Topraklama Notlari

Elektrik Tesislerinde Gvenlik
ve Topraklama Semineri
Prof. Dr. smail Kak

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
15-16
Mays
2013 Gaziantep
nnnnnnnnnnnnnn
annnnnnnnnnnn
aaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
dddddddddddddddffffffffffffffffffffff
nnnnnnnnnnnn
nnnnnnnnnnqqqq3333333333333
Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama
1
Prof. Dr. Ismail Kak /-All rights reserved
zgemi:
Prof. Dr. smail Kak, 1952 Denizli doumludur.
Liseyi bitirdikten sonra Almanyada iki Lisans, Londra
niversitesinde mikroelektronik ve g sistemleri zerine
Yksek Lisans ve Doktora yapmtr.
18 yl endstride plan, proje ve eitli ynetim kademelerinde grev almtr. 1992

ylndan beri VDE Frankfurt ve Teknik Akademi Esslingen, Heidelberg elektrik ustalk
meslek okulunda normlar, g sistemleri, elektrik tesisatlar ve projeler zerine
dersler vermektedir.
ki yl Mannheim niversitesi elektrik blmnde retim grevlisi olarak almtr.
2002 ylnda Biberach niversitesinde Profesrlk nvan almtr.
Almanyada be, Trkiyede yedi, Amerikada iki kitab yaynlanmtr. Uluslararas
65 bilimsel yayn bulunmaktadr. VDE ve IEEE yesidir. Amerikada ACTA press
tarafndan yaynlanan,,G ve Enerji Sistemleri dergisi editr grubunda bilimsel
hakemlik yapmaktadr. 2005 ylnda Alman norm st grubuna [IEC TC 64 (VDE
0100)] seilmitir. Avrupa Birlii Elektrik Komisyonu CENELECte AG ksa devre
hesaplarnda Almanya szcsdr. Erasmus kapsamnda Pamukkale, Ege ve Yldz
Teknik niversitesinde dersler vermitir.
smail Kak Almanca, ngilizce ve spanyolca bilmektedir.
2
Seminerin Amac:
Elektrik mesleini uygulayan her kii, teorik bilginin yansra
ynetmelikleri, norm ve standartlar bilmek, uygulamak, kaliteli
ve gvenlikli bir elekrik tesisat kurmak zorundadrlar.
Bugn yrrlkte olan Topraklamalar Ynetmelii, Elektrik
Tesisleri Ynetmelii ve Proje Hazrlama Ynetmeliinin
uygulanmasnda hala sorunlar vardr, zorluklar yaanmaktadr.
Bu nedenlerden dolay seminerin temel hedefi, elektrik
tesislerinde gvenlik iin gerekli olan teorik ve pratik konular
anlatmak, tesis ve tasarm iin gerekli olan mevcut teknolojiler,
teknikler, Norm ve Ynetmelikler zerine bilgiler vermektir.
Seminerin yararl olmasn dilerim.
3
Etik kurallar:
Seminer notlarnn tamam veya herhangi bir blm
yazarn izni olmakszn yaynlanamaz, baslamaz,
mikrofilme ekilemez, dolayl olsa dahi kullanlamaz,
fotokopi yaplamaz. Tm notlar seminer verilen
firma, kurum ve kurulular dnda kullanlamaz.
Metinler ve ekiller baka trl izilemez ve
deitirilemez.
5846 sayl yasa No: 4110
4
Bir Meksiko atasz derki:

Bir yl sonrasn dnyorsan tohum
ek, 10 yl sonrasn dnyorsan aa
dik, 100 yl sonrasn dnyorsan
eitim yap.
Elektrikinin bir aya hapiste bir aya
mezardadr!
Norm ve Standart bilgisi olmayan elektrik
mesleini yapamaz!
5
SEMNER KONULARI
1.
2.
3.
4.
Elektrik Tesislerinde Norm ve Ynetmeliklerin kullanm

Elektrik Tesislerinde Ksa Devre Hesaplar IEC 60909-0
ok Akmlara Kar Gvenlik nlemleri IEC 60 364-4-41
Kablo ve letkenlerin Ar Akmlara Kar Korunmas
IEC 364-4-43
5. Elektrik Tesislerinde Gerilim Dm Hesab
IEC 60 364-5-52
6. Elektrik Tesislerinde Selektif Ama ve Koruma
IEC 60 364-5-53: Elektrik Tesislerinde Cihazlarn
Seimi, Korumas ve Ayrmas
IEC 60 364-7-710: Tbbi yerler
IEC 60 364-7-718: Kalabalk topluluklarn bulunduu
binalar
6
7. Elektrik Tesislerinde Topraklamalar
IEC 60 364-5-54: Topraklama, Koruma

ve Potansiyel Dengeleme iletkenleri
YG elektrik Tesislerinde Topraklama
EN 50522, IEEE Std. 80
8. lk Denetleme ve Deneyler IEC 60 364-6-61
7
Elektrik Datm Sistemleri

letim
Santral
Transformatr
EN 50522
Aratrma ve byk sanayiler
IEC 62305
Sanayi, bro, i hanlar

maaza ve oteller
Konutlar
IEC 60364-5-54
Hastane
Demir yolu
ulam
Ofis Binas
Kk iletmeler, tarm ve konutlar
Tnel
Havaliman
Ticaret Merkezi
Alveri Merkezi
8
Smart Grid
9
Binalarda Elektrik
Tesisleri
IEC 60 364
10
1. IEC ve EN Normlar,
Trkiyede Ynetmelikler
Standartlar can ve mal gvenlii iin en asgari
kurallardr. Uygulanmalar zorunludur.
Ankara
Mart 2001
ETYnin uygulanmas sakncaldr.

1896
1958
2006
CENELEC
11
IEC
CENELECe tam ye
EN
TSE
12
Elektrik Tesislerinde Norm ve

Ynetmeliklerin kullanm
IEC 60 364: Binalarda Elektrik Tesisleri
IEC 60 909: Elektrik Tesislerinde Ksa Devre
Hesaplar
IEC 62305: Binalarn Yldrma Kar Korunmas
EN 50522: YG Elektrik Tesislerinde Topraklama
Elektrik Tesisleri Ynetmelii
Elektrik Tesisleri Proje Hazrlama Ynetmelii
Elektrik Tesisleri Topraklamalar Ynetmelii
13
DIN Standartlar
1. DIN 18012 Binalarda Yap Balant Kutular
Tesisleri (Bina, oda ve tesis yerleri, ller)
2. DIN 18013 Binalarda Saya Tesisi
3. DIN 18014 Temel Topraklama
4. DIN 43871 Tali Datm Panolar
5. Teknik Yap Balant artnamesi (Enerji datm
yapan firmalar)
6. DIN 18015 Binalarda Elektrik Tesisleri
1. Ksm: Plan ve tasarm ilkeleri
2. Ksm: Asgari donatmn cinsi ve yaps*
3. Ksm: letken, alter ve prizlerin dzenlenmesi
14
Dnyada Elektrik Tesisleri Norm Gruplar

Uluslararas
IEC 60364 Electrical installations of
buildings
gelecekte:
Low voltage installations
Avrupa
HD 384 Binalarda Elektrik Tesisleri
gelecekte: HD 60364 AG Elektrik
Tesislerinin Kurulmas
Yerel (rnek: Almanya)
DIN VDE 0100 (VDE 0100) AG
Elektrik Tesislerinin Kurulmas
Yerel (rnek: Trkiye)
Trk Standartlar Enstits
Elektrik Tesisleri Ynetmelii
15
Bilgisayar Programlar
1. Simaris Design (Siemens)
2. Doc Win (ABB)
3. ECODIAL (Schneider)
4. NEPLAN (ABB)
5. DigSilent (Fichter)
6. Sincal (Siemens)
16
Sembollerin anlamn yaznz!

RE
UE
IC
RA
UT
IR
RB
UB
IF
ZE
US
I "k1
ZS
I k"1 =
17
c Un
"
Ik3 =
cmin 3 U n
Z (1) + Z ( 2) + Z (0)
3 Z
ip = 2 Ik
U0
Zs
Ia
UT
RA
I n
c Un
"
I k1 =
3 Z
"
U E 2 UT
U0
Zs
RB + R A + ZT + Z Hat
18
IEC 60 364: Binalarda Elektrik Tesisleri

IEC 60364-1: Ama, Kapsam, Dayanak ve Uygulama, Tanmlar
Blm 2: Ksm 2: Tanmlar
Blm 3:
Genel Karakteristiklerin
Belirlenmesi
Ksm 30:
Genel
Karakteristiklerin
Belirlenmesi
Blm 3: Ksm 30 Genel Karakteristiklerin Belirlenmesi
Blm 4:
Gvenlik nlemleri
Ksm 41: ok
akmlara kar
gvenlik nlemleri
Ksm 42: Termik etkilere
kar koruma
Ksm 43: Kablo ve

iletkenlerin ar akma
kar korunmas
En byk talep gc
Ezamanllk faktr
Beslemenin nitelii
Datm kaynaklar
Tesisin devre dzeni
Uyumluluk
Bakm
Besleme kaynaklar
D etkiler
Ksm 44: Ar gerilime kar

koruma
Ksm 45: Dk gerilime
kar koruma
Blm 5:
Donanmn seimi ve
koruma iin gvenlik
nlemleri
Blm 6:
lk denetleme ve deneyler
Ksm 61:
Denetlemenin nemli ksmlar
Ksm 51: Genel nlemlar
Ksm 52: Kablo ve

iletken tesisleri
Ksm 53: Ama ve
kontrol cihazlar
Ksm 54: Topraklama,
koruma iletkeni ve
potansiyel dengeleme
iletkeni
Gzle denetleme
Kontrol ve lme
Koruma ve potansiyel dengeleme
iletkeni
Elektriksel ayrma ile koruma
Yaltm direncinin llmesi
Otomatik kesme ile koruma
Dner alan lm
Gerilimin llmesi
Dier lmler
Ksm 55: Dier elektrik

malzemeleri
Ksm 56: Gvenlik amal
kurulan elektrik tesisleri
Blm 7:
zel tesisatlar veya
yerler iin zel kurallar
Elektrik Tesislerinde
Ksm 701:
Banyo ve du
yerleri
Ksm 710: Tbb

yerler
Ksm 7 . . . . . .
Ksm 7 . . . . . .
. . ve Topraklama
..
Gvenlik
Ksm 718: Kalabalk

topluluk-larn bulunduu
binalar,
Ksm 7 . . . . . .
. . Prof. Dr.
Ksm 722: Uan yaplar,

gsteri amal araba ve
karavanlar
Ksm 7 . . . . . .
..
19
Ismail Kak /-All rights reserved
IEC 60 364 ve ksmlar

IEC 60 364 Blm 1 - Ksm 10 Ama, Kapsam, Dayanak ve Uygulama
IEC 60 364 Blm 2 - Ksm 200 Genel
- Ksm 30 Elektrik tesislerinin planlanmasnda genel hususlar
IEC 60 364 Blm 4 - Koruma nlemleri;
Ksm 41 Tehlikeli vcut akmlarna kar korunma
IEC 60 364 Blm 4 - Ksm 42 Isl tesirlere kar korunma
IEC 60 364 Blm 4 - Ksm 43 Kablo ve iletkenlerin ar akmlara kar
korunmas
IEC 60 364 Blm 4 - Ksm 44 Ar gerilime kar korunma
IEC 60 364 Blm 4 - Ksm 45 Dk gerilime kar korunma
IEC 60 364 Blm 4 - Ksm 46 Kesme ve yol verme ile koruma
IEC 60 364 Blm 4 - Ksm 48 Korunma nlemlerinin seilmesi
IEC 60 364 Blm 5 - Elektrik iletme malzemesinin seimi ve tesisi
IEC 60 364 Blm 5 - Ksm 51 genel
IEC 60 364 Blm 5 - Ksm 52 kablolar, iletkenler ve baralar
IEC 60 364 Blm 5 - Ksm 53 Ayrma, anahtarlama ve koruma
IEC 60 364 Blm 5 - Ksm 54 topraklama, koruma iletkeni, potansiyel
dengelemesi
IEC 60 364 Blm 5 - Ksm 55 Dier elektrik cihazlar
IEC 60 364 Blm 5 - Ksm 59 Aydnlatma aygtlar ve tesisleri
IEC 60 364 Blm 5 - Ksm 60 Gvenlik amal elektrik tesisleri
IEC 60 364 Blm 6 - Deneyler; Ksm 600 lk denetleme ve kontrollar
20
IEC 60 364 Blm 7 - zel tesisatlar veya yerler iin zel kurallar;
Ksm 701 Kvet veya dulu hacimler
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 702 Kapal ve ak alandaki yzme havuzlar
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 703 lektrikli Sauna stcl hacimler
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 704 inaat antiyeleri
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 705 Tarm ve bahe yaplar
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 706 Snrl hareket imkan veren geirgen ortamlar
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 710 Hastanelerde elektrik tesisatlar
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 718 nsan kalabalklarnn olduu elektrik tesisatlar
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 720 Yangn tehlikesi olan iletmeler
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 721 Karavanlar, Tekneler, Yatlar ve bunlarn Kamp Yerleri veya Yat
Limanlarndaki enerji
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 722 Uan Yaplar, Gsteri amal araba ve Karavanlar
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 723 Deney dzenekli derslikler
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 724 Mobilya ve benzeri tefriattaki elektrik tesisat; rnein, perde
raylar, dekoratif kaplamalar
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 725 Yardmc devreler
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 726 Kaldrma aralar
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 728 Yedek g kaynaklar
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 729 alt tesisleri ve datclarn montaj ve altrlmas
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 730 Bo duvarlarda veya yanc malzeme ile yaplm binalarda
iletkenlerin denmesi
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 731 Elektrik iletmeleri ve kapal elektrik iletmeleri
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 732 Datm ebekesinde yap balant kutusu
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 736 Yksek Gerilim alt sahasndaki alak gerilim akm devreleri
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 737 Nemli ve slak hacimler; akhava tesisleri
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 738 Fskiyeler
IEC 60 364 Blm 7 - Ksm 739 TN ve TT ebekelerde In 30mA ile evlerde dorudan dokunmaya
kar ek koruma
21
Mhendis, retmen, teknisyen ve ustalarn

bilmesi gereken nemli Normlar:
1. IEC 60 364: Binalarda Elektrik Tesisleri
2. EN 60 909: Elektrik Tesislerinde Ksa
Devre Hesaplar
3. IEC 62305: Binalarn Yldrma Kar
Korunmas
4. EN 50522: YG Elektrik Tesislerinde
Topraklama
22
ELEKTRK TESSLERNDE
TOPRAKLAMALAR YNETMEL
Tanmlar
Madde 1, 2 ve 3
23
AG ebekesi
20kV
L1
L2
L3
PEN
400V/230V,50Hz
L1
L2
L3
PEN
4x35mm2
Yap
balant
kutusu
(Kofre)
Tketici tesisat
SK
63A
kWh
Saya
B16A
RCD B10A
gG
30mA
63A
Yasak
Tketim
cihazlar
APDB
RB
AG datm ebekesi
RA
Temel
Topraklama
24
Tanmlar
Madde 4:
Tasarm akm : Normal iletmede bir devreden gemesi
ngrlen akmdr.
Ar akm : Beyan deerinden byk btn akmlardr.
letkenler iin beyan deeri, akm tama kapasitesidir.
Ar yk akm : Bir devrede hata yok iken, oluan ar
akmdr.
Ksa devre akm : Normal iletme artlarnda potansiyelleri
farkl olan gerilim altndaki iletkenler arasnda ihmal edilebilir
empedansl bir hata sonucu meydana gelen akmdr.
Hata akm: Normal alma artlar altnda, potansiyel
farkna sahip iletkenler arasnda veya gerilim altnda bulunan
bir iletken ile aktaki iletken blmler arasnda hata sonucu
olumas muhtemel bir akm deeridir.
25
Ia
Ksa devre
lteken hatas
I "k1
Gvde hatas
Ksa
devre
PE
PE
kopmu
Toprak
ksa
devresi
IF
UB= (UT ) :Dokunma gerilimi

UF: Hata gerilimi
RA: Koruma topraklamas
RB: letme topraklamas
26
AG Datm ebekelerinin topraklama

tipine gre snflandrlmas:
AG tesislerinde topraklama iin:
1. G sisteminin (rnein enerji kayna veya
transformatrn) yldz noktasnn topraa
nasl baland ve
ETTY Sayfa 143
2 . Tesisatn aktaki iletken blmlerinin

(rnein elektrik cihazlar) topraa nasl
balandna
dikkat edilmelidir.
27
AG Elektrik Sistemlerinde Kodlama

AGde Topraklama
Yntemleri
Akm Kayna
letme Cihaz
L1
PE
L2
L3
TN Sistem
TT IT Sistem Sistem
TN-C-Sistem
TN-C-S-Sistem
TN-S-Sistem
1. Harf
C
S
2. Harf
28
TN-C Sistem
letme
topraklamas
TN-C-S
Sistem
TN-S Sistem
29
TT- Sistem
IT- Sistem
30
2. Elektrik Tesislerinde Ksa Devre

Hesaplar
IEC 60909-0
31
1. Enerji
Datm
ebekeleri
32
2. IEC 60364-1: Ama, Kapsam, Dayanak,

Uygulama ve Tanmlar
Ksa devre akmlar
L1-N/ L2-N/ L3-N
L1-L2-L3
L1-L2
L2-L3
L1-L3
IB
PEN
In
1-faz
2-faz
L1
L2
L3
N
PE
3-faz
letken hatas
Toprak
hatas
Gvde hatas
UT
Toprak
UF
RA
RB
33
3. Ksa devre akmnn tesiste etkileri

I cn > I "k 3
Ik: Balang ksa devre akm
Ip: Tepe noktas

Ik: Sregen ksa devre akm
ip
I cm
i p = 2 I k"
= 1,02 + 0,98 e
I th
I"k
I "k 3 , I "k 2
3 R / X
Zaman t/s
I "k1 , I "kEE
I " k1 min =
c min 3 U n
(2 R1Q + 2 R1T + 2 R1L + R0T + R0 L ) 2 + (2 X 1Q + 2 X 1T + 2 X 1L + X 0T + X 0 L ) 2
c
U
I "k3 = max n
3 Zk
I "kEE = 0,85 I "k3
I CE , I Re st
I "k1 > I a
I "kEEkablo = 0,5 I "kEE

34
4. Ksa devre akmlarnn nemi
kutuplu ksa devre akm panolarda dinamik
"
k3
zorlamalar kontrol etmek iin hesaplanr.
I cn > I k" 3
Tek kutuplu ksa devre akm son devrede
I k"1min
otomatik amann istenilen zamanda

gereklemesinin kontrol iin hesaplanr.
I k"1min > I a
35
3. ok Akmlara Kar Gvenlik

nlemleri
IEC 60364 Blm 4 - Ksm 41
Elektrik arpmasna Kar Koruma
ETTY nc Blm Sayfa 153
36
Elektrik kazalar
ca. 0,75 s
ca. 0,14 s
vulnerable
Phase
37
A.A etkilerinin akm-zaman blgeleri

RCD 10mA
RCD 30mA
104
ms
5000
I=
AC-4-1
AC-4-2
AC-4-3
2000
50V
= 50mA
1000
1000
Toplam vcut direnleri

El ayak
ca. 1000
El el
ca. 1000
El ayaklar ca. 750
Eller ayaklar ca. 500
El ggs
ca. 500
Eller ggs ca. 250
Ayak - ayak ca. 1000
Akm sresi t
500
200
100
50
20
10
0,1
0,2
0,5
Vcut akm IM mA
Blm AC-1
Genellikle bir
tepki yoktur
Blm AC-2
101
20
50
102
200
500
Blm AC-3
Genellikle zararl Organik bir hasar olmaz.

bir fizyolojik etki Geici kalp kaslmalar,
yoktur
kaslarda kramp, nefes
103 2000
5000 104
Blm AC-4
Kalbin durmas, Ar yanklar
AC-4-1 5% Ventrikler fibrilasyon olasal
AC-4-2 50% Ventrikler fibrilasyon olasal
AC-4.3 > 50% Ventrikler fibrilasyon olasal
almada zorluklar grlr
38
Temel koruma (Dorudan dokunmaya kar koruma)

L1
L1
L2
L2
L3
L3
PE
PE
IK=0
IK=0
Yaltlm
cihaz
Yaltlm
cihaz
RB
RB
RA
Temel koruma IP simgesi ile belirlenir.
39
Hata annda otomatik kesme ile koruma

(TN-Sistem) (Dolayl dokunmaya kar koruma)
L1
L2
L3
PE
N
IF
In 30 mA
IPE
In
Cihaz
Dolayl dokunmaya kar koruma iin:

1. Akm kayna topraklanmaldr.
2. Tketim cihaz koruma iletkeni ile tesis
edilmelidir.
3. Kablo ve iletkenlerin, ar akm
koruma cihaz ile koordinasyonu
salanmaldr.
4. Temel topraklama tesis edilmelidir.
5. Potansiyel dengeleme uygulanmaldr.
IK
IEC 60417e gre tketim cihazlar iin

aadaki koruma snflar geerlidir:
Temel koruma
RB
IF
RE
40
Hata annda otomatik kesme ile koruma

(TT-Sistem) (Dolayl dokunmaya kar koruma)
L1
L2
L3
N
IF
In 30 mA
In
Cihaz
Dolayl dokunmaya kar koruma iin:

1. Akm kayna topraklanmaldr.
2. Tketim cihaz PE ile APDBna veya
panodaki klemenslere tesis edilmelidir.
3. Kablo ve iletkenlerin, ar akm
koruma cihaz ile koordinasyonu
salanmaldr.
4. Temel topraklama tesis edilmelidir.
5. Potansiyel dengeleme uygulanmaldr.
IK
IEC 60417e gre tketim cihazlar iin

aadaki koruma snflar geerlidir:
Temel
koruma
IPE
RB
IF
RSt
RE
41
Tamamlayc (ek) koruma (RCD ile)

L1
L2
L3
PE
N
I
Bozuk
cihaz
In 30 mA
PE iletkeni
kopmu
In
In
IK = IF
IK
IK
Yaltlm cihaz
Yaltlm cihaz
RB
IF
RE
RE
42
TN sistemin incelenmesi:
Datm panosu
L1
L2
L3
PE
N
PEN
Potansiyel
dengeleme
iletkenleri
B16 A
Ia
APDB
ZS
RA
RB
Temel topraklama
1. TN sistemde topraklama
tesisatn ana esi deildir.
2. Hata akm evrim
empedans tarafndan tayin
edilir.
U0
Ia
I " k1min > I a
ta (s)
230
0,4
400
0,2
43
TN Sistemde otomatik Ama artlar (yeni)

Trafo iletme binas
U0 (V)
Tesis
(Koruma snf I)
U/U0 = 400V/230V
TN-Sistemde ama zamamlar

Tablo 41.1 IEC 60364 Ksm 41
411.3.2.2
AC
ta
50V < U0 120V 0,8s
120V < U0 230V 0,4s
230V < U0 400V 0,2s
U0 > 400V 0,1s

411.3.2.3 Datm devreleri
5 s
L1
U0 = Nominal gerilim
D iletken/toprak
L2 aras
L3
N
PE
APDG
RCD
0,4s
RCD
5s
?s
Tali pano
(Koruma snf I)
411.3.2.3
RB
RA
Bina dndaki
son devreler
32A
411.3.3 e gre
Sradan kii iin

prizler
20A
411.3.3 e gre
RCD 30mA
415.1
RCD 30mA
415.1
Son devre
32A
411.3.2.2 e gre
Kural d:
- Kontrol edilen sanayi tesisleri
- Sadece bir elektrik cihaz
L1
L2
L3
N
PE
Son devre
> 32A
RCD
RCD
44
TT sistemin incelenmesi
RT
RL1
L1
L2
L3
I n
40 A
PE
30 mA
Datm panolarnda PE ve N
klemensleri kesinlikle
birletirilemez.
B/16 A
1. TT sistemde topraklama
tesisatn ana esidir.
2. Toprak hatas akm topraklama
direnci tarafndan tayin edilir.
RPE
Diren topran cinsine, nemine,

scaklna ve topraklama
tesisinin yapsna, ekline ve
anma durumuna baldr.
RB
RL2
APDB
RA
RA
IF =
UL
Ia
U0
RA + RB
45
TT Sistemde topraklama direncinin ve hata akmnn

hesaplanmas
RQ, XQ
RT, XT
RL A1, XL A1
L1
L2
L3
N
RA
IH =
U
50V
L veya Z S 0
I n
Ia
U0
U0
=
Z T + Z KA1 + Z LA2 + RA + RB RA + RB
RL A2
XL A2
M
3~
RL PE
XL PE
Z S = Z T + Z KA1 + Z LA1 + RA + RB
RA = ?
RB
RA
IH
46
TT Sistemde otomatik Ama artlar (yeni)

Trafo iletme
U/U0 = 400V/230V
binas
TT Sisteminde ama artlar:

411.3.2.2
AC
50V<U0120V
120V<U0230V
230V<U0400V
U0>400V
411.3.2.4
Verteilerstromkreise
Tesis
(Koruma snf I)
ta
0,3s
0,2s
0,07s
0,04s
1 s
U0 = Nominal gerilim
D iletken/toprak
aras
L
1
- Ayni koruma cihaz

L2ile korunan
devre ortak topraklamaya
balanr.
L3
N
PE
RCD
RB
RA
Bina dndaki
son devreler
32A
411.3.3 e gre
RCD
0,2s
?s
1s
1s
Sradan kii iin

prizler
20A
411.3.3 e gre
L1
L2
L3
N
PE
RRAA
RA
Ortak
Ayr topraklama
topraklama
RA
RCD
RCD
47
IT Sistemin incelenmesi
1. hata akm
2. hata akm
2. hata akm
48
49
4. Kablo ve letkenlerin Ar
Akmlara Kar Korunmas
IEC 364-4-43
(HD 384.4.43 S1)
Ksm 43
PEN (PE)
L1
ETY Taslak
L2
L3
50
Datm panosu
I k" 3
letken deerleri
Ar akm
koruma dzenei
Koruma cihaznn
nominal akm
Ib
In
Iz
I2
Ir
Koruma cihaznn
ama akm
I a = 5.....20 I n
I k"1min
letme akm, tasarm

akm
letkenin srekli
akm tama
kapasitesi
letkenin izelgeden okunan
srekli akm tama kapasitesi
1,45 I z
Yk P=2kW
51
Ar ykte koruma
Bir kabloyu ya da yaltlm iletkeni ar yke kar koruyan
koruma cihaznn karakteristikleri aadaki koullara uygun
olacaktr:
Minyatr kesiciler iin (MCB):
Ib In I z
I 2 1,45 I z
Ib I r I z
I 2 1,45 I n
52
letmede kablo ve iletkenlerin yklenebilirlii iin

dzeltme faktrlerine dikkat edilmelidir.
I z' = I r f1 f 2 f 3 f 4
f1 :
Kablolarn deme tr
Taslak: izelge A.2, PVC
f2 :
Kablolarn ylmas
Taslak: izelge A,17
f3 :
Deien ortam scaklklar Taslak: izelge A,14
EITY
10.02.05
letme ss:
f4 :
letme tr
Ir :
izelgeden okunan deer
PVC: 70C
VPE: 90C
Ksa devre ss:
I z' =
neri:
Ir
f1 f 2 f 3 f 4
PVC: 160C
VPE: 250C
PE : 150C
53
Ksa devrede koruma

5 saniyeye kadar olan ama zamanlar yaklak olarak
aadaki forml ile hesaplanabilir:
k S
t k =
I
k
S : letkenin kesiti (mm2)
Ik : Hata akm (A)

k : Malzeme katsays (
A s
mm 2
tk : Ama sresi (s)
ok ksa sreli ama zamanlar iin (t < 0,1s) aadaki

forml kullanlr:
t/s
I 2 tk k 2 S 2
Kablo veya
iletken
MCB
Koruma cihaznn
geirgenlik enerjisi
letkenin It
ykleme deeri
gG
I/A 54
Ar akm koruma cihazlarnn ama akmlar:
Ia = 5 In
1. B Karakteristikli kesiciler (MCB)

(Priz ve aydnlatma, binalarda)
Ia = 10 In
2. C Karakteristikli kesiciler (MCB)

(Motor ve sanayide)
Ia = 15 In
3. K (Motor ve sanayide) (MCB)

4. MCCB (Ana kolon ve motorlarda)
Ia = 8 12 In
5. NH/gG-Sigortalar (Ana kolon ve

motorlarda) Back-up Korumada
Ia 8 In
Sigortalarn ama akmlar Akm-Zaman erisinden

okunmaldr.
Dikkat:
W ve L otomatlar ile k
faktr kullanlmaz!
55
5. Elektrik Tesislerinde
Gerilim Dm Hesab
IEC 60 364-5-52
Blm 5-Ksm 52
ETY Taslak
56
lmsade =
IEC 60 364 Ksm 41e

gre otomatik ama
artlar
Z Ana iletken
Z ebeke
ZS
Z Cihaz
Z Pano
kWh
Kofre
DIN 18015 1
DP
l max
U 2,5%
U 0,5%
U 4%
U 8%
Z S (m ) 1000
2 Rl'30C
IEC 60364 5 52 U 5%
IEC 60 364 Ksm 52 ve DIN 18015-1e gre gerilim dm
2 l I b cos
2 l AC 1~ I b cos
S=
U =
U
S
Tevre = 50C
3 I b l AC 3~ cos
U =
S
S=
3 l I b cos
U
57
Trkiyede gerilim dm hesab hesab

Monofaze (tek faz)
200 x N x L
N x L
%e =
=
0
,
074
x
S
2
56 x S x U
Trifaze ( faz)
N : g kW
S : Kesit mm2
L :Uzunluk m
U :Gerilim V
(220 V, 380 V)
k : 56
100 x N x L
N x L
%e =
= 0,0124x
2
S
56
x
S
x
U
G N deil P dir!!
Gerilim dm udur!!!
58
rnek:
AT
TEDA
NT
3x35+25
2x10+10
2x2,5+2,5
NYY, 30
NYA, 9
NYA, l=7
BM: 2500W
Gerilim dm
7,536x9 2,500x7
94,050x30 x0,43
x
%e = 0,0124x
0
,
074
+
+
= 0,42 + 1,01 = 1,43 < 1,5
35
2,5
10
Akm kontrol
94,050 x0,60
2
I=
= 95,32 A < 155 A 3x35+25 mm NYY kablo kullanlmtr.
1,73x380 x0,9
Kablo toprakta 155 A eker. TEDA balant gcne gre %60 diversite
kullanlmtr.
Trkiyede birimler yazlmyor!!
59
Selektif Ama ve Koruma
IEC 60 364-5-53: Elektrik tesislerinde
cihazlarn seimi, tesisi, korumas ve
ayrmas
ETY Taslak
IEC 60 364-7-710: Tbbi yerler
IEC 60 364-7-718: Kalabalk topluluklarn
bulunduu binalar
60
Trkiyede kurulan elektrik

tesislerinde seicilik ve gvenlik
yoktur!
61
Ar Akm Koruma Cihazlar

IEC EN
60269
gG
MCB
MCCB
IEC EN
60947
IEC EN
60898
IEC EN
61008-1
RCD
(KAR)
62
EN 60 617/DIN 40 713
Icu / Ics / Icm / Icw
I ' 'k 3
I ' ' k1
63
Ksa devre akmlarna kar tesisin arzal blm selektif

olarak devre d braklr. Ard arda tesis edilen ar akm
koruma dzeneklerinin koordinasyonu ve seimi ancak ksa
devre hesaplarnn yaplmas ile mmkndr. Selektif
seiciliin salanamad yerlerde destekli koruma yaplr.
(Back-up-Koruma)
Q1
Q3
Devre
iletmede Hatal
akm
kalr
devresi
Ana
datm
panosu
Devrenin
Q2 almas
gerekir
Devre
alr
Q3
Devre
alr
Q1
Ana
datm
panosu
Q2
Devrenin
almas
gerekir
Hatal
akm
devresi
64
Sigortalar ile devrelerin korunmas ve selektif

seicilik
gG
ADP
I n1 = ?
100A
63 160
t (s)
250 400
630
1000
103
TP
50A
102
I n 2 = 100 A
50A
101
2
Ksa
devre
akm
10-1
800A
16 25 40
101
102
I n1 1,6 I n 2
1
2
100
ts=1,7s
Sigorta bandlar birbirine

dememelidir.
NH-Sigortalar
103
Ik=800A
104
Ip (A)
6% band kaymasna
dikkat edilmelidir.
IEC 60269-1 - VDE0636-201 - 2A bis 1150A
65
Minyatr kesiciler ile devrelerin korunmas ve

selektif seicilik
MCB
60
Dakika
Zaman t
300
I2
I1
Ar ykte ama
10
I3
Saniye
1
10
5
I3
1
0,4
0,1
0,01
I4 I4
B C
I5 I5
I4
D
I5
I4
2 3 4 6 810
I5Gecikmesiz
ksa
devrede ama
20 3040 6080100
x Anma akm In
MCB Minuture Circuit Breaker IEC 60898-1 (IEC 60947-2) - In = 0,5A bis 115A, Icn=3 - 25kA
66
Seici Ana Koruma Cihaz

E
67
Selektif kesicilerin gce gre

seimi
z. B.
1000 A
MCB
E /[A]
B 16
Tali pano
5...6,25 x IN
210 A
1,05...1,2 x IN
10
16
20
25
32
35
40
50
63
80
100
G/ [kVA]
7
10
13
15
20
23
25
30
40
50
65
E 35
L1
68
Ar ykte seicilik
Ama
karakteristii
Ar Akm
Koruma cihazlar
Amamas
gereken
akm
Amas
gereken
akm
Selektif Ana
Koruma Cihaz
1,05
1,2
MCB
B, C
1,13
1,45
Sigorta
gG
1,25
1,6
1,05
1,25
MCCB
Anma
akm
X n
69
RCD (KAR-Kaak Akm Koruma Rlesinin alma

Prensibi, Tesisi ve Selektif Seicilik)
I1: Tketicinin ektii iletme akm
(faz akm)
Ama
rlesi
Test
butonu
Ic
Id
lme
bobini
I2
I1
I2: Ntr akm
I L1 = I N
Id: Hata akm
I L1 = I N + I PE
Ic: Gvde hatas dumunda insan

zerinden akan akm
RB: letme topraklama direnci
Ic
Gvde hatas
Id
RB
70
RCD (KAR-Kaak Akm Koruma Rlesinin alma

Prensibi, Tesisi ve Selektif Seicilik)
Yanl uygulama
Doru uygulama
Ana
pano
RCD
I n = 300mA
RA = ?
RCD
I n = 300mA
I n = 30mA
RCD
C16A
RCD
I n = 30mA
I n = 30mA
RCD
B10 veya 16 A
C tip kesici binalarda

kullanlmaz!!!!
Her Linyeye 30mA KAR

tesis edilmelidir.
71
Seici ana koruma

cihaz
Seici RCD Tip A
Tip A
Tip A
Tip A
Elektronik iletme
cihazlar
72
G kesiciler ACB, MCCB (EN 60947-2)

(Termik manyetik alterler)
L
S
I
N
Ar ykte ama L
ta (s)
I 2t
I 4t
Standard
Optional
Gecikmeli ksa devrede

ama S
Standard
Optional
1000
Ir
IrN
tr
tsd
I 2t
100
Gecikmesiz ksa devrede

ama I
Standard
Optional
On
Off
10
Ntr iletkeni korumas

Standard
Optional
Ig
0,5 1 x Ir
Off
tg
0,1
G
In =630-6300 A
Icu= 50 - 100kA
In =16-1600 A
Icu=45- 100kA
Isd
tsd
Ii
Toprak hatasnda ama

Standard
Optional
tg
I 2t
0,01
0,5
10
50
x In
L = Long time , inverse time delayed overload release

S = Short-time delay short-circuit release
I = Instantaneous short-circuit release
G = Ground Fault Protection
73
Yanl uygulamalar
Proje rnekleri: Binalarda enerji datm
74
Proje rnekleri: daire beslemesi

Dier katlarn beslemesi
C16A
KAR
sembol
75
Simaris ile TMde seiciliin incelenmesi

250 A
630 A
C32 A
250 A
RCD/30mA
C16 A
76
Normlara gre gvenli proje

250 A
Yk alteri
630 A
C32 A
NH 1
250A
E 63A
RCD/30mA
250 A
C16 A
B16 A/
RCD 30mA
77
7. AG ve YG Elektrik
Tesislerinde Topraklamalar
Teorik alma
IEC 60364-5-54
EN 50522
78
Soru:
AG ve YG elektrik tesislerinde
topraklama direnci ka Ohm
olmaldr?
retim
letim
Datm
Tketim
79
Topraklama tanmlar ve eitleri

L1
L2
L3
PEN
Ar gerilim
koruyucular
Koruma
Topraklamas
letme
Topraklamas
Fonksiyon
Topraklamas
80
Elektrik akmnn tehlikeleri ve

yeryz potansiyel dalm
Referans
toprak
ca.
0V
ca.
2V
ca.
ca. 5V
20V
ca.
ca. 40V
ca. 60V
ca.
115V 80V
81
Potansiyel dalm
230 V
zerinden akm geen bir yar

kre topraklaycnn toprak
gerilimi ve potansiyel dalm
ekilde gsterilmitir.
U(V)
120
100
80
60
30
Referans toprak
30
20
10
0 0
10
20
30
20
R=50m
/km
350mm2
Cu
20
10
0 0
20
10
20
30
230 V
40
40
60
80
U(V)
ca.
0V
ca.
2V
ca.
ca. 5V
20V
ca.
ca. 40V
ca. 60V
ca.
115V 80V
100
120
82
zerinden akm geen topraklaycn evresinde yeryz potansiyelinin

deiimi ve adm gerilimlerin hesaplanmas
Akm younluu:
Hata akm
IE
IE
IE
=
A 2 r2
J=
Alan iddeti ve gerilim

dm:
Er =
Yar krede akmn yaylmas
U
= J r E
r
U = I E
Yar kre iin:
E r
2 r 2
A = 2 r 2
83
U = I E RE
RE = E
2
r
R r 2
rX
E 1 1

2 R x
E
RA =
2 r
Toprak direncinin mesafeye bal

olarak deimesi
RA
RE
[]
R E 3
RE =
E
U E = RA I E = RA
2 r
E 1 1

US = IE
2 r1 r2
RE 2
r
RE 1
r
0
rX
US =
[m ]
IE E l
2 r 2
84
rnek : zerinden akm geen topraklaycn evresinde yeryz

potansiyelinin deiimi ve adm gerilimlerin hesaplanmas
1m iin adm gerilimi:
Yar krede akmn yaylmas
0,3m
US =
1m 2m
2m iin:
U S = 95,54V / m
4m iin:
U S = 47,7V / m
10m iin:
U S = 19,1V / m
15m iin:
U S = 12,73V / m
20m iin:
U S = 9,55V / m
T = 120m
U = I R
R=
l
A
U =I
10 A 120m 1m
= 191V / m
2 1m 2
I l
US =
2 r 2
85
Topraklaycda potansiyel akm edeer potansiyel halkalar ve

adm gerilimlerinin prensip emalarnn gsterilmesi
200V
1m iin adm gerilimi:
100V
US =
50V
25V
0V
1
10
12
191V / m
28V / m
12,73V / m
9,55V / m
14 16
18
20
10 A 120m 1m
= 191V / m
2 1m 2
2m iin:
U S = 95,54V / m
4m iin:
U S = 47,7V / m
7m iin:
U S = 28V / m
10m iin:
U S = 19,1V / m
15m iin:
U S = 12,73V / m
20m iin:
U S = 9,55V / m
IEC ve EN normlarna gre

adm geriliminin
hesaplanmasna gerek yoktur.
86
eitli topraklama elektrotlar ve yaylma direnleri
Derin
topraklayc
RA
n 1
Birden fazla
Yzeysel
(erit)
d=
d=
Topraklayc
Toprak iinde
topraklayc
E
l
2 (b + s )
1
b
2
k = 1L 2
RA =
Bina
E
2l
ln
l d
1 1
(2t ) + +
2 2
2
1 1
2
(2t ) +
2 2
2
87
Temel topraklayc
a/l = 3
RA =
2l
E
+ ln
RA =
2 ln
d
l
Halka topraklayc
Yaklak forml
1
RA k RA tek
n
a
4
Yzeysel
E
4l
ln
2 l d
RATek =
2 E
4l b
,D=
D
RE =
E
2 .D
.
ln
d
2 .D
D = 1,13. A
RA
E
k
2 2 D
RE
k 15L 20
2. E
3.D
88
l2
E
RA =
ln
2 l
0,009 t d
60
Yldz topraklayc
U Gz
RA
Gzl topraklayc
RA
D=
RA
4l b
2D
E
lToplam
2D
E
4
Yaklak formller
U Gz 2 D
UE
lToplam
UE
U Gz
E IE
2D
I
E E
lToplam
89
Laurent yntemi:
Gzl topraklayc
RA =
U Gz
4r
lToplam
r : edeer yarap (D/2)
Koch yntemi:
l2
RA =
E
2D
l1
10 k = 1,3
a
l1
20
a
k = 1,2
l1
Schwarz yntemi:
1) Gzl topraklayc:
Rg =
Semboller:
h: gmlme derinlii
2) ubuk topraklayc:
d: gzl topraklaycda
E 2l
l
2
ln
+ k1
k2 Rk = E ln 8l 1 + 2k1l ( n 1)
iletken ap veya bir
l
A
2nl d
A
d h
3) Karlkl etki direnci:

REtki =
4) Edeer yaylma direnci:
Rg Rk R
l
E 2l g
ln
+ k1 g k1 + 1 REde =
l g l k
A
Rg + Rk 2 Rm
2
m
ubuun kesit ap
n: iletken says
l: bir ubuun uzunluu
90
7. AG Elektrik Tesislerinde Topraklamalar

IEC 60364-54-2012
Topraklamalar Ynetmelii
NC BLM
Alak Gerilim Tesislerinde Topraklama
Alak Gerilim Tesislerinde Dolayl Temasa Kar Koruma
Madde 8
TT
TN
YBK
APDB
RB
Gvde
hatas
IT
ETTY Sayfa 153-167

zolasyon
gstergesi
91
Alman normu VDE 0100 Trkiyede yanl

tercme edilmi ve uygulanmtr.
Sfrlama artlar (TN sistem) ile koruma
topraklamas (TT sistem) artlar birbirine
kartrlmtr.
imdi bunlar inceleyelim.
92
VDE 0100 9 Schutzerdung (Koruma topraklamas)
VDE 0100 / 5.73
U0
ZS
Ia
UT
RB
RA
RA
93
VDE 0100 10 Nullung (Sfrlama)
VDE 0100 / 5.73
U0
ZS
In
Ia
UT
ZS
In
94
Hava hatt koptuunda yeryznde oluan potansiyel dalm

ve gerilimler
Faz toprak aras olas bir hatada dokunma
gerilimi <50V olmaldr.
IF
20m
Hata yeri
R B 2
RE
Yeryz potansiyel
dalm
US
IF =
UE
0
R
RE =
RB
UT
RE U 0 U T
liletken
95
Topraklama tesisleri, koruma iletkenleri ve koruma potansiyel

dengeleme iletkenleri tanmlar
LPS
PE
Koruma iletkeni
(Gvenlik iin)
PE-K
Koruma iletkeni klemensi

(Gvenlik iin)
LPS
PE
PE
eKPD Ek koruma potansiyel dengeleme
Du veya banyo
kabini
AG datm panosu
eKPD
eKPD
Topraklama iletkeni
(Hata akmnn topraa aktlmas iin)
KPD koruma potansiyel dengeleme

T1 Temel topraklama
T2 Yldrm koruma topraklamas
LBS Yldrm koruma tesisi
eKPD eKPD
PE
APDB Ana potansiyel deng. baras
PE-K
C1 Metal su borusu
PE
V
PE
PE
KPD
PE
KPD
KPD
APDB
KPD
T
Temel topraklama
T2
T1
Kalorifer
KPD
T
AG datm
tm panosu
C2 Atk su borular
C3 Metal gaz borusu
C4 Klima tesisi
C5 Kalorifer borular
C6 Metal borular (banyoda)
EL
C7 Yabanc iletkenler
TEDA
Enerji girii
PE-K
Binann temeli
letme cihazlar
T2
96
Koruma potansiyel dengeleme

uygulamas
APDB
PE
N
PE veya EL
KPD
KPD
KPD
KPD
Topraklama iletkeni (topraklama filizi)
Kofre
KPD
Temel topraklama
97
Temel topraklama
Topraklama
filizi
ADB
RE
D=
Mesafe
tutucu
FE
Balant
klemensleri
2 E
.D
4 L B
elik donatml temel

topraklaycya rnek
ubuk 10 mm veya
erit 30 x 3,5 mm
Temel topraklamaya kazk

aklmas anlamszdr!!
98
Temel ve halka topraklamaya rnekler
a. Tek bina
D=
b. Bitiik binalar
RE
4 L B
2 E
.D
b. Endstri binalar
al veri merkezleri
99
Temel topraklama rnekleri
elik donatml temel topraklaycnn stten grn

100
Temel Topraklama
Halka 20 x 20 m
ca. 20 m
20 x 20 m
ca. 40 m
101
Temel topraklamann temiz tabakaya tesisi
Kaynak:Fritz Mauermann GmbH + Co. KG, Paderborn
102
Beyaz tekne metotuna gre ina edilen

binalarda temel topraklama uygulamas
Halka topraklamas a: 10 x 10 m
Beton
Klemens
Potansiyel dengeleme iin toprak sabit noktas
Toprak
Balant
apraz
klemensi
Conta eridi
KPDB
Potansiyel dengeleme
iletkeni
Folye
Temel plakas
Armierung
Nem baryeri
Yaltkan
Bodrum taban
Sauberkeitsschicht
Halka topraklama, korozyon korumas, rnek: NIRO V4A (Nr. 1.4571)
Drenaj
Kaynak: DIN 18014:2007-09; Temel topraklama
103
Siyah tekne metotuna gre ina edilen

binalarda temel topraklama uygulamas
Filiz rnek: NIRO V4A
Malzeme Nr. 1.4571
Halka topraklamas a: 10 x 10 m
Beton
at-, duvar- ve topraklayc tesisi
Toprak
Teknenin contalanmas
En yksek taban suyu
Balant
klemensi
KPDB
tabakas
iletkeni
Teknenin contalanmas
Temel plaka
Temiz tabaka
Halka topraklama, korozyon korumas, rnek: NIRO V4A (Nr. 1.4571)

Kaynak: DIN 18014:2007-09; Temel topraklama
104
Topraklamada yenilikler
Ana
potansiyel
Temel
plakas
Demir
hasra
iletkeni
balant
dengeleme baras
Basn suya
dayankl duvar
hasr tabaka
girii DemirTemiz
Potansiyel
Halka topraklama dengeleme iletkenleri
balantlarnn srekliliinin
llmesi zorunludur.
Deer < 0,2 olmaldr.
105
Temel plakas
Temiz tabaka
Yeni Topraklama Normu

Ana potansiyel
dengeleme
baras
Hasra
balant
Yer yzeyi
En yksek
su seviyesi
ve basnca
dayankl
duvar girii
Potansiyel
dengeleme
iletkeni
Halka
topraklayc
Balant
klemensi
Toprak
Hasr
106
Topraklama ve Yldrm Sistemleri

1) Topraklama gerilimi
2) Dokunma gerilimi
ndirme
iletkeni
sistemi
Yakalama ucu
sistemi
Topraklama
sistemi
107
Temel topraklaycnn yldrm sistemine tesisi

min. 1,5 m uzunluunda
filiz 30 x 3,5 mm
veya 10 mm PVC-Kablo
Gerekirse 20 m x 20 m
Temel topraklama
elik erit 30 x 3,5 mm
veya yuvarlak erit 10mm
halkalar ve filizler
oluturulmaldr.
Topraklaycnn
yaylma direnci:
2 E
D
D=
4 L B
108
B tipi halka (ring) topraklayclar

Daire eklindeki
topraklaycnn
yaylma direnci:
PDB
D>30m
1m
R=
2 D
Pano odas
ln
2 D
d
Daire eklinde olmayan

topraklaycnn yaylma
direnci:
2 E
3 D
R=
Elektrotun minimum
%80ni toprak ile temas
etmelidir.
A4
109
Yzeysel
D=
Halka
Derin
APDB
HEK
1m
APDB
APDB
0,5m
1m
25m
RE =
E
2.l
. ln
.l
d
RE =
E
2 .D
.
ln
d
2 .D
D = 1,13. A
2. E
RE
3.D
RE =
RE
1,5 m
E
4.l
. ln
2 .l
d
E
l
110
1) Topraklama direnci:
RA
4) Dokunma geriliminin hesab
2) Topraklama elektrotlarnn hesab:
2. E 2.150m
=
= 107m
RA
2,8
S Levha
U T = F .RA = 134,4V
U T 230V
=
= 2,8
a
80 A
150m
=
=
12 m
4,4 RA 4,4 2,8
5) Devreye RCD/30mA tesis

edildiinde topraklama
direnci hesab:
RA
UT
50V
=
= 1,66k
a 30mA
3) Hata akmnn hesab:
F =
U0
RT
F =
230V
= 48 A
4,8
111
Bir binaya temel topraklama tesis edilecektir. Aadaki

deerler ile topraklama direncini hesaplayalm.
Toprak zl direnci:
E = 150m
Binann uzunluu
L = 12m
Binann genilii
B = 8m
nemli not:
Temel topraklaycnn edeer ap:
D=
4 L B
alnmtr.
Toprak zl direnci tesis

yerinde muhakkak
llmelidir.
= 11
Temel topraklaycnn genileme direnci:
RTT =
2 E 2 150m
=
= 8,68
D
11m
bulunur.
112
Elektrik Tesislerinde Topraklama Ynetmelii

Madde 8.4iiye gre:
RA I a U L
1)
eski
( RA + RB ) I a U 0
2)
yeni
Koruma dzeni, artk (kaak) akm koruma rlesi olduunda I a = I n

olacaktr.
Bu durumda topraklama direnci:
RA
UL
50V
1,66k
I n 30mA
RA RTT
olarak hesaplanr.
olmas artna gre
1,66k >> 8,68

Ynetmelik koullar yerine getirilmitir ve korunma salanmtr.
Bu ok anlamsz bir hesaptr!!!!

113
rnek 12: A gzl bir topraklaycda topraklama direncini

hesaplayalm
Edeer yarap:
2m
re =
16mx12,5m
= 7,98m
Bir gzn uzunluu:

16m
l gz = (2m + 2,5m ) 2 = 9m
Tm gzlerin uzunluu:
lToplam = 208,5m
Topraklama direni (Laurent forml ile):
2,5m
12,5m
EN 50522e gre:
RGz =
RGz =
E
4re
lToplam
2 A
150m 150m
+
5,47
4 7,98m 208,5m
150m
= 5,3
2 (16m 12,5m )
114
Topraklaycklarn karlatrlmas
L = 100 m, D = 32 m, E = 100 m
Derin topraklayc:
Halka topraklayc:
1,5 E
= 1,5
L
3 E
RA
= 3
D
erit topraklayc:
Halka topraklayc:
RA
3 E
RA
= 3
L
RA
2 D
E
L
= 2,1
115
Topraklayc zellikleri:
1.
Galvanize elik
Korrozyona kar dayankl.
Kimyasal olarak paslanr.
Orta derecede elektrik iletken.
2.
Paslanmaz elik V4A CrNiMo Karm
Korrozyona kar ok dayankl.
Dier malzemelere kar kimyasal olarak ntr ve

etkilenmez.
Kt elektrik iletken.
3.
Bakr
Korrozyona kar ok dayankl.
elie kar kimyasal olarak ayni derecede.
ok iyi elektrik iletken.
116
2,5 yl sonra:
Galvaniz topraklama ubuu (altta) ve
topraklama ubuu alaml paslanmaz elik (yukarda)
117
542.3 Topraklama iletkeni kesiti

Mekanik korumadan ve korozyondan dolay
topraklama iletkeni kesiti en az
6 mm2 bakr
35 mm2 Aluminyum ve
50 mm2 elik olmaldr.
542.4 Ana potansiyel dengeleme

baras
Her tesiste bir tane ana potansiyel
dengeleme baras olmaldr.
118
543 Koruma iletkeni

izelge 54.3 En kk koruma iletkeni kesitleri
Ana d iletken
kesiti
Koruma iletkeni kesiti SPE mm
SL mm
Koruma iletkeni ile ana

d iletken ayni malzemeden
SL 16
SPE = SL
16 < SL 35
16
SL > 35
Ayr malzemeden olursa

k1
k2
k1
k2
SL
k1
k2
SL
16
SL
2
- TT sistemde koruma iletkeni kesiti 25mm Cu veya

35mm Alu ile snrlanabilir.
- k1 : D iletken
- k2 : Koruma iletkeni deerleri Ek A da verilmitir.
119
543.6 Koruma iletkeni akmlar

Normal iletmede 10 mA geen akmda
kesit ykseltilmelidir.
Sistemde dengeli besleme salanmaldr.
3. Harmonikler llmelidir.
Ntr iletkeni zerinden geen akm kontrol
edilmeli ve kesit ykseltilmelidir.
120
544.1 Koruma potansiyel dengeleme

iletkeni ana dengeleme baras ile
balandnda
KPD
KPD
Kalorifer
KPD
KPD
APDB
Temel topraklama
En az kesitler:
- 6mm Bakr veya
- 16mm Aluminyum veya
- 50mm elik
121
TT sistemde koruma iletkeni kesiti iletme

ve koruma topraklamann ayr yaplmas
halinde 25 mm2 bakr ve 35 mm2 aluminyum
ile snrlanabilir.
0,1 < t 5 s kadar kesit hesab:
S=
I 2F t
k
S : letkenin kesiti (mm2)

I : Hata akm (A)
k : Malzeme katsays ( A s )
mm 2
t : Ama sresi (s)
t 0,1 s kadar kesit hesab:
I F = I D alnmaldr.
122
TN sistemde koruma iletkenin (PE) kesit hesab

L1
L2
L3
PE
N
PEN
400A
Ia= 2650 A (5s)
f = 0,89
fT = 0,95 (35 0C)
IZ= 332A
200A - 320A
S=
S=
I 2 t
k
NYY-J
3x185/95 mm2
2650 2 A 2 5s
115
A s
mm 2
= 51,5 mm 2
P=160 kW
295A
M
3
Koruma iletkenin kesit hesab yerine normlarda belirtilen

deerlerin alnmas nerilir (bak IEC 60364 Ksm 5-54).
RB
123
TT sistemde koruma iletkenin (PE) kesit hesab

400/230V
R=1
L1
L2
L3
N
S PE =
57,5 2 A 2 5s
143 A s / mm
= 0,89 mm 2
IF =
S PE = 2,5 mm 2
Mekanik korumadan dolay
koruma iletkeni kesiti 2,5mm2
seilmitir.
RB = 2
M
3
230V
= 57,5 A
4
PE
RA = 1
124
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar

Ynetmelii (21.08.2001)
izelge-10: TN sistemlerinde ama zamanlarna kar
den ama akmlar iin izin verilen en byk evrim
empedanslar (sigorta ve kesiciler iin)
izelge-11:TT sistemlerinde ama zamanlarna kar den
ama akmlar iin izin verilen en byk topraklama
direnleri (sigorta ve kesiciler iin)
izelge-12:TT sistemlerinde ama zamanlarna kar den
ama akmlar iin izin verilen en byk topraklama
direnleri (RCD iin)
125
izelge-11:TT sistemlerinde ama zamanlarna kar den ama

akmlar iin izin verilen en byk topraklama direnleri
(sigorta ve kesiciler iin)

230V
50Hz
Ar akm koruma cihazlar (MCB, MCCB)
AG gG, gM
sigortalar
In
Ia
RA
RA
UL=50V
UL=25V
(5 s)
A
10
47
1,1
16
65
0,77
RA
Ia=10 In
RA
Ia=11 In
0,53
50
1,0
100
0,50
110
0,42
0,38
80
0,63
160
0,32
192
0,26
Ia=5 In
MCCB
RA
MCCB (g kesiciler) iin firmalardan ama katsays istenmeli ve topraklama

direnci hesaplanmaldr. +% 20 hata faktrleri dikkate alnmaldr.
126
izelge-12:TT sistemlerinde hata akm koruma dzenlerinin anma

hata akm ve iletme elemanlarnn gvdelerinde izin verilen en
byk topraklama direnleri (RCD iin)
Topraklama
direnleri
Anma
hata akm
letme
elemanlarnn
gvdelerinde
llen izin
verilen en byk
topraklama
direnleri
Selektif S
RCD iin verilen
deerler
RA
RA
I n
10mA 30mA 100mA 300mA
U L = 50V 5000 1666
500
166
U L = 25V 2500 833
250
83
83
U L = 50V
Bu izelge teorik deerleri vermektedir. Kuru ve nemli toprak arasnda

llen deerler arasndaki fark be kat artabilir.
127
544 Koruma potansiyel

dengeleme iletkeni kesitleri (D)
Koruma potansiyel dengeleme iletkeni
kesiti en az
6 mm2 bakr
16 mm2 Aluminyum ve
50 mm2 elik
olmaldr.
128
544.2 Tamamlayc Potansiyel Dengeleme

iletkeni kesiti
Tamamlayc potansiyel
dengeleme
L1
L2
L3
PEN/PE
N
2,5 mm2
25/16 mm2
M
RPA
2,5 mm2,
korumasz >4 mm2
RB
2,5 m
50/25 mm2
16mm2
2,5 m
Toprak ile temas halinde bulunan

yabanc metal ksmlar
129
7.2 YG Elektrik Tesislerinde

Topraklamalar
EN 50522-2012
ETTY Sayfa 149 kinci Blm

130
Elektrik Tesislerinde Topraklamann nemi

Binada TT sistem tesis
edilmi.
UTp
USS
UTp
UE
Binada temel
topraklama yerine
levha topraklama
yaplm.
34,5kV ebeke
dorudan
topraklanm.
Yldrma kar gvenlik
alnmam.
Topraklama elektrodlar
ayr topraklanm.
S1
Potansiyel dalm
dzenlenmemi
S2
1m
S3
Potansiyel dalm
dzenlenmi
Topraklayclar
arasnda 20m mesafe
dikkate alnmam
EN 50522e gre zerinden akm geen topraklaycn

evresinde yeryz potansiyelinin deiimi ve gerilimler
131
Yeryz potansiyel dalm ve gerilimler
UST
UST
UE
USS
UTST
UT
U PT
1m
U ST
RYer
S1 S2
1m
S3
1m
Potansiyel dzenleyici
tesis edilmi
UTSTE
Her iki ucundan

eriebilen
srekli yaltlm
metal klfl kablo.
Klf merkezden
toprak ile
balanmtr.
132
YG Elektrik Tesislerinde Topraklamalar

(EN 50522: Power installations exceeding AC 1kV)
UST
UST
UE
UE
UTp
E
S
E
US
133
YGde snrl akm sreleri iin izin verilen en yksek dokunma gerilimleri
1000
Dokunma gerilimi
UTp
9
8
7
6
5
4
2 U TP U E
UE = IE ZE
3
2
100
9
8
7
6
5
4
0,05
0,1
0,2
0,3 0,4 0,5 0,7
Akm sresi
4 5 6 7 8 9 10
134
Bir transformatr merkezinde toprak temas durumunda

akm, gerilim ve direnler
Trafo merkezi
UE = Z E IE
ZE =
1
1
1
+n
RA
Z
Referans
toprak
E deer emas
Faz iletkeni
I F = 3I 0 + I Tr
Toprak iletkeni
I E = r E (I F I Tr )
Topraklama tesisi
Referans toprak
135
Bir direkte toprak temas durumunda akm, gerilim ve

direnler
UE = Z E IE
ZE =
Faz iletkenleri
1
1
1
+2
RA
Z
Referans toprak
I F = 3I 0 A + 3I 0 B
I E = rE I F
Toprak iletkeni
Topraklama tesisi
Referans toprak
136
Formllerdeki sembollerin anlam:
I0
I Tr
IF
IE
I RS
rE
RES
RET
Sfr akm
Transformatrn yldz noktas topraklamasndan geen akm
Toprak hata akm
Topraklama akm
Gzl topraklaycnn yaylma direncinden geen akm
Uzaktaki topraklaycya kadar hattn azalma katsays
Gzl topraklaycnn yaylma direnci
Z
ZE
Hava hatlarnn zincir etkili iletken empedans
UE
Topraklama gerilimi
Tesisten kan hava hatlarnn says
Topraklama empedans
137
YG Topraklama tesislerinin boyutlandrlmas

iin drt art yerine getirilmelidir:
1) Mekanik dayanm ve korozyona kar dayanklln
salanmas (Ek-A),
2) Isl bakmdan en yksek hata akmnn hesaplanmas
(izelge-4),
3) letme aralar ve eyalarn zarar grmesinin
nlenmesi
4) En yksek toprak hata akm esnasnda, topraklama
tesislerinde ortaya kabilecek gerilimlerden dolay
insanlarn gvenliinin salanmas.
5) Dokunma ve adm gerilimlerinin boyutlandrlmas.
138
Bu be kouldan dolay topraklama tesislerinin

boyutlandrlmas iin aadaki parametreler
nemlidir:
1. Hata akmnn deeri*,
2. Hatann sresi*,
3. Topran zellikleri.
* YG sisteminin ntrnn topraklanma ekline
baldr.
139
YG tesislerinde datm ebekeleri

1. Yldz noktas yaltlm ebeke
2. Toprak temas kompanse edilmi ebeke
3. Yldz noktas dorudan doruya topraklanm
ebeke
4. Yldz noktas dk bir empedans
zerinden topraklanm ebeke.
140
YGde Yldz Noktas Topraklamas

Yldz noktas
topraklamas
Toprak temas kompanse

edilmi ebeke
Yldz noktas
yaltlm ebeke
1
2
3
ekil
ICE
IRest
CO
CO
1/ j C0
Z1
Z /Z
o 1
Gerilim ykselmesi
Topraklama artlar
1
2
3
1
2
3
IK1"
IK1"
U n << 1
3Ik"1 3 C0
Endktif 4 . . . 60
Ohmik 30 . . . 60
Yksek omajl
2...4
3 cmin U n
Z1 + Z 2 + Z 0
I CE 3 CE U L E
I Re st = 3...5% I CE
10 A< ICE 35A
IRest 60A
Ik"1 2kA
I k"1 1,5 I k" 3
10 - 60 dak.
10 - 60 dak.
< 1s
< 1s
Hata yerindeki akm
Hata sresi
Dorudan
Hata akm seicilik artlarna gre hemen kesilir
XD 1
3C0
Boyutlandrma
Dk empedans ile
1
2
3
Hataya ramen iletme devam eder
Ama
Etkin topraklama
Evet
I "k1 =
Hayr
Evet
U E < 150 V U B < 75 V
Toprak hatas ark
Birka ampere kadar sner
Uygulama alan
Kk datm ebekeleri
U E > 150 V
U B < 75 V
Kendisi sner
kalc
110kV-380kV ebekelerde
ve AG ebekelerinde
10kV-110kV
ebekelerde
10kV-110kV ebekelerde
141
Topraklama sistemlerinin tasarm iin ilgili akmlar

Yksek gerilim sisteminin tipi
Isl yklenme ile ilgili

akmlar
Topraklayclar Topraklama
iletkeni
Yldz noktas yaltlm ebekeler
6)
9)
I " kEE
Sndrme bobinli tesislerde

Toprak temas
kompanse edilmi
ebekeler
6)
Sndrme bobinsiz tesislerde
9)
Topraklama gerilimi ve
dokunma gerilimleri ile
ilgili akmlar
IE = r I + I
2
L
Toprak temas
kompanze edilmi
ve geici olarak
yldz noktas
deeri dk
empedans
zerinden
topraklanm
ebekeler
Yldz noktas geici olarak

topraklanm tesislerde
teki btn
tesislerde
Sndrme
bobinli
tesislerde
Sndrme
bobinsiz
tesislerde
"
"
4)
k1
6)
5)
I " k1
k1
2)
2
Re st
I E = r I Re st
I " kEE
4)
Yldz noktas deeri dk bir empedans

zerinden topraklanm ebekeler
7)
I E = r IC
"
IE
8)
k1
3)
I " kEE
IE
5)
2
I E = r I L2 + I Re
st
2)
I E = r I Re st
142
Topraklama tesisinin tasarm

EN 50522
Temel Boyutlandrma
IEEE Std. 80
Temel Boyutlandrma
IE ve ZE nin belirlenmesi,
buradan UE = IE x ZE
IE iin izelge-1e, ZE iin

Ek-N de N.3e baknz.
Global topraklama
Evet
UE 2 UTp
(C2)
IE ve ZE nin belirlenmesi,
buradan UE = IE x ZE
UTp iin ekil-6ya

atf yapar.
Hayr
UM, US
UE 4 UTp
Hayr
Ek nlemler
Hayr
UT veya IB nin
belirlenmesi
UT UTP
veya IB IBp
Evet
IBp(izin verilen
vcut akm) IEC
60479-1 deki c2
Hesap ile erisine atf yapar
(EK-C ye baknz).
veya
lme ile
UM UE
1
t
Kabul ve tespit edilen

M nlemleri (EK-D ye
baknz).
Evet
UTp iin doru
uygulama
143
Topraklama letkenlerinin ve Topraklayclarn Akm Tama

Kapasitelerinin Hesaplanmas
5 saniye ierisinde kesilebilen hata akmlar iin topraklama iletkenlerinin ve
topraklayclarn kesiti aadaki formlden hesaplanacaktr.
I
A= F
k
f +
ln
i +
veya
tF
A = IF
k
k = M ln
f +
i +
Burada:
A Kesit (mm2),
I letken akm ( A,etkin deer) ,
t Hata akm sresi (s),
k Akm tayan ksmn malzemesine bal katsay, izelge B.1 de balang scakl 20 o C
baz alnarak en ok kullanlan malzemeler iin deerler verilmitir,
Akm tayan ksmn 0Cdeki direncinin scaklk katsaysnn tersi (izelge B1 e baknz),
i Balang scakl ( C); deerler IEC 60287-3-1 den alnabilir. Tespit edilmemi ise1 m
derinlikteki toprak scakl 20C olarak kabul edilebilir,
f Son scaklk. (C).
144
Hata akmna bal en

yksek vcut akm
Hata sresi
Dokunma gerilimine bal

vcut direnci (el-el)
Vcut akm
Dokunma gerilimi V
Vcut direnci
145
Hata akmna bal olarak msade edilen dokunma gerilimi
Hata sresi
Msaade edilen dokunma gerilimi

UTp
146
Msaade edilen dokunma gerilimi
Gerilim V olarak
5 saniyeye kadar msaade edilen dokunma gerilimi
Zaman t ms olarak
147
Hata akmna bal olarak topraklama iletkeni ve

topraklayc iin ksa devre akm younluu
148
Halka veya dz olarak

yerletirilmi yatay topraklaycn
yaylma direnci
Dey olarak yerletirilmi derin

topraklaycn yaylma direnci
149
rnek: Transformatr merkezi topraklama uygulamas
plak
bakr
1x35 mm2
Halka topraklayc
Topraklama
iletkeni
NYY-J
1x50 mm2
Yldz topraklayc plak bakr,

Derin topraklayc
l = 50m, h =0,5 m
1x35 mm2
2 adet , h = 7,5 m, = 20 mm
Paslanmaz elik
150
Ek nlemler Ek-D:
Yerin izole
edilmesi
Dokunmaya
Kar koruma
Potansiyel
dengeleme
Potansiyel
dzenleme
151
Koruma ve iletme topraklamalarnn birletirilmesi durumunda kesit hesab
1. IEC 60 909a gre YG tarafndaki

empedans deeri:
c U n2 1,1 (400V ) 2
ZQ = " =
= 0,352m
500 MVA
S kQ
10/0,4 kV,
YG
630 kVA, %6
AG
500 MVA
X Q = 0,995 Z Q = 0,995 0,352m = 0,35m
A=?
RQ = 0,1 X Q = 0,1 0,35m = 0,035m
2. Transformatorn empedans: SrT = 630 kVA, % 6

RT = 2,92 m , X T = 14,71m
152
Empedanslarn toplam:
Rk = 2,955 m
X K = 15,06 m
Ksa devre yerindeki empedans:
Z k = Rk2 + X k2
Z k = 2,955 2 + 15,06 2 m = 15,347 m
I k"1max =
c U n
0,95 400V
=
= 14,30kA
3 Zk
3 15,347 m
Not: Bu hesabda transformatorun sfr empedans yaklak olarak doru

empedansna eit alnmtr.
153
Tesiste en kt artlarda dikkat edilmesi gereken akm
"
I kEE
= 0,85 I k" 3 = 0,85 14,30kA = 12,15kA
Kablo azaltma katsays ile:
"
"
I kEE
yay = 0,65 I kEE = 0,55 12,15kA = 7,9kA
Topraklama sistemi bu akm iin tasarlanmaldr.
154
2000
1000
800
A/mm2
600
400
300
200
150
100
1
80
60
40
30
4
20
10
0,06 0,08 0,1
0,2
0,4
0,6 0,8 1
0,5 s
1s
2
tF
8 10
1,3 ve 4 nolu eriler 300 0C, 2 nolu eri 150 0C son scaklk iin geerlidir.
1) Bakr, plak veya galvanizli, 2) Bakr, kalayl veya kurun kapl, 3) Alminyum, sadece
topraklama iletkeni iin, 4) Galvanizli elik.
ekil B-1: Hata akm sresi tF ye bal olarak topraklama iletkenleri ve

topraklayclar iin ksa devre akm younluu G
155
A/mm2
195
70
Cu
37
St
V4A
156
Hata akm sresini 1s ve 0,5 s kabul ederek gerekli olan topraklama

iletkenin kesiti ksa devre akm younluu ekil B-1den okunur. Buna gre
A
mm 2
A
1 s iin G = 70
mm 2
0,5 s iin G = 100
ve
Bu deerlerle topraklama iletkeninin kesitini hesaplayalm
I k"
7,9kA
0,5 s iin A =
= 79mm 2
=
G 100 A
mm 2
I k"
7,9kA
1 s iin A =
= 112mm 2
=
G 70 A
mm 2
Kesit 95 mm2 seilir.
Kesit 120 mm2 seilir.
157
YG ve AG Sistemlerinde Topraklama
Tesislerinin Birletirilmesi veya Ayrlmas
158
Tasarm ile ilgili akmlar

U E x U Tp
ZE =
=
IE
r IF
x =1
x2
I k"1
I E = r I k"1 ITr
Termik zorlama iin

UE und UT iin
Ortak topraklama sistemi
2< x4
tf 5s U E < 1200V
TT sistemde
>4
tf > 5s U E < 250V
159
Koruma ve iletme topraklamalarnn ayrlmas durumunda kesit hesab
I k"1
I k"1 =
U0
230V
= 23,1A
=
RE + RB
10
I k"1 =
U0
230V
= 46,2 A
=
RE + RB
5
I k"1 =
U0
230V
= 115,5 A
=
RE + RB
2
Kesit NYY 1x50 mm2

yeterlidir.
RB = ?
RE = ?
160
Koruma ve iletme topraklamalarnn birletirilmesi durumunda kesit hesab
I k"1
plak bakr
erit
I k"1 =
U0
U0
=
U n2
ZT
uk
S rT
230V
=
= 24kA
400V 2
0,06
1000kVA
I t 24kA 0,5s
S=
=
= 107 mm 2
k
A s
159
mm 2
3 x 40 mm, Cu yeterlidir .
RT
161
Direklerde topraklama tesisleri, Ar gerilim koruma

dzenekleri
34,5kV
RD =
UD
ID
550 kV
80 kA
= 6,8
=
YG: 5
AG: 10
400V/
230V
Datm
panosu
topraklamas
Trafo yldz
noktas
topraklamas
Direk
topraklamas
Parafudr
topraklamas
162
lme ve Denetleme
IEC 60364-600
Topraklama Tesislerinde
lmeler
ETTY Sayfa
161 Madde
10a)
Madde 7- Topraklama Tesislerinde Muayene, lme ve Denetleme Madde 10-a)
163
Madde 7- Topraklama Tesislerinde Muayene,

lme ve Denetleme Madde 10-a)
1. Ana ve tamamlayc potansiyel dengeleme,

koruma iletkenlerinin sreklilii,
2. Yaltm direnci gerilim altndaki iletkenler ve her
bir gerilim altndaki iletken ve toprak arasnda,
tesis enerjilenmeden nce,
3. TT sistemde kurulan topraklaycnn yaylma
direnci,
4. TN sistemde evrim empedans,
5. Tek faz ksa devre akm ve olas toprak hatas
akm,
6. RCD mekanik olarak (4 haftada bir) ve
elektriksel olarak (her yl) llecektir.
164
Tesisi kuran kii topraklama direnci

hakknda bir fikir edinmek amacyla
lm yapar.
Tesisin gvenlii iin bir kriter
deildir!!!!
165
1. Koruma iletkenlerinin, ana ve tamamlayc

potansiyel dengeleme iletkenleri balantlarnn
srekliliinin llmesi
YBK
Saya
<1
APDB
Temel
topraklama
< 0,1
166
2. letkenlerin yaltm direncinin llmesi
PE kprs
> 1 M
167
3. Beslemenin otomatik ama ilemiyle

kesilip kesilmediinin denetlenmesi
lme
cihaz
Zs
U0
Ia
evrim
empedansnn
kontrol
168
4. Topraklama direncinin lm
Sondaj
U0
U0
, RA
RA
Ia
I n
169
5. RCD (KAR) lm
t a , I n
Sondaj
170
Binalarda parazit akmlar
171
Kaak akmlar
Elektronik kartlar
Su borusu
Kalorifer borular
172
Bilgisayar bilgiilem kablosu
173
Bilgi-ilem
dairesinde
topraklama iletkeni
174
6. lm sonular
EITY Taslak
Linye
Kablo kesiti
mm2
AAKC
Tipi In
Ryal
M
IPE
mA
RPE
RPA
ZS
IK/A
RCD /30mA
In
In
UT
V
RA
NYM-J 3x1,5
B 10 A
>2,5
<10
<1
<0,1
1,84 125
25
25
22mA
175
7. Yanl lm sonular
176
9. YG Elektrik Tesislerinde
lme ve Denetleme
EN 50522
Blm 8
ETTY Sayfa 222

177
Ek N- YGde lme:
Yeni Tesis Edilecek veya Mevcut Topraklama Tesislerinde Yaplacak
lmeler
Akm-gerilim yntemiyle topraklama empedansnn belirlenmesine rnek
(1 - rE ) IM
IM
IM
USTM
RET
RET
RES
UEM
lme
elektrodu
RET
RET
Sonda
Uzaktaki
topraklayc
IEM = rE . IEM
Referans
toprak
5km
IM
IEM
rE
RES
RET
UEM
USTM
Deney akm (genel olarak yalnzca akm veya gerilimin mutlak deeri belirlenir),
lme srasnda topraklama akm (bu durumda dorudan doruya llemez),
Uzaktaki topraklaycya kadar hattn azalma katsays,
Topraklama ebekesinin (gzl topraklaycnn) yaylma direnci,
Direin yaylma direnci,
lme srasndaki topraklama gerilimi,
lme srasndaki dokunma kaynak gerilimi.
178
Toprak zgl Direnci (Toprak zdirenci)

Yere akan akm byk direnler ile karlar. Topraklayclarn direnlerini
hesaplamak veya lmek iin topran zgl direncinin bilinmesi gerekmektedir.
Toprak ok kark bir iletken ve yapya sahip olduu iin her topran cinsinin
nceden bilinmesi nemlidir. zgl toprak direnci topran scaklk ve nemine
baml olarak aylar arasnda farkl deerler gsterir. Killi toprak ekili arazinin zgl
toprak direnci 100 m olduunu kabul edersek, topraktan 1A getiinde gsterilen
alanda 100V oluur.
Kenar 1 m olan bir
kbn zgl direnci:
R A
E =
l
m 2
m = m
179
Toprak zgl Direnci lm

Wenner Metotu
180
Wenner Metotuna gre zgl Toprak Direncinin llmesi

Gz nne alnan toprak tabakasnda doru bir izgi zerinde a (m) eit
uzaklkta 4 adet ksa topraklama kaz aa yukar a/3 derinliine aklr
ve srasyla topraklama l kprsnn 4 klemensine balanr. Bir ok
yerde a = 0,5 m ve a = 1 m olacak ekilde ller yaplr.
zgl toprak direnci a derinlie kadar olan topran ortalama deeri
olarak geerlidir. Topraklaycnn denme derinliine tekabl eden a
uzakl deitirilerek elde edilen ller vastasyla en uygun zgl
toprak direnleri elde edilir.
lm cihaznn T ucundan 100-150 Hz + I akm topraa gnderilir.
Bu akm I olarak YT noktasndan geri dner ve S1 ve S2 ularnda bir
potansiyel fark oluur. Gerilim-Akm oran cinsinden cihazdan okunur.
T: Topraklayc (elektrot)
S1: 1. Sonda
S2: 2. Sonda
YT: Yardmc topraklayc (elektrot)
Cihazdaki
ksaltmalar:
S1
S1 ve S2 noktalarnda T ve YT
elektrotlarnn oluturduu potansiyel:
S2 YT
T ve YT elektrotundan r
uzaklktaki bir noktann
potansiyeli:
E I
=
2 r
181
E I 1 1 E I
P1 =
=
2 a 2a 4a
E I
P 2 =
2
E I
1 1
=
4a
2a a
E I E I
U = P 2 P 2 =

4a 4a
E I
U=
2a
182
S1 ve S2 arasnda kalan topran zgl direnci:
R=
U
I
E I
E
R = 2 a =
I
2 a
E = 2 a R
llen toprak zgl direnci grnen spesifik direntir. Aadaki

artlar geerlidir:
E a
t=a
e a/3
t = 20L 30cm
183
184
LME
YAPILAN AY
DENZL TOPRAK ZGL DREN LM CETVEL

1
OCAK
74
236
985
145
182
346
78
184
76
UBAT
75
238
974
142
176
342
76
181
78
MART
76
241
944
135
170
332
75
176
75
NSAN
77
220
1250
108
155
274
66
145
73
MAYIS
79
236
1280
118
162
284
72
156
78
HAZRAN
84
243
1230
126
172
292
76
164
84
TEMMUZ
82
246
1340
132
168
286
74
168
82
AUSTOS
86
254
1380
146
172
292
78
172
89
EYLL
82
245
1235
134
168
286
74
168
84
EKM
78
241
1130
128
158
284
68
156
78
KASIM
76
224
1135
122
144
284
72
158
76
ARALIK
77
201
1140
110
145
275
74
165
78
78,83
235,42
1,168,58
128,83
165,17
298,08
73,58
166,08
79,25
ORTALAMA
185
zgl toprak direnci lm

Schlumberger Metotu
r2
R
=
r
186
Topraklama empedans lm sorunlar
Sonda yn
Topraklama
elektrotu
Yardmc
elektrot
ndirici
merkez
Direkler
187
Topraklama direnci lm- ki Nokta lm (Tek elektrot)
Bu lm basit olmakla
birlikte, hata oranlar
yksektir. Balant kablo
direnleri lm etkiler.
H Etki alan
E Etki
alan
188
Nokta lm
lmeden nce topr.
ayrlmaldr
Se gre
pot. dalm
Bu lm kk
tesislerde kullanlr ve
%62 yntemi olarak
bilinir. S kaz hareket
ettilerek potansiyel etki
alan dna klr.
Byk tesislerde drt
nokta yntemi, dorular
yntemi ve eim yntemi
uygulanr. letken
direnleri dikkate
alnmadndan daha iyi
sonular verir. Tercih
edilen lm metotudur.
189
evrim metotu ve akm trafosu ile topraklama direnci

lm
alter
alter
Topraklama iletkeni
RE
190
Topraklama empedans lmlerine rnekler

154 kV alt sistemi lm raporu
Kaynak gerilim 440 V
Aktlan akm 7,5 A
zin verilem maksimum toprak empedans deeri 0,5 Ohm

llen toprak empedans deeri 0,213 Ohm
Hesaplanan maksimum dokunma gerilimi 867,42 V
llen maksimum dokunma gerilimi 102,848 V
191
Topraklama empedans lmlerine rnekler
220 kV/ 110 kV / 20 kV

indirici merkez
20 kV/ 0,4 kV
Datm
transformatr
110 kV
iletim direi
192
lm says
397 datm merkezinde yaplan

topraklama empedans lmleri
Empedans deerleri m cinsinden

193
lm says
7815 adet , 380 kV iletim direklerinde yaplan

topraklama lmleri
Diren deerleri m cinsinden

194
195
Yazarn Yaynlar:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
I. Kasikci: Projektierung von Niederspannungsanlagen, Hthig-Verlag, Heidelberg, 3. Auflage,2010,

ISBN: 978-3-8101-0274-4
Kasikci, Projektierungshilfe elektrischer Anlagen in Gebuden, Schriftenreihe 148, 7. Auflage,
VDE-Verlag , 2012.
I. Kasikci, Kurzschlussstromberechnung in elektrischen Anlagen, DIN EN 60909-0 (VDE 0102),
3.Auflage 2011, Expert-Verlag, ISBN: 978-3-8169-3060-0
smail Kakc, Analysis and Design of Low Voltage Power Systems, Wiley-VCH, 2004 ISBN 3-52730483-5
smail Kakc, Short Circuits in Power Systems, Wiley-VCH, 2004, ISBN 3-527-30482-7
smail Kakc, Kompendium Planung von Elektroanlagen, Springer, 2001 ISBN 3-540-66290-1
smail Kakc, Alcak Gerilim Elektrik Tesislerinin Projelendirilmesi,Cihazlar, Standartlar, Pratik
Uygulama Ornekleri, ETMD Dizisi 02, 2002, ISBN 975-97704-0-7
smail Kakc, Elektrik Tesislerinde Topraklama Yonetmelii Uygulama Kitab, ETMD Dizisi 01,2002,
ISBN 975-97704-0-1-5:
smail Kakc, AG Elektrik Tesislerinde Topraklama ve Olcme Teknii, TMMO EMO zmir, 2004,ISBN
975-97704-0-1-5
smail Kakc,YG Elektrik Tesislerinde Topraklama, TMMO EMO zmir, 2004 ISBN 975-97704-0-1-5
smail Kakc, IEC 60 909: Elektrik Tesislerinde Ksa Devre Hesaplar, Birsen yaynevi, 2007
smail Kakc, Uygulamal Alcak Gerilim Elektrik Tesisleri, IEC 60364 Normlar ve Acklamalar ISBN
978-975-511-532-0
smail Kakc, AG Elektrik Tesislerinde Topraklama ve Olcme, IEC 60364 Bolum 30, 41, 54, 600,DIN
18014, DIN VDE 01701.0702, ISBN 978-975-511-531-3
smail Kakc, Elektrik c Tesisleri Yonetmelii, Topraklamalar Yonetmelii ve Proje
HazrlamaYonetmeliinin Uygulanmas (Hazrlanmakta)
smail Kakc, Temel Muhendislik Formulleri (Hazrlanmakta)
smail Kakc, Elektrik Muhendislii, Uretim, letim ve Datm (Hazrlanmakta)
196

Topraklama Notlari

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Topraklama Notlari

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Elektrik Tesislerinde Gvenlik

Prof. Dr. smail Kak

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

18 yl endstride plan, proje ve eitli ynetim kademelerinde grev almtr. 1992

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Bir Meksiko atasz derki:

Elektrik Tesislerinde Norm ve Ynetmeliklerin kullanm

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

7. Elektrik Tesislerinde Topraklamalar

IEC 60 364-5-54: Topraklama, Koruma

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Elektrik Datm Sistemleri

Aratrma ve byk sanayiler

Sanayi, bro, i hanlar

Kk iletmeler, tarm ve konutlar

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

ETYnin uygulanmas sakncaldr.

Elektrik Tesislerinde Norm ve

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Dnyada Elektrik Tesisleri Norm Gruplar

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Sembollerin anlamn yaznz!

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

IEC 60 364: Binalarda Elektrik Tesisleri

Blm 3: Ksm 30 Genel Karakteristiklerin Belirlenmesi

Ksm 43: Kablo ve

Ksm 44: Ar gerilime kar

Ksm 51: Genel nlemlar

Ksm 52: Kablo ve

Ksm 55: Dier elektrik

Ksm 710: Tbb

Ksm 718: Kalabalk

Ksm 722: Uan yaplar,

IEC 60 364 ve ksmlar

Prof. Dr. Ismail Kak /-All rights reserved

Mhendis, retmen, teknisyen ve ustalarn

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

UB= (UT ) :Dokunma gerilimi

AG Datm ebekelerinin topraklama

ETTY Sayfa 143

2 . Tesisatn aktaki iletken blmlerinin

AG Elektrik Sistemlerinde Kodlama

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

2. Elektrik Tesislerinde Ksa Devre

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

2. IEC 60364-1: Ama, Kapsam, Dayanak,

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

3. Ksa devre akmnn tesiste etkileri

Ik: Balang ksa devre akm

Ip: Tepe noktas

I "kEE = 0,85 I "k3

Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve Topraklama

I "kEEkablo = 0,5 I "kEE

4. Ksa devre akmlarnn nemi

kutuplu ksa devre akm panolarda dinamik