Ebook min ph ti :

www.Sachvui.Com
Mc lc
Khng ngng t cu hi
Hai mi cu hi dnh cho TS. Alan
Phan
ng hoang tng v mt th gii
phng
Khng c ba n no min ph
Sau mi thi k vng son
T bn v Dn ch
Con voi Trung Quc
Chuyn con ve v con kin

Ch Vit Nam hnh phc nht th gii

Khi cc lnh t bit ci mnh
Mt ngi lm quan c h c nh
B cuc trc khi ti ch l tht bi
Cc cuc chin sp xy ra
Thiu can m nhiu ngi b cuc
qu sm
Mt cch nhn khc v con ngi Alan
Phan
K cp gp b gi
u t ngoi t no?
Gii m nn kinh t ngm
Vit Nam v Trung Quc
Nhng can thip v ch
Ni v o c kinh doanh

Hai chuyn lm n bn M
Thnh a ca t bn
Paris, Gisele v huyn thoi
Cho nhng ngi va nm xung

Ebook min ph ti :
www.Sachvui.Com
Khng ngng t
cu hi
Tt c bi vit ca ti bt u t cu ni
nm lng ca Robert Kennedy, Nhng
nghin cu gia nhn vo s kin ang xy
ra v hi ti sao. Ti nhn vo nhng s
kin khng xy n v hi ti sao
khng? (There are those who look at
things the way they are, and ask why I
dream of things that never were, and ask
why not?) . l tin ca cun sch

T duy khc v kinh t v x hi Vit

Nam ti va hon tt.
Ti lun ni vi cc bn tr l th gii
kinh doanh khng thiu tin m ch thiu
tng. Nhng tng sng to, lm
thay i thi quen v hnh x, ci thin
hiu nng vt bc l nhng tng
em li ti sn hay danh vng khng l
cho nhiu doanh nhn. Ngi M gi
chng l nhng game-changers hay l
nhng bc tin thay i cuc chi.
Gn y nht, Facebook khin mt
anh sinh vin 24 tui Zuckerberg tr
thnh t ph. Trc l cc doanh
nhn sng lp ra Google, Apple,
Microsoft, Intel, IBM, Bell, RCA,
Carnegiett c u l nhng thanh nin
khi nghip vi tr tu, ngho v kin

nhn. H ch c tng, khng c tin

v tt c u thnh cng trong vic
thay i phn ln i sng nhn loi.
Mun vy, h bit t cu hi chnh
xc l ti sao khng.? H dm i
vo l tri ca 99% m ng. H dm
c nhng t duy khc l so vi nhng
suy tng bnh thng ca x hi.
D nhin, rt nhiu ngi, d thnh cng
hay tht bi, trong bn h phi tr gi
t. T nhng mt mt v tin bc (thc
ra khng nhiu v a s l nghin cu
sinh ngho) n nhng mt mt v danh
ting, th phi v x hi khng a nhng
ngi khc bit. Thm ch nhiu ngui
cn mt mng v tng hay khm ph
l i, nh Galieo vi gi thuyt tri t

trn, nh Socrates vi bin gii logic,

nh rt nhiu vn ngh s t tng gia
trong cc triu i phong kin.
Ly lch s lm th d. Ai cng bit lch
s lun lun c ghi li bi nhng k
chin thng. Trong nhng triu i m s
phn bin khng c php thc thi th
nhng cu chuyn ghi trong lch s c th
ch l nhng huyn thoi c thu dt
v vi tng uy tn v quyn lc ca k
thng. Tuy nhin, phn ln ngi dn, k
c nhng bc tr thc c cht u c
cng nut gn mi di tr trn ln trong
s tht v bn s tht (half-truths).
Trong mt x hi m n 95% dn s
sng i kh s v thiu thn v nhng
vt cht ti thiu, th t duy ca ta phi

i ngc li suy ngh i chng v hnh

x tri hn vi nhng iu m ngi dn
cho l s khn ngoan thng nht. Mun
that ra khi gii hn cht chi ca
ngho i, chng ta phi c t duy
ngoi ci hp (think out of the box).
D nhin, ta phi i ph thng trc vi
nhng l ri ph phch ca nhng thnh
phn khng mun i thay hay tin b
ca x hi v li ch c nhn, gia nh
hay phe nhm. Khng c mt tinh thn
bt khut v kin tr, chng ta s b cuc
khng chng th chy, v sc khng
ca phe bo th rt mnh. Cui cng,
nhng thay i ri cng n, v ct li
ca cuc sng l thay i (change is
inevitable). Nhng c th ta khng cn
hin din nhn nhng i thay ny.

Ch th m chnh Einstein cng phi ma

mai v m ng chung quanh mnh,
Hai th l v tn trn i: v tr v s
ngu xun ca con ngi. Thc ra, ti
khng chc v v tr (Two things are
infinite: the universe and human
stupidity. And Im not sure about the
universe.
T duy mi s bt u bng nhng cu
hi l tnh trng hin ti do ai duy tr v
h c nhng ch li g vo s l ca
tnh th? K tip l nhng thay i s
em n nhng c hi v ri ro g?
Ngoi thay i, chng ta c th tm c
nhng phng hng g khc hn c s
thay i? S suy ngh ca m ng l
th ny; nu ta lm ngc li, th kt qu
g s xy n? Thi quen bt u t t

duy, liu ta c th thay i t duy ca

ngi tiu th hay i tc?
Trong tnh trng cnh tranh ca ton cu
ha v th gii phng, mt t duy sng
to l mt v kh v cng quan trng cho
s tin b ca mt c nhn, mt doanh
nghip hay mt quc gia. Cht xm v
phn mm s l yu t quyt nh trn
thng trng t do. Gio dc, o c
v mi trng vn ha l thnh phn
dinh dng cho nn kinh t mi. Cun
sch Mt t duy mi cho kinh t v x
hi Vit Nam ca ti l mt ng gp
nh trong tin trnh tng trng ca lp
ngi tr hin nay.
Mi bn ln ng v ng qun l
Einstein nhc nh ta, iu quan

trng l khng ngng t cu hi (The

important thing is not to stop
questioning).
T/S Alan Phan, Ch Tch Qu u T
Viasa
(Bi ng trn Doanh nhn Saigon
Online ngy 20 thng 10 nm 2011)

Hai mi cu hi
dnh cho TS. Alan
Phan Ebook min ph
ti
:
www.Sachvui.Com
Gp g v i thoi th Nm tun,
ny, Tun Vit Nam gii thiu cuc
phng vn chp nhong ca t Young
Entrepreneur, i hc Pennsylvania
vi TS. Alan Phan.
LTS: Tin s Alan Phan- cu sinh vin
ca Penn State (Hoa K), l mt doanh

nhn kim qun l qu u t. Trong s

cc thnh tu ca ng l tp on
Hartcourt, cng ty Internet hng u
ti Trung Quc c tr gi 700 triu
USD vo nm 2001 v qu Viasa ti
Hng Kng, vi t s li nhun rng
trn vn c phn (ROE) n tng
42% vo nm 2006.
Young Entrepreneur: Li khuyn ng
mun chia s vi cc doanh nhn
mi?
Tin s Alan Phan: Kim tra sc khe:
c th cht v tm thn.
iu g mi doanh nhn cn phi lun
nh?
Khng bao gi cho cn tin.

K th ti t nht ca doanh nhn?

Bn thn anh ta. Khng ai c th ph
hoi chuyn lm n nhanh hn chnh bn
thn mnh.
Mt kinh nghim m mi doanh nhn
cn phi bit?
Tht bi.
Li khuyn dnh cho nhng ngi
mi giu?
Mi th u thay i.
Cn li khuyn dnh cho nhng
ngi giu?
Cm t thng .

Lm th no gi c bu nhit
huyt?
Thay i suy ngh. Hnh ng.
Chin lc tt nht trong cnh tranh?
Lun to s bt ng.
Li cui cho mt doanh nhn ang
gp kh khn?
Gi nim tin. i t s n.
Tr ngi ln nht i vi nn kinh t
ton cu?
Cc Chnh ph.
Nhng c tnh dn ti thnh cng cho
ng?

Tnh kin tr.

Thn tng ca ng l ai, v ti sao?
Hugh Hefner, ngi theo ui trit l
sng ca bn thn v cho d cc k
giu c th ng vn l chnh mnh.
(Hefner l sng lp vin tp ch
Playboy vo 1960 v c coi l ng t
ca cuc cch mng sex ti M v u
chu)
iu ngu ngc nht m ng lm?
Mua mt n in c ph Costa Rica
v ti thch c ph v Costa Rica? ,
khng, c l l vic kt hn.
im khng lng trc c ca s
thnh cng?

Chu trch nhim cho rt nhiu ngi.

Lc ny ng u t tin u?
Vng.
Ti sn qu gi nht ca ng?
Nhng a con trai.
Cch tr th hay nht?
Sng khe mnh v giu c hn i th.
iu g khin ng d ng nht?
S ngu xun.
V ng mun ghi g trn bia m?
Tn khn khip ny tn ti lu hn ht.

ng hoang tng
v mt th gii
phng
Th gii cng s KHNG phng sau
s lan ta ton cu ca mng li
Internet. Th gii s vn l th gii ta
quen bit sut 5,000 nm lch s:
rt nhiu cch bit gia cc tng lp
x hi: giu v ngho, hc thc v v
hc, o c v bt lng, thn qu v
thnh th, quc gia pht trin v quc
gia ngho i. Nhng cng ngh thng
tin li c kh nng lm gia tng s
cch bit ny:

Cc chnh tr gia v cc chuyn gia

thng thch dng cc danh t thi
thng ph trng tri thc v th gii
v to n tngtrong cng ng. Gn
y, h hay ni n cc ngn t nhkinh
t sng to, mng x hi, hi nhp ton
cu, cng ngh xanh, k thut s, ch s
hnh phc Nhng mt ch b lm dng
nhiu nht c l l th gii phng.
Danh t ny c Thomas Friedman
dng lm ti cho mt ta sch vo
2005 din t mt hin tng mi v
x hi v kinh t do cuc cch mng
Internet v cng ngh thng tin (IT) mang
li. Gi thuyt ca ng l s lan ta cng
khp nhng thng tin v kin thc nhanh
chng qua Internet san bng mi cch
bit v li th kinh t gia cc quc gia,

gia cc th ch chnh tr, v gia cc

tng lp nhn dn. Kt qu l mt th
gii phng l, khng cn ro cn v bt
c ai cng c th nm bt nhng c hi
mi do cng ngh mi to dng.
Ti theo di nhiu bi vit ca
Friedman trn New York Times, t bo
ca gii mnh danh l tin b (liberal)
ca cc tr thc khoa bng M. ng ny
c tt xu l n gin ha mi vn ,
ri da trn mt vi s kin c th m
t ra cc gi thuyt kh phi l, ph hp
vi quan im c nhn ca mnh. ng
lun qun i s phc tp ca mi vn
bn lun, d l x hi, kinh t hay chnh
tr, d l a phng hay ton cu. Th
gii phng v mt x hi i ng bnh
ng l mt hoang tng rt thi thng

ca ng.
My tnh, Internet, in thoi di ng v
cc dng c cng ngh thng tin qu
to nn mt cch mng v i v kin
thc v thng tin vi tc , tm c v
chc nng. Nhng th gii s vn l th
gii ta quen bit sut 5,000 nm lch
s: rt nhiu cch bit gia cc tng lp
x hi: giu v ngho, hc thc v v
hc, o c v bt lng, thn qu v
thnh th, quc gia pht trin v quc gia
ngho i. Thc s, cng ngh thng tin
li c kh nng lm gia tng s cch bit
ny: ngi bit s dng IT s khn kho
dng li th cnh tranh ny ca mnh
kim tin, kim quyn v c li nhiu
hn so vi m ng cn b ng.Vo
khong 1885, Karl Benz sng ch ra

chic xe hi hin i thay th cho c xe

nga v cng thi im, James Maxwell
a ra l thuyt th gii c c my
pht thanh (radio). Nu ng sinh ra
thi ny, Friedman cng s d dng a
ra lp lun v mt th gii phng v
hai pht minh ny cng em nhn loi
n gn nhau hn. Th nhng, sau , ai
cng bit th gii KHNG phng vi
nhng sng ch diu k v xe hi, v
radio, v TV, v my in Ti cng xin
bo cho cc bn tr l th gii cng s
KHNG phng sau s lan ta ton cu
ca mng li Internet.
S yu thch hnh tng v vin nh ca
mt th gii phng c l bt ngun t s
ao c ca rt nhiu nh tr thc tr
(trong c ngi vit bi ny) vi mt

con tim tha thit v mt x hi cng

bng, khng c khc bit gia giu
ngho, giai cp hay phn khc. Mt th
gii i ng ca nhng ngi bnh ng
v mi kh nng v quyn li. Cuc th
nghim v i nht lch s din ra
Lin x v Trung Quc hn 70 nm.
Ngy nay, ti hai x hi ny, s cch bit
v giu ngho (theo ch s Gini) thuc
loi cao nht trong 10 hng u ca th
gii (Top Ten).
Rt nhiu vn ngh s, tr thc v cc bc
khoa bng lun lun ta thn v hin
tng bt cng ca x hi, thng kt
lun trong vi v i khng cng bng
cht no khi so snh s thua km ca
mnh vi nhng nhn vt m h ngh l
khng xng ng. Chnh ti cng hay ri

vo trng hp t ti ny khi khng l

tr suy xt.
Vo thi im 1968 sau khi tt nghip
i hc M, ti v mt ngi bn
ngi M Lai tn l Michael cng quay
tr v nc. Trong khi ti cht vt vi
lng ging vin i Hc Bch Khoa
Ph Th, Michael c ng b, vn l
mt i gia tm ting M Lai, mua cho
mt ngn hng ri b nhim hn lm Ch
Tch TG mt ngn hng ng hng th
8 M Lai vo thi . Ngay c sut
cuc i 2 a trong 42 nm qua, trong
khi ti phi ln voi xung nga, i t
nh cao ca thnh vng n vc thm
ca ngho kh, Michael vn ung dung t
ti sng i thng lu, thnh cng t
vic lm ngn hng n to dng mt

quc v a c. Sau ny, mi ln qua

chi, ti vn rt ghen t, chp ming,
i tht bt cng.
Mt ngi bn khc VN cng ti mi
gh sut 4 nm trung hc. Anh ta tn Duy
v l thn tng ca ti hi . Hc gii,
p trai, con nh giu, nhng trn ht, c
mt hnh kim hon ton, lun lun c
bu l trng lp bi cc hc tr v thy
c. Ai cng ngng m. Anh thng i
ngi nhn ti b lp trn hc, i tn gi,
chc ph lng xm, v ni nu khng
thay i tnh nt, tng lai ca ti s
chm su trong ng bn. Ti lun lun
ng , nhng khng b c nhng
thi quen xu. Xong T Ti, anh thi u
vo i Hc S Phm d dng v tr
thnh mt bc thy kh knh sau nhng

nm hc hnh. Cn ti, may mn c

hc bng M, bay i tn na vng tri
t, loay hoay lm li i mnh. Mt ln
v thm nh nm 1992, Vin i hc
Cn Th mi ti ging dy mt bui v
Kinh T M Ca ca TQ cho cc hc
sinh cng nh nhiu v gio chc tu
nghip. Ti ng ngng gp li Duy, thay
i th bc trong lin h thy-tr. Anh
ngng ngng, b ngang lp hc sau tit
u v khng tr li in thoi khi ti
ku. Bn b cho bit hn nhn ca anh
trc tr, anh bun i lm mt con su
ru gii su, v b cp trn y a
v nhiu ln say ru trong lp hc. Ti
chc Duy cng ang ngh thm, i tht
bt cng.
Cch nay ba thng, mt i gia tr tuyn

b trong mt bui hi tho l tng lai

IT ca VN sng ngi, v ch sau 10 nm,
dn s VN c in thoi di ng by gi
ln n hn 53 triu ngi. Anh ta
ng ha vic s hu mt ci phone vi
trnh kin thc v hiu nng ca nn
kinh t sng to, biu hin qua mt cng
c IT ph thng. Ti c 2 ngi gip
vic nh. H u s hu in thoi ring
cho c nhn v nh nhng chng trnh
khuyn mi, ni chuyn qua phone n 4,
5 gi mi ngy. H trao i lin tc vi
bn b, lng ging, gia nh di qu v
mi chuyn lt vt, cn hn Twitter ca
cc siu sao Hollywood. Thm ch h
cn dng in thoi chi nhau,
khuyn ngh v s , v mua hi, v
chng trnh kch trn TV. Thm ch,

mt b gn 50 tui, c chng v 4 a
con qu, vn tr li tt c nhng c
phone t ngi l, ng vai tr mt c
gi mi 20, ng gp v gii ta cc li
yu thng o (nh mt loi phone sex
r tin) cho rt nhiu bn trai Vit.
Nhng bt cng hay h cch bit va k
cng c th l do s la chn v s thch
ca c nhn. Nm trm nm trc, ngi
Nguyn Bnh Khim ca tng ch
nhn v li sng in vin, Ta di ta
tm ni vng v. Ngi khn ngi n
chn lao xao. Nu ta bt ng phi sng
trong mt Net caf, cnh Ng Su Ch
Ln, nhn khi bi, dng xe v bin
ngi qua li, chc ng phi khc ti
thn mi ngy. Cn nu ai buc ti phi
xa ri cc trung tm ti chnh th gii

nh New York, Lun n hay Hng

Kng v sng x C Mau vi
nhng cnh ng bt tn ca ch Nguyn
Ngc T chc ti cng ha in. D ti
bit ch u xe C Mau khng th tn
40 dollars mi ngy nh New York.
Trong chui hi tho v u t cho cc
doanh nhn v sinh vin Vit Nam vo
thng 3 va qua, ti ni nhiu v
Zuckerberg ca Facebook. Anh chng
sinh vin 24 tui ny bt u vi mt
tng v 1 ngn dollars ca bn cng
phng; v ch trong 4 nm to nn mt ti
sn m Goldman Sachs nh gi l 60 t
dollars; tng ng vi 60% GDP ca
Vit Nam. Trong s 80 triu dn hin ti,
c ngi Vit no s ng ln p li
sng ni chng minh l th gii

phng nh Friedman ni; hay chng ta s

li c thm vi khu hiu r tin v sng
to?
TS. ALAN PHAN (CH TCH QU
U T VIASA)

Khng c ba n
no min ph
Ngi M c cu, trong mt sng bi
ph (poker) bp bm lun c mt nn
nhn. Nu bn khng bit ai l nn
nhn, th ngi chnh l bn.
Chuyn ngy xa k rng c mt v vua
Hi Lp c ting l thng minh c
cai qun mt x s thanh bnh an khang.
ng c mt th vin thu thp c chc
ngn cun sch sut lch s vn minh
loi ngi v c c mun l chia s
nhng kin thc khn ngoan ny cho trm
h.

ng triu 500 nh thng thi nht ca

quc gia v yu cu h cng nhau ngi
xung tm lc mi tinh ty vn ha
nht ca nhn loi vo mt vi li d
hiu (thay v mt th vin sch) mi
ngi dn cng thm tha o ca tri v
ca ngi. Sau hn mt thng, 500 nh
thng thi a ln mt vn bn 5 trang l
cng trnh tm lc. V vua thy vn cn
qu phc tp, dn thng khng ai c th
thm nhun c t tng kiu ny. Sau
l mt tm lc cn 3 trang, ri 1
trang ri 1 phn on. Nhng v vua vn
khng va . Cui cng ng ci h h
khi v i din trao cho ng ci ti khn
ngoan ca nhn loi trong mt cu vn
c nht, Khng c ba n no min
ph c (there is no free meal).

y l mt thc t hin nhin m con

ngi thi cch y 10 ngn nm
hiu rt r. Ngy no m khng sn c
con mi no em v hang ng, l ngy
gia nh phi i. Ri loi ngi tin
ha thnh cng ng vn minh hn, t
chc nhng x hi c tng lp v phn
chia cng tc theo kh nng ca tng
ngi. X hi mi ra mt tng lp
lnh o c u c v tham vng.
T ch Trung Quc n Ai cp v sau
La M, Anh, M gii qu tc v
chnh tr gia giu c lun lun bn rn
suy ngh tm nhng th thut v ph php
c nhng ba n min ph dng ln
t tng lp ngho hn. Nu nhn vo ct
li, y l mt hnh thi n cp, nhng
c che y bng nhng m t cao p

v vn hoa, ging nh mt b qun o

thi trang t tin ca Louis Vuitton s
che y nhng mc nt ca thn th bo
ph, lm m mt ngi qua li.
X hi ngy nay d c tin b cng
khng d gt b ni lng tham n free
vn mc r trong lng ngi 10 ngn
nm qua. Chuyn kim tin, cng nhanh
cng nhiu cng tt, l mt ti thi
thng, hp dn v lan trn khp mi
mng truyn thng t tin thi s trn bo
n nhng cu chuyn qun c ph,
nhng bi ging trong lp hc.
Trong d lun, khng thiu nhng chuyn
thch bt chc ln nhau khng ng gp
mt cng sc g cho x hi nhng tm
mi cch bn rt n cp. Hin tng

ph bin n ni khng ai cn cm gic

ngc nhin hay phn n khi b l din.
Nm 2008, cc chnh ph u M (v sau
ton th gii) pht ng chng trnh
kch cu chng suy thoi, nhng thc s
y ch l mt hnh thc n cp tin ca
dn cu cc ngn hng v cc nh u
t ln, c th lc chnh tr. Khi kh ly
tin thu trc tip ca dn, cc chnh ph
tm nhng mnh khe ly k hn nh
i vay ba bi th h sau phi gnh
n chng cht, hay in thm tin gy
lm pht (anh c 10 ng, ti mun ly
2, ti ch vic lm cho tin mt gi 20%
l anh b mt tin m khng h hay
bit).
Chnh ph Trung Quc cn hay hn na,

h gi li sut ngn hng di 2% trong

sut 30 nm ly tin tit kim ca dn
cho cc tp on nh nc vay kinh
doanh (thc s cc quan lm n theo li
OPM (tin ngi khc- other peoples
money; nn mt rt nhiu trong cc l li,
tht thot v n xu m khng ai phi
chu trch nhim). Tr ph php khc l
gi t gi Yuan (nhn dn t) tht thp
c xut khu cao (nhm ly thu,
ngoi t v ti sn nh gi lao ng r
mt ca nhn cng v khng cho h
hng thnh qu ng l phi n t gi
tr cao ca ng tin).
Cc tng lp t nhn giu c th li dng
nhng khe h ca php lut ( M) hay
lm dng mi quan h vi cc quan chc
( Trung Quc) tm nhng d n n

free nh trng dng t ai ca nng

dn ngho, ly h tr ti chnh ca chnh
ph (tin dn), chia chc cc hp ng
bo b v xy dng h tng hay qun s
(khng b gim st nhiu). Nhng v u
c, lm gi hay lt sng trn cc th
trng tiu th hay ti chnh ch l cc
hnh thc thc ca th thut n cp.
Trong khi , nhm b li dng (nhng
con kin lm vic chm ch, m thm
ng gp cho kinh t) th hoa mt vi
nhng nh bng h o ca cc nhn
vt x hi, ch c ao bt chc mi
hnh vi l lng ca h. Hnh nh c
truyn b khp ni, nh mt tr ru ng
khin mi ngi qun i ci ti tin ca
mnh.

Ngi M c cu, trong mt sng bi

ph (poker) bp bm lun c mt nn
nhn. Nu bn khng bit ai l nn nhn,
th ngi chnh l bn. Ngay c
nhng sinh vin vi mt u c tng
i trong sch, tin b, cng quan tm
n chuyn kim tin hn l kim kin
thc (nm 2008, mt thng k 3.600 sinh
vin nm th t cho thy 71% sinh vin
M v 84% sinh vin Trung Quc coi
chuyn kim tin sau khi tt nghip l
mc tiu quan trng nht).
Ngi bnh dn Vit Nam c cu ni
coi dzy m khng phi dzy. Ch tic
l d nhiu ngi cng cm thy b la
di, nhng vic bn rn mu sinh v s
am m cc mn xic v tr gic u
(thi La M) hay cc gii bng v

nhng cuc thi hoa hu, l hi (thi nay)

lm phn ln dn chng qun i
ci gi s phi tr ny.
Chuyn ngy xa kt thc bng s tht
bi ca v vua khi truyn b hc thuyt
khng c ba n no min ph. Ngi
vi phm lut u tin l b hong hu ri
sau l cc hong t, cng cha, v
qun thn. ng vua tht vng, b i tu
trn ni xa. C l nghin ngm li
c Pht v tham, sn, si, ba vn nn
ln nht cho s gii thot ca tm hn.
Cn by gi, chng ta ang sng trong
mt thi i m phn ln cc dn tc ca
ch ngha ton cu u chia s quan im
l ci g cng c th free c, c vic
dng mi th on gom gp, v vic

duy nht cn l trnh ng b t

gic. Danh t thi thng gi l h cnh
an ton.
Ti va coi xong cun phim mi nht,
Wall Street 2: Money never sleeps. Vai
chnh Gordon Gekko c mt cu ni th
v, Ngy xa, tham lam l mt tt xu
cn thit to ng lc cho kinh t.
By gi, tham lam l mt hnh x hp
php v hp thi trang.

Sau mi thi k
vng son
Trong sut lch s th gii, ci t hi
ca mi thi k vng son l mt kt
cuc thm thng cho mi ngi dn.
Bong bng bao gi cng v. N qu ti
bao gi cng o hn sm hn d nh.
Ngi giu th ph sn v li kinh
doanh n by phiu lu khng cn
thch hp, ngi trung lu th trng
tay v gi tr ti sn bin mt, ly lt
bm vu vo mt nn kinh t khp
khing. Cc quan chc chnh ph th
lun lun b tay v khng hiu ch
sng to hay tit kim l g?

c lch s th gii, ti lun say m v

nhng gc nhn tiu biu cho thi vng
son ca mi quc gia. T ch La M,
Hy Lp ngy xa n Anh, M, Nht thi
cn i, chng mang nhiu nt c th,
nhng tu trng, vn c rt nhiu tng
ng. X hi v con ngi trong nhng
thi k huy hong ny, nht l gii cm
quyn thng lu, lun lun mang m
nhng c tnh h hi lc quan, ph
trng quyn lc v s giu c, m
mnh trong l hi v tic tng, sng
khng lo u n ngy mai v ngh rng
nhng ngy h nng p s ko di bt
tn. Ngi M c bi ht m t tnh
hung ny, Let the good times roll m
ngi Php tn ng nng nhit Laisser
les bon temps rouler. Thi vng son i,

hy tip tc tri
Nc M trong thp k 1920s c bit
n bng tn The Roaring Twenties
(Nhng nm hoan lc ca 1920s). Th
chin Th Nht va chm dt v M
hng li rt nhiu v cho cc nc
thng trn (Anh, Php) vay nhng khon
tin rt ln cho chin tranh, cng nh
cung cp v kh cho c hai bn vi gi
tt. Nc M ang sa son thay th
ch Anh trn khp th gii v sc mnh
ti chnh ca mnh. Nhng cng ngh mi
nhn mi em th lc kinh t v vn ha
M ph khp ton cu (xe hi, phim nh,
radio, k ngh ha hc, nhc jazz)
trong khi chu u vn cn l ng tro
hoang tn v chin tranh v chu vn l
cc thuc a chm tin. Th trng

chng khon v a c tng trng t

bin, ngi dn M ngoi thu nhp cao
cn hng nhng khon li ny nn cm
thy giu c nht th gii, v tng lai
cha bao gi c mt ha hn rc r nh
vy. Dn qu o t v thnh ph tm
s giu c, th ha M thc s
bc pht.
Cng vi nhn dn, chnh ph M ni
rng tn dng, gi li sut tht thp v
bt u nhng cng trnh xy dng h
tng khp quc gia. Xa l, ng st, xe
in ngm, nh my in nc, cng
bin mc ln nh nm sau cn ma
di. Gi c mi ti sn tr thnh bong
bng, xa ri thc t. N cng ngy cng
chng cht v lm pht bt u quy ph.

Ngy 29/10/1929 thc t ca th trng

gh thm. Wall Street sp vi 13%
gim st trong ch s Dow Jones (ln
n 58% trong nhiu tun sau v 89%
vo 1931). Nc M ko ton th gii
vo cuc i Suy Thoi sut thp nin
1930s cho n khi Th Chin Th Hai
bt u.
Trong sut lch s th gii, ci t hi ca
mi thi k vng son l mt kt cuc
thm thng cho mi ngi dn. Bong
bng bao gi cng v. N qu ti bao
gi cng o hn sm hn d nh.
Ngi giu th ph sn v li kinh doanh
n by phiu lu khng cn thch hp,
ngi trung lu th trng tay v gi tr ti
sn bin mt, ly lt bm vu vo mt
nn kinh t khp khing. Cc quan chc

chnh ph th lun lun b tay v khng

hiu ch sng to hay tit kim l g?
Trong nhng thi vng son , ti thch
tm hiu v nhng nhn vt y quyn
lc, giu c ca x hi, c hon
cnh a y ln nh cao ca quc gia,
v i sng h l nhng bc tranh trung
thc nht ca mi trng chung quanh.
Khng ai m khng n tng vi nhng
cu chuyn v Du Yue Sheng, th lnh
ca bng ng Green Gang, em
Thng Hi thi 30s ln bao nhiu l
phim nh ca Tu v M. Anh chng x
hi en ny, xut thn l mt nng dn
ngho ca Pudong, leo ln ngai th
trng (khng chnh thc ) ca Thng
Hi, qua nhng quan h lm n vi

Tng Gii Thch v cc quan chc a

phng. Thm ch, ng cn ti tr cho
phn ln cc chin dch cn qut ca h
Tng trong chin tranh.
70 nm sau, Trung Quc li cng hin
cho lch s mt nhn vt y mu sc, l
Lai Chang Xing, cng l mt nng dn
ngho ca tnh H Mn. Khi nghip
bng con s khng, Lai thu gp c
mt ti sn khng l hn 16 t USD (theo
co trng ca chnh ph) trong thi gian
ngn ngi cha y 5 nm. Lai khng
ch hon ton cc c quan cng lc ca
H Mn ri Trung ng, t cnh st n
hi quan, t chc c mt mng li
bun lu xe hi, du kh v thuc l khp
nc. S sp ca Lai l do Tng B
Th Giang Trch Dn v Th Tng

Chu Dung C mun dng con bi ca Lai

lt th lc hng mnh ca nhm
Bc Kinh. Lai b n t hnh, trn c
qua Canada; cn nh, Th Trng Bc
Kinh v 4 nhn vt cao cp phi t t
cht. Gn 400 quan chc b a ra Ta
v v vic ny gm 2 B Trng, 26 tnh
y, 86 huyn y v kt qu c 14 n t
hnh.
Nhn vt nh m nht ca The Roaring
Twenties bn M l William Randolph
Hearst. ng to lp mt gia ti khng l
qua s thit lp v thu tm hn 30 t bo
chnh ti cc thnh ph ln (New York,
San Francisco, Chicago, Los Angeles..),
8 tp ch (Cosmopolitan, Good
Housekeeping) vi i pht thanh v
mt phim trng Hollywood. ng

cng tng l dn biu, ngh s, nhng tht

bi trong vic ng c vo chc Th
Trng New York, bn p cho Ta
Bch c. ng l king-maker (k to vua
cha) trong rt nhiu cuc bu c v nh
hng khng khip ca mng truyn
thng trong x hi M. ng li c mt
cuc sng xa hoa vi tic tng v
scandal, gy ra khng bit bao nhiu cu
chuyn hp dn cho m ng lun th
phng nhng nhn vt ni ting
(celebreties). Khu lu i ca ng San
Simeon California vn l mt trung tm
thu ht bao du khch ngy nay. Trn ht,
Orson Welles dng ng nh l mt cm
hng to nn cun phim Citizen Kane,
m nhiu nh ph bnh cho l phim hay
nht qua mi thi i ca lch s in

nh.
Mt trong nhng scandal tiu biu trong
nm 1924 l chuyn ng bn cht mt
ngi bn trn du thuyn ti mt ba tic
sinh nht v ghen tung v v lm tng
anh ta l Charlie Chaplin, danh h ca
nhng phim Charlot. Chaplin ang i n
vng trm vi c o ni danh
Hollywood, Marion Davies, hin l nhn
tnh s mt ca ng. Nhng ng khng b
iu tra hay kt ti g v v git ngi
ny: d sao, ng cng l W.R. Hearst,
ngi va gip Tng Thng M Calvin
Coolidge c c hai tun trc .
Ti chc rng nhng nhn vt x hi ca
mi thi vng son u c nhng tri
nghim v tnh hung tng t. Khi ti

v li Vit Nam vo 2006, ngi dn

giu c ca x hi thng lu y cng
y nhng mu chuyn th v ho hng,
pha ln gia s thc v cc tin n.
Nhng huyn thoi v Phm Nht Vng,
on Nguyn c, Cng La, o
Hng Tuyn chim y cc tt ln ca
cc t bo, tp ch. Thi vng son ca
mt chu k mi trong kinh t va ni ca
Vit Nam cng bt u vo thi im
ny.
Tr li vi cu chuyn ca Hearst v
The Roaring Twenties, lch s cho thy
mt kt cuc ng bun. Hearst gn nh
b ph sn trong cuc i Suy Thoi
thp nin 30s v The Roaring Twenties
ch cn vang vng trong tiu thuyt. Mt
tc gi l bn thn ca Hearst vit hi

k v thi vng son ca Hearst v bn

b, Chng ti n chi, nhy ma
khng ngng ngh trong nhng tic tng
thu m. Ru, ma ty, sex v nhng th
phi lm chng ti say sa khng bit
mt. Nhiu ngi vn cm nhn s in
cung v ngu xun ca nhng v iu
Charleston mi m, nhng chng ti
bit rng, nu gin nhc ngng chi, v
iu ngng quay, th chng ti s khng
c g ngoi mt trng vng ton din.
Th cho nn, let the good times roll, thi
vng son i, hy tip tc tri.
Hm n, trong m gi rt ca H Ni,
ti gh vo qun c ph Sheraton
Westlake, cht long thong nghe li bi
nhc Let the good times roll. N nhc
ti v W.R. Hearst v The Roaring

Twenties ca x M xa xi. N lm ti
t hi chng ta hc c g khi lch
s ti din?
http://tuanvietnam.vietnamnet.vn
ALAN PHAN

T bn v Dn ch
Sau v sp bc tng B Linh nm
1989, nhiu hc gi v chnh tr th
gii lc quan tin on l ch
ngha dn ch theo nh hng t bn
s l mt mc tiu cn bn cho mi
quc gia trn ton cu.
Cho n nm 2008, khng hong ti
chnh bng n u M, gy kh khn
cho cc nn Ty Phng, trong khi mc
tng trng GDP ca Trung Quc khng
suy chuyn, th nhiu kinh t gia li tin
on mt thi hong kim cho m hnh
kinh t ch huy .
Thc s, nu nn kinh t th trng ca

cc nc x hi l mt mu thun, th
ch ngha t bn theo nh hng dn
ch cng l mt nghch l .Theo nhn
nh ch quan ca ti, th ch dn ch l
l do chnh khin nn kinh t vn da
trn t bn ca u M lm vo tnh trng
suy thoi nh hin nay
Thng k mi nht ca C Quan Th V
M (IRS) nm 2009 cho thy s cng
dn khng ng thu cho Chnh ph lin
bang ln n 47%. Hai nm trc,
vo nm 2007, t l ny ch l 38%. Ni
vn tt l hin nay, mt ngi M phi i
lm nui mt ngi khc. Cc phc
lc t ngn sch lin bang ca cc cng
dn khng ng thu ny, v tht nghip,
v ngho hay v hu, bao gm an sinh
x hi, bo him y t (medicare), phiu

thc phm min ph (food stamps), tr

cp nh ca (housing subsidies), gio
dc, h tng c s, an ninh, mi
trng Dn s ca cc cng dn
hng li ch so vi cc cng dn phi
ng thu gia tng lin tc trong vi
thp nin va qua. Nm 2010 ny, s
ngi khng ng thu s nhiu hn s
ngi ng thu.
Vi nguyn tc mt cng dn, mt phiu
bu, th s phiu ca thnh phn hng
phc lc s tip tc ln t thnh phn tr
thu. C tri th lun lun b phiu cho
nhng chnh tr gia no bit gi tng phc
li cho c nhn h. l l do n gin
ti sao cc chnh tr gia M phi lin kt
vi thnh phn hng phc li v thnh
phn tr thu s mt dn nh hng trong

quyt nh chi tiu ca quc gia. Hin

nay, khng chnh tr gia no dm ng
n ngn sch ca h thng an sinh x
hi, d vic bi chi khon ny c th
lm ti chnh cng ca M khnh tn
trong 30 nm ti. V khng ai mun to
ra ti sn cho ngi khc hng, cc
cng dn tr thu s mt dn ng lc
kim tin, v cng s p dng chin thut
bn rt tin cng trn mi quyt nh v
cng vic hay kinh doanh. y l hnh
thc t st chm ri ca kinh t M, quy
trnh bt u u Chu sut nhiu
nm qua.
n gin ha vn , ti xin n c
mt th d. Mt cng ty thng bao gm
hai thnh phn: c ng (shareholders)
v cc ngi lin quan ti quyn li

cng ty, gi l nh lin i

(stakeholders). C ng l nhng ngi
gp vn cho cng ty v nh lin i l
nhng nhn vin, nh cung cp, khch
hng, c quan chnh ph trong vng trch
nhim, ngay c nhng c dn m hot
ng ca cng ty c th nh hng n
(nh hng xm ca mt nh my hay c
quan x hi a phng). Nu nhng nh
lin i ny c quyn b phiu trong cc
i Hi Thng Nin (mt ngi mt
phiu) nh cc c ng, th mc tiu v
chin thut ca cng ty s thay i hon
ton. Li nhun c th tr thnh th yu;
v cc phc li dnh cho cc nh lin
i s c u tin pht trin. Nu y
l m hnh kinh doanh, ti oan chc l
cc th trng chng khon s ng ca

v khng nh u t no mun em tin

ring ca mnh ra cho cc nh lin i
chi tr kinh doanh dm h. y cng l
l do ti sao phn ln cc cng ty Lin
X, ng u ngy xa cng nh cc
cng ty quc doanh by gi mi quc
gia trn th gii thua l lin tc. Cha
chung khng ai khc, tin khng phi do
m hi nc mt mnh kim c th s
tiu xi lng ph l hu qu hin nhin.
Nn kinh t ti chnh ca mt quc gia
cng phi tun theo nhng quy lut ny.
D nhin, ti ch nhn ch ngha dn ch
trn kha cnh kinh t v nh hng ca
n trn lnh vc ti chnh cng. Dn ch
em li rt nhiu li ch khc trn cc
vn x hi t do, cng bng v php
tr cho cc x hi Ty Phng. Nhng

nu hi ti sao t bn v dn ch c
nhiu nghch l, th y l nguyn nhn
cn bn.
Tc nhn chnh ca s tng trng ngon
mc cho nn kinh t ton cu trong 2 thp
nin ri l lu lng tin khng l ca t
nhn c t do vt bin gii quc gia
v do cc bin php th lng li sut rt
thp ca cc ngn hng trung ng. T
bn l huyt mch ca kinh t, d l cho
hot ng ca mt cng ty hay mt quc
gia. Khi ngi b vn thy tin ca h b
lng ph vo mc tiu chnh tr bo v
quyn lc phe nhm, th khng ai cn
mun tip tc tr chi v vn ny. Cc
quc gia nh Hy Lp, Ty Ban Nha, B
o Nha ang gp rt nhiu kh khn
vay n v cc nh u t vo tri

phiu ca h ang sit cht hu bao.

Trong khi , chng trnh tit kim ct
gim ngn sch ca chnh ph b cc
nhm li ch phn khng thng trc vi
nhng cuc biu tnh v nh cng.
Chng khon th gii sp phi chu nhiu
suy thoi v cc li nhun ca cc cng
ty s b gim st trong cc khng hong
kinh t ti chnh sp ti. Chnh ph M
ang chi vi la khi tip tc chnh sch
tin t gy thm ht ln cho ngn sch.
Cng trn kha cnh kinh t, ta c th
thy l s tng trng thnh cng ca
kinh t Trung Quc l nh chnh sch t
bn ha hot ng ca cc mng kinh t
t nhn v mng u t t nc ngoi.
Hai mng kinh t ny chim n 67%
GDP (c th cn cao hn na nu cng

vo nn kinh t ngoi lung) v l hai

nhn t to nn nhng thnh qu phi
thng, trong khi lnh vc quc doanh
vn tr tr. Jim Rogers, nh t ph M
hng say nht vi th trng Trung Quc,
nhn nh Trung Quc l mt quc gia
t bn tr nht th gii. Theo ti, ci
khc bit cn bn v cch vn hnh mi
hot ng x hi v kinh t gia M v
Trung Quc l Trung Quc, bn c th
lm bt c u g bn mun nu c tin
(t bn) v ng bao gi ph bnh chnh
ph; trong khi M, bn tha h ch trch
chnh ph, nhng mi hot ng kinh
doanh s b p lc nng n ca lut php,
iu l, cng on, thu v, mi trng,
nhm li ch x hi, cc c s truyn
thng, gio dc, tn gio (x hi).

Ci sc mnh ca nn kinh t t bn thc

s da trn lng tham lam ca con
ngi. C th y l mt vn nn v o
c trn nhiu kha cnh, nhng thiu s
tham lam c hu tn ti hn 5 ngn
nm qua, s tng trng kinh t s tr tr
v mt mi. Ngay c vn ha ngh thut
cng cn rt nhiu t bn pht trin v
phn thnh; v giu sang khng hn ch
sinh l ngha m cn cho con ngi
nhng thi gian rnh ri hng th
cc th vui tinh thn.
Nguyn tc mt ngi dn, mt l
phiu ch mi c ng dng hn 100
nm qua. Trong lch s, c thi gian
dnh ch nhng nh qu tc mi c i
bu; hay cc c tri phi tr mt khon
thu c quyn li ny. Trc nm

1920, cc ph n M khng c
quyn ng c hay bu c. Bng nhiu th
thut chnh tr, truyn thng v lut php,
cc nhm cm quyn u M lm
chm li quy trnh dn ch ha trong
nhiu th k .Vi s c c ca tng
thng Obama v s chim lnh a s ca
cc nhm hng phc li, bnh xe tin
ha bp quyn hnh ca cc nh t
bn. Tr chi dn ch m h sng to
khi lt cc vng quc phong kin khi
xa ang tr thnh v kh lm thng tn
trm trng cc nh ch ct mc ca nn
kinh t t bn.
Bnh xe tin ha ca lch s cng bt
buc Trung Quc phi dn ch ha cc
hot ng kinh doanh v gn y cc
thay i v x hi. Nhng cuc nh

cng biu tnh ca nhn cng Trung Quc

i tng lng l mt khi u. Khi
Trung Quc bt kp u M v cc phc
lc x hi cho cng dn ca mnh, th nn
kinh t ti chnh ca h cng bt u
thoi ha. C th y l mt iu ng
mong c ca nhiu ngi, nht l nhng
cng dn Trung Quc, nhng y cng l
mt triu chng v ci cht ca t bn.
Nu khng c s t ph k diu v khoa
hc hay cng ngh, phong cch sng
trong th gii ca con chu chng ta s
tr tr v ngho kh nh thi bao cp.
Mt chu k mi ca lch s chng?
Alan Phan

Con voi
Quc

Trung

(Bi vit t 2010 nhng vn ng dng

ngy nay, nht l trng hp Vit Nam.)
Ti n Trung Quc ln u vo nm
1976 khi i cng tc cho tp on
Eisenberg ca Do Thi. H l nhng
nh u t u tin ca Phng Ty
vo Trung Quc v khi xng mt
lot lin doanh vi cc cng ty quc
doanh ca Trung Quc
Ti n Trung Quc ln u vo nm
1976 khi i cng tc cho tp on

Eisenberg ca Do Thi. H l nhng nh

u t u tin ca Phng Ty vo
Trung Quc v khi xng mt lot lin
doanh vi cc cng ty quc doanh ca
Trung Quc. Sau , ti tip tc cng tc
Trung Quc nhiu nm cho n khi t
thit lp nhng chi nhnh Trung Quc
ca Hartcourt, cng ty ring ca ti ti
M, vo u nm 1996. Ti sng v lm
vic Hng Kong v Shanghai lin tc
t nm 1999. Cu hi thng xuyn phi
i din t cc doanh nhn nc ngoi
l ng nh gi th no v kinh t ca
Trung Quc cng nh tnh hnh kinh
doanh?
Nhng lc , ti lun ngh n cu
chuyn nhng anh thy bi m, s voi,
tm mt thc ti chnh xc m t hnh

th ca con voi. D nhin, mi ngi u

bit rng anh m s ci vi voi th c
cm nhn khc hn vi anh m r ci
chn. i vi ti, s nh gi chnh xc
nn kinh t ca Trung Quc cng l mt
bi hc tng t; mc cho rt nhiu ti
liu tham kho, sch v hi k v c tiu
thuyt vit v ti ny .
S LIU THNG K
Mt th tng Anh, ngi Benjamin
Disraeli, ph bnh v nhng tranh
lun chnh tr, C 3 loi ni lo: ni
lo, ni lo khn kip v s liu
thng k (lies, damned lies, and
statistics). S tht v na s tht (halftruth) c th tng phn nhau nh m v
ngy. M cc chnh tr gia th l nhng

s ph v na s tht; trong khi ,

b quanh s tht th vic s dng cc con
s thng k ph hp vi mc ch
tranh lun ca mnh tr thnh mt thi
quen ng ngi trn khp th gii.
Ti c mt anh bn Tu kh thn vo
nm 2003 v hai a hay giao du
Shanghai tn mn chuyn i. Anh ta
l Trng S Thng k ca vng Ty
Dng T, thu nht cc bo co t khp
lng, x, huyn, tnh ca khu vc ny
np ln cho Trung ng Bc Kinh.
Khu vc ny, gm Shanghai, Trit
Giang, An Hui, Hng Chu, Nam Kinh
l mt trong nhng vng kinh t trng i
ca Trung Quc. Anh ta tm s l nhng
gi pht cng thng nht ca i anh v
cc nhn vin thuc h l nhng ngy

phi np bo co ln Thng k Trung

ng sau khi thu nhn v c kt cc con
s t cc a phng. Anh ni Cc con
s t cc c quan chnh ph, cc cng ty
quc doanh, cc ngn hng, cc vn
phng thu vu c nhng mu thun
nghch l ngc i. 80% cc con s
rp khun theo ch tiu ca chnh ph, v
y l mc nh gi v kh nng v hiu
qu ca cc lnh o hnh chnh. Nu
chnh ph trung ng ni nm nay mc
tiu ca GDP s trn 11%, th cc n v
thi nhau vt trn ch tiu ly im.
Khng ai r s tht nh th no. V l do
cc con s chi nhau thm t, chng
ti phi nho nn xoa bp li cho cc d
liu v thng k c hi ha v cc con
s phi nm mc hp l ti thiu.

S chnh xc ca cc thng k ny l
iu chng ti quan tm rt t.
Anh bn ni thm, C th gii u ly
con s 1.32 t lm dn s chnh thc ca
Trung Quc. Nhng S Thng k ch
iu nhn vin thc hin cng tc ny
mi 10 nm cc tnh v huyn. Con s
t cc x, lng mc u ty thuc vo
bo co ca cc n v a phng .Vi
mt s lng di dn khng l t nng
thn ra thnh th (khng ai nm chc v
h khng c h khu v ch nht nh),
cng vi thi quen phi bo co nhn h
khu nhiu hn ca cc n v nng thn
( gia tng ngn sch v chi tiu), con
s thc s v dn s ch l mt phng
on rt ng vc.

Anh ta kt lun bng cu tc ng thng

vn nghe M Garbage in, garbage
out (rc vo th rc ra). Khng mt my
tnh hin i no trn th gii c th thay
i nguyn l ny .
NN KINH T NGM
Mt yu t quan trng na ca kinh t
Trung Quc m mi ngi ch phng
on l nn kinh t ngoi lung. Cho n
thi im ny, ngi dn Trung Quc
vn chung gi tin tit km lu di bng
vng hay dollars hay a c thay v
nhng trng mc tr li sut rt t trong
cc ngn hng. Cc giao dch thng mi
khng ha n l mt hin tng rt ph
thng. Khi bn mua hng bng tin mt
mt ca hng hay ngay c mt c xng

ln ca mt cng ty quc doanh, bn c

th c tr n 5% khi tr bng tin
mt. Ch c khong 62% doanh nhn bo
co v li tc thu nhp vi S thu (v
c l 90% trong s ny l nhng bo co
lch lc). Thm vo , nn tham nhng
trn ton quc to ra nhng lung tin
khng l cn chi ra ngoi lung cng
s khng nm trong cc d liu thng k
chnh thc. Mt nghin cu c lp ca
mt qu tin t quc t c tnh l n
27% FDI ca Trung Quc l do tin ni
a ti hi (recyling domesticequity).
Hin tng ny m t nhng dng tin
ln ca Trung Quc lt ra nc ngoi v
c u t tr li ti Trung Quc trn
danh ngha vn u t nc ngoi.
Ti cn nh cch y 4 nm, ti i ngang

mt vn phng s trong mt cao c

vn phng ng Huai hai Zhong Lo.
y l mt khu thng mi rt sm ut
v ni danh ca Shanghai. Vn phng
khng c tn tui hay bin qung co
no, m ngi thm ving li tp np
nh mt ca hng bch ha. Hi thm
bn b mi bit y l mt ngn hng
en ni cc doanh gia va cc nh giu
n b tin v vay tin, d nhin l vi
li sut gp 3 ln cc ngn hng chnh
thng. S hin din cng khai gia thanh
thin bch nht cho thy mi lin h ca
cc doanh nghip ngm v chnh ph
su rng n mc no.
c lng v nn kinh t ngm ny
Trung Quc thay i t 15% n 40%
GDP. D thp hay cao, n s ny thay

i mi s liu thng k v GDP, v tng

trng kinh t, cng nh cc thc ti v
thu nhp v ti sn.
QUYN T TR CA CC A
PHNG
Gio s Victor Hsih ca i Hc
Northwestern va lm mt bng c tnh
v s n ca cc n v chnh ph a
phng trn ton Trung Quc ln n 1.3
ngn t US dollars (11.4 ngn t RMB).
Tiu sn ny bao gm n trc tip, cc
bo lnh ti chnh v cc hp ng giao
dch vi cc i tc trong v ngoi
nc. Con s ny c chn vi bp
mo trong nhng cn i ti chnh chnh
thc ca Trung ng v GS Hsih
phi gp nht tm ti qua cc d liu t

v cc bo co a phng ca cc ngn
hng cng nh cc cng ty quc doanh.
Nhiu hc gi v Trung Quc thng cho
rng chnh quyn trung ng Beijing
kim sot rt cht ch mi hot ng ca
a phng qua ng vin Cng Sn v
quan chc b nhim. Khi lm vic vi
cc a phng, doanh nhn nc ngoi
mi nhn thc thc t l php vua thua
l lng. Beijing gn nh mc cc
n v a phng t tc v t x v
trong rt nhiu lnh vc, k c ti chnh,
min l a phng ng gp y s
ch tiu v thu, bo co thng xuyn
theo ch tiu ra v ng lm g
mt mt Trung ng. Nhng vn
nhy cm l nhng cuc biu tnh, nhng
t co lm dng v t ai, nhng

scandals trn bo ch V phn ln phi

t tc v ngn sch, nn cc chnh quyn
a phng hay c khuynh hng thi
phng gi t bn hay cho thu li vi
gi cao (mt phn rt ln ca nhiu ngn
sch), hay thch lm nhng d n v i
d khng hiu qu ( tng GDP, c
s din v tm ting ,v hng li c
nhn) v sn sng bo m mi s n
tin hnh cc mc tiu trn.
Vo nm 1995, cng ty Hartourt ca ti
c lin doanh thit lp mt nh my
lm vit v dng c vn phng kh quy
m Qung ng. S tin n 4 triu US
dollars ca cng ty lin doanh do Bank
of China cho vay l do chnh quyn m
bo. Chng ti gn nh khng phi gp
g hay lin h g vi Bank of China

Qung ng hay Beijing; v ch gp

Gm c chi nhnh huyn mt ln duy
nht trong mt ba n honh trng (khng
h bn tho g n d n hay k hoch
kinh doanh). Nhiu bn b doanh nhn
ti Trung Quc khc u c nhng kinh
nghim tng t, cho thy quyn lc ca
chnh quyn a phng vt xa cc th
tc hnh chnh
CC CNG TY TRUNG QUC
Nm 1978, ti c tp on Eisenberg
gi n Xian (Ty An) tng duyt tnh
hnh kinh doanh v s liu k ton ca
Xian Aircraft Technology, mt cng ty
con ca PLA (Qun i nhn dn Trung
Quc). Thi im , cng ty ny ch
chuyn sn xut cc ph kin cho my

bay, nhng gn y ln mnh v lp

d n lin doanh vi Boeing v Airbus
lp rp nguyn chic my bay. Sau
khi ti b t chi khng cho coi cc h
s bo co ti chnh v l do b mt
quc gia, Eisenberg phn i mnh
m v sau cng, Xian Aircaraft nhng
b, em ton b s sch ti xem xt.
Vin k ton trng mang mt chng h
s dy hn 1 mt v ni y l h s s
1. Ti thc mc l sao ch c 9 thng
hot ng m chi ph v doanh thu li
nhiu con s nh vy. ng ta tr li l 3
b h s u bao gm khong thi gian
hot ng nh nhau. Vy h s no l
chnh xc? ng ta chm ri, C 3 u
chnh xc. Nhng cc s liu khc nhau
v S Thu cn nhng con s khc vi

Ban qun l Beijing v chng ti, Ban

qun l a phng li c nhu cu khc
hn.
Hai mi bn nm sau, vo 2002, khi
lm vic vi mt cng ty quc doanh
khc, ti c bit l thi quen gi vi
b h s k ton khc nhau vn tn ti
rt nhiu ni. Do , nu phi nh gi
ti sn hay li nhun ca mt cng ty
quc doanh, th s nh chun phng
thc k ton ti chnh s l vn u
tin khng bit phi gii quyt theo nh
hng no? Cc tp on ngn hng ln
nh Golman Sachs hay Citicorp thng
b ln n v nhng th thut k ton
thi phng li nhun hu tng gi tr c
phiu v em phc li ln cho ban qun
l, d h theo ng i hi ca

GAAP (chun k ton ca M) v s

dng nhng thit b in t cng v mm
hin i nht. Mt cng ty quc doanh
ln v a dng nh Petro China hay
Agricultural Bank hay China Mobile
chc chn phi c nhiu vn vi h
s v kt qu ti chnh k ton.
Nhng s liu chnh xc v tnh trng ti
chnh ca cc cng ty t nhn th cng
khng khc hn nhiu. Ngoi mc tiu
trnh thu, cc doanh nghip t nhn bn
Trung Quc cn rt nhiu l do c
tnh thay i cc kt qu ti chnh: h
cn ti tr thng trc t ngn hng hay
qu u t, h khng mun cc i th
cnh tranh bit v tnh trng ti chnh
ca mnh, h thng dnh lu n nhng
hot ng ngoi lung, h thng lm rt

nhiu ngnh ngh m s tch hp cc

hot ng theo chun mc v k ton s
v cng tn km.Tm li, mi khi ti
nhn mt bo co ti chnh ca mt
doanh nghip, cng hay t, cu hi u
tin l ti phi khu tr hay cng thm
bao nhiu phn trm cho mi con s,
c mt d on gn nht vi s thc.Ti
chc chn rng cc c quan thng k ca
chnh ph cng nh cc nh phn tch t,
d c thin ch n u, cng khng th
phng on c phn khc ny.
Cc nh u t trn th trng chng
khon u phi da vo bo co ti
chnh c kim nhn bi cc cng
ty kim ton quc t, tin cy nht l
Big4. Nhng h khng c k disclaimer
ca cc cng ty kim ton ny: Tt c

cc s liu km theo l do s trnh by

v cung cp ca Ban Qun l, h khng
c trch nhim nu Ban Qun L c tnh
di tr
C CU V CHUN MC CA
BO CO TI CHNH
Nh ni trn, cc tp on ln nht
ca u M vn s dng thng xuyn
cc th thut v k ton thay i bc
tranh ti chnh thc s ca h, t hnh
thc hp php nh Goldman Sachs,
Citicorp.n phi php nh Enron,
Worlscom. Nhng phng thc ph
thng l vic lp ra nhng cng ty con
nc ngoi b vo nhng khon n
ngoi lung, chuyn hon doanh thu v
li nhun qua cc cng th ba, che du

cc ti sn mt nhiu gi tr, dng th

gi gia tc doanh thu (mark-to-market
rule)
Chnh ph M cng bp mo cc s liu
thng k t mc tiu chnh tr ca
mnh bng cch cu trc thnh phn ca
cc ch s nh t l tht nghip, lm
pht.sao cho c li cho hnh nh trng
by cng cng chng v cc nh u t.
Ti khng ngc nhin khi thy chnh ph
Trung Quc dng gi tr sn xut cho
lng hng tn kho thay v gi tr th
trng (nhiu mt hng khng bn c,
cht y kho c 2, 3 nm, vn c tnh
theo gi tr sn xut). Nguyn tc ny
cng c p dng cho cc ti sn khng
cn th gi v khng hot ng (rt nhiu

d n a c khng l b trng khng

bn hay cho thu c ti rt nhiu a
phng). Thng k ca Trung Quc thm
ch khng dng chit khu cho rt nhiu
ti sn c nh.
Tm li, khi thay i thnh phn cu trc
ca mt bo co ti chnh, chnh ph v
cc cng ty Trung Quc c th a ra
mt bc tranh rt khc xa thc t.
TRC GIC V KINH NGHIM
U T
Tm li, nu phn tch tnh hnh kinh t
Trung Quc theo cc d liu v s thng
k v da trn nhng m hnh v phng
thc hc t cc H u M, th xc
sut sai lch rt ng k. Nhng nh hc

gi Trung Quc thng chnh xc hn v

cc d on ca mnh khi h da vo
trc gic v cm nhn ch quan.
Cm nhn ch quan ca c nhn ti th
Trung Quc l mt th trng c sc tng
trng GDP hay FDI ln hn nhng con
s tng trng chnh thc nhiu. L do l
d chnh ph Trung Quc, trung ng v
a phng, c thi phng thnh qu ca
h qua cc con s, th con s phng on
ca nn kinh t ngm ca Trung Quc li
ln hn mi s thi phng ny. Trong
khi , vi bn tnh che y c hu ca
cc nh cm quyn, nhng vn nn v e
da cho s bn vng ca nn kinh t
Trung Quc cng ln lao hn rt nhiu
so vi nhng ti liu c thng bo.
Trong tng lai gn, bong bng ti sn

v a c v chng khon s v v cha

ai c th bit nhng hu qu ca n ti
Trung Quc v ton cu.
Do , khi Qu Viasa ca chng ti u
t vo th trng chng khon ca Trung
Quc, chng ti phi qun i nh l u
t thnh cng vt bc ca Warren
Buffet: quan trng nht l gi tr c bn
lu di ca cc cng ty. Chng ti hiu
rng trc gic v ch quan trong nhng
phn tch nhn nh v cc n v ny
khng chnh xc lm cn c cho
nhng u t lu di. Chng ti u
t vo nhiu chng khon v cng ty
Trung Quc, nhung hon ton ngn hn
v dng k thut lt sng cng cc
ngun tin ngoi lung quyt nh.

Bn khng cn bit hnh th ca con voi,

nhng bn c th nghe ting chn n chy
v on hng i. Nu bn ng, bn
cng vn c th kim c tin vi con
voi Trung Quc. Nu bn sai, con voi s
dm nt bn.
Alan Phan
4 July 2010

Chuyn con ve v
con kin
Nhng ngy tiu hc, thp nin 50,
mi hc sinh u phi thuc lng cu
chuyn ng ngn ca Lafontaine v
Con Ve v n Kin.
Nhng ngy tiu hc, thp nin 50, mi
hc sinh u phi thuc lng cu chuyn
ng ngn ca Lafontaine v Con Ve v
n Kin. Chuyn k l con ve ch
thch ca ht sut cc ngy h ti p
cn n kin cn c lo chuyn ch d tr
lng thc v xy t phng cho nhng
ngy ng lnh gi. Con ve tht s tnh
ng v cay ng khi phi n t kin sau

 xin n v ch . Chuyn l mt m
hnh lun l ca tnh khn ngoan, ham
lm vic v bit lo xa ca n kin so
vi nhng thi h tt xu ca loi ve
ham chi.
Gn y, kinh t gia Martin Wolf nhc
li cu chuyn ve kin ny v li n ch
v cc nn kinh t ton cu. Theo ng,
kinh t con kin c th hin bi cc
quc gia chm ch sn xut v bit tit
kim nh c, Nht, Trung Quc; trong
khi kinh t con ve tng trng cho s
tiu th, n nn v hoang ph ca cc
quc gia nh M, Anh v Hy Lp. Nhng
lin quan gia kin v ve c mt h s
mi ca thi hin i: tip tc tng
trng v to cng n vic lm cho n
kin, cc kinh t kin phi cho cc

quc gia ve vay n rt nhiu ve tip

tc tiu th hng ha ca kin. n lc
ny, ve khng cn nhiu kh nng tr n
v n kin li thc s c vn . Tip
tc cho vay th t giy n sau ny s b
mt gi trm trng; m khng cho vay, th
nn kinh t ca mnh b suy sp thm hi
v khng xut khu c. Kh nht l
con kin Trung Quc, n kin qu ng,
khng c vic lm cho chng m cho
chng n khng ngi ri th s mi gi
nhiu bt n x hi trm trng.
D nhin y l nguyn tc m cc doanh
nhn u bit r: nu bn n ngn hng
vi trm triu ng th y l vn nn
ca bn; nhng nu bn n ngn hng vi
ngn t ng, th y l vn nn ca ngn
hng.

Chuyn con ve v n kin khng nhng

ch biu hin qua cc nn kinh t th gii
m cn hin din khp cc tng quan
trong cc tng lp ca tng nn kinh t
hay ngay c trong nhiu gia nh v x
hi. Trong mt bi vit trc y v T
Bn v Dn Ch () ti phn tch v
nhng con kin t bn cn c lm vic
u tt mt ti M ng thu. Sau
, chnh ph li phn phi cc khon
tin thu ny cho cc thnh phn ngho
km. Mc thu M cao n ni mt
ngi i lm phi ng thu ch nui
mt ngi M khc khng ng gp g
cho ngn sch quc gia. Ti khng bn
v kha cnh o c, nhng vic lm
dng cc phc lc x hi ca cc thnh
phn n khng ngi ri qu l mt hin

tng v k sinh trng ca kinh t M.

S lng cc con ve hay k sinh trng
ny, k c cc quan chc nh nc v
cc chnh tr gia, tng trng rt nhanh
chng (v ai cng tham lam) v s lng
cng nh tinh thn nng ng ca n
kin M cng ngy cng suy sp. Thu
thu khng tiu xi, chnh ph M
cn i vay mn khp ni, nht l Nht
v Trung Quc, s thm ht ngn sch
v cn cn thng mi tr nn ti t hn
bao gi ht.
Trong khi nn kinh t t bn M b cc
thnh phn ngho km, hng phc lc
x hi, khng sn xut li dng to nn
suy thoi da trn ch ngha dn ch; th
ti Trung Quc, c ch chnh tr to
nn mt tng lp ve giu c, y quyn

lc v rt tham lam trong vic rt ta

mn cn cc ca ci ti nguyn do
sc lao ng ca n kin ngho, thua
km t cc vng qu to nn. Khng
nhng s dng nhn cng gi r t cc
huyn x ngho, cc con ve Trung Quc
cn li dung b my hnh chnh trng
dng t ai thn qu, tn ph mi
trng sinh sng ca ngi dn khp
ni, cng nh mn trn s tin tit kim
ca n kin bng cch gi li sut huy
ng ca mi ngn hng di 2% trong
sut 30 nm qua. V trong tt c cc
thin tai, khng hong nhn to hay bin
ng x hi, n kin Trung Quc l
nhng ngi phi hng chu mi thua l.
Cc con ve Trung Quc lun lun c
bao bc v nhiu khi hng thm phc

lc ca chnh ph.
Nm 1978, ti i cng tc nhiu ln ti
Bc Kinh v c quen anh Liu Shan Dong,
mt vin chc tr ti B Ngoi Thng
Trung Quc. Mt hm, anh mi ti v
nh dng cm. Gia nh anh c 4 ngi
(v, con v m gi), c cp 1 cn h
rng khong 20m2 sau 10 nm lm vic
cho chnh ph. Anh p xe i v hn 28
km mi ngy v phi v nh n cm tra
tit kim tin. Anh h hc ming khi
nghe ti ni tin gi xe hng ngy ca ti
Manhattan (NYC) mt khong 30USD,
tng ng vi s lng hng thng
ca anh. Anh l mt con kin chm ch
hin lnh gng mu nh c t con kin
khc Trung Quc. Mi hai nm sau,
ti quay li Bc Kinh, tm anh v cuc

i anh thay i nhiu. Nh mt d

n khu cng nghip c s h tr mnh m
ca chnh quyn a phng Tianjin
(cch Bc Kinh khong 70km v pha
Nam), anh tr thnh mt con ve n
tng ca Bc Kinh. Gia nh anh by
gi mt bit th rng hn 600m2
ngay gn khu i Hc Thanh Hoa, anh
v v u c ti x ring cho hai chic
Mercedes v BMW i mi nht, v
nhn cng phc v ti nh ring ca anh
ln n 6 ngi (2 ngi osin, 1
ngi lm vn, 2 ngi ti x v 1
ngi nu bp). Nhng ci thay i ln
nht l con ve ny, k c b v v b m,
qun hn ci qu kh lm kin ca
mnh v theo nhn xt ca ti, i x kh
tn t vi ngi lm trong nh. Hin

tng con ve Liu Shan Dong thc ra rt

ph bin mi tnh thnh Trung Quc.
Thi i mi, suy t mi v chun mc
o c vn ha cng thay i nhiu.
Mt thng k ca i Hc Boston v
nhng tp qun ca th h 2014 ti M
(mi vo i hc nm nay) cho thy cc
bn tr by gi gn nh khng bao gi
eo ng h c tay na. Ngy xa, ti
say m su tm nhng chic ng h
Thy S c in v b c ngy nhn thi
gian ng bng trong nhng tc phm
ngh thut ny. Ti tng m n ngy
giao li b su tp qu bu ny cho con
chu. Tuy nhin, s tha thi ca chic
ng h eo tay trong bi cnh hin ti
cng khng khc g s tha thi ca cu
chuyn ng ngn v con ve v n kin.

Nhng nguyn l o c thay i v

y c l l thi i ca con cc ve. Mt
ngy gn y, khng ai cn mun lm
kin na. Tnh kin nhn cui u
chp nhn mt s phn thit thi s chm
dt v bin thi thnh mt hin tng x
hi no mi? V c ai ngh rng ma
ng s khng bao gi n v c th gii
s tip tc ca ht trong mt ma h bt
tn?
Alan Phan

Ch Vit Nam hnh

phc nht th gii
Ch Vit Nam hnh phc nht th gii
Tc Gi : Quyn Quyn
Mt t nc hnh phc l khng ch
c con ngi hnh phc m nhng con
vt c chng ta nui nng cng
c tn trng, yu thng khng
khc g con ngi.
Ngy 21/6 hng nm ti thnh ph Ngc
Lm (Qung Ty Trung Quc) thng
din ra l hi mng ngy h ch. iu
c bit trong l hi ny, hng nghn con
ch s b in git, chc tit v ch bin

thnh nhiu mn n dng chung vi

ru chng ct t ng cc. Chnh v th,
ngi ta cn gi y l l hi tht ch
ca ngi dn Ngc Lm.
Ngi Trung Quc coi l hi tht ch
ny l mt dp gi gn vn ha n
tht ch ca thnh ph, nhng ngi
tham gia s tiu th mt lng ln lu
ch n km vi qu vi v ru go.
Trong l hi, ngi ta em c chc nghn
con ch ra git tht, thm ch chch in,
lt da khi cn sng.
Chnh v vy, cc nh bo v ng vt
cho rng l hi ny qu d man, h
tm cch vn ng chnh ph Trung Quc
hy b l hi ny. Mt s c dn mng
Trung Quc cng ch trch mnh m l

hi ny trn cc trang mng x hi. Nm

2011, hai l hi tht ch tng t Hn
Quc v tnh Chit Giang, Trung Quc
b hy b khi b cc nh bo v ng
vt phn i d di.
Th nhng bt chp ln sng phn i
, l hi tht ch thnh ph Ngc Lm
vn c t chc hng nm, v l hi
tht ch 2013 cng khng phi l ngoi
l.
Nu nhn vo ci thc t ch trong vng
mt ngy, hng nghn con ch b git hi
mt cch d man nc bn c l khng
t ngi s cho rng ch Vit Nam hnh
phc hn ch Trung Quc rt nhiu. Bit
u y c ngi cn thm c kip sau
nu khng may u thai kip ch ch hy

vng khng phi lm ch Ngc Lm,

Trung Quc.
Vy ti sao cng l mt trong nhng t
nc tiu th ch hng u th gii, Vit
Nam c hn g Trung Quc m li c th
cho rng ch Vit sng hn? Cu tr
li rt n gin v ngi Vit ch n ch
u c t chc hn mt l hi tn vinh
tht ch.
Khi mt s vt, s vic c mt trong
l hi v tr thnh biu tng c ng
o ngi dn hng ng th s vic
mt tm khc. Ni c th hn l tht
ch vi ngi Ngc Lm khng cn l
mn n thng thng m pht trin
thnh biu tng tinh thn, mt th khng
th thiu. V iu ny xy ra ch mang li

nim vui cho nhng ngi bn ch,

nhng ngi thch n tht ch. Cn vi
nhng ch ch trong vng cng nh cc
vng ln cn th y qu l mt bi kch.
sinh ra lm kip ch, con no chng
mun mnh may mn ri vo nh ch tt,
c cho n ung y , yu thng
chm sc, khi cht c chn ct tng
nh. Hoc c khng may b git tht th
ch t cng vo nh hng tht ch, mt
ngy ch git i ba con, ngi git
tht cn c th nh mt, t tn. Cn ci
cht lng xt trong l hi cng hng nghn
con khc th c l khng cn g th thm
hn.
Trong khi , chuyn ch Vit Nam li
c rt nhiu s khc bit. Trong khong

mt thng tr li y, nhng thng tin v

ch c d lun quan tm, bn lun hn
bao gi ht c bit l nn trm ch v
c bit l chuyn gi mng ch, b
mng ngi.
S vic vy bt v tn cng cu tc n
cht Ngh An hay Thanh Ha mi y
khin nhiu ngi c b m nh bi suy
ngh dng nh ngi ta xem mng
ch hn c mng ngi, bo v mng
sng ca nhng ch ch, ngi ta sn
snh ra tay nh p n cht con ngi.
D cn rt nhiu kin nh gi tri
ngc nhau xung quanh vn ny,
nhng c mt iu khng th ph nhn l
ngi Vit th hin tnh yu ch ht
mc v iu ny r rng l mang li hnh
phc, cng nh s an i cho nhng ch

ch rt nhiu.
Ngi vit bi ny tng chng kin
mt ngi chuyn lm ngh git tht ch
cho nh hng mi ln bt tay lm vic
ng thng ni vi con ch: Ha kip
cho my, sang kip sau tt hn kip
trc!. Ch mt cu ni n gin y thi
ngi ta cng c th thy c tm lng
ca ngi n ng y, phi git ch v
cng vic bt buc nhng ng lun hy
vng mi ch ch qua tay ng c th n
vi kip sau tt p hn.
Vit Nam cn c khch sn, ngha
trang cho ch. Hng nm ngi ta vn t
chc l cu siu cho nhng con ch
mt tng nh n chng cng nh
mong chng c th c siu thot.

Nhng hnh ng nh vy cn c nguyn

nhn no ngoi vic xut pht t tnh yu
ch tn y lng?
Ngi ta c th lun ming ku gi
khng n tht ch, thm ch ty chay tht
ch, nhng vi nhng hnh ng khng
xut pht t tnh cm chn thnh th mi
vic s ch c tin hnh theo phong
tro, b ni v khng tht s mang li
hnh phc cho nhng con ch.
Th nn ni ch Vit Nam hnh phc l
rt ng bi n c yu thng chn
thnh v thm ch tnh yu thng y cn
c c th ha thnh nhng hnh ng
c c x hi quan tm.
Nhiu ngi c thc mc khng bit ti
sao t nc ngho nh Vit Nam li c

mt v tr cao trong bng xp hng hnh

phc v ri i tm nhng nguyn nhn
xa xi l gii. Nhng c l nu mi
ngi s thy nhng iu rt bnh d
c th l gii cho ch s hnh phc cao
ca nc ta nh vic khng ch con
ngi hnh phc khi sng Vit Nam
m c ch cng tm c rt nhiu nim
hnh phc cho mnh ti y.

Khi cc lnh t bit

ci mnh
Ti ngh mnh khn ngoan qu nn
i khi ti khng hiu mt li no
mnh ni ra
(I am so clever that sometimes I dont
understand a single word of what I am
saying.)
Oscar Wilde
Khi a con trai th hai ca ti ra i
ti California vo gia thp nin 70s,
cc bn b chia mng y l a u
tin ca gia nh c iu kin ng c vo
chc v Tng thng M. Hin php i

hi ng vin Tng Thng M phi l mt

cng dn Hoa K thc th ngay khi sinh
ra. Thc tnh, ti lun lun ngh lm
Tng Thng M l mt cc hnh nh
b mt li nguyn en ti; hn l mt
hnh din may mn.
Nhn tt c nhng ng Tng Thng M
tng i tr v sung sc gn y ca
Hoa K, nh Obama, Bush, Clinton,
Carter ngi ta thy r rng l nhng
p lc ln lao khng ngng ngh t mi
pha lm cc ng ny gi rt sm.
Sau vi nm u ca nhim k, d ch
la tui trn di 50s, mi tc cc ng
bc ph, vt nhn y trn khun mt
nhiu phn teo tp mc d nhng
con ngi nhiu quyn lc nht th gii
ang c nhng v bc s gii chm sc

tht chu o, 24 gi mt ngy.

y chc chn khng phi l du hiu
ca mt i sng hnh phc, sung mn
v hi ha.
C l v nhng u lo, dn vt, suy t
tng giy pht, khin cc Tng Thng
M phi tm cch ng ph sng st,
nn h u chia s mt thi quen rt ng
yu: h bit t diu mnh, em c nhn
mnh ra ci a trc cng chng, cho
thy mt kha cnh rt con ngi ca
h. Nhiu bi din vn nhng ba tic
cho c ng vin, bn b, thn hu, ng
nghip lun lun bt u bng nhng
cu chuyn khi hi (jokes) v chnh bn
thn mnh hay nhng chuyn c cc
chuyn gia ci ca cc mng truyn

thng r tai.
Obama thch ci v ngun gc da en
ca mnh, c ln ng hi ngi nghe l
by gi ngi ta c s dng ng t ng
khi gi Ta Bch c l White House?
Mt ln khc, ng ni v mt ci joke
ang thnh hnh trn mng Trong mt
bui sng chy b Alabama, ng
Obama chng may b rt xung con sng
su, ang cun cun chy. May sao, c
ba a tr ang cu c di ging, nhanh
tr dng cnh cy vt ng ln c.
Obama hi ti lm c g cho cc n
nhn cu mng ti y? a tr u
mong c thm Ta Bch c v ng
m ti . a th nh mong ng
Obama n lp hc mnh, bt tay cc
bn ng lp. Obama ni qu d dng,

ng s lm nh vy. Cn a th ba th
li xin ng 1 chic xe ln, c gn IPod,
IPad v TV 3-D cu ta gii tr.
Obama ni ng khng hiu, em ang
khe mnh th ny, sao li mun ngi xe
ln? Cu ta p, By gi th khe,
nhng sau khi cha ti bit ti l ngi
cu sng ng, th chc chn ng ta s b
gy gi ca ti.
ng Bush th lun b ch giu v tr tu
cng nh kin thc ca mnh v th gii.
S kin ng b ght b v cc chnh sch
ti Iraq, Afghanistan cng l mt
ti thng trc cho cc jokes v c nhn
mnh. Nhng th v nht l cu chuyn
khi ng i thm mt lp tiu hc v c
gio hi cc hc tr, Mnh ang hc v
thm kch (tragedy). Em no cho ti mt

th d. Mt em nhanh nhu Em chy ra

ng chi v b xe ng? Khng,
l mt tai nn, khng phi thm kch
Mt em khc Xe but ca trng ri
xung h v nhiu hc sinh b t nn?
l mt mt mt ln lao (great loss)
nhng cha l thm kch. a th ba
gi tay Khi Tng Thng Bush rt my
bay cht? ng ri, nhng u l l do
sao em ngh y l thm kch? V chc
chn n khng phi l mt tai nn, hay l
mt mt mt ln lao.
ng Clinton th mi m b cc danh hi
trn TV em ra ch giu v tt xu thch
lng nhng vi cc ph n ngoi lung,
nh c tr t Lewinsky. Trc mt ng,
nh phng vn Jay Leno k li mt kho
st ca vin thng k Gallup, v cu hi

t ra cho cc ph n, C c chu ng
vi Tng Thng Clinton? Kt qu l
1% ni yes, 2% ni no v 97% ni
khng th c ln khc (never again).
Mt chuyn khc l khi b Clinton i
khm sc khe, bc s bo cho bit l b
va c bu. B gin qu, v tui ln,
cn ang lm v Tng Thng m c bu
khng k hoch, chc thin h nho bang
thng trc. B bc phone ku Clinton,
Qu ru xanh, ng c bit l va lm
cho b c bu hay khng? in thoi im
bt mt lc lu, mi nghe Tng Thng
nh nh hi ,B l ai vy?.
Tng Thng thch ci v k chuyn
ci nhiu nht l ng Reagan. Vn l
mt din vin in nh, nn ng rt
thuyt phc trong cc bi din vn, tranh

lun. Nhng iu lm dn chng i m

ng nht l kh nng t ci rt duyn
dng trong mi trng hp. Sau khi tnh
dy trong mt cuc mu st, ngi ta hi
ng cm thy th no? ng ni, t nht
l ti khng phi sng Cleveland. Sau
ng phi xin li ngi dn Cleveland v
li diu ny.
Mt ln khc, khi hi v nn lm pht
va tha hng t Tng Thng Carter,
ng v von v cu chuyn mt Trung S
ang lm trc nghim v kh nng ng
ph ca cc tn binh. Anh Trung S hi
ngi lnh, Anh ang iu khin h
thng xe ha nh ga Arlington. Mt
con tu t pha Bc khong 15 km ang
chy n nh ga vi tc 60 km mt
gi. Trn cng mt ng st, mt con

tu t pha Nam ch cch ga c 10km,

ang chy ngc ng trn cng ng
ray, vi tc 50km mt gi. Anh se
phi lm g? Ti phone v nh ku
thng em trai Billy chy ra nh ga gp.
Ti sao? Billy l mt thn ng v ton
hc v qun l tnh th?Khng, hn ch
mi 14 tui, nhng hn cha bao gi
thy hai xe la ng nhau c.
ng Kennedy xut thn t mt gia nh
giu c, quyn lc nn ng lun phi i
ph vi li ph bnh l gia nh ng
ang c gng mua cho ng chic gh
Tng Thng. Trong cuc tranh c West
Virginia, ng bt u bi din vn bng
cch mc trong ti ra mt in tin ng
ni va nhn c t ng cha, Con ch
nn mua va phiu thng thi. Cha

s rt bc nu phi tr tin cho mt

landslide (mt kt qu m ng vin thng
i th qu m).
Trong sut lch s ch 200 nm ca M,
nhng chuyn ci v Tng Thng hay
chuyn ci do cc ng k c th cha
y c ngn trang sch. Ti cho y l
nt c th qu bu nht ca nn dn ch
M. Ngay c mt khai quc cng thn
nh Washington cng y nhng chuyn
vui bun v li lm, hi tic hay ngu
xun ca c nhn cng nh ca chnh ph
do ng lnh o. y mi thc s l
nhng cng bc ca dn, v dn v cho
dn (of the people, by the people, for the
people). Khng ai c mt o tng mnh
l thn thnh phi c tn vinh v th
phng. Mi thnh tu cng nh tht bi,

lm ln u c m x chi tit bi
nhiu hc gi, by gi v tng lai, ngay
c trong nhng chuyn ring t ca i
sng c nhn. Kh nng bit t diu mnh
c nh gi cao v n to s gn gi
gia nh lnh o v cc ngi dn
thng.
Ti rt s nhng ngi lnh t nghim
ngh, khc kh v khng bit ci. Nh
mt a b s nhng c thn trong cc
truyn c tch. Trong cc cu chuyn lch
s, ti l nhng nhn vt nh Tn
Thy Hong, Hitler, Kim Il Sung, Pol
Pot khng bao gi bit ci. C l v
h qu bn rn vi s mng thing ling
l phi bin c dn tc thnh nhng c
ngi my (robots) phc v cho l
tng cao vi vi ca h (cao qu nn t

ngi thy hay hiu).

Cho nn, mi khi i vo phng phiu bu
c M, nu khng bit r v cc ng
c vin, ti s chn mt khun mt ti
ci, d chu, th gin v th v. Nhng
khun mt to bn, lm dng quan trng
v n mc ng thi trang l nhng l
phiu thy nhiu trong st rc, v cc c
tri khc cng thng c ng quan im
nh ti.
Ti ngh nu c mt hc gi no tm s
lin quan gia ch s hnh phc ca
ngi dn v kh nng bit ci ca
cc lnh t x h, kt qu s l mt t l
thun minh chng qua sut bao thi i.
V ngc li.

Mt ngi lm
quan c h c
nh
Hin tng mt ngi lm quan, c h
c nh tn ti sut 10 ngn nm
trong lch s nhn loi, qua mi thi
i v khng gian. T v vua cha
nh cao n ng trng thn mt
qun ho lnh, li dng quyn lc ca
mnh gia nh cng hng li, nht
l v con, tr thnh mt thi quen
nh n ung hay gii tr.
Hn 40 nm trc, khi ti tt nghip i
hc M, do nhu cu v nhn vin cp

cao vt qua ngun cung, nn cc cng

ty M ln c thi quen gi ngi n
cc i hc tuyn m nhn ti.
Nhng sinh vin Top Ten (10% ng
u s) tha h la chn cng vic v ch
lm theo s thch. Vo thi im , cc
c quan chnh ph cng cho ngi n
cc trng tm nhn vin. Nhng h
ch v c nhng sinh vin hc d,
nm cui s, v lm vic cho chnh
ph c coi l nhm chn, lng thp,
khng c c hi ta sng v dnh cho
nhng anh sinh vin hi ngu dt, km
may mn.
Ti ln ln trong bi cnh Vit Nam, ni
m cc nh x hi hc thng quan st l
mi ngi Vit Nam l mt ng quan
nh (each Vietnamese is a little

mandarin). Cho nn, y l mt nghch l

ti phi thay i t duy lm quen:
nc mnh, con ng hon l l con
ng duy nht vn ln trn x hi.
nhng x hi dn ch u M thi ,
lm quan b coi l mt vn; cn nu
lu lng, khng lo hc hnh, o to cho
mnh k nng bi bn hay tr thc thm
su, th con ng duy nht i n tng
lai ch c th l i lm lnh (qun i
hoc cnh st).
C l y l t duy ca cha m ng
Hosni Mubarak khi ng khng c hc
lm bc s k s, m phi vo qun i.
Tuy nhin, tri vi mi tin on, khi
phi buc t chc v giao quyn Tng
Thng Ai Cp li cho ngi khc, sau 65

nm, ng Mubarak by gi c th v hu
vi 1 ti sn ln hn Bill Gates (c
tnh khong 70 t US dollars) v c gia
nh ng, k c hai ngi con, u l
nhng t ph da trn ti sn ring ca
h. Trong khi , 40% dn ngho Ai Cp
phi lo lng tng ba n vi mt li tc
trung bnh chng 2 dollars mt ngy cho
mi u ngi.
Trng hp ng Mubarak khng phi l
n l. Hin tng mt ngi lm quan,
c h c nh tn ti sut 10 ngn
nm trong lch s nhn loi, qua mi thi
i v khng gian. Khi u l cc ch
phong kin vi tp tc cha truyn
con ni, trung thnh vi vua quan, ri
bin thnh chin s ca cc i lnh t.
D mi l thuyt v thc t chng

minh s li thi lc hu ca nh kin

ny, n vn c tip tc trn t trn
ngi dn khp ni bo v quyn
hnh ca cc chnh tr gia. T v vua
cha nh cao n ng trng thn 1
qun ho lnh, li dng quyn lc ca
mnh gia nh cng hng li, nht l
v con, tr thnh mt thi quen nh
n ung hay gii tr. Ngay c nhng quc
gia dn ch vn minh u M, cc quan
chc v gia nh quyn lc vn tm
mi khe h ca php lut pht huy
quyn hnh v c li. S tham lam
khng bao gi chu ngng mt th h.
Mubarak khng phi l v lnh t Rp
u tin mun a con trai mnh ln ni
ngi Tng Thng. Trc , Tng Thng
Assad Syria thnh cng a con l

Bashar al-Assad ln v tr number one.

Saddam Hussein chun b y cho
con trai Qusay ln k v trc khi ng b
git. Cc ng lnh t t Muammar
Gadafy ca Lybia, Ali Abdullah Salih
ca Yemen, n cc v vua Kuwait,
Bahrain, UAE, Saudi Arabia. lun tm
cch con ci c ni ngi, d
phi tr gi cao n bao nhiu, t gi
hnh phc cho gia nh mnh n gi x
hi cho nhn dn ang i ngho ngoi
dinh th.
Qua n Chu, tp tc cha truyn con
ni cn ph thng hn cc ni khc v
trit l Khng Mnh (qun s ph) i
theo cc ch phong kin vn cn tn
ti mnh m trong x hi. Gn nht th c
ngi Ch Tch Kim Jong Il ca Bc Triu

Tin va phong chc i Tng cho con

trai 25 tui ca mnh (Kim Jong Un)
chun b cho ng con ln ni ngi khi
ngi nm xung. Ngi cng tha
hng chc v lnh t ny sut 30 nm
qua sau khi nhn li quyn hnh t thn
ph, ngi Kim Il Sung. i Loan, khi
Tng Gii Thch qua i, con trai ng
l Tng Kinh Quc thay th nm quyn
lnh o n nm 1988. Ti Trung Quc,
thng k ca chnh ph khi loan bo
lm si ni mng li Net l s kin
90% cc t ph (US dollars) mi ca
Trung Quc theo danh sch Forbes 2009
l con ng chu cha ca cc cu lnh
t trung ng hay cn gi l cc hong t
(princelings) (a). Tuy vy, cc lnh t
Trung Quc khn ngoan hn cc x

khc: h cho con ci thay i tn h

trnh s nhn bit qu r rng v nhng
lin h gia nh.
Ngay c mt x dn ch t do nh M,
ng George W Bush dng b my
tranh c v c vn ca cha tranh c
v c c Tng Thng vo nm 2000 v
2004. Trong lch s M, d khng k v
trc tip, nhng Tng Thng John
Quincy Adams l con ca cu Tng
Thng John Adams. Nhng gia nh khc
c s tp trung quyn lc chnh tr ni
ting ca M l gia nh Kennedy
Massachusetts, gia nh Daley
Chicago, gia nh Brown California
Nhng phi cng bng m nhn nh l
cc ngi con chnh tr gia M phi
tri qua nhng k vn ng tranh c rt

mt nhc kim phiu t ngi dn,

ch khng c trao vng min bng
mt sc lnh nh ti cc x khc.
D nhin, ngi dn thng khng ngu
dt n khng nhn ra nhng p t
bt cng v phi l ny. Tuy nhin, c
my chc nm nay, nhng ngi dn
Ai Cp, Tunisia hay Algeria qu ngho,
ly lt vi ming cm manh o, lu
tm n nhng tr bp bm. Nghch l l
ch khi Ai Cp, Tuniasia v Algeria t
c mt mc thu nhp GDP trn u
ngi cao hn v c th gi tin bc tiu
xi cho nhng phng tin truyn thng
hin i hn, th ln sng phn khng
mi lan rng trong nhiu tng lp trung
lu. Nhiu gi thuyt cho rng, nu GDP
ca Ai Cp ng tng trng trung bnh

7% mi nm nh trong 10 nm qua, th
dn Ai Cp vn cn ngoan ngon nh
mt n cu, lo mu sinh, nhn nhc
trong gng km st ca cc c quan
cng an mt v.
Nu cc lnh t c ti ngy nay quay
ngc thi gian v c c hi t vn t
Machiavelli (qun s chnh tr li lc
nht thi Trung C), h s nhn li
khuyn nh sau, ng dn giu
nhanh, ng dn khn bit hn v
ng dn c th gi nhn ri. Quyn
lc ca cc ngi s lm nguy . Ti
khng bit c nh chnh tr no Trung
Quc khuyn chnh ph l phi gi mc
tng trng GDP di 1% trong 20
nm ti, trnh mi rc ri, nh bi
hc Ai Cp, Tunisia dy?

Ti qua, khi coi BBC v mt phn tch

cc nguyn nhn ca cuc cch mng
Ai Cp, mt ngi bn gi cho ti mt
on vn v Zen (Thin).
Mt anh m n t gi bn mnh. Ngi
bn cho anh mt cy n lng. Anh m
ci hi:
- Ti u cn n lng. Vi ti, sng hay
ti c g khc nhau?
- Ti bit. Nhng nu khng mang n
theo, trong bng ti ngi khc c th
ng vo anh
- , vy th c.
i c mt on, bt ng anh m b
mt ngi m sm vo. Bc mnh, anh

ta qut:
- B khng thy n h?
- n ca ng tt t lu ri m.
Suy ngh cho cng, Bc Triu Tin s l
mt nc ch chnh tr n nh nht
th gii.
Alan Phan (*)
Ch thch: (a) Collard, Tim, 2009,
Chinese princelings: the cover-up gets
more difficult, The Telegraph, UK,
10/08/2009.

B cuc trc khi

ti ch l tht bi
Thng Tng thc hin
Alan Phan, Ch tch Qu u t Viasa
Fund, l mt doanh nhn giu kinh
nghim vi hn 40 nm ln ln trn
thng trng quc t. Nm 1987, ng
l Vit kiu u tin a cng ty ca
mnh l Hartcourt nim yt trn sn
chng khon M. Nm 1999, thi im
th gi ca Hartcourt l 670 triu
USD, cng l lc ng quyt nh ri
cng ty, tp trung ly hai bng tin s
ti M v Anh, ri thnh lp qu u
t gia nh Viasa nm 2001, t tr s

ti Hng Kng. Hin tng danh mc

u t ca qu ny l 62 triu USD.
Gi y, d sang tui 65, nhng
ngi n ng ny vn xui ngc, m
mi vi cng vic lm n.
Sau by nm du hc ti Hoa K theo
chng trnh hc bng ca UNSAID,
Alan Phan tr li Si Gn nm 1970.
Ngoi cng vic ging dy ti Trng
K thut Ph Th, ng cn tham gia
thnh lp mt s cng ty lin doanh vi
nc ngoi, nh Dona Foods, Foremost
Dairies (nay l Vinamilk), Mekong Can,
vi hn 18 ngn nhn vin. Sau ngy
t nc thng nht, cc c s kinh
doanh ca ng u b sung cng. B li
tt c, ng qua M vi vn vn 400 USD

trong ti. Cuc tr chuyn gia chng ti

cng bt u t ct mc ny. ng ni:
Ln th hai qua M, ti lm vic cho
Cng ty a quc gia Eisenberg, ri
chuyn qua Polaris Leasing mt cng
ty con ca GE Capital, chuyn cung cp
dch v cho thu my bay. c th cng
vic i hi ti phi di chuyn lin tc,
bi trung bnh mi quc gia ch c mt
n hai hng my bay. Nm 1983, tc l
sau tm nm i lm thu, ti quyt nh
ra ring, thnh lp Hartcourt, phn v qu
mt mi, phn khc v cng mun th sc
mnh.
Ln th sc nh th no?
Chng ti lin doanh vi Magic Marker,
xy dng mt nh my sn xut bt

Trung Quc. Tuy nhin, d n ny khng

thnh cng. n nm 1987, chng ti
a Hartcourt ln sn chng khon M,
gy vn. Nh vy, chng ti mua li
mt cng ty Mexico, chuyn cung cp
hp cp tivi cho General Instrument,
cng ty con ca Motorola. Sn phm ca
chng ti chim 70% th phn Hoa K,
doanh thu rt cao, nhng phn li khng
ng k, nu khng mun ni l rt thp.
Lm gia cng u cng vy thi, ngi
ta ch tr cho mnh mt khon tin
gip mnh tn ti, tip tc nai lng ra
lm.
C v nh cu chuyn gia cng ang
c ti hin ti Vit Nam. Gn y, mt
s nghin cu ch ra rng khi doanh
nghip c vn u t nc ngoi (FDI)

t hiu qu thp nht v hai phng

din: s dng lao ng v cng ngh?
Ti ngh tnh trng dng FDI vo Vit
Nam hin nay cng tng t nh Trung
Quc cch nay 15 nm. l mt tin
trnh m mnh phi chp nhn. Mi quan
tm duy nht ca cc nh u t l hiu
qu ca ng vn. Khi cng ngh lc
hu, nhn cng gi r khng cn l li
th cnh tranh th doanh nghip s t
khc phi iu chnh, tng cng u t
vo cng ngh v nng cao cht lng
ngun nhn lc. Vn nc ngoi cn
thit cho nn kinh t. Vic kim sot
FDI, theo ti, ch nn cn c trn hu qu
t hot ng ca doanh nghip i vi
mi trng. y cng chnh l ci gi
Trung Quc phi tr cho qu trnh tng

trng kinh t ca mnh.

ng c th ni r hn
Ti ngh nn tip cn nhng con s
Trung Quc cng b t nhiu phng
din. Th gii rt n tng vi con s
2.000 t USD d tr ngoi hi ca Trung
Quc. Nhng theo mt bi bo m ti
c cch nay t ba, th khi phc li
mi trng, quc gia ng dn nht hnh
tinh ny cn khong 2.500 t USD. Do
, tin lng c ci gi phi tr l
v cng quan trng i vi chnh ph
trc khi a ra nhng quyt sch.
Ni tip d n ca chng ti ti Mexico.
Nm 1994, nhn thy hiu qu kinh t
thp t vic gia cng cho General
Instrument, chng ti bn nh my, quay

li th trng Trung Quc, u t vo

ngnh cng ngh thng tin do s xut
hin ca Internet.
Ti sao khng phi l M, mt th trng
c h tng tt hn?
Nhn din li th cnh tranh ca mnh l
mt yu t rt quan trng i vi ti khi
kinh doanh. Th trng cng ngh thng
tin M cnh tranh rt khc nghit. Cn
Internet Trung Quc lc cn ang
trong giai on phi thai, mi c khong
10 triu ngi s dng Internet. n nm
1999, di Hartcourt thnh lp c
mi my cng ty nh, kinh doanh nhiu
lnh vc, t gio dc cho n mua bn
qua mng
Tuy nhin, tht bi ca ti l khng kt

hp c cc cng ty con li vi nhau,

to thnh s cng hng, nn khng cnh
tranh c vi mt s cng ty ni a.
Ha v n ch, ng lc bong bng
Dot-com (bong bng c phiu ca cc
cng ty cng ngh cao PV) v, ti
chnh kh khn, cn Hartcourt vng vo
v kin tng vi S Giao dch Chng
khon New York buc ti ti cu trc
Hartcourt thnh nm cng ty nh, tip tc
nim yt trn sn M trc khi thoi vn.
Nm 2001, ti thnh lp Viasa Fund, t
tr s ti Hng Kng.
C v nh ng rt u i th trng Trung
Quc?
Ti u t vo Trung Quc v thi gian
cn lm vic cho Eisenberg, ti ln

ln th trng ny v gy dng c
mt s mi quan h. Ti cng bit ngi
Trung Quc rt gii lm n, c bit l
tinh thn doanh nhn ca h, rt gh gm.
Ti chng nghim c iu ny khi
bn nh my Mexico, u t vo Trung
Quc nm 1983. D b chnh quyn kim
sot gt gao nhng h vn vt kh
lm n thnh cng.
Tinh thn doanh nhn mnh m l mt
yu t quan trng. Nhng kinh t th
trng cng l mt xu hng khng th
kim hm?
Khng c kinh t th trng th khng c
s pht trin. Ni cho cng, con ngi l
sinh vt tham lam. S tham lam hnh
thnh trong lch s pht trin ca loi

ngi, tr thnh bn cht c hu, khng

thay i. Mt nn kinh t khng phi th
trng, d c hiu qu, th cng ch l
tm thi, sm hay mun cng b chn
vi. Cng chnh s tham lam l l do
khin kinh t th trng pht trin mnh.
Th nn, nu to iu kin sinh vt
ny t lm giu cho mnh th n s c rt
nhiu sng to. Cn nu kim hm, nh
hng, lao ng cho ngi khc hng
th ngi ta ch lm chiu l m thi.
Ti ni gin vi my ngi bn M rng
ng ra ngi M phi dng tng ng
Mao Trch ng. Nh ng y kim hm
kinh t Trung Quc hn 40 nm nn M
mi c iu kin pht trin. Ch nu
th ra cho t do kinh doanh nh Hng
Kng th by gi Trung Quc l b

ch th gii.
Mt s kin cho rng vic Trung Quc
tr thnh b ch th gii ch cn l vn
thi gian
Ti tin rng chng no cn duy tr mt
nn kinh t ch huy th Trung Quc khng
th tr thnh siu cng nh mong mun
ca h. Cng ging nh xe hi, mt
ngi nhn ga, mt ngi p thng th
chic xe chc chn s vn hnh mt cch
xc xch.
Trong li ta cun sch Nim yt sn
M, ng vit: Thc s, nim yt sn M
d hn sn Vit t ph tn n thi gi.
Hai yu t ny l l do khin sn M thu
ht c nhiu cng ty nim yt?

L do khin sn M hp dn cc cng ty
nim yt l bi tnh thanh khon cao.
Cn th tc n gin l do cch t duy
ca Chnh ph M. H ch quan tm
chuyn duy nht l cc cng ty nim yt
phi trung thc v minh bch, ng thi
to mi trng khuyn khch s minh
bch sinh si ny n. Mi doanh nghip
nim yt nu b pht hin c hnh vi gian
di, bt xn hoc cung cp thng tin sai
lch u b trng pht rt nng, thm ch
truy t. Vic pht hin hnh vi gian di
kh d dng. Bi ngoi hng trm, hng
ngn c ng, vic gim st doanh
nghip nim yt cn c s gp mt ca
cc chuyn gia phn tch vi s tip tay
nhit tnh ca bo ch Ni nm na l
trong mt cn phng n uc sng

choang, mi ngi dm ng ln nhau, th

vic che giu nhng hnh vi gian ln l
rt kh. Mi ngi cng hng ti s
minh bch v s minh bch mang li li
ch cho tt c mi ngi.
Sau hn ba thp nin bn chi nc
ngoi, ng quay li Vit Nam thnh lp
Cng ty Thng tin Ti chnh Vi Phi
(Vifinfo). ng nhn thy c hi g t th
trng ny?
Nhiu nm qua, ti vn thng xuyn v
thm qu hng. y, ti cn nhiu b
con, bn b. Thnh thong, ti cng c
nhng khon u t nho nh theo li
khuyn ca mt vi ngi, nhng phn
ln u khng thnh cng. Ti mun
nghin cu th trng chng khon Vit

Nam. Nhng thay v mua li thng tin th

chng ti thnh lp Vifinfo t nghin
cu v nh gi. Chng ti xy dng mt
website v chng khon, bn terminals,
phn mm c thng tin nghin cu cho
cc nh u t cn, v tham gia sn xut
tp ch Th trng Chng khon mi
thng mt s. Vifinfo hin vn ang l.
L nhiu khng, tha ng?
Chng ti u t khong 1,2 triu
USD v n thi im ny, vn cha thu
c mt ng li. Chng no chu ht
ni th ti bung. Nhn chung, khon u
t ny kh khim tn trong tng danh mc
u t ca qu Viasa Fund v cng
khng phi l vn sinh t. Thc ra,
hot ng kinh doanh ca ti ch yu vn

l th trng M v Trung Quc. V

phn mnh, ti cng khng t nhiu k
vng vo th trng ny.
Tc l ng chun b sn sng cho
mnh tnh hung tht bi?
Trong hn 40 nm i lm, ti cha thy
mt trng hp no thnh cng mt cch
m thm. ng Eisenberg, Ch tch Tp
on Eisenberg, c ni mt cu m ti
nh hoi: Khi anh b t th c gng nga
mt ln. Chng no anh cn ngng mt
ln th anh cn c th tri dy. Thc t
l ti cng mt vi ln trng tay,
nhng khng xem l tht bi.
Vy th, vi ng, nh th no mi l tht
bi?

Vi ti, b cuc trc khi ti ch l

tht bi. Ti cha b cuc ngha l ti
cha tht bi.
Cn s thnh cng?
Ti quan nim mt ngi thnh cng
trong cuc sng phi hi su yu t.
Th nht l c sc khe. Th hai, tr tu
y . Th ba, tinh thn mnh m, sng
sut. Th t, tm linh mnh c thanh
nhn, m , ha hp vi v tr, vi ng
ti cao no . Th nm, tr n x hi
bng nhng ng gp thit thc. Sau
cng, c ti sn vt cht y . Thiu
bt k yu t no trong su yu t ny th
cha phi ton vn.
C cu ton qu khng?

ng l kh ai c th t c su yu
t ny mt cch trn vn. Mt ngy thnh
cng v hnh phc l ngy mnh ci thin
c mt vi yu t trong . Cn ngy
no khng c s ci thin th l mt ngy
v dng. Tc l so snh mnh ngy hm
nay vi ngy hm qua.
T gic ca mt nh u t, ng nh
gi th no v mi trng lm n Vit
Nam hin nay?
Vit Nam kh ging vi Trung Quc
cch nay 15 nm, vn ang dng dng
gia th ch kinh t th trng v kinh t
ch huy ca Nh nc. S khng r rng
ny khin cc nh u t nc ngoi
khng tin liu ht c ri ro khi cn ra
nhng quyt nh quan trng, khin vic

kinh doanh b chi phi qu nhiu bi yu

t may ri. l vn khin cc nh
u t e ngi nht. Cn Trung Quc th
r rng hn. Vin thng, xut bn, quc
phng hay nhng lnh vc lin quan n
an sinh x hi nh in, nc vn do
Nh nc c quyn kim sot. Nhng
cc ngnh sn xut hng tiu dng, hng
xut khu, cng ngh cao, ngn hng
th c php hot ng theo quy lut
ca kinh t th trng. Vit Nam cha
c nh vy.
Nu cn mt khuyn ngh thu ht FDI,
ng s ni
Trung bnh mi nm cc nh u t nc
ngoi gii ngn khong 70 100 t USD
vo cc d n ti Trung Quc. Trong khi

, nhng cng ty Trung Quc nim yt

trn sn M hin nay thu ht c
khong 1.000 t USD. Chnh ph Trung
Quc nhn ra c iu ny nn h
c nhiu ng thi khuyn khch cc
doanh nghip nim yt trn sn giao dch
nc ngoi. Xt cho cng th y cng l
mt hnh thc thu ht u t nc ngoi.
D Chnh ph Vit Nam c nhiu c
gng trong ci cch hnh chnh, to nhiu
thun li cho nhng nh u t nhng
mang vn u t vo Vit Nam, h vn
phi vt qua rt nhiu ro cn, ch d
n c ph duyt, ro cn php l,
khin tn km v thi gian v chi ph.
Trong khi , nu cng ty Vit Nam nim
yt trn sn giao dch quc t, nh u t
c th d dng u t vo trong nm giy

ng h, bng cch mua c phiu ca

cng ty. Vn th hai, cng rt quan
trng i vi cc nh u t, l tc
thoi vn. Khi cn rt vn, nh u t
cng ch cn mt thao tc l t lnh bn
c phiu ca doanh nghip m h ang
nm gi. Thm na, mt cng ty nim
yt, th d nh sn Nasdaq, th bn thn
doanh nghip cng khng cn phi mt
th gi tm kim, trnh by, thuyt phc
cc nh u t.
Mt vn khin nhiu nh u t nc
ngoi quan tm l liu Chnh ph Vit
Nam c th kim sot lm pht mc
7% nh ch tiu Quc hi ra. ng
thy sao?
Ti lun hoi nghi v nhng con s, ch

s m cc chnh ph cng b, khng

ring g Vit Nam. Cng ging nh vic
chi tiu ca mt gia nh, kim c nm
ng m xi mi ng th chc chn
phi mang n, khng gp rc ri hm nay
th ngy mai s gp rc ri, mc d trong
ngn hn c th vay n ch ny ch khc.
M l mt trng hp in hnh. Chnh
quyn ca Tng thng Barack Obama
ang xi qu ngun thu ca mnh. Vic
ny l mt li t st t t.
Ngoi cng vic kinh doanh, c bit
ng cn tham gia ging dy ti hai trng
i hc Fudan v Tongji Trung Quc.
i dy hc vi ng l
Gi dy ca ti ri vo ngy cui tun
nn cng khng nh hng nhiu n

cng vic. Thc ra, l do khin ti i

dy l hc.
Hc g?
i dy l dp ti phi h thng li
kin thc c, ng thi mnh phi nghin
cu, pht trin thm. Sau khi tham gia
vi ba kha, hin ti chm dt cng
vic ny.
V ht ci hc?
Thnh thc, ti khng thch sinh vin
chu v h thng rt th ng. Vo
lp l nghe thy ging t u n cui,
trong khi ti i hi sinh vin phi c
sch trc khi ti lp. Thng thng, ti
ch dnh khong 20 pht gii thch
nhng vn m h khng hiu, thi

gian cn li dnh cho s tranh bin.

Sch cha chc ng, nhng g ti
hiu cha chc ng. Mun hc c
hiu qu th phi c s tranh bin. Chnh
s th ng ca sinh vin khin ti ht
hng th.
Cch nay hn 40 nm, ng cng l sinh
vin ng?
Hoi nghi l mt phm cht cn thit
tin xa trn con ng hc vn. Ti thch
s tranh bin v n to ra s kch thch
v tr tu, ch khng phi v ti ng
bng. V vy nn thi i hc, ti c
mt s thy rt thch, nhng cng c mt
s thy khng thch.
Gc li chuyn cng vic. Ngi ta ni
bit lm th cng phi bit chi. Cn ng

th sao?
Ti cng ham chi. Nhng th chi ca
ti kh n gin. Mt bui chiu th th
ngi nghe nhng bn nhc c in mnh
yu thch, c mt cun sch, i bi,
lang thang v rng hoc i n vi bn b
l vui. Nhng th chi khng tn km,
lm ti t tin hn, bi ngay c nhng khi
tng qun nht, ti vn c th chi hoi.
Xin cm n ng v cuc tr chuyn ny.

Nhng cch mt
tin khi ra bin ln
Nhiu doanh nhn VN rt h hi khi
chi tiu n nhu hay b tin mua qu
cp, nhng li rt keo kit khi phi tr
tin ph t vn. Phn ln xem cc
chuyn gia t vn l nhng ngi bn
nc bt, khng xng ng vi nhng
ph i hi, v c gng tm mi cch
nhn cc khuyn ngh gn nh min
ph.
Ti cn nh mt tri nghim kinh hong
v bin ln. Ti c mt i gia mi ra
khi i Bermuda trn 1 du thuyn kh

ln, mt ngy p tri vo nm 2002,

khi hnh t Key West, Florida. Gia
ng, mt con sng k d (freak wave),
cao 20m, nh vo thuyn, gy nhiu
thit hi, sut lt v a thuyn chng ti
i lc hng n gn b bin Cuba. Sau
cng, chng ti c trc thng ca US
Coast Guard (Bo v Hi Phn M) cu
v a v li Miami. Tt c xy ra trong
mt ngy nng p, khng bo t, khng
gi ln, tht bt ng.
Ti lin tng n nhng tai nn c th
xy n khi mt doanh nghip VN tm ra
bin ln (th trng quc t). Chng ti
thot him nh du thuyn thuc loi ln
(Azimuth 102) v c 1 thuyn trng
kinh nghim quen thuc vi khu vc
Caribbean ny. Nu ti ngi trn mt

chic thuyn nh, mong manh, tay li

khng vng, th c l lm mi cho
mi loi c mp. Hay nu i vo nhng
cn bo vi sng to gi ln, liu thuyn
mnh c chng chi ni?
Do , ti khng ngc nhin khi c cc
bi bo gn y v nhng tai nn khin
rt nhiu doanh nghip VN mt tin khi
ra bin ln. Nhng tha kin vi nhng
th tc v lut l quc t phc tp lm
in u cc tp on a quc gia nhiu
kinh nghim, qun l bi bn; th d
nhin, s d dng nhn chm mt vi
doanh nghip c ln ca VN, nht l khi
ban qun l li cu th, coi thng nhng
rc ri php l. Chuyn c th n gin
khi ngi nhu qu hng vi n em,
ra ch th cho chng phi i gp anh ln

 u gii quyt nhng vng mc

tranh tng. Khi ra bin ln, khng hiu
lut l, t tin vo nhng phn on ch
quan ca mnh, l s i din, khng sm
th mun, vi nhng him ha sng cn.
Gn y nht, c l khng ai qun l s
ty thuc vo mt nh thu ph
(Transocean) trong gin khoan du ngoi
khi vnh Mexico lm tp on du
kh BP tn hn 34 t USD v sut lm
khnh tn mt cng ty lu i (102 nm)
trong 3 thng ngn ngi.
C 1001 cch mt tin bin ln, t b
la o n b thua kin. Nhiu v vic
khng th trnh c, nhng nu doanh
nhn bit thay i t duy v phng thc
qun l ca mnh th s gim thiu ti a

nhng rc ri v php l hay nhng tnh

hung ngm ng nut cay.
Phi sn sng b tin thu t vn
Nhiu doanh nhn VN rt h hi khi chi
tiu n nhu hay b tin mua qu cp,
nhng li rt keo kit khi phi tr tin
ph t vn. Phn ln xem cc chuyn gia
t vn l nhng ngi bn nc bt,
khng xng ng vi nhng ph i hi,
v c gng tm mi cch nhn cc
khuyn ngh gn nh min ph. T duy
ny s thu hp s hiu bit v cc quan
h cn c khi giao tip vi i tc hay
khch hng nc ngoi. Thm vo ,
chi ph t vn, nht l v php l, l mt
khon chi tiu thng khng em li mt
li nhun no, nn phn ln ban qun l

cc doanh nghip rt l l. Thay v ln

k hoch phng nga nhng rc ri php
l c th xy n, h c khuynh hng
i n khi b kin ri mi phn ng.
Vic ny khin tnh hung tr nn ti t
hn.
M l mt quc gia c nhiu lut s nht
trn t l mi u ngi (1 trong s 200
ngi ln l lut s) cho thy s phc
tp ca lut l v tnh h ra l kin ca
ngi M. TQ v cc quc gia ang
m mang khc, rc ri v php l mang
hnh thc nhiu kh hn. nhng ni
ny, lut l m h, cc quan chc tha h
din gii, v bn s chc chn thua kin
nu h mun gy kh khn cho cng ty
ca bn, kim tin ring hoc theo
n t hng ca cc i th ca bn. Do

, bn cn nhng t vn v php l rt
chuyn bit mi khi k mt hp ng, ra
mt quyt nh c nh hng n i tc
hay khch hng v ni chung, khi lm bt
c mt chuyn g hi quan trng. Ti
TQ, bn c th phi dng n c php
l (nhng quan chc v hu nhng
vn cn quan h) gii quyt vn .
D nhng cng ty a quc gia lun lun
y nhng lut s t vn bn cnh, nhng
vn khng bao gi . Tp on ti
chnh Goldman Sachs va phi tr 550
triu USD tin pht v ti la o. Bng
chng thua kin ch l 1 ci Email ca
1 nhn vin (Fabrice Tourre) khoe v ti
nng bp bm khch hng.
Khng chu chi cho ph t vn v lm

mi chuyn theo suy ngh ch quan ca

mnh l mi gi nhng tranh tng khng
cn thit.
Phi nhn theo kha cnh ca qun l
da phng
Mi mt quc gia tun th nhng th tc
php l v lut l khc nhau nn khng
th c 1 quy tc ng nht no cho mi
th trng trn bin ln. Ti hay khuyn
cc gim c iu hnh ca ti l phi
quan st v hc hi tht nghim tc cc
v qun l a phng y kinh
nghim trong mi vn php l. D h
l i tc, i th hay nhn vin di
quyn, s hiu bit ca h v nhng rc
ri trong mi trng kinh doanh vn cao
hn chng ta rt nhiu. y l trng

hp m s trnh n nhng quyt nh kh

khn, phc tp l phng thc qun tr
kh thi hn. Sau khi nhc nh nhn vin
di quyn v quan im tun th lut
php hay li gii quyt c truyn ca a
phng, hy bc qua mt bn v cc
qun l a phng sp xp gii quyt
vn .
Mt ln TQ, v gim c iu hnh ca
chng ti b bt gi v ti lm nhim
mi trng ti An Hui. Nh my sn xut
nha ca chng ti tnh k bn, c
h thng x l nc thi, c c bng
ban khen ca Tnh y, nhng vn khng
ngn nga mt quan chc ti An Hui
tha chng ti ra ta. Khi vin gim c
cng ty n d theo trt i, anh ta b
cng an bt ti khch sn vo m trc

. Ta x chng ti thua, v ti coi

thng php lut, khng hu ta. Chng
ti phi nh mt c php lut a
phng (nguyn l thm phn v hu)
thng lng. Chng ti tr 400 ngn
thay v 600 ngn USD nh ta phn
quyt v mi chuyn xp li trong m
thm. Nu ti ra mt v i xung tn An
Hui phn i hay kin co g v lut
rng ny theo tinh thn dn ch M, c
l tnh hung s t hi hn nhiu
ng coi mt m bt hnh dong
Quc gia, dn tc no cng c k xu
ngi tt, dn lm n lng thin v phi
php, ngi qun l bi bn bn vng v
dn chp git v tm. ng nhng
hp dn b ngoi m xao lng i vic

iu tra su k v bt c mt i tc, t
vn hay nhn vin quan trng. Ti M
nhng cng ty trinh thm t, chuyn v
doanh nghip nh Kroll, Rehmann
cha y vi trang nin b ca in
thoi. Tn vi nghn USD hiu r mi
i tc l ci gi bo him r, so vi
nhng hu qu t hi c th xy n.
Trong nhng giao tip s khi, th
Google, Bing, Yahoo Search l iu
phi lm
Mt trong nhng thnh kin ca ngi ,
Phi..l s tn trng cc nhn vt t Ty
Phng (u, M, c), c l bt ngun
t nhng thi quen lch s lm dn thuc
a. Ti vn ci a vi bn b l 2
ro cn ln nht trong s nghip ca ti
l tn Phan (nghe rt Tu) v dng mo

khng c mt xanh mi l nh cc anh

bn da trng. B k th ti u M l
chuyn bnh thng, nhng nghch l l
ti b ngc i nhiu hn cc quc
gia Chu. Khi lm cho Wall Street, ti
c mt anh tr l tr, ngi da trng vi
mi tc vng hoe. Trong nhiu bui hp
vi cc quan chc hay i gia ca TQ,
M Lai, Indonesia, h lun lun ngh
anh ta l boss ca ti trc khi c
gii thiu. V nh kin ny, nhiu doanh
nhn Chu tin tng vo tt c nhng
g m nhn vin da trng trnh by, khng
cn bit n thc t v kh nng ca din
gi hay gi tr ca li pht biu
Ti cn nh ng hng xm ca ti
California l LloydBridge, din vin kh
ni ting ca Hollywood. Khi v gi,

ng thng ng vai Tng Thng hay

Thng Ngh S M, nh din mo v
phong cch rt hp vi hnh nh trn
chnh trng (phim Hot Shots, The
Man). Mt ln, ng theo ti qua Bc
Kinh tham quan du lch. Trong mt d
tic ng quan khch, y cc i gia v
chnh tr gia, trc khi pht biu bi ni
chuyn, ti long trng tuyn b, Hm
nay, ti c hn hnh gii thiu mt v
khch mi tht c bit. Xin mi qu v
ng dy cho n V Tng Thng
ca Hip Chng Quc Hoa K. C hi
trng ng dy, v tay c 10 pht, khi
Lloyd bc ln din n. Nu ti khng
ni li ti ch a chi, chc chn l
80% ngi tham d ngh l mnh
gp Tng Thng M.

Nghin cu v bit r nhng th thut

lng gt
Ngi VN rt bn nhy v thng minh.
Nhng mnh mung v th thut lng
gt cc ngi c tin hay ti sn VN
cng rt sng to v a dng khng km
g quc t. Tuy vy, vi mt nn kinh t
ti chnh ton cu ha, s gia nhp v
phi hp ca cc phn t ti c t khp
th gii thnh mt vn nn ln, khng
nhng cho cc c quan cnh st, m cn
nh hng n mi doanh nhn khp ni.
Ngi Nigeria lm ni danh quc gia
h theo ngha xu khi danh t Nigerian
scam (tr lng gt Nigeria) c ghi
vo t in bch khoa ca Oxford. Cho
n nm 2005, tr lng gt ny em

v mt khon thu nhp hn 2 t USD t

cc nn nhn u M n cho cc ti
phm Phi Chu. H thng gi c triu
Emails rc mi tun n cc a ch u
M c. Th thng ku gi s gip
ca ngi nhn th gii ngn mt s
tin ln ang b kt trong mt ti khon
ngn hng (50 triu USD t ti sn b
phong ta ca nh c ti Idi Amin hay
100 triu USD t mt m vng South
Africa.. hay mt vi hnh thc d tin
khc). H xin a ch, ti khon v yu
cu ngi nhn ng trc mt s tin vi
ngn USD lm th tc hay by t thin
ch. Ch cn mt s nh nh d ngy th
l mi li thu v ln n c trm triu
USD mi nm
Mt bin thi ca tr lng gt ny l

nhng v chuyn gia kh knh ha hn s

em v c chc triu USD tin vay hay
tin gp vn cho cc doanh nghip t
nh u t nc ngoi. H s i mt
ph tr trc khong vi chc ngn USD
ri bin mt hay khng lm g. V phi
qua nhiu th tc php l khc nhau lin
quan n nhiu quc gia nn vic kin
co s tn km v khng hiu qu
Mt th thut cng kh ph thng l ly
tin ca nn nhn sau tr vn v li
cho nn nhn trc, gi l Ponzis
scheme. Nh qun l qu u t Madoff
ni danh khp th gii khi dng th
thut ny thu mt s tin lng gt
n 60 t USD. Nhng nn nhn ca cc
Ponzis scheme nh hn t 1 triu USD
n 50 triu USD th nhiu v s k. Khi

lm n ti nc ngoi, ng ham nhng

li nhun cao ngt tri (chng t s
hoang tng) m mc by nhng tr
lng gt ny. Thc ra, chnh ph M b
kt ti l 1 nhm ti phm iu hnh mt
Ponzis scheme ln nht th gii: qu an
sinh x hi (US Social Security). Chnh
ph M ly tin ng gp ca th h
nhn vin hin nay tr cho quyn li
ca th h trc, v tin ng gp ca h
trc b chnh ph xi ht vo
nhng chng trnh khng lin quan g
n an sinh x hi.
Knh trng tt c di tc, khch hng
v i th
Trn ht, trnh mt tin v nhng tranh
tng th nguyn tc hu hiu nht l hy

giao tip trong tn knh v coi trng

nhng quyn li ca i tc, khch hng
v ngay c i th. Lun lun bt u
bng cch coi cc than phin v khiu
ni l ng; ri nghin cu k li vn
, vi s tham d ca cc t vn,
nhn r v vic phi lm v vic khng
th lm. Nu c b thit hi i cht, hay
mt cht s din; sn sng chp nhn
v vic tri qua. V lu v di, y vn
l nhng li mt tin t nht.
Khi cn tr, ti ngang ngnh chng li
mt c quan chnh ph y quyn lc l
S Chng Khon M (SEC). D ti
c tha mn t i l mnh ng khi
thng kin, nhng hu qu l cng ty
Hartcourt ca ti b mt gn 500 triu
USD th gi, cha k nhng ph tn php

l n hn 5 triu USD v 7 nm kin

co. Ti lm kit qu cng ty v ci
ti qu ln ca mnh. Trong khi ,
nu ti chu nhn li (d v l) v tr
tin pht, cng ty ch mt 500 ngn USD
v gii quyt vn trong 3 thng. Mt
bi hc v cng qu bu v rc ri php
l.
Nh trnh by, c 1001 cch mt
tin khi doanh nghip em chung i
nh x ngi. C hi trn y cng
ng ngha vi ri ro cng khp. Ra u
trng quc t, chng ta s hc hi c
rt nhiu k nng bi bn t nhng doanh
nhn siu vit, sng to v nng ng;
cng lc vi nhng siu sao lng gt
rt tinh vi. iu duy nht phi nh l
cnh gic cao v ng lng tham

lm m mt nhng v vic ng nghi

ng. Ngi M c cu Nu 1 ngh
qu tt nh m c, th ch l m
c (If its too good to be true, then it
is). Ai cng mt mt t tin v b gt trn
bc ng kinh doanh, nhng ngi
khn ngoan l ng nhng tri nghim
cay ng ny bin thnh thi quen.
Ti c mt cu ni trn bn vit nhc
nh mnh, a fool and his money are
soon parted. (Mt thng ngu v tin ca
hn s chia tay nhau rt sm).
T/S Alan Phan l Ch Tch Qu u T
Viasa ti Hong Kong v Shanghai. Du
hc M t nm 1963, ng lm vic ti
nhiu cng ty a quc gia Wall Street
v pht trin cng ty Hartcourt ca mnh

thnh mt tp on nim yt trn sn M

vi th gi hn 700 triu dollars. ng
sng v lm vic ti Trung Quc t
1999. T/S Phan tt nghip BS ti Penn
State (M), MBA ti American
Intercontinental (M), Ph.D ti Sussex
(Anh) v DBA ti Southern Cross (c).
Web site c nhn ca ng l
www.gocnhinalan.com, v Email l
aphan@asiamail.com
T/S Alan Phan, Ch Tch Qu u T
Viasa

Cc cuc chin sp
xy ra
Trc mt, nhn chung s khng c s
thay i gh gm quy m no. Tuy
nhin, cc nn kinh t s ngh ngi v
tn dng thi gian chnh sa v
sng to. Qu trnh ny c th mt 510 nm.
Sau nhiu nm gy sc p buc Trung
Quc phi tng t gi ng nhn dn t,
Chnh ph M quyt nh b cuc v
thay vo bng chnh sch t mnh h
gi ng USD. Gii php ni lng nh
lng (QE2 in tin mua tri phiu) tr
gi 600 t USD mi ch l bc u; cc

nc khc s tip tc ni ui. Cc nh

mua bn tin t d bo USD s gim t
nht 12% gi tr t nay n thng
6/2011.
Tuy nhin, ng ngh rng Trung Quc
v cc nn kinh t da vo xut khu
khc s v yn chuyn ny. Cc bin
php i ph hoc tr a thng thng s
c p dng v s bt u ca mt lot
cc cuc chin thng mi v chin
tranh tin t s khng cn xa.
Tng thng Obama khng c nhiu la
chn. ng ang c gng bt chc m
hnh kinh doanh thnh cng ca Trung
Quc, Nht Bn v c bng vic tng
tnh cnh tranh cho cc doanh nghip M
trn th trng ton cu. ng hy vng

xut khu ca M s gip gii quyt

c phn no vn tht nghip; ng
ngh rng ng tin gim gi s gip
gim thm ht cnh cn thng mi v
ngn sch; cng nh s gim gnh nng
n ngoi ca M.
iu ny c th kh thi nu ng thc hin
trong mt phng th nghim, nhng trn
thc t, s c nhiu hnh ng v phn
ng, v s phc tp ca chnh tr v kinh
t tng nc cho thy khng ai c th
on trc kt qu.
C mt iu chc chn l vi vic lin
tc tm cch ph li th cnh tranh ca
nhau bi cc nn kinh t ln, trong c
Trung Quc, th nhng ngy hng phn
ca ch ngha thng mi t do ton cu

vi cc tha thun ca WTO s khng

cn na. Cc nc, d ln hay nh,
mnh hay yu, s bt u bo v th phn
ca mnh v tung ra mi dng c ch
phng th nhm h gc i th cnh
tranh.
Cc cuc tranh ci, nhng v kin co,
nhng ro cn khng chnh thc, nhng
thao tng t gi tin t s tr thnh mt
iu bnh thng mi. Thng mi t do
khng cht, nhng n s i git li vi
bc. Phi c t ph mnh v cng
ngh mi gip trnh hoc gim nh thch
thc ny.
Thc t mi s khng gip M hay chu
u ginh li chic vng min siu
cng kinh t ca mnh. Cc yu km c

hu trong cu trc x hi ca h qu ln
nn kh c th gii quyt (s pht trin
chn mui ca nn kinh t, nhu cu tiu
dng lng ph, chi tiu chnh ph qu
cao, cc chng trnh phc li x hi
qu nhiu). Tuy nhin, kt qu ca cc
cuc chin tranh trong tng lai cng s
lm chm li s pht trin ca nhm cc
nn kinh t mi ni Brazil, Nga, n
v Trung Quc (BRICs), c bit l
Trung Quc v khin h phi quay li
vi gii php hng ni.
Trong khi , c mt dng tin cc ln
c tch t trong thi gian thnh vng
qua ang tm kim mt li nhun tt.
Chng s vo u? Vng v kim loi
qu s c li, v truyn thng tch tr
vng trong nhng thi im bp bnh.

Gi bt ng sn qu r ti cc nc
pht trin n nh s l mt u t hp
dn.
Trong khi th trng chng khon v tri
phiu s tr tr, cc cng ty c cng ngh
trin vng hay nng lc marketing cao s
l nhng vin ngc him. Nguyn liu
(commodities) v nng hi sn s n
nh: lng cu chm li nhng tng
trng v thu nhp v dn s th gii s
tip tc. Cc c phiu ca th trng mi
ni s sinh li tt trong ngn hn, nhng
v lu di s kt thc bng s n tung
ca bong bng.
Trc mt, nhn chung s khng c s
thay i gh gm quy m no. Tuy nhin,
cc nn kinh t s ngh ngi v tn dng

thi gian chnh sa v sng to. Qu

trnh ny c th mt 5-10 nm. Trong khi
, vi s st gim tng trng v nhng
thay i ton cu, mi ngi s c nhiu
thi gian cho mnh hn, cho ngi khc,
lm nhng iu tt cn n lng kin
nhn v s tn ty.
Sau ba tic v cuc vui, chng ta s
u cn mt mnh vo mt bui sng
ch nht yn tnh tn hng nim vui
v thng thc mt tch c ph; hoc
nghe ting ci con tr hay ting chim
ht. Cuc sng chng phi tuyt vi
sao?
Bi vit bng Anh ng ca TS Alan
Phan ng trn The Daily Reckoning
v Financial Armageddon hm

11/11/2010.
Alan Phan

Thiu can m
nhiu ngi b cuc
qu sm
Ti khm ph ra rng sc chu ng
v tinh thn sng to ca doanh nhn
khi i din vi kh khn v vc thm
ca ph sn tr nn sc bn k diu
hn l mi hnh dung. V thiu can m
v kin tr, nhiu ngi b cuc qu
sm.
Xin cho TS. Alan Phan, t nhng tri
nghim trong sut 42 nm lm n ti
khp th gii, ng cho bi hc no l
qu gi nht m ng thu nht

c?
Ti khm ph ra rng sc chu ng v
tinh thn sng to ca doanh nhn khi i
din vi kh khn v vc thm ca ph
sn tr nn sc bn k diu hn l mi
hnh dung. V thiu can m v kin tr,
nhiu ngi b cuc qu sm.
Bc thm bc na l cng thc
phn bit rt nhiu k thng ngi thua
trn thng trng. Phi bit gi vng
nim tin. Chn cng th s mm.
Mt doanh nhn mun thnh t, cn
phi c nhng c tnh nh th no?
Trong cun sch mi nht, ti c nu ln
5 yu t cn bn ca s thnh cng trn
thng trng: (a) ng lc hay ngn

la bn trong (b) thi gian v n lc (c)

sc khe chu ng (d) hnh ng,
chp nhn ri ro v (e) kinh nghim v
quan h. Ti cn nhc n yu t may
mn m chng ta khng nh lng c.
Tuy nhin, c s thnh cng bn vng
v lu di, doanh nhn v doanh nghip
cn mt nhn cch o c vn ha lm
nn tng cho mi pht trin. Phn ln cc
doanh nhn cho l mnh lm kinh t,
khng lin quan g n o c, vn ha,
hay tn gio trit l.
Mt bn nghin cu ca i hc Harvard
nm 1998 cho thy 78% cc cng ty bn
vng v pht trin nhanh nht trong 50
nm va qua l nhng doanh nghip t
nng vn o c v k cngqun tr

ln hng u theo th t u tin.

Bn nghin cu cho thy o c v k
cng ng gp v lu di mt nim tin
tt p t khch hng, t nhn vin, t
i tc, t nh u t, t cng ng on
th y l cch xy dngthng hiu
hon ho nht ca bt c doanh nghip
no.
Vi mt thng hiu ting tm v bn
vng, cng ty c th tm mt t l li
nhun cao hn cc i th cnh tranh,
mt th phn cao hn ca khch hng
trung thnh v kt qu l mt thnh tu
kh quan hn v ti chnh.
Thiu o c v k cng qun tr,
doanh nghip bin thnh mt cng ty ca
c hi, ca chp git, ca u c Mi

thnh cng s tm b, bo pht bo tn.

ng kinh doanh sut 42 nm ti 2 th
trng ln v nng ng nht: M v
Trung Quc. So snh vi 2 nc ny,
ng thy doanh nhn Vit Nam c u
v khuyt im g?
Doanh nhn Vit chia s nhiu c th
vi doanh nhn TQ v nhng iu kin
tng t v vn ha, x hi, chnh tr v
kinh t. TQ m ca th trng trc ta
15 nm nn doanh nhn ca h tch t
nhiu kinh nghim hn. Ti ch hi tic
l c rt nhiu bi hc hay d ca h m
chng ta khng nghin cu tm mt li
i ring ca mnh.
Nh TQ, doanh nhn Vit rt nng ng,
tham vng, gii ng bin, liu lnh, lc

quan v cu tin. V khuyt im, h

ging doanh nhn TQ cc im nh
thiu k nng qun tr bnh din quc
t, thch u t dn tri, khng chuyn
su, trng s din v hnh thc, c tm
nhn kh ngn hn. H cng thiu quan h
vi cc i tc nc ngai: rt cn thit
trong nn kinh t tan cu.
Nhng quan trng hn ht, vi ti, h
cha to dng c mt vn ha o
c k cng, cho c nhn mnh v
doanh nhip ca mnh. D ang thnh
cng, h s khng phn mm i
xa.
ng ngh th no v vic doanh nhn
Vit lun xp u bng trn th gii v
tinh thn lc quan?

D tinh thn lc quan c th nh hng

n nhng kt qu kinh doanh, y khng
phi l mt n v o lng d dng v
n ty thuc rt nhiu vo nhng nhn
thc ch quan nhiu thin kin. N c th
gy ra nhiu tc ng tiu cc cng nh
tch cc.
Ti ngh mi doanh nhn nn ch tm
n vic o to k nng, kinh nghim v
k hach ca mnh hn l ty thuc vo
nhng yu t ngai tm kim sat.
Cng i din vi mt tnh th, nhn
thc ca mi ngi cng rt khc bit,
th hin qua cu chuyn khi hi sau:
B m t co nng du, Trong khi my
i lm xa, con v my nh qu sc
lng lon. N ng vi hn na n ng

ca th trn ny. Sau khi trm ngm suy

ngh, ng con tr li, Ngh cho cng,
th trn ny cng khng ln lm.
Tr li chuyn lc quan cho tng lai,
ng ngh th no v kinh t Vit Nam
nm 2011 v v sau?
Khng ring g Vit Nam, m tt c
kinh t th gii vn cha gii quyt c
nhng vn nn ln lao gy ra cuc suy
thoi ton cu vo 2008.
N xu a c, cn cn thng mi, n
cng M; n cng v suy thai u
chu v Nht; bong bong ti sn v u
t ba bi ti Trung Quc. Qua nhng
gi kch cu, cc chnh ph dn rc
ri xung thm (swept under the rug)
hy vng ngi dn s qun i chuyn kh

ngi ny. Bin php c i cht thnh

cng, to nn o tng hi phc.
Nhng mt ngy p tri no , khng
xa lm, chng ta u phi i din vi
thc ti, v ti chc chn rng mi th s
t hn nhng g xy ra trong nm
2008 nhiu.
Vit Nam cng s b nh hng t nhiu,
nhng vi mt nn kinh t cn rt nh v
nng v nng nghip, tiu thung, chng
ta c th vn cn gi c tinh thn lc
quan.
Trong bi cnh kh khn nh vy, liu
gii php no s gip ch nhiu cho
doanh nhn Vit Nam?
Trc ht, phi nhn r l cc iu kin

kinh t v m c nh hng nhng khng

l yu t chnh trong vic kim tin. Thu
nhp ca mt doanh nghip ty thuc
nhiu hn kh nng nm bt c hi, sc
sng to v tm nhn ca ban qun l.
Th trng u M c suy thoi th cng
ln rng gp ngn ln th trng ni a,
ng ngha l c hi cng gp ngn ln.
Doanh nhn Vit phi c can m v
bn lnh hng ngoi v i tm c
hi.
y l mt quy trnh kh khn, i hi
nhiu thi gian v kin nhn. Khi ra
nc ngai, cc doanh nhn s phi b
li mt yu t quan trng l cc quan h
v thi quen to thnh cng cho mnh
qu nh. To dng lm n trong mt
mi trng mi s l th thch ln lao

m ch nhng nh v ch mi vt
qua ch.
B li, s thnh cng ni nc ngai,
mt sn chi bng phng, s l mt minh
chng hng hn cho k nng qun tr ca
mnh v mt tng lai bn vng hn cho
doanh nghip, cng nh mt bo m
chc chn hn v ti sn.
Cn th trng Trung Quc th sao? H
ngay st Vit Nam v c nhiu tng
ng?
Ti sng v lm vic ti TQ hn 14
nm nn ti hiu r quan nim kinh
doanh ca ngi TQ. Khng nh u M,
y l mt x hi khp kn trn nhiu lnh
vc, khng ring g kinh t hay chnh tr.

Vo thp nin 70s, doanh nhn TQ cn

ngho v thiu ht mi th, nn h h
hi m rng mi cnh ca n cho
doanh nhn nc ngai. Hin nay, h
c vn, ch thiu cng ngh mi nhn cao
v thng hiu quc t, nn y l 2 lnh
vc duy nht h mi cho. Khng c 2
mn ny, cc nh u t nc ngai s
hng chu rt nhiu ro cn x hi v th
tc php l, t a phng n trung
ng, bo m h s thua cc i th
TQ.
D vn kin WTO khng cho php nhng
cnh tranh tri php ny trn giy t,
nhng ai cng hiu r thc t v kinh
doanh TQ. Hin tng hng gi, hng
nhi, n cp bn quyn tr tu, khng o
c k cng v quyn lc tham nhng

ca cc quan chc TQ l nhng cu

chuyn thn k cho lch s pht trin ca
TQ.
D l ng minh v lng ging hu ho
ca TQ, ti tin chc doanh nhn Vit c
zero c hi lm n ti TQ.
Ngoi o c, ng ngh doanh nghip
phi c trch nhim vi x hi xung
quanh?
D nhin. S hi ha vi mi trng v
con ngi chung quanh phi l mt mc
tiu quan trng c s pht trin bn
vng. Doanh nhn cng cn nhng cu
ni mt thit vi x hi tm thanh bnh
cho ni tm. Khng ai l mt c o
ring bit.

Tuy nhin, phi ghi nh mt iu: mun

gip ngi ngho, th ng baogi tr
thnh mt ngi ngho. Nu yu k yu
th tht hc th ng lm k tht bi. X
hi quanh ta cn ngi giu c thnh t,
d ch lm mt gng sng, hn l c
thm mt ngi ngho v tht ch.
Quay v vi c nhn ng. Nghe ni
cch nay 36 nm, ng ri Vit Nam qua
M ln th nh, trong ti vn vn ch c
500 USD. ng gp may hay phi rt
vt v tr thnh con ngi Alan
Phan nh hm nay?
Nu nghin cu nghim tc th mi thnh
cng hay tht bi u c rt nhiu yu t
cu thnh. Ngi TQ th tin vo thin
thi, a li, nhn ha. Ngi u M tin

vo sc mnh c nhn cng s ph h

ca Thng . Ti m t trn 5
yu t cn bn ca thnh cng.
V tnh am m, ti hay theo ui nhng
d n kinh doanh ba bi khi cn tr
tui. Do , ti hng chu nhiu tht
bi thm thng khi khi nghip. Nhng
cng v tnh l lm bng bnh, ti khng
b cuc v tip tc cuc chi. Nhng
tht bi ban u tr nn nhng bi hc
v cng qu gi cho s thnh cng v
sau.
Tt c cc tri nghim hnh thnh
mt Alan Phan ngy nay, mt trn ln
gia may mn v c tnh, cng nh ngu
dt v liu lnh.
Dn gian c cu lm ti th nhiu

tt, ng c dm k ra cc tt xu
ca mnh khng?
Qu thc ti c rt nhiu tt xu, k
khng ht. Nhng ti lun lun coi chng
l chng khng lm hi ti hay bt c
mt ai khc. Cng thnh cng th cng
nhiu trch nhim. i khi ti ch mun
lm anh hc tr, tha h vui hng
nhng tt xu ca mnh v rong chi hnh
phc trong v t.
Mt tt xu ti cha b c l i khi
ti li bin mt mt vi ngy, khng ai
bit mnh u, mc k cng vic ang
thc hi ch i v nhng ngi thn lo
lng. Ti thng bay i mt ni no tht
xa l, khng c mt nh hay k hach
g, v dng s kin hay mi trng

mi li ko i nh mt chic l gia
dng sng. Sau vi ngy, ti li quay v
vi np sng quen thuc c, nhon ming
ci, xin mi ngi tha li.
Xin cm n ng.
Theo Doanh nhn

Mt cch nhn khc

v con ngi Alan
Phan
Vi thnh qu t c trong 20 nm
u t Vit Nam (VN), TS. Alan
Phan bc bch, cha bao gi dm m
ming dy ai iu g v ngh thut
kim tin v cm thy xu h khi so
snh vi Bu c, cng bt u vo
nm 1991 vi chic xe m, by gi
thnh t ph dollars.
Tun Vit Nam: T duy v kinh t ti
chnh ca ng th hin qua cc bi
vit trn www.gocnhinalan.com v

nhiu t bo c uy tn. Hm nay, xin

c hi ng nhiu hn v i t v
suy ngh c nhn c khng ?
Alan Phan: Rt sn sng, tuy nhin phi
cnh bo trc cho anh l nhng g ho
hng nht th ti s giu cn vit hi
k sau ny (ci).
Ti sn ca ng hin nay l bao nhiu?
Ti ng vi tp qun l khng nn hi
tui ngi n b v khng nn hi tin
ngi n ng. Khng bao gi ni ra
c. Nhng c ln mt ngi bn thn
nhn xt, my l thng kim tin nhiu
nht cng l thng mt nhiu tin nht
trong cng ng Vit y (M). Ti
dt ton nn cha bao gi ngi cng tr
hiu r cu ni .

Nhng u t ln nht ca ng hin

nay nm trong lnh vc no?
Qu Viasa ca gia nh ti v mt s gia
nh khc chia u 50% vo cc ti sn
ngn hn, nhiu thanh khon nh tin mt,
chng khon, tri phiu, hp ng
nguyn liu (commodity contracts). Cn
50% th u t vo cc cng ty va v
nh (SME) ang hot ng tt, vi t
cch c ng chin lc, gip h pht
trin v tng gi tr, nht l trong lnh
vc ti chnh v th trng quc t. Thi
gian u t khong 2 n 5 nm.
Tt c u Trung Quc?
Khng, cc u t ngn hn thng nm
th trng u M. Cn cc u t di

hn hn th thng nhm vo cc cng ty

Trung Quc; nhng chng ti ang rt lui
khi th trng ny.
Ti sao?
Cch y 15 nm, khi chng ti bt u
vo Trung Quc th h rt cn vn, cng
ngh v qun l quc t. Do , h tri
thm mi cho rt nng nhit cc nh
u t nh chng ti. Nay h c
nhng th , nn h c chnh sch
vt (squeeze) cc nh u t nc
ngoi ra dnh cc li lc v th
trng cho doanh nhn trong nc.
Chnh ph to nn nhiu ro cn mi,
gy kh khn trong vic iu hnh qua
chnh sch thu m, lng bng, giy
php

ng rt tin khi Trung Quc th ng

s em chng u t vo u?
Qu trnh thoi ht vn khi Trung Quc
cng mt khong 2 nm na. Hin chng
ti ang nh gi nhng c hi mi
cc nc khc, k c u M, quyt
nh. Cng c th l chng ti gi v
khng cn bn nhy vi tr chi ny na.
Trong trng hp , c l ti s em
tin cho con ci, gia nh, bn b, cc t
chc t thin v phn cn li, gi va
sng i hu tr gin d.
ng chia gia ti nh vy c qu sm
khng?
Ti c quan nim l khng nn i n
cht mi chia gia ti. B con nh m
tranh ginh, nm di m cng khng

yn. Chia khi mnh cn sng v tr c

cn minh mn th tt hn. Mt cun sch
no khuyn l khi anh cht, anh nn
cht khng cn mt ng xu no trong
ti. Ch li mt chi phiu b con
lm m tang. M nu chi phiu
khng tin bo chng th cng chng sao.
Nghe ni ng cng u t vo VN
ri?
Ti c u t hn 1 triu US dollars vo
Vinabull, mt cng ty vit phn mm v
to d liu cho nhng nh u t chng
khon VN. Sau 4 nm, cng ty vn l
nng. Cng vi cc u t nh l cho
bn b b con t 1991 (ln u khi ti v
nc), ti u t vo VN hn 2 triu
US dollars. V 2 nm qua, s tin ti thu

li c l 12 triu (VN ng, bt ph

tr cho cc bi vit) (ci)
Do , VN l mt kinh nghim xu v
u t?
Thc ra, s tin ni trn qu nh rt
ra mt kt lun g. Trong thi gian u
t, ti khng c th gi qun l, v
bn rn vi nhng u t quan trng hn
Trung Quc v u M, nn d tht bi,
ti cng khng ngh l mt kinh
nghim xu. Ti vn cn ang nghin
cu v phn tch v c hi u t y.
Ngi ta thng ni, nu lm khng
c th i dy vy?
(Ci ln) Vi thnh qu t c trong
20 nm u t VN, ti cha bao gi

dm m ming dy ai iu g v ngh
thut kim tin, nht l x ny. Thc
tnh, ti kh xu h khi so snh vi ng
Bu c, cng bt u vo nm 1991
vi chic xe m, by gi thnh t ph
dollars. Cng nh ng Vng ca
Vincom, t mt sinh vin mi ra trng
khong thi gian , hay ng Tuyn Tun
Chu, mt cng nhn ca S Cng Vin
thnh ph, by gi u l t ph c. y
l nhng thin ti v kim tin, ti cng
mun i hc h m khng ai chu dy.
Cc doanh nhn thnh t thch lm
chnh tr vo thi im ln cao. ng
ngh th no?
Ti s l mt chnh tr gia ti t nht vo
bt c thi im no. Mt k nng quan

trng ca ngh ny l phi bit ni di,

m ti th cha hc c. V li, ti
khng tin vo bt c mt gii php chnh
tr no cho vn kinh t. S can thip
ca cc chnh tr gia ch lm mi vn
hnh kinh t tr tr v mo m hn, thay
v n t do.
ng c th gii thch thm?
Ti tin rng khng mt doanh nghip nh
nc no trn th gii t c thnh
qu tt v ROI (return on investment)
bng mt doanh nghip t nhn cng tm
c v cng ngh. L do n gin l cha
chung khng ai khc. Tin ca ngi
khc (other peoples money) l tin t
cc thng ngu, mnh c xi thoi mi.
Cc chng trnh, chnh sch c th bt

u bng mt l tng hay mt nh

tt, nhng tt c cui cng ri cng s b
lm dng bi nhng tn c hi, tham
lam rt ta tin bc hay quyn lc.
M ng c i bu c khng?V ng
thuc ng no? Dn Ch hay Cng
Ha?
Ti hiu r nhng th thut ba php ca
chnh tr rt sm, nn t hi sinh vin
n gi, ti cha h gia nhp mt ng
phi hay phe nhm chnh tr no. Ti
lun lun i bu vi t cch c lp,
khng ng phi. Ti thng nh gi
la chn ca mnh trn cn bn l ng c
vin no s em li nhng yu t kh
quan hn cho nn kinh t quc gia, v
chc chn l dn c giu th nc mi

mnh. Nhng ngn t hoa m khc ch l

BS (v vn). Nh ng Tiu Bnh v
von, Mo trng hay mo en g cng
c, min l n bt c chut.
ng c hot ng nhiu trong cng tc
t thin v nhn o?
Ti lun lun gi kn mi hot ng ca
mnh trn lnh vc ny; v ni ra s lm
mt i ngha ca hnh ng. Nhng ti
vn thng ni vi cc hu sinh, Chng
ta lm vic sinh tn, v chng ta trao
tng to dng i mnh (We work to
make a living, and we give to make a
life).
Nhng li khuyn cho cc bn tr mun
khi nghip kinh doanh?

Vi nhng bn km may mn ang tranh

u vt v tm s nghip hay c hi
kinh doanh, hy tin vo con ngi thc
v nh mnh ca mnh. Phi kin tr,
bit ng dy v tip tc i ti khi vp
ng. Khng ai c th t chi mi mt con
ngi c ch. Vi nhng bn nhiu may
mn, c y vt cht v phng tin,
hay c gng hn na vi tr tu sng to
v tinh thn thanh cao. Ngh n nhng
ngi km may mn, tp cch chia s; v
hnh x mi chuyn vi chun mc o
c v vn minh. Nhng k xu c th
ang thng, nhng cui cng, th gii s
thuc v nhng con ngi thin tm v
hi ha.
Mt cu ni ghi trn bn lm vic
hay ging ng?

Xin n Trn ph h chng ta.

Nim yt sn M:
Ra bin ln trc
khi c bo
(VEF.VN) Ca s ca c hi vn
ang cn m vi cc doanh nghip VN
khi ra bin ln tm vn trn sn M.
Trn ht, sn M vn c mt thanh
khon rt cao v dng tin u t ang
qu d tha. Gi chng khon vn gia
tng k lc trong 2 nm qua, d tnh
trng v m ton cu ang b e da
vi rt nhiu ri ro.
Gn y mi ln v li VN, ti thng b
bao vy bi nhng doanh nghip ang

tm ng hng ngoi, nht l trong vn

tm vn. Vi s t lit ca th trng
chng khon a phng v mt li sut
vay ngn hng hn 20%, cc doanh nhn
VN bm vo bt c phao g trn mt
nc, t chin thut M&A (mua li v
st nhp) n chuyn nim yt cc sn
ngoi.
Cun sch Nim Yt Sn M ca ti
xut bn vo nm 2008 ang nm m
nh mt c o gi trn cc k sch
thnh ph bng bn chy mt cch bt
ng. D khng ai thc s mun tr ph,
nhng anh tr l ca ti vn c kh
nhiu doanh nghip hi v ngh hp
ng t vn tm c hi ln sn M.
Thay v qung co cho mt dch v m

ti khng cn lin quan, ti li phi mt

nhiu th gi cnh gic v nhng thch
thc v ro cn ca vic Nim-Yt-SnM. Theo cm nhn ca ti, phn ln cc
doanh nghip VN vn cha sn sng.
Nhng iu kin tm vn bng cch
pht hnh c phiu hay tri phiu nghe
qua th kh d dng, nhng cho n nay,
vn cha mt doanh nghip VN no thc
hin c mc tiu ny. Vi ba cng ty
VN c nim yt, nhng khng c
thanh khon, th gi thp km, rt cuc
chng lm c g. Bn l do chnh:
1. T duy ca ban qun l: Ti lp i
lp li nhng nguyn tc cn bn khng
th thiu c khi ln sn M: minh bch
(transparency), trung thc v khai bo
y (full disclosure), k cng o

c ca cng ty v c nhn ban qun l

(corporate governance); nht l nhng
mu thun li ch (conflict of interest).
Mi ngi u nghe v gt u ng ;
nhng c l khng ai tin vo vic thc
thi nghim tc cc yu t ny.
Do , ging nh tri nghim ca ti vi
cc cng ty bn Trung Quc, sau mt
thi gian nim yt, nhiu cng ty b
SEC (C Quan Chng Khon M) pht
v loi tr, mt s khng toi nguyn nn
t rt lui v mt s sng vt vng
ch thi.
Trong 18 nm t khi cc cng ty Trung
Quc bt u nim yt sn M, ch hn
10% cc doanh nghip l t c mc
tiu mong mun. Ti ngh t l thnh

cng ca cc doanh nghip VN cng s

khng kh hn g. Khng c mt t duy
iu hnh cng ty theo ng i hi v
lut l v chun mc ca SEC, ca c
ng, ca nh phn tch u t, ca th
trng th sm mun g, doanh nghip
cng tht vng vi sn M.
2. Chuyn Nim Yt v chuyn Bn C
Phiu: Ti cng ni rt nhiu ln l
chuyn nim yt trn sn M thc s kh
d dng; bn ch cn mt bn Co Bch
c lut s chuyn v chng khon v mt
kim ton gia c tn trong danh sch ca
PCAOB k nhn l SEC s chp nhn
n xin nim yt. Khng mt i hi no
khc v doanh thu, li nhun. lch s ca
doanh nghip, giy php c bit hay
nhng g khc.

Tuy nhin, khng nh VN hay Trung

Quc, chuyn bn c c phiu cho cc
nh u t li l mt chuyn v cng kh
khn. Ton th gii, c khong 36,000
c phiu loi (sn M c hn 12,000)
cc nh u t la chn. Bn phi c
mt l do kh c o thuyt phc
nh u t mua c phiu ca cng ty bn
thay v Google hay Apple.
Ngoi ra, vi nhng cng ty va v nh
(SME), nu th gi ca bn khng cao
hn 1 t USD, hay ln hn 3 USD/c
phiu, phn ln cc qu u t ln
(mutual funds) s khng c php mua,
da trn iu l thnh lp ca qu. Do
, bn phi bit gii hn chng trnh
tip th vo mt s nh u t c nhn v
cc qu c bit, vi nhng tiu ch la

chn rt c th. V vy, vn bn c

phiu ca cng ty bn phc tp v gian
nan hn mi c tnh.
3. Ph tn c tip tc nim yt:
Vi mt cng ty nh, gin d (ch c mt
hnh thc kinh doanh c nht), ph tn
hng nm cho cc lut s v nh kim
ton cng phi hn 150,000 USD; cha
k n nhng chi ph v IR-PR (lin h
u t, investor relations), t vn ti
chnh, ph lu tr h s u t
(transfer agent), ph ng k vi cc c
quan chnh ph v.v Mt cng ty c
chng 10 cng ty con, phi nhn ln gp
5 ln s tin ni trn. Do , nu cng ty
bn khng tm c mt dng tin
tha mn nhu cu ny, th vic ln sn l
mt u t khng hiu qu, v kh t

c mc tiu ban u.
4. Vai tr cc t vn : V khng th
mn nhn vin lo y cho mi
i hi ca vic nim yt v bn c
phiu (lng bn M rt t), nn bn
phi s dng n nhiu nh t vn c
lp. S chn la v iu tra k lng v
kh nng v kinh nghim ca cc nh t
vn ny l mt iu bt buc. Sau ,
phi nhc nh Ban Qun L cng tc
cht ch vi h t hiu qu cho mc
tiu. Ham tit kim khon chi ph ny,
i khi s dn n hu qu tri ngc.
Ngoi 4 yu t cn bn trn, y l
nhng vn khc phi suy ngh v vic
Nim-Yt-Sn-M:
- Cng ty t nhn ln nht ca VN l

Ngn Hng ACB c doanh thu khong

900 triu USD v c th c xp hng
l cng ty nh (small cap). Cn li cc
cng ty khc thng thuc loi cng ty
siu nh (mini hay micro cap), theo tiu
chun M. Khi u t vo cc cng ty
nh, cc nh u t quc t thng chn
nhng c phiu c tnh t ph mnh v
c li th v cng ngh vi kh nng ph
hng khp th trng ton cu. Cc ngnh
ngh c a thch l cng ngh IT, sinh
ha hc (biotech), nng lng xanh,
dc phm, truyn thng trn mng hay
cc cng ty c sc sng to c o. Cc
ngnh ngh khng ai mun u t l xy
dng hay a c (cc cng ty M u
ang b te tua v ngnh ny), sn phm
tiu dng (b nhng cng ty a quc ln

c chim th trng), nh my sn xut

hng thng dng (d tha ngun cung
trn th gii), hay cc dch v khng th
pht trin ngoi ni a.
- Cc nh u t vo cc cng ty SME
thng c tnh phiu lu ging nh cc
qu mo him. H khng c mt chin
lc lu di (hn 3 nm) v khng c
kin nhn ch i kt qu (vi gi c
phiu). Do , khi chn y l khch
hng mc tiu, doanh nghip s phi iu
chnh cc hot ng thin v M&A
pht trin nhanh chng, to thanh khon
(nh nhng PR n o) v lm tng gi c
phiu. Cc chin lc bi bn v cht
lng c th b hy sinh cho nhng mc
tiu ngn hn theo i hi ca cc c
ng loi ny. V vy, y s l mt vn

nn o c v chin lc kh gii
quyt.
- Gn y, cc c phiu SME ca Trung
Quc b khm ph l c nhiu vn v
khai bo v ang to ra mt ting xu t
hi (tng t vi vn an ton thc
phm ca Trung Quc). Mt phong tro
ty chay cc c phiu Trung Quc ang
c c sy lan trn trn mng v trong
gii u t u M. Nhng ba php
th thut lo li c phiu cng nh
o c c nhn ca cc nh qun l
ang b phi trn hng ngy, cng vi li
ku gi SEC phi mnh tay hn trong
vic x l cc vi phm ca doanh nghip
Trung Quc. V s thiu hiu bit, gii
ti chnh u M thng cho VN v
Trung Quc l c m mt la, nn nh

hng xu ny c th lm hi n c hi
ln sn M ca cc cng ty VN.
Ni tm li, ca s ca c hi vn ang
cn m vi cc doanh nghip VN khi ra
bin ln tm vn trn sn M. Trn
ht, sn M vn c mt thanh khon rt
cao v dng tin u t ang qu d
tha. Gi chng khon vn gia tng k
lc trong 2 nm qua, d tnh trng v m
ton cu ang b e da vi rt nhiu ri
ro.
Thc ra, nhiu chuyn gia phn tch ang
cnh bo v mt thin nga en (black
swan) c th xy n vo 2012. Nu
cng ty bn c th vt qua cc thch
thc k trn d dng, ti khuyn l nn
to k hoch ra bin ln tht nhanh trc

khi bo n. Trn mi th trng ti

chnh, qua bao thng trm, nm bt thi
im vn l tt c (timing is everything).

K cp gp b gi
Vn nn ln nht ca anh trong thi
i kim tin v m my kin thc
(cloud computing) ny l anh cha
nh v r rng vai tr ca mnh trong
mn kch ca th gii. Anh s th vai
k cp hay b gi? Hay ch l mt nn
nhn lng thin v ngu dt? Bi kch
s xy ra khi ngi nham him v m
tin li khng bit lm k cp hay b
gi.
Trong tiu thuyt hay phim nh, nhng
cu chuyn v k cp ng phi b gi
c nhng tnh tit lun gy th v cho
ngi xem. Tuy vy, nhng mu chuyn
k cp-b gi xy ra hng ngy trong

thc t ca i sng cng khng km

phn ho hng. y thc s l nhng
liu thuc ci cn cho tim mch.
Ngn hng u M v Hy Lp
Trong nhng x s pht trin c tnh
trng tiu xi b bi nht t chnh ph
n ngi dn phi k n Hy Lp.
Trc khi gia nhp Lin Hip u Chu
(EU), cc ngn hng quc t thng n
trnh n cng x ny v khng nh u
t nghim tc no c th tin tng vo
s bn vng ca ng drachma. Chnh
ph Hy Lp lun lun thiu ht v ngn
sch v c tri Hy Lp lun lun thin v
cc ng c vin x hi (thch quc doanh
ha cc xi nghip thnh cng v ti phn
chia ti sn t nhn bng thu v hay bi

chi cho cc chng trnh chnh ph).

Kt qa sau cng l mt nn kinh t tt
hu so vi cc quc gia khc u Chu
v nhng doanh nhn hay cc ti nng v
mi ngnh thung c khuynh hng ri
b Hy Lp i lp nghip cc x
khc. Nhng ngi cn li th tm mi
cch bn rt tin t chnh ph v c
mt cu ni ph thng y l,Nu bn
ng thu th chc bn khng phi l dn
Hy Lp. Tuy vy, s suy sp ca ti
chnh Hy Lp khng trm trng lm v
n vay ca nc ngai him v tn km.
Mi chuyn u thay i vo nm 2001,
sau khi Hy Lp gia nhp Lin Hip u
Chu (EU) v bt u s dng ng Euro
nh bn v chnh. Cc k cp nh hi

v ngh y l mt ming mi ngon. K

cp s 1 l tp an Goldman Sachs v
cc k cp nh hn nh Credit Lyonnais,
BNP, Deutsche Bank, UBSchy theo
sau bc chn i ca khng cn suy ngh.
Trc ht, bo co ti chnh cng ca
Hy Lp khng tiu chun tha mn
i hi php l ca EU, nn Goldman
Sachs phi t vn cho h cch thc
du n v thi phng s liu tt nhm
mc ch vay tin qua tri phiu. Sau ,
Goldman Sachs phn phi cc tri phiu
ny cho n em l cc ngn hng u
Chu. Mi ngi hnh phc. Chnh ph
Hy Lp c s tin ln tiu xi thai
mi, ngi dn v c d n hng bao
nhiu l li ch t nhng chng trnh
tiu xi ngn v di hn, cc ngn hng

u M thu v bao nhiu l ph t vn v

ph pht hnh tri phiu.
Nhng ging nh chuyn tiu thuyt,
ngy vui lc no cng chng tn. Mi
ngi qun i mt chi tit rt nh nht:
n o hn th phi tr. Cc k cp qun
nhc nh cc quan chc chnh ph iu
ny; v a s ngi dn cng ngh rng
h khng lin h g n vic tr n khi
h b phiu chp nhn nhng khan vay.
Nhng b gi Hy Lp cng khng va.
H ni vi k cp l h s tuyn b ph
sn v mc cho cc ngi n cp lo
liu.
Cc ngn hng u M s ti ngi. Mt
i hn 400 t dollars s khin vi ngn
hng c ln i theo Lehman Bros ra

ngha a v cc v gim c ngn hng

s mt job, mt nh, mt xe, mt v, mt
nhn tnh. H thng nht li v lobby cc
chnh ph u Chu phi b tin ra cu
tr Hy Lp. Gi ti tr nm 2010 vi
160 t dollars khng i n u, v gi
th nh 170 t dollars gi tnh hnh tm
yn lc ny. Tuy vy, vi s n ln n
580 t dollars hoc hn na (khang
150% ca GDP) v li sut hn 14%,
Hy Lp s chng bao gi tr ni ht n.
Vn c ph sn hay khng chng cn
l cu hi na, m ti by gi l
khi no th ph sn.
t nht, cc k cp trong chuyn ny,
cng y cy 330 t dollars cho
ngi dn cc nc c, Phpng
thu tr dm Hy Lp.

Chnh ph M v Trung Quc

Trong cu chuyn ny, tht kh m bit
ai l k cp, ai l b gi? K na cn,
ngi tm lng? Lch s bt u khi Mao
Trch ng nm quyn Hoa Lc vo
nm 1949. Ngi M hang s ngh l
con rng Tu tri dy. Tuy nhin, Ch
Tch Mao li tr thnh ngi bn tt ca
ch M bng cch km hm Trung
Quc trong 30 nm di vi mt chnh
sch kinh t tp trung v thai tro.
Trong khi nhng cng dn Tu cc
nc nh b nh i Loan, Hng Kng,
Singaporehc cch lm n ca u M
v tin nhanh bt kp ngi da trng
v thu nhp, th Hoa Lc li thoi thp vi
li tc khng qu 200 USD mi u
ngi mi nm (1975).

Nm 1972, kinh t M gp kh khn khi

pht trin b tc t vi chnh sch du
ha ca OPEC, vi chin tranh Vit Nam
v vi mt th trng ni a bo ha.
Kissinger, i din cho nhm quyn lc
Do Thi, thc y Nixon bt tay Hoa Lc
cc k cp c c hi tin vo mt
th trng 1.2 t dn. Mun lm mt nhn
vt lch s v cng bt u gp rc ri
vi c tri v kinh t, Nixon hng hi m
ca Trung Quc. Mao v cc ng ch
cng h hi v t nc qu tiu iu
sau cuc cch mng vn ha v i. V
li, b gi cng chng c g mt.
B gi n nhn ri tm th thut
bn rt v gm nhm tin nong v cng
ngh ca k cp. B tr thnh k cp
chuyn nghip. Sau 30 nm, Trung Quc

gi gi lao cng v t gi hi sut r mt

cc nh t bn u M vui v u t
v m ca th trng cho hng ha Tu.
Cc chnh tr gia u M cng hoan h v
c tri h c mt i sng sung tc hn
nh gi qu r ca hng ha. Thm vo
, tin Trung Quc kim c t xut
khu li quay v u M qua vic mua
tri phiu ca cc chnh ph u M v
cc khan tin ra ca cc i gia
Trung Quc.
Tuy nhin, k cp v b gi lun lun
qun nhng chi tit nh nht rt bt tin.
Mt l n lc no cng phi tr khi o
hn. Hai l khi anh cho mt k cp
vay, th ri ro mt tin l iu khng sao
trnh khi.

Trong 35 nm qua, chnh ph Trung

Quc li dng sc lao ng ca hn
t ngi dn kim c hn 4 ngn t
dollars cho qu ngai hi. Cc i gia
v quan chc Trung Quc cng tha
nc c cu hn 1.8 ngn t
dollars (c lng trn cc mng
Internet). Con s ny bc hi ht 720
t khi M p dng chnh sch h gi
dollar (khang 12%) trong 3 nm qua
kch cu kinh t ni a (thc ra l
cu cc ngn hng u M). Hin nay,
cc cng ty thm nh tn dng nh
Moody, S&P, Fitchda l s h cp
tn dng ca tri phiu quc gia M; v
ng Cng Ha cng nh phong tro Tea
Party cng ang p lc Obama khng
th vay thm tin cho chnh ph. ng

dollar s mt thm khang 18% na nu

1 trong 2 iu ny xy ra.
D nhin, khi nn kinh t qu ty thuc
vo th trng xut khu v ti tin tit
kim c th bay hi theo ng dollar, th
k cp Trung Quc li trng k ca b
gi M. Th gng km to ra s i ngi
lin tc gia hai siu qui ny.
Chuyn chng mnh
Mt doanh nhn tr k vi ti nhng
thnh cng v tht bi ca anh ta trong 10
nm qua v xin kin v anh mun tm
mt nh hng mi cho s nghip. Ti
khuyn anh nn c i c li binh php
ca Tn T v chin thut ca
Machiavelli nu mun thng trn thng
trng. Nu anh ch mun lm ngi t

t v vn minh, th nn c sch Lo T
v Og Mandino. Vn nn ln nht ca
anh trong thi i kim tin v m my
kin thc (cloud computing) ny l anh
cha nh v r rng vai tr ca mnh
trong mn kch ca th gii. Anh s th
vai k cp hay b gi? Hay ch l mt
nn nhn lng thin v ngu dt? Bi kch
s xy ra khi ngi nham him v m
tin li khng bit lm k cp hay b gi.
T/S Alan Phan, Ch Tch Qu u T
Viasa

u t ngoi t
no?
Trong bi cnh bt n ca nhiu nn
kinh t th gii v lm pht tng cao
ti nhiu quc gia, c bit l cc quc
gia thuc khu vc ng , nhiu nh
u t ang bn khon khng bit nn
u t vo loi ngoi t no m
bo c gi tr, cha ni ti chuyn
nng cao c gi tr ca khon u
t . DOANH NHN xin gii thiu
quan im ca T/S Alan Phan, Ch
tch Qu u t Viasa v vn ny.
Trong r ngoi t ca th trng ngoi
hi hin nay, c kh nhiu ng tin ca

cc quc gia c nh u t v ngi

dn quan tm nm gi. Ty thuc mc
ch s dng m mi ngi c s quan
tm khc nhau. Tuy nhin, d vi mc
ch no th vic la chn, nm gi cc
ng tin cng s da trn c s gi tr
thc v gi tr th trng ca ng tin
.
Gi tr thc ca mt ng tin c xc
nh bng sc mnh ni ti ca nn kinh
t. Cn sc mnh ca nn kinh t li
c th hin qua mt s ch tiu c bn,
bao gm: GDP, bng cn i tng sn
phm, thu nhp theo u ngi, tng
trng kinh t, d tr quc gia (ngoi
hi, hng ha, vng hay bc), cn cn
thanh ton, thm ht thng mi, nhp
siu, xut siu v.v

Gi tr th trng ca mt ng tin c
xc nh bng cung v cu, nh mt loi
hng ha c th nh gi mc hp dn
thng qua thanh khon giao dch ca th
trng.
Trn c s xc nh gi tr thc v gi
th trng ca mt ng tin, nh u t
s ra quyt nh la chn loi ngoi t
u t. Tuy nhin, mc sai s v
s chi phi, tc ng ngoi d kin ca
nn kinh t ti ng tin trong nht
thi ln di hnl iu kh trnh.
Th trng ngoi hi Vit Nam giao dch
nhiu loi tin mt thng dng vi hu
ht mi quc gia trn th gii: ng
la M (USD), ng Nhn dn t Trung
Quc (NDT), ng Franc Thy S

(CHF), ng la Canada (CAD), la

c (AUD), la Singapore (SGD)
USD: L ng tin chnh trong d tr
ngoi hi ca Vit Nam, cng l ng
tin thanh ton quc t. Do , USD
khng ch quan trng m cn rt thanh
khon ti Vit Nam cng nh trn ton
th gii. Trong tng lai gn hay 5 nm
ti, d on gi tr ca ng USD vn s
chu s chi phi ca hai yu t cung cu.
Nhu cu s dng ng USD: do l ng
tin ca nn kinh t ln nht th gii, ca
mt chnh ph cng c v xy dng
c nim tin v s n nh chnh tr,
kinh t, x hi hng u th gii trong
mt thi gian di v khng d c g thay
i hay nh i c nim tin y, nn

nhu cu nm gi USD vn s kh cao,

c bit trong tnh trng bt n ca nhiu
nn kinh t khc.
Khi lng cung ng USD: hin ang
tng ln sau nhng gi kch cu kinh t
(quantitative easing) ca Chnh ph M
trong 3 nm qua nhm cu cc ngn hng
ln. ng thi, Cc d tr Lin bang M
(Federal Reserve) ang thi hnh chnh
sch mt ng la yu gip thc
y xut khu v gim gi tr n.
Khi cung tng ln, cu vn gi mc cao,
v th cn bng s gip USD khng h
gi nhiu so vi gi tr thc v vn gi
c v tr l ng tin thanh ton s 1
ca th gii. Theo , t gi ng la
M trn th trng quc t l kh n nh

v nu c st gim cng s ch gim

mc khong 1-3% n cui nm 2012.
NDT: Ngc vi cc ngoi t khc,
NDT khng do th trng nh gi m do
Chnh ph Trung Quc un nn theo
mc ch chnh tr. Khng mt chuyn
gia ti chnh no c th tin on c
chnh xc s ln xung ca NDT.
D nn kinh t Trung Quc hin ln
mnh, GDP ang ng th hai trn th
gii, vi d tr quc gia t trn 3.200
t USD, nhng vi yu km ni ti c th
nh hng khng nhng n nn kinh t
m c s n nh x hi ca nc ny.
Ba yu t tiu cc nht l lm pht, bong
bng ti sn v n xu ca h thng ngn
hng.

Nhiu ngi ni v vic NDT tr thnh

ng tin thanh ton chung ca th gii,
thay v tr ca USD. Ti khng tin
chuyn ny s xy ra v th ch v c cu
chnh tr ca Trung Quc khng cho php
s minh bch v trung thc v ti chnh.
Khi ng NDT cha c t do chuyn
i, mua bn (ngoi tr mt vi giao
dch c bit ca chnh ph), th NDT
vn ch l mt ng bn t.
CHF: L ng tin c gi tr thc kh
cao do s iu hnh v ti chnh rt
thng minh ca Chnh ph nc ny.
ng CHF ang c th trng nh
gi cao v cu s vt cung vo nhng
nm ti.
V cuc khng hong n cng mt vi

quc gia chu u ang lm suy yu ng

Euro, ngi dn c tin cc quc gia
thuc khi EU v ng u ang c xu
hng tch ly v ct tr CHF. Kinh t
ton cu cng bt n th CHF s cng l
ng tin bn vng v tng gi u n.
CAD v AUD: y l 2 ng tin c v
th v xu th kh ging nhau v da trn
nn kinh t giu khng sn (v du m
Canada). Tuy nhin, cc nguyn liu th
tng gi kh cao trong my nm va
qua, v kinh t ton cu ang suy thoi,
nn gi du v khong sn s kh t
mc tng cao hn na. Gi th trng
hay gi tr thc ca CAD v AUD v vy
s bo ha mc hin ti, khng ln qu
cao, cng khng xung qu thp.

SGD: Trong nhng nm gn y, GDP

ca Singapore tng trng cao, nhng
y khng hn l mt nn kinh t da vo
ti nguyn, tiu th ni a hay sc sn
xut hng ha.
Andy Xie, mt chuyn gia cao cp ca
Morgan Stanley, b cho thi vic
di p lc ca Chnh ph Singapore ch
v nhn nh: Singapore l trung tm
ra tin ca cc nc ng Nam .
Nh vo cc dng tin lun chuyn c l
l l do chnh gii thch cho s phn
thnh ca Singapore. Khi cc nn kinh t
trong khu vc ang gp vn v an
ton ca h thng ti chnh v phi tht
lng buc bng v lm pht tng vt th
SGD cng s b nh hng.

Vi tng quan trn v mt s ngoi t

trn th trng hi oi, nhiu ngi s
hi c nhn ti chn ng tin no cho
mc ch u t, ct tr? Xin tha, nu
cn gi tin mt ti s chn CHF. Tuy
nhin, la chn ti u ca ti t trc
n nay vn l vng. C nhn ti trung
thnh vi quan im du l thanh khon,
tin li v c a chung n u, mi
ng tin giy u c th b chi phi,
lm gi v in thm t cc tc nhn chnh
tr, cha k cn cng thm nhiu yu t
khc. Ti khng bao gi tin vo ng
tin giy, m tin vo gi tr ca vng v
mt ti chnh!
Bo Doanh Nhn xut bn s 85 ngy
9/8/2011

T/S Alan Phan, Ch tch Qu u t

Viasa

Gii m nn kinh t
ngm
Trong vin nh bi quan, nhiu chuyn
gia nu ly ci phao kh phn bc l
nn kinh t ngm ca Vit Nam rt
mnh, lng d tr vng v ngoi hi
rt cao, cc hat ng ny s cu nguy
tnh trng v m, v chng ta s n
thi.
Nhng ngy qua, tnh hnh kinh t th
gii bin i nhanh chng. S&P h cp
tn dng nc M; vng vt 1,700
dollar mt lng; Dow Jones rt hn
1,300 im trong vi ngy; Trung Quc
chi M thm t v lm st gim gi tr

dollar (coi bi K Cp gp B Gi
hiu thm mnh mung ca hu trng
chnh tr). C nhn ti c th gy to
vi bn b: ti khuyn l c m ly
vng 4 nm v trc; ti an
trc mt nm cc cuc khng hang ti
chnh 2007 v 2011 t bong bng BDS,
ri n cng v kch cu, v lm pht v in
tin ba bi.
Nhng thc s, ti phi th nhn l
nhng kin thc chnh xc ny ti
trm c sau khi lng nghe nhng
mu chuyn bnh thng ca cc anh ch
lao cng, cc ngi mua bn hng l
nh, cc nhn vin cp thp ca vn
phng trong giao thip hng ngy.
Khng g nguyn bn.

Cc chuyn gia kinh t thng ch nhn

vo s liu thng k t chnh ph v a
ra kt lun da trn sch v t thp ng
nghin cu, nn n 90% khng bit
chuyn g ang xy ra v chuyn g s
sp n. Nh con nga b bt mt hai
bn, ch bit cm u trn con ng
trc mt.
Trong vin nh bi quan, nhiu chuyn gia
nu ly ci phao kh phn bc l nn
kinh t ngm ca Vit Nam rt mnh,
lng d tr vng v ngoi hi rt cao,
cc hat ng ny s cu nguy tnh trng
v m, v chng ta s n thi. Theo c
tnh, nn kinh t ngm ca Trung Quc v
Vit Nam c th chim 30 n 45%
GDP, so vi khang 8% bn M. L do
l tn dng c nhn y khng ph bin

nh bn M v cc giao dch tin mt ln

n 65% tng s thng v. Gi thuyt
ny kh thuyt phc v khng ai r nm
c hin trng thc h ca con s d
phng.
Tuy nhin, mt s kin nh trong gia
nh lm ti vn p li tiu ny.
B sin trong nh c mt b ch bun
bn tp ha ti mt x nh Hu Giang.
Thng v chng 7 triu mt thng; v
c tnh lc quan nht cho b mt li tc
khong 2 triu mt thng hay 24 triu mt
nm. B va phi trn khi x sau khi
khng tr ni s n ln n khang 350
triu. S ph sn ca b to phn ng
dy chuyn v sau c hn 20 ngi
phi i trn n. Cho n nay, mi ngi
ln quan vn tm cch gii quyt l i

vay n thm t nhiu thnh vin khc ca

gia nh bn b. H thng hi, n tr
gp t c nhn, vay mn t bn b gia
nh t xa thnh mt tp tc ph
thng khp x hi, v h thng ngn hng
khng chnh thng ny c nhiu
chuyn gia nh gi cao v hiu qu.
Ti nhn thy ngay khc bit gia tn
dng ta v ty. Cc mng truyn
thng thng nu ra khuyt im ln nht
ca nn kinh t M l tn dng cho cc
ngi tiu dng chim t l qu cao trn
tng s tn dng ca quc gia (hn 30%
ca 40 ngn t dollar).
Khi t l tht nghip vt 10%, thu nhp
tr tin nh, tin xe, tin th (credit
cards) khng , to nn nhng tht that

ln cho ngn hng. Trong khi , mt

chuyn gia ni vi ti l Vit Nam,
phn ln tn dng l dnh cho cc doanh
nghip, thay v c nhn, nn him ha n
xu do n tiu qu mc kh xy ra. ng
qun rng hn 40% n vay ngn hng l
u t vo bt ng sn, chng khan
hay cc hat ng thng mi phiu lu
khc, d mi ngi vn hay lch lut
bng nhng tn gi khc nhau.
D nhin, s tiu xi ca ngi M l
mt vn nn; thm vo , cc chnh ph
M li dng yu im ny ca ngi
dn lm lc y cho GDP, ly thu
cho ngn sch, gia tng quyn lc ca
quan chc, chi tiu cho nhng phiu lu
qun s ca ch v vay tin ba bi.

Nhng d tiu xi cao, phn ln n t

ca cc gia nh b gii hn vo ch tiu
cho vay ca ngn hng, v kh m i vay
t c nhn M. Thng thng, vay n
mua nh c ti tr khang 25%
da trn kh nng tr n (thu nhp) v
ngn hng cho thm khong 15% cho cc
n xe, n th v cc n khc. Tm li,
nu bn c 5 ngn dollar li tc mi
thng (tr ra khang 800 dollar thu) th
s n ti a theo giy t l vo 1,680
dollar mi thng. S n an tan l
$300,000 cho mt cn nh tr 30 nm
vi li sut 5.5% v n xe, n th
khang $60,000 vi li sut 10% trung
bnh.
Quay li chuyn Vit Nam, nu gia nh
b bn hng ni trn ch c 2 triu li

tc, b ch c vay ti a chng 30

triu vi li sut 20%. Khi b n n 11
ln kh nng tr n th sm mun g bong
bng cng v, d Vit Nam hay M.
S thiu minh bch v h thng tn dng
v kh nng thu nhp gia tng ri ro
rt cao. Ti cng ngc nhin hn khi mt
bo co v hi cho thy hat ng ny
kh ph bin v tng s c c tnh
n 22% tng s n ca ngn hng.
Ngai bong bng bt ng sn bt u
x hi, mt bong bong n c nhn khp
x s khin nhiu ngn hng chao o, v
c rt nhiu ngi vi kh nng vay ngn
hng dng tin ny cho vay li
ngai t nhn, tm khon li sai bit.
Nhiu ngi cng so snh Vit Nam vi
Trung Quc ni nn kinh t ngm cng

rt pht trin v hin tng hi cng rt

ph thng. Sng Trung Quc 15 nm
qua, ti nhn xt mt iu l ni chung,
dn Tu thc s cn kim (d khng
bng n ) hn dn ta nhiu. Thng k
ca Visa International v mc tiu xi
c nhn xc nh Vit Nam dn u bng,
v nu tnh theo thu nhp u ngi,
chng ta qua mt c dn M v mt tiu
xi. Ngay c trong lnh vc sn xut, ti
cng nghe v bit kh nhiu khon vay
mn ngai lung ca cc doanh nghip
vi li sut chng mt (5% mt thng)
sng cn.
Nn kinh t ngm Vit Nam c thc s
mnh gip mi ngi vt qua
bo ln? Tm nh hng ca n nh th
no vi h thng ngn hng, vi bong

bong bt ng sn, vi mc tiu dng

ca ngi dn? N ty thuc th no vo
lng kiu hi, vo knh u t vng,
vo s tr n an tan ca lng tin nhn
ri?
Nh ni t u, ti ngh l kinh t
tan cu s lm vo cnh suy pht
(stagflation) trong 4 n 6 nm k t
2012. Bi vit ny t ra vi cu hi
chng ta bn lun v kt qu thc s s
thay i nhng d phng v kh nng
vt bo ca Vit Nam trong nhng nm
ti. Hi th thi, ch bt c kt lun no,
d tch cc hay tiu cc cng u c sc
xut ng sai nh nhau.
Nhng khi quyt nh kinh doanh hay u
t, doanh nhn cng nn suy ngh thm v

yu t ny.
TS Alan Phan l Ch Tch Qu u T
Viasa ti Hong Kong v Shanghai. Du
hc M t nm 1963, ng lm vic ti
nhiu cng ty a quc gia Wall Street
v pht trin cng ty Hartcourt ca mnh
thnh mt tp on nim yt trn sn M
vi th gi hn 700 triu dollars. ng
sng v lm vic ti Trung Quc t
1999. T/S Phan tt nghip BS ti Penn
State (M), MBA ti American
Intercontinental (M), Ph.D ti Sussex
(Anh) v DBA ti Southern Cross (c).
ng xut bn 7 cun sch bng Anh
v Vit ng. Email ca ng l
aphan@asiamail.com v Web site c
nhn l www.gocnhinalan.com.

T/S Alan Phan, Ch tch Qu u t

Viasa

Vit Nam v Trung

Quc
Tn T nhc chng ta l Kt qu ca
trn chin c quyt nh trc
khi hai bn khai ha. Nhng cn
nhc, chun b v sng to l v kh
ln nht khi bn i vo mt vng t
l
V lch s v vn ha gia hai nc c
qu nhiu tng tc nn cc doanh nhn
Vit thng nhn vo th trng v c
hi Trung Quc khng my khch
quan. Ngi th a thch, hng hi khng
l do, ngi th ch bai khng mun lin
quan g. Thm ch, ti thng b ct vn

l nu Trung Quc tr thnh siu cng,

qua mt M th nh hng g s n vi
chuyn lm n ca chng ta vi h?
Xin tr li vn tt l Trung Quc s qua
mt M v GDP khong 10 nm na v
dn s hn 1.3 t ngi l qu ln;
nhng mun qua mt M v cht lng
cuc sng, v sc mnh qun s, v vn
minh vn ha, v GDP mi u ngi,
th Trung Quc cn phi i t nht l 30
nm na. Cn nh hng g s n vi
cc doanh nghip ca chng ta? Khng g
c. Vic sng cht hay thng trm ca
doanh nhn lun nm trong sc mnh ni
ti v nhng li th cnh tranh, d c
Trung Quc hay khng.
Hon ton khch quan khi suy xt vn ,

chng ta s nhn r nhng th thch v

c hi. Ngoi nhng nh lut tng qut
v kinh doanh v qun tr, cc doanh
nghip lm n vi Trung Quc s phi
i din thm mt s cc vn tt v
xu kh c th.
Trc ht, c tnh cn bn ca ngi
Trung Quc trong kinh doanh l th
on, tinh ranh v khn kho khng km
g ngi Do Thi. Sau 70 nm b km
kp v kh s, h to thm thi quen tn
nhn, v lun nhng rt kin cng, chu
kh. Nhng cng v yu t ny, t duy
ca h cht hp v ngn hn. Phi mt
thm 20 nm na, con ci h mi bt kp
cc doanh nhn Hoa kiu Hng Kng,
SingaporeD th no, y l nhng
i th cnh tranh nng k trn mi

phng din.
Mt yu t khc bt li cho doanh nhn
Vit l ngi Trung Quc khng a
ngi Vit. Cch y 4 nm, ti c c
mt kho st ca Sina.com hi v nhng
dn tc m ngi Trung Quc yu v
ght. Ngi Nht Bn ng hng u v
s th ght v nhng hnh ng xy ra
gia Th Chin II khi Nht xm chim
Trung Quc. Nhng rt ngc nhin l
ngi Vit ng hng th hai sau Nht.
Khng nhng ght, ngi Trung Quc
thng cho mnh l thy ca ngi
Vit, v h cho rng tt c vn ha, lch
s ca Vit Nam l mt cp nht sao bn
ca Trung Quc. Thi ght v trch
thng ny s nh hng nhiu n cc
giao dch thng mi.

Quan trng hn, mi ngi phi nhn

nhn hng ha Trung Quc rt cnh tranh
v gi c nh mt h thng sn xut c
coi l c xng ca th gii v mt t
gi Nhn Dn T mc thp hn gi tr
thc khong 18%. Thm vo li th l
mt t chc n cp cng ngh tinh vi v
s c khng tn trng ti sn tr tu nh
thng hiu, bn quyn, hng nhi, hng
gi, cho nn, ngay c hng cht lng
u M cng phi thua st v kh nng
cnh tranh.
Mt bt li khc cho s xm nhp vo
th trng Trung Quc l c th ca th
trng rt phc tp vi nhiu phn khc,
nhiu mu thun vi quyn li ca cc
quan chc a phng, cng nh th
on ca cc i th cnh tranh v s

kh tnh ca ngi tiu th.

Trung Quc khng c mt th trng
ng nht nh u M hay c Nht. Mt
kinh t gia phn th trng thnh 4 phn
khc, da trn thu nhp, v tr a l, c
im ca vn ha bang hi v nh hng
ca truyn thng, gio dc. ng nht l
th trng ca 600 triu ngi ngho kh
ti thn qu vi thu nhp di 8,000
Yuan mi u ngi mt nm; nhng
tim nng pht trin tt nht l th trng
trung lu vi hn 300 triu dn.
Nhng kh khn khc l s tha hip
gia quan chc v doanh nhn ti mi
a phng; v thi quen dng quyn lc
v th on dnh th trng cho cc
doanh nhn c quan h. Cch y vi

nm, ngay c bia Heineken cng b ngn

chn bi nhiu qun huyn khng mun
thy bia a phng b thua l v cnh
tranh.
Tuy nhin, nhng th thch ni trn
khng phi l khng th gii quyt. D
ngi Nht b ght hn, nhng hng ha
Nht li c a chung nht ti Trung
Quc. Mt thng k v sn phm cht
lng nht nm 2005 cho thy 5 trong 10
thng hiu hng u ti Trung Quc l
ca Nht. V li, vi mt nn kinh t th
hai th gii v GDP, th trng Trung
Quc l mt ming n bo b cho ai bit
khai thc v pht trin.
Li im ca doanh nghip Vit Nam so
vi cc i th nc ngoi khc cng

kh nhiu, ngoi vic v tr nm st

Trung Quc. Hai quc gia chia s nhiu
tng ng v phng thc kinh doanh,
c ch chnh tr, ph tn lao ng, h
thng phn phi, v thi quen c truyn.
Hai nn kinh t c th h tr cht ch
cho nhau v Trung Quc cn nng hi
sn, khong cht, th trng tiu dng;
cn Vit Nam th cn rt nhiu nguyn
liu v my mc cho sn phm cng ngh
xut khu.
Tuy nhin, c hiu qu hn trong vic
xm nhp bn vng vo th trng Trung
Quc, doanh nghip Vit Nam cn ch
n cc thnh t sau y:
1. Sn phm: ng bt chc Trung

Quc l li nhc nh hng ngy.

Tr nhng hng c c tnh siu
cp v c o, chng ta khng th
cnh tranh vi hng Trung Quc ti
sn nh ca h. Ngoi cc nng hi
sn m Trung Quc thiu ht, nh
c ph, tri cy nhit i, nhng
mt hng tiu dng Vit Nam nh
d g hay giy dp phi c thit k
m thut cao cp kiu , Php
2. i tc: Kin nhn tm cho c
mt i tc ln mnh, tin cy v
thn tnh. Khng my doanh nhn
nc ngoi c th vn hnh tt h
thng tip th v cung ng trong mt
th trng phc tp nh Trung
Quc. Chng ta cng cn to dng
nhng quan h lu di vi doanh

nhn v quan chc, t trung ng

n da phng.
3. Th trng: Nhm vo th trng
trung lu v tr trung. t doanh
nghip Vit c b su v qun tr v
thng hiu nh u M xm
nhp hu hiu vo th trng
thng lu. Cn th trng r tin
th nn cho thua trc v doanh
nghip Trung Quc lm b ch.
Ngnh ngh tim nng l qun n
Vit, hng ha c th Vit, cng
ngh cao kt hp vi gii php c
bit cho Chu
4. Chin lc: Suy ngh di hn v
c o. C th bn phi vp ng
nhiu ln trc khi tm c m

hnh kinh doanh hiu qu. S dng

ti a nhn vin v t vn Trung
Quc ha ng vo mi trng
v phong cch. Tm hiu con ngi
v vn ha Trung Quc bit th
mnh yu ca doanh nghip mnh.
Tn T nhc chng ta l Kt qu ca
trn chin c quyt nh trc khi
hai bn khai ha. Nhng cn nhc,
chun b v sng to l v kh ln nht
khi bn i vo mt vng t l. Qua
nhng cnh ng sa mc v khu rng rm
hoang d, bn s tm thy mt dng sui
ngt ngo cnh mt khu vn y hoa
thm tri l. l mt chuyn ng ngn
kh ph thng Trung Quc, nhng cng
c th l bn ca con ng i vo

Trung Quc cho cc doanh nghip Vit?

Mi bn ln ng.
(Bi c Tp Ch Doanh Nhn
ng vo s 88 xut bn ngy 19 thng
9 nm 2011 )

Nhng can thip v

ch
Sau khi ht vn chnh tr c th
tung ra gi kch cu no khc (QE 3), hai
ng Obama v Bernanke dng mt tn
mi l gi gip vic lm vi 450 t
dollars v gi chuyn i tri phiu
(Operation Twist) vi 400 t dollars
c hi sinh kinh t M. D nhin, hai ng
phi in thm tin hay vay mn. Sang
nm, khng nhng vn chnh tr ca hai
ng v ng Dn Ch s ht, m cng n
v s st gi ca ng dollar s gy thm
tc hi cho vn hnh kinh t ca M v
ton cu qua lm pht. Hai ng khng th
chp nhn mt cuc suy thoi kinh t

no, cho d l nh lut ca thin

nhin. Khi vay th phi tr, khi tiu xi
tng bng khng sn xut th phi chp
nhn mt suy i v tng trng bt
u li. Ti sao thin nhin c bn ma,
ti sao mi ngi vn vui vi ma thu l
vng, vi ma ng tuyt lnh, v h bit
rng tip theo l ma xun ca l xanh v
chi lc. Ti tin rng hai ng s tht bi
nh trong hai ln trc khi ban hnh QE
1 v QE2. Kinh t s c tc ng
trong vi ba thng, ri th trng v lut
t nhin s ko di thm suy thoi, mi
ln xu hn mt cht.
Ging nh nhng a tr va ln, chnh
tr gia lun thch quy ph, sa i v
hiu ng. Chng khng bao gi chp
nhn ngi yn cho tnh th t bin i

hay cho ngi ln cht yn ngh lo

liu cng vic ca ring h. Chng phi
suy ngh ra nhng tr chi lin tc,
ngang ngc v nguy him, cho chng v
mi ngi khc.
Va ri mt anh sinh vin Vit son lun
n Tin S c xin gp ti vi gi
bn tho v phn bin cho ti nghin
cu. Anh ang c gng chng minh l
mc thu nhp ca ngi dn (GDP per
capita) c t l nghch vi nhng can
thip ca chnh ph vo vn hnh kinh t
ti chnh. S liu cho thy nhng nc
m chnh ph bit tit kim ti a v
ngn sch v t dnh lu n cc hot
ng ca th trng, cng nh t quyn
lc v mt kim sot, iu hnh; th
ngi dn cc quc gia c mc

sng kh quan nht. Hai nn kinh t tiu

biu cho gi thuyt ny l Thy S v
Hng Kng. Ngc li, 2 quc gia ma
ngi dn phi lnh ba ru nng n nht
l Bc Triu Tin v Zimbabwe.
Ngay c mt ng Tng Thng M
(Reagan) cng phi cng nhn, Chnh
sch ca cc chnh ph vi nn kinh t
c th tm lc nh sau: nu chng (cc
doanh nghip) sng, th bt ng thu;
nu chng sng mnh, th phi kim sot;
mnh qu th phi cm; v nu chng
khng sng ni, th h tr chng. Th
tng tng chng ta i x vi nhng
ngi thn yu ca chng ta theo phng
thc va k. Khi con ci khe mnh th
lm chuyn to gnh nng lm cho
chng yu hn. Cn vi nhng ngi

bnh hon kit lc th c gng khng

cho php h cht. Tm li, x hi s
y nhng xc cht bit i (zombies). V
vi mt nn kinh t y nhng ngn hng
zombies, nhng cng ty sn xut
zombies, nhng quan chc zombies th
tng lai no cho th h tr hin nay?
Ti nh n mt hi tho n khi
ti ngh vi ngi Th Trng K
Hoch n l nn sa thi 50% cng chc
v tng lng cho 50% nhn vin cn
li. H s bn rn vi cng vic hn, c
tin nhiu hn; do , h s khng cn
th gi nn ra nhng quyt nh,
vn kin sch nhiu ngi lm kinh t t
nhn. y s l mt gi kch cu ln nht
ca mi thi i trn th gii. Ti rt s
nhng quan chc rnh ri th gi, ngi

ngh ra cch cu dn, nht l sau

khi ng ng trn bn nhu.
T hi hn cc gii php cu dn l li
ku gi chnh ph t kinh doanh
kim tin dm cho dn. y l cn bn
ca l thuyt quc hu ha cc ti sn
ca t nhn thnh x nghip quc doanh,
v chnh ph qun l th tin khng chy
vo ti cc tn t bn ch k. Thng ip
ny rt c c tri u M a chung v
phn ln dn ngho u hoang tng
rng ng tin ny s thc s chy vo
ti mnh. Chc chn h s tht vng khi
nhn ra l n lun lun chy vo ti
ngi khc.
Nm 1945, ng Attlee ln thay ng
Churchill lm Th tng nc Anh sau

khi vn ng thng c vi tiu hy

quc hu ha trn ton din nn kinh
t, nht cc cng ty ln. Sau cuc hp
ph chun ca quc hi, ng Attlee tnh
c gp li ng Churchill trong phng v
sinh. ang i tiu, ng Churchill bng
di ch ra xa khi ng Attlee va n
ng cnh ng. Ti sao, ng c iu g
th ght ti chng? Churchill ni,
Hon ton khng. Ti ch s ng thy ci
kch thc ca #### ti, ng li i
quc hu ha th phin lm.
Lc cn l sinh vin nm th 3 ca i
hc, nm 1966, ti v 2 ngi bn Tu
lm ta ba l du lch Bc u. n tng
nht trong chuyn l hnh qua 4 nc l
mt bui sng ma h, chng ti ly
chic xe in n Christiania

Copenhagen, an Mch. Gi i lm, xe

kh ng, khng cn ch ngi v chng
ti phi ng.
Cnh ti l mt ngi n ng n mc
chnh t, xch cp i nn, phong cch
thng thy nhng anh qun l k ton
chuyn nghip. Mt p trai, n ci n
hu v c v nh quen bit nhiu ngi
trn xe v nhng ci gt u cho hi
godmorgen lin tip. ng ta cng quay
ni hello vi ti v ti cng hello
li d khng bit ng ta l ai. Sau khi ri
xe in, ti quay hi ngi bn an
Mch i cng. Anh ta nhn vai, , l
ng Otto, Th Tng, ang trn ng
i lm. Ti ngc nhin, trn mt v anh
ta hi li ti, ti sao, ng ta cng phi
i lm mi ngy nh mi ngi, c g l

l? Th ra, y l chuyn bnh thng

x s ny. Mt ng cng chc, d cao
cp, vn leo ln chic xe in, nh
nhng c dn H Ni leo ln chic xe
but n s lm. Ht ch ngi th
cng phi ng nh mi ngi khc.
D cn tr v rt ngu dt v chuyn
chnh tr, ti cng mng tng trong
cch hnh x ca ng Th Tng c
ci g tng quan n vic ti sao ngi
an Mch c mc sng cao nht th gii
v mt vn ha sng thng minh ng
i. Cn nhng quc gia phi chi tr c
chc triu la mi nm ch to s
din cho mt vi ng lnh o thng l
nhng quc gia c nhng chnh tr gia
thch xen vo kinh t v hnh dn. in
hnh l nc M ca ti v cc nuc

ngho kh Phi Chu.

(Bi ng trn Tp Ch Doanh
Nhn s 89 ngy 3 thng 10 nm
2011)
T/S Alan Phan, Ch Tch Qu u T
Viasa

Ni v o c kinh
doanh
Phn ln nhng doanh gia thnh cng
cc th trng mi ni cho rng vic
kim tin cho doanh nghip l mt hot
ng hon ton v kinh t, khng lin
quan g n o c x hi hay tn gio
hay trit l. H thng bo cha cho cc
hnh x sai tri trong cng vic qun tr
hng ngy bng mt li phn, ai cng
lm nh th c.
Mt bn nghin cu ca Harvard nm
1998 cho thy o c v k cng ng
gp v lu di mt nim tin tt p t
khch hng, t nhn vin, t i tc, t

nh u t, t cng ng on th y
l cch xy dng thng hiu hon ho
nht ca bt c doanh nghip no. Vi
mt thng hiu ting tm v bn vng,
cng ty c th tm mt t l li nhun cao
hn cc i th cnh tranh, mt th phn
cao hn ca khch hng trung thnh v
kt qu l mt thnh tu kh quan hn v
ti chnh.
Thiu o c v k cng qun tr,
doanh nghip bin thnh mt cng ty ca
c hi, ca chp git, ca u c Mi
thnh cng s tm b, bo pht bo tn.
Tuy nhin chng ta cng phi thng cm
cho nhng p lc hng ngy m bt c
doanh nhn no lm n ti Vit Nam phi
vt qua. Ngoi tnh trng bp bnh ca

mt nn kinh t v m thi thc bi cn

sng thn ca lm pht, li sut v t gi,
cc doanh nghip Vit phi hot ng
trong mt mi trng kh c th khc
hn th gii bn ngoi.
Trc ht, s thiu vn ca cc doanh
nghip kh ph thong v thi quen phi
gi lng cho khch hng n hn 100
ngy khi thanh ton ha n lm kit qu
nhiu hot ng cn thit. Ci kh khn
khc l s thiu minh bch trong thong
tin, k ton, thu v, chi ph khin nhiu
doanh nghip hnh x nh k m gia
rng gm. Th thch khc l nhng th
on cnh tranh bt chnh ca ng
nghip t cch lm hng nhi, hng gi
n nhng ph hoi ngm kh hu hiu.
Sau cng l nhng giy nh tri buc t

nhng th tc hnh chnh phc tp n

nhng ph tn bi trn cao ngt tri.
Ngi M c cu ni l khi con c su
gn tp vo qun ca bn th bn kh m
nh c mc ch ban u ca bn l
phi khai thng ging sui. y cng c
th ch l mt cch thoi thc trch
nhim tng li nhun cho c nhn v
bo v ting tm cho phe nhm.
Nhng mt doanh nghip mun tng
trng bn vng phi sn sang tr gi
cho hnh vi o c ca mnh.
T/S Alan Phan
Ch Tch Qu u T Viasa

Hai chuyn lm n
bn M
Ngi Vit hc gii v bt chc rt
nhanh. Ch tic l chng ta lun lun la
chn sai lm cc bi hc v nn kinh t
ang phi tr gi kh t cho nhng sai
lm ny. Thm vo nhng thi h tt xu
lun tim tng cc thnh phn li dng
c quyn c li, th suy ngh nng cn
ca ti phi dng li cu Xin n
Trn ph h chng ta.
Ln v li M vo thng 9 va qua, ti
ngi trn my bay cnh mt i gia n
thch tr chuyn. B nh hng nhiu
ca cc mng truyn thng thch phng

i, anh ta ni v mt x M tn li nh
mt bi iu vn. Tht nghip, bo lc,
n nn, ngho i, mu thun chnh tr
ti c ngh l anh ang m t x hi n
ca chnh anh. Sau mt thng thm
gia nh v tm c hi u t ti M, ti
xin tha l tnh hnh vn cn kh quan
hn ti rt nhiu quc gia khc. D tht
nghip c ln n 10%, con s ngi
cn li (90% ca 300 triu dn) vn c
mt thu nhp rt cao v GDP vn gp i
Trung Quc vi 1.35 t dn.
ch M ang bc vo hong hn,
nhng m di vn cn xa, vi ba chc
nm trc mt. Trong khi , ti nhng
ca hng n v hp m sang trng ni
ting, khch vn phi xp hng ch hn
c ting. m vn cn di v tic vn

trn y champagne.
Nm bt thi c
Ti chy ln Pasadena mt bui tra
thm ngi bn c nghe ni ang lm n
pht t. Anh tn Bruce Stuart l mt lut
s c vn phng nh chuyn v thng
nghip t 30 nm qua khi ti mi quen
anh. Hai nm trc, thy tnh hnh bt
ng sn (BDS) M lm nguy, anh v vi
ngi bn b ra 5 triu kinh doanh
a c. C l l chuyn hi ngc i.
Nhm anh mua li cc BDS b ngn
hng tch thu v sp a ra pht mi qua
u gi khu hi n cho ngn hng.
Vi tng s ti sn xu ln n gn 2
ngn t dollar khp quc gia, c th ni
l th trng phi mt 8 nm mi thanh

ton ht cc BDS loi ny.

Gi mua thng r khong 20% hn gi
ti cc bui u gi v ngn hng tit
kim c th gi, ph tn, th tc ta n,
giy t pht miSau , nhm anh em
bn li ra th trng cng vi gi r hn
gi thng thng chng 20%. Thi gian
xoay vng mt trung bnh 3 thng v
trong 2 nm va qua, Bruce v cc bn
anh thu v hn 6 triu dollars tin li,
cho h mc hon tri khang 58% mi
nm. Bruce cho ti coi tt c h s ca
216 v giao dch hon tt vi y
chi tit v anh mun qu ti u t thm
10 triu gia tng hot ng.
Anh cn a ti i xem hai BDS anh va
mua bn xong. Mt bit th

Victorville, mt thnh ph trung lu cch

trung tm Los Angeles 1 gi li xe, c
t rng 270 mt vung, va xy xong 3
nm trc vi din tch xy dng 170
mt vung. Anh mua ca Bank Of
America gi 38 ngn dollars, sa sang
li tn 4 ngn dollars v ph tip th giy
t thm 3 ngn. Anh bn li vi gi 75
ngn dollars, em v cho nhm anh mt
li nhun 30 ngn dollars sau 3 tun.
Gi c BDS California tng i cao
hn cc bang khc, nhng ti vn
shocked trong trng hp ny v ti
va i coi v nghe gi mt bit th gn
Ph M Hng thng trc. Gi BDS
M c l r khong 4 ln gi BDS
Saigon, trong khi thu nhp trung bnh ca
mt ngi M gp 40 ln ngi Vit.

BDS kia nm Newport Beach, mt

thnh ph sang trng t tin cnh bin
Qun Cam. Mt nhc s ni ting tr 7.2
triu dollars cho ta nh 18-phng ny
cch y 6 nm; Bruce mua li ca ngn
hng vi gi 3.5 triu. Sau 8 thng tip
th, nhm anh bn c cho mt ngh s
khc vi gi 4.8 triu em li li nhun
1.1 triu sau khi tr chi ph.
Mt chuyn cng lm ti so snh cch
lm n ni y vi Chu l cc anh
khng cn mt giy php kinh doanh no,
hay phi chy ngc xui tr tin
bi trn cho dch v. Vin quan chc
c nht cc anh phi ng u l ngi
thu v, ang trnh mt ha n cao hn
cc anh chu tr. Hai bn ang tha nhau
ra ta, v Bruce tin mnh s thng v c

hn 35 nm kinh nghim so vi vi nm
ca quan chc tr kia.
Khi c th lc chng lng
Mt anh bn khc tn Wilbur (Bill)
Stover San Francisco, ti in thoi
thm khi thy anh ang nm trn tht
ca cc mng truyn thng. Ti quen anh
cch y 8 nm khi anh ang lm cho
Micron Tech v ng ra thng lng
bn cho qu ca ti mt cng ty con
ca Micron. Dch v M&A khng thnh
nhng chng ti c nhiu tong ng nn
qu nhau nh bn. Cch y 3 nm, anh
v u qun cho mt cng ty sn xut
panel nng lng mt tri tn Solyndra.
Solyndra thnh lp nm 2006 v np n
xin chnh ph ti tr khi TT Obama

ra chnh sch nng lng xanh nm trong

gi kch cu cu kinh t M. Cng ty
c t ph du ha George Kaiser u
t 36%, khai trng honh trng vi
1,100 nhn vin v c Obama n
thm ving sau , vi bi din vn ca
tng thnh qu. Qua s vn ng ca
Kaiser, vn l mt ng h vin ln trong
b my tranh c ca Obama, chnh ph
M ng bo lnh s tin vay 535 triu
dollars cho Solyndra.
Ngy 1 thng 9 nm nay, sau 3 nm hot
ng, Solyntra khai ph sn. ng Cng
Ha v Quc Hi i m cuc iu trn
v nhng lm dng quyn lc ca Ta
Bch c trong vic mt 535 triu dollar
cho cng ty g nh. FBI tch thu tt c
h s ca cng ty bt u iu tra

thm. Bill khng tr li din thoi, v

anh ta ni l anh ang b suy sp thn
kinh v s c. Ti chia bun v ch bit
ni hang in there (rng bm tr) v
ng cc chnh tr gia bin mnh
thnh vt t thn.
D lo cho bn, nhng ti li tha mn v
ci ng ca t duy mnh. Bt c ni
no, khi ngi ta ly tin dn kinh
doanh vi mc ch chnh tr, kt qu
u chc chn l tin mt tt mang. inh
lut ny c minh chng qua bao
nhiu thi i, d cc tn o din cng
ngy cng khn ngoan, tinh vi hn v bit
ngy trang hnh ng mnh di nhiu
hnh thc.
Hai cu chuyn tng trng cho hai nn

kinh t ang hin din song hnh ti M.

Mt l mc cho thi trng lo liu v
iu chnh. Mt l can thip vi tin thu
ca dn v ngh mnh thng minh v bit
cch lo li th trng. Cc chnh tr gia
khng chu hiu rng lch s ca nhn
loi chng minh l th trng lun
lun l k chin thng sau cng.
Ngi Vit hc gii v bt chc rt
nhanh. Ch tic l chng ta lun lun la
chn sai lm cc bi hc v nn kinh t
ang phi tr gi kh t cho nhng sai
lm ny. Thm vo nhng thi h tt xu
lun tim tng cc thnh phn li dng
c quyn c li, th suy ngh nng cn
ca ti phi dng li cu Xin n
Trn ph h chng ta.T/S Alan Phan,
Ch Tch Qu u T Viasa

Thnh a ca t
bn
Sau mt cuc hp di sut ngy, ti co
li vi i tc, i n mt mnh v th b
trn ng ph. Ti cht nhn ra l mnh
ang ng gia lng Las Vegas, bui ti
Th By, nhn nhp m ng, xe c v
mun nh n mu rc r. Nhi ta ni
nhiu n sinh thi nng ng ca cc
thnh ph Chu mi ni, nhng ti
chc chn rng khng u c th snh
bng Vegas. mi sc dn u Phi,
mi mu da en trng vng, mi
loi tui, mi loi qun o phong cch
v mi loi th hnh mp m cao ln.
Nhng h u chia s mt mu s chung:

ngt ngy vi mi tin, mi tham v mi

vi v.
Tn gio no cng c nhng v thnh v
nhng thnh a gio dn hng tm
t v lm nhng cuc hnh hng t lng
tn knh. Ngi Thin Cha gio tm v
Jesuralem i li con ng Thp T Gi
ca cha Jesus, ngi Hi gio c
Mecca va gio ch Mohammed, ngi
Pht gio qu di cy b ca Pht
Thch ca Patna. Tn gio t bn c
dollar v Las Vegas. Ngi ta ni nhiu
n New York, nhng y ch l ch
kim tin, mun hnh hng tm biu
tng cho sc mnh ca ng tin v
nhng th vui t dollar, ta phi n Las
Vegas.

Ngi ta cng hay ni v Macau, nh

mi ca c bc, nhng vi ba sng bi
ln v nhng s tin khng l thu t cc
i gia Trung Quc (bao nhiu l tin
ra?), khng th cho Macau mt phong
cch ca t bn i chng, a dng m
sang trng nh Vegas. Mt bui ti cui
tun Vegas s ph by tt c xu p,
s phn nh mi ng sai ca trit thuyt
t bn.
Ti n Vegas ln u vo nm 1964 khi
i mt vng x M du lch ba l vi vi
sinh vin cng trng. Mt con ng
ln gia sa mc mnh mng, vi ba sng
bi nh c o, ti vo Desert Inn,
Dunes, Haciendanh mt anh nng
dn C Mau bc vo Hyatt, Sheraton
Saigon. n tng v l, nhng khng c

g say m hay cun ht (c l ti ti

rt dng dng vi c bc). Qua cc thp
nin k tip, ti n Vegas kh thng
xuyn, v khi mi cc i tc lm n v
Los Angeles hp hnh, h khng mn m
lm. Nhng Vegas, ni h c th n
chi c bc, tic tng trc tang v tr
ph tn thua l vo thu, ai ny u hng
hi. Ri n cc doanh nhn Trung Quc
vo nhng nm u m ca, Vegas l
ni phi dng chn.
ch M cng mnh th Vegas cng
pht trin. Ti chng kin mt cuc ua
khng mt mi qua nm thng ca cc
cng ty c bc. Wynn to danh ting vi
Mirage, Treasure Island ri cui cng l
mn khiu v nc hng m Bellagio.
Adelson tr li vi Venetian sau khi xy

Sands thnh mt trung tm hi ngh ln

nht nh x M. Harrah nhp cuc vi
nhng thu tm ngan muc dc The Strip
(con ng chnh ca Vegas) nh Bally,
Paris, Planet Hollywood, Imperial.
Nhiu tn tui hng u ngy xa nh
Circus Circus, Stardust, thua cuc v
tt hu thm hi. Nhiu tay chi va
nhp cuc to n tng mi vi
Cosmopolitan, Trump, Aria, City Center,
Mandarin, Madalay Bay. Mt cuc ua
tht hp dn v sng to dnh th
trng v li nhun, hon ton t pht
kiu t bn i chng. Dubai, Macau,
Shanghai, Singaporecng c nhng
cuc ua, nhng ch l mt xp t ca
gii cm quyn v cm tin, kt qu
thng c nh ot qua ngh quyt

nn khng g ngc nhin, v do , khng

g ng k. Ging nh mt trn bng,
khng ai bun tham d hay i coi nu
nh t chc xp t sn ngi thua k
thng.
Mt thc t phi hiu l trong lch s
loi ngi, lun lun c mt ng cp
thng tr nh nhoi, c gng li dng
quyn lc v tin bc ca mnh p t
gii php ca mnh trn i a s qun
chng. T cc b lc xa xa, qua cc
triu i phong kin, thc dn, n cc
quc gia Ty Phng hin ti hay cc x
hi bnh ng nh Lin S, Trung
Qucgii php thng em li mt
cuc sng ngon lnh hn v phng
din cho giai cp cm quyn ny. Ch
t bn cng khng khc g. Li dng

cng sc v ti sn ca qun chng ngu

ng lm y ti tin c nhn v phe
nhm mnh l th thut tinh vi m cc
chnh tr gia v i gia u thng tho.
Mc ch nh nhau nhng cch lm th
gii t bn y ln hng ngh thut.
Nhng ch dng roi vt gng cm
thc y p buc ngi dn ang i dn
vo qu kh. Indonesia ca Suharto hay
Hn Quc ca Park Chung Hee ngy no
ch cn l d m. Tunisia, Lybia, Egypt,
Syriaang c sp xp li. cc x
hi t bn, ngi dn lm n l vi tinh
thn hon ton t nguyn. Hai l do:
lng tham c hu ca con ngi v
nhng mn n ngp u.
Trit thuyt t bn v ra mt cuc chi

ho hng l ai cng c th thng v em

v mt phn thng p nh m. y l
tin ca Las Vegas, ca t bn. D
nhin, ai cng bit l xc xut cho thy
ngi thua bc chim n 95% ngi
tham d. Ngoi x hi, cng khng thiu
nhng ngi nhn chn ra iu ny. Tuy
nhin, gii t bn cn mt tuyt chiu
khc: mua trc tr sau. Khng ni no
m mt ngi tay trng c th mua nh,
tu xe, sm sa tiu xi nh x M. C
th bn khng mun n, nhng chc chn
l v con v a s thnh vin gia nh
bn b sn sng shop dm bn. i
hi duy nht: bn phi c job v phi n
l nghim tc. Mt job l mt tt c.
V lng tham v v ci giy xch n v
hnh ny, c trm triu n l M y

nn kinh t v x hi M ln nh cao th
gii di danh ngha th trng v t
do. Trong khi cc x hi phong
kin c h phi tr tr trong ng bn v
ngu xun. Cc lnh o ni y khng
hiu rng con nga s chy nhanh hn
nu bn treo trc u n mt c c rt
ti ngon; ch khng th dng roi sit
cng sut chng dng di.
Cui cng, ng Tiu Bnh v cn thn
hiu c iu ny. H dng lng
tham v ming mi t bn giu c
kch thch c t n l sa i nh mnh
Trung Quc v cng c ti sn cng nh
quyn lc ca ng cp thng tr. H
thnh cng vt m c, nhng vn phi
np mnh di nhiu tn gi nghe tri tai.
Thc s, Trung Quc l mt quc gia t

bn gp nhiu ln so vi M, nu bn
xem xt k cc chng trnh phc li x
hi hay quyn lc ca cc nhm li ch
ca x ny.
Nht l trong thi im hin ti khi x
M phi chi tiu c ngn t dollar mi
nm cho cc n l ngho v gi (v l
phiu ca dn ch); cha ni n c ngn
t dollar khc bo v hnh nh ca
ch (Iraq, Afghanistan) v quyn li ca
t bn (cc cng ty a quc). Trung
Quc khng b gnh nng ny. Cho nn,
ti s khng ngc nhin nu trong vng
20 nm na, thnh a ca t bn s
c di qua mt a im no ti Trung
Quc. Nhng khng phi loi t bn i
chng, mun mu v a dng nh Vegas,
m l loi t bn ca phe nhm, ch k,

tn nhn v n iu vi cht qu ma.

T/S Alan Phan, Ch tch Qu u T
Viasa

Li ni v vng
hiu v sao gi vng tng nhiu v
nhanh nh vy, ta phi hiu r lm
pht. t chuyn gia ti chnh no mun
ni ln l do thc s gy lm pht. Khi
tt c cc ng tin u mt gi, nht
l USD, th vng s ln gi. iu
khng bao gi thay i.
Bn nm nay, vng lun chim t trng
ln nht trong danh mc u t ca ti.
Nhiu ngi cho ti mt bit danh mi,
Goldfinger (nhn vt xu ca phim
James Bond 007 c cng tn). Cc nh
phn tch th bi bc chin thut ny, cho
rng vng khng th mang li li nhun
tt hn chng khon hay bt ng sn khi

u t lu di (hn 2 nm). H ging bi

thm l trn mt thun kinh t, vng
khng ng gp g vo GDP hay thu nhp
c nhn. Tuy nhin, trong trng ua th
gii, con nga vng ca ti qua mt
mi i th nng k, t ch s Dow
Jones n cc bn t v mi lai hng
ha. Sau bn nm, k t lc ti mua vng
gi 600 USD/ ounce, nay gi vng
l 1.800 USD/mt lng oz. Ti d
phng l gi vng s ln hn $2,500 vo
cui nm 2012.
hiu v sao gi vng tng nhiu v
nhanh nh vy, ta phi hiu r lm pht.
Trong lch s, lm pht l mt danh t
ch s ln gi ca hng ha. t chuyn gia
ti chnh no mun ni ln l do thc s
gy lm pht. H quanh co l lm pht

ti Vit Nam xy ra v lm pht tan cu,

v nhng nh u c, v kh hu, v nim
tin ca ngi tiu th, v sn xut st
gim vn vn v vn vn. Thm ch, s
liu thng k cn c b cong h c
th tuyn b l lm pht ch vi ba phn
trm mi thng, khng g quan trng. H
khng mun nghe mt nguyn nhn ngn
gn: Lm pht l do ng tin mt gi.
V hai l do gy ra tnh trng ny cng
rt n gin: mt, s vay mn tiu
xi ca ngn sch qu cao so vi thu
nhp qua thu v u t; hai, vic in tin
ba bi lm tng cung tin tng ln.
Khi tin mt gi, ngi ta tha do
ngi dn mt nim tin vo ng ni t
khi kinh t v m bt n. K thc, ngi

dn rt khn ngoan. H khng tin vo

nhng chuyn khng c thc. Hay, nu
ni s tng gi hng ha l do u c, th
ti khng ngh l ai c tin kinh
doanh lu di theo chin thut ny, tr
khi h bit chc l ng tin cng ngy
cng mt gi.
Khi tt c cc ng tin u mt gi, nht
l USD, th vng s ln gi. iu
khng bao gi thay i. Nu ly vng
lm bn t (kim bn v) v nhn li my
chc nm qua, ta mi thy trong thc t,
hng ha xung gi v cung vt qua
cu, nht l thi im Trung Quc tr
thnh c xng ca th gii.
Trong mt bi vit ba nm trc, ti c
so snh gi c hng ha v vng. Ln u

tin ti qua M vo nm 1963, gi vng

l $35 mt lng. Mt chic xe Mustang
mi ca hng Ford tn $3,300, tc
khang 100 lng vng; gi mt nh
trung bnh l $14,000 hay khong 400
ounces vng; gi 1 bnh m l 22 cents
(1 oz vng mua c 150 bnh m).
Nm nay, gi vng ln $1,800 mt
ounce, ti c th dng 100 ounces
mua 6 chic xe Mustang, cn nh trung
bnh s tn khong $230,000, tng
ng 130 oz vng thay v 400 oz, v
vi 1 oz vng ti s mua c khong
1,300 bnh m. C ngha l trong khi
tin USD mt gi trm trng, mi lc ca
ti li gia tng ng k so vi s vng
ti gi sut 48 nm qua.
Trn th gii, lng vng li hu hn.

Nm 2007, theo National Geographic,

ch c khong 161,000 tn vng tng
c khai thc. Lng vng khai thc
qua tng nm tng i bn vng, nu
tnh theo nhu cu. Nm 2010, ton th
gii khai thc c 3.859 tn vng, nhu
cu mua vng l 3.754 tn. S cn i
cung cu v gi tr gn nh bn vng ny
khin gi vng khng nhiu bin ng.
Mi bin ng v gi vng thc s pht
sinh t s bin ng ca USD v cc bn
t khc.
Khng nh tin giy, c phiu, tri
phiu, hay nh mt cng ty c th mang
v li nhun ln, hoc thua l nhiu,
vng l mt c o thanh bnh trong bo
t. Bi v khng ai in ra vng c
hay dng cc th thut chi phi ca th

gii o, nn vng thc s l mt knh

phng th an ton. Ai c lch s u
nh chuyn lm pht phi m do tin giy
h gi, nh ng Mark thi Weimar ca
c, nh ng yuan ca Trung Quc thi
Tng Gii Thch, nh ng peso ca
Argentina trong 50 nm qua, nh ng
dollar ca Zimbabwe (mt gi k lc khi
rt 11 triu phn trm trong 1 nm). Sut
5,000 nm lch s, vng khng bao gi
mt gi. Ti yu vng l v vy.
Mt cu chuyn kh khi hi trong lch
s ti chnh th gii l vic ng Gordon
Brown quyt nh bn hn na s vng
d tr ca Anh (415 tn) vo nm 2000
vi gi trung bnh l $276 mt lng,
em v cho Anh hn 4 t USD. nh
ca ng l h gi vng th gii v gi gi

tr tin bng Anh (English pound). Sau 4

thng, ng bng Anh tip tc st gi,
cn gi vng th gii li tng ln 25%,
lm Anh mt hn 3 t USD trong giao
dch ny. Nu l mt nh u t ti
chnh, ng Brown s mt job ngay lp
tc. Nhng v ng l chnh tr gia, nn
ng Brown khng nhng khng b ui,
m sau cn c c Th tng vi bit
danh Gold Brown (vng).
Theo mt bo co s liu t Thy S,
trong vng 3 nm qua, Vit Nam xut
khu khong 200 tn vng, vi gi trung
bnh $1,200 mt ounce, thu v c 8,4
t USD. Trong khi , nu vn gi s
vng ny th gi tr hin nay l 12,7 t
USD (vi gi $1,800). Tnh ra, mc thit
hi ca Vit Nam t vic mua cao, bn

thp l 4,3 t USD. Ti khng bit quyt

nh ny gy thit hi trc tip n nhng
ai, nhng y l mt s tht thot k lc
so vi con s GDP nh nhoi, hn 4%.
V vy, nu ai khuyn ti nm gi tin
giy, th ti xin cm n. Mi ngi c
vic gi giy, cn ti s c gi vng!
T/S Alan Phan

Paris, Gisele
huyn thoi

Thc ra, tt c nhng g chng ta

ang cm nhn c phi ch l gi
thuyt v cu trc tru tng trong
suy tng? V s st nhng g
khng bit nn chng ta kh kh
m ly huyn thoi ca qu kh v
qun i tng lai? Ti gh thm
Paris bt c khi no c dp. Ti yu
Paris n khng bao gi ngh l s
sng ni y v s mnh s tht vng
khi gn k ngi yu mi ngy
Gn y, ti khng c duyn vi kinh t
ti chnh. My bi vit c b tho g,

c b, lc u v qu nhy cm. Ti
bin h l khi dnh n ti tin ca ti v
ngi dn th bt buc phi nhy cm
ch? Mt b bin tp khc khuyn l anh
nn sa i, vit theo th hiu ca bn
c, chuyn mc v cp, hip, git
th tng lai vit lch ca anh s sng
sa hn. Ti ngh thm, b ny m ri,
khng thy cc bi vit ca ti ch ton
l cp, hip, git hay sao? B tng
ti vit v kinh t y chc?
Nhng thi, nh nghe b ta vy. Mt
ti rt nhy cm vi ti l Paris, thnh
ph m ti vn gi l ngi tnh mun
thu. Ti yu Paris nh rng yu l,
nh ni yu sng, nh chim yu nhc.
Ti gh thm Paris bt c khi no c
dp. Ti yu n khng bao gi ngh

l s sng ni y v s mnh s tht

vng khi gn k ngi yu mi ngy.
Paris ca ti l Montmartre nhng ngy
cn Hemingway, Fitzgerald, Faulkner; l
ging sng Seine ca Truffaut, Bardot,
Piaf; l nhng bc tranh ca Monet,
Matisse, Lautrec trong nhng muse nh
b; l nhng kin trc thn k thng trm
qua bao th h; l nhng qun va h ca
c n lc m v sng; l khu vn
Luxembourg ca ma thu l vng nh
mi tc ngi yu ; l nhng con ng
lnh but du chn trn tuyt trng. Ni
lm sao cho ht nhng k nim v hoi
tng v Paris thi mi ln? Vit lm
sao cho nhng phong cch v hnh
tng v Paris thi x chiu?

Ti n Paris ln u khi cn l sinh

vin nm cui ca i hc. Trc ,
nh phn ln ngi Vit, ti lun mang
tm trng yu-ght nc Php. Yu v
ln ln vi vn chng, ngh thut, v
trit hc ca cc nh vn ha Php, nhi
vo u s mi ngy nh thi quen ca
bi La Marseillaise mi bui sng cho
c. Ght v ti b bn bo v Ty bt
gp v nh tha sng tha cht ba bn
ln khi tro ln cy me nhn trm my b
m tm trn Cercle Sportif (by gi
l vn Tao n) lc tui cha 11.
Paris thay i mi cm nhn xa c.
Thnh ph ca lch s cho n ch du
khch tr non di vi nhng cnh quan
th mng, nhng ba n tuyt vi d ch
cht bnh m vi fromage, nhng con

ngi Parisian bit hng th vi class,

bao quanh trong nhng mu chuyn ngn
p hn c tch. Nh phn ln cc du
khch tr nhiu hormone, ti phi dnh
dm tin vo Moulin Rouge, i coi
Crazy Horse; ra Bois de Boulogne
thu mt c gi im.
Ti gp Gisele . Con b c mi tc
vng ng, khun mt p v cp mt
xanh nh dng sng Danube (d nhin,
khi hi tng th tr nh hay lm lc. C
th con b xu v mp, nhng khng mt
anh sinh vin hng tnh no c th suy ra
iu ny). Sau khi ng gi c,
Gisele a ti v mt cn h ti tn cnh
Sorbonne. Ti hi hp nh Armstrong
lc va bc xung mt trng.

Con b ci , ln ging ri m ti
hi, sao mt anh bun qu vy? Ti
m , d mun tr li rng khi mu ln
n u th mt thng n ng no ch
m v bun? Sau khi m ti hn 10 pht,
Gisele ni ti khng thch lm vic m
nay, mnh ngi tm s i. Ti ngh chc
mnh b la ri, nhng Gisele tr li ti
ng tin franc lc ny ri bt u c
thoi.
Nng k v mt x Nga ca tui nh, p
v m m. Cho n ngy cha nng b
bt i Siberia ch v ti l mt tr thc
Do Thi, thch hi v vn. M nng t t
vi nm sau . Mi 16 tui, Gisele phi
qua tay bao nhiu ngi n ng li
dng s c th ca nng. Nm 20, Gisele
chy that khi Nga, ri lm mi ngh

 Paris, k c lm im. Nhng nng vn

i hc v m mt ngy khng xa, nng s
n California v mua mt cn nh cnh
bin. Nng hi ti mi chuyn v x
M xa xi, trong khi ti ch c mt c
mun duy nht l lm chuyn i bi, h
ha vi u c trng rng. Nhng v mt
sau khi l lt c ngy trn metro, v cng
v Gisele c b ngc kh thoi mi, nn
ti v nng m nhau ng say nh hai a
tr.
Su gi sng, nng nh thc ti v hai
a ra mt qun c ph nh gn lm 2
ci croissants. Khng phn son, gin d
trong chic o thun mu trng, Gisele
p du hin nh mt ma soeur. Hi
sng cn lnh lnh, xe c cn tha tht,
ti thanh bnh trong nh nng u ngy,

qun i mi chuyn m qua, cng nh

mi th chung quanh. Ch c Gisele v
ly espresso thm ngt.
Ti khng bao gi gp li Gisele, nhng
ti yu Paris k t m .
Nhng nh ti ni, ti khng bao gi
mun sng Paris, ngi tnh mun
thu. V Paris khng cung ng y
thch c th cho c nhn ti. Ti thch
ci tin nghi ca nhng cn nh hin i
M, nhng cng vic kinh doanh ti
chnh y th thch ca Wall Street,
nhng tri nghim khp nm chu vi
nhiu vn ha a dng, vi nhng ngi
tnh mi sc mu. D tuyt vi, nhng
vi ti, Paris vn ch l mt huyn thoi,
dng ln t lch s, vn ha v tr tng

tng ca nhng tm hn ngh s. Thc

ra, tt c nhng g chng ta ang cm
nhn c phi ch l gi thuyt v cu trc
tru tng trong suy tng? y c phi
l ci thp ng tr thc m chng ta chy
vo n nu khi gp kh khn?
Ci thp ng thng cho chng ta nhng
cm gic an ton nn mi ngi an phn
v khng ai mun quy ri cho thuyn
xao ng (M gi l rock the boat). V
s st nhng g khng bit nn chng
ta kh kh m ly huyn thoi ca qu
kh v qun i tng lai. Chng ta
thng ch ngh n bn thn v c qun
rng cn c mt x hi ngoi kia vi
nhng vn khng ai trn tr v gii
quyt. Nh nhng tn tn gio, chng
ta m ly nhng cun kinh thnh vit

ra t my ngn nm tm cu tr li
cho bi ton thi Internet.
Ma thu va n, em cht nhung nh v
Paris ca th nhc. Nhng thc t lun
can thip. Ti cht nh l cc nhn vin
bn Trung Quc ang ch cu tr li ca
ti v ti khan vng v ngoi t, v
nhng bt n ca cuc nh cng nh
my Trit Giang, v h s k ton phi
np cho ngn hng trc cui thng.
Paris v huyn thoi phi i vy.
T/S Alan Phan, Ch tch Qu u t
Viasa
(Bi ng trn Vietnamnet/ Tun
Vit Nam vo 20 thng 10 nm 2011)

Cho nhng ngi

va nm xung
Ti khng phi l mt s gia hay mt
nh bnh lun chnh tr ca tng hay
chi bi c cn bn khoa hc nhng v
lnh t, sng hay cht. Nhng ti bit
rng h l nhng ngi bay cao,
i xa hn a s chng ti v snh
vai vi nhng lnh t khc ni ting
th gii lm nn lch s.
Mt cui tun ma h tht thanh bnh
Koh Samui (Thi) cht nghe tin v ci
cht ca Tng ng Vn Quang v
Tng Nguyn Cao K ca VNCH ngy

xa. Bt c ci cht no ca mt lnh t,

d xu hay tt, cng khi dy nhng suy
tng v ngha ca i ngi trong
lch s. Nhng lnh t m ti c cht
quen bit cn gi li thm nhng hi c
ca mt thi oanh lit v tn phai.
Ti khng phi l mt s gia hay mt nh
bnh lun chnh tr ca tng hay chi
bi c cn bn khoa hc nhng v lnh
t, sng hay cht. Nhng ti bit rng h
l nhng ngi bay cao, i xa hn
a s chng ti v snh vai vi nhng
lnh t khc ni ting th gii lm nn
lch s. Vi cm nhn ca c nhn ti, h
l nhng biu tng cho lng ngng
m, cng cht thng hi. Nhiu ngi
thng cho l thi th to anh hng
lm nh nhng thnh tu hay hu qu

trong lch s. C th vy, nhng vi ti,

bt c lnh t no lo li mt quc gia
cng u chia s nhiu c tnh c bit
xut chng gip h vt ln cao khi
m ng nm gi quyn lc. Ni
rng s t vi tn ny tt khng th gii
thch trn vn vai tr lch s ca h.
Ti c quen bit giao lu vi hai Tng
K v Quang vo trc thi 1975.
Nhng cuc gp thang qua trong cc
ba tic cng cng nn khng phi l
bn v ti khng lm chnh tr nn
cng chng l th. Sau 1975, ti c
chi tennis nhiu ln vi ng K
California v ng ta cng nh ti t vn
vi chuyn lm n nh. Th v nht l ln
ng c i ti t John Wayne (by gi
l tn ca phi trng Qun Cam) m

tic chiu i Newport Beach. ng K

l thng khch, ko thm ti cho ch ra
y ging, v ti ht sc n tng ch
vi danh sch khch mi, nh Ron
Reagan, by gi l Thng c
California (sau ln lm Tng Thng
M). Ti tic cho ng lc y (1975),
cha bit dng n by l quan h thn
thit vi John Wayne v nhiu nhn vt
danh ting khc ca M y s nghip
i v mt hng khc.
Nhng d sao ng bay rt cao, qua
nhng cuc hp thng nh vi cc
Tng Thng Johnson, Ford, Nixon, hay
nhng cuc m phn vi Kissinger,
McNamara, Bundy. Trong sut thp nin
60s v 70s, c l ng c mt trn tin tc
TV, bo ch M v th gii mi ngy.

Cn Tng ng Vn Quang l nhn vt

s 2 ca ch c, sau ng Thiu. Ting
tm v quyn lc ca ng i trc mi
toan tnh v chnh tr thi ny. nh
hng ca ng rt ln, k c nhng vn
c vi ngi M; nhng ng t xut hin
ni m ng v cc mng truyn thng,
nn khng ni ting nh Tng K. n
tng nht vi ti l ting ci dn tan,
biu l mt tm t ti mt, khi trao i
nhng chuyn khi hi v g tc di.
Nhng trn mt kha cnh khc ti cng
thy thng cho bc ng quan l
ca hai ng. Ti lnh xa chnh tr v ti
hiu khi lin quan n quyn lc v
quyn li, bn cht con ngi cho php
h lm bt c iu g t mc tiu.
Th an, ph php v di tr l phng

tin thng dng hng ngy hng gi.

Ly cc chnh tr gia ca M lm th d.
Hai ng K, Quang l nhng con bi kh
ngoan ngan v trung thnh vi chnh
sch M ti Vit Nam. H khng h c
mt tham vng g hnh x trong v th
c lp vi M nh v tin nhim l
Tng Thng Dim. Tuy vy, khi vt
ht tri chanh K, Quang, h cho n
em vit sch, vit bo tung tin l Tng
K, ri sau ny, Tng Quang, l nhng
trm bun ma ty, vi ti sn c t la.
Bo sch M vit theo kiu bo co iu
tra (investigative report) nn c th gii
tin theo v vt nh trn ngi hai ng c
l khng bao gi gt sch.
Sau 1975, Tng K c bn tho xin t

vn ca ti v chuyn mu sinh trn t

mi n. Chc ng ngh ti bit nhiu v
qua y t 1963. ng ni thc l ti
sn gia nh ch cn khang 900 ngn
la v ti rt ngc nhin vi s tin nh
nhoi ny. Mt anh lm hi quan cp trung
Thng Hi cng c mt ln nh ti t
vn v qun l ti sn c nhn v ti
thy tin nhn ri ca vin chc ny
trong ngn hng Hng Kng ln n hn
6 triu la. Lm Th Tng 3 nm v
Ph Tng Thng 4 nm di thi m M
c trm t la vo Vit Nam, m
ng b K ch bn rt c di 1 triu
la, th trong sch v ca ti, y l
con ngi sch.
Cn Tng Quang li ln n hn na.
Sau 1975, v nhng li co buc v ma

ty v tham nhng, ng khng c nhp

cnh vo M. Lnh lo bn x tuyt
Canada, ng sng ngho kh i cng
nhn trong mt cn h cht hp. Sau cng
c qua M vo gia thp nin 80s,
ng tip tc lm lao ng v v phi i
bn bnh cc ch, cho n ngy ra i
vi hai bn tay trng. ng minh M
han tan quay mt lnh lng.
Ti khng quan tm n nhng cng, ti
ca hai ng. Chin tranh chm dt
hn 36 nm. Th h mi quanh ti loay
hoay vi nhng bi tan kh khn trc
mt, khng phi nhng cu chuyn v
vn ca cc ng gi. Nu hai ng c
li bi hc g cho hu th, ti chc l th
ny: trong chnh tr, i khi lm k th
cn hn lm bn. Bi v ta bit qu

nhiu v bn, trong khi ch nghe n

huyn thai v k th.
Nhng ngy thng s tri qua v chn
vi tt c. Ln cht ti gp ng K, vi
nm trc Phan Rang, chng ti cng
ng nhn mt Thp Chm bi bm gn
mt khu du lch ng ang mun lm d
n. Khi ng ni v trin vng, ti li nh
n bi ht c:
Ngi xa u, m thp thing sao
ng nh bun ru
Lu cc u, nay thy chng rng xanh
xanh mt mu
Trnh Cng Sn cng c mt bi ht cho
thi 70s, v nhng hn th lng
qun, du chn ngi ri cng bi m,

v a con xa tm v nh, thi th

hy xin cho ngi va nm xung tm
thy thin ng ni cui tri mnh
mng.
T/S Alan Phan

Table of Contents
Khng ngng t cu hi
Hai mi cu hi dnh cho TS. Alan
Phan
ng hoang tng v mt th gii phng
Khng c ba n no min ph
Sau mi thi k vng son
T bn v Dn ch
Con voi Trung Quc
Chuyn con ve v con kin
Ch Vit Nam hnh phc nht th gii
Khi cc lnh t bit ci mnh
Mt ngi lm quan c h c nh
B cuc trc khi ti ch l tht bi
Cc cuc chin sp xy ra
Thiu can m nhiu ngi b cuc qu

sm
Mt cch nhn khc v con ngi Alan
Phan
K cp gp b gi
u t ngoi t no?
Gii m nn kinh t ngm
Vit Nam v Trung Quc
Nhng can thip v ch
Ni v o c kinh doanh
Hai chuyn lm n bn M
Thnh a ca t bn
Paris, Gisele v huyn thoi
Cho nhng ngi va nm xung