..
Byle.. Bu ferahtr desem;
Ki metin durur grnce..
Yabanclk eder durur;
Hi tanmaz; bir bilmece..
Bir zattr ki vasfa gelmez;
Dsturlar da ok yce..

Bir gnetir aydnlatr;

imekler akt parlaka..
Bir szdr yayld byle;
Kular beni anca..
ki zd dahi birleti;
Onda yoktur ayrlmaca..
Bir kaynaktr ki kaynad;
Dalgalar da counca..
Tadana zehir kesilir;
Misk olur hep koklaynca..
Almetleri kaybolur;
Dalana denizdir onca..
Bundan sonra; o yeil kuun kanadna, kibrit-i ahmer mrekkebinin kalemi ile u
satrlar yazld:
Bundan sonrasna gelince..
Azamet atetir.. lim sudur. Kuvvetler de havadr..
Hikmet topraktr ki: Ferd vasfn alan cevherimiz onun gerekliini bulur..
bu cevherin iki araz vardr:
a) Ezel..
b) Ebed..
Ayn biimde o cevherin iki vasf vardr:
a) Hak..
b) Halk..
Ayn ekilde o cevherin iki nat sfat vardr:
a) Kdem..
b) Hdus..
Ayn deerde o cevherin iki ad vardr:
a) Rabb..
b) Abd..
Ayn ynde iki yzvardr:

a) Zahir.. Ki, bu, dnyadr..

b) Batn.. Ki bu ahirettir..
Ayn yoldan o cevherin iki hkm vardr:
a) Vcub.. Varl gerekli olmak..
b) mkn.. Oluu da, olmay da eit olmak..
Yine o cevhere iki ynden itibar edilir:
a) Kendi zne gre yok oluu.. Bakas iin mevcut oluu..
b) Kendisi iin var oluu.. Bakas iin de yok oluu..
Yine o cevherin iki marifet yn vardr:
a) nce vcudiyetini kabul etmek; sonra da selbiyeti cihetine gitmek..
b) nce selbiyeti cihetine gitmek; sonra vcubiyetini kabul etmek.
Sonra..
O cevherin anlalmas babnda bir noktas vardr ki, ok dikkat gerek ..
Zira onda:
Bir sertlik vardr..
Onun ibareleri zlrken, manalarndan inhiraflar olabilir..
aretleri zlmeye allrken, dikkat baka cihete dalabilir..
Sakn ha.. Sakn ey ku, bu yazlanlar ok iyi korumaya bak.. O kadar ki:
Yabanc onu okumasn.
O ku, bu semalarda uuunu srdrd.. Hali: lm iinde dirilik.. Helk iinde
beka..
Taa, toplad kanatlarn ap yayncaya kadar.. Kapam olduu gzn ancaya
kadar..
Bir de bakt ki, o : Kendi dnda deil.. Kendi cinsinden bakasna salnm deil..
Bir denize girmi ki: Ondan hari gibi..
Her ne kadar ondan imekte ise de, yine susuz; yine ii yank..
Ondan yana hibir ey demedi.. Ama onda bir ey de kaybetmedi..
Mutlak kemal derecesini hakikat olarak: Kendi nefsinden ve zatndan ibaret
buldu.. Hal byle iken; onun sfatlarndan bir sfata dahi, sahip olamad ki:Zat ve sfat
isimlerine hakkyla brne..
Sonra o arad yce varln bir tutulacak yeri de yok ki: ttifak, ihtilaf hkm ile
de olsa, ona yapp kala.. Tam manas ile, onun sfatlarndan birinde mekn tuta..
Bu iler byle olunca, o kuun bu tayin leminde, kendine has bir keml durumu
olmad..
Uuunda bir keml durumu varsa o da, ancak kendi leminde ve kendine tayin
edilen mahalde oluyor.. Bu durumda ise, kanatlarnda iaretli yerlerde, kendisine
ancak inhisarl bir hal kalyor..
Bundan sonra o ku bakt: Arad yce zatn mehtabn kendi znde hakikat
olarak grd..

Artk o gne iinde domutu.. Onun nurunu sndrmeye de, g

yetiremiyordu..
Bir ey bilmez gzkt halde, biliyordu..
Bir yerden gp gidiyordu; ama baknca yine ilk olduu yerde durduunu
gryordu..
Onun dilsiz konumas vardr; dilli de konuabilir..
rfan duygusu tamdr.. Onda bir kayganlk yoktur..
rfan bakmndan; lem halknn irfanna sahip olduu varlkta, en girginidir.. Bir
aklama olduunda, en uza yine o grnr..
O irfan sahasna, halk arasnda en uzak olan olduu gibi, onlarn en yakn olan
yine odur..
Onun kelm harfleri okunmaz.. Manasn anlamak ve derinliini kavramak gtr..
Onun harfi zerinde vehmi bir nokta vardr.. Daire, onun zerinde devrini
tamamlamaya alr..
Ve noktann znde bir lem yaar.. O lemde yuvarlak bir daire gibidir..
Yine onun iin, iki noktay kasdediyorum; sz geen daireden bir nokta vardr..
O nokta ise.. O dairenin umum heyeti czlerinden bir czdr..
Daire btnyle, o noktann genilik yanlarndan birindedir..
Ad geen nokta, znde basit; ama duruuna gre mrekkeptir..
Zat ynnden tekdir..
Aydnl ynnden bir nurdur.. Bilinmeyii ciheti ile de, zulmettir.
Nice eyler sylendi; deil mi?. Hemen hepsi, iaret ve imal szlerdi.. Byle
olunca: Hi biri o yce zatn hakikat noktasna isabet etmez..
Baka tr olmas da imkn ddr..
Zira bu dil, onu anlatmakta ll oldu.. Ksld; kald..
Zaman da ondan yana faydasz.. Dardr.. Sktrlamaz ona; zira o da, belli bir
haldedir..
lldr.. ll olan, bir lsze nice zarf olur? Kab olur?
Yce Allah.. an byk.. Btn rifat dereceleri olan sultandr.
Azizdir, Deyyandr..
Hindin blgesinin ev eikleri ok engellidir;
Binalar yce, kaplar dahi ereflidir..
Onun tesinde nice boyunlar vuruldu gitti;
O ite halk gszdr, eviremez engebelidir..
Hey.. orada bir rzgr esecek olsa dehetinden:
Akllar gider, kalbler arpar zira dehetlidir..

2. BLM - SM
Burada, umum bir ifade ile SM zerinde durulacak; ona gre bir mana
verilecektir..

SM: Kendisi ile ad konulan eydir..

yle ki:
Fehim gznde isim verileni gsterir..
Hayalde, o isim verilene suret verir
Vehimde, o isim verilen hazr eder..
Fikirde, o isim verileni dndrr..
Sonra isim verilen ey ad getii zaman, alm olduu isimle ezberlenir..
sim verilen, aklda yoklannca, yine o isimle akla gelir..
Bu isim verilen eyin: Var olmas, yok olmas, SM durumunda bir deiiklik
yapmaz..
smin keml ynnden ilk bykl: Kendisi ile ad alan eyin; kendisini
bilmeyene SM yolundan bildirmesi ile balar..
smin, isim verilen balan, iin da balan gibidir..
Esas mana anlatld gibi olunca: sim, kendisi ile ad alan eyin ayn olur..
simlendirilen eyler arasnda, yleleri vardr ki, yok grnr.. Ama, kendi varl
iinde..
Fakat, konuulurken ald isimle vardr.. Buna misal: Anka-i Maribdir..
Aslnda o, belli bir varlk deildir.. Ancak ismi ile vardr.. te bu isimdir ki: Onu
bir varlk haline getirmitir..
Yine bu isim yolundadr ki: sim sahibi zata gerekli olan sfatlar bilinir..
Durum anlatlan yola girince, isim verilen ey, bir baka olur; isim erevesini
aar..
sim, isimlendirilenden baka olur..
Misal olarak: Bu yolun ehli dilinden geen: Anka-i Marib, mefhumu muteberdir..
Mana bu olunca: Anka-i Marib zerinde az duralm.. O nedir?.
O, yle bir eydir ki: Akllardan fikirlerden uzak duran, zel durumu, yaps,
nak ile, azameti icab bu misal leminde benzeri mevcut deildir..
Anka-i Marib..
Adn almas da bu mana icabdr..
imdi dn.. Anka-i Marib iin getirilen isim, onun iin verilen mana hkmn
kapsar m?.. phesiz kapsamaz..
Sanki o isim, anlatlan mana iin ona konmamtr; kll bir hal ile akla uygun bir
mana iin konmutur.. zellikle varlk mertebesindeki rtbesi ezberlensin diye..
Taki, bylece yok olmaya ve onun: Zatnda, anlatlan hkmde olduunu
bilesin.
te.. smin, ad olduu yeri bu yoldan bilmek mmkndr.. Fikir dahi o adlanann
akla uygun manasna bu yoldan girer..
Yukarda nisbeten zm g cmleler geti.. Mana arlat..
Fakat sen: Bu szlerdeki arl kaldr.. Tomurcuklar arasndaki gl dermeye
al.. karmaya bak.. Zira, aada anlatlacaklar iin lzumludur..

imdi halk mefhumundaki Anka-i Marib ismi, Hak manasndaki Allah ad,
alar ters orantl bir zdlk tekil eder..
Misal: Anka-i Marib ad ile adlandrlan, ald ada kar kendi znde halk olarak
yoktan ibarettir..
Allah ad ile anlan yce zata gelince: Hak olarak srf varlktr..
Ancak yce Allah ad ile, Anka-i Marib mefhumu arasndaki zdlk bir ynde
kalkar.. O da: Esas varlklarna, ancak isim yolundan gitmek.. yle ki :
Anka-i Maribe, ancak isimle varlr.. Ve o: Yalnz bu itibara gre mevcuttur..
Yce hak ise.. Ayn minvalde ancak isimleri ve sfatlar yolundan vsl olunan bir
varlktr.. Bu yol, geni bir alandr; Hakkn marifetine gemeyi mmkn klar.. Baka trl
imknszdr..
Hasl- kelm: Allah- Talya vuslat iin Allah ismi yolundan baka bir yol
yoktur..
Bu yce ismi unutma, manasn bil..
nk bu ismin kazand bir varl vardr.. Bu varl : Hakikati ile birletii
iin bulmutur..
Durum anlatld gibi olunca, yce Allaha varan yolu onunla aydnlanm olur..
nsandaki mana bykl de, onunla mhrlenmi olur.. Rahmete eren kimse dahi
onunla Rahmana varr..
Bu mana asndan yle bir hkme varmamz mmkndr: Bir kimse, mhrn
nakna bakar kalrsa .. Onun Allah ile oluu isimde kalr.. Ama ondaki naka, yazya
bakmaz da, baka yanlar ile kalrsa, onun da Allah ile oluu sfatlara dayanr..
bu halin dnda, bir baka durum vardr ki: Tam bir stnlk sahibidir. Mesel:
Bir kimse mhr paralarsa.. simi de, vasf da gemi olur.. Byle olunca da, o
kimse: Yce Allahn zatn bulur.. Sfatlarn da grr.. Sfatlar da, kendisine kapal
kalmaz..
Bu durumda, o yce zata varan kimseye bir vazife der: Hak ile halk beynini
bulmak..
Bu beyni bulup birletirmek kolaydr..
ayet o kimse: Yklp kmek zere olan duvar tekrar yaparsa.. Paralar
dalma tehlikesi geiren mhr yaptrr kuvvetlendirirse.. Olur.. te o zaman, olduu
lemde kalr.. Zevkle yaar..
.. Ve bylece onun:
Hak ve halk..
Namlar ile yad edilen iki yetimin hissesini yeterince demi olur.. Hem de onlarn
erginlik alarnda .. Hem de, her iki halin hazinelerini bularaktan..
Kademe kademe geiyoruz.. Yukarda anlatlanlar bildinse.. Daha tesine
geeceiz..
Bunu da, iyi kavrayp anlamaya gayret eyle.
Btn noksan sfatlardan temiz olan yce Hak: Allah adn insana bir ayna
yapmtr..
Bu manay yzne bakt zaman anlar.. Bilir.. Hem de geree dayanan bir
ilimle.. zellikle:
Var olan Allah imi.. Onunla birlikte bir ey yok imi..

Cmlesi ile ifade edilen manann gerek yzne geer..

O yze geer gemez, kendisine bir keif kaps alr.. O keif sayesinde grr ki;
itmesi, Allahn iitmesi..
Grmesi, Allahn grmesi..
Konumas, Allahn konumas..
Hayat, Allahn hayat..
lmi, Allahn ilmi..
radesi, Allahn iradesi..
Kudreti, Allahn kudreti..
Evet.. Grr ve anlar ki: Kendinde bulunan btn bu duygular, asaleten yce
Yine bilir ki: Kendindeki o duygularn cmlesi; bir mecaz, bir ariyet, emanet
olarak kendisinde..
Hem hakikat ynnde; Hem de mlk olarak.. Ne varsa hepsi Allahn..
Bu manay bir yet-i kerime ile aalm:
Allah, sizi de, yaptnz ileri de yaratt.. (37/96)
Bir baka yerde ise.. yle buyuruldu:
Siz ancak putlara kulsunuz.. Bylece iftira yaratr
durumdasnz.. (29/17)
Grlyor ki, manalar birleti: Kul yaratyor; Allah yaratyor..
imdi dm zelim: Sanki, bir eyi kullar yaratyor; ne var ki, aslnda o eyi
yaratan Allahtr..
Yaratma ii: Kullarda mecaz yolu ile ve emaneten balanmtr.. Ne var ki, hem
mlkn sahibi oluu, hem de tam bir balant ile Allahndr..
Derin bir mana kaps atk.. Daha da ineceiz.. Dinleme ve anlama gcne
sahip olarak dinle..
Btn bu anlatlanlar, bir zevk iidir.. Byle olunca, bu yce ismin aynasnda
yzne bakan bir kimse: Zevk olarak bu ilmi elde eder..
Anlatlan zevke erdikten sonrada, o kimsede, Tevhid ilmi eidinden vahidiyet
ilmi vardr..
Her kim anlatlan makama yerleirse:
Allah..
Diye arana icabet edip cevap veren olur.. nk o: Allah isminin mazhardr..
Bundan sonra o kimse, bir ykselme kaydeder; yok olma durumu kederini siler;
lme doru safa seyrini varl bir gerekli varlk halini alrsa.. Sonunda, yce Allah onu
kdem zuhuru ile, sonradan olma kirinden de temizlerse.. te o zaman, Allah isminin
aynas olur.. Buna misal: ki aynann karlkl duruu gibidir.. Byle olunca da, o aynada
ne varsa.. Bu aynada da o olur.
Bu makama varan kimse iin dunn kabul olunma ihsan yaplr..
Kim iin du ediyorsa.. Allah o duy kabul eder.. Kime darlyorsa.. Allah ona
darlr..
Kimden raz ise.. Allah ondan raz olur..

Bu makam bulan kimsede Tevhid ilmi eidinden hadiyete kadar ne varsa..

mevcuttur.. hadiyetten yukars deil..
Bu anlatlan makamn sahibi ile zat tecelliye eren kimse arasnda bir incelik
vardr.. yle ki :
Bu makamn sahibi yalnz furkan okur.. Sfatlar lemini okur, manasna
alnabilir..
Zat tecelliye eren kimse ise.. Nazil olan cmle kitaplar okur..
Bu manadaki incelii anla..
Bil..
Bu Allah ismi, btn keml derecelerinin temel maddesidir..
Ne kadar keml derecesi varsa.. Hepsi bu yce ismin kubbesi altndadr..
Onun dnda hi bir keml derecesi bulunmaz..
Bu durum ki byle oldu: Yce Allahn keml derecelerine bir son olmayaca
aktr..
nk: Kendi zatndan, meydana getirdii hangi keml derecesi olursa olsun;
kendi gizliliinde, ondan daha stn, daha temellisi vardr.. Byle olunca, elbette
onun keml durumunun sonunu bulmaya yol olamaz
Yani: Onun katnda, gizli bir keml derecesi brakmama ynnden..
Bir baka kap aalm.. u yoldan ki: nsanda bu akl yolu ile bilinen bir temel
madde vardr..
Ayn zamanda, bu kinatta da vardr.. Bunun bir kabiliyeti de, eitli grnt
suretleri aa karmaktadr..
imdi dn: Buradaki bir temel maddenin kabiliyetli olduu suretlerin hepsini
artakalan olmamak zere bilip bulmaya bir yol var mdr?.. Elbette olamaz.. Zira, hi
bir ekilde onun suretlerinin sonuna varp:
Bu i burada biter..
Deyip bir idrk noktas bulmaya imkn yoktur..
Yine dn: Anlatlan durum, bu yaratlmlar leminde ki byledir; o yce, her
ynyle byk Hakta nasl olur?.. Onun keml derecelerine nasl bir hudud izilir?..
Bu byk bir itir..
Her kime ki, yce Hakkn tecellilerinden bu ynde bir tecelli gelirse.. zn
idrkten aciz kalr ve yle der:
Bir eyi kavramaktan yana acizlii idrk, idrkn taa, kendisidir..
Ne var ki, bu tecellinin de tesinde bir tecelli vardr.. Onu da unutmamal..
Mesel: Yce Hak bir kimseye, mana tecellisi iinde tecelli eder ve ilmi cihetinden
kendisinin ayn olduunu, ayn oluu cihetinden hakikat bulmu olduunu anlatrsa..
Gayr byle bir tecelliye eren, acizlik dili ile konumaz.. drkten aciz
olduunu syleyemez.. Bu manaya aykr bir yne de kayamaz..
Peki ne yapar?
Diyeceksiniz; anlatalm:
Her iki taraf da zne arr..
Sebebine gelince: Onun makam yle bir makam olmutur ki, onu anlatabilmek
imknszdr.. Zira, o: Allahn zatnda, en yce makama ykselmitir..
Sen de onu ara.. O makam iste.. Ondan yaya kalma; yanlma..
Yukarda anlatlan manada sylenen u iir ne kadar gzeldir..

Allah, syleyene rahmet eyleye..

Allah- ekber.. Bu deniz ne kadar kabard;
Esen frtna ile dalgaland inci kard..
Elbiseni kar, ona dal, sonra brak gayr;
Sendeki yzmeyi, vnlr yan kalmad..
Ve.. l.. Zira Allah denizinde l rahattr;
Hayat Allah hayat oldu, z mr ald..
imdi, o yce Allah ismini bir baka yn ile ileyeceiz.. Bunu da bilmen
gereklidir..
Sbhan olan yce Hak: Allah ismini, ilhi manalarn suretine de, ilk temel
maddesi yapt..
Cenab- Hakkn kendisinde, kendisi iin ne kadar tecellisi varsa.. Hepsi, bu
Allah isminin kapsamna dahildir.. Geri kalan srf zulmettir.. Ki;
Zatta, ztn batn yanlar..
Ad verilir..
Bu yce Allah ismi, anlatlan zulmete bir nurdur.. O nurla, Cenab- Hak
kendisini grr..
.. Ve halk o nurla, Cenab- Hakk bilmeye ular.
Bunu da byle bilesin..
Biraz da, bu kelime zerine sylenen itikad limlerinin fikirleri zerinde
duracaz.. Bu yce kelimeyi, eitli ynleri ile eletirenleri dinleyelim..
Faydal olaca dncesi ile onlar iyi dinleyelim..
Mtekellim limlere gre, bu yce Allah kelimesi: Ulhiyet istihkak olan
bir zat anlatan sancaktr..
Evet.. Onlarn istilhnda, bu yce ismin dellet ettii mana budur..
Ayrca, ulemann bu yce Allah isminin kelime treyii zerinde eitli grleri
var..
Bazlar der ki:
Bu kelime dondurulmutur.. Kendi banadr.. Ve ona cins olacak bir kk
yoktur.. Dolays ile, baka bir kelime kknden de trememitir..
Bu gr bizim mezhebimizin grdr ki: Henz kelimeler trememi,
treyen kelimelerden bir ey de trememi iken Cenab- Hak bu:
ALLAH..
Ad ile sylenir, anlrd..
Bu yce ismin, baz kelime kknden trediine kail olanlar ise yle diyor:
Bu kelime: ELEHE YELEH, kknden gelmitir.. Bu kelimeler ise.. Aka
gelenin halini dile getirir..
imdi bu akn manas zerinde durularna bakalm. Demek istiyorlar ki:
Anlatlan mana, yce Hakkn geerli iradesi zerine; kinatn kendi zellii ile,
onun kulluuna dknl ve onun azameti nnde zilleti istemeleridir..

Zira kinat, kendi olular icab, kendilerine gelen Hakka kulluk istek, arzu ve
akna kar bir savunma gcne sahip olamaz.. Demir cinsi eylerin mknatsa can atp
iten bir yneli gsterdikleri gibi.. Onlar da mknatsn ekicilii karsnda gszdrler..
Kinatn bu iten duyduu Hak kulluu ak, bir tesbihtir ki: Onun
btnyle anlalmas zordur.. Anlalamaz..
Kinatn ikinci bir tesbihi daha vardr ki: Hakkn zuhurunu kendisinde
kabulleniidir..
Kinatn nc bir tesbihi ise.. Kendisinin Hakta halk olarak zuhurudur..
Kinatn, yce Allah Tesbih edi ekli daha oktur.. Bitmez..
Zira, kinatn; yce Allaha ait her isimde bir balants vardr.. O ilhi isme uyan
biimde tesbihini yapar.
Say itibar ile, okluundan tr, hesaba kitaba smayan bu tesbihlerin tm
bir dille ve bir anda Allah iin yaplan tesbihlerdir..
Ve.. Bu varlk lemi ferdlerinden her birinin, yce Allah ile olan halleri bu
minval zere devam edip gider..
Anlatlan mana icabdr ki: Yce Allah, kelimesinin yukarda sz geen kelime
kknden geldiini istidll eder ve derler ki:
Eer o, bir kelime kknden gelmeyip de dondurulmu, kendi bana olup
kalsayd; anlatld gibi bir tasarrufa sahib olamazd..
Sonra, ELEHE kelimesini LH, haline getirmek isteyerek yle dediler:
Bu yce ismin kk, ELEHE olduu kabul edildiine gre, mabud iin
kullanlnca, baa bir EL, lm- tarifi getirildi.. O zaman EL-ELEHE oldu.. ok kullanlmas
dolaysyla, ortadaki ELF grnmez hale getirildi ve: ALLAH, oldu..
Arab dili limlerinin bu yce isim zerine szleri oktur.. Ama teberrken bu
kadarn aldk.. Bu kadarn yeterli grdk..
Burada, ALLAH lafz zerine baz kelm edilecektir.. Ayrca, onun harfleri zerinde
de durulup ifade ettii manalara baklacak..
Bu hususlar da, bilmen gereken bilgiler arasndadr..
yle ki:
ALLAH, olarak anlan bu yce isim, harf itibariyle elidir.. Ama lafzda..
Her ne kadar, yaz eklinde (LM) ile (HA) arasndaki (ELF) grnmemekte ise
de; lafzan sabittir.. Lafz da, yazya hkim olduuna gre: (ELF) i de, o harfler
meyannda sayp:
ALLAH ismi belidir..
Deyip kabullenmek icab eder..
Bilmen gerekli olduundan o harflerin ifade ettii manalar zerinde duralm..
BRNC HARF.
ELF: Haliyle bataki elif.. bu harf, AHADYETTEN ibarettir..
Ahadiyet, teklik manasna alnabilir..
yle bir hadiyet ki, onda okluk manasna gelen kesret tamamen dp helk
olur..
Hangi yzden baklrsa, baklsn; ondan baka varlk kalmaz..
bu mana:
Yznden baka her ey helke varr.. (28/88)

Meline gelen, Yce Hak kelmnn hakikatdr..

Burada, zamir, EYe verilmektedir ki :
Kalan, eyin yz olur..
Manas kar.. O eyin yz ise.. znde bulunan, znden tecelli eden
yce Hakkn hadiyetidir..
Byle olunca, her bakmdan duruma hkim olmak, o yze der..
Ve o yz: Kesretle bir kayda balanamaz. nk bu manada, kesretin hi bir
hkm yoktur..
imdi manay toplayalm:
Ahadiyet, zat tecellilerinin ilkidir.. Ama bu tecelli, zatn, kendinde, kendisine,
kendisi ile olmaktadr..
Esas mana bu olunca: ELF, tek bana, bu ALLAH, isminin bana kondu.. yle bir
teklik ki: Dier harflerin hi biri ile bir balant kurmadan..
bu durum, dorudan doruya, ahadiyet makamna bir tenbihtir; uyarmadr..
O, yle bir hadiyet makamdr ki: Ne Hakka ait vasflarn, ne de halka dair
vasflarn orada zuhuru vardr.. nk o : Srf ahadiyettir.. O kadar ki: Orada, isimlerin
ve sfatlarn, fiilerin, mahlukatn hi bir hkm yoktur..
Tek bana deil de, yazl itibariyle, dier harfleri ile de, zata iaret edilir..
Zira hepsi, onun iinde gizlidir..
ELF; zat olunca, dierleri onda gizli sfat ve onunla alkal olanlar olur.. Ki bu
mana, aada daha ak anlatlacaktr.
Mesel: ELF harfi, yazl gsterildii zaman, ELF, LM, FA, dan ibarettir..
ELF harfi, tek bana yazld zaman, yazl eklini ve tek bana yazln da
znde toplayan zata dellet eder..
LM, harfi, dik ksm ile; yce zatn kadim sfatlarna dellet eder. Kendisinin,
LM olduunu anlatan kvrk ksm ile de, sfatlarla alakal ksmlarna delil saylr..
Sfatlarla ilgili ksmlar ise.. Zata balanan kadim fiillerdir..
FA, harfinin ifade ettii manalar ise.. u ekilde sralamak mmkndr:
a) Duruu ile, yaplm ilere dellet eder..
b) Bandaki noktas ile, halkn zatnda var olan, Hakkn varlna
dellet eder..
c) Bann yuvarlak oluu, sonucu, iinin bo oluu feyz-i ilhyi
kabul edileri ynyle halkn onda bir yer edinip sonsuzluunu kavramasna bir durak
olmayacana dellet eder..
d) Ayrca yuvarlann daire biiminde oluu da; mmkin vasfn alan
varlklarn sonsuzluuna iarettir.. Zira dairenin nerede balayp nerede bitecei
bilinmez..
e) Ayrca iinin boluu, feyiz kabulne bir iaret mahallidir. Zira, ii
bo olan; kendisini dolduracak bir eyi kabul etmek zorundadr..
Sonra.. Burada bir baka husus vardr; bunu da belirtmemiz yerinde olur..
bu husus: FA, harfinin banda duran noktadr.. Bu durumu ile o noktann yeri.
FA harfinin yuvarlak boluu gibidir..
Anlatlan manaya gre, ince bir iareti burada gstermek gerekecek..
bu iaret: nsann ezelde ald emanettir..
Burada, emanetten kasdm:

 Keml-i ulhiyettir.. Ki bu: Yerin, gn ve onlarda bulunan mahlukat

eitlerinden hi birinin tamaya gc olmadklar emanettir.
Burada bir baka husus var ki, onu da belirtmemiz yerinde olur..
yle ki: FA harfi, btnyle ele alnd zaman, ii bo bandan baka noktaya
yer yer olacak bir ksm yoktur..
bu ba ksm ise.. nsandan ibarettir.. nk insan, bu lemin reisidir..
stte anlatlan mana icabdr ki, Resulllah S.A.efendimizin u hadis-i erifi
rivayet edilmitir:
Ya Cabir, Allahn nce yaratt peygamberinin ruhudur..
Bu manadan anlalyor ki: nsan, yaratlta bir ncelie sahiptir.
Ayn ekilde yazarn elindeki kalem, Fa harfini yazmaya balad zaman: Bo
yuvarlan yapmaya ncelik verir.
Gerek bu son szlerden, gerekse nceliklerden hsl olan mana udur:
Yce Hakkn hadiyeti: simler, sfatlar, etkisine ald dier eyler, mahlukatndan
hemen her eyin hkmn kendi znde gizler..
Durum anlatld gibi olunca. Zat sfatndan baka baki kalan olmaz. Bu sfattan
da bir baka ynyle:
AHADYET..
Diye bahsedilir.
Bu yce ALLAH ismi, zerine, ak ibare ile; buradakinden daha fazla :
ElKehf VerRakimFi erh-i Bismillahirrahmanirrahim.
Adl eserimizde hayli kelm ettik.. Orada bulunup okunmaldr; faydal olur..
KNC HARF
LM: Bu harf, Allah isminden, birinci Lmdr.. Eliften sonra, ikinci sray alr..
Bu, cell sfatndan ibarettir..
Anlatlan mana icabdr ki: Eliften sonra geldi.. Ksmen onunla bititi..
Byle olmas gerekir; nk Cell sfat, tecelliler derecesinin en ykseidir.. Cemal
sfatndan daha ndedir.. Bu fikrimizi teyid eden bir hadis-i erif vardr..
Hemen arz edelim:
Azamet gmleimdir, Kibriya cbbemdir..
Bu kuds hadis anlatyor ki: Bir ahsa en yakn olan ey, gmlek ve cbbedir..
imdi sabit oldu: Cell sfat, yaknlk itibariyle, cemal sfatndan daha
yakndr..
Cell sfatnn bu yaknl:
Rahmetim gazabm geti..
Meline alnan kuds hadisindeki manay bozmaz.. nk geen rahmet
umum ve mul artdr.. Byle bir umumiyet ise Cell sfatna aittir..

Nisbeten kapal geen stteki ifadeyi daha iyi anlamak iin, aadaki cmlelere
dikkat et; bil ve anla..
Vahidiyet, eklinde de anlatlan cemal sfat: Zuhur ynnde tam kemlini
bulduu; ya da anlatlan keml haline yaklat zaman, onun ad:
Cell..
Olur.. Onun byle oluu, kuvvetli ve saltanatl zuhurundan trdr.. Cemal
sfatndaki rahmet mefhumu, mul ile sonucu ite bu celldir..
NC HARF
LM: Bu harf de, Allah isminin ikinci lmdr..
te bu harf, yce ve sbhan olan Hakkn btn zuhur yerlerinde, mutlak geerli
olan cemal sfatndan ibarettir..
Cemal sfat btnyle iki vasfa dnktr:
a) lim..
b) Ltuf..
Ayn ekilde cell sfat da, iki vasfa dnktr:
a) Azamet..
b) ktidar..
Cemal sfatnda saylan iki vasfn sonucu, cell sfatnn iki vasfnda birleir..
Byle olunca da: Cemal ve cell bir sfat haline gelir.
Bu manada yle sylendi:
Halka zhir olan cemal sfat cell sfatnn cemal cihetinden baka deildir..
Ayn ekilde onlara zahir olan cell ise, ancak cell sfatndan cemal saylr. Sebebine
gelince: Pe pee gidileri, birinin dieri iin gerekli olduudur..
Cemal ve cell sfatlarnn tecellisi iin bir misal olmak zere; gnele tan yerinin
aarmas ile balayan fecir vaktini getirebiliriz. Fecir, gnein domasna bir balangtr..
Gne tam douncaya kadar kalr..
Bu misalden cemal ile cell sfat arasnda bir balant kurmak isteyince:
Fecrin cemal olduunu; gnein de tam aydnlatc vasf ile, cell olduunu..
Bir benzetme yolundan syleyebiliriz.. Dn ki, o tam
aydnlk fecrinden balayp geldi.. Fecir ise, aydnl gneten ald..
te:
Cellin cemali, cemalin celli..
Demekteki mana budur..
Bu bahsi biraz daha aalm..
Bahsi edilmekte olan bu ikinci LM, yazl itibari ile harften ibarettir:
LM, ELF, MM.. Ebced hesab ile bu harfin say toplam YETM BR eder..
bu say: Yce Hakkn sarnd ve halk ile arasna gerdii perdelerdir..
Nitekim bu mana, u hadis-i erifle kuvvet bulur:
Gerekten, Allahn nurdan ve zulmetten yetmi ksur perdesi

vardr.. Onlar aacak olsa.. Yznn gzelliinden, gznn grd yere

kadar ne varsa yanar..
Bu hadisi erifte geen:
Nur..
Cemal sfatdr..
Zulmet..
se, celldir..
Bu hads-i erifin anlatmak istedii bir mana udur:
O makama varan kimsenin, ne kendisi kalr; ne de izi..
bu halin adna, tasavvuf ehli zatlar:
MAHK (Kul vucdunun yce Hakkn ztnda fena bulmasdr) ve SAHK (Kul
Kendi varlndan geip ondan tamamen uzaklamasdr)
Derler..
Sz geen harfin saylardan her says: Yce Hakkn zatn halkndan gizledii
mertebelerden bir mertebeye iaret eder..
Ve.. O hicap mertebelerinden her mertebe iin, yine bin perde vardr..
O mertebe eitlerinden, biri izzet mertebesidir.. Bunun da ilk perdesi:
nsann bu kevn leminde ki badr.. Bu ban dahi, bin yz vardr.. Bu yzlerden her
birinin de bir perdesi vardr.. Kalan perdeler de buna gredir.
Burada kasdmz: Ksa kesmektir.. Eer byle olmasayd; onlarn erhini
yapardk.. Hem de en tam ekli ile..
Onlar anlatrdk: Eksiksiz, btn zellii ve fazilet toplamlarnn tm ile..
DRDNC HARF
ELF: Bu harf, Allah isminin drdnc harfi ve ikinci ELFidir..
Burada bu harfle, ifade etmek istedii mana verilecektir. zerinde durulacaktr..
Bu harf, yaz eklinde grlmez.. Ama okunurken, sylenirken, ikinci lama med
olmas ynnden bellidir.. Vardr.. Bunun adna:
Keml ELFi..
Denir.. Ama bir kaplayc nitelik tayan keml.. O kadar ki: Onun ne bir sonu. Ne
de bitimi iin snr vardr..
Onun snrsz oluunun iareti: Yazda grnmeyip dm olmasdr..
Byle bir eyin de,kendisini tam idrk mmkn olmayaca gibi, izini bulabilmek
dahi zordur..
Okunurken, var oluu da u manaya iarettir: Keml durumunun z hakikat,
yce ve mnezzeh Hakkn zatnda gizlidir..
Yukarda ksaca yaplan izahtan u manay karabiliriz:
Allah ehli, kmil ismini alan kimse, daha mkemmel olma ynnden daima:

Yce mnezzeh Hakta ve onun cemal sfat tecellisinde terakki eder.. Ykselir.. Hi bir
ekilde, bu tecelli kesilmez.. Pe pee gelir.. lerleyi ynnde, son gelen n gelenden
yksektir..
Bir kaidedir: kinci, birinciyi de toplar.. Byle olunca da, her yeni tecelli bir
ykselmedir.
stteki aklamamz, tahkik ehli limlerin aadaki szleriyle teyid edebiliriz..
Derler ki :
lem, her an, her nefes bir ykselme kaydeder.. Zira, o anlar ve nefesler
Hakkn tecelli eseridir.. Byle bir ey ise.. Terakki saylr..
Bu fikirden de anlalyor ki: Bu lemin, daima terakkide olmas lzm gelir..
Ancak, burada bir incelik vardr.. Onun zerinde biraz durmak isterim..
Anlatlan terki durumuna bakarak:
Her noksandan mnezzeh ve her bakmdan yce olan Hakkn da terakki
etmekte olduunu..
Sylediin zaman, meramn Hakkn halktaki zuhuru olursa.. Bu oldu.. Aksi
halde, Cenab- ilh bahsinde buyurulan:
Yce Allah, artp eksiltmekten yana mnezzehtir..
Manasna gelen hadis-i erifi vardr ki: Onun zat iin bir ykselme mevzuu asla
olamaz
Zira O: Zatnda olduu gibidir.. Yaratlmlarn vasfna brnmekten yana
tam olarak mnezzehtir..
BENC HARF
HA: Bu harf, bata da anlatld gibi, yce Allah isminin BENC ve son harfidir..
Burada onun ifade ettii manalar zerinde duracaz..
Burada, HA harfi Hakkn kimliine iarettir..
bu Hakkn kimlii ise Bu insann z varldr..
hls suresinin ba yetini burada zikretmek yerinde olur..
Allah- Tel yle buyurdu:
De ki : O, had olan Allahtr.. (112/1)
Burada:
De ki:
Kelimesinin muhatab, Resulllah (S.A. efendimizdir..)
O..
Zamiri ise.. nsan gsterir..
Bu manann byle olduu, aada beyan edilecek delillerle de anlalacaktr..
O..

Manasna gelen (HVE)kelimesindeki HA:

De ki:
Emrinin failine iarettir ki:
O, sensin..
Demektir..
Bu, byledir; baka trl olamaz.. nk, ad gemeyen bir eye zamirin
balanmas usulde yoktur..
Hve..
Zamiri gaibe iarettir.. Muhatabdan evvel, bir gaib de gemediine gre,
muhatab gaib yerine oturtulur..
Bu mana, beyan ilminde: ltifat, olarak kabul edilir ki, yaplan hitabn
tek bana hazr olana deil; hem hazra, hem de gaibe iarettir..
Hitab da, hazr ve gaib ayn durumdadr..
Atee kar durdurulduklar zaman bir grsen.. (6/27)
Meline gelen yet-i kerimedeki :
Grsen..
Kelimesine de muhatab, sadece Resulllah S.A. efendimiz deil, btn
grenlerdir..
Ayrca, HA harfinin yuvarlak oluu: Hakka ve halka nisbet edilen varlk arknn
insan zerinde dndne iarettir..
Bu misal leminde insan: HA, ile kendisine iaret edilen daire gibidir.. Anlatlan
manay iyi anladktan sonra, dilediin gibi konuabilirsin..
stersen yle syle:
Daire Haktr.. indeki boluk ise.. Halk..
Dilersen, yle syle:
Daire halktr.. indeki boluk ise.. Haktr..
nk O: Hem Haktr; hem halk..
nsann yapmakta olduu i emrine gelince, onun iinde:
Onun emri ilham ile olmaktadr..
Diyebilirsin.. nk, bu i emrinde insan; u iki devre arasndadr:
a) O, mahluktur; kulluk ve acizlii vardr..
b) O, rahman sureti zerinedir; keml ve izzet sahibidir..
Aada arz edeceimiz yet-i kerimeler, anlatmak istediimiz manalar
teyit babnda nemlidir..
Ve Allah, O Velidir.. (42/9)

Bu yet-i kerimede geen :

Veli..
Kelimesi:
nsan Kmil..
Demektir.. Bu insan- kmil hakknda ise, u yet-i kerimede iaret vardr:
Anlaynz ki: Allahn Veli kullarna korku yoktur.. Ve onlar, mahzun
olmazlar.. (10/12)
Bu mana, bir gerektir.. nk, onun iin korku ve hzn muhaldir.. Hatta buna
benzer eyler de Allah iin muhaldir..
Sebebine gelince:
O, Veli ve Hamiddir.. (42/28)
yet-i kerimesi, yce Allah ve insan- kmili anlatma babnda aktr..
Ayn manada u yeti-i kerimeyi alabiliriz:
Allah, O Velidir.. lleri O diriltir ve O: Her eye kadirdir.. (42/9)
Bu yeti-i kerimedeki:
O..
Zamiri veliye aittir.. O, Haktr.. Halka balanan suretlerle suret bulur..
Yahut byle deildir de: lhi manalarla tahakkuk eden halktr..
Hsl: Durum ne olursa olsun; her hal ve takdirde.. Her sz ve ikrarda O: Hem
noksan, hem de keml sfatlar znde toplar.. Yani: O yce gne nuruyla, yer varln
aydnlatmaktadr.. Yer, odur; gk odur. Tul ve arz odur.
Anlatlan manalar zerine u beytleri syledim:
ki cihanda da mlk benimdir grmem onlarda;
Gayrm yok ki, fazln dileyen ve korkan darda..
Evvelimden evvel yoktur ki, katlaym ona;
Sonumdan son yok ki koam ona has manalarda..
Kemal eitlerine nail oldum gerekten ben;
Tmden celller cemaliyim ancak ben o varda..
Sonra.. Ne kadar grrsen maden, bitki eidi
Ve.. Hayvanatn nsiyet ettii huyda, arda..

Ne kadar grrsen, unsur ve tabiat cinsinden;

Asldan bir toz, koku, olarak ilk olularda..
Ne kadar grrsen, denizlerden ve sahralardan;
Aa cinsi, ya da tepe ba yce yukarda..
Ne kadar grrsen, manev suret eidinden;
Hem de gze ho gelenin btn canl varda..
Ne kadar grrsen, fikir ve hayaldekilerden;
Akldan, nefisten, kalbden ve ne ki var bunlarda..
Ne kadar grrsen, meleklere has yaplardan ;
Ve.. Neyi ki var blis ve hempasnn nazarda..
Ne kadar grrsen, beerde olan isteklerden;
Tabiat icab, ya da Hak iin ihsanlarda..
Ne kadar grrsen, nceki ve sonrakilerden;
Sonra bir kavme gitmi sarlp da kalm orda..
Ne kadar grrsen, seyid ve seyidlik taslayan;
Ve ak ki, kalm Leylsndan esen rzgrda..
Ne kadar grrsen, tm arndan ve evresinden..
Krss veya refrefden ki azizdir yukarda..
Ne kadar grrsen, parlak grnen yldzlardan;
Aden cennetinden, ne hotur kalmak buralarda..
Ne kadar grrsen, sonu gsteren pk aatan;
Ve bir zil ki alar ilenin dolduu anlarda..
te.. Benimdir hep, tmden makammdr oralar;
O deil, tecelli edeniyim hakikatlarda..
Dn, halkn rabb, hem de onlarn efendisi;
Zatm msemmas tm isimdir o kalanlarda..
Mlk benim, melekt benim, dokurum i ilerim..
Gayb benim, ceberut gcmledir kurulularda..
imdi dikkat et, anlattklarmn hepsinde ben;
Zattan anlattm, mevlya kulum her hal krda..
Hem fakirim, hem hakirim, dknm ve zelilim;
Gnahlara esirim, bal kaldm hatalarda..

Ey sayg deer o rab- kiram ve onlar ki;

Sard onlar aknlk, ho melce olsalar da..
Ziyaretinize geldim. Sularm azmdr;
efaatim de sizsiniz bence umulanlarda..
Ey efendim, batan sona kemal olan yce zat;
Yoluna komaya kurbanm ite.. Ycel orda..
lemlerin eyhi akna, hep eyhleri iin;
Bir nur akna ki parlar kmilleri sarar da..
Selmm size, gecenin ve gndzn tmnde;
Eklensin buna getike zaman, tahiyatlar da..

3. BLM - SIFAT
Burada, umum bir ifade ile SIFAT zerinde durulacak; ona gre mana
verilecektir..
Sfat, zet olarak yle anlatabiliriz :
SIFAT, herhangi bir ekli ile tavsif edilen bir eyin durumunu sana ulatran
bir eydir..
zet olarak :
SIFAT, bir
SIFAT, bir
SIFAT, bir
SIFAT, bir
SIFAT, bir

eyi zel hali ile bilmeyi, fehmine ulatran bir ekildir..

eyin sana gre ekillenmesini salayan bir vasftr..
eyin vehminde toplanmasn temin eden anlatl tarzdr..
eyi fikrinde aydnlatan izah eklidir..
eyi aklna yakn bir ekle getiren bir ifade yndr..

te.. Btn bu anlatlanlar, sfatn tarifidir.. Bunlar anladktan sonradr ki:

Anlatlan bir eyi kendine has ekli ile bilirsin.. Ne olduunu zevk yolu ile anlarsn..
bu anlay sonunda ise.. Bir kyas yoluna gidersin..
Sana anlatlan eyi, znde bir lye vurur bakarsn :
a) nsan tabiat, yaratl, karakteri ona kar meyle msait midir?. Anlatlan
eyde, insann meylinin kabul edecek bir durum var mdr?..
Byle bir durum varsa.. phesiz taban, o eye ynelmekte mmkndr..
Ona meyledilir; yanalr..
b) O eyde, insan tabiatna zd bir ey var mdr?. Bir nefret uyandryor mu?.
Byle bir durumdaysa.. phesiz o eye tabiat icab ynelmek mmkn deildir.. Ondan
kalr..
Bu manay iyi anla..
Sonra.. yi dn ve zevk haline getir ki: Her halini, cmle durumunu,
rahmann mhrcs, kulana doldura; stne de mhr basa..

Anlatlan bir kabuk say.. Olmaya ki, bu kabuk sana engel ola..
Sonra, ze varamayasn.. Kabuu, daima z saklayan bir perde bilmeli;
yeri gelince de iine girmeli..
Kald ki, szde kalmak, dahi idrk yzn kapatr..
Sonra..
SIFAT, kendisi ile sfat alana (mevsufa) baldr..
stteki cmlenin izahl aklamasn yle yapabiliriz:
Sen, senden bakasnn sfatlar ile sfat alamazsn..
Kendi z adn, lakabn vasf ile de bir sfat sahibi olamazsn..
Hlsa: Onlardan hi bir ey alamazsn; ta ki: Vasf edilen eyin ayns sen
olduunu bilinceye kadar..
Byle ki oldu: Vasf edilen eyin ayns olursun..
Ama yukarda da anlatld gibi, szde deil, hakikatte.. nk sz kabuktur;
perdedir..
Kabuu paralar, perdeyi aralar, ze varrsan.. Bizzat bilen sen olduunu
gerek manas ile bilirsen.. te o zaman, bilgi sana balanr..
Bunun byle olmas zarurdir.. Daha fazla tekide, manay glendirmek iin
delile ihtiya yoktur..
nk sfat: O sfat alann balsdr.. Ona tabidir..
Sfat alann bulunduu yerde sfat vardr.. Onun olmay ile de yok olur..
Arab dili zerine ihtisas olan bilginlere gre, sfat iki trldr:
a) Sfat- fazailiye..
b) Sfat- fazliye..
Sfat- fazailiye: nsann zat ile, esas varl ilgili sfatlardr.. Mesel Hayat..
Sfat- fazliye nsanla balantldr; ama onlardan ayr da olabilir. Mesel: Kerem
sahibi olmak, iyilik etmek vb. vasflar..
Bu bahsi burada keselim; Cenab- Hakkn sfatlarna dnelim..
Muhakkik vasfn alan limler demitir ki:
Yce Hakkn isimleri iki ksmdr..
Burada:
simler..
eklinde ifade edilen mana vasftr.. Nahiv limlerine gre, isimlere:
- Esam-i Nuutiye..
Tabir edilir..
BRNC KISIM: Bunlar Cenab- Hakkn zatna balanan isimlerdir..
Mesel: Ahad, Vahid, Ferd, Samed, Azim, Heyy, Aziz, Kebir, Mtel
vb. isimler..

KNC KISIM: Bunlar, Cenab- Hakkn sfatlarna balanan isimlerdir.

Mesel: lim ve kudret..
Nefsiye..
Tabir edilen, muti ve hallak isimleri ile:
Efaliye..
Tabir edilen dier isimler de bu ksma balanr ki, hemen hepsi, Cenab-
Hakkn sfatlarna bal isimlerdir..
Btn ilhi sfatlarda yaplan vasfn kk: Yce Allahn RAHMAN ismine dayanr..
nk rahman ismi, mul ve kapsam dolaysyle, ALLAH isminin mukabilidir..
Aralarnda fark udur :
a) RAHMAN: Toplu ve umum bir mana ifade ettii iin,
vasflarn zuhur yeridir..
b) ALLAH: Sadece isme mazhardr..
Burada, RAHMAN sfat zerinde biraz duralm.. Bilmen gereken husus vardr;
renmeye al..
Rahman sfat : Tam kemli ve umul icab; var olma ynnden yce zat
mertebesini gsterir.. Bu mertebede halka nazar olmadndan: Rahman sfatnda bir
noksanlk grlmez..
ALLAH ismi: Vacibl-vcud olan zata iarettir..
yle ki: Hakka nisbet edilen keml mul ile, halka nisbet edilen noksanlar
da kapsamna alr..
nk :
a) Allah, umum bir mana ifade eder..
b) Rahman sfat ise.. Husus bir mana ifade eder..
Bu manay daha ak anlatmak isterim.. Esas kasdm udur: Rahman ismi,
cmle ilhi kemlleri znde toplar.. Onun zellii buradadr..
Allah ismi ise.. Hem Hakk, hem de halk mulne alr..
anlatld gibi olunca: Rahman ismi, keml vasfn alan kemlli durumlarndan
birine tahsis edilince, Rahman isminin manas, o kemle uyan bir isme geer..
Mesel: Rabb, Melik vb. isimler gibi.. Bu trden isimler snrldr.. Ancak
vasfndan ald mertebenin manasn anlatr.. Rahman ismi byle deildir..
nk: Rahman isminden anlalan mana; Btn kemlleri toplayc bir vasfa
sahib olmaktr. Kaldki, bu isim, yukarda ksmen izah edildii gibi: Cmle sfatlar znde
toplar.. Onlarn hepsine bir asldr..
Sfat zerinde devam edelim.. Bu arada baz zatlarn fikirlerini alalm..
renmeye al..
Tahkik ehli bir zata gre: Sfat tam manas ile kavranamaz.. nk sonu yoktur..
Ama zat, byle deildir; kavranabilir..
u Allahn zatdr..

Denir ve idrk edilip kavranr; ama keml iktizalar icab, sfat idrk edilemez..
Kavranamaz..
Mesel: Bir kimseyi, umum bir durumu ile tanmak; ama onun gibi vasflara
sahib olduunu ve neler yapacan tam kestirememek gibi..
Zira keml: Allahn zat itibr ile aktr:
yledir..
Diye kestirilir.. Ama sfatlar cihetine gidilince, kestirilemez..
Burada bir misal vermek yerinde olacak.. yle ki :
Bir kul, bu kevn mertebeden ykselir; kuds mertebeye geip, ondan kendisine
gelen bir keif olursa, bilir ki: te, Allah'n zat kendi zatnn ayndr.. Bylece, zat idrk
etmi olur..
Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erifi bu manayadr:
Bir kimse ki, nefsini bildi; gerekten Rabn bilen o oldu..
Bundan sonra, o kula kalan: Zat iin gerekli sfatlar bilmektir..
Bu, bilinmesi gereken sfatlar, o zat- lhiye tam manasyle Hak olan ve zn
brndrd vasflardan ibarettir..
Byle bir bilgiye ise.. O kul iin idrk yolu yoktur..
Bir misal olmak zere ilim sfatn ele alalm.. Diyelim ki:
O kul, ilim sfatn ald..
Peki btn dallar ile bu ilim sfatn nasl kavrasn.. Elbette kavrayamaz.. Ancak,
kalbine o ilim sfatndan inen miktar bilir.. Mese l:
Bu varlkta ne kadar insan vardr? Bunu bildikten sonra, o insanlarn isimlerini tek
tek bilmek kalr..
O isimleri bildiini kabul edelim.. Bu sefer onlarn ekillerini bilmek kalr..
Hadi, ekillerini de bildi diyelim.. Bu sefer kendilerini tek tek tanmas, bir bir
grmesi ve hallerini anlamas, bilmesi gerekir..
Hatta daha baka eyleri de bilmesi icab eder..
te, kalan sfatlar da byledir.. Onlarn da durumu tek tek ayn ekildedir..
bu durum gsteriyor ki, sfatlarn hibirini detaylar ile idrk etmek mmkn
deildir..
Ancak, toplu yoldan bilinir ki; o da zat cihetinden gelir; zatn idrk edii icab
bilinir.. Ve bundan da eksik bir ey kalmaz..
imdi bir neticeye varalm.. yle ki: drk edilen ancak zat olduuna gre..
Sonsuzluu dolaysyle bu zatn sfatlarnn da idrk edilmeyen snfa girdiklerine gre:
a) Zat idrk edilir, muhakkakdr; malumdur..
b) Sfatlar ise., mehuldr; sonsuzdur..
Hak ehli zatlarn ouna, bu mana rtldr.. Kendilerine, Allah- Tal, zatn
kefi nasib ettii zaman, sfatlarn idrki de istemilerdir.. Bu sfatlar idrki kendilerinde
bulamaynca, Allah' da inkk cihetine gitmilerdir.. zellikle Musalarna:
Gerekten ben Allahm.. Benden baka ilh yoktur.. Bana ibadet et..
(20/14)
yet-i kerimesi ile yaplan emre icabet etmediler.. Ona icabet etmediler ve o
hitaba:
Sen ancak mahluksun.. Baka deilsin..
Dediler.. Bu durum da, ak gsteriyor ki: Yce Hak iin itikadlarnda: Zatn idrk

edileceini, sfatlarn bilenemeyeceini bilemediler..

Ne var ki, tecelli; itikat edilenin aksine oldu.. Dolays ile inkr hsl oldu..
Sandlar ki: Mahede yolu ile, zat nasl idrk ediliyorsa.. Ki o zattaki sfatlar da yle
idrk edilir.. Bunun olmasnn imknszln kavrayamadlar..
Bu durum, deil yce Allah'ta, mahlukta da byledir..
Bizzat kendinde dene.. Sende grdn nedir?. Ancak zatndr; kendindir..
Sende neler yok ki: Kahramanlk var, cmertlik var, ilim var.. Tam bir mahede
ile, bunlarn durumunu tesbit edebiliyor musun?.. Onlardan ancak para para, bilinen
kadar gelenini, ortaya kann bilip gryorsun..
Sende anlatlan vasflardan biri knca, ancak onun bir belirtisi olur.. Ve hkm yoiu ile:
Bu budur..
Diyebiliyorsun.. Ya onun dier teferruat.. Yok olan sfatlarn.. Onlar, sende idrk
edilemez.. Bir yoldan gizli sakl kalyor.. Mahede edilmiyor..
Sende bir sfatn belirtisi grlyor; akl onu sana balyor.. Bu, dettir.. Mefhum
kanunu byle yryor..
Ama, ne temeline iniliyor; ne de, detaylar ile kavranyor..
Zat- ilhiyi idrk zerinde duralm.. Bu da, bilmen gerekli bir konudur.. znde
tam bir ycelie sahip bulunan zat- lhiyi idrk su yoldan olur:
Bileceksin ki: Sen O sun; O da sen..
Ne var ki bu: Kuru bir bilgi ile deil; Hak katndan ihsan olunan ilh bir kefe
sahip olmakla olur..
Anlatlan kefe, lh bir ihsanla nail olup, senin o olduunu; onun da sen
olduunu bildikten sonra anlarsn ki: Bu byledir.. Bunun byle oluundaysa.. Ne bir
ittihad ne bir hlul vardr..
Demek isteniyor ki:
Anladmz veya anlamadmz manada ne bir bitime var; ne bir giri k..
Bunun byle olduuna, bitime veya giri k olmadna gre: Her ey yerli
yerinde kalyor..
Bu olan i: Her ey yerinde olduu halde oluyor.. Rabb, makamnda; kul da,
kulluk halinde berdevam..
nk: Ne Rabb kul olabilir.. Ne de kul Rabb..
lmin ve btn ak hallerin, ok ok stnde olan, bir zevk yolundan ve lh
keif ihsan ile bu kadarn anlarsan.. Sana u kalr:
a) Yce zatta, bu geici varln eriyip bitmesi..
b) Kulluk vasflarnn tamamen eriyip gitmesi..
Anlatlan yce makam bulmu olmann almeti vardr:
a) Kul, nce nefsinden geecek.. Nefsi bilinmez bir ey olacak; fena bulacak
ve Rabb zuhur edecek..
b) Sonra Rabb da geecek.. O da fena bulacak.. Ve: Rububiyet srr zuhur
edecek,.

c) Bundan sonra, sfatlarla olan balantlar da kalmayacak.. nk: Her ey

bilmi; yce zatla hakikat bulunmutur..
Saylan bu hal, pe pee olduktan sonradr ki: Zat anlamak sana nasib olur..
Ve.. Bu i de burada bylece bitmi olur.. Daha fazlas yoktur.. Zat zattr ve
almetleri tam olduuna gre idrkin kadardr..
Bir eyi bilince, ondan daha fazla malumat edinmek sfatlar kapsndadr..
Sfatlar senin kimliindekilerdir.. lim, idrk, iitmek, grmek, azamet, kahr, kibir
ve emsali eylerdir.. Ki bunlar, sfatlar kapsndan idrk edilip, grlr ve bilinir..
.. Ve zata mensup kimselerden, her biri, bu sfatlar kendi azmi, kuvveti ve stn
gayreti ve ilim sfatna brnd mikdar idrk eder..
Yukarda anlatlan manay iyi kavradktan sonra:
Zat idrk edilemez..
Diyebilirsin.. Haliyle bu idrk edilemeyi, sfatlan ynndendir.. nk sfatlar da,
aynen zattr.. u yet-i kerime bu manaya iaret eder:
Gzler onu gremez.. (6/103)
nk: Gzler, sfatlar meyannda saylr..
Sfatlar idrk edemeyen de zat idrk edemez..
Fakat, daha nce anlatlan zat bulma bahsindeki mana itibar ile:
Zat, idrk edilebilir..
Diyebilirsin..
Bu mesele nemlidir: Ehlllahtan pek ou; benden nce bu mevzuda
konumamtr..
Bunun zerinde durmal; dnmelidir..
zellikle bu zamanda benzerine raslamak mmkn deildir.. Nadirattan bir
eydir..
Bu mevzuu anlamak, bir tecelli iidir ki: Kendisine bu tecelli yolu alan kimse,
yce Allah'n sfatlar ile sfatlanma tadn tadar; bu hal iinde ykselirse.. Allah'n sfatlar
ile sfatlanma keyfiyetini de anlar..
Gerek bu yola giri, gerekse bu yolda yaplan yolculuun sonu buradadr..
Bu manay anla..
Zra, bunu ancak cell ve ikram sahibi zata yaknl bulmak iin; kendilerinde
tam bir keml hazrl olanlar anlayabilir..
Anlatlan makam, tam bir kurtulu makamdr.. Bu makama kamayanlar iin,
nice nice, ldrc oklar ve kesici kllar vardr..
Onun hayat suyundan imeyi kalbim ok arzular;
Vah bana, nice kimseler ld arzularla dolu..
enler arasnda, szne ben tamah ederdim;
Evvelden beri, nicelerini bodu tamah yolu..
Bu mevzu zerine bir baka szmz daha var..

D konumaya baklnca, ncekine zd gibi grnr.. Ne var ki, arada bir zdlk
yoktur.. nk birbirine zd gibi grnn hakkatlarn tm gerek manada birdir..
ncekine zd gibi grnen fikrimiz udur:
a) Mutlak olmalar ynnden, sfatlar malum manalar tarlar..
b) Zat ise., bilinmeyen bir itir..
Durum yukarda anlatld gibi olunca, malum manalar anlamak, mehul ii
anlamaktan daha kolaydr..
imdi.. Daha nceki manalar da nazara alarak, sfatlar idrk mmkn olmaynca,
hi bir ekilde zat idrke yol yoktur..
Daha ak bir mana ile konualm: Hakik manas ile, yce Allah'n ne zat drk
edilen bir eydir; ne de sfatlar..
Burada: Rahman, ismi zerinde duracaz..
Bu kelime: Falan, vezninde gelir..
Rahman, kelime olarak lgttaki manas udur:
Bu isimle sfat alan kelimenin kuvvetine ve zuhurdaki gcne dellet eder..
Bu mana icabdr ki, yce Allah'n rahmeti, her eyi kapsad; hatta cehennem
ehlini bile kapsamna ald..
unu bilesin ki, bu Rahman, ismi altnda:
Esma-i ilhiye-i nefsiye..
Ad ile anlan btn isimler vardr..
Sz geen isimler unlardr: Hayat, ilim, kudret, irade, semi' basar, kelm..
(Yaamak, bilmek, g, arzu, iitmek, grmek, konumak..)
Bu isimler, yedi tanedir..
Rahman, isminin harfleri de yedi tanedir..
nce bu ismin ba harfi olan ELF'i alalm.. Bu harf, hayattr..
Baktn zaman, greceksin ki: Yce Allah'n hayat btn eyaya sirayet
etmitir.. Ve her ey, onunla kaimdir..
Tpk ELF, harfinin bizzat btn harflerde bulunduu gibi.. O kadar ki: Harfler tek
tek incelendii zaman.. Gerek konuma, gerekse yaz itibar ile, ELF'ten bakas mevcut
deildir..
BA, elifin yaygn bir ekilde yazldr..
CM, elif harfinin iki taraf kvrk eklidir..
Kalan harfler de buna gredir..
ELF, harfi yazda anlatld biimdedir..
Konuma tarzna gelince, yine orada da ELF'i bulursun.. Ya yazl eklinde, ya da
yazl ekillerinden kan dier ekillerde..
Durum, anlatld gibi olunca, ELF harfini bulmamana imkn yoktur.
Bir misal olarak: BA ile CM harfini ele alalm..
BA, harfi yazl itibar ile grnd zaman, ortasnda ELF grrsn.. CM, harfi
yazld zaman: CM, YA, MM'den ibaret grlr.. YA, harfinde ELF, bulunur.. MM, harfi
de byledir..
Kalan harfleri de bu misaldeki gibi kyas edebilirsin..

Yukarda anlatld manada ELF harfi, varlklara sirayet eden rahman hayatn
zuhur yeri olduu bylece anlalm oldu..
Bu ELF, harfinden sonraki LAM, harfine bir gz atalm..
Bu harf, ilim mazhardr..
Dik ksm ile,-Cenab- Hakkn kendi zatn bildiine dellet eder.. LAM, harfi
olduunu isbat eden kvrk ksm ise.. Cenab- Hakkn mahlukatn bildiine delildir..
RA, harfine gelelim: Bu harf kudret mazhardr..
bu kudret, yokluk leminden bu varlk lemine gelenleri gsterir.. Bylece ilim
denizinden gelenleri grrsn.. Yokluk leminden gelenleri de bulursun..
HA, harfi, iradenin zuhur yeridir.. Mahalli ise, gizili tarafdr..
HA, harfinin syleni tarz da bunu gsterir..
Boaz ksmnn sonundan balar; gse kadar iner..
Bylece olunca.. Dtan grnmeyen bir ey olur.. Yce Allah'n iradesi de ayn
ekilde bilinip grlen bir ey deildir.. radesini, arzusunu, yce Allah kendi! zatnda
saklar..
Neyi dileyecek ve ne hkm verecekse, kendisi verir.. Bakaca ne bilinir; ne de
anlalr..
Hsl; rade srf gizlilikten ibarettir..
MM, harfi, semi isminin mazhardr..
Bu harf, dudan d ksm ile sylenir.. Ancak, sesle sylendii zaman duyulur..
Bu durum, lafzan sylendii zaman da, duru halinde de yledir..
Ba ksmnn yuvarlak oluu, kendisi iin bir hviyettir.. Ve kendi kelmn
iitmesine bir yerdir..
nk, daire izilirken: Bir yerinden balanr; yine ayn yere gelinir..
Yce Hakkn kelm da ayn ekilde.. Ondan balar; yine ona dner.. Bu harfin
ekimli ksmna gelince; Yce Hakkn, szle olsun; halle olsun: Konumalarn duymasna
delildir..
ELF: Bu harf, mim ile nun harfi arasndadr.. Basar (grmek) mazhardr..
Bu harf, say yn ile de, BR saysn gsterir.. Ki, bu say da Cenab- Hakka
arettir.. Bir de onun zat ile grleceine..
Bu harf, yazlrken grlmez; dmtr.. Ama, sylenirken vardr; sabittir..
Yazda d ekline verilecek mana udur:
Yce Hak yaratlmlar kendinden grr.. Onlarda, kendisine yabanc bir ey
yoktur..
Konumada sabit olduu da u manaya gelir;
Yce Hakkn, zat ile, zatnda mahlukatndan ayrd edili ekline dellet eder..
zellikle yce Allah, mahlukatn vasf olan: Zillet, noksan gibi vasflardan tamamen
uzaktr.. Ycedir; mukaddestir..
NUN, harfine gelince..
Bu harf kelm mazhardr..
NUN, kaleme ve yazlanlara yemin olsun.. (68/1)
Meline gelen yet-i kerime, bu manaya iaret eder..

Sonra, bu kinayeten levh- mahfuza da iaret saylr..

nk, levh- mahfuz, kelm denizidir..
Ve o; Allah'n yle bir kitabdr ki, ondan bahsederken:
Kitaba almadmz bir ey kalmad.. (6/38)
Buyurur.. Onun kitab, dorudan kelmdr..
Burada bilmen gereken baz noktalar da iaretleyelim.. Bunlar da bilesin..
NUN harfi, mahlukatn suret noktalarndan ibarettir.. Tm halleri, vasflar ile..
Toplu halde, olduklar gibi..
Bunlara ilenen nak he; yce Allah'n:
Kn.. OL (16/40)
Emrinden ibarettir.. Bu emir alndktan sonra, yce Hazretin bu kelimesine zuhur
yeri olan levhdeki kelem nasl izerse yle olurlar..
Ol.. (16/40)
Emrinden ne geliyorsa.. Hepsi levh- mahfuzun kapsam altndadr*.
te bu mana icabdr ki:
NUN, Allah kelmna bir zuhur yeridir..
Dedik..
Biraz da, NUN harfinin zerindeki noktada duralm ki, onu da bilesin.
O nokta, mahlukat suretlerinde zhir olan yce Allah'n zatna iarettir..
nk mahlukatta, ilk zhir olan, onun zatdr.. Mahlukat sonra zhir olur.. Zira, onun zat
NUN'u, mahlukatn NUN'undan daha aikr ve daha ycedir..
Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erifi, buraya iaret eder:
Sadaka, nce Rahman'n eline der, sonra da dilencinin eline..
Bu durumu dn, halin icab nasldr? anla..
Keza, Hazret-i Sddk'n u cmlesi de, ayn manaya gelir:
Her neye baktmsa, o baktm eyden nce Allah' grdm..
Evet.. Noktann yce Allah'n zatna iaret olduunu bildiysen.. NUN harfinin yarm
dairesini de mahlukata iaret bil..
RAHMAN, ismi zerinde:
ELKEHF' VER-RAKM F ERH- BSMLLAHRRAHMANRRAHM.
Adl eserimizde, buradakinden daha fazla kelm ettik..
Bunu bilmek isteyen, o kitab mtalaa etmeli.. Bu gzel ismin ihtiva ettii srlar
grmelidir..
Onlar, yle srlardr ki: Fikir kular orada tmez; susar..
Bu ismin harfleri zerinde dursak, onun srlarm, yazl tarzlar ile, saylarn
anlatsak; harflerden her brinin altnda, bulunan kinatn infialini ve harika ilerini

sylesek.. ok artc iler meydana getirmi, fehimleri hayrete daldran eyleri anlatm
olurduk..
Bu nereden geliyor?..
Denir ve alrd..
Ama onlar sylemedik, yazmadk; tuttuk..
Byle yapmamzn adi:
Cimrilik..
Deildir.. Maksadmz ksa kesmektir..
Bu eserde hlsa olarak yazdk ki: Okuyup yazan bkp usanmaya.. ayet, bir
usanma olursa., faydasn arzu ettiimiz manay kaybederler..
Ne var ki, bu esere yazdmz srlar, ondan daha fazladr.. Haliyle, dikkat edilince
grlr..
Yardm talebine bir karargh yce Allah'tr..
Gvenilecek makam, yine odur..

DRDNC BLM - ULUHIYET

Bu blmde ULUHYET manas islenecek.. lenecek ki, o nedir? Bilesin..
Tm olarak, bu varln gerek yzleri ile, onlar kendi mertebelerinde korumaya;
ULUHYET..
Ad verilir..
Bu varln gerek yzleri..
Dedim.. Bunda hkmn: Zhir olup gelenle, bu gelene tene olan zuhur
yerleridir..
zet olarak diyelim?
Hak ve halk..
Hak zhir, halk mazhardr.. Yani; Zuhur yeridir..
Bu kevn lemin tm mertebeleri, varlk mertebesinde, her birine hak ettii eyin
verilmesi.. te.. ULUHYET manas budur..
Bu mertebe, Rabbn mertebesidir.. Bu Rabbn ismi ise.. Bu mertebede: Allah'tr..
Allah ismi ise.. Vacib'l-vcud, her bakmdan yce ve mukaddes zattan baka
olamaz..
Yce zatn, zuhur yerlerinin en yksei, ULUHYET zuhurunun meydana geldii
yerdir..
nk o: Zuhur yerlerinin herbirini, kapsamna alr; kuatr.. Bu vasf onda
vardr..

Zira, her vasfn, her ismin zerine uar konar.. Bu vasf da onda vardr..

ULHYET: mm'l-kitabdr..
Kurn : Ahadiyettir..
Furkan : Vahidiyet-i furkaniyedir..
stte, zellikle ULHYET iin : mmlkitab eklinde yaplan aklama,
itibar bir aklamadr..
Halbuki, muteber olan ilk sofiye tabirlerine gre: Zatn esas mahiyetinden
ibarettir..

Durum byle olunca, aadaki tabirleri de dinle..

Kurn : Zattr..
Furkan : Sfattr..
Kitab: Mutlak varlktr..
Allah dilerse, bu aklama isteyen cmleler iin; yeri geldiince izahlar
yaplacaktr
Yukarda iki eit tabir geti.. Dtan baknca, birbirinin aksi gibi.. Ama deil.. Sen
iin zn bulmaya bak.. D aksam ile kalma..
in zne varp, istlahlardaki manay kavrar; iaret ettiimiz z manann gerek
yzne geer; onda bir irfana sahib olursan.. te o zaman, bilirsin ki: Bu da br gibi..
ki: sz arasndaki ayrlk, yalnz ibarede.. Mana ayn..
Yukarda anlatlanlar iyi arladktan sonra, sana bir baka mana kaps alr.. te
o zaman, grrsn ki; ULUHYET saltanat altndaki isimlerin en yksei hadiyettir..
Vahidiyet ismine gelince, bu da: Yce Hakkn hadiyet makamndaki
tezahrlerinin ilkidir..
Vahidiyet mertebesinin kapsamnda bulunan mertebelerin en yksei
rahmaniyettir..
Rahmaniyet mazharlarnn en yksek derecesi rububiyettedir..
Rububiyet mazharlarnn en yksei ise, yce Allah'n melik isminde olmaktadr..
Durum anlatld gibi olunca, sonu u ekilde balanr?
a) Melikiyet, rububiyetin altndadr..
b) Rububiyet, rahmaniyetin altndadr..
c) Rahmaniye!, vahidiyetin altndadr..
d) Vahdiyet, hadiyetin altndadr..
e) hadiyet, ULUHYET'in altndadr..
Grlyor ki, ULUHYET hepsini kapsamna ald.. Bunun byle olmas gerekir;
nk ULUHYET:
Bu varln dnda kalanlarn hakknn btn kapsam ve mulu ile verilmesi..
Demektir..
Ahadiyet, varlk hakikatlerinin tmnden bir hakikattir.. Bu manaya gre,
ULUHYET daha yksektir..
bu mana icabdr ki: Onun Allah ismi, isimlerin en ycesidir..
Hatta: Ahad isminden de ycedir..
Ahadiyet, zat mazharlarnda zatn kendine has zuhurudur..
ULUHYET ise.. Zuhur yeri olma ynnden: Gerek zatn kendine, gerekse
bakalarna gre, en faziletli makam alr..
Bu makamn bir gerei olarak, ehlllah: Ahadiyet tecellisi bahsine engel olmular;
ULUHYET tecellisi bahsine engel olmamlardr..
nk: Ahadiyet, srf zattan ibarettir.. Orada sfatlar iin bir zuhur yoktur.. Hele
mahluk iin hi bir ey olmaz.. Dolays le hadiyet makamnn, hi bir ekilde mahluka
balanmasna yol yoktur..
Zira oras: Zatiyle kaim olan ezel ve ebed zata mahsustur..
O: Varl mutlak gerekli bir zattr. Byle bir zat hakknda kelm yolu kapaldr..

Sebebine gelince.. Ona kendisinden hi bir ey gizli olamaz..

Anla.. Sen o olursan, sen sen olamazsn.. Elbette olan odur o..
O, sen olursa.. O, olamaz.. Elbette sensin sen..
Her kime ki, stte anlatlar tecelli hsl olursa.. Bilsin ki: O vahidiyet
tecellilerindendir, hadiyet tecellisinden deil.. nk: hadiyet tecellisinde; sen, o zikri
gemez..
Bu manay anlamaya al..
Bu kitaptaki yeri geldii zaman: Yce Allah dilerse.. hadiyet zerine kelm
edilecektir..
imdi bir baka mana kaps aacaz; dikkatle dinle ve anlamaya bak..
Bilesin ki..
Varlk ve yokluk karlkl durur..
ULUHYET semas ise, her ikisini kapsamna alr..
nk ULUHYET: Karlkl zdd znde toplar.. Mesel: Evveli olmayan,
sonradan olmuu; Hakk, halk; varl, yokluu.. Btn bunlarn hepsini znde toplar..
ULUHYET durumu anlatld gibi olunca: O da vacib, muhal olarak zuhura gelir,
zuhurundan sonra vacib olur.. Yine onda, muhal vacb olarak zuhura gelir; zuhurundan
sonra, yine muhal olur..
..Ve onda; Hak halk suretinde zhir olur.. u hads-i erif, bu manay anlatr:
Rabbm, taze bir delikanl suretinde grdm..
.. Ve onda: Halk, Hak suretinde zhir olur.. u hadis-i erif de bu manay anlatr:
Yce Allah, demi kendi sureti zerine yaratt..
Anlatlan bu zd haller, daha da srdrlebilir.. nk, ULUHYET, kendi
umulnde bulunan hakikatlerden, her eye hakkn verir..
Sebebine gelince: ULUHYET, iin, kendi mertebesinde ekmel ve ala mertebe
zuhur vardr..
En deerli ve en stn mazharlar vardr..
Hakkn ULUHYET sfatndaki zuhuru: Mmknn kendi eitleri, deiik halleri,
varl ve yokluu durumunca, hak ettii kadar olur..
Varln ULUHYET'teki zuhuru: Mertebelerinde hakk olduu gibi kemal zeredir..
Hak'tan ve halktan hepsi bu mertebeye girer.. Bu mertebe Hakkn ve halkn fertlerini de
iine alr..
Yokluun ULUHYET'teki zuhuruna gelince, bu da: Onun gizlenii ve kendi bana
kalmas saylr.. Bir de srf fena halinde, mevcutsuz olarak en gzel bir ekilde kendi
bana kalmasdr..
Yukarda anlatlan mana: Akl yolu ile bilinemez; dnmekle kavranamaz..
Ancak, kendisine bu ilh keiften bir ey hsl olursa.. O kimse, bu manay srf zevk
olarak tadar..
Bylece o tecelliden ho bir nefes alnr..
bu tecellinin bilinen manas: Tecelli-i lhdir..

Buras, artc bir mevzidir.. O kadar ki: Ehlllahtan kmil olanlar bile hayrete
dmtr.. O kadar ki:
Allah', en ok bileniniz olduum halde; ondan en ok korkannzm..
Hadis-i erifi ile, Resulllah S.A. efendimiz bir srra iaret etmitir..
Grlyor ki: Resulllah S.A. efendimiz, Rabb'dan ve Rahmandan korkmam;
ancak:
Allah'tan..
Korktuunu anlatmtr.. u yet-i kerime dahi bu manaya iarettir:
Bilemem; bana ne yaplr, size ne yaplr?.. (46/9)
Burada biraz duralm..
Resulllah S.A. efendimiz, irfan ynyle; yce Allah'a kar marifetin en stnne
sahiptir.. Onun bu durumunu, Cenab- lh katndan alp, aklad hakikatler de
gsterir.. Byle olduu halde:
Bilemem..
Buyuruyor.. Bunun manas udur:
Bilemem ki, ilh tecellide; suretlerin hangisi ile izhar edecek..
Bu durum byledir.. Bir suret meydana getirir; bir sonraki zuhuru, o suretin
hkmn bozar.. Meydana gelen o suretin hkmnde:
Bunu, br baka zuhur bozamaz..
Diye bir karar yoktur..
Byle olunca; Tecelli durumunu kendisi bilir; bakaca bilinmez.. Bakalarna
mehuldr.. Ama, kendisine deil..
Bu byledir.. nk ULUHYET tecellisi iin bir snr yoktur ki, tafsil edilsin.. Ve
kalnsn.. Kald ki, tafsil ynnden de, hi bir ekilde; tam olarak, oraya varmak mmkn
deildir.. Byle bir idrk Allah iin, muhaldir.. nk, byle bir ey nihayet saylr.. Yce
Allah'n ise.. Nihayeti yoktur.. Nihayetsiz bir eye de, idrk yolu kapaldr.. Ancak yce
Hak, bu tecellide, kll, icmal ve btn olarak grlr.. Bu tecelliden alnan hazlar da
deiiktir..
Durum anlatld gibi olunca, herkes o yaylan tecelli cmlesinden nasibi kadarn
ve yce, byk olann kendisine nasib ettiini alr..
Durum ki byledir.. Her kemal sahibinde grlen kemal hali; esas kemal halinden
bir eserdir.. Ve o kimsenin haddi nisbetindedir..
Ey saba rzgr al ehl-i diyara tebliini;
Su ile ate arasndaki sevgi haberini..
nersen, geceyi bekle de yle in o diyara;
Gsz kalrsan, gndz bulamazsn menzilini.
Oras yle bir diyardr ceyln avlar arslan;

nk oralarda arsalnn hi yoktur zarar vereni..

Dayanamadk onlarla olmaya da ayrldlar;
Katlandk ayrla uzattk ziyaretlerini..
Yce Hakkn gzellikleri kalbe Kur'n yazd;
ndirdiler oraya da gsterdiler glerini..
Kalb, ak yetini o kadar okudu ki hatta;
Okuyup bitirdi itihar sresinin srrn..
Cemal yzndeki, perdesi kalkp da grnnce;
Bakanlar da ldrd anca perdelerini..
Diller konutu gzelliine hayran olaraktan;
Tkr sarho etti, kaldr arabn yeterini..
Kalbleri esaretle grd zaman yle dedi:
Siz zengin oldunuz, seince fakrin iyicesini..
Bu varlkta ne varsa, gayrn, hemen hepsi bendendir;
O benim zatimdir istedim setim eitlerini..
Ben bir elbise gibiyim, renge brnrsem bir gn;
Alrm krmzy, bazan seerim sarsn..
Eer krmz beyaz yok gsterirse ortada;
Ortaya o kesret kar ki hepten arar rengini..
Bana, ne blnmek ne ayrlmak vardr hi bir zaman;
Almak olmaz bana gre elbiselerin rengini..
Elbiseler daim renklenmededir, Hakka gelince;
O perde iindedir ancak olmaz benden geleni..
Her ne var ise, lemlerinde cemadat cinsinden;
Bitkilerden ve say bu arada ruh sahiplerini..
Hepsi benim, arz ettiim suretler saylr ayet;
Onlar giderirsem, perdemdir; gider sanma beni..
Onlarla bir ittifakm varsa, o eit eittir;
Rtbe olarak benimki yksekte geer hepsini..
Bende bir mana var ki, alnca mana olurum;
Onun manalar, gsterir fakrimde zenginliini..

O gitse de, ben yine kalrm libas iinden;

Elbise almadm, say gnlerimden plak geeni..
Her mana terkibi onun zerine kuruldu;
Ama benim iin gr aziz zatn parlak halini..
ULUHYETM dahi zatm iin bir kk saylr;
Belki de bir daldr sunar iarmn belgesini..
Hayret edilir o kke ki, hkmen dahi yledir;
Dallara sirayet eder anlatr sirayetini..
Bu sz seni, hi dehete drmesin, zira ben;
Hi onun dal deilim, ancak say perdedekini..
Btn dallar, onun stnde kk olma yolundadr;
O bir asildir bana, grnr zahiri, batn..
Belli ey grnrse, grnen tecellimdir orda;
Perdemdir, saylr ki, attm ondan salnp gideni..
Sen onu anlarsn ama gremezsin, fakat beni;
Grrsn, bilemezsin duramn belli yerini..
Bu dettir ki, bylece srp gider ama ben hi;
Muhta deilim istemem rtlmeyi ve greni..
ULUHYET, eserleri ile mahede edilir, ama grnrde kayptr.. Hkmen vardr;
bilinir, ama resmen grlmez..
Zata gelince, aynen grlr; ama ona bir mekn yoktur.. Ayanen grnr; ama
bir beyan yolu ile idrk edilmez.. Ne var ki, ak bir beyan yolu ile idrk edilemez..
Bu manada, bir insan misal yolu ile ele alabiliriz.. yle ki:
Bir insan grrsn: eitli, mteaddid sfatlarla sfatlanmtr..
Ondaki, sabit vasflar ancak ilim ve itikad yolundan bilirsin.. Ve inamsn ki, o belli
vasflar onda vardr.. Fakat o vasflar ayan beyan gremezsin..
O ahsn zatna gelince, onu toplu olarak, aktan grrsn.. Ama onda baki kalan
vasflar bilemezsin.. zellikle bilgi ynnden ulaamadn vasflar..
Belki o ahsen grdn zatn, bin vasf vardr; byle olmas da mmkndr..
Ve sen: Ancak, onlarn az mikdann biliyorsun..
Cmleyi toplayalm: Zat grlr; sfatlar mehul kalr..
Sfatlarn birini grrsen, ancak eserini grebilirsin; ama o vasfn zn
gremezsin.. Bu, hi bir zaman, grlemez.. Ama, hi mi hi..
Buna bir misal olmak zere, muharebe esnasnda bir kahraman gsterebiliriz..
Dman karsnda ancak, onun dmana hcumunu grebilirsin.. Bu ise..
Kahramanln kendisi deil; eseridir, belirtisidir..
Kerim olan bir zatn da, ancak ihsann grebilirsin. Bu ihsan ise, onun keremine
bir belirtidir. Kerem sfatnn kendisi deildir..

nk, sfatn kendisi zatta gizlidir.. Onun ortaya kmasna imkn yoktur..
O sfatn ortaya kmas, caiz olursa, zattan ayrlma durumu meydana kar ki;
ite bu, mmkn deildir..
Bu manay anla..
ULUHYET sfatnn bir srr vardr.. yle ki:
Bir ey olma ynnden her ferd, kendinden baka ey olma vasfn alanlara
benzer bir isme de sahiptir.. Eya cinsinden bir ferdin, ezelden beri var olmas, sonradan
yaratlm olmas, yok grnmesi veya var olmas hi bir ey deitirmez..
Durum, anlatld gibi olunca, o eyann bir ferdi, kendi z ile ULUHYET
saltanat kapsamnda bulunan cmle eyay toplar..
Btn mevcudatn, hali anlatld gibidir..
Byle olunca, varlklarn misalleri, birbirine kar konan aynalar gibi olur.. Birinde
ne varsa dierinde de ayns olur..
Anlatlan misl zerine yle syleyebilirsin:
Karlkl duran aynalardan her biri, ancak karsna gelen dier aynadakini
alr.. Byle olunca, yalnz bir aynay alyor; onun altnda kalan mteaddid aynalar
alamamtr.. Bu durumla, yukardaki mana nasl badar?..
Bunu u ekilde cevaplandrmamz mmkn olur:
u aktr, ki, varlk ferdlerinden her biri, ancak, zatnn hakk kadarn alabilir..
Daha fazlasn alamaz..
Bu, bir baka manadr.. Esas anlatlmak istenen manay itibara alarak:
Tmnn varl, aynalardan her birinde vardr..
Dersen, ki bu:
Varlk ferdlerinden her birinde, btn mevcudat gizlidir..
eklinde bir mana kar ki, senin iin, esasa bir geit noktasdr..
u bir hakikattir ki: Misaller tam manas ile, anlatlan manann tpks deildir.. Bir
yaklatrmadr.. Ayna misalini de ayn grmek icab eder..
Hakikatta, anlatlan misal asl murad edilen manaya bir kabuktur..
Bu misal, ancak bir balant olsun, diye getirildi.. mid edilen odur ki: Fikir kuun
belki bu sayede hadiyet tuzana der..
te., o zaman: Zatta, sfatlardan hakkn kadarn grrsn..
Kabuu at.. z al.. Perdeleri grmek sureti ile, esas yzden m olma..
Kalbim, hep sizden g alr;
Hem dner, hem sakin kalr..
Hayali hep sevginizdir;
Bazan gider, bazan gelir..
Siz hi gayrm deilsiniz;
zmden nasl kalr?..
Nefsi attm sabahladm;
Oldum, lkenizde kalr..
Kendimi attm da buldum;

Ana baba szde kalr..

nkr ettim evvelimi;
Sonum da phesiz kalr..
Attm ihtisas yzden;
Ona nasl yaklalr?..
Benim o kudds, yleki;
Amada perdeli kalr..
Ve ben, yle her ferdim ki;
Kemaldir bakan arr..
mid emberine kutbum;
Yceyim ki, toptan alr..
Ben, artrm ne varsa;
Gren arr brakr..
Gzellikler semasym;
Gneim hi batmaz kalr..
Meknda yceliim var;
Ona nasl yaklalr?..
Ve her kln bittii yer;
Benden tam bir kemal alr..
O ku ki, daima ter;
Sonra, o dal ki sallanr..
Her aynada da suretim;
Gh kapanr gh alr..
Hep kemalim batan sona;
Halim de bundan hal alr..
Derim ki, onun halkym;
anz, zatm Hak kalr..
Nefsim temiz o szden ki;
Yalanlanmaz yle kalr..
Ycelik Allah'n hakk;
imeim yamursuz kalr..

Ben, hi o ezel olmadm;

Sz uzatmaya ne kalr?.
Sz de bitti artk ses yok;
Ne sz ne de skt kalr..
Gzellikleri derledim;
Bam var, suum kalr..

5. BLM AHADYET
Bu blmde, AHADYET sfatndan anlatlacaktr..
AHADYET, yce zatn tecellisinden ibarettir.. Orada; Ne isimlerin, ne de sfatlarn
sz geer.. sim ve sfatlarn tesir sahas da buraya varamaz..
Buras, mcerred, zata ait bir isimdir.. O kadar ki: Hakka dair itibarlarn da,
burada sz edilmez.. Keza, halka nisbet edilen itibarlarn da..
AHADYET tecellisi, sensin.. Btn bu kinat iinde, senden daha tam olarak, o
tecell iin bir zuhur yeri yoktur.
u artla ki: Sana nisbet edilen btn itibarlar bir yana atp zne dalasn..
Bir de, seni sende bulur, d balarndan da geersen..
te o zaman, sen sende olursun.. Hem de, sana nisbet edilen Hakka ait vasflarn
tmn bir yana ataraktan.. Keza, halka dair vasflarn da tmn brakaraktan.. Mesel:
G, kuvvet vb. sfatlar gibisinden..
te.. Anlatld gibi olunca; insan bu hali kendinde bulursa.. Bu kinatta ondan
tam bir zuhur yeri olamaz..
Yukarda anlatlan manay iyi anlamaya al..
nk bu hal; Grlmez zulmet leminden, tecelli nurlarna ulaan zatn ilk
tenezzldr..
Bu tecellinin en yksei ise.. Anlatlan eklidir..
nk orada, srf kendisi vardr. Btn sfat, isim, iaret, nisbet ve itibarlardan
yana temizdir..
O kadar ki. Varlk tmden oraya dahildir..
Fakat ite olan bir ekilde.. Da kan bir zuhur hkm ile deil..
Bu AHADYET sfat iin umum ve mull bir tabir kullanld zaman,
kendisinden:
Kesret.. Ama tabi olanlar ile birlikte..
Olarak bahsedilir..
Bunun iin, yapl bir binay misal getirebiliriz.. yle ki:
Bir kimse, uzaktan bir duvara bakar; grr..
Bu bina; amurdan, tuladan, kireten ve aatan yaplmtr..
Fakat.. Yapya karan o eylerin hi bir eseri grlmez.. Sylenmez.. Yalnz bir
duvar grlr..
imdi bu duvar bir AHADYET misali olarak ele alalm.. Bu AHADYET amurun,
tulann, kirecin ve aacn toplam iinde bir AHADYET'tir..

Hi bir ekilde ona: Saylan eyann ad isim olamaz., zel durumu ile sadece bir
duvar ismi verilir..
Bu misali, kendinde de deneyebilirsin.. Mahede ve istirak haline getiin
zaman; ama aslndaki hal zere.. Yalnz kendi kimliini grrsn.. Bu mahede halinde
sana, hakik durumlardan hi biri zhir olmaz. Ki o hakikatler, tm olarak sana baldr..
te.. Senin iin AHADYET budur.. Ama, senin kimliine itibar edilerek, zata bir
tecelligh olmana isim olaraktan.. Hakikatlerin tmnn sana bal oluu manasna
gelemez..
O hakikatlerin tm sen oldun..
Diyelim.. Ama, bir muhal olarak.. Esas zat tecelli n'olacak?.. Ki o, esas
AHADYET'in sende bir zuhur yeridir.. Ama senin zatna, isim olaraktan.. Ve kimliin
itibar ile..
Senin kimliinde bir zuhur yeri alan bu isim, yce Hakkn ilh katnda; isimlerin
de, sfatlarn da tmnden yana mcerreddir.. Hatta orada, eserlerin, messirlerin de
sz edilmez.. nk, tecelli ynlerinin en yksei orasdr.. Ondan sonraki tecelli yeri
iin, ondan bir tahsis beklenir.. Hatta, uluhiyet iin bile.. Bir tahsis beklenir.. Sebebi
aktr; nk uluhiyet, umuma tahsis edilmi durumdadr.. AHADYET'te umum diye bir
ey yoktur.. Yukarda da anlatld gibi, AHADYET zatn ilk zuhurudur.. Ondan sonras,
mahluktur.. Byle olunca da, AHADYET'in mahluk sfatna girmesi mmkn deildir..
Daha nce de, anlatld gibi, AHADYET srf zattan ibarettir.. Hakka ait itibarlar da, halka
ait itibarlar da orada yoktur..
zet olarak, diyelim: Kul da, mahluk olduuna gre; o hakikatlerin tmn almak
kul iin mmkn deildir.. Keza, AHADYET'le sfatlanamaz da.. .
Ayn ekilde, onunla sfat almak; almak ve zorlama ile de olmaz..
Zira, byle bir ey AHADYET hkmne uymaz.. Hi bir ekilde mahluk in oraya
yol yoktur..
nk: AHADYET, yce Allah'ndr; ona mahsustur..
Yukarda anlatlanlar, dikkate alarak dinle..
imdi sen; kendinde, anlatlan tecelliden bir ey grrsen.. Onu Allah'ndan,
Rabbndan bil.. Ona bala.. Yaratlm ekline, olduunu iddia etme..
nk, bu tecellilerde mahluk iin, hi bir nasib yoktur.. Bu, kesin olarak
byledir..
nk o, tek olan Allah'ndr.. Zat tecellilerin ilki oradan balar..
Sen, nefsinden baretsin..
Zattan, Haktan ve halktan murad, sen olduunu bilirsen.. Halk cihetinden
kesilmek suretiyle hkmn yrt..
Yce Hakk ise, isimlerinin ve sfatlarnn hakk ne ise.. Onunla gr..
Byle yaptn takdirde, kendi zn mahede ile, Allah' mahede edenlerden
olursun..
Aynm senin iindir, mnezzehtir zatnda;
Mukaddestir isimlerinde, sfatlarnda..
Onun hakk olduuna ehadet et, deme,
Nefsim hak etti hsnn onun sebatnda..

Kadehlerle imeye devam, ama konuma;

Bir gn biter yol, onun canibine varanda..
Ne zarar sana, kinaye yollu kullansan;
Sana ismi kalsa, kusur etmesen saygda..
Zat tecellisini ismine mazhar yapsan da;
Bulsan izzet ismi, ycelii mazharnda..
Hazine stne bir ev yapsan da otursan;
Taki, grp yaya kalmaya cahil saygda..
Bu sana emanet, onu ok ok iyi sakla;
Brakma onun srrn yaygaraclarda..

6. BLM - VAHDYET
VAHDYET, mazhardr zatn
Tm belirtir, farkn sfatn..
Her ey onda birdir para para;
a paralara biridir zatn..
Bu, u ile onun misalidir;
Ati hkme nian hakikatn..
Kesrettir, hakikatten ibaret;
Paralanma iinde vahdetin..
Her ey, orda her ey birde gibi;
Bu yz, nefyi saylr isbatn..
Furkn, Allaha zat, cem suresi;
Evsaf, says gibi ayatn..
Oku, sendedir srr kitabn;
Aan sen, srrsn kinatn..
Burada, VAHDYET ismi anlatlacaktr.. ren, anlamaya gayret et..
VAHDYET, yce zatn zuhuruna bir tecelli yeri olmaktan ibarettir.. Onda, zat
sfattr; sfat da, zattr..
Durum anlatld gibi olunca: Meydana gelen her sfatn zuhuru,
dier sfatn ayn saylr.. sterse birbirinin zdd olarak gzksn..
Mesel: Bu makamda, mntakim aynen Allahtr.. Allah ise, mntakimin ayndr.
Ayn ekilde mntakim sfat ile, mnim sfat birdir..

Durum anlatld gibi olunca: VAHDYET, nimet iinde kendisi olur.

Nikmet de onun ayn olur..
Nikmet, azabn kendisidir; ayn olarak rahmetten ibarettir..
Her ey, buna gre kyas edilir; zatn sfatlardaki zuhurunda ve bu zuhur
eserlerinde, hatta VAHDYET hkm ile, zatn zuhura geldii her eyde.. Daima: Biri,
dierinin ayndr..
Yukarda anlatlanlar, zellikle, ayn olu ekillerini yanl anlamamak icab eder..
Ayn olu ekli, birlik tecellisine gredir; her hak sahibinin hakkn teslim etmek
gereine gre deildir..
Bu mana, zat ecelli yndr..
Yani: Bir sfatn, dierinin ayn oluu manas..
Burada; hadiyet, VAHDYET, uluhiyet sfatlar arasndaki fark zerinde
duralm..
yle ki:
a) Ahadiyet..
Bu sfatta isimlerin ve sfatlarn zuhuru yoktur.. Kendi zndedir.. Ve, srf
zattan ibarettir.. Bu sfatn an bunu gerektirir..
b) VAHDYET..
Bu sfatta, isimlerin ve sfatlarn tesir sahasna gre zuhurlar vardr..
Ancak bu zuhur: Zatn hkm ile olur.. Zattan ayr bir hkm dnlemez.. Byle
olunca: Her ey, birbirinin ayn olur..
c) Uluhiyet..
Bu sfatta, isimlerin ve sfatlarn zuhuru vardr..
Ve, toplumdan her eyin hakkn tek tek vermek gibi bir zuhuru olur
Durum anlatld gibi olunca: Bu sfatta, zdlar belirir..
Mesel: Mnim, mntakimin zdd olur.. Mntakim ise, mnim zdd olur.. Bu
makamda kalan isimler ve sfatlar da, birbirinin zdd olarak gzkr.. Mesel:
Ahadiyet, uluhiyet sfatnda zuhura geldii zaman, ahadiyet hkmne
gre zuhur eder.. VAHDYET de, ayn ekilde zuhur eder..
nk, uluhiyet hepsinin tecelli eklini mulne alr.. Her tecellinin hkm ne
ise, onu meydana getirir..
Zira, uluhiyet her eyin hakkn yerine getirmeye yeterli bir tecelli makamdr..
Ahadiyet, uluhiyet gibi deildir; onda ancak, Allah vardr.. Onunla ikili bir ey yoktur..
VAHDYET, ise:
u anda, ilk halinde gibidir..
Cmlesinin ifade ettii manaya bir tecelli makamdr..
Daha ncede anlatld gibi, hadiyet bir baka makamdr.. Orada:
Onun yznden baka her ey, helke varr.. (28/88)
Meline gelen yet-i kerimenin hkm geer..
bu hkm icabdr ki; hadiyet, VAHDYETten stndr.. nk,
ahadiyet srf zattan ibarettir..

Uluhiyet ise, hadiyetten stndr.. Ahadiyete, hakkn uluhiyet verir..

Zira, uluhiyet: Her haklnn hakkn verme makamdr..
Bundandr ki: simlerin en ycesi, en genii, en azizi ve en ykseidir..
Ahadiyetten stn oluunun misali: Btnn paraya olan stnl gibidir..
Ahadiyet sfatnn, kalan tecellilere nazaran stnl, kkn dallara nazaran
stnl gibidir..
VAHDYET sfatnn, kalan tecellilere gre stnl de, toplu olann ayr
kalana stnl gibidir..
bu manalara dikkat et.. Hepsini senden bil ve kendinde dn..
Der bu meyveleri ancak;
O sslendi toplanacak..
ahitleri ie katma;
ahitlere zor ulamak..
Azdan arab i daim;
Onun iindedir kanmak..
Kadehleri bir nder gr;
Zor iindekine kanmak..
Atm ho gzelliini;
Dmez sana sakl tutmak..
Gayra aldanmay brak;
Deildir ulatracak..
Hep zden ye, at kabuu;
Olmaz onu elde tutmak..
Sakn, srr yayanlardan;
Gelmez sana yle olmak..

7. BLM RAHMANYET
RAHMANYET; simlerin ve sfatlarn gerek yzleri ile meydana geliinden
ibarettir..
Bu durumda onun yeri, yce Allah'n zat isimlerinde kendisine tahsis edilen yerle;
bu isimlerin mahlukata dnk yzleri arasdr..
Zat isimlerinin halka dnk yzleri: Alim, kadir, semi, vb. isimlerdir.. Bu isimler,
varln hakiki yzleri ile ilgilidir.. O hakik yzler, Hakka balanan btn mertebelerde,
RAHMANYET sfatna bir isimdir.. O hakik yzlerde halka nisbet edilen mertebelerin
itiraki yoktur..
RAHMANYET, uluhiyetten daha zge bir duruma sahiptir.. Sebebi: Yce Hakkn

tekliini salayan isimle, bir isim almtr.. Bu makamda, halkla bir ilikisi yoktur..
Uluhiyet, yle deildir.. Hakka ve halka nisbet edilen hkmlerin zn alr..
Durum anlatld gibi olunca:
a) Uluhiyet, umum ve mull bir mana tar..
b) RAHMANYET, husus bir durum alr..
Bu itibarladr ki, uluhiyetten daha aziz bir duruma geer.. nk, yksek
mertebelerde zatn zuhurundan ibarettir.. Alt mertebelerden yana mukaddestir..
RAHMANYET, sfat dnda; zat iin tahsis edilen yksek mertebelerde zuhura
yol yoktur..
RAHMANYET ile uluhiyet arasnda bir balant yapacamz zaman; misal olarak,
kam ile iindeki ekeri syleyebiliriz..
phesiz kam iindeki eker, derece itibar ile daha yksektir; nk srf
ekerdir.. Kamta ise, eker dnda baka eyler de vardr..
Bizim dncemiz bu yoldadr.. Ama baka trl de dnebilirsin.. ayet bizim
fikrimize katlr:
ekerin kamtan daha deerli..
Olduunu, sylersen; ki bu, bizim anlattmz gibidir..
O zaman: RAHMANYET uluhiyetten daha stn olur..
Ancak, bu yoldan deil de:
Kam tm olarak, ekeri ve dier eyleri kapsamna almtr..
Dersen; durum deiir.
O zaman, uluhiyet, RAHMANYETten daha stndr..
RAHMANYET, mertebesinde verilen zhir isim: RAHMAN'dr..
Bu, yle bir isimdir ki: Yce Allah'n zatna ait isimlerle, nefsine ait sfatlara
dnk yn vardr..
Nefs sfatlar yedi olup, sras ile yledir; Hayat, ilim, kudret, rade, kelm,
semi', basar..
Zat isimler de: hadiyet, vahidiyet, samediyet, azamet, kuddusiyet vb.
sfatlardr..
bu isimler ancak: Vacib'l-vcud olan yce ve mukaddes sultan mabudundur..
RAHMANYET, bu mertebede: Rahman, ismi ile, bir zellik almasnn sebebi:
Hakka ve halka balanan btn mertebeleri rahmet mulne almasdr..
Hakka balanan mertebelerdeki zuhuru ile, halka nisbet edilen mertebelerde
zuhur etmi olur..
Durum anlatld gibi olunca: RAHMANYET katndan gelen ve btn mevcudata
amil olan bir rahmet olur..
Yce Allah'n ilk rahmeti odur ki: Onunla btn leme rahmet tecellisi ile, onlar
kendi znden yaratt..
Bu manay, u yet-i kerime dorular.
Yerde ve gktekileri size teshir eyledi.. Hepsi ondandr.. (45/13)

bu mana icabdr ki: Onun zuhuru btn mevcudata sirayet etti.. Byle olunca
da, bu lemin paralarndan her birinde, her ferdinde keml zuhuru gsterdi..
Bu zuhurlarda, hi bir zaman da, sayl paralara brnmedi.. Kendi znde, zat
nasl iktiza ediyorsa, yle tektir.. Btn zuhur yerlerinde birdir..
Byle olunca: Btn mevcudata sirayeti, keml sfatlarnn icabdr..
Varlk zerrelerinden her zerreye zuhuru ile de, mevcudatn tm iinde, belli bir
zmreye sirayet eden varlkla imtiyaz verdi..
Bu sirayetin balca srr, bu lemi kendi znden yaratm olmasdr.. Ama
kendisi, hi bir ekilde; blnp paralanmad..
Bu lemin paralarndan her ey, onun kemali iledir.. Bu ey, aslnda tam bir
kemaldir.. Ona:
Halkiyet..
smi bir emanet olarak verilmitir.. Ama sadece; lh vasflarn kulda emanet
olduunu sanann sand gibi deil.. Sadece:
Halkiyet..
smi emanettir..
u iir anlatlan manaya iarettir:
Emaneti br yandr, grr kendini;
Bir yan gren de, alr kendininkini..
Eyada bulunan emanet vasf, ancak ondaki halkiyet balantsdr..
Yce Hakka bal varlk ise, eyada asildir..
Yce Hak hakikatlerini:
Halkiyet..
smini onlara emaneten verdi.. Taki, uluhiyet srlar ve onun gerekleri olan zdlar
zuhur etsin..
Yce Hak, bu lemin bir temel maddesi ve asldr.. Bu manay u yet-i kerime
bize anlatr:
Yeri, semalar ve bu ikisi arasnda bulunanlar Hak olarak yarattk..
(46/3)
Yukarda anlatlan manalar, daha iyi amak iin, ie bir misal katalm.. yle ki:
Bu lem kara benzer.. Yce ve sbhan olan Hak ise.. Bu karn asl olan sudur,
lk nazarda grlecektir ki; karda ki:
Kar..
smi, bir emanettin.
Su..
smi ise, onun iin bir hakikat olur..
stte geen mana zerine:
Bevadir'l-Gaybye Fin-Nevadir'l-Ayniye..
Adl kasidemde hayli tenbihatm olmutur..
O, byk bir kasidedir; derin manaldr.. Hakikatler gmleinin stne, onun
benzeri bir ss ilenmemitir.. Onun gzellii zamann kulana girmemitin. nk, onu
anlamak pek zordur..
O manada yle demitim:

Halkn misali kar gibidir yaan;

Sen ondaki suya benzersin akan..
Tahkikimizde kar ne? Sudan baka;
Bir de hkmn icraya aran..
Lakn kar eriyince hkm kalkar;
biter, hkm suyun olur kalan..
Zdlar topladn bir gzellikte;
Kar yok oldu, odur ancak parlayan..
RAHMANYET, zerinde durmamz bitmedi.. Bu yce isim zerinde, biraz daha
duracaz.
Anlatacaz ki, onu iyice bilesin..
RAHMANYET, en byk, zuhur yeridir..
RAHMANYET ; Tecelli ynnden en tamna sahiptir..
Anlatlan mana icabdr ki:
a) Rububiyet, onun ardr..
b) Melikiyet, onun krss mevkiini ald..
c) Azamet, onun refref bineidir..
d) Kudret, onun uultulu avazdr..
e) Kahr, onun tantanal sesidir..
Hsl: Rahman ismi, cmle kemal iktiza eden yerlerde, zhir olur.. Haliyle, onun
bu zuhuru: Yerinde yerlemi olmasna, btn mevcudata sirayetine, hepsini hkm
altna almasna baldr..
bu mana;
Rahman ar istiva etti.. (20/5)
yet-i kerimesi ile, anlatlmak istenen manadr..
Bu, byledir; nk: Varlklarn her birinde, yce ve sbhan Allah'n zat vardr..
Onun zatnn bulunduu varlklar ise.. Dorudan doruya ardr..
Bu mana, aktr; nk onlar varlklarn yce Hakkn zatndan almaktadr..
O sbhandr; ycedir..
Allah dilerse.. Ar zerine, bu kitapta konuacaz.. Yeri geldiinde ok ok
anlatrz..
Burada, rahmann istils zerinde biraz duralm..
Yce ve sbhan Allah'n rahman isimi ile istils: Kudret, ilim ve ihata ile
varlklarn sarmasdr..
Bu sarma, varlklarn iine girme; onlara yapma gibi bir durum almadan
olmaktadr..
Ve.. Kendi varl, ile bir istiva hkm icabdr..

Varlklara girme ve onlara yapma durumu, onun iin nasl caiz olur?.. Olamaz;
nk mevcudatn z aynen kendisidir..
bu hkm icab: Rahman ismi ynnden; yce Allah'n varl bu
varlklardadr..
Yaratlmlarda, kendi zuhurunu yapmakla onlara rahmetini ihsan etmitir.. Ayn
ekilde mahlukat kendi zatnda meydana karmakla, onlar rahmetine nail eylemitir..
Anlatlan her iki mana da dorudur ve yce Hakkn zatnda olmutur..
stteki manay daha iyi anlatabilmek iin; bir baka yola girelim..
Byle yapalm ki bilesin..
Bir hayal vardr.. Bu hayal zihinde bir suret benzeri olarak teekkl eder..
Anlatlan teekkl ve hayal, yaratlm, bir eydir.. Yaratan ise., her yaratlmta
vardr..
imdi.. Bu manada kendini de al: Gerek hayal; gerekse ondan meydana gelen
ekil sende vardr.. nk, onun varl endedir; bu itibarla sen Haksin..
Byle olunca, Hakta suretlenmek senin iin gerekli oldu.. Hak ise, o hayalin ve
ekillenen suretin iinde bulundu..
Bu manay iyi anla ve yoluna devam et..
Bu blmde, ok deerli srlar anlattk.. Dikkat edilirse, yce Allah'n srlarndan
ou bilinir.. Kader srr, Allah'n ilim srr gibi..
Hepsi bir bilgiden ibarettir.. O bilgi ile, dikkat edilirse.. Hem Hak bilinir; hem de
halk..
Kudretin menei aslnda hadiyettir.. Lkin rahman tecellisi yolundan gelir..
lmin kk, vahidiyet sfatna dayanr.. Ne var ki, bu da rahman tecellisi

Szle, ancak bu kadar anlatlabilir; bunun ardnda, bir ok nk tecikler vardr ki;
onlarn hemen hepsi, yce Hakkn bu varlkta keml durumlarna iaret eder..
Bu blmn bandan dnmeye bala.. Anla.. Kabuu at; zn al..
Doru yolda baar nasib eden Allah'tr..
Burada, ayr bir fasl amamz gerekecek.. Bu fasl Rahim ve rahman isimleri
zerine alacaktr..
Bu da, bilmen gereken bir mevzudur..
Rahim ve rahman, iki isimdir; rahmet kknden gelmektedir..
Ayn kkten gelmesine ramen, mana itibar ile, baz zellikleri vardr.. yle ki;
a) Rahman, umum bir mana tar..
b) Rahim, zel bir mana tar.. Tamamlayc bir durumu vardr..
Yukarda zet olarak anlatlan manay, biraz aalm;
Rahman, isiminin umum bir mana tamas..
Demek, btn mevcudat rahmet yn ile zuhuruna almas saylr..
Rahim, isminin zel bir mana tamas; tamamlayc bir durum almas..

Demek, ancak saadet ehline tahsis edilmi olmas icabdr..

Rahman ismi ynnden gelen, rahmet azab ile karktr.. Mesel; Tatsz ve kt
kokulu ilcn iilmesi gibi..
Aslnda o il, hasta iin deva ise de; insann houna gitmeyen bir durumu
vardr..
Rahim isimi ynnden gelen rahmet ise, srf nimettir.. Ona baka bir ey
karmamtr.. Ve o, tam saadeti bulan kmillerde bulunur..
Ayrca rahim, ismi altnda bulunan, yce Allah'n btn isim ve sfatlarna rahmeti
ve btn eserleri ve tesirleri ile zuhurudur..
Rahman, ismindeki rahim ismi, insan heykelindeki gz gibidir..
Gz, rahim olarak ele alrsak, zel ve aziz bir durum meydana kar.. Kalan
ksm odur ki: Her eyi kapsamna alr..
Anlatlan mana icabdr ki:
Rahim ismi, tam kemli ile ancak ahiret leminde zuhura gelir..
Denmitir.. nk hiret, dnyadan daha genitir..
Dnyada gelen her nimete, mutlaka keder karmtr.. Bunun byle olmas
gerekir; nk, RAHMANYET tecellilerinden gelmektedir..
Rahim ve rahman isimleri zerinde;
EL-KEHF' VER-RAKM F ERH- BSMLLAHRRAHMANRRAHM
Adl eserimizde oka durduk..
Bu iki smin, buradakinden daha fazlasn bilmek isteyenler, sz geen esere
baksn..
Allah.. Hak syler.. Doru yola hidayet eden odur..

8. BLM - RUBUBYET
RUBUBYET: Bu varlklarn istedikleri isimlerin iktiza ettii mertebe iin bir
isimdir..
Yce Allahn: Alim, semi, basir, kayyum, mrid, melik, vb. isimleri RUBUBYET
isminin iindedir..
nk anlatlan isimlerden de her biri, kendisi iin olmas gereken bir ey ister..
Mrid ismini ele alalm: Bu da, murad olunan bir ey taleb eder..
Dierlerini buna gre lebilirsin..
unu da bil..
Yce Allahn Rabb ismi altnda toplanan btn isimler, halk ile kendi arasnda
ortaklaa kullanlan isimlerdir..
Halka tahsis edilen isimler, sadece onlarn tesir zelliidir..
Yce Allahn zatna tahsis edilen isimlerle ; bir yz halka dnk olan isimlerden
biri:
Alim..
Diye anlattmz isimdir.. Bu isim, nefsi isimdir.. Bu ismin bir gerei olarak:
Kendisi bilir; halk da bilir.. Diyebilirsin..

Ayn ekilde; Semi ismi iin de:

Kendisi iitir; bakas da iitir.. Diyebilirsin..
Ayn ekilde, Basir ismini ele alalm:
Kendisi grr; bakas da grr.. Diyebilirsin..
Hsl: Daha nce de anlatld gibi bu isimleri, benzerleri ile birlikte; Hak ile
halk arasnda ortaklaadr..
Bu ortakla maddi bir mana verilmemesi gerekir.. Esas kasdm udur: Bir ismin
iki yz vardr.. Bir yz yce Allaha mahsustur.. Bir yz de halka bakar..
Anlatlan durum dnda, sadece halka tahsis edilen isimler vardr.. Bu isimlere:
Esma-i fiiliye..
Ad verilir.. Bu isimlerden bir tanesi:
Kadir..
Ad verilen isimdir.. Fiiliyat sahasnda, bu ismi ve benzerlerini, yce Allahn srf
zat iin kullanamayz..
Allah mevcudat yaratt..
Diyebilirsin; ama;
Allah kendisini de yaratt..
Diyemezsin.. Ayn ekilde:
Allah mevcudatn rzkn verdi..
Diyebilirsin; ama;
Allah kendi rzkn da verdi..
Diyemezsin.. Ayn yoldan:
Kendine gc yeter..
eklinde bir cmle kullanlmaz..
Bu cmlelerde her ne kadar tevil yolu varsa da; zerinde durmadan, onlarn
halka tahsis edildiini kabul etmek gerekir..
nk :
Esma-i fiiliye..
Diye anlattmz isimler, yce Hakkn Melik ismi kapsamndadr.. Melik olan zat
iin ise.. Elbette bir memleket gereklidir..
Burada, yce Allahn Melik ismi ile, Rabb ismi arasndaki farka iaret edeceiz..
yle ki :
a) Melik, esma-i fiiliyeyi iine alan bir mertebenin ismidir..
Bunlarn halka tahsis edilen isimler olduunu anlatmtk..
b) Rabb, mterek isimlerdir; halka tahsis edilen yzleri de vardr..
Rabb ve Rahman ismi arasnda da bir fark vardr.. yle ki:
a) Rahman, ilhi ve yce olan isimlere tahsis edilen bir mertebeye isimdir..
Bunda, yce zatn tekliini belirten: Azim, Ferd gibi isimler ile; mterek olan
Azim, Basir gibi isimleri, ayrca halka tahsis edilen Halik, Razik gibi isimler ayndr..
Rahman ismi ile, Allah ismi arasndaki fark yledir:

a) Allah ismi, ulvsi, sflsi ile beraber, btn mevcudatn hakikatn

toplayan zata bal mertebeye isimdir..
Yukardaki manalar ylece zetleyelim :
a) Rahman ismi Allah isminin kapsam altndadr..
b) Rabb ismi Rahman isminin kapsamna girer..
c) Melik ismi Rabb isminin kapsamndadr..
Durum anlatld gibi olunca ; RUBUBYET, bir ar olur..
Yani : Kendisi iin bir zuhur yeri olur.. Ve orada zuhura gelir..
Yine bir zuhur yerinde: Rahman, varlklara nazar eder..
bu mertebe icabdr ki: Kullar ile Allah arasndaki balant salanm oldu..
Resulllah S.A. efendimizin u hadisi erifi bu manaya iarettir :
O, Rahmi, Rahmann HKVinden bulup ald..
Burada HKV, orta mahal manasnadr..
Bu arada RUBUBYETi rahmaniyet isminin ortasnda saymak gerekir..
nk rahmaniyet: Hakkn teklii ile, halkla mterek olarak isimleri; bir de
sadece halka tahsis edilen isimleri toplar.. Bu manadan da anlalyor ki, mterek isimler
ortada kalyor.. Buras ise, doruca RUBUBYET mahallidir..
Rahmetin, Rahman ortasnda bulunmas, Rab ile merbub arasnda bir
balantdr.. Bu byledir.. nk; bir Rabbin mutlaka merbubu olmas gerekir..
Bu durumda sana den: Bu ortadaki balantya bakmak ve anlamaktr..
Bu balantnn srrn zmeye al.. Madd bir mana dnme..
nk Allah- Taala, kendisi ile bitimekten ayrlmaktan mnezehtir. Ayn
ekilde ; onunla birleen bir eyin ayrlmas da dnlemez..
imdi.. Dn.. Onun tecelli eitlerinden baka bir ey kalmad.. Bunlara da
Hak ismi veriliyor; yahut bu Hak ismini, kinaye yollu mahlukata kullanrz..
Bizler, ancak sizlersiniz ;
Deimez gelip gitmemiz..
Varlk sizden baka deil ;
Ayn, kmanz kalmanz..
O, cemalinize suret ;
Onun manas sizsiniz..
Bu varlk oluunuzla ;
Onun oluu sizsiniz..
Attnz yabanc sevbi ;
Hsnnz de atnz..

Ho gzellii mal edip ;

Size ihanet ettiniz..
Deyip : kasvet masiva hep ;
Biz, demeye gelmediniz..
Hakikat isminiz oldu ;
Gelen halk dahi isminiz..
Renkler verdiniz cemale ;
Vefa var zay etmediniz..
Kemaliniz var ki; sonsuz ;
Halk onun, murad sizsiniz..
Burada, biraz RUBUBYET tecelileri zerinde durmamz icab edecek.
Bu da bilmen gereken bir mevzudur..
RUBUBYET isminin iki tecellisi vardr:
a) Manev..
b) Sur..
Suretlerdeki tecellisi ile, mana ynnden gizli tecelliler..
Demee gelir..
nce manev tecelliyi ele alalm..
Bu tecelli: Tenzih kanunlar usulnce, isimlerde ve sfatlarda meydana gelir..
Bunlarn, hemen hepsi, tam bir keml eidinden saylr..
Sri tecelliye gelince: Bunun zuhuru da, yaratlmlar zerinde grlr..
Bu durumdaki tecelli ise, halka balanan tebih ynl icaplarnda grlr.. Bir de,
mahluk vasfnn ihtiva ettii durumlarda.. Bu tecellide, noksan eitleri grlebilir..
Sbhan olan yce Allah, hak ettii ekilde mahlukatndan birinde zuhur edince
bunun ad:
Tebih ynl zuhur olur.. Fakat bu zuhur yce Hakkn kendi zatndaki
tenzihe bir halel getirmez..
eklinde bir cmle ile ifadesini bulur. Byle bir tecelli durumu; tebihe bal bir
suret tecellisiyle; tenzihe bal manev bir tenzih durumu alr..
yle ki :
a) Sur bir zuhur olursa, manev yn onun zuhur yeri olur..
b) Manev bir zuhur olunca, sur yn, onun iin zuhur yeri olur..
Anlatlan mana, bir galip, bir malup meselesidir..
Hangisi galip gelirse; kalann iine alr.. bir tanesine kalr; dierine perde
olur..
Allah.. Hak syler.. Doru yola hidayet eden Odur..

9. BLM - MA
M odur ki, ilk mahalli saylr evvelin;
Bir semadr, sner onda gzellii gnein..
Bu yle bir zdr ki, Allahn z onunla;
Olmutur ayrlmaz ve imkn yok deimenin..
Buna en gzel misal o gizlilik gibidir ki;
Bir ta misalidir zn saklam atein..
Ne zaman ki, o talardan ate parlar grnr;
Ate onun hkmdr, imkn yok ondan gmenin..
Ate bu talarda gizli durur ayet srrn;
zmeye yeltenirsen, bir bak zorudur tahlilin..
Bu halde ona batanlarn nicesini grdk;
Yolu kapal, yce Allaha misal vermenin..
Hep birden kalbler hayrettedir onun dehetinden;
Bir Mdr salnp, kendisinde kendisinin.
O kendi zdr ki, karanla itibar yok;
Belli nurudur, iine yarar akl edenin..
Burada hadiyetten gayrs hi bilinmez;
Yahut bilinen kesret halidir vahidiyetin..
nce mana, zatnn inceliinde eridi;
O gizlilii ilk grnmezliidir evvelin.
Bilesin ki..
M: Hakikatlarn z hakikatinden ibarettir..
bu hakikat: Hakka bal sfatlarla halka nisbet edilen sfatlarn hi biri ile
sfatlanmaz..
nk o: Srf zattan ibarettir..
Sonra.. Hi bir mertebeye da izafe edilemez; Hakka ait mertebelere de..
Halka ait mertebelere de..
Onda, bir izafet durumu olmaynca, kendisine bir vasf veya isim verilemez..
Bu manada, Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erifi yeterlidir:
Gerekten M, altnda da, stnde de hava olmayan bir
lemdir..

Bu hadis-i erif unu anlatmak ister:

Orada, ne Hak ismi vardr, ne de halk..
M, hadiyet isminin karldr.. hadiyette, isimlerin ve sfatlarn eriyip
gittii gibi; Mda da ayn ekilde olur.. Orada hibir eyin zuhuru yoktur..
Ayn ekilde, Mda: Hibir ey iin bir tecelli ve bir zuhur dnlemez..
Ancak, M ile hadiyet arasnda bir fark vardr; yle ki;
a) hadiyet, zatta zatn hkm geerlidir.. Bu geerli hkm yce zatn,
ycelii iktizasna gre olur..
NETCE: hadiyet, tek zatn zuhurundan ibarettir..
b) M, itlak suretiyle zat hkmn geerli klar.. Byle olunca, ona:
Ykseklik ve alaklk eklinde bir mana karlamaz..
NETCE: M, grnmezlie brnen zatn gizliliklerinden ibarettir..
te, onun hadiyete mukabil olmas anlatlan manadadr..
Bunun daha ak manas yledir:
a) hadiyet, srf zatn tecelli hkmdr..
b) M; ise srf zattan ibarettir.. Ama kapal bir ekilde..
Anlatlan kapal olma durumu, maddi manada bir rtnme manasna
alnmamaldr..
Bu durum, yce Allahn kendi zatnda gizliliidir; hibir ekilde kendine gizli
deildir.. Hele tecelliden yana; yahut kendi zne, perde arkasndan tecelli etmeden
yana..
Yce Allah, bu gibi eylerden tenzih edilir..
Anlatlan bu mana, zatnn iktizasna gre olur.. Tecelli, perdeleme, gizlilik,
aklk, ekil alma, balantlar, itibar ve izafetleri hep ayn yn ile grmek gerekir..
simlerinde ve sfatlarnda hibir deiiklik ve bakalk dnlemez..
Bir vasfa brnnce, dierini terk etti manas kmaz.. stndeki bir eyi atp dier bir
eyi almas da tasavvur edilemez..
Hsl: Btn bunlar, zatnn hkmne gre olur.. Onun zat ise, olduu gibidir..
nceki hali ile, u andaki hali arasnda hibir fazlalk yoktur..
Yukarda anlatlan manalar, u yet-i kerime pek gzel ifade eder:
Allahn halknda hibir deiiklik yoktur.. (10/64)
Bu ayette geen:
H a l k.. (10/64)
Sfatlar manasna gelir ve u demektir:
Kendisinde bulunan sfatlar iin, hibir deiiklik yoktur..
Bu zhir lemde grlen bakalamalar, deiiklikler, ancak bu suretlerde
grlr..

Ayrca, balantlar, izafetler ve itibarlar da yine bu suret leminin

grntleridir..
Btn bu olanlar, bizde yaplan tecelli hkmne gredir.. Bize olan tecelli
byledir..
Daima deiir..
Ancak, yce Allah zatnda nasl ise, yledir.. Bize tecellisinden ve zuhurundan
nce hangi halde ise, yce zat yine o hal zeredir..
Bunun dnda, onun zat iin verilecek hkm ancak olduu halden gsterdii
tecellidir.. Baka trl bir ey onun iin makbul deildir..
Onun tecellisini de, para para deil, bir btn olarak ele almak lzmdr..
Tecelli bir olunca, ona verilecek isim de:
Bir..
Olur.. Bu bir, isim iinde bir vardr..
Durum anlatld gibi olunca, toptan her ey iin: Yalnz bir kalr.. Say
yoktur..
NETCE: Yce Allah ezelde kendi zatna tecelli etmektedir; ebedde dahi kendi
zatna tecelli edendir..
Zeynep verdii szlerin hepsinde sadk kald;
Hadiseler bozmad, onun iin kapanmad..
Hi deimeden vermi olduu szleri tuttu;
Zeynep tek szn dahi kartrp bozmad..
Ara bozanlar onu ayrmak isteseler de;
Bu bir sebeb deil; onu yabanclatrmad..
Ayrmak ve kovmak iin korkutmalar dahi;
Vefa imei, ltuf yamuru onu kurtard..
Ey nedimleri, kadehlerinden akan aln;
Onun nedimlerinin elleri hep knaland..
Onun selmeti iin mitsiz olmaynz;
Ama yarasa kular gnee yaklamad..
Onun baklar sizi ok gzel aydnlatt;
Rahmeti yad artk,ona hi hicab kalmad..
Gerekten onun gzelliine bir denk olamaz;
Ancak, size Ank-i maribden saknmak kald..
Bu manadaki tecelliye:
Tecelli-i Vahid..
Denir.. Btn izlerini kendinde toplar.. Bu tecelli ile kendinden bakasna tecelli
eylemez.. nk onda: Halkn hi bir nasibi yoktur..

Sebebine gelince: Bu tecelli; itibar, blnmeyi, izafeti, vasflar vb. eylerin hi

birini kabul etmez..
O tecellide, halkn bir balants olacak olsa, o zaman: Bir itibar, bir nisbet, bir
vasf meydana gelmi olur ki; bunlarn hi biri o tecelli hkmnde deildir..
Zira bu tecelli, yce Allah'n zatndadr ve ezeleden ebede kadar durumu
ayndr; deimez..
Ayrca, bu tecelli; zata bal lh tecellilere, sfatlara bal fiil tecellilere ve
isme bal olan cmle tecellilere de yeterlidir; onlar da znde toplar..
Byle olunca, ne kadar yce zatn o tecellilerde de, bir hakikati varsa da, bu
onun bir zuhur iktizasdr ve kullarna olan tecelli yndr; baka deil..

Hlsa: Bu tecelli tam olarak zata mahsus bir tecellidir.. Durumu, kendi
znde sakldr.. Anlatld gibi olmasna ramen, btn tecelli ekillerini de znde
toplar..
Onun byle oluu:
Baka tecelli ile grnmez..
Demek deildir.. Kendi durumunu korur; bu durumu, baka trl tecelli
etmesine engel deildir.. Ne var ki:
Baka trl tecelli..
Dediimizde de, bu tecellinin hkmn yrtr.. Buna bir misal olarak:
Yldzlarda, gne hkmnn yrdn..
Syleyip gsterebiliriz..
Yldzlarda nur vardr; ama aslnda kendilerinin olmad iin de yoktur..
Zira: Asl olarak; yldzlarn aydnl gneindir..
te kalan tecelliler, bu misaldeki gibi, zata has olan ve bu makamda anlatlan
tecellinin hkmne bylece girmi olur..
Kalan tecellilerin hemen hepsi, bu:
Tecelli-i Vahid..
Adn verdiimiz tecelli emasnda bir nur olmaktadr. Ya da,onun denizinden
bir damla..
Aslnda, bunun dnda kalan tecellilere bu tecellinin etkisi ve sultanl altnda
yok gibidirler..
bu durum, yce zatn hakkdr.. Kendi ilminin kendisine olmas icabdr..
Kalan tecelliler iin byle bir ey dnlemez.. Onlarn hali bakasna aittir.. Bir bilgileri
varsa.. Bu bakasnn bildii bilgidir.. Kendi hak ettikleri bilgi deildir.. Bu manalar
anlamaya al..
Burada bir baka hal oldu.. Beyan cmertlii yrd. zellikle bu saklanmas
gerekenleri aklama yolunda..
O kadar ki: Almamas gereken mana yollar ald.. Dizgini biraz ekelim..
Artk klavuz lzm.. Klavuzun bulunduu yola girelim.. O yoldan yryelim..

Buraya kadar anlattklarmzn bir zetini yapalm:

a) M, gizlilikler iinde ve perdeler altnda kalan, itlak durumu da nazara
alnarak, zatn kendisinden ibarettir..
b) Ahadiyet, kendisinde herhangi bir zuhur itibar nazara alnmadan, srf
yceliine baklarak yce Hakkn kendi znden ibarettir.. Burada ycelik ve zuhur itibar
vardr; Mda yoktur..
Yukarda:
Zuhurun ve perdelerin itibara alnmasn.. Syledim.. Aslnda bu, bir
benzetmedir.
Ve bunu, dinleyenin zihnine yerletirmek iin syledim.. Yoksa:
Gizlilik..
Derken, bunu Mnn hkmnde saym deilim.. Ayn ekilde:
Zuhur..
Derken; bunu ahadiyet hkm arasna katmak istemedim..
Burada sana retmek istediklerimi iyi anlamaya al..
Yukarda anlattklarmz ve sana retmek istediklerimizi anladnsa,
sana baka bir kap aacaz.. Dikkat et ve bil..
nce kendini ele al.. Yce Allah iin, en gzel misali sende bulabiliriz..
zellikle, M zerine..
Senin kendine mutlak ve tamamen zuhurun olmadn nazara alalm..
e bu yoldan girelim..
Anlatlan durumunda: Sende ne gibi haller olduunu bildiin halde,
bir zuhurun olmuyor..
bu halinde sen: Mda saylrsn..
imdi bu yoldan, yce Hakkn M makamndaki durumunu kavrayabilirsin..
Zatta, M sensin.
Hele bir bir bak.. Sbhan olan yce Hak, senin aynn ve kimliindir..
stersen sen tam hakkn olan bu durumdan gafil bulun..
Biraz daha aalm.. Zuhurun olmad iin Mdasn.. Bu da seni
bir hicaba brndrmyor..
Sen ki, anlatld gibisin; yce Hak iin nasl byle olmasn?. Ona nasl kendisi
kendisine nasl perde olsun.. nk Onun hkm kendinden perdeli olmamaktr.
Sende; Kendin iin bir zuhur olunca, Mdan sana kalan ne ise.. Onunla olur..
Burada, senin iin M, halk olma hkm ile perdelenmendir..
Byle olunca, sen kendin iin zhir olursun.. Ama, esas varlna gre
batnsn.. nk, znden perdelisin.. Perde ise.. Halk olma durumundur..
Yukarda geen cmleler, olduka kapal geti.. Ve, bir darb- meseldir..
Bu meselin durumuna, ancak u yet-i kerime ile cevap verebiliriz:
Bunlar, insanlara getirdiimiz misallerdir.. Ne var ki, onlara
ancak, bilenlerin akl erer.. (29/43)
Bu manada, bir hadis-i erif anlatmamz yerinde olur.
Bir gn soruldu:
HAK Tel, halk yaratmadan nce nerede idi?..

Resulllah S.A. efendimiz, u cevab verdi:

MAda idi..
Bu byledir.. nk tecellisi kendi znde idi.. nce Yce isminin iktizas
gereince zatnda rtl idi..
Yukardaki cmlede geen:
ncelik..
Szmz hkmen bir nceliktir.. Vakte bal bir ncelik deildir..
nk Allah- Tal, halk ile arasnda: Vakte balanmaktan, ayrlmaktan,
paralanmaktan, bitimek, bir eye bal olmaktan yana mnezzehtir.. nk, vakte
balanmak, ayrlmak, paralanmak, bitimek, bir eye bal olmak onun yaratm olduu
eylerdir. Kendisi ile, yarattklar arasna ayr bir yaratlm nasl girebilir?..
Byle bir eyin olmas zincirleme bir yolu ve devri gerektirir.. Halbuki, bunlarn
olmas muhaldir..
phesiz yce Allahn bir ncelii ve bir sonral vardr.. Evveli ve hiri
vardr.. Ne var ki bu,hkmen byledir.. Byle bir eyin dtan nazara alnmas muhaldir..
Onun bal olduu eyler de vardr.. Snrlar da vardr.. Ne var ki, bunlar belli
bir zaman ve mekn kaydna balamak mmkn deildir.. Btn bunlar, zatna lyk
olduu ekildedir..
Zatna layk olan ekli ise.. Halk yaratmadan nce M oluudur.. Halk
yarattktan sonra da, bu durum deimemitir.. Yine nceki gibidir..
Buraya kadar anlatlanlardan beklenen mana: M, zata verilen gemi bir
hkmdr..
Bu hkmde, zuhur iktiza eden halkn yaratlmasna itibar yoktur.. Baklmaz..
Zuhur, varlklar nazara alnarak sonradan zata balanan bir hkmdr..
Burada:
a) Gemilik, bir nceliktir..
b) Sonradan zata balanan durum ise.. Sonraln kendisidir..
in zne baklnca, ne ncelik vardr; ne de sonralk.. nk: nce Odur;
sonra da Odur.. Evvel, Odur; hir Odur..
Asl hayrete dren mana udur ki: Zhir oluu, gizleniinin ayndr..
Byle oluunda, ne bir nisbet vardr; ne de bir yn..
O, u varln ayndr.. Bu varlk da onun ayndr..
Sebebine gelince: Onun Evveliyeti, hiriyetinin ayn; ncelii sonralnn
ayndr..
Bundan te akllar iin yol yoktur; onda akllar hayrete dtler..
Onun azameti nnde artk bir vsul yolu da dnlemez..
Onun suretini izmek iin, zihinlere yerletirilecek bir mana yoktur;
akl da onun eklini izme yolunu bulamaz

10. BLM - TENZH

Balkta grld gibi,bu blmde TENZH, sfat anlatlacaktr.

TENZH: Kadmin, isimleri ve sfatlar ile mnferid bir vasfa brnmesinden
ibarettir.
Tpk: Zatnn, kendisinden kendisi iin, asaleten ve ycelik hakkn bulup ald
gibi.. Sonradan yaratlm ve benzeri eyler gibi olmadan.. Zira, sbhan olan yce Hak,
bu gibi eylerden tamamen ayr bir durum tar; kadim mnferiddir..
Aslna baklrsa, elimizde; yapma bir tenzihten bakas kalmaz.. Buna da kadim
tenzihi katlr.. Bunu byle kabullenmek gerekir..
Yapma bir tenzihin tarifini yapalm.. Bu, u demektir:
Karsnda, kendi cinsinden bir eye kar yaplan tenzihtir..
Kadim tenzihi ise, u ekilde anlatabiliriz:
Tek bana mnferid kalan,kendisine denk olabilecek bir benzerinin,
karsnda bulunmamas..
te, bizim tenzihimiz bu ikinci ekilde anlatlan kadim tenzihidir..
Sebebine gelince: Yce Hak kendi zatna zd bir eyi kabul etmez..
Durum, anlatld gibi olunca, onun tenzihi nasl olur?.. bilinmez..
te stte anlatlan mana icabdr ki:
Onu tenzih etmekten yana da ayn ekilde tenzih etmek gerekir..
Diyoruz.. nk, zatnda tenzihi nasldr; kendisinden bakas bunun yolunu
bulamaz..
Durum yukarda anlatld gibi olunca; elimizde: Yapma bir TENZH kalr.
Bu tenzihin manas, bize gre udur:
Kendisine nisbet edilmesi mmkn olan her eyin, hkmden karlmas ve
tenzih edilmesi.
Yce hak iin zatna balanacak bir benzer yoktur ki; ondan tenzih edilmesi
gereksin..
Esasen, zat kendi znde mnezzehtir.. Onun bu mnezzeh oluu, kibriya
sfatnn iktizasdr..
Bu TENZH ki, onun zatnn iktizasdr: tibar edilen durumlarn hangisinde
olursa olsun; tecelli yolu ile zuhur edip meydana geldii yerlerin hangisinde olursa olsun;
deimez..
yle ki:
a) Tebih yolu ile gelebilir..
Bu tebihi, Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erifinde bulabiliriz:
Rabbm, taze bir delikanl suretinde grdm..
b) Tenzih yolu ile gelebilir..
Bu tenzihi, Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erifinde bulabiliriz:
Nuran bir varlktr; onu gryorum..

Her iki halde de, TENZH durumu deimez..

Bu TENZH; bir baka yn ile: Zat bir TENZH olur.. Bu olu, onun iin
gerekli bir hkmdr..
Tpk: Bir sfatn kendisi ile, sfat alma balan lzumu gibi..
Bu, bir tecelli makamdr ki: Onun hak ettii ekilde olur.. Ve.. kadim TENZH
durumu ile bu, yle bir eydir ki: Sz hakk ancak Onundur.. Bakas Onun durumunu
bilemez..
nk: simlerinde, sfatlarnda, zatnda, zuhur yerlerinde ve tecelilerinde
mnferid bir varlktr.. Onun mnferid oluu, sonradan yaratlmlara nazaran, kadim bir
varla sahip oluudur.. Hibir ekilde, sonradan yaratlmlara balanan eylerle bir
balants yoktur..
Yce Hakkn TENZHi, halka bal tenzihlerden hi birine benzemez..
Onun tebihi de, bu manayadr..
Daha nce de, anlatld gibi, o: Zatnda, kadim sfatnda mnferiddir..
Baz zatlar, yle demilerdir:
TENZH, senin kendi mahallini temizlemendir.. Hakka ait bir ey deildir..
Bunda murad edilen mana:
Durum halka ait bir tenzihtir.. nk, karsnda benzeri olan eyler vardr..
Kendisini sarabilir..
Cmlesi ile anlatlabilir..
Bu durumda, kul iin TENZH yle olur: Hakkn sfatlarndan biri ile sfatland
zaman, kendi mahallini, temizlemi olur..
lhi bir TENZH yolu ile, gelen noksanlardan yana temizlenir..
Ne var ki, bu TENZH, sonunda; yine Hakkn olur.. Kulun, sonradan
olduunu vehmettii,noksan sayd vasflar silinince, baki kalan Hak olur..
Esiz, ortaksz durumunda TENZHi nasl idi ise.. imdi de yle kalr..
nk orada, halk iin bir kprdama durumu, varlk gsterme durumu
kapaldr..
Bu durumda, mahluktan kasdm, bu TENZH iinde mahluk yznn
grnmeyiidir.. O TENZHteki yz, teklik sfat ile Hakkndr..
Ama kendi zatnda nasl hakl ise.. yledir..
aret etmek istediimiz manay anlamaya al.. Burada nemli bir noktaya
iaret edeceim..
Gerek bu kitabmda; gerekse dier eserlerimde:
Bu i Hakka aittir.. Orada, halkn nasibi yoktur..
Yahut:
Bu, halka mahsustur.. Hakka balanamaz..
eklinde sana anlattm cmlelerden muradm:
sim ve msemma ile ilgilidir.. smin kendisi ile, onunla ad alan ey..
Demektir.. Zatla ilgisi yoktur..
Bunu da byle bilesin; diye syledim..
Zat meselesine gelince.. O, hem Hak yzn, hem de halk yzn kendine
dndrmtr..
Hak sfatnda ise.. Hakka ait eyler bulunur..Halkta ise.. Halka ait olan iler
bulunur..
Zat bir beka zeredir.. Onun bekas da, zat neyi gerektiriyorsa.. O ekildedir..
Hem de, katksz olarak..

Karklk, Hak ve halk durumunda olur.. Ama iki yzden birinde, dierinin
hkm zhir olunca; birbirini ifna edemez.. Her ikisinin de hkm geerli olur..
Bu manann daha ak beyan, tebih babnda geecektir.. Yce zatn cevher ve
araz almad anlatlacaktr..
Ey cevher, iki araza ikamet olan;
Ey bir, ikilii kendi hkmne alan.
stn gzellikleri topladn bir oldun;
Muhtelif olsa da sensin zdlar alan..
O gzellikte birlik ancak senindir;
Keml onun iin tam oldu, yoktur noksan..
ster zhir ol, ister batn ol yine;
Senin hakkn olmutur ycelikten sbhan..
Mnezzeh, mukaddes ve daima ycedir;
Hadisten geip ceberutta aziz olan.
Mahluk ancak, bir benzerini idrk eder;
Yce Haktr, kinattan mnezzeh olan..

11. BLM - TEBH

lhi TEBH cemal suretinden ibarettir.. Cemal-i ilhi iin manalar vardr..
Bu manalar, ilhi isimler ve sfatlardr..
Ayn ekilde, cemal-i ilhi iin suretler de vardr.. Bu suretler ise.. stte
anlatlan manalarn tecelilerinden ibarettir..
Bu tecelliler ise.. dtan grlp tutulan eylerle; akl yolu ile anlalan eyler
zerine gelenlerdir.. Dtan gelenler iin, Resulllah S.A. efendimizin:
Rabbm taze bir delikanl suretinde grdm..
Hadis-i erifini misal olarak gsterebiliriz..
Akl yolu ile anlalan eyler iin:
Ben, kulumun sand gibiyim; beni istedii gibi sanabilir..
Manasna gelen kuds hadisi gsterebiliriz..
Suret olarak anlattmz bu tecellilerden murad: TEBHtir..
Allah- Tel,
phesiz; zuhurunda cemal sureti ile grlmektedir.. Ancak, tenzih babndan
da, hakk ne ise onu alr.

Yce Allahn daha nce tenzih hakkn tesbit ettiin gibi ayn ekilde
TEBH hakkn da vermen gerekir..
Burada TEBH zerinde biraz duralm..
Yce Allah iin yaplan TEBH anlalaca gibi; tenzihin tersidir..
bu TEBH, gzle grlen bir eydir..
Ne var ki, bu manay, ehlllahtan ancak keml derecesini bulanlar mahede
eder. Bunlarn dnda kalan iman sahiplerine gelince, szmzn manas idrak
edemezler.. Ancak, yce Allahn gzelliine ve cemaline ait suretlerin iktizasna gre,
taklid yollu bir imana sahip olurlar..
e bir baka yoldan girelim..
Bu varlklarn suretlerinden her biri, onun gzelliini gsterir.. Bunlara baktn
zaman; tenzih gz ile bakmaz da, TEBH gzn kullanrsan phesiz yce
Allahn gzelliini ve cemalini bir yzden mahede etmi olursun..
ayet, TEBH suretine geip, onlardaki yce Allahn tenzih durumunu da
akl yolu ile grrsen, ite o zaman: Yce Allahn hem cemalini hem de cellini
mahede etmi olursun.. Bu durum, hem TEBHtir.. Hem de, tenzihtir..
Anlatlan manalar u yet-i kerime ile balayalm:
Ne yana dnerseniz, Allahn yz oradadr.. (2/115)
Bu yet-i kerimedeki manay anladktan sonra istersen tenzih et; istersen
TEBH yoluna git.. Her halinde sen, onun tecellilerine dalm durumdasn.. Senin iin
ondan ayrlmann imkn yoktur..
nk: Senin senliin ve onda olanlar, senin kimliindir: Hviyetindir..
Halen de byledir.. Amel ciheti ile de byledir; mana ciheti ile de..
Hsl: Tm varln, onun cemal suretidir..
Halka benzer ynnde kalrsan; onun gzellik suretini mahede etmi
olursun.. ayet sana tenzih babnda bir yol alrsa, TEBHin gider.. Onun gzelliine,
cemaline ve manasna suret olursun..
ayet sana; TEBHin ve tenzihin tesinde bir sefer nasib olursa, ikisini de
gemi olursun: TEBHin ve tenzihin tesinde bir makam alrsn..
bu makamn ad: ZATtr..
Artk her eyi brak teye ge;
Temiz bulduunu da kendine se..
imdi TEBHin bir baka eklini anlatacaz..
Bunu da bilmen lzmdr..
Yce Hak iin, iki TEBH yolu vardr:
a) Zat TEBH..
Bu TEBH ekli; dta grlp dokunulan mevcutlarn suretidir.. Hayal
leminde bulunanlar da, bu dtan grlp dokunulan eyler arasna kat..
Bunlar, bylece: Hakkn zat varl olduunu TEBH yollu bil..

b) Vasf TEBH..
Bu TEBH, isimlere bal manalarn suretleridir.. Bunlar hiss eylerden de,
hayaldekilerden de temizdir..
Bunlar da, bylece: Hakkn vasf yollu TEBHi olduunu bil..
kinci kta anlatlan suretler, zihindedir; akl yolu ile bilinir.. His yolu ile, onlara
bir ekil izilemez.. Bir ekil izildii zaman, zat TEBH olur.. nk, ekillenme,
TEBH durumunun keml makamdr.. Keml ise.. her eyden nce zata lyktr..
Vasf TEBH zerinde biraz duralm..
Kalan Vasf TEBH iin, eitlerin hi biri ile, ekillenmek, mmkn deildir..
Hatta misal getirmek sureti ile de, onu ekillendirip, bir cins bulmak imknszdr..
yetlerle getirilen misal yollu ekilleri, anlatlan mana icab zata balamak icab
eder..
Bu manada gelen, yetteki:
Mikt, misbah, zcceh.. (24/35)
Kelime manalarna bir bak..
Bu TEBH, insann suretidir.. Ve: Zat TEBHtir..
Mikt.. (24/35)
Kelimesinden murad: nsann sinesidir..
Zcceh.. (24/35)
Kelimesinden murad: nsann kalbidir..
Misbah.. (24/35)
Kelimesinden murad: nsann srrdr..
Ayn yet-i kerimede geen dier cmle ve kelimeleri de ele alalm..
Mesel:
ecere-i mbareke.. (24/35)
Kelimesinden murad: nsann gaybe imandr.. Gayb ise: Yce
Hakkn halk suretindeki zuhurudur..
Asl iman ise, gaybe imandr..
Zeytune.. (24/35)
Kelimesinden murad, Mutlak hakikattr.. Bu, yle bir hakikattr ki, onun iin:
Her yn ile Hakka aittir..
Diyemeyiz.. Keza onun iin:

 Her ynyle halka aittir..

eklinde bir cmle de syleyemeyiz.. nk: Bu bir iman aacdr..
arkyye deildir.. (24/35)
Cmlesinden murad: Mutlak tenzhin gerekli oluudur. Haliyle,
TEBH ynn buradan atmak gerekir..
Garbiyye de deildir (24/35)
Cmlesinden murad: Tenzhi atmak suretiyle:
Mutlak TEBH..Szn sylememendir..
Hasl: Bu, yle ince bir itir ki: TEBH kabuu ile, tenzih znden szlp
gelir..
Onun ya olur ki.. (24/35)
Cmlesinden murad: Kendi yakn halidir..
Aydnlatr.. (24/35)
Cmlesinden murad: nsan nuru ile, ya zulmetini kaldrmasdr..
Eer ona dokunacak olsan, atetir.. (24/35)
Cmlesinden murad: Aktan ona demenin, grmenin imknszldr..
O, nurdur.. (24/35)
Bu cmleden murad: TEBH nurudur..
Nur zerinedir.. (24/35)
Cmlesinden murad: man nurudur.. Tenzih nurudur..
Hsl bu yet-i kerime:
Allah dilediini nuruna ulatrr.. Allah, insanlar iin misaller getirir..
Allah her eyi bilendir.. (24/35)
Cmleleri ile TEBHini tamamlar..
Btn bu TEBHlerden murad: Zti TEBHTR..
Her ne kadar misal yollu, zhir olsa dahi.. Bu misal onun gzel suretlerinden
biridir..
Btn bu misalleri, anlatlan manada nazara almak icab eder.. Mesel:
St..
Diyelim.. Bu st, rya leminde zhir olduu zaman, ilme misal olur..
St kendi durumu ile, ilim masasna ait suretlerden biridir..
Bu, byledir.. Zira, her misali, temsil eden bir mmessil vardr..

Gerekten, geen misal; onu temsil eden suretlerden biridir.. Ancak onu
gsterir.. Ve onun mana cephesini ykldr..
Bu manay anla..
NETCE: Mikat, misbah, zcace, ecere, zeyt, arkye olmay, nurlandrmas,
ate olmas,nur stne nur olmas.. btn bunlar, manalaryla alnd zaman: Zata bal
suretler olur..
Bu ballk ise.. Allahn zat cemalinin suretidir..
Allah, her eyi bilir.. (24/35)
Cmlesinden anlalan zet mana udur: Allah cemalinin manasn bilir..
Bu, byledir.. nk ilim: limde bulunan bir ilmin mana cephesidir..
Bunlar anla..
Allah.. Hak syler.. En gzel bilen de Allahtr..

12. BLM - FLLER TECELLS

Yce ve sbhan olan Hakkn; kendi fiilerindeki tecellisi: Bir mahede
makamndan ibarettir..
Kul, bu mahede makamnda kudretin eyada icrasn grr..
Grr ve anlar ki: Onlarn yrteni ve durduran, sbhan olan yce Haktr..
Bylece: Kuldan kar gibi grnen fiili, kula deil; yce Hakka balar..
Fiili: Kulda nefyeder; yce Hakta sabit klar.
Anlatlan mahede makamnda: G, kuvvet ve irade alnmtr..
Bu mahede makamnda; insanlarn durumu, baz eitlere ayrlr.. Onlar
arasnda; aada sraladmz eitler vardr:
1 Bu mahede makamnda olanlar, nce yce Hakkn iradesine ahid
olurlar.. Sonra da fiilini mahede ederler..
FLER TECELLS babnda, en stn mahede makam burasdr..
.. Ve bu mahede makamnda, kuldan: G yetirmek, i yapmak,
bir eyi arzulamak gibi eyler tamamen kalkar..
2 Bu mahede makamnda bulunanlar; yce Hakkn iradesini mahede
ederler.. Ama u yoldan: Mahlukatta tasarruflarn, bu tasarruflarn da yce Hakkn
saltanat kudreti altnda hkm yrttklerini mahede ederek..
3 Bu makamda bulunanlar bir fiilin k annda emri kuldan grr; sonra
Hakka balar..
4 Bu makamda bulunan kimseler ise.. Fiilin kndan sonra mahlukattan
grr..
Bu makamda kalan mahede ehli zerinde biraz duralm..
yle ki:
a) Elde etmi olduu bu mahede, kendi dnda kalan birinde olursa,
makbuldr..
b) Bu mahedesi, kendinde kalrsa.. o zaman makbul olmaz..
Meer ki hali, eriatn ahkmna uygun ola.. Aksi halde bu mahedesi kendisine
teslim edilemez..

Bu mahede makamnda bulunan kimse:

Yce Hakkn, kendisine iradesini mahedeyi nasip ettikten sonra.. Fiilin
kendisinden kndan nce, k annda; yce Hakkn tasarrufunu kendisinde
mahede eden gibi olamaz.. Byle olmaynca, ona mahedesini tam teslim edemeyiz..
Kendisinden: eriatn d ahkmna uygun hal taleb ederiz..
Bu talebimizde aradmz, onda doru bulursak: Yce Allahla arasndaki ite,
ihls sahibidir..
Burada fiilin, mahlukattan kndan sonra, ilh kudretin geerli
olduunu mahede eden kimse iin:
Mahedesini, teslim ederiz; veya mahedesini teslim
edemeyiz.. eklinde sylediimiz szn, faydas vardr.. yle ki:
Onun mahedesini teslim edemeyiz..
Diyoruz.. Zira, kaderi kendisine bir dayanak bilir; emre ve nehye aykr
harekette bulunur.. Halbuki, her ikisine de sahip olmas lzmdr.. ayet ona, emre ve
nehye aykr hareket ettii halde, mahedesini teslim edersek: eriatn zahir
emirlerini tatbik edemeyiz.. Halbuki eriatn tecavz babnda ondan bir ey karsa,
haddini bildirmemiz, hakkn yerine getirmemiz gerekir..
nk bu durum, Allahn bizi balayan hkmleri arasnda saylr.. O ahs ise..
Emre, nehye aykr hareket etmekle, bal olduu Allahn hkmlerinden birini
ilemitir..
Bu icra iini, tecelli yerinin iktizas saymak gerekir.. O tecellinin iktiza
ettii hkm yerine getirmemiz icab eder..
Zira , o yerine getirilmesi gereken hkm, Allahn hakkdr.. Bize den de,
onun hakkn yerine getirmektir.. Kitabnda bize emrettii iin, kendisine asi olana
haddini
bildirmemiz gerekir..
Mahedesini kendisine teslim ederiz..
Szmzn ifade ettii durum ise.. Karsndakinin durumunu bilmeyiidir..
O, kendisi ile Allah arasndadr.. Mahedesini ikrar eder; kalr.. Daha tesini
incelemek onun iin zordur..
Bu mahede makam sahibi zerinde ksa bir aklama yapacam.. zellikle:
Fiilin kndan sonra, ilh kudretin geerli olduunu mahede edene, bu
mahedesini teslim edemeyiz.. Meer ki, bakasnda mahede ede.. Kendisine;
kitaba, snnete uyan teslim ederiz..
Byle dememin zet manas udur: Ta ki, kendisi iin; kitaba ve snnete
uymayan bir hali kabul etmeye..
Sebebine gelince: Ayn eyi zndklar da yapyor.. Bir masiyeti iliyorlar;
iledikten sonra da;
Bu i Allahn iradesi, kudreti ve fiili ile oldu.. Benim bunda bir eyim
yok.. Bu bir makamdr..
Derler..

5 Bu makamda bulunan, yce Allahn fiilini mahede eder.. Kendi yapt

fiiline bal grr.. Byle olunca, nefsine eer itaat ediyorsa..
taat eden ad verilir.. Eer asi geliyorsa:
Asi..
Ad verilir..
Bu kimse, itaat halinde de, isyan halinde de; g, kuvvet ve irade sahibi
deildir.. Bunlar kendisinden alnmtr..
6 Bu makamda bulunan kimse, kendi fiilini gremez; ancak yce Allahn fiilini
grr..
Hibir ii, kendine balayamaz.. Dolays ile;
taat eden..
Olduunu syleyemez.. Ayn ekilde; isyan iinde ise:
Asi..
Olduunu syleyemez..
Bu kimsenin mahede makam cmlesinden misal yollu yle anlatabiliriz..
Diyelim ki:
Onlardan biri seninle oturur yemek yer.. Sonra:
Hibir ey yemedim..
Diye, yemin eder.. Ayn ekilde, seninle oturur, ier; sonra:
Hibir ey imedim..
Diye yemin eder.. Yemin ettii halde; yemin etmemi olur..
Bu makamn sahibi: Allah katnda iyilerden ve dorulardandr..
Bu makamda bir incelik vardr ki: Onu, ancak mahede yolu ile tadanlar bilir;
bir de aynen bu makama kanlar..
7 Bu mahede makamndakiler, Allahn fiilini bakas ile grr.. Kendisine
tahsis edilen bir mahede hali yoktur..
8 Bu mahede makamndakiler, Allahn fiilini kendisinde grr;
bakasnda onu mahede edemez..
Mahede makam olarak, buras sttekinden daha yksektir..
9 Bu mahede makamnda bulunan kimse, Allahn kendisine gelen fiil
tecellisini taatlerde grr..syan hallerinde kudretinde geerli olduunu mahede
edemez..
Bu makamn sahibi: FLLER TECELLS ciheti ile taat ilerinde Allah ile
beraberdir..
syanlar yolu ile gelen fiil tecellisini, Allah ona kapamtr.. Bu ise, ona bir
rahmettir..
Ta ki, masiyet: Kendisinde vuku bulmam ola..
Ne var ki, bu tek ynl mahede o kimsenin zayflna iarettir..
Eer gl olsayd; masiyet ilerine de, yce Allahn fiil tecellisini mahede
ederdi Tpk: Taat ilerinde mahede ettii gibi..
Grrd ve eriatn d emirlerini korurdu..

10 Bu makamda bulunana, ancak masiyetler babnda Hakkn fiil tecellisi

gelir.. Bu ise, onun iin bir iptildr.. Bu iptil ise, ona taat mahede ettiremez..
Hali anlatld gibi olan kimse, iki ekilde grlr.
a) Bir kimse vardr; yce Allah ona taat yolunu kapamtr.. Ne var ki, itaat
ehli olmay sever.. Ama masiyeti itaatten nce iler..
Byle olunca, ona yce Allah taat yolunu kapar; masiyet yolunu aar; Hakk
onda mahede etsin, diye.. Onda kemal-i ilh byle hasl olsun diye..
Hali anlatld gibi olan kimsenin taata dnmesi mmkndr.. Masiyeti
brakabilir..
b) Bir kimse vardr; tamamen isyana dalmtr.. bu hale:
stidrac..
Tabir edilir.. Hak yolu bu kimseye kapaldr.. Byle olunca: Masiyete devam eder
durur..
Byle bir halden Allaha snrz..
11 Bu makamn sahibi, hem isyan hem de taat makamndadr.. Bazan yle
bazan da yle..
u iir o kimsenin halini gzel anlatr:
Eer Necde gidersen, ben de gelirim peinden;
Eer Gavre gidersen, ben de gerim peinden..
12 Bu makamda olan kimsenin durumu, ilh fiilerde durakszdr..
Kendisine hakim olamaz.. Masiyete doru gider..
Halini bildii iin; alar szlar mahzun olur ve Allh Taldan balanma ister..
..Ve diler ki, masiyet klarnda kudretin cereyanndan kendisini koruya..
Bu hal, onun doruluuna delildir.. Mahedesinin temizliine iarettir..
Kendisine hkm olunan ehvet duygularndan da kurtulacan gsterir..
13 Bu makam sahibi, durum itibari ile; yukarda anlatlan gibi olmasna
ramen szlamaz, mahzun olmaz, korunmasn da istemez..
Kudret cereyan altnda sakin durur.. Hibir ekilde ondan yzn evirmez..
Bu halinde kendisinde bir strap da grlmez..
Onun bu hali, bu mahede makamndaki kefinin kuvvetine delildir.
Nefsinin vesveselerinden emin olduu takdirde; stte anlatlan kimseden
makam itibar ile daha stndr..
14 Yce Allah, bu makamda bulunan kimsenin masiyetini, taata evirir..
Bu kimse, kudret cereyann; isyanlarda ve dier hallerde grr.. Ayn
ekilde, masiyet icrasnda da, yce Allah mahede eder.. Bu mahede iindir ki: O
iledii masiyeti, Allah taat yazar.. Masiyet ismi onun zerinde yrmez..

15 Bu makamda bulunan iin, masiyetin kendisi taat olur.. Sebebi: Allahn

iradesine muvafakatdr.. sterse, onun muvafakat: Kendisine verilen emrin dnda bir
eyle olsun..
Durum byle olunca, bu mahede makamnda kul:
a) Emir ciheti ile asidir..
b) Yce Allahn iradesine uyarl dolays ile, taat ehlidir..
Mutidir..
Bu makam sahibinin durumu yledir..
a) Fiilin vukuundan nce, yce Hakkn iradesini mahede etmitir.. Byle
olunca, o hataya:
Allah iradesine muvafktr.. Denir.. Baka bir ey denmez..
Byle ki oldu: O fiildeki veya kendisindeki ilh kudretin akn seyretmek kalr;
bir de, yce Hakkn yapt deiiklie girmek..
16 Bu makamda bulunan, iptil iindedir..
ster eriat ynnden baklsn; ister hakikat ynnden grlsn.. Yce Allahn
bu makamda bulunan tecellisi, zemmedilen cinstir..
Yce Allah, bu kimseye; hsran tecellisini mahede ettirir;bu mahede ettiini
de, onda meydana getirir..
O kul dahi, kendisinin hsranda olduunu bilir; grr..
Bu hal ise.. o kulun, yce Hakkn zuhurundan, kendisine kalan mahede
hkmnn bir iktizasdr..
Evet.. o ite kendisine den budur..
u iir bu manada gzeldir..
Dedi ki:
ikyeti brak, dan yceliinden;
Onda hep sabra al, gel bellarn stesinden..
Dedim ki:
Beni brak, Zeynep neye ard baka;
Hsranma gtren yoldan, bir de hep dertlisinden..
Ondan nasibim gerek olan ancak irkinliidir;
Ama ikyetim hi deil onun irkinliinden..
Yukarda anlatlan makam zerine bir hikye nakledelim..
Velilerden biri makam yukarda anlatlan gibi olan gayb ehli bir zatla bulutu..
Halini grd ve yle dedi:
Ey Veli, Allah ile edeb usulne riayet etsen.. Bylece, zhiri durumunu da,
korumu olursun.. Sonra da onda selmeti dilesen.. Kendini onun iini talebe
brakmasan senin iin daha iyi olur..
Bunun zerine o zat u cevab verdi:
Bu dediklerini ona syledim.
Acaba, edeple: Hsran libasna brnmem; isyan zntlerini taknsam m
iyidir?..Yoksa onun arzusuna muvafakat ederek, zatn isim libasn m giysem?..
Evet.. hangisi iyidir?..
Dn ki: Onun arzusu dnda bir ey olmuyor..

Bunun zerine, o tavsiyeci zat:

Yolun ak olsun..
Dedi ve ayrlp gitti.
stte anlatlan makam iin, sylenecekler bitmedi..
unu bilesin ki: Sz geen tecelli makamnda bulunanlar; makam itibar ile
byk,makamlar yce olmasna ramen, iin znden mahcup durumdadrlar.. Haktan
yana kaybettikleri; bulduklarndan fazladr..
Bu blm balarken, unu arz edelim ki: Yce Hakkn fiilerindeki tecellisi;
isimlerindeki, sfatlarndaki tecellisine perdedir..
FLLER TECELLS zerinde bu kadar durmamz yeter.. ine dalsak oktur..
Bu kitapta maksadm, ortalama bahistir.. Ne uzun, ne de ksa..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

13. BLM - SMLER TECELLS

an yce olan Allah, isimleri iinden bir isimle, kullar arasndan birine tecelli
ederse: O ismin salan nurlar altnda, o erir.. biter..
Byle olunca: Hakk ardn zaman, sana o nurlar altnda, eriyen kul cevabn
verir..
SMLER TECELLS Babnda ilk mahede makam: Yce Allahn kuluna
mevcut ismiyle tecelli etmesidir..
bu isim, mutlak yoldan kula verilir..
Mevcut, isminden daha stn; yce Allahn kuluna: Vahid ismiyle yapt
tecellidir..
Vahid, isminden daha stn; Yce Allahn kuluna Allah ismiyle yapt
tecellidir..
Allah ismi tecellisine nail olan bir kulun varl erir; biter.. Da un ufak olur..
Allah ismi tecellisine mazhar olan bir kul iin; yce Allah, hakikat turuna u
niday yapar:
Gerekten ben Allahm.. (20/14)
Bundan sonradr ki, kuldaki kulluk ismi kalkar.. Onun iin Allah ismi sabit kalr..
Durum byle olunca, sen:
Ya Allah..
Dediin zaman, o kul sana:
Buyur, syle; arna geldim..
Diye cevap verir..
Sz geen kul, anlatlan makamdan teye geer, manev halinde tam bir
kuvvet bulursa.. Yani: Kendi mevhum benliinden geerse.. Bu geiten sonra;

yce Allah, isminde ona tam beka hali verir.. te o zaman: O kulu arana cevap veren,
bizzat yce Allah olur..
Byle bir durumda sen:
Ya Muhammed..
Diye arrsan.. Bizzat sana cevap veren:
Buyur, syle; arna geldim..
Cmlesi ile Allah olur..
Kul, manev gcnde terakkiye devam ederse; yce Hak ona: Rahman ismi ile
tecelli eder..
Kul manev takat nisbetinde terakkiye devam ederse; yce Hak ona: Rabb ismi
ile tecelli eder..
Kul manev gcnde terakkiye devam ederse; yce Hak ona: Melik ismi ile
tecelli eder..
Kul manev gcnde devam ederse; yce Hak ona: Alim ismi ile tecelli eder..
Kul manev gcnde terakkiye devam ederse; yce Hak ona: Kadir ismi ile
tecelli eder..
Yukarda anlatlan isimlerden herhangi bir isimle, Cenab- Hakkn tecellisi:
Tertib srasna gre, biri ncekinden deerlidir..
nk tafsil yolundan tecelli olmaktadr..Tafsil yolundan gelen tecelli ise,
icmal yolu ile olan tecelliden daha azizdir..
Mesel:
Yce Hakkn, Rahman ismi ile kuluna tecellisi; Allah ismindeki icmal zuhurundan
tafsillidir..
Yce Hakkn, Rabb ismi ile kuluna tecellisi; Rahman ismindeki icmal
zuhurundan tafsillidir..
Yce Hakkn, Melik ismi ile kuluna tecellisi; Rabb ismindeki icmal zuhurundan
tafsillidir..
Yce Hakkn Alim simi ile kuluna tecellisi; Melik ismindeki icmal zuhurundan
tafsillidir..
Dier isimleri de bu ekilde kyas edebilirsin..
Ancak, zata balanan tecellileri; bu kyasn dnda tutmak icab eder..
nk: Yce Allahn zat, anlatlan mertebelerden bir mertebenin hkm ile,
zne tecelli edince.. zel durumlarnn da stnde; umum ve mull bir durum hsl
olur..
te, o zaman: Rahman ismi, Rabb isminin stne kar.. Her ikisinden stn
olan da Allah tr..
Bu manay iyi anla..
nk bu manalar, yukarda sz geen isimlere bal tecellilerin baka
yndr..
Kul, z hakikat olan isimlere bal bu tecellilerde zata varr..

te o zaman; btn isimleri kendi znde taleb eder.. Onun bu talebi, emr-i
vaki gibi bir durum alr..
Tpk: smin, kendisi ile isim verileni taleb ettii gibi.. Bundan sonradr ki,
o kulun nsiyet kuu enlenir.. Mukaddes slubu ile yle dillenir:
Ad sylenirse, cevap verenim Leyldan yana;
Ben arlrsam, Leyl cevap verir benden yana..
Bu hi olmaz, ancak bir ruh oluumuzdan baka;
Sadece cisimler deiiyor, ok alr buna..
Bir ahs gibidir, iki ismi vardr, zat tekdir,
Hangi ynden nida edilse zata; kavuur ona..
Zatm onun zatdr, ismim dahi onun ismidir;
Halim onunla mttahid olur, gariblik bir yana..
Gerekte ikimiz dahi zata bal bir deiliz;
Ancak, seven sevgilinin z, sebeb sevgi buna..
SMLER TECELLS, bahsinde nemli bir nokta vardr.. Ki o:
Kendisine tecelli gelen kimsenin, ismi gremeyii, onu mahede edemeyiidir..
Bu durumda o: Ancak, zat mahede eder.. Lkin, o isimde, ayrd edilen sultanln
bilir.. Bilir ki: Allah ile oluu; kendisinde tecelli gsteren isimlerledir..
Ve.. Zata varan yolunu, o ismin delleti ile karr..
Mesel: O isimle bilir ki, kendisi: Allahtr.. Yahut: Rahmandr.. Yahut: Alimdir..
Bu misaller oaltlabilir.. Hemen hepsi, ayn kyasa gredir..
Hangi ismin tecellisindeyse.. kendisine hkim olan o isimdir.. Zattan yana
mahedesi de o kadardr..
SMLER TECELLS zerine insanlarn durumu deiiktir..
Kendi istidatlarna kabiliyetlerine gre, eit eit hallere girerler..
Burada, onlardan bir ksmn anlatacaz.. simlerin hemen hepsini sayma yolu
kapaldr..
Kald ki: Her isimde, tecelli eden yce hak olmasna ramen, insanlar
muhteliftir.. Deiiktir..
Kendileri, anlatld ekilde, deiik olduu gibi; yce Hakka vsul yollar da
deiiktir..
O yollarn da hepsini anlatmamz zordur..
Benim burada anlatacaklarm; yce Allahn, slkm esnasnda bana
gsterdikleridir.. Bamdan geenlerdir..
Aslna baklrsa, eserimde; hikye yollu bakalarndan naklettiim ve
kendi halimden anlattm eylerin hemen hepsi ayndr.. Yaadm eylerdir..
Yaamadm halleri yazmadm..
Hsl: Anlattklarmn hemen hepsi, yce Allahn bana at kadardr..
zellikle bunlar, ona seyrim ve keif, ayan yolundan ona yol aldm zamana
raslayan hallerdir..

Bu hususu da, byle naklettikten sonra, esas mevzua dnelim:

SMLER TECELLS zerine insanlarn durumu deiiktir..
Demitik.. imdi bu deiik durumlar anlatmaya geelim..
1KADM..
Bazlarna, yce Hak, bu KADM ismi ynnden tecelli eder..
Bu tecellide yol alan kimsenin durumu udur: Yce Hak o
kimseye kendi oluunu, keif yolundan aar.. Bu keif sayesinde, o kimseye: Halk
yaratmadan nce, kendisinin ilminde mevcud olduunu anlatr..
Bunu biraz aalm..
O kimse, Allahn ilminde var oluu ile, var olmutur..Yce Hakkn ilmi ise..
Kendi varlnn var oluu ile vardr..
Yce Allah ise: KADMdir.. Byleki oldu; ilim de: KADMdir..
Malum ise.. ilimden kar; yine ilme balanr.. Byle olunca, yine: KADM,
vasfna brnr..
Biraz daha alalm..
lmin ilim olmas, ancak malumun olmasna baldr.. Malum ise, lim birine..
limlik, bilginlik..
smini veren bir kelimedir..
imdi cmleleri toplayalm..
Bu itibara gre: lh ilimde, varlklarn KADM olmas lzm gelir..
Bu KADM vasfn alan kulun dn yeri ise, yce ve sbhan olan Hakk olduu
bylece kesinlemi olur..
bu dn, onun KADM ismi tecellisi suretiyle olur..
NETCE: Yce Allah, zatnn ilh KADM isminden bir kula tecelli ihsan edince,
onun sonradan yaratlm, hadis bir ey olma durumu kalkar.. Allah ile KADM kalr; kendi
geici varlndan yana yok olur..
2 HAK..
Bazlarna gre yce Allah, bu HAK ismi cihetinden tecelli eder..
Bu tecelli yoluna giren kimsenin durumu udur:
Yce Allah, o kimseye keif yolu ile; u yet-i kerimede iaret edilen hakikatnn
srrn aar:
Yeri, semalar ve bu ikisi arasnda bulunanlar Hak olarak yarattk..
(46/3 )
bu Hak tecellisi, o kula geldikten sonradr ki: Ondaki halk vasf yok olur..
Byle olunca o: Mukaddes bir zat kalr; mnezzeh sfatlar halini alr..
3 VAHD..

Bazlarna da, yce Allah, bu VAHD ismi cihetinden tecelli eder..

Yolu, bu tecelliden geen kimseye; yce Allah, bu lemin snrlarn artr..
Haliyle bu: O kula nasib ettii keif yolundan olur..
Bu tecelliye urayan kimseye, yce Allah zatndan grnr..
Tpk: Dalgann denizden grn gibi..
Byle bir mahede makamna varan kul: Yce Hakkn zuhurunu, saylarla
tesbit edilen mahlukattan VAHD hkmyle grr..
bu gr anndadr ki, da yklr.. sz sayha olur..
VAHD olan yce ve sbhan Allahn birliinde vahdeti bulur..
Onun gznde yaratlmlar yok olur..
Yce Hak ise, ezel sahibi olarak baki kalr..
4 KUDDS..
Kullarndan bazlarna, yce ve sbhan olan Allah; bu KUDDS ismi ile tecelli
eder..
Bu tecelliye erdikten sonra; onun iin bir keif yolu alr..
bu keif yolunda ise:
Ona ruhumdan fledim.. ( 15 / 29 )
Ayeti kerimesindeki mana srr kendisine alr..
O kula u mana retilir..
Yce Allahn ruhu onun zdr; bakas deil..
Yce Allahn ruhu ise.. her ynyle; Mnezzehtir; mukaddestir..
te.. bu KUDDUS ismi ile, o kula tecelli ettii andadr ki; bu leme ait
noksanlar onda yok olur..
Allah ile baki kalr; btn bu hadiselerden ve arz eylerden yana mnezzeh
olarak..
5 ZHR..
Yce ve Sbhan olan yce Allah, kullarndan bazlarna da; bu ZHR ismi ile
tecelli eder..
Bu ZHR isim cihetinden tecelli alan kula: Bu keif leminin iinde; nur-u
ilhnin srr alr..
Bu alta, kendisine bir marifet yolu gzkr..
bu marifet yoluna girdii anda, anlar ki: O ZHR olan Allahtr..
Yine bu tecelli annda, yce Allah ikinci bir tecelliyi yapar..
bu tecelli annda dahi anlar ki, ZHR OLAN kendisidir..
Byle olunca, kul kaybolur.. Yce Hakkn batn lemlerinde; fena yolu ile
gizlenir..
Yce Hakkn varlk zuhurunda yaratlma durumu gider; kalmaz..
6 BATIN..
Yce ve sbhan olan Hak, baz kullarna da, bu BATIN ismi ile tecelli
eder.. Bu tecelliye nail olan kulun keif yolu udur..
Eya..
Ad verilen her eyin kyam, yce Allah iledir..
Yce Allah, ibu kefi, kendisi o eyann batn olduunu kula bildirmek iin
yapar..
Bu arada bir baka tecelli daha olur; yce Allah BATIN ismi ynnden

zat tecellisini yapar..

Byle olunca, o kulun zuhuru, Hakkn nuru ile kaim olur.. Yce Hak ise, o
kula
BATIN olur.. Kendisi dahi, yce Hak iin zhir olan varlk olur..
7 ALLAH..
Kullarndan bazlarna, sbhan olan Yce Hak: ALLAH ismi ile tecelli eder..
bu tecellide, alan yollarn bir snr yoktur; kul, Allah kapsamna girer,
btn
tecellilere mazhar olur..
Bu mana, daha ncede anlatlmtr..
Bu tecelliye nail olan kul iin, belli bir yol izilemez.. nk: Allah
tecellisi, zuhur yerlerinde daima deiik ekil alr.. Bu, onun ihtiva ettii manann
bir icabdr..
bu deiiklikler ise, zuhur yerlerinin; o tecelliyi kabul etme
ynnden, deiik mizaclarna ve kabiliyetlerine balamak lzm gelir..
Yce ve sbhan olan Hak, kuluna: ALLAH isminden tecelli ettii zaman
o kul, kendi nefsinden yana fena bulur..
Byle olunca, kendisinden gaye: ALLAH olur.. Onda ve onun iin..
Bundan sonra, o kulun varl; zaman hadiselerine balanma kleliinden
kurtulur..
Bu kinat balar ile ballk durumu, kalkar;
zlr.. bu durumdan sonradr ki, o kul;
a) Tek zat olur..
b) Sfatlarda tek olur..
c) Analar ne? Babalar ne? Hi birini tanmaz
olur.. Durum ki anlatld gibi oldu:
a) ALLAH zikreden kimse; o kulu zikreder..
b) ALLAHa bakan kimse, o kula bakm olur..
te.. btn bu olanlardan sonradr ki: Hal dili garib ve acib
yoldan yle terennm etmeye balar:
Sevgilim, beni yok etti; oldu vekil benden
yana; Evet gaye olaraktan, aynen yokum
ondan yana..
Ben o oldum, o dahi ben oldu, artk kimse
yoktur; Bu tek varlk iinde onunla
ekimekten yana..

Onunla onda oldum, hitap vasf yok aramzda:

Evvel byleydik, yine yleyiz gelecekten yana..
Evet.. nefis kalkt ortadan, akl uup gitti;
Uyandm uykumdan, muhta deilim uykudan yana..
Hakk, bana aynen hakikatm olarak gsterdi;
Benim say, gzel alnda ne varsa ktan yana..
Cemalime cil vurdum da aynalar ssledim;
Taki ksn ne varsa, keml basklarndan yana..
Onun vasflar hep vasfm, zat dahi zatmdr;
Onun huylar benim, cemalde parlamadan yana..
smim gerekten ismidir, hatta zatna isimdir:
sim, evsaf benim; ne varsa ballarndan yana..
8 RAHMAN..
Yce ve sbhan olan Hak, kullarndan bazlarna: RAHMAN ismi cihetinden
tecelli eder..
Bu tecelliye ulama yolu biraz dolaktr.. yle ki: Yce ve sbhan olan Hak,
kuluna Allah ismi ynnden tecelli ettii zaman, zatn onun iin delil klar.. Ve en yksek
mertebesine ulatrr..
bu yce mertebe cmle gzel vasflar kapsamna alr.. Btn varlklara da
sirayeti vardr..
Kul, istenilen yoldan getikten sonradr ki: RAHMAN tecellisine erer..
Buradaki tecelli, tamamen zati tecellidir..
Bu tecelliye nail olan kulun anna: Cmle ilh isimler, isim isim iner..
Bu inen isimleri, o kul devaml olarak alr.. Haliyle onun bu al, yce
Hakkn zatndan kendisine verilen nur olur..
Bu isimlerin en sonunda, Rabb ismi gelir..
Kul, bu ismin tecellisini kabul ettikten, kabiliyetine gre yce Hak da ona Rabb
ismi ile tecelli ettikten sonra:
Esma-i nefsiye..
Ad verilen ismiler, gelmeye balar.. Bu ad altndaki isimler, kulla yce Hakta
mterektir.. Ve Rabb ismi sultanl altndadr..
Bu isimler: Alim, Kadir vb.. isimlerdir..
Bu tecelli tamamlannca, o kula; Melik ismi tecellisi gelir..
O kulun kabiliyetinde bu tecelliyi kabul etme durumu var ise, yce Hak da ona
bu tecelliyi yaparsa.. Keml durumlar ile, kula isimlerinin hemen hepsi gelir..
Taa, kayyum ismine kadar..
Yce Allah o kula hak olarak; Kayyum ismini de tecelli yolu ile verirse..
artk onun ii isim tecellilerinde bitmi olur..
..Ve, bundan sonra, sfatlar tecellisine geer..

14. BLM SIFATLAR TECELLS

Yce ve Sbhan olan Hakkn zat, kullarndan birine; sfatlarndan biri ile tecelli
edince.. O kul: Tecellisini ald o sfatn semasnda yzmeye balar..
cmal yolu ile, o sfatn son haddine ular..
cmal yolu..
Dedik.. nk: Tafsil yolu kapaldr..
u bir gerektir ki, sfat tecellisine mazhar olan zatlara gelen tecelli ancak,
icmal yolu ile gelir; tafsil yolu ile deil..
Kul, bir sfatn semasnda yzmeye balar; icmal yolu ile onun kemline
ularsa..O sfatn arn doldurur..
Yani: Kendi ald sfatn..
Bundan sonra, dier bir sfatla karlar; onunla olan hali de nceki gibi
srer, gider..
O kul, bu halinde devamldr..
Taa, sfatlar tm olarak, yukarda anlatld gibi ikmal edinceye kadar..
Ey kardeim, bir kulun yukarda anlatlan hale gelmesi, seni ikillendirmesin..
Mkil itir..
Demeyesin.. Bu, olur; yle ki:
Yce Hak bir kula, isimlerinden veya sfatlarndan biri ile tecelli etmeyi diledii
zaman, zaten o kul fena bulur.. O kadar ki: Kendinden geer.. Varl kalmaz.. Onu,
kendi varl bandan sker..
Kulun kendinde vehmettii nuru snd zaman, kulda; halkyete
balanan ruhu fena bulduu zaman, ondan aldklarna karlk kendisi kalr; zat kalr..
O kulun heykelinde; yce Hak kaim olur..
Burada dikkat edilmesi gereken udur ki:
a) Zatnda hull yolundan bu i olmaz.. Bir incelik tayan LATFE yollu olur
..
b) Bir ayrlma yolu dnlemez..
c) Kendisinden aldklarna mukabil, kula kendini verip bitimek de olamaz..
unu unutmamal ki: Onun kullarna tecellisi, bir fazl ve ihsan yolundan gelir..
Onlar kendi varlnda ifna ettii, buna karlk onlara bir ihsanda bulunmad
zaman, bu halin adna:
Nikmet..
Denir ki.. te bu, onun anna yakmaz Byle bir durumdan yce Hak tenzih
edilir..
Yukarda:
LATFE
eklinde bir kelime kullandk.. bu LATFE, balca: Ruhl-Kudstr..
O, her eyini ifna ettii kula; bu:

 Ruhl-Kuds..
Dediimiz ltfu, ihsan yollu yapar..
Btn tecelliler de, bu LATFE zerine gelir.. Bu da onun varlndan baka bir
ey deildir..
Durum anlatld gibi olunca o: Ancak kendi zne tecelli etmektedir..
Ne var ki, biz LATFE- LHYE iin:
Kul, abd..
Adn veriyoruz.. nk, kuldan gidene karlk o vardr..
Baka trl tarif de, imknszdr.. Yoksa: Ne kul kalr; ne Rabb..
Zira, merbubun yok oluu ile: Rab ismi de kalmaz..
bu tecellide: Ancak Allah vardr..
Tek bana.. Vahid ve ahad olan Allah..
Bu mevzuda u iiri sylyorum:
Halka verilen bir varlk isimdir ancak;
Baka yok, gerek mecaz yoluyla olacak..
Nurlar zuhura gelince alnrlar;
simden kalanlar, ne olmu ne olacaklar..
Onlar yok eden zaten aslnda yoklar;
Ki fenada bakiler; inkr kapanacak..
Onlar yok olunca tm varlk Hakkn oldu;
Hkm sahibi o, onlara ne kalacak..
Sanki kul, hi olmam gibi oldu artk;
Tek olan Haktr, ebed bak kalacak..
Gzelliini karnca belli zaman;
Hak nurunu halk giyecek birlik olacak..
fna etti de, faniden kendisi kald;
Kaim kendisi, onlar da oturmayacak..
Onlarn hkm denizde dalga gibidir;
Dalga kesret, sonra denize katlacak..
Deniz counca dalgalar toplanr gelir;
Sakin ise ne say ne dalgalar olacak..
Burada; SIFAT TECELLLER zerinde daha baka hususlar da anlatacaz..
Bu anlatacaklarmz, zellikle bilmen iin gerekli mevzulardr..
Anlatalm ki bilesin..
nce SIFAT TECELLLER zerine, ksa bir tarif yapalm.. Ksaca tarifimizi yle
yapabiliriz:

 SIFAT TECELLLER kulun; zat durumuna gre, Rabb sfat ile sfat
almasdr..
Evet.. SIFAT TECELLLER bundan ibarettir..
Ne var ki, bu sfat alma durumunda: Asl, hkm ve kat bir kabul olacaktr..
Tpk : Grlen ak manas ile, bir sfatla sfat alan kimsenin durumu gibi..
Bu kimsenin, o kendisine verilen sfat kesin olarak alp kabul ettii gibi..
stte anlatlan mana, daha nce de geen:
LH LATFE..
eklinde tarifini yapp, sonucunu baladmz mana gibi olacaktr..
Ki, bu kuldan yana; kulun grlen heykelinde kaim olan odur..
Byle olunca: Kul olmaz; o olur.. nk o:
LATFE..
Dediimiz sfatlar, ilh sfatlarla sfat almtr.. Onun byle oluu:
Aslidir.. Hkmdir.. Katdir..
imdi bir sonuca varmak iin soralm:
Kimdir bu sfat alan?.
phesiz; yce Haktan bakas deildir; olamaz da..
Sebebine gelince: Bu makamda, kula hibir ey kalmamtr..
Bunu, byle balayalm Geelim..
nsanlarn durumu,SIFAT TECELLLER bahsinde ok deiik ekil alr..
Her biri, bir baka ekilde bu tecelliyi alr..
bu deiik durumun sebepleri unlardr..
a) Al kabiliyetinde durumlar..
b) lm yndeki yetenekleri, ilim sahasndaki kavray durumlar..
c) Azim ve sebatlarnn derecesi..
Kendilerinde stte saylan halde, ne kadar ilerleme varsa.. Bu tecelliden
yana nasipleri o kadardr..
Bunu da byle balayalm.. Onlarn SIFAT TECELLLER sahasnda aldklar ekle
bakalm..
Bakalm ve stte saylan durumu dikkate alarak dinleyelim..
imdi onlar sraya koyalm..
.. Ve HAYATtan balayalm..
HAYAT..
Yce Hak kullar arasndan, bazlarna; HAYAT sfat ile tecelli eder..
Bu sfat alan kul, lemin hayat olur.. Hem de tmne birden..
Bu varlklara bakt zaman: Onlarda hayatnn yrdn grr.. Ama,
btnyle..
Bu hayatn yrmesi; varlklarn, ruh durumlarn ald gibi, cisim durumlarn
da iine alr..
Byle olunca; o kul: Manalar, varlklara suret olmu grr.. Byle oluun,
kendisinden gelen bir hayatla olduunu bilir..
yle bir hayat ki, her ey onunla kaim..

Durum anlatld gibi olunca, szlerin ve emellerin bir manas kalmaz..

Latif bir halde olan suretler de hkmsz kalr.. Kesif bir hal alan ruhlar da al..
Cisimleri de, bu arada say..
Bunlarn artk hibir manas yoktur; sadece HAYAT sfat tecellisine nail olan kul
kalr.. Bunun hayat, artk onlarn tmne hayattr..
Bir mahede yolu ile, hayatn onlarda srp gittiini grr.. Btn bu olanlar
kendisinden bilir.. Baka yerden deil..
Bu arada vasta da kabul etmez..
lh bir zevk olarak kabul eder..
Gizli, ama ayan beyan bir keif sayar..
Evet.. Ben bu tecellide bir sre kaldm.. Zaman sremden bir sre, bu tecelli
iinde geti..
te o zaman da ben: Btn varlklarn hayatn kendimde grdm..
Her varlkta, hayatmdan ne kadar varsa.. bakp gryordum..
Gryordum ki; onlarn zat kabiliyetleri ne kadarsa, o kadar alyorlar..
Ben bu tecellide, yce zatla bir hayattm.. Blnmez, paralanmaz..
Bu tecellide, nice zaman kaldm; taa, yardm eli bana uzanncaya kadar..
O yardm eli geldi; beni bir baka hale geirdi.. Baka yer dahi aslnda yoktu..
te, szn gelii byle..
LMYE..
Yce Allah, kullarndan bazlarna bu LMYE sfat ile tecelli eder.
Bu tecelliye, hayat sfat tecellisinden girilir.. Bu durumu u ekilde anlatabiliriz..
Yce Allah, kuluna btn mevcudata sirayet eden Hayat sfat ile tecelli ettikten
sonra; o kulda bir zevk balar..
bu zevk, anlatlan hayat birliinin gcnden doar..
bu hayat birliinde, btn mevcudat, anlatlan tecelli dolays ile; o kulla bir
olmutur..
Anlatlan bu birlikten sonradr ki; yce zat o kula, LMYE sfat ile tecelli eder..
te.. bu ilim sfat tecellisini aldktan sonradr ki o kul: Btn lemi, iinde
bulunduklar duruma gre bilir..
Anlatlan lemlerin btn dallar ve kollar, o kulun ilim emberine girer..
Balangcndan ta sonuna kadar..
Byle olunca: O kul her eyi bilir. Nasl oldu, ne ekilde oluyor ve sonunda nasl
olacak?.
Btn bunlar bilir..
O bilir: Bu i, olmamtr..
O bilir: O olmayan ey, ne sebeple olmamtr?
O bilir: Olmayan bir ey, olunca, nasl olur? Ve nasl olacak?..
Btn bu anlatlanlar; o kulda bir ilim olarak mevcuttur..
Ama asl bir ilim..
Ama hkm bir ilim..
Ama kefe, zevke dayanan bir ilim..
yle bir ilim ki.. Yani yle bir bilgi ki, malum olup bilinenlere onun zatndan
sirayet edip gemitir..

Hem de, icmal yolundan..

Hem de, tafsil yolundan..
Hem de kll ve cz yoldan..
Onun tafsili icmalinde gizli. Ama, gizliden de gizli bir gayb leminde.. Lednn
ve zat olaraktan..
O, yle bir gelile gelmektedir ki; gaybn da gayb lemin, tafsilinden
gelmektedir, bu ehadet lemine kmaktadr..
Byle olunca, onun icmal tafsili, gaybnda mahede olunur..
Toplu icmali ise.. gaybn da gaybndadr..
Sfat tecellisi iinde olana; ilmin gelii, zhirde olan bir ey deildir.. Gizlinin de
gizlisi lemde, o ilmin iine dalan bilir!
Burada anlatlanlar, ok ince manalardr.. Ancak:
Gureba..
Ad ile arlanlar anlarlar..
Burada tadlmas gereken zevkleri, kimse tadamaz; ancak:
mena ve deba..
Ad ile anlan zatlar tadarlar..
BASAR..
Yce Allah, kullarndan bazlarna da, bu BASAR sfat ile tecelli eder..
Bu tecellide, o kulun durumu yle olur:
Bu tecelli yce Allah katndan; ilme, ihataya, kefe dayanan bir tecellisi ile
geldii zaman, onun iin tam bir BASAR tecellisi yolu alr..
Bu al, o kulun gr aldr.. lminin uzand yere kadar ne varsa,
hepsini grr..
Bu makamda:
a) Hakka dnk ilmin sz gemez..
b) Halka dnk ilmin sz de gemez..
Bu makamda sadece: BASAR tecellisine nail olan kulun gr vardr..
Varlklar tmden, iinde bulunduklar halleri ile, o kul grr..
Ama, gizlinin gizlisi bir lemde..
Burada pek hayret veren bir nokta vardr ki; udur:
O kul, gizlinin gizlisi lemdeki her eyi bildii halde; bu ehadet lemindekilere
kar bilemez ve gremez..
Bu mahede makamnn yceliine dikkat et; bak..
Bu gzel manzaray seyret..
O kadar hayret verici bir eydir ki, verdii bu hayret kadar da tatldr..
Yukarda anlatlan durumun, zellikle cehalet durumunun meydana gelii
u manaya baldr:
Kulun halk cephesinde; Hakka ait olanlardan hibir ey yoktur..
Bu mana yanl anlalmasn:

 Halk durumunun kalmas..

Demektir..
Bu mana; balca: kiliin ortadan kalkmas demektir..
Burada anlatmak istediim esas manay u ekilde ksaca anlatabilirim:
Sfat tecellisine nail olan kulun, gayb leminde bulunan eyleri
bu ehadet leminde zuhur etmez..
ayet bir zuhur olacaksa, bu, nadirat hkmndendir.. Ancak, baz eylerde
olur..
nk: O nadirattan eylerin zuhurunu ise.. yce Hak, o sfat tecellisine nail
olan kula ikram yollu karr..
Bu arada bir noktaya dikkati ekmek isterim..
Bu dikkati ekmek istediim nokta, zat tecellisine nail olan kulun durumudur..
Bu kula her ey birdir.. ayndr..
ehadet lemi, gayb leminin ayndr.. Gayb lemi ise, aynen ehadet lemi
gibidir..
Bu manalar anlamaya al..
SEM ..
Yce Allah kullarndan bazlarna da, bu sfat ile tecelli eder..
Bu SEM sfat tecellisine eren kul:
Cemadat hkmnde bulunan (ta, toprak, vb.) eylerin konumalarn
dinler..

Bitkilerin szlerini iitir..

Cmle canl varlklarn dillerinden anlar..
Meleklerin szlerini de anlar..
Btn bu deiik dilde konuanlarn lgtlarn bilir..
Hali anlatld gibi olan kul iin: Yakn ile uzan hibir fark yoktur.. Onun
katnda uzak, yakn gibidir..
Yukarda anlatlan manalar biraz aalm..
Yce Allah bu SEM sfat ile, o kuluna tecelli ettii zaman: Bitkilerin
dillerini, cemadatn gizli sesini, btn deiik dilleri; ondaki ahadiyet gc ile, o kul iitir
ve anlar..
Bu tecelli sayesinde ben: Rahmaniyet ilmini Rahmandan dinledim..
Kuran okumay rendim..
Bir l birimi olan rtl oldum..
bu anlatlan manalar, Kuran ehli zatlar anlayabilir..
Bakalar anlayamaz..
nk Kuran ehli zatlar;
Ehlllah..
Ad ile arlr.. yle anlrlar.. Ve yce Hakkn zelliine sahip olmulardr..
KELM..

Btn varlklar, bu kelm sfat tecellisine eren kulun kelmndandr..

Bunun olu yolu, aada anlatld gibidir..
Yce Allah:
a) Kuluna hayat sfat ile tecelli eder..
b) Sonra, ilim sfat ile tecelli eder ve hayat srrnn Ondan geldiini
retir..
c) Bundan sonra, basar sfat ile tecelli eder; bildiklerini gsterir..
d) Bundan sonra, semi, sfat ile tecelli eder; grdklerinin seslerini duyar
ve anlar..
bu anlatlan durum, ondaki hayat birlii yznden hsl olur..
Bylece konumaya balar..
te btn bunlardan sonradr ki:
Btn varlklar, bu KELM sfat tecellisine eren kulun kelmndandr..
Dediimizin manas anlalm olur..
bu halet iinde; yce Allahn kelmn; ezelde olduu hali ile mahede
eder..
Keza, ebedde olduu gibi..
.. Ve anlar ki: Onun kelm iin bir tkenme yoktur..
Yani sonsuzdur..
Bu KELM tecellisi zerinde biraz duralm.. Faydal olaca dncesiyle, baz
eitlerini nnze serelim..
Bu tecelli eitlerinden bir tanesi: Yce Allahn kullar ile konumasdr.. Bu
konuma, arada bir perde olmadan olur.. bu perde, tecelliden nce gelir.. Tecelli annda
kalkar..
Burada, bu konumaya nail olan zatlar zerinde duracaz.. Onlardan bazlar
yce Hakkn zatna bal hakikatle mnacaatn yapar.. Ama bu mnacat, kendi znden
yapar.. Dtan deil..
Bir hitap duyar..
bu hitabn alp gelen belli bir yn yoktur..
bu hitab o kul, btn varl ile duyar; yalnz bir kulak ile deil..
Bu hitab iin, bir rnek verelim.. Mesela: Ona u nida gelir:
Sen sevgilimsin.. Sen sevdiimsin.. Arzulanan sensin..
Sen kullardaki yzmsn..
Sen, en stn gayesin.. En ok aranan sensin..
Sen, srlar iinde srrmsn..
Sen, nurlar iinde nurumsun..
Gzmsn; ssmsn..
Cemalim sensin; kemalim sensin.
smim sensin.. Zatm sensin.. Vasfm sensin.. Sfatm sensin..
Ben, senin isminim.. Ben senin resminim..
Niann benim.. lametin benim, sevdiim..
Sen, bu kinatn zsn.. Btn bu varlklar, ve onlardan maksad sensin..
Mahedeme yakla; ben sana varlmla yaklatm.. Uzak durma; nk ben:

 Biz, ona ah damarndan daha yaknz. (50/16)

Sznn sahibiyim..
Kulluk ismi ile balanp kalma..
Rabb olmasayd, kul da olmazd.
Ben seni nasl izhar ettimse, sen de beni izhar ettin..
Senin kulluun olmasayd; benim de, rububiyet vasfm olmazd..
Ben, seni nasl bulduysam, sen de beni yle buldun..
Senin vcudun olmasayd, benim vcudum da olmazd..
Sevgilim, yakla yakla..
Sevgilim, yksel yksel..
Sevgilim, seni vasfm iin istedim; kendim iin yaptm..
Kendin iin bakasn isteme; senin iin de benden bakasn arzulama..
Sevgilim, btn kokularda beni kokla..
Sevgilim, btn taamlarda beni ye.. Sevgilim,
mevhum eylerden beni kar.. Sevgilim,
malum eylerden bana akl yolu bul..
Sevgilim, bu hissedilen eylerde beni mahede et..
Sevgilim, el dedirilen eylerde bana dokun..
Sevgilim, giyilen eylerde beni giy..
Sevgilim, benden murad sensin.. Benimle knye aldn.. Namma knye alan
sensin..
Yukarda anlatlan kelmlar o kadar gzeldir ki, o kadar tatldr ki.. O yoldan
yaplan ihsanlara ne doyulur, ne de o latifelerden bklr..
KELM sfat kendisinde olanlardan bazlar da: Hakla konuur.. Ama, halk
dili ile..
Sylenen sz bir yerden duyar.. Ama, o bilir ki: O sz, bir baka ynden
gelmektedir..
Halktan biri ona seslenir; o da duyar..
Ama, Haktan duyar.. Halktan deil..
Bu manada yle sylerim:
Leyl ile olurdum, gayr yoktu grsem bile;
Cemadatla konuurdum Leylya hitab ile..
alacak bir ey yoktur, onlarla konusam da;
Cemadattan cevab aldm, Leyldan cevab diye..
KELM tecellisine nail olan kullardan bazlarn; yce Hak cisimler leminden
alr,ruhlar lemine gtrr..
Mertebe bakmndan, bunlar en yce mertebelerin sahibidir..
Baz kullar, bu yce hitab kalbinde bulur.. Kalben, yce Hakla konuur..
Bazlar ruh ile, dnya semasna ykselir..

Bu snfa mensub olanlar arasnda; ikinci ve nc semaya ykselen

zatlar da vardr..
Haliyle, bu ykseli, kimin ksmetindeyse.. Ksmeti ne kadarsa, o kadar olur..
Sidre-i muntehaya ykselen kimseler de vardr..
Ykselirler; konumalarn orada yaparlar..
Hsl: KELM tecellisine nail olanlar, hakikatler lemine girdikleri kadar yce
Hakkn muhatab olurlar..
Bu byledir; baka trl olamaz.. Zira, her eyin bir yeri vardr..
Yce ve sbhan Hakkn an ise.. Her eyi, yerinde yerine getirmektir..
KELM sfatnn tecellisi, Hakkn kelmna muhatab olacak kimselerden bazlar
iin bir eref kk kurulur..
Hem de, nurlu ve parlak bir ekilde.. Prl prl yanan bir kk gibi..
Baz kullar da, i leminde parlayan bir nur grr.. Yce Hakkn hitabna,
o nurlu ynden nail olur..
Bu nurun ekli deiiktir..
Bazen, okluu kavranabilir ve:
u kadardr..
Denebilir..
Bazen, o nurun okluunu anlamak mmkn deildir.. ok oktur.. oktan da
oktur.
Anlatlan nur, yuvarlak daire biiminde olabilir..
Uzayp giden bir ekilde de olabilir..
Bazlar, bu KELM tecellisinde, ruhani bir suret grrler.. Mnacatn o suretle
yaparlar..
Aslnda, kulun bu anlatlanlarla nail olduu KELM tecellisine:
Hitab..
Ad verilemez.. Ancak, bir ilimdir..
Bu ilimle, yce Allah kuluna, u manay anlatr: Konuan, bizzat Allahtr..
Bu manay anlatmak iin, delile ihtiya yoktur.. nk bu: bir anlk itir..
Kald ki, yce Allahn kelmnda zellik tayan bir gizlilik yoktur..
Kul, onun kelmn duyduu anda bilir ki o: Hakkn kelmdr..
Anlatld gibi ak bir durum olunca; delile, beyana artk ihtiya duyulmaz..
Tek bana ve mcerred olan o hitab duyduu anda, kul anlar ki: Duyduu
Allah kelmdr..
Yukarda, bu kelm tecellisine erip yce Hakkn kelmn duyanlar iin:
Sidre-i mntehaya ykselen kimseler de vardr..
Demitik.. Bunlarn nail olaca kelmn bir eklini burada anlatmamz
yerinde olur..
Bunlar arasnda u hitaba nail olanlar vardr:
Sevgilim, senin benliin ite benim kimliimdir..
Sen aynen Osun.. O ise.. ancak benim; sevgilim..

Senin bu yaygn halin, benim terkibimdir.. okluk ynn, benim birliimdir..

Senin terkibin dahi, benim yaygn halimdir..
Senin cehaletin, benim ilmimdir..
Senden murad, benim..
Ben, senin iinim, benim iin deil..
Sen de benim iinsin.. Senin iin deil..
Sevgilim, sen zerinde vcud kresinin dnd bir noktasn..
O varlk kresinde, sen abd olmaktasn; ayn zamanda, mabd da olursun..
Nur sensin.. Zuhur sensin..
Sen bir gzelliksin; bir suretsin.
Tpk insana lzm olan gz; bu gze de lzm olan insan gibisin..
Ey ruh, ruhun dahi ruhu, yet-i kbr olan;
Ey yanp kavrulmu cierlere teselli olan..
Ey emellere son, arzulara dahi son gaye;
Szn bende ho tad, hoa a bulunan..
Ey tahkik leminin kbesi, saf kblesi;
Ey gaybn arafatlar, ey aln nurla olan..
Sana geldik, zatmz mlknde seni braktk;
Sen hiretle dnyada tm tasarrufu olan..
Sen olmasan, olmazdk; ben olmasam sen olmazdn;
Ben oldum, biz olduk; hakikattr bilinmez olan..
Ancak sensin, kasdmz, izzette ve zenginlikte;
Fakr da sende saydk, ama fakrdir olmaz olan..
Bu KELM tecellisine nail olan zatlardan bazsna da, gaybler leminin nidas
gelir..
Bu niday alnca, olmadan evvel; olacak ilerin haberini syler..
Bu haber, ondan bir sual yoluyla gelir..Bu zmre ounluktadr..
Daha ok, bu gibi iler, yce Hak yoluna giriliin ilk anlarnda grlr..
Bu KELM tecellisine nail olan baz zatlar da, kerametler talebinde bulunurlar..
Allah Tel ise.. kram babndan onun bu talebini yerine getirir..
O keramet ikramna nail olan zat, bu his lemine dnd zaman,
ald kerameti kendisine delil olur.. Bu delil sayesinde, Allah ile olan makamnn
salamln anlar..
KELM ikramna nail olanlara dair bahsimizi burada kesiyoruz..
Onlar hakknda bu kadar yeter..
Biz yine yolumuza girelim..
Yani: SIFATLAR TECELLS bahsine..
RADE..

SIFATLAR TECELLS iinde ehliyet kazanan baz kimselere yce Allah,

RADE sfat ile tecelli eder..
Bu tecelliye nail olunca, yaratlmlar hep onun iradesi ve arzusuna gre olur..
Bu tecellinin yolu, kelm sfatndan geer..
Yce Allah, mtekellim sfatn o kulda tecelli ettirince; o kul, bu
sfatn ahadiyet yn ile, mahlukatta iradesini yrtmeye balar..
Artk her ey, onun arzusuna gre olur..
Burada, nemli bir noktaya iaret edeceiz.. zellikle dikkat edilmesi gerekir..
nk, bu tecelliye erenlerden, bazs gerisin geri dnm; yce Haktan yana
grd eyleri inkr yoluna sapmtr..
Bu, yle olmutur:
Yce Hak, o kimseye; ilh olan gayb leminde, her eyin kendi arzusu ile
olduunu gstermitir..
Hem de, mahede yolu ile.. ak bir ekilde..
Kul, orada bu hale sahib olduunu grnce; ayn eyin bu ehadet leminde de
olmasn istemitir..
Ne var ki, bu olamaz.. nk o durum, zat zellikler arasnda saylr. Bunu
sezememitir..
te.. Anlatlan talebi yerine gelmeyince, o aynen grd mahedeyi inkr
etmitir..
Gerisin geri dnm ve kalbinin sras krlmtr..
Bu mahededen sonra Hakk da inkr etti. Onu bulduktan sonra yitirdi..
KUDRET..
SIFATLAR TECELLS iinde bazlar bu KUDRET sfat tecellisine geer..
Bu gei sonunda, tmden eya onun kudreti ile olmaya balar..
Ama gayb lemde.. Gizlice..
Ayn lemde bulunan, onun model varlnda olur.. Bu tecellide bir ykselme
kaydedip ilerlerse.. ondan da teye geerse.. Gizli tuttuu eyler, kendisine grnmeye
balar..
Hem de aktan.. Zhir..
Bu tecelliye nail oldum ve orada:
Salsala-i ceres..
Ad ile bilinen zil sesini duydum.. Onu duyunca bu yapm dald.. Terkibim
zld..
Resmi varlm yok oldu..
smim de silinip gitti..
Karlatm bu halin iddetinden eski bir sergi bezi haline geldim..
deta bu bez; yksek bir aaca asl gibi idi..
iddetli esen rzgr ondan para para koparp gtryordu..
Artk bu halimde, hibir ey grmyordum..
Ancak grdm: Gk grlts ve imeklerdi.. Nurlar yadran buluttu..
Ate dalgalandran denizlerdi..
Yer gk birbirine kart..
Bu halde ben: Kat kat katmerli zulmet iindeydim..

KUDRET tecellisi bylece srp gidiyordu.. meydana gelen hadiseler, birbirinden

daha kuvvetli idi..
Benim iin alan yollar, alabildiine uzuyordu..
Taa, Cell ismi yce kke arpncaya kadar; bylece srp gitti..
Taa, cemal devesi hayal inesi deliinden geinceye kadar..
Bundan sonra, en yce manzara ald.. Sa el dahi bylece baland..
te o zaman: Eya tekevvn etti.. m hali gitti..
Btn bu olanlardan sonra, Cud zerine gemi oturdu..
Ve.. u nida geldi:
Ey yer ve sema, isteseniz da istemeseniz de geliniz..
Dediler ki:
steyerek gelmiiz.. (41/11)
u iiri yukardaki manalar zerine syleyen syledi:
Nasl dilersen yle tasarruf et zamanda;
Sen Mevlsn biz dahi kullarz varlnda..
Bu klc da dmanlarn boynunda syr;
Klcn eliktir; sz geer dmanlarda..
ster bala, istersen tut cimrilik olmaz;
Arzun kadar da yaparsn cmertlik babnda..
Yaknlk saadetini verdiin yaklar;
ekavette attn da kalr uzaklarda..
Dilediine arzularn yerinde yap;
Dilediini hakir kl, eremez murada..
stersen baladn zlmez dm z;
zdn de balarsan, kalr balarnda..
Sakn, hkmdeki cezadan hi korkmayasn;
Bakas yoktur ki, hepsi klcn altnda..
Melekt senindir, mlkn dahi sultansn;
Ceberutta senindir, hep saadet katnda..
Sonra, ar- mecid sana aziz bir mekndr;
Belli edersin, etmezsin de krs katnda..
Aada sra ile anlatlan haller, hep bu KUDRET sfat tecellisi blmne girer..
Mesel:
Tasarruf ehli zatlarn yaptklar himmet bu tecelli eidindendir..
Hayal lemi bu tecelli babnda saylr.. Keza, o hayal leminde, benzeri olmayan
harika acaib iler hep bu tecelli icabdr..
stn by , yine bu tecelliden gelir..

Cennet ehlinin, cennette arzu ettikleri eylerin diledikleri gibi olmas bu

tecellinin sonucudur..
Muhiddin b. Arab Hz. eserinde anlatt:
demin tynetinden kalan, semseme-i bakiye..
Acaibat bu tecelli iledir..
Su zerinde yrmek, bu tecelli iledir..
Havada umak, yine bu tecelli icabdr..
Az, ok yapmak; ou da, azaltmak vb. harika saylan iler hep bu tecelli
icabdr..
Ey kardeim,
Anlatlan manadan yana mahcub olma..
Btn bu olanlar bir eitten ibarettir..
Gsterdii yzlerin ekillerine gre deimektedir..
Saadet ehli olanlar, onunla saadeti bulmutur.. Tard olanlar, yine bu yoldan
ekavete girmitir..
Bu manalar anla..
Burada sana baz iaretlerde bulundum..
Mkil manal cmlelerin srlarn gsterdim..
Eer bunlara kar bir vukufun olur; orada bir durak makam alrsan; sakl, gizli
kader srrna muttali olabilirsin..
te o zaman; bir eye:
Ol..
Dersen, o ey olur..
O, yle yce Allahtr ki, emri KF ile NUN arasndadr..

RAHMANYET..
Yce Allah, bazlarna da, bu RAHMANYET sfat ile tecelli eder..
Kulun, bu sfat tecellisine ermesi; ancak: kendisi iin rububiyet ar kurulup
ona yerletikten sonra olur..
te.. O zaman, ayaklar altna bir de iktidar krss kurulur..
Bu yoldan onun rahmeti, btn mevcudata geer..
te.. O zaman o: Zatn krssne balanr.. Sfatlar kyamn bulur..
Ve.. yetlerden u yet-i kerimeyi okumaya balar:
De ki: Ey mlkn sahibi Allah, sen mlk kime dilersen, ona
verirsin.. Mlk, kimden dilersen; ondan alrsn.. Kimi dilersen, onun kadrini
ykseltir; kimi dilersen, onu alaltrsn.. Hayr, yalnz senin elindedir.
phesiz sen, her eye Kadirsin..
Geceyi gndzn iine koyarsn; gndz de geceye sokarsn..
lden diri karrsn;diriden l karrsn.. Sen kimi dilersen, ona saysz rzk
verirsin.. (3/26-27)
Btn bu olanlar, onun gayb leminde olur.. Olu ekli, ekten ve pheden
beridir..

Her ey, kendi sinesinde, kendi kalbinde olduu gibi aktr..

Zata mensup zatlarla, sfatlara mensup kimseler bu makamda ayrd edilir..
ULHYET..
Bazlarna da: yce Allah, ULHYET sfat ile tecelli eder..
Bu tecelliye nail olan kimse.. Zdlar znde toplar..
Beyaz ve siyah bir eder..
Ykseklikleri de, aalar da mulne alr..
Topra da, incileri de bir grr..
Bu tecellide, kulun akl: sme, vasfa erer.. Ama,alp kapanmay kabul etmez.
Bunun katnda o gibi iler, susuza su gibi gelen serap gibidir.. Git git bulunmaz..
sonu yok..
Bir ey bulamaz; sonunda, Allahtan baka..
Allahn bulur; Allah da onun hesabn grr..
Sal sollu kitabn alr; ve u yetin okunuunu duyar:
Uzaklk, zalim toplulua.. (23/41)
Burada; nur iin de, bir mana vermemiz gerekir ki; onu da bilesin.
Nur:
Kitab- mestur..
Olarak tarif edilen satrlar halinde yazlan kitabdr..
Bu kitabda yce Allah, istediini dallete; istediini hidayete getirir..
Haliyle bu hidayet ve dallet, onlarn istidatlar ve kabiliyetleri icabdr..
Bu manay, yce kitabda, yani: Kuranda bulabiliriz..
Allhu Tel, getirdii bir misal dolaysiyle yle buyurdu:
Allah onunla, ounu dallete drr; oklarna da, hidayeti nasib
eder.. ( 2 / 26 )
Haliyle, bu hidayet ve dallet ii; onlarn getirilen misaldeki anlaylarna gre
olmaktadr..
Yukarda anlatlan nuru, bilhassa, ULHYET tecellisi babnda gerekli bil..
Bil ki ..
Bu nur, olmadan, yol kapaldr..
nk o: Yce Allahn sratdr..
Bu, anlatlan tecelliye ermeyi arzu edenlere, bir yol gsteren hidayettir..
Bundan yana nasibsiz olanlara da dallet olur..
Gelen hitap, her iki ekilde de tecelli edebilir. Sana den, her ikisine de itibar
etmektir..
Keza, hidayet ve dallet yollu olan her iki isimle de isimlendirilmitir..
Yani: ULHYET tecellisi..
ULHYET semalarnda, aydnlatarak dndkleri halde; o parlak yldzlar
batabilir..
Ama ama yoluna devam et.. Da kanma; ie dnk ol.. Yolu bulursun..
Bu arada, ULHYET tecellisinin baz zelliklerini de anlatmamz yerinde olacak..

Bu ULHYET tecellisine nail olan kul: eitli dinlere ve milletlere mensub

olanlarn grlerinde isabet bulur..
Onlar yanllama yoluna sapmaz.. Onlarn grlerindeki asl mahaz bilir..
Onlardan, saadeti bulanlarn; nasl saadet ehli olduklarn mahede yolu ile
anlar..
Ayn ekilde, onlardan ekavet yolunda olanlarn da; o yola nasl saptklarn
mahede yolu ile anlar.. Onlarn ekavetine sebeb olan eyi bilir..
Yine bilir ve anlar ki: Dallet bataklarna batanlardan her biri; o dallet yollarna
ne yoldan girmitir?..
Yine ULHYET tecellisi zellikleri arasnda kalan: Btn din, millet ve mezhep
mensuplarnn hatal ynlerini tesbit edip bulur..
O kadar ki: Mslman, mmin, muhsin, irfan sahibi kimselerin de hayal
ynlerini..
Bu meyanda, onun doru bulduu; yalnz, tam keml halini bulan hakikat ehli
kimselerdir.. Bakalar deil..
Yine bu ULHYET tecellisi zellikleri arasnda, ona nail olan kul iin: Nefyin
mmkn olmaydr.. Keza isbatn da mmkn olmaydr..
Byle olunca: Onun iin:
Vasftr.. Zattr..
Gibi szler edip bir ayrd edici duruma girmek de mmkn deildir..
simlere meyli mmkn deildir..
Resmen grlr eylere de, ihtiyac yoktur..
Bu ULHYET tecellisinde:
Mheyminun..
Ad ile anlan meleklerle grp bulutum..
Onlar, deiik mahede makamlarnda grdm..
Onlarn her birini, kendilerine izilen snrlarda; hayranlk iinde buldum..
Bazs: Cemal tecellisi iinde, hayrette donup kalmt..
Bazsna: Cell gemi vurulmu; susup kalmt..
Bazsna: Keml saln gelmi; konuturup duruyordu..
Bazs: Kendi kimlii iinde kaybolmutu..
Bazs: Kendi benlii iinde ve yerinde hazrd..
Bazsn: Esas varlk yok etmiti..
Bazs Mahede iinde vard..
Bazs: Dehetine dm; hayran olmutu..
Bazs: Hayretine dalm; dehete dmt..
Bazs: Fenas iinde eriyip gitmiti..
Bazs: Beka iinde ykselmiti..
Bazs: Srf yokluk iinde secde ediyordu..
Bazs: Vcub iinde ibadet ediyordu.. Varl elzem bir durumda idi..
Bazs: Varlk iinde helk olup gitmiti..
Bazs: Mahede iinde boulmutu..
Bazs: Ahadiyet ateinde yanyordu..
Bazs: Samediyet denizlerinden avu avu alyordu..

Bazs: nsiyeti yitirmi; kudsiyeti bulmutu..

Bazs: Kudsiyeti kaybetmi; nsiyeti bulmutu..
Hsl: Onlarn hali, greni dehete brakyordu..
Konumalar, aknlar ayktrp yola getiriyordu..
Btn bu olanlar grdkten sonra..
Onlarn arasnda bulunan mahede bakmndan en kmiline yanatm..
Gerek neet edi ekli, gerekse kendisine verilen makam bakmndan en
ykseinin yanna gittim
Bu gidiim bir meyilden ibaretti; ama, ittila halinde bir meyil.. Onlarn halini
grp hayret iinde kalan bir kimsenin edindii, kanaat cinsinden bir meyil deildi..
ann, yukarda anlattm melein yanna vardm ve yle dedim:
Ey yaknl bulan kmil, edebi tam mukaddes ruh; bana halinden anlat..
Bu mahede makamlarn, hallerini bana bildir..
Bu resm durumu, bana anlat; syle..
smini bana ak anlat..
Bu talebimde, benden iraz etti.. Ak sylemekten kanat aar gibi, omuz silkti..
Ama sonra dnd.. Fasih bir dille konumak isteyenin dn gibi bana dnd..
Ve.. Dizleri zerine oturdu.. Hayret hali ile kt..
te.. bundan sonra tekrar halinden sordum.. O da, anlatt. nce yle dedi:
simden sorma.. Eer isimden sorarsan, resmiyette bal kalrsn..
Ama, onu brakma da; sonra hakkn tam bir snle sner..
Sonra bu, safha safha grlen eylere de yanama.. Sonra, semalara dalar;
Rabbndan yana perdeli kalrsn..
Zata da ynelme; bu meyilli ynelme ile, un ufak olan bir yokluu
taleb etmi olursun..
Nefyetmek, kfrandr..
sbat etmek, hsrandr..
sbat ve nefyetmek, iki denizdir.. Yce Hak ise, onlar arasnda bir berzah..
ki deniz birbirine karmaz..
Beni isbat yoluna gidersen; beni senden baka yapm olursun.. Gayrnn yerine
oturtmu olursun..
Beni nefyedersen, kendi z manann hakikatndan yana mahcup olursun..
Perdelenirsin..
ayet diyecek olursan:
Sen, benim..
O zaman denir:
Hani sende benim fennim?.
ayet dersen:
Sen de, benden ayrsn; bakasn..
O zaman: Hayrmdan yana her manay yitirmi olursun.. Bu manada hayrete
dalarsn; tam bir fakre dm olursun..
ayet:
Acizlik..
Babnda bir dille konuursan; o zaman da, izzet vasfn ldrm olursun..
kadar..

B
i
r
k
e

ml ve son gaye iddiasna yeltenirsen.. yine deiir..

nk, senin iin nihayette deil; bidayettedir..
Eer bunlar tmden brakp:
Uykudan, dalp gitmekten..
Yana bir ey sylersen, gayr her ey biter.. Ne kadar eyler kaybedersin ne

ayet zatnda ikamet eder; arn kemline kurulursan syle, hani ne var benim
kemlimden sende?. Bendekilerden sana ne kalr?..
Burada u iiri syledim:
Hayretime de hayret ettim, neden diye;
Vehmim de at, onun hayretinden diye..
Bu aknl hi bilemedim nedendir;
Kalbimin cehli onun ilmimi ki diye..
Cehl dersem, onu tam yalanlam olurum;
lim dersem kal ehli olan nerde diye..
Devam etti:
Semm ycelerin ycesidir.
Mescidim, taa.. telerin tesindekidir.. Onun evresi, gelenler iin ok gzeldir..
Yolcular iin, tatl akan suyu vardr..
Denizime girip yzenleri, gerdanma inci gibi dizerim..
Atma binene, lkemi gezdiririm..
Ama, her kim haddini aar ve kendinde olmayan sylerse, ona ceza verir;
kendilerine u emri okurum:
Allaha kar yalan sylemeyin; azabla sizin kknz kurutur..
(20/61)
Doru yol, benim..
Kvrlan dz olan benim.. Kadim de, sonradan yaratlan da benim..
Bu mnademe kadehleri, yce Hakkn varlnda devam etti. Konuma, bylece
srp gitti..
Taa.. ten ie bir ses gelinceye kadar..
Ve mana ibriinin inbiinden sular akncaya kadar..
Bundan sonra baz sorular sordum; sakl manalar anlatmasn diledim..
znde eitli fikirler yrtlen byk haberden sordum.. (78/23)
Meline gelen yet-i kerimedeki byk haberleri sordum
Buna karlk bana yle dedi:
Dinle.. Bu sorduun ey yce itir..
Ama bu yce iin zirvesinde, ondan daha ls ve daha ycesi vardr..

Oraya ktn zamandr ki, mnacatn ak bir dille yaparsn.. Sarih beyanla
konuursun.. Bu, o yce makamlardan bir ihsandr.. Sakl taraf yoktur; aktan verilir..
Sordum:
Anlattklarnn hakikati nedir?..
Rahman.. Kurn retti.. (55/1-2)
yeti-i kerimesini okudu..
Sonra; KADR ismini sordum ve:
Ey falan, bana benden haber ver..
Dedim.. Bunun zerine u yet-i kerimeleri okudu:
nsan yaratt.. Ona beyan retti.. (55/3-4)
Sonra devamn okudu:
Ay da, gne de hesapldr.. Yere serili bitki ve dik aalar secde
ederler..
Semay, Allah yaratt; ona ly o koydu.. (55/5-7)
Bundan sonra, MRD iin sordum ve:
Ey kadim olan yeni.. Benden anlat.. Beni bana gnder..
Dedim.. u yet-i kerimeleri okudu:
Gne drld zaman.. Yldzlar dt zaman.. Dalar
yrtld zaman.. Bulutlar yamursuz kald zaman.. Vah hayvanlar bir
araya geldii zaman.. Denizler atae verildii zaman.. Ruhlar birletii zaman..
(81/1-7)
Sonra alim ve hakim dili ile devam etti:
Diri gmlen kz, hangi suundan dolay ldrld sorulduu
zaman..
Sayfalar alp yayld zaman..
Sema koparld zaman..
Cehennem kzdrld zaman..
Cennet yaklatrld zaman..
te o zaman, her nefis ne getirdiini bilecek.. (81/8-14)
Bundan sonra ona yle dedim..
Ey anlalmaz hakim zat.. Bana anka-i maribden haber ver..
KF ile NUN arasnda bulunan hazineyi bana gster.. Delilim ol.. Dedi ki:
Benden bu kadar yeter.. Kadim zatn syledii kfi..
Dedim ki:
Bu yetmez..

Dedi ki:
Sana daha fazlasn syleyip artraym..
Dedim ki:
Artr, lutfun olur..
Dedi ki:
Kalan, benden sana gelen salam haberdir.. Aydnlk grtr..
Dedim ki:
Anlalmas bana zor geliyor.. Sen kimsin?. Ey efendimiz..
Dedi ki:
Kulun zym..
Sonra u yet-i kerimeyi okudu:
Buna dayanamazlar ki.. (21/102)
Bir eyi dilediimiz zaman; emrimiz ancak ona:
Ol..
Demekten ibarettir.. O ey olur.. (16/40)
Bu stn huzur konumalar srp gitti.. Bylece onlarn el dememi hayr
ynleri bana grnd..
Taa, saadet rzgr esinceye kadar..
Onun iin, ycelik nianlar da hakikat halini buldu..
Onun getirdii tatl kokuyu aldm..yle bir hal ald ki o koku:
Lezzetle, lezzet iin, lezzette nefha nefha geliyordu artk..
Beni benden ald.
Ve benden aldn yine bana getirdi..
Duygularm dald.. Civam akt, kayboldu..
Olmu ve olacak yok oldu..
Dnen de, kalan da ondan hakkn ald..
Artk blge isimleri silindi..
Ne l kald; ne diri..
te.. Bu andadr ki: Ebedi bir lmle ldm..
Sonsuz bir yoklua kavutum.. Ama bir baka varlkta..
Bundan sonra, ne dirilme kald; ne de yaylma..
Bu makamda, kayp da yok; huzur da..
O anda diri fani oldu.. Evde bulunanlar hep helk oldular..
te o zaman zne sordu:
Bu gn mlk kimin?..
Cevabn verdi:
Vahid kahhar olan Allahn.. (40/16)

15. BLM - ZAT TECELLGHI

Esen yellerle gelen ZAT iin sende tad vardr;
Onun dnda kalan ise, tmden paralardr..

Temiz tecellidir, vasfedilenin vasfndan da;

Onda bir ey yok, ne itibar ne izafet vardr..
Gne gibi alr kapanr, vasf yldzlar;
Yok gibi, hkmen onun iin isbat vardr..
Karanlktr; onda sabah, onda afak aransa;
Yerine gelmeyince, yolcularda ama vardr..
Onu kasd ederek nice deliller yola dt;
imalleri unuttu, onda armaca vardr..
Gizli yoldur, ne resmi vardr ne de almeti;
Ona varmak zordur, koruyan ycelikler vardr..
Onun iin yol karktr, retene de zor;
Onun tesinde mefhum srra duraklar vardr..
Katksz oluundan akl ona yol bulamaz;
Hi katlamaz, fikir iin kokusuzluk vardr..
Ne hidayet ateine yollarda bir iaret;
Ne de takva iin yol gsteren aydnlk vardr..
yle yollardr ki, banda deliller koyulur;
Orada, ne yaama ne de lmeleri vardr..
Vasflar oldu, izzet denizinde boulmak;
Hi vefa yoktur, onun znde ller vardr..
Onun nihayeti iin de yol bulunamaz;
simle, sfatla da bu zatta ycelik vardr..
nce ZAT zerinde bir tarif yapalm.. Bunu yapalm ki bilesin.. ZAT: Mutlak
vcuddan ibarettir..
Vcudu burada, sadece:
Var..
Manasna kabul etmek icab eder..
Mutlak dahi: Tam bir bamszlk, olarak almaldr..
Mana, yukarda anlatld gibi olunca; itibarlarn, izafetlerin, nisbet
balantlarnn, vecihlerin tmden dmesi icab eder..
Burada, bir noktaya dikkat edilmesi icab edecek.. Anlatlan eyler iin:
Tmden dmesi icab eder..
Demeyi, hibir ekilde:
Mutlak vcud olan ZATn dna atmak..

Manasna almak deildir.. Tam tersine, itibarlar ve dierlerini, mutlak vcud

cmlesinden saymak icab eder..
Bu:
Mutlak vcud..
Dediimiz, sadece bir ZAT tan ibarettir..
yle bir sadelik ki: Onda hibir zuhur dnlemez..
zellikle: smin, vasfn, nisbetin, izafetin ve dier zuhuru gereken eylerin..
Sz geen eylerden yana, herhangi bir zuhur olursa.. Bu zuhuru, zuhur ettii
yere balamak icab eder;sade ve srf ZATa deil..
nk: ZAT paralanma kabul etmez; btnleri ve paralar kapsamna alr..
O, znde byledir..
Nisbetlere ve izafetlerle gelince:Bunlar ZATn bekasnda bilmelidir.. Hatta daha
ileri bir mana ile: ZATn ahadiyet saltanat altnda, kimliklerini erimi bilmek gerekir..
ZATta; bir vasfa, yahut bir isme, yahut vasfa itibar edildii zaman bu: O itibar
edilen mahede makamnn hkm olur; ZATn deil..
ZATn durumu:
Mutlak vcud..
eklinde anlattmz manaya gredir..
Dikkat edilirse:
Kadim vcud.. Vacib vcud
Demiyoruz.. Ta ki o: Bu gibi tabir balar ile balanmaya..
Ancak, unu da ifade etmek icab eder ki, burada: ZATtan murad olunan mana:
Kadim, vacib var olan ZATtr..
Bunu da, byle bilmeli ki:
Mutlak vcud..
Szmzden onu:
Mutlak..
Tabiri ile de, balam olmayalm..
Kald ki, byle bir manay:
Mutlak..
Tabirinden de karmak mmkn deildir.. Zira, mutlakn kendisinde,
ekillerden herhangi biri ile, hibir ban olmaydr..
Yani: Tam bir bamszlk..
Bu manay anlamaya al.. Cidden, bu mana ok dikkat edilmesi
gereken konudur..
ZATn kendi zellii iindeki durumunu yukarda anlattk..
imdi, onun kendine has makamdan inii zerinde duralm..
Bu da, bilmen gereken bir mevzudur..
ZAT kendi sadeliinden ve srf olma durumundan indii zaman;
onun tecelligh olur..
Yine bu tecelli makam, onun sadelii ve srfl iindedir; ona baldr..
imdi, o tecelligh saymaya geelim..

BRNC TECELLGH: Ahadiyettir..

Burada, ZATn inii: tibarlardan, izafetlerden, isimlerden ve sfatlardan
bir ey iin deildir.. Hatta saylanlarn dnda kalan bir ey iin de deildir..
Saylanlardan hi birinin onda zuhuru yoktur..
Srf ZATtr..
Ancak sadeliinden inii hkmne gre:
Ahadiyet nisbeti..
Denip balanmtr..
KNC TECELLGH: Hviyettir..
Burada da, yine nce anlatlan; izafet vb. eylerin zuhuru yoktur.. Ancak,
ahadiyetin zuhuru vardr..
Bu makamda, hviyet, ZATn sadeliine katlmtr..
Ancak, ahadiyetin, ZATa katlmas gibi deildir.. Ahadiyet daha ileri geer..
Bu, biraz daha akla yakndr..
Sebebi: Bu makamdaki gizlilik, akl yolu ile bilinsin..
O.. HU
Demek sureti ile, gaibe bir iaret yolu bulunsun..
Bu mana, burada ancak bu kadar anlatlr; anla..
NC TECELLGH: Enniyettir..
Bu makamda da, yine dierleri iin bir zuhur yolu yoktur.. Ama, hviyetin
zuhuru vardr..
Burada da; ZATn sadeliine katlma vardr.. Lkin hviyetin katlmasna
benzemez.. Bu, biraz daha iniktir.. Halk cephesine, madd saylanlara biraz daha
dnktr..
Sebebi de: Sonradan yaratlan hdis eyler, huzur ve hazr gibi manalar
akl yolu ile bilinsin..
Haliyle bu gibi eyler, yani : Sonradan yaratlan hdis eyler, rtbe itibar ile:
Akl yolu ile bilinen, sakl ve gaib..
Durumlar ile tabir edilen eylerden bize daha yakndr..
Bu manay iyi anla ki, yetle belirteceimiz hususlar kavrayabilesin..
Dn ki: yce Allah:
O.. BEN.. ALLAH.. (27/9)
Buyurdu.. Bu yce kelmdaki:
BEN.. (27/9)
Kelimesi, ahadiyete iaret saylr.. nk o, srf isbattr.. Onda bir takyid, yani:
Ballk yoktur..
Ayn ekilde, ahadiyet srf mutlak ZATtr.. Kendi dnda bir eyle ball
yoktur..
O.. (27/9)

Zamiri ise.. ahadiyete mlhak olan hviyete iarettir..

bu mana icabdr ki: Benlikle terkib edilerek meydana kt..
Bylece:
BEN.. (27/9)
Kelimesi, inniyet ahadiyetine mlhak olan hviyete iaret oluyor..
, anlatld gibi olunca: O dan balad; BENe dayand.. Haberde de karar
kld..
O haber ise:
ALLAH.. (27/9)
Lafza-i cellidir..
bu haber, nzul yollu bir geri dnle
BEN.. (27/9)
Kelimesine dayand.. Bylece: Ahadiyet ve hviyet derecesinde bir enniyet,
yani : BENLK oldu..
Btn bu anlatlan manalar, bir arada topladmz zaman kalan:
Srf sade ZATtan ibarettir..
Yukarda anlatlan, tecelligh dnda ZATa yalnz bir vahidiyet tecelligh
kalr..
Bu vahidiyete ise:
Ulhiyet..
Tabir edilir.. Ki bu da: Vahidiyet mertebesinden ayrlp gelir.. Bylece:
ALLAH..
Adn almaya hak kazanr..
stte geen yet-i kerimenin tertibi de, anlattmz manaya dellet eder..
Bunu da dn; anla..

Yukarda dediklerimizi anladnsa, sana ZAT zerine baka bir mana kaps
aalm..
Anlayna gre, oradan gir ve bil..
ZATa mensub olanlar kendilerinde:
Latife-i ilhiye..
Bulunan kimselerden ibarettir..
bu manay daha nce:
Yce Hak bir kuluna tecelli eder ve kendi varlnda fenaya vardrrsa..
onun yerine: LH LATFE yerletirir..
eklinde sarf ettiimiz bir cmle ile de anlatmtk..
Yukarda anlatlan LATFE iki ekilde olur:

a) ZAT..
b) SIFAT..
imdi bunlarn manasn aalm.
Anlatlan latife, ZAT olduu zaman, insana balanan bu heykel:
O kmil ferd olur.. Her eyi znde toplayan bir gavs olur..
Bu varln ileri onda evrilir..
Yaplan secde ve rklar onun iin olur..
Yce Allah lemi onunla korur..
Mehd ve Htem..
Tabirleri, onu anlatmak iin kullanlr..
te.. HALFE, odur..
demin a.s. kssasnda geen iaret bu manayadr..
Bu mana icabdr ki: Varlklarn z hakikatleri onun emrini edaya kotular..
Tpk: Demirin mknatsn kucana atld gibi..
Anlatlan LATFEye: ZAT ynnden sahib olan kimsenin kahr altnda,
kinat kahrolur..
O kimse, sahib olduu bu gle istediini yapar..
Hibir ey, ona kapal deildir..
Btn bunlarn o velde var oluu;o ilh LATFEnin: Srf, sade ZAT olarak var
oluuna balanr..
Bu manadaki ZAT tek ynl olarak, hibir rtbeye bal deildir.. Ne ilh olan
Hakka has rtbelere.. Ne de, kula ait halka mahsus rtbelere..
Bylece, varlklara ait rtbelerden, her rtbenin hakkn verir.. ster ilh olsun,
isterse halk..
Bu makamda bulunana, hakikat vergilerinden hibirini, sahibine vermeye engel
olan bir ey bulunmaz..
ZAT iin bir ballk olabilir; hatta tutuculuk da..
bu balayc ve tutucu ey, isim olabilir.. Hakka has bir vasf da olabilir.
Halka mahsus bir vasf da olabilir..
Ama, daha nce anlatlan makamda bulunan ZAT iin, byle bir tutucu durum
yoktur..
nk o: Sade bir ZATtr.. Bilfiil eya onun katndadr.. Bilkuvve deil.. Zira,
arada bir engel yoktur..
Eyann ZAT vasfn alanlarda, bazen bilkuvve bulunuu; bazen de bilfiil gelii:
Anlatlan engellerin geliine ve kalkna gredir..
Burada, anlatlan ZATa gelen baz badireleri ve ondan sadr olan
baz halleri de nazara almak icab eder..
Bu badirelerde, engellerin kalk durur..
Bu duruu; bir hale, bir vakte, bir sfata, ya da nce anlatlan baz sebeplere
balamak gerekir..
Fakat.. asl anlattmz z ZAT, btn bu anlatlanlarn hepsinden temizdir..
Bu mana, u yet-i kerime ile daha gzel anlalr:
Her eye yaratl hakkn verdi; sonra hidayet etti.. (20/ 50)
Burada, bu kadar.. Daha ileri gidemeyiz

Ehlllah, ZAT bahsi yle dursun; ahadiyet bahsine bile engel olmulardr..
Eer byle olmasayd; ZAT zerine ok eyler anlatrdk..
itilmemi, grlmemi tecellilerini sylerdik..
Hayretengiz, ilh ve srf ZAT yceliklerden anlatrdk.. Anlattklarmzda, ne
isim ne resim kalrd; ne de vasf..
Bunlarn dnda kalanlar iin dahi, orada bir kprdama ve bir giri hakk
yoktur..
Biz, manalarmz, kendi gayb anahtarlarn alarak; sakl gayb hazinelerinden
indirdik..
kardk..

Onlar, safha safha alp; en gzel ibare ve en ince tabirlerle, bu ehadet lemine
Ve.. O anahtarlarla, akllarn kapal kilitlerini atk..
Aardk ki: Kul devesi, vusl deliklerinden onun ZAT cennetine girsin..
Yani: Onun, nurlar ve zulmetlerle kapl, sfat perdeleri ile sakl cennetine..
Son olarak u yet-i kerimeyi okuyalm ve ZAT bahsini burada bitirmi olalm:

Allah, dilediini nuruna ulatrr.. Allah, insanlar iin misaller

getirir.. Allah, her eyi bilendir.. (24/35)
16. BLM - H A Y A T
Bir eyin kendi nefsi iin varl: Onun, tam bir HAYATdr..
Ve bir eyin kendinden bakas iin varl, onun iin izafet yollu bir HAYAT tr..
Yukarda anlatlan ksa giriten u mana kar:
Yce ve sbhan olan Hak, kendi nefsi iin mevcuttur..
Byle olunca, asl HAYAT sahibi odur.. HAYAT da, tam bir HAYAT tr.. Ona
lm gelemez. Gelemez; byle bir ey dnlemez de..
Halkn durumuna gelince: Onlar, Allah iin mevcut olanlar cmlesinden saylr..
HAYAT durumlarna gelince: Ancak izafet yollu bir Hayattr.. Onun tam sahibi
deillerdir..
Onlarn fenaya maruz kalmalar, kendilerine lm gelmesi bu sebebe dayanr..
NETCE: Halkn HAYAT Allahn HAYATI dr..
imdi, yce Allahn insanlardaki HAYAT durumuna geelim.
Aslnda, Allahn halktaki HAYAT, tamdr; birdir..
Ne var ki, halk kendi durumlarna gre, o HAYATda deiik ekil alrlar..
Bu HAYAT, kendilerinde bulunanlara bir gz atalm.. yle ki:
1 NSAN-I KML..
HAYAT n zuhura geldii kimselerden bazlarnda; HAYAT tam sureti ile zuhura
gelir..
bu HAYAT zuhurunu tam alan, ancak, NSAN-I KML olabilir..
nk: Kendi nefsi iin mevcuttur.. Ama hakiki bir vcudla.. Bunda ne izafet
vardr; ne de mecaz
Onun Hakka yaknl, saylan hallerin hi biri ile ilgili deildir..
Bakasna nazaran, tam HAYAT sahibidir..

Bu eit HAYAT sahibi snfna bir baka zmre de katlr.. Bunlar yce Allahn:
MHEYMN..
smi ile adlandrlan, illiyyn melekleridir.. Bir de, bu snfa katlan, KALEM-
AL ve LEVH vardr.. Ki bunlar, tabiat unsurlarndan meydana gelmi deillerdir..
Tabiat unsurlar dnda kalan, bu iki eitten bakalar da vardr..
.. Ve bunlarn hepsi, NSAN- I KML e katlmtr.. Ondan saylr..
Bu manay anla..
2 HAYVAN NSAN, MELEK, CN..
Mevcutlar arasndan bazlarnda: HAYAT, kendi oluu gibi zuhura gelir.. Ama
tam bir HAYAT deildir..
Bu eit HAYATa sahib olanlar unlardr: HAYVAN NSAN, MELEK, CN..
Anlatlanlardan her biri, kendi iin vardr.. Mevcut olduunu bilir.. Anlar..
Bilir, onlar ama, bu vcud onun iin hakik bir vcud deildir..
nk O HAYATla oluu, ona yaknlk peydah etmeyen bir olutur..
Byle olunca, onun mevcud oluu, Hak iindir; kendisi iin deil..
Esas HAYAT a yaknl da, tam olmaz; eksik kalr..
3 KALAN HAYVANAT..
Bazlarnda HAYAT zuhur ederken, kendi suretine gre zuhur etmez..
Bu da, yukarda anlatlan: HAYVAN NSAN, MELEK, CN
ksm dnda kalan canl HAYVANAT zmresidir..
4 NEBAT, MADEN, BAK CANLILAR..
Bazlarnda HAYAT iptal edilmitir..
Bunlar, kendilerinden bakas iin vardr.. Kendileri iin deil..
Bunlar da: NEBAT, MADEN, bir de, nce saylanlar dnda kalan hayvan
eididir..
Anlatlanlarn benzerlerini de bu arada saymak gerekir..
Hsl: HAYAT , btn eyada vardr..
Durum byle olunca, varlklarn hemen hepsi canldr; diridir..
nk: O eyin var oluu, aynen HAYAT saylr..
Bu arada kalan fark: Tam oluu veya tam olmaydr..
Burada, HAYAT al ynyle, bir eyin tam oluunu: Kendi mertebesinde hakk
olan mikdara balamak icap eder..
Eksilmesini ve artmasn da; yine bu mertebeye balamak gerekir.. Keza
yokluunu da, yine o mertebedeki yokluuna..
Yoksa, vcuda bulunan her ey: HAYAT ciheti ile, tam HAYAT iindedir..
Zira, znde HAYAT tek HAYAT tr.. Onda noksan olma yolu yoktur. Blnme imkn da
dnlemez..
Ayn ekilde; bir cevherin czler haline gelip paralanmas da istihale icab
mmkn deildir..
Yani: Byle bir eyin muhal oluu icab olarak..

HAYAT, tek cevherden ibarettir.. Kendisine has kemal durumu ile her eyde
mevcuddur..
Bir eyin eylii, kendisinin HAYATdr.. Bu HAYAT ise, Allahn HAYATdr..
yle bir HAYAT ki, eya onunla kaimdir..
Onlarn bu kyam ise.. Yce Allah tesbihtir.. Haliyle bu Tesbih: Yce
Allahn HAY isminden gelen HAYAT icabdr..
Bu varlkta bulunan her ey, yce Hakk tesbih eder..
Bu tesbih ise.. Her isim alan varln Allah Tesbih oluudur..
nce varlklarn HAY ismi cihetinden tesbihini ele alalm..
Bu tesbihi: HAY isminin onlarda aynen HAYAT eklindeki oluuna balamak icab
eder..
Ayn ekilde, onlarn bu tesbihini, alim ismine de balayabiliriz..
Bu da, onlarn ilim altna girilerinin bir sonucudur..
Diyelim ki, bu varlklar yce Allaha:
Y Alim..
Diyor.. Onlardan biri byle dedii zaman:
Yce Allaha olan bilgisini onun alim olduuna dair anlayn, kendi znden
almtr..
Bu ilim ise.. Onlara, yle veya byle olu ekillerine hkmen konmutur..
Byle olunca: Ondan gelen ilmi, onun annda kullanm olurlar.. Ama ondan
ayr deil..
Eya olarak bilinen mevcudatn KADR ismi ynnden tesbihi ise:
Yce Allahn kudret saltanat altnda olulardr..
Bir de onlarn, MRD ismi ynnden tesbihini ele alalm..
Bu Tesbih de, yce Allahn bulunduklar hal zere onlara verdii zelliktir..
SEM ismi ile tesbihlerini ele alalm..
Bu Tesbih ise.. Yce Allaha kendi kelmlarn duyurmalardr..
Ne var ki, bu hemen olmaz.. Tam da olmaz.. Hal yolu ile, hakikatler
cmlesinden istihkaklar kadar olur..
Bu dahi, yce Allahla aralarna giren konuma yolu ile olmaktadr..
BASR ismi cihetinden tesbihleri ise: Ona grnmeleridir.. Bu da, hakikat
durumlarndaki istihkaklar kadardr.. Bir de, yce Hakkn basarna nail olular kadardr..
MTEKELLM, ismi cihetinden eyann yce Allah tesbihi ise.. Onun: Kelimesi
ile olularndan ibarettir..
Buraya kadar anlatlanlar, sana bir kyastr.. Kalan isimleri, buna gre kyas
edip lebilirsin..
Yukarda anlatlan durumu bilip kavradnsa, aada anlatlacaklar da bilip
anlamaya al..
Bilesin ki..
Eyann HAYAT: Kendilerine nisbet edildii zaman, sonradan yaratlm bir
durum alr. Allaha nisbet edildii zaman ise.. KADM olur.. Yaratlm falan olmaz..
nk:

Eya kendi HAYAT dr..

HAYAT ise.. Kendi sfatdr..
Sfat ise.. Kendisine, yani: Zatna baldr..
Anlatlan manay, akl yolu ile, bulmak istediin zaman, kendi HAYATna bak..
Onun sana balann gr..
Bu bakp grmende sana has olan ruhtan baka bir ey bulamazsn..
Bu ruh ise.. Hdis bir ruhtur..
Bu byle.. Ama, daha ileri geer; kendi HAYATnn sana ihtisasndan yana
bakmazsan..
Evet anlatld gibi yaparsan; her dirinin: Yce Allahn HAYAT ile diri olduunu
mahede yolu ile tadarsn..
Ki, sen o HAYATn iindesin..
Sonra, bu HAYATn btn mevcudatta geerli olduunu da ahid olursun..
NETCE: Bilirsin ki, HAYAT yce Allaha baldr..
Bu yle bir HAYATtr ki, lemin kyam onunladr..
Byle bir HAYAT ise.. KADMdir.. lhidir..
Burada iaret ettiim manalar anlamaya al..
Yazdklarmn tmnde, bu kitapta geen meselelerin tmnde, istilh hari
olmak zere: Gemite yazlanlardan hibir ey almadm..
stilahlar da almak mecburdir.. nk, her ilmin kendisine has bir tabiri ve
ifade tarz vardr.. O tarzn dnda, o ilim zerine konumak yolu kapaldr..
Bu sebeple, sadece onlarn istilhlarn kullandm; o kadar..
Esas duruma gelince: Benim bu kitabma yazdklarm, benden nce hi kimse,
hi bir kitaba yazmamtr.. Hele benim bildiim kadarn..
Sonra, iitip anladm kadarn, hi kimsenin hitabnda da duymadm..
Bu ekildeki ilmi, onu bir baka gzle mahede etme yolundan elde ettim..
yle bir gzle ki.. Onu anlatabilmek iin:
Ondan hibir ey gizli deildir..
Cmlesi ile sz aar..
Ne yerde, ne de gkte.. Ne en k ne de en by kalmtr;
hepsi Kitab- mbine girmitir.. (10/16)
yet-i kerimesindeki mana ile bitiririm..
unu bilesin ki..
Manalar, heyetler, ekiller, suretler, szler ve ameller eidini ele al..
Sonra, bitki ve maden cinsini vb. eyleri kendisine:
Vcud..
smi verilenleri de onlara kat.. Ve bil ki: Hepsi, tam bir HAYATa sahiptir..
Bunlardan her birinin HAYAT: Kendilerinde kendileri iin tam bir HAYAT
saylr..
Tam HAYAT sahibidir: Onunla akl eder; onunla iitir, onunla grr,
g yetirir, diler ve dilediini de yapar..

Ancak, yukarda anlatlan mana keif yolundan bilinir.. Bakaca bilinmez..

Biz, bu manaya ayan beyan ahid olduk.. Kald ki, bu mahedemizi teyid eden
haberler de vardr..
O haberler bize de ulam olup biri udur:
Ameller kyamet gn suretler alarak gelir.. Gelir ve kendisini
ileyene u hitab yapar:
Ben senin amelinim..
Der Sonra, bir bakas da gelir..
Ve sen, onlardan istediini tard eder; istediinle konuursun..
Bu bir hadis-i erifti.. Bir baka hadis-i erifte ise, yle buyuruldu:
Gzel kelime, u u suretle gelir.. Kts ise, u u suretle gelir..
Bu yet-i kerimede ise, bu mana yle anlatlr:
Onu hamdiyle tesbih etmeyen hibir ey yoktur.. (17/44)
Hsl: Eyann tm Allah Tesbih eder.. Hem de ak konuulan bir dille..
Allahn keif ihsan ettii kullar, bunu duyarlar..
Keza, hal ile de tesbih ederler.. Ki bunu: Bu blmn geen ksmnda da
anlattk.
Onlarn bu konuma dili ile tesbihi, Allaha hamdledir..
Ama bir gerek olaraktan.. Mecaz deil..
Bu manay anla..
Btn bu z ve duygular anlatlan kabilden konuur..
Bize ihsan yaplan keifle, btn bunlar bulduk; grdk..
Bu sebeble, imanmz, artk taklid yollu deil; tahkiktir.
Bizim iin artk gayb yoktur.. Ancak bir yere bal kalmamz icab gayb oluyor..
Yoksa gaybmz ehadetimizdir.. ehadetimiz dahi, gaybmzdr..
Bu ekilde, teyid yollu anlatmamz da, muhataba bir ey anlatabilmek iindir..
Bizim iin deildir.. Bizim, bu kefi, bu gibi teyidlerle bulduumuz manasna da
gelmez..

Anla, dn ve irad yolunu bul.. Haliyle, Allah dilerse..

Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

17. BLM - LM
LM: Yce Hakkn eyay anlamasdr;
Ama, bir ynyle ondan gelen fenasdr..

Lkin, alim ismidir eyay idrak eden;

Varla den de ondan faydalanmasdr..
Ezeller tam olarak bilir ve bilendir;
Olmular, sebeb: Gizlilik olmamasdr..
Aslnda mukaddes LMin hakikati birdir;
Beklenen, artk kl veya cz olmamasdr..
O, gayb leminde mcmeldir, ama tafsili;
Bu ehadet lemindedir ve imasdr..
Mcmeli de toplamtr burada tafsili;
Beklenen dahi bunda phe olmamasdr..
Buna delil: Bilinir, zatdr hallkmz;
Varln da, bize bildirilmi olmasdr..
Onunla biliriz: Yce Hakk, kendimizi;
atm: Tek ferdin, tm eyay almasdr..
Bilesin ki
LM: Sfat- nefsiyeden saylr ve ezel vasf tar..
Yce Allahn kendi zatn bilmesi ve halkn bilmesi: Tek LMdir:
Blk ksm yoktur.. Sayya da gelmez..Ancak O: Zatn, kendisi iin
olanlarla bilir.. Halkn ise.. Olduklar hal zere bilir..
Burada bir nokta var ki, nemlidir.. Ki o:
Bilinen eyler, yce Hakka ilmi kendi zlerinden verdiler..
eklinde bir mana karlmamasdr.. Byle bir mana:
Yce Hak, ilmini bakasndan almtr..
Demee gelir ki, doru deildir..
Nitekim byle bir sz, mam- Muhiddin b. Arabden r.a. yanlma sonucu
kmtr.. Ki o:
Hakkn malmat, kendiliinden Hakka LM vermitir..
eklinde bir cmle kullanmtr..
Kendisinden zr dileriz .. Ama, biz:
Yce Hakkn LM derecesi bu kadardr..
Diyemeyiz.. nk biz, bundan sonraki incelememizde, yce Hakk: Kendi
zatndan gelen kkl bir LMle malmat sahibi bulduk.. Hem de: Malumatta bulunan
eylerden istifade etmeden..
Malumatta bulunan eyler..
Dediimiz, kendi hakikat cephelerine, yce Hakkn hkmen verdii eylerdir..
u var ki, onlarn hkmen ald ey, Yce Sbhn Allahn LMidir..

Bu LM iktizas, onlarn durumlarna giren LMi ise, yce Hakkn ikinci

hkmdr..
Ad geen mamn r.a. grd, bu ikinci hkmdr..
Yce Hakkn zatnn iktizas olarak, malumat kendinden ald bu ikinci hkm
grnce,sand ki: Yce Hakkn LMi, malmatn iktiza ettii eylerden gelmitir.. Bu
sebeble:
Bilinen eyler, yani: Malmat, yce Hakka LMi kendi zlerinden verdiler..
Dedi:
Bylece: Malumatn LMi yce Haktaki; zat, asl ve kll LM olduunu
anlamay kard.. Hem bu LM, malmatn yaratlmasndan ve icadndan nce, yce
Hakta vard..
Zira, onlarn ilm-i ilhdeki oluu, ancak yce Hakkn onlara kar olan
LMidir..
Bu LM ise, ancak malmatn tek tek zatlar iin konan bir hkmdr..
Bundan sonra, malmattan baz iler iktiza etti.. Yani: Malmattaki LM, yce
Hakkn zatnda bir deiiklik alarak..
nce byle.. Sonra, yukarda anlatlan ikinci hkm gelir; malumatn LMi yce
zata balanm olur..
Malumata dayanan hkm ise.. Malumata dair zatnda olan LMinden baka bir
ey deildir..
Yukarda anlatlan manay, derinliine dn.. nk bu: nce bir meseledir..
..Ve anlatld gibidir..
Eer i, anlatld gibi olmasayd:
lemlerden yana bir ihtiyac yoktur; gn sahibidir.. (3/97)
yet-i kerimesi ile anlatlan vasf alamazd..
Sebebine gelince, durum:
Bilinen eyler, yani: Malumat, yce Hakka LMi, kendi zlerinden verdiler..
Cmlesinde anlatld gibi olacak olsa idi; o zaman, yce Hak iin LMin oluu,
malumata dayanrd..
Kendi vasfnda, bir eye dayanma durumu olan ise.. O eye muhta saylr..
htiyaca sebeb olan ise: O dayanma vasfdr..
Halbuki LM vasf, yce Allah iin nefs bir vasftr. Yukarda anlatlan durum
ise.. onun bu vasfn bozar.. Ve, bir eye muhta duruma getirir..
Yce Allah ise.. Bu gibi eylerden yana tam bir ycelie sahiptir.. Bu, bylece
bilinsin..
Bunun zerinde daha fazla durmayp, baka bir ynden ele alacaz Burada,
LM iin yn izeceiz.. yleki:
a) ALM.. (bizzat bilen)
b) LM.. (bilici)
c) ALLM.. (ii, btn incelii ile bilen)
imdi, bunlarn kullan ekilleri zerinde duralm..
ALM..
LM, mutlak olarak, Hakka baland zaman, bu:

 ALM..
smi ile anlr.. Sylenir..
LM..
Eyann bilinmi olmas ynyle Hakka baland zaman, bu:
LM..
smi ile sylenir.. anlr..
ALLM..
Eyann bilinme yolu ile, LM; ikisi birlikte yce Hakka baland zaman bu:
ALLAM..
Ad kendisini iin verilir ve yle sylenir..
Yukarda zeti karlan: ALM, LM, ALLAM isimleri zerinde biraz duralm..
yleki:
a) ALM..
Bu isim:
Sfat- nefsiye..
Diye bilinir.. Bu makamda, LMin dnda bir ey grmek yoktur..
nk: LM, z varln hakkdr.. Zat iin kendi kemal durumunda byledir..
b) LM..
Bu isim
Sfat- fiiliye..
Diye bilinir.. Bu, yce Hakkn eyay bilmesidir..
Bu eit bilgide: LMin kendisi iin olmas veya bakasna olmas ayndr..
Manay deitirmez..
nk, fiiliye ynnden gelir.. Mesel, bu eit LMi kullanrken:
Kendi nefsini bilicidir.. Yani: Kendisini bildi..
Dersin; sonra:
Bakasn bilicidir.. Yani bakasn bildi..
Dersin.. Zira, iin iinde, fiile dayanan bir durum vardr..
F illiye..
Denmesi de, bu sebebe dayanr.. Byle olmas da gereklidir..
c) ALL M..
Bunun kullan iki ynden olur.. yle ki:
1 LM nisbetlere balanma ynnden grnrse.. O zaman:
Sfat- nefsiye..
Ad verilir.. Tpk ALM gibi olur..
2 Eyann bilinme ynne nisbet edilince de:
Sfat- fiiliye..
Adn alr..
Anlatlan sebeblere dayand iindir ki; halkn LM babnda vasf:

 LM..
Olarak geer.. Hibir ekilde onlara:
ALM ve ALLM..
Ad verilemez.. Mesel:
Falan kimse LMdir..
Denir; ama:
ALM ve ALLAM dr..
Denmez..
Meer ki, bir kayda bal olarak:
Falan kimse, u ie, u u kadar ALMdir.
Denilmi ola.. Ama, bu:
u iin u ekilde tam ALLAMdr..
Yahut :
Mutlak bir ALLMdr.
eklindeki cmlelerde kullanld gibi kullanlamaz..
Bir ahs, bu gibi vasfla anld zaman, mutlaka bir kayda balamak
icab eder.. Mesel:
Falan, u fen dilinde ALLMdr..
Denebilir.. Ki, bu ekilde bir cmlede:
ALLM..
sminin kullanlmas, bir cevaz yolu ile, iin geniliini bildirmek iindir..
Ama halkn:
Falan ALLMEdir..
eklinde kullandklar cmlede geen ALLME tabiri, bu kabilden deildir..
nk bu, Allah ismi deildir.. Zira:
Allah ALLMEdir..
Denmesi caiz deildir..Bu manadaki incelii anla..
imdi, LM isminin bir baka manasn anlatmaya geelim..
Bilesin ki..LM: Vasflar arasnda, HAYY ismine en yakn olandr..
Nasl ki: Hayat da, vasflar arasnda, zata en yakn olandr..
Bu durumu, bundan nceki blmde, una benzer bir cmle ile anlatmtk:
Bir eyin varl kendisi iin hayattr.. Vcudu ise.. Zatndan bakas deildir..
Zata ise.. Hayat vasfndan daha yakn bir ey yoktur.. Hayata ise.. LMden daha yakn
yoktur..
nk, her canlya LM elbette lzmdr..
Bu manadaki LM iki eittir:
a) LHAM..
Ki bu tr LM, hayvanatn ve haeratn LMi eidi arasnda saylr..
Kendine gerekli olan ve gerekli olmayan eyleri bu yolla salarlar..
Mesel: Yemek, mesken, hareket, skn gibi..
Bu tr LM, her canl iin lzmdr..
b) BEDH, ZARUR, veya TASDK.
Bu eitten LMler insann, meleklerin ve cinlerin LMleridir..
Bu iki eit LM arasnda, mana itibar ile, bir fark yoktur..
Bu izahtan da, anlalyor ki: LM hayata en yakn olan vasflar arasnda
saylr..
bu mana icabdr ki, yce Allah kinaye yollu, LMi hayattan sayd:

 Yoksa.. l iken dirilttiimiz kimse, onun gibi mi olur

ki?.. (6/122)
Yani:
Cahil iken bilgi verdiimiz kimse, onun gibi mi olur?.
Denmek isteniyor.. Ve devamla:
Kendisine bir nur verdik; insanlar iinde onunla yrr.. (6/122)
Yani:
O LMin iktizasna gre hareket eder..
Denmek isteniyor; sonra da, buna benzemeyen ahs anlatlyor:
brnn durumu, karanlkta yryen gibidir.. (6/122)
Yani:
Cehalet karanlnda..
Demee geliyor.. Ki bu: Cehaletin ayn olan tabiat zulmetidir.. Devamla bu
kimse iin:
O zulmetin dna kamaz.. (6/122)
Buyuruluyor..
Bu bir gerektir.. nk: Zulmet, ancak, zulmete gtrr..
bu mana icabdr ki: Cehaletle ilme gidilmez..
Bu cehaletten, tabi olan cehli anlatmak istiyorum..
Byle olunca da, bir cahil iin, cehalet yolu ile, cehaletten kmas imknszdr..
Ayn manadaki, yet-i kerime devam ediyor:
Bylece, kfirlere, amelleri ssl grnd.. (6/122)
Burada kfirler:
Kendi varlklar ile, Allahn varln rtenler..
Manasna gelir..
nk onlar: Kendilerinde, mahluk durumlar dnda bir ey grmediler..
Mevcudatta ayn gre sahib oldular..
Bylece: Allahn yzn perdeleyip dediler:
Onun vasf mahluk olamaz.. Onun iin bir yokluk vasf da yoktur..
Ama, iin inceliini anlayamadlar ki: Yce ve sbhan olan Hak, her ne kadar
mahlukatnda zhir olmu ise de; bu onun anna yakr bir ekildedir.. Zatnn hakk
olan biimdedir..

Mahlukatn noksanndan ona bir ey gelmez..

ayet mahlukatn noksanndan ona bir noksan isnad edilirse.. O noksanlar
arasnda kemli zuhur eder; noksan hkmn, o mahlukattan kaldrr.. Onun zatna
baland iin, kmillik durumunu kazanr..
Kmilden ise.. Ancak kmil kar..
Kmil zata yaplan isnat ise.. Haliyle noksan yollu eyler olabilir..
Bu manada u iir gzeldir:
irkinin noksann onun cemali kapar;
Onda parlaynca, irkinlik ortadan kalkar..
Onun celli, dkne deerler, getirir;
Byle olunca da, hem noksan, hem dkn kalkar..
Yukardaki izahtan da anlalaca gibi; LM, hayata lzmdr.. Ayn ekilde,
hayat dahi, LM iin lzmdr
nk: Hayat olmayan bir limin varl muhaldir..
Hsl: LM ve hayatn durumu, lzm melzum durumu gibidir..
Ancak, esas manay kavradktan sonra:
Burada, ne lzm vardr; ne de melzum..
Diyebilirsin.. u ynden ki:
Kendi znde, yce Allahn her sfatnn istiklli vardr..
Eer byle bir istiklle sahib olmasayd; yce Allahn sfatlarndan bazs,
bakas ile terkib edilmi olurdu.. Ya da, sfatlarnn bir araya gelmii..Halbuki byle bir
ey yoktur..
Yce Allah, bu gibi eyden tam manas ile ycedir.. stndr..
Yukarda anlatlan mana asndan yle deyebiliriz:
Yce Allahn halikyet sfat; irade, kudret ve kelm sfatndan terkib
edilmemitir..
Bu sfat mstakildir. . inde bir bakasnn terkibi yoktur.. Bakas iin, bir
lzm melzum durumu da yoktur..
Kalan sfatlarn da tm, ayn ekildedir..
Dn:
Yukarda anlatlan mana, yce Hak iindir.. Ve sahihtir..
Ayn ekilde, bu mana: Halk iin de sahihtir.. nk u mana sahihtir..
Allah Tel, demi kendi sureti zerine yaratt..
Durum, byle olunca, insann;
Rahman sfatlarndan her sfatn bir sureti olmas lzmdr.
Durum ki byledir, insanda: Rahmana nisbet edilen eylerin hemen hepsi de
bulunur.. Hatta sen, anlatlan manaya gre:
Muhal olan bir eyi vcud hkmne balayabilirsin; ama insan vastas ile..
Mesel: Muhal olan bir eyi farz kabilinden tahayyl edersin..
.. Ve bu hayalinde, bir canl vardr; ilmi yoktur.. Yahut bir lim vardr; onun da
hayat yoktur..

ster ilmi olmayan canl, isterse hayat olmayan lim olsun.. Hepsi de senin
farzettiin hayal leminde mevcuttur..Rabbin namna yaratlmtr..
nk: Hayal ve ondakiler, Allahn mahlukudur..
bu durum gsteriyor ki: nsan vastas ile, bu lemde bakasna hayal olan
ey bulunuyor..
unu da bilesin ki..
Bu his lemi, hayal leminin bir parasdr..
Bu his lemi mlk lemidir.. Hayal lemi ise onun melektudur..
, anlatld gibi olunca, melekt leminde bulunan eylerin bu mlk
leminde zuhuru gerekir..
Ne var ki, bu zuhur: Hal, vakit, durumlarnn kabiliyetleri kadar olur..
Bylece, o zuhur eden ey, melekt lemindekinin bir zuhuru olur..
Anlatlan bu cmlelerin altnda, bir ok ilh srlar yatmaktadr..
Onlarn erhi mmkn deildir..
Onlar anlamaya al: ihmal etme..
nk onlar, gayb leminin anahtarlardr.. Eer onlar tam olarak elde
edebilirsen, bu varlk leminin kilitlerini aabilirsin..Alsn ve esfelini..
Allah dilerse, bu kitabn belli yerinde melekt lemi zerine sz edilecektir..
Yukarda anlatlan manalar anladktan sonra, LM olsun, hayat olsun;
isterse bunlarn dnda kalan sfatlar olsun:
Birbirinin lzm melzumudur.
Der.. Telzm yoluna gidebilirsin.. Ama, aksini de syleyebilirsin..
Cenab- lh zerine, bilhassa onun Resulnn S.A. diliyle sz yolu aktr..
u yet-i kerime bu manay ifade eder:
Benim arzm genitir; ancak bana ibadet ediniz.. (29/50)
u iirler, yukarda anlatlan mana zerinedir.. Syleyene Allahtan rahmet
dileriz:
Hayret o denize ki, da akmaya can atar;
Sahile kmakta, dalgalar birbirine arpar..
Onun rzgrlar, her ynden ok sert esmektedir;
Dalgalar geri evirmekte kyama kalkar..
Onda gk grltleri, pepee gelmektedir;
Dalgalarn sesleri gibi korkun sesler kar..
imekleri de, bakann gz bebeini kapar;
Bir kl gibi ki, hizasna gelene parlar..

Bulutlar dahi, hep st ste ylm durur;

Yaanlar da, boluundan safha safha damlar..
Bunlar dtan zulmettir st ste ama bir katre;
O katrelerden ki, zulmet babnda deniz saklar..
Ondan isabet alan selmeti nasl bulur?
Ki vasf binekleri, zatnda boulur batar..
Ne yapar o ki, yzerken kesilince kuvveti;
Bu halinde onu kurtarmaya dahi kim koar?.
Allh Ekber, ondan kurtulan ise.. hi yoktur;
Heyhat.. Heyhatlar iinde dahi heyhatlar var..
18. BLM - RADE

RADE: Bir nceliktir ilhi ihsanlardan;

Bizim iin olmutur bu, onun nefhalarndan..
Cemal onunla zuhura geldi, kesretten ki;
Anlatma babnda olmutur anlalmazlardan..
Gzelliklerini gsterdi ihsan altnda;
Halife, o tecelli suretlleri nurlarndan..
Olmasayd, gerektirmeseydi gzellikleri;
Mahlukatn yaratlmasn kendi zatndan..
Mahlukat olmazd, kendilerine gelmeseydi;
Vasflanm olmak, onun gzel sfatlarndan..
Hep ona mazharlar, cemal mazhar da onlarla;
Her ey her eyin mazhar oldu holuklarndan.
Vahid, ferd sfat olan mmin bir mmin iin;
Aynadr, haber: Muhtar zatn anlattklarndan..
O, bir mmin; alnnca, bir ferd de bizden mmin;
ki ayna gibi olur zat durularndan..
Onun gzellii bizdedir, gzelliimiz de;
Onda belli. lzumsuzdur kalan isbatlardan..
Admz ad oldu; ad dahi admzdr;
Her ey her ey iin bir surettir nianlardan..

ayet bu anlatmay dilemi olmasayd o;

an icab zor olur beyan gayblarndan..
Bundandr ki, RADE mana hkmn geirdi;
Hepsine, kalan nisbetlerden ve vasflarndan..
Bilesin ki..
RADE: yce Hakkn ilim tecellisidir.. Haliyle bu, zat bir hkme gre olur..
O hkm ise.. Bu RADEdir..
RADE: Varlk babnda, malumata yce Hakkn tahsis ettii bir zelliktir..
Bu tahsis dahi, ilmin verdii hkme baldr..
Yani: ilim neyi icab ettiriyorsa.. Yaplan tahsis ona gre olur..
Buraya kadar anlatlan bir vasftr; ama yce Hakkn vasfdr.
Bu vasfn adna:
R A D E..
Denir..
Bizdeki yaratlm vasfn alan RADE, aynen Hakkn RADEsidir.. Ama,
bize nisbet edildii zaman, bize lzm olan bir yaratlma durumu meydana kar.. Haliyle
vasfmza lzm olan bir ekli ile..
bu anlatlan mana icabdr ki:
RADE, yaratlmtr..
Diyoruz.. Yani: Bizim vasfmza gre olan RADE..
Ancak, bu RADE, yce Allaha balan dolays ile, zat iin
kadim vasfn alan RADEdir..
Talebe uygun bir ekilde, eyann beyan iin, bize engel olan durum ise.. O
RADEnin bize olan nisbetidir..
te.. Asl yaratlm olan, bu nisbettir..
RADEnin bize kar olan bu nisbeti kalkt, tamamen Hakka baland
zaman.. Ama ondaki ekliyle.. te o zaman: EYA, talebe uygun bir ekilde, olumaya
balar..
Bu manay da anla..
Tpk: Bize nisbet edilen yaratlm vcudumuz gibi.. Ve bu
vcudumuzun Allaha nisbeti ile, kadim oluu gibi..
unu da, unutmamak lzmdr ki, bu balant zarurdir.. Keif ve zevk ona
verilir.. Aynen kaim olan ilim verilir..
imdi.. bu makamdan ondan baka ne kalr?..
Bu manay da anla..
Bilesin ki..
RADE iin, bu yaratlmlarda, DOKUZ zuhur ekli vardr..
Onlar sras ile yledir:
BRNCS: Meyil..

Bu meyil, kalbin talibi olduu eye kar bir cezbedilii olur.. Bu meyil,
kuvvetlenir ve srlp giderse.. o zaman, ikinci blmde saylacak VEL durumuna
geer..
KNCS: Vela..
Bu:
lgi duyup, bir balant peydah etmek..
Demektir.. Bu da, iddet kesbeder ve artarsa.. nc olarak saylan:
SABABET..
Adn alr..
NCS: Sababet..
Bunun ak manas udur:
Sevdii kimse urunda, kalbin tam bir salndr..
Tpk: Bir su gibi, damla akar gibi, damla akar gider.. Sonunda bir eyi kalmaz..
Biter tkenir..
DRDNCS: egaf..
Bu, yukarda anlatlan halin, yani: Kalbin tam saln ile, bir bitkinlik sonunda
balayan halidir..
Bu durumda, bir RADE tecellisi, tecelli bulduu yeri kendinden geirir..
BENCS: Heva..
Bu durumun balamas, yukarda anlatlan halin kalbde tam yerini bulup
yerlemesine ve onu dta kalan her eyden geirmesine baldr..
Byle bir halin ad: HEVAdr..
ALTINCISI: GARAM..
Bu, hal; heva, cesed zerindeki hkmn tamama erdirince balar..
YEDNCS: Hubb..
Yukarda anlatlanlarn zail olmas, meyli gerektiren sebeblerin ortadan kalkmas
sonucu bu ad alr.. Yani: Hubb.. Sevgi.. Meyilin de ad olmayan bir hal iinde sevgi..
SEKZNCS: Vdd..
Bu da, sevenin kendinden gemesi saylr. Bu hale, gelen iin VDD, derecesinde
bir sevgi vardr..
DOKUZUNCUSU: Ak..
Yukarda anlatlan haller tam bir kabarla kabard zaman, bu AK balar..
Bu makamda, seven de, sevilen de yok olur..
bu makamn ad: AKtr..
Bu mazharda bulunan ak, maukunu grse bile tanmaz.. Bilmez.. Onu kendine
aramaz..
Tpk : Mecnunun hali gibi..
Rivayet edilir ki:

 Leylnn yolu, Mecnuna uram; konumak iin, yanna arm.. Buna

karlk Mecnun yle demi:
Ben, Leyl ile megulum.. Seninle olacak halde deilim..
Bu son anlatlan, vuslat ve yaknlk makamlarnn sonuncusudur..
Bu makamda arif marufunu tanmaz.. bilmez..
Ne arif kalr; ne de maruf.. Ne
ak kalr; ne de mauk..
Yalnz AK kalr.. O kadar..
AK ise.. Srf zattan ibarettir..
Orada, ne ismi vardr; ne de resim.. Ne nam vardr; ne de vasf..
Burada unu da anlatmak istiyorum: AK, ilk zuhuru annda, ak yok eder..
O kadar ki: Ne ismini brakr; ne de resmini.. Ne namn brakr; ne de vasfn..
Anlatlan hallerin sonunda, ak tkenir.. Snerse.. ak onun elinden tutar;
maukunda fenaya sokar..
Ak mauk birbirine karr..
Byle bir haldeyse.. Ak fena halini de sndrr.. smi nce gider; sonra da
vasf gider; daha sonra zat da gider..
Ne ak kalr; ne de mauk gayr..
Bundan sonradr ki: ki suretle de grnr.. ki sfatla da, sfat alr..
Hem ak ismini alr; hem de mauk..
Bu manada u iiri syledim:
Ak, Allahn atei, kasdm tututurandr;
Onun douu, bat kalbde ulu andr..
Byk bir haberdir ehline ama onlar onda;
eitlidir, kasdm: Ciddiyetle kapandr..
yle grrsn onlar, akn tek noktasnda;
O vahidde dank sra kapanlardr..
Burada bilmen gereken bir husus vardr ki, o:
FE NA..
Diye anlattmz tabirdir.. Bu nedir?..
Bilesin ki..
FENA: uurun olmayndan ibarettir..
bu uurun olmay, kimde ise.. Fena hali: Tam bir ekilde kendinden gei
hkmnn istils ile onda olur..
Byle olunca, o kimse kendinden geer.. Varln bilemez.
Byle olunca: Bir kimsenin kendinden fenas:
Kendini bilmeyii..
Demektir..
Sevdiinden fenas ise:

 Onda helke varp yok oluu..

Manasna gelir..
FENA, halinin evliya arasndaki tarifi yledir:
Bir ahsn, kendi nefsini bilemeyiidir.. Hatta, ona ait hi bir eyi..
Yukarda anlatlanlar bildikten sonra, unu da bilesin..
Halka tahsis edilen LH RADE, her hal krda, hibir illete ve sebebe
dayanmamaktadr..
nk o; yani: RADE, azamet hkmlerinden bir hkmdr..
Yahut: Ulhiyet vasflarndan bir vasftr..
Yce Allahn ulhiyeti ve azameti ise.. Zatna aittir.. Bunun byle olmas
dahi: Hibir sebebe dayanmaz..
Bizim bu manada ileri srdmz gr, Muhiddin b. Arabnin r.a. grnn
aksinedir..
Onun gr yledir:
Allah- Talya: MUHTAR isminin verilmesi caiz olmaz.. Sebebine gelince:
Bir eyi kendi arzusu ile yapmaz..
Yapt eyi, hangi lemde yapacaksa o lemin kendi hkmne gre yapar..
lemin kendi hkm ise.. inde bulunduu halden bakas deildir..
Byle bir hal ise.. MUHTAR olmaya elverili deildir..
Muhiddin b. Arabnin gr yukardaki gibidir ve bunu: FTUHAT-I MEKKYE
adl eserinde yazmtr..
RADE; tecellisi bahsinde, baarl kelm etmitir.. Ama, kaybettii, baarl
olduklarndan daha oktur..
Aslnda o mesele: Azamet-i ilhinin iktiza ettii ahkmdan saylmaldr..
Onun baarp zafer kazand noktalara biz de ulatk..
Ama, sonradan izzet tecellisi sayesinde onu da getik..
Bu geiten sonra, anlalan u oldu: Yce Allah eyada tam bir MUHTARYETE
sahiptir..
Diledii ekilde, onlarda tasarruf etmektedir..
Bu dileyi, hibir ekilde; zaruret durumuna ve bir dileyici olmaya dayanmaz..
lh bir an icabdr.. Zat bir vasf gereidir..
Nitekim bu manay, kendi zatndan anlatrken; yce kitabnda yle anlatmtr:
Rabbn dilediini yaratr ve seer !.. Onlarn ihtiyar (seim hakk)
yoktur!. Allah Subhandr!. irk kotuklar eylerden lidir!. (28/68)
Netice: Kadir, muhtar, aziz, cebbar, mtekebbir, kahhar olan Allahtr.

19. BLM KUDRET

KUDRET: Zata bal bir kuvvettir..
Ve.. Bu kuvvet: Ancak Allahndr..
KUDRET: Yce Allah, an icab; malumat, yani: Mahlukat, bu ayn
leme karmasdr..

Yani: Bu d leme.. bu gzle grlen leme..

Ama, ilm bir hkm icab olarak..
Anlatlan lem, KUDRET tecellisi iin bir tecelli yeridir..
Yani: Onun malumat dahilinde olan gze gelen varln, adem (yokluk)
leminden gelip aa kt yerdir..
Sonra.. yce Allah, zuhur bulacak eylerin, kendi ilim gizliliinde
mevcud olduunu da bilir..
u da, bir baka tarif:
KUDRET: Varlklar, anlatlan ilim iinde yok gibi gelenleri, ortaya karan
kuvvettir..
KUDRET: Sfat- nefsiye meyannda saylr..
Ve.. Rubbiyet onunla zahirdir..
Sonra o.. Yani: KUDRET; bizde var olan kudretin ayndr..
Bize baland zaman: Yaratlm bir KUDRET olur.. Yce Allaha baland
zaman..
Ezel, kadim KUDRET..
smini alr..
Bu KUDRET: Bize balants dolays ile, nemli iler yapmaktan yana acizdir..
Ama, yce Allaha baland zaman: Eyay icad etmeye ve onlara gizlilik
leminden bu ehadet lemine getirmeye gldr..
ncelik tayan bu manay anla..
nk: Onda byk bir sr vardr.. Bu srrn kefi ise.. ancak, Allah ehli
kimselerden, zata bal olanlara lyktr..
Bize gre KUDRET: Vasf anlatld gibi olan (madum) yok oluun
bir icadndan ibadettir..
Ancak, bu fikrimiz: Muhyiddin b. Arabnin r.a. aksinedir..
O, yle demektedir:
Allah, eyay yokluktan yaratmad.. Ancak, ilm varlndan
ayn varlna kard..
Bu fikirde, her ne kadar akla uygun bir yn var ise de, zayftr..
Ben, Rabbm KUDRET ynnden tenzih ederim.. zellikle madum olan bir eyin
icadndan ve srf yokluk olan lemden, srf varlk olan bu leme getirmekten yana
KUDRETinin gsz oluundan..
unu bilesin ki..
Muhyiddin b. Arabnin r.a. yukarda anlatlan fikri, inkr edilmi deildir..
Onun bundan sonra murad udur: Eya nce onun ilminde idi.. Sonra, onu bu
gze gelen leme getirdi.. Bylece geliin ad:
lm varlktan, ayn varla karmak..
eklinde sylenecek bir cmle ile konur..

Ancak, urasn karmtr: Allah iin, zatnda varlk hkm, ilmindeki eyaya
verilecek varlk hkmnden nce gelir..
Zira, yce Allahn varlk hkmnde varlklar, yoklua mahkmdur..
Orada, ancak tek bana yce Allahn varl vardr..
bu mana icabdr ki: Yce Allaha kadim olma vasf yerinde olur..
Bunun tersi bir mana dnld zaman, hangi ynden baklrsa baklsn;
varlklarn kdem babnda onunla beraber yrmeleri lzumu ortaya kar..
Yce Allah ise, byle bir eyden yana mnezzehtir.. Ycedir..
Netice: Yce Allah, eyay kendi ilminde adem (yok) babndan yaratt..
Yani: Yce Allah, eyy kendi ilmindeki yokluk iinde mevcd olarak biliyordu..
Bu manay dn..
Anlatlan halden sonra, eyay ilimden bu gzle grlen leme karmay
yaratt..
karmay yaratt..
Diyoruz.. nk: Eya, aslna baklrsa.. Srf bir ademden ibaret olarak ilimde
vardr..

Durum anlatld gibi olunca: Yce ve sbhan olan Allah, eyay srf yokluktan
ibaret olarak yaratmtr..
Burada, biraz ilimden bahsetmemiz gerekecek..
Bilesin ki..
Yce ve sbhan olan Hakkn ilmi iki eittir:
a) Kendisine olan ilmi..
b) Mahlukatna olan ilmi..
Ancak, zatna bal z ilme gre, her ikisi de, bir ilimden ibarettir..
Yce Allah, mahlukatn bilir..
Ne var ki, mahlukat kendi kdemine gre bir kdeme sahip deildir..
nk o: mahlukatn yaratlm olarak bilir.. Zira, mahlukat onun ilminde
yaratlmtr..
Ve.. Mahlukatn kendisine yokluk hkm gemitir.. Hem de, bu yokluk, onlarn
zlerine ilenmitir..
Yukarda bir cmlemiz geti; onu:
Yce Allahn varlk hkm, eyann varlk hkmnden ncedir..
ekline girecek bir mana ile sylemitik..
zellikle, bu ncelik zerinde duralm..
Bu, hkm bir nceliktir; asl deildir.. Zamana bal bir ncelik de saylmaz
nk, yce Allah: znde zat ile bir istiklle sahiptir..
Mahlukatn ise.. kinci bir mana ile alnacak varl vardr.. Bu varl ise.. Yce
Allaha olan ihtiyac icab almtr.. Bu durumda, yce Hak iin sylenen ilk varlnda yok
olmutur.. Ama, yce ve sbhan olan Allah, onlar ilminde bulunan srf yokluktan
icad yolu ile yaratmtr..
Behaim cinsinden saylanlar, ilmi leminde bu ayn leme kudreti ile
karmtr..

Dier mahlukat ise.. yokluktan ilme, ayne doru bir icad yolundan getirip
icad etmitir..
Yaratmada ve icad iinde yol burada kalr.. Daha tesi yoktur..
Yukarda anlatlan durum karsnda:
Mahlukat ilmindeki icadndan nce, bilmezdi..
eklinde bir cmle kullanlmaz..
Bu manay, daha iyi kavramak iin, zaman ve ncelik kaydn silmek icab eder..
ncelik, ancak hkm bir nceliktir.. O da, ulhiyetin gerektirdii bir ekilde
olmaktadr..
Zira, ulhiyet, kendi znde bir izzet sahibidir.. Tad vasflar ile,
lemlerden yana bir istina sahibidir..
Sonra..
Yce Hakkn ilminde bulunan o mahlukatn varl da, onlar iin asl olan
yokluklar arasnda da bir zaman mefhumu yoktur..
Yce Hak iin, yukarda biraz anlatld zere:
Onlar, ilminde icaddan nce, yce Allah bilmiyordu..
eklinde bir sz edilebilir.. Buraya kadar olan izahmz da, bu gibi szlere yer
verilmesi iindir.. Zira yce Allah, bu gibi isnatlardan yana tam olarak ycedir..
Bu manay anla..
Anlatlan manay, ilhi keif bize onun zatndan ihsan eyledi..
Kitabmza onu almamzn sebebi ise.. O keif zerine bir tenbihtir.. Nasihattir..
Bu tenbih ve nasihat ise.. Allah ve Resul namna mminleredir..
Sylediklerimizi, ad geen zata itiraz iin sylemedik.
nk: Anlattmz snra kadar, isabetli sylemitir.. sterse, beyan ettiimiz
hkme kar hatal saylsn..
Bu manada:
Her ilim sahibinin stnde bir alm vardr.. (12/76)
Ayeti ile iaret edilen manay da kavramak icab eder..
Yukarda anlatlan manalar anladktan sonra, unu da bilesin: KUDRET-
LHYE kendi sbutu ile sbit bir sfattr..
Her halden ve her ynden, ondan acizlik durumu kalkar..
Sbutu ile, ondan acizlik durumu kalkar..
Cmlemizden:
Sbutu olmad zaman acizlii kalr..
Gibi bir mana karlmamaldr.. O aslnda sbittir.. Sabitlik durumunun kalkmas
babnda bir takdir caiz olamaz..
nk o: Sonuna kadar sabittir.. Acizlik ebedi onda yok kalmamtr..
Byle bir ey yoktur..
Bu manay da anla..

20. BLM KELM

KELM: Bu grnen belli varlktr;

Caiz varln hkm de ondandr..
Ama o, ilimdeki harfler gibi;
Ne okunmas ne semesi vardr..
Zuhurunda seilir anlatlr;
(OL) emriyle erene bir manadr..
Bil, Allah derse bir eye:
Gerek ol;
O ey olur; o aciz olmamtr..
Gerek kelm onun, mecaz da onun;
Hepsinin kendince bir yolu vardr..
Bilesin ki..
Toplu bir mana ile, yce Allahn KELM ilminin tecellisidir..
bu tecelli: Ancak, ilmini izhar itibarna gredir..
Bu durumda onun kelm tecellileri u iki eklide olabilir:
a) Bu gzle grlen varln z olmas..
b) Kullarnn fehim yolundan anladklar manalar olmas..
Bu ikinci ekil, ya vahiy yolundan olur; yahut mkleme ekli ile..
Veya bunlara benzer bir halle..
Ne olursa olsun; anlatlan iki ekil arasnda, hibir fark yoktur..
Sebebine gelince; Allah kelm, toplu olarak:
Nefsiye..
Ad verilen bir sfattan ibarettir..
Yukarda:
Nefsiye..
Adn verdiimiz, KELM sfatnn iki ciheti vardr..
BRNC CHET:
Bu cihet iki eittir.. yle ki:
a) Bu eit KELM, izzet makamndan gelir.. Ve.. Rububiyet ar stndeki
ulhiyetin emri ile olur..
Bu onun yce emridir ki, aykr hareket edilmesi yolu kapaldr..
Ancak, kinatn bu emre itaat; onu bilip anlamadklar bir cihetten olur..
Sbhan olan yce Hak bu tecellighta, var olmalarna takdir ettii
bu kinata emrini duyurur..
Bundan sonra, o kinat emri cihetine eker..

bu kelmn onlara, duyurmas ve onlar emri cihetine ekii, kendi yardmdr..

Ondan gelen ezel rahmettir.
Anlatlan mana icabdr ki, bu varla:
taat eden..
sminin verilmesi yerinde oluyor.. Onun taat ismini al sonundaysa; onun iin:
Sad..
Ad sylenir..
Yce Hakkn, yer ve sema ile:
Ey yer ve sema, isteseniz de, istemeseniz de geliniz..
Dediler ki:
steyerek gelmiiz.. (41/11)
eklindeki hitaplamas, yine yukarda anlatlan manaya iarettir..
Bu byledir; nk kinat iin verilen hkm, onlarn taat babndadr..
Onlarn isteyerek gelmeleri de, yine bu mana icabdr..
Ne var ki bu: Allahn fazldr; yardmdr..
Onun rahmetinin, gazabn gemesi dahi; bu manay teyid eder..
Bu rahmetin, gazab gemesi manas da dorudur..
nk yce Hak: Kinat taat hkmne balanm ve onlar emrine muti
klmtr.. taat eden ise.. Rahmete nail olmutur..
Her ne kadar onlara:
stemeyerek geldiler..
eklinde bir hkm verilmi ise de.. Bu hkm, adalet saylr..
Sebebine gelince: Kudret, kinat varlk olma yoluna ekmektedir.. Bunda ise,
mahlukatn bir ihtiyar yoktur.
Bu durumda; gazab, rahmetten daha ileri giderse de, Allahn fazl yetiir;
onlar bu halde dahi taat hkmne balar..
nk: Rahmet, gazabn gemitir.. Ve bu: Kesindir..
Byle olunca, kinat batan baa itaat edici bir durumdadr..
NETCE: Toplu bir mana ile, onun emrine hakikatta asi olan yoktur..
Btn varlklar, yce Allaha itaat eder.. Yce Allah, onlarn bu haline
kitabndaki u manay ahit klmtr:
steyerek gelmiiz.. (41/11)
Hasl: Her ey, itaat halindedir.. Onun iin ise.. Ancak rahmet vardr..
Cehennemi de ayn hkm altna girer..
Ve.. Cebbar olan yce zat, cehennem kabard zaman kademini onun zerine
koydu.. te o zaman cehennem atei yle dedi:
Yetti.. yetti..
Ve.. Kabarmas geti.. O atein yerinde artk kereviz otu biter.
Bu mana, Resulullah S.A. efendimizden gelmitir..
Bu kitaptaki yeri gelince, nallh bundan daha fazla anlatlacaktr.. O zaman
aklarz

Buraya kadar anlatlanlar, KELM iin anlattmz iki cihetten birinci cihetin,
birinci eidi idi..
imdi KNC ETine geeceiz..
b) Burada KELM, rububiyet makamndan gelir..
Bu geli; halk ile, zat arasnda bir nsiyet lgat ile olur..
Buna bir misal olarak: Peygamberlerine inen kitaplar ve onlarlarla olan
konumasn gsterebiliriz.. Bir de, peygamberlerinden baka velilerle olan
konumalarn..
Taat ve mahlukatn masiyeti de, buradan kt.. Yani: Kitaplarla inen
emirlerden..
Yani: KELMn nsiyet dili ile gelmesinden..
Yukarda da, anlatld gibi: KELM nsiyet diliyle geldi.. Bunun iin, mahlukat
tatta mecbur gibi olurlar..
Burada:
Mecbur gibi..
Diyoruz.. nk bir ynyle serbeslikleri vardr.. zellikle bir fiili semeye
balantlar ynnden..
Bu fiili seme durumunun onlara balan, verilecek cezann yerinde olmas
iindir.. Sonucu da adalettir..
Byle olunca, cezann karlnda adalet taatta ise, fazilet doar ve
bir beraberlik meydana gelir..
Kald ki, yce Allah bu fiili semedeki serbestlii de fazl icab ihsan eylemitir..
Aslnda bu fiili seme serbestliini, yce Allah onlarn lehine yapmtr..
Bu yapma ise.. Onlara sevab ihsan edilmesinin yerinde olmasndan
baka bir ey olamaz..
Onun bu dolayl yoldan verdii sevab ise.. Ancak bir fazilettir.. Ayn yoldan gelen
cezas da adalettir..
KNC CHET:
Yani: KELM babnda..
Bunun BRNC CHETi yukarda anlatld..
Bu ciheti de anlatlalm ki, bilesin..
Yce Hakkn KELM: Bu grnen mmkinatn kendilerinden ibarettir..
Mmkin eidinden saylan her varlk, yce Hakkn kelimesindendir..
Bu mana icabdr ki: Mmkin eidi varlklar iin, bir tkenme yoktur..
Bu manay bize u yet-i kerime aka anlatr.
De ki: Rabbmn kelimeleri iin, deniz mrekkeb olsa tkenir..
Ama, Rabbmn kelimeleri bitmeden..
O denizin bir benzerini getirsek, o da tkenir.. (18/109)
Yukarda anlatlan mana dorudur..
yle ki: Gerek manas ile KELM, toplu bir bakla, KELM sahibinin
ilminde bulunan manaya bir surettir..

KELM sahibinin murad:

..Ve o varlklar: Bu gze gelen d duygular yolu ile bilinenlerdir.. Bir de akl
yolundan bilinen suretler..
Anlatlan manay dinleyenin fehmine o surette yerletirmektir..
Hsl: Varlklar Allahn KELMdr..
Anlatlanlar tek tek, yce Allahn ilminde bulunan manalarn suretleridir..
Onun ilminde bulunan manalar ise:
Ayan- sabite..
Tabiri ile ifade edilir..
Bu ayan- sabite iin tabir oktur. Aada, sra ile sylenen cmlelerin
hangisini istersen, onu diyebilirsin:
Ayan- sabite: nsann hakikatleridir..
Ayan- sabite: Uhiyetin bir dzenidir..
Ayan- sabite: Vahdetin yaygn halidir.
Ayan- sabite: Gayb leminin tafsilidir
Ayan- sabite: Cemal suretleridir..
Ayan- sabite: simlerin ve sfatlarn eserleridir..
Ayan- sabite: Yce Hakkn malumatdr..
Ayan- sabite: Yce harfleridir.
Bu son manaya iaret olarak, Muhiddin b. Arab r.a. yle demitir:
Biz, ycelikler vasf tayan harfler gibiyiz.. okunmaz.
i bir baka yoldan ele alalm..
Konuan bir kimseye, bu konuma iinde, arzuya bal bir hareket lzmdr..
Bir de o harfleri, gayb saylan iinden dudaa karacak nefese ihtiyac vardr..
Yce Hakkn halkn meydana karmas da, ayn ekildedir.. yani: Onlar gayb
leminden ehadet lemine karmas..
nce murad eder.. Sonra, onun bu muradn, kudretle ortaya karr..
Bu irade: Konumay yapann, iinde bulunan hareket arzusuna bal iradenin
karldr..
Bu hareket: Harfleri, iten dudaa getiren nefesinin karldr..
Yani: Bunlar, birbirine misal yollu bir benzetmedir.. zellikle, halk;
gayb leminden ehadet lemine karmas babnda..
Halkn olumuna ise.. Konuann nefesi ile, kelimenin belli bir terkibde dzenine
mukabildir.
nsan, zat iin: Kmil bir rnek halinde meydana getiren yce sbhandr..
Yukarda anlatlan manalar nazara alarak, dikkatle kendine bakarsan:
Yce Hakkn sfatlarndan her sfat iin, znde bir rnek bulursun..
Hele hviyetine bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele bir benliine bak: Neye benzeyen bir rnektir?.
Hele ruhuna bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele aklna bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele fikrine bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele hayaline bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele suretine bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..
Hele hayretengiz vehmine bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?..

Sonra.. Hele: Grmene, duymana,ilmine hayatna, gcne,

konumana, iradene, kalbine, kalbna ve sende bulunan dier eylere tek tek bak; hangi
eyin keml derecesidir?..
Ve.. suret bakmndan ondan daha gzeli var m?..
Eer bal olduumuz bir ahd olmasayd; bir artla balanm durum olmasayd..
anlatlanlarn ok ok stnde bir beyanda bulunurdum..
Ve.. O beyan: Ayklar iin bir gda yapardm: sarholar iin ise.. Bir nakil..
Ancak iaret babnda bu kadar yeter.. Basiret derecesinin en alt derecesinde
olanlar iin dahi yeterlidir..
unu da diyeyim ki: Benim, zerlerine dikkatle parmak bastm srlarn beyan
babnda, benden nce bir kimseye izin verildiini bilmiyorum..
Bu babda, ancak ben varm ve bu i iin de emir almm..
Kald ki: Bu kitabn ou ksm bu kabildendir.. Ama, ben o srlar kabukla sarp
sakladm.. Onlar ancak kalb sahibi olanlar dile getirir, anlarlar..
Onlarn dnda kalanlar kalr..
Tpk: Perde arkasnda kalan kimse gibi..
Allah.. Hak syler..
Doruya hidayeti nasib eden Allahtr..
21. BLM - SEM
SEM : Eyay yce Hakkn bilmesidir;
Bu, ekimesiz mantk cihetleridir..
Olur onlarn nutku bazan lafzla;
Bazen de hal, bu nutkun dua cinsidir..
Hal, yle bir nutuktur Allah katnda;
Fasihler mantk gibi geerlidir..
Bil..
SEM: itmek, duymak manasna gelir..
SEM: Malum olan eyi, anlatma yolu ile; Yce Hakkn tecellisinden ibarettir .
nk, yce sbhan olan Allah, her iittii eyi, iitmeden nce bilir; iittikten
sonra da..
Durum, anlatld gibi olunca.. Malumda husul yolundan, ancak ilim tecellisi
kalr..
Burada malum: Hakkn kendi z de olabilir; mahlukat da..
Bu manay anla..
SEM Allahn nefs vasfdr.. Onu, kendi znde; kemli iin gerekli klmtr..
Sbhan olan yce Allah, kendi znn kelmn, annn icab iitir.
Tpk: Mahlukatnn kelmn da, onlarn konuma ynleri ve halleri ile iittii
gibi..
Yce Hakkn, kelm ynnden, zn iitmesi, mefhum bir manadr..
Bir de, yarattklar cihetinden kendi zn duymas vardr ki; bu da isimlerinin

ve sfatlarnn iktizasdr..
Ama bu hal, onlarn itibar durumlarn ve messirleri cihetindendir..
ittikten sonra, bir de onlara icabeti; yani: Cevab vardr..
Kendi zne olan icabeti: Bu iktiza hkmn tayanlarn meydana
karlmasdr.. Bir de, isimlerinin ve sfatlarnn eserler ynnden zuhurudur..
Anlatlan manadan, ikinci bir iitme durumu kar ki, o da: Kendi zatna seilen
kullarna Kuran retmesidir.. Ama: Rahman ismi ile..
Bu kullar, Resulnn S.A. dili ile, yle anlatmtr:
Kuran ehli, Allah ehli ve onun has kullardr..
Anlatld gibi zata bal olan kul: simlerinin, sfatlarn ve zatn hitaplamasn
iitir..
Ve.. Onlara: Sfatlara mevsuf olan bir kimsenin anna uygun bir ekilde icabet
eder..
Burada anlatlan ikinci iitme durumu, kelma bal iitme durumundan,
izzet itibar ile daha azizdir..
Birinci iitme durumu yle olur:
Yce Hak, kuluna iitme sfatn emanet olarak verince, o kul: Allahn kelmn
duyar..
Ve.. Duyan Allah olur..
Bu makamda; isimlerin, sfatlarn zatla ve zattaki durumlar nasldr?. bilinmez
kinci manada iitme durumunun aksine burada ikilik yoktur..
Yani: Rahmann Kuran rettii zmrenin aksine..
nk bu makamda, iitme sfat; hakikat olarak; zata bal bir ekilde verilir..
Bu verilite, emanetlik durumu olmad gibi, ayr bir ynden istifade edilmi
durum da yoktur..
Bir kul iin, iitme tecellisi, anlatld ekilde olunca: onun iin, Rahmaniyet ar
kurulur.. Bu arn seviyesinde Rabb ona tecelli eder..
Kald ki, bu kulun durumunda yaratlmlar duymak da vardr..
Eer anlatld gibi olmasayd: Deyyan olan zattan, isimlerin ve sfatlarn
iktiza ettii hkm o kula gelmezdi.. Ve onun iin: Rahmann huzurunda, Kuran edebleri
ile edeblenmek de mmkn olmazd..
Yukarda anlatlanlar, yle manal szlerdir ki; ancak:
deb-i men-i Gurab..
Namlar ile anlan zatlar anlarlar.. Bu zmre, tahkik makamna ulam,
ferd vasfn alm kimselerdir..
Bunlarn kelm duyuu, yukarda anlatlan ikinci ksma girer..
Ve bu duyu, sonsuzdur.. nk yce Allahn kelimeleri de sonsuzdur.
Anlatlan kelimeler, o kullar iin, tecellilerdeki eitlenmelerden ibarettir..
Bunlar, isimlerin ve sfatlarn kelimeleri ile zatn muhatab olurlar..

Bu hitaplara, zatn hakikat durumu ile, devaml icabet ederler.. Bu icabetleri ise,
sfatlara mevsuf olan kimsenin icabeti gibi olur..
Burada, anlatlan isimler ve sfatlar, yce Hakka ait olarak bildiimiz
isimler ve sfatlar kadar deildir.. Bunlarn dnda, yce Hakkn ilminde bulunan nice
tercihli isimler ve sfatlar vardr.. Bunlar da, kendi katnda bulunan kimse iin
saklamtr..
Bu tercihli isimler, yce Hakkn kulu ile ald enlerdir.. Yine o tercihli isimlerin
verdii hallerdir ki: Kul Rabb ile o hallerle olur..
Burada, haller ve anlar zerine bir tarif yapalm:
Haller, kula nisbet edilince, yaratlm vasflar olur..
anlar, Yce Hakka nisbet edildii zaman kadim bir vasftr..
Kula ihsan edilen, isimlere ve sfatlara ait anlar, ancak yce Hakkn
gaybndaki tercihli durumlardr..
Bu ince nkteyi anla..
nk bu nkte, bu zamanda ender bulunan manalar arasndadr..
Kald ki, bu ikinci manada anlatlan kelm iitme durumu, Resulllah S.A.
efendimize iaret saylr.. zellikle, u yet-i kerimeler okununca, anlatlan mana
daha iyi anlalm olur:
Yaratan Rabbnn ad ile oku.. nsan bir kan phtsndan yaratt..
Oku, Rabbn nihayetsiz kerem sahibidir.. yle ki, kalemi retti.. nsana
bilmediini retti.. (96/1-5)
Yukarda anlatlan okuma durumu, has zatlarn okumasdr.. Ve onlar, Kuran
ehlidir..
Kuran ehli..
Demekten kasdm, onlarn: Zat itibar ile, Muhammed bir vasf tadklarn
anlatmaktr.. Bu halleri ile onlar Allah ehli ve onun has kullardr..
lhi kelm duymaya ve onu, Allah duyuu ile Allahn zatndan duymaya
gelelim..
Byle bir durum:
Furkan okumak..
Demektir.. Bu ise, seme zatlara has bir okumaktr.. Bu zmreye:
Nefsiyyun.. Museviyyun..
Tabir edilir. Bu manada, yce Allah Musaya A.S. yle buyurdu:
Ben, seni kendim iin setim.. (20/41)
bu mana icabdr ki, bunlara:
Nefsiyyun, museviyyun..
Tabiri kullanlr.. Haliyle, bunlar nce anlatlan zat Muhammed olanlarn
aksinedir.
nk, Allah- Tal, Resulllah S.A. efendimize yle buyurdu:

 Sana, seb-i mesaniyi, Kuran Azimi verdik.. (15/87)

Seb-i mesani zata bal yedi sfattr..
Ki bunu: EL- KEHF- VER-RAKM F ERH- BSMLLAHRRAHMANRRAHM,
Adl eserimizde akladk..
Kuran- Azim ise.. Zattr..
bu manaya iaret olarak, Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu:
Kuran ehli, Allah ehli ve onun has kullardr..
NETCE:
a) Kuran ehli, zat ehlidir..
b) Furkan ehli, nefsiyyundur..
Bu ikisi arasndaki fark ise, Habib ile kelim arasndaki fark gibidir..
Allah.. Hak syler..
O, her eyi bilendir..

22. BLM - BASAR

Burada, BASAR: Grmek, manasna gelir..
lhn BASAR: Mahalli saylr ilminin;
Hepsini grr, fark yoktur; lemle nefsinin..
Tmden gz saylr, ne kadar bildii varsa;
Grmesi aktr, devam vardr cmlesinin..
Bilmek gzdr, bir ey iin; belirmesi ynnden;
Hele hud annda gerei var bylesinin..
Ondadr malum, zat iindir mahedesi;
Onun hudu, ycelik delilidir ilminin..
lim ve BASAR iki vasftr aslnda, ancak;
lim, BASAR ayr; dal eklini gren iin..
Bil..
Allah-u Taldan dileim: Bize ve sana baar ihsan eylemesidir..
Hakikatta, yce Hakkn: BASAR vasf, zatndan ibarettir. Haliyle bu, malumlar
mahede etmesi itibarna gredir..
nk: Yce Sbhan Allahn ilmi de, zatndan ibarettir.. Haliyle bu durum,
zatnn ilme bir balang noktas oluu itibarna gredir..
Zira: Yce Allah, zat ile grr; zat ile bilir.. Onun zatnda ise, sayya gelen
ikilik yoktur..
Durum anlatld gibi olunca: Yce Hakkn: lim mahalli, grme mahalli saylr..

Daha ak manalar ile: Bilmek ve grmek, iki vasftr..

Hakikatte, tek ey olmalarna ramen, Yce Hakkn grmesinden murad,
ancak o grlen eye ilim tecellisinden ibarettir.. Yani: Gzle grlen mahede
leminde..
Onun ilminden murad ise.. Ancak idrktr.. drk ise, bu gzle grlen lemde
grnene bakmas ile hsl olur..
, yukarda anlatld gibi olunca: Yce Hak, zat ile zatn grr.. Ayn
ekilde, mahlukatn da zat ile grr..
Onun zatn grmesi, aynen mahlukatn grmesidir..
BASAR, bir vasftr.. Ancak ayrlk, gr yerlerinin deimesi sonucunda olur..
Yce ve sbhan olan zat, eyay devaml olarak grr.. Lkin bir eye,
ancak diledii zamana bakar..
Burada, ince ve nemli bir nkte vardr.. Onu anlamaya bak..
yle ki:
Eya, yce Hakka hibir zaman kapal deildir..
Lkin yce Hakkn bir eye bakmas, ancak diledii zamana rastlar..
Bu manada, Resulllah S.A. efendimizden yle rivayet vardr:
Yce Allahn bu kalbe, her gn iin nazar vardr..
Bu rivayet, buna benzeyen bir baka ekilde de olabilir..
Bir yet-i kerimede:
Allah, onlara bakmaz; onlarla konumaz.. (3/77)
eklinde buyurulan bakmak, ilh rahmetten ibarettir.. Bu rahmet,
kendisine yakn kld kimseyedir.. Kalbe olan nazar, bu manaya gelmez;
o anlatld ekildedir..
Yukardaki yette geen:
Bakmaz.. (3/77)
Lafz iin verilen mana, sadece, ona mahsus deildir.. Ayn mana,
dier sfatlarda da geerlidir..
Bir misal olarak, u yet-i kerimeyi alalm:
Sizleri, deneriz; ta ki, sizden mchidleri bilelim. (47/31)
Bu yet-i kerimede geen manaya gre: Yce Hakkn, onlarn halini;
denemeden evvel:
B i l m e z..

Diye bir zanna kaplmayasn..

Ayn ekilde, yukarda geen hadis-i erifte belirtilen, kalbe bakma durumu da
devamldr.. Yani:
Bakmad zamanlar da varm..
Gibi bir mana akla gelmemeli..
Anlatlan manalar altnda ok srlar vardr..Onlar kefetmek, ancak dikkati
ekmek istediimiz noktadan olur..
Her kim anlarsa, tutsun; brakmasn..
Her kim anlattmz mana dnda bir tevil yolu ararsa, onun mutlaka
bir bolua dmesi beklenir..
Anlamaya al..
Burada, insann grmesi zerine de konumamz gerekecek..
Zira, bu da bilmen gereken bir mevzudur..
nsanda bulunan grme duygusu, eyaya bakp grmee yarayan gz iindeki
idrak noktasndan ibarettir..
Bu manaya gre, eyaya tahsis edilen kalb mahallinden bakt zaman..
Yani: Bataki gz bebeinden deil..
Evet.. o zaman bu grn ad:
Basiret..
Olmaktadr..
bu basiret, ayn ile: Yce Allaha baland zaman, onun kadim BASARI
olur..
imdi..
stte anlatlan manann srr sana alrsa.. ki bu al; ancak Allah ile
olacaktr.. te o zaman, eyann hakikatlerini olduu gibi grrsn.. Hi bir ey, senin
gzne kapal kalmaz..
Yukardaki cmlelerle, sana iaret etmee altm srr anlamaya bak..
O cmlelerin mana asmalarndaki perdeleri kaldr..
ini, tamamen yce Allaha brak..
Ve sensiz sen ol.. Hatta sen de olma.. Byle ki oldun: Sende tedbir eden,
Allah olur.. Ama nasl dilerse yle..
Yani:
simlerinin ve sfatlarnn iktiza ettii hkm ne ise, yle..
Demek istiyorum..
Bu perde olan olan kabuu at; parlak zn grmee bak..
u yet-i kerimenin gerek manasn da fehmine yerletir:
Ben yzm, pk olarak: Yeri ve semalar yaratana evirdim..
Ben, mriklerden deilim.. (6/70)
23. BLM - CEML
Bil..

Yce Allahn CEML sfat, stn vasflarndan ve gzel isimlerinden ibarettir..

Umum bir mana ile, CEML sfat, yukarda anlatld gibidir..
Husus bir mana ile alnnca, u sfatlar da CEML sfat saylr: Rahmet sfat,
ilim sfat, ltuf ve nimet sfat, cud, rezzakyet ve hallkyet sfat, nef sfat..
Bunlara benzeyen sfatlar da ayn ekilde CEML sfatna balamak gerekir..
Bu arada, mterek sfatlar da vardr.. Bu sfatlar bir yzyle, CEMLe;
dier yzyle de celle bakarlar..
Bu mterek sfatlardan Rabb ismini ele alalm:
a) Terbiye ve yaratma itibar ile CEML ismi;
b) Rububiyet ve kudret yn ile, cell ismi saylr.
Allah ve Rahman ismi de ayn eklidedir.. Ama, Rahim ismi byle deildir..
O, CEML ismidir..
Bilesin ki..
Yce ve sbhan olan Hakkn CEMLi her ne kadar ok eitli ise de,
buradaki iki eitte saylabilir..
BRNC ET: Manevi olandr..
Bu gzel isimlerin ve yce sfatlarn manalarndan ibarettir..
Ve bu eit, yce Hakkn kendisini mahedeye hastr..
KNC ET: Sur olandr..
Bu eit, kendinden:
lem-i mutlak..
Olarak bahsedilen mahlukattan ibarettir..
Bu ikinci eit, btn paralarna ve deiik ekillerine ramen, mutlak bir
ilhi gzellikten ibarettir. O gzellik, bu heyet tecellighnda zuhura gelmitir..
bu tecelligha ise:
Halk..
smi verilmitir.. Bu ismin verilmesi de ilh gzellik cmlesinden saylr..
Byle olunca, bu lemdeki irkin, ondaki gzel gibidir..
Bunun byle oluu, ilh CEML tecellighlarndan bir tecelligh olmasna
baldr..
CEML sfatnn eitli grn itibarlarna bal deildir..
Sebebine gelince: Gzelin bir vasf da; irkini, irkin vasf ile ortaya
karmaktr.. Taki, varlktaki mertebesini korusun..
Ayn ekilde, ilhi gzelliin gzel cinsini kendi gzel ekli ile karmas da,
kendi varln korumas babndadr..
Bilesin ki..
Eyada bulunan irkinlik, itibar bir irkinliktir.. Onun znde bulunan
bir irkinlik deildir..
Bu lem, aransa taransa, ancak itibar bir irkinlik bulunur..
O halde: Bu varlktan, mutlak irkinlik hkmn kaldr; mutlak
gzellikten baka bir ey kalmaz..

Hele bir bak: Masiyetlerin irkinlii, ancak yasak oluuna bal bir irkinliktir..
Kt kokularn irkinlii ise, kendisine ho gelmeyen iindir.. Ama o,
pislik bceklerine greve tabiatna ho gelenler iin, gzellikler arasnda saylr..
Bu arada, misal olarak atei de sayabiliriz..
Atein irkin taraf,onunla yaklp lene ve telef olana gredir..
Ama semendel bcei iin,gayet gzeldir..
Semendel: Bir hayvandr.. Hayat ise, ancak o ate iinde geer..
Durum, yukarda anlatld gibi olunca: Yce Allahn yarattklarnda,
irkin diye bir ey yoktur.. O irkin grnen, aslnda gzeldir..
Zira o: Yce Hakkn gzelliinin ve CEMALin suretleridir..
NETCE: Eyaya irkinliin gelmesi, ancak itibar yollardandr..
Bu arada, yine misal olarak gzel kelimeleri de syleyebiliriz..
O gzel kelimeler, baz zamanlarda; itibar yollardan irkin olmaktadr..
Halbuki onlar: Kendi zlerinde gzeldir..
Buraya kadar anlatlanlar takdim yollu cmlelerden anlalaca gibi;
Bu varlk, kemli ile yce Hakkn gzel suretinden ve CEML mazharlarndan ibarettir..
Bu varlk, kemli ile..
eklinde sylediimiz cmlenin, her ey kapsamna girer..
Mesel: Hisle grlen, akl yoluyla bulunan vehmedilen, evvel, hir, zhir,
batn, sz, fiil, suret ve mana..
Btn bunlar yce Hakkn CEML suretleri ve kemlinin tecellilerinden ibarettir..
Kaside-i Ayniye..
Adl eserimde, yukardaki manalar zerine yle yazdm:
Tecelli ettin eyaya, ta, yarattn zamandan:
O ite.. senden rak gibi perde sarndndan..
Bitiilmi hi deilsin, ne de ayrlan bir paysn;
Sen, ancak bir pay verdin kinata gzel zatndan..
Rtbenin hkmleridir, eya gerektirdi onu;
Ulhiyet sfat zdd da toplar olduundan..
Kinat sensin bir Hak olarak, sensin nderimiz;
Sensin ykselen, znde dc olmadndan..
Halk temsilde neye benzetilir, ancak kardan baka;
Sen su gibisin, iin iin kaynayp aktndan..
Grdk tahkikimizde, kar suyunun gayr olmad;
Ancak, bir hkme balanm z yollarn arsndan..
Lkin kar eridike, ald hkm hepten kalkar;
Su hkm konur ona, bir emr-i vaki olduundan..

Zdlar da tmden birlemi oldu o yce birlikte;

Zdlar yok oldu, onlardan yana o parladndan..
Her ycelik gzellii iinde bir suret oldu;
Daln filiz verdii her boyda nurlar satndan..
Kkllerinden tura gibi grlen her siyah ben;
Tut, onun ak yanaklarndan beliren her allktan..
Grdn ldren sreli gzdeki her bak;
Al, kirpiklerin acem klc gibi dalmasndan..
Asmalardan hurma salkmlar gibi her esmerin;
Batan aa yol yol salnp gelen salarndan..
Her tatlnn dahi, tatllkla parlad zaman;
Her CEMAL sahibinin gzellikte st oluundan..
Her latif ki ycelmii, ya da incedir iyilikte;
Her celil ki, grnr onun ak hali ltfundan..
Bu gzellikler onun iindir ki yazdm namna;
Tevhid eyle irke kayma onun geni alanndan..
Sakn:
Bu gzellikler bakasnn..
Szn etme;
Gzellik de, irkinlik de ona dner zat yolundan..
irkinlikten bir eyi iine baladn zaman;
Hemen gzel manalar gelir sana koaraktan..
irkinin noksann hep tamamlar onun CEMALi;
Bu makam noksan, kabahat makam olmadndan..
Dn kadrini dahi ykseltir onun celli;
D ykselten odur, znde parladndan..
Yce Hak namna dizgini sal grdn her eyde;
Zira onlar tecellilerdir, gelir yapcsndan.
Burada, bilmen gereken bir ey daha var.. Ki bu: CEMAL sfatnn
manev ynne aittir..
CEML sfatnn manev yn, yce Allahn isimlerinden ve
sfatlarndan ibarettir..

Yce Hak bu manev yn, isimlerinin ve sfatlarnn keml durumunu

mahedeye tahsis etmitir..
Bu yn, Hakka tahsis edilen bir mahededir..
Bunun dnda umum bir mahede durumu vardr ki; O,
Hakka tahsis edilmemitir..
Yukardaki manay biraz aalm:
tikad ehli kimselerden her birine gereken odur ki, yce Rabbnn gzel isimleri
ve yce sfatlarna vb. vasflarna yakan bir itikada sahib ola..
Durum, byle olunca: Her suretten doan mahede, itikad edene gre deiik
olur..
Sonra, mahede ynnden grlen sfat da, Yce Allahn CEML sfatdr..
Byle olunca, o suretteki CEML zuhuru, zarur bir zuhur olur.. Manev bir
olmaz.. zuhur
bu mana icabdr ki: CEML sfatnn manev ynn, tam olarak
mahede yolu ile bulmak muhal olur..
Oras, ancak yce Allaha ve onun ballarnadr..
Anlamayanlarn szlerinden yana, yce Allah, tam bir yceliin sahibidir..
24. BLM - CELL
Bilesin ki..
Yce Allahn CELL zatndan ibarettir..
Ama, isimlerinde ve sfatlarndaki zuhuru olarak.. Olduu gibi ve icmal
yolundan..
Tafsil yolundakine gelince; o zaman: Azamet, Kibriya, mecd, senadan ibaret
kalr.. Keza her cemal de onundur.. Ama, zuhurda iddet kesbettii zaman..
.. Ve o zaman:
CELL ismini alr..
Kald ki, her CELL de, cemal sfatnndr.. Haliyle bu olu, halka zuhurun ilk
anlarna raslar..
te o zaman:
Cemal..
Ad ile sylenir..
Yukarda anlatlan mana icab olarak, yle demilerdir:
Her cemal iin CELL vardr.. Her CELL iin cemal vardr..
Halkn elinde bulunan yce Allahn cemaline gelince: Ancak CELL sfatnn
cemalidir; ya da cemal sfatnn CELL yn..
Mutlak cemale ve mutlak CELLe gelince: Bunu mahede,
ancak Allaha mahsustur..
Halkn bu babda hibir aya yoktur.. Bu yolda hibir kdemi yoktur..
Biz, CELL sfatn anlatrken:

 Yce Allahn CELLi, zatndan ibarettir..

Ama, isimlerinde ve sfatlarndaki zuhuru olarak..
Demitik..
Byle olunca: Durum Yce Allahn znde olduu gibidir.. Bunu mahedeye
ise bakas iin imkn yolu yoktur..
Ayrca, cemal sfat iin ise:
Cemal onun yce vasflar, gzel isimlerinden ibarettir.
eklinde bir cmle kullanmtk..
Btn bunlar gsteriyor ki: simlerden ve sfatlardan tam olarak halkn
faydalanmas muhaldr..
Sebebine gelince: Anlatlan durumlarn dnda yce Allahn katnda tercihli ve
zel olarak ayrlan isimleri ve sfatlar vardr..
Bunun ad ise:
Cemaldir..
Halka zuhuru ise, bu yoldan olur..
mull manas ile, cemal ve mull manas ile CELL ancak yce Allaha
mahsustur..
Yukarda anlattmz manalar, anladktan sonra, bilesin ki: Yce Hakkn
sfatlar ve isimleri zatnn gerektirdii hakikatler ynnden drt ksma ayrlr..
yleki:
a) Cemal sfatlar ksm..
b) CELL sfatlar ksm..
c) CELL ve cemal sfatlar arasndaki mterek sfatlar..
Bunlar kemal sfatlardr..
d) Zat sfatlar ksm..
bu drt ksmda toplanan isimleri ve sfatlar aada, ait olduklar
ksmlara gre sralam bulunuyorum..

BRNC

KISIM

: Zti sfatlar ve isimler ksm :

Allah

El-Vahid

El-Vitr

El-Kudds

En-Nur

El-Ahad

El-Ferd

Es-Samed

El-Hayy

El-Hak

( Toplam : ON )

KNC KISIM :

CELL sfatna bal isimler ve sfatlar ksm :

El-Kebirl-Mteal

El-Kabizl-Hafid

El-Mani

Zl-Havli-edid

El-Azizl-Azim

El-Mzillr-Rakib

Ed-Darrl-Varis

El-Kahirl-Gayyur

El-Celill- Kahhar

El-Vasi-ehid

Es-Sabur Zl-Bat

edidl-kab

El-Kadirl-Muktedir

El-Kaviyyl Metin

El-Basird-Deyyan

El-Macidl-Vel

El-Mmitl-Muid

El-Muzibl-Mufdil

El-CebbarlMtekebbir

El-Mntakim
Zl-CELL Velkram

El-Mecidllezi
lem yeknn lehu
kfven ahad

(Toplam : KIRK )

NC KISIM : CELL ve cemal sfatlar arasnda mterek olan kemal sfatlar ksm:

Er-Rahmanl- Melik

El-Adll-Hakim

Ez-Zhirl-Batn

El-Muhits-Sultan

Er-Rabbl
Mheymin

El-Veliyyl-Kayyum

El-Veliyyl-Mteal

El-MridlMtekellim

El-Haliks-Semi

El-MukaddimlMuahhir

Malikl-MlkilMukst

El-Basirl-Hakem

El-Evvell-hir

El-CamilGaniyyllezi
leyse kemislihi
eyn

( Toplam : YRM DOKUZ )

DRDNC KISIM : Kemal sfatna bal isimler ve sfatlar ksm :

El-Alimr Rahim

El-Muizzl-Hafz

El-Daiml-Baki

El-Mcmill-Karib

Es-Selml-Mmin

El-Mukit

El-Baril-Berr

El-Mcibl-Kefil

El-Baril Musavvir

El-Hasibl-Cemil

El-Mniml-Afv

El-HannanlMennan

El-Gaffarl-Vehhab

El-Haliml-Kerim

El-Gafurr-Reuf

El-Kmil lem yelid

velem yuled

Er-Rezzakl-Fettah

El-Vekill-Hamid

El-Muniyl-Muti

El-Kfi

El-Basitl-Rafi

El-Mebdil-Muhyi

En-Nafil-Hadi

El-Cevvad
ZtTavli-afi

El-Latifl-Habir

El-Musevvirl-Vacid

El-Bedir-Reid

El-Muafi

( Toplam

: ELL )

Bilesin ki..
Yce Allahn isimlerinden ve sfatlarndan her isim ve her sfatn
bir eseri vardr..
bu eser ise.. O ismin ve sfatn CELLine veya cemaline, yahut kemaline bir
zuhur yeridir..
stte anlatlan manaya bir misal olarak malumat alalm..
Umum bir mana ile malumat: Yce Hakkn, ALM, isminin eseridir..
Malumat olarak bilinen hemen her ey: Yce ve sbhan olan Hak ilminin zuhur
yerleridir..
Bu arada daha baka misaller vermek de mmkndr.. Mesel: Merhumat,
rahmetin zuhur yerleridir..
Mslimat, selm isminin zuhur yerleridir..
Bu selm ismine mazhar olan btn varlk, srf yok olma durumundan
selmeti bulmulardr..
Bu manada, rahmete nail olmayan hibir varlk yoktur.. Bu rahmete nail olma
durumu u iki halden birinde mutlaka grlr:
a) O eyin yaratlmas..
b) zel bir rahmete ermi bulunmas..
Sonra, yce Allaha malum olmayan hibir varlk yoktur..

Durum yukarda anlatld gibi olunca, mutlak olma ynyle nden sona btn
varlk cemal sfatnn zuhur yerleridir..
Anlatlan mana icabdr ki: Cemal ismine bal sfatlardan ve isimlerden her
biri, bir eser olma ynyle varl kapsamna alr..
Amma umum bir mana ile.. Amma husus bir mana ile..
Durum anlatld gibi olunca, btn mevcudat, yce Hakkn cemal sfatnn
zuhur yerleridir..
CELL sfat da, yukarda anlatlan cemal sfat gibidir..
CELLe bal her sfat da ayn ekildedir..
zellikle bir eseri gerektiren: Kadir, Rakib, Vasi sfatlar.. nk, onun eser
ivarla dalmtr..
anlatld gibi olunca, CELL sfatlarnn bir dal olmas ynyle bu varlk,
CELL mazharlar olurlar..
Bu manada alnacak btn varlk: Yce Hakkn CELL suretidir..Onun zuhur
yeridir..
Bu makamda, CELL sfatna bal olan isimler vardr ki, varlklarn bir ksmna
tahsis edilmitir..
Mesel: Mntakm, Muazzib, Darr, Mani vb. isimler gibi..
Saylan isimlere ve benzerlerine, varlklardan bazlar mazhar olmulardr..
Btn varlklar deil..
Haliyle, cemal isimleri byle deildir.. Onlar iin:
Varlklarn bir ksm mazhar olur; bir ksm da olmaz..
Diye bir ey yoktur..
Cemal isimleri, btn mevcudat kapsamna alr..
bu mana:
Rahmetim gazabm geti..
Manasn tayan kuds hadisin srrdr..
Anlamaya al..
Burada, keml sfatna bal mterek isimlerden de bahsetmek
gerekecek..
Bu isimler, Hak ile halk arasnda mterektir..
Ve.. Birka ksma ayrlrlar..
BRNC KISIM: Mertebe iin olanlardr..
Bunlar: Rahman, Melik, Rabb, Malikl-mlk, Sultan, Veli sfatlar gibidir..
Bu isimler umumundur..
Varlk tm olarak, bu saylan isimlerden her ismin bir zuhur yeri ve bir
suretidir..
Yukarda sylediim:
Tm olarak..Szmden murad:
Her ynyle ve her itibara gre.. varlklar, anlatlan mertebe isimlerinden
her ismin suretidir..
Demektir..

Cemal ve CELL isimleri byle deildir.. Varlk, bunlardan da, her ismin
mazhardr..
u var ki, snrldr: Bir yzle veya mteaddit yzle.. Ayrca snrl itibar veya
itibarlar da hesaba katmak gerekir..
Bu manay anla..
KNC KISIM :
Bu ksma giren her isme varlk bir zuhur yeri olur.. Ama, her ynden deil..
Bunlar: Basir ismi, Semi ismi, Halk ve Hakim ismi vb. isimlerdir..
NC KISIM :
Bu ksma giren isimlere, varlklarn tam sureti zerine bir zuhur yeri olmas
gerekmez
Bu isimler: Gani, Adil, Kayyum vb. isimlerdir..
Tam sureti zerine bir zuhur yeri olmas gerekmez..
Diyoruz.. nk bunlar, zata bal isimler meyannda saylr..
Bu mterek isimler ksmna almamzn sebebi: Kendilerinde ksmen CELL ve
cemal kokusunun bulunmasdr..
Bu manay anla..
Yukarda anlatlan manalar anladktan sonra bilesin ki..
Kmil..
Vasf ile sylenen bir kul, saylan isimlerin tmnn zuhur yeridir.. O isimler,
ister mterek olsun; isterse mterek olmasn. ster zata bal isimler, ister CELLe
bal isimler, isterse cemale bal isimler olsun..
Burada biraz duralm..
Cennet mutlak cemalin mazhardr..
Cehennem, mutlak CELLin mazhardr..
indekileri ile birlikte iki ev olan dnya ve hiret, BRNC KISIMDA saylan
mertebe isimlerinin mazharlardr.. Zat isimlerin deil..
Haliyle, nsan- kmil, onun dnda kalr.. nk, nsan- kmil, tek bana
zat isimlerin mazhardr.. Hatta, dier isimlerin de mazhardr..
nsan- kmilden baka hi kimsenin zat isimlerde aya yoktur..
Bu manay biraz aalm.. Bunun iin de, u yet-i kerimeyi alalm:
Gerekten biz, EMANETi: Yere, gklere ve dalara arz ettik; onu
tamaktan ekindiler.. Ondan korktular..
Ve.. onu: nsan yklendi.. (33/72)
Bu yette:
EMANET.. (33/72)
Lafz ile sylenen: Zat isimleri ve sfatlar ile, yce Haktan bakas deildir..
Onun iin:
Varlk batan sona aransa taransa, insandan yararls bulunamaz..

bu manaya iaret olarak, Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu:

Kuran bana toplu bir ekilde indi..
Ayn yette geen:
G k l e r.. (33/72)
Altnda ve stndekilerle birlikte.. Sonra:
Y e r..
inde ve zerinde bulunan eitli mahluklar ile birlikte: Yce Hak isimlerinin ve
sfatlarnn tm ile tahakkuk etmeden yana acizdir..
Ayn yette geen:
Onu tamaktan ekindiler.. (33/72)
Cmlesinden murad: Onlarn, onu tamaya dair bir kabiliyete sahib
olamaylardr..
Ayn yette geen:
Ondan korktular.. (33/72)
Cmlesinden murad ise.. Ona kar eksik olular ve zayf durumlardr..
Ayn yette geen:
Onu: nsan yklendi.. (33/72)
Cmlesi ile de, nsan- kmil murad edilir..
Ayn yette geen ve onu yklenen iin:
O zalumdur.. (33/72)
Buyurulur..Bunun daha ak manas udur:
O nefsine zulmeder..
nk, nefsine tam olarak hakkn vermesi imknszdr.. Sebebine
gelince: Nefsinin tam olarak hakkn vermesi iin, hakik manas ile, Allaha tam senasn
yapmas gerekir. Bu da olamaz.. Bir baka yette bu manada yle buyurulur:
Allahn kadrini zatna lyk olacak ekilde takdir edemediler..
(6/91)
nsann:
Zalum.. (33/72)

Olarak sylenmesi de, stteki yetin manas icabdr.. Yani:

Nefsine zulmeder.. Tam manas ile onun hakkn veremez.. Kadrini bilemez..
Demektir..
Ayn yetin devamnda ise.. yce Hak insann zrn ileri srp:
O: Cehuldr.. (33/72)
Vasfn sylyor.. Bunun daha ak manas:
Onun kadri kymeti byktr; ama bunun cahilidir.. Bilemez.. Onun zr
vardr.. Takdir edemedi ki: Onu tam manas takdir ile etmek, yce Allaha lyk bir ekilde
sena etmektir..
Bu yette geen:
Zalum.. (33/72)
Kelimesi iin, ikinci bir mana daha vardr ki, o da mefuli isim olmasdr.. Bu
manaya gre insann:
Zalum.. (33/72)
Olmas demek, onun:
Mazlum..
Olmas saylr.. Yani: Zulme uramtr..
nk: erefinin ycelii, makamnn bykl dolays ile, nsan- kmilin
haklarn hi kimse yerine getirmemitir..
Durum anlatld gibi olunca o: Mahlukatn kendisine yapt muamele icab,
zulme uramtr..
Cehul.. (33/72)
Lafzn da, ayn manada grmek icab eder.. Ki bu da:
Mehul kalm.. Derinlii dolays ile, hakikat bilinmez..
Demee gelir..
bu mana: nsan- kmil namna, sair mahlukat iin yce Hakkn zr
beyandr.. Ta ki, onlar: Zulm vebalinden kurtulalar.. Kyamet gn perde araland
zaman, dileyecekleri zr makbul ola..
Yani: O insan bilemediklerinden yana..
Zira o: yle yce bir insandr ki, yce Allahn zatnn, sfatlarnn
zuhurundan ibarettir..
nsan- kmilin baz mertebeleri vardr ki: Onlar, inallah bu kitaptaki blmnde
aklanacaktr..
Bunu da bylece bilesin..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..
25. BLM - KEML

Bilesin ki..
Yce Allahn KEML vasf, kendi mahiyetinden ibarettir..
Buradaki mahiyet:
Olduu hal zere..
Manasna alnmaldr..
Yce Allahn mahiyeti ise.. Bir idrk kabul etmez..
Yni: drk yolu ile kavranp:
Bu, budur..
Denemez..
Zira: Yce Hakkn kemli iin bir son durak ve bir nihayet yoktur..
Yce ve Sbhan olan Hak mahiyetini kavrar.. drak eder ve bilir..
unu da idrk eder; bilir ki: Mahiyeti kavranamaz.. nk, onun iin
bir son yoktur..
Bu durum zat iin de byledir.. Bakalar iin de byledir..
Yukardaki cmle ile, unu anlatmak istiyorum:
Yce Hak mahiyetini idrk eder.. Ama o mahiyetin, iinde bulunduu hal zere
kavranamayacan idrkten sonra..
Bu durum, kendisi iin de byledir; bakas iin de..
Yukarda geen:
Yce ve Sbhan olan Hak, mahiyetini kavrar.. idrk eder, bilir..
Dedik.. bu durum, onun KEML vasfnn ihata hakkna gredir..
Cehalet, bilmemek yoktur..
Yine yukarda geen:
Yce Hak, mahiyetini idrk eder.. Ama o mahiyetin iinde bulunduu hal
zere kavranamayacan idrktan sonra..
Bu durum, kendisi iin de byledir; bakas iin de..
Dedik.. bu durumu: Onun byklnn varl, ve nihayetinin yokluu
ynnden Hak ettii bir mana olarak almak icab eder..
Sebebine gelince: Ancak, nihayeti olan kavranr..
Halbuki yce Allahn nihayeti yoktur.. Nihayeti olmayan kavramak ise..
muhaldir..
Yce Hakkn mahiyetini kavramasna gelince: Bu, hkm bir kavray
manasdr..
bu mana iin:
Kendi zn bilmemek gibi bir durumun onda olmay; ilmin muln
hak etmesi icabdr..
Demek yerinde olur..
Yoksa:
Onun ekillerinden biri ile kavram kabul eder..
Demek deildir.
Yukarda anlatlan manalar anlamaya abala.. nk, anlalmas biraz
zordur..
Sakn buradan kayp dmeyesin.. nk, oras: Hayret makamdr..

Anlatlan manada uzun bir kaside yazmtm.. Onun iinden unlar aldm..
hata ettin mi mcmel, mufassal haberini;
Zatnn.. ey toplayan sfatlarn her birini..
Yoksa yceldi mi yzn tm kavramaktan yana;
Sardn ki kuatlmaya zatnn derini..
Haa sana son buluna.. haa ki olasn sen;
Sana cahil.. ah.. neyle silerim hayretlerimi?..
Bilesin ki..
Yce Hakkn KEML durumu, mahlukatn kemline benzemez..
nk mahlukatn kemli, kendilerinde bulunan manalardr..
O manalar ise.. Kendilerine mugayirdir..
Yce ve Sbhan olan Hakkn kemli ise.. Zat iledir..
Zatna mugayir, zaid manalar yolundan gelen manalar deildir..
Yce Allah, bu gibi eylerden yana tam bir ekilde stnlk sahibidir..
Hsl Yce Allahn KEMLi aynen zatdr..
bu mana icabdr ki:
Mutlak gna ve tam KEML..
Vasf ile sylenip anlmas ve o vasflarn kendisine verilmesi yerinde oldu..
Her ne kadar yce Hak iin, KEMLe bal manalar; akl yolundan bulunsa
dahi, o manalar kendinden bakas deildir..
nk: Akl yolundan bulunan geni manal KEML onun zatna bal bir itir..
Zatna eklenmi bir ey deildir.. Ona mugayyir de deildir.. Akl yolu ile
bulunan kendisi de deildir..
Ancak yukardaki hkm, yce Hakkn gayr iin verilemez..
yleki: Bu varlklardan bir varl, herhangi bir vasfla anlattn zaman:
O vasf o varlktan bakas olmas iktiza eder..
nk: Mahluk, mteaddid paralara ayrlmay kabul eder..
Yce Hakkn vasf ise.. Aynen kendisi olmas icab eder..
nk vasf, zatnn gerektirdii bir hkmdr..
Ama, tek bana ve varlk terkibi zatndan olmak zere..
stte anlatlan, yaratlmlara verilen vasf iin, yle bir misal verebiliriz..
Mesel deriz ki:
nsan konuan hayvandr..
Bu manada, hayvaniyet durumu, kendi znde ve akl yolundan bilini eklinde
insandan bakadr.. Aralarnda bir bakalk vardr..
Konumak ise.. Kendi znde; insann da, hayvann da bakasdr.. nsanla da
bir ilgisi yoktur, hayvanla da..
Durum anlatld gibi olmasna ramen, hayvaniyet ve konumak
aynen insan olmutur..
nk insan: O iki eyin bir araya gelmiidir.. Varl ancak onlara baldr..
Onlara mugayir yn yoktur..

NETCE:
a) Blnme, paralanma ynyle, mahlukun vasf kendisinin gayrdr..
b) Terkib ynyle de aynen kendisidir..
Ancak, yce Hak iin, durum byle olamaz.. Zira, onun iin bir blnme
ve terkib imknszdr..
Kald ki, onun sfatlar iin:
Kendisinin ayn deildir.. Zatndan baka deildir..
Gibi bir sz sylenemez.. Ancak akl yolu ile, onu: Biliriz eitleri ve zdlar
ile..
Halbuki yce Hakkn sfatlar; mahiyeti, hviyeti ynyle aynen zatdr..
Yani: Kendi varlnda onlarladr..
Durum anlatld gibi olunca:
Sfatlar ayn deildir..
Denemez Bylelikle de, mahluk hkmnden ayrd edilir..
Mahlukun sfat kendisinden bakas deildir.. Ama, ayn deildir..
Bu hkm, Hak iin, ancak mecaz yolundan verilir..
Mtekellimin..
Ad ile anlan kelm limlerinin ou, bu meselede yanlmtr..
Muhiddin b. Arabnin bu babdaki fikri, sana anlattmza uygundur..
Ama o, baka bir cihetten gitmi ve baka bir ibare kullanmtr.. Baka bir
manada sylemitir..
Ancak, onun dnda kalanlarn ou, yanlm ve yle demilerdir:
Hakkn sfatlar ne ayndr; ne de gayr..
Bu cmlenin yerinde sarfedilmi bir cmle olmadn dn..
Bizim durumumuza gelince.. Kef-i ilh bize u ihsan yapt:
Yce Hakkn sfatlar, aynen zatdr..
Onlarn byle oluu, ne say itibar iledir, ne de say itibara alnmadan..
Yukarda anlatlan manada bir ie ahid oldum.
En gzel misal Allahn misalidir..ancak, ona misal yollu:
Nokta..
Deniliyordu..
bu nokta, akl yolundan bulunan; her cemali, celli ve KEMLi toplayc,
alc bir duruma sahib KEML durumlarnn kendisidir..
Haliyle, bu durum: lh mertebeye uygun bir ekilde olmaktadr..
Ve o KEML durumlar, tmden bu noktann varlnda helk olmutur..
Nokta ise.. O KEML durumlarnda yok olmutur..
Gerek:
Nokta..
Dediimiz, gerekse:
KEML durumlar..
Diye tabir edilen eyler, kendi ahadiyet hallerinde, sonsuzluu dnlmelidir..
Bir balama ncelii onun iin muhaldir..

Bu makamda daha bir ok iler vardr ki; ok ardr.. ok incedir, ok

deerlidir..
Hele anlatlmaktan yana, tam bir ycelii vardr..
Olan oldu da, anlatmadm ondan;
Hayra yor haber sorma hi oradan..
Bilesin ki..
Yukarda anlatlan misaller, yce zata lyk deildir.. Ona uymaz..
nk misal: znde mahluktur..
Yce zat ise.. Misal yolu ile, anlatlandan ok ok bakadr..
Zira: Hak kadim vasfldr.. Halk ise.. Sonradan yaratlan bir mahluktur..
Kald ki: Bu anlatlan ibareler, zevkle elde edilen manalar tayamaz.. Meer
ki, daha nce kendisine bu yolda verilmi bir binek ola.. O zaman ibare zevkini tayan
binek olur..
Zira, tek bana ibare yce Hakkn znde bulunan manay ekemez
Ancak, ondan bir paray alr..
Sonu udur: Her kim Yakup misali hzne dalarsa..mjdecinin getirdii
Yusufun gmlei srlnce, gzndeki krlk alr; kalkar..
Bir kimsenin, ezelde iine konan bir zevki yoksa.. Aranana dmesi
imknszdr.. Meer ki: man tasdik sahibi ola.. Bir de, kendinde vehmettii eyleri ata;
Hakkn tahkik babnda verdiklerini tuta. Hali byle olan kimse, u yet-i kerimenin
hkmnde saylr:
Tam mahede iinde kulak veren.. (50/37)
Bu yetin ifade etmek istedii bir mana udur:
Kendisine sylenene iman ehadeti getirir.. Ama kuvvetli bir iman ehadeti..
Ve.. Bu kuvvetli iman sayesinde, o anlatlan, gzle grm gibi olur..
Hsl: Bu bir keif meselesidir.. Kefi bata kazanan ise.. Kalbi olan kimsedir..
Bu mana: Ba taraf yukarda geen yet-i kerime ile sabittir:
Gerekten bunda hatrlatmalar vardr: Kalbi olana, tam mahede
iinde kulak veren kimseye.. (50/37)

26. BLM - HVYET

Yce Hak iin HVYET: Zuhuru mmkn olmayan gaybndan ibarettir..
Sanki, HVYET: simler ve sfatlar cmlesi nazar- itibara alnarak, vahidiyet
sfatnn batn manasna iarettir..
Yukarda geen :
Sanki, HVYET..
Kelimeleri ile balayan szmdeki, benzetmeden muradm:

 Ancak o..
Demektir..
Sebebine gelince: HVYET, isim, sfat, nam, mertebe, mutlak zat gibi
sfatlardan belli birine tahsis edilmemi olmasdr..
Onda, isimlere de, sfatlara da itibar yoktur..
Ancak, toplu olarak; tek olma yolundan: HVYET hepsine iarettir..
Onun an ise: Batnlar ve gaybleri anlamaktan ibarettir..
HVYET, kelimesi; gaybe iaret olan:
Hve (O)
Lafzndan alnmtr..
Byle olunca, yce Allah iin HVYET, onun z zatndan ibarettir.. Ama
isimleri ve sfatlar itibara almak ve bunlarn gayb halindeolduklarn da fehmetmek
gerekir..
u manzum szlerim, bu manay anlatr:
Hak HVYET, Vahid zatn gaybdr;
Tana zuhur, muhal olandr..
Sanki HVYET bir vasftr geldi;
Btuna, inkrc olmayandr..
Bil..
HU HVE (O)
eklinde grlen isim, Allah isminden daha zel bir duruma sahiptir..
Kald ki: Hve, Allah isminin srrdr..
nk: Bu isim, Allah isminde kaldka mana olur.. Ve o manay Hakka iletir..
Onlardan alnd zaman: Kalan harfler manasz kalr..
Hibir mana ifade etmez..
Misal olarak, bu durumu anlatalm..
Diyelim ki:
Allah kelimesinin bandan ELF alnd..
O zaman, LLLAH kalr; mana ifade eden bir durumu vardr..
Diyelim ki:
LLLAHtan birinci LM da alnda..
O zaman: LEHU olur ve bir mana ifade eder..
Diyelim ki:
kinci LM da alnd..
O zaman:
HU HVE (O)..
Manalarn ifade eden ( HA ) harfi kalr..
te..
HVE..
eklinde anlattmzn tm, bu tek bana (HA) harfidir..
(VAV) harfi olmadan..
(VAV) harfinin ona gelmesi, Arab dili kaidesince: ba ve istimrar adi
kabilindendir.

Byle olmu, ikisini bir ey haline getirmitir..

Hsl: Hve, isimlerin en faziletlisidir..
Hicri 799 ( M. 1397 ) senesi sonunda idi: Ehlllahtan bazlar ile Mekkede
bulutum.. Orann erefini artrmas babnda, dileimi yce Allaha arz ederim..
Onlardan biri bana, isim-i azam zerine mzakere yolu at..
Resulullah S.A. efendimiz, ism-i azam iin yle buyurmutu:
Bakara suresinin sonunda ve Ali mran suresinin bandadr..
Sonra, yle dedi:
Bu, HVE kelimesinden ibarettir..
Bu manay da, Resulullah S.A. efendimizin, geen kelmnn d eklinden
karyordu..
Bakara suresinin sonunda..
Buyururken:
Bakara
Lafznn son harfi olan (HA) harfine iaret ediyor..
Ve.. Al-i mran suresinin banda..
Buyururken, bu cmlenin bandaki:
Ve..
Kelimesine iaret ediyor..
Bylece: HA ile VAV bir araya geliyor ve:
HU HVE (O)..
smi meydana kyor ve.. ism-i azam oluyordu..
O zatn sz, her ne kadar yerinde ise de.. Ben ism-i azam iin ayr bir koku
alyorum..
Diyeceksiniz ki:
Madem ayr bir koku alyorsun; o halde o zatn szn neden buraya
aldn?..
Hemen anlataym:
O ismin erefini anlatmak iin..
Yani: Hu, isminin..
Kald ki, Resulullah S.A. efendimizin anlatlan yoldan iareti de gsteriyor ki:
HU, ism-i azamdr..
Bilesin ki..
HU HVE (O).. Zihinde hazr olan eyden ibarettir..
O hazra da, ancak iaretle gidilir..
Bu iaret ise.. His ahidi ve hayal gaibi yolundan olur..
Gaib..
Dediimiz, hayalden uup gitmi deildir; orada gizlidir.. Byle olmasayd,
ona:
HU HVE (O)..

L
a
f

z ile iaret etmek yerinde olmazd..

nk:
HU HVE (O)..
Lafz ile iaret ancak hazr iin yerinde saylr.. Kald ki, lafz bir zamirdir..
Zamir ise.. Ancak, daha nce sz geen iin kullanlr..
bu zamirin anlatlan ekilde gelii:
a) Lafz yolundan olabilir..
b) Karine yolu ile olabilir..
c) Hale bal bir ekilde olabilir..
Bir eyin olu eklini aklamak ve hikye nakline benzer ilerde
olduu gibi..
Yukarda anlatlan zamirin durumu, bahsimiz iin, bize faydal oldu..
.. Ve gsterdi ki:
HU HVE (O)..
Lafz ile geen zamir, srf varla dyor.. Ki o varlkta, yokluk olmas
sahih olmaz Kald ki, o varlk; gaiplik ve fena cinsi yokluk eidi ile de bir benzerlii
yoktur.
Zira, gaib: Bir cihetten yok gibidir.. Yani: Aktan grlmez.. Byle bir eye
de:
HU HVE (O)..
Lafz ile iaret etmek yerinde bir ey olamaz..
imdi:
Yaplan izah bize anlatyor ki: HVYET ak, sarih olan srf varln
kendisidir..
Ve.. O varlk her keml durumunu iine almtr.. Bu keml durumu,
ister vcuda bal bulunsun, isterse huda..
Ne var ki hkm: Gaybe bal bir yoldan gelmitir..
bu hkm ise.. onun tam yerine getirilmesi ve tam hakkn almas
mmkn olmad iin verilmitir..
Kald ki, onu tam idrk edip kavramak yolu da kapaldr..
Denildi ki:
HVYET, kendisine idrk yolu kapal olduu iin gayb saylr..
Kendisi gayb olduu iin deil..
nk: Hakkn gayb, ehadetinden baka olmad gibi, ehadeti de
gaybndan baka deildir..
Ama, insan ve onun dnda kalan her mahluk, anlatlan manann dnda
kalr.. Onlarn ayr ayr gayb da vardr; ehadeti de..

Ancak, insann ehadeti, bir yne ve bir itibara baldr.. Ayn ekilde,
gayb da bir yne ve itibara baldr..
Ama, yce Hakkn: Gayb ehadetinin ayndr.. ehadeti ise..
aynen gaybdr..
Onun katnda, kendi znden yana bir gayb yoktur.. ehadeti de yledir..
Ancak, onun znde bir gayb vardr; ama anna yakr bir ekilde..
ehadeti vardr; o da anna yakr bir ekilde..
Tpk: zn bildii gibi..
Onun bu biliine ise.. Bizim iin akl yolu kapaldr..
nk: Gaybn ve ehadetini olduu hal zere, ancak yce ve sbhan olan
kendisi bilir..
hhb
27. BLM NNYET (Benlik veya ahsiyet manasnadr. ENEYET,
makamnda kullanlr..)

Yce Hakkn NNYETi: anna yakan ekli ile, benlii ve ahsiyetidir..

.. Ve bu: Yce Hakkn zhirine iarettir..
Amma, batn durumlar zuhurunu kapsamna almas itibar ile olur..
Anlatlan manada u yet-i kerimeleri okuyalm:
Gerekten Allah benim.. (27/9)
lh yoktur; ancak ben varm.. (20/14)
Yce Allah, bize u manay anlatmak istiyor:
HVE HU (O)..
Lafz ile iaret olunan hviyet:
ENE (BEN)..
Lafz ile iaret olunan ENNYETin, yani: Benliin ayndr..
Durum anlatld gibi olunca: O, olma durumu, BENLKte, akl yolundan
bulunmu olur..
Bu mana ise:
Yce Hakkn zhiri, aynen batndr.. Batn ise.. aynen zhiridir..
eklinde sarf ettiimiz cmlenin tam manasdr..
Bu zhir ve batn durumlar ile yce Hak: Bir ynden zhir, dier ynden
batn olamaz..
Bu byledir; baka eidi yoktur..
Nitekim, bunun byle olduu yce Hakkn, cmleyi tekidle sylemesinden
anlalr.
Grmyor musun:
nne (gerekten)..
Edat ile nasl tekid ediyor?..
Bylece, zihindeki tereddd atyor.. Kald ki: Dinleyenin zihninde tereddd
meydana gelmesi ihtimali bulunan her cmle iin tekid faydaldr..
Ayn ekilde, dinleyenin inkr babnda da tekidli konumak icab eder..
Ancak, zihinde tereddt, veya inkr yollu bir durum olmazsa, tekide hacet
kalmaz..
Amma, zhir ve batn, bir itibar edilince, akln tereddd ortaya kar..
Tekid ise.. Bu tereddd ortadan kaldrr..
Mesel: Bir iin zhiri, nasl batn olur?.. Bir iin batn nasl zhiri olur?..

Madem
ki, ikisi
de birdir;
o halde:
Zhir
ve batn..
Diye
ayrd
edilen
manann
faydas
nedir?..

Cinsinden veya baka szler olur..

bu meselede ise, nefsin: Ya tereddd olur; yahut inkr..
te.. Bu tereddd gidermek iin, yce Hak:
nne..
Lafz ile, manay tekid etti..
..Ve Musaya:
nnehu -gerekten-.. (27/9)
Buyurdu.. Buna, daha ak mana udur:
Hviyet (O) ile iaret olunan batn ahadiyet, ite kendisine:
ENE BEN -.. ( 27 / 9 )
Lafz ile iaret olunan, NNYETin; yani: Benliin kendisidir..
Bu mana ile, deta, yle tenbih ediyor:
Sakn, aralarnda bir ayrlk, gayrlk, blnme gibi eylerin olduunu
sanmayasn.. Ama, ekillerin hibir ekli ile..
Daha sonra, bunlar bedeliyet durumu ile tefsir etti.. Bu da, zata balanan
iarettir.. Yani:
ALLAH.. (27/9)
Demek istiyorum ve:
Cem, mul ynyle, ulhiyetin iktizasna iarettir..
Demeyi kasd ediyorum..
Yce Hak:
Onun batn, ve gayb aynen zuhuru ve ehadetidir..
Demedi.. Ama u yoldan bir tenbih yapt:
Bu i, yce Allah ne hal zere ise.. o halin hakikat zerinedir..
nk, ulhiyet sfat, kendi znde:
a) Birbirini nakzeden iki eyin muln;
b) ki zdd bir araya getirmeyi;
Ahadiyet hkmne gre iktiza eder..
c) Gayrln meydana gelmesi iin de, gayrl yok eder..
bu durum, hayrete dren bir meseledir..
Buraya kadar anlatlan yet-i kerimedeki mana ise.. u yet-i kerimedeki
sz tefsir etti..

 lh yoktur; ancak ben varm.. (20/14)

Bundan, unu anlatmak istiyor:
badet edilen ilhlk durumunda ancak ben varm..
Bu putlarda zhir olan benim..
Felekler, tabiatlar hep benim..
Cmle mezhep ve din ehlinin kulluk ettii her ey benim..
u putlarn tm, BENden baka deildir..
Bundandr ki, onlara:
lhlar..
Lafzn tesbit ettim.. Bu lafz onlara da ad koydum..
Haliyle onlara verilen bu isim, hakikatte aldklar durum icabdr..
..Ve bu isim: Mecaz yolu ile deil, hakikat olarak verilmitir..
Zhir ehlinin:
lhlar ismi, onlara tapanlarn verdii isimdir.. Hak Tal ise.. Verdii
isimle bunu murad etmitir.. Yoksa, kendi zlerinde, bu ismi hak ettikleri iin
vermemitir..
Dedikleri gibi deildir.. Halbuki bu, yanltr.. Ve Hakka iftiradr..
nk bu eyaya tmden; hatta bu vcudda bulunanlarn hemen her biri iin,
hakikatta Allahn zat ynnden gelen bir isimdir. Hem de, hakik olarak..
Zira, sbhan olan Yce Hak bu manaya gre, eyann ayndr..
Onlara:
lhiyet..
Adnn verilmesi de, bu manaca hakik bir isimlendirmedir.. Ehl-i hicabdan
mukallid zimrenin sand gibi mecaz yollu bir isimlendirme deildir..
ayet durum, anlatld gibi olmasayd; cmle yle kurulurdu:
Bu talar, yldzlar, tabiat unsurlar ve ibadet ettiimiz eya ilhlar
deildir.. Benden baka ilh yoktur; bana ibadet ediniz..
Ama, byle olmad.. Yce Hak u manay murad etti:
O ilhlar, birer zuhur yeri olarak kabul edilir.. Onlardaki ulhiyet hkm
ise.. Bir hakikattr..
Byle olunca, onlar ancak, kendisine ibadet etmi olurlar.. yle de oldular..
bu mana icab olarak da yle buyurdu:
lh yoktur.. Ancak ben varm.. (20/14)
Bunun bir manas da udur:
Bu meknda, ilh ismi verilen ancak benim.. Bu lemde, benden bakasna
ibadet eden yoktur..
Hem nasl benden bakasna ibadet edebilirler ki: Onlar bana ibadet etmeleri
iin yarattm.. Byle olunca,onlar ne iin yarattmsa.. O hsl olur..
Bu mana makamnda Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu:
Herkese, uruna yaratld ey myesserdir.
Yani: Hakka ibadet babnda..
u yet-i kerimeler de, ayn manay anlatr:

 nsanlar ve cini, ancak bana ibadet edeler; diye yarattm..

(51/56)
Her ey, onun hamdiyle Tesbih eder.. (17/44)
zellikle, yukarda geen yet-i kerime ile yce Allah peygamberi Musay a.s.
u manada ayktrmak istiyordu:
u ilhlara sahip kanlar, ancak Allaha ibadet etmektedirler.. Ama bir
mazhar ynnden..
.. Ve Musadan A.S. unu istiyordu: Btn mazhar cihetinden yce Allaha
ibadet etmek..
Bunun iin ise, yle buyurdu:
lh yoktur; ancak ben varm.. (20/14)
Bundan kasd olunan bir mana da, uydu:
Burada ilh olarak, ancak ben varm..
Kendisine:
lh..
Ad verilen ve yle sylenenlerin hepsi ite, benim..
Madem ki: O gsterilen mertebede Allah ismi ile aynen bulunduumu
rettim.. O halde bana ibadet et ya Musa..
u cihetten ki: Hviyetin ayn olarak, btn mezahiri bir benlik olarak
toplar..
Bu yollu bir ayktrma, sbhan olan Yce Allahtan peygamberine
bir yardmdr..
Ona yardm ediyordu; ta ki: Kendisine bir ynden ibadet edip, dier yn
brakmaya..
badet etmedii, fuzul bulup terki halinde Hakk fevt etmeye.. sterse,
ibadet ettii cihetten hidayeti bulmu olsun..
Ki eitli millete mensub olan ve Allah yolundan sapanlarn durumu da
byledir..
Yani: Tek ynldr..
Eer o: zerine dikkat ekilen benlik cihetinden ibadet ederse, durumu
baka olur.. Tam arzu edilen bir ibadet olur..
O, yle bir benliktir ki: Cmle mazharlar, tecellileri, yaratl ekillerini ve
gereklerini toplad babnda tenbih yaplmtr..
Kald ki, o benlik: Hviyet iinde, akl yolundan kemlt ile nam almtr..
Hsl: Bu, her eyi iine alan, yle bir benliktir ki:
Allah..
Lafz ile tefsir edilmitir.. Sonra burada:
lh yoktur; ancak ben varm.. (20/14)
Cmlesi ile erh edilmitir..
te.. Btn bu manalar dnerek ibadet et..
Byle bir ibadet yapann ibadeti, aslna uygun bir ibadettir..

Yukarda anlatlan manalara iaret olarak, u yet-i kerimeyi de dinleyelim:

te.. benim doru yolum budur.. Ona giriniz..
eitli yollara girmeyiniz; sonra sizi yolundan alkoyar.. (6/153)
Bu yet-i kerime ile, iaret edilen eitli yollara bal olanlar; her ne kadar
Allah yolunda iseler de, frka frka olduklarndan, ilerine: irk, ilhad cinsi eyler girdi..
Ancak: Muhammed yoldan tevhid ehli olanlar, brlerine benzemezler..
Bunlar, dosdoru yolu takib ederler..
Bir kul, Allahn dosdoru yolunda olunca, kendisine, Resulullah S.A.
efendimizin, u hadis-i erifindeki sr zhir olur:
Bir kimse ki, nefsini bildi; gerekten Rabbn bilen o oldu..
Bu hadis-i erifin srr kendisine zhir olan kimseden daha sonra:
Hakiki manas ile, Hakka ibadet etmesi taleb edilir..
Byle bir ibadet ise.. isimlerin ve sfatlarn hakikatleri ile, tahakkuk etmektir..
O kul: Anlatlan ekli ile, ibadeti yapnca bilir ki: O zhirdeki eyann da,
batndakinin de ayndr..
Yine bilir ki, o bir benliktir ve:
Musa..
Diye tabir edilenin ayndr..
.. Ve bu Musa, Hakkn kendisine rettii eyleri talebe balar.. nk
o arad eyler, isimlerin ve sfatlarn iktiza ettii kemlt eidinden hakkdr..
Onu arar ki: Bulsun; hakk ile Hakka ibadet etsin..
Ancak, tam hakk ile ibadet etmeyi yapmann imkn yoktur..
nk: Allahn isim ve sfatlar sonsuzdur.. Byle olunca, ona:
Hakk ile ibadet edebilmek de sonsuz olur..
stte anlatlan mana icabdr ki, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu:
Hakk ile, sana kar irfan sahibi olamadk..
Hakk ile, sana ibadet edemedik.. Yani: Kendini sena ettiin
ekilde..
Hazreti-i Sddk R.A, ise yle buyurdu:
drki kavramaktan yana acizlik, idrktir..
Anlatlan manalar u nazma sraladm:
Ey o suret ki, akllar akn mananda;
Ey o dehet ki, kinat bitti olmanda..
Ey gayelerin gayesi ki, en sonunda;
Akll dahi aar yce varlnda..
Keremler sana, zatn vdn gibi;
Nezihsin irkten, ikilikten hamd annda.
nsan bulamaz, senden yana arzusunu;
Haa haa, son ola yce varlnda..

Kusur itirafm, sana marifetimdir;

drki acizlik, bana idrk annda..
Sofiye zmresi, benlik durumunu, kulun aklen kabul edilen yzne
balamlardr.. nk bu benlik: Hazr olan, mahede edip grleni, anlatmak iin
kullanlr..
Hviyet, yani: O, olmak ise.. Bu grlen eyin gayb yzdr..
Bu durumda da: Hviyeti gayba baldr.. Ki O: Hakkn zatdr..
Benlii de, bu ehadet haline verdiler.. Bu da, kulun aklen kabul edilen
yndr..
Burada, ince bir nkte vardr; anlamaya al..

28. BLM - EZEL

EZEL: Akl yolu ile bilinen bir ncelik mefhumundan ibarettir..
Yce Allah, hkmen yledir..Yani: EZELdir..
Ancak, bu EZEL icab ncelik: Yce Hakkn keml iktizas icabdr..
Hadiselere, yaratlmlara takaddm icab deildir..
Yaratlmlara nazaran, uzun bir ncelik zaman dnlecek ve buna:
EZEL..
Tabiri kullanlacak.. Byle bir ey olamaz..
Nitekim bu gibi zamana bal EZEL anlaynn durumu daha nce de geti..
Kald ki: Byle bir anlay, yce Allaha kar irfan ktlna urayan kimseye
yakr..
Yce Allah, bu gibi manalardan yana tam bir ycelie sahiptir..
Biz, anlatlan yanl anlayn batl olduunu, bu eserin geen ksmlarnda da
belirtmitik..
Zira yce Hakkn EZELi u anda dahi mevcuttur.. Tpk: Bizim varlmz
meydana gelmeden nce olduu gibi..
Onun EZEL durumu, hi deimedi.. Ebedlerin ebedine kadar da, deimeden
kalacaktr..
Ebedin beyan da, inallah bundan sonra gelecek blmde olacaktr..
Evet.. Yce Hak iin EZEL hkm anlatld gibidir..
Ama sonradan yaratlan varln da bir EZEL durumu vardr..
Bunun EZEL durumu ise.. Hadis ey iin, kendisine varlk girmeyen
vakitten ibarettir..
Sonradan yaratlan bir eyin EZELi; durumu kendisi gibi olan dier bir eyin
EZELine uymaz..
Mesel: Madenin EZEL durumu nebatn EZEL durumuna uymaz..
nk, maden: Bitkinin nceliidir..
Zira, nebatn varl ancak, madenin varlndan sonra ortaya kt..
Durum anlatld gibi olunca, nebatn EZEL durumu, madenin varl ile
balar.. Madenin varlndan evvel deil..
Madenin EZEL durumu ise.. cevherin varl ile balar..
al, akl ve:

C
e
v
h
e
r
i
n

EZEL durumu ise.. heyulann var olmas ile balar.. Heyulann

EZEL durumu da, hebann varl iledir..
Hebann EZEL durumu da, tabiat eitlerinin varlna baldr..
Tabiatn EZEL durumu da, unsurlarn varlna baldr..
Unsurlarn EZEL durumu ise.. lliyinin varlna baldr.. lliyin ise: Kalem-i

Ruh..
Ad verilen melek ve benzerleridir..
Btn bu anlatlanlar, lemin tmdr.. Hepsinin EZEL durumu, yce
Hazretin bir kelimesidir..
Bu kelime ise.. Onun bir eye:
Ol..
Demesiyle, o eyi olduran szn manasdr..
Yukarda anlatlan EZEL dnda mutlak olan bir EZEL vardr ki, bu EZELi,
Yce Hak kendisine hak bilmitir..
Byle bir EZELde mahlukattan hi bir eyin varl yoktur..
Ne hkmen, ne aynen, ne de itibar olarak..
Bazlarnn:
Biz EZELde Hakkn katnda idik..
eklinde sarf ettikleri szdeki EZEL halka ait EZELdir.. nk onlar,
Hakkn EZELinde mevcud deillerdi..
Zira Hakkn EZELi: EZELlerin hkmn kapsayan bir EZELdir..
Bu, onun iin zat bir hkmdr ve kemlinin hakkdr..
Bilesin ki..
EZEL: Varlk ve yoklukla vasfedilemez..
O, varlkla vasfedilemez; nk: Bu makamda EZEL, hkmdir..
Gze gelen bir varlk deildir..
O yoklukla da vasfedilemez; nk: O, nisbet ve hkmden ncelik tar..
Kald ki, srf yokluk: Bir nisbet ve bir hkm kabul etmez..
bu mana icabdr ki: Yokluk hkm de kayar gider..
Byle olunca, EZEL ve ebed birleir..
Yce Hakkn EZELi ebedi olur; ebedi ise.. Onun EZELi..
Bilesin ki..
Yce Hakkn kendisi iin EZEL durumunda halk bulunamaz..
Ne hkm, ne de ayn..
nk, bu tr EZEL, tek bana Allah iin bir ncelik hkmnden ibarettir..
Hakkn nceliindeyse.. Halkn hibir hkm yoktur..
Ama ekillerin hi biri ile..
Durum byle olunca:
Hakkn nceliinde, halkn ilm bir tayin ynnden varl vardr..
Denemez.. Hakka:
Tayin bir varlk ynyle de, varl vard..
Denemez

Eer ilm bir ynden varlk hkm olmu olsayd; o zaman: Hakkn vcudu
ile beraber halkn da mevcud olmas lzm gelirdi.. Halbuki, durumun byle olmadn,
yce Hak bize u yet-i kerimesi ile anlatt:
nsan zerine, dehirden bir zaman gemedi mi ki, o: Anlan bir
ey deildi.. (76/1)
Bu yet-i kerimede geen:
Gemedi mi ki?.. (76/1)
Manasn alan:
HEL.. (6/1)
Kelimesidir.. Bu ise.. gerek manasn ifade eden:
K a d..
Manasnadr.. Byle olunca:
nsann yle olduunda phe yoktur..
Manas kar.. Yani:
Dehirde geen zaman iinde o yleydi..
Demektir.. Burada:
D E H R.. (76/1)
Allahtr.. Ayn yette geen:
Zaman.. (76/1)
Manas:
HN.. (76/1)
Kelimesinden kar.. Bu ise.. Yce Hakkn tecellisinden bir tecellidir..
Bu dank manay, imdi u cmle ile toplayalm: O tecellide, insan anlan bir
ey deildi..
Ne gzle grlen bir varla sahipti; ne de ilm bir varla..
nk: O, anlan bir ey olmad gibi, bilinen bir ey de deildi..
Burada anlatlan tecelli ise: Yce Hakkn kendi zne olan tecellisidir..
Burada bir noktaya daha dokunmak icab eder.. O da: Yce Hakkn EZELde;
ruhlara:
Sizin Rabbnz deil miyim?.. (7/172)
Diye sordu. Bunun zerine onlar da:

 E v e t..
Dediler.. (7/172)
eklinde, sualli cevapl gelen yetteki manay belirtmek iin kullanlan:
EZEL..
Tabiri, yaratlmlara ait bir EZELdir..
Nitekim bu hitaptan nceki kelmdan:
Onlar demin srtndan zerre misal kard..
Manas kar ki, onlarn durumunu syler..
Byle bir k ise.. lme bal lemde malumatn taaynnden ibarettir..
Onlar zerreye benzetmesi ise.. ncelik tamalar, bu incelik iinde
derin manalara sahip olmalarnn bir icabdr..
Yukarda geen:
Sizin rabbnz deil miyim?.. (7/171)
yeti-i kerimesinin dellet ettii mana zerinde biraz duralm..
Onlara yaplan bu hitab gsterir ki: Bu yolda kendilerine bir istidad
yerletirilmitir..
Ayrca onlarn:
Evet.. (7/172)
Demeleri ise.. kendilerinde bir kabullenme durumunun varln gsterir..
Byle olunca: Yce Hakkn mazhar olduklarn kabul etmi oluyorlar..
Yce Hak ise.. Onlarn Rabb olmas icab, kendilerine verdii istidad bildii
iin onlara bu soruyu sordu..
Ve.. Onlar yle bir kabiliyette yaratt ki: Kendi rububiyetini kabul edip, inkr
yoluna sapmadan:
Evet dediler.. (7/172)
Yce Allah, onlarn lehine kitabnda ahitlik etti..Bunun sebebi: Kyamet gn,
onlarn rububiyetine inanan muvahhidler olduklar babnda ehadetleri kabul olunsun..
Kald ki bu bakmdan biz de: nsanlara ahidiz..
Onlar hakknda, o gn, meleklerin ahitlii makbul olmayacaktr..
Bilhassa: nsanlarn kfr ve inkr babnda yaptklar ehadetleri..
Sebebine gelince: Onlarn kfr saydklar eyin i yzn bilmeleri iin,
kendilerinde ilh bir ittila yoktur..
Durum anlatld gibi olunca. Onlarn ehadetinin geree dayanan yn
yoktur.
Ama, bizim ehadetimiz, tahkik ynldr. nk bu durumu, bize o bildirdi..
Delilimiz de, yeterlidir.. nk bu: Allahn hccetidir.. Ve halknn saadeti babndadr..
Meleklerin hcceti ise.. Batldr.. nk onlar, zhire gre, hkm
yrttler..
Aslnda ise.. meleklere zhir durumdan baka bir ey yoktur..
Nitekim onlarn bu halini, demin a.s. kssasn okuduun zaman grrsn..
Ki onun iin:

 Yerde fesad karr.. (22/30)

eklindeki bir hkm nasl yrttler..
Bu hkmde kendilerinin:
slh edici olduklarn..
ddia etmek istediler..
Bu islh edici halleri ise.. Tesbih ve takdisleri babnda bilgilerinin bir icabdr..
Ancak, demin a.s. Rahman ve Rabban sfatlar makamndaki
batn durumunu hakikaten kavrayamadlar..
Ne zaman ki, yce Hakkn sfatlar demde a.s. zhir oldu; o zaman:
Onlar isimleri ile bildirdi.. (2/31)
te.. O zaman, melekler durumu bildiler.. nk ilim sfat zhir olmutu..
lim sfat ise, kendileri dahil, her eyi kapsamna alr..
Byle olunca onlar:
Sen, sbhansn.. Bizim ilmimiz, ancak bize rettiin kadardr..
Dediler.. (2/32)
Bu mana, gsteriyor ki; meleklerin ilmi bir kayda tabidir..
Ama, demin a.s. ilmi mutlaktr.. Hibir kayda tabi deildir.. lh ilme
baldr..
Kald ki: lm-i lh ve Hakkn sfatlarndan murad: demin a.s. sfatlardr..
Yce Hakkn zatndan murad ise: demin a.s. zatdr..
Bu manay anla..
Yardm taleb edilecek makam: Allahtr.

29. BLM - EBED

EBED: Allah iin, sonraln makul ynnden ibarettir..
Bu, onun iin bir hkmdr ve varl gerekli zata bal ynden gelir..
nk, kendisi iin varlk zat ile kaimdir.. Onun iin beka bu sebeple
salama balanmtr..
Onun gemiinde bir yokluk mefhumu olmamtr..
Zat ile kyam olduundan; bakaya ihtiyac olmadndan: Bu mmkin vasfn
tayan varlktan nce de, onun beka hkm sabitti..
Mmkin..
Vasf ile sylenen varlk, yukarda anlatld gibi olamaz..

Bunun durumu da, her ne kadar sonsuz ise de, zerine bir kesinti ile
hkmolunmutur..
nk: Gemiinde yokluk vardr.. Gemiinde yokluk bulunan her eyin ise..
Gemiine dn gerekir.. Bu ise.. Elbette, onun iin yokluk hkmn almay mutlak
surette gerekli klar..
Mmkinin durumu anlatld gibi olmazsa: Bekada, Hakla ayn seyri izlemesi
lzm gelir..
Bu ise.. Muhaldr..
Kald ki, durum anlatld ekilde olmaynca, Allaha kar mmkinin sonralk ii
de salama balanm olmazd..
Bilesin ki..
Allaha gre, ncelik ve sonralk onun iin iki hkm vasftr.. Hibir eklide,
zaman mefhumuna bal deildir..
nk: Yce Hakka zamann uramas muhaldr..
aret ettiimiz bu manay anla..
Sonra.. Sbhan olan Yce Hakkn EBEDi, zata bal bir iinden ibarettir..
Bu ise: Mmkin varln son bulduu yerde, kendi varlnn devam itibar ile
olur..
unu da bilesin ki..
Mmkin..
Vasfn alanlardan her ey iin bir EBED durumu vardr..
Mesel:
Dnyann EBEDi: hirete gemesidir..
hiretin EBEDi: in Yce Hakka gemesidir..
Burada, nemli bir nokta var ki onu da aklamak gerekir..
O nokta: Mmkinlerde bulunan:
EBED..
Vasflarnn kesilmesine hkmolunmaktr..
Bunlar arasnda : Cennet ehlinin EBEDlerini; cehennem ehlinin EBEDlerini
saymak gerekir..
Bu EBED durumlarnn elbette tkenmesi zarurdir..
Eer onlar devam eder; bekalar babnda hkm uzarsa.. Olmaz
Olmaz; zira: Hakkn EBEDlik durumu; kendi zatndan bakas iin, EBEDin biti
hkmn vermekten yana bizi balar..
Kald ki: Hibir mahluk iin yce Hakkn bekasnda, ayn seyir hakk yoktur..
Yani: kendi bana..
Bu babdaki hkm budur..
Biz, sz makul bir ibare ile, bu ekilde ortaya karm olsak dahi esas
manasnda bir deiiklik olmaz
nk: Biz onu, ak bir keif yolu ile elde ettik..
steyen inanr; isteyen inkr eder.
Bilesin ki..
hirete dair hallerden bir hal iin: EBED ve ezel hkm vardr..
bu hal, ister rahmete nail olanlar iin olsun; isterse azaba urayanlar iin..

Bu, yle deerli bir srdr ki.. ancak, ona dalan zevkini alr..
..Ve bilir ki: Hibir ekilde, onun kesintisi yoktur..
Bu bir halden ibarettir..
Ancak, anlatlan halin baka bir hale gemesi de olur.. Ama gemeyebilir de..
Anlatlan hal, baka bir hale getii zaman ise.. EBED ve ezel hkm
ayn ekilde onda olur..
Bu durum, hiret halinde kesintisiz srer gider.. Hibir karlk da olmaz
Bu durum mahedeye dayanan bir itir.. Kulun bu yolda bir ey yapmaya
mecali yoktur..
nk, o iin mahalli orasdr..
Yukarda anlatlan cmlelerin daha ak beyan, inallah cennet ve cehennem
anlatlrken geecek..
unu da, yukarda geen cmleyi teyid babnda hemen arzedelim: Yce Hakkn
EBEDi, EBEDlerin de EBEDidir..Tpk: Onun ezeli, ezellerin ezeli olduu gibi..
Bilesin ki..
Yce Hakkn EBEDi ezelinin ayndr.. Onun ezeli ise.. EBEDinin ayn saylr..
nk, bu durum iki izahat ynnn kalkmas saylr.. Bunlar ondan kalkar ki;
zat bekasna gre mnferid kalsn..
Onun oluu bir ncelik tar.. Akln, bu evveliyet izafeti durumunu kavramas
iin:
Ezel..
Ad verilmitir.. Halbuki, akl yolu ile bulunan evveliyetten nce de
varl vard ve ezel idi..
Sonra.. Yce Haktan sonluk izafetinin kalkmas iin ise:
EBED..
smi ile sylenmitir.. Halbuki, onun bekas iin, son olmama durumu,
aklen bulunduktan sonradr ki: EBED durumu balar.. Bekas da belli olur..
Yani: Bekasnn devam edecei anlalr..
NETCE: Her ikisi de; yani EBED ve ezel durumunu anlatmak istiyorum.. Allahn
iki vasfdr.. Bunlar, zamana bal izafet ortaya karmtr..
Ta ki: Bu yoldan onun gerekli varl akl yolu ile biline..
Yoksa: Ne EBED.. Ne de ezel..
Ancak, Allah vardr; onunla ikili bir ey yoktur..
Onun ezelinden baka bir vakit de yoktur.. Onun bu ezeli ise: EBEDdir..
bu EBED ise.. Onun vcud hkmdr..
Bu hkmdeyse.. Ona zaman yrmez.. Zaman hkm kesilir.. Hem de, onun
bekasna kadar uzayp gitmeden..
Onun bekas ise.. Kendisine gelmeden, zaman keser..
bu kesimin ad:
EBED..
Olmutur..

30. BLM - KIDEM

KIDEM: Zata bal bir gerekli olma hkmnden ibarettir..

Zata bal ve gerekli olma hkm ise: Hak iin kadim ismini izhar eder
manadr..
Yukarda zet olarak, anlatlan manay u yoldan daha iyi kavrayabiliriz..yleki:
Bir kimsenin varlk hkm, zatna gerekli olursa.. Onun gemiinde bir yokluk
olmaz..
Bir kimsenin ki, gemiinde yokluk olmamtr;onun kadim olmas lzm gelir..
Evet.. Durum, hkmen byledir.. Yce Allahn durumu da budur..
Yoksa o: Baka manada alnan KIDEM durumundan yana ycedir..
Kald ki: Baka manada alnacak KIDEM, kendisi ile isim alan zerine uzayan
zaman amndan ibarettir..
Halbuki yce Hak, byle bir halden yana ycelie sahiptir.
.. Ve yce Hakkn KIDEMi, zata bal, vacib varlna lzm hkmdr..
Yoksa.. Sbhan olan yce Hak ile halk arasnda bir zaman yoktur..
Derlenen bir vakit de yoktur..
Durum zet olarak udur: Yce Allahn varlk hkm, mahlukatn
varlndan ncedir..
KIDEM..
smini de bu durumu ile almtr..
Mahlukun yenilii, kendisini icad edecek bir mucide ihtiyac dolays ile, Hakka
kar dknl ona:
Hdus..
smini dourmutur..
Bu hdus iin, ikinci mana olsa dahi o:
Anlmayan bir ey iken, vcudunun meydana gelmesi.. Zuhuru..
eklinde olabilir..
Mahluk her ne kadar Allahn ilminde mevcud ise de, bu varlnda dahi,
muhdestir.. nk, kendisini yaratacak bir yaratcya ihtiyac vardr..
bu sebeple mahluka:
Kadim..
smini vermek salam bir i olmaz..
Her ne kadar O: lm-i ilhide var idiyse de; yani; Meydana kmadan nce..
Onun hkm: Bakasnn varl ile var olmaktr..
Byle olunca: Onun varlk dzeni, Hakkn varl zerine yaplmtr..
te.. Hdusun manas budur..
Ancak, anlatlan mana nazara alnnca ve bu mana ynnden baklnca:
lm-i ilhideki ayan-i sabite dahi muhdestir; kadim deildir..
Yukarda anlatlanlar arasnda, zellikle: Ayan- sabite meselesi nemlidir..
mamlarmz, bu manada yanlmtr..
Onlardan birinin kelm dahi yoktur ki: Ayan- sabite iin szde kdem hkm
vermi olmasn..
Ayan- sabitenin kdemi: Ancak ikinci bir ynden ikinci b ir itibara gre olur.
.. Ve ben sana bunun izahn imdi yapacam..
lm-i ilhi kadim olduuna gre..

Deyip kalalm ve bunun biraz izahn yaparak anlatalm.. yleki:

lm-i ilhinin kdemine hkmolunmutur.. nk o, zata bal ve ona gerekli
olan eyler arasndadr..
Yani: Sfatdr. Onun sfat ise.. zatna baldr..
Bu ballk ise.. Zatna yaknsa, ilhi hkmler gibi layk bir ekilde olur..
Sonra ilme:
lim..
Adnn verilmesi iin, malum ynnn bulunmas lzmdr..
Aksi halde: Ne ilim olur; ne de malum.. kisinin varl da muhal olur..
Tpk: limin olmay sonunda; ilmin de, malumunda olmayaca gibi
te.. Ancak anlatlan yoldandr ki: Malumat, ki bunun ad:
Ayan- sabite..
Olmaktadr.. limle KIDEM hkmne katlm olur..
imdi durum anlatld gibi olunca:
a) Yce Hakkn malumat, kendisi iin kadimdir..
b) O malumat, kendileri iin, kendi durumlarnda hadistir..
Bu manada, halk: Hakka katld.. Ama hkm bir katlma ile..
nk: Halkn Hakka dn:
a) Emir ynnden baklnca ayndir..
b) Zat cihetinden baklnca da, hkmdir..
Yukarda anlattklarmz, ancak:
Tam kemali bulmu zatlar.. Vasfn alan bykler anlarlar..
nk, ilhi zevklerin bu eidini:
Muhakkikin..
Vasf ile sylenenlere yaktrmak gerekir.. Bunlarn dnda kalan irfan
sahiplerine deil..
Anlatmaya devam edelim..
Ve.. u yoldan gidelim:
a) Mahlukat iin KIDEM hkm bir emir;
b) Mahlukat iin hdus ayn bir emir;
Olduuna gre: Bizim iin KIDEM, mahlukatn ondan hakk kadardr.. Kendi
durumlarna gre ve ona balantlar kadar..
Bu ise.. Ancak, ilm-i ilhinin onlara balants kadardr..
Bu manay anla..
Yce Hakkn KIDEMi: Hkm bir emirdir; zatdir ve kendisi iin gereklidir..
Halkn hdusu: Hkm bir emirdir; ztidir ve mahlukat iin gereklidir..
imdi mahlukatn hviyeti ynnden baklnca:
Onlara Haktr..
Denmez.. Ancak, hkmen byle denebilir.. O da, yce Hakka dellet ettikleri
iin..
Yoksa.. Yce Hak, kendi varlnda; mnezzehtir..
zellikle, zat cihetinden ona bir eyin katlmasndan yana..
Ona katlmalar ancak, hkm cihetinden olur..

Bu
katl
ma
her
ne
kada
r
keif
sahi
bine
gre
:
Zti
bir
katl
ma,
gibi
gr
nrs
e
de,
bu ancak o keif sahibinin kabiliyetine gredir.. Hi bir ekilde i: Allahn
kendinden ve kendisi iin bildii zere olmaz..
Kald ki: er ahkm anlatan diller; ak bir ekilde Yce Hakkn
tekliini zatna lyk bir ekilde anlatt..
Hele bu er ahkm: in hakikat zerine kurulmutur..
Baz eyleri bilen; bazlarn da karan ve hakikatler hakikatna kar bir
irfana sahip olmayann sand gibi deildir..
Durumu anlatlan der ki:
eriat d kabuktan ibarettir..
Ama bilmez ki o: in zn de, kabuunu da
camidir.. Neyse.. Geelim..
Resulllah S.A. kendisine tevdi edilen emaneti yerine verdi..
Durmadan mmetine nasihat etti..
zerine dikkati ekmedii hidayet yolu
brakmad.. Yoluna gstermedii marifet
kalmad..
O ne kadar gzel ve emin ve kmil bir
zattr.. Ve.. Ne kadar gzel Allah bilip mil
olan zattr.. te.. eriat getiren zat, byle
bir zattr..
NETCE: KIDEM, vacibl-vcud olann zat iin hkm bir
itir.. KIDEM ile ezel arasndaki mana farkn yle
anlatabiliriz
a) Ezel: Yce Allah iin makul ynl bir ncelikten ibarettir..
b) KIDEM, yce Allahn gemiinde bir adem durumunun olmayndan
ibarettir..
Ezel u manay ifade eder:
Onun gemiinde bir yokluk yoktur.. Yani: Kendi znde, eyadan evvel
oluuyla..
Durum anlatld gibi olunca: KIDEM ve ezel ayn manaya gelmez..

K
I
D
E
M
,
o

nun ismidir vacib vcuduna verilen; Bu

gereklidir, yaratclna hkmedilen..
Sre itibar etme, KIDEM-i ilh babnda;
Bir de aklen bilinen zamanlar ki, pe pee gelen..
anna yaratndan bala ona ol KIDEMi;
Sebebi: Bir hkm olduundan vacip zattan gelen..

KIDEMde mana: Zat varl deildir geilmi;

Ne yoklukla ne de yol alrken n kesilen..
Belki, zatnda zenginliinin icab olarak;
Kadim ismini ald, bir hkmle det edilen..

31. BLM - ALLAHIN GNLER

Yce Hakkn GNLER: Tecellileridir.. Kemlat eidinden zatnn gerektirdii
ekilde zuhurudur..
Sbhan olan yce Allahn tecelilerinden her tecelli: lhi bir hkmdr..
Ve.. O ilh hkm anlatlrken:
en..
Tabiri kullanlr..
bu hkm icab, bu vcudda, anlatlan tecelliye lyk bir eser vardr..
Bu vcudun muhtelif olmas ki:
Her zaman deimekte olduunu..
Sylemek istiyorum..
Evet.. te bu muhtelif olmak ve deimek: Anlatlan en, durumunun eseridir..
Bu deimeyi de: Bu vcudun deimesi zerine hkmn yrten,
tecelli gerektirmitir..
Anlatlan hal; yani: Deime ii, u yet-i kerimenin ifade ettii manadr:
O, her GN bir en alr.. (55/29)
stte anlatlan yet-i kerime iin ikinci bir mana olduunu bilesin..
bu ikinci mana ise: Yce Hakka gider..
u sralamaya dikkat et:
Anlatlan tecelli iin nasl bir en durumu varsa..
Ve.. O en iin bu sonradan yaratlan varlkta bir eser varsa..
Tpk: Bu anlatlanlar gibi, yine bata anlatlan tecelli iin iktiza eden
bir durum vardr..
bu iktiza eden durum ise.. Yce Hakkn kendisinde ve zat ynnden
bir eitlenmedir..
Yce Sbhan olan Hak; kendi znde bir taayyr, yani: Bakalama kabul
etmese bile: Her tecellide onun iin bir bakalama vardr..
bu tagayyr ise.. Suretlerde:
Suretlerde tahavvl.. Yani: Halden hale gemek..
eklinde anlatlr..
Hak iin tagayyr olmamas: Zat bir hkmdr..
Tecellilerdeki eitlenme ise: Halk iin, varlk iin, emre bal bir itir.. Ayndir..
Byle olunca Hak: Tagayyr olmadan tagayyr eder..
stteki cmleyi:
znde eitlenme olmadan eitlenir..

Manasna almak gerekir.. Bunu daha aalm:

Yce Hakkn kemlinin iktizas olarak, kendi znde bir hallenme olmad
halde, grlen suretlerde, halden hale geer..
Diyelim..
Btn bu manalar gsteriyor ki: Yce Hak, olduu hal zeredir.. Bulunduu
durumda bir baka ekil almas yolu kapaldr..
Allah- Tal, bu gibi bir bakalamadan yana ycedir.. Tam bir stnle
sahiptir.
te.. btn anlatlanlar, yukarda da geen:
O, her GN bir en alr.. (55/29)
Manasna aldmz cmlenin srrdr.. Gizli manasdr..
Yukarda anlatlan manada biraz daha derine inilecektir.
Bilip anlamaya al..
Sbhan olan yce Hak: Kula tecelli eyledii zaman; bu tecelli iin, Hakka
balamak suretiyle:
lhi en.. Ad verilir.. Ve bu tecelli kula baland zaman ise:
Hal..
Adn alr..
bu tecellinin hkimi ounlukla:
a) Allah- Talnn isimlerinden biridir..
b) Allah- Talnn sfatlarndan bir sfattr..
O tecelliyle bu iki eyden biri mutlaka hkimdir.. Baka olamaz..
ayet o tecelli elimizde bulunan bildiimiz ilh isim veya sfatlardan biri ile
deilse.. O zaman: O vel zata gelen tecelli isminin durumu: Yce Hakkn kendi zne
tecelli eyledii isim durumunu alr..
Bu ise.. Resulullah S. A. efendimizin u halindeki manadr:
Ki O: kyamet gn, kendisini yle vmelerle vecektir ki: Daha
nce, hi kimse onlarla vmemitir..
Ayn manay, Resulullah S.A. efendimizin u mnacatnda da bulabiliriz:
Allahm, sana olan dum, dileimi: zne isim olarak verdiin her
isimle; katnda gaybi ilminde zne tahsis ettiin her isimle arz ederim..
Burada, iki ekilde isim anlatld:
a) Allahn zne isim olarak verdii isimler..
b) Gayb ilminde, zatna tahsis ettii isimler..
a) Bendinde anlatlan isimler, kullarna anlatt isimlerdir..
b) Bendinde anlatlan isimler ise.. kullarna tecelli eyledii hallere ait
isimlerdir..

Bu isimler ise.. kendisine tecelli edilenin gizliliinde sakldr.. Oraya tahsis

edilmitir..
Yukarda geen mnacatta:
Sana dum, sana dileim..
Cmlesindeki mana ise.. bu ikinci ekilde anlatlan tecellinin edebi ile
harekettir..
Bu yle bir manadr ki: Ancak, bir mahede zevkine eren bilir.. Bakas
bilemez..
Zira akl: Dnce yolundan ona varamaz; anlamaz..
Meer ki bir iman sahibi ola.. Bu iman ise.. Akl aparan ve kilidi aan bir iman
ola..
Buraya kadar takdim edilen yazlandan da anlalyor ki; bata arz edilen yet-i
kerime ile geen:
GN (55/29)
lh tecelli manasnadr..
nk, onun zerine, yaratlan bir zamann yrmesi muhaldir..
Ayn manay, u yet-i kerimeye baktn zaman da anlarsn:
Onlar, ALLAHIN GNLERni ummuyorlard.. (45/19)
Bunun ak tefsir:
Kendilerine Allahn tecellilerini ummayan kimseler..
eklindedir..
nk onlar, Allahn varln inkr ediyorlar.. Ona inanmyorlar..
Haliyle, bir kimse, bir eyi inkr eder ve:
Yok olduunu..
Sylerse.. Haliyle, onun kendisine zuhurunu umup beklemez..
Bunlarn dnda bir baka zmre vardr ki, u yet-i kerime ile
kendilerine iaret edilmitir:
Allahn likasn uman.. (18/110)
Bu zmre iin Allahn likas: Kendilerine tecellisi ve Allahn yaknldr..
Bu, ister dnyada olsun; isterse hirette.. tecelli ve yaknlk durumunu anlatan
lika hali deimez Onu ummak da deimez..
Bu manay anla..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

32. BLM - SALASA- CERES

SALSALA- CERES: eitli manalara gelir.. Burada onun iin verilecek mana:

 Yank yapan rpertici ses:

Olabilir.. Zhiri manas, budur.. Esas manasn aada dinleyeceiz..
Yani: Burada kasd edilen manay..
SALSALA- CERES:
Kadiriyet sfatnn, iddetli tarafndan inkiaf..
Manasnadr..
Bu eit tecelli, azamet sfatndan bir tecelli yolu ile gelir..
Bu ise.. Kahiriyet sfatnn heybet ynyle meydana kmas saylr..
imdi, anlatlan halin kulda oluna geelim..
Kul, kadiriyet sfatnn hakikat ile tahakkuk etmeye balad zaman;
ilk hallerinde kendisine bu:
SALSALA- CERES..
Tabir edilen durum alr..
te.. O zaman: Kendisini azamet kuvveti ile kahr altna alan bir i bulur..
Bu mahade, kalblerin azamet huzuruna girme teebbslerine arpmasnn
sonucudur.
Zahirde bunun tabiri:
SALSALA- CERES..
Olup, iddetli yanklar yapar..
Bu hal iinde, grltl bir ses duyar.. Bu ses: Hakikatlerin birbirine
arpmasnn nler..
Byle olmas: Oraya girmek isteyenlere kar gl bir kahra sahip oluu
icabdr..
lhi bir mertebe ile, kullarnn kalbi arasnda gerilen en byk perde budur..
lhi mertebelerin inkiaf, ancak bu: SALSALA- CERESi duyduktan sonra olur..
Baka yolu yoktur..
Ben bu sesi, geceleyin, yce semalara gtrldn zaman duydum..
O stn makama, o gzel manzaraya vardm zaman, o mahallin heybetinden
yle bir kimse oldum: Azalarm zlm, terkibim dalm, vcut paralarm erimiti..
Kemiklerim de dalmt..
..Ve ben, o anda: Heybetinden, dalar sarsan: SALSALA- CERES ten
baka bir ey duymuyordum. nsan ve cin tayfas, onun izzeti nnde kmt..
Ancak, nurdan bulutlar gryordum.. Onlar, ateten yamurlar,
sanak halinde yadryorlard..
Bu hal ile, zat denizinden gelen; birbiri zerine zulmetler iindeydim..
Semann varl kalmamt.. Onun altnda yer de yoktu..
Durgun dalar yrtlmt..
Grdm ki:

 Yer plak bir l gibi.. Oradakilerin hepsini topladk; onlardan hi

birini unutup brakmadk..
Hepsi Rabbna saf saf, arz olundular.. (18/4748)
Onlarn bu durumu, hi deimez ki.. ezelden ebede kadar byledir..
Bu hal iinde dedim ki:
Semaya noldu?..
Dendi ki:
Yarld.. Rabbn dinledi; boyun edi.. (84/12)
Dedim ki:
Yere noldu?..
Dendi ki:
Yer uzatld.. indekini att; bombo kald.. (84/34)
Dedim ki:
Gnee noldu?..
Dendi ki:
Gne drld..
Yldzlar drld..
Dalar yrtld..
Bulutlar yamursuz kald..
Vah hayvanlar, bir araya getirildi..
Deniz atee verildi..
Ruhlar birleti..
Diri gmlen kzdan soruldu:
Hangi sutan ldrld?..
Sayfalar alp yayld..
Sema koparld..
Cehennem kzdrld..
Cennet yaklatrld.. (81/113)
Dedim ki:
Bana noldu?..
Cellim syledi:
Nefis hazrladn bildi.. (81/14)
Bu grdklerim, kk kyametti.. Hak bana, byk kyamete bir misal olsun
diye gsterdi.
Rabbmdan bir beyan alm olaym ve bana katlacaklara hidayet edeyim..
Bu arada bir baka hal oldu?..
Tetkik sorucusu, tahkik tercmanna baz eyler sordu..
Cehlin sz olmayan bir halet iinde onlar anladm..
Sfattan, zattan, ilh makamdan..
Diyerek sormutu.. Ki bu makam- ilh burann tam hakkn veren makamdr..
Sonra..
nsandan..

Sordu..
Ayrca
onun,
yani;
insann:

Ne suretle Kuran
olduunu.. Sordu..
Cell ve ikram sahibi zatn katndaki emr-i hitam olma ekli nasldr?..
Dedi..
O hakikat tercman, bunlar dinledi; sonra gld..
Daha sonra, u ibareleri gsterdi.. Onlardaki yemine iaret edip
dikkat zerine ekti:
Yemin olsun; gelip k
verene.. Akp akp yuvalarna
dnenlere.. Karanla dalan
geceye..
Ald zaman sabaha..
Elbette bu: Kerim Rasuln szdr..
Arn sahibi katnda onun itibar vardr.. Kendisine itaat olunur.. Orada
emindir.. ( 81/15-21)
Bunlar ben de dinleyip anladm.. Anlatann da alnndan ptm.. aret
ettii manalar u iirde topladm:
Vuslat iin bir hal var;
Mbah..
Diyemem ona;
Ama, ne sanarsan san, i ekilir her yana..
Seven de sevgilisi de, halvetin evcinde;
Mlk, maliki dahi asker topludur yan yana..
Yaknlk gelini mertebeyi dahi am;
Cell cemalden parlar cil almcasna..
Ufuk dnyor, bulutlar yamur yadryor;
Gk ok grlyor, imek akyor yana
yana..
Deniz dalgalarnda, rzgr dersen ganidir;
Ate kz kz, su devam eder
kaynamasna..
Sair dnen felek de, durur bir hal
zere; Boynu eiktir azizin izzeti
namna..

33. BLM - M ML K T A B

MML-KTAB: Onun knh oldu zatnda;

Noktadr, ondan olur ina sfatnda..
O hokka gibidir, harf kamaz stne;
Vcud yaprann tertibi yargsnda..
Nokta konmayan harfler iaret saylr;
Kadim sfata bal eylere zatnda..
Noktallar ibarettir olandan yana;
yleki: Arz olmutur noktalarnda..
Harfler ki dizildi ite o hal iinde;
Kelm olur, konuur srf mahlukatnda..
Bilesin ki..
MML-KTAB: Zatn knhnden ibarettir..
Burada anlatlan mahiyet iin; baz ynlerine gre:
Hakikatlerin mahiyetleri..
Denir ki; bunlara: Bir nam, bir vasf, varlk, yokluk, Hak veya halk gibi isimlerin
hi biri mutlak olarak verilemez..
KTAB: Mutlak varlktan ibarettir: onda yokluk yoktur..
Mahiyetin asl: MML-KTABdr. nk varlk ona derc edilmitir..
Tpk: Harflerin, ie iindeki mrekkebe derc edildii gibi..
O ie iindeki mrekkebe: Harflere ait isimlerden hibir eyin ismi verilemez..
smi verilemeyen bu harfler: ster noktal cinsinden olsun; isterse noktasz..
Harflerin baka bir aklamas, ayrca, bu babda gelecektir..
te.. Mahiyetin knh de, ie iindeki mrekkeble harflere benzer..
Ona: Varlk veya yokluk ismi verilemez
nk: Aklla bulunacak gibi deildir..
Aklla bilinmeyen bir eyi hkme balamak ise.. Muhaldir..
Durum, anlatld gibi olunca, onun iin:
Haktr..
Halktr..
Gayrdr..
Ayndr..
Gibi szler edilemez.. Durumuna gre o: Bir mahiyetten ibarettir.. Tabire
smaz.. Yani Tarif edilemez..
Ancak.. Bu anlatlann her ynyle zdd olan bir durum vardr ki o: Ulhiyettir..
Bir itibara ve bir yze gre: Ulhiyet, her haliyle eyann mahallidir..Varlk
sdur ettii mahaldir.. Vcud orada aklladr..
sterse akl: Hakikatlerin mahiyetinde varln olmasn bilkuvve gerektirsin..
Tpk: Hurma aacnn tohumunda var oluunu akl yolu ile bilkuvve kabul ettii
gibi..
Ancak, mahede durumu: Ondan gelen varl, bilkuvve deil; bilfiil ondan
karmaktadr..
Zat- ilh iktizas iin byle..

Lkin, mutlak icmal o hal zeredir ki, akla yle demeyi hkmetmitir:
Varlk, hakikatlerin mahiyetinde bilkuvve
vardr.. Yani: hudun hilfna..
Zira hud: Mcmel olan ii, mufassal olarak
anlatr.. u ekilde ki: Bu tafsil, icmali zerine baki
kalr..
Ancak, bu zevke bal hud bir itir.. Akl onu bak ynyle idrk
edemez.. Ama anlatlan mahalle vsl olduktan sonra, eyann tecellisi de,
kendisine
gelince: Onu olduu gibi idrk edip kabullenir..
Bu manalar, bir baka ynyle ele
alacaz.. imdi sen:
KTAB..
Denince, bunun mutlak varlk olduunu bilirsen, u mana sana alr: Kendisine,
varlk veya yoklukla bir hkm verilemeyen emir ite: MML-KTABdr..
Bu MML-KTAB ise:
Hakikatlerin mahiyeti..
eklinde bir isim alandr..
Sanki KTAB ondan domutur..
Kald ki, KTAB iin, ancak mahiyetin knhne ait iki yzden biri
vardr.. O iki yzn, biri varlk; dieri de yokluktur..
bu sebepledir ki: Anlatlan mahiyet, ne varla ne de yoklua dair bir
ibare kabul eder..
nk onda saylan bu yzlerden hangisi olursa olsun; onun daima bir
zdd vardr.. Varlk olsa, yokluk gelir; yokluk olsa, varlk kar..
Yce Hakkn, Peygamberine S.A. inzal buyurduu kitaba gelince, bu:
Mutlak varlktan ibarettir.. Bu da: Hakikatler mahiyetinin stte anlatld gibi
bir yzdr..
Bu mutlak varla kar, bir marifet sahibi olmak ise.. te o kitabn
ilmidir.. Bu manada, u yet-i kerimeleri almak yerinde olur:
Hangi ey olursa olsun; onu imam- mbinde saydk.. (36/12)
Ne ya, ne kuru kalm; hepsi kitab- mbine alnmtr.. (6/59)
Hangi ey olursa olsun; onu tam ayrntlar ile anlattk.. (17/12)
imdi..
S a n a:
a) MML-KTAB; knhn mahiyeti olduunu anlattk..
b) KTAB ise.. Mutlak varlk vcud olduu aktan belli oldu..
Evet.. yukarda anlatlanlar, sana rettik..
imdi sana daha baka eyleri reteceiz.. Bu: KTAB zerine olacaktr..

Bilesin ki.
KTAB:
a) Surelerden;
b) yetlerden;
c) Kelimelerden;
d) Harflerden ibarettir..
nce, surelerden balayp anlatalm..
SURELER:
Zata bal suretlerden ibarettir.. Bu suretler ise.. Keml tecellileridir..
Her sure iin: Kendisini, baka sureden ayracak bir mana ihtiyac vardr..
Tpk onun gibi: Keml durumu alan her ilh suret iin bir olu ekli lzmdr ki;
o suret, dierlerinden ayrd edilebilsin..
Bu kadar tenbih kfi..
Eer uzatma olmasayd; zata bal suretlerden her biri iin; yce Allahn
kitabndaki surelerden her birine ayr ayr tenbihler yapardk..
YETLER:
Hakikatlerin bir araya gelmiinden ibarettir..
Her yet: Belli manada oluu yn ile, ilh bir cem haline dellet eder..
bu ilh cem: Okunan yetin mefhumundan renilir..
Tpk: Bunun gibi, cell ve cemal isimlerinden her isim iin de bir cem lzmdr
Ki: lh tecelli o isim ynnden bu cem iinde olur..
..Ve yet bir cemden ibarettir.. nk o: eitli kelimelerden meydana gelen
bir ibare olmutur..
Cem: Burada, eitli eyann hududur.. Hakka bal ilhi bir gze..
KELMELER:
Bu gzle grlen mahlukatn hakikatlerinden ibarettir..
Bu ehadet leminde taayyn eden..
Demek istiyorum..
HARFLER:
Noktal olanlar, ilm-i ilhdeki ayan- sabiteden ibarettir..
Noktasz olanlarda, iki eittir:
BRNC ET:
Noktasz bir harftir.. Dier harflerin bununla balants vardr; ama onun dier
harflerle bir balants yoktur..
Bu harfler, be tanedir:

1. Elif..
2. Dal..
3. Ra..
4. Vav..
5. Lmelif..
Bu be harf, kemal iktizalarna iarettir.. Ki onlar da be tanedir:
1. Zat..
2. Hayat..
3. lim..
4. Kudret..
5. rade
Bu son saylan be eyden ilk drdnn varlna yol: Ancak zatla alr..
Zatn keml durumu ise.. Ancak o drd ile olur..
KNC ET:
Bunlar da, yukardaki harflerin dnda kalan noktasz harflerdir.. Bunlar da
dokuzdur.. (1)
Bu harflerin her biri iin, dier harflerle, balant vardr.. Kalan harflerin de
onunla balants vardr..
Bu dokuz harf, insan- kmile iarettir..
nk o: Kmil vasfnda; ilh olan BE vasf ile, halka ait DRT vasfn
beynini birletirmitir..
lh olan be ey yukarda sayld..
Halka ait olan DRT ey ise: DRT UNSUR dur..Ki halkiyet durumu, o DRT
vasftan doar..
Sonra.. nsan- Kmil harfleri sadece KML ismi noktaszdr..
Sebebi: Onu kendi sureti zerine yaratmtr..
Ancak, unu da belirtmek icab eder ki: Mutlak olan ilh hakikatler, mukayyed
olan insan hakikatlerden ayrlmtr..
nk, insan: Kendisini icad eden bir mucide dayanr..
Aslnda icad eden kendisi ise de: Bakasna dayanmas kendisine verilen
bir hkmdr..
te.. Anlatlan manalarn icabdr ki: Kendisi baka harflerle balant kurdu..
Baka harfler de onunla balant kurdu..
Biz, bu harflerin hakikatn ve ELF harfinden kn, ELF harfinin de,
noktadan meydana geldiini:
EL-KEHF VER-RAKM F ERH- BSMLLAHRRAHMANRRAHM..
Adl eserimizde anlattk.. renmek isteyen sz geen esere baksn..
Vacibl-vcud olan Hakkn hkm: Her ey, ona muhta olduu halde
o hi bir eye muhta olmadan zat ile kaim olduu gibi.. Bu kitapta yazlan noktasz
harfler de ayn manaya iarettir..
yle ki: Btn harflerin onlarla balants vardr; ama onlarn hi bir harfle
balants yoktur..
Daha ncede sayld gibi o harfler: ELF, DAL, RA, VAV, LMELF tir..

Bunlarn her birine, kalan harflerin balants vardr.. Ama, bunlardan

hibir harfin dier harflerle balants yoktur.. Bilhassa:
LMELF, iki harftir..
Denemez.. Bu manada ak bir hadis-i erif vardr.. Resulullah S.A. efendimiz
yle buyurmutur:
LMELF, tek harftir..
Yukarda anlatlanlar da nazara alarak bilesin ki..
HARFLER, kelimeler deildir.. nk ayan- sabite:
K N (O L)..
Kelimesini kapsam altna girmez
Ancak, ayn bir icad zamannda, ayan- sabitenin durumuna gelince: O kelimenin
ok ykseindedir..
Byle olunca: Onun ilm taayynnde, tekvin ismi kendisine dahil olamaz
nk: ayan- sabite Haktr; halk deildir..
Halk:
K N (O L)..
Kelimesi kapsamna giren eylerden ibarettir..
Byle olunca: Anlatlan vasfa gre, ayan- sabite, sonradan yaratlan hadis
olmamtr..
Ancak, hkm bir girile, hadise katlmtr..
Bu da, o hadis eylerin durumlar itibar ile, ihtiyalar iindir..
Bu ihtiya ise.. Hadis varln kendi znde, kadim zata dayanmasndan gelen
bir ihtiyatr..
Bunun beyan, bu kitapta daha nce de geti..
u manaya dikkat et..
HARFLER..
Diye tabir ettiimiz ayan- mevcude: bir bakma ayan- sabite .. lme bal
leme katlmtr..
Bu ilim ise.. lime katlmtr..
Bu ikinci itibara, yani: lmin lime katlmasna itibar edilince; ayan- sabite
veya ayan- mevcude kadimdir..
Nitekim bunun ayrntl yn KIDEM blmnde de geti..
Buraya kadar anlatlanlardan rendin ki; KTAB: Harfleri, yetleri
ve sureleri toplamtr..
Haliyle, bunlarn hakikatlerine dair yaptmz iaret zere..
unu da bil ki..
Levh: Kendisinden vcudda tayin edilen bir gerekten ibarettir.. Haliyle bunun
byle oluu, hkm bir tertib zeredir.. Hadde hesaba gelmeyen ilh iktizaya gre deil..
Zira, byle sayya gelmeyen eyler, levhde bulunmaz..
Bu bulunmayan eyler: Tecelliyat ehlinin, cennet ehlinin, cehennem ehlinin
ayrntl halleridir..
Ama bunlar, KTABda bulunur..
nk:

a) KTAB, klldir.. Umumdir..

b) Czdir ve zeldir..
nallah, bunlarn da ayrca beyan yeri gelecektir..
Allah. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

(1) Bu harfler, tercmemizde esas aldmz eserde gememitir.. Ancak, bu

harflerin unlar olduu sabittir:
HA, SN, SAD, TI, AYN; KF; LM; MM; HE..

34. BLM - K U R A N
KURAN: Hemen sade tek zattr;
Onun teklii farzdr Haktr..
Zat makam, onda onun iin;
Hviyet ynnden mulaktr..
Okur onu talebden yana;
Onu taleb farz klnmtr..
Okunmas da onun ss;
Ss onun, fena hali saftr..
Ama, zat cihetinden onda;
Ne btn, ne para kalmtr..
Onun alnan tad, zattan;
Isrmadan zevkte kalmtr..
Bu tadda fehim: te KURAN;
Farz bu, stte anlatlmtr..
Bilesin ki..
KURAN: Zattan ibarettir..
yle bir zat ki: Tm sfatlar, onda erimi; kaybolmutur..
Ve o: Ahadiyetle, isim alan bir tecellightr..
Yce Hak KURAN: Peygamberi Muhammede S.A. bu manaya gre
inzal buyurdu..
Ta ki, onun kinattaki mahede makam: Ahadiyet ola..
nzal u demektir:
Yce Ahadiyetin hakikat, en yksek derecesi ile.. Resulllah S.A. efendimizin
cesedinde kemliyle, zuhura gelmitir.. En yksek derecesinden ona inmitir..
Onun iin, ini ve k muhaldir.. Ama tabir, byle bir deyimi gerektiriyor..
Kald ki, onun bir tahakkuk safhasndan gei yolu da vardr..

yle ki:
Resulullah S.A. efendimizin d vcudu: lh hakikatlerin tm ile tahakkuk
ettii zaman..
Evet.. te o zaman: Grnen vcudu, vahid isminin tecelli yeri oldu..
Tpk: Kendi hviyet, yani: Kimlii ile, ahadiyet sfatnn tecelligh, zat ile,
zatn ayn olduu gibi..
bu anlatlan mana icabdr ki, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu:
KURAN, bana tmden, bir defada nazil oldu..
Resulullah S.A. efendimiz, bu cmlesi ile, u manay aklamak istiyordu:
KURANn tm ile, zat, kll ve cisman olarak tam tahakkuk etmitir..
bu mana asndan baklnca:
KURAN-I KERM..
Diye anlatlan, bizzat Resulullah S.A. efendimizdir..
nk: O btn ile ona ihsan edildi..
Byle bir ihsana nail olmak ise.. tam kereme nail olmaktr..
Ve.. O: Tam kereme de nail olmutur.. nk: Kendisinden, hibir ey,
esirgenmemitir. Hemen hepsi: lh bir kerem olarak, zat yoldan bolca ona
yadrlmtr..
Bir feyz ve bir bereket olarak..
te.. KURAN-I KERMin manas..
KURAN-I HAKM ise.. u demektir:
lh hakikatlerin peyder peyder inii..
bu ini ise.. Kulu yava yava, onlarla zatta tahakkuka doru ykseltir..
Bu da, ilh hikmetin bir iktizasdr.. Bu hikmet ise.. Zatn yapt bir dzendir..
Tahakkuk iin yol budur.. Baka yoktur..
nk bir kulun: Hakikatlerin tm ile, tahakkuk etmesi, imkn cihetinden
olamaz..
Hem de cesedi ile.. Hem de, ilk yaratlnda..
Durum anlatld gibidir.. Ama, bu da, haliyle herkesin nasibi deildir..
Lkin: Yaratl icab ulhiyete taban meyilli olan hakikatler babnda
ykselme kaydeder..
Kendisine, peyder pey alan hakikatler babnda tahakkuk yoluna girer..
Ama, ilh bir tertib dzeninde..
Nitekim bu manaya, yce Hak, u yeti ile iaret buyurmutur:
Biz onu, yani: KURAN, peyder pey gnderdik.. (17/106)
Anlatlan hkm ayndr.. Hem de, ayn ekildedir.. Kesilip bitmeden byledir..
Kesilmez; sonu olmaz..
Kul, ylece terakkiye devam eder.. Yce Hak ise.. Tecellisine devam eder..
Bu bitip tkenmeyen bir yoldur.. Her eyi tam almak ta imknszdr..
nk onlarn nihayeti yoktur.. nk, yce Hak zatnda nihayetsizdir..

Burada, yle bir soru akla gelebilir:

Kuran bana tmden bir defada geldi..
eklinde buyurulan hadis-i erifinin faydas nedir?. Hangi manay anlatr?..
Diye sorabilirsin..
Bu soruyu iki ynden cevaplandrabiliriz
BRNC YN: Hkmen byledir..
Bunun olu ekli ise, yledir:
Kmil bir kula yce Hak, zat ile tecelli eyledii zaman.. Mahede ettii ey
ynyle u hkme sahip olur: O sonsuz zatn hkmnden ibarettir..
Ve kendisine, hi blnmeden gelmitir.. Haliyle, onun byle oluu:
Bulunduu mahallin an icabdr..
KNC YN: Kalan beer vasflarn tkenmesi, halkyet rsumunun
bitip tkenmesi ciheti ile olur..
Haliyle bu durum: lh hakikatlerin keml mertebesinde zuhuru ile olur..
bu zuhurun izleri, cesedin btn uzuvlarnda tek tek grlr.. zerinde
durduumuz hadis-i erifteki:
Tmden..
Kelimesi:
Bana..
Kelimesi ile ilgilidir.. Ve bu ikinci ynde anlattmza dairdir..
Byle olunca, u mana kar:
lh hakikatlerle tahakkuk etmek suretiyle, halka bal btn noksan
sfatlarn gitmesi..
KURAN zerine gelen bir baka hadis-i erif yledir:
KURAN, dnya semasna bir defada kondu.. Bundan sonra, Hak:
Onu, para para yetler halinde bana indirdi..
Bu hadis-i erifin manas yledir:
KURAN, dnya semasna bir defada kondu..
Bu zata dayanan bir tahkik makamna iarettir..
Para para yetler halinde..
Gelmesi de, kulun zatla peyder pey tahakkuk etmesi sonunda, isimlerin ve
sfatlarn zuhura gelmesi saylr..
KURAN-I KERM zerine gelen bir yet yledir:
Sana seb- Mesaniyi ve KURAN-I AZM verdik.. (15/87)
Bu manaya gre KURAN: Tm zattan ibarettir..

Burada, nzul nazar- itibara alnmaz.. Bir yer meselesi de itibara alnmaz..
Byle olunca o: Zata dayal bir ahadiyetten ibaret kalr..
Anlatlan vasfta zat ise: Btn mertebeleri, sfatlar, yaratl ekillerini,
itibarlar znde toplayan mutlak bir hviyettir.. Kimliktir..
Bu mana ise:
Sadece zat.. Ama cmle kemlat ile..
Tabiri ile anlatlabilir..
KURAN iin bu mana: Azamet ifadesi tar..
bu mana icabdr ki: KURAN iin:
A Z M.. (15/87)
Lafz arkada edildi..
Bu yetle anlatlan:
Seb- Mesani.. (15/87)
Cmlesine gelince; u demektir:
Bu cesed varlnda zuhura gelen, yce Hakkn yedi sfat ile tahakkuk
etmesidir..
Yine KURAN zerine gelen:
Rahman KURAN retti.. (55/1-2)
yet-i kerime ise, u manaya iarettir:
Bir kula, Rahman tecelli edince, o kul, kendi znde Rahman bir lezzet
bulur.. Bu lezzet ise.. Zata kark marifeti kazandrr..
Bu yoldan da, sfatlarn hakiki yzleri ile tahakkuk etmi olur..
Bu durumda, elbette ki: Ona KURAN ancak Rahman retmi oldu..
Byle olmasayd, zata vsul nice olurdu? olamazd.. hele Rahman tecellisi olmadan..
bu manada RAHMAN ise: simlerin ve sfatlarn cmlesinden ibarettir..
u da bir gerektir ki: Yce Hak, isimleri ve sfatlar dnda bir baka yoldan
bilinememektedir..
Anlatlan manalar anla..
Zira bu manay ancak:
GUREBA..
Nam ile anlan kimseler anlarlar..
Bunlar, erefli ve kmil kimselerdir..
Sonra onlar: Kullarn arasnda, Allahn nazarghdr..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

35. BLM - FURKAN

Allahn sfatlar FURKAN;

Ve, Allahn zatdr Kuran..
Cemin fark durumu tahkiktir;
Farkn da cemindedir vicdan..
Sfatlarn eitleridir;
Nam zere iki cem olan..
Bulunur Tevhid birliinde;
Zatn hkm saylr FURKAN..
nk sfattr ayrlamaz;
Olmutur zat iin bir an..
Bilesin ki..
FURKAN: simlerin ve sfatlarn hakikatndan ibarettir..
Ama, eitli grntlerinin deiik ekillerine gre.
..Ve onlar itibar edildikleri durumlarna gre; biri dierinden ayrd edilir..
Byle olunca: Fark, Hakkn kendi znde olur.. Bu olu ise.. Onun gzel
isimleri ve sfatlar cihetinden gelir..
Bu durumdaysa.. Deiiklik ortaya kar..
Mesel:
Rahim ismi, edid isminden bakadr..
Mnim ismi, mntakim isminden bakadr..
Rza sfat, gazap sfatnn gayrdr..
Bu manaya, Resulullah S.A. efendimizden rivayet edilen bir kuds hadisle
yle iaret edilmitir:
Rahmetim gazabm geti..
Bu manada ise.. Geen, geilenden; fazilet itibar ile daha ndedir, stndr..
Bu stnlk, isimlere has mertebelerde de kendini gsterir..
Mesel:
Rahmaniyet mertebesi, Rabbiyet mertebesinden daha stndr..
Ulhiyet mertebesi ise.. Hepsinden daha stndr..
Bylece, isimler birbirinden ayrlm oluyor.. Aralarndaki fark da,
bu ekilde hsl oluyor..
.. Ve en stn olan fazilet itibar ile, hkmn geirdii kimseden
daha faziletli olduu meydana kyor..
Bu fazilet itibar ile:
Allah ismi, Rahman isminden daha faziletlidir..
Rahman ismi, Rabb isminden daha faziletlidir..
Rabb ismi, Melik isminden daha faziletlidir..
Kalan isimleri ve sfatlar da, bu manaya gre, kyas edebilirsin..

Anlatlan isim ve sfatlardaki, daha faziletli olma durumu: Onlarn gzde

olularna gredir.. Noksan veya fazla bir eyin onlarda oluu itibar ile deildir..
simlerin ve sfatlarn gzde olu durumlar, fazilet ynyle, kendilerine
bir stnlk salamtr..
bu sebepledir ki: Bir ksm dierine tercih edilmitir..
u yollu yaplan mnacaat ise.. anlatlan manaya iarettir:
Cezadan muafatna snrm.. Dargnlndan rzana snrm..
Senden sana snrm.. Sana, tam sena edemem..
te.. zatn zndeki fark budur..
Cezandan muafatna snrm..
Cmlesindeki muafat Arab edebiyatna gre mfaale babndandr..
Bu manaya gre:
Karlatrma..
Manasn tar.. bu karlamada ise.. Elbette affn stnl
ceza isimlerini geer..
Bunun iindir ki: Affa snarak, cezadan kat.. Keza dargnlktan da rzaya
snd..
Kavlimiz odur ki:
Rza sfat, gazab sfatndan daha faziletlidir..
Ayn manada: Ona, zat ile zatndan snd..
Bu da dorudur.. u yoldan ki: Fiillerde fark nasl hsl oluyorsa.. Ayn ekilde,
sfatlarda da olur.. Ayn ekilde, zatn vahidiyet durumunun kendisinde de byledir..
Ancak, zatn vahidiyet cihetinde bu fark belirsiz olmaktadr.. Bu da,
zatn artc hallerindendir.. Ki: Birbirini nakzeden iki eyi bir araya getirir..
Mesel: Muhal ile vacibi birletirir..
Hatta: Akla, ibare ve nakilde muhal grnenleri de cem eder..
Ve sen: Bu iin mahede zevkini aldktan sonra, byle bir birlemenin
olmasn, zata gerekli hkmler meyannda sayarsn..
Nitekim mam- Ebu Saidl-Harraz, bu manaya iaret ederek yle demitir:
Allah iki zddn arasn birletirmekte buldum.. Bildim..
Burada bir incelik vardr.. Ki.. bunu: Hemen anlatmamz icab eder..
Sanmayasn ki: Yce Allah, evvelin, hirinin, zhirin, batnn mutlak bir
ceminden ibarettir..
Halk, Hak, faziletli olu, faziletli olmay, muhal, vacib, madum, mevcud ve
mahdud..
Ve.. Bunlarn dnda kalan; bilinmeyen zdlardan doan noksanlar ve zdlarla..
Btn bunlar o : Zat bir vasfla yapar..
Onun hviyeti ise.. Btn bunlarn tmnden ibarettir..
te.. Ad geen zatn sznn manas budur..
Anla..
Bu manada bir irfana sahib olursan; tutun, brakma..
Allah.. Hak syler..

Doruya hidayeti nasib eden Allahtr..

Dn onadr.. ltica makam odur..

36 .BLM - TEVRAT
Allah-u Tal, TEVRAT: Musaya a.s. DOKUZ LEVH olarak indirdi..
Ancak, onlardan YED tanesini tebli edilmesini, kalan K tanesini de
tebli etmemesini emretti..
Zira o K LEVH: htiva ettii srlar icab; kabul akllara gre imknszdr.
Eer Musa a.s. onlar aklayacak olsayd; istediini bulamayp baa derdi..
Bir kii dahi, kendisine iman etmezdi..
Kald ki, o K LEVH: Musaya a.s. mahsustu; o zamane ehlinin hi birine deil..
Haliyle kendisi hari..
Teblii emredilen LEVHlerde: Evvellerin ve hirlerin bilgileri vard..
Ancak onlarda:
a) Muhammedin S.A. ilmi;
b) brahimin a.s. ilmi;
c) sann a.s. ilmi:
d) Muhammedin S.A. varislerine has ilim yoktu..
nk TEVRAT: Muhammedin S.A. hususiyetlerini ve onun manev varislerini
zmnnda tamyordu..
Bu da, brahime a.s. ve saya a.s. bir ikram iin byle olmutu..
Bu LEVHLER mermer tandand..
Musann a.s. teblii ile memur olduu YED LEVHA..
Demek istiyorum..
Dier iki LEVH, byle deildi.. Bunlar, nurdand..
O YED LEVHin anlatld gibi, mermer tandan olmasnn bir sonucudur ki,
onlarn kalblerinin katlamasna sebeb olmutur..
nk o LEVHLER tatand..
Bu YED LEVHin tmden ihtiva ettii eyler yedi eitti; ilhi iktiza icab ve
LEVHLERin adedine gre durum bundan ibaretti..
imdi, o YED LEVHi iinde bulunanlara gre sralayalm..
BRNC LEVH: Nur..
KNC LEVH: Hda..
Allah-u Tal; bu iki manay, u yet-i kerime ile bildirdi:
TEVRAT biz inzal eyledik.. Onda nur ve hidayet vardr..
Peygamberler onunla hkm verirler.. (5/44)
NC LEVH: Hikmet..
DRDNC LEVH: Kuva..
BENC LEVH: Hkm..

ALTINCI LEVH: Ubudiyet..

YEDNC LEVH: Saadet yolunun ekavet yolundan ayrd edilip aydnlatlmas..
Birde uygun olann beyan..
te.. Musann a.s. teblii iin emir ald YED LEVH bunlard..
Musaya a.s. mahsus olan K LEVHe gelince, onlar uydu:
BRNC LEVH: Rububiyet ..
KNC LEVH: Kudret..
Musann a.s. mmeti iinde, kemle eren kimsenin bulunmay, son anlatlan
K LEVHin kendilerine tebli edilmeyiinin sonucudur..
Tebli edilemezdi; nk: DOKUZ LEVHin tm teblii iin emir almamt..
Kendisinden sonra da, kemle eren kimse olmad.. Kendisinin manev varisi de olmad..
Haliyle, Resulullah S.A. efendimizin durumu byle olmamtr..
nk o: Hibir eyi brakmayp, bize ulatrd.. Tebli etti..
Nitekim, u yetler, bize bu manay ak ak anlatr:
Biz kitabda hi bir eyi eksik etmedik.. (6/38)
Her eyi onda, ayrntlar ile akladk.. (17/12)
Anlatlan manalarn bir icabdr ki: Resulullah S.A. efendimizin milleti,
milletlerin hayrlsdr..
Getirdii din , tm dinleri hkmsz brakmtr; kaldrmtr..
nk Resulullah S.A. efendimiz, dierlerine gelenlerin hepsi ile gelmitir..
stelik, onlara verilmeyenleri de, getirmitir..
Onlarn bu noksanlklar icab, dinleri kaldrlm; kemli icab Resulullah S.A.
efendimizin dini ise.. Taml ile mehur olmutur..
Bu mana ise.. u yet-i kerime ile sabittir:
Bugn dininizi, size tamamladm.. Sizin iin din olarak slama raz
oldum.. (5/3)
Bu yet-i kerime, Resulullah S.A. efendimizden baka hibir peygambere
gelmemitir..
Eer bu yet-i kerime bir bakasna gelseydi; peygamberlerin sonuncusu
onun olmas lzm gelirdi..
Halbuki bu: Ancak, Muhammed S.A. iin saland..
Anlatlan yet ona nazil olunca: Peygamberlerin sonuncusu oldu..
Niin byle olmasn?.. Zira o:
Ne bir hikmet brakt; ne de bir hidayet yolu..
Ne bir ilim brakt; ne de bir sr..
Bunlarn hemen hepsine dikkati ekti; ayktrd ve onlara iaret edip anlatt..
Haliyle, bu anlatma tarz; anlatlan eye gre deiik ekil ald..
Ne kadar aklamak icab ediyorsa.. O kadar aklad..
Anlattklarn, bazen aktan aa anlatt..
Bazen edeb bir slupla anlatt..
Bazen iaret kulland..

Bazen, dolayl yoldan gidip kinaye eklinde anlatt..

Bazen, bir benzerlik dengesi kurup istiare yolunu tercih etti..
Anlatlanlardan bazlarnn manas akt..
Bazlar da, tefsir gerektiriyordu..
Bazen de, tevilli yolu tercih etti..
Bazen, manas, eitli ynlere ekilecek ekilde, kapal ifade kulland.
Anlattklar mteabihattan oldu..
Bunlarn dnda, daha nice ifade ekli kulland ki: Hemen hepsi de,
beyanda keml eitlerinden saylr..
bu anlatlan durum icabdr ki: Bakasna bir katlma hakk kalmad..
inde, tam bir istikll sahibi oldu..
.. Ve peygamberlerin de sonuncusu oldu..
Zira o: htiya duyulacak her eyi getirdi..
Kendisinden sonra gelen kmiller, artk tenbihini yapp ayktrmalar gereken
hibir ey bulamad.. nk, Resulullah S.A. efendimiz, hemen hepsini yapmt..
Byle olunca: O kmile, Resulullah S.A. efendimize uymak kald..
Haliyle bu uyu: Resulullah S.A. efendimizin tenbih ettii ekilde olacakt..
..Ve o gelen bir tabi oldu..
Byle olunca: Yeni bir din kuran peygamberlik hkm de kesildi..
Bylece: Muhammed S.A. peygamberlerin sonuncusu oldu..
nk o, keml vasf ile geldi.. Ondan baka bu vasfla gelen olmad..
Eer Musa a.s. kendisine tahsis edilen o K LEVHi tebli edip
kavmine anlatsayd; kendisinden sonra, sann a.s. gelmesine lzum kalmazd..
nk: sa a.s. o K LEVHin tad srr kavmine tebli etti..
bu mana icabdr ki: sa a.s. ilk admda, kudret ve rububiyetle grnd..
Onun bu grn: Beikte ocuk halinde iken konumas, gzszlerin gzn
amas, abra hastalna tutulan iyi etmesi ve lleri diriltmesi idi..
Bylece: Musann a.s. dinini hkmsz brakt..
nk: Musann a.s. getirmediini getirmitir..
Ancak.. Anlatlan srlar eidinden hkmleri aklad iin, kavmi ard..
Gittikten sonra da, kendisine ibadet eder oldular..
Dediler ki:
Allah, n ncsdr. (5/73)
Bu ler ise: Baba, ana ve oul idi..
Bunlara da:
Ekanim-i selse..
Adn verdiler..
Yukarda anlatlan mana zerine, sann a.s. kavmi eitli frkalara ayrldlar..
Bunlardan bir ksm:
sa, Allahn oludur..
Dediler; ki bunlar:
Melekiye..
Ad ile anlrlar..

Bunlardan bir ksm da, sa a.s. iin:

O, Allahtr.. Geldi.. nsanolunu tuttu.. Dnd..
Onlar, bu szleri ile unu anlatmak istiyorlard:
demolu suretine girdi.. Sonra, kendi yceliine dnp gitti..
Bu zmreye sa a.s. kavmi arasnda:
Yaakibe..
Ad verilir..
Bunlardan bazlar da:
Allah, u eyden ibarettir:
a) Baba..Yani: Ruhl-kuds..
b) Ana..Yani: Meryem..
c) Oul.. Yani: sa a.s. peygamber..
sa a.s. kavmi sapt.. nk itikad ettikleri eylerin hi birini, sa a.s. getirmi
deildi.. Onlarn anladklar: sann a.s. iindeki d manadan ibaretti..
Bu ise.. Onlar, halen iinde bulunduklar sapkla ekti..
Nitekim bu mana, Allahu Talnn saya a.s. u sorusundan da anlalr:
Sen mi insanlara:
Beni ve anam Allahtan baka iki ilh tutun.. Dedin?.. (5/116)
Bunun zerine sa a.s. anlatlan tebih sebebi ile, tenzih yollu:
Sen sbhansn.. (5/116)
Dedi ve devam etti:
Benim iin hak olmayan bir eyi sylemem olmaz.. (5/116)
Yani: Nasl seninle aramda bir bakalk nisbeti yapabilirim.. Ve nasl:
Allah brakn da bana ibadet edin..
Diyebilirim..
Halbuki sen, benim hakikatmsn; zatmsn.. Ben ise, senin hakikatnm
znm.. Seninle aramda bir gayrlk yoktur..
Bylece, sa a.s. kavminin dedii eyden kendisini tenzih etti..
nk onlar, tenzihsiz olarak mutlak bir tebih yoluna girmilerdi.. tikadlar
buydu..
Byle bir ey ise.. Allahtan reva deildi..
sa a.s. devam etti:
Eer deseydim.. (5/116)
Yani: salk hakikatnn Allah olduunu sylemi isem, bunu:
Sen bilirdin.. (5/116)

Bu manada sa a.s. yle demek istiyordu:

Ben, bunu hi demedim.. Ancak, tenzihle tebih beyninin birletirilmesini
syledim.. Birin oklukta zuhurunu dedim..
Ama onlar, kendi anlaylarna gre, yanldlar.. Onlarca anlalan ey ise..
Benim murad ettiim mana deildi..
Devam etti:
Sen, iimdekini bilirsin.. (5/116)
Yani: Onlarn itikad, benim murad ettiim mana mdr?.. lh hakikatler
zuhuru babnda onlara tebli ettiklerim arasnda byle bir ey var myd?.. Yok muydu..
Yoksa, benim muradm, onlarca anlalann tam tersi miydi?..
Devam etti:
Ben, sende olan bilmem.. (5/116)
Bununla sa A.S. yle demek istiyordu:
Ben, bu teblii onlara ulatrdm.. Ama iinde, onlar saptrmak babnda
olan bilemem..
Eer bilseydim; onlarn sapmalarna sebeb olacak bir eyi tebli etmezdim..
Devam etti:
Sen, gaybleri btn incelii ile bilensin.. (5/116)
Ben ise.. Gaybleri bilemem.. Beni mazur gr..
Devam etti:
Onlara sylediim, ancak bana emrettiindir.. (5/117)
yle demek istiyordu:
Seni, kendimde bulduum kadarn syledim..
Bylece, emri tebli ettim.. Onlara nasihatta bulundum.. Ta ki, onlar da
kendilerinde sana kan yolu bulalar..
Bu yoldan, ilh hakikat onlara akladm ki, ilerinde olan ey, kendilerine
alm ola..
Onlara szm:
Sizin de Rabbnz, benim de Rabbm olan Allaha ibadet ediniz..
(5/117)
Cmlesinden baka deildi..
Bu yoldan, hakikat, kendime has klmadm.. Onlarn tmnde, bu hakikat
mutlak gsterdim.
Seni, onlara yle anlattm:
Hakik manamda nasl Rabbmsan, onlarn da hakik manalarnn Rabbsn..

Btn bu sylenenler anlatyor ki: sann a.s.getirdii ilim TEVRATtakinden

ziyade idi. Bu da: Rububiyet ve kudret srr idi..
O, bu srr aklad.. Bunun iin ise.. Kavmi kfir oldu..
nk: Rububiyet srrn amak kfrdr..
Eer sa a.s. bu srr kapasayd; yahut onu, ibare kabuklar iinde ve satrlar
arasnda, iaretler halinde kavmine tebli etseydi; kavmi, kendisinden sonra, kfir
olmazd..
Tpk: Resulullah S.A. efendimizin yapt gibi..
Bundan sonra da, dinin kemli babnda, ulhiyet ve zat ilmine ihtiya
kalmazd.. Kald ki, bu ikisini de, Resulullah S.A. efendimiz getirmiti..
Nitekim zat ve sfat ynyle bir hadis-i erif yukarda anlatld..
Allah-u Tal, peygamberine, zat ve sfat iini, bir yette birletirdi..
O, yet ise udur:
Onun benzeri bir ey yoktur.. Duyan ve gren odur.. (42/11)
Bu yetin zata ve sfatlara ait tefsiri yledir:
Onun benzeri bir ey yoktur.. (42/11)
Yani: Zata taalluk eden ynnden..
Duyan ve gren odur.. (42/11)
Yani: Sfatlara taalluk eden ynyle..
Eer sann a.s. kavmine tebli ettiini, Musa da a.s. tebli etseydi, kavmi:
Firavunun katli iinde kendisini itham ederdi..
Firavun demiti ki:
Ben sizin al rabbnzm.. (79/24)
Bu, bir iddia idi..
Rububiyet srrnn ifas ise.. Ancak, Firavunun bu iddiasn verebilirdi..
Ancak bu i, Firavun iin tahkik yollu deildi.. Bunun iin de, Firavunla
dvt ve galip geldi..
Eer Musa, a.s. TEVRATta rububiyet ilminden bir aklama yapsayd;
kavmi kendisini inkr ederdi.. Firavunla ekitii iin ise.. Onu ayplarlard;
itham ederlerdi..
bu sebepledir ki, o ilmi, gizlemekle emrolundu..
Tpk: Resulullah S.A. efendimiz de, kendisinden bakasnn kabul
edemeyecei baz eyleri gizlemekle emrolunduu gibi..
Bunu, kendisine istinaden rivayet edilen bir hadise dayanak sylyoruz;
yle buyurdu:
Miraca gtrldm gece, bana ilim verildi:

a) Bir ilim idi ki; gizlenmesi iin benden sz alnd..

b) Bir ilim idi ki; teblii arzuma brakld..
c) Bir ilim idi ki; teblii ile emrolundum..
Gizlenmesi iin, kendisinden sz alnan ilim: lhi srlardr.. Btn bu srlar
tmden Allah-u Tal Kurana yerletirdi..
Teblii ile emrolunduu ilim: Zhir idi..
Teblii arzusuna braklan ilim: Batn idi..
u yet-i kerimeler, batn ilmini anlatr:
Afakta ve kendi nefislerinde, yetlerimizi onlara gstereceiz ki:
Hak olduu aktan kendilerine belli olsun. (41/53)
Gkleri, yeri ve aralarnda olan: Hak olarak yarattk.. (15/85)
Yerde ve gktekilerin hepsini kendinden size ram eyledi..
(45/13)
Ona ruhumdan fledim.. (15/29)
Bu yetlerle anlatlan manalarn iki yz vardr:
a) Hakikat ynne dellet eden..
b) eriat ynne dellet eden..
Durum anlatld gibi olunca, yerlemee bal bir hal meydana kar..
Kimin kabiliyeti varsa, o kazanr..
Bir kimsenin, ilh bir anlay var ise.. Bu teblii alr.. Makamna ular..
Anlatld gibi bir anlaya sahib olmayana gelince.. O hakikatler
kendisine anlatld zaman, derhal inkr yoluna sapar..
Kendisine bu gibi hakikatlerin anlatlmamasna sebeb ise: Sapmamasn
temindir.. ekavetini de nlemektir..
Gizlenmesi iin sz alnan ilim: Derin manal olduundan, tevil yollu Kurana
konmutur..
Bunu da ancak, ilmin zn bulanlar bilir.. Ba art bu.. Bir de, ilh keif
yolu ile bilinir..
Bundan sonradr ki, o kimse, Kuran dinler ve onun mahallini bilir.
Yani: Allahn Kurana yerletirdii ve onun gizlemesi iin, Resulullah S.A.
efendimizden sz ald ilmi..
Allahu Tal:
Onun tevilini, ancak Allah bilir.. (3/7)
yeti ile bu manaya iaret eder.
Haliyle, bu mana, stteki yetten aldmz vakf iaretine gre okuyanlarca
verilen bir manadr..

Ve.. O ki: znde, o tevile muttali olur; ite onun ad:

Allahtr..
Bu manay anla..
Beyan yolu yine, bizi aklama kousu iin hazrlanan meydana doru
coturup koturdu..
Ve.. Aklanmas, hibir zaman akla gelmeyen aa vuruldu..
Biz, yine yolunda olduumuz bahse dnelim.. TEVRAT mevzuuna geelim..
Bilesin ki..
TEVRAT: Sfatlara bal olarak, isimlerin tecellilerinden ibarettir..
Bu ise.. Hakka has zuhur yerlerinde, yce sbhan olan Hakkn zuhurudur..
Yce Hak, isimlerin, sfatlar ynne deliller halinde nasbetti..
Sfatlarn da, zatna delil eyledi.. Haliyle, bu olanlar, zuhur yerlerinde
ve halkndaki zuhurunda olmaktadr.. Bu arada, vasta isimler ve sfatlardr..
Zata gtren baka yol da yoktur..
Yukardaki mana zerine biraz alalm.. yle ki:
Halk bir sadelik zere yaratlmtr.. Byle olunca; onun hali, ilh manalardan
yana bo olmaktr..
Ancak onun durumu, beyaz bir kaftan gibidir.. Karsna gelen nak kendine
ilenir..
bu naklar, isimlerdir.. Yce Hak ise.. Onlarla isim alr..
Bu isimler ise.. Hakkn sfatlarna dellet ederler..
Halk ise.. Hakk o isim yolundan bildikleri sfatlarla tanrlar.. Tandktan sonra
da, Hak ehli olurlar..
Hak ehli olanlar ise.. Anlatlan yoldan onun zatna doru yolu bulurlar..
Bunu bulduktan sonra onlar: simlere ve sfatlara birer ayna gibi olurlar..
Onlar ki byle oldu. simler onlarda zuhura gelir.. Keza sfatlar da..
bu zuhurdan sonradr ki: Nefislerini;kendilerine ilenen, zata bal isimlerin
ve ilh sfatlarn nak ile bilirler..
Bundan sonra: Allah-u Tal, zikredildii zaman, zikredilen kendileri olur.. Bu
da, nakn aldklar ismin icab olur..
te.. TEVRATn manas, yukarda anlatlanlardr..
TEVRATn tredii kelime kk: Tevriyettir..
Tevriyet ise, lgatte u manayadr:
Manay, mefhumlarn en uzana balamak..
Bu mana ise.. Avam halka gredir..
nk onlara gre, Hakkn sarih olarak; aktan anlatl, itikad bir hayaldir..
Avam halk iin bundan baka ne olabilir ki?.. Elbette olamaz.. Yani: anlatlan
manann dnda bir ey..
Ama, irfan sahipleri katnda Hak: Kendi zatlarnn hakikatdr.. Haktan murad
da, kendileridir..
Bu tr konumamz, TEVRATta: aret konumas saylr..
imdi.. Musaya a.s. gelen YED LEVHde neler vard?.. Onlarn aklanmasna
geelim..
Yukarda zet olarak anlatld; burada tafsil yoluna gidilecektir..
BRNC LEVH : NUR..
Burada, unu bilmen gerekir ki:

Bu levhde bulunan ilim eitleri, yalnz levhin ald o isimden ibaret

olmamaktadr..
Bunda olsun; dierinde olsun; kalan levhlerdeki ilim eitleri de bulunur..
Ancak, bir levh iin, hangi hkm galip ise.. Onunla isim verilmektedir..
Tpk: Kuran surelerinde olduu gibi..
Bir surede, hangi i ar basarsa, o sureye o iin ad verilmektedir.. Halbuki o
surede, hem adn ald ilim eidi vardr; hem de bakalar..
Nur levhinde, yce Hakkn, vahidiyet ve teklik yolundan vasf vardr.. Ama
mutlak bir tenzih yolu ile.. Bir de; yce Hakk, halktan ayrd eden hkm vardr..
Burada, ayrca Hakkn rububiyeti ve kudreti de anlatlr.. Haliyle bu
anlatmada, onun gzel isimleri ve yce sfatlar vardr..
Btn bunlar, stn ve tenzih yoluyla, Hakka lyk bir ekilde anlatlr..
Yani:
NUR LEVH..
Ad verilen LEVHde..
KNC LEVH: HDA..
Bunun iinde, Hakkn zn anlatan ilh haberler vardr..
Bu, zevke dayanan bir ilimdir.. Mminlerin kalbine ilham yolu ile gelen
nur suretindedir..
nk: Hda, kendi znde ilhama bal bir varln srrdr.. Kullar aniden
yakalar..
Bu ise.. lh cezbenin nurundan ibarettir..
yle bir cezbe nurudur ki: rfan sahibi, onun iinde, yce manzaralara terakki
eder.. Ama, ilh bir yoldan..
Yani: Allahn srat zerine..
bu anlatlan durum: nsan heykeline inen ilh nurun kendi mahalline
ve meknna dn eklinden ibarettir..
Burada: Hda, anlatlan nura sahib olan kimsenin, ahadiyet yolundan stn
mekna ve en gzel seviyeye ulamasndan ibarettir..
Ama, ne belli bir cihet, ne de belli bir yn vardr..
Bu levhde, milletlerin hallerine dair kefin ilmi vardr.. Onlardan ncekilere ve
sonrakilere dair haberler de vardr..
Ruhlar lemi saylan melekt ilmi de bundadr..
Ruhlar lemine hkim olan ceberut leminin ilmi de bundadr..
Bu ise.. Hazret-i kudstr..
Yine bu levh de bulunan ilimler arasnda: Berzah ilmi vardr.. Ayrca, kyamet
ve kyamet gn, mizan, hesap, cennet, cehennem anlatlr..
Yine bu levhde bulunanlar arasnda, tm muhakkiklerin haberleri vardr..

Ekl, suret, tlsm cinsi eylere konan srlar ilmi de, bu levhde bulunanlar
arasndadr..
srailoullar, bu srlar bilmekle nice iler grd.. artc kerametleri de,
yine bu esrar bildiklerinden gstermilerdir..
NC LEVH : HKMET
Bunda, ilmi sulklerin ekillerini bilmek vardr.. Haliyle bu: Tecelli ve zevk
yolundan olmaktadr..
Btn bunlar, ilh ve kuds makamlarda olmaktadr..
Bu olanlar arasnda: Nalnlar karmak, tura kmak, aala konumak,
gecenin karanlnda ate grmek vardr..
Btn bunlar, ilh srlar meyannda saylr..
Bu levh: Emre amade klmak vb. yoldan ruhan gelileri bilmenin asldr..
Anlatlan eitteki ilh hikmetler babnda her eyin ilmi bu levhdedir..
Heyet, hesap, gk ilminin asl da, bu levhde bulunanlar arasndadr..
Aalarn ve talarn vb. eylere ait ilmin temeli de bu levhdedir..
srailoullar arasnda, bu levhin ilmini bilen rahip olmaktadr..
Onlarn dilinde rahip:
Allahlk olan, dnyay brakp mevlya ynelen kimse..
Demektir..
DRDNC LEVH : KUVA..
nen hikmete dair ilerin ilmi ve beer glerde bulunanlarn ilmi bu
levhdedir..
Ki bu: Manevi zevklere dayanan ilimdir..
srailoullarndan bir kimsede bu ilim hsl olursa.. O: HBR olmaktadr..
HBR olmak ise.. Musann a.s. manev varisi olmak mertebesine kmak
saylr..
Bu levhde, remizler, iaretler, misaller ounluu tekil eder..
Hikmet-i ilhiyenin beeri glere konmas sebebi ile; Hak Tal onlar misal
yollu TEVRATa yerletirdi.. bildirdi..
Nitekim ayn manada, Yahyaya a.s. buyurduu u emirle dikkati ekti:
Ey Yahya, kitab kuvve ile al.. Daha ocukken, ona hikmet
verdik.. (19/13)
Grlyor ki, bir eyi kuvve ile almak ancak: Hikmeti bilen ve ilhi nura yol
bulan iin mmkn olmaktadr..
Bunu aldktan sonradr ki, ilh hikmetten yana bildii kadar, duygulara
karmaktadr..
Bu i, manev zevke dayanan bir itir.. Kimde bu eit zevk varsa..
Manasn o anlar.. Bakas anlayamaz..
Kald ki bu: Havas zmresine ait bir itir.. Avam iin deildir.. Simya ilmi de;
bu levhde bulunanlar arasndadr..
stn by ekli de, bu levhdedir.. Ki bu: Bir bakma kerametlere benzer..
Buna:
stn by..
Demenin sebebi, onun ilca, bir ileme tabi tutmadan bir ey sylemeden
oluudur..
Bunun oluu: Srf insanda bulunan byleme gcne dayanr.. Bu durumda,

iler, byy yapann arzusuna gre olur..

Bu ite, o byy yapan, hayal leminde bulunan suretleri bu his
leminde gsterir.. El dedirip tutulacak grlecek gibi yapar..
Bunun oluu u ekildedir:
Ona bakanlarn gzn, kendi hayal lemine sokar.. O hayale istedii sureti
verir.. Sonra, bakanlara o sureti gsterir.. Onlar da onu, gzleri ile grrler..
O i, hayalen olmaktadr; ama o bakanlar, bu his leminde olduunu
sanrlar..
Bu i Tevhid yolunda, benim bama geldi..
Bu vcutta hangi suretle olmay istersem, o surete giriyordum.. Hangi ii
yapmay istersem, o ii yapyordum..
Ancak, bu iin tehlikeli bir yol olduunu bildiim iin braktm..
Onu yapyordum; nk: Cenab- Hak bana, KF ile NUN arasna
koyduugizli kudret kapsn aralamt..
BENC LEVH: HKM..
Bunda, emirler ve yasaklar ilmi vard..
Ki bunlar: srail oullarna, Allahn farz kld eylerdi; haram
olmasn istedii ii de, haram klmt..
Bu levh: Musev yolunun anlatld levhdir..
Ki Yahud yolu, bunda anlatlanlara gre kurulmutur..
ALTINCI LEVH: UBUDYET..
Halka lzm olan hkmler, bu levhin iindeydi..
Mesel: Zillet, iftikar, korku, huu gibi eyler..
Hatta bu manada Musa, a.s. kavmine yle demiti..
inizden biri, ktle karlk ktlkle ceza verirse.. FRAVUNun
tanrlk davasna benzer davaya girmi olur..
nk kulun: ddia edecek hibir hakk yoktur..
unlar da, bu levhde, bulunanlar arasndayd:
Tevhid srlar, teslim, tevekkl, ileri Hakka smarlamak, rza, korku,
rabet zhd, Hakka dnp bakasn brakmak vb. eyler..
YEDNC LEVH: SAADET ve EKAVET..
Bu levhde Allaha gtren yol anlatlmaktadr..
Daha sonra: Saadet yolu, ekavet yolundan ayrd edilip
anlatlmaktadr.. Yine bu levhde bulunan cmleden olmak zere:Saadet
yolunda, dierine
nazaran daha uygun olan anlatlyor.. Ki bu,saadet yolunda caiz olan itir..

bu levhdedir ki: Musa a.s. kavmi: Dinlerinde isteyerek baz yenilikler

yapmtr.. Ki bu kardklar arasnda: Ruhbaniyet vardr..
Bunu, kendi akllarna gre yaptlar; Musann a.s. kavline gre deil..
Allahn kendilerine, bu levhde; tand cevaz yoluna girerek o icad yaptlar..
Onun da hakkndan gelemediler..
Eer o icadlarn, ilh bir ihbar, ilh bir keif yolundan yapm olsalard;
Allah, o ite kendilerine g ihsan ederdi..
Ama nerede?..
Kald ki: yle bir eyi hakk ile yapmak, onlar iin imknszd.. Eer byle
olmasayd; Allah onlara o ii; Peygamberinin dili ile emrederdi..
Musann a.s. ise.. o gibi ileri yapmalarn sylemeyii: Onun cehli deildir..
Onlara acmasdr..
Bir de, o hakkndan gelemeyecekleri ii yapnca, ceza grecekleri endiesi
idi..
Yine, bu levhde bulunanlar arasnda: Beden ilmine ve dinlere ait bilgi vardr..
Bu yapraklara, TEVRATta bulunanlar bylece aldk..
bu aldklarmz, Allahn bize ihsan ettii keif yolundan oldu..
Ama ksa anlattk..
nk kasdmz, zet olarak anlatmak..
Eer onu, bandan sonuna kadar tm alsaydk; ok uzun olurdu.. Hayli
uzatmamz gerekirdi.. Bundan da, pek fayda kmazd..
NETCE: Toplu olarak, TEVRAT bu anlatlanlardan ibarettir.. Kalann da
anlamaya al..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

37. BLM - ZEBUR

ZEBUR: Sryan bir kelimedir.. Kitap manasna gelir..
Araplar, bu kelimeyi kullanmtr..
Hatta Allah- Tal:
ledikleri her ey, ZBRde vard.. (54/52)
Buyurdu.. Ki burada: Zbr, kitaplar manasn gelir..
ZEBUR: Davuda a.s. geldi..
Onun gelii: Ayrntl yetler halinde olmutu.. Ancak, kendisine, Allah
tarafndan gelip tamama erdikten sonra, kavmine kard..
Yani: Onlara, para para yetler halinde deil de; toplu kitap olarak karp
okudu..
Davud a.s. karlkl konuma ynyle insanlarn en kibar idi.. Ahlk karakter
cihetiyle de, en gzeli..
ZEBUR okuduu zaman: Vah hayvanlar ve kular, yanna gelir toplanr
dururlard.. Bedeni zayf, boyu ksayd.. Bu hali ile de ok kuvvetli idi..
Zamannda geerli ilimlerde, ok ittla sahibi idi..
Bilesin ki..

Bir peygambere gelen her kitap, onda bulunan bilgiler.. Gerek bu kitap
gerekse bu ilimler, ancak geldii peygamberlerin ilmi nisbetinde olurdu..
Bu, ilh bir hikmetti.. Ta ki.. O peygamber, getirdiine kar cahil
bulunmaya..
Anlatlan mana icabdr ki: Fazilet ynyle kitaplarn ayrd edilmesi, kalana
bakarak, geldii peygamberin, Allah katnda ayrd edilmesine baldr..
Bu sebepledir ki: Kuran, Allahn peygamberlerine gnderdii
kitaplarn en faziletlisidir..
nk: Resulullah S.A. efendimiz, peygamberlerin en faziletlisidir..
Bu mana zerine:
Hepsi Allahn kelmdr.. Bazs, bazsndan daha faziletli olamaz..
Diyecek olursan, sana Resulullah S.A. efendimizden rivayet edilen
u hadis-i erifi syleriz:
Fatiha suresi, Kuran yetlerinin en faziletlisidir..
Bu hadis-i erife gre:
Kuranda fazilet ynyle, yetlerin bazs bazsndan stn olunca, toplu bir
mana ile: Kalan kitaplarn da, birbirinden stn olmalarna bir mani yoktur..
Bilesin ki..
ZEBUR: ounlukla tlerden ibaretti. Kalan :
Zatna lyk ekilde ondaki Allaha sena idi..
er ynden yol gsteren yetler, baz husus yetler idi..
Ancak gerek tler gerekse sena: lh olan hakik ilimler zerine idi..
Onda bulunan balca ilim eitleri unlard:
1. Mutlak vcuda dair ilimler..
2. Yce Hakkn yapt tecellilere ait ilim..
3. Bir eyi, emre hazr ve amade klmak.. Ayrca tedbir ilmi..
4. Mevcudat hakikatlerinin iktiza ettii ilim..
5. Kabiliyetler ve istidatlar ilmi..
6. Tabiiyet ilmi..
7. Riyazat ilmi..
8. Konumak ilmi..
9. Hilkat ilmi..
10. Hikmet ilmi..
11. Feraset ilmi..
Bunlarn dnda kalan daha baka ilimler de vard..
Ancak, bu ilimler iaret yollu sylenmitir..
Aktan sylenenler: zharnda zarar olmayan, Allahn srlarndan herhangi bir
srrn, alp yaylmasna gtrmeyecek ekilde idi..
Davud a.s. ok ibadet ederdi..
lh bir keif ihsan ile, ku dilini bilirdi.. lh bir g sayesinde onlarla
konuurdu..
Manalardan hangisini istiyorsa.. onlarn kulana ulatrrd..
Ama, hangi lafzla isterse..
Burada bir noktay belirtmek icab edecek..
Anlatlan konuma: Bu babda bir bilgisi olmayanlarn sand gibi deildir..
Bylesi: Kendinden bir kan ile:
Yalnz ku dili lugatna gre konuurdu..

Der.. Yani: Kulara has bir terimle..

Byle bir kanaat doru deildir..
O, kularn eitli seslerine gre szlerini anlard.. O seslerin dellet ettii
manalar da bilirdi..
Haliyle bu: lh bir keif yoluyla olurdu..
Bu mana, Davudun a.s. olu Sleymann u cmlesi ile anlalr:
Bize ku dili retildi.. (27/16)
Bu konuma durumu, onlarda srp gitti..
Bu sebeple sanan sand ki: Kularn, kendilerine gre bir lgat var; o lgatla
birbirleriyle konuurlar.. Davudun anlay da o lgata dayanr.. Halbuki, byle bir
kanaat yanltr..
Onlardan kan ancak bir sestir.. Bu ses, kendilerine gre, malum bir manada
kmaz..
yle olur: Onlardan birine bir hal gelir.. Bu halin sonucu, o kutan bir ses
kar.. O sesi, ilh bir ilhamla dier ku anlar..
Bu anlay ise.. Onda bulunan ruh ltuftan ileri gelir..
O kua bir baka hal geldii zaman, br ses gibi yine bir ses karr.. Ayn ses
gibi de olabilir; baka trl de..
Bunu da anlayan anlar.. ster kulardan olsun; isterse dierlerinden..
Haliyle bu anlay da, yine ilh bir ilhamla olur..
Davud a.s. sair hayvanat da anlard.. Onlardan bir ses knca, o sesin
manasn anlard; bilirdi..
Haliyle bu:lh kefe dayanan bir ilimle olurdu..
Davud a.s. onlarla konumay diledii zaman konuurdu..
Bu konuma, ister Sryan lgat ile olsun; isterse, dier bir dille.
sterse, hayvanata ait seslerle..
O sz, o hayvan anlard.. Haliyle, ilh bir kuvvetle.. ki o kuvveti, Allah-
Tal Davud a.s. iin kelmna kondurmutu..
Davud a.s. ve Sleyman a.s. iin Allahn ihsan eyledii bu kuvvet, sadece
ikisinde kalm deildir.. Sadece, onlarla braklm deildir..
Zira bu: Btn halifelere amil olan bir itir.. Halifelerden kasdm: Hilfet-i
Kbraya sahip olan halifelerdir..
Davud a.s.ve Sleymana a.s. has olan bu hal, bir zuhur ve bir taleb yolu ile
olmutur.. Bir bakma peygamberliin icab olarak..
Halbuki, efrad ve aktabdan her biri iin, bu varlk lkesinde
tasarruf vardr..
Bunlardan her biri: Gecede ve gndzde neler olur, onu dahi bilirler; ku
dillerini bilmek bunun yannda hi kalr..
Bu manada ibl rh. Der ki:
Kara karnca, kara ta stnde, karanlk bir gecede yrr de, ben onun
ayak sesini duymazsam, kendim iin:
Ben, kandrlmm; Rabbmn mekre uramym..
Derim..
Baka bir zat ise, yle demitir:
Ben o gibi hareketleri anlamadm nasl syleyebilirim?.. Onun hareket iin
hazrlan, benim gcmle olmaktadr..
Onu hareket ettiren benim.. Nasl onu anlamadm, syleyebilirim.. Hem de,
onu hareket ettiren olarak..

Bir gn, Resulullah S.A. efendimiz, cin tayfasna mensup birini tuttu;
mescidin direine balamak istedi..
Sonra, Sleyman a.s. peygamberin dusn hatrlaynca, salverdi..
O dua uydu:
Ya Rabbi, bana yle bir mlk hibe et ki: Benden sonra, hi kimseye
uymasn.. (38/35)
Bu vaka, gerek Sleyman peygamberin a.s. durumunu; gerekse, anlatlan
ilerin olacan ve olduunu tasdik yollu anlatr..
Yukarda geen yetle anlatlan manadan murad: O gibi ilerin, hilafet-i kbra
ile zuhuru ve onu alanlara kalmasdr..
bu du sebebi iledir ki: Ona nasib olan hal, kendisinden sonra hi kimsede
keml zere olmamtr..
Haliyle bu, her eyde deil; baz eylerde..
Peygamberlerde zuhura gelen baz eyler vardr ki, onlar evliyada da
olmutur..
Allah onlardan raz olsun..
Bilesin ki..
ZEBUR: arette, efal sfatlarnn tecellilerinden ibarettir..
TEVRAT: Yalnz, sfat isimlerinin tecellileri cmlesinden ibarettir..
NCL: Yalnz, zat isimlerinin tecellilerinden ibarettir..
FURKAN: Mutlak olarak, cmle isimlerin ve sfatlarn tecellilerinden ibarettir..
Bu tecelliler, ister zata bal bulunsun; isterse sfata..
KURAN: Srf zattan ibarettir..
Nitekim, KURAN, Furkan ve Tevrat zerine yukarda kelm edildi..
Burada daha ok, ZEBUR, zerinde durulacaktr..
Daha ncede anlatld gibi, ZEBUR fiilere bal sfatlarn tecellilerinden
ibarettir..
Bu hali ile o: lh iktidara bal para fiilerin tafsilidir..
bu sebebledir ki: leme halife oldu.. ZEBURda, vahiy yolu ile kendisine
gelen hkmleri zuhura getirdi..
Bu manann bir icab olarak:
Sabit dalar yrtyordu..
Sert elik demiri yumuak hali getiriyordu..
Btn eitleri ile, mahlukata hkmn geiriyordu..
Bundan sonra, mlkne, olu Sleyman a.s. varis oldu..
Sleyman a.s. Davuddan miras ald.. Davud a.s. ise Haktan..
Byle olunca: Davud a.s. daha faziletli oldu.. nk ona hilfeti Hak verdi..
Ve ona u zel hitab yapt:
Ey Davud, seni yerde halife eyledik.. (38/26)
Sleyman a.s. iin byle yapmad.. Ancak buna, talebi sonunda,
kstl bir yoldan verdi..
Davud a.s. byle bir talepte bulunmad.. Zira biliyordu ki: Hilfet zhir ve batn
olarak, hi kimsenin inhisar altnda olamaz.. Nitekim kendisine de, ancak zhir yolundan
verildi..
Nitekim bu manay, Allah- Talnn Sleyman a.s. iin verdii
u haberde grebilirsin..

Sleyman a.s. dedi ki:

Ya Rabbi, bana yle bir mlk hibe et ki: Benden sonra, hi
uymasn.. (38/35)
Onun bu talebine karlk u cevab ald:
Biz rzgr emrine amade kldk.. Emri ile yrd.. (38/36)
Grlyor ki, Sleymana verilen ilh iktidar, burada sayldr..
Ona talebini verdik..
Demiyor..
Zira byle olmas mmkn deildir.. Halktan birine balanmas imknszdr..
Zira o hilfet, ilh bir seime baldr..
Sebebine gelince: Ne zaman ve hangi zuhur yerinde Hak zat ile zhir olursa..
o zuhur yeri, Allahn halifesidir..
u yet-i kerime, anlatlan manaya iarettir..
Gerekten zikirdenTevrattansonra, ZBRe yazdk: Yere salih
kullarm varis olacaklardr.. (21/105)
Burada, salihlerden murad: lh verasete ehil olan kimselerdir..
Yerden murad ise: Halka bal manalarla, Hakka ait tecelliler arasnda
munhasr kalan, bu varln hakikatleridir..
u yet-i kerime ise.. anlatlan hakikatlere iaret eder:
Yerim genitir.. Ancak bana ibadet ediniz.. (29/65)
Bu anlatlanlar dinleyip anladktan sonra:
Sleyman a.s. dus makbuldr.. u itibara gre: Memleket-i Kbra,
Allahtan baka hi kimseye uymaz.. Allah ise..
Sleymann a.s. hakikatdr.. Bu sebeple onun dus salamdr.
Diyecek olursan, dorusun..
ayet:
Sleymann a.s. dus makbul olmamtr.
Yani: Hilfetin kendi inhisarna verilmesi itibarna gre.. nk bu hilfet
kendisinden baka: Efrada ve aktaba da verildii sahihtir..
Diyecek olursan.. Yine dorusun..
Biz, anlatacamz anlattk.. Hangisini dilersen.. onu nazar- itibara al..
Davud a.s. hilfetin sadece kendisine braklamayacan biliyordu..
Onun iin, byle bir talebi yapmad.. brakt..
Ama Sleyman a.s. ilh bir edep olarak o talebi yapt..
lh zuhur yerlerinde tek olmay istiyordu..
Yani: Hakk olan manev nfuzunu, tek bana onlara geirmek iin..
Byle bir eyin olmas, her ne kadar imknsz ise de, talebi yerindedir.. Zira,
ilh ember genitir.. Varlk imknlar da bu talebe msaittir..
Ama, hi kimse bilemez: Yapt bu yollu talebi, kendisine uyar m,
yoksa uymaz m?..
te.. Anlatlan mana ve bu mana makamlarnn icab olarak,
Allah- Tal evliyasnn halinden haber verdi..
yle buyurdu:
Allahn kadrini, zatna lyk olacak ekilde takdir edemediler..
(6/91)
yle buyurdu:

 Sbhan Rabbn, onlarn yapt vasftan yana ycedir.. zzet

sahibidir.. (37/180)
Bu ynden baklnca, hilfetin tek kiiye kalmas imknszdr..
Bunun iindir ki, Hz. Sdk r.a.yle buyurdu:
drk kavramaktan yana acizlik, idrktr..
Resulullah S.A. efendimiz ise, yle buyurdu:
Senin, zatn sena ettiin gibi sana sena edemem..
Resulullah S.A. efendimiz, bu hadis-i erifi ile, olmas mmkn olmayan bir
eyin talebi babnda edebe brnd.. Rabbnn kemli babnda aczini itiraf etti..
Halbuki, Resulullah S.A. efendimiz, Sleymandan a.s. daha fazla rabbn
biliyordu.. Bunu, undan anlyoruz ki:
Sleyman a.s. nihayeti olan bildi; onun husuln taleb etti..
Muhammed S.A. ise.. Nihayeti olmayan bildi; edebe brnd; kavrama
imkn olmayan talepten geti..
Edebe brnd..
Demekten kasdm; u demektir:
O eyin husul babnda yapaca duy terk edii..
Sebebine gelince: Biliyordu ki, bu inhisar Allah hi kimseye yapmaz..
nk o: Zat bir zellik tar..
Ve.. Allah- Tal onu: Halk dnda zat iin semitir..
Hele u iki zatn marifeti arasndaki farka bak..
Biri, Rabbn bilme babnda; bir snr bilip orada kalyor..
br de, Rabba kar marifet babnda snrszdr.. Onu bilmenin sonsuzluuna
kaildir.. Bu makam icabdr ki: Muhammed vasf tayan veller nice eyler
sylemilerdir..
eyhimiz Abdlkadir Geyln r.a. yle buyurmutur:
Ey peygamberler zmresi, size bir nam verildi.. Ama bize yle eyler verildi
ki, o size verilmedi..
Bu rivayeti, Muhiddin b. Arab r.a. FTUHAT-I MEKKYE adl eserine almtr..
Senedini Geylni Hz. ne kadar gtrp, rivayeti onun dilinden nakletmitir..
eyh Vel Ebl Gays b. Cemil ise, yle demitir:
Biz yle bir denize daldk ki, peygamberler onun sahilinde kald..
Bu szlerin her ne kadar tevil yolu varsa da, unu sylememiz icab eder:
Bizim mezhebimize gre: Mutlak peygamber, mutlak veliden efdaldr..
Bu kitabn belli yerinde: Nbvet ve velyet zerine sz edilecektir..
Allah- Tal dilerse..
Doruya hidayeti nasib eden Allahtr..

38. BLM - NCL

NCL: Allah tarafndan saya a.s. nazil oldu..
Sryani dili ile geldi.. ON YED ivede okunurdu..
NCL: Baba, ana, oul ismi ile balyordu..
KURAN: Rahman, Rahim Allahn ad ile.. Balad gibi..sa a.s. kavmi: Baba,
ana, oul meselesini d manada ald.. Sandlar ki: Baba, ana, oul ii; RUH; MERYEM;
SAdr..
te o zaman:

 Allah, n ncsdr.. (5/73)

Dediler..
Ama bilmediler ki:
BABAdan murad, ALLAH ismidir..
ANAdan murad, ZATIN HKMDR.. Ki onun iin:
Hakikatlerin mahiyeti..
Tabiri kullanlr..
OULdan murad: KTABdr. Ki o, mutlak varlktr..
Ve.. O Kitab: Knhn mahiyetinin bir neticesidir.. Bir parasdr..
Nitekim bu manada Allah- Tal yle buyurdu:
Ana Kitab onun katndadr.. (13/39)
bu yet, anlattmz manaya iarettir..
Ve.. Bu manaya dair tafsil, daha nceki yerinde de geti..
sann a.s. u cmlesi de, onlarn yanl anladklarn gsterdi:
Onlara sylediim ancak, bana emrettiindir.. (51/117)

(5/117)

Onun bu emrettii ise.. sann a.s. onlara u kelm tebliidir:

Sizin de Rabbnz, benim de Rabbm Allaha ibadet ediniz..

Bu kelm, onlara tebli etti ki, bilinsin: sa a.s. NCLin zhir manasn
anlamakta kusur etmemitir..
stelik, beyan ve izahn fazlas ile yapmtr.. Bu manay onun u sz tasdik
eder:
Sizin de Rabbnz, benim de Rabbm Allaha ibadet ediniz..
(5/117)
Bunu onlara sylemesinin bir sebebi de: Kendisinin Rabb olduuna dair, ana ve
ruh babnda yanl grlerini tashihtir..
Onlarn yanl davalarn da bylece rtyordu..
nk: Onlara gereken aklamay yapmtr..
Ancak onlar: sann a.s. aklamasna bakp zerinde durmadlar.. Allah kelm
zerine kendi grleri cihetine gitmeyi tercih ettiler..
Allah-u Talnn sualine cevap olarak:
Onlara sylediim, ancak bana emrettiindir.. (51/117)
Demesi, kavminin zrn beyandr..
Durum byle olunca, u mana kar:
O kelmla eliyi yollayan sensin..
Yani: Banda; BABA, ANA ve OUL olan..
Bunu onlara tebli ettiim zaman, kelmndan kendilerine zhir olan
manaya ektiler.. Onlar, bunun iin ayplama.. nk onlar, kelmndan anladklar mana
zerinedirler.. Bylece, onlarn irki tevhid olmutur..
Zira onlar: lh ihbarla rendikleri ii yaptlar..
Yani kendilerine gre..
Byle olunca: Onlarn durumu, itihadnda hata eden bir mtehid gibidir.. Ki,
kendisine itihad ecri vardr..

Hsl: Byle bir cevapla sa a.s. kavminin Hakka kar zrn anlatyordu..
Bu ekilde bir zrn beyanna ise..
Allah- Talnn u yollu sorusu sebeb olmutur..
Sen mi insanlara:
Beni ve anam, Allahtan baka ilh tutun ..
Dedin.. (5/116)
Bundan sonra, yolu aa aa sonu u raddeye getirdi ve yle syledi:
Eer onlar balarsan; sen, aziz hakimsin.. (5/118)
Onlara azap edersen, iddetli ceza sahibisin..
Demedi.. Buna benzer bir ey de sylemedi..
Mafireti anlatt.. Mafireti onlara Haktan taleb eyledi..
Ki bu: inden gelen bir hkmd..
nk onlar: Haktan ayrlmamlard..
Bu arada, unu da aktan bilmek gerekir ki:Peygamberler, a.s. azaba hak
kazandn bildii kimselerin mafireti talebinde bulunmazlar..
Nitekim, bu mana Allah-u Talnn, brahim a.s. iin anlatt u kelm
okununca daha iyi anlalr:
brahimin babasna yapt mafiret talebi, ona yapt bir vaadin
sonucu idi.. Vaktaki, onun Allaha dman olduunu anlad;ondan tamamen
ayrld.. (9/114)
Btn peygamberlerin durumu ayn ekildedir..
Ve.. sann a.s. mafiret talebi ise.. onlarn bunu hak ettiklerini bildii iindi..
Onlar, iin hakikatnda batl i zere olsalar dahi, kendilerine gre, hak zere
idiler..
Onlarn hak zere olular, itikadlar ynyle, iin bir sonucu idi.. sterse,
hakikat ynyle, ilerinin batl olmas sonucu azaba urasnlar..
te.. sa a.s. her iki durumu da nazara alarak yle dedi:
Eer azab edersen.. (5/118)
Sonra, ii tatlya balamak iin, yle dedi:
Onlar senin kullarndr.. (5/118)
Bu son cmle ile unu anlatyordu:
Sana ibadet ederler.. natlac da deiller.. Mevlsz olanlardan da deiller..
nk sen yle buyurdun:
Kfirlerin mevls yoktur.. (47/11)
u var ki, onlar: Hakik manaya gre tahkik ehli idiler.. Zira Hak Tal, sann
a.s. hakikatdr..
Meryemin de hakikatdr..
Ruhul kudsn de hakikatdr..
bu durum ise.. sann a.s. syledii:

 Onlar senin kullarndr.. (9/114)

Cmlesinin manasdr..
Ancak..
Burada, bir hususa dikkatini ekmek ister; seni onlarn lehine ehadetten men
ederim..
Zira, ayn kelmn peinden Allah-u Tal yle buyurdu:
Bu o gndr ki, dorulara sadakatleri yararl olur.. (5/119)
Bu cmle, sann a.s. yerine getirilmesini taleb ettii ie karlk sylendi; u
manaya gelir:
Onlarn, zhir olan ekli ile, kelmm kendilerine gre tevil etmelerinde
sadk deiller..
bu manann tersine olsa dahi, faydal durumlar Rabblarna gredir..
Bakasna gre deil..
Bize gre onlara verilen makam: Dallet iinde olduklardr..
Zhiri durum: Bu manayadr.. Cezaya uradklar da bunun iindir..
Onlarn sonunda alacaklar durum: Haktan yana nasiplerine gre Allah ile
olular neyse odur..
Bu da: Onlarn kendilerine gre olan itikadlardr..
Bundan elde edilecek hakikat miktar ise.. lerinde besledikleri itikaddaki
doruluklar kadardr..
Buna gre faydasn Rabblar katnda bulurlar..
Durum byle olunca, onlar iin verilecek hkm: lhi rahmete kalm olur..
Bundan sonra da sa a.s. hakknda besledikleri itikad, kendilerine yz gsterir..
O zaman da, kendilerine zhir olan udur: Anlatlan ynyle, itikad ettikleri
haktr..
Kendilerine olacak tecelli ise..bu itikadlar cihetinden gelir..
Zira, Allah kulunun zannna gredir..
Deyip yine NCL zerine kelmmza dnelim.
Daha nce de anlatld gibi; NCL, zat isimlerinden ibarettir..
Yani: Zatn isimlerindeki tecellisinden..
Sz edilen bu tecellilerden biri de: Vahidiyetteki tecellisidir..
bu tecelli, sa, a.s. kavmine: sada, Meryem ve Ruhul Kudste zhir
olmutur..
Byle olunca onlar: Anlatlan zuhur yerlerinin her birinde, Hakk mahede
etmilerdir..
Bu tecelli ynnden her ne kadar hakl iseler de, gerekten hataya dm ve
sapmlardr..
Hatal cihetleri udur: O tecelliyi gtrp yalnz sa, Meryem ve Ruhul-kudse
balamlardr..
Sapk ynleri de udur: Mutlak bir tecessm ve mukayyed bir tebihe kail
olmalar..
Yani: O vahidiyet tecellisinde..
Halbuki onlarn kail olduu bu mana, vahidiyet ahkmndan deildir..
zellikle takyid babnda..
te.. Onlarn hataya dp saptklar yer burasdr..

Bunu anlamaya al..

NCLe konan nizam, ancak : Melekler lemine has lahut iffetin bu insan lemi
varlna konmasdr.
Bu ise.. Hakkn halkta zuhur iktizasdr..
Ancak, Nasara taifesi, girdikleri tecessm ve kstlama yoluna dalnca..
Bu halleri NCLe hakikat zere konan manaya aykr dt..
Durum anlatld gibi olunca: NCLin hakkn Muhammediler yerine getirdiler..
nk NCL, btnyle KURAN yetlerinden bir yete konmutur..
O yet ise.. udur:
Ona ruhumdan fledim.. (15/29)
Onun ruhu da ondan bakas deildir..
Bu yet, Allahu-Talnn demde a.s. zuhurunun haberini verir..
Ayn mana, u yet-i kerime ile de, teyid edilmitir:
Afakta ve kendi nefislerinde, yetlerimizi onlara gstereceiz ki:
Hak olduu aktan kendilerine belli olsun.. (41/53)
Burada:

at:

Afak..
Olarak anlatlan, bu lem ve nefislerindeki Haktr..
Daha sonra bu manay, Muhammed S.A. iin buyurduu u yetlerde daha da
Sana biat edenler, ancak Allaha biat ederler.. (48/80)
Resule itaat eden, Allaha itaat etmi olur.. (48/10)

bu manalar icabdr ki: Muhammed S.A. mmeti , iin hakikatine ulat..

Bunun iin de, Hakka bal varl, yalnz deme sdrp brakmad..
nk: yet, yalnz demi a.s. tayin etmiyordu..
bu manadan edep alp bildiler ki: demden murad, bu neviden insan eidine
bal her ferttir..
lh emre imtisalen: Hakk, bu varlk czlerinin her birinde mahede yolu ile
grdler..
bu mana:
Hak olduu kendilerine belli olsun.. (41/53)
Manasn tayan yetin manasdr..
Bu manada: Mslmanlarn durumu da byledir..
Muhammed S.A. efendimizin durumu da ayndr..
Eer yukarda anlatlana benzer bir yet, sa a.s. peygambere gelseydi; elbet
onlar da bu yola hidayeti bulurlard..
Ancak, bu olamazd..
nk: Allah-u Talnn inzal buyurduu her Kitab:
Hidayettekilerin nasibini verdii gibi, dallettekilerin nasibini de verir..
Nitekim bu mana, Kuranda sabittir.. ( Bak: Bakara suresi, yet 26 )
Bu bir gerektir..
Zhir ulemann durumunu grmez misin?..
Anlatlan iki yetin tevilinde, nasl da saptlar..

Ve.. Onlar gtrmek istedikleri yne nasl ekip gtrdler?..

O ekip gittikleri ynde, Haktan yana bir yz olsayd, ne vard?..
Ama, kendilerini birtakm usuller sarmt; onlara dalp Allahtan uzaa
dtler.. Onu, bilmekten yana yaya kaldlar..
Hakikat ehline gelince.. O iki yet sayesinde Hakk buldular..
Onlarla, Hakkn marifetini elde ettiler..
NETCE: Bunlar nasl hidayeti buldularsa..brleri de ayn ekilde dallete
dtler..
Allah- Tal, getirdii bir misal dolays ile, bunlar iin yle buyurdu:
Allah onunla, nicelerini hidayete; nicelerini de dallete iter.. Onunla
dallete denler ise.. ancak, fasklardr.. (2/26)
Fask: Fsk kelimesi kknden gelir..
Araplar, bunu bozuk yumurta iin kullanrlar..
Bir yumurta, yavru karamaz bir durumdaysa.. onun iin: Bu yumurta, fsk
oldu..
Derler..
Bu yet-i kerimedeki:
Fasklar.. (2/26)
Lafzndan murad ise.. lh tecelliyi kabulden yana kabiliyetlerinin
bozulduudur..
Ki onlarn zihninde tasavvur edilen mana:
Allahn halknda zuhura gelemeyeceidir..
Bu zuhur ise.. Elbet kendi zanlarna gre olmamaktadr..
Bunun sebebi ise.. Onlar, zat- ilh iin hkme balanan bu zuhur olmama
ynn teyid eden tenzih usullerini bulup almlardr..
Bylece: Ayn olduu babndaki emirleri bir yana atmlardr.. Bunun yerine
hkm ynden konan vasflar almlardr..
Hi bir zaman da: Bu hkm vasflarn, o ayn olu iin, halka ve Hakka bal
varlk oluu iinin, aynen bir keml olduunu kabul edip bilmemilerdir..
Nitekim bu manay, yce Hak kendi znden haber verirken, kitabnn eitli
yerlerinde anlatmtr..
te.. Onlar arasnda u yetleri alyoruz:
Ne yana dnseniz, Allahn yz o yandadr.. (2/115)
Nefislerinizde.. grmyor musunuz?.. (51/21)
Gkleri, yeri ve aralarnda olan: Ancak, Hak olarak yarattk..
(15/85)
Yerde ve gktekilerin hepsini, kendinden size ram eyledi.. (45/13)
Ayrca, Resulullah S.A. efendimizin:
Allah kulun: Kuladr.. Gzdr.. Elidir.. Dilidir..
Manalarna gelecek ekilde buyurduu hadis- erif de nemlidir..
Daha baka nice yet ve hadis vardr ki, sayya gelmez.
Bizden bu kadar.. tesini anla..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr.

39. BLM - Yce Hakkn Her Gecenin Son te Birinde

Dnya Semasna Nzul
Bu manada gelen hadis-i erif yledir:
Allah-u Tal, her gecenin son te birinde; dnya semasna nzul

eyler
ve sorar:
Yok mu ?.. yok mu ?..

Bu hadis-i erif: Yce Hakkn, varlk zerrelerinden her birindeki zuhuruna

iarettir..
Bu hadis-i erifte geen:
Gece ..
Lafzndan murad: Halka ait karanlktr.. Zulmettir..
Dnya semas ..
Cmlesinden murad: Halk vcudunun ddr.. Zhiridir..
Son te biri..
Cmlesinden murad: O halkn hakikatdr ..
nk: Varlk eylerinden hemen her ey, e ayrlr :
a) Zhir olan ksm.. Bunun ad: Mlktr ..
b) Batn olan ksm.. Bunun ad: Melekttur ..
c) Mlkten de melekttan da mnezzeh olan ksm.. bu ksm iin:
Ceberut-u ilh ksm..
Diye sylenir..
bu ksm iin hadis-i erifte geen iaret dili ile :
Son te bir..
Tabir edilir..

zdr..

Yukarda, her ne kadar :

A y r l r..
eklinde bir kelime gemi ise de; aslnda ayrlma, diye bir ey yoktur ..
nk tek ey vardr ..
Tek olan bir eyin de: Ayrlmas imknsz olduuna gre.. elbet onun iin:
a) Bir zhir dnmen gerekecek.. Ki bu; onun grnen suretidir ..
b) Onun iin, bir batn dnmen gerekecek.. Bu da; onun nefsidir..
c) Bir de.. onun kyamn salayan bir hakikat olmas lzm gelir.. Ki bu:
Son te bir..
Cmlesindeki iaretten belli olur.
Yce Hakkn tenezzl..

Manasna gelince. Bu: Onun kendi tenzih durumunu koruyarak, halkn tebih
zndeki zuhurudur..
Bu blmn mevzuu olan hadis-i erif iin, itibar edilecek bir mana daha
vardr..
Ayr bir iaretle.. Birinci manadan daha stn ..
unu bilesin ki:
Son te bir..
Cmlesinden murad: O ilh sfattr ki ; Allah kuluna, onunla tecelli eder ..
Zat zuhurunun hakikat ise.. Anlatlan sfat tecellisinin sonlarnda olur. Ne
balad anlarda, ne ortalarnda ..
bu durum, zevke dayal bir itir .. Ancak, keifle bilinir .. Bu :
Keifle bilinir..
Dediim ey, anlatlan sfat tecellilerinin sonlarnda olan zat zuhurdur ..
Sfatlarda hibir ey iin, son yoktur .. Burada bir son grlyorsa .. Bu son,
hkmdir.. Bu ise zat hkmdr .. Ve :
Sfatlar gecenin son te birinde, zat zuhur eder..
Manas kar ..
Bu hadis-i erifte:
Dnya semasna ..
Demenin manas da udur:
Halknn kendisini bildii isimler lemindeki sfatlara ..
Bu isimler ise .. Dnya lemidir ..
Yce Hakkn stn sfatlar vardr ..
Halkn ise .. ubudiyeti, yani: Kulluu vardr ..
Bu ubudiyet, denaet kknden doan dnyadr .. Yani Kullarn dnyas..
Yce Allahn isimleri ise.. Halkn kulluk kyamn salayan dnyann semasdr.
Hsl: Anlatlan itibarlardan kan sonu, yce Hakkn kullarna sfatlarnda zhir
olduudur.. Bunlar, o sfatlardr ki: Hakk onlarla bilirler..
Bu bilgileri ise.. sfatlar, zuhur ynleri ile bitkin hale geldikleri zaman ..
Yukardaki cmlenin daha ak manas udur :
Onlar, sfat zuhuru kemle ermeden evvel, sfatla olurlar.. Yce Hakkn zat
ile deil..Sfat ki: Zuhur yn ile bitkin hale gelir .. te o zaman, yce Hakkn zat ile
olurlar; sfat ile deil..
Bu manay anla..
Bu hadis-i erifte sr yollu bir baka manaya iaret vardr..
Bu mana ise.. Keml bulmu zatlar iindir..
Bu manay yle anlatabiliriz..
Bilesin ki:
Gece..
Lafzndan murad, ilh zattr..
Son te bir..
Cmlesinden murad ise.. zata geiren marifetin keml durumudur ..
Biraz daha alalm..

Yce Hak iin elde edilen marifet, iki yoldan elde edilir:
a) Bir marifet var ki, kemali ile kavranr.
b) Bir marifet var ki, kemli ile kavranmas yolu kapaldr..
Zata geiren marifetin durumu..
Szmden murad:
Son te bir..
Cmlesidir ..
Bu manay biraz daha aalm..
Bir velnin Allaha marifet babnda marifeti vardr; onlar u ekilde sraya
koyabiliriz:
BRNC MARFET: Bu u hadis-i erifin manasdr:
Bir kimse ki, nefsini bildi; gerekten Rabbn bilen o oldu..
Bunun beyan daha nce de geti..
KNC MARFET: Ulhiyet marifetidir.. Bu ise.. sfatlarn cemal yn ile, zat
bilmeye baldr..
bu marifet hali: Nefsi bilmeye bal, Rabbn marifeti elde edildikten sonra
balar..
NC MARFET: Ki bu, ilh bir zevktir..
Bu zevk, kulun varlna sirayet eder.. O marifeti, o kul iin hakk olan lemde
gaybndan ehadetine getirir ..
Yani: O kulun cesedinde rububiyet eserleri zuhur etmeye balar..
Bundan sonra:
Onun elinde kudret olur ..
Diline tekvin gelir.. Yani:
Ol ..
Emrini yerine getirmek..
Ayana yrme gc verilir .
Gzne kapal olan hibir ey olmaz ..
Kula: Bu varlkta konuann her szn duyar ..
Burada anlatlan mana, Resulullah S.A. efendimizin u hadis-i erifine iarettir:
..Hatta onun kula olurum; onunla duyar.. Gz olurum; onunla
grr..
te.. Kendisi batn olduu halde, Hak onun zhiri olur..
Buraya kadar anlatlanlardan hsl olan mana udur:
Rabbin nzulnden murad: Rububiyet iktizas olan, eserleri cihetinden
sfatlarn zuhurudur..
Dnya semasndan murad: Velinin zhir olan cismidir..
Son te birden murad: Kulun varlna sirayet eden ilh marifet zevkidir..
Ki kulun kendi fani varlndan gemesi, tam varl bulmas o zata ve marifete dayanr..
te..bundan sonradr ki o : Hakk ile hakikat bulur ..
Her geceden murad: Zata bal her zuhurun, ilh vasf alan her velye
geleceidir ..

Bu manalar anla..
aret ettiimiz manalar, bu hadis-i erifin d manasndan karmaya
kalkma..
Bu hadis-i erif zerine, yaptmz tenbihle tahakkuk etmeye bak.
Amma, hi de bu hadis-i erifin d manasn brakma..
nk: Resulullah S.A. efendimizin kelm, sonsuz srlar kapsamna alr..
Kald ki, onun kelmnn hem zhiri, hem de batn vardr..
Sonra.. Her zhirin bir batn, her batnn da bir zhiri vardr. Taa.. Kendi zatna
kadar..
Bu manaya iaret olarak, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdular:
Kurann i ie yedi batn manas vardr..
Onun kelm ise.. Allah kelmnn bir erhidir.
nk onun iin yle buyuruldu:
O, botan konumaz; konutuu kendisine gelen vahiydir ancak..
(53 /3-4)
Allah- Taldan ona: Salt, selm, eref, byklk, ycelik ve kerem dileriz..

40. Blm (Fatiha-i Kitab)

FATHA- KTAB: Seb Mesanidir..
Seb- mesani ise.. yedi sfat- nefsiyedir..
O sfatlar ise, unlardr: Hayat, lim, irade, kudret, sem basar, kelm..
Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu:
Allah, FATHAy kulu ile kendi arasna taksim eyledi..
Bu, u manaya iarettir: Bu varlk Hak ile halk arasnda blnmtr..
Burada misal iin, insan ele alalm..
nsan, zhiri itibar ile, halktr.. Batn itibar ile, Haktr..
Varlk ise.. Ayn ekilde, zhir batn aras blnmtr..
Sfat- nefsiyeye bakarsan, bu manay grrsn..
Onlar, kendileri ve ayn olular itibar ile:
Resulullah S.A. efendimizin sfatlarndan ibarettir..
Mesel yce Hak iin:
Hayy, lim..
Denildii gibi.. Muhammed S.A. iin de:
Hayy, lim..
Denilir.. ki, dier sfatlar da ayndr..
bu mana: FATHAnn Hakla kulu aras pay edildii manasdr..
FATHA: Dellet ettii manaya gre; insana nisbet edilen bu yapya iarettir. O
insan ki: Allah- Tal, varlk kilitlerini onunla amaktadr..
FATHAnn: Kulla Rabb arasndaki taksimi ise.. nsan, her ne kadar halk olmu
ise de; Hak onun hakikat olduuna iarettir..
Zira insan: Kulluk vasflarn kapsamna ald gibi, rububiyet vasflar da
kapsamndadr..
nk, Allah onun hakikatdr.. Burada, bahsedilen insandan: Muhammed S.A.
murad edilir..

Bu makamda ondan bakas yoktur..

Her iki mertebede de, muteber olan odur.. Her iki memlekette de, o mevcuttur..
Yani: Hak ve halk memleketlerinde..
Nitekim, bu manay: FATHA suresine baktn zaman, grrsn..
Hele bir bak: Allah-u Tal onu nasl iki paya ayrd:
a) Allaha sena aras ile..
b) Kula du aras..
Kul da, ikiyi ayrlmtr:
a) lh hikmetlere bal gayb varlk aras ile..
b) Halk noksanlara bal gayb uhud aras..
NETCE: O, FATHA- KTABdr.. O, Seb mesanidir..
O mbarek surenin nice nice srlar vardr..
O kadar oktur ki: Bu sayfalara smas imknszdr..
Kald ki: Onlar aklamak, bizim de imknmz dndadr..
Durum anlatld gibi olunca, bizim iin gereken, o surenin
zhiri zerine kelm etmek olacaktr..
Haliyle, tabir ve tefsir yolundan gideceiz..
Teberrken:
Allah..
Kelm ile balayalm.
Allah-u Tal yle buyurdu:
Rahman Rahim Allah ad ile..
Bu ayetin ad: Besmeledir.. Bu besmele iin ayr bir Kitab yazdk..
O kitabn adn:
EL-KEHF VER-RAKM F ERH- BSMLLAHRRAHMANRRAHM..
Koyduk..
Besmelenin erhini isteyen, o kitaba baksn..
Ancak, bu eserde de iaret yollu, brnden alp syleyeceiz..
nk yeri gelmitir..
Arab limleri der ki:
Besmeledeki (b) harfi, istiane iindir.. Yani: Yardm..
Durum anlatld gibi olunca, manas yle olur:
Allah adna dayanarak, yle yle yapacam..
Bu besmelede yaplacak iin, anlmamas, yardm talebi, her eyi kapsamna
almas iindir..
in takdiri ise.. aret dili ile gelmektedir..
Sonra..
Allah ad ile Allah bilinir..
Zira, bu ismin tecellisi sana gelmedike, Allah bilme yolu yoktur..
Kald ki o: Keml durumlar iin bir ayna olarak konmutur..
Onda yzn, mahede edersin..
Zira, yzn ancak orada grmen mmkndr..
aret ettiimiz manay anlamaya al..
nk:
Senin aynan hakikat denizinin bineidir.. Onun iin:

 Onun duruu ve ak Allahn ad iledir.. (11/41)

Buyuruldu..
Yani: Bakasnn ad ile deil..
Kalb gemicisi, tevhid denizinde, isim gemisine bindii zaman..
Rahmaniyet rzgr:
Ben rahmann nefesini Yemen canibinden alyorum..
Hadisinin mana boluunda esmeye balar..
Burada:
Nefes..
Lafznn manas:
Rahim.. (1/1)
sminin delleti ile.. Zat sahiline varmaktr..
Oraya ki varld: Yce Hakkn isimlerinde ve sfatlarnda tenzihini koruyarak,
varlk FATHAsnn almasn taleb eder..
te.. O zaman: bid, mabudun ayn olarak tahakkuk eder..
..Ve syler:
Hamd, Allaha mahsustur.. (1/2)
Burada, Allah-u Tal, kendisine hakk zere sena etmektedir.. Onun kendisine
olan senas ise.. Aynen zuhurudur.. Kendi namna olan eydeki tecellisidir..
Bu yetteki, ELF ve LM, yani: Harf-i tarif, mul iin konduu kabul edilirse..
o zaman u manaya itibar edilir:
Btn hamdler Allaha mahsustur..
Bu manada: Halka ve Hakka bal olup beenilen btn sfatlarn tm ile
murad edilen Allahtr..
Ayn manada bulunan yce Hakkn kendisine senas ise.. lh mertebelerde ve
halka bal mertebelerdeki zuhurundan ibarettir..
Yani: Varln iinde bulunduu hal zere..
Ehl-i snnet mezhebinin hamd LM iin kavli:
mul..
Manas tar.. Beyan da getii gibidir..
Mutezile imamlar ile, baz ehl-i snnet imamlar bu LMa:
Ahd iin..
Derler. Bu durumda manas u olur:
Allaha lyk olan hamd, Allaha mahsustur..
Bu itibara gre:

senasdr..

El-hamdu.. (1/2)
Lafzndaki iaret, ilhi azametin hakk olduu ekilde Allahn kendisine

Hamd makam, makamlarn en alsdr..

Bu mana icabdr ki, Muhammed S.A. sanca: Hamd sancadr..
nk O: Yce sbhan Allahn zatna, ilh azamete lyk bir ekilde sena etti..
Hak mertebelerinde de, halk mertebelerinde de zhir oldu..
Bu varln bulunduu hal zere..

Allah ismi, hamd iinde, zel bir durum almtr..

Bunun sebebini u yoldan anlayabiliriz:
Ulhiyet, varln btn mana ve mertebelerine amildir.. Bu manada, Allah
ismi ise.. Varlk hakikatlerinde, her hak sahibine hakkn verendir..
Bu mana ise.. bu isimden bakasnda yoktur.. Hamd ona tahsis edilince,
hakkn alr..
Nitekim, bu manadaki aklama: Ulhiyet blmnden geti..
Bylece, Allah ismi: Hamdle zel bir durum ald..
Sonra.. Bu Allah ismi bir baka mana ald.. Ki o mana:
nsann hakikatdr..
Diyoruz.
Ve.. Bu manadaki Allah ismi:
lemlerin Rabb.. (1/2)
Bu u demee gelir:
lemlerin sahibidir.. Onlar yaratandr.. Onlarda olandr..
Onlar kendisinin zuhur yerleridir..
Gerek ilh lemlerde; gerekse , kulluk lemlerinde ondan bakas yoktur..
Zhir odur; batn odur..
Rahman Rahim.. (1/3)
simleri ile de, murad olunan odur..
Nitekim bu manalar: Rabb isminin ve Rahman isminin tefsiri yaplrken, nceki
blmlerde geti..
Orada grlebilir..
Bilesin ki..
Rahim.. (1/3)
smi:
Rahman.. (1/3)
sminden daha zel bir duruma sahiptir..
Rahman.. (1/3)
se:
Rahim.. (1/3)
sminden daha mulldr..
Bu yet-i kerimede, Allah- Tal:
Rahmetim, her eyi kapsamna ald.. (7/156)
Buyurdu.. Allahn her eyi kapsamna alan bu rahmeti:
Rahman.. (1/3)
sminin feyzinden ibarettir..
Birde:
Takva sahibi olanlara, zektn verenlere.. (7/156)

Cmlesi ile beyan edilen zmreye has olarak yazlan rahmet var ki bu da:
Rahim.. (1/3)
sminin feyzinden gelir..
Biraz alalm..
Yukarda anlatlan manalar baz ynleriyle aalm.. yle ki:
Rahman.. (1/3)
sminden gelen rahmete bazan sknt, azab kart olur..
Mesel: ocuun terbiyesi iinde olduu gibi..
Ona rahmet olsun, diye dvmek gibi..
Bir de, kt tatl ilc imek gibi.. o il, her nekadar ifa ise de.. Ona
zahmetten de, azaptan da karmtr..
Hsl:
Rahman.. (1/3)
smi, rahmet eidini hep kapsamna alr.. Nasl olursa olsun.. inde stte
anlatlan biimden azab osun veya olmasn..
Ancak:
Rahim.. (1/3)
smi yle deildir.. Bu, srf rahmettir.. Hibir ekilde, ona azap karmaz..
bu mana icabdr ki:
Rahim.. (1/3)
sminin ahiretteki zuhuru ok iddetlidir.. Zira cennet nimetlerine, hibir
ekilde azap karmaz..
nk o, srf:
Rahim.. (1/3)
sminden doar..
Her iki isim iin, Resulullah S.A.efendimizin u hadis-i erifinde mana vardr:
mmetimin ifas u eyledir:
a) Allahn kitabndan bir yet okumakta..
b) Bal sommakta..
c) Atele dalanmakta.. Ancak, mmetimin atele dalanmasn
sevmem..

ediyor..

bu hadis-i erif anlatyor ki: Resulullah S.A. efendimiz, katksz rahmet taleb
Nasl taleb etmesin ki, Allah- Tal ona:
Rahim.. (9/128)
smini vermitir..
Nitekim bu mana bir baka yet-i kerimede yle anlatld:

 Sizin skntya uramanz, ona ok ar gelir.. Size dkndr..

Mminlere rauftur.. RAHMdir.. (9/128 )
Sebebine gelince: Onun rahmet suyuna azab kederi katlmamtr.. Kald ki o:
lemlere rahmettir.. (21/107)
Aada, hakikat-i Muhammediyenin vasf vardr.. Bu hakikat ise.. lk bata:
nsan..
Olarak nam alan her ferdin zatnn ayndr..
te.. Onun vasf yle yaplyor:
Din gnn sahibi.. (1/4)
Burada:
Sahibi.. (1/4)
Manasna aldmz kelimenin asl:
Melik.. (1/4)
Olarak gemektedir.. Ki:
Hakim, ok gl..
Demektir..
Ayn yette geen ve:
Gn (1/4)
Manasna alnan lafzn asl:
Yevm (1/4)
Olmaktadr, Burada:
lhi tecelli..
Manasnadr.. Tecelli ise.. Allahn gnlerinden biridir..
Din (1/4)
se:
Boyun eip kabul etmek..
Demektir..
Durum, anlatld gibi olunca:
Din gn (1/4)
Ruhani tecelliden ibarettir..
bu tecelliye btn mevcudat, orada boyun emektedir..
Durum anlatld gibi olunca, onlara istedii gibi tasarruf eder..
nk: Onlarn hkimidir.
Bu yeti kerimede bizim:

 MELK (1/4)
Olarak aldmz lafz:
MALK (1/4)
eklinde olduu olur.. Byle okunduu zaman:
Batn lemin sahibi..
Manas kar. Bu batn lemden:
Kyamet ve kyamet gn..
Diye bahsedilir.. Ayrca, u manaya da gelir:
Hisle bilinenlerin sureti.. Ruhan mevcudatn suret mahalli..
Bu manay anla..
Bundan sonra, kendi kendine hitaplat:
Ancak, sana ibadet ederiz.. (1/5)
Yani: Senden bakasna deil..
Bir air nefsini muhatab alarak yle dedi:
Kalb seni dahi ald;
Gzel enlie dald..
Arap edebiyatnda, bu tr szlerin ad: ltifattr..
nk, konuma meknndan intikal vardr..
stteki szn:
Kalb beni dahi ald;
eklinde sylenmesi lzm gelirken, yle demedi:
Kalb seni dahi ald;
Dedi ve muhatab makamna nefsini ikame etti..
Misali yukarda anlatld gibi.. Allah- Tal da, yle buyurdu:
Ancak, sana ibadet ederiz.. (1/5)
Bu ekli ile, kendisine hitab ediyor..
Yani: Mahluklardaki zuhur yerleri ile, kendisine ibadet etmektedir..
Zira: Onlar yapan odur.. Hareket ettiren, durduran yine odur..
Onlarn kendisine olan ibadeti, onun kendisine ibadetidir..
Sonra.. Yce Hakkn onlar icad, ancak:
simlerine ve sfatlarna hakkn vermesidir..
Durum ki byledir: Onlarla, ancak nefsine ibadet etmektedir..
Bundan sonra, halk dili ile, hakkna hitab etti:
Ancak, senden yardm isteriz.. (1/5)

retti..

Haktan ve halktan murad, kendisidir..

Dilerse.. Nefsine, Hak kelm ile hitab eder ve onu halk kula ile iitir..
Dilerse, nefsine halk kelm ile hitab eder ve onu Hak kula ile iitir..
Yukarda anlatlan mana ile, yce Hak bize: Mahlukat ile kendisine ibadet ettiini

Ayn mana zerine, bize de u tenbihte bulundu: Ayn eyi kendimizde

mahede etmek..
bu mana icab olarak, yle buyurdu:
Ancak senden yardm isteriz.. (1/5)
Ama unun iin: Kendimizde vehmettiimiz g, kuvvet ve kudretten
syrlmamz iin.. Bunun sebebi de: Btn bunlarn tasarrufu Sbhan olan Yce Allaha
kalsn, diye..
Bir de bu tasarruflar, bizden ve bizde mlhaza etmek..
Bylece, yce Haktan gafil olmamak..
Btn bunlar elde ettikten sonra da, onun vahidiyet mertebesine ykselmek..
Onun tecellileri ile erefe nail olmak..
te.. Anlatlan yoldandr ki: Bizden; gemiinde saadet olanlar,
saadete nail olurlar..
stte manasn vermeye altmz iki yet iin, verilecek o kadar ok mana
vardr ki: O manalara doru alnca, bu sayfalar dar gelir..
Onun iin, bu kadar ile yetiniyoruz..
Onun iin, bu kadar konumamz yeter..
nk: Kasdmz, ksa yazmaktr.. Uzun etmek deildir..
Daha sonra, yce Hak, halk dili ile yle buyurdu:
Bizi, srat- mstakime hidayet eyle.. (1 /6)
Bu surenin birinci ksm udur:
Rahman Rahim Allah ad ile.. Hamd, lemlerin Rabb olan Allaha
mahsustur.. Din gnnn sahibidir.. (1 /1-4)
Buraya kadar olan ksm: Halk dili ile kendinden haberdir.. Bundan sonra gelen
ikinci ksm ise.. Halk dili ile, Hakla konumaktr.. Bu ksm da udur:
Ancak sana ibadet ederiz; ancak senden yardm isteriz.. (1/5)
Daha sonra gelen ve:
Bizi srat- mstakime hidayet eyle.. (1/6)
Melinde aldmz yet ise.. bir mahede makam yoludur..
Yce Allah ite.. bu yoldan kendisi iin tecellisini yapar.. Bunun manas ile:
Allahn yolu.. (42/53)
yetine iaret edilir..
Allahn yolu.. (42/53)
Demek:
Tecellisi iin, zuhur yolu..
Demektir..
Daha sonra, bu zmre bir baka nam ald..
Yani: Yukarda anlatlan makam ehli.. Ki bunlar:
Yce Hakkn kendisi iin tecelli eyledii bir mahede makam..
Cmlesi ile, anlatlan mahede makam sahibidirler..
Evet.. Anlatld gibi: Hemen hepsini, Allah yolunda topladktan sonra,
tefrika dili kulland ve onlara ayr bir nam verdi:

yoluna..

Kendilerine inam eylediin kimselerin yoluna.. (1/7)

Yani:
Varlnla, hudunla, ilh yaknlk nimetinle tecelli eylediin kimselerin

Gazaba uramlarn yoluna deil.. (1/7)

nk bunlar, uzaklk ehlidir..
Kendilerine mntakim isminle tecelli eyledin..
Sapklarn yoluna da deil.. (1/7)
Bunlar da, Hakka hidayet babnda sapmlardr.. Onu, bulamamlardr..
Ancak, bu son zmre:
Gazaba uramlar.. (1/7)
Zmresi gibi deildir.. Bu zmreden Allah razdr.. Civarna almtr.. Ama
katna almamtr..
Bunlar, o zmredir ki, bir kuds hadiste belirtildii gibi, Allah-u Tal,
onlara yle buyurur:
Ey kullarm, benden isteyin..
Onlar da yle derler:
Rabbmz, senden rzan isteriz..
Bunun zerine, Allah-u Tal onlara yle buyurur:
Sizden raz olduumun delili, sizi civarma iskn etmemdir.. Onun
dnda baka ey isteyiniz..
Ve.. onlar, onun rzasndan baka bir temenni de bulunmazlar..
Ve.. bunlara Allah, zat iin olan tecelli ile tecelli eylemez..
nk onlar, Hakka kar bir irfana sahib olmamlardr..
Eer ona kar bir irfan duygular olsayd; elbette onun zatn temenni
ederlerdi..
Ve.. Bu zmre, yaratlan nimetler bedeli, cennet bahelerindedir..
Byle olunca, Rahmandan yana sapm olurlarlar..
Cennetin lezzeti ile nimete dalarlar.. O kadar..
Bu manadaki incelii anla..
Allah.. Hak syler..
Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

41. BLM - Tur Kitab- Mestur Rakk- Menur Beyt-Mamur Sakf- Merfu
Bahr-i Mescur
Yukarda anlatlan lafzlar u manaya gelen yetlerdir:
And olsun tura.. Yaygn ktlarla yazlm kitaba.. Mamur eve..
Ykseltilmi tavana.. Dolan denize.. (52/1-6)
nce, sana ve bize: Allah-u Taldan baar dilerim..
Sonra..
Bilesin ki..

Bu blm: Bu kitabn btn blmlerinin zdr.. hlsasdr..

Hemen hepsinin dayand bu blmdr..
Bunu u sebeple sylyorum: Taki, bu blmde anlatlacaklar, dikkat ve huzur
iinde okuyup dnesin..
Hem de, derin derin..
Burada sana neler anlatlacak?. Bak, oku ve iyi anlamaya al..
Zhiri lafzlara bakmak ve onlar okumakla kalma.. Onlarla yetinme.. Daha
tesini iste..
zellikle, zerine parmak basp dikkat ektiimiz noktalarda.. ncelik tayan
ibarelerle anlattklarmzda..
Bilesin ki..
Bu TUR, blmnde anlatlan manalarn tm.. hatta, dier blmlerde
geenlerin tm:
eriat ehlinin kavline gre; d manalarna dayanlacak olsa dahi.. Onun Batni
ynnde murad olunan sensin..
Ve.. Senin benliin btn bu ibareleri kapsamna alr..
Bunda manalarn okluu, sendeki benliin gsterdii eitli yzlerdir.. Onlarn
hemen hepsini, kendinde gr..
nk: Btn bu isimlerle isimlendirilen sensin.. Btn bu sfatlarla sfat alan
sensin..
Yukarda anlatlanlar dikkate alarak bilesin ki..
TUR: Nefsindir.. Yani: Senin nefsin..
Bu manada buyurulan yet-i kerime yledir:
TUR-U eymen canibinden ona nida ettik.. (9/52)
Yani: Nefis canibinden..
Burada bilinen bir ey daha var ki, o da: Eymenin dnda kalan TURdur..
Bu TUR, ise.. Musaya a.s. tecelli gelen dadr..
Musaya a.s. orada tecelli olmutur..
Tpk: Ehlullaha, izbelerde, vadilerde gelen tecelli gibi..
Bu manada, Musaya a.s. gelen tecelli ancak, onun nefsi canibinden gelmitir..
Bu tecelli da canibinden gelmemitir..
Da ise.. Musann a.s. ibadet ettii bir mahaldir..
Orada baz iler olmutur..
a) Dan paralanmas..
b) Musann a.s. baylmas..
Dan paralanmas: Musann a.s. nefsinden yana
Allahta fena bulmasdr..
Musann a.s. baylmas: Kendi varlndan gemesi, kendi yok olarak Hakla var
olmasdr..
Musa a.s. yok oldu..
Sanki: Kul, hi yokmu..
Sanki: Yce Hak, ezeldir..
Musa a.s. Rabbn grmedi; ancak, Allah Allah grd..
Bu makam ise.. Ondan:
M u s a..
Tabir edilir..
te.. Bu manaya iaret olarak, Yce Sbhan Hak, yle buyurdu:

olursun..

Ya Musa, sen beni hibir zaman gremeyeceksin.. (7/143)

Bunun manas udur:
Sen mevcud olduka, ben senden yana yokum.. Beni bulunca da, sen yok
Zira: Kadim zatn zuhurunda, mahlukun kalmas imknszdr..
Ayn manaya iaret olarak, Cneyd-i Badad yle demitir:
Mahluk ( muhdes ), kadim zata arkada olunca, eseri kalmad..
Ayn manada, Hz. Ali r.a. yle buyurdu:
Ben kaybolunca, o aikr olur; o aikr olunca ben kaybolurum..
Yine bu manaya iaret olarak, Allah-u Tal, Musaya a.s. yle buyurdu:
Nefsinden ayrl da gel..
Bu yolu, Musann a.s. u sorusu zerine tarif etmiti:
Ya Rabbi, sana nasl varaym?..

Buraya kadar anlatlan manalara dayanarak bildin ki: TUR, sensin.. senin
nefsin batn yndr..
Dilde anlatlrken, bu batn yne:
nsanda bulunan ilh hakikat..
Tabir edilir.. Buradaki insana:
Halk.. - yaratlm ..
Denilmesi mecaz yoldandr..
TUR, zerine akladmz fikri teyid babnda, u hadis-i erife bak:
Rahmann nefesini yemen canibinden alyorum..
Bu hadis-i erif zerine biraz alalm.. yle ki:
Yukarda anlattk! TUR-U eymen ite bu nefistir.. Eymensiz olan TUR ise..
o anlatlan dadr..
Resulullah S.A. efendimiz ise.. bu hadisinde:
Yemen..
Demekle yetindi.. Ve u manaya dikkati ekti: Rahmann nefesini,
kendi nefsinden alyor..
Rahmann nefesi..
se.. simlerinde ve sfatlarnda onun zuhurudur..
Bu manada buyurulan bir yet-i kerime yledir:
Yemin sabahn nefeslenmesine.. (81/18)

ile..

Yani: Zuhuruna..
Yukarda anlatlan manalar bildikten sonra..
KTAB-I MESTUR.. (yazlm Kitab)
Dediimizin manasn anlatacaz..
Btn dallar ve ksmlar zerine o: Mutlak varlktr.. Hatta, halka ait itibarlar
Ve.. Mutlak varlk :
MESTUR..

Tabir edilendir..
Yani: Mevcuddur.. Yazlm satrlar halinde; Melektta mehurdur..
Sonra o: Levh- mahfuzdur..
Bu mlk leminde, onun benzeri insan mukabilidir. Bundan ise:
RAKK-I MENUR.. (Yaygn kt).
Diye tabir edilir..
RAKK (kt)
le tebih yollu anlatlmas, asl ve ftr bir bask ile, eyann onda var
olmasdr..
Ve.. Btn mevcudatn varl ondadr.. O kadar ki: Hibir ey,
ondan eksik deildir..
Bu ise..
MENUR.. (yaygn)
Tabiri ile anlatlr..
Bunu, u cmle ile, daha iyi anlatabiliriz:
Bir kitap, alp yayld zaman; onda olan her ey bilinir..
Bu durumda:
RAKK-I MENUR..
Olan ve:
Yaygn Kitab..
Manasna gelen cmle de, levh- mahfuz olur.. Bunun benzeri de, insan
ruhudur.. Haliyle oradaki bu benzerlik: Eyay kabul ve varlklarn ondaki basl eklidir..
Levhn zat ise, budur.. Aralarnda hi ayrlk yoktur..
BEYT- MAMUR..
Cmlesine gelelim.. Ki bu:
mar edilmi ev.
Manasna gelir..
Bu, bir mahaldir ki: Allah onu zatna has eylemitir.. Bunun iin onu: Yerden
semaya kaldrmtr.. Onu meleklerle enlendirmitir..
Bunun benzeri: nsann kalbidir..
nk: nsann kalbi, Hakkn mahallidir..
Oras da, imar edenden hali kalmaz; hem de, hi bir zaman..
Onun imar: Ya kuds ve ilhi yoldan olur.. Yahut, melek yoldan.. Ya da, eytan
yoldan.. Yahut nefsan.. Ki bu nefsan olu: Hayvan ruhtur..
Hsl: O kalb, daima iinde bulunan sakinleri ile imar edilir..
Nitekim bu mana, u yet-i kerimede daha ak anlatlr:
Allahn mescidlerini, ancak Allaha iman edenler imar eder..
Yani: kamet eder.. nk, imaret;
Sakin olanlar..
eklinde kullanlan tabirin manasdr..
SAKF-I MERFU.. (ykseltilmi tavan)
Tabirine gelince.. lh vasf tayan yce mekndr..O mekn ise.. Bu
kalbdedir..
Yce Allah kalbi:
MAMUR EV..
ekline benzetince, ilh hakikatn da onun iin:
YKSELTLM TAVAN..
Olmas icab eder..
Tavan, evden saylr..
Mamur evin tavan ise: Ulhiyet olur..
Beyt ise.. Kalbdir..

Tavan, nasl evden saylr ve onun bir paras olursa..

Allah sdran kalb de, ayn ekilde evdendir; onun bir blmdr.
Bu manaya gre: Kll, Vasi (ie alan) kll; mevsu (ie alnan) czdr..
Tevess geniletme dilinde iin hakikat bu merkezde olduu iin, verilen
mana yadrganmasn..
Bu bir tebihtir. Benzetmedir..
Amma, Yce Hakkn asl durumuna uymaz..
Zira, onun hkm ve vasf: Eyay iine almaktr.. Eyann da, onu: ine alp
sdramayacadr..
Kald ki, onda: Ne para tabiri vardr; ne de btn..
nk o: Kendi kudsiyetinde bu anlatlan ekillerden mnezzehtir..
Hsl: Btn bu tebihleri bir yana brak..
Ve.. Anla, bil: Ayn varlk ynnden Allah iin olan nedir?..
Yine bil: Hkm varlk ynyle sbhan olan Allah iin olan nedir?..
Anla: O, kimdir?..
Anla: Sen, kimsin?..
Ve.. Sen, ne ilesin?.. O, ne iledir?..
.. Ve sen, hangi eyle ona mugayirsin.. Ve o: Hangi vasflar ile senin noksan
hallerinden yana mnezzehtir..
unu da bil: Seninle onun beynindeki balanty hangi ynden saladn?..
buldun?.. Ve.. anlatlan balant, hangi ynden kesildi; kaybettin?..
Anlatlan halleri, bu ibarelere dalarak dn..
Bunlar, yle ibarelerdir ki: Hakkn srlarn; hem ak, hem de iaretle
anlatmaktadr..
Gelelim:
BAHR- MESCUR..
Cmlesine.. ki bu..
Dolan deniz..
Manasnadr..
Bu cmlenin bize gre manas:
Sakl ilim.. Gizli sr..
Demektir..
Anlatlan sr, yle bir srdr ki: KF ile NUN arasndadr..
aret dili, ancak bu kadar anlatr..
Zhir tabire gelince; rivayeti yledir:
Arn altnda bir denizdir.. Cebrail o denize her gn girer..
Oradan knca: Kanatlarn rpar.. Ondan yetmi bin damla olup der..
Allah-u Tal, o damlalarn her birinden bir melek yaratr.. Hepside ilh ilim
tamaktadr..
te.. Bu meleklerdir ki: Beyt-i mamurun bir kapsndan girer ve bir kapsndan
karlar.. Bir daha da, oraya dnmezler.. Kyamete kadar, bu i, bylece srp gider..
Aktan anlattmz bu manalar anlamaya al..
eitli yollardan iaret ettiklerimizi de renmeye bak..
Hele bir bak: Bu deniz niin sana doldu?..
Ve.. Bu tan yerinin aarmasna niin engel olundu?..
Acaba bu: Akln kavrama iindeki kusuru mudur?..
Yoksa.. lh bir kskanlk m?.. Ki bu kskanlk, onun zlmesine
engel oldu?..
Nitekim bu manada, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu:
Miraca gtrldmde, bana ilim verildi: Bunlardan birini
gizlemek iin, benden sz alnd..

Bu hadisin devam vardr; tamam daha nce anlatld..

Hsl: Burada satrlar halinde yazp anlattklarmzn tm: O dolu denizin
kpklerindendir.. Delik kulaklara aslan boncuklar deil..
Bu, bize zhir olandr.. Ondan hibir eyi gizlemedik..
Hemen hepsini, ya iaretle yerine koyduk; ya da, anlatrken edeb bir terim
kullanarak..
Bir ynyle misal getirip akladk.. Ta ki, onu: Yabancdan alalm..
Yukardaki cmleleri sralamaktan muradm: Hayr babnda kapsamna neleri
aldn anlatmaktr..
nk bu: yle bir kitaptr ki, bu zamana kadar bir benzeri gelmedi..
Bunun izah ekli gibi bir izah, asrlarca yaplmamtr..
Anla.. Dn..
Babadan bahtiyar olup, saadeti bulan o kimsedir ki: Bu kitab okur..
Okuyamazsa, onu okumak iin tahsili yoluna koar..
Allah.. Hak syler.
Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..
Tercmenin Bittii Tarih:
12 Cemaziyelhir 1391
4 Austos 1971
stanbul