LAH NZAM

ve
KANAT

Bedri Ruhselman
tarafndan dzenlenmitir.

 lh Nizam ve Kinat
Bu kitabn yayn hakk Metapsiik Tetkikler ve
lm Aratrmalar Derneinin (MTAD) bir kuruluu olan
Metapsiik Tetkikler ve lm Aratrmalar Dernei ktisadi letmesi Yaynevi MTAD1950ye aittir.
M TAD1950 Yaynevinden yazl izin alnmadan hibir alnt yaplamaz.
I. Bask: stanbul, Nisan 2013
IV. Bask: stanbul, Nisan 2013
ISBN: 978-605-63845-0-9
Yaync Sertifika No: 27468
Yayn
M TAD1950
Hasnun Galip Sok. Pembe kmaz No: 4/8
34433 Beyolu/stanbul
Tel: (212) 243 18 14 - 249 34 45
Faks: (212) 252 07 18
www.mtiad.org.tr
www.mtiad1950.org
Bask
Boraks M atbaaclk ve Ambalaj Sanayi
Ticaret ve Pazarlama Ltd. ti.
M altepe M ah. iftehavuzlar Cad.
Ayvaldere Yolu No.3/3-I M altepe-Zeytinburnu/stanbul
Tel: (212) 567 64 26 Faks: (212) 567 78 62
www.boraks.com
info@boraks.com

1959 ylnda nder adn verdiimiz Byk Vazife Plnndan

gelen bu bilgiler, Bedri Ruhselman tarafndan dzenlenmi,
o tarihten beri noter, banka kasalarnda muhafaza edilmi,
zaman geldii iin 54 yl sonra orijinaline
sadk kalnarak yaynlanmtr.
***

Bu kitap etrafmzda grdmz, hissettiimiz, yarm olarak tabiat diye

adlandrdmz ahengin bir parasdr. Kinatmzda, tekml diye
adlandrabildiimiz o nurlu yolun, insanlarn bilgilerine olan bir kprsdr.
nsann dar bir madde hayatn, geni ve idrakli olan ileri bir safhaya balayan
biricik yoldur. Bu ne bizim, ne siz insanlarn, ne de hibir kimsenindir. Bu, ilh
nizamn, insanlara bir hediyesidir. Yni tabiattan bir paradr.

***

Bu kitap, nite dediimiz idrak vahdetinden, insanlarn tekml ihtiyalarna

cevap verebilecek ekilde, vazifelileri tarafndan dnyaya verilmitir.
MUKADDERAT YOLCULARI

Madde, btn tesirlere zemin tekil eden ve muhtelif nisbetlerde bu tesirlere cevap veren bir
unsurdur. Bu bilginin iinde sakl olan bir mn da udur: Madde, kendi kendine hibir harekete
gemek veya en iptida bir faaliyet gstermek kudretinde deildir. Onda kendi kendine bir olu
veya yap imkn yoktur. Yni madde ancak kendisine gelen tesirleri bekler ve bu tesirlerin
istikametlerine gre hller, ekiller, durumlar alr. u hlde herhangi bir maddenin her trl
tesirden azade bir hlini -farz muhal olarak- dnrsek bu maddenin hibir ekle, hibir hle
sahip olmayacan kabul etmemiz lzm gelir. te insan idraki ve tasavvuru dnda kalan, byle
btn hl ve ekillerinden tecerrt etmi bir maddeye amorf madde veya asl madde deriz. Demek
ki amorf maddede:
a - Hibir hareket eseri yoktur. O, maddenin mutlak ve tam bir hareketsizlik hlidir.
b - Maddelerde grnen btn hususiyetler ve vasflar ancak onlardaki hareketlerin
tezahrlerinden ibaret olduuna gre, mutlak hareketsizlik hli demek olan amorf maddenin ne
ekli, ne hususiyeti, ne de vasflar bahis mevzuu olamaz.
c - Bu durumda olan bir hlin idraki mmkn olamayacandan, amorf madde mevcut olmakla
beraber, insanlar iin yok demekle msavi olur.
d - Amorf veya asl madde -mutlak hareketsizlik olan mahiyetinden dolay- kendi kendine hibir
hareket, hibir kprdan yapamayaca iin dardan hibir tesir gelmeden, onun kendiliinden
harekete gemesi ve maddedeki hareketlerin birer neticesi olan ekilleri, hlleri ve tezahrleri arz
etmesi imknsz olur.
Btn bu bilgilerden sonra kolaylkla anlalr ki insanlarn madde diye anladklar ve
kymetlendirdikleri eyler, dardan gelen tesirlerin madde bnyesindeki imknlarla husule
getirdikleri eitli hareketlerin tezahrleridir, amorf maddenin bizzat kendisi deildir.
***
Bu ekillerin ve durumlarn incelik, kabalk veya basitlik, mudillik hllerine gre, muhtelif
idraklere ve grlere hedef olabilen ksmlar vardr. Yksek ve kark hareket tezahrleriyle
grnen maddeler o nisbette mudil ve inkiaf etmi durumlar arz ederken, az ve basit hareketlerle
kendilerini gsterenler de o kadar iptida ve basit vasflarla temayz ederler.
Demek ki maddeler en basit hareketlere mlik iptida hllerinden, en mudil hareketlerle muttasf
yksek durumlarna kadar saysz inkiaf derecelerinde eitli kymetler gsterirler. u hlde, en
basit madde demek, ilk hareketlerle amorf maddeden ayrlarak ilk eklini alm bir madde hli
demektir. Buna mukabil yksek, mudil madde demek de saysz, eitli hareket kombinezonlar ve
tarzlaryla kark durumlar ve ekiller alm madde hli demektir.
***
Burada teknik bir bilgi olarak unu ilave edelim ki, maddelerin ince-kaln hlleriyle, basit-mudil
hlleri mefhumlarn birbirine kartrmamaldr. Maddenin basitlik-mudillik farklar, onlarn
bnyelerini tekil eden hareket mudilelerinin az veya ok kark veya inkiaf etmi olmalarndan
ileri gelir. Eer bir maddenin madde kombinezonlar, bnyesini kuran deerler, yni hareketler
fazla, zengin ve kark ise o madde o kadar mudil olur. Ve basitlikten o kadar uzaklam bulunur.
Hlbuki incelik ve kalnlk mefhumu bu mny tamaz. Burada maddenin iindeki terkip ve deer
miktarlarnn azalp oalmas bahis mevzuu deildir. Binaenaleyh bir maddenin incelii, kalnl
onun inkiaf durumunu, yni amorf maddeye uzaklk ve yaknlk derecesini gstermez. Dardan
gelen kuvvetli tesirlerle bazan bir madde btnnn czleri arasndaki balar artar ve

kuvvetlenir, hatt hareketleri tahdit edilecek ekilde bu czler birbirlerine yaklar. Bu yzden
bunlarn hareketlerine tesir etmek iin -onlar bu derece sktracak kadar kuvvetli olan tesirleri
yenmeye kfi gelecek derecede- kuvvetli tesirler yollamak lzm gelir. te bu maddeler kesif,
kaba hller arz ederler. Buna mukabil, madde btnnn czleri arasndaki balar zayf olursa bu
czlerin gevek irtibatlar, onlarn aralarnda daha geni mesafelerin kalmasn inta eder. Ve bu
czler az ve zayf tesirlerden de mteessir olurlar. Binaenaleyh, onlara tesir etmek evvelki kaba
maddelere tesir etmekten daha kolay olur. nk onlar bu hlde tutan tesirler kuvvetli deildir. Bu
sebepten onlar daha kolaylkla yenmek mmkndr. Bunlar da seyyal dediimiz ince maddelerdir.
u hlde, her safhada bulunan basit veya mudil maddeler, safhalarn deitirmeden inceltilip
kabalatrlabilirler. Buna misal olarak suyu gsteririz. Buhar, su ve buz hlleri, aralarnda incelik
ve kabalk farklar gsterirler. Fakat bunlarn her de amorf maddeye uzaklklar ayn derecede
olan ve ayn mudillik kademesinde bulunan su maddesinden baka bir ey deildir. Keza bazan
mudil bir madde, nisbeten kendisinden basit olan dier bir maddeye nazaran daha kaba olabilir.
Mesel demir maddesi, oksijenden daha mudildir, fakat ondan daha kesif ve kabadr.
***
nsanlar asgar ve azam namtenahi noktalar arasnda uzanp giden hareketlerin -basitlik ve
mudillii zincirinde- ancak muayyen hudut dahilindeki birka madde halkasnn ekil ve hllerini
grp idrak edebilirler. Bu hller ve ekiller; hareketlerin azl veya basitlii itibaryla,
iptidaleip aalara doru inerek bir hadde gelince, insan idrakinin alc sahasndan uzaklamaya
balarlar. Ve nihayet tamamyla kaybolurlar. Keza, yukar taraflara doru da madde zincirinin
halkalar gittike artan ve mudilleen hareketlerle ykselir ve inkiaf ederken, gene insan idraki
onlar bir noktadan itibaren tamamyla kaybeder. Zira ne bu hududun alt tarafndaki, ne de st
tarafndaki madde durumlarn neticelendiren hareket keyfiyet ve kemiyetlerini, dnya maddesinin
beyin cevherine bal hibir insan zeks ve idraki kavrayamaz. Bunun iindir ki insanlar, kinat
maddelerinin namtenahi uzanan zincirindeki birka halkadan gayrisini anlamaya ve kendilerine
gre el ile tutulurcasna mtalaa mevzuu yapabilmeye muktedir olamamlardr. Zaten bzlarnn,
bz yksek madd tezahr imknlarn ret ve inkr etmelerinin balca sebebi de budur.
***
Kinatn ilk madde hlinden astronomik lemimize doru yrnen madde inkiaf yolunda,
insanlar iin anlalmas mmkn olmayan karanlk bir saha vardr. Bu saha kaba, dank, amorf
bir madde btnnden ibarettir. Bu kaba vasatta, teekkl etmi madde formasyonlar yoktur. te
bu sahay mteakip bir menzil gelir ki bu menzil hidrojen leminin balangcn tekil eden ilk
hidrojen atomudur. Fakat bu ismi, insanlar ilk atoma hidrojen dedikleri iin kullanyoruz,
hakikatte, bahsettiimiz ve bundan sonra da ilk hidrojen atomu diye bahsedeceimiz madde,
insanlarn tandklar (H) atomu deildir. nsanlarca bilinen bu atom, buradaki atomun ok inkiaf
etmi mudil ve ileri bir hlidir. nsanlar bu ilk hidrojen atomunu henz tanmamaktadrlar.
Dnyamzn ve kreleri ile, manzumeleri ile, neblzleri ile btn astronomik lemimizin madde
hl ve ekilleri, bu hidrojen atomunun inkiaf etmi durumlarnn eitli kombinezonlarndan
meydana gelmitir.
Dnyamz tekil eden elemanlarn altnda ve stnde dier yle elemanlar daha vardr ki, bunlar
insanlarn idrak sahasndan ok uzaktadrlar. nsanlarn tanmadklar dnya atomunun en ileri
inkiaf safhalar arasnda bulunan bu elemanlar, onlarn tandklar atomun fevkinde, bambaka
yapda ve kalitede cevher hlleri arz ederler. Maddelerin bu hllerinden bedenli varlklar, yni

insanlar idrakleri ile istifade edemiyorlarsa, ou kere bunlar daha stn varlklarn da yardm
ile otomatik olarak kullanmaktadrlar. Buna basit bir misal olarak bir insan kafasndan dier insan
kafasna geen fikir vibrasyonlarn gsteririz. Fikir vibrasyonlar, insanlarn tanmakta olduklar
maddelerin stnde bulunan ve dnyada mevcut olan bir madde hlidir. Keza, asrlardan beri
dnyada muhtelif spiritalist ekollerin eitli isimlerle anp da bir trl izah edemedikleri ve
mahiyetini anlayamadklar perispri denilen ey de gene dnyada bulunup insanlar tarafndan
bilinmeyen madde hllerinden birisidir. Bunlar gibi, dnyada mevcut olup insanlarn tanmadklar
gene madde enerjilerinin bzlar da sempati, sevgi, antipati, kin, korku, sevin, gurur, haset,
hodkmlk gibi subjektif ruh durumlardr denilip geiliveren hllerdir.
***
Kinat bir btndr. Bu btn; dnyalar, manzumeler, lemler dediimiz birbirinden farkl
birtakm czlerden mteekkildir. Kinatta her lemin kendisine mahsus bir hususiyeti vardr. Ve
bu hususiyetler ruhlarn tekml ihtiyalarna gre ayarlanmtr. te asl madde veya madde
cevheri dediimiz ey, bu kinat btnnn ana maddesini, mayasn tekil eden mutlak
hareketsizlik ve ekilsizlik ile muttasf amorf bir madde hlidir. Bu cevher ilk harekete getii
andan itibaren gittike mudilleerek, birbirine nisbetle daha yksek karakter deimeleri ile
mterafk safhalar meydana getirir. Biz bu madde safhalarna, madde kinatn dolduran ve
birbirine nazaran deiik hususiyetler arz eden lemlerin birer ekirdei veya asl maddesi deriz.
Zira birbirinden daha mnkeif tezahrlere vasat olan bu lemlerin asl maddeleri, ancak kendi
lemlerine mahsus hareket ve ekilleri meydana getirebilmek kabiliyetindedirler. te her lemin
ilk maddesi veya atomu, kinat asl cevherinin ilk hlinden kinat btnne kadar ykselen
yrynde, varm olduu menzillerden birisidir ki bu menzillerin her biri o lemin karakterini
bnyesinde tar.
***
Herhangi bir lemin asl maddesi, o lemin ilk maddesidir. O ilk maddede, o leme mahsus
btn hl ve ekillerin z mevcuttur. Bu hl ve ekilleri meydana getiren unsur da harekettir.
Hareketlerin mahiyet ve karakterleri ise her lemin kendi hususiyetlerini douracak tarzda
deiiktir. Yni her leme mahsus ayr hareket tarz vardr. Binaenaleyh bir lemin ilk asl
maddesi olan atom veya ekirdek; o lemin henz hareketlerini izhar etmediinden, o lem iin
hareketsiz ve amorf durumda bulunur. Bu ilk atomlar, ilk hareketleri gstermek, eitlendirmek,
arttrmak ve sratlendirmek suretiyle o leme mahsus btn hl ve ekilleri yava yava meydana
getirirler.
Maddelerin, yukardan aaya indike hareketten hareketsizlie, faaliyetten atalete doru
yrmelerinin deimez bir kaide hlinde grnmesi de bu hakikatin ilm mahedesini tekil eder.
En yksek ve mnkeif maddeler, hareketleri en mudil ve ok olanlardr. Buna mukabil,
maddeler inkiaf hiyerarisinde aalara doru indike hareketleri azalr, basit hllere rcu
ederler ve nihayet o lemdeki hareket imknlarna nisbetle sfra yakn bir durum alrlar.
***
Aalara inildike hareketlerin azalmas kymetli dier bir mahedeyi daha verir. Madde
hareketlerinin azalmas ve basitlemesi, maddelerin iptidalemesini mucip olduu gibi, o
maddeye dardan gelen tesirlerin azalmas ve basitlemesi de madde hareketlerinin o nisbette
azalmasn ve basitlemesini neticelendirir. Mesel hidrojen ve uranyum atomunun bnyesini
mahede edenler bu hakikati orada grrler.

Hidrojen atomu saysz keyfiyet ve kemiyetteki hareketlerle muttasf bir madde hlidir. Bu
atomun daha mudil ekli olan uranyum atomu bunun birok misli kere fazla ve mudil hareketleri
sinesinde tar.
Keza, bir hidrojen atomunun etrafna yapt tesir uranyumunkinden daha azdr. te uranyumun
hidrojene nazaran etrafna yapt tesirlerin ykseklii ve fazlal onun, hidrojenden daha ok
tesirler almakta olduunu gsterir. Tesirler ancak, maddelerde tevlit ettikleri hareketlerle tezahr
ettiklerinden uranyum atomunun hareketleri hidrojeninkinden daha ok ve mudildir. Binaenaleyh
burada uranyumun, etrafna fazla tesir gndermesi fazla tesirler almakta olduunu, yni kendisine
gelen tesirlerin o nisbette reaksiyonlarn gstermekte bulunduunu ifade eder. Zira hibir tesir tek
tarafl deildir ve maddede ne aksiyonsuz reaksiyon olur, ne de cevapsz kalan aksiyon bulunur.
***
Btn hl deitirmeler, btn ekil almalar ve ekil deitirmeler ancak hareketlerle ve
hareketlerin eitlenmeleri ile mmkn olur. Byle olunca lemimizin henz hibir hareketini
gstermeyen asl maddesinin de dnyamza mahsus hibir hl ve eklinin hemen hemen mevcut
olmamas gerekir. Bu yzden ona, lemimizin amorf, yni ekilsiz maddesi diyoruz. u hlde asl
madde, dnyamzn idraki karsnda ancak nazar olarak dnlp kabul edilebilen ve grnrde
yokluk ifade eden bir realitedir ki bu realitenin, dnyamza mahsus eitli formlarn alabilmesi
iin, arz kresine ait bir sr deer kazanmas ve inkiaf kademelerinden gemi olmas lzm
gelir.
***
Bu bilgileri verdikten sonra, asl maddenin mhim olan ikinci hususiyetine geiyoruz. nsanlar
unu dnebilirler: Nasl oluyor da nisbeten tl ve hareketsiz olduu hlde, yni lemimizin
hareketlerinden mahrum bulunduu hlde asl madde sonradan saysz hareketlerle ekiller alarak
birtakm inkiaf safhas geirmeye balyor? Bu sualin cevabn verirken, asl maddenin yukarda
bahsettiimiz ikinci hususiyetini de belirtmi olacaz. Burada herkesin grebilecei bir misalle
ie balayacaz. u masann zerinde hareketsiz olarak duran bir kalem var. Bu kalem bnyesinde saysz hareket mudilelerini tamakla beraber- odadaki kaba maddelere ve gr
llerimize nisbetle herhangi bir hareketten mahrum bulunmaktadr, yni kmldamamaktadr.
imdi, bu kalemi parmamzla biraz itersek o, yerinden oynar ve ileriye doru kayar, yni hareket
eder. Bu mahede, dardan gelen bir tesirle maddenin nasl harekete gemekte olduunu
gsterir. Eer burada tesir makamnda bulunan parmamz kalemi itmese idi o, kendi kendine bu
hareketi yapmayacakt. Asl maddenin evvelce bahsetmi olduumuz birinci hususiyeti budur.
Fakat parmamzla kalemi ittiimiz zaman onun buna derhal cevap verdiini, yni bir aksiyona
kar hemen reaksiyon gsterdiini de mahede ediyoruz. Burada onun, parmamza kar bir
mukavemeti mevcut olmasayd hareket etmesi de mmkn olamazd. O zaman parmamz, mesel
dumann iinde yryen bir cisim gibi geip giderdi. O hlde -biztihi hareketsizlii ile beraberdardan gelen herhangi bir harekete derhal cevap vermek imkn da kalemde mevcuttur. Ve bu da
onun ikinci hususiyetini tekil etmektedir. Demek ki kendi kendine harekete gemeye muktedir
olmayan, daha dorusu kendisinde hareket bulunmayan atalet hlindeki asl madde; dardan gelen
herhangi bir tesire cevap verip o tesir istikametinde hareket etmek imknna mliktir. Her hareket
de kendisine mukavemet sath tekil edebilecek, yni kendisi ile sempatize olabilecek dier
maddelere kar bir tesir demek olduuna gre, bu bilgiyi u formlle ifadelendiririz: Biztihi
hareketsiz, ekilsiz ve tesirsiz olan ve kendi kendine hareket etmekten ciz bulunan asl madde;

dardan kendisine gelen her tesire kar o tesirin ekliyle, istikameti ile, derecesiyle ve iddeti
ile mtenasip olarak harekete gemek ve etrafndakilere tesir etmek kabiliyetine sahiptir. Yni
maddede kendiliinden enerji karmak kudreti yoktur. Fakat dtan gelen tesirle hareket etmek ve
enerji tezahr gstermek imknlar mevcuttur.
Dardan vk olan bir tesirle asl maddede husule getirilen reaksiyon, yni mukabil hareket, o
tesir kesildikten sonra devam etmez. Burada gene yukarki misale dnelim. Hareketsiz duran
kaleme parmamz yavaa dokunduralm, ok hafif bir tazyikle onu itmeye balayalm. Elimizi
durdurduumuz zaman onun da hemen durduunu, tekrar eski hareketsiz hline dndn grrz.
u hlde bu kalem ancak parmamzn tesirinin devam boyunca hareket hlini muhafaza ediyor,
bu tesir ortadan kalkt anda hareket imknn kaybediyor. Eer parmamzla ona kuvvetlice bir
fiske vurursak, kalem ancak bu fiske tesirinin devam mddetince hareket eder, tesirin iddeti
kaybolunca gene durur. Bu misali verirken, muhitin tli olarak kalem zerine yapmas melhuz
mukavemet hareketlerine ait teknik varyetelerden bahsetmeye lzum grmyoruz. Asl maddenin
yukarda zikrettiimiz iki ana vasfna bu realiteyi de ekleyerek deriz ki biztihi tl ve hareketsiz
olan asl madde, ancak dardan ald tesirlerle harekete geebilir ve bu tesirlerin devam
boyunca hareketini muhafaza eder, tesirler ortadan kalknca tekrar ayn hareketsiz tl hline dner.
***
u hlde, dnyamzda madde diye grdmz eyler asl maddenin kendisi deil, tesirlerle ilk
harekete getii andan itibaren alm olduu eitli ekil ve durumdaki hlleridir. Hlbuki bu ekil
ve hller; asl maddede mevcut hareket imknlarn kullanan d tesirlerin muhtelif tezahrlerinden
ibarettir. Yni her tesir uyuklayan ve kendi kendine uyanmas mmkn olmayan maddedeki hareket
kabiliyeti imknlarndan birisini uyandrmaktadr. te maddelerin byle trl tesirler altnda, trl
hareketlere geerek, trl hller almasna, onlarda meknuz bulunan imknlarn gereklemesi
deriz.
***
Burada mevzuun ok mhim bir noktasnda bulunuyoruz. Mademki kinatn asl cevheri kendi
kendine hareket etmek kabiliyetinden mahrum amorf ve tl hldedir, mademki dtan tesir
almadka kendiliinden hibir hareket yapmaya muktedir deildir, o hlde bu amorf ve tl
cevherde byle sonsuz hl ve ekilleri meydana getirerek eitli realiteleriyle koca bir kinat
tekil eden bu tesirler nereden gelirler? Ve madde kendi kendine harekete geemiyorsa onun byle
namtenahi hl ve ekillere sokulmasnn sebebi nedir?
z madde bilgisine ve maddenin mahiyetine gre bu tesirleri kinat iindeki maddelerin
dourabileceklerini kabul etmek akl prensiplerine uymaz. Onlar kinatn dnda mevcut olan
hakikatlerde aramak zarureti vardr. Ve aslnda durum byledir. Burada bu hakikatlerin insanlar
tarafndan ancak sezilebilecek kadarn belirtmekle yetineceiz.
Kinat dna ait sezgilerimiz ne kadar zayf ve kifayesiz olursa olsun, kinatmz tekil eden
madde cevherinin evsaf ve olular hakkndaki bilgilerimiz bizi, bu cevherin saysz tezahrlerine
sebep olan cevher st hakikatlerin mevcudiyeti zaruretini kabul etmeye srklemekten asl geri
kalmaz. te insanlarn ruh dedikleri ey de bu cevher st hakikatlerin arasnda bulunmaktadr. u
hlde ruh, kinat cevherinin ana vasf olan atalet ve hareketsizlik hlinin tam zddn ifade eden bir
mahiyet tar.
***
Kinat cevherlerinde ruha ait hibir ey yoktur. Ruhta da kinat cevherlerine ait hususiyetlerin

hibirisi mevcut deildir. Kinatmzda ruhun mahiyetinin tasavvuru ve idraki bahis mevzuu
olamaz. nk onu tasvir veya tarif etmeye yetecek kinat maddeleri iinde hibir kelime, hibir
suret mevcut deildir. Ruhun mahiyetini tahlil etmeye almakszn onun varl zaruretini kabul
etmek, hakikate en uygun gelen yoldur.
u hlde, ruh ile herhangi bir kinat cevherinin birbiriyle hibir cepheden benzerlii, dorudan
doruya mnasebeti, hatt yaknl dahi dnlemez. Ve bunlarn birisinden dierine herhangi bir
intikalin, yni aralarnda direkt olarak bir alveriin vuku bulabilecei mmkn olmaz. Ruhla
kinat cevherleri arasnda sonsuz bir eriilmezlik vardr.
***
Bir bedenin iinde veya dnyada veyahut kinatta ruh diye bir ey yoktur. Kinatn iinde ne
varsa hepsi maddedir. Ve her hdise, her hl ve ekil ancak, maddenin eitli durum ve
grnlerinden ibarettir.
Ruh, kinatn iinde deildir. O hlde nerededir? ve d mefhumlar kinata mahsus realiteler
olduundan ruh, kinatn dndadr da denilemez. nk kinatn d, baka bir kinatn ii
demektir. Yni kinatn d diye bo bir saha yoktur. Fakat bu szlere bakp kinatlar birbiri
iine girmi kreler hlinde tasavvur etmek de hatdr. Byle bir ey de olmaz. Esasen byle,
birbiri iine girerek genileyen kreler eklinde kinatlar kabul etmek, gene onlara birer mekn
tahsis etmek ve o meknlarn hudutlarn izmek olur ki bu yanltr. Bittab bu szlerin mnsn
ve objektivitesini tasavvur etmek insan idraki ile mmkn deildir. Bunu ancak ok dnmekle bir
dereceye kadar sezmek mmkn olur. Bu sezgiyi verebilmek iin bir misal gstereceiz. Ancak, bu
misali de aynen almayp bir sezgi edinilebilecek ekilde onun zerinde dnmek lzm gelir.
Beyaz caml bir projektr bolua aksettiriniz. Projektr ziyasnn beyaz renkli grn
muayyen bir madde kinat cevherinin imknlar olsun. te bu, btn hakikatleri ile ve realiteleri
ile bal bana bir kinattr. imdi bu projektrn beyaz olan camn deitirerek mavi yapnz. Bu
defa mavi renkli bir projektr ziyas hsl olacaktr. Bu da mahiyeti ve imknlar evvelkinden
tamamen baka olan dier bir kinattr. Burada hatal bir dnceye sapmamak iin ok byk bir
dikkatle u noktay belirtmek gerekir ki mavi projektrden bahsedilirken, beyaz projektrn
kaybolup mavi projektrn onun yerine geldii veyahut iki projektrn birbiri zerine eklenerek
kark bir ziya mudilesi meydana getirdikleri veyahut da bu iki projektrden birisinin dieri
hesabna zayflad ve deitii gibi, gene hep meknla kaim olan zaruretleri asl dnmemek
lzm gelir. Burada her iki projektr de birbirine karmadan, birbiriyle hibir ekilde alverie
girimeden, kendilerine mahsus btn kymet ve vasflarndan hibir ey kaybetmeden her biri tek
bana -sanki kendisinden baka projektr ziyas yokmu gibi- mevcudiyet arz eder. Bu durumun
iyice sezgisine varmak gerekir.
Bylece, hibir mekn tahsis etmeden iki kinatn mevcudiyeti sezilebilir. Buradaki projektrler
bu mnda anlald zaman birbirinin iinde veya dnda olmadklar gibi, birbirinin yerini igal
etmi durumda da deildir. imdi, sembol olarak ele aldmz projektr camlarn byle iki renkli
deil de , be, yz ve namtenahi renklerde kabul ederek, hepsinin ayn ekilde tezahr ettiini
dnnz. O zaman, zaman ve mekn mefhumlar dnda, kinat cevherlerinin birbirine
karmadan, birbiriyle hibir mnasebeti bahis mevzuu olmadan namtenahi mevcudiyetleri
hakknda kuvvetli sezgiler elde etmi olursunuz. te hibir mekn ve hudut tanmayan bu
namtenahi kinatlar karsnda ruhun durumu bahis mevzuu olunca ona, insanlarn tbi olduu,
kinatlar dahi ihata etmeye kfi gelmeyecek kadar beer idrake bal bir yer, bir mekn tyin

etmeye kalkmak hatann en by olur. u hlde bu kinatlarn hibirisiyle dorudan doruya

mnasebeti dnlmeden, onlarn cevherlerine en uzaktan bile dorudan doruya temas bahis
mevzuu edilmeden, btn kinatlarla kucaklam gibi onlardan faydalanan ruhlar hakknda, i ve
d mefhumlarn kaale almakszn sadece; ruhlar; btn kinat cevherleri mefhumunun stndedir,
demekle yetinmek icap eder. Bundan ileri bir sezgiye varmak dnyamz iin mmkn deildir.
***
Kinat bir tane deildir. Kinatlar sonsuzdur. Ve kinatlarn sonsuzluu mutlak eriilmezliin bir
zaruretidir. Bu sonsuz kinatlarn hibirisi dierinin mahiyetini tamaz. Ve her kinatn karakteri o
kinatn anas olan esas cevheri ile taayyn eder. Bizim kinatmzn esas veya asl cevheri,
mutlak hareketsizlik ve amorf olan madde hlidir.
Aktif ve tekml ihtiyac olan ruh, pasif kinatlar iin bir gayedir. Yni ruhlar, davranlarnn
akislerini kinat cevherleri zerinde gre gre ihtiyalarn giderirler. u hlde kinatlar, ruhlarn
tekml dediimiz ihtiyalarna cevap veren sahalardr. Sembolik olarak bunu yle ifade ederiz:
Kinatlar, ruhlarn tatbikatlarna yarayan ve o tatbikatlarn neticelerini tekrar ruhlara aksettiren,
kendi cevherlerine has birer vasattr. Aktif olan ruhlar tekmlleri iin, pasif olan eitli kinat
cevherlerinin sonsuz imknlarn -ihtiyalar nisbetinde- bilvsta kullanarak tekml ederler. Ne
kinatlar mevcut olmazsa ruhlarn bilemediimiz kendilerine mahsus yksek ihtiyalar
giderilebilir, ne de ruhlar olmazsa kinatlarn hikmet-i vcudu ortada kalr. Bunlar birbirleri ile
daima babaa yrrler. O kadar ki ikisinin arasnda kat ve ebed bir eriilmezliin
mevcudiyetine ramen, bunlar deta birbiri ile smsk kucaklam ve birbirinin iine girmi
gibidirler.
***
Burada akllara u sual gelir: Mademki ruhlarla kinatlar arasnda bu kadar kat bir eriilmezlik
vardr, nasl oluyor da birbirinin iinde imi gibi ruhlar kinatlarn btn imknlarndan -zerresine
varncaya kadar- istifade edebiliyorlar ve ruhlarla kinatlar birbiriyle kucaklaabiliyorlar?
Evvel unu syleyelim ki birbirinden kat bir eriilmezlikle ayrlm bulunan ruhla kinat
arasndaki mnasebetler, katiyen direkt olmayp endirekt yollardan vukua gelmektedir. Burada
byk bir hakikati dnyaya bildirmenin lzum ve zarureti vardr. Bu hakikat udur: Hem
namtenahi bir sra takip ederek dzenlenmi eitli ve her birinin mahiyeti baka cevherlerden
mteekkil, birbirinden daha mull ve sonsuz varyeteleri havi kinatlarn stnde, hem de bu
kinatlarda ebediyen tekmllerine devam edecek olan namtenahi vsat ve mullere sahip
ruhlarn stnde, her ikisine hkim yksek prensipler vardr ki bunlar ruhlarn ve kinatlarn
ileriye ve geriye doru olan btn durum ve mukadderlerini tyin, takdir ve tensip ederler.
Bunlarn mahiyetlerini biz ne biliriz, ne de onlar hakknda en kk bir sezgiye sahip olabiliriz.
Zira bu byk hakikat sonsuz ruhlar leminin ve ebed kinat cevherleri zincirinin stnde, mutlak
bir eriilmezlikle onlardan ayrlm bulunmaktadr. Asl prensip dediimiz bu hakikatin izahna
dair bir tek fikir beyan etmekten, bir tek sz sylemekten ciziz. Zira buna imkn verecek hibir
kudret, hibir meleke, hibir idrak veya sezgi madde kinatnda mevcut deildir ve olamaz. Yalnz
eriilmezliin eriilmezlii olan bu byk hakikati, sembolik bir isimle asl prensip diye
yadedeceiz. Kinatlar iinde, kinatlar stnde ve ruhlar arasnda bulunan her hakikat asl
prensibin hkimiyeti ve nizam altndadr. Kinatmzdaki btn olular, aklar, her ey ancak
onun icaplaryla tahakkuk edebilir. Bu husustaki btn ilh mefhumlar insanlarn idrak
derecelerine ve bilhassa sezgi kabiliyetlerine brakyoruz.

te ruhlarla kinatlarn, aralarndaki eriilmezlie ramen birbiriyle kucaklam durum arz

etmeleri asl prensip dediimiz bu yksek prensibin icaplar ile gereklemektedir. Asl prensibin
kudreti, bir taraftan ruhlar iine alrken (bu tbir semboliktir) ayn zamanda kinatlar da iine
almaktadr. Ve ruhlarla kinatlar bu yksek prensip muvacehesinde, sanki bir aynadan
aksettiriliyormu gibi birbirlerine aksettirilirler. Bittab buradaki ayna mefhumu da gene bir
semboldr. Fakat bu ayna semboln de asl prensip yerine koymamaldr. Burada asl prensibin
kinatlar ve ruhlar mnasebetine ait kudretinin en kk bir cephesinin ayna sembol ile ifade
edilmesi bahis mevzuudur ki bunu da ancak bu kadarla anlatabiliriz.
imdi, dnya diliyle bu bilgiyi biraz daha aalm. Asl prensipten gelen tesirler ruhlarn
ihtiyalarna gre, amorf kinat cevherini harekete getirirler. Ve orada madde cevherinin sonsuz
varyetelerini ekillendirirler. Demek ki cevher kyas bakmndan ruh, kinatn iinde deildir,
ama kinat cevherinin iinde kendisinin, sptil bir madde varl tarafndan temsil ve ifade
olunmas bakmndan da kinatn iindedir. te gelecek mevzularda tekrar ele alnaca gibi,
maddelerin ekillenme ve hllenmelerinin hangi hedefe mtuf olduunun ilk bilgisini burada
vermi bulunuyoruz.
***
Bir maddenin tezahr etmesi, yni muhitindeki dier maddeler arasnda varln kendisine
mahsus hususiyetleriyle gstermesi; her eyden evvel, muhitinde bulunan dier madde hl ve
ekilleri ile muayyen nisbetler ve derecelerde mnasebetlere girimesi, daha dorusu onlarla
karlkl tesirleme imknlar iinde bulunmas demektir. u hlde bir maddenin alp verdii
tesirlerin okluu ve mul ne kadar fazla ise o madde o kadar ok tezahr gsteriyor ve o kadar
da yksek inkiaf mertebelerinde bulunuyor demektir.
Bir maddenin, muhiti ile olan mnasebetlerinin elbette nizam, tertibi ve yollar vardr. Bu nizam
ve tertipler; yksek prensiplerin ahengi iinde, madde kombinezonlarna yukardan, aadan,
sadan, soldan gelen saysz tesirlerle yrtlr. Ve bu yrtl ruhlarn, maddeleri kullanarak
tekmllerini salamalar gayesini istihdaf eder. Nitekim, bir ruhun herhangi bir madde
kombinezonuna ihtiyac kalmaz ve ona kar hibir davranta bulunmazsa o madde
kombinezonunun -bulunduu muhit iinde grnen- btn hareketleri silinir ve o na mahsus btn
kymetleri ortadan kalkar ki bunu da insanolu dili ile o madde kombinezonunun bir nevi lm
veya dal olarak vasflandrrz.
***
imdi, bir maddeye byle mtemadiyen gelen ve onun reaksiyonlarna sebep olan eitli
tesirlerin hangi mekanizmalar ile fonksiyonlarn yaptklarn bildireceiz ve bu suretle maddenin
dorudan doruya bnyesini alkadar eden ok mhim bir realiteye, dalite prensibi ve deer
farklanmas realitesine girmi bulunacaz.
Maddelerin tezahr imknlarn gerekletirebilmeleri, muhitlerinde gsterecekleri faaliyetlere
baldr. Hlbuki hareketsiz faaliyet olmaz. Yni bir maddenin faaliyeti demek, onun hareket
gstermesi demektir. Maddelerde hareketin zuhur edebilmesi ise muvazene deimeleri ile
mmkn olur. Binaenaleyh lemimizdeki maddenin bnyesinde hareketin husule gelebilmesi iin
evvel, muvazeneyi temin eden iki zt unsurun mevcut olmas, sonra da bu unsurlardan birisine
fazla deer eklenmek suretiyle muvazenenin tekrar teesss etmek zere bozulmas lzm gelir. te
maddedeki bu zt unsurlarn mevcudiyeti ve o unsurlar arasndaki deerlerin farklandrlmas,
dalite prensibi ve deer farklanmas realitelerini ifade eder.

Maddenin bnyesi ile ilgili olan dalite prensibi ve deer farklanmas mekanizmasnn
mtalaas, maddedeki hareketlerin izahn mmkn klmaktadr.
lemimizin amorf ilk cevherinden itibaren dnyamzn ilk maddesine ve ondan da daha telere
kadar uzanan btn kinat czlerinde saysz hareket mudilesi vardr. Bu czlerin sonsuz kalite
ve kantitedeki tezahrlerini neticelendiren bu hareketler, maddede birbirine tamamen zt
karakterde, ayn zamanda muvazene prensibi esasna gre, birbirini destekleyici mahiyette iki ayr
deer grubu tekil ederler. Madde kombinezonlarnn bnyelerinde muvazene hlinde bulunan bu
zt deerlerden birisinin dierine nisbetle fazla yk, daha dorusu fazla tesir almas; aralarndaki
muvazenenin bozulmasn inta eder ve bozulan bu muvazene unsurlarnn tekrar muvazene hline
girebilmeleri iin birinden dierine doru deer aklar balar ki bu durum eitli hareketin
zuhuruna sebep olur. Demek ki muvazeneyi bozacak kadar ztlardan birisine veya dierine fazla
deerin ilve edilmesi onlarn arasnda farkl durumlar meydana getirir. Bu hle deer
farklanmas veya miktar deimeler deriz.
***
Bylece her madde kombinezonu iki zt deerin hslas olan bir niteden ibarettir. ki zt deeri
ihtiva eden bu madde nitesinin veya madde kombinezonunun ztlarndan yalnz bir tekini ele
alrsak onun da gene iki zt deerden mteekkil olduunu grrz. Bu hl t asl maddeye kadar
bylece devam eder, gider. Bu sebepten bu madde kombinezonlarnn her birine birer birim
dalite demek lzm gelir. Bu tbir iki unsuru ifade eden bir vhit, bir birim mnsn tar. ok
kaba olmakla beraber, bu birim dalite hakknda basit bir fikir verebilmek iin uzun bir mknats
lmn misal olarak gsteriyoruz. Bu lm, tam ortasndan itibaren bir yars (+), dier yars (-)
iaretli birbirine zt karakterde iki trl mknatsiyet tezahr gsteren bir nitedir, bir birimdir.
Bu birimin iki ayr iaretli zt deerinin birletii tam ortasndaki nokta ntrdr, yni orada
mknatsiyet tezahr yoktur. Bir nite olarak ele aldmz bu lm ntr noktasndan keserek sa
ve sol tarafa den yarlarn ayr ayr incelersek onlarn da her birinin gene bir yars (+), dier
yars (-) iaretli olmak zere birbirine zt ikier mknatsiyet tezahr gsteren bal bana birer
birim dalite hline girdiklerini mahede ederiz. Bu lmlar mtemadiyen ortalarndan kesilip
ikier paraya ayrldka dalite tezahrleri de bylece devam edip gider. Yni mknats lmnn
her blnnde birbirine zt karakterli iki mknatsiyet unsuru bir evvelkinden daha kk olmak
zere yeni niteleri, yeni birimleri meydana getirir.
te lemimizin en mhim kanunlarndan biri olan bu realiteyi biz, maddenin bnyesine ait dalite
prensibi diye adlandryoruz ki biraz evvel bahsettiimiz deer farklanmas veya miktar
deimeler; bu dalite prensibinin bir ek mekanizmasdr. Dalite prensibiyle, ona bal deer
farklanmas mekanizmas, lemimizde maddelerin olu ve aklarndaki imknlarn
gerekletirilmesini salayan en nemli kaidelerdendir. Bunlar olmakszn ne ekiller, ne hller,
ne de madd tezahrler mmkn olabilir. Zira bu prensipler ortadan kalknca maddede hareket
teesss edemez, hareketler olmaynca da maddelerin ekillenmeleri, eitli hllere girmeleri,
hulsa dnyalarn kurulu mekanizmalarna katlmalar mmkn olmaz, yni dnyalar teekkl
edemez.
***
Dnyada daima ikilik mevcuttur. Her eyde, maddenin btn radyasyonlarnda, maddenin
esasnda, teferruatnda, maddenin varyasyonlar olup da maddeden ar gibi grnen btn ruh
hllerde, cansz denilen maddelerde, canl denilen maddelerde, fertlerde, fertlerin birbirlerine

kar durumlarnda, kolektivitede, hislerde, fikirlerde velhsl mahede edilebilen ve edilemeyen

dnyann btn artlarnda dalite prensibi ve deer farklanmas mekanizmas hkimdir. Ve
maddenin vahdet gibi grnen her hlinde birbirine zt karakterde ve muvazene hlinde iki unsur
daima mevcuttur. Bir nitede bu zt unsurlarn mevcut bulunmas arttr. Zira bu olmakszn madde
teesss edemez, yaayamaz, dalr. Ve madde mevcut olamaynca da hibir eyin varlndan
bahsedilemez.
Dnyada ve btn lemimizde tek, vhit gibi grnen her ey aslnda birbirine zt karakterde,
birbirinden asl tecrit edilemeyen zt durumda iki deerden mteekkildir. Fakat bu zt deerler
birbirinden mstakil, tamamen ayr iki unsur deil, bir tek birimin karakterini meydana getiren,
birbirine bal fakat zt grnl iki unsurdur.
Bizim lemimizi tekil eden btn czler ve bu czlerden biri olan dnyann ilk maddesi dahi
dalite prensibinin mul dnda kalamaz. Bu husustaki esasl bilgiyi hulsa olarak tekrar
ediyoruz:
a - Birim, dalitenin ismidir. Onun iin buna birim dalite diyoruz.
b - Dalitenin ztlar tek birer deerden ibaret deildirler. Onlar da gene daha kk apta birer
birim dalitedirler, yni beheri birer dalite olan birimlerdir.
c - Dalite ilk maddenin teekkl bahsinde izah edilecei gibi, hareketin ilk kayna ve esasdr.
d - Dalite mekanizmas olmakszn hareket ve hareket olmakszn madde hl ve ekilleri mevcut
olamaz.
e - Dalite ruh ve madde durumunun dnyadaki asl grndr.
Sonuncu bentte geen fikirler hakknda izahat vermenin lzumlu olduunu hissediyoruz. Madde
kinatnda ruhla madde bir arada bulunamaz, demitik. Yni kinatta birbirine dorudan doruya,
direkt olarak tesir eden ruh-madde mefhumu reel bir mefhum olamaz. Ancak, bu ifadeden de ruhun
varln inkr etmek ve yalnz maddenin mevcudiyetini kabul etmek mnsn asl karmamak
lzm gelir.
Filhakika madde kinatnda direkt olarak aralarnda tesir alp veren, birbirine kendilerinden bir
eyler gnderen ruh-madde realitesi yoktur ama kinatn temelini tekil eden maddenin
mevcudiyeti de gayesiz ve sebepsiz deildir. Esasen maddenin mevcudiyeti gayesinin, bir ruha
hizmet etmek olduunu evvelce sylemitik. Bu hakikatin ifadesi madde dalitesinde gizlidir.
yle ki: Maddenin oluundaki gaye, onun ruha hizmet etmesidir. Ruha hizmet etmek ise maddenin
her trl ekil ve hller iinde, inkiaf imknlarnn ruh tarafndan kullanlmasyla olur. Onun bu
imknlarnn kullanlabilmesi de ruhtan gelen endirekt tesirlerle birtakm hareketlerin maddede
zuhur edebilmelerine baldr. Hlbuki maddedeki her hareketin vukuu imkn, ancak dalite
prensibi ve deer farklanmas mekanizmas ile mmkn olur. Yni dalite prensibi ve onun ek
mekanizmas olan deer farklanmas olmazsa ruhlarn maddelerden istifade edebilmeleri kabil
olmaz. Byle olunca, ruh-madde mnasebeti gerekleemez. Demek ki dalite, deer farklanmas
mekanizmas madde-ruh dalitesi zaruretinin bir ifadesidir. Daha dorusu maddedeki dalite
prensibi bu cepheden mtalaa edilince, ruh-madde ikiliinin kinattaki asl grn, yni -yksek
prensipler karsnda- zarureti olur.
***
u hlde btn maddelerin hayatiyetini ve olularn temin eden dalite prensibi; maddeyi
unsurlara vazetmek suretiyle esas yap olarak asl prensip tarafndan onun bnyesine konulmutur.

Asl prensip ilh bir prensiptir. te bylece dalite, kinat iinde bulunmayan ruh ile, mahiyeti
ondan tamamyla ayr olan kinatmzdaki varlklarn; yni maddelerin birbirleriyle olan
durumlarn madde bnyesi iinde ifade eder. te bir varlk, bir beden bu suretle anlar ki kendisi
bir ruh olmayp ruhun kinattaki iniksdr ve btn hl ve durumlaryla, bir ruhun ihtiyacna
cevaplar veren ve o ihtiyac aksettiren, ruhu temsil eden bir varlktr. Binaenaleyh varlk deyince
bu bakmdan kastedilen mn ruhtur. te dalite bu mny mmkn klmak iin vazedilmitir.
***
Hayat batanbaa dalite prensibi ile beraber, ona bal olan deer farklanmas mekanizmasnn
mahedesinden ibarettir. Bu hususta bir insann idraki ne kadar ok artar ve genilerse bu
prensiplere tbi maddeler ve hdiseler iindeki teferruat inceliklerine o kadar daha iyi ve derin
olarak nfuz eder.
lk nazarda kaba hllerde de daliteyi mahede etmek mmkndr. Zira grnen her madde
eklinde de bir dalite vardr. Bu kaba maddelerin btn ve czlerindeki dalitenin grn
brizdir. Mesel insan organizmasnn faaliyetleri, sempatik ve parasempatik iki sinir cmlesinin
karlkl muvazene durumlaryla yrtlmektedir. Bu iki sinir cmlesi birbirine zt istikamette
bedenin her uzvunda kar karya dikilmitir. yle ki mesel kalpte sempatik cmle (+),
parasempatik cmle (-) roller alyorsa, sempatik cmlenin (-) rol ald midede parasempatik
cmle (+) rol almaktadr. Yni birbirine zt bu iki sinir cmlesinin muvazeneleme hlleri,
uzviyetin bir btn tekil eden faaliyetlerinin devamnda esasl iler grr. Bunlardan birisi bir
organ tahrik edip onun vazifesini hzlandrrken, onun karsna zt karakterde dikilen dieri ayn
organ durdurmaya, yavalatmaya alr. Ve bylece birinci sistemin tesirlerini frenlemek
suretiyle onun zararl olabilecek sratlerini tahdit etmi ve bu suretle de uzviyeti korumu olur. te
bu iki sinir cmlesinin muvazenesinin u veya bu tarafa kaymas, hayatn icap ve zaruretlerine gre
o bedene hkim olan varlk tarafndan tanzim ve kontrol edilir.
Dalitenin, varlklarda en kuvvetli tezahrn cinsiyet hllerinde grrz. Bir araya gelmi olan
erkekle dii, bir birim dalite tekil eder. Bunlar birbirinin hem zdd, hem de destekleyicisidir.
Bu tarzda onlarn karlkl durumlar ve mnasebetleri bir aile nitesinin her cepheden yryn
ve selmetini salar. Bu iki zt arasndaki muvazenenin tam olarak bozulmas ise ailenin dalmas
demektir. Hislerde de dalite vardr: sempati-antipati, sevgi-nefret, dostluk-dmanlk,
hodkmlk-dierkmlk... gibi. Keza mefhumlarda da dalite vardr: iyilik-ktlk, gzellikirkinlik... gibi. Velhsl her kaba hlde daliteyi grmek ve bulmak mmkndr. Fakat daliteyi
daha mudil hllerde grmeye almaldr.
Eer dalite prensibi; deer farklanmas mekanizmasyla desteklenmez, tek bana kalrsa hibir
ie yaramaz ve kymetini kaybeder. Dalite prensibi ve deer farklanmas mekanizmas, muayyen
bir fonksiyonun ifas iin birbirine intibak etmi, biri dierinin mevcudiyetiyle faaliyete girebilen
iki mekanizmadr. Daha dorusu deer farklanmas, dalite prensibinin ek mekanizmasdr.
***
Deer farklanmas hakkndaki izahatmz tamamlayalm. Evvel deerin ne olduunu izah
etmeliyiz. Madde hllerinin ancak birtakm hareketlerle kaim olduunu grmtk. u hlde
maddenin herhangi bir kademedeki durumu, o an iinde o maddede mevcut olan hareket mudileleri
yeknunun tezahr demektir. Ve bu da o maddeyi o na mahsus olmak zere var eden,
hviyetlendiren bir mefhumdur. te bir maddenin herhangi bir anda; iinde bulunduu vasatta
mevcudiyet arz etmesini neticelendiren, bnyesindeki hareket mudileleri o varlk iin birer deer

veya miktarlar yeknudur. u hlde bir maddenin bnyesindeki hareket muhtevasnn u veya bu
ekilde azalmas veya oalmas, o maddenin deerlerinin deimesi, yni bu deerlerin artmas
veya eksilmesi demektir. Bu da o madde nitesinin ztlarndan birisine veya dierine dardan
gelecek tesirlerle olmaktadr. Zira tesir de bir harekettir. te deer farklanmas veya miktar
deimeler tbiriyle ifade ettiimiz mn budur.
Hulsa, bir birim dalitenin birbirine zt iki nevi hareket mudilesinden, yni iki zt deerinden
birisine dierinden daha ok tesir gelmesi, o nitenin veya birimin deer farklanmasn mucip olur.
u hlde, gelen tesirler birer deer demektir. Bylece ztlardan birisinin dierine nazaran fazla
deer almas, o ztlar arasnda mevcut olan muvazenenin bozulmasn inta eder. Hlbuki dalite
prensibi esasna gre bu ztlar devaml bir muvazene hlinde bulunmaldrlar. te bozulan bu
muvazenenin tekrar kurulmas iin, ztlarn fazla deerli olan tarafndan dier tarafna doru bir
ak vki olur ki bu ak hlinin de maddedeki ifadesi harekettir. eitli istikametlerde vukua
gelecek bu hareketlerle madde hl ve ekilleri zerinde bir sr deimeler ve yenilikler meydana
gelir.
***
Ruh ve kinat dalitesinde unu hibir vakit unutmamak gerekir ki ruhlarn tekml ihtiyalarna
gre vki olan her davranlarna, kinat czlerinin tam bir intibakla cevap vermesi ancak,
ruhlarn bu davranlarn madde cevheri zerine aksettiren ve her madde cznn ve btnnn
gsterecei reaksiyonlar da ruhlara aksettirmek suretiyle iade eden asl prensibin icaplaryla
tahakkuk eder. Yni ruhlarn ihtiyalar yksek prensiplerin icaplarna gre kinata tesirler hlinde
aksettirilir. Kinata akseden bu ihtiyalarn cevaplarn o anda vermek, yni bu tesirin tad
icaplar gereince derhal harekete gemek madde cevherinin karakter zarureti olduu iin, bu
zaruretle maddenin verdii cevap, gene ayn kanallardan, ayn icaplarla ruhlara iniks ettirilir. te
bu bilgiler icap mefhumunun ne demek olduunu, ne kadar muazzam ve derin mnlar tadn bir
kere daha belirtmi oluyor. Kinatmzda, kinatlarda ve kinatlar st olan ruhlar arasnda; icap
her eyi iine alr. cap, asl prensipte tesbit ve tyin olunmu durumlarn ifadesidir.
***
Kinatmzn stndeki hakikatlere dair syleyeceimiz her sz, kullanacamz her ibare,
gstereceimiz her misal ancak bizim kinatmzn madd vstalarndan ibaret kalr ki bunlarn
hibirisi kinat stndeki yksek kymetler arasnda hakik bir mevcudiyet gsteremez. Bununla
beraber bunlar kinat iindeki hakikatlerin maddlemi ifadelerini birer sembol hlinde ortaya
koymaya ve bu yoldan bz sezgiler vermeye kfidir. Zaten bundan ilerisini kavrayabilecek hibir
dnya varl da mevcut deildir. Bu noktay belirttikten sonra tekrar ayna misaline dnyoruz.
Yksek prensiplerin icaplaryla ruhlarn ihtiyac bir aynadan akseder gibi kinata ve oradan
gelen cevaplar da ruhlara akseder demitik. Bir dnya misali iine sokmak zaruretinde kaldmz
bu muazzam hakikatin sezgisini biraz daha kuvvetlendirmek istiyoruz. Buradaki ayna semboln
dnya zaman ve meknna uydurup, ruhlar bir tarafta, aynay karlarnda, kinat da br tarafta
dnerek ve aralarndaki mesafelere gre, bahsedilen inikslar muayyen mddetlerle lmeye
kalkarak mlhazalar yrtmemelidir. Zira kinatmz st hakikatlerde dnyamza mahsus zaman
ve mekn durumlar yoktur. Binaenaleyh burada zaman ve mekn kaytlarndan azade kalarak aynaruh-kinat mefhumlarn birbiri iindeymi gibi kabul etmek ve bu sembolle ifade edilmek istenen
ameliyeye -insanlarn anlad mnda bir zaman pay vermeden- ayn anda olup bitiyormu
nazaryla bakmak lzmdr. Ehemmiyetle hatrlatmak isteriz ki ayna misali zerinde dururken

insanlarn alk olduklar zaman ve mekn kaydndan azade sezgileri edinmeye lyk vehi ile
muvaffak olamadklar anda, kendilerini bekleyen bir tehlike ile karlamalar daima mmkn
olabilir. Bu tehlike de hatal bir anlay tarzdr. Yni bu bildirdiimiz ruh-ayna-kinat
sembolnn zaman ve mekndan tecerrt etmi sezgisi, hibir vakit insan vahdet-i vcut
mefhumuna srklememelidir. Zira bu yazlar iyi anlayanlar, burada byle bir mefhumun
kastedilmediini bilirler. Yksek prensiplerle ruhlarn ve kinatlarn bir tek varlk hline
girebilecei dncesi, anlatmak istediimiz hakikatlerden tamamyla zt bir istikamete doru
insan yneltir ve onun btn yksek sezgilerini silip sprr.
***
uras bir hakikattir ki cevherleri birbirine nazaran daha bol imknlara mlik ve daha stn olan,
binaenaleyh ruhlarn daha ileri ihtiyalarna cevap verebilecek kabiliyetler gsteren namtenahi
kinatlar serisinin hibir paras veya btn ruhlara eriemez. Nitekim ruhlarn da herhangi bir
kinat cevherinden menelerini alm olmalar imkn dnlemez. Kinatlarla, kinat cevherleri
ile ruhlar arasnda kat bir eriilmezlik vardr. Bu eriilmezlik ruhun ve kinat cevherlerinin
mahiyetlerinden ileri gelir. Zira eer ruhlar ve kinatlar birbirinden bir eyler alp verebilselerdi
ve ayn mahiyeti haiz, aralarnda mterek cevher kymetler bulunsayd ruh ve kinat ikiliine
lzum kalmazd ve tekmln de mns kaybolurdu. Keza, kinat cevherlerinin de inkiafla veya
baka bir yoldan birbirine intikal edecekleri dnlemez. Bu cevherlerin birbirine gemesi
mmkn olmaz. u hlde, insanlarn akllarna gelebilecei gibi, bir kinat inkiaf ederek st bir
kinat tekil etmeye doru kayamaz. O kinat ancak -sonsuz denebilecek geni imknlar iindetoplanr, dalr ve tekrar toplanr, dalr. Bu hl, kimsenin akl erdiremeyecei bir ebediyettir.
Eer kinatlarn zamanla ve inkiafla birbirine inklp edebilmeleri bir hakikat olsa idi, o zaman
ayr ayr kinat cevherleri ve ayr ayr kinatlar kabul etmek lzum ve zarureti ortada kalmazd. Ve
bir tek kinat ruhlara ebediyen bir tekml vasat olarak kalrd. Fakat bu durum, ruhun ebed
tekml ihtiyac mefhumu ile kabili telif olamaz. Zira ne kadar sonsuz imknlar bulunursa
bulunsun, mahiyeti deimeyen, ayn cevher mahiyetinde kalan bir kinat, ruhun ebed ihtiyalarn
karlamaya kfi gelmez. Byle bir tek kinat mefhumu, ruhlarla kinatn ayn kymette ve ayn
plnda bulunmas zaruretini dourur ki bu da ruh ve kinat ikiliine ve tekml fikrine tamamen
aykrdr. Binaenaleyh tek bir kinat mefhumu ruhun ebed tekml mefhumuna uymaz. Sonsuz
imknlar dahi kabul olunsa, bir tek mahiyetin sonsuz mule mlik ruhun tekml karsnda
verecei sezgi baka, birbiriyle katiyen benzerlii olmayan namtenahi mahiyetlerin namtenahi
imknlarnn verecei sezgi gene bakadr. Ve ruhlarn ebed tekml hakikatine lyk olan
durum, yni sonuna varlmas bahis mevzuu olmayan ebed tekml hakikatinin imknlarna uygun
gelen durum, ikinci durum, yni birbirinden tamamyla ayr mahiyetlerde ve her birinin kendisine
mahsus bambaka karakterlerde sonsuz inkiaf imknlarn haiz namtenahi cevherlerin
mevcudiyeti durumudur. te, ancak byle namtenahi cevher mahiyetlerinin her birinde sonsuz
tekml devreleri geirmesi iledir ki ruhlarn tekmllerinin ebediyeti hakikati asl mnsn ve
kymetini bulur.
***
Ruhun tekmlnn ebediyetini kabul etmek bir zarurettir. Zira hibir isimle yadedemeyeceimiz,
sezgimizin dahi hibir ekilde ulaamayaca o eriilmezliklerin eriilmezlii; ruhlarn hibir vakit
olup bitmi bir hle, mutlak kemal hline giremeyeceklerini ve ebediyen tekml ihtiyalarndan
kurtulamayacaklarn zarur klar. u hlde kinatlarn ruhlara eriilmezliini zarur klan mil,

ruhlarn ebed tekmlden kurtulamamalar hakikatini de zarur klar.

Ruhlarn ebed tekmln zarur klan mil de ruhlarn asl prensibe hibir vakit
eriemeyecekleri hakikatinin bir zaruretidir. Ruhlarn asl prensibe eriememelerini zarur klan
mil ise her eyin stnde ve btnlerin btn olan her eyle en ufak bir mnasebeti dahi bahis
mevzuu olmayan, akllara, hayallere, hislere girmeyen, hibir isimle ifadesi mmkn olmayan,
yalnz -burada byk bir zaruret iinde- ancak bir defaya mahsus olmak zere, hibir delletini
dnmeden, bir dnya kelimesi ile yadedeceimiz Allahn; eriilmezliklerin eriilmezlii
zaruretidir. Bu hakikati tereddt etmeden ve mnakaa mevzuu yapmadan bylece olduu gibi
kabul etmek de zaruretlerin en by ve selmet yolunun tek istikametidir.
***
Ruhlarn tekmllerine mtuf olarak asl prensipten gelen icaplar, kinatmzn st hududundan
ieri (bu ifadeler semboliktir) girerek kinatta tesir eklinde tecelli ederler ve kinatn
bilemediimiz st hudutlarnda, ileride gene bahsedilecek olan niteden szlerek madde
kombinezonlarnn namtenahi inkiaf ve kabiliyet imknlarna gre onlar ve kendilerini eitli
formasyonlara, transformasyonlara ve deformasyonlara urata urata stten itibaren aalara
doru yaylarak, dalarak inerler ve varacaklar noktalara ulaarak orada ruhlarn ihtiyalarna
gre tezahrlerini gstermek suretiyle ruh-cevher arasndaki endirekt alveri fonksiyonlarn
neticelendirirler. Hangi varlktan, hangi kademeden geerse gesin, her tesir muhakkak surette bir
icab tamaktadr. Bu icap da tesirlerin eritikleri kademedeki maddelerin veya varlklarn tbi
olduklar ruhlarn tekml ihtiyalarn tazammun eder. u hlde kinatn hibir zerresi bu
tesirlerden azade deildir.
Tekrar ediyoruz: Mahiyetini, sebep ve neticelerini, madde kinatmzn kat ve tabi
imknszl yznden, asl takdir edemeyeceimiz ve bilemeyeceimiz ruhlarn ihtiyalar ve bu
ihtiyalarn kinatmza den bir pay olarak kabul ettiimiz tekmlleri; yksek prensiplerin
icaplar gereince kinattaki tatbikatlarla temin edilir. Bu gayenin yerine getirilmesi iin, asl
prensipten gelen icaplar kinatn st kademesini igal eden niteye yaylrlar. Ve orada bu tesirler
bir vahdet tekil ederler. Bylece, nite ile birlemi olan bu icaplar; tesirler hlinde niteden
szlp her varln ihtiyacna uygun olarak kinat iindeki topluluklara, fertlere, maddelere ve
varlklara, en kk zerrelere kadar btn madde czlerine dalrlar ve onlarda eitli
transformasyonlar, deformasyonlar ve formasyonlar meydana getirirler. te bu tesirler
mekanizmasyla kinatn yry ve ak salanr. Varlklarn ruhlarla, birbirleriyle ve
maddelerle olan mnasebetleri kurulur ve bylece kinattaki inkiaf muayyen hedefine doru yrr
gider.
***
leride, zerinde tekrar duracamz -biraz evvel ismi geen- varlk mefhumundan burada da
bahsetmemiz lzm geliyor. Varlk; asl prensibin icaplarn tayan ve ruhlarla alkal bulunan
tesirlerin; herhangi bir ruhun, kinat sonuna kadar kendisine hizmet etmesi iin, muayyen inkiaf
kademesindeki maddeler arasndan toplayarak sentezletirdii bir madde nitesi, daha dorusu bir
tesirler mudilesidir. u hlde her varlk, muayyen bir ruhun kinat sonuna kadar hizmetine tahsis
edilmi bir tekml vstasdr. Bu yle bir varlktr ki ruhun kinat st plnnda cereyan eden
davranlarnn btn icaplarn kinatta madde olarak ifade eder. Ve bu ifadeler de bir aynadan
akseder gibi ruha aksettirilir. u hlde varlk; hizmetinde bulunduu bir ruhun kinattaki
semboldr. te herhangi bir ruhun hizmetinde bulunan varlk o ruhun btn davranlarn,

kprdanlarn ve ihtiyalarn tam olarak ifade ettiinden biz ona ruhun kendisi imi gibi de
bakabiliriz. Zira o varlkta grnen her tezahr, ruhun davranlarnn -kulland madde
imknlarnn msaadesi nisbetinde- kinata aksetmi bir ifadesinden, temsil bir grnnden
baka bir ey deildir. Ve ruh ortadan kalknca ona ait btn ifadeler ve tezahrler silinecek ve
varlk o anda dalacaktr.
***
Varln kinatta iki cepheli fonksiyonu vardr: Bunlardan birisi, onun ruh karsnda sadece bir
laboratuvar vstas oluu, dieri de maddeler ortasnda ruhun bir timsali mevkiinde bulunuudur.
te bu iki fonksiyonunun neticesi olarak varln da ayrca bir tatbikat sahasna ihtiyac vardr.
Binaenaleyh ruhun kendisinden bekledii reaksiyonlar lyk vehi ile ona aksettirebilmesi iin, o
reaksiyonlarn lzumlu elemanlarn muhitinden toplamas, yni etrafndaki varlklardan ve
maddelerden temin etmesi lzmdr. Bu hususta ileride daha geni bilgiler verilecektir.
***
imdi, burada insanlarn aklna gelebilecek bir problemi zmek icap ediyor. Varlk mademki
btn efal ve harekt ile, btn duygu ve dnceleriyle madde kombinezonlarndan ibarettir, o
hlde kendisi ile dorudan doruya hibir mnasebeti olmayan bir ruha hizmet etmekle ne
kazanyor, yni bir varln hizmet ettii ruhun -ne tarzda ve mahiyette olduunu dahi bilmediitekml iin bu kadar almas, didinmesi, ac ve tatl tecrbeler geirmesi kendisine ne temin
edecektir? Ve eer o, hizmet ettii ruhun tekmlyle paralel olarak bu kadar ileri inkiaf
safhalarn ikmal ettikten sonra, gnn birinde o ruhun kinattan ayrlvermesiyle tekrar kendi ezel
karanlna bir sfr olarak dnecekse onun bir kinat inkiaf boyunca gstermi olduu faaliyetler
bedava m olacak?
nsan kafasna gelebilen byle bir dnce onu bedbin edip teevvlere drebilir. Fakat her
eyden evvel madde ve ruh mnasebetleri hakknda yukarda verdiimiz bilgiler zerinde biraz
derince dnlrse bu mlahazalara sebep olan hllerin birer grnten ibaret bulunduu ve
hakikatin byle olmad anlalr. Bununla beraber dncelerde karanlk bir noktann kalmamas
iin bu hususu aklamak lzm geliyor. Evvel amorf bir maddeyi ele alalm. Bunda hibir
hareket, hibir ekil yoktur. Fakat bu amorf madde, varlk hline girdii zaman, onda en basitinden
itibaren btn varla ait hususiyetlerle birlikte gittike ykselen sevgiler, sempatiler, antipatiler,
merhametler, vicdan faaliyetleri, dnceler, muhakemeler gibi bir sr meleke ve durumlar
meydana gelir. imdi, insanlarn zihinlerini bir hayli zorlayabilecek olan amorf madde ile bu
tezahrlerin mnasebetlerini izah edelim.
Filhakika insanlarn manev deerler izafe ettikleri ve madde st saydklar btn beer hareket
tarzlar, hlleri, duygu ve dnleri, inanlar; seyyaliyeti artan madde fonksiyonundan baka bir
ey deildir. Ancak, imdiye kadar insanlarn bu hakikati bu kadar akl ile grememeleri icap
ediyordu. T ki onlar bu realiteler iinde geirilmesi zarur olan imtihan ve tecrbelerini selmetle
yapabilsinler. Fakat bugn artk hakikatler olduu gibi izah edilmektedir. Zira insanlar bu
hakikatleri btn vuzuhu ile renmek kudretine erimilerdir. Bu hususta dnyadan pek ok misal
vermek mmkndr. Madde st grnen en saf, en hiss ve ideal duygu, dnce ve fiiller;
dnyann en seyyal madd imknlarnn tezahrlerinden baka bir ey deildir. nsanlarn sevgiye
mteallik hiss hareketler diye ifadelendirdikleri birok fiiller yksek bir sempatizasyon
imknnn, yksek bir madde seyyaliyetinin, yksek bir madde karlamas, tesirlemesi ve
mullenmesi kudretinin ifadesidir. Keza, btn antipatiler, sempatiler, kin, gaddarlk, hodkmlk,

dierkmlk, fedakrlk, haz, sevin, strap velhsl subjektif denilen btn his ve fikre mteallik
kymetler: imajinasyonlar, dnceler, idealler, imanlar, itikatlar, icat ve ibda kudretleri,
istidatlar, dehalar, ihtiraslar, arzular, temayller, itiyatlar ve btn ruh denilen hller: korkular,
cesaretler, hainlikler, zalimlikler, iyilik ve ktlk duygular... insanlarn idraklerinin henz
tanmad, fakat dnyada mevcut maddelerden intiar eden trl evsaftaki enerjilerin
tezahrleridir. Binaenaleyh insanlarn bunlara hkim olmas, bunlar yenebilmesi demek; maddeye
hkim olmas, maddeleri yenmesi demektir. Btn bu ruh veya manev denilen realitelerin
hibirisinde maddenin dna klmamtr. Burada hep madde kullanlmtr. Fakat bunu bilmek,
imdiye kadar insanlar iin kabil olmamtr ki bu da dediimiz gibi bir icapt. Bu hakikat bundan
sonra insanlar tarafndan bilinecektir.
Dnyay tekil eden madde czlerinin ve elemanlarnn altnda ve stnde birok dier
elemanlarn daha mevcut olduunu ve bunlarn insanlar tarafndan henz bilinmediini evvelce
sylemitik. Keza u durumu da belirtmitik: Madde cevheri olan hidrojen atomunun insanlarca
tannmayan bu elemanlarda o kalitede bir yaps vardr ki bu; insanlarn, atomdan intiar eden
btn enerji tezahrlerine ait bilgilerinin stnde ve bambaka kudretlerde cevher hlleri arz eder.
nsanlarca mehul olan bu hidrojen atomu kademelerinden intiar eden ve insan idrakini
zorlayacak kadar seyyal ve kudretli olan madd imknlar, insanlarn imdiye kadar asl
kavrayamadklar birok hdisenin oluuna imkn hazrlamakta ve sebep olmaktadrlar.
Hulsa, ruh bir madde ile itirak eder. Beden denilen uurlu madde hlini husule getirir. Ondan
sonra ruh artk tamamen o bedenin artlarna balanr. Ve o artlar iinde, organik faaliyetlerinden
baka, ruh ve manev denilen btn hlleri beyne ve asab cmleye, yni beynin ve asab cmlenin
imkn ve kabiliyetlerine bal bulunur. Ruhun mal zannedilip de hakikatte maddede husule gelen
hl ve hareketlerin tekml mekanizmasndaki rollerini ileride izah edeceiz.
Fakat imdiye kadar bu saydmz hllerin hep maddeye ait olan cephesinden bahsettik. Eer i
yalnz bu kadarla kalsa idi o zaman insanlarn debilecekleri -yukarda sylediimiz- endielere
hak vermek icap ederdi. Fakat biraz evvel akladmz hakikatlere ramen, maddenin kendi
kendine hibir harekete muktedir olmad hakkndaki esas bilgiyi hatrlatrsak i deiir. Zira bu
bilgi maddedeki hibir kprdann, maddenin kendisinden olmadn retmektedir. Madde bu
ii yapmak kudretinden katiyen mahrumdur. O hlde bir varln her hareketi, her kprdan
kendisinden olmayan bir durumun ifadesidir. Ve bundan baka bir ey de olamaz. Aksi hlde
maddenin ana vasfn inkr etmi olmak gerekir ki bu da mmkn deildir. te varln gsterdii
madde olan btn bu hareketlerdeki, madde olmayan ifadelere, ruhun kinatmzdaki durumu
diyoruz. u hlde, madde olarak namtenahi hareketlerle, kombinezonlarla, ekillerle ve hllerle
bir varlkta husule gelen her trl sevgi, dnce, vicdan gibi ruh denilen yksek tezahrler;
haddizatnda, ruhun kendi plnnda mevcut, bilmediimiz namtenahi davranlarnn kinatta
madde imknlarna gre fikr, hiss ve hayat formlarla tercme edilmi mukabilleridir.
Binaenaleyh varla ait, ortada madde hareketlerinden baka bir ey kalmamaktadr ve bu
hareketlerdeki mnlarn ve ifadelerin hepsinin ruha ait olduklar tebarz etmektedir. Buna bir
misal olmak zere idraki ele alalm. nsan idrak eder. drak eden insandr. Onun asab sistem
yapsnda yle ince kombinezonlar vardr ki bunlar mtemadiyen idrak eklinde tezahr eden
vibrasyonlar, enerjiler neretmektedirler. Ve idrak melekesinin sal veya bozukluu ite bu
enerjileri nereden sinir sistemindeki o ok ince madde kombinezonlarna, dalite prensibi ve
deer farklanmas mekanizmasyla d tesirlerin yaptklar mdahaleler neticesinde husule gelen
hareketlere baldr. O hlde d grn ile idrak, maddede hsl olur ve madd vibrasyonlarla

grnr. Binaenaleyh bir maddedir. Bununla beraber o ayn zamanda bir aynadan akseder gibi
ruhun kinata aksetmi davranlarnn maddedeki karldr, ifadesidir. Yni idrakin hareket
hlindeki durumu maddeye aittir. fade bakmndan durumu da ruha aittir. te ruhun kinat st
durumlarna ait olan bu ifade, bylece madde hareketlerinin imknlarna tbi olmak suretiyle
kinatta -tamamyla madd bir realite iinde- ancak idrak mekanizmasyla tefsir ve temsil
edilmitir. Daha ksas, idrak ruhta mevcut olan, mahiyeti kinat sakinlerince mehul bir
davrann maddedeki teknik ifadesidir. Demek ki bir gn gelecek, ruh kendisine tbi olan varl
kinatta ebediyen terk edip gidecek ve terk edilmi varlk dalacak, fakat burada dalacak olan
ey sadece bu duygular, fikirleri ve tanmadmz ileride gelecek daha dier saysz ifadeleri
tayan maddelerin kombinezonlar, ekilleri ve hareketleri olacaktr. Madde hareketleri iinde
grnen bu hllerin ruhtaki -mahiyetlerini bilmediimiz- asllar ise ruhla beraber ebed olu ve
aklarna devam edeceklerdir. Esasen ruhun kinattan ayrlmasyla beraber varln da tad
btn ifadeleri kaybedip hemen tekrar tl ve amorf hline dnvermesi bu hakikatin en ak
delilini tekil eder.
Binaenaleyh bir varlkta cereyan eden hllerin, hakikatte ruhlar leminde mevcut olan,
mahiyetlerini bilmediimiz daha ok geni ve mull durumlarn ve davranlarn ancak madd
birer timsali, madd birer grn olduklarn bu suretle ifade etmi bulunduk. te bunun iindir
ki biz, varlk denince ruhlar hatrlar ve varla mteallik olaylarn; ancak ruhlar lemindeki,
mahiyetlerini bilmediimiz mukabillerine ait olduklarn anlarz.
***
Maddelerin ruhlarla muvazi olarak ilerlemeleri mefhumlarn inkiaf ve tekml kelimeleriyle
birbirinden ayrmak lzm geliyor. Zira bunlar ayr ayr eylerdir. nkiaf, kinat iindeki
maddelerin bnyelerindeki hareketlerin artmas, madd kombinezonlarnn mudillemesi, tesirlere
hedef olma sahalarnn genilemesi, deerlerinin artmas hlidir. Tekml ise ruhlarn
hizmetlerinde bulunan varlklardaki inkiaflara paralel durumlardr. Bu durum, mahiyetine asl
nfuz edemeyeceimiz ruhlarn namtenahi ihtiyalarndan kinatmzda tatmini icap eden ve
dnyamzda tekml sembol ile ifade olunan bir ksmdr. u hlde tekmln mns; onun
maddeler iindeki ifadesi olan inkiaflarn mnsyla paralel olarak yrr. Demek ki tekmln
seyrini mtalaa etmek, ona vsta olan varln ve bu varla vsta olan maddelerin inkiaf
tarzlarn ve yrylerini incelemek demektir.
***
Kinatta tekml tatbikatna ilk balayacak bir ruhun bu tatbikata ait ilk durumlar kinatn amorf
hllerine aksettirilir. Bu aksettirili tesirler kanalyla olur. Tesirler ise hem ruhlar lemine, hem
kinatlara mil ve hkim olan, mahiyetini hibir vakit anlayamayacamz, hatt sezemeyeceimiz
asl prensibin icap dediimiz kudretinin kinatmza ait ruh-madde durumlar zerindeki ifadesi ve
tecellisidir. Ruhlarn ihtiyalarn kinatlara tayan bu tesirler dalite prensibi ve deer
farklanmas mekanizmasyla maddede evvelce bahsettiimiz hareketleri meydana getirirler. te
kinattaki hareketler, ruhlarn kprdanlarnn ve davranlarnn bu tesirler kanalyla madde
teekklleri hlinde tecelli eden sembolik birer ifadesidir. Bylece kinata ilk giren basit acemi
ruhlara ait tesirler, devamlar boyunca eritikleri sahalardaki ilk maddelerin o anda, o ruhlara
birer mahede sahas olmalarn temin ederler.
***
Bir ruhtan gelen tesire kar maddenin hareketler hlinde verdii cevaplar, gene o tesir

kanalndan dnerek ayn ruha aksederler. Bylece, asl prensibin icaplarna tbi olarak ve o
kudretlerin yardmyla ruh ve maddelerin endirekt mnasebeti kurulmu olur ve ruh bu suretle
maddeden alacan o an iin alm bulunur. Bundan sonra o ruhun yeni ihtiyalarna gre ya ayn
madde kademesinde bulunan veya daha st bir madde kademesinde olan dier maddelerde ayn
tarzda ve ayn yollardan mahedeleri devam eder. lk safhada bulunan ruhlar iin her maddenin
inkiaf durumundaki anna bir ruhun tekml ihtiyac tekabl eder. Dier tbirle, maddedeki
inkiafn her trl durumu, o anda hizmet ettii herhangi bir ruh iin mekanik bir tatbikat zemini
olur. Ruhlarn buradaki durumu sadece o hareketlere uymaktr. Bu bahsettiimiz safha, kinatn ilk
ve en kaba olan safhasdr ki bizler iin karanlk olan bu safha, ileride izah edeceimiz hidrojen
safhasnn altnda bulunur. Bu safhadaki btn iler asl prensibin icaplarna gre ancak, kinatn
st hudutlarndaki nitenin kurduu kinatmul idare mekanizmas dahilinde, bilmediimiz
yollardan yrtlr. Yalnz mphem olmakla beraber u kadar syleyebiliriz ki bu safhada tekml
etmek durumunda bulunan acemi ruhlarn yryleri mekanik ve pasif bir tekml prensibine
tbidir.
Bu ilk basit madde safhasndaki ruhlarn tekmlleri; maddelerin inkiaflar kadar kolay ve
sratli olmadndan ruhlar bu safhada bir tek maddeye balanp kalmazlar. Her an vasat
deitirirler. Bu suretle nisbeten kendilerinden ileri bir maddeyi daha liyakatli bir ruha terk eden
ruh, ar yry ile bulunduu alt madde kademelerindeki daha basit maddelerde yryne
daima pasif olarak, yni madde hareketlerine mdahale etmeksizin devam eder.
***
Bu ilk safha, ruhun kinatla ilk itirakinden, maddenin ilk hidrojen atomuna gelinceye kadar
ilerler. Bu ruh, kinatta henz bir bedene sahip olmu deildir. nk onda henz kinat
maddelerini toplayabilecek kudretler yoktur. Binaenaleyh o, kinat karsndaki ilk ihtiyalarn
takdir eden yksek prensiplerin, niteden szlen icaplarna gre basit madde hllerinde sadece
pasif ve mekanik bir yrye tbi tutulacaktr. Onun bu sralarda kinatta idrak, irade, uur ve
hrriyet hlinde tezahr eden madd bir hviyeti olmayacaktr. Byle bir hviyetin kazanlmas
ancak, yksek prensiplerin nizam gereince -onun ihtiyac nisbetinde- amorf maddeler arasnda,
daima pasif ve mekanik olarak geirecei ebediyet kadar uzun devrelerden sonra tedricen mmkn
olacaktr.
te bunun iindir ki bu ilk madde safhalarndaki ruhlarn iradeyi, hrriyeti, idraki istilzam eden
aktif hibir durumlar yoktur. Bunlar kinatta henz herhangi bir madde teekklne balanm
deildirler. Bu acemi ruhlar bu safhada iken kinattaki basit inikslarnn mekanik yollardan
gelitirilmesi iin, bir madde durumundan dier bir madde durumuna, oradan da lzumuna gre
baka bir madde durumuna sokula karla (Bu szler hakik deil, semboliktir. Zira ruhlar hibir
vakit maddelerin iine sokulamaz.) maddelerin eitli durumlar ile ve hareketleriyle
karlatrlrlar. Bu ilk safhadaki maddelerde, lemimizde grlen hareket ve ekillerin hibirisi
yoktur. Ve onlar lemimize nazaran ekilsiz, amorf, darmadank bir hldedir ki bunlarn heyet-i
umumiyesi amorf bir vasat meydana getirmitir.
Bu ilk kinat maddesinin inkiaf safhasn mteakip, hidrojen safhas dediimiz -lemimizin tbi
bulunduu- bir st safha teekkl edecektir. imdi, bu safhaya ait bilgileri veriyoruz.
***
lemimizin balangc olan asl maddesi; ilk kinat safhasn tekil eden iptida dank vasatn
maddelerinden meydana gelmektedir. Madde teekkltnn lemimizde, dalite prensibi ve deer

farklanmas mekanizmas ile kaim olduunu grmtk. Bu realitenin bir neticesi olarak,
lemimizde asl cevherin ilk hl ve ekillerinin husule geliini bu mekanizmalarla birlikte mtalaa
etmek lzm gelmektedir. Hidrojen leminin ilk atomunun hareketlenmesi hakknda dnya lisan ve
kelimeleri ile verilecek bilgiler daha ziyade sembolik olacak ve sezgilere dayanacaktr. Zira
insanlar, lemdeki ilk hareketlerin ekil ve mahiyetleri hakknda esasen hibir bilgiye sahip
deildirler. lemimizin stne ait realitelerde insanlarn idraki nasl bir noktadan itibaren
duruyorsa, altndaki muayyen bir noktay da tecavz edemez demitik. Fakat madde kinatmzda
cari olan kanunlarn ve prensiplerin esaslar birdir. Burada deien ey bu esaslar deil, bu kanun
ve prensiplerin lemlere gre vki olan formlar ve tezahrleridir. Bu durum, lemimizin alt ve st
ksmlarna ait bz realiteler hakknda insanlarn muhta olduklar kyas sezgileri alabilmelerine
yardm eder ki bu sezgiler de kinat hakkndaki bilgilerin insanlara yetecek kadar tamamlanmasna
kfi gelir. imdi, ilk hidrojen atomunun nasl teekkl ettiini izah etmeye balyoruz.
lemimizin ilk maddesinin hidrojen atomu olduunu ve bunun da insanlarn bildii hidrojen
atomundan bambaka ve onun ok iptida bir hlinden ibaret bulunduunu evvelce sylemitik.
Keza, insanlarn tanyamayacaklar kadar basit ve iptida olan bu atomun -lemimizin ilk maddesi
olmas itibar ile- amorfa en yakn bir madde olduundan da bahsetmitik. Evvelce belirttiimiz
gibi, kinatta mekanik tekml prensibinin hkim olduu ilk safha; hidrojen atomu alt safhas olan
sonsuz, karanlk, dank ve amorf bir vasattan ibarettir. Buradaki tekml tamamyla mekanik bir
sisteme balanmtr. Bu safhadaki maddeler toplu deil, darmadanktr. Zira bu safhada yalnz
mekanik tatbikatlarn grmek iin bulunan ruhlar henz maddeleri toplayabilecek kudrete
erimemilerdir. Binaenaleyh bu basit ruhlar, bu iptida vasatn darmadank, ekilsiz maddeleri
iinde hibir maddeye balanmadan -asl kaynaklarn yksek icaplar ile- o maddeden o maddeye
atlamak suretiyle srklenip giderek sonsuz mekanik ve insanlar iin anlalmas mmkn olmayan
iptida bir tekml yolunu takip ederler.
te burada pasif olarak tekmllerini yaparken ebediyet kadar uzun grnen bir devreden sonra
bu ruhlarn bzlar yava yava, bu dank maddeyi toplayabilecek kadar tekmllerinde
ilerlemi durumlara gelirler. Byle bir duruma gelmi bir ruhun mteakip tekmlne zemin olmak
zere niteden bu amorf vasatn iinde bir noktaya tesir gelir. Bu tesir, birisi o maddeye
balanm bulunan, yni o maddeyi yakalayabilecek duruma gelmi olan bir ruha ait, dieri ise
teekkl hlinde bulunan o maddenin bnyesine ait olmak zere birbirine zt karakter gstermekle
beraber, birbirini destekleyen, tamamlayan, hulsa ayn hedefe ynelmi bulunan iki tesirden
mrekkeptir. Ve bittab bunlarn ikisi de gene asl tesirin iki cephede grnen kinattaki
tezahrdr. Bu iki zt tesir, birbirine zt karakterde birlemi unsurlardan mteekkil ikili bir
madde vahdetini, yni bir birim daliteyi meydana getirir. Bu unsurlar o vasatta mevcut amorf
maddenin bir ksmnn, gelen tesirler altnda hareketlendirilerek bir araya toplanm hlleridir.
Zira bu hareketler sayesinde husule gelen manyetik alan, o dank maddeleri bir araya toplar. te
bu hareketler de hidrojen leminin ilk hareketleridir ki bir ruhun o atoma balanmas icaplarna
gre asl tesirler tarafndan ayarlanmtr.
Byle ilk atomlardan mteekkil sahalar, astronomik lemin btn cisimlerini, krelerini ve
manzumelerini tekil eden saysz neblz sahalarnn ilk durumlarn meydana getirirler. Bylece
meydana gelmi olan ilk atoma bir ruh balanm bulunmaktadr. Dier tbirle, bu ruhun bu atoma
balanmak ihtiyac, asl prensibin icaplar ile bu atomun meydana gelmesine sebep olmutur. Ve
ruhun bu ihtiyacna ait icaplar tayarak amorf vasata inen asl tesir, onun bu atomla irtibatn
temin etmitir.

Demek ki ilk hidrojen atomlar byle birbirine zt, fakat muvazene hlinde bulunan ikier
unsurdan mteekkil, lemimizin en basit hllerdeki asl maddelerini tekil etmektedirler.
***
lemimizin ilk atomuna, yni hidrojen atomuna balanm olan bir ruh; artk o atomun varlk
dediimiz bir ileri safhasnn teekkl edecei na kadar onu brakmayacaktr. Burada da mekanikotomatik bir tekml seyri vardr. Yni hidrojen tekmlnn bu birinci ksmndaki ruhlar ilk
yakaladklar iptida hidrojen atomunun, mteakip btn inkiaf safhalarn pasif olarak takip etmek
suretiyle tekmllerine devam edeceklerdir. Bu srada onlar hidrojen atomuna hkim deildirler.
nk kendilerinde byle bir hkimiyeti istilzam eden ne sezgi, ne idrak, ne de hrriyet mevcut
deildir. Bunlar henz muhtelif maddeleri toplayarak onlardan kendilerine bir varlk meydana
getirecek durumda deildirler. Binaenaleyh bunlarn tekml vetireleri de aa yukar ilk
safhadakiler gibi pasif ve mekaniktir. Arada u fark vardr ki amorf vasat safhasnda iken varlklar
hibir vakit bir madde zerinde uzun uzadya tutunamazlard. Zira onlar orada esasen, herhangi bir
maddeyi yakalayabilmi durumda deil idiler. Onlar, sadece darmadank maddeler iinde asl
tesirlerin icaplar altnda, maddeden maddeye atlayarak mekanik tatbikatlarn yapyorlard.
Hidrojen leminin ilk safhasnda ise varlklar, yakalam olduklar hidrojen atomlarna
balanmlardr.
O balandklar atomdan bakasna atlayamazlar. Ve o atomun btn inkiaf boyunca, onun
inkiaf kademelerini takip ederler, yalnz bu srada o atoma hkim deildirler. Sadece onun
hareketlerine pasif olarak katlrlar ve o hareketlere intibak etmeye alrlar. Zira bu hareketler,
asl tesirlerin, yksek icaplar altnda kurulmu ve istikametlerini almtr. Ruhlar orada, bu
icaplar altnda ve esir olarak, yni srklenerek o hareketlere tbi olmak suretiyle varlk safhasna
kadar ok uzun bir mddet devam edecek olan tatbikat devresini ikmal edeceklerdir. Bu ilk
hidrojen atomunun teekklnden, ilk varlk hli meydana gelinceye kadar atomun bnyesine hkim
olan tesir, esas tesirdir, yni asl prensipten gelen tesirdir ki bunun da o atoma balanm bulunan
ruha ait, sylediimiz gibi, bir cephesi mevcuttur. Demek ki bu atoma inen asl tesirde bir, atomun
bnyesine ait madd cephe, bir de ruha ait olarak gelen ruh bir cephe vardr. u hlde endirekt
olarak, yni asl tesirler kanal ile gelen, ruhlara ait tesirler atomun mukadder olan hareketlerine
pasif olarak uymak suretiyle sadece mekanik tatbikatlarn yapacaklardr. Bu tatbikat sayesinde
onlar varlk safhasna doru ilerledike, maddeler arasndaki mnasebetlerin illiyet prensibi
karsndaki durumlarna ait ilk insiyaklarn hazrlklarn otomatikman yaparlar. Bu devredeki
tekml, ruhlar iin ok uzun ve zordur. Bittab buradaki zorluk ve uzunluk mefhumlar nisbdir.
Haddizatnda ilh nizamda ne uzunluk ksalk, ne de zorluk kolaylk diye bir ey yoktur.
***
Hidrojen atomu, lemimizin en basit bir maddesi olmakla beraber, az ok byk bir enerji
tamaktadr. Zira o, kinatn ilk amorf madde hlinden bu merhaleye gelinceye kadar bir hayli
tesirler ve deerler alm bulunmaktadr. unu tekrar hatrlatalm ki burada bahsettiimiz hidrojen
atomu kimyaca bilinen (H) deildir. Bizim sylediimiz hidrojen atomu, btn gne
manzumelerini, teleskoplarla insanlar tarafndan tanlan yldzlar, neblzleri velhsl btn
astronomik cisimleri muhtevi, lemimizin anas olan bir madde kombinezonudur ki kimyaclar
tarafndan bilinen hidrojen atomu, lemimizin ilk maddesi diye bahsettiimiz bu hidrojen atomunun
ok ilerlemi ve inkiaf etmi hllerinden birisidir.
lemimizdeki btn maddelerde olduu gibi, hidrojen atomunun da hl ve mevcudiyetini

muhafaza edebilmesi, devaml surette inkiaflar kaydetmesi ancak, dalite prensibi ve deer
farklanmas mekanizmasna gre birbirinin iinde sakl bir sr madde cznn muvazene
yeknlar ile mmkn olmaktadr ve bu muvazeneler de asl tesirlerin hkimiyeti altndadr.
***
imdi, hidrojen atomunun, varlk safhasna girinceye kadar nasl inkiaf ettiini izah etmeye
balyoruz.
Hidrojen safhasnn altnda sonsuz bir mekanik inkiaf ve tekml vasatnn mevcut olduunu
bildirmitik. Bu vasat, dediimiz gibi, amorfa yakn dank bir btn tekil eden karanlk bir
sahadr.
Asl tesirler bu karanlk vasatta ilk ekirdei tekil ettikten sonra, onun etrafna dier czleri de
toplayarak gittike daha mudil, daha kark ve daha mnkeif durumlar meydana getirirler. Ve
bylece meydana gelmi olan madde teekklnn ortasndaki asl tesir, bu teekkl iinde
kullanldktan sonra mahiyeti deimi ve asl durumunu kaybetmi olarak o maddeden tekrar
dar intiar etmeye balar ki buna o cismin manyetik alan deriz.
te, hidrojen leminin en kk czlerinden en byk sistemlerine kadar btn kreleri ve
teekklleri bu suretle meydana gelir.
lk hidrojen ekirdei bylece kurulduktan sonra yukarda sylediimiz yoldan inkiaf ede ede
nihayet kimyaca tanlan (H) atomu kademesine ular.
Byle asl tesirlerin hkimiyeti altnda kurulan ilk hidrojen atomuna, en son inkiaf kademelerine
kadar, yni varlk hline gelinceye kadar yalnz asl tesirle, o atoma bal olan ruha ait tesirler
gelir. Yni ileride tesirleri anlatrken izah edeceimiz asl tesirlerin, ruhlara ait, tekml deerleri
dediimiz ksmlar ile maddelere ait esas tesir dediimiz ksmlar gelir. Binaenaleyh bu
atomlarn bnyelerindeki hareketler ancak yksek asl tesirin hkimiyeti altndadr. Ruhlar pasif
olarak bu hareketlere srklenmekle, uymakla mekanik-otomatik tekmllerini yaparlar. Bu,
tekmln bir nevi pasif adaptasyon safhasdr. Bu safhada, atom bnyelerine, tli tesirler
dediimiz kinattaki dier varlklara ait olan tesirler gelmez. Esasen burada ruhlarn henz hrriyet
ve idrakleri bahis mevzuu olmadndan ileri safhalara ait imtihanlar, eprvler mevcut deildir.
Onlar sadece muntazaman yryen ve gittike mudilleen atomun hareketlerine otomatik olarak
uymaya mecburdurlar. Ve atomlarn bu kark hareketlerine intibak ede ede varlk safhasna
hazrlanmaktadrlar.
Ancak, hidrojen atomunun muhtelif eitlerinin bir araya gelerek trl cisimleri meydana
getirmesi, varlklarn inkiaflar iin lzumludur. te insanlarca cisimler diye tannm olan
atomun bu mrekkeplerine ve kombinezonlarna -gene nitenin yksek kontrol altnda- vazifeli
varlklardan tli tesirler gelir ve bunlar bu cisimlerde eitli formasyonlar, deformasyonlar ve
transformasyonlar yaparlar. Binaenaleyh atomlarda olduu gibi bu mrekkeplere artk dorudan
doruya esas tesirler inmezler. Onlarn yerine tli tesirler kaim olur. Ve bittab bunlar da daima
asl tesirlerin kontrol altndadr.
***
lk hidrojen atomunun bnyesi varlk hline gelinceye kadar -biraz evvel sylediimiz gibiyalnz asl tesirlerin hkimiyeti altnda inkiafna devam eder ve insanlarn, oksijen, gm, platin,
kurun, radyum... gibi isimlerle tandklar hidrojen atomunun mnkeif hlleri olan elemanlar
meydana gelir ki insanlar bugn bunlardan ancak yz kadarn tanyabilmilerdir. Hlbuki bunlarn

miktar yzn stndedir.

Gene sylemi olduumuz gibi, hidrojen atomunun st elemanlara intikali ancak asl tesirlerin
messiriyeti ile vuku bulmaktadr. te maddelerin varlk kademesine kadar inkiaflar
salandktan sonra o andan itibaren varla dorudan doruya esas tesirler gelmez. Ancak onun
tbi olduu ruhtan, daha dorusu asl tesirin ruha ait olan ksmndan ve kinattaki eitli tekml
kademesindeki varlklardan tesirler gelir ki bu sonunculara tli tesirler deriz. te btn bu
tesirlerle o varlk, tekml iin lzumlu olan imtihanlar, eprvleri ve tecrbeleri geirmeye
balar ve bir sr imknlarla karlar. Gittike inkiaf eden, oalan ve mullenen bu tekml
imknlar iinde -kinattaki ilerini bitirmek iin- varlk uzun tekml yolculuuna koyulur. Onun
tekml icaplarndan olarak, bu vazifeli varlklardan gelen tli tesirlerle, biraz evvel
sylediimiz gibi, hidrojen atomunun eitli elemanlarndan namtenahi kombinezonlar kurulur,
saysz cisimler meydana getirilir. Bu cisimlerin namtenahi varyeteler iinde bir araya getirilmesi
ve datlmas suretiyle eitli formasyonlar meydana getirilerek byk ve kk cisimler, madde
kompozisyonlar, bedenler, dnyalar dolduran trl maddeler, nihayet dnyalar ve sistemler
kurulur. Btn bunlar niteden szlen asl tesirlerin altnda her kademede bulunan vazifeli
varlklarn gnderdikleri saysz tli tesirlerle yaplr.
u hlde atomun bnyesine tli tesirler mdahale edemez. O tamamyla esas tesirlerin
hakimiyeti altndadr. Fakat atom elemanlarnn her trl kompozisyonlar, vazifelilerden gelen tli
tesirler ile kurulup datlabilirler ki bunlar da bittab muhtelif tekml seviyesindeki varlklarn
derecelerine gre byk veya kk apta olurlar.
***
Hidrojen atomunun en iptida hlinden itibaren gittike ykselen, inkiaf eden bnyesi, o nisbette
hareket, kudret ve messiriyet kazanr. Ve onlara bal bulunan ruhlar da gittike zenginleen ve
kudretleri artan bu hareketlere uya uya tekml ederler. Maddedeki btn bu hareketleri uyandran
miller asl kaynaklardan gelen tesirlerdir. Zira tesirler maddelerde hareketleri husule getirmek
suretiyle fonksiyonlarn yaparlar.
Hulsa, hidrojen atomlarn kuran asl tesirler tadklar icaplara gre etraftan mtemadiyen
topladklar czlerle hidrojen atomunu bir st leme doru inkiaf ettirirler. Bittab hidrojen
atomunun inkiafyla neredecei enerjiler de o nisbette ykselir, kudretlenir ve hidrojen atomu
inkiaf ettike daha yksek ve mudil enerjiler, yni daha mnkeif partikller neretmeye balar.
Fakat btn bunlar hidrojen atomunun henz ilk safhasna ait maddelerdir.
Burada unu da belirtelim ki hidrojenin bu inkiaf birtakm atom ekirdeklerinin ayr ayr
hviyetlerini muhafaza ederek atomun iinde kabaca birikmeleri tarznda olmamaktadr. Asl
tesirlerin hkimiyeti altnda atomda biriken deerler; birbirleriyle birlemeden, tam bir ahenk ve
muvazene iinde kaynaarak hidrojen atomunun o andaki mahiyetini karakterize eden bnyesini
meydana getirirler.
***
Btn maddelerin manyetik alanlar vardr. Byle mnkeif bir atomun manyetik alan ilk
hidrojen ekirdeinde olduu gibi basit deildir. Hidrojen ekirdeklerinin terkiplerinden meydana
gelen hidrojen atomunun bnyesinde bir sr partikl olduu ve her partikln de bir manyetik
alan bulunduu iin, bu mnkeif atomun manyetik alan da onu tekil eden czlerinin manyetik
alanlarnn sentezinden meydana gelmitir. Bu alana manyetik alanlar sentezi deriz. Maddelerin bu
manyetik alanlar ok mhimdir. Zira onlarn birbiriyle ve varlklarla olan btn mnasebetleri bu

manyetik alanlar vstasyla temin edilir ve bu alanlara gelen tli tesirler; iddetlerine,
kudretlerine ve istikametlerine gre, onlarn tbi bulunduklar maddelerin bnyelerinde -dalite
prensibinin ve deer farklanmas mekanizmasnn kaideleri altnda- eitli deimeler, istihaleler,
deformasyonlar, dalmalar ve toplanmalar yapabilirler. Keza, varlklarn; maddelerden istifade
etmeleri, onlar eitli hllere sokabilmeleri de bu yoldan olur. Dnyann da bittab o nisbette
mull ve geni manyetik alanndan istifade eden vazifeli varlklar -bu alana eitli tesirler
gndermek suretiyle- dnyadaki kk veya byk tabiat hdiselerini meydana getirirler. Bunun
gibi, idraki daha stn bir varlktan gelen tesirler, bu manyetik alanlar zerine messir olarak
onlara ait maddelerde o nisbette byk neticeler dourur. Esasen, bu yoldan dnyalarn,
manzumelerin, gnelerin hl ve durumlarna tesir edebilecek hareketler ancak ok yksek
plnlarn iidir. Ve bittab bunlar asl prensibin icaplarna gre kontroll olarak yaplr.
Nerede madde varsa orada manyetik alann bulunmas zarurdir. Zaten manyetik alann teekkl
hakknda evvelce verdiimiz bilgi bu hakikatin anlalmasn kolaylatrr. te bylece bir atomun
manyetik alan olduu gibi, atomun btn inkiaf safhalarnn, yni elemanlarn, bu elemanlardan
terkip olunmu cisimlerin, dnyalarn, manzumelerin, bunlardan mada neblzlerin, lemlerin,
varlklarn birbirine nazaran az ok mull, az ok mudil manyetik alan sentezleri vardr.
Bunlarn stnde btn kinata mil olan nitenin manyetik alan tektir. Orada manyetik alanlar
sentezi yoktur. Zira nitede birbirinden ayr ve farkl varlklarn veya unsurlarn mevcudiyeti bahis
mevzuu olmaz.
***
te insanlarn perispri dedikleri ey de maddelerin bu manyetik alanlarndan ibarettir. Yni
insan bedenlerinin manyetik alanlar, insanlarn perispri mnsnda kabul ettikleri eydir.
Demek ki bir ruh, kendisinin kinattaki mmessili olan ve bir enerjiler mudilesinden ibaret
bulunan varl vstasyla maddelerin manyetik alanlarna tesir ederek onlar kullanr. Ve
onlardan kendisi iin, o maddelerin mensup bulunduklar dnyalardaki tatbikatna uygun gelen
bedenleri kurar ve bu bedenler vstasyla da o dnyann dier varlk ve maddelerinin manyetik
alanlarna tesir etmek ve onlar kullanmak suretiyle tekmln salar.
Bir dnyann mudil bir manyetik alanlar sentezi mevcut olduu gibi, ondan daha mudil olan gne
manzumelerinin ve neblzlerin de manyetik alanlar sentezleri mevcuttur demitik. Varlklar bu
alanlar kanalyla bu lemlere tesir ederek vazifelerini yaparlar. Mesel birka gne sistemini,
hatt birka neblz iine alan ve manyetik alanlarna tesir etmek suretiyle onlar idare eden ok
yksek vazifeli varlklar mevcuttur.
***
Buraya kadar bahsedilen btn maddeler henz varlk hline girmemi durumdadrlar.
Burada unu belirtmek lzm gelir ki artk yukardan beri verilmekte olan bilgileri renmi
olanlar, kinatta canllk, canszlk tbirlerinin de birer lftan ibaret olduunu ve bunlarn esasl
bir mn tamadklarn anlam bulunacaklardr. Maddelerin gerek ilk safhalarda, gerek hidrojen
safhasnda ruhlarla olan endirekt mnasebetlerinin nizam ve tertipleri, byle bir canllk-canszlk
tefrikinin yaplmasn mmkn klmamaktadr. Zira kinat safhalarnn her maddesinde ruhlarn
maddelerle, o safhann karakterine ve tekml sistemine uygun eitli mnasebetleri daima
mevcuttur. Ve kinatta herhangi bir ruhun tekmlne yaramayan madde yoktur. Yni muvakkat
veya daim olarak ruhlarn hizmetine girmemi madde durumu yoktur. Bilhassa bu hl hidrojen
safhasndaki btn maddeler iin ok brizdir. Bu hizmetin dnda kabul edilecek bir madde

lzumsuz ve gayesiz olur. Kinatta ise lzumsuz hibir vetire mevcut deildir.
u hlde, maddelerin ruhlara intisab olunca canl, olmaynca cansz demek gibi dncelere
saplanmak yersizdir. Zira her maddenin geici veya devaml olarak bir ruha intisab vardr. Ancak
maddelerin devaml olarak bir varla balanmasna bakp varlklara canl demek istense bile bu
da doru olmaz. nk varlk safhasndan evvelki hidrojen atomuna da varlk safhasna kadar
ruhlar balanm bulunmaktadrlar. Binaenaleyh yukarki bilgilerden sonra maddelerde canllk,
canszlk tefriki yapmann bir mns kalmamaktadr.
***
Henz varlk safhasna girmemi ilk hidrojen kademelerinde tatbikat gren ruhlar bu maddelerde
pasif ve mekanik olarak hazrlanrlar.
Bu maddeler, tatbikat grecek ruhlarn idaresi altnda deildirler. Onlar ancak, yksek
prensiplerin icaplarna gre niteden gelen tesirlerle, kinattaki ilk talebe ruhlarn madde
hareketlerine altrlmalarn temin edecek birer zemin olmak zere kurulmulardr.
Buraya kadar maddelerin inkiaflar ve bu inkiaflara mekanik bir yryle tbi olan ruhlarn
durumlar hakknda lzumlu bilgiler verildi. imdi bu maddelerin birer varlk hline geileriyle,
ruhlarn lemimizdeki otomatik veya yar idrakli tekml safhalarna intikalleri hakkndaki
bilgileri vermeye balyoruz.
lk hidrojen atomu hline gelmi olan madde teekkl, bir ruh tarafndan yakalanmtr. O ruh o
atoma balanmtr. Yalnz dediimiz gibi, ona hkim durumda deildir. Ruh, asl prensiple
taayyn etmi olan maddenin nizaml ve tertipli hareketlerinin dna kamaz, onlara uymaya
alr. Bu ruhta henz sezgi, hatt mekanik bir insiyak bile yoktur. Bu srada hidrojen atomu
kendisine bal bulunan ruhun tekml gayesine mtuf, asl tesirlerin tyin etmi olduu
istikametteki hareket ve inkiaflarn yaparken ruhun tekmlne de hizmet etmi olur. Bu inkiaf
neticesinde hidrojen atomu insanlarn tand (H) hline gelir. Ve srasyla kimyaca bilinen
elemanlar zuhur eder. Bu hl yukarlara doru ykselir. Atomun hareketleri mudilleir. Deerleri
bakmndan bnyesi zenginleir. Bnyesinde birtakm gruplamalar, toplanmalar, sistemler
meydana gelir. Manyetik alan sentezleri daha kark, daha kompleks hllere girer. Bu suretle
hidrojen birok kademelerden gee gee oksijen, fosfor, bakr, gm, baryum, pltin, altn,
radyum, uranyum, sentoryom hllerine inklp eder.
Hidrojen atomu byle inkiaf ettike ona bal olan ve onun hareketleri ile intibakn salayan
ruh da mekanik-otomatik bir tempo ile gayet yava olarak tekml eder. Ruhun bu tekml arttka
maddeler arasndaki mnasebetlere ait, dier tbirle eitli hareket kombinezonlarna ait insiyak
bz davranlarnn da hazrlklar yaplr.
Nihayet hidrojen atomu, insanlarn tanmakta olduu en yksek elemanlarn kadrosundan tamaya
balar. Ve onlarn kolaylkla yakalayamadklar, tesbit edemedikleri birtakm -yksek enerjileri
neretmeye balayan- byk kombinezonlarla bnyesini zenginletirir. Bu srada hem onun bu
inkiafna sebep olan, hem de tekml ona paralel olarak yryen ruhun, madde kombinezonlar
arasndaki mnasebetlere ait ilk davran insiyaklarnn kazanlmas hazrlklar ilerler. Btn
bunlar hep, asl tesirlerin -daima ruhlarn tekmllerini hedef tutan- byk ahengi iinde cereyan
eder. Yni evvelce sylediimiz gibi, maddenin ortasna inerek atomu amorf vasatn iptida
maddelerinden toplayan asl tesirler ruhlarn tekml ihtiyalarn, inkiaf hlinde bulunan atoma
aksettirir. Ruhun madde ile paralel olarak daha st bir safhaya uzan hazrlklarn temin eder.
Hidrojen atomunun bu inkiaf kademesinde atomun bnyesine gelen tli tesirler yoktur. Burada

atoma dorudan doruya asl tesirler iner. Asl tesirler niteden szlen ve maddelerle ruhlara ait
bulunan tesirlerdir. Bu durum t varlk kademelerine kadar devam eder.
Hidrojen atomu ilk teekklnden itibaren nihayet yle bir kademeye gelir ki orada ok ince ve
kark madde kombinezonlar hlinde, insanlarn tanmadklar dnya maddesi st birtakm
enerjileri neretmeye balar. Atom bu yksek ve mudil enerjileri neredebilecek inkiaf seviyesine
geldii zaman zaten, onun bu seviyeye gelmesine asl prensip muvacehesinde sebep olan ruh da
artk maddeler arasndaki mnasebetlerin ve hareketlerin insiyak davranlarna, uzun bir tatbikat
devresinden sonra, sahip olabilecek bir tekml kademesine ulam bulunur.
te dnya maddesinin en st hudutlarndaki yksek hidrojen atomu yle kudretli ve mudil
enerjiler neretmeye balar ki artk bunlar dnya maddesinin mal olamaz. Bununla beraber, bu
enerjiler de toplu deil, darmadank hlde bulunurlar. Fakat onlarn bu dankl ile, evvelce
bahsettiimiz iptida vasattaki amorf maddelerin dankl arasnda muazzam farklar vardr.
Evvelkiler ekilsiz, basit, hareketleri ok iptida ve atalete yakn, kaba maddelerdi. Bunlar ise ok
mudil hareketli, bnyeleri kark, zengin madde kombinezonlarndan mteekkil stn deerli
enerjiler hlinde bulunan kudretli ve deerli maddelerdir. Bunlarn bulunduu muhite yar sptil
muhit deriz. Bu yar sptil vasat; hem hidrojen atomu altndaki amorf vasattan, hem de ilk hidrojen
atomlarnn tekil ettii astronomik neblzlerden daha ok yksek ve yepyeni bir lemin
basaman tekil eden yksek enerjilerden mteekkil bir nevi neblzdr ki dnyann stnde
bulunan byle bir yar sptil vasatn teekkl; dnyann, dier tbirle hidrojen leminin yava
yava st leme kayn ifade eder.
Bu yksek ve dank enerjiler, o yar sptil lemin, yni hidrojen lemi st neblznn en
iptida ve basit atomlarn tekil etmektedirler. te bu yar sptil vasatn ilk atomlarnn da
inkiaflar ile kendilerinden intiar etmeye balayan, daha yksek ve dank enerjiler; artk bir
araya toplanp, bir ruha kinatn sonuna kadar hizmet edebilecek bir varlk hline girmek kabiliyet
ve imknlarna ulamlardr. Keza, onlarla beraber o safhaya kadar tekml etmi olan ruhlar da daima asl tesirlerin yardm ile- bu yksek, fakat dank enerjileri bir araya toplayarak onlardan
bir varlk meydana getirebilecek kudrete erimilerdir.
Bu durum hsl olunca, bu dank enerjilerden kendisine bir beden kurmak liyakatine ermi bir
ruhun da, ruhan plndan akseden tesirlerini muhtevi, asl tesirler bu dank ve yksek enerjilerin
ortasna inerler. Orada, evvelce izah etmi olduumuz idrak bir nokta etrafnda bu enerjileri bir
araya toplayarak onlardan bir topluluk meydana getirirler. Asl tesirlerde, o safhaya kadar
tekmln yapm olan ruhlara ait tesirler de vardr. Bu tesirler teekkl eden varla, yni enerji
topluluuna asl tesir tarafndan aksettirilir ve balanr. Bylece varlk dediimiz o enerji
topluluu kinatn sonuna kadar o ruhun btn davranlarna mkes olmak ve o davranlarn
cevaplarn tekrar ona iade etmek zere hizmete sokulmu ve kinatta ruhun bir timsali, vstas
hline girmi bulunur.
Byle ilk hidrojen kademesinden itibaren inkiaf edip varlk kademesine geldii anda, asl
tesirin maddelere ait olan esas tesir ksm, yerini tli tesirlere terk eder. Ve nitenin devaml
kontrolne tbi tutularak byk organizasyonlar iindeki vazifelilerden veya onlarn kullandklar
eitli kademelerdeki varlklardan gelen bu tli tesirlerle varlk, kinatn sonuna kadar tekmlne
devam eder. Bu tli tesirlerin balamasyla varlklarn imtihanlar, eprvleri, tecrbeleri ve
mahedeleri de balam olur. Ve varlklar yepyeni, daha hzl bir tekml sistemine sokulmu
bulunurlar. Bu safhadan itibaren maddeler; birer varlk hlinde, tbi bulunduklar ruhlarn

hkimiyetleri ve tli tesirlerin yardmlar altnda o ruhlarn her hl ve durumlarna tbi ve

tercman olarak ve onlar kinatta ifadelendirerek inkiaf edeceklerdir.
Bylece meydana gelen bir varlk; hizmet ettii ruhun tekmlne mteallik btn davranlarn
asl prensibin altnda o kadar mkemmel olarak ifadelendirir ki artk ona, kinatta ruhun
kendisi imi gibi de baklabilir. Bunun iindir ki kendisinden daha aada dier maddelerin tl
ve amorfa yakn hllerine nisbetle ruhun ifadelerini tayan aktif durumuna bakarak, bu varla
canl sfat izafe edilmitir ki bu da evvelce sylediimiz gibi, nisb bir ifadeden baka bir ey
deildir. Zira burada canl denilen varlk haddizatnda, tl grnen ilk hidrojen atomu maddesinin
inkiaf etmi yksek kademelerinden baka bir ey deildir. Sadece onun; kinatta bir ruhu ifade
edebilecek kadar imknlar inkiaf etmi olmakta ve bu sayede de kendisi muayyen bir ruhun
hizmetine tahsis edilmi bulunmaktadr.
Hulsa insanlarn henz tanmadklar hidrojen atomunun ilk ekirdek, nve hli hidrojen
lemimizi, yni astronomik vstalarmzla mahede edebildiimiz gne sistemlerinin,
neblzlerin ve btn astronomik cisimlerin ana maddesini tekil eder. Nihayet kendiliinden
(Unutulmasn ki madde kendiliinden hibir enerji neredemez. Btn bunlar asl kaynaklardan
gelen tesirlere tbidir.) birtakm enerjiler neretmeye balar. Burada unu gene tekrar syleyelim
ki biz hidrojen atomu derken asl kimyada bilinen (H) atomunu kastetmiyoruz. Dediimiz gibi bu
(H) atomu bizim bahsettiimiz atomdan ok ileri bir inkiaf safhasndadr ve ondan bambaka bir
eydir. Ancak insanlar ilk atoma hidrojen dedikleri iin biz de ona tbi olarak lemimizin ilk
atomuna hidrojen dedik. Yoksa bu hakikaten hidrojen atomu deildir.
te hidrojen atomunun, dnyada belirli bir tezahr gstermeyen bu yksek enerjilerinden,
hidrojen leminin bir kademe stndeki yar sptil vasat doar. O vasatta inkiafna devam eden
hidrojenin bu yksek hl ve ekilleri, nerettikleri daha stn enerjilerle artk maddelerdeki
tatbikat seviyelerinin stne kp yksek enerjileri bir araya toplamak liyakatine erimi bulunan
ruhlara birer tekml materyali olur. Ruhlar -yukarda sylediimiz yolda- bu enerjilerden
kendilerine, kinat sonuna kadar hizmet edecek birer varlk kurarlar.
***
Bylece ilk teekkl etmi olan varlk, idrak bakmndan henz pek basit ve iptida durumdadr.
Bu varlkta mevcut olan ancak mekanik bir insiyak; hidrojen leminde onun geirecei ebediyet
kadar uzun bir inkiaf mddeti boyunca ok yava olarak ilerleyecek ve tedricen sezgi-insiyaklara,
gene uzun zaman sonra sezgilere ve bylece aralarnda byk zaman mesafeleri ile ayrlan sezgiidraklere ve iptida idraklere inklp edecektir. Ancak insan merhalesine geldii zaman idraklerin
yava yava genilemesi ve mullenmeye balamas mmkn olur.
***
lk mekanik insiyaklarla yaamaya balayan varlk, artk bir ruhun hizmetindedir. O ruhun btn
ihtiyalarna, btn davranlarna cevap verecek ve onun kinattaki maddeler arasnda tahakkuk
etmesi gereken icaplarna vsta olacaktr. Bu andan itibaren balam olduu tekml safhasna
gre, hidrojen leminin henz varlk safhasna girmemi kaba atomlar ve onlarn kaba
kombinezonlar arasnda aktif olarak tatbikatlar yapmak ihtiyacn duyacaktr. Fakat buradaki
tatbikat, ruhun evvelce o kaba atomlar iinde geirdii mekanik ve otomatik hayatlarnkinden
bambakadr. O zaman onlara hkim olamyor, sadece bir atoma bal ve esir hlde, o atomun
muayyen hareketlerine itirak ediyor ve pasif bir intibak devresi geiriyordu. imdi ise hizmetinde
bulunan varl vstasyla atomlarn en basitinden itibaren inkiaf kademeleri boyunca eitli

elemanlarndan kurulmu kombinezonlarna ve kompozisyonlarna tedricen hkim olmak zere

aktif bir tatbikat devresine balam bulunmaktadr. Bunun iin onlar toplamak, datmak ve
onlardan yeni teekkller meydana getirmek, bedenler kurmak, bedenleri idare etmek gibi
faaliyetlerde bulunmak suretiyle tekmlne devam edecek ve bu lemdeki ileriye doru olan
hazrlklarn da bylece tamamlam olacaktr. Btn bu ileri yapmasnda bundan sonra ona,
varlk dediimiz ite bu sptil enerji topluluu vsta olacaktr. Kinatta bundan sonra ruhun btn
durumlarn temsil eden bu varlk, onun bu maddeler iindeki ihtiyalarn temin etmek maksadyla
ruh tarafndan kullanlacaktr. Bu varlk vstasyla ruhlar, hidrojen leminin kesif madde
kombinezonlar, krelerin ve dnyalarn iindeki kaba maddeleri zerinde eitli formasyonlar ve
transformasyonlar meydana getirerek onlar faaliyete sokacaktr. Zira ruhun dorudan doruya bu
kaba maddelere hkmetmesi mmkn deildir. Bu sebeple, ilk teekkl eden varlk ruhta beliren
yeni ihtiyalar karsnda hemen muhitindeki en iptida maddelerden istifade etmeye alacak ve
onlardan evvel basit mrekkepleri kurarak bu mrekkepler zerindeki hkimiyetinin tatbikatna
balayacaktr.
Btn bu iler -her yerde, her zaman olduu gibi- ruhlara yardmc olan yksek tesirlerin yol
gstermesiyle ve k tutmasyla vuku bulmaktadr. te varln byle ilk kullanabilecei madde
kombinezonlar, nebat bedenlerinin evvel en basit ve iptida hceyreleri olacaktr. Bu varlklar
onlardan kendilerine birer beden kuracaklar ve ancak o basit bedenleriyle, yni iptida nebat
hceyreleriyle dier kaba maddelere ve kaba bedenlere eitli tarzda -ilk zamanlarda daima
insiyaklaryla- tesirler yaparak yaamaya balayacaklardr. te buna insanlar enkarnasyon derler.
Bu hceyreleri kullanan varlklar henz idraksiz olduklarndan bunlarn bu bedenleni tarzlarna
bir nevi enkarnasyon denilebilir. Bunlarla nebat bedenlerinin her eit hceyrelerinde lzumlu
enkarnasyonlar tamamladktan sonra, btn bir nebat idare edebilecek duruma gelmi olan varlk,
artk basitten yksek nebatlara kadar mstakil olarak ayr ayr nebatlarda da enkarne olmaya
balayacaktr. Bundan sonra varlk, bal bana mstakil bir bedeni idare edebilecek duruma
gelecek ve o andan itibaren de onun iin toplu, mer bir hayatn ilk kademeleri kurulmu
olacaktr. Buna, ileride izah edeceimiz organizasyon sistemlerine hazrln en iptida
kprdanlar deriz.
Varlk, bitkilerin saysz nevilerinde gittike tekml etmek suretiyle sonsuz bedenlenmeler
geire geire -ok uzun bir zaman sonra- bu safhay da bitirecek ve bir st safhann, yni hayvanlk
safhasnn tatbikatn grmek zere kendisine mahsus olan bir yar sptil leme intikal edecek,
orada da bir mddet yaadktan sonra tedricen, hayvan ve insan vcutlarnn hceyrelerinde
bedenlenme kademelerini ikmal etmek iin, en basit bir hayvan organizmasnn iptida
hceyrelerinde enkarne olacak ve yukar doru bedenlenmelerine devam edecektir. Nihayet yksek
hceyrelere, yni hayvanlarn sinir sistemini tekil eden hceyrelere intikal edecek, bu devreyi de
ikmal edip lzumlu melekeleri kazandktan sonra mstakil hayvan bedenlerine hkim olmak
durumuna girecek ve en iptida hayvan bedenlerini idare etmeye balayacaktr. te bundan sonra
da dnyamzda ve dier plnetlerde bir sr bedenlenmeler daha geirdikten sonra insan bedenini
idare edebilecek bir varlk hline gelip dnyada insan bedenlerini kullanmaya balayacaktr.
nsanlk leminin en iptida safhalarndan itibaren ileride izah edeceimiz zengin bir tekml
devresi iinde dnyadaki son hazrlklarn da ikmal etmi bulunacaktr.
Demek ki ilk varlk hlinden, yni ilk bedenlenme hllerinden bir insan safhasna gelinceye
kadar, insanlarn idrakine gre sonsuzluk demek olan ok uzun bir zaman sresinde bir tekml
safhas geirilmesi lzm gelmektedir.

***
yi bir ifade kudreti tamayan enkarnasyon kelimesinin delleti udur: Varlk, kendisine sahip
olan ruha hizmet edebilmek iin, daha dorusu ruh; kendisine hizmet eden varlk vstasyla kaba
bir lemin maddelerini kullanabilmek iin, o lemin maddelerinden kendisine bir tesir vstas,
yni kaba bir beden yapmaya ve onu kullanmaya mecburdur. Fakat o varlk henz tek bana kaba
maddelerden byle byk kombinezonlar kurabilecek kudrette deildir. Onun iin, ruhlarn
tekmllerinde vazifeli olan stn varlklarn yardmlaryla o, ihtiyacna gre (ki bu, hakikatte
ruhun ihtiyac demektir) kendisine kaba maddelerden bir beden kuracak ve ona devaml tesirler
gndermek suretiyle balanacaktr. te varlk, artk o dnyada mer tekmlne balam olan
ruhunun ihtiyalarna ait, kaba maddeler ve dier varlklar arasndaki faaliyetlerini, kurduu bu
beden sayesinde yapabilecektir. Yni varlk, ruhun davranlarna gre o bedeni idare edecektir.
Zaten o beden onun idare edecei apta kurulmutur.
Demek ki burada biri dieri vstasyla ruha hizmet eden bir varlk ve bir beden vardr.
Bunlardan birisi evvelce bahsettiimiz mudil bir madde yapsna mlik olan ve kinat boyunca
ruhu takip eden varlktr ki bu, ruhun kinattaki sembol, iniks, ifadesi olan ok ince bir enerjiler
mudilesidir. kincisi ise bu varln ruha hizmet edebilmesi iin, iinde tatbikatlar grmek
zaruretinde bulunduu kaba lemdeki maddeler ve varlklarla bir tesirleme vstas olarak
kulland, o lemin kesif maddelerinden yaplm kaba bir bedendir. Demek ki ruha kinat
boyunca refakat edecek varla hizmet etmek durumunda bulunan beden; herhangi kaba bir krede,
ruhun ihtiyacna gre ancak muvakkat bir tatbikat devresi mddeti zarfnda o varla bal kalacak
geici bir vstadan ibarettir. Varlk; bulunduu vasatta, hizmet ettii ruhun ihtiyalarn yerine
getirdii anda -onun yeni ihtiyalarna uygun- dier bir bedeni kurmak zere evvelki bedenini terk
eder. Bu da gene st tesirlerin yardmyla olur. te, varln herhangi bir krede ikinci bir bedeni
kurmasna insanlar enkarnasyon veya doum derler, o bedeni terk etmesine de dezenkarnasyon
veya lm adn verirler.
***
Demek ki bir gne sisteminin herhangi bir kresinde, o krenin artlarna uygun bir beden iinde
domu olan varlk, tekml ihtiyacna gre o sistemin muhtelif krelerinde saysz bedenlenme ve
bedenden ayrlma vetireleri geirmek suretiyle madde leminin son basamana erimi bulunur ki
bu son basamak da sistemimizde insan, dier sistemlerde ona muadil inkiaf mertebesinde bulunan
bedenlerden biridir. te ruhlar, hidrojen lemi dediimiz bu safhada -maddenin ilk inkiaf
safhalarnda olduu gibi- dank madde hlleri iinde pasif olarak -mekanik yrylerle deilmaddelere bal, otomatik veya yar idrakli hllerde gsterecekleri cehit ve gayretlerine gre
tekml ederler.
***
Mademki dnyamzn atomu, lemimiz st yar sptil bir lemin ana maddesi olan yksek
enerjileri karabilecek kadar ileri inkiaflar kaydetmektedir, o hlde dnyamz imdiye kadar
zannedildii veya dnld gibi, geri bir dnya olmayp madd inkiaf bakmndan;
seyyareleriyle, gneleriyle, kreleriyle, sistemleriyle ve neblzleriyle btn hidrojen leminin
en mnkeif ve ileri madde teekkltna sahip krelerinden birisidir. Nitekim, dnyann
inkiafyla tekmlleri paralel giden ruhlarn kullandklar insan bedenleri de bu muazzam
astronomik lemin en ileri ve en ok inkiaf etmi varlklarndan birisidir. Esasen ileride
bildireceimiz gibi, dnyamzn btn imknlarn kullanarak ve oradaki tatbikatlarn bitirerek onu

tamamen terk eden bir varln ayn zamanda hidrojen lemini de terk etmi duruma girmesi bu
bilginin canl delilini tekil eder.
***
lemleri birbiri iine girmi, birbirinden byk ve merkezleri mterek otuz-krk kreye
benzeterek kinatn kabaca bir semboln yapalm. Bunlarn en kaba ve iptida olan en ortada
bulunan, en kk kredir ki buna amorf ilk madde safhas demitik.
Yukardaki ema, bahsettiimiz merkezleri mterek krelerin ilk tanesinin maktan
gsteriyor. Burada (a) alan ilk maddeden hidrojene gelinceye kadar ruhlarn mekanik tekml
safhalarna tekabl eden, maddenin ilk inkiaf sahasn gsterir ki bu saha olduka karanlktr. (b)
sahas, btn gk cisimleriyle birlikte hidrojen lemimizi tekil eder. (c) safhas ise hidrojen
lemimizin stnde bulunan ve kademe kademe ykselen sonsuz dier lemlerin, bizim lemimize
nazaran, ilk kademesidir ki buna da yar sptil lem diyoruz. Bundan sonra dier safhalar
birbirinden daha ziyade genileyerek tevali edecektir.

***
Bylece varlk; gne sisteminin bir sr seyyaresinde, o seyyarelerin artlarna ve durumlarna
uygun, fakat dnyamzdakilere nazaran basit, iptida madde mudilelerinde saysz bedenlenmeler
geire geire sistemimizin en mtekmil varl olan dnyadaki insan bedenini kurmak liyakatine
ular. Ve o andan itibaren daha serbest durum ve ekillerdeki inkiaf vetirelerine balar. nsanlk
hlindeki varln idraki evvelki safhadakilere nazaran ok artmtr. rade hrriyeti; idraki
nisbetinde oalmtr. Bu kudretleriyle mtenasip olarak da mesuliyetin mnsn yava yava
sezmeye balamtr. Btn bu melekelerin artmas ona sevgi ve vicdan denilen yksek inkiaf
mekanizmalarnn uurunu az ok kazandrmtr. Bu suretle, insanlar mesuliyet sezgilerinin gittike
kuvvetlenen basklar altnda otomatik veya yar idrakli olarak insanlk mertebesini
nihayetlendirmeye alrlar ve bunun iin insanlk hayatnda yz binlerce grg ve tecrbe
geirirler, asrlar boyunca yaarlar.
***
Bir insan, dnyada tek bana kalrsa grg ve tecrbe sahibi olamaz. Grg ve tecrbe sahibi
olamaynca da ruhun tekmlne hizmet edemez. te bu noktada, madde kinatndaki eitli mer
tekml plnlarnn zarureti ak olarak kendisini gsterir. Binaenaleyh bedenli varlklar inkiaf
edebilmek iin, beden dnda bulunan dier bedenlerle ve maddelerle karlkl alverilerde
bulunmak zorundadrlar. Onlarn bu mnasebetlerinden saysz hdise kombinezonu meydana gelir.
te z varlktan ruha akseden bu hdise kombinezonuna ait idrakler bu safhadaki varlklarn
tekmln temin eder.

Demek ki ruh, madde ile itirak eder. uurlu maddeyi, yni varl kurar. Varlk da kendi ruhunun
ve yardmc varlklarn faaliyetleriyle kaba maddelerden kendisine ayrca bir beden yapar. Ve bu
beden vstasyla maddelere tesir eder. Kulland kaba maddelerle de kendi haricindeki dier
bedenlere tesir etmek suretiyle mer plna admn atar. Ve hidrojen leminin varlk safhasndaki
tekml de bu andan itibaren yrmeye balar.
Bu mhim bilginin hibir noktasnn mphem kalmamas iin biraz izahatta bulunacaz. Mesel,
sevgiden, vicdandan fakir, ok geri bir insann tekml iin; dalite prensibi ve deer farklanmas
mekanizmas gereince zt deerlerle karlamas, sevgi-kin, adalet-zulm, iyilik-ktlk gibi
mefhumlarla yzyze gelmesi ve bu suretle otomatik olarak bir kyas bilgisi kazanmas ve
muvazenesini bulabilmesi lzmdr. Bunun iin de onun dier bedenlerle mnasebete gemesi icap
eder. Bir insan, elinde bulunan bir krbala bir kaya parasn krbalasn dursun, bundan ne netice
alabilir? Hi. Onun sevgi ve vicdan melekelerini iletecek hibir zt deeri, bu kaya parasn
krbalamasndan alaca neticeler temin edemez. O, karsnda bir beden bulamaynca etrafna
zulm ve gadir yapamaz, bunu yapamaynca da dalite prensibi ve deer farklanmas
mekanizmasna gre lzumlu hdiseleri husule getirecek zt deerleri kazanamaz ve bunun
neticesinde de muhta olduu madde inkiaflarna kavuamaz, tekml edemez. Buna mukabil, eer
o insan bir ocuu kamlarsa iler deiir. O ocuun veya etrafndakilerin bu kam neticesinde
gsterecekleri eitli reaksiyonlar, zt unsurlar hlinde karsna dikilir ve onu hemen bir kyas
bilgisine gtrr. Bylece, birbirini takip eden yzlerce, binlerce hdisenin birbiri zerine
eklenmesiyle kyas bilgilerinin birikmesi, onda en basit hliyle, bir iyilik-ktlk mefhumunun
domasna sebebiyet verir ve vicdan da bylece toplanmaya ve canlanmaya balar. Btn bu iler
neticesinde husule gelecek hdiseler idrak kanalyla ruha akseder ve tekml neticelendirir.
Bundan sonra ruhta yeni ve daha ileri ihtiyalar belirir. Bu yeni ihtiyalar karsnda kalan ruh;
bedeninin, etrafyla yapaca daha geni sahadaki temaslardan, daha mnl reaksiyonlar
beklemeye balar. Onun bu yeni ihtiyac da gene evvelkinde olduu gibi derhal bedene akseder ve
bedenden cevab alnr, yni ruha hizmet eden varlk hemen bedeni vstasyla etrafndaki kaba
maddelere ve bedenlere tesir ederek ruhun bu yeni ihtiyalar karsnda lzumlu hdiselerin
meydana gelmesine sebep olur. yilik yapar, ktlk yapar, hrszlk yapar, adam ldrr,
fedakrlk yapar ve bunlarn, etraftan gelecek karlklarn, reaksiyonlarn grr. Btn bunlar
birer hdise olur. Ve bu hdiselerin her birini idrak kanalyla ruha aksettirerek tekmln temin
eder. Bu suretle, dnyann son inkiaf merhalesine varm olan insan varl nihayet, daha ileri
safhalara gemek zere dnyadan tamamyla ayrlr.
***
Maddenin inkiaflarnn ve ruhlarn tekmllerine hizmet edebilmelerinin ancak tesirlerle
mmkn olabileceini belirtmitik. imdi, tesirler zerinde de lzumu kadar durmak ve bilgi
vermek lzm gelmektedir.
Tesirler mevzuuna girerken ie tekrar ruh-madde mnasebetinden bahsetmekle balayacaz.
Ruhlarn tekml ihtiyalar bir icaptr, maddenin bu ihtiyaca cevap vermek durumu gene bir
icaptr. Fakat ruhlar maddeye ne dorudan doruya bir ey gnderebilirler, ne de ondan bir ey
alabilirler. Eer i burada dursayd tekml gayesinin zarureti olan madde kinatnn hikmet-i
vcudu ortada kalmazd. Hlbuki tekml iin ruh-madde mnasebetinin gereklemesi, yksek
icaplar gereince zarurdir. te bu icaplar; hem kinat st ruhlara, hem de kinatlara dorudan
doruya hkim ve mil olan, mahiyetini bilmediimiz asl prensibin; kinat iinde madd tesirler

hlindeki tezahrleriyle yerine getirilir.

caplarn maddelerde gereklemesi, dalite prensibi ve deer farklanmas teknii ile tesirlerin
fonksiyonlarn yapmas demektir. u hlde, bir kinat muammas olarak dnyada imdiye kadar
zlememi bu ruh-madde mnasebetine mteallik tesirler hakknda lzumu derecesinde bilginin
verilmesi lzm gelmektedir.
Kinat cevherinin namtenahi say ve ekildeki hareket imknlarn -ruhlarn tekml
ihtiyalarna gre- kullanan ve madde kinatnn btn tezahratn gene ayn gaye ile meydana
getiren tesirler, fonksiyonlarn yapmak suretiyle ruhlar leminin tekml ihtiyalarn yerine
getirmi olurlar. Yni ruhlarn tekml iin lzumlu olan maddedeki her hareket, her deime ve
her inkiaf ancak bu tesirlerle temin edilir.
***
Asl prensip dediimiz, ruhlarn ve kinatlarn stnde ve her ikisine de hkim olan byk
hakikat hakknda fazla bir ey syleyemeyiz. Zira bu, bizim btn bilgilerimizin, hatt
sezgilerimizin dnda kalr. Asl prensip, kudretiyle ruhlarn btn tekml ihtiyalarn kinat
cevherlerine ve kinat cevherlerinin de bu ihtiyalar karsnda gsterecekleri reaksiyonlar tekrar
ruhlara aksettirir. Bu kudret, ruhlarn ihtiyalar karsnda vcuda getirilmi olan kinat
cevherlerini, kinat iindeki saysz vstalarla ve yollarla hizmete sokar. te bu yksek kudret,
kinatta en ince cevherler hlinde olan tesirlerle tecelli eder. Bylece; byk icaplar tayan bu
tesirler, kinatn btnnden en kk zerresine kadar her tarafna nfuz ederler ve fonksiyonlarn
yaparlar. Bu fonksiyonlara gre madde cevheri ekillenir, inkiaf eder, toplanr, dalr,
formasyonlar, deformasyonlar ve transformasyonlar geirir ve bu suretle kinat btn ve czleri
ruhlarn ihtiyalarna gre sevk ve idare olunur. Bu da bittab kinat iindeki alt ve st, eitli
mekanizmalarla ve vazife prensipleriyle yrtlr.
***
Ruhla kinat arasndaki yolu kuran bu tesirler drt grupta grnr. Bunlarn ikisi dorudan
doruya kinat dndan gelen asl tesirlerdir. Yni asl prensipten gelen tesirlerdir. Dier ikisi bu
asl tesirlerin maddelerde ve varlklarda bz muamelelerden getikten sonra deimelerinden
hsl olan tli tesirlerdir. Asl kaynaktan gelen kudretlerin; ancak kinat iinde yryen ksmlarn
tesir hlinde anlayabiliriz. Kinat dnda kalanlarn mahiyeti ve durumlar kinat sakinleri iin
mehuldr.
Asl tesirlerin birinci ksmndakiler, ruhlarn ihtiyalarn kinata ve onlarn kinattaki
reaksiyonlarn da tekrar ruhlara aksettiren kudretlerin tezahrleridir. Bunlar endirekt olarak gelen,
ruhlara ait tesirlerdir.
kinci ksmdakiler ise kinatta ferd ve mer tekmllerin icap ve zaruretinden olan kaba
maddenin formasyon, deformasyon ve transformasyonlar iin asl prensipten kinata giren
tesirlerdir.
Ruhlara ait olarak kinata gelen ve birinci ksmda grlen tesirler -gene asl kaynaktan gelmekle
beraber- ruhlarn davranlarnn ve ihtiyalarnn birer ifadesidir. Kinatla ruhlar birbirine
aksettirmek ve bu suretle tekml temin etmek iin asl prensipten gnderilmi bu kudretler,
ruhlara tahsis edilen varlklarn ve bedenlerinin muayyen yap ve mekanizmalarna itirak ederler.
Bu tesirler kinattan ieri girince nite dediimiz kinatn son tekml hudutlarndaki varlklar
ve icaplar birliine gelirler. Ayarlanm olarak oradan, vsl olacaklar vasattaki bir bedene

ynelirler. Bu tesirler dorudan doruya tekmlle ilgili olduklarndan, yni ruhlarla varlklar
arasndaki irtibat saladklarndan bunlara tekml deerleri de deriz.
Ruhlarn tekml icaplarn yerine getirmek, kaba maddeleri ve kinat teekkllerini lzumlu
formlara sokmak iin asl prensipten kan kudretlere gelince, bunlar da gene kinatn dndan
niteye inerek oradan lemleri, kreleri, varlklar ve maddeleri ferd ve mer tekml
icaplarna gre hazrlamak ve yrtmek zere yksek tesirler hlinde kinatn btn czlerine ve
btnne tevzi ve taksim olunurlar ki bunlara da esas tesirler veya esas deerler deriz.
Bunlar herhangi bir madde vasatnda, o vasatn czlerini bir nokta etrafnda toplayarak bir
ekirdek kurmak ve onun etrafna dier czleri ekip madde teekkllerini meydana getirmek
suretiyle maddelerin, cisimlerin, krelerin, manzumelerin, neblzlerin ve lemlerin vcuda
gelmesini salarlar.
nc derecedeki tesirler, asl prensibin icaplar dahilinde kinat dndan gelen ilk ana
tesirler gibi dorudan doruya dardan gelmeyip kinat iindeki muayyen safhalarda bulunan
bedenler, yni varlklar tarafndan beden haricine naklolunan tesirlerdir. Esasnda gene asl
kaynaklardan gelmi olan bu tesirler, herhangi bir beden tarafndan kullanldktan sonra asl
deerini kaybedip bir hayli farklam ve aslna nazaran kalitesi dm olarak beden dna
aksetmilerdir. Buradaki dk kalite tbirini kmsememek lzm gelir. Zira asl prensibin
hibir icabnn tezahrnde kklk, byklk diye bir ey yoktur. Buradaki dk kalite tbirinin
dellet ettii mn, yryecei vasatlara ve hedeflere gre, tesirlerin ayarlanm olmas icaplarn
ifade eder. Basit bir madde kombinezonuna yksek tesirin gnderilmesi caiz olmaz. Keza, ok
mudil madde kombinezonlarna da hafif tesirler fayda vermez. Btn bunlar, icaplarn yrtt
teknik mekanizmalarla ayarlamtr. nsanlarn birbirlerine yaptklar tesirler arasnda bu nc
derecedeki tesirlerin misallerini grmek kolaydr.
Drdnc derecedeki tesirler ise miktarca kabalam deerlerdir. Bunlar esas tesirlerin bir
madde kombinezonunda kullanldktan sonra tamamen deimi olarak depo edilen ve lzumunda
otomatik faaliyetlerde kullanlan kaba tesirlerdir. Mesel bir madd sistem dahilinde veya bir
beden iinde otomatik faaliyetlerin yaplmas, bu depo tesirlerin kullanlmas suretiyle olur.
Evvelce bildirdiimiz maddelerin manyetik alanlar bu tesirlerin mul dahiline girer.
***
Yukardan gelen esas bir tesirin, maddenin tam ortasnda bir mihrak tekil ederek madde
czlerini etrafna toplamak suretiyle madde teekkltn meydana getirdiini ve o maddede
muhtelif transformasyonlara uradktan sonra kalitesi dm ve bakalam olarak maddeden
tekrar dar neredilmeye baladn ve buna da o maddenin manyetik alan denildiini evvelce
sylemitik.
Keza, maddelerin ve bedenlerin birbirlerine tesir etmeleri de bu manyetik alanlarnn birbiriyle
temaslar neticesinde yapm olduklar alveriler sayesinde mmkn olur demitik. Mesel bir
(a) varl, (b) maddesinin bnyesinde bz deimeler ve tezahrler elde etmek istiyorsa kendi
tesirlerini ihtiva eden manyetik alann o maddenin manyetik alanyla temas ettirir. Maddenin
manyetik alanndan bnyesine intikal eden bu tesirler; (a) varl tarafndan tyin edilmi derece,
istikamet, ekil ve dozlara gre matlup olan hareketlerin ve neticelerin o madde zerinde vukua
gelmesine sebep olurlar.
Keza bir manyetizmacnn, insan manyetize etmesi ve onun fizik, fizyolojik ve psikolojik
durumlarnda bz tadilt yapabilmesi de gene ayn yoldan olur. Yni kendi bedeninin manyetik

alanyla sjesinin manyetik alann temasa getirmek suretiyle ona tesir eder.
Bunun gibi, bir spiritizma celsesinde insanlarn ektoplazma dedikleri materyalizasyon hdiseleri
de bedensiz varlklarn manyetik alanlarnn medyomun manyetik alanyla temaslar neticesinde,
gnderdikleri tesirlerin, bu alandan medyomun bedenine intikal ederek orada istenilen tarzlarda
madd deimeler, dalmalar, toplanmalar husule getirilmek suretiyle vuku bulur. Gene fizik
medyomlarn eyalara tesirleri, fertler arasnda grlen telepatiler, sempatiler, antipatiler,
transmisyonlar ve dier madd hdiseler hep bu mekanizmayla olur. Yni btn bunlar, manyetik
alanlar zerine yaplan tesirlerle, o alanlarn bal bulunduklar madde kombinezonlarnda eitli
transformasyonlarn meydana getirilmesi suretiyle olur.
Bylece bir yerde zelzelenin vukuu, bir yanarda indifa, bir tufann zuhuru gibi byk tabiat
hdiselerinin meydana getirilmesinin de gene arzn manyetik alanna vazifeliler tarafndan
gnderilen tesirlerle temin edildiinden evvelce bahsetmitik.
Btn bu saydmz tesirlerden baka daha kaba olan ve bu tesirlerle tli derecede ilgileri
bulunan birtakm basit tesirler, basit deerler de vardr. Mesel bir bedende husule gelen kimyev
reaksiyonlar, hastalara verilen ilalar gibi tesirler ki bir atomun, hatt bir molekln birim
dalitelerindeki deer farklanmalarna nisbetle dahi daha ok kaba olduklar iin bunlara kaba
ykler veya kaba deerler diyoruz.
***
Maddeler tesirleirken, bir bedenden veya madde kombinezonundan dier bedene veya madde
kombinezonuna tesirler geerken birtakm deimelere uramakta, yukarlardan aalara indike
basitlemekte, yukarlara ktka da mudillemektedir. Bunun sebebi udur: Bir madde
nitesinden alt madde nitesine geerken tesirlerin muhtevas olan deerlerin bir ksm st nitede
kullanld iin, o tesir ilk geliindeki hline nazaran ksmen silinerek ve deerlerinin bzlarn
kaybederek aadaki niteye iner ve bu hl alttaki niteyi kuvvetli bir tesirin zararndan
otomatikman korumu olur ki bu da kinattaki varlklarn ve maddelerin selmeti iin kurulmu
szge mekanizmalarndan birisini tekil eder. Bu mekanizmalar maddeler iin lzumludur.
Bunlarn kymetini belirtmek iin dnyay misal olarak gstereceiz. Dnyamza gneten, aydan,
yldzlardan, dier gk cisimlerinden ve seyyarelerden milyarlar kere milyarlarca direkt ve
endirekt tesir gelir ve bir tesirler ebekesi btn dnyay kucaklar. Dnyadaki varlklar ve
maddelerin her zerresine ayr ayr gelen yz binlerce tesirin hesap edilmesiyle btn dnyaya inen
tesirlerin mecmuunun hibir rakama smayacak miktarn tahmin etmek mmkndr. te bu gelen
tesirler arasnda hi phesiz dnyay byk zararlara sokabilecek olanlar da vardr. Fakat ok
yukarlardan gelen byk tesir kaynaklarna ait tanzim mekanizmalarndan mada, tli tesirler iin
dnya etrafnda kurulmu bz szge mekanizmalar da vardr ki bunlar, bu kudretli tesirleri
szerek onlarn zararlarndan dnyay korurlar. Bu szge mekanizmalarnn hedefi, dnyann
kaldramayaca kadar kuvvetli olan tesirlere yol vermemektir. Bu eitli mekanizmalar sayesinde
o tesirlerin bir ksm dnyaya uramadan geer giderler. Dier bir szge mekanizmas da gneten
gelen tesirlerin atmosferde kurmu olduu koruyucu bir mekanizmadr. Bu, dardan gelen veya
arzda sun olarak yaratlan fazla radyoaktiviteler gibi, dnyay byk zararlara uratabilecek bz
radyasyonlar ve tesirleri tdil eder ve zararsz bir hle sokar. Bu yle bir ekilde iler ki gneten
veya uradan, buradan gelen vibrasyonlara -dnyaya zararl olmadklar mddete- dokunmazlar.
Fakat bu vibrasyonlarn dozlar muayyen hadleri aarak dnyay mutazarrr edebilecek bir hle
geldikleri andan itibaren atmosferdeki bu mekanizma otomatik olarak almaya balar ve o zararl

ve belki de ldrc radyasyonlar zararsz hle getirinceye kadar alr, onlarn dozlarn normal
seviyeye indirince faaliyetini durdurur. Mesel byle bir mekanizma atmosferde olmasayd
dnyada husule getirilen radyoaktiviteler birok lmlere sebep olabilirdi.
Bu nevi szge mekanizmalar ile dierleri hemen hemen her cisim, her madde iin mevcuttur.
te tesirlerin aalara inerken deerlerinin azalmas da aadakilerin selmeti iin bir nevi
szge mekanizmas olur.
Alt maddeden st maddeye karken de tesirlerin mudillemesi undan ileri gelir: Aadan
gelen tesirler yukarya karken orann bnyesi icab olarak, daha geni bir tesirler alanyla
karlarlar. Oradaki tesirlerle sempatize olarak onlardan deer almak suretiyle kendi bnyelerini
geniletirler ve bylece daha mudillemi bir hle girerler.
u hlde bir tesir aalara indike her urad merhalede deerlerinden bir ksmn braka
braka zayflayarak iner ve kaybolur. Yukar karken de her merhaleden yeni deerler alarak
oala oala ykselir. Bu hl hem tesirlerin maddeler arasnda yrrken yaptklar
fonksiyonlarnn zarur bir neticesidir, hem de aalara indike uradklar merhalelerde
kendilerine sempatizan birer vasat bulmalarna imkn kazandrc bir icaptr.
Eer bu szgeler ve bu mekanizmalar olmasayd tekml icaplarna gre lzumlu deimeleri
yapmak iin varlk ve madde kombinezonlarna inen tesirlerle o maddeler arasnda eitli
kaynamazlklar olur ve bu tesirler fayda verecei yerde ou kere zararl olabilirdi. Btn bu
tesir ayarlanma mekanizmalar da gene, yksek icaplar tayan stn tesirlerin kontrolleri altnda
bulunmaktadr.
***
Tesirler, kinat d hakikatlerin maddeye iniks etmi durumlardr. Maddenin gsterdii
reaksiyonlar da kinat dna aksettiren gene bu tesirlerdir. Tesirler bir maddeyi tahrik ettikten
sonra o maddenin hareketleriyle dier maddelerin ve o dier maddelerin hareketleriyle de daha
dier maddelerin hareketlerini mucip olmak suretiyle mselsel tesirler zincirini meydana getirirler
ki bu da bir nevi otomatizma olur. Kinatta byle otomatizmalarla yrtlen bir sr i vardr.
Fakat byle mselsel otomatik faaliyetler de gene ancak yukardan gelen vazifeli varlklarn
tesirlerinin kontrolleri altnda cereyan eder.
imdiye kadar ana hatlaryla bahsettiimiz tesirler, sonsuz varyeteleriyle eitli madde
kombinezonlar hlinde, madde bnyelerine girerler ve maddeler arasndaki saysz alverileri
temin ederler. Btn bu tesirler, kinat batanbaa ve hibir insan idrakinin kavrayamayaca
kark bir ebeke hlinde sararlar. Bunlarn her zerresine asl prensibin yksek icaplar hkimdir.
Btn bu tesirler saysz varyetelerine ramen, ilh nizamn byk ahengi iinde kinatn en ince
maddelerinde tecelli etmi bir tek kudret hlinde fonksiyonlarn yaparlar. Kinatn ilk zerresinden
btnne varncaya kadar insanlarn madd, manev, cisman, ruhan diye vasflandrm olduklar
her ey, ancak yksek prensiplerin icaplarn tayan bu tesirlerin nizam ve tertipleri dahilinde
yryebilir. Bu noktay btn teferruatyla sezebilenler iin kinatta tesirlerden azade hibir ak
ve oluun mmkn olamayacan idrak etmek kabil olur.
***
Tesirlerin ak hakknda bu umum bilgiyi verdikten sonra onlarn kinat czleri arasnda vki
olan fonksiyonlanmalarndan, bu fonksiyonlanmalarn tahakkuku yollarndan ve nihayet asl
hedeflerinde husule getirdikleri neticelerinden de bahsetmek lzm geliyor. Zira kinatta mer
tekml hayatnn esas bnyesini tekil eden organizasyon sistemlerinin daha iyi sezilebilmesi iin

bu mevzuun bilgisinde biraz daha ileri gitmeliyiz. Tesirleme mekanizmasyla, organizasyon

sistemleri birbirini tamamlamaktadrlar. Binaenaleyh tesirleri mcerret olarak deil, organizasyon
sistemleriyle ve bu sistemleri kuran mekanizmalarla birlikte izah etmek lzm gelir.
***
Kinat batanbaa bir organizasyondur. Fakat bu byk organizasyon iinde bir organlkorganizatrlk durumu ile tebarz eden organizasyon ekilleri, kinatn ancak muayyen bir
safhasndan balayp muayyen bir safhasna kadar devam eder. Bunlarn st ve altlarndaki
organlama durumlar, insan idraki dnda kalan yksek prensiplerin nizam ve tertiplerine ait
kanun ve kaideler dahilinde vuku bulur. Bununla beraber bunlarn hibirisi byk kinat
organizasyonunun dnda deildir.
nsanlarn sezebilecekleri ksmlardaki kinat organizasyonlar organ-organizatr mnasebetleri
iinde cereyan eder. Bir organizasyon, kendisinden bir st olan organizasyonun organizatrl
altnda alr. Burada organizatr mevkiinde bulunan st organizasyon alt organizasyona k tutar.
Bu k da ona gene bir st organizasyondan gelmitir. Bu hl t niteye kadar uzanr. Bylece,
niteden btn kinata tutulan bir projektr, hiyerarik olarak vazife plnnn en alt kademelerine
kadar sralanm vazife organizasyonlarn yukardan aaya doru kateder. Bu srada her
organizasyon bir stndekinden ald kla, kendi vazifelerini grrken bir alttaki organizasyonun
da vazife grmndeki ihtiyalarna gre o alttaki organizasyona gnderir. niteden gelen
direktiflerle btn vazife plnnn safha ve kademelerindeki organizasyonlar, kendilerine den
vazifeleri kendi mulleri dahilinde ve yukardan gelen direktifin altnda ifa ederler.
***
Yksek prensiplerin izmi olduu tekml yolunda, her organizmann muayyen birtakm
vazifeleri vardr. O organizmann btn elemanlar el ele verip -kendi kudret ve liyakatleri
derecelerine gre- bu vazifeleri yapmakla mkelleftirler. Hibir organn veya organizatrn
kendisine den vazifeyi terk ve ihmal etmemesi lzmdr. Fakat hidrojen leminin henz ilk
safhalarndaki ruhlarn grg ve tecrbeleri bu hakikatleri ve zaruretleri idrak edebilmelerine
yetecek kadar ilerlemi deildir. Hatt az ok inkiaf etmi olanlarnda bile bu durum ok
noksandr. Bir kinat mesuliyetinin muhtelif derecelerdeki payn tayan vazife idrakine, bu
safhadakiler henz varm bulunmamaktadrlar. Onun iin, bu varlklara henz idare
mekanizmasndaki vazifeler tevdi edilemez. Binaenaleyh bunlar byk vazife organizasyonlarna
dahil deildirler. Bu ancak, tekmln daha ileri safhalarnda bulunan vazife plnlarndaki
varlklara ait bir itir. Bununla beraber, daha alttaki bu idraksiz, hatt yar idrakli varlklarn
tekmllerine yardm etmek vazifesiyle mkellef klnm stn varlklar, onlarn vazife plnna
hazrlklar iin hisselerine den zarur ileri yapabilmelerine yardm ederler. Bunun iin onlar
arasnda ileriki organizasyon tekiltna hazrlanmak zere eitli topluluklar, gruplamalar olur.
Ve vazifeliler yerine gre, az ok otomatik veya az ok idrakli olarak hazrlk ilerine bu gruplar
ve toplantlar sevk ederler. Bunlar, inkiaf edip idraklerini genilettike hareketlerinde o nisbette
artan serbestlikler kazanmaya balarlar. Ve bu srada kendilerine yava yava byk organizasyon
sistemlerinin sezgileri verilir.
te, nasl kaba bir madde; varlk safhasna girip orada bir mddet tekml ederek bir nebat
bedenini kurmaya balad andan itibaren insiyaklaryla bir toplulua girmek suretiyle yeni bir
inkiaf devresine balyorsa o varlk, ok uzun bir tekml neticesinde ve vazife anlay
tekemml ettii nisbette vazife mkellefiyetlerini ylece idrak etmeye balam ve mesuliyet

duygusunu kazanma yoluna girmi bulunur. Bu da byk vazife plnnn organizasyonlarna giden
geni yollarn ona sezdirmeye balar.
***
Biraz evvel, bir topluluk iindeki otomatik vazifelerden bahsettik. imdi bu otomatik
faaliyetlerin izah zerinde duracaz. ardan gelirken elinizdeki paketleri evinize tatmak iin
bir kfeciye verirsiniz. Kfeci onlar evinize kadar niin tar? Size yardm etmek iin mi? Hayr.
Onun byle bir kaygs yoktur. O bu ii sadece, sizden alaca be on kuruu koparmak iin yapar.
te bu, sizin ona otomatik olarak yaptrdnz bir itir. Otomatizmann eitli karakterleri
arasnda bir tanesi de ite bu misalde olduu gibi, birisini akl ermedii bir maksat urunda
aldatc veya oyalayc birtakm tavizlerle yrtmek olur. Buna gre, bir insann otomatik olarak
tekml yolunda yrmesi demek, varmas lzm gelen hedefe bilerek ve isteyerek gitmek kudretini
gsteremeyen o insann nefsaniyetlerine gre nne ya cazibeli oyuncaklar sererek veya korkutucu,
sindirici pozisyonlar kararak onun matlup yolda yrmesini temin etmek demektir. Byk
gayelerin tahakkukuna mtuf olan bu iler byle birtakm otomatizmalarla balar. Bu
otomatizmann ilk yrylerini hazrlayan hiss ve nefsan dnceler ve arzular da mspet veya
menf fonksiyonlaryla, bu otomatizmann kuvvetli birer eleman olurlar. drakler geniledike ve
yaplacak ilerin illet ve neticeleri hakkndaki z bilgiler arttka neticeler yava yava daha iyi
grlr ve aradaki cazibeli veya korkun otomatizma vstalar birer birer fonksiyonlarn
kaybetmeye balarlar. Artk annesi ocuunun ban ykayabilmesi iin, ona eker vadetmek
lzumunu hissetmez. O zaman insan dorudan doruya hedefini daha iyi grerek o hedefe
ulamann idrakine sahip olmaya ve lzumuna inanmaya balam, vazife plnna doru yryn
sezgilerini kazanm bulunur. Esasen arz kresinin kudretli bir tekml vstas, mkemmel
hazrlayc bir mektep oluu da bundan ileri gelmektedir. Zira vazife bilgisine doru uur ve
idrakleri zorlayan programl ve tertipli hdiselerle kurulmu byk bir otomatizmann -insanlar
sevk edici- her trl materyali, saysz his ve nefsaniyet unsurlar dnya mektebinde mevcuttur. Ve
dnya hayat zerindeki vazifeliler de bu vazifelerini, insanlar arasnda bu materyalleri kullanarak
yapmaktadrlar. Demek ki dnya; nebatlar hayvan ve hayvanlar insan safhasna eitli
otomatizmalarla hazrlad gibi, insanlar da vazife bilgisi ve organizasyon sistemleri sezgisine
hazrlayc ok zengin varyetelerle doludur. mtihanlar, eprvler, mahedeler, tecrbeler, ac
veya tatl btn his mudileleri, dinlerin vazetmi olduklar cennet, cehennem, ahret
meyyidelerinin eitli grnleri... Btn bunlar, kinatta yapmakla mkellef olduklar byk ve
lemmul ilerin, vazifelerin idrak ve uuruna insanlar hazrlamak gayesine mtuftur. nsanlarn;
dnya olaylarnn illiyet prensibi muvacehesindeki hakik kymetleriyle, o kymetler karsnda
kendi durum ve davranlarn renmelerini, kendilerini ona gre ayarlamalarn ve bylece
vazife bilgisine ve organizasyon disiplinine kendilerini hazrlayabilmelerini salamak dnya
hayatnn esas fonksiyonlarndan birisidir. Ancak bu fonksiyonun neticelendirdii hedefe ulam,
kinatta yapaca ilerin mkellefiyetini benimsemi olanlardr ki dnya ile alkalarn
kesebilirler.
***
ok geni bir kinat mekanizmasnn teknik yollarn gsteren organizasyonlarn faaliyeti
hakknda imdilik ksa bir bilgi vereceiz. Kinatlara ve ruhlara hkim asl prensibin icaplarna
gre yaplmakta olan namtenahi iler vardr. Maddelerin teekkllerinde, tesirlerin maddelere ve
varlklara tevziatnda ve bu tevziatn yerli yerince kullanlmasnda varlklarn muhtelif inkiaf

safhalarnn ve tekmllerinin sevk ve idaresinde ve kontrollerinde, onlarn tekmllerine hizmet

eden kaba maddelerin eitli saysz tezahrlerinin husule getirililerinde, hulsa kinatn btn
mekanizmalarnda yaplacak saysz iler ve hizmetler mevcuttur ki bunlarn her biri ihtisas
kabiliyetlerine gre varlklarn, ifasyla mkellef olduklar birer idari vazifedir. Bu
mkellefiyetler -asl prensibin yksek icaplarna gre- varlklarn liyakat dereceleriyle mtenasip
olarak yaplr ve ona gre varlklar vazifelendirilir ve vazifelenir.
Vazife duygusuna ve idrakine varm varlklarn liyakatlerine gre, vazife plnlarnda
birbirinden derece ve vazife durumu itibaryla farkl gruplamalar, kadrolamalar ve
organizasyonlar teekkl eder. Bunlar birbirinin nzm, murakb, yardmcs hlinde, asl
prensiplerin istihdaf ettii mterek gayeye ynelmi olarak niteye kadar yaylrlar. Bunlarn
yapacaklar iler arasnda yksek icaplara gre varlklarn tekmllerine hizmet etmek, onlar iin
madd vasatlar hazrlamak, henz otomatik kademede bulunanlara yardm etmek gibi saysz
faaliyetler vardr.
Organizasyonlar btn bu vazifelerini biraz evvel akladmz gibi, niteden kp
organizatrlk-organizasyon nizam iinde aalara doru yaylan direktiflere gre ifa ederler. u
hlde, vazife plnna dahil olmu varlklarn saysz yollarda ihtisaslamalar, vazife liyakatlerini
kazanmalar ve bunlarn neticesi olarak da eitli vazifeler etrafnda toplanmalar, gruplamalar,
organlamalar ve sistemlemeleri asl prensibin direktifleri, meyyideleri ve icaplar dahilinde,
onun altnda vukua gelmektedir. te btn bu tekilt, ruhlarn tekmlleri iin amadan
yryen kinatn, niteye bal muazzam idare mekanizmasnn teknik cephesini tekil eder.
Bittab byle yksek bir mekanizmada vazife almak iin tam idrake varm olmak, insan st
seviyeye gelmi bulunmak lzmdr. Esasen vazife pln da ancak hidrojen safhasnn bitiriliinden
sonra balar. Vazife organizasyonlar hakknda imdilik lzumu kadar bir fikir verebilmek iin,
muazzam kinat organizasyonu iinde kinatn bir zerresinin zerresinden daha kk olan
dnyamza ait faaliyet mekanizmalarndan birisini, bu sahada vazifeli olan bir grup idarecisinden
aldmz bilgi ile izah etmek istiyoruz. Aadaki satrlar dnya ileri nizamnda alan teknik
idare grubunun idarecisi, vazifeli bir pln tarafndan -yksek kaynaklarn tensibi ile- dnyamza ilk
defa verilmi bu bahse ait yksek bir bilgiyi ihtiva etmektedir.
Kinat iindeki, kinat idare eden prensiplerin zaruret ve icaplar olan madd hdiseler;
kinattaki tekmln malzemesini, mahedesini temin eden unsurlardr. Trl tekml ihtiyalar
iin, en ar madde hlinden en hafif madde hline kadar namtenahi transformasyonlar,
deformasyonlar ve formasyonlar olur. Bu madd deiiklikler kinatn umum idaresiyle vazifeli
varlklarn direktif ve kudretleri kanalyla ve muayyen sahalarda vazifelenmi varlklarn faaliyet
ve iilii ile neticelenir. Kinatn teknik muhtevasnn unsurlar olan daim deimeler, vazifeli
birok varln eseridir. Fakat bu vazifelileri sevk eden varlklar gittike ykselerek nitedeki
umum mesuliyet ve kuvvetlere raci olurlar. imdi aldm bir direktifle, muayyen deimelerin
vukuuna mil olan, onlar hazrlayan varlklarn nasl altklarn anlatacam.
Yksek prensiplerin icab olarak vukuu yakn bir deimenin, olmas lzm gelenin direktifi
bize gelir. Zaten kinatn tekml eden her bir varl iin, onlarn ihtiya ve fonksiyonlarn
kontrol ve tesbit eden dier vazifeli gruplar, bu varlklarn liyakat ve ihtiyalar derecesini ve
onlar hakknda yaplmas lzm geleni bize bildirirler. Yni yksek prensiplere paralel olarak
direktif veren yksek varlklardan baka, bize faaliyetlerimiz hakknda mtemmim malmat veren
dier baka vazifeli gruplar da vardr. Bir misal vereyim: Dnya hayatn yaayan bir insan

tasavvur ediniz. Onun tekml iin muayyen bir deiiklie, muayyen malzemeye ihtiyac vardr.
Buna ya liyakat kesbetmitir veya bu onun imtihanlarnn, teevvnn, velhsl fonksiyoner
hususiyetlerinin bir icabdr. Bu icab lp bien, derecelendiren, zamann ve mahiyetini tyin
eden grup bir baka gruptur. O grubun bize yardm; mevzubahis insan iin husule gelecek
hdisenin evsafn, miktarca deerini, zamann velhsl bizim yapmakla mkellef olduumuz btn
teferruatn hazrlayp vermesidir. Mesel o insann hasta olmas icap ediyorsa hastaln nevi,
arlk veya hafiflik derecesi, uzunluu, ksal, tedavi imknlar bize bildirilir. Daha teferruata
gireyim: Bu hastalkta arlatrc sebepler olmas gerekiyorsa o kimsenin, imkn az bir yere
sevki, tedavi edecek doktorun tehiste yanlmas gibi hususlar da eksiksiz olarak verilir. Artk o
bir tek kiinin bu durumundaki tekml malzemesi iin -icap ederse- birka varlk alacak, birisi
bnyeyi hazrlayacak, bnyedeki mikroplarn faaliyetini temin edecek, bir dieri doktorun fikr
durumunu o muayyen anda icap ettii gibi tesir altnda bulunduracaktr. Bu teknik faaliyetlerin
sahalar da pek ok branlara ayrlr. Bunlarn arasndan mhim birkan sayacam. Mesel,
insanlarn hlet-i ruhiyelerini muayyen form kalplarna balamak, mevzi, itima formlar kurmak
ve son bir misal vereyim, medyomlar idare etmek... Bunlar gibi oaltlabilecek, mahiyet ve
ehemmiyetleri birbirinden farkl pek ok faaliyet branlar vardr. Bunlarn her biri kendi kadrosu
dahilinde kendi teknikleri ile alrlar. Bu muayyen faaliyet kadrolarnn her birinin teknii
birbirinden farkldr. Mesel, tabiatta vki olan fizik deiiklikleri yapmakla mkellef olan grup,
medyomlar idare edemeyecei gibi, medyomlar idare eden grup da itima hdiseleri kuran
grubun vazifesini ifa edemez. Zaten alma zeminlerinin farkl oluu, btn bu gruplarn alma
tekniklerinin farkl oluunu icap ettirir.
Bu teknik vazifeli gruplar muayyen vazifeleri yaparken birok imknlardan istifade ederler. Bu
imknlar mahiyet itibaryla ok deiiktir. Bu arada size teknik tbirler vermek imknn
bulamayacam. nk kullanlan bu kuvvet ve imknlarn kelimelerle ifade ve tavsif edilmesi g
ve imknszdr. Ancak, onlar yakn bir mnda, en mnasip ekilde ifade edebilecek olan tbirleri
kullanmakla iktifa ediyorum. Kullanlan kuvvetler elektromanyetik kuvvetler, mekanik kuvvetler,
birok kuvvetlerin muhassalas olan biyolojik kuvvetler ve kozmik kuvvetlerdir. Bunlar istihsal
etmek iin feza imknlarndan, bedenini terk etmi serbest varlklarn enerjilerinden, st
lemlerdeki varlklardan intiar eden enerjilerden, insanlarn kuvvetlerinden, bedenlilerin
kuvvetlerinden (tabi onlar bunu bilmezler) ki bu bedenliler dnya iinde pek oktur: insanlar,
hayvanlar, nebatlar gibi. te btn bu imkn ve kaynaklardan istihsal edilen enerjiler bizim
enerjimizi takviye ederek (altmzdaki) vazifelilerin de sevk edilileri ile muayyen neticeleri
husule getirirler. Bir cismin muvazenesinin bozulmas, mesel rzgr istikametinin idare edilmesi
(nk rzgrlarn muayyen bir istikamete sevk edilmesiyle bz zaman muayyen bir yerde kopacak
olan bir tayfunun, muayyen kiilerin tekml iin zarureti vardr) keza mevzii bir zelzelede,
zelzele iin lzm gelen muvazene deiikliinin husule getirilmesi... te btn bunlar iin lzm
gelen artlarn husule getirilmesi bu saydm kaynaklardan intiar eden enerjilerle ve o enerjilerin
muayyen ve mnasip deer ve tarzlarda vazifelileri tarafndan kullanlmasyla vuku bulur.
***
nsanlk safhasnn, yni hidrojen atomu devresinin stnde balayan vazife organizasyonlarna
varlklar birdenbire sokulmazlar. Bunun iin uzun hazrlklardan sonra vazife plnnn icaplarna
uygun bir idrak seviyesine ulam olmak gerekir. Bu da dediimiz gibi ancak, hidrojen leminin
en iptida kademelerinden en st kademelerine kadar geecek uzun, hem de ok uzun bir hazrlk
devresinden sonra olur. lk varlk hlinden en yksek bir insan varl hline gelinceye kadar

idrakin byle bir vazife liyakatini kazanabilmesi iin geirilmesi lzm gelen safahat evvelce
belirtmitik. Bu safhalarn banda organizasyon sisteminin en iptida yryne balang olmak
zere nebatlarda otomatik-mekanik insiyaklarla bir nevi topluluk hayat balar. Bu topluluklar
varlklarn hayat ilerledike daha mullenir ve mnsn geniletir. Hayvanlarda bu topluluk
daha ziyade tebarz eder. Henz bir cemiyet hayat balamam olmakla beraber, ona doru ilk
hazrlklar ifade eden olduka mnl topluluklar hayvanlar arasnda mevcuttur. Mesel
karncalarn, arlarn, toplu hlde yaayan bz hayvanlarn otomatik topluluklar buna misaldir.
Bunlar insan hayatndaki mer plnlara namzet olan varlklarn tertipli hazrlanlardr. Bittab
bunlar birbirlerine balayan st tesirler ve balar vardr. Bunlar da bu sahalarda alan vazifeli
varlklardan gelmektedir. Bylece, klk zahirelerini biriktirmek iin karnca topluluklar
tekiltlandrlr, ar topluluklar keza. Bazan yuvalarn, mtecaviz kartallara kar korumak iin
civardaki btn leylekler bir araya toplanarak bu canavarlarla bir ordu hlinde harp ederler. Bz
vahi hayvanlar a kaldklar zaman srler tekil ederek avcla karlar. Hayvanlarda sk
grlen bu hller, onlarn daha st mer pln hazrlklarnn insiyak tatbikatn yapabilmelerini
salamak iin vazifeli varlklar tarafndan gnderilen lzumlu tesirlerle husule getirilmektedir.
Nihayet insanlarn gene ksmen otomatik, ksmen yar idrakli olan topluluklar ve cemiyet
hayatlar gelir. Burada artk yksek vazife organizasyonlarna ulamann dorudan doruya ve en
yakn hazrlk tatbikatlar balar. nsan hayatnn gayesi de bu yolda lzumlu olan hazrlklar
bitirmektir.
Bundan baka, bir insan tekil ve idare eden varln da o insan bedeniyle, karlkl bir
organizatr-organizma durumu vardr. O varlk insann asab sistem hceyrelerinden tekil etmi
olduu manyetik alana hkim olmak suretiyle o hceyreler vstasyla btn bedeni, organizmay
idare eder. Burada varlk organizatr, beden ise organizmadr.
Btn bu topluluklarn, bu organizasyonlarn, bu sistemlerin, her madde topluluunun, topluluk
sistemlerinin, kombinezonlarnn faaliyetleri, birbirleriyle olan mnasebetleri, hulsa her olay, her
durum, her ey ancak, ilh nizamn byk ahengi iinde, bu tesirler mekanizmasyla salanr.
***
Her organizmaya yukardan, yanlardan, aalardan bir sr tli ve yan tesirler de gelir ki bu
tesirlerin iinde hem o organizasyonun vazifesini kolaylatrc mspet tesirler vardr, hem de onun
kuvvetlenmesi, grg ve tecrbelerinin artmas, inkiaf ve tekml etmesi iin sarsc, bozucu ve
hatt ykc menf tesirler mevcuttur ve bunlar o organizmann imtihan, tecrbe ve mahede
tatbikatlarnn meydana gelilerine sebep olurlar. Btn bu tli tesirler o organizmann yetimesi
iin idrakli veya otomatik olarak alan bir sr vazifeli varlktan gelir. Yksek kinat
mekanizmasna bal bu vazifeliler, varlklarn, beden hayatlarndaki vazifelerinde baar
kazanmalarn temin edecek cehit ve gayretleri gstermelerine zemin hazrlamak iin -tekml
materyalleri olarak- arlatrc, gletirici ve bazan da imknszlatrc bir sr hdiseyi
onlarn nlerine srerler. Bu materyaller, varlklarn gittike liyakatlerini arttrmalar,
kuvvetlenmeleri ve daha st durumlara kayarak ykselebilmeleri iin ilh nizamn kanunlarna
gre tertip ve tanzim edilmilerdir. Fakat insanlar, bilgisizlikleri yznden bunlar daima balarna
gelmi birer felket olarak tanrlar.
***
Organizasyonlarn, yksele yksele kinatn st hudutlarndaki nitede nihayet bulduklarn
sylemitik. niteye varncaya kadar bu organizasyon elemanlar asl prensibin yksek icaplarna

intibak etmek suretiyle idraken yava yava birleirler. O kadar ki niteye girdikleri zaman, pek
kk nanslar mstesna olmak zere, onlarn idrakleri yksek icaplara her noktasnda ve tam
liyakatle intibak etmi bulunur ve o zaman onlar, kinatmul yksek faaliyetlere aalarda olduu
gibi, organizatr-organ zaruretlerine tbi olmadan, insan aklnn eremeyecei tek ve byk bir
organizasyon vahdeti iinde devam ederler. te bu, asl prensibin kinata ve ruhlara ait kudreti
ile, kinatmzn btn imknlarnn birletii bir hakikattir. Bize nazaran grnen bu cephesine
bakarak biz ona nite diyoruz. Zira orada asl prensibin ruhlara ve kinata ait kudretleriyle, kinat
btn bir vahdet tekil eder.
Demek ki organizasyonlar niteye yaklatka, idraklerin, hrriyetlerin ve mesuliyetlerin artmas
nisbetinde vahdete doru yry hzlanr. Organizatrlk-organlk mnasebetleri arasndaki
balar gittike gever ve nihayet kaybolur. O zaman nite dediimiz kinatmul vahdet tahakkuk
eder. Bu hususta ileride izahat verilecektir.
***
lemlerin ilk ksmlarnda, ilk kaba hidrojen safhasnda ruhlarn henz hkim olabildikleri
varlklar yoktur. Bu bakmdan da onlar hakknda zaten byle bir organizasyon sistemi bahis
mevzuu olamaz, hatt bu ruhlarn topluluklar da dnlemez. Burada asl tesirlerle kurulmu,
ruhlarn mekanik tekmllerini salayan, insan aklnn eremeyecei bir idare sistemi vardr. te bu
idare sistemi altnda ruhlar, ilh nizama gre taayyn etmi yollarda mekanik olarak srklenirler.
ok uzun sren ve ruhlar iin pasif hllerde geirilen bu tarzdaki tatbikatlarla bu iptida ruhlar
varlk safhasna doru yava yava ykselirler.
***
Varlk safhasndaki bir beden de bir organizmadr. Bunun da kendisini tekil eden partiklleri
arasnda organlamalar ve sistemlemeler vardr. Binaenaleyh ona -yukarda sylediimiz gibiasl prensibin maddeye mteallik olan esas tesirleri yerine, etraftan tli tesirlerle birlikte, tekml
deerleri dediimiz asl prensibin ruhlara ait kudretleri gelir.
Bu tli tesirler de elbette babo deildir, bunlar da, evvelce kinata girdiinden bahsettiimiz
iki ana tesirin, varlklardan ve bedenlerden getikten sonra deimi olarak dar naklolunan
hlleridir. Daha dorusu bunlar, varlklarn manyetik alanlardr. Bu tli tesirler, ruhlarn ferd ve
mer tekml ihtiyalarna gre nitenin tyin ve takdiri gereince, istikametlerinde en kk bir
inhiraf bile olmakszn tam zamannda, lzumu kadar ve ayarl olarak hedeflerine ularlar. Hibir
vakit balar bo olmayan bu tesirler kendileri iin tyin ve takdir edilmi bulunan hedeflere -bir
sr idare, kontrol ve yardm mekanizmalarna tbi tutularak- ulatrlrlar. Bunlar; ou kere
aralarnda binlerce atma, arpma, ekime ve bozuma gibi ahenksizlik ve bozgunculuk
manzaras arz ederlerse de bu hl zhir bir grntr. Hakikatte btn bunlar tekml
zaruretlerini yerine getirmek iin vukua gelen tertiplerin ve mekanizmalarn teknik icaplar ve
insanlar aldatc zt grnleridir.
***
imdi, bu tesirlerin maddelere aklarndaki tertiplere ait bz mekanizmalardan lzumu kadar
bahsedelim.
Evvelce sylediimiz gibi, tesirin bir maddeye gelmesi demek, o tesiri verici maddenin manyetik
alanndan alc maddenin manyetik alanna ok ince bz partikllerin, yni pek yksek hareketleri
haiz deerlerin aktarma edilmesi demektir. Bu yle olur: Tesiri alan maddenin ihtiyacna cevap
verme kudret ve liyakatinde bulunan verici varln manyetik alanndan bir tesir kalkar. Buna

mukabil, alc madde veya varlk kendisine ulamas matlup olan bu tesiri -kendi manyetik
alanndan bir parasn uzatmak suretiyle- deta davet eder gibi bir vaziyet alr. Daha dorusu
tesirler gndermeye balar. Biz buna nc tesir deriz. Bu nc tesirler grubuna insanlarn
isteklerini, arzularn, ihtiyalarn, cehitlerini ve dualarn birer misal olarak gsteririz. Dualar
muayyen bir mesafeye kadar yukarlara aksedebilirler. Bu mesafelerin uzunluu da o dualar
yapanlarn duay yaparken yukarlara arz ettikleri isteklerin samimiyetine, doruluuna ve iddeti
derecesine baldr. Bz dualar uzun yollar katedemez, aalarda kalrlar. Bunlar zayftrlar ve
bu yzden de kendilerini gerekletirebilecek kudretteki varlklara rasgelmezler. Bunun da byle
olmas icap eder. Bz dualar ise ok uzak mesafelere kadar gidebilirler. Bunlar zden gelen ve
hakik tekml ihtiyalarna dayanan kuvvetli isteklerdir. Kudretli varlklara ulaabilen bu
dualarn tahakkuk imknlar fazladr.
te bylece, sanki bir uak alanndan uaa verilen sinyaller gibi, bu nc tesirler, gelmekte
olan ilk tesiri karlamak zere harekete geerken, o alana inmesi icap eden ilk tli tesir de idrakli,
yar idrakli ve hatt bazan da otomatik olarak kendi kaynandan kp inecei alana doru
yrmeye balar. Fakat dediimiz gibi, bu ilk tesir babo deildir. Ona, ulaaca hedefin
istikametini gstermek iin, daha st idrakli kaynaktan gelen dier bir tli tesir de refakat eder ki
buna gdc tesir deriz. Bu gdc tesir ilk tesirle sempatize olmutur.
Fakat gdc tesir nisbeten kabadr. kt kaynan uur ve idraki her ne kadar ilk tesirinkinden
stn de olsa gene sinyal vererek kendisini bekleyen manyetik alana onu tam isabetle
ulatrabilecek kudrette deildir. Bununla beraber ilk tesirle dorudan doruya sempatize
olabilecek ayarda bulunmas, kendisinin ona refakatini mmkn klmtr. Demek ki i bu kadarla
kalrsa bunlar gene hedefe ulaamazlar. Burada da iki sebep vardr: Evvel, gdc tesir her eye
mil bir idrak geniliine sahip olmadndan burada yolunu arabilir. Yni ilk tesirin
sempatize olabilecei daha dier birtakm manyetik saha da vardr ki onlar da ihtiyalar
dolaysyla bu nevi tesirlere sinyal verebilirler. Hlbuki bu ilk tesirin buralara gitmemesi icap
eder. te gdc tesirin bu husustaki kifayetsizlii yznden, dier alanlarn vermekte olduklar
sinyallere aldanp kaplarak ilk tesirin istikametini onlardan birisine doru yneltmesi de mmkn
olur. Saniyen; hedefi istikametinde giden ilk tesire mdahale edip onun mahiyetini deitirmek
veya yolundan evirmek, hatt ifna etmek kudretinde olan dier bir sr parazit tesirle bunlarn
karlamas kabildir. te gdc tesirler -bazan ok kuvvetli olan- bu mdahalelere kar
koyabilecek durumda deildirler. Birinci tesir bu tecavzler karsnda himayesiz kalnca yar
yolda dejenere olup fonksiyonunu kaybedecek duruma gelebilir. Veya dier bir yere srklenebilir
veyahut da dalp gidebilir. Hlbuki, ilh nizamda herhangi bir iin aksamas, bozulmas, kt
neticeler vermesi gibi nizam bozucu dzensizliklere asl msaade edilmez. Onun iin, bu
aksakl nleyici tertipler kurulmutur. Bu cmleden olarak, ilk tesirle beraber gelen gdc
tesirden baka, daha yksek idrakli, vazifeli kaynaklardan; daha stn tli tesirler kp bu kafileye
refakat eder ki bunlara da dirijan tesirler deriz. Dirijan tesir, sevk edici tesir demektir. Dirijan
tesirler, ilk tesire hedefi bulduran ve onu yoldaki mtecaviz, rasgele parazit tesirlerden koruyan ve
icap ederse bu bozucu tesirleri ifna eden daha kudretli tesirlerdir. Bu una benzer: Bir katar ele
alalm, bu katarn en nnde bir vagon vardr, onun arkasnda bir lokomotif mevcut, bu lokomotifi
de bir makinist sevk ve idare etmekte. te burada vagon ilk tesiri, lokomotif gdc tesiri,
makinist de dirijan tesiri kabaca sembolize eder. Varlacak istasyondan verilen iaretler ise nc
tesiri gsterir.
Bylece, bu tesir katar alcnn manyetik alanna gelince gdc ve dirijan tesirlerin vazifeleri o

alann eiinde biteceinden, ilk tesiri orada, alann hududunda terk eden bu refakat tesirleri ondan
ayrlrlar. lk tesir ise gayesine uygun olarak o alanda husule getirecei messiriyetlerle, onun tbi
olduu madde bnyesi zerinde lzumlu deimeleri yapar, o maddenin muvazenesini bozar, ona
muhtelif hareketler yaptrr: Yerinden oynatr, hl ve ekillerini deitirir, velhsl iddeti ve
istikameti derecesine gre, fakat daima dalite prensibi ve deer farklanmas mekanizmasndan
istifade ederek o maddede eitli hdiseleri husule getirir. Yalnz; btn bunlarn daima yksek
tesirler mekanizmasnn kontrol altnda olduklarn unutmamaldr.
***
Yukarlardan alnan tesirler ok mhimdir: Zira bu tesirlerin her biri ykseltici deerleri ihtiva
ederler. Ve maddeler bu yksek deerleri ala ala st plnn daha zengin deerli maddeleri ile ve
tesirleri ile sempatize olabilecek durumlara gelirler. Ve gnn birinde de bir st kademedeki
kombinezonlara kayarak onlarla ayn plnda, yni st plnda tesirlemelere balarlar. Bu suretle, o
madde bir st kademedeki madde kombinezonlarna geerek bir kademe daha ykselmi olur ve
inkiaf da bylece devam eder gider. Bilkis, eer aadan gelecek tesirler fazla olur ve stten de
lzumlu derecede tesirler alnmazsa bu defa i tersine dner. Yni alttan gelecek tesirler nisbeten
basit olduklarndan o maddenin ona nazaran mudil olan bnyesindeki btn hareketleri besleyecek
durumda bulunmazlar. Eer bunlar yukardan da beslenmezlerse yava yava o hareketlerin bir
ksm silinmeye balar. Ve o madde artk, bulunduu kademedeki dier kombinezonlarla dahi
alveri yapamaz hle gelir ve ancak kendisi ile sempatize olabilen bir alt kademenin maddeleri
arasna karm olur ki bu da onun gerilemesi, kymetlerinin silinmesi demektir.
u hlde bir madde kombinezonunun, daha dorusu bir organizmann ykselmesi veya alalmas;
ona gelecek st veya alt tesirlerin kemiyet ve keyfiyetlerine baldr ki bu da onu idare eden
varln, gelecek tesirleri iyi ayarlayabilmesine, lzumlu olanlar organizmasna davet edip,
lzumsuzlar bertaraf edebilmesi hususundaki kudretine baldr. Yni bu iler onun mesuliyeti
altndadr. Mesel bir organizmann her czne gelen milyarlarca tesiri eer onun organizatr, o
bedeni idare eden varlk iyi ayarlayamazsa ve bu yzden bz czlerin organizatrleri kendilerine
tesirleri lzumundan fazla davet ederlerse o zaman bu organlara fazla tesirler akmaya balar ve
bunun neticesi olarak da o grupta, dier gruptaki czlere nazaran ar bir faaliyet grlr. Bu
ar faaliyetler gittike, o organn umum organizma nizamna kar aykr hareketlerde
bulunmasn mucip olur. Ve bu hl nihayet o organn, organizmada hibir nizam tanmyan si bir
duruma girmesine sebebiyet verir ki buna da kanserlemi bir organ deriz. u hlde, kanserleme
vakas, organizma iindeki bir organn, olduundan daha ileri bir hamle almas, inkiaf etmesi
ihtiyacn gsterir. te, bz organlarn eitli hllerde byle muvazeneyi bozucu fazla veya eksik
faaliyetlerde bulunmas, o organlarn tbi bulunduu organizmann bir gn, kmeye ve dalmaya
balamasn inta eder. Bu hl insanlarn kaba i organlarnda olursa insanlar uzv hastalklardan,
lmlerden bahsederler. Asab sisteme ait partikller arasnda grlrse ruh hastalklardan veya
uur bozukluklarndan bahsederler. Btn bunlar varln, bedenine gelecek tesirleri, muhtelif
sebeplerle veya yksek icaplarn tesiri altnda iyi ayarlayamamasnn neticesidir ki bu sebeplerin
banda gene, o varln mukadderatyla ilgili olan, yni kendi liyakat ve ihtiyalarn
neticelendiren durumlar gelir.
***
Tesirler hakknda bu umum bilgileri verdikten sonra bir insana gelen tesirlerden de
bahsedeceiz.

nsan denilen ey; bir varln, bal bulunduu ruha hizmet etmek iin, arz kresindeki kaba
maddeleri bir araya toplayp kendisine vsta olarak kullanmak maksad ile tekil etmi olduu bir
bedendir.
Varlk bu bedeni ancak yksek vazifeli varlklarn yardm ve direktifleriyle kurabilir. Esasen
varlk da, ruhun btn ihtiyalarna cevap verebilecek ekilde, kinatn bir noktasnda temerkz
etmi ok ince madde partikllerinden ibaret olan ve ruhun ihtiyalarna ait btn ifadeleri kinat
boyunca tayan muayyen bir enerjiler veya tesirler mudilesidir, demitik. Yalnz unu
ehemmiyetle tebarz ettirmek isteriz ki buradaki nokta mefhumunu, dnyadaki mekn mefhumuna
kyasla sabit, donmu bir yer gibi dnmemek gerekir. Bu, fizik artlar altnda anlalmas ve
anlatlmas zor ve ekseriya imknsz olan bir mefhumdur. Bu hususta u kadar syleyelim ki bu
noktay fizik bakmdan deil, idrak bir nokta olarak anlamaya almaldr. Bu yle bir noktadr ki
idrak nerede tesbit edilirse orada mevcuttur. Demek ki o nokta hem kinatta muayyen bir yerdedir,
hem de her yerdedir. Bunun zerinde dnenler bu bapta birok ey sezmeye balarlar. Bu sezgi
yalnz bu hususta deil, dier bz problemlerin hallinde de onlarn ilerine yarar. lerideki idrak
mekn veya krev mekn bilgisi bu sezgiye insanlar daha iyi hazrlayacaktr.
te varlk; bu mnda kabul edilmesi iktiza eden bir noktada temerkz etmi bir tesirler veya
enerjiler topluluudur. Ve bunlar da bir ruha aittir. nsanlarn anlad sath zaman ve mekn
lsne girmeyen byle ok ince enerjilerden veya tesirlerden mrekkep bir varlk; lemlerin
kaba krelerine dorudan doruya tesir edemez. Hlbuki ruhun -muhtelif tatbikat srasnda- bu
kaba krelerin maddeleriyle de karlamas lzm gelmektedir. Ruha hizmet edecek varln bu
hizmeti yapabilmesi iin, dier tbirle ruhun hizmetinde olmann icaplarn yerine getirebilmesi
iin bir krede, kendisine o krenin maddelerinden bir beden kurmas lzm gelir. te bu lzuma
gre, onun iin vazifelendirilmi yardmc varlklar faaliyete geerek byle bir bedenin
kurulmasnda ona yardm ederler. Varlk, kurulan bu bedene -ruhundan gelen tesirlerle- balanm
ve onu hkimiyeti altna alm olur ki evvelce de sylediimiz gibi, buna enkarnasyon derler. Bu
yle olur:
Evvel tatbikat yaplacak krede bir aile birim dalitesine, yni bir erkekle kadnn bir araya
gelerek bir birim tekil etmesine ihtiya vardr. Bu ihtiya yerine getirildikten sonra st vazifeli
yardmc tesirlerle erkek ve kadn tohumlar birletirilerek alanm bir yumurta meydana
getirilir. Varlk bu alanm yumurta ile irtibata geer. Burada varlk beyin hceyrelerine ait
varlklarn manyetik alanlarna yapt mdahalelerle reymin beynini, daha dorusu beyin
hceyrelerini kurmaya onlar sevk eder. Zaten insan varl spatyomda iken bu yz binlerce beyin
hceyresi varln bir arada toplu olarak tutuyor ve onlarn manyetik alanlarna tesir ediyordu. Bu
suretle beyin hceyreleri varlklar insan varlnn tesir ve yardmlaryla kendi bedenlerini, yni
beyin hceyrelerini kurarlar. Varlk, kurulmu olan bu beyin vstasyla asab sistemin dier
ksmlarn kurar. Bu da olduktan sonra asab sistem vstasyla bedenin dier btn teekkltn
meydana getirir. Bedeni kurarken annenin maddelerinden istifade edilir. Yni teekkl etmekte
olan ceninin beden materyalleri, annesinin bedenini tekil eden maddelerden alnr.
nsann bedenine hkim olan varlk, dorudan doruya, beyin hceyrelerine ait yz binlerce
varln manyetik alanlarndan mteekkil manyetik alanlar sentezi zerine messir ve hkimdir.
Yni beden beyin hceyreleri tarafndan idare edilir. Ancak bu idare, bedenin varl olan ve bir
ruha ait bulunan enerjiler topluluunun, insan varlnn hkimiyeti altndadr.
Reymin ilk devrelerinde beyin hceyreleri topluluuna ancak lzumu kadar tesir gnderilir.

Varlk, evvelce bahsetmi olduumuz, kendisine mahsus idrak temerkz noktasn terk edip, heyeti umumiyesiyle bedenin iine dalmaz. Enerjiler veya tesirler mudilesi hlinde o idrak temerkz
noktasnda toplanm hlde bulunan durumunu daima muhafaza ederek ancak lzumu kadar
miktardaki tesirlerinden bir ksmn beyin hceyrelerinin manyetik alanna gnderir, bir ksm
tesirleriyle ona balanr. Reymin inkiaf, ceninin tekml ve nihayet insann doumu anlarnda
ihtiyaca gre onun, beyin hceyrelerinin manyetik alanna gnderecei ve balayaca tesirlerin
miktar da artar. Ve insann doduu srada tesirlerinin mhim ksm ona balanm bulunur. Dnya
anlayna gre, idrak noktada mevcut olan bu enerjiler mudilesinin sekizde yedisi bedene
balanm olup ancak kk bir ksm yar serbest hlde o idrak noktada kalmtr. te insanlarn
enkarnasyon dedikleri ey budur. Grlyor ki burada varlk ne bedenin iine girmitir, ne de
btn ile bedenin organlarna dalmtr. O, tekmil beden hayat boyunca btnln, izah
ettiimiz idrak temerkz noktasnda muhafaza eder. Byk bir ksmn beyin hceyrelerinin
manyetik alanlar sentezine gnderir ve balar. Unutulmasn ki btn bunlarda gene yksek
tesirlerin yardmlar vardr. Bu beyin hceyrelerine balanm olan tesir sahalarna insanlar mahiyetini iyice bilmeksizin, sadece mahedelerine gre- uur demilerdir. Fakat varln serbest
kalan, beyin hceyrelerine balanmam ksmlar o insann muhitindekilerce ve kendisince mehul
kaldndan ona ait insanlar ak bilgiler elde edememilerdir.
***
Yalnz u var ki insan idare eden varlk bir btndr. Her ne kadar kendi enerjilerinin kk bir
ksmn beyin hceyresinin manyetik alan dnda brakm ise de gene btnl ve tekml
icab olarak bu ksm da bedenden tamamen ayrlm deil, onunla sk bir mnasebet hlindedir.
Binaenaleyh serbestlii tam deildir. Esasen bu iki ksmn arasndaki sk mnasebetler
sayesindedir ki o varlk dnyada bedene bal ksmlarnn; tekml istihdaf eden faaliyetlerinden
faydalanr ve bylece bedenlenmenin zarureti yerini bulmu olur.
***
Varln beden d durumu insanlarn uurlarna direkt olarak arpmaz. Zira insan ancak,
varln kendisine gndermi olduu tesirlerin bir ksmyla uurlanr ve kendisini yarm yamalak
idrak etmeye alr. Kendisine gelmeyen ksmlarna ait bz mphem sezgileri bulunmakla
beraber, bunlar hakknda ak bir idrake sahip deildir. te insanlarn bazan derin bir i
murakabesi yoluyla sezebildikleri i varlklar, z benlikleri, z varlklar dedikleri eyler,
bedeninin dndaki hakik varlnn nisbeten serbest durumlardr. Buna nisbeten diyoruz nk o
ne kadar serbest olsa gene tekmlne ait dnyadaki vazifelerinin zaruretiyle bedenin btn
durumlarn takip etmek, o durumlarn icaplarn yerine getirmek mecburiyetindedir. Bu onun
vazifesidir. Bedenin lmyle, bal olan ksmlar bedenden zlmedikten sonra, serbest kalan
ksmn da tam serbestliiyle kullanamaz. Zira endirekt olarak, yni bal olan ksmlaryla,
bedenin zaruretlerinden kendisini tamamyla azade klamaz. Bedene bal olan taraflaryla
bedenden ald intibalarn -o ana mahsus tekml zaruretlerine gre- hazmedilmesi,
neticelendirilerek ruha aksettirilmesi gibi onu, bedeni zerindeki faaliyetleriyle daima megul
edecek mecbur itigal sahalar vardr.
***
Tekmln icaplarndan olarak varlk, kendisinde mevcut kymetlerin ve mktesebatn pek czi
ksmlarn ara sra beyne aksettirir. te insanlar varlklarnn bu serbest taraflarndan, beyinlerine
akseden bu tesirlere -gene mahiyetlerini pek anlamakszn- dikkat etmiler ve onlar uuralt diye

ifadelendirmilerdir. u hlde insandaki uur; varln bedene, daha dorusu beyin hceyrelerinin
tekil etmi olduu manyetik alanlar sentezine dorudan doruya olan balants ile akseden
ksmlarnn tezahrdr. Bir de varln -dediimiz gibi- beden dndaki idrak bir temerkz
noktasnda kalp beynin manyetik alanna balanmam ksmlarna ait uur tesi sahas vardr ki
bunu da iki ksmda mtala etmek lzm gelir. Bunlardan birisi uuraltdr. Bu saha, varln
gemi hayatlarna ait intibalarn ihtiva eden ksmlardr. uurst dediimiz ikinci ksm ise
varln, serbest kalan tarafnn devaml olarak ruhundan ve dier varlklardan ald tesirleri
ihtiva etmektedir. te uurla uurst mnasebetleri neticesinde; insanlarn ruh plndan dier
varlklardan aldklar tesirlerle uurlar arasnda mnasebetler ve alveriler kurulur, beyin,
ald ruh tesirlerle uurstne balanr. Yni uurst kanaldan kendisine ruhan plna ait
intibalar gelir.
***
u hlde tesirleri, asl merkez olan uur sahasndan alarak kullanlmak zere lzumlu yerlere
sevk eden saysz asab merkezler vardr ki bunlar esas fonksiyonlar bakmndan birer merkez
deil, birer istasyondur. Ve organizmaya dalan tesirler ayr ayr fonksiyonlar grse dahi bunlarn
kaynaklar birdir ve daima birbirleriyle mnasebetleri mevcuttur. uur tesinden gelen tesirler,
varln beyin hceyrelerinin manyetik kanalna dorudan doruya bal bulunan sahaya inerler.
Oradan da tekmln icaplarna gre, bedenin yaamas iin lzumlu olan yerlerde kullanlmak
zere asab istasyonlara gnderilirler.
Demek ki insanlar bir, varlklarndan gelen bu tesirlerle, bir de evrelerinden aldklar tesirlerle
daima kar karya bulunmaktadrlar. te insan; z varlndan gelen tesirlerle dnyadaki
evresinden ald tesirlerin muvazenesi iinde yaar.
***
Beden lnce ne olur? nsanlarn gene yanl olarak dezenkarnasyon dedikleri lm vk olunca
beyin hceyrelerinin varlklar bedenlerini, yni enkarne olduklar beyin hceyrelerini terk
ederler. Fakat dalmazlar. Zira artk bedeni terk etmesi icap eden varlk onlar zerindeki tesirini
bedenini braktktan sonra dahi kaldrmaz. O varlklarn manyetik alanlarna gndermekte devam
ettii tesirleriyle onlar spatyomda da daima bir arada tutar ve tesiri altnda bulundurur. Bittab
onlardan da tesir alr. Spatyomun ilk zamanlarnda ileride izah edeceimiz gibi, bir varln kendi
ruhundan gelen tesirler mstesna, yukardan, aadan ve civardan gelen btn tesirler ve irtibatlar
kesilir. O yalnz kendi varl ve uuraltnn bilhassa son hayatna ait intibalar iinde mahsur
kalr. Ve bu srada beyin hceyrelerinin varlklaryla daim surette mnasebette bulunduundan o
varlklarda da mevcut olan dnyaya ait intibalar toplayarak onlardan kompozisyonlar yapabilir.
Bu faaliyet de ekseriya ok strapl olmasna ramen kendisine lzumu olan murakabeyi yapmak
imknn verir. Bu murakabe ile lzumlu olan neticeleri elde ettikten sonra tekrar kendisine
yukarlardan ve civarlardan tesirler gelerek uyandrlmas ve idrakinin arttrlmas temin edilir. O
zaman hakik varln anlayabilecek duruma girer. Bu srada bittab beyin hceyrelerinin
varlklar da kendilerine gre tekmllerini yapm olurlar. Bu suretle uzun birtakm ameliyelere
ve vetirelere tbi tutulup yeniden dnyaya girmek hazrln ikmal ettikten sonra kendisine,
dnyadaki tekmlne en elverili olan geni bir imkn sahas iinde hayatnn ekillerini ve
artlarn intihap hakk verilir. Bu sahann, yni kendisine arz edilen intihap sahasnn genilii
onun idrakine gre kazanm bulunduu hrriyeti derecesine baldr. Eer idraki ok dar ise bu
saha da onun iin ok dar olur ve bz ahvlde de hemen hemen hi yok denecek kadar kendisine

az bir intihap sahas braklr. Eer idraki btn dnyay mulne alacak kadar genilemise o
zaman da onun, dnyada tekrar bedenlenmesine ve tatbikat yapmasna lzum kalmaz. te bylece o
kendi intihap hrriyeti derecesine gre dnyadaki muhitini hazrladktan sonra, tesiri altnda
bulundurduu beyin hceyreleri varlklarn -manyetik alanlarna tesir etmek suretiyle- ana
rahminde teekkl edecek bir ceninin beynini kurmak zere o annenin bedenine sevk eder. Ve
evvelce izah ettiimiz vetire yeniden, yeni artlar altnda tekrar balar.
***
Fakat hi unutulmasn ki btn bu ilerin ilh nizama uygun olarak yrmesi art olduundan
bunu temin eden yksek tesirlerin ve idareci enerji mudilelerinin daima murakabesi ve nezareti her yerde olduu gibi- burada da mevcuttur.
unu da belirtmek isteriz ki daima insan idare eden varln tesiri altndaki beyin hceyreleri
varlklar elbette ona ebediyen bal kalmayacaklardr. Zira onlar da bu sayede birer insan
bedenini mstakilen idare edebilecek kudreti kazanabilmek iin kendilerine lzumlu olan
hazrlklar yapmaktadrlar. Ve hazrlklarn ikmal ettike birer birer kendilerini o varln
tesirinden ayracaklar ve bir beyin hceyresi olmaktan kurtulacaklardr. Bunlarn da mstakil birer
insan varl hline girebilmeleri iin dnyadan ayrlp dnya d muhtelif ara vasatlarda
tatbikatlar geirmesi lzm gelmektedir. Ancak bu suretle bir insan btnn idare edebilecek
duruma geldikten sonra, gene bir insann beyin hceyrelerinin manyetik alanlar sentezine tesir
ederek dnyadaki tekmllerini insan hlinde, yni insan bedeni vstasyla yapmaya balarlar.
***
Bu bilgilerden sonra insan varlnn bedenlenmesi tbirini bu geni mnda anlamak ve ete
girme demek olan enkarnasyon mefhumu gibi dar bir ereve iinde dnmemek lzm gelir.
Enkarnasyon tbiri; zorla hceyreler iine sevk edilerek onlara balanan daha basit varlklar
hakknda kullanlabilir. Fakat insan varl iin doru deildir.
u hlde insann bir bedenle olan mnasebeti, onun beyin hceyrelerinin manyetik alanna
hkimiyeti ve bu vsta ile de btn organizmasna tesirlerini gndermesi eklinde olmaktadr. Bu
da o bahsettiimiz temerkz noktasndan varln, bedene gnderecei tesirlerinin byk bir ksm
ile temin edilmektedir. Tesirlerin az bir ksm da beden dndaki noktada az ok serbest olarak
daima bulunmaktadr.
***
Bedendeki tesirler, bedeni idare eden varln kontrol altnda ve yksek tekml icaplarna gre
bedenin btn fizik, fizyolojik, biyolojik ve ruh fonksiyonlarn yerine getirirler. Burada hibir
ey zerre kadar aksamaz. Bu tesirlerin fonksiyonlar, kinatn umum fonksiyonundan ayr deildir.
Onun byk ahengi iinde cereyan eder ve o ahengin dna kamaz.
Zaten ilh nizam btn kinatn durum ve hllerini o kadar mkemmel bir ahenk iinde
tertiplemi, o kadar mazbut bir mekanizmaya balamtr ki btn sonsuz grnlerine ramen,
kinat olaylar bir tek yry hlinde akp gider. Bu hakikati grebilenler iin, bir tek beden ve
btn kinat birbirinden ayrlmayan iki mekanizmadr.
***
Btn varlklaryla birlikte kinatn her zerresine bir sr tesir gelir. Milyarlarca zerrenin tekil
ettii bir cisme, milyarlarca cismin tekil ettii bir gne sistemine, milyarlarca gne sisteminin
tekil ettii bir neblze ve saysz neblzlerin tekil ettii bir leme, nihayet hidrojen realitesi

dnda gene saysz lemlerden mteekkil kinat btnne gelen tesirler mudilesinin bir zerresini
dahi insan idraki lykyla kavramaktan cizdir.
te ilh nizamn kinattaki icaplarn yerine getiren, bu icaplar iinde kinatn ahengini kuran ve
onu kucaklayan bu tesirler vahdetidir ki btn hareketleri ve durumlar meydana getirir ve ruhlarn
kinatla mnasebetini ve tekml aknn zaruretini izah eder.
***
Madde kombinezonlarnn muhtelif deimelerinin ve st deerler almalarnn, maddelerin
inkiafnda ne kadar byk roller aldn izah ettik. Ruhun kinatla irtibatnn yegne gayesi
tekml olduuna gre, ruha hizmet eden varln bu deimelerden istifade etmesi ve bunun iin
de saysz madde kombinezonlaryla karlamas zarur olur. Madde kombinezonlarnn saysz
krelerde, saysz ekilleri ve dereceleri vardr. Bir krenin, bilhassa arz kresi gibi madde
teekklt en zengin olan krenin imknlarndan baka, gene saysz dier krelerin madde
kombinezonlarna ait imkn zenginlikleri ruhlarn tekmllerine yarayan bol materyallerdir. Fakat
bir varln bu materyal bolluundan lyk ile istifade edebilmesi iin birbirinden ok farkl ve
dereceleri ok deiik olan bu saysz kombinezonlarda yaadktan sonra onlar deitirmesi ve st
ksmlara geebilmesi, kendi bulunduu alt merhalede kulland madde kombinezonlarn
brakmas iktiza eder ve ill yukar kombinezonlara ulaamaz ve basit durumunda kalr. Hlbuki
onun esasen, bu madde kombinezonlarnda tatbikat grmesinin gayesi daima yukarlara ulamak ve
bylece hizmet ettii ruhun maddelerle olan tekml safhalarnn ikmalini salamaktr. O hlde bir
varlk, ihtiyacna gre evvel bir krenin maddelerinden kurulmu bedenle sk irtibata geecek,
kendi sptil vibrasyonlar ile onun her zerresine hkim olacak ve onu, mensubu bulunduu ruhun
ihtiyalarna gre kullanarak bu sayede o kredeki kaba madde kombinezonlarndan ve bu
kombinezonlarla dier bedenler arasndaki mnasebetlerden doacak hdise vibrasyonlarn idraki
kanal ile ruha gnderecektir ki onun bedenle olan bu irtibatn insanlarn enkarnasyon diye
isimlendirdiklerini evvelce sylemitik.
Varln, bedende ii bittikten sonra artk orada kalmasna lzum ve ihtiya yoktur. Zira bu, kendi
tekml aleyhine olur. Binaenaleyh ii bitince varlk, bedeni terk edecek ve baka madde
kombinezonlar imknlar iine girecektir. te bir varlk, bir bedenin btn imknlarndan
faydalandktan sonra ondan daha stn baka bir madde mudilesi artlar iinde de tatbikatlara
girimek zaruretindedir. Fakat bu hlin tahakkuk edebilmesi iin onun, ilk madde mudileleri
artlarndan ayrlmas, bedenini terk etmesi lzmdr ki buna da insanlar dezenkarnasyon veya
lm demektedirler.
***
lm; ilh nizamn ahengi altnda, muayyen bir andaki deer farklanmasnn miktar bir
ifadesidir. Yni bir dnya bedeni, dnya hayat boyunca hizmet ettii ruha, kendisinden beklenen
hizmeti lzumu derecesinde grdkten sonra artk onun o ruha vstalk yapmak gayesi ortadan
kalkm olur. Bunun neticesinde de o bedendeki deerlerin azalmas icap eder. Zira ilh nizamda
lzumu kalmayan btn vetirelerin tasfiyesi zarurdir. te bu zaruretle, kendisinin canlanmasna
sebep olan varlk karsnda, btn fonksiyonlarn ikmal edip artk ie yaramaz hle gelmi dnya
bedenine yukardan inen tesirler, yni deerler kesilir. Bu tesirlerin kesilmesiyle onun
kombinezonlarndaki hareketlerin bir ksm silinmeye balar. Bu srada aadan gelen tesirlerin
de mdahalesiyle o beden artk eski eklini ve hlini muhafaza edemez. Paralanmaya ve
dalmaya balar ki bu hlin kalitatif olarak grn lmdr. Ve bu da beyindeki hceyre

varlklarnn bedenlerini terk etmeye balamasyla gerekleir. Zira beyindeki hceyrelerin

bedenlerini terk edileri, bu hceyrelere hkim olan varln bedenle olan alkasn kesmesi
demektir.
Dnya hayat boyunca bu bedenden istifade etmi olan varlk; mteakip inkiaf ve tekml
safhalarna devam edebilmek iin daha st tesirlerin deer ve mekanizmalar sayesinde, daha
msait kombinezonlarla beslenmeye ve zenginletirilmeye muhtatr.
Bir dnyadaki bedenlenmeler serisinde, varln lmleri ve doumlar tevali ede ede nihayet o
dnyadaki ii biter. Bu suretle orada ebediyen terk edilmesi icap eden bedene ait st tesirlerin
miktar son defa olarak azaltlrken, dier taraftan ve ayn zamanda kazanlmas lzm gelen baka
bir lemin bedenine ait tesir miktarlar ve deerleri oaltlr. Demek ki ruhun tekmlne hizmet
eden varlk dnyadaki son lmyle o vasattan ayrlacak ve imknlar ok bol ve mull bir st
vasata geecektir. u hlde nasl, bir ruhun tekml iin kinattaki onun sptil madd vstasnn,
yni varlnn kaba bir krede douu bir icap ve zaruret ise ruhun mteakip tekmlne hizmet
edebilmesi iin bu sptil varln iine yaramayacak hle gelmi olan kaba vasatlar terk ederek
muhta olduu daha st vasatlara gemesi de o kadar kuvvetli bir icabn zarureti olur.
***
Bir insann lmn inta eden btn ekiller ve hller, hastalklar, feller, cinayetler, kazalar,
tabiat hdiseleri sadece bu icap zaruretlerini, o varln mteakip inkiaf ve tekmlne en uygun
gelecek tarzda yerine getirmek iindir. Bu hakikati rendikten sonra artk lm ve lme sebep
olan hlleri birer felket telkki etmenin hibir mns kalmaz. Buradaki btn dva, lm denilen,
bu alt vasattan st vasata intikal srasnda insann alt vasatta iken, yni dnyada iken kendisinden
beklenen ileri lykyla bitirmi olmas ve muvaffakiyetle hayatn geirirken kendisine yegne
rehberlik eden vicdannn yksek realitelerinden ayrlmam bulunmas lzmdr. Byle yaptka
hem o yksek realitelere uymakla doru yolu kaybetmemi olur, hem de vicdannn bu suretle daha
ileri inkiaflarn temin ederek onun kudretlenen rehberliinden o nisbette ok faydalanm
bulunur. O hlde dnyada vicdan, tekml yolunda insanlarn en kudretli dayana ve
kurtarcsdr.

DNYA, AHENKSZLK, AHENK

nsan hayatnda, vicdan eklinde grlen inkiaf mekanizmas, yalnz bu safhaya mahsus deildir.
O, dnyadaki btn varlklarn tbi bulunduklar bir inkiaf ve tekml hazrl mekanizmasdr.
Binaenaleyh vicdan lyk olduu bu umum kymetiyle tarif etmek ve anlamak gerekir.
Vicdan; varlklar iin, btn fiil ve hareketlerin gayesi demek olan vazifenin gereklemesine
ynelmi bir hazrlk mekanizmasdr.
Btn varlklarn gayesi tekml olduuna ve insanlk safhasndaki tekmln mns da dnya
st vazife plnna hazrlanmak olduuna gre tarifi, vazifeye hazrlk mefhumuna dayanan vicdan
mekanizmasnn dnyada btn varlklara mil olmas iktiza eder. Dier taraftan idrakle vicdann
inkiaf arasnda birlik vardr. Hlbuki varlklarn inkiaf kademelerine gre idrakleri ok
deiiktir. O hlde idrakleri farkl varlklar arasnda da vicdan anlaylar ve vicdan tatbikat o
nisbette farkl olacaktr.
***
imdiye kadar vicdann ancak insan safhasndaki durumu mtalaa edilmi dier safhalarna
tekabl eden durum ve hlleri nazar itibara alnmamtr. Bu hl insanlara vicdann; ilk nebat
hayatndan insan hayatna kadar geen safahatnn birbirini takip eden akn mtalaa etmeye frsat
vermemitir. Hlbuki vicdann, dnya hayat btn iinde mtalaa edilmesi; tekml bilgisinin
daha iyi anlalmas bakmndan lzumludur. Vicdann umum ve mull delleti iinde mtalaas
dalite prensibi ve deer farklanmas altnda yaplr.
***
Btn lemimizde her eyin dalite prensibi ve deer farklanmas mekanizmasyla vukua
geldiini, hibir zerrenin, hibir hdisenin ve mefhumun bu prensip dnda kalamayacan
evvelce btn tafsiltyla izah etmitik. te, dnyamzda tekml hazrlnn kuvvetli bir
mekanizmas olan vicdan da bu prensibe tbi bulunmaktadr. u hlde vicdan; bir birim dalitedir.
Birim dalitenin birbirine zt iki unsurdan teekkl etmi olduunu belirtmitik. Vicdan dalitesinin
bu zt unsurlarn izah edeceiz.
Herhangi bir birim dalitenin ztlarnn mevcudiyeti onun, fonksiyonunu yapabilmesi iin arttr.
Ztlar olmaynca o birimin mevcudiyetinin gayesi tahakkuk edemez.
u hlde inkiaf salamaya mtuf olan vicdann zt unsurlarndan birisi, yni st taraftaki, vazife
sezgisine ynelmitir. Buna mukabil dier zdd, yni alt unsuru da evvelkinin vazife sezgisi
yolundaki yry hzn kesen bir nefsaniyettir. Binaenaleyh birincisine ksaca vazife hazrl
unsuru, ikincisine de nefsaniyet unsuru diyeceiz.
Demek, dnyadaki varlklarn vazife plnna hazrlanmalar iin ileyen vicdan mekanizmasnn
birisi vazifeye, dieri nefsaniyete ynelen birbirine zt iki unsuru vardr ki bu iki unsurun
mtemadi deer farklanmas neticesinde, yni ztlardan birisinin veya dierinin daha stn
deerler ve tesirler almas neticesinde vukua gelen atmalar, mcadeleleri, muvazene hlleriyle
vicdan mekanizmas alr. Ve varlklarn ilerlemeleri de bu muvazene hllerine gre eitli
formlarn alrlar. Bu atmalar ve muvazene hlleri dnya varlklarnn btn kademelerinde; o
varlklarn insiyak, sezgi ve idrak kudretlerine gre mevcuttur.
***
nsanlar; nebatlardaki, hayvanlardaki ve hatt bir ksm insanlardaki bu dalitenin mevcudiyetini
idrak edemezler. Zira bu mekanizmann, insanlarn anlad mndaki formu ancak insanlarda
grlr. Vicdann bu formu alabilmesi iin idrakin, insanlarda tezahr eden seviyeye ulam

olmas lzmdr. Binaenaleyh insanln altndaki kademelerde grnen inkiaf dalitesinin;

insanlardaki vicdan ekline benzerlii elbette olmayacaktr. Bununla beraber, dnyada az ok
mstakil ve serbest duruma girmi en iptidalerinden itibaren btn varlklarda bu inkiaf dalitesi
vardr. Ve onlarn -pek ok yava da olsa- inkiaflar bu mekanizmann ilemesine baldr.
Dnyada pek iptida hlde bz hayat hamlesi krntlar, nebat bedenini kullanan varlklarda
grnmeye baladndan insann, idrakinin dalite prensibi muln, onlara kadar uzatmas
mmkndr. Bununla beraber, bu mekanizmann insanlarda grlen vicdan ekli, mkemmellemi
ve tam formunu alm bulunduundan bu ismi, onun altndaki varlklara da temil ederek zihinleri
kartrmamak iin btn varlklar bahis mevzuu olunca onu -insanlardaki gibi- vicdan ismiyle
deil, inkiaf veya tekml mekanizmas ismi altnda umumletirerek konumak muvafk olur.
***
imdi, inkiaf mekanizmasnn istilzam ettii idrak, hrriyet mefhumlarnn dnyadaki nebat ve
hayvan gibi basit varlklardaki mukabillerini belirtelim.
Bedenlenmi olan her varlkta idrak ve hrriyetin kendisine mahsus en basit ve iptida hli
mevcuttur. Bunu yukarlarda izah etmitik. Yalnz u var ki iptida kademelerin idrak ve iradeleri
insanlarn kabul ettiinden bambaka mnlar tar. Hele nebatlarda bunlar hissedilmeyecek
derecede basittir, iptidadir, deta insiyak hamleler hlindedir ki bu da o safhadaki varlklarn
hayat ihtiyalarna bol bol kfi gelmektedir. u hlde nebat ve hayvanlarda, insanlarn tanmakta
olduu vicdan eklinde olmamakla beraber, ona muadil bulunan bir inkiaf dalitesi mevcuttur.
Fakat tekrar ediyoruz, bunu insanlk lemindeki vazife-nefsaniyet dalitesi eklinde dnmemek
gerekir.
ptida varlklarn sadece basit bir inkiaf mekanizmas olarak kabul ettiimiz bu dalitenin en
iptida insiyaklara ayarlanm bulunaca tabidir. Mesel nebatlar ele alalm. Nebatlardaki idrak
ve irade hrriyeti insanlarnkine nisbetle o kadar iptida ve basittir ki bunun objektif olmaktan
ziyade subjektif karakteri vardr. Ve bunu da insan idrakinin kavrayabilmesi hemen hemen mmkn
deildir. te bu yzden onlardaki inkiaf insanlara tamamyla mekanik bir yrye tbiymi gibi
grnr. Buradaki durum hakikatte bir grnten ibarettir. Zira bu safhadaki varlklar kaba
maddelerdeki gibi, yalnz niteden gelen tesirlere tbi ve onlarn maddede yaptklar hareketlere
intibak etmeye mecbur durumda deildirler. Bunlarda insiyak hamle ihtiyalar belirmi ve bunun
basit tatbikatlar da balamtr. Filhakika fizikteki klcallk hassasna uyarak topraktan gdasn
kkleri vstasyla alp bedenine yayarken, onlar bedeninde kullanmas ve sarf etmesi, insanlara
gre mekn denebilecek kadar iptida olan insiyak hamlelerini gsterir. Bu durum o nebatn
yaamas iin kaba maddeye vk olan mdahalesinin en basit eklini ifade eder. Nebatn dier
hayat fonksiyonlar hakknda da hl byledir. te ancak bu mny muhafaza etmek artyla,
nebatlardaki inkiafn otomatik olduunu sylemekteyiz. Binaenaleyh onlarn da ok basit olmakla
beraber, bu iptida canllk durumlarna yetecek kadar otomatik ve basit mdahalelerini ihtiva eden
birer inkiaf mekanizmas mevcuttur ve bu da bir birim dalite iinde vk olur. te bu birim
dalitenin insan hayatndaki ad vicdandr. Zaten bu gr kabul etmezsek dnyadaki bedenlilere
mahsus olan inkiaf mekanizmasna gre nebatlarn ve hayvanlarn ilerleyilerini de izah
edemeyiz. Hayvanlarda bu i biraz daha brizdir. nk onlarn idrak ve irade hrriyetleri biraz
daha, yni insanlarn nazarlarna arpabilecek kadar inkiaf etmi bulunmaktadr. Binaenaleyh
inkiafa mteallik bu birim dalite mekanizmasnn hayvanlardaki mahedesini, ufak bir dikkat
sarfyla yapmak birok kimse iin mmkndr. Bir tarafa sopay, dier tarafa kemik parasn

koyup da ikisinin ortasnda serbest braklan -o sopann tadn alm- bir kpek akna dner.
Ruhunda, sopann htras canlanan bu kpein kemie hcum edip etmemek hususunda bir mddet
geirecei kararszlk ondaki basit, ksa bir i mcadelesine tevafuk eder. te bu durum,
insanlarda vicdan dalitesi dediimiz mekanizmann ne kadar iptida hlde olursa olsun,
hayvanlardaki eklini ve ileyi tarzn gsterir. Hayvanlarda bu mekanizma otomatik olarak iler.
Mesel alk hissi, gdasn arama vazifesini kstekleyen korku veya tembellik duygusunu yenmeye
onu sevk eder. O bu duygusunu yener, nk gdasn bulmak iin etrafnda aratrmalar yapmaya,
cehit ve gayret gstermeye alk hli onu mecbur eder. Bu da ona, tpk insanlarn vicdan
mekanizmasnda olduu gibi, bir sr tatbikat zemin ve imknlar hazrlar: Gdasn bulamaz, a
kalr, gittii yerlerde dayak yer, hemcinsleriyle bouur, nihayet ldrlebilir. Bunlar o hayvann
varlnda gelip geici de olsa bir sr otomatik atmalarla mterafk olur. Keza yukardan gelen
iddetli tesirler, sevgi balantlar; yeni doan yavrusunu beslemek ve bytmek vazifesini ona
ykler. Bylece, gelen btn tesirler karsnda onun gsterecei cehit ve gayretler, insanlardaki
vicdan mekanizmasnn hayvanlarda muadili olan birim dalite ile yrr ki hayvanlar otomatikman
insanlardaki vicdan dalitesine bu birim dalite hazrlar. nsanlara gelince, burada ayn
mekanizma bittab daha yksek, yni idrakli karakteriyle vicdan denilen formunu almaya balar.
nsanlkta vicdan realitesinin hem otomatik, hem yar idrakli, hem de az ok idrakli olmak zere
safhas da mevcuttur.
Otomatik vicdan safhas, insanlarn henz ilk zamanlarna aittir. Bu insanlara hatal olarak:
Henz vicdanlar inkiaf etmemitir diyenler bulunabilir. Fakat bu hkm vicdan dalitesine ait
vermekte olduumuz geni mull bilgi iinde yanltr. Ve bu hl insanlarda daliteyi ak olarak
grememenin neticesidir. Bununla beraber, insanln ilk kademelerindeki vicdan mekanizmas ne
kadar az briz olursa olsun ve ne kadar otomatik grnrse grnsn, hayvanlardakine nazaran
gene az ok idrakli hareketlerle zenginlemitir. Mesel, byk bir sevgi ba ile yavrusuna bal
olan ilk insan kademesi kadnnn idrakinde, analk mkellefiyetine ait az ok kuvvetli duygular,
sezgiler ve hatt bilgi krntlar vardr. O, ocuunu, bir hayvann yavrusunu besledii gibi, sade
kr insiyaklarna uyarak beslemez. ocuunun hasta olmamas, rahatsz edilmemesi, lmemesi iin
akl erdii kadar kabl tedbirler almann ve o tedbirlere gre bz fedakrlklara katlanmann
lzumunu kabul eder, bu yolda cehit ve gayretler gsterir. Biraz byyen ocuunu -hayvanlarn
yapt gibi- silkip atmaz. Gene aklnn erdii, bilgisinin yettii kadar onun talim ve terbiyesiyle de
megul olmann lzumunu idrak eder ve bu yolda ocuuna kar bir analk borcuna ait
mkellefiyetinin bulunduu sezgisine az ok varm olur. Mamafih o bunlar yapmayabilir de!..
Yni, ilk kademelerinde insanlk otomatizmasn, hayvanlk leminin otomatizmasndan ayran
hrriyet ve serbestlik hli, hayvanlarda mevcut olmayan mesuliyet duygusunun ve idrakinin
insanlarda -bir sezgi hlinde de olsa- domaya balam olduunu gsterir. Bu mesuliyet
sezgisinin douu, insanlk inkiafnn hzlanmasnda mil olan en mhim duygularn balangcdr.
Zira vicdan dalitesinin vazifeye ve nefsaniyete mteveccih ztlar arasndaki muvazene durumlar
zerinde bunun byk rolleri olacaktr: Bu sayede saysz imtihanlar, eprvler, straplar, azaplar,
mahedeler velhsl bir sr hdiseler idrak sahasnda yer alarak insan varl -icap eden
otomatizmalarla- vazife sezgisine hazrlanacaktr.
***
nsanlk kademeleri ilerledike vicdan realitesine ait duygular, bilgiler ve idrakler artar. O
nisbette hrriyetlerin hududu geniler. Fakat bir bakmdan da idraki geniledike insan; yapmas ve
yapmamas icap eden eyleri daha iyi sezmeye balar, onlara uymak mecburiyetini duyar, byle

olunca da hrriyetini gene bizzat kendisi tahdit etmek zaruretini duymaya balam olur. Bu suretle
vicdan mekanizmas gittike daha iyi idrak edilir ve insan o nisbette otomatizmadan kurtulur ki bu
da onun adm adm vazife sezgisine yaklamasn temin eder. Nihayet olduka uzun bir mddet
sonra vicdan dalitesinin muvazeneleri vazife sezgisinin ve bilgisinin eiine dayanr.
***
Varlklara ait inkiaf mekanizmasnn umum olarak emasn ksaca verdikten sonra, insanlk
hayatnda onun nasl ilediini, nasl ilemesi lzm geldiini ve ne ekilde inkiaflar kaydettiini
izah etmeye balyoruz.
nsanlardaki vicdan mekanizmasnn inkiafn takip ederken ekseriya yapld gibi sevgi,
fedakrlk, nefsaniyet, vicdan gibi birtakm durum ve melekeleri muayyen bir tertibe tbi tutarak
sralamak doru deildir. Mesel evvel fedakrlk safhas gelir, sonra onu mutlaka bir sevgi veya
vicdan safhas takip eder gibi mutlak bir sra tertip etmek yanltr. Sadece, burada insanlarn
hayat boyunca hem birbirine zt olan, hem de birbirini destekleyen, vicdann vazifeye ve
nefsaniyete mteveccih unsurlar bir btnn iki zdd hlinde kar karya yryp giderler.
Demek ki dnyada vazife sezgisi hazrln yapan vicdan mekanizmas; bazan nefsaniyet, bazan
vazife istikametine ynelmi iki cepheli bir btn hli arz eder ve yukarda saydmz melekeler
mspet ve menf taraflarnda bu btnn iinde, onun her kademesine uygun hllere ve ihtiyalara
ayarl muvazene durumlarn alr ki bu muvazeneyi salayan ztlardan yukarda olan vazife
plnna, aada olan nefsaniyete ynelmitir. Mesel, dierkmlk duygusu vazife plnna daha
yaklatrc bir st realite ise onun karsna zt olarak dikilen hodkmlk nefsaniyeti alt realiteyi
tekil eder. Fakat unutulmasn ki hakikatte bunlarn ikisi de bir dalite iinde, dalite prensibinin
icabatyla birbirine zt vasflar gsteren ayn kymetin iki cepheli tezahrnden baka ey deildir.
Bu ztlarn mnsn; vicdan mevzuu zerinde konutuka daha iyi anlatm olacaz. Demek ki
vicdan hem mspet, hem menf taraflaryla, tam bir birim dalite hlinde insann idrakini vazife
bilgisine yaklatran kudretli bir mekanizmadr. Bu mekanizma nebat safhasndaki insiyaklar
hayvan safhasnn otomatizmasna, hayvan safhasndaki otomatizmalar insan hayatndaki vicdan
duygusu safhasna, insanlara ise vazife sezgisi ve bilgisi idraklerine, yni vazife plnna hazrlar.
***
nsanlk safhasna gelen bu inkiaf mekanizmas, insann az ok tebarz eden idrak ve irade
hrriyetine terk edilmitir. Bu suretle insan, kullanmakla mkellef bulunduu idrak ve irade
hrriyetiyle cehit ve gayretlerini vicdan dalitesinin hangi zddna yneltirse, hangi zdda daha
fazla deer yklerse muvazene o zddn lehine olarak bozulur. Zira bir madde kombinezonuna
ynelmek, ona tesir gndermek demektir, gnderilen tesirler ise birer deerdir ve o tarafn lehine
olarak deer farklanmasn mucip olur.
***
imdi vicdan mekanizmasnn ileyi tarz zerinde duracaz. Vicdan dalitesinin mspet
dediimiz st realitesiyle, izaf olarak menf dediimiz alt nefsaniyet realitesi herhangi bir inkiaf
kademesinde insanda muvazene hlinde bulunur. Yni bunlarn ihtiva ettii deerler aralarndaki
staty muhafaza ederler. Yalnz, buradaki muvazene devaml olarak sabit kalmaz, her an bozulur.
Fakat -evvelce sylediimiz gibi- bozulan btn dalite muvazeneleri daima yeniden kurulmaya,
muvazene hline gelmeye mtemayildir. Dalite prensibi mucibince, muvazenesi bozulmu ztlar
asl o hlde kalamazlar. Hangi tarafn fazla deer almasyla muvazene bozulmusa, muvazenenin
tekrar kurulmas iin, o zttan zayf olan tarafa bir deer akm balar. Bu da kar taraftaki menf

olan zddn deer seviyesinin mspet zddn deer seviyesi hizasna kadar ykselmesini mucip
olur. Bu suretle esasen yksek deerler alarak seviyesini arttrm mspet tarafla menf taraf
arasnda teesss eden yeni muvazene seviyesi evvelki seviyeye nazaran daha stn bir duruma
girmi bulunur ki bu da o birim dalitenin bir st kademeye gemi olmas, yni vicdan
mekanizmasndaki idrakin vazife bilgisine biraz daha yaklam bulunmas demektir. Buna mukabil
menf zdda, yni nefsaniyete fazla deer gnderilirse i evvelkinin ayn olmakla beraber istikamet
aksi tarafa dner. Bu takdirde birim dalite, yni vicdan bir kademe aaya doru kaymaya
balar. Ve vicdann aalara kaymas demek yksek kymetlerinden kaybetmeye balamas
demektir ki bu gibi ahvlde insanlar zhire bakarak, vicdan sesini bomak, krletmi olmak gibi
tbirler kullanrlar. Nitekim evvelki hlde de vicdan sesinin kuvvetlenmi olmasndan
bahsederler.
Fakat umum tekml prensipleri hibir varln mtemadiyen aalara doru yuvarlanp
gitmesine rza gstermez. bu hle gelirse, yni eer o insan mtemadiyen menf zdda deerler
gndermek suretiyle muvazeneyi hep aalara doru kaydrarak idrak ve irade hrriyetini ktye
kullanmaktan kendisini kurtaramayacak duruma girerse ona yardmla mkellef olan vazifeli
varlklar derhal gnderdikleri kuvvetli tesirlerle onu yuvarlanmaktan kurtarmak iin mecbur bir
otomatizmaya sevk ederler. Yni -aa yukar ilk insan kademelerinde olduu gibi- onun nne
birtakm ekici veya itici ar hdiseleri srerek idrak ve iradesinin matlup olan st zdda
otomatikman ynelmesini temin etmeye alrlar. Tabidir ki az ok zorlayc bir karakter tayan
bu hl, serbest irade ile olduu gibi, pek kolaylk iinde cereyan etmez. Bilkis burada
otomatizmann zaruretlerinden olarak ortaya srlecek saysz hdisenin ekseriya strapl ve skc
olan mahiyetleri o insann iradesini yola sokuncaya kadar ona birok zahmetler, azaplar, hatt icap
ediyorsa ikenceler ve lmler hazrlar. T ki onun, kendi serbest hliyle kullanamad iradesi
matlup olan zt tarafa ynelebilecek kudreti kazanm olsun.
***
imdi, vicdann vazifeye ve nefsaniyete mteveccih olan zt unsurlarna geelim. Herhangi bir
kademedeki vicdan mekanizmasnda, birbirine zt grnen iki unsur bir insan, vazife plnnn
bilgilerine hazrlayc mahiyette, aadan yukarya doru sralanm ve ihtiyalarn zaruret ve
icaplarna gre tertiplenmi realiteler zincirinin o kademeye mahsus birbirine kenetli bulunan alt
ve st iki halkasdr. Alttaki halkay tekil eden realiteye nefsaniyete, sttekine de vazifeye
ynelmi diyoruz. Bu zincir, aadan yukar, gemiten gelecee doru uzandna gre altta olan
nefsaniyete derken yaanm realiteyi, st zdd tekil eden vazifeye derken de yaanacak realiteyi
kastetmekteyiz. u hlde vicdan mekanizmas unsurlarnn her biri, insan hayatnn geirilmi ve
geirilecek olan realitelerini ihtiva etmektedir. Devresini ikmal etmi bir realite, vazife plnna
insan biraz daha yaklatrc mahiyette olan bir st realitenin nne engel olarak dikilir. Ve zaten
buna onun iin nefsaniyet diyoruz. Fakat unutulmasn ki o an iin sttekine engel olan bu alt realite,
o st vicdan kademesini hazrlam bulunan bir evvelki kademenin st realitesi idi.
***
nsanlar iin realite, hislerinin taalluk ettii mevcudiyete inanmalar demektir. u hlde -hisler
daima deitiine gre- sabit bir realite yoktur. drakler geniledike ve arttka hisler ve
realiteler de deiir ve mullenir. Demek ki vicdan mekanizmasnda aadan yukarya ykselen
ve deien realitelerin durumu, varln vazife plnna doru uzan ve yrynn hzn gsterir.
Zira realiteler idrakle beraber yrrler. drakler ne kadar artarsa realiteler de o nisbette geniler

ve mullenir. Yni hislere taalluk eden mevcudiyetler oalr ve onlar benimsemek, hazmetmek
kudretleri artar, bylece daha yksek ve ileri realitelere ulalr. Bir daa trmanan adam dan
eteklerinde iken karsnda ancak kk bir arazi parasn grebilir. Daa trmanp ykseldike
gzlerinin nnde alan arazi o nisbette geniler. Ve dan tepesine kt zaman ovay btn
mul ile grr ve kavrar. te, idrak ykseldike realitelerin mul de bylece artar.
Realite ayn zamanda bir bilgidir. Hislere taalluk edip de varlklarna inanlan eyler duyulur ve
bilinir. u hlde her kademe ve safha iin sabit olan, deimeyen mutlak bir realite dnyada
mevcut deildir. Herkesin kendine mahsus duyu ve inanlar vardr. Bu duyu ve inanlara gre
de mahiyetleri ve mulleri deiik realiteler mevcuttur. Aalarda bulunan insanlarn henz
realitesine girmemi bulunan durumlar, st kademede bulunanlar iin realite olabilirler. Keza,
realiteler ykseldike alt kademelerin basit realitelerini de mulleri iine alrlar. Yksek
realitelere giren bu basit realiteler onlarn mul iinde yava yava eriyerek kendi hviyetlerini
kaybederler. u hlde mesel dan eteinde iken insann grd birka yz metrekarelik arazi
iindeki ufak tefek tafsilt, girintiler, kntlar, hendekler, al rplar, ufak su birikintileri...
dan tepesine kldka daha genileyen ufuklarn geni sahas iinde yava yava kaybolurlar.
Fakat gene onlar meydana gelen bu btnn kurucu unsurlar, birer cz olarak o sahann iinde
kalrlar. Binaenaleyh realiteler birbirine eklenerek geniledike eski realitelere taklp kalmamak
gerekir. Bunu yapmadka, eteklerden grnen birka yz metrekarelik manzarann tafsiltndan
ayrlmak istenmedike yukarlara kmak ve manzaray geniletmek mmkn olmaz. Ve tepelerden
mahede edilen kilometrelerce geni sahann zenginliklerinden, hametli manzaralarndan istifade
edilemez.
Esasen o iki karlk yere bal kaldka, bu manzaralar, bu gzellikleri aramak ihtiyac da
belirmez. u hlde ykselmek iin, hedefe yaklamak iin, hulsa vazife plnna lzumlu olan
liyakatleri, idrakleri kazanmann yolunu tutmak iin alt kademelerin nefsaniyetleri iinde gmlp
kalmamak ve onlarn arlklarndan silkinip kurtulmak gerekir.
***
Realitelerden silkinip kurtulmak, herhangi bir realiteyi geliigzel frlatp atvermek suretiyle
olmaz. Burada u noktann iyi anlalmas lzmdr. Bir realitenin daha yksek bir realiteye yerini
brakmas keyf bir i deildir. Bu evvel, bir inkiaf zaruretinin neticesidir. Bir realitenin terk
edilip daha stn bir realiteye geilebilmesi iin o realitenin btn icaplarna uyulmas, hkim
duruma geilmesi ve onun iyice hazmedilmesi lzm gelir, yni o realitenin neticelerinin z varlk
tarafndan btn icaplaryla benimsenmi ve z bilgi hline girmi bulunmas icap eder. Yoksa
henz benimsenmemi ve hazmedilmemi bir realitenin vicdan mekanizmasndaki esas yeri, zaten o
mekanizmann st unsurudur. Zira o geirilmi deil, henz geirilmesi lzm gelen bir realitedir.
Yni kazanlm deil, kazanlacak bir realitedir. Binaenaleyh onun tam mnsyla icaplarna
uyulmas lzm gelir. T ki o, geirilmi, yaanm bir unsur olarak ikinci plna, nefsaniyet plnna
inebilsin. Bunu da tyin edecek olan hl ihtiyatr.
***
nsan bir realitede tamamen yaadktan sonra orada kendisini tatmin etmemeye balayan
noktalarla karlanca ve daha stn aramak ihtiyacn duyunca, artk iinde bulunduu realite
ikinci plna dmesi gereken, nefsaniyet hline giren bir unsur olur. te bylece eskimi, geriye
braklmas icap eden bir realiteden silkinmek iin yaplan mcadelelerden hsl olan hdiseler ve
bu hdiselerden alnan dersler z bilginin mtemadiyen artmasna, idrakin genilemesine ve

binnetice ruhun tekmlne sebep olmaktadr. Bu suretle realiteler aadan yukarlara doru
tevali eder. Yni herhangi bir kademenin vazifeye mteveccih unsuru, st kademenin nefsaniyet
unsurunu; nefsaniyete mteveccih unsuru da alt kademenin vazife unsurunu tekil eder. Tekrar
edelim ki bu realiteler deimeyen bir sra iinde birbirini kovalamaz. ahsn tekml ihtiyacna
ve idrak kapasitesine gre deierek birbirini takip eder. Burada bir misal verelim: ntikam
duygusuyla, adam ldrmenin mbah sayld herhangi bir kademe dnlsn. Orada, babasn
veya akrabasn ldren bir ktilden, kan dvas gderek almann lzumuna inanm ve bu ii bu
inanla bir vecibe olarak kabullenmi bir insan vardr. Bu inan o kademenin bir bilgisi, bir
realitesidir. Fakat bunun stnde de yle bir bilgi kademesi daha var ki orada, kendisine fenalk
yapm bir insan hakknda intikam duygusu beslemenin caiz olmad ve bunun mesuliyeti mucip
bir hl olduu, buna mukabil, fenalklara daima af ve msamaha ile mukabele edilmesi lzm
geldii bilgisi ve hkm caridir. Evvelki kademede yaam insann, kendi realitesinden syrlp
st kademe realitesine gemesi tekarrr etmi ve bunun iin de o tekrar dnyaya gelmi bulunsun.
O insan dnyaya gelirken kendisini eski realitesinden kurtarmaya yardm edecek btn mcadele
imknlarn plnna koymutur. Fakat hl eski realitesinin tesiri altndadr. u hlde dnyaya
gelince vicdan mekanizmasnn menf kutbunu tekil eden intikam nefsaniyeti realitesinin kuvvetli
balar karsnda o insan; af, msamaha, hatt sevgi telkin eden st realiteye yanamayabilir. Ve
bylece eski intikam realitesinden kendisini kurtarmakta glk ekmeye balar. Binaenaleyh eer
kendi kendine kalrsa belki btn hayat boyunca yerinden kmldayamayacak ve st kademeye
geemeyecektir. Fakat bu hlin asl byle devam edemeyeceini evvelce de sylemitik. Ve bir
birim daliteye yukardan st zdda, aadan da alt zdda gelecek milyonlarca tesirin
mevcudiyetinden de bahsetmitik. stelik, bir de onun dnyaya gelirken izilmi olan hayat pln
vardr ki o, dnyada bu plna sdk kalacana nasl sz vermi ise o pln etrafnda ona yardm
etmekle vazifelenmi yardmc varlklar da vazifelerini elbette yapacaklardr. Binaenaleyh o
insann st realitelere ulamas iin muhta olduu kuvvetlerin inkiaf maksadyla ne yaplmak
lzm gelirse bu yardmclar onlar yapacaklardr. te, bu yardm ve mdahalelerle o, eski
realitesinden sklr ve st kademenin af, msamaha ve efkat bilgilerine atlayarak eski intikam
almak, adam ldrmek realitesinden vazgeer. u hlde st realiteyi benimsemek, alt realitenin
balarndan zlmekle mmkn olur.
***
Realiteler z varlkta neticelendirdikleri bilgi bakmndan mtalaa edilince onlarn birbirlerini
ikmal ettiklerini de unutmamak gerekir. te bu bakmdan her realite bir st realiteyi hazrlayarak
varlmas gereken noktaya kadar zincirleme giden bir btnn czdr. Ve esasen bir insan
varlnn grg ve tecrbesi de bu realitelerin, z varlkta bilgi hlinde birikmi intibalarndan
ibarettir. Yni gemi bir realite gelecek realiteyi hazrlarken, gelecek realitenin z bilgileri
iinde o gemi realitenin de intiba mevcut olarak kalr. Esasen bylece gelecek realiteler gemi
realitelerin neticelerini iine ala ala geniler ve mullenir ve varln grg ve tecrbelerinin
artmasna sebep olur. Mesel kaba hodkmlk realitesinin bulunduu kademeyi dolduran ferd
hodkmlk nefsaniyeti, st mer bir pln realitesinde daha stn ve mull bir karakterde mer
hodkmlk hlini alr. Eer birinci kademede bir insan, yalnz ferd menfaatleri iin rpnyorsa,
ikinci kademede kendisine bal kk bir topluluun, bir ailenin menfaatleri iin almaya
balar. Ve bu hodkmlk nefsaniyeti; kademeler ykseldike bir cemiyete, cemaate, millete,
insaniyete ve hatt btn varlklara mil olarak artar ve geniler ki oralara dorulduka artk ona
hodkmlk deil, dierkmlk demek icap eder. Bununla beraber gene o kendisinden bir st

realiteye nazaran, nefsaniyet durumunda kalr. Bu durum eski nefsaniyetlerin z varlktaki

neticelerinin yeni elemanlar neticeleriyle, yni st ztlarn neticeleriyle beslene beslene
mullenen ve inkiaf eden hllerini gsterir. te, byle bir st realitenin karsna dikilmek
suretiyle onun kazanlmas iin lzumlu cehitleri gerektiren bir nefsaniyet realitesi ayn zamanda,
bu st realitenin iine karp daha yksek hviyetlerde kaybolmaya namzet durumdadr. u hlde
en ileri ve yksek realitelerin z bilgi hline gemi sentezleri iinde ilk realitelere ait
nefsaniyetlerin o bilgilere intibak etmi ve ilk mahiyetlerini orada eritmi neticeleri vardr.
***
imdi, realitelerin insanlar vazife plnna nasl hazrladklar problemi zerinde duracaz.
nsann vazife plnna geecek olan taraf etiyle, kemiiyle, sinirleriyle bedeni deildir. Beden,
her dnya hayat devresinin sonunda btn teekklt ile birlikte topraa gmlmeye mahkmdur.
Binaenaleyh ilk insanlk hayatndan itibaren insan st bir pln olan vazife bilgisine kadar yryen
insann bedeni deil, baka bir taraf vardr ki o da evvelce izah etmi olduumuz varldr. Yni
tbi olduu bir ruha hizmet etmek iin eitli maddeler kullanarak, btn kinat boyunca inkiaf
ede ede yryen varldr. Bedenler bu varla sadece bir vstadan ibarettir. u hlde, btn bu
realiteler ve realiteleri tekil eden unsurlar insan bedenini deil, onu kullanan varl vazife
plnna hazrlamaktadrlar. Bunun da mns udur ki insan beynine gre kymetlendirilmi olan
dnya realiteleri z varla ayn hl ve ekillerde geemezler. Ve zaten byle olmasayd bedene
hi lzum kalmaz, varlk dnyada dorudan doruya yaayabilirdi. O hlde, insan beyninin
kymetlendirdii, dnyada bildiimiz, grdmz realitelerin z varla intikal eden ve onun
hazrlanmas iin intikal etmesi gereken asl kymetleri nelerdir?
Varla geen bu kymetler, dnya maddelerine ayarlanm bulunan realitelerin kaba hl ve
ekilleri deildir. Bu kymetler z varlkta, bu realitelerin husule getirmi olduklar, varln ince
bnyesine ve ihtiyalarna uygun yksek ve ince madde kombinezonlar hlindeki birtakm
neticeleridir. Bunlara birer intiba demek de doru olmaz. Zira bu kelime burada tam mny ifade
etmemektedir. te, mahiyetleri insan idrakine gre pek mphem olan bu neticeler veya intibalar
varlklarn inkiaflarna sebep olan derin izlerdir. Ve bu izlerin derinlemesi tbirinin mns da o
varla ait olan ve tekml temin eden z idrakin genilemesi ve mul kazanmas demektir.
Esasen z idrak, varlkla e olduundan, idrakin genilemesi ve mul kazanmas demek bizzat
varln inkiaf etmesi demektir.
***
Realitelerin z varlktaki husul tarzna gelince, yaanan realiteler ve bu realitelere bal iyi ve
kt btn hdiseler insanlar eitli grnleriyle memnun veya mteessir ederken hakikatte
bunlar, z varlkta -o varln bnyesine uygun deerlerle- insann anlayamayaca ekilde
birtakm formasyonlara ve transformasyonlara sebep olurlar. Bylece orada, ok yksek madde
sentezleri iinde, dnyadaki grnlerinden bambaka ekil ve tarzlarda gittike deerlenerek
zenginleen ince kombinezonlar meydana getirirler. Bunlar hakik z bilgilerdir ki ruhlarn
tekmllerine hizmet ederler. Demek ki realitelerin, kaba dnya maddeleri arasnda evvelce
sylediimiz madd ekilleri ve durumlar birbirini kovalayp hazrlayarak tevali ederken, onlarn
z varlkta mradifleri bulunan neticeleri de kaba leme mahsus ifadelerinden ok daha derin ve
ince mnlar hlinde birike birike z bilgileri beslerler. Bunlar hakik tekml deerleridir.
Evvelce bilgisini verdiimiz tekml deerleri mefhumunu buradaki mefhumla karlatranlar,
ruhlarn kinattan ne yolda faydalandklarna dair olan sezgilerini biraz daha geniletirler. z

bilgilerle genilemi bulunan z idrak, yni beden vasatnn stndeki varla ait olan ve varlkla
kinat sonuna kadar uzanan hakik idrak, dnyada endirekt olarak, beden kanalyla iinde yaam
olduu realitelerin kaba grnleri yollarndan faydalanr. Ve bylece tbi bulunduu ruhun
tekmlne ait hizmetlerine devam eder. te bu bilgi iyice kavrandktan sonra, realitelerin hem
unutulmas, hem yaanmas tbirlerinin mnlarn birbirine kartrarak teevvlere dmek
ihtimalleri ortadan kaldrlm olur. Zira burada, hdiselere hedef olan iki ekran vardr: Bunlardan
birisi fizik dediimiz kaba maddeler topluluu, dieri ise bu topluluu kullanmak suretiyle bir ruha
hizmet eden ince ve mudil bir varlktr. Bedenin kabal, kaba realiteleri almaya yarar, varlktaki
z bilgilerin artmasna imkn salar. te, ileri grlnce unutulmas lzm gelenler, realitelerin
kaba bedenlere hitap eden kaba grnleridir. Ve bu da zaten ileride izah edeceimiz sath zaman
idrakinin bir zaruretidir. Zira bu zarurete gre yeni bir kymetin meydana gelebilmesi iin eski
kymetin yerini ona terk etmesi icap eder. Buna mukabil, realitelerin z varla hitap eden
cepheleri, kaba grnlerinin z varlktaki mradifi olan ince mnlardr. Bunlar, evvelce
sylediimiz gibi birbirini hazrlayan ve birbirine eklenen kymet czleridir ki bu czler z bilgi
sentezini geniletirler.
Tekrar ediyoruz, realitelerin yaanmas ve unutulmas mevzuunu mtalaa ederken insan beynine,
sath zaman idrakine gre kronolojik kymet ve sistemlere bal olan madd htralarla, bu
realitelerin varlkta derinlemi ve z bilgi sentezine dahil olmu intibalarn birbirinden ayrt
etmeyi unutmamaldr. Zira sath zaman icaplarna tbi olan beden iin evvelkilerin unutulmas ne
kadar lzumlu ise ruhun tekml ile ilgili, krev zaman idrakinde yaayan varlk iin de
ikincilerin z bilgiler arasnda temellemesi o kadar tabi ve zarurdir. Ve hatt esas gayenin
icabdr.
***
imdi z bilgilerin artmasn salayan vicdan mekanizmasnn daliteleri arasndaki
mnasebetleri biraz daha inceleyeceiz.
Vicdan mekanizmasnda; biri vazifeye, dieri nefsaniyete ynelmi iki zt tezahrn, birbirini
takip eden ve hazrlayan realitelerden ibaret olduunu sylemitik. Srasna gre ayn realite hem
nefsaniyete, hem de vazifeye ynelebilmektedir. Uyulmas icap eden yerde vazifeye, geride
braklmas lzm gelen yerde de nefsaniyete mteveccihtir. O hlde, nefsaniyetlerin neticeleri,
yni z bilgiler, nasl birbirine taklarak mazinin zenginliklerini meydana getiriyor ve gelecekleri
hazrlyorsa gelecekler de ylece vazife plnna ynelmi olan daha geleceklerin yollarn
amaktadrlar. Burada bu vazife ve nefsaniyet istikametlerine ynelmi zt unsurlarn birbirine
nazaran durumlarn daha madd kymet mmasilleriyle izah edebilmek iin, evvelce vermi
olduumuz mknats ubuu misaline tekrar dnyoruz. Bu ubuu (+) taraf yukar, (-) taraf aa
gelmek zere akul istikametinde tutalm. Bu hlde iken ubuun tam st yars ile, alt yars
birbirine msavi miktarda zt mknatsiyeti ihtiva etmektedir. imdi bu ubuu st tarafa doru
uzatrsak, yni ona st taraftan mknatsiyet eklersek muvazene bozulaca iin ubuun ntr
noktas yerinden oynar ve biraz yukar ykselir. nk (+) taraftan eklenen bir ksm mknatsiyetle
(+)dan (-)ye doru bir mknatsiyet akm balayacandan muvazene hatt yukarya kar. Bu
ameliyeyi alt taraftan yaparsak netice aksi olur, muvazene hatt biraz daha aa seviyeye kayar. Bu
kaba bir misaldir. Fakat sezgi vermesi bakmndan faydaldr. Bu tecrbe gsteriyor ki biri (+),
dieri (-) iaretli olmasna ramen ubuun her iki tarafndaki unsur ayn cevherdir. Bittab
mknats ubuu ile sembolize ettiimiz vicdan dalitesi bu kadar basit bir durum arz etmez. Yni

onun unsurlar arasnda, bir mknatsiyet unsurlaryla kyas edilemeyecek kadar byk ve mudil
farklar vardr. Binaenaleyh buradaki realite farklar, mknatsn (+), (-) kutuplarndaki gibi basit
deildir. Fakat vicdan mekanizmasnn ilemesine ait, kabaca bir sezgi kazandrmak iin bu misali
vermi oluyoruz. te bir mknats ubuu ile sembolletirdiimiz vicdan akul istikametinde
tutarsak st tarafta bulunan vazifeye mteveccih unsuru ile, alt taraf igal eden nefsaniyete
mteveccih unsuru muvazene hlinde iken bu unsurlarn kymet dereceleri insan idraki
muvacehesinde, yni gene bizzat vicdan mekanizmasnda birbirine msavidir. Ve bunlarn
muvazene hatt da mknats ubuu sembolne nisbetle tam ortadadr. Eer bu vicdan ubuunu st
yarsndan itibaren yukarya doru uzatrsak, yni st tarafa, vazife realitesine yakn czlere
deerler ilve edersek ubuun yk o tarafa doru artar. Ve eski muvazene hatt aada kalr. Bu
takdirde, vazife-nefsaniyet cephelerinin birbirine kar olan muvazene durumu bozulmu bulunur.
Fakat muvazene kanunu bu bozuklua tahamml edemez. Mknatsiyet hdisesinde olduu gibi,
muvazene tekrar teesss edinceye kadar, deeri artm olan taraftan az deerli tarafa, vazife
tarafndan nefsaniyet tarafna doru bir akm balar. Bu akm bittab yksek realitenin daha alt
realiteye bz kymet czlerinin gemesi demektir. Bittab bahsettiimiz bu deerler -biraz
yukarda izah ettiimiz gibi- realitenin maddelere ve ekillere ait bedene hitap eden cephesi iin
deil, z bilgilerle ilgili varla hitap eden cephesi iindir. Bunlar z bilgi deerleridir ve vicdan
mekanizmasnn bir sr ameliyelerinden sonra tahakkuk etmektedirler. Bylece, (+) taraftan (-)
tarafa bu akmn balamas, bozulmu olan muvazene hattnn, evvelkine nazaran biraz daha yksek
seviyede yeniden kurulmasna sebep olur. Daha dorusu vazife unsuru deerlerinin bir ksm,
nefsaniyet unsurlar arasna kararak nefsaniyet seviyesini de biraz daha ykseltmi bulunur. Bu
suretle de z bilgi seviyesi ve z bilgi idraki yukarlara doru uzanr. Demek ki vicdan
mekanizmasnn vazife cephesine ait deerleri arttka, nefsaniyet cephesine akan st cephenin
deerleri, nefsaniyet cephesinin vazife cephesine doru kaymasn ve iki cephe arasndaki
muvazene hattnn da vazife pln bilgilerine doru ykselmesini mucip olmaktadr.
***
unu tebarz ettirmek isteriz ki bir insann dnya kymetleri idraki muvacehesinde yapaca i,
vicdan dalitesinin vazifeye mteveccih olan unsurunu beslemek, nefsaniyet unsurunu geriye atmak
olmaldr. Zira vazife unsuruna deerler eklendike vicdan muvazenesinin z varlktaki kazanlar
sratle ykselecek, nefsaniyet unsurlarna balanp st unsurlar ihmal edildike de z bilgilerin
artmas baka kanallardan, uzun uzadya geirilecek strapl, zahmetli ameliyelerle otomatik
yrye tbi olarak yavalayacaktr.
u hlde, inkiaf yolunu ksaltmak ve vicdan mekanizmalarnn zahmetli mdahale zaruretlerini
mmkn mertebe azaltmak iin bu mekanizmann st ve alt unsurlarn birbirinden ayrt edebilecek
idrak seviyesine bir an evvel ulamak lzmdr, t ki stlere ynelmenin idraki ve cehdi mmkn
olabilsin. Bunun iin, inkiaf mekanizmasnda ehemmiyeti aikr olan idrak zerinde durmamz
lzm geliyor.
***
Yukarda, vicdan mekanizmasnn, insanlktan evvelki varlklarda -bittab en iptida ekillerdeinsiyak daliteler hlinde olduunu, insanlk derecesindeki idrakli formunu ancak insanlk
hayatndan itibaren almaya baladn tebarz ettirmitik. Bunun sebebi hi phesiz, idrak
kudretinin insanlk seviyesine mahsus derecesine erimi bulunmasdr. nsanlk safhasndaki
vicdan mekanizmas idraklere gre ayarlanr. nsanlar arasndaki vicdan mekanizmasnn inkiaf,

en basit idrak seviyesinden en yksek idrake kadar eitli kademeler arz eder. Btn bunlar
gsteriyor ki insanlktaki vicdan mekanizmasnn inkiafnda idrakin ok ehemmiyetli bir durumu
vardr. Daha dorusu vicdann inkiaf idrakin inkiaf demektir. drakin en basit insiyaklar
hlinde mevcut bulunduu ilk dnya varlklarnda ancak o seviyeye gre vicdan mekanizmas
vardr. Mesel insanlarn dnyada ilk varlk olarak tandklar nebatlarda idrakin en basit hli olan
otomatik insiyaklar bulunmaktadr. Ve bu da elbette insanlarn mlik olduklar idrak
kademelerinden ok uzak bir hl arz eder. Bu sebepten dolay onlara bir idrak damgas da
vurulamaz. Fakat bu insiyaklar o seviyedeki varlklarda, onlarn hayat icaplarna kfi gelecek
kadar idrakin yerini tutmaktadrlar. O hlde idrakin hakik mns zerinde duralm.
***
drak, madde kinatnda namtenahi madde sistemlerini birbirine balayan bir kudrettir. Fakat bu
tarifi yaparken unu unutmamal ki kinatta her eyde olduu gibi, bu kudretin de illeti madde
kinat dndadr. te bu kudret sayesindedir ki maddeler arasnda mnasebetler kurulabilir. Ve
bu mnasebetlerden de ruhlarn kinat iindeki sembolleri, yni timsalleri olan varlklar meydana
gelir. Keza bu kudretle plnlar arasndaki mnasebetlerin karlatrlmalarndan inkiaflar ve
tekmller temin edilir. Burada idrak bahsinde ifade edilmi byk hakikatler vardr. Bu
hakikatlere nfuz edebilmek iin, bu szlerin zerinde dnmek lzm gelir.
***
draki hazrlayan ilk unsurlarn, varlklarn ilk teekkl esnasnda nasl meydana geldiklerini
izah etmitik. Burada ruhlar, mnkeif hidrojenin dank hlde nerettikleri enerjileri bir araya
toplamak suretiyle bu varlklar tekil ediyordu. Birer yksek vibrasyon mudilesinden ibaret olan
bu yksek enerjilerle varlklarn meydana gelmesi demek, idrakin en iptida hli olan insiyaklarn,
bu bahsedilen dank enerjilerde tezahr etmeye balamas demektir. Burada bu varlklar tekil
eden ruhlara tli yardmlar da yaplmaktadr. Zira evvelce belirtmi olduumuz gibi varlk
kurulduu andan itibaren asl tesirlerin yerine tli dediimiz stten ve yanlardan gelen tesirler
kaim olur. Bu bahsi biraz daha aklayalm. drak, madde sistemlerini bir araya toplayan bir
kudrettir dedik. Buna gre: Varln ilk teekklnde hidrojen atomu enerjileri artk yle bir
inkiaf kademesine gelmi olurlar ki tli tesirlerin de yardm sayesinde ruhlar, insanlarn ancak
idrak kelimesi sembolyle ifade ettikleri kudretlerinin en basit hli olan insiyaklarn, maddenin bu
kademedeki durumlarndan faydalanarak kullanabilmek imknlarna kavumu bulunurlar. Burada
idrakin nasl balad hakknda kfi derecede bir bilgi verilmi olmaktadr.
Varln mayas idraktir. Ve ilk teekkl eden varlk, ilk anndan itibaren dier daha basit madde
kombinezonlarn ve sistemlerini, kendisinde mevcut olan bu mayann, yni idrakin tedricen
inkiafyla mtenasip olarak birbirine balamakta ve yeni yeni kombinezonlar ve sistemler
meydana getirmektedir. drakin douu ve ehemmiyeti hakknda bu kadar sz kfi gryor ve onun
vicdan mekanizmasndaki rolne geiyoruz.
***
Evvel unu belirtmek isteriz ki idrakin vicdan mekanizmasndaki rol, bizzat o mekanizmann
mahiyetinde mndemitir. nk esasen vicdan mekanizmasnn ztlar arasndaki mnasebetlerin
kurulu ve balanlar, idrak mekanizmasyla vukua gelmekte ve hatt dorudan doruya idrakin
fonksiyonuna ait bir i bulunmaktadr. Bittab bu i, varln ilk teekkl annda daha ziyade
yardmc tesirlerin mdahaleleriyle olur ve tedricen, idrak inkiaf ettike bu mdahaleler azalr,
varln hkimiyeti tebarz eder ve idrakin ileri inkiaf hllerinde o artk vicdana tamamyla hkim

olur. Vicdan realitelerinin birbiriyle olan mnasebetlerinin iyi takdir edilmesi, yukarlara doru
ykseltici mahiyette olan vazife unsurlarnn nefsaniyetlerden ayrt edilip yksek unsurlarla onlar
takviye edici sistemlerin kurulmas ve bu suretle vicdan mekanizmas muvazenesinin gittike daha
st kademelere ykseltilmesi idrakin fonksiyonuna bal ilerdir. u hlde idrak ne kadar
mkemmelleirse onun bu fonksiyonu da o kadar iyi alr ve binnetice vicdan seviyesinin vazife
bilgisine doru yaklamas o nisbette kolaylar ve sratlenir. Mesel byle geni ve mull bir
idrake sahip olan insan artk cehit ve gayretlerini vazife unsuruna m, yoksa nefsaniyet unsuruna m
evirmesi lzm geleceini daha iyi bilir. Ve mspet olan vazife unsuruna uyduu zaman ileriye
doru ne gibi yksek madde kombinezonlar ve sistemleri kurabileceini takdir etmeye balar ki bu
da onun vazife plnna -idrakiyle- gittike yaklamas demek olur. Buna mukabil, vazifenin zdd
olan nefsaniyet unsurunu setii takdirde aalara doru indike vicdann bnyesindeki yksek
tertipli mnasebetlerde ne gibi zlmelerin, kntlerin meydana geleceini ve bylece
maddenin inkiaf kombinezonlar zenginliinden ne gibi kymetlerin kaybedileceini de grr ve
anlar. Zira bunlarn takdiri idrakin, madde kombinezonlar ve sistemleri arasndaki kuruculuk
kudretinin mulne giren ilerdir.
u hlde idrak yle byk bir kudrettir ki btn hayatlar boyunca vazife bilgisi hazrlan
yolunda geirecei hazrlk kademelerinde, vicdan dalitesi teknii iinde, kendi kendinin hem
rehberi, hem de muharrikidir. te bu da madde kinatnn dier unsurlar arasnda onun, ruha en
yakn bir vsta durumunda bulunduunu ifade eder.
***
imdi, dnyadaki vazife plnna ait hazrlklarda bu kadar mhim roller alan idrak ve vicdan
mekanizmalarn besleyen z bilgilere geliyoruz. Evvel unu syleyelim ki z bilgiler, idrak ve
vicdan beslerken, kendileri de idrak ve vicdan yoluyla zenginleirler.
z bilgiler, idrakin bizzat kendisi ile beraber, d mdahalelerin yardmlaryla da deerlerini
arttrr. Bu d yardmc mdahalelerin, z bilgileri kuvvetlendirmeleri bahsine gelince, bu hususta
evvelce biraz bilgi verilmiti. imdi o bilgiye tekrar dnyoruz.
z bilginin artmasna yardm eden mdahaleler, vicdan muvacehesinde, eitli madde
kombinezonlarnn saysz hl ve durumlarndan, yni bir sr hdiseden istifade ederek
hedeflerine ularlar. Hdiseler kaba kyas bilgisi szgecinden geerek uurdan uurdna karlar
ve orada kalrlar. Bunlar z varln emri altndadr. Ve insann o dnya hayat mddetince orada,
uurdnda bulunurlar. Bunlar henz uuraltna gememilerdir.
Hdiseler dorudan doruya z bilgi hline geemezler. Zira bunlarn arasnda henz
intibakszlk vardr. uurda cereyan eden bu hdiseler, uurdndaki nisbeten kaba madd
intibalarla ilk kyas muhasebeleri yapldktan sonra uurdna itilirler. Bunlar z varln emri
altnda bulunmakla beraber henz onun z mal olmamlardr, z bilgi hline girmemilerdir.
uurdndaki bu bilgilerin z bilgi hline geebilmeleri iin, z bilgilere intibak etmeleri, z bilgi
sentezine dahil olabilecek duruma gelmeleri lzmdr. Hlbuki bunlarn uurdndaki kyas
muhasebeleri uuralt bilgileriyle deil, uurd bilgileriyle yaplmtr ki bunlar da z bilgiler
deildir.
lmden sonra spatyoma geilince varln, dars ile btn irtibatlar kesileceinden, bu
bilgiler uuralt bilgileriyle karlatrlarak varlk tarafndan muhasebeleri yaplacak,
muhasebeleri yapldktan sonra uuraltna geerek varla mal edilecektir. Zira bu ameliye
uuraltndaki bilgilerle uurdndaki bilgileri intibak hline getirecek ve onlar uuralt

bilgilerinin sentezleri arasna kartracaktr.

Demek ki btn hayat boyunca uurd kalan bilgiler, ancak lm hdisesiyle byk
muhasebeden getikten sonra varlk tarafndan temsil edilip uuraltna girebilirler. uurdnda
bilgilerin nasl toplandna gelince bunlar, uur tarafndan idrak edilen veya edilmeyen dnya
realitelerinin uyku esnasnda kabaca yaplacak vicdan muvacehesindeki kyas bilgisi
mekanizmasna tbi tutularak uurdna itilmesi suretiyle birikirler.
***
Hulsa idrak edilsin veya edilmesin, uurun karlam olduu hdiseler, uurdndaki kyas
bilgileriyle neticelendirilirler ve bu neticeler uurdnda kalrlar. Bunlar orada, varln henz z
bilgileri hline girmemilerdir, binaenaleyh uuraltna ait deildirler. Bununla beraber bu bilgiler
varln hkimiyeti altndadrlar ve icap ettike uur sahasna karlabilirler. Ve ancak lm
mteakip yaplan byk muhasebeden sonra uuraltndaki z bilgi hamulesine karrlar.
z bilgiyi besleyen kaynaklar ve yollar ok eitlidir. Bunlarn en mhimlerinden bzlarn
zikredeceiz. Bilgi, din, millet, aile gibi mer durumlar ve bu durumlar kuvvetlendiren hller ve
nihayet dorudan doruya, muhtelif kademelerde vazifeli varlklar tarafndan insanlara ve
medyomlara verilen tebliler, ilhamlar, bilgiler ve btn bunlardan doan hdiseler, z bilgiyi
arttran ve varl vazife pln bilgisine yaklatran kuvvetli materyallerdendir. Bunlar dnya
realiteleri iinde geirilir ve dediimiz gibi bz ameliyelerden sonra varln z bilgi daarcna
karr. imdi biraz z bilgi zerinde duralm.
***
z bilgi, en iptida devreden itibaren gemi hayatlara ait elde edilen mktesebatn daha nceki
mktesebat ile mukayesesi, muhakemesi neticesinde ulalan ve varln -insann deil- mal olan,
insanlarn idrak edemeyecekleri birtakm derin intibalardr. Bunlar idrak formlaryla bir taraftan
hizmetinde bulunduklar ruhun tekmln salarken, dier taraftan yeni bilgilere zemin hazrlamak
suretiyle varln inkiaf sahasn geniletirler. Bu mktesebat, dnya idraki teknii iinde birtakm
durumlarla elde edilir. Bu durumlar hdise mefhumu iinde toplamak mmkndr. nsan,
etrafndaki hdiselerden bzlarnn iinde bizzat yaar, o hdiselerin kahraman olur. Bzlarnda
da bizzat yaamaz, onlarn iinde yaayan dier insanlarn ve varlklarn durumlarn yakn bir
alkayla takip ve mahede eder. te insanlarn dnyada hayatlar icabatyla direkt olarak
ilerinde yaadklar veya endirekt olarak bakalarnda grdkleri hdise kombinezonlarna ait
mnasebetler dnya idrakiyle ifade olunan bilgilerin topyekn hepsidir ki bunlar, z bilgiden ayr
mefhumlar ve z bilgilerin teekklne vsta olan materyallerdir. Ancak bunlarn, lm mteakip
spatyom hayatnda geirecekleri eitli mekanizmalardan sonra z varla intikal eden neticeleri
ve intibalardr ki z bilgi hlinde varln mal olurlar.
te evvelce izah ettiimiz uur, dnyann kaba realiteleriyle, daha dorusu bu hdiselerle
dorudan doruya karlaarak dnyadan yeni bilgi materyallerini toplamaya devam eder. z
bilgilerle, dnyada bilgi diye itibar edilen hdiselerin farklarn bylece belirttikten sonra bunlar
birbirine kartrmadan bilgi kelimesinin dnya lisanna gre mnsn kullanarak izahatmza
devam edeceiz.
***
Dnyaya ait bilgilerin mtalaasn kolaylatrmak iin bir aaca benzeterek onlarn direkt, yni
hdiselerin bizzat iinde yaanmak suretiyle elde edilenlerine gvde bilgiler; endirekt yni,
bakalarnn mahedeleriyle elde edilenlerine de dal bilgiler diyebiliriz ki bunlarn her ikisi de

kendi kapasitelerine gre z bilgilerin inkiafna sebep olan kudretli vstalardr. Mesel elini
atee sokmu bir ocuun yank strabn bizzat duymasyla edinmi bulunduu bilgi, onun iin bir
gvde bilgisi ise, dier bir ocuk arkadann, elini yakmasndan mtevellit straplarnn ve
reaksiyonlarnn mahedesi ile elde ettii bilgi de dal bilgi olur. Bu misalle de, z bilgilerin
teekklnde, gvde bilgilerinin dal bilgilere nazaran daha kestirme yoldan neticeler
verebileceini anlatm oluyoruz. Bununla beraber, insanlarn bizzat her hdisenin iinde
yaamalarna ve sadece direkt bilgiler almalarna imkn bulunamaz. te bu imknszlktan
mtevellit eksiklikler dal bilgilerle tamamlanr.
***
Bilgiler z bilgileri beslerken arada yardmc bz prensiplerden kuvvet alnr ki bunlardan
birisi de illiyet prensibidir.
Kinatta hibir hdise sebepsiz deildir. Kinatn btn olaylar, mnasebetleri, tesirlemeleri,
kurulular, deiileri, dallar velhsl btn madde kombinezonlarnn formasyonlar,
transformasyonlar ve deformasyonlar; byk tekml illetinin zaruretleriyle, birbirinin illeti ve
neticesi hlinde ve birbirine bal olarak vukua gelir. te bu, kinattaki byk illiyet prensibinin
bir tecellisidir. Zaten bu kitabn her noktasnda, btn hareketlerin sebeplere dayandn ve
neticelere mncer olduunu ifade etmekteyiz. Sebepsiz ve neticesiz hibir olu dnlemez.
Kinatta btn mnasebetlerin kurulu ve dallarna ait mekanizmalar bu prensibe gre
ilemektedirler. Hibir hdise babo ve mstakil deildir. Her hdise direkt veya endirekt olarak
dier hdiselere baldr. Bylece btn kinat, btn czleriyle byk bir ba ebekesiyle
rlmtr ki bu balarn dm noktalar illiyet prensibinin sebep-netice zaruretleridir. Her
hdise bir sttekinin neticesi ve bir alttakinin illetidir. Hangi hdisenin sebebi grlmyorsa bu
hl, o hdisenin sebebinin bilinmemi olmasndan ileri gelmektedir.
***
lliyet prensibi; hdiselerin z bilgiye inklplarnda en mhim rol alan idrakin kulland kyas
bilgisinin kuvvetli bir dayanadr. lliyet prensibi hakknda yukardaki ksa bilgiyi verdikten
sonra, idrak ile kyas bilgisinin karlkl durumlarn belirtmemiz faydal olur.
Kyas bilgisi; idrakin illiyet prensibine uymas yoludur. drakler, kinattaki illiyet prensibine
intibak edebildikleri nisbette inkiaf ederler. lliyet prensibine yabanc kalan idrakler, kinattaki
namtenahi kombinezonlar arasnda mevcut olan namtenahi mnasebetleri tyin ve takdir etmekte
o nisbette acz gsterirler ve o nisbette de geri ve basit durumlarda kalrlar. Atei eliyle tutarsa
elinin yanp yanmayacan idrak edemeyen bir ocua atele oynamak salhiyeti verilmez. nk
onun idraki henz byle bir ie lyk duruma gelmemitir. Onun idraki, bu maddelerin
mnasebetlerine ait illiyet prensibine henz lzumu kadar intibak etmemitir. te bu intibak
salayacak ey, onun kyas bilgisi olacaktr. Kyas bilgisine girmek iin o ocuk, eliyle atei
birka defa tutmak tecrbesini yapacak ve her defasnda eli yanacaktr. Her eli yand zaman onun
idrakinde el ve ate mnasebetlerine ait sebep ve neticeler hakknda yava yava birtakm sezgiler
belirecek ve kyas bilgilerinin yardmyla bu sezgiler bilgiye intikal edecektir. Bylece idrak ve
dolaysyla z bilgi muhtevas artacaktr. Bu ameliyeye grg ve tecrbe diyoruz.
***
Verdiimiz bu bilgiler gsteriyor ki z bilgileri arttran illiyet prensibi ile kyas bilgisi, bu
fonksiyonlarn ancak hdiseler yoluyla yapmaktadrlar. Hdiseler olmaynca ne illiyet prensibi
mtalaa edilebilir, ne kyas bilgisi anlalabilir, ne de bunlarn birbirine balants bahis mevzuu

olabilir. O hlde kyas bilgisine devam edebilmek iin evvel, hdiseler zerinde durmak zarureti
hsl oluyor.
Bilgilerin ve z bilgilerin elde edilmesi ve bunlarn neticesi olarak da tekmln kazanlmas
iin, lzumlu olan esasl materyallerden birisi ve hatt birincisi hdisedir. Hdiselerin iinde
direkt veya endirekt olarak yaamak lzm gelmektedir.
Hdiselerin zuhur etmesi birok sebebe baldr. Fakat her eyden evvel hdiseler sebep-netice
kanunu hkmlerine gre cereyan ederler. Esasen hdiselerin z bilgiyi dourabilmeleri de
onlardaki sebep-netice mnasebetlerine, idraklerin kyas yoluyla intibak edebilmeleri derecesine
baldr. Ate ocuun elini yakar, ocuk bu strab duymutur. Onun ateten elinin yanmas, eliyle
atei tutmasndan ileri gelmitir. Eer ocuk bu yank duygusu etrafnda toplanan hdiseler
arasndaki sebep-netice balarn idrak edebilirse z bilgi bakmndan onun alaca netice baka
olur, edemezse gene baka olur. Yni idrakin bu hdisedeki sebep-netice balantlarna intibak
nisbetinde bilgiler teesss eder ve ruha akseder. Bilgileri temin eden hdiseler o varln ihtiyac
ile mtenasip olarak yardmc varlklar tarafndan tertiplenir ve insann nne konur veya ayn
sebeple gene o varla, yardmc varlklarn gnderecekleri tesirlerle yaptrtlr. O varlk bu
hdiselere bizzat kendisi, kendi hareketleriyle sebep olur. Zira o insann bilgisini hazrlayan bu
hdiselerin tertip ve sralanlar tekmlle ilgili bir sr ferd ve mer plnlara ve bir sr
nizama tbidir ki bu nizamlar da ancak stn idrakler ve kudretler tarafndan yrtlebilir.
Matlup olan herhangi bir hdiseyi bir insana yaptrtmak iin icap ettii zaman yardmc varlklar,
onun vicdannn nefsaniyet unsurlarn tahrik ederler. Veya onun karsna kendi ihtiyar dnda
hdiseler kartrlar ve bylece onu eitli hareketlere sevk etmi olurlar. Bu da nefsan
hareketlerinin ac neticelerini onlara tattrmak ve bu sayede insanlar kyas bilgisine gtrerek z
bilgilerine o yoldan deerler hazrlamak iindir. Mesel bir insan, eer bir ktilin duyaca
straplar ekecekse, onun buna ihtiyac varsa o insann nne yle hdiseler kartlr ki o,
bunlarn karsnda kendini tutamaz ve adam ldrr. Demek ki byle, neticesi ok vahim bir
hdiseye onun bizzat sebep olmas, keyf veya rasgele vukua gelmi bir i deildir. Zira
yavalatm olduu inkiaf hazrlklarn tekrar canlandrabilmesi iin lzumlu olan kyas bilgisine
onun girebilmesi, hdiselere ancak bizzat kendisinin liyakat kazandn idrak edebilmesi
nisbetinde mmkn olur. Bunu da temin edecek olan ey onun, bir adam ldrmesidir. O bu adam
ldrsn ki o zamana kadar vicdannn vazife unsuruna, nefsaniyet unsurundan daha fazla deer
vermeyen, daha dorusu buna kifayet etmeyecek derecede zayf olan bilgi ve idrak daarc, bu
hdise yznden girecei kyas bilgisi yoluyla kfi derecede kudret kazansn ve zenginleebilsin ve
artk ondan sonra da iradesini, vazife unsuruna yneltmek suretiyle inkiafnda hz almak
imknlarna kavuabilsin. Varln buna benzer daha binlerce ihtiyac karsnda bu yardmlar ve
mdahaleler vk olarak eitli hdiseler ortaya kartlr. te vicdan dalitelerinin st unsurlarna
ynelmeye kfi gelecek derecede kuvvetlenmemi, daha dorusu alt kademe bilgilerinin
tesirlerinden kendilerini kurtaramam ve vicdanlarnn muvazene seviyelerini ykseltmekten ciz
kalm insanlarn karlarna, onlarn tekmlleriyle vazifeli olan yardmc varlklar byle bir sr
hdise kartrlar ve onlar da bu hdiselerden mtevellit azap ve straplarn tesiri altnda,
girdikleri kyas bilgisinden mhim dersler alrlar ki bu derslerin her biri onlarn z bilgilerinin
tohumlarn atmaktadr. Bylece o varlk, idrakini daha st kademelerdeki realitelere ait yksek
deerlere hazrlar ve inkiaf eder. Yni insanst safhasnn vazife bilgilerine yaklar. Onun iin,
oktan beri insanlar arasnda imtihan, eprv diye anlan bu strapl hdiselere insanlar -pek de
mahiyetlerini idrak etmeden- birer kurtarc mil nazaryla bakmlardr ki dorudur. Nitekim biz

de bu imtihan veya eprvlerin veya tecrbelerin neticelerinden kan derslere grg veya
mahede diyoruz. Bunlarn her biri birer tekml materyalidir.
***
Gerek illiyet prensibi, gerek bu prensibin altnda hdiselerin aklar -insanlar bu hdiseler
iinde direkt veya endirekt olarak yaamak suretiyle- bir kyas bilgisine gtrr demitik.
Filhakika z bilgilerin artnda kyas bilgisi mhim bir unsur olarak tebarz etmektedir.
Kyas bilgisinin en messir yardmcs ac ve straptr. Burada, strabn da z bilgiyi
kazanmada mhim rol olduunu belirtmek lzm gelir. uras aikrdr ki kyas bilgisi, ekseriya
strap yoluyla z bilgiyi ve idraki beslemektedir. Spatyomda ekilen straplar, uurd
bilgilerinin muhasebeleri srasnda varlklarn girecekleri kyas bilgilerinin kymetli
yardmclardr. Buna dair bir dnya misali vereceiz. Bu misal, bu bahsin btn inceliklerini
ihtiva etmektedir.
Dnyada en g yenilen ve birok safhalara derecesi nisbetinde mullenebilen, birok
imtihanlarn, birok ilerlemelerin, birok gerilemelerin mili olan cinsiyet hodkmln ele
alalm. Bir adam srf etinin, sinirlerinin arzularn yerine getirmek iin bir kadn sevmektedir. Ve
bu yoldan o, madd hodkmln atlatma durumundadr. Sevdii kadn bir gn ondan bkar, bir
bakasn sever. te bu eprv karsnda bu adam sevgilisini ldrecek kadar nefsaniyetine
malup olur. Onun bylece gsterecei reaksiyonlar derece derece safhann sonuna kadar
deierek gider. imdi, vicdann az ok ilerlemi safhasnda ayn durumdaki baka bir adam
alalm. Sevgilisi onu terk etmitir. Ve bir bakasn sevmeye balamtr. Vicdan safhasnn
yukarlarna doru ilerlemekte bulunan bu adam buna krlmadan muvafakat edecek ve belki de o
kadna bu hususta elinden gelen yardm yapmaktan da ekinmeyecektir. te burada bir cinayetle
bir faziletin, bir hodkmlkla dierkmln kyas kar karyadr. Cinayeti ileyen adam, bu
kyasn bilgisine eer kendi idrakiyle varacak durumda deilse (ki mademki bu cinayeti iledi,
deilmi demektir) o zaman d mdahalelerin yardm ona gelmeye balayacaktr. T ki o, bu
kyasn idrakine varabilsin. Ve ancak bu kyas bilgisiyledir ki netice hsl olacak ve o adam
hodkmlk nefsaniyetini yenmek iin lzumlu olan cehit ve gayreti gsterebilecektir. yle ki: O,
cinayetini bir bakla ilemi olsun. Cinayeti mteakip bir hapishaneye kapatlacaktr. Burada
kyas eprvlerinin bir zincirini sralamak istiyoruz. Bu adam evvel hapishanede, cins arzularn
ve zevklerini tatmin edememek strabyla zoraki bir kyasa girecektir. Ate karsnda eli yanan
bir ocuk gibi, gene atee benzeyen ihtiraslarnn ilk ac neticelerini bu ekilde duymaya
balayacaktr. Bylece straplarna sebep olan milin ne olduunu kendisine reten bir kyasla
karlaacaktr. Bu onu uslandrmad diyelim. Mahkm hapishanede yalanacak. Hormonlar,
iktidar, cins faaliyetleri zayflayacak ve cinsiyet fonksiyonunu yapmaktan ciz kalacak. Bu
duruma gelince, bu adam artk srf etine ve sinirlerine mnhasr olan hodkmln duymayacak ve
ancak onu imajine edecektir. Eer evvelki derslerden kfi derecede ibret almadysa, hdiselerin
verdii bilgilerden lzumu kadar faydalanamadysa o zaman bu mahkmu bir kavgada baka bir
mahkm baklayacak veyahut o yle bir kaza geirecek ki bak gibi sivri bir cisim onun
vcuduna saplanacak. Ve bundan iddetli bir madd strap duyacak. Burada, misalimizin sjesi
gayet tabi olarak zorlu bir kyasa girecektir. Cinsiyetten mahrum olduu iin dorudan doruya
etinin esiri deildir. Artk o realiteden zarur olarak gemitir. stelik bir ktil eprvnn
htrasn kyasen yaatacak bir de kaza atlatmtr. Artk bu durum karsnda bu varln bir ders
almamas ve lzumlu bilgileri kazanmak iin cehit ve gayret gstermek teebbsne girimemesi

mmkn olmaz.
imdi bir de yukardaki misalin objektif bir mahedesini veriyoruz: Orta yal zengin bir adam,
sevitii ve oynat gen bir kzn, kendisinden bkp yz evirmesi zerine tekrar iltifatn
kazanabilmek iin yapt btn teebbslerin bouna gittiini grnce ii zorbala dkt, kzn
yolunu beklemeye balad ve yakalaynca da bir bak ile vcudunun 25-30 yerinden delik deik
ederek onu yere ykt. Cinayetini mteakip, idamdan kurtulan bu adam bir tmarhanede cni deliler
ksmna ayrlm olan yere kapatld ve on iki sene orada kapal kald. Bir gn ayn ksmda oturan
ve kendisi ile ok iyi anlaan azgn bir delinin geirdii ruh bir kriz esnasnda, hcumuna mruz
kald ve deli, elindeki bir bahe apasyla onun vcudunu 25-30 yerinden apalayarak para para
etti ve yere ykt.
Bu mahede de gene btn kyaslarn sralanlarn gsteriyor. Elbette, gerek atete eli yanan
ocuun, gerek sevgililerini ihtiraslar yznden ldren ve birisi hapishanede, dieri
tmarhanede, evvelce yapm olduklar cinayetlerin misilleriyle mukabele grerek can veren bu
delikanllarn derece derece ektikleri ve ekecekleri straplar ve aclar, onlar kuvvetli birer
kyas bilgisine sokacak ve bu bilgi de yukarda emasn izdiimiz yoldan onlarn -ileri
kademelere ulaabilmeleri iin lzumlu olan- z bilgilerini ve idraklerini hazrlayacaktr.
***
Demek ki bilgi ile idrak beraber yrmektedir. Bu bakmdan, bunlarn inkiafn birlikte izah
etmek lzm gelir. draklerin inkiafnda iki yol vardr. Birincisi, insann kendi bnyesi dahilindeki
durumlar tetkik mevzuu yaparak ilerlemesidir. Buna idrakin direkt olarak inkiaf deriz. kincisi
idrakin beden dndaki hdiseleri mahede etmesiyle, daha dorusu kendisinin sebep olduu
hdiseleri mtalaa yoluyla olan ilerleyitir. Buna da idrakin endirekt olarak inkiaf deriz. drakin
endirekt inkiafnda kullanlan unsurlarn banda insanlarn grg ve tecrbelerini arttracak olan
etraflarndaki, kendilerinin bizzat sebebiyet verdii hdiseler, iler ve eserler gelir ki bunlarn
ou d tesirlerin yardmlaryla meydana getirilmi bulunur. Bu hdiseler bilhassa inkiafn ilk
kademelerinde; ar, zahmetli, meakkatli, strapl ve ok uzun vadeli grnrler. Bitmeyecek ve
tkenmeyecekmi gibi duygular tevlit ederler. Bu srada insan glkler iinde alr, bir lokma
gdasn temin etmek iin btn hayat boyunca tabiatn eitli imknszlklaryla bouur,
canavarlarla, kendi cinsleriyle didiir. Bu mcadelede bazan galip gelir, ekseriya malup olur.
Bunlarn azaplarn nefsinde duyar, bu suretle onun ikenceli hayat asrlar boyunca srp gider.
Btn bu hdiselerin, insanlardaki idrak ve z bilgileri nasl besleyip arttrdklarn, inkiaf
mekanizmalarnn muvazenelerini hangi yollardan st seviyelere ykselttiklerini evvelce
sylediimiz iin onlar burada tekrara lzum grmedik. Bylece bu olaylar, bir taraftan z
bilgilerin artmasna sebep olurken, dier taraftan da idrakleri, inkiaf mekanizmalarna
mdahaleye sevk ederler. Bu da yeni yeni hdiselerin, imtihanlarn, tecrbe ve mahedelerin
zuhuruna yol aar ve bylece idrakin yry temposu yava yava hzlanr.
drak arttka, etraftaki hdiselerin mnlar daha ziyade belirir. Ve bu sayede insann beynine
ait madde kombinezonlarndan szlen idrak vibrasyonlar bu saysz hdiseden eitli neticeler
karmaya, hdise czlerinden trl trl kombinezonlar kurmaya balar ki bunlardan da dnya
bilgileri meydana gelir. drakler inkiaf ettike bu bilgiler de mullenir ve artar. Bylece bilgiler
eitli dallara ayrlr. Sanat, edebiyat, ilim, tababet, felsefe, mzik, resim, iktisat, siyaset, din gibi
bir sr bilgi kolu teekkl eder. Btn bunlar inkiaf mekanizmasnda artan idrakin, hdise
maddelerinden kurmu olduu yeni madde kombinezonlarnn neticeleridir. Ve bittab tekmln

ancak dnyadaki icap ve zaruretlerini yerine getirmek zere dnyaya mahsus ve dnyada kalmaya
mahkm olan eylerdir. Bunlar dnyay idare eden vazife plnnn tesirleri ve kontrolleri altnda
cereyan eder. u hlde, dnyada iken z idrakin genilemesi, onun vsta olarak kulland beyne
bal durumlarnn mudillemesi, zenginlemesi ve yksek ince madde hllerine doru yeni
teekkllere sahip olmasyla alkaldr.
Zaten ruhun tekml iin hdise maddelerinin z varlkta husule getirdii neticelerin, yni z
bilgilerin, z idrak kanalyla ruha aksetmesi lzm geldiini evvelce belirtmitik. Bunun iindir ki
tekml ihtiyacyla dnyaya gelen bir varlk, dnya hdiseleri imknlarndan kabil olduu kadar
fazla istifade etmeye alr. drakin bu istifadesi hem bedenin form deitirmeleri, hem de
bedenin yaad lemin saysz madde deimeleri sayesinde olur. Bunlardan birinciye idrakin
direkt, ikinciye endirekt inkiaflar demitik. Direkt hllerde idrak dorudan doruya bedende
formasyon, transformasyon ve deformasyonlar meydana getirmekle yapm olduu tatbikatlar
neticesinde inkiaflar kaydederken, endirekt hllerde de gene bizzat idrakin beden vstasyla
yapaca veya st vazifelilerin tertipleyecei saysz d hdiselerin neticeleri zerindeki
tatbikatlaryla geniler.
Kinat iindeki btn formasyonlar ruhlarn ihtiyalaryla ayarldr. l dahilindeki
transformasyonlar eitli mekanizmalarla vukua gelir. Dnyada en ince bir madde hli olan idrak
de bylece bu eitli mekanizmalar iinde direkt ve endirekt olarak kendisini, ruha hizmet
edebilecei en uygun tarzda hazrlar. Bunun iin de bizzat kendi bedenine ve bedeni vstasyla da
d leme tesir ve mdahale eder. Hem bedeninde, hem d maddelerde husule getirecei
inkiaflarla kendi inkiafn ve z bilgisinin artn salam olur. Ve unutulmasn ki btn bu
iler, evvelce uzun uzadya izah ettiimiz tesirlerle, mekanizmalarla ve dalite prensibi teknii ile
vukua gelmektedir. z bilgilerin inkiafn hzlandran ve besleyen unsurlardan bilgiyi izah ettikten
sonra, sevgi unsuru zerinde de bz bilgileri vereceiz.
***
Filhakika dnya hayatnn birok hdiselerine ve imtihanlarna sebep olan sevgi hem z bilginin
teekklnde, hem de vicdann inkiafnda direkt ve indirekt yollarda rol alan en kudretli
millerden birisidir. Sevgi olmasayd z bilgiyi kazanma yollar ve vicdan mekanizmasnn mspet
veya menf istikametlerde neticeler meydana getirmesi frsatlar bir hayli azalm ve binnetice
imtihanlar, tecrbeler, mahedeler ve kyas bilgileri imknlar iyice tahdit edilmi olurdu. Zira
sevgi vicdann hem st unsurlarn destekleyerek mspet yollarda husule getirdii hdiselerle
dorudan doruya, yni uurlu bir idrakle z bilgilerin oalmasna yardm eder, hem de vicdan
mekanizmasnn, icabnda alt unsurlarn tahrik edip zuhuruna sebep olduu strapl ve azapl
neticelerden doan kyas bilgisi yoluyla endirekt ve otomatik olarak z bilginin artmasna hizmet
eder. Mesel insanlardan birisini hapishaneye, dierini tmarhaneye gnderen ve ikisinin de
ldrlmeleri suretiyle kyas bilgilerine ve bir sr straplara sebep olan yukarda bahsettiimiz
sevgiler -haddizatnda gene mspet olmakla beraber- menf grnen yoldan vk tesirleriyle,
endirekt inkiaflara misal tekil ederler. Sevginin evvelki iki misalinden baka mspet ekilde
tesiri grlen bir misalini de burada veriyoruz: Henz tecrbesiz bir gen, bir kadn byk ve
temiz maksatlarla sevmektedir. Kendisi de vicdan safhasnda olduka ilerlemi bir durumdadr.
Fakat kadn, nedense istedii meziyetleri grmedii iin onu reddetmektedir. Delikanl kadnn
takdir ve iltifatn celbetmek azmiyle meziyetlerini arttrmaya, kendisini deerlendirmeye almak
zere derhal ie koyulur. Evvel bu ileri sevginin otomatizmasyla yapar. Baars arttka

sevginin mul genilemeye ve mns deimeye yz tutar. Bu sayede kendisini daha ok

yetitirmek ihtiyacn duyar, insanla yararl eserler meydana getirmeye alr. Herkesi sevmeye,
herkes tarafndan sevilmeye balar. Sevgi umumleir ve ilk basit tek cepheli formunu umum ve
mull bir alkann sonsuz cepheleri iinde kaybeder ve bylece o, ilk sevgisi yolunda yrrken
karlam olduu bir sr neticelerle z bilgisini arttrr ve yksek bir vicdan muvazenesi
seviyesinde aktif ve vazife bilgilerine hazrlanm bir varlk hline girer.
***
Sevgi denince daima onun dar mns zerinde durmamak lzm gelir. nsanlarn anladklar dar
mndaki sevgi, geni bir sevgi mefhumunun inkiaf mekanizmasnda alm olduu byk rolnn mhim olmakla beraber- kk bir ksmdr. Yni bizim burada kastettiimiz sevginin sonsuz
cepheleri ve ekilleri vardr. Sevginin vicdan mekanizmas, daha dorusu inkiaf mekanizmas
karsndaki rollerini izah ederken bu geni mns zerinde durmak lzm gelir. Ancak byle
yaplrsa onun tekmldeki tam kymeti belirtilmi olur. O hlde byle umum mndaki sevgiyi
izah edelim.
Sevgi, herhangi bir eye kar duyulan incizaptr. Dnyada her ey, her realite yerine ve adamna
gre -her inkiaf kademesinde bulunan- insanlar ve varlklar eitli tarzda kendisine ekebilir.
Binaenaleyh her kademede, her eye kar sevgi duyulabilir. te sevgi bu kadar umum ve mull
bir mevzudur. Maddelerin birbirine kar gstermi olduklar fizikoimik alkalar dahi, yksek
varlklarda grlen sevginin belki en madd ve iptida bir hazrldr ki bu, o safhadaki
varlklarn kendilerine mahsus ihtiya ve zaruretlerinin birer icabdr. Nebatlarn, gdalarn alarak
bnyelerine ithal etmeleri, havann karbonunu, oksijenini ekerek kendi usarelerine kartrmalar
ve hatt bzlarnn gnee kar dnmeleri, hayvanlar sinelerine ekip hazmetmeleri ekseriya
fizikoimik ehrelerde grnen bu incizabn eitli insiyaklar mahiyetindeki tezahrleridir.
Sevginin nebatlarda basit ve muhtelif mekanizmalarla tezahr eden bu incizap hllerinin,
hayvanlarda daha az maddlemi ve az ok insanlarnkine yaklam durumlarn grmeye
balarz. Hayvanlarda yavru, e, aile, arkada, hatt hemcinslerinin dndakilerle dostluk
alkalarnn bazan tamamen sevgi manzarasn alan varyetelerini mahede etmek mmkndr.
nsanlara gelince, olduka geni bir idrakle duyulan sevginin yksek ve zengin tezahrleri bu
safhada meydana kar.
***
Burada sevginin mahiyetini biraz daha aklamamz lzm gelir. Sevginin bedenle
mnasebetlerini daha iyi izah edebilmek iin bu kitabn ba taraflarndaki madde kombinezonlar
bilgisini bir daha gzden geirmek faydal olur. Her eyden evvel unu aka belirtmek isteriz ki
bir duygu diye tanlan sevgi unsurunun bedendeki teekkl mekanizmasna ait, vereceimiz bilgiler
evvelce de sylediimiz gibi, bedende zhir olan ve ruh denilen btn hislerin ve ihtiraslarn da
teekkllerini mul iine alr. Bu bilginin altnda, bedende mevcut btn duygularn
bedendeki teekkllerini ve bedenle olan mnasebetlerini izah etmek mmkn olur.
nsanln inkiaf kademelerinde en yksek formunu bulan sevgi, bedenin ok ince bir ksm
madde kombinezonlarnn neretmekte olduklar yksek ve sptil vibrasyonlarn, enerjilerin
tezahrlerinden ibarettir. Bir insann gerek kendi grg ve tecrbelerinin, yni z bilgilerinin ve
pln tatbikatlarnn icap ve neticeleriyle, gerek dorudan doruya bir imtihan mevzuu olarak,
vazifeli varlklarn mdahaleleriyle beyninin muayyen ksmlarnda yle yksek ve ince tertiplerde
birtakm madde kombinezonlar ve sistemleri teekkl etmeye balar ki bu ince kombinezonlarn

neretmekte olduklar vibrasyonlar ve enerjiler onun etrafnda ok kuvvetli ve ekici bir saha, bir
manyetik alan meydana getirirler. Yalnz burada kelimelerin ifadelendirecei kaba mnlara bakp
bu szlerden, adi bir mknats akmn kastettiimiz mnsn karmamak gerekir. Bunlar,
tandmz mknatsiyet dalgalarndan ok ince ve onlarla kyas edilemeyecek derecede yksek
mahiyettedir. te bu alan, kendisiyle sempatize olabilecek birok dier vibrasyonlar eker. Ve
ayn yoldan o dier vibrasyonlarn tbi bulunduklar manyetik alanlar tarafndan ekilir. te
bedenlerin birbirlerini sevmeleri ve birbiri tarafndan sevilmeleri kelimelerinin ifade ettii
mnlar budur. Bedenlerde u veya bu icapla teekkl eden bu ince madde kombinezonlar devam
ettike, nerettikleri vibrasyonlar da devam eder. Bunlar deitike, bu deiiin ekil ve
derecesine gre vibrasyonlarn mahiyetleri ve iddetleri de deiir. Bu kombinezonlar dalnca,
vibrasyonlar da ortada kalmaz. Ve sevgi tezahr de biter. Btn bu ilerin, icaplara gre
yukardan gelen tesirlerle olduu malmdur.
imdi bir de bunun tersini dnelim. Dier bir insan var... Onun bedeni de ayn tarzda, fakat
baka tertipler dahilinde gene birtakm ince madde kombinezonlar kurmaktadr. Bunlar, kaba
fizikoimik dier madde kombinezonlarna nisbetle bir hayli ince ve sptil olmalarna ramen
evvelki sevgi kombinezonlarna nisbetle kabadrlar. te bunlarn nerettikleri vibrasyonlar da
antipati ve nefret vibrasyonlardr. Bunlar da etraflarndan, alkalandklar nefret ve antipati
duygusu vibrasyonlarn aldklar gibi, kendileri de onlara ayn vibrasyonlar gnderirler. Bylece
birincilerin btn bedenlerinden sempatik neriyat karken, ikincilerin bedenlerinden
mtemadiyen antipatik dalgalar etrafa yaylr. ncelikleri ve kudretleri daha stn olan sempatik
neriyat, antipatik neriyat yapan madde kombinezonlarna evrilirse, onlardan ok kuvvetli olan
bu vibrasyonlar o kombinezonlar silip databilirler. Bu sebepten dolay sevenler ve
sevilebilenler; dman olan ve kin besleyenlerden daha ok kudretli ve messir durumdadrlar.
Bunlar mer yoldaki inkiaf tatbikatnda ie yarayacak ok faydal bilgilerdir.
***
Sevgi -mspet veya menf yollarda kullanldna gre- vicdan mekanizmasnda sonsuz hdise
varyetelerine sebep olarak z bilgileri arttran mhim bir inkiaf vstasdr. Ve bu bakmdan o da
insan hayatndaki dier btn kudretlerde olduu gibi, bedenlenmeyi zarur klan lzum, ihtiya ve
icaplara gre devam eder, zaman gelince dalr veya dejenere olur. Ve btn bu hllerden
varlklar z bilgi daarcklarn doldururlar, ruhlar faydalanrlar.
Bylece, sevgi yksek cephesiyle kudret ve karakterine gre, vicdann daima st unsurlaryla
sempatize olmaya mtemayil bulunduundan, onun muvazene hattnn mtemadiyen ykselmesine
sebep olur. Yeter ki bu sevgi vibrasyonlarna muhtelif sebeplerden ve bilhassa bz zarur ve
lzumlu, imtihan ve mahede ihtiyalarndan dolay daha basit ve kaba kombinezonlarn ar
neriyat karm olmasn. Mesel bunlardan kskanlk, bencillik, gurur, izzetinefis, kabadaylk,
para ve hret hrslar gibi sevgiyi zehirleyici bir sr dier kaba madde kombinezonu sevgi
kombinezonlarna karabilir. Bu suretle bu kaba madde kombinezonlarndan kan ve bedenin
ince sevgi kombinezonlarna devaml olarak kuvvetle ve iddetle ynelen tesirler yava yava
sevgi kombinezonlarna messir olarak onlarn st kymetlerini ksmen silmeye ve neticede bu
kombinezonlar dejenere etmeye balarlar ki bu takdirde o kombinezonlardan intiar eden bulank,
kark ve arlam enerjiler, daha alt realitelerle badamaya balayacaklarndan -bu gibi
ahvlde daima vk olaca gibi- vicdan mekanizmasnn otomatik olarak ilemelerinin
neticelendirecei birtakm strapl hdiselere yol aar.

***
Sevgi; vicdan mekanizmasna muhtelif varyeteleriyle karr. Zira onun bir ksm vicdann
vazifeye mteveccih, dier ksm nefsaniyete mteveccih olan bir sr cephesi vardr. Bilhassa
insanln ilk kademelerinde sevginin hodkmlkla mterafk cepheleri hkim durumdadr. Bu kaba
kombinezonlarla karm sevgi ekillerinden yukarda biraz bahsetmitik. Bunlar bir sr
zahmetlere, skntlara, strap ve azaplara mncer olan akibetlere yol aarlar. Bazan da sevgi saf
ve yksek tezahrleriyle dorudan doruya st realitelere insan ulatrr. Onun bu cephesinde
bilhassa feragat, fedakrlk, dierkmlk, yardm, efkat gibi inkiaf sratlendirici yksek, ince
dier madde kombinezonlarnn da tezahrleri vardr. Bunun da misalini yukarda vermitik.
Sevgi mspet yolda dierkmlk cephesiyle, vicdann vazifeye mteveccih unsurlarn takviye
eder ve inkiaf mekanizmasnda sratli ve idrakli bir yry salarken, hodkmlk cephesiyle de
nefsaniyet unsurlarn tahrik eden menf kudretleriyle inkiafn yry temposunu arlatrr. Ve
zahmetli, strapl artlar iine insan sokar. Bylece her iki takdirde de z bilginin artmasna
birbirine zt yollardan sebep olur. Mesel sevgi ile bir insana yardm edilir, denize den birisini
kurtarmak iin fedakrlk yaplr, a kalan bir kimse doyurulur, alayan gzyalar dindirilir ve
btn bunlarn sonunda insana bir ferahlk, bir huzur ve hatt saadet duygusu gelir. Bu da sratli bir
inkiafn uurdaki tezahrdr. Buna mukabil; sevgi iin birok kalp krlr, bir ihanetin cezas
verilir, bir rakibin vcudunun ortadan kaldrlmas dnlr, bakasna fenalk yaplr ve neticede
insanda inkisar, huzursuzluk ve sknt balar. Bu da arlam bir inkiafn insan zerindeki
basksn ifade eder. Birinci gruptakiler, vicdan mekanizmasnn nasl yksek unsurlarna
mteveccih kudretler ise, ikinci gruptakiler de nefsaniyet realitelerini o kadar besleyici geri
millerdir. Bunlarn her ikisi de inkiaf kademelerine gre insanlarda bulunabilir. Ve ona gre de
neticeler tevlit eder.
u hlde, kademeler ne kadar aalarda ise o kademedeki sevgiye karan hodkmlk
malzemeleri ve vibrasyonlar da o kadar fazla olur. Bilkis inkiaf kademeleri ne kadar st
muvazene seviyelerinde ise sevgi unsuru da o nisbette saf ve fazilet vibrasyonlaryla zenginlemi
bulunur. Ve bu inkiaf hli nihayet yle bir duruma gelir ki insanlara kar duyulan bu faziletli
hisler onlara hizmet etmek, onlarn iyilikleri, inkiaflar hususunda her trl yardmda bulunmay ne pahasna olursa olsun- gze almak gibi ok mull ve yksek derecelere ular. Ve o zaman
vicdann nefsaniyet unsurlar ve realiteleri hodkmlktan syrlp dierkmlk yollarnda yrmeye
balarlar. Vicdan mekanizmasnn muvazene seviyeleri artk, dierkmln yksek ve idrakli
sahalarnda teesss eder. O insan bakalarnn ykselmeleri iin her trl fedakrla katlanmay
kendisine bir bor, bir vazife telkki eder. O zaman ondaki sevgi bir vazife sevgisi hlini almaya
yz tutar ki bu da artk onun, vazife plnnn eiine gelmi olmasnn iaretidir.
te, vicdan mekanizmasnn bu sahalara kadar ulam yksek muvazene seviyesi, dnya
mektebinin insana kazandrm olduu en yksek mertebedir. Bu mertebeye ermi olan insan dnya
mektebinden tam derece ile diplomasn alacak ve dnyada kazand en yksek z bilgi kudretiyle
vazifeler kabul ederek daha kudretli ve mesut bir varlk hlinde yksek plnlara geecektir. Bu
duruma geldikten sonra vicdan dalitesi ortada kalmayacak, onun yerini, daha yksek tertipte bir
vazife dalitesi alacak ve varlk o andan itibaren hakik ve objektif bir tekml mekanizmas iine
girmi bulunacaktr. Zira ileride syleyeceimiz gibi, vazife safhasndan evvelki tekml seyri,
daha ziyade subjektif artlar iinde vk olmaktadr. Zaman hakknda izahat verirken bu mefhum
ak olarak tebarz ettirilecektir.

***
Daha iyi anlalabilmesi iin bu bahiste bz noktalar hulsa olarak tekrarlamay faydal
gryoruz.
Vicdan, realite, idrak, bilgi, sevgi velhsl dnyada tezahr eden btn kymetler; ancak beyin
cevherinin imknlar dahilinde formlarn alm, madd grnlerden ibarettir. Bunlarn asl
kymetleri, z varlkta meknuz olan kudretlerdedir. Fonksiyonlar da dnya imknlar iinde ancak
z varla hizmet etmek yolunda iler. Binaenaleyh bunlar, yalnz dnyada cari, sath zaman
idrakiyle llebilen dnya ekilleri, hlleri ve grnleridir. Bunlarn besledikleri, inkiaflarna
vsta olduklar asl z varlktaki kymetler ise, z varln tbi bulunduu kre zamannn
namtenahi diyebileceimiz idrak imknlaryla deerlenen hakik kymetlerdir ki bu kymetler,
ruhun kinattaki tekml lsn gsterir. Krev veya idrak zaman teknii ile deerlenen bu ince
kombinezonlar, dnyann sath zaman idrakiyle tarif ve tavsif edilemezler. te vicdan
mekanizmasna ait geen btn bilgilerdeki idrak, bilgi, realite, unsur, sevgi... gibi kelimelerin hep
bu mefhumlar iinde kendi kymetleriyle ele alnmas lzm gelir. Mesel sevginin bahsedilen
cephesi dnyaya ait olan kymetlerini ifade eder. Bunun varla ait olan, idrak zaman karsndaki
durumuna ve mnsna dnya zamanyla dnen bir insan asl nfuz edemez. Keza krev veya
idrak zaman tekniine tbi olan, dnyay mteakip sptil lemdeki sevgi kombinezonlar da
insanlar iin kabil-i idrak deildir. Ancak, bedenlerinden ykselerek tamamen ayrlm varlklar o
leme gittikleri zaman bunlarn hakik mnlarn anlayabileceklerdir. leride verilecek sath ve
krev zaman bilgilerini grdkten sonra tekrar bu satrlara dnlrse, sath zaman idrakine bal
insan sevgisinin yannda, krev zaman teknii ile yryen ve sevginin z varlktaki mukabili olan
vibrasyonlarn mnsndaki muln derecesini sezmek daha kolay olur. Ve tek sathl, basit insan
idraki karsndaki sevginin iptida durumuyla, namtenahi imajinatif sathlar ihtiva eden insan
st lemdeki sevgi intibalarnn nihayetsiz mul, yni z bilgiler iinde parlayan ihtiaml
durumu hakknda daha geni bir sezgi kyas yapmak mmkn olur.
***
z bilgileri zenginletiren millerden bilgi ve sevgiyi mtalaa ettik. Fakat bunlarn yannda gene
z bilginin inkiafnda, artnda kudretle rol alan bir unsur daha vardr ki bu unsuru insanlar henz
takdir edememi durumdadrlar. Bu da, dnyada muhtelif tekml kademelerindeki vazifeli
varlklar tarafndan insanlarn varlklarna gnderilen tesirlerdir. Bu tesirler, insanlarn hem ferd,
hem de ekseriya bu fertler vstasyla kazanlan mer bilgi deerlerini -insanlarn asl tahmin
edemeyecekleri tarz ve ekillerde- arttrmaktadr. te bu tesirleri alan insanlara medyom diyoruz.
nsanlar iin medyomluk, kinat tesirlerini, kinat vibrasyonlarn alabilmekte hassasiyet
kesbetmi olmak demektir. Dnyada medyomluk reaksiyonlarn husule getiren tesirlerin en
ehemmiyetlisi yksek entvitif tesirlerdir. Medyomlarn yaplarnda entvitif bakmdan gnderilen
tesirleri kolayca ifadelendirebilmek imkn ve takati fazladr. Fizik medyomlar iin de bu kaide
caridir. Ancak fark udur ki evvelkinde, gelen tesirler yksek idrak kombinezonlaryla ilgili ok
ince vibrasyonlardr. Fizik medyomlarda ise gelen tesirlerin, kaba bir maddeye tevcihi ve o kaba
maddelerdeki reaksiyonlarn neticesi olarak eitli formasyonlar, transformasyonlar,
deformasyonlar veya daha basit hareketleri husule getirmi olmasdr. Demek ki umum bir
grle birisi entvitif, dieri fizik olmak zere iki medyomluk tezahr vardr.
***
Medyomluun mekanizmasn izaha balamazdan evvel verilmesi lzm gelen bz hazrlayc

bilgiler vardr ki onlar bildirmekle ie balayacaz. Bunun iin evvel insan beyninin bilinmesi
burada lzumlu olan bz durumlarndan bahsetmek lzm geliyor.
Beyin organizmann, birtakm atomlarla, bu atom topluluklarndan mteekkil, yksek
fonksiyonlar havi molekllerden ve bunlarn hareketlerinden meydana gelmi hkim bir organdr.
nsan vcudunun her tarafnda hceyre vardr. Ve hepsinin de kendisine gre muayyen hareket
frekanslar mevcuttur. Bir hceyrenin hareketi ne kadar fazla olursa o hceyrenin kudreti, faaliyeti
o kadar yksek derecede bulunur. nsan bedeninde en fazla hareketi haiz olan hceyreler beyin
hceyreleridir.
Esasen bu hareketlerinin fazlal sayesindedir ki beyin hceyreleri dnyaya ait intibalar
alabilirler. Keza, beyinde molekl hareketleri en fazla olan ksmlar (ki bunlar uur merkezini
temsil ederler) en seyyal ve kudretli olan ksmlardr. Nitekim uur merkezlerinin yksek
fonksiyonlarna mukabil yksek frekanslar vardr.
Beyin hceyrelerinin mtat hllerde kendilerine mahsus muayyen frekanslar vardr. Bunlar
muhtelif sebeplerle oalabilir. Ve oald zaman onlarn faaliyetleri ve kudretleri artar. te
medyomlara tesir gnderen varlklar kullanmak istedikleri merkezlerdeki hareketleri ya dorudan
doruya veya uur kanalyla arttrmak suretiyle onlarn faaliyetlerini istedikleri ekilde idare
ederler.
zaf rakamlarla kyas bir misal verelim. uur merkezinin molekllerinin titreimi mtat
zamanlarda saniyede 40 bin olsun, trans hline geince, yni medyom, bir varln tesiri altnda
kalnca bu frekanslar saniyede 60-70 bine kadar kar. te uur merkezinde frekansn bu art ile
orada faaliyet de artar, idrak geniler. drakin genilemesi, bu frekansn artna baldr.
Frekansn art da o tesiri gnderen varln tensibine gre olur.
te hareketlerin arttrlmasyla, medyomun varlktan alaca tesirlerin mnlarn ifade etmek
kabiliyeti ve idraki artar. Medyomlar ya konuarak, ya yazarak veyahut baka bir tarzda bu
mnlar d leme, insanlarn anlayabilecekleri vstalarla naklederler. Bunlara entvitif medyom
diyoruz.
Bir de fizik medyomlar vardr. Burada gelen tesirler; ya tesiri alacak maddenin
vibrasyonlarndan daha kabadr veya ona uygundur. Kaba ise bu tesirler medyomdan geip o
maddeye gidince onun, evvelce izah etmi olduumuz gibi, yksek kombinezonlarn
besleyemeyeceinden onlarn silinmesini ve binaenaleyh maddenin dalmasn mucip olur ki bu
da materyalizasyon denilen hdiseyi meydana getirir. Eer gelen tesirler o maddelerin bnyesine
uygun vibrasyonlar havi ise o zaman medyomun o maddeler zerindeki tesir kabiliyeti artarak
birtakm formasyonlara ve tezahrlere imkn hazrlanr. Bylece, materyalizasyonlar, fantomlar,
aporlar, eyann eitli hareket ve durumlar gibi trl isimlerle anlan saysz fizik tezahrler
meydana getirilir. nsanlarn fizik medyomluk grubunda mahede ettikleri hdiseler bu
mekanizmaya tbidir ki bunlar, maddede deer farklanmas mekanizmasyla dalite prensibinin
yrtlmesi sayesinde hareketlerin, yer deitirmelerin ve nihayet molekl dalp toplanmalarnn
vukua gelmesi gibi hllerle meydana getirilir.
Beyinde tam rakam olmamakla beraber, aa yukar 90-100 merkez vardr. Ve bunlarn da
vcutta muayyen fonksiyonlar olan 900-1000 tane tli merkezi, yni istasyonu mevcuttur. te z
varlktan beyne gelen tesirler, beynin uur merkezinden bu merkezlere, oradan da -ihtiyalara
gre- tli merkezlere veya istasyonlara dalrlar.
***

imdi bz zamanlarda insanlarda grlen uyku, rya, obsesyon, medyomluk gibi hllerin
mekanizmalarndan srasyla bahsedeceiz. Ancak bu mekanizmalarn esasn ve tekniini ak
olarak izah edebilmek iin bz n bilgileri tekrarlamak icap ediyor. Bu n bilgiler, varlkla beyin
arasndaki irtibat ve mnasebetlere aittir.
Evvelce de bahsettiimiz gibi, insan varlnn insan beynine 7/8i balanmtr. Yni varln
yedi ksm beyne baldr, bir ksm serbesttir. Beyne bal olan ksm, uur merkezi dediimiz
muayyen beyin hceyrelerinden mteekkil bir lokali igal eder. uur merkezi dier merkezleri ve
onlar da tli merkezleri idare ederler. Bylece varln bedene olan hkimiyeti, uur merkezinden
itibaren derece derece birbirine tesir eden merkezler ve istasyonlar vstasyla temin olunur.
Evvelce insan varlnn beyne bal olan ksmna uur, serbest kalan ksmna da uur tesi
demitik. u hlde varln bal bulunduu uur merkezi beynin, hareketleri en fazla
molekllerden mteekkil bir lokalidir. Btn beden bu merkezden idare edilir. uur merkezi,
daima dars ile, yni varlkla mnasebet hlindedir. Bu merkezin faaliyetinin azalmas veya
oalmas, kendisine gelecek tesirlerle, hareketlerinin azaltlp oaltlmasna baldr.
Varln beyne bal olmayan serbest ksmna gelince, buna uur tesi demitik. uur tesini de
iki ksma ayrmak lzm geliyor. Yalnz unu syleyelim ki varlk insanlarn anlad mnda
paralanmalara, blnmelere tbi tutulamayan sptil bir enerjiler btndr. Binaenaleyh onda,
maddelerde yapld gibi kat kat veya i ie ayrlm ksmlar dnlemez, yni beyinde olduu
gibi lokaliteler tyin edilemez. Ancak, bizim burada izah etmek durumunda kaldmz bz
fonksiyonlarn ifas bakmndan varlkta byle ayr faaliyet hllerini, lokalite sembol ile ifade
etmek zarureti hsl olmaktadr. te burada yaptmz taksimat, verdiimiz isimler bu
fonksiyonlar ifade eden hllere aittir. Yoksa hakikatte varlkta ayrlm, blnm ksmlar,
paralar, lokaliteler yoktur. Yanlmalara dmemek iin bu durumu bir misalle izah etmek
istiyoruz. Geri bu misal anlatmak istediimiz varln durumuna nisbetle ok kabadr ve gene
bizim dnyamza ait bir realitedir. Fakat yukarda anlatmak istediimiz eyin daha kolaylkla
sezilebilmesine yardm edecektir. Bolukta toplu olarak dalmadan duran mesel muayyen bir
hidrojen hacmi dnlsn. Bu ktle bir sr hidrojen atomundan mteekkildir. imdi bu atomlar,
greceklerini kabul ettiimiz bz iler bakmndan ayr ayr karakterlerde birka gruba ayralm.
Bu suretle her grubun ayr fonksiyonu olacaktr. Mesel bir ksm atomlarn fonksiyonu ziya
vibrasyonlarn yakalamak olsun, dier bir ksm atomlarn fonksiyonu hararet vibrasyonlarna
mahsus olsun, baka bir ksm atomlarn fonksiyonu elektrik vibrasyonlarn tesbit etmek olsun.
Bylece fonksiyonlar ayrlm bulunan trl atom karakteri bu hidrojen topluluu iinde
karmakark bir hlde bulunmakta ve gruplar hlinde ayr ayr yerlerde toplanm olmamakta
bulunsunlar. Bu suretle kendilerine mahsus birer lokalitesi olmayan bu atomlar gene de
fonksiyonlar bakmndan tamamyla birbirinden ayrlm durumdadrlar. Fakat bahsettiimiz
varlk byle hidrojen atomu topluluu gibi madd bir durum arz etmez. Binaenaleyh bu misali de
oraya aynen tatbik etmek gene doru olmamakla beraber aa yukar bundan bir sezgi elde etmek
mmkn olur. Zira varlk iin byle muayyen bir yerde muayyen bir ktle dahi dnmenin caiz
olmayaca imdiye kadar varlk hakknda vermi olduumuz bilgilerden elbette anlalacaktr. u
hlde varl ayr ayr lokalizasyonlara tbi tutmadan onda, ayr ayr fonksiyonlara sahip idrak
edemeyeceimiz tesir mudileleri mevcuttur.
Bylece uur tesinin, yni varln bedene bal olmayan serbest sahasnn iki ksma ayrldn,
daha dorusu birbirinden ayr iki fonksiyon cephesi bulunduunu sylemitik. Bunlardan birincisi
uurst dediimiz ksmdr. Bu, varln darya ak olan cephesidir. Varln ruhundan gelen

tesirler onun bu ksmndan varla girer. Keza, yukardan ve civardaki varlklardan gelen tesirler
de gene bu ksma inerler.
uur tesi sahasnn ikinci ksm uuraltdr. Bu gene fonksiyon bakmndan varln darya
kapal olan cephesidir. uuralt sahasna dardan hibir tesir gelmez. Kendisi de darya hibir
tesir gndermez. Fakat buras, varln btn kinat boyunca birikmekte olan mktesebatnn
deposudur. Binaenaleyh gemi hayatlarn btn intibalar uuraltnda mevcuttur, z bilgiler
burada mahfuzdur. te evvelce sylediimiz gibi, buraya ancak z varla mal olmu, z bilgi
hline gelmi kazanlar girebilir.
uurst ile uuraltnn uurla irtibat mevcuttur. Bunlar birbirleriyle alverilerde
bulunabilirler. Fakat uurla; uuralt ve uurstnn, bir kelime ile, uur tesinin irtibat dorudan
doruya olmaz. Kpr vazifesini gren arada mutavasst bir fonksiyon daha vardr ki buna da
uurd diyoruz. Demek ki uurd, uurla uur tesi arasndaki geli gidilere vsta olan,
varln nc bir fonksiyon sahasdr. Fakat uurdnn dier bir fonksiyonu daha vardr ki o da
udur: D lemden, dnyadan, gnlk hayattan uura gelip de henz z bilgi hline girmemi
bulunan bilgilere ait intibalar bu sahada, yni uurdnda toplanr ve lnceye kadar orada kalr.
Demek ki uurd sahas (bittab buradaki saha tbiriyle ne demek istediimiz sezilmektedir) ayn
zamanda uurun bir bilgi deposudur. uur, icap ettii zaman -uuraltna inmeden- lzm gelen
materyalleri bu uurdndan alp kullanabilir. Bunlar varln son dnya hayatna, yni insann
yaamakta olduu hayatna ait bilgilerinin neticeleridir. Bu bilgiler evvelce de sylediimiz gibi
kyas bir muhasebeden getikten sonra uurdna itilirler ki bu muhasebeyi yapan da vicdandr.
uurd bilgileri gene evvelce sylediimiz gibi ancak lmden sonra varlk tarafndan,
uuraltnn bilgileriyle byk kyas muhasebesi yaplarak z bilgi hline geerler ve uuraltna
yerleirler. Gnlk hayattaki uur sahasnda cereyan eden hdiseler, uyku esnasnda bu uurd
sahasna intikal ederler. Esasen uurd ile uur sahalar birbirine ok yakn ve sk sk mnasebet
hlindedirler.
***
Fonksiyon bakmndan bu taksimat akladktan sonra mtat idrakin ne yolda cereyan ettiini bu
bilginin altnda izah edelim.
nsan dardaki bir objeye, mesel bir kaleme bakt zaman o kaleme ait titreimler grme
sistemi muhitindeki noktalardan itibaren muayyen istasyonlardan geerek grme merkezine gider.
Oradan da uur merkezine aksedince ilk madd idrak vk olur. Bu idrak tamamyla beynin tbi
olduu sath zaman faaliyetine ait dnya idrakidir. Bu tesir uurdan uurd kanalyla uurstne
giderek orada varla ait ve dnya realitesi dnda insanlarn anlayamayaca idrak vk olur.
Varlk bu kaleme mull bir idrak iinde muttali olur.
Tekrar edelim, uurda husule gelen madd idrakle varlkta husule gelen sptil idrak birbirinin
ayn deildir. Bu idraklerin mahiyetleri, kendilerini tekil etmi olan uur gibi nisbeten kesif ve
uurst gibi ona nazaran ok seyyal madde vasatlarna gre kesifleir ve sptilleir. uura bal
olan idrak, varlkta olduu gibi mull ve mudil deil, uur merkezinin madd bnyesine ayarl
olarak kaba ekilde tecelli eder.
Yukarda verdiimiz kalemin idraki misali basit bir emadr. Bahsettiimiz yol bundan daha ok
kark da olabilir. Bu tesir seyahatine, alkal dier merkezler ve istasyonlar da karabilir. Keza
uurdndan bz tesirler de katlabilir. Bunlar saysz icaplara gre saysz durumlar alrlar.
***

imdi uykuyu izah ediyoruz. drakin husule gelmesi iin uur merkezinin serbest ve kendisinde
mevcut olan intibalar uyandrabilecek derecede frekansnn yksek bulunmas lzmdr. nsann
uyank dediimiz hlinde uur daima uurst ile irtibattadr. Keza merkezlere kar da ak
durumdadr. Yni merkezlerle de irtibat hlindedir. u hlde evreden gelen tesirleri almaktadr.
Hulsa uyank hlde iken uur bir taraftan varlkla, dier taraftan evresiyle, yni dnya hayatyla
mnasebettedir. Bylece gerek yukardan, uur tesinden, gerek aadan, dnyadan tesirler alr.
Bu sayede btn asab sisteme ve onun vstasyla da organizmaya hkim olur. Yni uur tesinden
gelen icaplara gre bedeni idare eder. Esasen bedeni idare edenin dorudan doruya uur merkezi
olduunu evvelce sylemitik. Varlk, bu merkezi kullanarak bedenden istifade eder.
Uykuda iken bz merkezlerin d lemle olan mnasebetleri kesilir. uur da dahil olduu hlde
bu merkezler uurdna balanr. Artk bu merkezler dnya ile deil, uur tesi ile alkaldrlar.
te buna, merkezlerin kendi iine dnmesi deriz. Ve d leme kar o an iin hassas olmayan bu
merkezlerin byle ie dnmeleri, uyku hli dediimiz durumu meydana getirir. u hlde bu
merkezler d leme kar hareketsiz ve pasiftirler, uur tesine kar ise bilkis hareketli ve aktif
durumdadrlar. O anda uur ve alkal merkezler d lemin balarndan azade bulunduklarndan,
gnlk kazanlarnn neticelerini uurdna nakletmek iin, onlarn vicdan muvacehesinde,
uurdndaki kyas bilgileriyle ilk muhasebelerini rahat rahat yaparlar. Bu neticeler orada
uurdnda kalacaklardr. Bunlarn henz z varlk tarafndan, z bilgilerle kyas
yaplmadndan, z bilgilerle aralarnda intibakszlk vardr. Bu yzden bu bilgiler uuraltndaki
z bilgiler sentezine dahil olamazlar. uurdnda, varln uura yakn fonksiyon sahasnda
kalrlar. Onlarn burada birikmesi evvelce sylediimiz gibi, lm anna kadar devam eder.
Demek ki uyku esnasnda evreye kar hareketsiz ve pasif hlde grnen merkezler ieride
mhim iler baarmaktadrlar. Fakat bunlarn faaliyetleri da deil ie dnmtr. Ve btn
meguliyetleri de gnlk olaylar uurdna devretmek muamelesinden ibarettir. Bu muamelenin
selmeti iin bunlarn evreyle olan irtibatlarn kesmesi ve gnlk hayat karsnda istirahata
ekilmesi, yni uyku dediimiz hlin vukua gelmesi lzmdr.
***
Bu hlde iken ryalarn mekanizmasn izah etmek kolaylar. Ryalar iki ekilde, yni iki tesir
kaynann mdahalesiyle vukua gelir: Bunlardan birisi aadan, evreden gelen tesirler, dieri
ise uur tesinden gelen tesirlerdir.
Evvel evreden gelen tesirleri tetkik edelim: Uyumakta olan bir insann aya, onu uyandracak
kadar iddetli olmamak artyla bir ty parasyla hafife okansn. Buradan kan vibrasyonlar
ayakla alkal olan merkezi uyandrmayacak, fakat rahatsz edecektir. Zira bu srada o, kendi iiyle
megul olduu iin evreden gelen bu tesirle uramak istemez. Binaenaleyh ayaktan gelen bu
tesiri derhal omuzundan atarcasna, o srada irtibatta bulunduu uurd kanalyla uuraltna
aktarr. Geri evreye kar hareketsiz olan bu merkezin oradan gelen bir tesiri bu ekilde
aktarmas da bir harekettir. Fakat kendisini uyandrmayacak kadar dardan gelen bu tesire, bu ii
yapabilecek kadar kk bir hareket gsterebilir. Nitekim eer tesir biraz iddetlenirse bu
hareketler artar ve merkezin evreye kar olan hareket frekanslarnn artmas onu derhal iten da
dnmeye, yni uyanmaya mecbur klar.
imdi, onun uyanmadn kabul ederek devam edelim. Ayaktan gelen tesir uuraltna girince
orada mevcut olan namtenahi intibalardan rasgele kendisine uygun olanlar yakalar ve onlar
harekete getirir. Bylece uuraltnda bir imajinasyon ameliyesi otomatikman, kontrolsz olarak

vukua gelir. Beyinde vukua gelen her hareketin uur merkezine ya dorudan doruya veyahut baka
kanallardan aksetmesi bir kaidedir. Ancak bu akseden tesirler bazan uurda intibalar
uyandrmayacak kadar kuvvetsiz olurlar. O takdirde uur merkezi idrak etmeden vazifesini yapar.
Burada uuraltnda husule gelen imajlar uurd kanalyla uura aksederler. Eer bu akseden
intibalar uuru harekete getirecek kadar kuvvetli iseler uurun evreye ait olan bu imajlar alacak
kadar frekans artar ve imajlar idrak eder, ayn zamanda uyanr. te o anda rya grlr. Eer
uuraltndan gelen vibrasyonlar uur sahasn tekil eden merkezin molekllerinde lzumu kadar
hareket uyandrmazsa uur merkezi kendi meguliyetine devam eder ve bu imajlarla megul olmaz,
rya da grlmez. unu da syleyelim ki uuraltndan uura akseden imajlar uur tarafndan madd
bnyesine, yni mmkn mertebe dnya realitesine uygun ekillerde idrak edilir. u hlde rya,
grlen bir ey deildir. Bir nevi imajinasyondur. Bu hdisenin vukuu, yni ayaktaki intibahtan
itibaren uur ile uur tesi arasndaki gidi geliler, saniyenin kesirleri iinde olup bittiinden
ryann grl de bir an meselesi olur. Ayana her ty srtlen insan mutlaka rya grmez.
Mesel ayaa bal olan merkez kendi iine o kadar dalmtr ki ayaktan gelen bu tesirler onu
harekete getirmez. Keza uuraltndan gelen vibrasyonlar, uuru harekete getirecek iddette
olmayabilir... O zaman rya grlmez.
***
Sebebi yukarlara, uurstne bal olan ryalarn mekanizmasna gelelim: Herhangi bir gaye ile
bir varlk bir insana rya gstermek istedii zaman, o insann tbi bulunduu varln uurst
sahasna, gsterecei rya ile alkal bz vibrasyonlar gnderir. uurstne gnderilen bu
tesirler, uurd kanalyla uura intikal eder ve uuru ifade eden merkezin molekllerinin
frekanslarn arttrr. Bu hl gelen vibrasyonlarla alkal intibalarn idraklerini uurda meydana
kartr. Bu da yle olur: O srada uur esasen uurdna doru dnk vaziyettedir. Yukardan
gelen tesirler maksatl olduu iin onlarn her biri uurdnda mevcut olan ve arzu edilen bir
intiba uyandracak ekilde ayarl olarak gelmitir. te esasen uurdyla irtibat hlindeki uura
inen bu ayarl tesirler uurun uurdndan istenilen intibalar almasn neticelendirir. Ve uurda
uurdndan gelen imajlarn idraki hsl olur. Demek ki ryay gstermek isteyen varlk,
uurdndaki saysz materyallerin kemiyetlerine gre gnderecei ayarl tesirlerle onlardan
istediklerinin yukarda sylediimiz yoldan uur sahasna karlmasn temin eder. u hlde bu
nevi ryalar da gene imajinasyon ile meydana gelmektedir. Yukardan veya aadan gelen ryalar,
az ok tecrbeli insanlar tarafndan kolaylkla tefrik edilebilir. Aadan gelenler daha dank,
mphem ve snktr. uurstnden gelenler ise daha mazbut, canl ve derin intibaldr.
***
Bu mekanizmada grlyor ki ikinci gruptaki, yni yukardan gelen tesirlere bal ryalarda daha
ziyade uura hitap eden maksatl tertipler vardr. Bunlar insana bz eyler retmek gayesini
gtmektedir. Bu ryalar bz icaplar gereince haber verilmesi lzumlu olan gelecee ait
vakalardan bz safhalar bildirmek, herhangi bir duruma kar ikazlarda bulunmak veya icap eden
bz bilgilerin sezgilerini vermek gibi eitli sebepler altnda gsterilir. Bununla beraber kinatta
hibir kprdan yoktur ki nitenin kontrol ve direktifi haricinde kalm olabilsin. Bir tek
hareketten itibaren kinatn btn hareketlerine kadar her kprdan nitenin direktifine tbidir.
Binaenaleyh aadan gelen ryalar hakknda: Rasgele, rabtasz gibi kelimeler kullandmza
bakarak bunlarn bo ve abes eyler olduklarn sylemek istediimizi dnmemek iktiza eder.
Kinatta lzumsuz, mnsz, abes hibir hareket ve olu yoktur. Aadan gelen ryalar hakknda

yukarki tbirleri kullanmamz, uurstnden gelen tesirlere bal ryalara nisbetledir. Yoksa
evreden gelen ryalarn da kendilerine gre yrtlmekte olan yollar vardr. Bunlar da baka bir
ynden tertipli ve hesapl olarak cereyan ederler. Nitekim onlar zerinde de durulduka birok
eyler renilir ve kazanlr.
Demek ki yukardan gelen tesirlerle grlen ryalarda imaj olarak uurdndaki materyaller
kullanlr. evreden gelenlerde ise uuraltndan alnm materyallerle imajlar teekkl eder.
Bununla beraber, eer ryay gstermek isteyen varlk, maksadnn tahakkuku iin lzum grrse,
yalnz bu dnya hayatna ait uurdndaki bilgilerden deil, ayn zamanda uuraltndan, gemi
hayatlara ait bz bilgilerden de istifade eder. Bittab bu tarzda uuraltndan alnan imajlar
evreden gelen tesirlerle alnan imajlar gibi derme atma toplantlar hlinde olmaz, daha tertipli
ve muntazam olur. Bu bilgileri verdikten sonra medyomluun mekanizmasn izah etmek kolaylar.
***
Medyomluk tesirlemeler, yni vibrasyon alverileri yoluyla vukua gelir. O hlde, varlklardan
gelen vibrasyonlarn, medyomlarn bnyesine uymas lzmdr.
Kinatta mevcut bulunan dnyalarn her birinde madde artlarnn deiik olduu tabidir.
Bedenliler ise daima zerinde bulunduklar krenin madde artlarnn derecelenmi birer
formasyon hlidir. Ve bunlarn her birinin kendilerine mahsus manyetik alanlar vardr.
Binaenaleyh gelen vibrasyonlarn her hl ve arta en yakn madde formlarn bulmas zarur
olduuna gre, dnyada medyomlarn bnyelerine gelecek vibrasyonlarn da onlarn manyetik
alanlarna gre ayarlanmas icap eder.
Dnyamz etrafnda kesafetten seyyallie doru uzaklaan bir sr tesir sahas vardr. Bunlar
deta birbiri iine girmi kreler gibi dnya evresini sarmlardr. Bunlarn her biri vazifeli
varlklara ait tesir sahalardr. En kesif tesir mntkas dnya sathna en yakn olan sahadr. Ve
nisbeten daha geri varlklara aittir. Bununla beraber, bu sahalar i ie imi gibi dnya mekn
kaydna tbi tutarak ele almamak icap eder. Burada da biraz evvel vermi olduumuz hidrojen
ktlesindeki fonksiyonlara ait misali hatrlatrz. u hlde dnyann etrafnda kabalktan incelie
doru dnyadan gittike uzaklaan tesir vasatlar mevcuttur.
***
Dnya d kaynaktan dnyadaki bir insana inecek herhangi bir tesir o insann bnyesine nazaran
farkl incelikte bulunur. Bu durumda iken onlar arasnda sempati mevcut deildir. Binaenaleyh
tesir o insana aynen olduu gibi inemez. Onun insana gelinceye kadar yumuamas, iddetinden bir
ksmn terk etmesi, insann kabul ve hazmedebilecei duruma gelmesi lzmdr. Bunun iin onun
birtakm istihaleler geirmesi, bz szgelerden szlmesi, kabalamas iktiza eder. te bunlar
demin bahsettiimiz vasatlarda yaplr. Demek ki bu istihaleleri temin edecek olan her tesir sahas
gelen tesir iin bir transformasyon istasyonu, yni bir transformatrdr.
***
Bir insana tesir gnderecek olan varln o insana mesafesi ne kadar uzaksa, yni aralarnda ne
kadar tekml fark varsa o tesirin o insana gelinceye kadar geirecei transformasyon sahalarnn
veya transformatr istasyonlarnn adedi o kadar fazla olur. Bilkis tesir gnderecek olan varlkla
o tesiri alacak olan insan, yni medyom seyyaliyet bakmndan birbirine ne kadar yakn ise aradaki
transformatr istasyonlarn miktar da o kadar azalm bulunur.
Dnyaya en yakn durumdaki ok az mtekmil varlklar, temasa geebilecekleri bz

medyomlarla arada hibir vasattan, transformatr istasyondan gemeden dorudan doruya irtibat
tesis edebilirler. Zira bunlarn manyetik alanlar transformasyona lzum kalmadan birbiriyle temas
edebilecek kadar yakn durumdadr. Mesel bz insanlarn imtihan geirmeleri ve eprvleri icab
olarak bu nevi basit varlklarn hkimiyeti altna girmeleri lzm olduu zaman vazifeli varlklar
byle basit varlklar o insanlara musallat ederler. Bu suretle obsesyonlar meydana gelir ve ara
istasyonlarna lzum kalmadan, obsesr olan basit varlk dorudan doruya o insana tesirlerini
gnderebilir. Esasen byle basit varlklarn, obsesrlerin birtakm transformatrleri kullanabilme
kudretleri de yoktur. Zira bu da bir tekml iidir. Onlarn idrakleri buna msait deildir. Onlar
karlarna kan msait insanlara otomatikman yaprlar. Bazan da bu obsesrler yksek varlklar
tarafndan istasyon olarak kullanlan dnyaya en yakn ve kaba bir transformasyon vasat da
olabilirler.
***
Evvel yksek vazifeli bir varln bir vazife medyomuyla olan ve en yksek medyomluk eklini
tekil eden irtibat mekanizmasn izah edeceiz.
Vazifeli varlktan kalkan ve muayyen mnlar ve intibalar medyomda uyandrabilecek
titreimleri havi olan bir tesir, bu i iin intihap edilmi medyoma doru ilerlemeye balar.
Dediimiz gibi, bir sr transformatr istasyonlardan getikten sonra medyomun varlnn
uurst ile irtibata geer. Zaten varlklarn dier varlklarla ve kendi ruhlar ile ancak uurst
sahalarnn ak olduunu ve bu saha ile irtibata getiklerini evvelce belirtmitik. uurstne inen
bu tesirler oradan derhal, medyomun hangi melekesi veya fonksiyonu kullanlmak icap ediyorsa, o
fonksiyonu idare eden merkeze uurd kanalyla gnderilir.
uras bir kaidedir ki beyne gelen tesirler beyin merkezlerini tekil eden molekllerin
hareketlerini arttrrlar. Onlarn mtat olan titreim frekanslarn ykseltirler ki bu da onlarn
kabiliyet ve kudretlerinin o nisbette artm olmas demektir. Mesel burada medyomun konuarak,
gelen vibrasyonlar evreye nakletmesi lzm geliyorsa uurstndeki tesirler uurd kanalyla
doruca, konuma ile alkal merkezlere gelirler ve onlar faaliyete sokarlar. Bu tesirler onlarda
uyandrlacak intibalara gre ayarlanmtr. Beyne giren her tesirin ya dorudan doruya veya
baka yollardan muhakkak uur merkezine aksetmesi art olduundan, uurstnden konuma
merkezine tesirin gelmesi srasnda bu tesir uur merkezine de intikal eder. uura intikal eden
tesirler uuru ifade eden merkezdeki molekllerin titreim frekanslarn arttrarak bu merkezi,
tesirlerde mndemi olan maksatlara gre faaliyete sevk ederler. Bylece tesirleri alan uur onlar
uurd kanalyla tekrar uurstne gnderir. Tesirlerin burada uurstne gnderilmesindeki
gaye, onlarn merkeze tam gelip gelmediinin kontrolnn yaplmasdr. Varlk bunu kontrol eder.
Fakat haddizatnda bu kontrol yapan gene varlk olmayp o tesiri gnderen vazifeli varlktr, ama
sanki bunu medyomun varl yapyormu gibi grnr.
Kontroln neticesinde, tesirin konuma merkezine giden hlinin doru veya yanl olduuna
hkm verildikten sonra bu hkm tekrar uurd kanalyla uura gelir. uur, hkmn doruluuna
veya yanllna gre hkimiyeti altnda bulunan merkeze onun yaplmasn veya yaplmamasn
emreder. Merkez ancak bu emri aldktan sonra harekete geer, eer yap diye emir almsa lzumlu
organlara tesir ederek medyomu konuturur. Bu srada medyom, gelen tesirin ihtiva ettii mnlar
sz hline evirirken lzumlu olan kelime ve imajlar uurdndaki, o hayata ait bilgilerden ve
intibalardan alr. Bunun iin hemen uuraltn kartrmaya lzum yoktur. Fakat eer verilecek
tebliin mahiyetine gre gemi hayatlardan bz intibalar almak icap ediyorsa o zaman konuma

merkezi gene uurd kanalyla bu bilgileri uuraltndaki materyallerden alarak kullanr.

Tesirin, uurstnden konuma merkezine geldikten sonra tekrar varln kontrolnden
gemedike sz hlinde dar dklemeyeceine nazaran bu merkezin, kontroln neticesine kadar
harekete gememesi lzm gelir. Her ne kadar burada konuma merkezinin bunu bekler gibi bir
durumu varsa da hakikatte burada bekleme diye bir ey yoktur. Zira konuma merkezinden konuma
organlarna tesirin intikal etmesi iin lzumlu ameliyelerin ikmali birka saniyeye mtevakkftr.
Hlbuki tesirin uurdan, uurd kanalyla uurstne gidip kontrolden getikten sonra tekrar
uuralt kanalyla uura dnmesi ve oradan da konuma merkezine emrin gitmesi ancak saniyenin
onda biri kadar ksa bir zamanda olup biter. Binaenaleyh konuma merkezinin, kontrol neticesini
uzun uzun beklemeye ihtiyac yoktur. Zira daha henz tesir, konuma merkezine gelirken onun,
yukarda sylediimiz yollardan kontrol yaplm ve bitmi olur. Bu mekanizmada grld gibi,
evvelce izah etmi olduumuz st tesirlerle grlen ryalarn mekanizmasyla, byle yksek
irtibatlarn mekanizmas arasnda byk bir fark yoktur. Ancak aradaki fark, burada vetirenin daha
canl oluu ve kontrol mekanizmasndan geiidir.
Burada tebli veren varlk yukarda sylediimiz gibi, uuraltna da mracaat ederek lzum hsl
olursa oradaki materyalleri de kullanabilir. uuraltndaki bu materyaller alkal merkezde
kelimelere evrilerek medyomun azndan dklmeye balar. Bunlara ait intibalar uurda
uyanmayabilir. Bu intibalar gemi hayatlara ait olduklar iin, esasen uurda mevcut deildir.
Bunlar uurd kanalyla alkal merkezlere gitmek zere uura da urarken oradaki idrak
hceyrelerini harekete getirmeden seyrederlerse uur merkezinin, bunlarn intibalarna ait idraki
uyanmaz ve insan bunlardan haberdar olamaz. Bu takdirde otomatik intikalden bahsedilir.
Kontroll irtibatta bz sebeplerden dolay mnlar medyomun idrakine aksetmemesi icap eden
tebliler olabilir. Bu tebliler kontrol edilmek zere uur merkezinden uurstne aksettirildii
hlde uurda idrakin husule gelmemesi u yolda olur: uur merkezi ok karktr. eitli
frekanslara mlik atom kombinezonlarndan mrekkep molekllerden teekkl etmitir. Bu molekl
gruplarnn bir ksm idrake mahsus, dier bir ksm da insann idrakiyle alkal olmayp sadece
uur merkezinin dier merkezler zerindeki idareci vibrasyonlaryla, yni onlar tahrik edici
vibrasyonlaryla ilgilidir. te uur vstasyla bz merkezlere yaptrlacak ilerde eer
medyomda o ilere ait idrakin husule gelmemesi matlup ise o zaman uur merkezine gelen
tesirlerin frekanslar uurun idrake ait olan ksmlarn tenbih edici mahiyette olmayp, ancak idare
ileriyle ilgili molekl gruplarn tenbih edecek mahiyette bulunur. O zaman uur merkezi sadece
alkal merkezlere gelen vibrasyonlarn mnlarna gre o merkezlerin harekete gemelerini temin
edecek ekilde hareket eder, fakat idrak merkezi faaliyette olmad iin insan o iin idrakine sahip
olmaz. te o zaman otomatik tebliden ve otomatik faaliyetten bahsedilir. Eer uur merkezindeki
btn gruplar, yni idrak moleklleri gruplar da tahrik edilirse o zaman uur hem tedvir iini
yapar, hem de yaptndan insan hliyle haberdar olur. Bu takdirde idrakli irtibatlardan bahsedilir.
Kontroll irtibatlarda teblii veren varlk, tebliin mnsn insan idrakine aksettirmek
istemiyorsa o zaman yle kemiyet ve kymette vibrasyonlar gnderir ki bunlar uur merkezinin
idrak molekl gruplarn tahrik edecek durumda olmazlar. Sadece uur merkezinin dier merkezleri
sevk ve idare edici molekl gruplarn tahrik ederler ve onun vstasyla verilen teblilere ait
mnlarn o merkezlerde teekkln temin ederler. Bu srada uur merkezi bu emri merkezlere
verirken insan hlindeki idrakin bu ilerden haberi olmaz. nk merkezin o ksma ait moleklleri
faaliyette deildir. Mamafih uurun idareci moleklleri o vibrasyonlarn merkeze akseden ve

kontrol iin yukarya gnderilen mnlarn hmil bulunurlar. te bu suretle idraksiz bir kontrol
yukarda sylediimiz kanaldan yaplm bulunur. Demek ki idrakli ve idraksiz kontroller
arasndaki fark, birincisinde intibalarn uurdaki idrak molekl gruplarn harekete getirmesi,
ikincisinde bu gruplar tahrik etmemesidir.
***
Byk vazife medyomlarnn dnda, fert veya kk topluluk tekmlleri iin orta varlklarla
medyomlarn alelde irtibatlarna gelince, esas itibaryla durum burada da evvelkine benzer.
Aradaki fark burada kontrol mekanizmasnn mevcut olmamasdr. Yni varlk medyoma
gnderdii vibrasyonlarn doru nakledilip edilmediini tahkik etmez. O sadece, tesirlerini
medyomun uurstne gndermekle iktifa eder. Medyom tarafndan nasl alnd ve nasl
nakledildii onu ilgilendirmez. Fakat bu teblii veren varlk, st varlklar tarafndan kontrol edilir.
Bu varlktan medyomun uurstne gelen tesirler, evvelce tesirler bahsinde izah ettiimiz nc,
gdc ve dirijan tesirler mekanizmasna tbi olarak, medyomdan uzakl derecesine gre birka
istasyondan szlr, medyomun uurst sahasna iner ve oras ile irtibata geer. Tesirler
uurstnden uurd kanal ile, o tesirleri evreye nakledecek organlarn tbi bulunduu merkeze,
konuma merkezine gider. Ayn zamanda, uur merkezine de akseder. Eer konuma merkezinde,
canlanmas matlup olan ve uuraltndan gelmesi icap eden imajlara ait intibalar, uurd kanalyla
uuraltndan alnrken idrake aksettirilecek durumda deilse bu vibrasyonlar uurun idrak
molekllerine ait hceyrelerini tahrik edici mahiyette olmaz. O zaman insan onlarn idrakine
varamaz. Bu takdirde gene otomatik irtibattan bahsedilir. Ancak, her merkez daima uur
merkezinin idaresi ve emri altnda bulunduundan, ondan emir gelmedike de hibir merkez
faaliyete geemez. uur merkezi kendisinde idrak molekllerini uyandrmayan bu tesirleri alr ve
icap eden merkezlere o tesirlere uyarak lzm gelen emirleri gnderir. Bazan da gelen tesirler
tadklar mnlara ait intibalar uurdaki idrak hceyrelerinde uyandracak mahiyetinde olurlar,
yni uur merkezinin idrak molekllerinin frekanslarna uygun ve onlar harekete getirici durumda
bulunurlar. O zaman medyom yapt ii bilerek faaliyete geer. Fakat teblilerin ounda bu
faaliyet idrakli olarak cereyan eder.
Burada grlyor ki uur merkezi icra merkezine yap, emrini vermek iin evvelkinde olduu gibi
bir kontrol mekanizmasna tbi tutulmuyor. Varlktan gelen mnlar, shhatleri tahkik olunmakszn
merkez tarafndan icra ediliyor. Binaenaleyh bu nevi irtibatlarda tebligatn arasna uurdndan
alnan intibalardan mada, uuraltndan da intibalarn karmas ve bunlarn kontrole tbi
tutulmamas, bazan tebligatn mnsn deitirmek, onlar dejenere etmek veya varln ifade
etmek istediinin tam zddn beyan etmek gibi durumlar meydana getirebilir. Bu durumlarn sk
veya seyrek olarak vukua gelii medyomlarn kabiliyetlerine, teblii gnderen varln kudreti
derecesine, bnye ve muhit artlarna baldr. Zira unutulmasn ki tebli srasnda celsede hazr
bulunan asistanlarn idrakli veya otomatik olan dnceleri, istekleri -hatt o asistanlarn
ihtiyarlar dnda- medyomlara tesir eder. Bu da yle olur. Bu tesir asl medyomun uurst
sahasna gidemez ve o yoldan tebligat bozamaz ama medyomun o srada uura ak bulunan
uurd kanalndan istifade ederek kolaylkla uur sahasna tesir edebilir ve uurda az ok
bulanklklar husule getirir. evreden gelen bu tesirlerin iddet ve nevilerine gre uurda hsl
olan bulanklk uurstnden gelen tesirlerin akn zorlatrabilir. Zira uurstnden gelen
tesirleri hmil uurd ile uurun irtibat sahas evreden gelen tesirler tarafndan az ok igal
edilmi duruma girer. Bu takdirde merkezler bir taraftan uuraltndan, dier taraftan bulank olan

uurdan alacaklar kark ve artc tesirlerle medyoma acaip tarzda szler syletmeye balar.
Btn bu hller maksatsz ve bo olmayp, gene medyomlarn ve muhitindekilerin grg ve
tecrbelerinin artmas iin vazifeli varlklar tarafndan tertiplenmi bir sr hllerdir. Burada
asistanlarn ve medyomlarn dikkat, cehit, gayret melekelerinin inkiaf, iyi veya kt niyetlerinin
imtihan ve bunlardan mtevellit yanlmalar karsnda taknacaklar tavrlarla azim, cesaret ve
sebat derecelerinin llmesi gibi saysz miller vardr.
***
Otomatik irtibatn iyi anlalabilmesi iin onun mekanizmasn ksaca tekrar etmeyi faydal
buluyoruz. Beyne gelen her vibrasyonun muhakkak surette ya dorudan doruya veya dier
kanallardan uur merkezine aksetmesi arttr. Zira varlk, insan bedenine uur merkeziyle bal
bulunmakta olduundan btn beyni, asab cmleyi ve dolaysyla bedeni idare eden merkez, uur
merkezidir. Binaenaleyh onun muvafakatndan gemedikten sonra organizmada hibir i yaplamaz.
Aksi hlde, yni uura mracaat vk olmadan her gelen tesir dorudan doruya merkezleri
kullanmaya kalkrsa bu hl sadece, varln hrriyetine tecavz etmi olmakla kalmaz, ayn
zamanda bir btn olan organizmann btnln bozmak, o btnl datmak gibi, icaplara
uymayan bir durum hsl olur ve nizam bozulur. Kinatta ilh nizam bozmaya hibir kudret
muktedir deildir. Binaenaleyh organizmada u veya bu faaliyeti yapmak isteyen her d tesirin
muhakkak surette, organizmann btnln bozmadan hareket etmesi gerekir. Bunun iin, oraya
giren her tesirin, ancak uurun tasvibinden gemesi lzm gelir. Demek ki dardan gnderilen ve
uzviyet tarafndan icra olunan tesirler, idrak edilsin edilmesin, muhakkak surette uur merkezinin
tasvibinden gemi bulunmaldr. Ancak, st, orta ve alt seviyelerdeki medyomlara gelen tesirler,
uura aksettirildikleri hlde, tadklar mnlara ait uurda -sylediimiz gibi- bazan idrak
molekllerini tahrik edecek mahiyette olmayabilirler. Bu karakterdeki tesirler sadece, insan idraki
lhik olmakszn alkal merkezlere icap eden ileri uur merkezi vstasyla yaptrtmakla
neticelenirler. Yni uur merkezi -insan idraki olmakszn- kendisine gelen tesirler altnda, o iin
yaplmas hakknda lzumlu icra merkezlerine mspet veya menf emirlerini verir. O merkezler bu
emre gre, yukardan kendilerine gelen ve muhtelif kanallardan dolaarak mnlanan tesirleri
kendi tebli vstalarna evirerek evreye aksettirirler. Bu da yle olur: Yukarda sylediimiz
gibi uur, varln beyne bal olan sekizde yedi ksmdr. Binaenaleyh uur da varln btnne
dahildir. Ancak, insan hayatyla ilgili olan beyin hceyrelerinin muayyen ksmdaki molekl
topluluklarn igal eder. Bu molekller gruplar hlinde bulunur. Bu gruplardan bir ksm insan
idrakini husule getirirken, dier bir ksm da varlktan gelen emirlere gre beyin merkezlerinin
sevk ve idaresine ait ileri grrler. Binaenaleyh burada bahsedilen idrak yalnz insan beynine ait,
daha dorusu insana ait bir idraktir. Bunu z varlkta teekkl eden idrakle kartrmamaldr. u
hlde beyindeki uur merkezinin idrak hceyrelerinde idrakin teekkl etmemesi uur merkezine
gelen tesirlerin z varlkta da idrak edilemeyecei mnsn ifade etmez. Binaenaleyh otomatik
olan, yni uur merkezindeki idrak moleklleri tarafndan ve dolaysyla insanlarca mehul kalan
bir hdise z varlka idrak edilmi bulunur. Otomatik karakter udur ki dardan beyne gelen ve
icra merkezleri tarafndan yaplmas iin muhakkak surette uur merkezinin emirlerini bekleyen
tesirler uur merkezini tekil eden molekl gruplarndan idrak hceyrelerini ya alkadar eder veya
etmez ve bu da icaplara baldr. Eer alkadar ederse uur merkezi dier merkezler zerindeki
faaliyetini idrakli olarak yapar, yni insan hlinde iken yapt ileri bilir. Gelen tesirler idrak
molekllerini alkadar etmezlerse uur merkezi gene ayn ekilde idarecilik vazifesini grr, fakat
yapt ilerden insan hliyle haberdar olmaz, bununla beraber bu ilerden varln uurst gene

kendi idrakiyle haberdardr ve uur merkezini bu idrakiyle idare etmektedir. te insan idrakiyle z
varln idrakinin ayn eyler olmad hakknda evvelce vermi olduumuz bilgilerin mnsn
baka bir cepheden de burada kuvvetlendirmi oluyoruz.
Teblilerin otomatik olarak verilmesinin muhtelif sebepleri vardr. Mesel yksek bir varlk,
verecei tebliin bz mnlarn medyomdan saklamak ister. Binaenaleyh uur merkezindeki idrak
hceyrelerine dokunmadan tesirlerini uur merkezine gnderir. O zaman uur merkezi tebliin
mnsn anlamadan, otomatik olarak onu tasvip eder ve konuma merkezine ona gre hareket
etmesi emrini verir. Unutulmasn ki uurdaki intibalar esasen, uurdndaki bilgilerden gelir.
Hlbuki bilhassa trans hlinde uur daima uurdyla irtibatta bulunduundan, intibalarn uurda
uyandrlmamas demek, uurdndan merkezlere sevk edilecek olan bu bilgilerin uurda
uyanmasna sebep olacak derecede onun kantitatif deerlerini harekete getirmemi olmas
demektir. Eer bu deerler kfi derecede uurdaki idrak molekllerine gnderilirse onda husule
gelen hareketlerle intibalar uyanmaya ve uur da idrakli olarak hareket etmeye balar.
Keza, bz geri irtibatlarda olduu gibi -varln durumunu hi nazar itibara almadan- basit bir
varlk, uur merkezinde bu intibalarn doup domamas kaydndan tamamyla azade olarak
kendisi de otomatikman hareket eder ve sadece merkezlerde istedii tesiri husule getirmesini
uurdan bekler. Binaenaleyh uurda gene o tesirlerin ifade ettii mnlara ait intibalar uyanmaz ve
uur otomatikman hareket eder.
Bazan medyomun bnyesi ve uur merkezinin durumu intibalarn, gelen tesirlerle uur
merkezinde domasna msait olmaz. Sadece, yaplmas lzm gelen iin yaplmasna ait uurda
doan intiba ile, uur merkezi alkal merkezlere emir verir. Bu ileri onlara yaptrtr. Bazan da
gelen tesirler bu intibalar uyandracak durumda olmayabilirler. Hulsa bunlara mmasil bir sr
sebeple, gelen tesirlerin mnlarna ait intibalar uurda uyandrlmakszn sadece onlarn
yaplmas hakkndaki intibalarla uur merkezi alr. Bu takdirde otomatik medyomluk karakteri
meydana kar. Tekrar ediyoruz ki btn bu hller yksek icaplara ve zaruretlere gre stn
varlklarn kontrol altnda cereyan eder. Keyf ve rasgele hibir ey yoktur.
***
imdi, irtibatlarn en kabas olan obsesyon mekanizmasna geiyoruz. Burada da teknik
evvelkilere yakndr. Yalnz geri bir irtibatn karakteri icab olarak burada obsede olan varln
hrriyeti irtibat esnasnda -obsesyonun iddeti derecesine gre az veya ok miktarda- ortadan
kaldrlm bulunur. Hatt bazan obsesyonun iddetli derecelerinde obsede insan kendisine hi
sahip deilmi gibi bir duruma girer. Obsesr denilen ok basit bir varln elinde oyuncak olur.
Obsesyon u mekanizma altnda cereyan eder.
Evvel obsesyonu yapacak varln ok geri ve dnyann kesif insanlk tabakalarna en yakn
durumda olmas lzmdr. Bir insann tekml, grg ve tecrbelerinin artmas, kyas bilgilerinin
geirilmesi gibi saysz sebepler yznden, yksek icaplarn tensibi ve tasvibi ile, idraki ok dar,
ihtiraslar ar, batan baa hodkm, basit bir varlk insann uurstne kaba tesirlerini
gndermeye balar. Bunun iin evvelce sylediimiz gibi, onun transformatr vasatlardan
gemesine ne imkn, ne de lzum vardr. O doruca tesirini uurstne gnderir. Evvel uurstne
hkim deildir. Fakat onun kaba ve kesif olan tesiri uurstnden uurd kanalyla uur sahasna
gidince o sahay igal eder. Ve uura tamamyla hkim olur. Bu hkimiyet biraz daha ilerleyince
uurstne kadar gider ve nihayet obsesr olan varlk uurst sahasn tamamen kaplar ve kendisi
onun yerine geer. Artk insann z varlndan gelen tesirleri hemen hemen kesilir ve z varl

yerine tesirler obsesr varlktan gelmeye balar. Bu suretle uurstyle alkas azalan uur,
uuraltna dner. Btn emirleri uurst yerini tutan obsesrden almaya balar. Ve o anda obsesr
uurst sahasn tamamen igal etmi olduundan, obsede olan insan obsesr kendi varl imi
gibi idrak etmeye balar. Bu suretle uur merkezine tesir etmeye balayan obsesr uur merkezini
uuraltna da balam bulunur. Burada, evvelce mekanizmasndan bahsettiimiz, muhitten gelen
tesirlerle vk ryalara benzer bir durum husule gelir. Yni obsede olan insan uuraltnn
bilgilerinden ekseriya obsesr varln kaprislerine gre rasgele alnarak teekkl etmi rabtasz
ve mnasebetsiz imajinasyonlarla acaip bir hayatta yaamaya balar. Ve kendisini baka bir
varln hviyeti iinde grr. Demek ki uur sadece, uuraltnda teekkl etmi imajlarla,
uurstnden gelen ve obsesre ait bulunan onun basit tabiatna uygun ihtirasl, cahilane ve
hodkmca mnlarla dolu tesirleri karsnda bulunur ve obsede olan insan kendi hviyetini bu
kark durumlar iinde kaybeder, yni kendisini baka hllerde hisseder. O sralarda obsesr o
insann hem uuruna, hem de uuraltna tasarruf ettiinden bu imajlar kendi kapris ve kapasitesine
gre toplar ve uurda temayllerine uygun intibalar tevlit eder. Burada uur merkezi intibalar hep
obsesrden ald iin onun idrak hviyeti de obsesr kanalndan gelmektedir. Binaenaleyh insan
her eyi obsesr zaviyesinden grr ve kendi varlna ait bir idrake sahip bulunmaz. Eer obsesr
bu intibalar onun uuruna hi aksettirmezse o zaman o hibir ey bilmez ve srf bir otomat olarak
hareket eder. Bununla beraber yukarda sylediimiz mekanizma ile iradesini tamamyla obsesre
terk eder ve obsesr onun idrakine hibir eyi aksettirmeden uurunu istedii yere sevk eder ve
istedii gibi kullanr.
***
imdi az ok obsesyon mekanizmasna uyan, bir hipnotizrn sjesine yapt tesir emas
hakknda da birka ey syleyeceiz.
Bir insan ne kadar kudretli olursa olsun, bedeninin dar imknlar iinde bulunduka -darda az
ok serbest hlde bulunan bir obsesr gibi- dorudan doruya dier bir insann uurstne hkim
olamaz. Ancak, hipnotizr eitli yollardan gnderdii birtakm tesirlerle -kendisi de
mekanizmasn bilmeden- sjenin uurdnn uurst ile olan irtibatn aadan keser.
uurstnden gelmesi iktiza eden tesirler kesilince kendi tesirlerini uura gndermeye balar.
Burada yabanc tesirler obsesyonda olduu gibi, uurstnden gelmez, dorudan doruya
hipnotizrden uurd kanalyla uura gelir. Grlyor ki teknik bakmdan bu ikisinin arasndaki
fark pek azdr. Bir defa bu mekanizma teesss ettikten sonra sje, hipnotizrn tesirleriyle hareket
etmeye balar. Eer hipnotizr onun uur sahasnda intibalar uyandracak tesirleri gndermezse
sje tamamyla idraksiz ve otomatik olarak hareket eder. Ancak bu tesirler, yni hipnotizrn
telkinlerindeki mnlar uurdnda mevcut olduu iin icap ettii takdirde bu mnlar veya
intibalar uura aksettirilebilirler.
***
lham denilen ve ilim, sanat, fikir hayatnda insanlarn deha, ibda dedikleri tezahrlere sebep
olan bz irtibatlardan da biraz bahsetmeyi faydal buluyoruz. Bunlar byk vazife plnlarna
mensup olmayp insanlarn ferd veya bz mer durumlarna yardm etmek isteyen hmi ve
yardmc varlklar gibi mutavasst vazifeliler tarafndan, yukarda bahsettiimiz, alelde orta
derecedeki irtibat mekanizmasna tbi olarak gnderilen tesirlerdir. Burada transa da lzum
yoktur. Zira trans, ancak uzun bir tebliin ak srasnda evreden gelen tesirleri ortadan
kaldrmak iin beyin merkezlerinin uykuya yakn bir durumla evreye kar hareketlerini azaltmak

maksadyla husule getirilmi bir hldir. Hlbuki ilhamlarda byle uzun uzadya tesir gndermeler
yoktur. Bunlar bir an saylacak kadar ksa zamanlarda ve kesik kesik gelir.
***
Vazifeliler tarafndan medyomlar vstasyla dnyaya verilen bilgiler, ekseriya mer plnlarla
ilgili ok byk hareketleri meydana getirirler. Bazan da vazife plnnn yksek varlklar pek
mstesna hllerde insanlar arasnda byk bir hareketi uyandrabilmek ve onlara ktlev hamleler
kazandrmak, umum ve mer tertipler, nizamlar ve usuller dahilinde yetitirici bilgileri insanlara
vermek, hulsa dnyada hzl inkiaflar salamak iin bizzat kendileri dnyaya inerler, hem
idareci, hem de mrit durumlarda faaliyet gsterirler. Bu kudretli varlklar daim surette irtibatta
bulunduklar yksek vazife plnndan aldklar st bilgileri insanlar arasnda yaymak iin
kurduklar din messeseleriyle dnyada byk ve toplu inklplara sebep olmulardr.
Bylece kurulan ve mer plnlar dahilinde kudretli tesirler gsteren byk dinler, salam ve
mazbut meyyideleriyle vicdanlarn yksek seviyelere ulamalarn salamlardr.
Dinler bu cepheleriyle; insanlar vazife plnlarna hazrlayan vstalardandr. Dinler dnyann
bugnk yksek ve mtekmil durumunu meydana getirmi ve dnyadaki gelecek byk intikal
devrinin ilk mer hazrlklarn temin etmi ve her biri kendi bnyesinde, zamanlarnn eitli ve
deiik ihtiyalarna, zaruretlerine ve icaplarna cevap vererek insanlara, vazife plnna
hazrlanmann en uygun yollarn gstermitir.
Her din zaman ve icaplara gre direktifler, misaller, semboller ve bilgiler iinde verdii derin
sezgilerle insanlar cehaletin karanlndan kurtarp byk ilh yola yneltmitir. Btn dinler
insanlarn vicdan mekanizmalarnn realite muvazeneleri hattn; o ana mahsus icaplarn msaadesi
dahilindeki idrak imknlarnn en st seviyelerine ykseltebilmelerine yardm etmitir.
Kurulan bir dinin vecibelerini insanlara tebli ve talim etmek ve bu talimata insanlarn ilk
intibaklarn salamak iin yksek vazife plnndan vazifeli bir varlk biraz evvel sylediimiz
gibi, dnyada bedenlenerek insanlar arasna karmtr ki insanlar bu vazifeli bedenlilere
peygamber veya kurtarc demilerdir.
Vazife plnna hazrlanmak zere dnyaya gelmi olan insanlar, balar bo braklm
deillerdir. Eer byle olsayd insanlar bugne kadar olan mtekmil durumlar ile gelemezlerdi.
Binaenaleyh fertler gibi mer durumlar da daima yksek vazife plnnn murakabesi ve nezareti
altnda ykselmektedir. Kinatta bu ile mkellef byk vazifeliler vardr.
nsanlar bilhassa idrakleri geniledike, iinde yaadklar kaba maddelerin dar fizikoimik
kaideleri dna tamaya balamlar ve daha mull geni idraklere dayanan birtakm kanun ve
nizamlarn mevcut olabileceine dair, z bilgilerinden uurlarna szan sezgiler ve insiyaklarla
varlklarnn illetlerini renebilmek ihtiyac iinde mtemadiyen rpnp durmulardr. Onlar ilk
igal eden problem, etraflarnda grmekte olduklar eylerin ve bu meyanda bizzat kendilerinin
kimin tarafndan meydana getirilmi olmas ve mukadderlerinin kimler tarafndan idare edilmesi
mevzuu idi. Binaenaleyh Tanr mefhumu st vibrasyonlarn yardmyla insanlarn z varlklarndan
kopup gelmi bir ihtiyacn, idraklerinde beliren ilk kuvvetli iniksdr. drakleri inkiafa yz
tutmaya baladklar andan itibaren insanlar bir tanr aramaya balamlardr. Fakat nceleri
onlarn bu ihtiyalar, deer bakmndan henz pek zayf olan idrakleriyle mtenasip basit durumda
bulunuyordu. Binaenaleyh o, tanrsn, ancak be duyu organnn mahdut imknlar iinde
aramaktan daha ileri bir kudret gsteremiyordu. Onlarn bu ihtiyalarn cevaplandrmaya alan
yardmc varlklarn gnderdikleri sezgiler insanlarn ancak be duyu organna hitap edebilecek

sembollerle mmkn olabilirdi. Bu sembollerin asl dellet ettikleri mnlar insanlar

anlayabilecek idrak seviyelerine ulam deillerdi. Binaenaleyh ilh mefhumlarn sezgileri
insanlara ancak onlarn, etraflarnda en kudretli olarak tandklar eylerle sembolletirilerek
verilmiti. Mesel ilk zamanlarda gne sembol tanry temsil ederdi, bir lkeyi ihya eden byk
bir nehir gene byle bir sembold. lk zamanlarn basit idraklerine bu semboller bir mddet kfi
gelebildi. Fakat idrakler gittike deerleniyor, deerleri yksek ince madde kombinezonlaryla
artan insan idrakleri artk bu sembollerle tatmin edilemez hle giriyordu. Btn bu hllerin
neticesinde, vazife plnndan, ilh bilgileri insanlara sunmak iin vazifeli varlklar dnyaya
indiler ve kitab dinleri dnyada tesis ettiler. Bu dinlerin her biri insan topluluklarnn eksik
taraflarn tamamlad. Bu kitaplarla sembollerin mnlar biraz daha aklanm oldu. Bu suretle
beeriyeti daha ileri bir inkiaf hline getirmenin, byk mukadderat plnna gre izilmi yollar
insanlara gsterildi.
Her din, insanlarn yaadklar realitelerinin en son imknlar hudutlar dahilindeki idraklerinin
varabilecei en st sezgi snrlarna kadar renmeleri icap eden eyleri retti ve vazifesini
mkemmelen yapt.
Evvel insanlar eitli ibadet ekilleri ve mkellefiyetleriyle vazife sezgisi tatbikatnn
disiplinine hazrlayc durumlara onlar otomatikman soktu. nsanlara birbirlerini sevmesini
reterek gene vazifeye doru yryn byk hazrlklarna ait istikametlerini direkt talimatla da
gsterdi. Vicdanlarnn daima st realitelerine ynelmeleri iin lzumlu olan her trl hareketi
onlara, faziletin eitli yollarn gstermek suretiyle alad ve insanlar vazife sezgisi hazrlnn
nurlu imknlarna kavuturmann eitli meyyidelerle yollarn salad.
Hulsa dinler, bugn artk gelmekte olan dnyann byk intikal devrinin eiine insanlar
yaklatrd. Eer dinler olmasayd insanlk bugn bu mertebeden daha pek ok gerilerde bulunurdu.
Bylece, insanlarn vazife plnna hazrlanmalarn temin etmek iin vazifelenmi varlklar bu
vazifelerini muvaffakiyetle yapm oldular.
Fakat ilk zamanlardan orta zamanlara gemi olmakla beraber insanlar, dinlerin kurulduu
devirlerde idraken henz kfi derecede tehiz edilmi deillerdi. Binaenaleyh hepsi ayn
kaynaktan, yni vazife plnndan gelen ve hepsi ayn derecede byk hakikatlerin izinde yryen
dinler, muhtelif zamanlarda bu hakikatleri insanlara ancak anlayabilecekleri tarzda, eitli formlar
iinde verebilmilerdir. te onun iin ki insanlar arasnda yaylmas gereken hakikatleri,
peygamberler ve kurtarclar ancak sembol kullanarak yayabildiler. Binaenaleyh btn byk din
kitaplar birer hakikatin sezgisini tayan ve zamanlarna gre hesaplanarak tertiplenmi bulunan
kuvvetli sembollerle doludur. Mesel, kyamet sembol bunlardan birisidir ki byk bir hakikat
olan dnyann yakn intikal devresini veyahut bu dnya devresinin kapann ifade etmektedir.
Keza, cennet ve cehennem mefhumlar da mnlar derinlerde olan bz hakikatlerin -idraklere
yetecek kadar sezgilerinin verilebilmesi iin- yksek icaplara gre vazife pln tarafndan
tertiplenerek dnyaya vazifeliler eliyle sunulmu birer semboldr. badet ekillerinin her biri
zamann icaplarna, hayat artlarna, inkiaf durumlarna ve vicdan mekanizmalarnn muvazene
seviyelerine gre kl klna hesaplanarak insanlara empoze edilmi ve bylece otomatik bir
tertiple insanlarn st vicdan unsurlarna ynelerek bugn yaklamakta olduklar st plna elverili
bir hle gelebilmelerinin hazrlklar yaplmtr.
Bu arada dinlerin emretmi olduklar sevgi, efkat, yardmlama, af, msamaha, feragat,
fedakrlk, iyilik, doruluk, samimilik, hemcinslerine ve hatt hemcinslerinin gayrna kar

birtakm mkellefiyetler... gibi saysz faziletler, keza bunun aksine olarak menettikleri;
hodkmlk, kin, haset, dmanlk, intikam, ktlk, yalanclk, mralik, gasplk, hrszlk,
cnilik... gibi saysz reziletler bazan otomatik, bazan da yar idrakli bir aydnlk iinde, insanlar
yksek idrak plnlarna hazrlamtr.
Fakat zamanla bu idraklerin st plna doru inkiaflar o kadar artt ki dinlerin, sembollerle
vermi olduklar sezgileri anlamak ve mnlandrmak ihtiyac insanlarda iddetle belirdi. Bunu da
bu dinlerin muvaffakiyetleri cmlesinden saymak gerekir. Bugn insanlar bu sembollerin,
kendilerinde uyandrm olduklar yksek sezgilerin mmkn olduu kadar ak bilgilerine
susamasna itiyak duymaktadrlar. Bununla beraber, bu mnlar din kitaplarnn
muvaffakiyetle yerletirmi olduklar kuvvetli sembollerin iinden ayrp karabilmeye insanlarn
ancak yzde ikisi veya nihayet muvaffak olabilir.
Fakat direktiflerini daima ilh plndan alan yksek vazifeliler insanlarn bugnk itiyaklarn
ve yksek ihtiyalarn grdler. te bu kitap, byk vazife plnnn dnya iin vazifeli olan
ksmnn dnyaya bir hediyesidir. leri tekmllerine devam etmek ihtiyac iinde susam
insanlarn iddetle aradklar ve bekledikleri bilgileri ihtiva etmektedir. Din kitaplar tarafndan
yksek hakikatlerin, zaman ve icaplara gre insanlara yetecek kadar kuvvetli semboller iinde
sezgileri verilmi, bu kitapta da dnya inklbn neticelendirecek olan ve n sezgileri evvelce
verilmi bulunan hakikatlerin ak bilgileri ve gelecek dnya st lemlerin de sezgileri yazlmtr
ki bunlar da byk inklbn eiinde bulunan bugnk dnyann son realitesi olacaktr.
***
Son zamanlara doru dnyada iyice tebarz eden ve byk din messeseleri ile dier mer bir
sr durumlar meydana getiren vazifeli varlklarn mdahaleleri dnyann ilk insanlk devresinde
bu kadar ak ve mull olarak grlmyordu. Zira ilk devirlerde insanln yeni inkiafa yz
tutmu idrakleri iinde byle byk mer tekmllere pek ihtiyalar yoktu. drakleri henz
otomatik sezgi kademesinde bulunan ilk insanlar daha ziyade ferd hayatlar geiriyorlard. Bu
arada raslanan kk topluluklar bugnk mnda anlalan byk mer topluluk mefhumlarndan
bambaka idi. O zamann gelip geici topluluklar alk endiesi, korku insiyak, cinsiyet
ihtiyalar gibi ok basit birka insiyak sezgiden mtevellit ihtiyalar altnda vukua geliyordu. Bu
basit inkiaf kademelerinde insanlarn mull mer hayatlar henz kurulmu deildi. Bu da
onlarn idraklerinin, byle bir durumu meydana getirebilmek kudretinden mahrum bulunmalarnn
bir neticesi idi. Yni fertleri bir araya getirip muayyen bir hedefe doru mterek faaliyetleri
kuracak ve onlar sevk ve idare edecek kadar lzumlu olan toplayclk, kuruculuk ve idarecilik
kudretleri idraklerde henz teesss etmemi bulunuyordu. Bu yzden, daima vicdan dalitelerinin
muvazene seviyeleri nefsaniyet sahalarnda kurulan bu ilk insanlar pek ok zaman boyunca alt
realitelerde srnmek mecburiyetinde kalmlardr. Zira insan alt kademelerindeki otomatik
yrylerinden yeni ayrlmaya balam olan ilk insanlar, ileride geni aptaki hrriyetlerin
kendilerine kazandraca, bedenlerine idrakleriyle direkt olarak mdahale edebilmek imknlarna
henz mlik deillerdi. Eer hl hep byle devam etseydi, onlarn inkiaf muvazene seviyelerinin
st kademelere, kendi kendilerine ykselebilmeleri mmkn olmazd. Bunun iin, ilk inkiaflarn
muvazene seviyelerini yukarlara ulatrabilmelerini salamak maksadyla insanlarn idraklerine
dardan gelecek ferd mdahalelerin lzum ve zaruretleri bir mddet daha devam etmitir.
Tabidir ki idrakler kendilerini topladka, yni insanlk hlindeki grg ve tecrbelerle
mullerini genilettike hrriyetleri artm, o nisbette de d mdahaleler idraklerin daha ziyade,

kendi inkiaf mekanizmalarna bizzat kendilerinin mdahale edebilme imknlarn arttrmak

cihetine ynelmitir.
***
drakin kendi kendisine mdahalesinin, insan hayat balangcnda ancak d mdahalelerle ve
yardmlarla mmkn olabileceini evvelce sylemitik. Bu ilk devrelerde her ey otomatiktir ve
idraksizcedir. Onun iin insanlar buna insiyak demilerdir. lk zamanlarda, st mer plnlarn
insanlar zerinde daima mdahalesi olmutur. Fakat burada mdahale tbirini yanl
anlamamaldr. Bu mdahaleden maksat; istikametlendirmek, organize etmek, programlamak
demektir. Bundan daha ar mndaki mdahaleler insanlk safhas iin deildir. te ilk
zamanlardaki bu dardan gelen vibrasyonlarn idrakteki klsik ifadesi insiyaklardr. Bu
insiyaklar, hayvanlarda mevcut olan daha ar ve kaba otomatizmalardan ayr tutmak lzm gelir.
nk bu iki otomatizma arasnda geni mahiyet fark vardr. Nitekim byle farklar nebatlarla
hayvanlar arasndaki otomatizmalarda da mevcuttur.
drakler inceldike bu insiyaklar yava yava daha zengin karakterler almaya balarlar ve
insanlarn sezgi dedikleri ekil ve hllere girerler. Sezgi devrinin dnyada balamas umum deer
bakmndan aa yukar msvatla olmutur. nsiyaklarn dolduramadklar boluk ve
kifayetsizlikler sezgilerin domasyla yava yava dolmaya balam ve yksek lemlerdeki
mer plnlarn simetrii ve onlarn hazrlaycs olan dnyadaki itima hayat kurulmutur. te
bu kurulu srasnda idraklerin inkiaflarna paralel ve ayn zamanda bu inkiaflarn neticelerine
bal olarak btnn czlere ayrlmas, paralanmalar, organlamalar ve organizatr ihtiyac ba
gstermitir. Bu suretledir ki mahiyet, ihtiya ve zaruret zenginletike bedenler arasndaki ilk
devrelere mahsus benzerlikler ve idraklerdeki muhteva kifayetsizliinin husule getirdii insiyaklar
benzerlii ortadan kalkm ve tekmln husule getirdii farkl durumlar artk evvelce olduu gibi,
ufak nanslarla deil, geni deer farklar hlinde bedenlerde tecelli etmitir.
Bu itima formasyonlar anndan itibaren, gene insan hayat iin en otomatik mnsyla ferd ve
mer topluluklar balam, trl deer lleri itibaryla bz fertler, bu topluluklara nderlik
etmilerdir: nefsan nderlikler, vicdan safhas nderlikleri ve muayyen zamanlarda varlm
byk ve umum inkiaf devreleri nderlikleri gibi.
te bu zarurettir ki hassas irtibat kabiliyetlerini bz insanlara kazandrm, bu yzden kuvvetli
medyomlar gelmi, muayyen intikal safhalar olmu ve kinatn yksek yollarna doru bir bilgi,
bir kavray ve uzan sezgileriyle vazifeye, hiss hazrlanma plnlar balam ve nihayet yakn
gemilere doru bu plnlar en mnkeif hllerini alm ve seziler daha kuvvetli semboller ve
reformlar hlinde cemaatlerde tecelli etmitir.
drakin, dnya payna den inkiafnn u ksa ve umum hulsasn yaparken topluluklarn nasl
ve ne tarzda teekkl ettiklerini de umum bir bilgi hlinde vermi olduk.
***
Dnyadaki topluluklarn her biri byk vazife pln hazrlnn dourmu olduu zaruretlerden
ileri gelmitir. Bir insann, bu hazrl bir tek fert olarak bal bana yapamayaca evvelce
sylenmiti. Biraz evvel vermi olduumuz bilgi de idrakin tek bana kalnca matlup olan
inkiaflar temin edemeyeceini retti. nsanlar hibir vakit mnferit olarak btn dnya boyunca
yaayp inkiaf edemezler.
Dnyada mevcut olan rklar, milletler, cemaatler, cemiyetler, aileler hep yukarda izah edilen
zaruretlerin ve ihtiyalarn neticeleridir. Bunlardan evvel rklar ele alalm.

***
niteden szlp gelen icaplar gereince yksek vazifelilerin tensip ve tesirleriyle dnyann
itima, tabi ve coraf artlarna gre insan bnyelerinde ve idraklerinde birtakm farklamalar
ve gruplamalar hsl olmutur. draklerin, bedenleri zerinde yapm olduklar eitli formasyon,
transformasyon ve deformasyonlarn ana hatlarnda da muayyen gruplara mahsus bz mterek
vasflar ve karakterler ayrlmtr. Byle muayyen gruplarda toplanm olan idrakler, o grubun
somatik ve psiik (bunlarn ikisi de ayn eydir ve bedenin eitli tezahrlerine ait mefhumlardr)
hususiyetlerini tarlar ki bunlar da rklar meydana getirirler.
Bu bilgi gsteriyor ki insanlarn rklara ayrlmas, onlarn idraklerinin bedenlerine yapm
olduklar endirekt tesirlerin neticesidir. Yni rk farklar idrakin dorudan doruya varlktan ald
tesirlerle beden zerine messir olmasndan ziyade, muhitten ve muhitteki hdiselerden gelen
tesirlerle beden zerinde deimelerin husule gelmesinden mtevellit hllerdir. u hlde rk
ayrlklar, insanlarn inkiaf ihtiyalarna gre u veya bu artlar iinde dnyaya inmi ve o
artlardan u veya bu ekilde faydalanm olmak zaruretinin bir neticesidir. Muayyen tekml
ihtiyalaryla dnyaya gelmi olan beyaz ve siyah rktan iki insan, renkleriyle nasl birbirinden
farkl hususiyetler gsteriyorlarsa, ayn insanlar arasnda gene ayn icaplara gre, bedenlerine
bal birbirinden az ok farkl psiik aksiyon ve reaksiyonlar gsterirler.
Hulsa beyaz olsun siyah olsun, sar veya krmz olsun, btn insanlar ayn yolda omuz omuza
ayn yokular, ayn manialar, ayn zorluklarla aarak, ayn hedefe doru trmanmaktadrlar. Ve bu
yolculuk umumdir. Kimsenin inhisar ve imtiyaz bahis mevzuu deildir. Her varln inkiaf iin
nasl bir yry lzm geliyorsa, o varln o yrye uymas zarurdir. Bugn yrnecek yollar
beyaza boyanmtr, icap ettii zaman sarya da boyanr, gene icap ederse siyah ve krmz da
olabilir. Binaenaleyh insanlarn rk tefriklerine sebep olan beden renklerinin ve bu renklere refakat
eden bz hususiyetlerinin, hakik ayrl ifade edebilecek hibir kymeti yoktur. Bunlar,
yrnecek yollarda kullanlmas lzm olan gelip geici inkiaf vstalarnn birer basit
materyalidir. Ve vazife hazrl yolundaki toplu yry zaruretinin icaplardr.
***
Bu zaruretle, inkiaflar neticesinde daha idrakli ve sistematik topluluklar meydana gelir. Bu
topluluklarn banda millet veya devlet topluluu vardr.
Kinatta muayyen vazifelerin ve ilerin birtakm grup ve kadrolardaki vazifeli varlklar
tarafndan yapldn ve gruplarn, muhtelif cepheleriyle birbirine bal bulunduklarn, bylece
niteye kadar bir organizasyonlar sisteminin kurulmu olduunu evvelce belirtmitik. Vazife
plnlarnn kinat prensiplerine uygun olarak yrtlmesini temin eden bu sistemler btn
varlklarn inkiaf ve tekml plnlarnda ok mhim roller alrlar.
***
nsanlk hayat, organizasyonlar sisteminin simetrii olan ve onlarn sezgilerini hazrlayan,
aalardan itibaren son merhaledir. Binaenaleyh vazife pln sezgilerine ve az ok da bilgilerine
ait hazrlklarn insanlk hayatnda ikmal edilmesi zarurdir. nsanln dnyadaki ilk ve son
vazifesi, vazife plnna hazrlayc icaplar yerine getirmektir. Zaten insanlar, st yardmc
tesirlerin mdahaleleriyle en idraksiz olan ilk kademelerinden, en yksek idrake, vazife sezgisinin
idrakine kadar geen btn tekml kademelerinde bu icaplara ister istemez uymaktadrlar. Bu
uyu ya tamamen otomatik karakterdeki veyahut az ok aydnlk bir sezgi iindeki mekanizmalarla
vuku bulur. Bu yar idrakli veya idraksiz otomatizmalar insanlarn, vazife plnlarna

hazrlanmalarn salayacak eitli teknik imknlara mliktirler. te bu teknik imknlardan bir

tanesi de insanlarn, millet veya devlet camias iinde toplu olarak yaamalardr.
***
Millet veya devlet, her eyden evvel insanlar arasnda kurulmu byk bir topluluktur. Mterek
gayelerle bir araya toplanm olan bu byk insan kalabal, muayyen hedeflere mteveccih,
muntazam, programl, tertipli ve cehitli bir alma mekanizmasna tbidir. Bu mekanizma byk
nizama uygun ve dnya yry ile tam bir ahenk hlinde gider.
Millet topluluu, bir sr tli topluluklardan mteekkildir. Bu tli teekkller direkt ve endirekt
olarak birbirine balanmlardr. Mesel, bata idareci bir nder vardr. Hiyerarik bir srayla
ona bal bulunan idare mekanizmalar mevcuttur. Bu mekanizmalar iinde idare edenler, idare
edilenler zincirleme bir tertiple birbirine bal olarak yryp giderler. Zhiren madd hedeflere
ynelmi grnen bu mekanizmann btn faaliyetleri haddizatnda, bu topluluun simetrii olan
daha st plnlara insanlar hazrlamak iindir ve bu hazrlk da vazife sezgisinin hazrldr.
Binaenaleyh bu topluluk iinde yaplan ilerde vazife plnna ait hazrlklarn taslaklarn bulmak
mmkndr. nsanlarn, bir millet veya devlet topluluu iinde -kendi idraklerine gre- vazife diye
isimlendirdikleri eylerin hepsi ancak, vazife sezgisinin birer hazrlk materyalidir. nsanlar bu
hazrln icab olarak, bu materyaller vstasyla byk cehitler ve gayretler sarf ederek asl
vazife bilgisine kavuabileceklerdir.
Hulsa, millet veya devlet, byk vazife plnna insanlar hazrlayan, yksek idareci vazifelilerin
nezaretleri altnda dnyada kurulmu itima birer teekkldr.
***
Dnya zerinde hibir millet mcerret ve tek bana deildir. Hepsi ayn gaye yolunda direkt
veya endirekt balarla birbirine balanmtr. Bu teekkller, dnya st vazife plnnn istihdaf
ettii noktalara insanlar gtrmekte ve byk bir ahenk iinde ayn elden sevk ve idare
edilmektedir. Varlklar, btn mesuliyetlerini mdrik olarak bu ii yrtrler. te bu vazifeliler,
millet ve devlet organizasyonu bnyesinde mevcut dier topluluklarn, organlarn, ailelerin,
fertlerin kendi ilerini yerli yerince ve drstlkle yapmalarn muhtelif vsta ile temin etmeye
alrlar. Bu topluluu tekil eden herhangi bir czde, fertte ba gsteren aykr faaliyetler yerine
ve ehemmiyetine gre, btn toplulukta az veya ok iddette sarsntlar yapabilir. Bylece topluluk
iinde tekml eden gruplar, o topluluklardan ayr gruplar tekil ederler. Byk topluluun byle
tekml ederek paralanan ksmlar dier daha mtekmil durumlar tekil ederlerken, byk
toplulukta kalan fertler arasndaki koordinasyon ve kooperasyon bozulur. Fertler, artk o
topluluun icaplarn ve mterek hedeflerini takip edemez hle girerler. O milletin veya devletin
bnyesi kmeye ve dejenere olmaya balar ve fertler topluluk iin deil yalnz kendileri iin
almay gaye edinirler. Nihayet byk topluluk inkraz bularak yerini daha ileri mer bir
toplulua, yni bir millete veya devlete terk eder. Bu hl tekmln bir icab ve dnya nizamnn
ahengidir.
***
Bir millet iinde fertleri vazife sezgisine hazrlayc eitli faaliyet bulunur. Bunlarn bzlar
daha kolay ve rahat artlar altnda yaplrken ou zahmetli, yorucu, zc hllerde cereyan eder.
Mesel birisi az yorulmakla hayatn bolluk iinde geirebilecei gibi, dier birisi en ar ilerde,
maden ocaklarnda didine didine hayatn kazanmaya alr. Birisi hemen hemen mesuliyet
hislerinden kendisini azade sayarken, dieri en ar mesuliyetler altnda ezildiini hisseder.

Bzlar idareci olarak baa geer. Bzlar idare edilenler arasnda srklenir. Btn bunlar bir
devlet ve millet tekiltnn tabi fonksiyonlar arasnda bulunan, her biri baka bir cepheden
insanlar hakik vazife pln sezgilerine eitli tatbikatlarla hazrlayan trl hayat tarzndan
ibarettir. Mektep hayat, i hayat, bro hayat, askerlik hayat, sosyete hayat, memurluk hayat,
siyaset hayat, aile hayat... bunlar arasndadr. Fakat bunlarn ilk grnteki madd hedefleri ve
endieleri tesinde yle byk mterek bir maksat gizlenmitir ki bu da btn fertleri bu
karmakark ve etin yollardan stn bir sezgiye, bir vazife bilgisi sezgisine insanlar topluluk
iinde teker teker hazrlamaktr. Binaenaleyh millet topluluu, bandan sonuna kadar her
ferdinden, kendisine den vazifeyi byk bir sadakatle, iyi niyetle, hodkmlk nefsaniyetine
kaplmakszn hareketlerini byk insanlk topluluuna kar olan vecibeleriyle uzlatrarak
yapmasn bekler. O milletin fertleri bunu yaptka topluluun istihdaf ettii gayelerin byk
nimetlerinden mstefit olurlar. Ve gelecek vazife plnnn aydnlk, kazanl yollarna byk bir
kudret ve sratle yaklam bulunurlar. Bilkis milletin fertleri yalnz kendi canlarna derler ve
ahs menfaatlerini gaye edinerek dier insanlarn aleyhinde hodkmca alrlar ve vazifelerini
ktye kullanrlarsa her eyden evvel; o millet iinde dnyaya gelmi olmalarnn kendilerine
temin edecei yksek kazanlar elde etmek frsatn karm olurlar. Ve bu yzden de hodkmlk
nefsaniyetlerinde, vicdan muvazenelerinin alt seviyelerine taklp kalarak yeni bir takm strapl
bedenlenmelere muhta bir hlde dnyay hsran iinde terk etmek mecburiyetiyle karlarlar.
Zira onlarn taklm olduklar alt nefsaniyet seviyelerindeki durumlaryla vazife plnlarna
yaklaabilmeleri mmkn olmaz. Tekrar ediyoruz: Zhiren dnyann bz madd icaplarna
ynelmi grnen milletlerin kuruluu hakikatte, dnya snrlarn taan baka ve yksek bir zaman
idraki iinde devam edecek ileri hayatlar hazrlayc yollar istihdaf etmektedir. Yni bu
kurulularn, dnyada grnen gayesinden daha ok stn ve mull rolleri vardr. Binaenaleyh
dnya hayatnn zarur icaplarndan olarak grnen bu madd taraflara taklarak asl hedefi ihmal
etmek vicdan mekanizmasnn yry temposunu yavalatr ve ileri geciktirir.
***
Milletler arasnda ayn gayeye mteveccih olmann hakik sezgisine varmak, o gayenin liyakatli
yolculuuna katlm olmak demektir.
drakler bu inkiaf derecelerini bulduktan sonra, tpk vazife plnlarnda ykseldike kk
organizasyonlarn idraken birleerek daha byk organizasyonlara irca edilmesi gibi, kk
milletlerin de tekml altnda birleerek daha geni ve mull ileri yapabilmek ve mterek
gaye yolunda sratle ilerlemek iin daha byk topluluklar meydana getirmeleri zarur olur ki bu
suretle yksek ve salam bir insanlk idrakini kazanm kk topluluklardan mteekkil byk
dnya topluluu, vazife plnlarnn daha uygun bir simetrii olmak liyakatini kazanm bulunur. Bu
ise hakik vazifelerini idrak etmi insanlarn geni mer plnlara doru atlm kuvvetli hamleleri
saylr.
***
Milletlerin inkiaf yolundaki faaliyetleri otomatik, yar idrakli ve idrakli birok dier bedensiz
vazifelilerin faaliyetleriyle mterafktr. Bu vazifeli organlarn her biri, dnyada millet veya devlet
dediimiz topluluu tekil eden fertlerin, gruplarn faaliyetleri zerinde vazife alm stn bir
organizasyonun organlardr. u hlde bir millet iindeki i grm disiplini ve vazifenin
amayan nizam ve tertipleri, o milletin veya devletin balanm olduu dnya st bir sistemden
gelmektedir. Bu da hi phesiz o milletin btn fertleriyle, kazanm olduu liyakatin derecesine

gre ayarlanmtr.
Milletler teekkllerinin hakik hedeflerini kaybetmeden ykselmek istedike ve bu istek yolunda
cehit sarf ettike bu ayarlar ykselir, onunla mtenasip olarak tekml otomatizmalar da
ykseltilir. Hulsa, milletlerin bal bulunduklar sistemler, kinatta daha mull, birbirine bal
byk vazife organizasyonlarnn kk birer unsurudur. te bu unsurlar dnyadaki herhangi bir
milletin veya devletin inkiaf icaplarna gre eitli formlar alrlar. Buradaki gaye de -dnyadaki
her vsta ile olduu gibi- millet ve devlet topluluklar vstasyla insanlar toplu hlde vazife
pln sezgilerine otomatik, yar idrakli ve idrakli olarak hazrlamaktr. Bu hazrla tam mnsyla
uymu olan bir millet veya devlet de vazifesini bitirmi ve insanlar dnya st vazife plnna
liyakatle yetitirmi olur.
***
Btn topluluklar fertlerin inkiaf iindir. Ancak topluluklar fertlerden bakla keser gibi
ayrmak da doru deildir. Zira dnyadaki topluluklar byk organizasyon sistemlerinin ilk
hazrlk egzersizleridir. Organizasyon sistemlerinin gayesi ise vahdete, birlie doru yrmektir.
Binaenaleyh fertler bu bakmdan topluluk mefhumundan ayrlamaz. Bunu daha iyi izah etmek iin,
ferd ve mer plnlarn birbirine kar olan fonksiyonlar zerinde biraz durmalyz.
Ferd pln nedir?.. Bir beden, varln tekml vhididir. Mukadderat prensibine gre vhit
plna sahiptir. Her bedene hasredilmi, hazrlanm, tekmlnn icaplarna gre ayarlanm bir
pln mevcuttur. Pln kaba ve dar bir ereve demek deildir. caplarn zarur kld imknlar
nisbetinde daima geni hareket sahalarna sahiptir. Binaenaleyh imtihanlara, dolaysyla hrriyete
daima yer verici mahiyettedir. Bu plnn prensibi bedenin tbi olduu ruhun tekmlne, tekml
derecesine, tekml yolundaki kadrolara, artlara, imknlara, hulsa tekmln btn icaplarna
baldr.
Mer pln nedir?.. Kinat; fertlerin babo tekml ettikleri bir materyal sahas deildir. O,
idrakini g sezdiimiz ve g sezebileceimiz yksek prensiplerin vazettii son derece derin ve
yksek mekanizmada tertiplerin, ayarlanmalarn, icaplarn btn, yni nitenin kendisidir. Kinat
ilh nizamn bir ifadesidir. Binaenaleyh her fert, her vhit beden bir ferd plna sahip olmakla
beraber daima dier vhitlerin, yni bedenlerin kendi pln karsndaki durumlaryla ilgili,
ayarldr. Tekml mer pln iinde yrr. Aksi hlde nizamdan ve ahenkten bahsedilemez.
***
Muayyen lemlerin muayyen vasatlarnda veya muayyen krelerinde bedenler daima birbirlerinin
durumlaryla kar karyadrlar. Bu karlama ayn zamanda, yksek prensiplerin ayarlad ferd
plnlarn baka bir mekanik cepheden idare olunuunu ifade eder. Btn bu iler, bu nizamlar ve
tertipler yksek vazife plnlarnn organizasyon sistemleri iinde, vazifeli varlklarn iilikleriyle
yrtlr.
Bundan baka, bedenlerin eprv hayatlarnda birbiriyle itirak kurduklar birok hususat vardr
ki bu hl dnyann stne, vazife plnna hazrlann bir ifadesidir. Hulsa, ferd pln stnde
mer pln mevcuttur. Mer pln ayn zamanda bir gayeye mtuf olmakla beraber, ferd plnlar
da ikinci derecedeki bir mekanizmayla ayarlayan komplike bir plndr.
Bu ayarlanmalar niteden gelen direktiflere gre vazife plnnn tesiri ve kontrol altnda vukua
gelir. Yni fertler, yaamakta olduklar mer plna, vazife plnnn muhtelif kademelerinden akan
saysz tesirin hazrlad namtenahi hayat kombinezonu iinde kendi eprv, imtihan ve inkiaf
sahalarn bulurlar. Fertteki tesirlerin yk arttka, inkiaf hzlandka, idrak olgunlatka ferdin

plnyla ilgili mer durumlar da ayarlanr.

Burada dikkat edilecek nokta udur. Tek fert iin mer durum deil, mer kadronun her ferdi
iin mer durum hazrlanr. ok kaba bir misal olan yz fertlik bir mer pln alalm. Bu
fertlerden (a) iin doksan dokuz ferdin durumu bahis mevzuudur. Fakat ayn yz kiiden (b) iin
dier doksan dokuz kiinin, (a)nn da dahil olduu dier doksan dokuz kiinin durumu bahis
mevzuudur. Keza, (c) iin, (a) ve (b)nin de dahil olduu doksan dokuz kiinin durumu ayarlanr.
Yni bir kii iin doksan dokuz kii seferber edilmi deildir. Vazifeliler son derece ince
tertiplerle bu yz kiiyi birbirleri iin vazifelendirirler. Fakat uras muhakkak ki bu yz kiinin
tekml lleri birbirinin ayn deildir. Herkesin ihtiyac ve tekml icab gene ayn ince
mekanizmayla deiir. (a)nn doksan dokuz kiiye kar durumu ile, (b)nin durumu ayn deildir.
Keza bu mer pln iinde maddeye kar durum da her bir fert iin deiir. Btn bunlar vazifeli
varlklarn vazifeleri icab olarak gnderdikleri tesirlerin husule getirdikleri madde
kombinezonlarndaki ve bedenlerdeki miktar deimelerle vuku bulur. Buradaki mekanizmalardan
haberi olmayan fertler, anlayamadklar birtakm esrarl hdiseler iinde yuvarlandklarn
zannederler. Birisinin pln iindeki icaplara tbi olarak vk olan miktar deimeleri
kombinezonuna gre fakir oluuna mukabil, tekinin muayyen dereceye ayarlanm miktarlar
dolaysyla orta derecede oluu, bir dierinin zengin oluu, birinin kltrl, tekinin cahil, birinin
ofr, birinin mzisyen, bir dierinin p oluu, birinin mesut, dierinin bedbaht, birinin iyi, bir
dierinin kt, birinin hastalkl, dierinin salam, huylu, huysuz, egoist veya dierkm olular ve
btn dier durumlar hep zaman ve mekn kadrolarnda asl prensibe gre inkiaflarn icaplarnn
yerine getirilmesi iin niteden szlerek gelen tesirler kanalyla ferd ve mer miktar
deimeleri teknii ile vukua gelirler ki ayn mekanizmaya tbi maddelerin miktar deimeleri de
yukarki durumlara gre ayarlanm bulunur. Bu bilgiyi tesirler ve varlklar arasnda
mullendirdike daha yksek sezgilere varmak mmkn olur. te topluluklarn insanlara grnen
zhir gayelerinin tesinde gizlenmi hedefler bunlardr.
***
Bir millet camias iinde byle bir sr mer plnlarn, yni topluluklarn bulunduunu
sylemitik. Bu topluluklarn zhiren birbirine bal grnen ve yle grnmesi icap eden
durumlarnn hakikatte, vazife organizasyonlarnn fonksiyonmanlarna tbi olduklarn da
bildirmitik. Bu bilgiye gre bir millet, byk bir topluluk iinde -gene ayn zaruretlerle- teekkl
etmi olan kk bir aile topluluunu da bu k altnda mtalaa etmemiz gerekiyor.
Hakik mnsyla aile, dnyaya inkiaflar iin inmi varlklarn tatbikatlarna en zengin
materyalleri hazrlayan ve bu tatbikata kuvvetli bir zemin tekil eden mazbut, muntazam bir toplum
czdr ki bunun da btn insanlk camiasdr. Aile, insanlar vazife plnna hazrlayan en
mkemmel bir vstadr. nsanlk camiasnn istihdaf ettii byk mnlar, kk bir aile
topluluundaki btn inkiaf materyalleri zenginlii ile hulsa edilebilir. Bu hakikat, vazife plnna
doru insanln hazrlannda bir aile teekklnn ne kadar mhim roller ifa etmekte olduunu
gsterir.
Filhakika dnyada alt ve st hibir tekml unsuru, hazrlaycs yoktur ki aile bilgisinin mul
ve icaplar dnda kalm olsun. Zaten bir ailenin bnyesi, insanlk hayatnda mmkn olan btn
tekml materyali zenginliklerini bir araya toplayacak tarz ve ekillerde kurulmutur. Muhakkak ki
herkes kendi ihtiyac nisbetinde ve derecesinde bir aile ocandan gemi ve bu ocan
nimetlerinden faydalanmtr.

***
Bir aile topluluunun en iptida ve basit hazrlklar hayvanlardan ve hatt nebatlardan balar. Bu
hazrln da en iptida ekli cinsiyettir. Cinsiyet birok mekanizmalarn dm noktasdr. Bu
dm noktalarndan bir tanesi de aile teekkldr. Keza cinsiyet dnyada ac, tatl birok
hdiselerin, saadetlerin, felketlerin, straplarn velhsl inkiaf unsurlarnn da dm noktasdr.
Hulsa, cinsiyet, dnyadaki inkiaf mekanizmalarn muhtelif cepheden harekete getiren bir
unsurdur. Hem vazifeye, hem nefsaniyete ynelen vicdan mekanizmasna, cinsiyet realitesi eitli
ekillerde messir olur. Cinsiyet, birok faziletli, ykseltici imknlara yol aabilecei gibi,
felketlerin, straplarn, azaplarn, mezarn ve tmarhanenin de kaplarn aabilir. Aile hayatnn
ilk kudretli hazrlayc unsuru cinsiyet otomatizmasdr. Bu yzden de bir sr imtihann anahtar
onun iinde mndemitir. Cinsiyet anahtaryla alm bir aile messesesi btn icap ve
zaruretleriyle insanlar -otomatik yollardan dahi olsa- mesuliyet ve vazife sezgilerine hazrlar ki
bu hazrlan da insanlar iin tekml yolunun en mkemmel bir yry olur.
***
Vazife hazrl mekanizmasnda bu kadar kuvvetli bir vsta olan aile ocann insanlara
salad inkiaf materyalleri nelerdir?
Bu sorunun cevabn mer pln hakknda biraz evvel verdiimiz bilgiden de karmak
mmkndr. Bu bilgiden anlalaca zere, aile messesesinin hazrlamakta olduu inkiaf
unsurlarnn -bzlarnn akllarna gelebilecei gibi- insanlar mutlaka memnun ve mesut edici,
onlarn nefsaniyetlerini okayc mahiyette olmalar gerekmez. Bilkis bunlarn ou klfetli,
zahmetli, meakkatli, zntl, strapl, azapl ve hatt bazan ikenceli karakterler gsterir ki
esasen aile kurumunun en kuvvetli ve inkiafa en yararl tarafn da onun bu sert, hain ve mazbut
ehresi tekil eder. Kurulmu bir ailenin ilk anndan son gnlerine kadar geen olaylarn
dikkatlice tetkik edenler, bu hususta olduka derin sezgiler ve bilgiler kazanrlar. Aile daha
kurulmazdan evvel bile ona tekaddm eden hdiseler, aile mekanizmasnn ileyiinden beklenen
neticeleri temin etmeye balam bulunur. ki cinsten insann bir araya gelmesi hususunda, ilk
admda onlarn her ikisine ait bz kolaylklar grlmekle beraber, birok glkler ve hatt
namzetlerden her biri tarafndan ayr ayr yenilmesi iktiza eden imknszlklar da meydana
kabilir. Ve bunlarn her biri iki tarafa da birer imtihan ve mahede mevzuu olur. Onlarn z
bilgilerinin, evvelce izah etmi olduumuz ekilde artmasna sebep olur. Mesel bu srada
dargnlklar, krgnlklar, tartmalar, dvmeler ve hatt cinayetler bile meydana gelebilir.
Bunlar bir ailenin daha balangcnda iken menf yollarda telkki edilen strapl, fakat kuvvetli
tekml materyalleridir. Ailenin teesssnden sonra geim dvas, elerin birbiriyle anlama
dvas, evlilik artlarna intibak dvas... gibi bir sr dva ortaya kar. Bunlar hem erkee, hem
kadna ayr ayr ykler, vazifeler, vecibeler tahmil eder. Onlar bu mcadelelerden ya muzaffer
veya malup olarak karlar ve her iki hlde de imtihanlarn muvaffakiyetli veya muvaffakiyetsiz
grnen durumlarna gre ac, tatl bir sr neticelerle karlarlar ve ona gre de vazife sezgisi
yolundaki hzlarn kazanrlar.
Nihayet ocuklar doar. Onlarn bytlmesi, hastalklar, salklar, lmleri, kazalar, aclar...
ana ve baba iin bazan haz, bazan elem yollarndan geen mahedeler temin eder. Bu srada btn
bu tecrbeleri muvaffakiyetle geitirmenin idraklerine vardklar zaman duyacaklar huzur onlar
mspet ve mesut yollardan ykseltirken, muvaffakiyetsizce, beceriksizce verilmi imtihanlarn
neticesinde, kendilerince menf telkki edilen hllerde urayacaklar aclar, hsranlar da baka bir

yoldan gene ilerlemelerine sebep olur.

Bundan sonra ocuklarn talim ve terbiyeleri, iyi veya kt yetitirilmeleri gibi problemlerin ana
ve babaya den mesuliyet duygular, keza yetien evltlarn ana ve babalarna, ailenin dier
fertlerine kar davranlarnn saysz neticesi ve kbeti, aile fertleri iin ayr karakterler tayan
namtenahi birer imtihan, grg ve tecrbe mevzuu olarak sralanp giderler. Zhiren eitli yolda
birer strap veya sevin kayna olan aile hayatnn btn hdiseleri hakikatte, byk vazife
plnnn sezgilerini insanlara verir.
Hulsa, mesut grnen bir aile, bedbaht grnen bir aile, facialarla dolu hayatlar geiren bir
aile, sakin veya grltl bir aile velhsl eitli hayat artlarna tbi btn aileler ancak fertlerin
ihtiyalarna gre ayarlanm ve onlarn inkiaflarna ynelmi kuvvetli birer ykselme vstasdr.
Bu kymetli vsta btn zevkleriyle, saadetleriyle, aclaryla, felketleriyle; insanlarn hedefi olan
vazife pln iin lzumlu sezgilerin hazrlan tatbikatna en mkemmel bir zemin olur ve bu
tatbikatn her trl imknn hazrlar. Orada sevgiler doar, sevgiler kaybolur, doumlar, lmler,
ayrllar, kavuular birbirini takip eder. Bunlarn hepsi, tevlit ettikleri sevinler ve kederlerle
birer zengin inkiaf materyali olur.
Dnyaya gelen ocuu iin sevinen bir anne ne kadar ykseliyorsa, len ocuu iin gzya
dken bir anne de durumunda o kadar ilerlemeler kaydeder. Fakat u noktay tekrar hatrlatacaz:
Ailenin btn bu durumlar, inkiaf yolundaki terakkileri, yryleri, durular tamamyla vazifeli
varlklarn yardm ve kontrollerine tbidir.
Aile, kinat sonuna doru tekmln tam formunu ifade eden vahdet mefhumuna hazrlk yolunun
dnyadaki en basit ve otomatik egzersizlerine imkn verir. ou zaman grld gibi, eler
arasndaki yz ve karakter benzerlikleri aile topluluu icabatndan olarak bedenlerin manyetik
alanlar arasnda teekkl etmi bir sentezin ifadesidir ki bu da varlklarn birbirlerine
yaklamakta olduklarn gsterir. Bu manyetik alanlar sentezi ne kadar iyi kurulursa aile arasndaki
kaynama o kadar mkemmel olur ve aile hakik hedefine o kadar yaklam bulunur.
***
Varlklarn dnyaya inmeleri, dnya maddeleri iinde kendilerine lzumlu olan materyallerle
karlap onlardan faydalanabilmeleri iindir demitik.
Gne manzumemizin btn kreleri arasnda inkiaf materyali en bol olanlardan birisi dnyadr.
Bu materyallerin, eitli ihtiyalara gre tanzim ve tertip edilmi, insanlarn ilerine yararl
hllere sokulmu olmalar lzmdr. Bu ilerle vazifelenmi vazife plnnn varlklar, liyakatleri
ve kudretleri derecelerine gre, dnyaya tahsis edilmi muhtelif vazife organizasyonlar iinde
vazifelerini yaparlar. Bittab bunun yukarlardan gelen direktiflere uygun olmas gerektiini
unutmamak lzm gelir.
Bu yardmlarla dnya varlklarnn ve bu arada durumlar daha mull olan insanlarn,
inkiaflarna yararl bir sr tertipler, dzenler ve teekkller meydana getirilir. Mesel tabiat
hdiselerinin bir nizam dahilinde vukua getirilileri, btn dnyaya mil siyas, iktisad, ilm
durumlar ve bu meyanda btn tli teekklleriyle kurulmu milletler, devletler, airetler,
cemaatler hep nitenin direktifleri altndaki byk organizasyonlarda vazifeli organlar tarafndan
sevk ve idare edilirler. u hlde dnyadaki millet, devlet, aile gibi btn topluluklarn sevk ve
idaresi yukarlara baldr. Ve bu balarn gayesi de vazife pln sezgisine hazrlanp bu plna
liyakat kazanabilmek ihtiyacyla dnyaya inmi varlklarn, yni insanlarn, hedeflerine
ulaabilmelerine yardm etmektir. Nitekim her insan, dnyada mevcut olan bu teekkllerin

namtenahi imknlarndan ou zaman otomatik ve yar idrakli olarak direkt veya endirekt
yollardan, yni hem onlarn icaplar iinde bizzat yaayarak, hem de o icaplarda yaayan
dierlerini mahede etmek suretiyle sonsuz faydalar temin ederler. Buradaki otomatik kelimesinin
mnsn evvelce biraz izah etmitik. nsanlarn bu topluluklardan faydalanmalar her vakit onlarn
hakik gayelerini grerek vk olmaz. nsanlar, hemen daima bu topluluklara -dnya realitelerine
ve kymetlerine gre- ancak kendilerine salayaca menfaatlere kar istekli ve muhteris olarak
katlrlar ve bu istekle o topluluklarda canla bala alrlar. Bu isteklerin eitleri de her ahsn
nefsaniyet czlerinin keyfiyet ve kemiyetine gre deiir. Bu keyfiyet ve kemiyetler bazan ok
aalardaki hodkmlk seviyelerine kadar inebilir. Mesel byk bir haydut etesi kurulabilir.
Fakat vicdan mekanizmasnn st seviyelerine intibak etmi muvazenelerle bu istekler ok asilane
ve yksek tezahrler de gsterebilirler. Mesel temiz bir sevgi insiyakyla bir ailenin btn ykleri
altna seve seve girilebilir. Fakat zhiren, bu gelip geici madd menfaat duygularna mukabil,
btn bu teekkllerin bazan tatl, bazan da ok ac ve zahmetli yollardan insanlar stn ve hakik
kazanlara gtrecek olan asl byk kymetlerini hemen hemen kimse grmek ve dnmek
istemez.
***
Dnyada bulunan her ey gibi millet, devlet, aile teekklleri de gaye deil, vstadr. Bu
vstalarn hakik gayeleri dtan grnd gibi, dnyann ok muvakkat olan ve dnya tesine
zerresi bile gtrlemeyen madd kazanlar ve realiteleri deil, bu realiteler iinde yaayaym, bu
kazanlar peinde koaym derken insanlarn karlaacaklar ac veya tatl bir sr hdisenin
vicdan mekanizmasnda urayacaklar ameliyelerden sonra hsl olacak z bilgilerin elde
edilmesidir.
te bu noktada vicdan mekanizmasyla z bilginin zenginleii arasndaki mnasebeti bir kere
daha tebarz ettirmi bulunuyoruz. imdi bu bilgileri, idraklerde karanlk ve mphem bir cihetin
kalmamas iin hulsa ederek tekrarlayacaz.
***
Dnya idraki ile kymetlendirilen vicdan realiteleri varln z bilgisi deildir. Bunlar, varln
kaba maddelerdeki bedenlenmelerinin icaplarna gre madde durumlarnn; vazife-nefsaniyet
dalitesi iinde eit eit formlar arz eden grnleridir. Bu realiteler herkeste mutlak olarak
ayn sray takip etmezler, lzum ve ihtiyalara gre sralanrlar. te bu zt unsurlarn arpmalar
neticesinde doacak hdiselerden alnacak kyas bilgileri, idrak kanalyla varln z bilgisinin
deerlerini arttracak ve bu deerler de idrak formasyonlar iinde ruhun tekml ls olarak
ona aksedecektir. Bu hl, dnyada daima deien realitelerin, vicdan mekanizmasndaki
durumlarn ve btn bu mekanizmalarn, z bilgiyi zenginletirici rollerini ve nihayet varln,
ruhun tekmlne ait yapt hizmetlerin zn ksaca gsterir. Keza, vicdan mekanizmasn ileten
bu realiteler, bir taraftan z bilgileri arttrrken dier taraftan kuvvetini ve hzn z bilgilerden
alarak st realitelere doru kayabilmektedirler. Yni beyne bal realiteler, z varlktaki idrake ait
ince madde kombinezonlar mudilelerini zenginletirirken, z varlktan beyne akseden nurlu klar
da vicdan muvazenelerini st seviyeye ulatrmaktadrlar. Bylece, z bilgiler arttka vazife
bilgisi yolundaki vicdan mcadeleleri nefsaniyetin de seviyesini ykseltir. Ve bir an gelir ki vazife
plnnn yaknlarnda vazife ile nefsaniyet arasndaki mesafe ksalr. Ve idrakin vazife cephesine
ynelmesi kolaylar. Vazife plnna gelince oradan itibaren vicdan dalitesi ortada kalmaz. Onun
yerine byk vazife fonksiyonlaryla yryen mahiyeti deiik dier bir tekml dalitesi balar.

Ve bu dalite, varl niteye kadar takip eder.

***
Bu mcadelenin en iddetli anlarn tekil eden -bilhassa orta insanlk kademelerinde- insanlar
mtemadiyen huzur ve huzursuzluk iinde mnavebe ile yaarlar. Bu hller, vicdan unsurlarnn
briz olarak meydana kan muvazene ve muvazenesizlik durumlarna tekabl eder. Bu huzur
insan; idraki nisbetinde tatminkr bir duruma sokar. Bu sayede o kendisini halledilmi problemler
iinde grr. Fakat, icaplara ve z varln beliren ihtiyalarna gre vicdann muvazene hatt
yukarlara veya aalara doru bozulmaya balad anda onun keyfi kaar. Yeni bir realite
karsnda, eski realitesinin yklmak zere olduu hissi onu tazip eder. Bu strap, muvazenenin
bozulmas derecesiyle artar. Bu hl her devreye, her kademeye gre eitli mahiyetler ve ekiller
alr. Bazan -bilhassa az ilerlemi kademelerde- hakik vicdan azab hlinde tecelli eder. Bu azap
ekilleri, muvazenelerin aa doru kaylarnda daha ok grlr. Varln ileri inkiaf
derecelerinde bu nevi azaplar olmaz ama muhtelif teevv hl ve ekilleri meydana gelir ki
bunlar da az mhim huzursuzluklardan saylmaz. Btn bu huzursuzluk veya strap hlleri; vicdan
realitelerinin daha st seviyelerde denklemelerini ve bu sayede z bilgilerin artmasn ve
insanlarn, mukadder olan vazife plnlarna yaklamalarn neticelendirir.
u hlde, bulunulan kademenin hazmedilmi, fonksiyonunu ifa etmi realitelerini takip eden
teevvleri bir an evvel atlatmaya almak suretiyle st realitelere ulamak gerekir. T ki
kazanlm olan st liyakatler, zamanlarnda fonksiyonlarn yapmaya balasnlar ve bunun
neticesinde de z bilgilerin inkiaf yolundaki normal seyirleri inktaa uramadan devam etsin. te
bir insan herhangi bir huzursuzluk veya teevv veyahut strap ile karlat, onun vicdan
herhangi bir azabn kvlcmlaryla yanmaya balad zaman, o insann derhal kendisini
toplayarak, idrakini vicdannn unsurlar arasnda dolatrmas, o zamana kadar iltifat etmedii
vicdannn st unsuruna ynelmesi, istekleriyle ona deerler gndermeye balamas, buna mukabil,
alt realiteye ait isteklerini, itiyatlarn, arzularn geri plnlara atarak onlar yeni deerlerle
beslememesi ve her eyden evvel bunun iin elzem olan cehit ve gayretleri gstermesi gerekir.
Bunu yaptka vicdan muvazenesi yava yava st seviyelerde teesss etmeye balar. Bu da
tahakkuk edince yeni doacak daha byk bir huzur ve saadetin neesi btn gemi mihnet ve
meakkatlerin hepsini siler sprr. Fakat onlarn z varlktaki bilgileri zengin bir inkiaf hamulesi
hlinde o insan yksek tekml plnlarna daha ziyade yaklatrm bulunur ki esasen insanda
huzurun artmas da bu hlin neticesidir.
***
Acaba bu nefsaniyet unsuruna ne lzum vard, daha dorusu, insanlk hayatnda briz nefsaniyet
dalitesi olmakszn da stn realitelerin kazanlmas ve z bilgilerin artmas, binnetice vazife
hazrlnn grlmesi mmkn olmaz myd gibi, insanlarn aklna bz sualler gelebilir. Bunun
cevab zaten gemi bilgilerde vardr. Onlar burada tebarz ettirelim.
Ruhun tekmlne yarayacak olan bilgilerin z bilgi hline gemi olmas, yni varln z mal
olmas arttr demitik. Bu da gene sylediimiz gibi, ancak hdiseler iinde varln yorulmas
ve bir sr cehit ve gayretler sarf edilmesi ile temin edilecek bir keyfiyettir. Yni varlk, beden
vstasyla, dnya hdiselerinin mspet ve menf cepheleri karsnda onlarla bouarak yapaca
tatbikatlardan sonra bz neticeler elde edecektir ki ite z bilgileri temin eden bu neticelerdir.
Esasen insanlarn mkerrer bedenlenmeleri; hdiselerin hem tatl, hem ac namtenahi
tezahrleriyle karlaabilmeleri iindir. Bunun sebebi de z bilgileri arttrmaktr. Fakat burada

bir zaruret daha belirmektedir. Eer hdiselerin iinde yorulma ve bouma imkn ve frsatlarn
hedef tutan miller olmasayd byle zahmet verici, cehit ve gayretleri tahrik edici hdiselerin
ortaya kmalarna lzum kalmazd. Ve eer insanlar hakedilmemi vetirelerle tekml yolunda
yrtlebilselerdi o zaman muayyen hareketlerin iinde hapsedilerek idraksizce
srklenebilirlerdi. Fakat evvelce vermi olduumuz bilgiler, insanlar hakknda byle bir tekml
vetiresinin mmkn olamayacan gstermektedir. Zira varlklarn idrak ve hrriyetlerine taalluk
etmeden tam bir makine gibi ileyen bu nevi ilerleyiler ancak -evvelce izah ettiimiz gibivarlklarn henz idrakten ve kudretten mahrum bulunduklar kinatn ilk safhasndaki karanlk,
ebediyet kadar uzun bir esaret iinde geen mekanik tekml prensibine tbi olabilir. Ve bu
prensip altndaki tekmln de varlklara salad en byk netice; gene izah etmi olduumuz
gibi, hidrojen atomunun henz idraklenmemi ve esaretten kendilerini kurtarabilecek kudretleri
kazanamam, sadece mekanik hareketlere intibak etmeye mecbur tutulmu bir liyakat durumundan
ileri gemez.
Varlklar istihkak kesbetmedikleri hdiselere sokulduklar takdirde onlardan insanlk safhasna
lyk faydalar temin edemezler. nk bu takdirde illet ve neticelerini tyin ve takdir
edemeyecekleri bu hdiselerin tecelliyatnda onlarn kyas bilgisine girebilmeleri mmkn olmaz,
kyas bilgisi mevcut olmaynca da z bilgiler teekkl edemez ve insanlktan beklenen tekml
tahakkuk edemez. Ne olursa olsun, illet ve neticeleri bilinmeyen hdiseler insanlar iin bo ve
gayesiz kalr. Ancak, hakedilmi ac veya tatl hdiseler arasnda yorularak onlarn iinden
muzafferiyetle veya malubiyetle km olmann illiyet prensibi muvacehesinde geirilecek kyas
bilgisi yardmyla idrakine varlm neticeleridir ki tekml unsuru olan z bilgileri meydana
getirir.
Demek ki insanlarn; tekml ihtiyalarna ayarlanm hdiselere mstahak olmalar lzmdr. T
ki onlar bu istihkaklarnn idraki sayesinde, o hdiselerin iinde yorulurken neticeye kendilerini
ulatracak olan kyas bilgilerini bulabilsinler ve bunlarn muhasebelerini yapmak imknna
kavusunlar. Niin dayak yediini bilmeyen bir ocuk o dayaktan lykyla istifade edemez.
Dayaktan istifade edemeyince de durumunun lsn takdir edip hl ve tavrlarn slah etmek
cehdini gsteremez. Bu dayaktan istifade edebilmesi iin onun idrakinin uyandrlmas ve bunun
iin de hangi zayf taraflaryla daya hakettiinin belirtilmesi lzmdr. Bu, onun pusuda bekleyen
zayf taraflarn tahrik edip meydana kartmakla mmkn olur. Btn bunlardan baka, ileride
bildireceimiz mukadderat plnnn tatbikatnda da bu cehit ve gayret mekanizmasnn rol vardr.
Bu bilgiler, vazife unsurlarnn nne niin etin ve sert birtakm neticeler douracak olan
nefsaniyet czlerinin dikilmekte olduunu ve vazifeli varlklarn bu hllere neden sebep
olduklarn izah etmi olur.
u hlde, vazife-nefsaniyet mcadelesi mekanizmasna lzum vardr. Ve nefsaniyet bunun iin
inkiaf yolunda kymetli bir unsurdur.
***
nkiaf mekanizmasnda vazife unsurunun karsna nefsaniyetin dikilmesi bo ve lzumsuz bir i
deildir. Nefsaniyet, btnyle ve czleriyle cehit ve gayretleri kamlamak ve biraz evvel
sylediimiz gibi insan kyas bilgisine srklemek iin vazedilmi mkemmel ve esasl bir
vstadr. Tekml mekanizmas hayatlar boyunca artan hzn, bu nefsaniyet unsurlarnn, zhiren
menf grnen kudretlerinden alacaktr. Krlacak odunun mukavemeti olmazsa balta kullanmaya
lzum kalmaz. Nefsaniyet bu odunun mukavemeti gibidir. Balta da nefsaniyeti yenmek iin

yaplacak mcadelelere ait cehit ve gayretleri sembolize eder. u hlde, nefsaniyet olmazsa
mcadelelere, cehit ve gayretlere lzum kalmaz. Byle olmaynca da liyakatsiz, kendi kendine
gelecek tekmller beklenir ki biraz evvel izah ettiimiz gibi, byle bir ey mmkn olmaz.
Binaenaleyh nefsaniyet olmal ki st unsurlara geebilmenin cehit ve gayretleri tahakkuk sahasn
bulabilsin. Bu cehit ve gayretler gelecek merhalelerin bilgilerini ve onlarn z varla mal
edilmelerini salayan temelli vetirelerdir.
***
imdi bu nefsaniyet czleri ve vazife hazrl mcadelesi iinde rpnan, abalayan insann
bir fert olarak iinde yaad leme nisbetle olan durumuna ait bilgileri vereceiz.
nsan; bir ruhun kinattaki tekmlnn vstas ve ifadesi olan varla tahsis edilmi madde
czlerinden mteekkil kombinezonlar btndr. Demek ki beden; bir varln dnyadaki
hizmetine tahsis edilmi, kendi inkiaf zaruretlerine gre kullanabilecei madd bir vstadr.
Varlk; hkimiyeti altnda ve hizmetinde bulunan bedenin kaba madd durumundan istifade ederek
onun vstasyla dnya maddelerine tesir eder. Bu olaylar bedenin tbi olduu sath zaman
realitesine gre cereyan eder. Buna mukabil, maddelerden gelen tesirler krev zaman idrakiyle
kymetlenerek varln idraki kanalyla ruha aksederler. Bu suretle ruhun tekml ihtiyalar
karlanm olur.
Varln imtihanlar, tecrbeleri, mahedeleri velhsl plnnn icabatndan olan btn
ihtiyalar iin kulland bedenine, yardmc olarak dardan ve bittab gene ancak o varlk
kanalyla milyonlarca tesir gelir. Bu tesirler ok ykseklerden gelebilecei gibi, muhtelif iddet ve
kuvvetlerde neticeler tevlit etmek zere eitli tekml seviyesindeki plnlardan ve kademelerden
de gelebilir.
Varln dnyadaki beden hayatna ait izilmi olan mukadderat plnnn icaplarn yerine
getirmek iin bedene inen btn bu tesirler st plnlarn daima kontrol ve nezareti altndadr.
Binaenaleyh bu tesirlerin en knden en byne kadar hibirisi bo, mnsz ve lzumsuz
deildir. Bunlarn her biri evvelce bahsettiimiz vicdan mekanizmasyla alkal durumlar arz eder
ve organizmada ayarlanr. Bu ayarlan, varln dnya plnnn icaplar ve zaruretleri ahengi
iinde vuku bulur.
***
Beden bir organizmadr. Binaenaleyh onu tekil eden hceyreler, organlar, sistemler vardr.
Btn bu czler birbirine tbi olarak ve sistemleerek beden organizmasnn btnn meydana
getirirler ki bunun da organizatr o bedene hkim olan beyindir. Fakat bu beyin de asl varla
baldr. Binaenaleyh beden organizmasn tekil eden daha kk organizmalarn da insannkinden
daha ok basit olmak zere birer varlklar, yni organizatrleri vardr ki onlar da kendi
aplarnda nisbeten daha basit ruhlarn tekmllerine hizmet ederler. Demek ki insan bedeninin
btn durumlarndan bu bedene hkim olan varlk mesuldr.
Varlklar bedenleri kullanabildikleri kadar kullandktan sonra, yni onlardan elde edebilecekleri
faydalar elde ettikten sonra o bedenler zerindeki tasarruflarndan vazgeerek onlar sevk ve
idare eden beyinle olan irtibatlarn keserler ki buna lm deriz.
***
Bir varlk st varlklarn yardmyla bir beden kurar, o bedenden istifade ettii mddete onu
kullanr, bunun iin de beyin vstasyla o bedenin btn czlerine hkim olur ve bylece madd

ihtiyalarn o beden kanalndan temin eder.

Bu bakmdan, henz bir insan bedenini idare edebilecek durumda bulunan bir varln bu bedeni
kullanmasyla mesel, madde ve varlk topluluklarndan meydana gelmi byk bir gne
manzumesini idare eden bir varln bu manzumeyi sevk ve idare etmesi arasnda esas itibaryla
fark yoktur. Bunlarn arasnda sadece tekml, mul genilii ve mudillik farklar vardr.
Binaenaleyh bir insan varlnn bir bedene olan tesirleri hangi mnlar tayorsa vazifeli bir
varln da bir gne manzumesine olan tesirleri ayn mnlar daha mull ve mudil olarak
tamaktadr.
***
Bir insan doduu zaman varlnn muayyen bir inkiaf seviyesine gelmi durumu mevcuttur.
Keza onun bu muayyen inkiaf durumuna gre, dnyada yapmas lzm gelen muayyen ileri
olacaktr. te bu ilerin yaplmas onun o devredeki dnya hayatna ait vazifesidir. O insann
dnyada yaamas, kendisine sahip olan varln, dnyaya inmezden evvel dier vazifelilerle
birlikte hazrlam olduu dnya tatbikat plnn gerekletirmesi iindir. Binaenaleyh o varlk
dnyaya gelmezden evvel yapmas lzm gelen ileri tasarlam, gzne alm ve onlar yapacana
sz vermitir. Mademki o buna sz vermitir, dnyaya inii de bu verdii szn tatbiki iindir, o
hlde dnyaya indikten sonra onun verdii sz tutmas ve borcunu demesi, yni tasarlanm pln
tatbik etmesi art olur. Zira vazife plnnn tensibi ile kararlatrlm ilerin yaplmas zarurdir.
Bylece karar verilen iler vicdan mekanizmas muvazenesinin ahengi iinde tatbik edilir.
***
Muayyen ihtiyalarla beden sahibi olmu bir varlk, kendi inkiaf durumuna uygun bir vicdan
muvazenesi seviyesinde dnyada yaamaya balar ve plnna gre eitli mer durumlarda yer
alr. Bu gelilerin ve yerleilerin hibirisi keyf ve rasgele deildir.
Bir fert plnnn yapl da basit bir i deildir. Evvelce sylediimiz gibi, onun yaayaca
mer plnlarla saysz mnasebetleri vardr. Bunlar hep hesaba katlr. Mesel o varlk, hangi
milletten, hangi dinden, hangi rf ve detlere sahip cemaatten, hangi temayllere, liyakatlere,
isteklere, kudretlere mlik, hangi inkiaf kademelerine ulam aileden ve fertlerden gelecekse ve
hangi mterek ihtiyalara gre onlarla mer plnlar kuracaksa btn bunlar evvelden ve bittab
hep vazifeli varlklarn yardmlaryla ve kendisinin inkiaf zaruretlerine gre inceden inceye
hesaplanm, tertiplenmi, mtereken kararlatrlm ve plnlatrlmtr. te dnyada tatbik
edilmesi gereken pln budur. Varlk bu plnla ayarlanm olan dnyadaki muhitine inmeye
hazrlanr. Bu ayarlanma srasnda o varln anas, babas olan bedenlerin varlklaryla istiareler
yaplr, onlarn da kararlar alnr. Ve eer bu kararlara gre ana, baba olacak bedenlerin de gerek
ferd, gerek itima ve hatt iktisad durumlarnda bz slahat ve tadilt yaplmas gerekiyorsa bu
iler de tanzim edilir. Yni aralarna alacaklar misafirlerine gre onlarn durumlarn da vazifeli
varlklar yoluna koyarlar. Velhsl her ey ayarlanr.
Bir varln dnyaya iniinde mteaddit vazifeliler alr. Dnyada da o varlkla alkal
bedenler ekseriya otomatik olarak bu hazrlklara katlrlar. Ana, baba, taallukat, ebe, doktor,
hastane, bakmhane, yetimhane, mektep, cemiyet, devlet velhsl uzaktan yakndan bir sr beden;
dnyaya inecek varln yakn ve uzak hayat iin bilmeden eitli ekilde vazifelenirler. Onlar da
bu vazifelerini ou zaman otomatik olarak yaparlar. te bu otomatik vazifelerin ifas iin sarf
edilecek gene otomatik cehit ve gayretledir ki evvelce sylediimiz kurumlar ve topluluklar
iinde, yni mer bir pln iinde insanlar byk vazife plnnn sezgilerini kazanmaya alrlar.

***
Bu kadar ince hesaplarla hazrlanm bir pln etrafnda bir sr vazifelinin faaliyeti, emei
geerek meydana getirilmi bir bedenin sahibi olan varln, mensup bulunduu mer plnn
fertlerine kar elbette borlar olacaktr. Ve bu borlar o, daha dnyaya gelmezden evvel tekeffl
etmitir. Buna ramen bir gn kalkar da bu hazrlayclar ve yardmclar muvacehesinde vermi
olduu sz unutur, kararlarndan dner, borlarn reddeder, plnn tatbik etmekte tembellik
gsterir ve hatt stelik intihar da etmeye kalkrsa vazife sezgisine ne kadar aykr ve uzak bir
harekette bulunmu olur. Vazife sezgisine bu kadar aykr bulunan bir hareket o hayatn en alt
nefsaniyet seviyesidir ve onun mesuliyeti ne kadar otomatik olursa olsun ardr. Bu ar
mesuliyetin otomatizmas da ok iddetli straplar ve azapl reaksiyonlarla tezahr eder. Byle bir
insan ancak bu ar otomatizmann zahmetli olan kyas bilgileri, yar idrakli durumlarda ileri
doru itebilir.
Beden bir varla hizmet eder ve kaba dnya maddelerinde o varln sembol olur. Tpk ruhun
sembol de daha derin mnda varlk olduu gibi. u hlde dnyada, bedenden ruha kadar uzanan
bu birbirinden farkl beden-varlk-ruh mnasebeti insanlarda, bedenin iinde ruh varm zehabn
uyandrr.
***
nsan olarak dnyaya gelmi bir varln ferd tekmln takip edebilmek iin ii ok gerilerden
alarak kinatta hibir tekml ve inkiafn mevcut olmad bir kademeyi kabul edelim. Burada
inkiafn hangi millerle seyrettiinin sezgisini verebilmek iin sembolik bir projektr emas
kullanacaz. unu tekrar etmek isteriz ki burada kullanacamz ema ancak, bu hakikatler
hakknda sezgi verebilmek iindir.
Evvelce, mahiyeti hakknda hibir ey syleyemeyeceimizi bildirmi olduumuz; hem ruhlara,
hem de kinatlara hkim yksek prensipten bahsetmitik. Bu yksek prensip, bizim
bilemeyeceimiz sonsuz, btn mn ve mahiyet mefhumlarnn dnda kalan bir prensiptir. Bu
prensibin namtenahi kinatlara ve ruhlara mteveccih kudretleri arasnda bizim kinatmza
ynelmi olannn sezgisini ancak bu projektr sembolyle vereceiz. Fakat bu projektr,
kinatlara ve ruhlara hkim olan asl prensibin kendisi olmayacaktr. Onun ancak kinatmzla,
yni madde kinatyla ruhlarn mnasebetine mteallik olan bir kudretidir. Bu, ancak bu kadarla
ifade edilebilir.
Dnyamzn bile basit hareketlerini izah edebilmeye muktedir olmayan, kudret kelimesiyle
sembolize ettiimiz, asl prensibin kinatmza ait durumu veya vehesi elbette byle bir kelimenin
alelde mnsna smaz. nk yalnz bu kelime deil, btn kinatmzda bu durumu ifadeye
yetecek hibir hareket, kelime, mn veya imaj yoktur. Ancak, aresiz kaldmz iin, bilinen
mnlarndan tecrit edip srf bir sembol olarak, asl prensibin kinatmza ve orada tatbikatlarn
grecek ruhlara mteveccih cephesini (bu ifadeler dahi asllarn ifade etmekten ciz
sembollerdir) kudret kelimesiyle ifade ediyoruz. u hlde bu sembolle, gene sembolik olarak
beyan edeceimiz ifadeye gre, kudret; asl prensibin, ruhlarn kinatmza mteallik tekml
ihtiyalarna cevap veren btn madde imknlarnn, bu ihtiyalarla uyuturulmasna mteveccih
icaplarnn btndr. Bunu biraz daha aklayalm: Asl prensibin bu kudretinde hem ruhlarn
namtenahi kinatlara ait ihtiyalarndan ancak kinatmza mteallik -tekml mefhumuyla
sembolize ettiimiz- durumlar mndemitir, hem de bu ihtiyalara tekabl eden, kinatmzn
btn madde imknlar mndemitir. te ruhlarn ihtiyalarn ve kinat maddesinin btn

imknlarn tazammun eden asl prensibin bu kudretinin ruh ihtiyalarla madde imknlarn
birletirerek bir vahdet hline getirmek gayesinin tahakkuku, bizim tekml kelimesiyle
ifadelendirdiimiz mnnn en son ve yksek delletini anlatr. Bu sezgi ruhlarn namtenahi
kinatlardan bir teki olan madde kinatmza ait ihtiyac hakkndadr. Burada dier kinatlar
hakknda sylenmi bir sz yoktur.
***
Kinattaki tekmln yryn kuvvetli bir sembol olarak verdiimiz projektr mefhumuyla
takip etmeye balyoruz. Bu projektrn klar, asl prensibin bahsettiimiz kudretini veya
icaplarn temsil etmektedir. Bu n kayna asl prensibin kendisi de deildir. Onun ancak
kinata mteveccih olan kudretidir. Bu hususta bu kadar sezgiyle yetinmek ve daha ilerisine
gitmeye kalkmamak lzm gelir. Aksi hlde insanlar, iinden kamayacaklar byk ve neticesiz
teevvlere dmekten baka bir ey kazanamazlar. te yukarda sezgisini verdiimiz kaynaktan
kan bu k bir koni hlinde, o anda tl, amorf ve pasif olarak bekleyen kinat cevherine, asl
maddeye iner. In tepesi o kudrette, taban da asl maddededir. Unutulmasn ki bu kta hem
ruhlarn ihtiyalar, hem de bu ihtiyalar karsnda maddede tecelli edecek olan imknlarn
kffesi mndemitir. Ve bu ihtiyalarla imknlar ancak bu k iinde birleecek ve tekml
gerekleecektir. te n bu gerekletirici kudretlerine icap diyoruz. Demek ki her kinata
gre, ayr bir cephesi ve durumu bulunan icabn kinatmza ait olan cephesi, ruhlarn
ihtiyalarnn, madde imknlaryla tevhidini neticelendirmeye mtuf olan asl prensibe ait kudretin
kendisidir.
Bu projektr nn kinatmza ilk indii yer asl maddenin amorf hlidir. Bu tbirleri
dnyadaki mekn mefhumuna gre dnmeden sezmeye almak icap eder. Yoksa ortada ne bir
mahal, ne de mesafe yoktur. Bu imajlar ancak byk hakikatin insanlara hitap eden cephesi
hakknda ve sezgi verebilmek iin zikredilmektedir.
Ik konisinin amorf maddeye ilk dt saha derhal aydnlanr. Ik konisinin asl maddede
bulunan tabanndaki bu aydnlk, tatbikata balayacak ilk ruhlarn ihtiyalarnn, o temas
sahasndaki madde imknlaryla karlam olduunu ifade eder. Burada taban henz pek az
aydnlk ve tepeden ok uzakta bulunur. te onun iin bu sahaya karanlk bir safha diyoruz. Bu
sahada cereyan eden hl udur. In madde ile temas eden niha ksmnda, yni koninin tabannda
mndemi olan, ruhlarn ihtiyalar karsnda tl madde harekete gemi ve bu hareketle de
ruhlarn mekanik tekml prensibi ilemeye balamtr.
Bu hl tahakkuk ettikten sonra, yni amorf maddede ilk imknlar tezahr ettikten sonra, projektr
nn aydnlatt saha, yni k konisinin taban daha ziyade aydnlanmaya balar. Ayn
zamanda taban yava yava tepeye doru ykselir ve koninin tepesiyle taban arasndaki mesafe
ksalmaya balar. Fakat bu mesafeyi kilometrelerle llecek bir uzunluk mnsna almamaldr ve
bunlarn birer sembol olduunu unutmamaldr.
Maddelerin imkn tezahrleri arttka koninin taban daha ziyade aydnlanr ve tepeye
yaklamakta devam eder. Bu, u demektir ki maddenin imknlar gittike daha ok tezahr etmekte
ve bu tezahre sebep olan ruhlarn daha geni aptaki ihtiyalar karlanmakta, inkiaflar artmakta
ve sahalar aydnlanmaktadr.
Bylece, kinattaki tekmln ilk mekanik prensibi, yni evvelce uzun ve karanlk bir saha
olarak ifade ettiimiz hidrojen alt safhas tekemml eder.
***

Ik konisinin taban hidrojen safhasnn balang sahasna kadar ykselir. Buradan itibaren evvelce izah etmi olduumuz gibi- ruhlar artk maddelere balanr. Bu safhada monoton, mekanik,
fakat geecek pek uzun zaman iinde, ok yava tempoyla mudilleen maddenin hareketlerine;
ruhlarn pasif ve mekanik olarak ilk intibak tatbikatlar balar. te bu bakmdan bu safhaya
tekmln pasif intibaklar safhas da deriz. Ruhlar bu safhada, esaret iinde bir pasiflikle
srklenerek sadece maddenin hareketlerine, ebediyet kadar sren bir zaman zarfnda
altrlacaklardr. Ik konisinin taban burada biraz daha aydnlanm ve zirveye biraz daha
yaklamtr.
***
Ik konisinin taban aydnlanmakta devam ederek hidrojen atomunun varlk safhasna kadar
ykselir. Buradan itibaren ruhlarn ilk basit aktif davranlaryla maddelerdeki inkiaf prensibi
balar. Burada hem ruhlarn iptida bir faaliyeti, hem de bu faaliyeti ok sk kontrol altnda tutan
ve destekleyen bir otomatizma prensibi mevcuttur. Bundan sonra ykselmesinde devam eden k
konisi, idrakin ilk prltlar olan sezgilere varlklar hazrlayc, nebat bedenlerinin kurulmas
safhasna ykselir. Nebatlarda ilk iptida sezgilere intikal egzersizleri balar. Bu safhada
hrriyetin hududu -gene pek dar olmakla beraber- bir miktar daha geniletilmi ve sezgi
otomatizmas bagstermitir. Koninin taban ykseldike bu sezgi otomatizmalar mullenerek
hayvanlardaki sezgilere inklp edecektir. Hayvanlarda inkiaf, nebatlardakine nazaran, biraz daha
hzldr. Koninin taban hayvanlk safhasndan insanlk safhasna doru ykseldike hayvanlarda,
insanlardaki bz idrak hususiyetlerin ilk hazrlklar da belirmeye balar ve insan melekelerine
benzer bz durumlar ve hller grlr.
***
Ik konisinin taban aydnlanmasna devam ederek ve ykselerek idraklerin balad, hidrojenin
insanlk kademesine kadar gelir. Buradan itibaren vazife plnna hazrln yar idrakli, subjektif
bir tekml safhas balar ki buradaki saha olduka aydnlanm durumdadr. Ik konisinin taban
bylece tepesine doru yaklatka idrakler aydnlanr, vazife plnndan itibaren balayacak olan
safhaya doru hazrlklar ilerler ve nihayet koninin taban insanst ve hidrojen lemi tesi olan
vazife pln safhasna kadar ykselir. Ik konisinin taban bu safhaya ulanca artk saha iyice
aydnlanm bulunur. Buradan itibaren icaplar ak olarak tezahr ederler. Bu durum, idraklerin
icaplara sratle intibaklarn salar. Buradan itibaren ruhlarn davranlaryla icaplar birlemeye
balayacaklardr. Varlklar buraya kadar, k konisinin tabann eitli mekanizmalarla deta
itilerek ve srklenerek yukar doru takip edebiliyorlard. Bundan sonra idraklerin icaplarla
vukua gelecek birleme liyakatleri sayesinde varlklar kendi idrakleriyle k konisinin
hzmelerine trmanarak, didinerek faal bir ekilde tepeye doru kmaya balarlar. Bu da
idraklerin icaplara intibak ettii, yni onlarla vahdet hline girebildii nisbette sratli olur. Onun
iin buradaki yrye tekmln aktif intibaklar safhas da deriz. Bu safhada tekml gemi
safhaya nazaran objektif karakterdedir. Bu mefhumun sezgisi, biraz ileride zaman bahsi izah
edilirken daha iyi alnm olacaktr.
***
Vazife plnndan itibaren, k konisinin tabanndan tepesine doru gittike artan bir kudret
imkn bolluu ile trmanmaya balayan varlklarn tepeye kadar katedecekleri mesafe henz ok
uzundur. Zira asl maddeye inen k konisinin ilk safhasndaki tabannn tepeye olan mesafesine
nisbetle vazife plnndan itibaren olan mesafesi bir hayli ksalm bulunmakla beraber gene, vazife

safhasnn ilk kademelerinde bulunan tabanyla tepesi arasnda ebediyet kadar uzun denecek bir
mesafe vardr.
Fakat vazife plnnda iyice aydnlanm olan k konisinin taban aydnln bundan sonra pek
byk bir sratle arttracak ve tepeye ykselme hz evvelkilerle kyas edilemeyecek derecede
fazlalaacaktr. Bu safha hakik bir tekml safhasdr. Dediimiz gibi bu safhadan itibaren artan
k konisinin aydnlk sahalar tepeye doru ykseldike kinata ait olan icaplarla ruhlarn
davranlarnn ve idraklerinin intibaklarna hz verecektir. Ve tepeye yaklatka vahdet sahas o
nisbette genileyecektir.
Ruhlarn idrakleriyle icaplarn birleme sahalar bylece genileye genileye ilerlerken k
konisinin taban nihayet yle bir noktaya gelir ki orada icaplarn btn ile, ruhlarn bu kinata
taalluk eden btn davranlar ve idrakleri tam bir vahdet hline gelmi bulunur ve bylece tepeye
gelmi olan koninin taban o tek nurlu noktada seyahatini ikmal etmi olur. Btn davranlarn,
idraklerin, imknlarn, tesirlerin, hulsa icaplarn birletii bu tek nurlu nokta nite dediimiz
idrak vahdetidir. Bu, btn kinattr. Onun bir tek manyetik alan vardr ki bu da kinatn tek
manyetik alandr. Bu noktada ayrlk gayrlk yoktur. Her ey orada birlemitir. Burada bir tek
idrak, bir tek davran, bir tek icap, hulsa bir tek kinat bahis mevzuudur. te bu nokta kinatta
tekmln tahakkukunu ifade eder.
***
Burada byk bir yanlma ihtimalini nlemek iin u noktay belirtmek gerekir: Ik konisinin
tepesi evvelce sylediimiz gibi, asl prensibin kendisi deildir. Onun btn kinatlara deil,
sadece kinatmza mahsus bir kudretidir. Keza, ruhlarn davranlar da ruhlarn kendileri
deildir. Onlarn btn kinatlara deil, ancak madde kinatna taalluk eden ihtiyalarnn
tecellisidir. Binaenaleyh burada niteyi; asl prensibin, maddenin ve ruhlarn birlemi olduu bir
durum olarak dnmek hatalarn en by olur. Bunun da sebebini evvelce izah etmitik.
Buradaki btn durumlar, ancak madde kinat mefhumu etrafnda toplanan ruh davranlar ve
icaplarla alr ve kapanr. Fakat onlarn tesindeki lyetenahi olaylar devam edip gider.
***
Burada aka anlatlm oluyor ki k konisi, kinatn kendisidir. Ve kinat ancak bu k konisi
ile, asl icaplarla var olmaktadr. O koninin hzmelerinden mahrum kalan kinatn bir tek noktas
derhal kararmaya, amorf hle dmeye, yni insanlarn anlad mnda yok olmaya mahkm bir
duruma der. te kinatn hibir zerresi yoktur ki niteden szlerek gelen asl tesirlerin mul ve
ihatas dnda kalsn. Kinatta her kprdan, ancak nite tensibi ve kontrol altnda mmkn
olabilir hakikatinin sezgisine, bu bilgileri alanlar daha kuvvetle sahip olmu bulunacaklardr.
***
Asl kudret konisine tbi olarak kinatn nasl inkiaf ettiini umum ve sembolik hatlar
iinde anlattktan sonra insanln balangcndan itibaren bir ferdin tekmln daha geni
kadrosu iinde izah etmek gerekmektedir.
nsanlk, geirilmi az ok pasif inkiaf safhalaryla, gelecek aktif ve hakik tekml plnlar
arasnda yar idrakli ve subjektif hazrlklar temin eden arasat bir plndr. Ve onun bu hazrlayc
durumu bakmndan ehemmiyeti ok byktr. nsanl mteakip vazife safhasna geilecektir.
nsanlkta idrakler henz vazife bilgisiyle aydnlanm bulunmadndan vazife plnna ait aktif
intibaklar insan hayatnda balamaz. Zira insanlk safhasnda ruhlarn hibir davran henz,
hibir icapla tam bir vahdet tekil edebilecek kudrete ermi deildir. nsanlar st plnda olduu

gibi k konisine henz kendi kudretleriyle trmanp kabilecek duruma gelmemilerdir. Bununla
beraber insanlk, artk idrakli ykselilerin balad vazife safhasnn eiine ulam ve o
safhann dorudan doruya hazrlklarna balamtr. Binaenaleyh insanln inkiafna ait lzumlu
problemler zerinde durmann burada sras gelmitir.
***
leride zaman ve mekn bahsi zerinde dururken izah edeceimiz gibi, insanlk hayat saysz
bedenlenmelerine ramen, bandan sonuna kadar bir tek hayat gibi mtalaa olunmaldr. Bu
mddet zarfnda insann bir sr ferd inkiaf kademesi olacaktr. Her kademenin hududu muayyen
realitelerle tahdit edilmitir. Demek ki her insann hayatnda kendisine, kendi kademelerine
mahsus ayr realiteleri mevcuttur. Muhtelif realite kademelerinde bulunan insanlarn realite
farklar; inkiaf kademeleri birbirine yakn insanlarda kktr. Kademelerin arasndaki mesafe
uzadka bu farklar da o nisbette byr.
***
lk insan ele alnca, onda dier tekml kademelerine nazaran briz olan ey; idrak
noksanlndan mtevellit bir otomatizmann hkim durumda grnmesidir. O, ou zaman yapt
iin ancak yar idrakine varm veya hi idrakine varamam durumdan daha ileri kudret
gsteremez. Bu hl insanln olduka ileri kademelerine kadar birok ahvlde, byle devam
edebilir. Ve btn insanlk boyunca da tam idrak gene teesss etmi olmaz. Zaten btn bu
otomatizmalarn gayesinin de insanlar, vazife bilgisine ve idrakine hazrlamak olduunu
sylemitik.
***
nsan bedenini kullanan varlklar; dnyada bedenlerini kullandklar muhitlerin imkn ve
artlarndan istifade ederek, o artlara tbi saysz hdise iinde yaarlar. nk insanlar vazife
sezgisine bu hdiseler hazrlayacaktr. Vazife plnnn tabi ve mtat olan disiplini, bu hdiselerin
sert ve hain ehreleri karsnda yaplacak saysz tatbikatla renilecektir. Demek ki faydal
hdiselerin vukua gelmesi iin, insanlarn dier varlklara, yni mer durumlara ihtiyac vardr.
Fakat bu mer durumlar yalnz insanlara mil deildir. Bunlarn iine hayvanlar, hatt nebatlar
da dahildir. Ve bu hl bir zarurettir, dier tbirle, dnyada byk bir varlk kadrosu iinde,
birbirini yetitirmek suretiyle derece derece hazrlanmak zaruretinin bir icabdr. Bunun en
objektif misali beden hceyreleridir. nsanlar, bu iptida varlklarla mukadderleri bal olarak
geni bir mer pln iinde kucak kucaa yaamaktadrlar. Mesel bir insann kalbini tekil eden
hceyreler, inkiaflarn temin etmek iin nasl o insan bedenine muhta iseler, o insann bedeni de
yaayabilmek iin bu hceyrelere o kadar muhtatr. Birisinin hastal dierini mteessir edecei
gibi, her ikisinin sal da mterek selmeti temin eder. Demek ki btn bu varlklar arasnda
mevcut olan mer hayatlar bo ve mnsz eyler deildir.
***
Mer pln, kendi imknlar iindeki inkiaf icaplarn yerine getirmek iin, birbirine dayanarak
ve birbirinden habersizce kuvvetler alarak yan yana yryen ferd plnlarn bir sentezidir ki bu da
insanlk hayatndaki inkiaf otomatizmasnn bir zaruretidir.
nsanlarn; kendilerinden daha kk varlklarla olan mer plnlarnn yannda, ondan daha
ehemmiyetli ve idrakli olarak hemcinsleriyle ve hatt bz bedensiz varlklarla kurduklar plnlar
da vardr. Btn bu mer plnlar inkiafn zaruretidir. Zira sylediimiz gibi insann inkiaf;
vazife plnna ait vazife sezgisi hazrl tatbikatlarna girimesiyle mmkn olur. Hlbuki byk

vazife plnnda her eyden evvel, tam mnsyla bir koordinasyon ve kooperasyon vardr. Yni
orada, o plndaki organizasyonlarn gruplarna gre aralarnda tam bir vahdet, btn
faaliyetlerinde birbirinden ayrlmaz bir i birlii mevcuttur. Bu durum, o plnn amayan bir
esasdr. Hlbuki mnferit hllerde almakla bu kadar sk bir koordinasyon ve kooperasyon
hazrl tatbikatn yapabilmek bahis mevzuu olamaz. Byle olunca da kolektif bir faaliyet iinde
yryen vazife plnna herhangi bir hazrlk yaplamaz.
***
Evvelce millet, aile ve mer pln bahislerinde sylediimiz gibi, dnyadaki byk kk btn
topluluklar; mterek gayeler etrafnda birlemi insanlardan mteekkildir. Vazife plnnda tabi
olan ve dnya iin ideal telkki edilen, hatt mns mehul kalan tam bir i birlii, yni muayyen
noktalarda husule gelmi idrakli bir vahdet dnya topluluklarnda mevcut olmamakla beraber, o
ideale doru bilmeden bir hazrlan ve srkleni cehdi insanlarda vardr ki bu da bu safhadaki
tekml denilen ihtiyacn zaruretidir. Bu hl otomatik olarak akp gider. Esasen dnyada hemen
hemen hibir topluluk yoktur ki hakik bir vazife idrakiyle teekkl etmi ve herhangi bir hedef
urunda tek bir fert hlinde yrmek kudretini gsterebilmi fertlerden mrekkep olsun. Bununla
beraber, btn bu topluluklar bambaka ve ekseriya eitli nefsaniyetleri tahrik edici mahiyetteki
otomatizmalaryla insanlarn canla bala bir i birlii yapmak itiha, arzu ve cehitlerini temin
ederler ki burada asl gizlenmi olan hedef, insanlarn hakik vazife idraki ve bilgisi ile tam bir
vahdet iinde i birlii mkellefiyetinin mnsn sezmeye hazrlanmalar ve bunun egzersizlerini
bu otomatizmalar yardmyla yapm olmalardr.
Bir ailedeki fertlerin, bir mektepte okuyan ocuklarn, bir fabrikada alan iilerin, bir klada
talim gren askerlerin, bir dairede alan memurlarn, bir toplantda kararlar alan diplomatlarn,
bir hastanede tedavi gren hastalarn ve tedavi eden doktorlarn, bir milleti tekil eden
vatandalarn velhsl insanlar iinde saysz topluluklarn hepsi otomatik vasflaryla, byk
vazife plnnn yksek sezgilerini hazrlayc tatbikatlar salayan kuvvetli ve srkleyici
vstalardr.
***
Her insan mer plnlardan bir veya birkana intisap etmitir. Bu intisaplar bazan ihtiyaridir,
fakat ok defa zoraki olur. Bu zoraki itililer de gene yksek gayelere mtuftur. Esasen insanlar,
hayatlarn kurtarmak endiesiyle bu srklenilere gnlldrler. Bzs nefsaniyet dknlnn
neticesi olarak bir tmarhanede mrn geirir, kimisi bir hapishaneye kapatlr, kimisi bir lokma
gnlk ekmeini kazanmak iin mesel maden ocaklarnn en ar hayat artlar iinde btn mr
boyunca gml kalr... Bunlar hep vazife bilgisi sezgisine ulamak, yni ilh icaba idrakini
intibak ettirebilecek, henge girebilecek durumlara gelebilmek iindir. nsan bunu yapmakta ne
kadar cehit ve gayret gsterir ve muvaffak olursa vazife plnna o nisbette sratli ve emin olarak
yaklam bulunur ve dnya hayatnn strapl, ar kademelerini de o kadar abuk atlatm olur.
Eer bunu yapmaz da mtemadiyen nefsaniyetine yenilir, ondan kurtulmak cehdini gstermez, geri
hislerle, basit dncelerle badap kalr ve dnyay plnnn tatbikatna bir vsta deil,
nefsaniyetlerinin tatminine bir vsta sayar ve ona gre hareket ederek plnnn icaplarn iner
geerse iler deiir. O zaman, onun esasen otomatik yryen mer plnlar, hazrlklar ve hayat
artlar bu hareketlerinin slah yoluna yneltilir. Bunu vazifeli yardmclar yaparlar. O insan,
hayat artlarnn birdenbire atlan kalar, ekiyen yzleri karsnda sebebini idrak etmeden, ok
g durumlara dmeye baladn grr, ileri tersine yrmeye balar, madd, manev zntler,

aclar birbirini takip eder. O, hl iin nerelerden geldiinin farknda olmaz ve bkknlk getirir.
Kabahati durmadan kadere, talihe, cemiyete, insanla... una buna yklemeye kalkr. Fakat
durum ve hareketlerine gre ayarlanm olan pln mucibince amayan inkiaf mekanizmas onun
bu telna zerre kadar aldr etmeden kendi yolunda ileyip gider. O eer hl uslanmaz ve
idrakini zorlamak istemezse ortalk kararmakta devam eder, tatszlklar gittike artar ve nihayet
onu isyana srkleyinceye kadar urar. Fakat bu isyan, ii bsbtn kmaza sokar ve nihayet bir
hapishaneye, bir hastaneye, bir tmarhaneye, bir mezara veya buna mmasil en ar zorlayc hayat
artlarndan birine onu srkler. Btn bunlar o insann kendi idrakiyle baaramad o ana mahsus
tekml iin elzem ilerin, vazifeli varlklar tarafndan kendisine yaptrtlmas iin, vazife
plnnn alm olduu kararlarn tatbikatndan ibaret hdiselerdir.
***
O hlde insanlarn strapl ve etin olan dnyadan, bu arasat vasattan bir an evvel
muvaffakiyetle ayrlabilmeleri iin yapacaklar ey, vicdan mekanizmalarnn dierkmla, vazife
sevgisine bal olan realitelerini hazmetmeye ve nefsaniyetleri zoruyla brakmak istemedikleri
hodkmlk arzu ve itihalarnn kuvvetli balarndan kendilerini, idrakleriyle kurtarmaya
almalardr. Bunun da muvaffakiyeti ancak feragat, fedakrlk ve vazife sevgisi ile gsterilecek
cehit ve gayretlere baldr.
Bu mcadelede gsterilmesi lzm gelen cehitlerin istikametinin emniyet ve muvaffakiyetini
salayan lemmul bir kstas veriyoruz. Bu bilgi, iyilikle ktlk mefhumunun ayrt edilebilmesini
kolaylatracaktr. yilik vicdann st realitelerini, ktlk ise alt realitelerini ilgilendiren
mefhumlardr. Bu mefhumlar birbirinden iyi ayrt edilebilirlerse idrakler iin vicdan yryn
dzenlemek kolay olur. Yaplan her iin ayn anda hem aaya, hem yukarya zarar vermemesi
lzm gelir. te kstas budur. Mesel alt tarafa iyilik yapaym derken, st tarafa zarar vermek
ktlktr. Keza st tarafa iyilik yaparken alt taraf zarara sokmak gene ktlktr ve bu
durumlarn ikisi de vicdan terazisinde mesuliyeti mucip olur.
Esasen, idrakleri az ok ilerlemi olanlar yapacaklar ileri bu mul iinde nazar itibara
alrlarsa grrler ki alt veya stten birisine yaplan iyilik eer hakik iyilik ise dier taraf da
faydalandrm olur, zarara sokmaz. Fakat eer bir tarafa yaplan i dier taraf mutazarrr
ediyorsa o i iki taraf iin de hakik bir iyilik olmaz. Mesel, terbiyesiyle mkellef bulunduu
ocuunu hrszlk huyundan vazgeirmek iin dven bir babann elinden -srf ocua iyilik
yapacam diye- ocuu kurtaran ve bu suretle onu kt kaprislerinde cesaretlendiren bir insan
belki sath bir grle ocua, yni aaya iyilik yapm gibi olur ama babann, yni st tarafn
vazifesini bozmak suretiyle ona zarar vermi olur. Binaenaleyh haddizatnda bu hareket baba iin
olduu kadar ocuk iin de ktlktr.
Eer insan byle dikkatli hareket edip ktlklerden kamaya muvaffak olursa ne al!.. Sratli
bir yoldan ykselir. Muvaffak olamazsa, bu muvaffakiyeti otomatik yollardan, onu zorlayarak temin
edecek imknlar ve tertipler, vazifelilerin yardmyla, misallerini biraz evvel verdiimiz
ekillerde onun nne kartlr.
***
Bylece de kalka bir hayat iinde, beden imknlar eitli yollarda kullanlarak tketilir.
Nihayet beden hastalanr, ihtiyarlar, ie yaramaz hle gelir. Varlk, o bedenin kifayesi hududunun
stndeki imknlara sahip vasatlarda inkiafna devam etmek zorunda kalr. Bu takdirde gene
vazifelilerin yardmlaryla eski beden terk edilir. Varlk bir st kademenin artlarna karlr.

Bunun iin varlk, lm hdisesiyle dnyadan ayrlr. O andan itibaren, yni spatyoma geiinin ilk
anlarnda ona kendi ruhundan gelen tesirler mstesna, etrafndan gelen btn tli tesirler kesilir. O
varlk yalnz kendi varl iinde tecerrt etmi hlde yapayalnz braklr. Bu hl, bir insann bir
odada kapatlp onun btn duyu organlar ortadan kaldrldktan sonra her eye kar, hatt kendi
bedenine kar dahi duygusuz olarak orada terk edilmesine yakn bir duruma benzer. Yakn diyoruz
nk spatyom hayat bundan daha ok derin ve deruni bir yalnzl ifade eder. u hlde spatyom
hayat varlklar iin bir mekn deildir. Onlarn mekn o anda yalnz kendi varlklardr.
Binaenaleyh varln oraya ilk intikalinde ne dnya ile, ne dnya st ile, ne etrafndaki kendisi
gibi dier varlklarla irtibata gemesi, konumas, grmesi mmkn olmaz. Onun evresiyle olan
btn mnasebetleri kesilmitir. Bunun, hem o varln ar bir egoizma iinde bulunmasndan
mtevellit tabi sebepleri, hem de biraz aada syleyeceimiz dier zaruretleri vardr. Bu hl,
spatyomda lzumlu olan bir mddet kadar devam ettikten sonra etraftan gelmeye balayan tesirlerle
ortadan kaldrlr ve varlk bu tesirler sayesinde uyanan idrakiyle, etrafn ve hviyetini,
ihtiyalarn tanmaya balar.
***
lm mteakip, varlk bittab serbestleir ama vazife plnnn btn hazrlk tatbikatn dnyada
henz ikmal edememi ise insanlk safhasn bitirmi saylmaz. Binaenaleyh her ne kadar bedenden
ayrlm ise de o varlk, gene bir insan mertebesinde bulunmaktadr. Zira ne olursa olsun, yarm
kalm iini bitirmek zere o tekrar dnyaya dnmek zaruretindedir. Ve oradaki hazrlk
tatbikatlarn ikmal edinceye kadar onun meskeni dnya olacaktr, mer plnda insanlk!..
te oraya intikal eden, daha dorusu lnce btn tesirlerden tecrit olunan insan varl,
spatyomda bir mddet geirmek mecburiyetinde kalr. Bunun da mhim sebebi vardr. Bir varlk,
dnya hayatna ait plnnn tatbikatn yaptktan sonra o tatbikat srasnda kazanm olduu eylerin
muhasebesini yapmak, onlar tamamyla kendisine sindirmek ve mal etmek ihtiyacndadr. Bunun
iin de bir mddet onun, inzivaya ekilmesi, kendi z bilgilerine dnmesi, yni son dnya
hayatnda elde ettii bilgilerle eski bilgilerini karlatrarak onlarn muhasebesini yapmas
gerekir. Evvelce sylemitik ki insanlar dnyada kazandklarn uykular esnasnda uurdlarna
atarak orada biriktirmektedirler. te, lm mteakip varln, etraftan irtibatlarn keserek tam bir
tecerrt hline girii, onun bu bilgileri rahata hazmedebilmesi iin lzumlu ameliyeleri yapmasna
imkn verir. u hlde spatyom hayat varlk iin derin ve esasl murakabe ve muhasebe andr. Ve
btn bir dnya devresi boyunca devam eden insan hayatnn aralarna lm denilen fslalarn
sokuturulmasnn bir sebebi de bu imkn temin etmek iindir.
Burada kyas bilgilerinin en mkemmel tatbikat yaplr. Zira varlk bu srada evreden gelen
realitelerle rahatsz edilmez ve serbeste alan vicdan mekanizmas, birikmi olan btn
bilgilerin ac veya tatl kyaslarn yapmak ve onlarn neticelerini z varla mal etmek frsat ve
imknlarn bulur.
te bu ameliyeye yardm etmek iin lm takip eden anlarda dardan gelen tesirlerin hepsi
kesilir. drakini igal edebilecek ve dar ekecek hibir tesir ona gnderilmez. Vazifeliler buna
mni olurlar. Bununla beraber gene o, vazife plnnn tam bir kontrol altnda bulunmaktadr. Eer
aadan kendisine bz tesirlerin gelmesi onun muhasebesi ve murakabesi iin lzumlu grlrse
ancak vazifelilerin msaadesi ve kontrol altnda bu yaplabilir. Yni istedii zaman mesel len
(X.), dnyada kalan dostu (A.) ile temasa geemez. (X.)in o sradaki murakabe ve muhasebesine
ait faaliyetlerle ilgili olan ok ince hesaplara gre bu ie ya msaade edilir veya edilmez.

Msaade edilmeyince de onun insanlarla temasa geebilmesini hibir kuvvet salayamaz.

Spatyoma gemi bir varlk ilk zamanlarda dier kendisi gibi varlklarla da irtibata geemez.
Yukardaki kaytlarla bu da msaadeye baldr. Zira orada keyf hibir ey yoktur. Her ey vazife
plnnn hesapl, kitapl kontrol altnda cereyan eder. Hayatta iken nasl en ince ihtiya ve
zaruretler hesap ediliyorsa, lm tesinde de lzumlu ilerin icaplar ylece yerine getirilir.
Spatyoma geen varlk dnyadan ve etraftan tesirler almaynca zarur olarak kendisinde mevcut
olan imajlarn intibalaryla babaa braklm olur ve onlarn iinde yaamaya balar. Bu hl ok
derin ve kuvvetli bir rya gibidir. Fakat bu yaay zevk iin deil, strap ekmek iin de deildir.
Bu srada zevkler ve straplar mevcut olsa bile asl gaye, dnyada elde edilmi olan kazanlarn kyas bilgileriyle- varla mal edilmesidir. te orada inkiaf mekanizmasnn, vazife plnnn
kontrol altnda tam bir serbestlikle ileyii, varl ou zaman strapl olan kyas bilgileriyle
cebr sentez ve analizlere srkler. Bu srada kyasn tesirlerini hafifletici evre tesirleri mevcut
olmadndan, kyastan mtevellit ac duygular dnyadakinden binlerce defa artm olarak varl
tazip ederler. Ve bilgiler de ancak bu derece iddetli bir hesaplamadan sonra hazmedilip z bilgi
hline geebilirler. Bu suretle btn neticeler alnr. Bu hesaplama srasnda varlk iin ok
artc durumlar hsl olabileceinden bu hle varln teevv hli deriz. Bu murakabe ve
muhasebe, dediimiz gibi her vakit ve hatt ou zaman rahat ve sakin olarak gemez. Bilhassa ilk
intikal devrelerinde ekseriya huzursuzluk, iddetli strap, azap ve ar teevv hlleriyle
mterafk olur. Muhasebe ve murakabenin zaruret ve icaplarna gre az ok rahat hller de
grlebilir. Bazan cehennem azab yaatacak derecede grltl de olur.
***
Bu suretle spatyomda bir sr teevv geirip kazanlarnn muhasebesini yaptktan ve
bilgilerini sindirdikten sonra varla yukardan tekrar yardmc tesirler gelmeye balar. Etraftan da
tesirler alr. Btn bunlar sayesinde teevvten kurtulur, kendisini ve etrafn tanr ve genilemi
olan idrakiyle gelecei dnmeye balar. Kazan ve kayplarnn derecesini takdir eder,
eksiklerini tamamlamak iin tekrar dnyaya dnmek ihtiyacn duymaya balar. Eer onun bu
ihtiyac yerine getirilmek icap ediyorsa bunu takdir eden vazifeliler ykseklerden gelen
direktiflerle ona derhal yardm etmeye hazrlanrlar. Ve dnyada kendisine en lzumlu ve faydal
olacak ferd ve mer plnnn, varlkla beraber tanzim ve tertip edilmesine koyulurlar. O, bu
plna istekle baldr. Zira selmetinin ancak bu plnn tatbikatyla salanabileceini takdir etmi
bulunmaktadr. Binaenaleyh dnyada bu plna sdk kalacana sz verir ve bu szle, evvelce izah
ettiimiz ekilde dnyada bedenlenir. Bedenlenince tekrar sath zaman hkimiyeti altna
gireceinden, kendisinde krev zaman idrakine ait zenginlikler silinir. Ve hepsi uuraltna atlr.
Sath zamana tbi olan idrak yeni artlar iinde dnyada yaamaya balar. te onun dnyada,
plnn tatbik ederken spatyomdan kalan intibalaryla beraber, vazifelilerin yardmlar destek
olacak ve bu plnn tatbikatnda rehberlik yapacaktr.
Bylece hayatlar birbirini takip ederek insann her geliinde z bilgilerinin ve idrakinin
artmasyla vicdan mekanizmasndaki realitelerin st taraflara kaymas imkn ve zaruretleri artar.
Vicdan muvazeneleri artk st kademelerde kurulmaya balayacandan, lmden sonra
spatyomdaki muhasebelerin de ac taraflar yava yava kalmaz. Burada bir kaide vardr: drakler
ne kadar genilemise spatyomdaki tecerrt hli mddeti o kadar ksalm olur. Zira orada
yaplmas icap eden muhasebe ileri o kadar sratle ikmal edilir.
***

Dnyada yaayan bir insan, her eyden evvel vazifesinin ne olduunu, neye hazrlandn,
nereden gelip nereye gittiini ve bilhassa biraz evvel tarif ettiimiz mndaki iyilik-ktlk
mefhumuna gre nasl hareket edilmesi lzm geldiini bilmelidir. Ve zaten bunlar bilmedike
daha yukarlara, vazife plnna kmaya ne lzum kalr, ne de imkn. Zira bu durumda kaldka
onun vazife plnnda yapabilecei i yoktur. Bunun iin onun st pln icaplarna hazrlanmas ve
bedenlenme zincirinin eitli halkas iinde birok defa dnyaya gelip gitmesi lzmdr. En basit
ileri bile yaparken idraki ancak otomatik yollarda alan bir insann 50-60 senelik bir dnya
bedenlenmesi sonunda derhal lemmul hdiselerin ve madde kombinezonlarnn illiyet prensibi
ve yksek icaplar muvacehesindeki mnasebetlerini kavrayacak kudrete eriivermesini ve
muazzam lemlerin byk ilerini, btn mesuliyetlerini mdrik olarak sevk ve idare etmek iin
lzumlu olan idrak mulne varabilmesini kabul etmek mmkn olmaz. En alkan bir insann
idrakinin bile btn bir hayat boyunca ne kadar ar bir karnca ayayla inkiaf ettiini grdkten
sonra, byle lemmul bir idrake erimenin birka dnya hayatnda mmkn oluvereceini
dnmek hatadr. u hlde tam bir vazife bilgisi liyakatine erimesi varln ancak, dnyada on
binlerce sene insan bedeni iinde geen hayat zinciri halkalarn ikmal ettikten sonra mmkn
olabilir.
***
Bu bilgilerden sonra kolayca anlalr ki dnyadaki insanlar iin herhangi bir vazife
mkellefiyeti bahis mevzuu olamaz. Zira dnyadaki sath zaman idrakine bal realitelerle kinatn
deimez hakikatlere dayanan nizam yrtlemez. nsanlarn, byle byk ilere karmak
mazhariyetine kavuabilmeleri iin yukarlarda izah ettiimiz hazrlk kademelerinden gemesi
lzmdr ki burada da onlara yardmc olan en mkemmel mekanizma, vicdan mekanizmasdr.
Vicdan mekanizmasnn st taraflara doru kaymas demek, onun muvazene seviyelerinin gittike,
bu byk mkellefiyetleri ifa edebilmek iin lzumlu vasflar kazanmaya yaklam kademelerde
teesss etmesi demektir. Yni onlar arasndaki muvazenelerin gittike vazife plnna yakn
realiteler sahasnda kurulmas ve bu suretle birbirine zt olan unsurlarn da vazife icaplarna yakn
materyallerden mteekkil bulunmas demektir. Binaenaleyh buradaki zddiyet -aa kademelerde
olduu gibi- aralarnda etin uurumlar bulunan ekimeler eklinde deil, birbirini destekleyen ve
mutabakat istihdaf eden ahenkli bir yry hlinde tecelli eder. Zaten insanlk devresinin
bitirilmesinin bir mns da vicdan dalitesi unsurlar arasndaki zddiyetin ortadan kalkm
olmas demektir. Mesel aalarda, babasn ldren bir insan affetmek veya ldrmek duygular
arasnda ztlaan vicdan mekanizmas yukarlarda, ayn ktilin, bu kt hareketiyle zaten duyaca
azaplarn elinden geldii kadar tahfif edebilmenin u veya bu yolunu veya tarzn tercih etmek
eklinde bir dalite arz eder ki bu da insan iin yorucu bir zddiyet olmaktan ziyade vazife
bilgisine daha idrakli bir hazrlann az ok tatl bir faaliyeti olur.
***
Vazife plnna hazrlann bu ilk vicdan aklarn din ve ahlk messeseleri izah etmi ve
onlar mazbut birtakm meyyidelere balamtr. Vicdann bu ilk aklar, bu messeseler
tarafndan faziletler ve reziletler dalitesi iinde ele alnm ve bu meyyideler, vicdann st
zddn tekil eden faziletlere insanl otomatik olarak yneltmitir. yi olanlara vadedilen cennet,
kt olanlara mahsus cehennem sembolleri bu otomatizmann en kuvvetli ve isabetli birer
meyyidesi olmutur.
Cennet ve cehennem sembollerinin isabetli olduunu syledik. Filhakika vicdann muvazene

seviyesinin kurulduu hodkmlk dediimiz reziletlere ait alt kademelerindeki btn yryler
belki cehennem mefhumuyla dahi ifadesi g olan her eit azab ve strab beraberinde tar.
Buna mukabil, vicdan dalitesinin yukarlarda kurulmu muvazene seviyeleri feragatin,
fedakrln, sevginin ve bilhassa vazife sevgisinin cennet sembolyle ifade edilmeye allm
bahtiyarlk ve saadet duygularn ihtiva eder.
***
Vicdann st kademeleri feragat ve fedakrlkla mterafktr. Binaenaleyh oralara alt
kademelerin ihtiraslaryla geilemez. st kademeler bu nevi hodkmlklarla zerre kadar iliii
bulunmayan vazife bilgisine en yakn basamaklardr. Bylece, aa kademelerde i karl
olarak beklenen cret mefhumu yukarlarda yerini, vazife sevgisine dayanan hasbilik realitesine
terk etmitir. Hatt alt kademelerde hrsla peinden koulan ahs menfaatler, st kademedekiler
iin birer strap kayna bile olabilirler. Bu suretle madd menfaatlerini salamak ve hatt bunu
kendisine gaye edinmek durumundan uzaklap iini, gcn canla bala ve etrafndakilere hizmet
kastyla yapabilmek kudretine erimi bir varlk artk dnya hududunun st kademelerinden vazife
sahalarna atlayabilecek olgunlua gelmitir. Ve bu dereceye gelince vazife pln tarafndan
kendisine verilecek uygun bir vazifeyi de ikmal ettikten sonra dorudan doruya vazife plnna
geer.
Ancak dnya mektebini bitirip de henz vazife almam insanlarn geirecekleri arasat pln
vardr ki buna yar sptil lem diyoruz. te bu arasat atktan sonra varlklar byk vazife
plnnn ilk kademelerine ulaacaklar ve asl tekmllerine balayacaklardr.
***
Bir insan idrakinin, insanla ait st hudut izgisine varabilmesi iin geirmesi lzm gelen
hayatlarn miktar, bir sr hrriyetler ve imtihanlar yznden her ne kadar kesin olarak
sylenemezse de bunun vasat 500-700 bedenlenmeye mnhasr olduu bir vkadr. Bu rakamn
kat olarak sylenememesi de gayet tabidir. Nitekim, mazbut ve plnl olmasna ramen insann
bir tek hayatnn dahi mukadderat zaruretleri yznden ne kadar devam edeceini kesin olarak
ifade etmek kabil deildir. Gene ayn sebeplerden dolay insanlarn plnlarn tatbik ederken, ne
zamanda hangi inkiaf kademelerine ulaacaklarn da ok evvellerden kestirmek imknszdr. Zira
burada varln cehit ve gayretlerinin -kendisine tannm bz hrriyetler neticesinde- onun eline
braklmasyla, o cehit ve gayretlerin mukadderat plnnca takdir edilecek neticelerinin daima
deiebilmesi bu imknszla sebep olmaktadr.
***
Dnya tesindeki ve st plnlardaki zaman lsnn dnya zamanna uymadn ve bunlarn
aralarnda byk farklarn bulunduunu sylemitik. Filhakika dnya idaresinde vazifeli olan
plnn zaman ls ve idraki, dnyadaki basit zaman idrakiyle kyas edilemez. Mesel, dnya st
zaman lsnn bizim lmze gre bir saniyesi iine dnyada asrlarn kifayet etmedii uzun
sreli ilerin hepsi sabilir. Bunun ok basit ve kaba olmakla beraber insanlara bir sezgi
verebilecek olan misali ryalardr. Keza, bilhassa boulanlarn son saniyelerinde hayatlarnn
btn safhalarnda en ince teferruatyla yaamalar da byledir. Bununla beraber u noktay da asl
unutmamak lzmdr ki dnyaya mahsus zaman idraki dnya iin eksik, hatal ve kifayetsiz deildir.
Dnya zamannn dnya iin deeri tam ve mkemmeldir. Yni dnyaya has zaman idraki dnya
iin, dnya maddesi inkiafnn reel lsdr. Ve insanlarn dnyaya ait teknik ve mekanizmalar
renirken dnyaya has zaman idrakini, kinata mil zaman formlaryla mukayese etmeleri

lzumsuzdur ve hatt zararldr. Zira aradaki byk fark, muazzam bir kinat mekanizmas iinde
kabil-i ihmal denecek kadar kk bir cz olan dnyann basit mimarisinin anlalmasn imknsz
klar ve dnya realitelerini silip sprr. Binaenaleyh dnyaya inkiaf istikameti vermi unsur ve
mekanizmalar tetkik ederken dnyaya has zaman idrakini gz nnde bulundurmak, dnya
bilgilerinin objektiflii ve netlii bakmndan daha hayrldr. Ve dnya inkiaf icaplarnn da bir
zaruretidir.
***
Zaman mefhumlarnn genilemesiyle idraklerin inkiafnn babaa yrmekte olduklarn daima
hatrda tutmak lzmdr. Yni yksek zaman idrakinin teesss etmesi, inkiafn muayyen kademeleri
aabilmesiyle mmkn olur. Yksek lemlerde, o lemlerin idraklerine hitap eden zaman
durumlar vardr.
***
Dnya idrakine uygun olan zamann mhim vasflarndan birisi, onun bir balang ve mnteha
noktasyla snrlanmas zaruretidir. Yni dnya hayat iinde bazan konuulan namte nahilik
fikirlerine ramen, dnya idrakinin tatbikatlarla terbiye ve tekmlnde balama ve bitme noktalar
izafiyetlerine ihtiya vardr ki bu ihtiya ayn zamanda dnyada cari olan ve dnya idrakine hitap
eden zaman formuna uygundur. u hlde her realitenin muayyen bir noktada balamas ve muayyen
bir noktada bitmesi, ancak dnyada cari ve dnya idrakine kalplanm bir zaman ifadesidir. Bu
bilgiyle unu anlatmak istiyoruz ki hakikatte byle balayp biten durumlar yoktur. Btn lemlerin
olu ve yryleri, icaplarn tyin ettii gayelere doru kesiksiz olarak akp giderler. Bu aklar,
ancak getikleri merhalelerin idraklerine ve bu idraklerin kymetlendirdii zaman llerine gre
izaf bir balang ve son mefhumlarna tezahr zemini olurlar. Yni dnyada: urada balad,
burada bitecek veyahut bitti diye itibar edilen zaman anlaylar ancak dnya idrakine gre
kalplanm llere dayanr. Daha yksek idrakler iin bu balang ve biti anlamlar insanlarn
dndkleri kymetleri tamaz. Onlar yksek idrak zamannn imknlarnda bambaka mnlar
ihtiva ederler. Onun iindir ki yksek lemlerin olaylarn anlayabilmek dnya idrakiyle kabil
olmaz. Dnya realitelerine bol bol kfi gelen dnya zaman ls, yksek lemlerin zaman
idraklerine nisbetle ok basittir. Bunun iin, dnya zamanyla mukayyet olan realiteler, yksek
lemlerdeki hakikatlere nazaran pek ksr durumda kalrlar.
***
Dnya zamannn ksrlnn sebebine gelince: Zamann idrakle alkal olduunu sylemitik.
drakler ne kadar mullenirse tbi olacaklar zaman sistemi de o kadar mull olur. Hlbuki
idraklerin mullenmesi; fazla deerler almas, deerlerinin artmas demektir. Hemen hemen
deerleri ayn kadrolar iinde bulunan insanlk lemi idrakinin tbi olduu zaman, basit bir
sistemdir. Bu sistemin basitlii de onun bir mihraknn, muayyen balangcnn bulunmas, gemi,
hlihazr ve gelecek durumlarnn mevcut olmas zaruretinden ileri gelmektedir. Bu hl, dnya
maddelerinin ve ona bal idrakin basitliinin zaruretidir.
Dnya zaman idrakinde bir mahdudiyet vardr. Dnya zamannda, muayyen noktalarn periyotlar
hlinde, birbirini muayyen faslalarla takip etmesi zarureti mevcuttur. Keza her realitenin bir
balang ve son bulu noktas vardr. Hlbuki yksek zaman idraki bu bakmdan byk farklar arz
eder. Ve bu farklar phesiz bu zamana ait idrak deerlerinin, basit zamannkine nazaran ok
zengin ve mull olmasnn neticesi ve icabdr. Bu idrak o kadar mtenevvi, ince madde
kombinezonlarna mliktir ki bunlardan intiar eden vibrasyonlar basit idraklerle kyas

edilemeyecek kadar byk bir srat ve mulle muttasf zaman lsne kavumu bulunurlar. Bu
idraklere gre zaman aknda mazi, hlihazr, istikbal durumlar basit idraklerde olduu gibi tek
istikamette birbiri arkasndan giden bir sra takip etmek zaruretinde deildir. Yksek idrakte btn
bu gemi, hlihazr ve gelecek durumlar, bir yekn olarak tek bir olua balanr. Fakat bu tek
olu namtenahi cepheli formlar arz eder. Yni bir an demek olan o tek olu iinde, her istikamete
ynelen namtenahi zaman mefhumu toplanmtr.
***
Bunu daha objektif olarak izah etmek lzm geliyor. Bz problemlerin iyi anlalabilmesi iin
zaman realitesini mmkn olduu kadar kuvvetle sezmeye almak lzm gelir. Bu ii
kolaylatrmak iin zaman mevzuunu ema ve grafikle izah edeceiz.
buut anlamna tbi olan basit zamana sath zaman diyoruz. nk bu zamann ak, aadaki
emada gsterildii gibi bir sath zerine izilmi helezoni daireler hlinde tek bir istikamete
doru seyreder. (ekil-A)

unu syleyelim ki bu ekil, zaman mefhumunu izah etmek iin izilmi bir grafikten ibarettir ve
basit zamann objektif olarak idrak edilebilmesini salamak iin yaplmtr.
emada grlecei gibi sath zaman dmdz bir hat zerinde yrmez. Uzun bir hattn bir noktas
etrafnda, o hatta amut olan bir sath zerinde devirler yaparak helezon eklinde dner. Bu ekilde
bir (Z-Z) dz hattnn, (a) noktasndan amut olarak delip getii bir (o-p-s-r) sath var. Bu sath
(Z-Z) hattna tamamen amuttur. te bu sath zerinde, (a) noktasndan itibaren izilmi bir helezon
mevcut. Bu helezon izilirken (Z-Z) hattna amut istikamette yrdnden helezonun uzunluu ne
kadar olursa olsun, (Z-Z) hatt zerinde hibir mesafe katetmez, sadece hattn (a) noktas etrafnda
devirler yapar durur. te sath zaman idrakinin yry budur. (Z-Z) hatt ise kinata mil olan
asl zamandr. unu da belirtelim ki bu asl zaman, biraz sonra bahsedeceimiz st leme mahsus
krev zaman deildir. Bu, lemlerdeki btn zaman realitelerini mulne alan ve kinatmz
batan baa kateden kinat st zaman prensibinin kinattaki tecellisidir. Bundan imdilik
bahsetmiyoruz.
Bu helezonun seyri zerinde, (a) noktasn bir insann doduu an, (f) noktasn da ld an
olarak tesbit edelim. Onun doumundan lmne kadarki inkiafnda devam eden bir durumunu,
mesel bir melekesini ele alalm. ekilde grld gibi bu meleke (a) noktasndan itibaren (f)

noktasna giderken, nne gelen helezon dairelerini birer birer (b, c, d, e, f) noktalarndan
katederek gemitir. ekilde ok ak grlyor ki bu noktalarn her biri helezonun ak zerinde
birer periyot tekil ediyor. Mesel (a) ile (b) arasnda bir daire tamamlanm oluyor. Fakat derhal,
onu mteakip daha geni ikinci bir (b-c) dairesi ve onu da nc bir (c-d) dairesi takip eder.
Bylece son olarak (e-f) dairesine kadar daireler birbirinden daha byk olarak birbirini kovalar.
te bunlarn her biri birer periyodu, yni hayat boyu iindeki birer devreyi tekil ederler. Ve bu
periyotlar bir sra takip ederek birbirinin arkasndan gelir. Burada gemi periyot, iinde
bulunulan periyot ve gelecek periyot mefhumu esas olarak bulunur ki bu da sath zaman idrakinin
bir zaruretidir.
Hayatta bz melekeler, bu (a-f) hatt gibi btn hayat boyunca inkiafna devam etmitir. Fakat
btn melekeler byle olmaz. Mesel ekilde grld gibi, (a-j) melekesinin inkiaf, hayatn
drt devresinde devam etmi ve orada durmutur. Keza, (a-m) melekesi daha ksa srm ve ancak
devre devam edebilmitir. Bundan daha ksa, mesel ancak bir devrelik sresi olan meleke
inkiaflar da vardr. Demek ki bir insan hayatnda, onun btn melekeleri ayn derecede inkiaf
etmi olmaz.
***
imdi yksek zaman idrakini izah edeceiz. Her ne kadar bunu da ema ile anlatacak isek de
dnyada mevcut olmayan byle bir idrakin mmkn mertebe sezilebilmesi iin emay tetkik
ederken sezgileri olduka zorlamak lzm gelir. Burada imajinasyonu kullanmak ve anlatlmak
istenen mefhumlar tahayyl ile sezmeye almak iktiza eder ve sebatla dnlrse ok kymetli
sezgiler elde edilir.
Yksek zaman idrakine krev zaman idraki veya idrak zaman diyoruz. Yksek zaman idraki,
evvelkinde olduu gibi, bir sath zerinde kvrlarak tek istikametteki helezonlar hlinde dnp
duran basit bir sistem deildir. Bu, bir krenin btn iinde, her tarafa akarak yryen bir zaman
mudilesidir. Burada krenin merkezinden namtenahi olan muhit noktalarnn her birine yryen
namtenahi istikametler ve bu istikametlere tevafuk eden namtenahi mule mlik zaman ak
mefhumu bahis mevzuudur. Aadaki (ekil-B) bir krenin maktadr.

Yni ii dolu bir krenin, mesel bir topun, merkezinden geen bir bakla iki msavi paraya
ayrldktan sonra grlen kesik sathlarndan birisi gibidir ki ekilde grld gibi bu bir daire
tekil eden sathtan ibarettir. (o-a) hatt bu dairenin yarm kutrudur. imdi bu sath zerinde
evvelki (o) merkezi etrafnda dnen helezonlar hlinde, bir sath zaman ak idrakinin mevcut
olmas mmkndr ve tabidir. Demek ki bu topun bir tek maktanda bir sath zaman idraki vardr.
Bu, dnyada bir insan hayatnn btn realitelerini iine almaya kfi gelen bir kymettir. Fakat bu

makta topta veyahut kt zerinde deil de muhayyilede, yni imajinasyonda canlandrlsn.

Pozisyonunu deitirmeden bu topun baka taraflarndan da, daima merkezinden gemek artyla
dier maktalar yaplabilir. Ve bylece hayalen namtenahi maktalar elde edilir. Bamz ne
kadar keskin, tekniimiz ne kadar mkemmel ve imajinasyonumuz ne kadar geni olursa bu topu o
kadar defa ayr ayr istikametlerden ikiye blebiliriz. Bu esnada topun pozisyonu sabit
kalacandan, bu namtenahi sathlardaki basit zaman gsteren helezonlarn istikametleri birbirine
uymaz, namtenahi istikamette sath zaman helezonlar meydana gelir. u hlde bir kre iinde
namtenahi diyebileceimiz kadar ayr ayr sath zaman imkn mevcuttur. te btn bu ayr zaman
idraklerini birletirip hayalen bir tek olua baladmz anda krev zaman idrakini canlandrm
oluruz. Buna ksaca idrak zaman da demekteyiz. Dnyada yaayan bir insan, bir anda ancak
zamann bir tek sath zerindeki seyri iinde idrakini kullanabiliyorsa, dnya st plnda yaayan
bir varlk, ayn anda bu idrakin hemen hemen namtenahi misli olan idrak zaman iindeki idrakini
kullanabilmektedir. Bu hl bittab dnyada ancak tahayylle sezilebilir.
Bu bilgiler, idrak zamann sath zamanla kyas edilemeyecek kadar zengin bir mule mlik
olduunu retir. Buna gre, sath zaman idrakiyle insan, muayyen bir anda ancak bir tek
istikamette hareket edebilir. nk o, btn idrakiyle, efal ve harektyla sath zaman zaruretlerine
tbi olarak gemi, hlihazr ve istikbal mefhumlar iinde bir tek sray takip etmeye mecburdur.
Ve bir helezonun periyotlarnn birbirlerini takip edilerine muhakkak o da katlacaktr. Zira bunun
dna kmasna onun madd durumu msait deildir. Hlbuki idrak zamana tbi bir varlk
namtenahi istikametlerdeki gemi, hlihazr ve istikbal mefhumlarn bir tek olua balayarak
ayn anda yaamak imknna mliktir. Zira onun bulunduu sptil madde vasat, ayn anda bir
krenin btn sathlarnda birden yaamasna kolayca imkn vermektedir.
***
Sath ve idrak zamanlar hakkndaki bilgiyi tamamlamak iin bu iki zaman idrakini kinattaki asl
zamana nisbetle birbirine kyasen izah etmemiz lzm geliyor. Bu bilgiyi de gene emalar zerinde
vereceiz.

(C) emasnda (a-b) hatt kinat kateden asl zamandr. (A) ekli asl zaman zerindeki sath
zaman akn, (B) ekli ise krev zaman gstermektedir. Sath zaman, ekilde grld gibi,
asl zaman aknn bir (x) noktas etrafnda devirler yapar ve periyotlaryla helezon izer. Bu
helezon ne kadar fazla devirli olursa olsun, asl zaman zerindeki (x) noktasndan ayrlmamakta,
hep yerinde sayarak uzanmaktadr. u hlde bir mrlk mddeti gsteren (A) zaman realitesinde,
asl zaman zerinde yry ve ak yoktur. Ancak, asl zaman zerindeki bir tek (x) noktasnn
realitelerinin tatbikat vardr ki bu da evvelki emalarda gsterdiimiz gibi, sath zamann birka

periyodunda veya btn periyotlarnda devam edebilir.

Hlbuki (B) ekli tetkik edilince burada, 1, 2, 3 rakamlaryla gsterilmi, merkezleri ayn olan i
ie krenin makta grlmektedir. Bu kreler birbiri iine girmi tane ayr kre gibi
dnlmemelidir. Bu, birinci krenin, yni ortadaki en kk krenin her istikamete doru
genileyerek byyen safhasn gstermektedir. Zira kre zamannn inkiaf, bir sath zerindeki
helezonun bir tek istikamette uzayp ksalmas eklinde olmayp, merkezinden itibaren krenin
btn istikametlerine doru ayn zamanda genilemesi, yni bymesi suretiyle vukua gelir. Mesel
burada, (1) numaral kre, krenin en kk hllerinden bir safhay gstermektedir. (2) numaral
kre onun genilemi ileri bir safhas, (3) numaral kre ise en geni safhasdr. te idrak zaman
byle inkiaf eder. Bu inkiaf (a-b) asl zaman ak zerinde, sath zamana kyas edilirse grlr
ki burada idrak zaman, yni krev zaman, birinci kre hlinde iken asl zaman ak zerinde (cd) parasn mulne almaktadr. Bu kre idraki inkiaf edip (2) numaral cesametini alnca asl
zaman aknda yryerek (e-f) parasn igal etmekte ve daha genileyip (3) numaral kre hline
girince asl zaman aknda (g-h) parasn katetmi bulunmaktadr. O hlde sath zaman idrakinin
inkiaf, asl zaman ak zerinde hibir seyir yapmayp bir tek nokta zerinde durduu hlde,
krev zaman idrakinin her inkiaf an, asl zaman ak zerinde yryle mterafk olmaktadr.
te onun iindir ki asl tekml, idrak zamann hkim olduu dnya st vazife plnndan itibaren
balar. Filhakika dnya hayatnn icabatndan olarak muazzam cehitler sarf edilip glkle
alnacak bir neticenin milyonlarca misli dnya tesi lemlerde en kk bir cehit mukabilinde elde
edilebilir.
***
Zaman bu ekilde emalar zerinde az ok bir kolaylkla izah ederken, buna bal olan mekn
zerinde de durmamz lzm geliyor. Zira mekn olmaynca zamann mevcudiyeti, yni lemlerdeki
tezahr mmkn olmaz. Kinattaki asl zaman aknn, lemlerde tezahr edebilmesi iin, o
lemlerin bnyelerine uygun mekn mefhumuna ihtiya vardr. Dier tbirle, zaman
mekanizmasnn izah madd vasata ve maddenin varyasyonlarna muhtatr. Byle olunca, zaman
ve mekn mefhumlarn birletirmedike lemlerde ne zaman, ne mekn tezahr mmkn olmaz.
Bu hakikati ileride daha ak olarak izah edeceiz. Mademki sath ve idrak zamanlar yukarda
izah ettiimiz gibi birbirinden byk farklarla ayrlmaktadr, zaman idraklerine sk skya bal
olan dnya ve dnya stne ait meknlarn da birbirinden o kadar farkl olmas gerekir.
***
imdi, krev zamana ait mekn izah edelim. Mekn; maddenin muhtelif unsurlarn
lokalletirmek zaruretinin bir ifadesidir. Bu ifadeyi her iki zaman realitesine gre izah edelim.
Evvel unu belirtelim ki burada yaplan izahlar, herhangi bir cisim zerinde tatbik edilerek deil,
tarif edildii ekilde imajine edilerek dnlrse mekn mevzuunu anlamak kolaylar.
Evvel sath zamanda mekn izah edelim. Sath zamanda periyotlarn teekkl edebilmesi iin
artn gereklemesi lzmdr. Birincisi, zamann akn ve periyotlarn geiini tesbit etmek
iin madd bir vasat (bu vasat mekn deildir), ikincisi, bu periyotlarn teekkl ve zamann ak
iin hareket, ncs de hareketin vukuunu ve periyotlarn tesbitini takdir etmek iin hareketi o
vasata balamak. te sath zaman iin mekn budur.
u hlde, yukardaki artlar bir araya getirdikten sonra sath zaman meknn yle tarif ve kabul
etmek icap eder. Helezoni istikamette vk olacak bir hareketin, ak istikametini ve muayyen
periyotlarnn balang ve biti noktalarn tesbit ve takdir etmek iin, madd bir vasatn o

harekete balan sath zaman meknn meydana getirir. Burada geen vasat tbiri bir mekn
deildir, o sadece, lokalize olmam madde unsurlarn ifade eder. Yni, madde unsurlar
mevcuttur, fakat onlarn lokalizasyonlar, dier tbirle, birbirine nisbet edilebilecek pozisyonlar
mevcut deildir. Bu lokalizasyonun vuku bulmas, meknn teekkl edebilmesi iin o unsurlarn
yukarda sylediimiz gibi, herhangi bir harekete balanmas iktiza eder. u hlde zaman ve mekn
birbirinden ayrlamaz. Bu yle bir olutur ki biraz ileride izah edeceimiz gibi, asl prensibe bal
iki byk prensibin, kinatn muhtelif lemlerine gre zuhura gelen ve btn olaylaryla,
realiteleriyle, idrakleriyle o lemleri kendilerine adapte eden tecelliyatdr.
Sath zaman meknn bir bedene kyasen yle ifade ederiz: Bedenin hareketlerinin maddeye
olan irtibat ve maddenin bu irtibatlardaki deeri meknn btnn yaratr. Mulak grnen bu
ifadeyi bir misal ile aydnlatacaz. Havaya atlm bir ta tasavvur edilsin. Evvel burada tan
hareketi ve bu hareketin balang ve biti noktasyla ifade edilebilecek periyot karakteri vardr,
bu birinci art. Bundan sonra hareketi ve periyot noktalarn tesbit ve takdire yarayan havada
vasata lzum vardr, bu da ikinci art. Nihayet, bu hareketin ve periyot noktalarnn vasata kyas
veya balants mevcuttur, bu da nc art. te bu artla tezahr eden tan boluktaki hareketi
sath zaman idrakine mahsus mekn meydana getirir.
Demek ki bir bedenin idraki karsnda, o bedenin hareketlerine balanmak suretiyle hareketlerin
periyotlarn, yni balang ve biti noktalarn tesbit eden vasat bir mekndr. Bu vasata btn
maddeler dahildir. Bir madde lokalizasyonu kabul ettiimiz bir beden karsnda mekn; tayla,
toprayla, at, arabas, ua ve insanlaryla btn bir lokalizasyon bir mekndr. Mekn, bir
ferdin bast bir metrekarelik toprak, ban kaldrp bakt feza, ehir, memleket, kta ve dnya
olarak namtenahi nanslarla derecelenir. Burada sonsuz mekn imknlar vardr.
***
Sath zaman idraki meknna nazaran, sonsuz imknlar haiz idrak zamana ait mekn idrak
etmek deil, hatt en kuvvetli imajinasyonlarla dahi sezebilmek, insanlar iin o kadar kolay
olmayacaktr. Bununla beraber biz bunun da sezgisini vereceiz. Yalnz, burada imajinasyonu
kullanmak ve sezgilerle hareket etmeye almak arttr.
Evvel unu syleyelim ki dnya idrakine gre byle bir mekn realitesi yoktur. Binaenaleyh
burada sylenecek eyleri dnya maddeleri zerinde canlandrarak grmeye uramamaldr.
Dediimiz gibi, bunun sezgileri ancak muhayyilede canlandrlabilir. Fakat unu da ifade edelim ki
muhayyile, yni imajinasyon da ok sptil bir madde vasatdr. Binaenaleyh imajinasyonda
yaatlan mekn reel ve hakik bir kymettir.
Evvel hayal olarak bir kre tasavvur edilsin. Bu krenin evvelce sylediimiz gibi, bir tek
sath zerinde gene hayalen sath bir zaman ve bu zamanla kaim mekn tasavvur edilsin, yni
hayalen dnlsn. Bu basit bir zaman ve mekndr ve muayyen tek bir istikamete mliktir. Bu
basit zaman ve mekn hayalen canlandrdktan sonra bunun gibi ikinci, fakat istikameti ayr, basit
dier bir zaman ve mekn daha hayalen canlandrlsn. Bylece, istikametleri ayr olmak zere
nc, beinci, yznc, bininci, milyonuncu ve namtenahi basit zaman ve meknlar hayalen ayr
ayr dnlsn. Bunlar byle ayr ayr tasavvur edildike hepsi birer sath zaman ve mekndan
ibaret kalr. Ancak, kuvvetli bir sezgi faaliyetiyle bunlarn sentezini yapmak gerekir. Bunun iin de
hayalen canlandrlan bir kre iindeki bu namtenahi istikamette, namtenahi zaman aklarnn ve
bu aklar tesbit edip balayan namtenahi vasatlarn hepsi birden bir tek zaman ve bir tek mekn
imi gibi dnlsn. Bu takdirde ayn anda namtenahi istikametlere doru akan bir tek zaman ve

bu namtenahi istikametlere kyaslanarak o aklar tesbit eden, namtenahi vasat mefhumundan bir
tek mekn hsl olur ki bu da krev mekndr. Zira bu mekn kre iinde zamann akn
salamaktadr. Buradaki vasat, bizzat muhayyiledir. Esasen ancak muhayyilenin ok sptil
maddelerinden ibaret bir vasattr ki byle namtenahi istikamet ve periyot karakterini ifade eden
hareketlerin aklarn balayabilir. Yoksa bu hl dnyann kaba maddeleriyle olmaz.
Demek ki bir kredeki namtenahi hareketleri, namtenahi istikametlerdeki aklara ve
periyotlara kyaslayarak onlar tesbit eden imajinasyondaki namtenahi vasatlar, bir tek olua
balayan imajinasyonun -kendisi de dahil olduu hlde- bu hareketler ve vasatlarla beraber
btn, idrak veya krev mekn meydana getirir.
Bu imajinasyonu yapabilmek iin bir hayli almak ve dnmek lzmdr. Bununla beraber az
ok bir gayretle burada kuvvetli sezgiler elde edilir. Dnyada, kaba bir vasatta yaayan insanlar
iin dnya maddelerinde gerekletirilmesi mmkn olmayan bu yksek zaman ve mekn
mekanizmasn dediimiz gibi, ancak muhayyilenin ok sptil materyalleri ile bir dereceye kadar
gerekletirmek, birok insan iin mmkn olur. Fakat insan muhayyilesindeki sptil vasatlardan
daha sptil olan st lemlerdeki varlklar iin bu yksek idrak zaman ve mekn realitesinde
yaamak, tabi ve hatt zarur bir hl olur.
***
Sath zamann asl zaman zerinde mesafe katetmediini, idrak zamann asl zamanda her an
ilerlediini sylemitik. imdi, varlklarn tekmlnde -bu bilginin kymetinden istifade edereksath zaman idrakinde yaayan bir insann, yerinde saymak suretiyle inkiafnn; krev zamanda
yaayan bir varln da asl zaman zerinde ilerleyerek tekmlnn ne demek olduunu ve
bunlarn inkiaf mekanizmasndaki neticelerinin nasl tecelli edeceini izah edeceiz.
Yukarda zaman ve mekn hakknda verilen bilgiler, her ne kadar sath ve idrak zaman ve
meknlar aka izah ediyorsa da biraz evvel bahsedilen problemlerin hallini bu bilgilerden
karmak iin ayrca izahlarda bulunmaya ihtiya vardr. Aadaki emalar dikkatlice tetkik
edilirse bu mhim noktann da kolaylkla anlalmas mmkn olur.
Btn bir insanlk hayatnda varln sonsuz cephesiyle geirmesi icap eden bir inkiaf sahas
vardr. Ve bu inkiaf sahas muayyendir ve mahduttur. Zira onun kendi realitesi iinde bir
balangc, bir de sonu vardr. Biz bu sahay (A, B) paraleli arasn dolduran mesafe ile
gsteriyoruz. (ekil-D)

Burada, sath zaman idrakinin zarureti olan bu inkiaf sahasnn bir balang ve biti noktalar
vardr. Balang, (A, B) paraleli arasndaki sahada (c-d) hatt, biti de (e) noktasnn bulunduu
yerden geen (g-f) hatt olsun. (ekil-E)

te, insanln st plna, yni idrak zamann hkim olduu vazife plnna hazrlanmas iin
inkiaf gereken ve (c-d) hududunda balayp (f-g) hududunda tamamlanan, btn insanlk
melekeleri ve durumlar (c-d-g-f) sahasn doldurmaktadr. Bu, insann dnyada balad ilk
hayatndan, saysz bedenlenmeleri mteakip dnyay bitirdii son hayatna kadar geen btn
dnya hayat safhasn gsterir. Buradaki (Z) hatt asl zamandr. (e) noktas da bu zaman zerinde
alnm bir andr. Demek ki asl zaman zerinde alnm olan bu bir an; bir insann, btn insanlk
hayat boyunca inkiaf ettirilip olgunlatrlmas icap eden hazrlk melekelerinin yeknunu ihtiva
etmektedir. Bir insann, dnyadaki btn insanlk safhasnn bandan sonuna kadar hazrl, asl
zaman ak zerindeki bu an iinde tekemml edecektir. Bittab emada izdiimiz (c-d-g-f)
sathn, (Z) hattna amut ve o hatt ancak (e) noktasnda katetmi olarak tasavvur etmek lzmdr.
Bu (e) noktas, asl zamann muayyen bir annda insan varlnn; inkiafna balayp, kendisinde
mevcut olan ve inkiaf icap eden kudretleri olgunlatrdktan sonra tekrar ulaaca bir noktadr.
Yni varln insan hlindeki tekml, asl zaman zerinde bu noktadan balar, gene bu noktada
biter. Ve bu safha ikmal edilinceye kadar asl zaman zerinde yry olmaz. te onun iindir ki
insanlk safhasndaki tekmle, subjektif tekml devresi demitik. Zira btn insanln inkiaf
safhasn tekil eden (c-d-g-f) sahas katedilmedikten sonra, (e) annn (Z) asl zaman zerinde
ak yoktur. nsanlk burada kendi kudretleri iine kapanm ve sadece onlarn stn bir plna
hazrl ile megul olmu bulunmaktadr. Onun, bu saha dna kabilmesi, objektif bir tekml
prensibine girmesi ancak (c-d-g-f) safhasnn btn icaplarn yerine getirmekle mmkn olur.
u hlde insanln bandan sonuna kadar geirecei birok bedenlenmeler, saysz hayat
artlar ve tekml materyalleri hep bu (c-d-g-f) sahas iinde olup bitecektir. Fakat bu esnada bu
saha, (e) noktasna en uzak ve insanln en iptida kademelerini tekil eden (c-d) hududundan
itibaren yava yava (g-f) hududuna doru doldurulacak ve bu dolu eitli bedenlenmeler yoluyla
olacaktr. Sembolik bir ifadeyle her bedenlenmeyi bir gen kabul ederek, bu sahann bu
genlerle nasl doldurulduunu ve bir insann en geri kademelerinden, son kademesi olan (g-f)
hududuna nasl geldiini izah edeceiz. (ekil-F)

genin taban (A, B) paraleli zerinde, evvel (c-d) hattndan itibaren gittike (e) noktasna,
yni tepesine yaklaarak bu sahay kapatacaktr. Bu da periyodik olarak daima tepeleri (e)
noktasnda olmak zere dier genlerin ilvesi suretiyle olacaktr. Bu genlerin her biri, bir
beden hayatn ifade etmektedir. Bylece, (c-d) hatt her bedenlenmede (A, B) paraleli zerinde
devre devre yryerek, (g-f) hattna yaklaacak, nihayet (c-d) hatt (g-f) hatt zerine intibak

edecektir. Bunun mns u demektir ki bir insan, insanlk safhasna ait inkiaf icap eden btn
melekelerini inkiaf ettirmi ve btn hazrlklarn bitirerek (e) noktasndan itibaren asl zaman
zerinde yrmeye balayacak bir duruma gelmitir. Bu bilgiyi grafik zerinde biraz daha
aklayalm.
Mademki btn insanlk hayat, asl zaman aknn bir an olan (e) noktasnda cereyan
etmektedir, o hlde insann btn hayat devreleri, yni doum ve lmleri bu noktada olup
bitecektir. Yalnz bu noktaya, bu ann icaplarna bal olan ve bir insanlk safhasnn inkiaf
sahasn dolduran zaruretler vardr ki bunlar, insanln, (e) noktasndan itibaren asl zamanda
ilerlemeler kaydedebilmesi iin, hazrlanmas zarur olan taraflardr. Ve sembolik olarak (c-d-gf) sahasyla gsterilmitir. Bu sahann (e) anna nisbetle uzak veya yakn zaruretleri mevcuttur. Bu
zaruretlerin en kaba, en iptida durumlar, inkiafn mntehas olan (e) noktasndan itibaren en
uzaktaki (c-d) hudududur. Bu hudut, (e) noktasna yaklatka saha daralr, hazrlklar tekemml
eder ve (e) noktasnn icaplar tahakkuk eder. Yni, insann (e) noktasndan itibaren harekete
geebilmesi iin matlup olan ilerin bitirilmesi durumu ilerler. Nihayet (c-d) hatt tam (g-f) hatt
zerine gelince, yni son genin taban olmas lzm gelen hat, asl zaman zerindeki (e) noktasna
intibak edince btn icaplar yerine getirilmi ve saha tamamyla taranm ve temizlenmi olur. te
insanlk hayatnn grafii olarak gsterdiimiz bu ema zerinde, insanlk hayatnn devrelerle,
mrlerle, kademelerle veya hamlelerle (bunlarn hepsi ayn eydir) her aknda bu (c-d) hattnn
(A-B) paraleli zerinde nasl kayarak (g-f) hattna yaklatn ve bylece insanlk safhas
icaplarnn nasl yerine getirildiini izah ediyoruz.
Evvel ilk dnya insan grafiini izelim. Bu insan, insanlk kabiliyet ve melekeleri en iptida
durumda olan bir varlktr. Binaenaleyh onun inkiaf etmesi icap eden durumlar inkiaf sahasnn
ideal noktas olan (g-f) hattndan en uzak yerde bulunacaktr ki bu da (c-d) hudududur. Bu insan
henz ilk insanlk melekelerini inkiaf ettirmekle meguldr. Bu yzden onun hayat (c-d) hattndan
balayacaktr. Grafii tamamlamak iin (c) ve (d) noktalarn birer izgi ile (e) noktasyla
birletirelim. Meydana gelen (c-d-e) geni ilk basit insann ilk bedenlenme hlinin grafii olur.
imdi bu adamn ikinci hayatna geelim. (ekil-G) Onun inkiaf hatt (A, B) paraleli zerinde
(c-d) hattnn (e) tarafnda ve bu hatta en yakn noktalardan balayacaktr. Grafikte daha vazh
olmas iin biz bu noktalar biraz uzaklatrarak (i-j) hatt ile gsteriyoruz.

Bu suretle ikinci hayatn grafii olarak (i-j-e) geni meydana gelir. nsann 3, 5, 10, 50,... ci
hayatlarnda husule gelecek genlerin tabanlar (A, B) inkiaf paraleli zerinde gittike (f-g)
hattna yaklaa yaklaa nihayet (k-l) noktalarna kadar gelir. O zaman (c-d-g-f) sahasnn, (c-d-l-k)
ksmlar tamamen yaanm, bu ksmlardaki hazrlklar ikmal edilmi, ancak (k-e-f) ve (l-g-e)
sahalar henz ikmal edilmemi bulunur. Ve nihayet yle bir an gelir ki bu insann, insanla ait
asl zaman akndaki (e) noktasnn btn icaplar gerekleir, yni o varlk, insanlk merhalesine
mteallik btn melekelerini inkiaf ettirir ve hazrlklarn bitirir. O takdirde genin taban (f-g)

hattna tamamyla intibak etmi bulunur ve insann dnyadaki hayatlar da bitmi olur.
Dikkat edilirse bu grafikte, insanln btn inkiaf safhasn gsteren (c-d-g-f) sahasnda
inkiafn ilk iptida hududu olan (c-d) hatt, insann inkiaf ile adm adm (f-g) hattna yaklamak
zere (A, B) paraleli zerinde kaymakta ve kaydka da bu sahann yaanm, inkiaf ikmal
edilmi ksmlar bymekte, henz inkiaf etmemi sahalar klmekte ve nihayet btn sahadaki
inkiaf tamamlannca, sahann balang hududu olan (c-d) hatt, son merhalenin hududu olan asl
zaman noktas zerindeki (f-g) hattna intibak etmi bulunmaktadr. Ve bylece de asl zaman
zerinde bir an olan (e) noktasnn insanlk safhasna ait btn icaplar yerine getirilmektedir.
te, insanln inkiaf bu noktaya gelince sath zaman idraki realiteleri sona erecek, idrak
mekn olan st vazife plnlarnda hakik tekml devam edecek ve insan varl da subjektif
tekml vetiresinden kurtulup, asl zaman zerinde yryen objektif bir tekml akna girecektir.
Sath zaman inkiaf grafii ile, kolayca anlalabilecek bz mhim noktalar tebarz ettiriyoruz.
Sath zaman inkiafnda, inkiaf paraleli bir insanlk safhas boyunca deimemektedir. Bu safha
zaman aknda bir an olan (e) noktasnn icaplaryla tahdit edilmi, varln hazrlna ait inkiaf
sahasdr. Binaenaleyh subjektif bir tekml safhasdr. Bu saha iinde her bedenlenme devresi,
hamleler hlinde birbiri zerine eklenmektedir. Fakat bu hamleler inkiaf paraleline hibir noktada
tecavz edememektedir. Bunu grafie gre ifade edelim: Her yeni gelen gen, eski genin
zerine eklenmekte ve inkiaf sahasndaki ikmali lzm gelen hazrlklardan bir miktarn daha
evvelkine katmaktadr. u hlde inkiafta kesintiler yoktur. Devreler birbirine sessizce
eklenmektedir.
te asl zaman zerinde bir insann, kendi hazrlk kadrosu iine kapanarak btn insanlk
boyunca kendi hazrlklaryla megul olmas onun subjektif tekmln ifade ettii gibi, birok
bedenlenme hllerinin, sadece insanlk safhasn ikmale mtuf oluu da btn bu beden
hayatlarnn, topyekn bir tek hayat olarak ele alnmasn icap ettirir. Yni bir inkiaf devresinin
btn insanlk boyunca vukua gelecek bedenlenmeleri, haddizatnda bir tek hayatn zaruretlerinden
baka bir ey deildir. Ve bu zaruret de asl zamanda bir an olan (e) noktasnn icaplarn yerine
getirmektir.
***
imdi, tekmln idrak zaman iinde yryn dier bir grafikle izah edeceiz. Burada en
briz hususiyet, varln her tekml aknn, asl zaman zerinde daima mesafe katetmesiyle
mterafk olmasdr. O artk, kendi leminden knca asl zamann ak icaplarna uymak
liyakatini kazanarak organizasyon sistemleri iinde objektif ve aktif bir tekml durumuna
girmitir.
Evvelce kre zamannda, zamann her istikamette genileyerek inkiaf ettiini sylemitik. drak
zaman inkiafnn bandan itibaren vuku bulan genileme farklar hem asl zaman zerinde
yryler kaydeder, hem de sratli ve hudutsuz bir inkiaf seyri takip eder. Yni buradaki inkiaf
hatlar paralel olarak gitmez, mtemadiyen birbirinden uzaklaarak, alarak geniler.
Bunu ema ile izah etmek iin muhtelif byklkte birbiri iine girmi drt tane kre alalm.
(ekil-H)

Merkezleri mterek olarak i ie girmi bu drt kre, merkezinden gemek zere ortasndan
kesilip iki ksma ayrlnca bunlardan birisinin maktana bakld zaman, orada -emadaki gibi- her
kreye ait ayr drt makta grlr. Bu maktalar merkezden muhite doru, (a, b, c, d) durumunu
meydana getirirler. Bunlarn her biri bir krenin, yni ortada bulunan en kk krenin gittike
byyerek alm olduu cesametin drt ayr safhasdr. Yni merkezdeki (a) cesametinde bulunan
krenin genileyerek bymesinden
(b, c, d) cesametleri meydana gelmitir. Bu suretle (a) kresi gittike byyerek (d) cesametini
bulmutur. imdi krenin bu genileyii iinde bu maktalarn birbiriyle kyasn yapabilmek iin
yukarki emada en kk makta olan (a) sabit tutularak en byk (d) makta deta bir fotoraf
kr gibi ondan uzaklatrlsn. Bundan bir koni meydana gelir. Bittab bu koninin tabann en
byk ve dta bulunan (d) kresinin makta tekil eder. Tepesinde, yni sivri tarafnda en kk
(a) kresi bulunur. (ekil-) Aradaki (b, c) katlarn da muhtelif byklkteki i ie krelerin
maktalar tekil eder.

Burada koninin (a, b, c, d) maktalar arasndaki genilik farklar idrak zamann birbirine
nisbetle olan inkiaf kymetlerini gsterir. Zira buradaki her maktan, hakikatte birbiri zerine
inkiaf eden bir krenin genilik farklarn gstermekte olduunu sylemitik. te bir maktan,
evvelki maktaa nazaran olan genilii, kre inkiafnn o ana mahsus vsatn gsterir. Bylece
aadaki ema her maktan kendi kapasitesine ait inkiaf geniliini ifade etmektedir. (ekil-K)
Buradaki genilik fark ayn zamanda, inkiaf esnasnda asl zaman zerinde katedilen mesafeyi de
gsterir.

Mesel (e-f) ve (e-f) paraleli, (a) kresine mahsus inkiaf derecesini gsterir. Bunu takip eden
(g-h) ve (g-h) paraleli, (b) kresinin inkiaf derecesini gsterir. Bu iki paralel arasndaki (I)
mesafesi, iki inkiaf kademesi arasndaki inkiaf farkn ve ayn zamanda asl zaman zerinde
katedilmi mesafeyi gsterir. Keza, gittike byyerek genileyen (c) ve (d) krelerine ait, (i-j) ve
(i- j) ile (k-l) ve (k-l) inkiaf sahalarnn da nasl gittike genilediklerini ve aralarndaki
inkiaf ve zaman aklarna ait (II) ve (III) farklarnn nasl hsl olduklarn emada grmek
kolaydr.
Burada geen inkiaf fark tbirinin mns udur. Evvelce, vazife plnnn balangcndan
itibaren, idraklerin icaplara intibak etmeye baladndan ve bylece asl prensibin btn ruh ve
kinat mnasebetleri icaplarna idraklerin uyarak bir vahdete doru gidilip, nihayet niteye
ulaldndan bahsetmitik. Ve onun iin de vazife plnndan itibaren balayan tekml safhasna
aktif intibak sahas denilmiti. te imdi kre zamannn ematik izah iinde bu hakikati de
gstermi oluyoruz. Zira krelerin iki inkiaf kademesi arasnda tebarz eden ve asl zaman
zerinde yry diye vasflandrlan bu fark, haddizatnda bu intibak sahasnn genilemesinden
baka bir ey deildir. Fakat bu kre inkiafnn elbette bir nihayeti vardr ve bu da kinatn
sonudur. Zaten bu inkiaflarn artmas, kinattaki hakik intibak sahasnn genilemesiyle
mterafktr. ntibak sahasnn genilemesi ise nite dediimiz idrak vahdetinin gereklemesi
demektir.
Hatrlatrz ki sath zaman realitelerinin tevalisinde byle bir inkiaf, yni niteye yry demek
olan asl zaman zerinde ilerleyi yoktur. nkiaf hatlarnn buradaki gibi, her an genilemesi sath
zaman inkiafnda bahis mevzuu deildir. Orada sadece, muayyen bir saha iinde asl zaman
zerindeki bir noktann btn icaplarn yerine getirmenin hazrlklar yaplr.
***
Gerek sath, gerek krev zamanlara ait bu iki ema gsterir ki sath zamanda olduu gibi, krev
zamanda muayyen bir saha iinde kalarak hamlelerin birbirine eklenmesi eklinde kesintisiz
devam eden inkiaf tarz yoktur. Burada, evvelkinde olduu gibi ayr ayr devreler de yoktur.
Bilkis her an genileyen yeni inkiaf sahalar vardr. Dier tbirle burada, asl zamann bir tek an
iinde hapsolmu, mahdut sahadaki periyodik gidi hareketleri deil, kinatn hudutlarna kadar
dayanan sonsuzluk iinde genileme, ilerleme ve inkiaf etme sahalar vardr. Ve bu ilerleyi
nitede nihayet bulmaktadr. te bununla da evvelce sylenmi bulunan; hakik tekmln krev
zaman idraki ile balam olduu sznn mnsn daha ak olarak izah etmi oluyoruz.
***
imdi burada ok mhim bir problemin aklanmasna sra gelmitir. Bu problem; kinatta asl
icaplara tbi olarak seyreden asl zamann lemlere mteallik olan durumlarnn, o lemlerdeki

madde vasatlarna intibaklarn, balantlarn salayarak zaman formlarn meydana getiren

meknn mahiyetidir. Bir tarafta zaman formunu meydana getiren hareketler var, dier tarafta da
zaman idrakinin husul iin bu hareketlere balanmas icap eden madde vasat mevcut. Fakat
zaman ve meknn mnasebetlerinde saym olduumuz nc art, yni bu vasatn zaman
hareketlerine balants temin edilmeyince mekn teesss edemez ve zaman formunun tezahr
mmkn olmaz. O hlde burada, kinat mekanizmasnda esas rol alan byk bir mil vardr. te
bir leme mahsus mekn tekil etmek ve zaman formunu kurabilmek iin, mevcut madde vasatn
zaman formuna ait hareketlere balayan unsur, kinat tesinde asl prensibe tbi yksek kader
prensibidir ki bunun kinatta kader mekanizmas hlinde tecelli eden icaplar, asl icaplarla ve asl
zaman ile birlikte niteden szlerek kinata yaylmaktadr. u hlde ksaca mekn, kaderin
lemlerdeki ve kinattaki tecellisidir. Yni bir lemde, zamana ait hareketlerle madde vasatlarnn
balanmasndan ileri gelen mekn; kaderin o lemdeki tezahrdr.
Demek ki kader, lemlerdeki zaman madde vasatlarna balayarak o leme mahsus zaman ve
mekn formlarn meydana getiren ve zaman kullanarak asl icaplarn direktifi altnda alan ve
ona bal bulunan kader prensibinin kinattaki akdr. Kader, lemlerde o lemlerin imknlarna
gre tezahr gsterir. Mesel hidrojen lemindeki sath zaman mekn kaderin bu leme mahsus
tezahrdr.
u hlde niteden btn kinata asl icaplar tayarak yaylan kader, gene asl icaplara bal
zamandan istifade ederek, lemlerin btn formasyon, deformasyon ve transformasyonlarn
meydana getirir. imdi daha ak olarak izah etmi oluyoruz ki varlklarn otomatik, yar idrakli ve
idrakli olarak ihtiyalarna gre, maddelerde husule getirdikleri btn formasyonlar,
transformasyonlar ve deformasyonlar ancak niteden szlp gelen direktiflere gre; asl prensip,
kader ve zaman prensipleri kadrolarnda vazifeli varlklarn yardm, mdahale ve kontrolleri ile
vukua gelmektedir.
Bu bilgi, kader ve zamann kinattaki esas rollerine ait sezgileri insanlara verir. Eer niteden
gelen kader ve zaman olmasa idi asl prensip icaplarna gre, kinat czleri durumlarnn;
ruhlarn her anki davranlar ve liyakatleri karsnda vukuu icap eden namtenahi ekil
deitirmelerine ve ekil almalarna ait teknik faaliyet; mihrakn kaybetmi olurdu. Ruhlarn
tekmllerine ait, asl prensibin tyin etmi olduu icaplarla ruhlarn bu icaplara liyakat
derecelerini lp ayarlayarak takdir eden mil, kaderdir. Yni asl icaplarn kinattaki teknik
unsuru kaderdir. Kader bu fonksiyonunu zaman unsurunun yardm ile yapar ve onu l olarak
kullanr. Bu mekanizmay kaba bir misal ile izah ederek biraz daha aydnlatyoruz.
Bir mektep var. Bu mektebin muayyen snflar mevcut. Derslerin o mektepte snflara gre
kadrolarn tyin eden, talebelerin muayyen liyakatlere gre muayyen snflarda bulunmasn takdir
eden yksek veklet makam da var. imdi bir talebe, o mektebin ilk snfndan balayp hibir
tetkike tbi tutulmadan btn snflar otomatikman atlayarak mektebin kapsndan karsa mektebi
bitirmi saylamaz. Bunun iin, o talebenin her sene ve hatt senede birka defa gene veklet
tarafndan salhiyetlendirilmi memurlar vstasyla yoklanmas, denenmesi ve imtihan denilen
gayet sk ve itinal kontrollerden gemesi hulsa, kendisine o mektepten o ana mahsus verilmesi
icap edenle, onun bu verilmesi icap edene liyakat kazanm olup olmadnn incelenmesi iktiza
eder. Eer ocuk bu imtihan neticesinde; iinde bulunduu snfn hakk olan dersleri renmi ve
onlara istihkak kazanm ise imtihann muvaffakiyetle baarm, st snflara gemeye, mektebi
bitirmeye liyakat kesbetmi olur. Aksi hlde kendi liyakatine ve bilgisi derecesine en uygun olan

snfta braklr ve ona gre tedris ve talimlere tbi tutulur. Yni, o mektepte renciler mutlaka u
kadar zaman zarfnda u veya bu snfta kalacaklar ve o zaman bitince otomatikman snflar
atlayarak mektebi bitirecekler gibi bir kayt yoktur. te hayat da bunun gibidir. En yksek ve
salhiyetli makam dediimiz asl prensip, dnya mektebinin programn tanzim etmitir. Bundan kl
kadar inhiraf caiz deildir. Fakat gene bu program mucibince rencilerin, yni insanlarn oradaki
snflara terfi edebilmeleri iin almalar, cehit sarf etmeleri ve bu cehitleri ile mtenasip olarak
dnya mektebinde kendilerine tahsis edilmesi icap eden snflara ve derecelere hak kazanmalar ve
bunu da isbat etmeleri iktiza eder. nsanlar bunu yaptka lyk olduklar snflara terfi ederler,
bilkis tembellik ve beceriksizlik neticesinde bulunduklar durumun liyakatlerini gsteremeyenler
ona gre, yni liyakatleri derecesine gre muamelelere tbi tutulurlar. Bunun iin de iki art
lzmdr. Bunlardan birisi, insanlarn liyakatlerini isbat edebilmeleri iin lzumlu olan cehit ve
gayret hrriyeti; dieri ise bu liyakati takdir eden, onun asl icaplara uygunluk derecesini lp
bien ve ona gre o varln o icaplar karsnda, kendisine lyk ve en mnasip olan madde hl ve
durumlarn hazrlayarak tertipleyen bir milin mevcudiyeti.
te asl icaplarn yerli yerinde tatbikini salayan, varlklarla asl icaplar arasndaki mutabakatn
derecelerini ve llerini takdir ve tesbit ederek kymetlendiren bu teknik mil, kinattaki kader
mekanizmasdr.
Demek ki, kinat stnde bulunan asl prensibe bal kader prensibinin kinatta kader
mekanizmas hlinde ileyen tecelliyat; lemler iinde o lemlerin imknlarna gre kader
tezahrlerini meydana getirir ki bunun da lemlerdeki grn, meknn namtenahi hl ve
durumlardr. u hlde, varlklarn asl icaplar karsndaki liyakat derece ve llerini takdir ve
tesbit eden ve varlklarn kinat akndaki madd imknlarn bu liyakate gre ayarlayan kader
mekanizmas, yksek kader prensibinin kinattaki tezahrdr. Muayyen mekn formlar iinde
lemimizde grnen kaderin, baka lemlerde nasl tecelliyat gsterdiini bu lemin idrak ve
grleriyle tyin ve tavsif etmek elbette mmkn olmaz. Yalnz unu beyan ederiz ki bu tecelliyat,
vazife plnlarndan niteye doru ykseldike bizim lemlerimizde cari olan fonksiyonunu elbette
mul ile mtenasip olarak deitirir. niteye gelince btn icaplarla, idraklerle, imknlarla ve
durumlarla birlemi bir vahdet hlini ifade eder.
***
Burada izah gereken bir nokta var. Kader mekanizmas kinattaki fonksiyonunu yaparken asl
prensibe tbi bulunan zaman prensibi ile birlikte yrr. Zaman prensibinin kinattaki durumu asl
zamandr. Ve asl zamann, muhtelif lemlerden geerken o lemlere gre tecelliyat vardr.
Bunlardan birisini, dnyaya mahsus sath zaman idraki, dierini de dnya st lemlere mahsus
idrak zaman diye biraz evvel izah etmitik. te kader mekanizmas; dnyada fonksiyonunu ancak
asl zaman ile birlikte yapabilir. Yni kader mekanizmas, asl prensibin muhasebesini ve teknik
ifadelendirilmesini yaparken l olarak zamandan istifade eder.
Zaman mekanizmas hem elzemdir, hem de zarurdir. Elzemdir, nk asl prensibin had ve z
olarak tyin ettiini tahakkuk ettirmede, kader prensibinin miyar ve ls zamandr. Zaman
olmaynca kader prensibi lsz kalr ve teknik fonksiyonunu ifa edemez.
Zarurdir, nk zaman mekanizmasnn deerlendirme vasf olmazsa, kader mekanizmasnda
ahenk, bundan dolay da asl prensip ile vazife ve tekml plnlar arasnda irtibat ve bu
prensiplerle, plnlarla, lemlerin olular ve aklar nizamna mutabakat olmaz ve nihayet deer
farklanmalarnn tyin edilmesi ve kymetlendirilmesi imknszlar, dolaysyla miktar ve sonra

keyfiyet nizamsz kalr ki bu takdirde btn tatbikatlar mihrakn kaybetmi olurlar.

***
Asl zaman aknn dnyadaki tecellisine sath zaman diyorduk. Buna mukabil gene kinat
boyunca akp giden ve her leme mahsus tecelliyat gsteren kaderin de dnyadaki tezahr mekn
formlardr demitik. te, dnyada zamandan ayrlmayan ve zamanla kymet ve ayar lsn
bulan mekn, kader prensibinin dnyadaki fonksiyonunun neticesidir. Bu bilgilerle de kaderin
dnyada, zaman mekanizmasyla birlikte tecelli eden mekn hlindeki tezahrn izah etmi olduk.
Ve aka belirttik ki zaman ve meknla kaim olan btn realiteler, insanlarn hrriyet esasna
dayanan cehit ve gayretleriyle, lyk olacaklar veya kazanabilecekleri derecelerin, gene zaman ve
meknla llp biilmi, yni zaman ve mekn kadrolarnda vazifeli varlklar tarafndan takdir
edilmi birtakm icap zaruretleridir.
Zira uras bir hakikattir ki asl icaplarn ve bu icaplara bal btn mekanizmalarn kinattaki
tatbikatlar; asl icap, asl zaman ve kader mekanizmas kadrolarnda alan organizasyonlarn
vazifelileri tarafndan yaplmas zarur mkellefiyetlerdendir. te niteden szlerek asl tesirlerle
kinat iine yaylan kader ve zaman mekanizmalarna ait tesirler bu mekanizmalar yrten
kadrolar dahilinde vazifelenmi byk vazife plnlarnn kinatmul faaliyetleriyle tatbikat
zeminlerini bulurlar. Ve bu kadrolarn btn elemanlar yerli yerine yerlemi, vazifelerini
hakkyla idrak etmi kudretli varlklardr.
***
Zaman ve mekn hakknda verilmi olan bu bilgilerden sonra iyice anlalm olur ki dnyada
herhangi bir mevzuda u adamn mukadderi bu imi demenin mns: O adamn o mevzuda, iinde
bulunduu hdiseleri husule getiren btn madde kombinezonlarnn muayyen zamanlara bal
olarak bir araya gelileri ve balanlar o anda o ekilde zuhur etti demektir ki meknn tarifini iyi
kavram olanlar bunun da; o adamn etrafnda ona gre meknlar kuruldu demek olduunu idrak
ederler.
Keza; kaderi yardm etmedi sz de, onun hakknda beklenilen bir mevzua ait madde
kombinezonlarnn beklenildii tarzda deil, baka ekillerde meydana geldiini ifade eder ki bu
da gene o mevzu etrafnda arzu edildiinden baka madde ekillerinden ve durumlarndan
kurulmu bir mekn demek olur. Hulsa mekn ifade eden maddenin her hl ve ekli, hdiselerin
her durumu kaderin bir tecellisidir. Elini oynatan bir insann bu hareketine zemin olan vasat bir
mekndr ve kaderin tecellisidir. Yryen bir insan iin bast yerler mekndr, gkyzne bakan
bir kimse iin yldzlaryla, bulutlaryla, renkleriyle, btn heyet ve durumuyla gkyz mekndr
ve kaderin tecellisidir. Dikkatini vcudunun herhangi bir noktasna eviren insan iin oras
mekndr ve kaderin tecellisidir. Dnen bir insan iin muhayyilesi mekndr, hdiseler arasnda
mnasebetler kuran idrak bir mekndr ve kaderin tecellisidir. Hulsa kinatta grnen her ey, her
varlk, insann bizzat kendisi bir mekndr ve bunlarn hepsi kendi lemlerinde kaderin birer
tecellisidir. Zira btn bunlarn ekillenmeleri, eitli tarzlarda birbirine balanmalar, saysz
kombinezonlar hlinde analiz ve sentezlere tbi tutulmalar, yni btn hdiselerin ve madde
hllerinin vukuu meknn eitli varyeteleridir ki bunlar da kader mekanizmasnn fonksiyonu
iinde yrrler.
***
Varlklar, sahip olduklar hrriyetleri sayesinde daim surette imtihanlar iinde bulunurlar. Bu
imtihanlar karsndaki davranlar, mspet veya menf reaksiyonlar, hulsa, muvaffak olular veya

olamaylar kaderin takdir ve tesbit ettii madde kombinezonlarnn, yni meknlarn namtenahi
hl ve durumlarnn meydana gelmesini neticelendirir ve varlklar liyakatleri derecelerine gre bu
hdiselerin eitli durumlarnda yaarlar. te btn hdiseler ve onlar meydana getiren btn
madde kombinezonlarnn her biri kader mekanizmasnn tecellisi olan meknlardan ibarettir.
Hulsa, varlklarn fiil ve hareketlerine gre derecelerinin llp biilerek asl icaplardaki
durumlara uydurulmalar iin, muhasebe ameliyelerinden geirildikten sonra ayarlanmalar ve
formlara balanmalar kader mekanizmasnn asl icaplar altnda, asl zaman kullanarak eitli
madde ve hdise formlarn ve tertiplerini meydana getirmesi demektir.
Artk bu bilgilerden sonra vazife plnna henz girmemi ve en kk hareketlerine kadar her
durumlar imtihanlara tbi tutulmu dnya insanlarnn gelecekleri hakknda, isim ve zaman
zikrederek kat lisanla konumak doru olmaz. Zira insanlar, hrriyetlerini kullandklar
istikametlere gre, muhitlerinin ve meknlarnn, yni bir tek kelimeyle kaderlerinin yryn
kendileri neticelendirmektedirler. stikbale ait szler, bz kaytlar altnda, ancak hakikatlerin
tahakkuk etmekte bulunduu vazife plnlarnda sylenebilir. Dnyada gelecee ait kat hkmler
btn insanlarn hrriyet salhiyetlerini reddetmek olur. Bir noktadan itibaren dier bir noktaya
yrmek zere serbest braktnz kk bir karnca bile ister yolunda ayn hzla yryerek
muayyen zamanda o noktaya varr, ister biraz elenerek veya saa sola saparak yolunu uzatr,
isterse gerisin geriye dnerek yolunu bsbtn deitirir. Btn bunlar onun alaca neticelerin
eklini, yni onun kaderlerini tyin eder. Yukardan beri verilmi olan bu bilgiler, kinata bir
projektr sembolyle indiini kabul ettiimiz asl icaplarn ruhlara ve maddelere mil
kudretleri arasnda, kader mekanizmasnn ve asl zamann da bulunduunu ve asl icaplarn
tahakkuku zmnnda bunlarn ne kadar mhim rolleri olduunu anlatmaya kfi gelir.
***
imdi, vazife safhasna girildikten sonra oradaki yry hakknda da bz bilgileri vereceiz.
Vazife pln, tekmle ak bir idrak ile devam edilmeye balanabilen bir merhaledir. Vazife
plnna kadar gelen otomatik, yar idrakli inkiaflar burada tam idrakli bir safhaya girmitir. Bunun
da ak mns udur: Varlklarn idrakleri bu plnda trmandklarn sylediimiz k konisi
hzmelerine kendi kudretleriyle intibak etmeye balamlardr. Onun iin vazife safhasna aktif
intibaklarn balad safha da diyoruz. Bu safhada ilerlendike icaplara idraklerin intibak sahalar
da geniler, yni idrakler, tekml ettike akan asl zaman iinde, ruh ve kinat mnasebetlerine ait
ilh icaplara daha geni aplarda intibak ederler. Dier tbirle btn idrakler bu icaplarla ve
dolaysyla birbirleriyle birleirler ki buna da vahdet hli, yni nite deriz. Bununla beraber,
vazife plnnn bu ilk kademelerindeki vahdet, tam olmaktan daha ok uzaktr, ama tahakkuk
etmeye balamtr. Mesel asl prensibin, ruhlarn ihtiyalaryla, kinat cevheri imknlarnn
mnasebetlerine ait sonsuz icaplarn (n) adedi gibi namtenahi bir kymet olarak kabul ettiimize
gre, vazifenin ilk kademelerinde bu kymetlere o kademedeki varlklarn idrakleri, henz pek
kk apta intibak edebilmitir. Ve idrak hangi icaplarla intibak, yni vahdet hline gemi olursa
orada hakikatleir. Ve o varlk oradaki ahengin bir czn tekil eder. te bu, ahenge katlmak,
ahenkten olmak demektir. Bu bilgi, vazife plnnn bir tahakkuk, bir gerekleme pln olduu
tbirinin de mnsn izah eder. te bu plnn balamasyla beraber idrakler, kinat hakikatlerine
gittike daha byk bir kudretle nfuz etmenin yolunu tutarlar. Yni o hakikatlerin ahengi iinde
gittike mullenirler.
Keza bu bilgi dier byk bir hakikati daha izah eder. Ayn icaplarda tam bir mutabakat hline

gelmi muhtelif varlklar, o noktada birbirleriyle de vahdet hline girmiler demektir. u hlde
vazife plnnn muhtelif kademelerinde, muayyen icaplarda birlemi, vahdet hline gelmi
muhtelif vazife grubu vardr. Bunlar arasnda dnyada olduu gibi, realite farklar yoktur. Zira
esasen onlar hakikatlere intibak hlindedirler. Orada realiteler deil, hakikatler vardr.
Bununla beraber tekrar ediyoruz, bu intibak birdenbire vazife plnnn btnne mil olmu
deildir. Tam ve btn intibak ancak nitede mmkn olur ki bu da vazife plnnn ilk
kademelerine nazaran henz nihayetsizlik denecek kadar uzaktadr.
***
nitede artk realite diye bir ey yoktur. Asl prensibin kinattaki ak olan asl icaplar, kader
ve zaman prensiplerinin kinattaki aklar olan kader mekanizmas ve asl zaman, oradaki
idraklerle birleerek vahdeti meydana getirirler. Oras hakikatin kendisidir. Kinatn son snr ve
tekmln tahakkukunun ifadesidir. Kinatn btn idaresi ancak, buradan szlerek yaylan
tesirlerle mmkn olur.
***
Vazife plnnn ilk kademelerinden itibaren niteye kadar uzanan ve namtenahi grnen yollarn
katedilmesi de ok komplike mekanizmalarla vukua gelir. Bu hususta bilgi vermek iin projektr
sembolndeki k tabannn, ilk vazife pln kademelerinde bulunduu ana dnelim. Varlklar
yukar, bu k konisinin tepesine doru trmanmaya balamlardr. Burada, muayyen icaplarda
itirak etmi idraklerden ve bu birletikleri noktalarda onlarn bir tek varlk hline girdiklerinden
bahsetmitik. Byle bir hl vazife plnnn altndaki lemde, mesel dnyada yoktur. Zira
insanlarn tam mnsyla, hibir hakikate ulamalar mmkn olmadndan insanlk, hakikatin
yalnz izafiyetleri iinde, yni realitelerde yaamaktadr. Binaenaleyh dnyada ne kadar idrak
varsa o kadar realite mevcuttur. nk dnyada hakikatin kendisi deil, idraklerin eitli
kapasitelerine gre deien; hakikatlerin eitli ve izaf tecelliyat mevzubahistir. Her idrakin,
byle kendi kapasitesine gre kymetlenebilecek eyler elbette birbirinden farkl olacaktr. Bunun
iin dnyada hibir nokta zerinde, idraklerin tam mutabakat ve vahdeti kabil olmaz. Bu ancak
vazife plnndan itibaren balar.
Vazife plnnda balayan bu mutabakatlar, varlklara birtakm iler ve vazifeler ykler ve onlar
-intibak sahalarnn geniliine gre- birtakm mkellefiyetlere tbi klar. Onlar bu
mkellefiyetleri ifa ederken, gsterecekleri liyakatlerin derecesine gre intibak sahalarn daha
ziyade geniletirler ve idrak zaman ve meknn geni imknlar iinde, niteye doru ykselen
vazife pln kademelerinin st basamaklarna trmanrlar. Fakat varlklarn bu mkellefiyetleri
aa plnlarda akllara gelebilecei gibi, verilip alnan eyler deildir. Zira zaten, hakikatle
mutabakat hline girmek, onunla birlemek demektir ki mkellefiyet dediimiz eyin hakik mns
da bu vahdetten kar. u hlde, varlklar vazife kademelerinde ykseldike mkellefiyetleri de
mukadderat mekanizmas altnda otomatikman artar. Vazife plnndaki varlklara mkellefiyeti
kimse tahmil etmez. Yeter ki onlar, bu mkellefiyetlerinin -kader mekanizmas muvacehesindeliyakatlerini arttrsnlar. Byle olunca oradaki varlklar da imtihanlardan tamamyla azade
deildirler.
***
imdi, bu mkellefiyet liyakatlerinin nasl meydana geldiini belirtelim. Varlklarn, madde
kinat iinde ve kader mekanizmasnn icaplar altnda idrak vahdetlerinin ilk admna, vazife
plnnda baladn sylemitik ve buna da idraklerin icaplara, hakikatlere ulamas,

gereklemesi demitik. te varlklarn, vazife mkellefiyetini inta eden zaruret; bu

gereklemeden ileri gelir. Bu gereklemeler, idrak zaman mekanizmasyla yrrler. Vazifeliler
de zaten idrak zaman ve mekn artlarna tbidirler.
Gerekleme -projektr sembolyle ifade ettiimiz- asl icaplara idraklerin intibak etmesi demek
olduuna gre, ilk gereklemeler vazife plnnn ilk kademelerinde balar, yksele yksele
nitede son mulne ular. u hlde varlklarn, kinata inen asl prensip hzmesine
trmanarak yukarlara kmas demek, o k hzmelerinin mulnde mevcut olan btn icaplara
idraklerinin intibak etmeleri, onun ahengine girerek gittike daha geni apta o ahenge karmalar
demektir. Bu trman nite dediimiz, kinatn son imkn hudutlarna geldii zaman, o varln
idraki bu k hzmesinin ihtiva ettii btn icaplara intibak etmi, tam o ahenkten olmu ve
dolaysyla kinat czlerine ve btnne hkim bir durum almtr. Yni kinatn bizzat kendisi
olmu gibi o byk vahdete karmtr. u hlde, vazife plnnn ilk kademesinden itibaren
varlklar tedricen, yni asl prensip na trmandka kendi bulunduklar noktalara kadar vk
olan intibaklar derecesinde, kinat czlerine hkim durumlara geerler ve bu hkimiyet nite
iinde tamamlanr.
***
Bu mkellefiyetlerin nasl tecelli ettiklerine gelince, gereklemi idrakler bu gerekleme ile
zaten hakikatlerin tatbikatlar iine girmiler demektir. Ve bu tatbikatn her biri de birer
mkellefiyettir. Bylece, muayyen gereklerin tatbikat, muayyen idraklerin i birliklerini zarur
olarak neticelendirmi bulunmaktadr. te bu noktadan itibaren birtakm kadrolar ve organizasyon
sistemleri zarureti bagsterir. Onun iin burada kadrolardan bahsetmemiz lzumludur. uras bir
hakikattir ki kinatta ihtiyacn, tekml zaruretinin ve kader mekanizmasnn haricinde mmkn
olabilecek bir hl dnlemez. Keyfilik diye bir ey yoktur. Bu prensip btn gruplar, btn
irtibatlar, btn kadrolar iin caridir ve deimez. Binaenaleyh kadrolar; kinattaki tekmil olu ve
aklarn yrtlmesinde mil yksek icaplara bal, kinatmul mekanizmalarda vazifelenmesi
gereken organizasyon sistemlerinin zarur birer neticesidir. Her organizasyon sisteminin hangi
kadro dahilinde almas lzm geliyorsa o sistem ona gre kurulur ve iler. u hlde kadrolarn
kuruluu esas prensiplere, ana mekanizmalara uygun olmas gerekir. Mesel evvelce bahsettiimiz
kader mekanizmasnn ilemesi de muayyen kadrolar iinde kurulmu organizasyon sistemlerinin
faaliyetleri ile dzenlenir.
***
niteden szlp gelen icaplara gre kinatta ana kadro vardr.
1 - Asl prensip kadrosunda vazifeli olan varlklarn kadro, pln ve teknikleri,
2 - Kader mekanizmalar kadrosuna dahil varlklarn kadro ve teknikleri,
3 - Asl zaman kadrosuna dahil varlklarn pln ve teknikleri ve bunlarn hepsinin kendilerine
has realitelerini kabili temin hususlar.
te bu ana kadroya bal olarak, ruhlarn kinattaki tekmllerine ait icaplar btn
teferruatyla yerine getiren, saysz organizasyonlar ve bu organizasyonlarn hiyerarik tertiplerle
birbirine balanmasndan meydana gelen byk organizasyon sistemleri mevcuttur. Bunlarn hepsi
kinatta grlecek saysz ilerde vazife plnnn ilk kademelerinden itibaren niteye kadar
vazifelendirilmi veya vazifelenmi varlklardan mteekkildir ki bu vazifeli varlklar kendi
organizasyonlar iinde, niteden gelen yukarda saydmz umum ve koordine vazife
kadrosunun prensipleri ve direktifleri altnda kl kadar amadan vazifelerini grrler. Bu

vazifeler muhtelif lemlere ait saysz ilerdir. Mesel dnyaya has zaman istasyonlar, kaba
hareki faaliyetlerini idare eden istasyonlar, ferd ve kk grup tekml plnlarn idare eden
istasyonlar, nihayet gittike byyen, mullenen ve geni aplardaki ktlelerin umum tekml
hamlelerini, plnlarn ve onunla ilgili madde inklplarn sevk ve idare eden, yrten istasyonlar
gibi saysz ve birbirine bal organizasyonlarn grd vazifeler vardr. Bugnk dnyann byk
inklp faaliyetlerinde vazifelenmi, yksek vazife plnndan byk bir organizasyonun dnya
inklbna ait ileri arasnda bu kitabn meydana getirilmesi yolundaki faaliyetler de bu vazifeler
meyanndadr. te bylece gittike mullenen kinat ilerinde vazifelenmi varlklar bir
organizasyonlar sistemi, bir koordinasyon ve kooperasyon prensibi, bir hiyerari nizam iinde
vazife ile mtenasiben vazifenin liyakatine uygun durumlar alrlar. Bu yry bylece tekml
ederek nizam, tertip ve ahenk iinde kinatmzdaki ifadesiyle sezilebilen tekmln gerekletii
niteye doru akp gider.
***
Organizasyon sistemlerinin vazife plnndan itibaren kurulduunu bildirmitik. Keza, ilk
organizasyonun da vazife plnnn ilk kademelerinde baladn sylemitik. imdi
organizasyonlarn ilk kuruluu hakknda da lzumlu olan bilgiyi vermek lzm geliyor.
nsanlarn, dnyay bitirince dorudan doruya vazife plnna geemeyeceklerinden ve yar sptil
bir arasat lemde bir mddet kalacaklarndan evvelce bahsedilmiti. Zira insanlarn vazife plnna
gemezden evvel, dnyada iken dnyann mesel bugnk artlarnn icaplarna gre, henz
tamamlayamadklar bz taraflarn dzenlemeleri lzm gelmektedir ki bu da onlarn ancak bu
yar sptil lemde bir mddet yaamalar ile mmkn olacaktr.
Yar sptil leme gelince orada btn dnya artlar ve realiteleri sona ermi, ancak orann
vazifeye hazrlayc ve insanlarn eksik taraflarn tamamlayc yeni durumlar balamtr. Bu
eksik kalan taraf da insanlarn dnyada iken sezip de tanyamadklar sevginin orada zuhur edecek
olan hakik cephesidir. Oras bir sevgi plndr.
Bu plnda, vazife plnndaki vazife idraki henz balamamtr ama mahiyetlerini insanlarn
bilemedikleri oradaki sevginin tatbikatlar ve mkellefiyetleri iinde vazife idraki liyakatlerini
yava yava tesis edici unsurlar vardr. Bittab bu hazrlklar orada artk basit zaman idraki
stndeki idrak zaman tekniine tbidirler.
te yar sptile intikal eden varlklar orada bir mddet geirdikten ve kfi derecede
tatbikatlarn yaptktan sonra yava yava er beer gruplar hlinde vazife plnnn icaplarna ait
ilk tatbikatlar yapmaya balarlar. Bu gruplamalardaki irtibatlara ait dnya insanlarnn
sezebilecei tek nokta, sevginin vazifeye doru kayan eitli varyetelerinin bulunaca
mefhumudur. Fakat ne bu sevgiyi, ne de onun varyetelerini dnyadaki insanlar asl mnsyla
anlayamazlar.
te teekkl etmi kk gruplaryla vazife plnna giriin son hazrlk tatbikatlarn yapan
varlklar bu tatbikatlar srasnda sessizce, belirsizce ve son derece tatl bir akla vazife plnnn
ilk kademelerine kayarak geerler ve derhal vazife plnnn ilk kademelerine ait ilerle
vazifelenirler. Bunlar hep o kk topluluklarn orada, yukarda uzun uzadya izah ettiimiz
intibak mekanizmas yznden muhafaza ederek tek bir fert hlinde alan vazife plnnn artk
vazifeli varlklar olurlar. Orada dnyada olduu gibi lerek, yeniden doarak intikaller olmad
iin bu gei, dediimiz gibi uyank ve ok tatl intibalarla vuku bulur. Yar sptil lemde lm
yoktur. Zira oradaki maddelerin incelii byle iddetli transformasyonlara lzum ve ihtiya

hissettirmez. Bu hller ancak, dnyamza ait olan kaba maddeler leminde cari zaruretlerdir.
***
Vazife plnnda teklik, yni bir tek fert hlinde faaliyet bahis mevzuu deildir. Orada ancak
gruplar alr. Fakat her bir grup bir tek fert itibar edilir. Yni o grubun her ferdi grubun
kendisidir, grup da bir tek ferttir. Binaenaleyh vazife plnndaki vazifeli bir varln mesel filan
ite vazifelenmesi demek, o vazifelinin tbi olduu grup btnnn o ite vazifelenmesi demektir.
Zira o gruptaki idraklerin hepsi bir tek idrak hlinde o vazife zerinde toplanm bulunur.
Binaenaleyh burada ayr ayr hviyetler bahis mevzuu olmaz. te vazife plnndaki kolektivitenin
dnyada bilinmeyen ve tatbiki mmkn olmayan karakterlerinden birisi de budur. Mesel ender
vakalarda byk bir vazife ile dnyaya gelmi, dnya apnda bir hareket yaratmak vazifesini
zerine alm bir tek bedenli vazifeli varlk dnyada iken plnndan ayrlmtr ve tektir. Fakat onu
destekleyen plnna mensup tek bir varlk deil, btn o varln tbi olduu organizasyonun
vahdet hlindeki organlardr.
***
Vazife pln, icaplara intibaklar plndr demitik. u hlde icaplara intibak eden idraklerin de
ayn zamanda birbirleri ile intibak hline girerek vahdet tekil etmeleri zarur olur. Bylece vazife
plnna gemi bir vazife grubu veya be kiiden mteekkil bir tek organizma tam bir i birlii
iinde ilk vazifesini yapmaya balar. Bu ilk vazife, vazife plnnn en alt kademelerine ait ilerdir.
Zira bu kademeden itibaren vahdet yolu boyunca gayeye ulamak, yni asl icaplarn btnne
uyabilmek ve ahenge btnyle karabilmek iin geilecek daha namtenahi merhale vardr. nite
ile bu ilk vazife kademeleri arasnda saysz faaliyetler, iler, vazifeler ve durumlar mevcuttur.
Fakat vazife plnnn bu ilk ve nisbeten en basit kademelerinde bile dnya ls ile ok byk
iler ve vazifeler bulunur. Mesel bunlar dnyadaki bir insann tekml ile vazifelenirler, klsik
spiritlerin, okltistlerin ve mistik ekollerin hmi ruhlar, koruyucu melekler, yardmclar, metrler
gibi az ok kk ve byk gruplarn faaliyetlerini destekleyen vazifelilerin bir ksm ekseriya
vazife plnnn bu kademesine ait varlklardr. Bunlar ayn zamanda kendilerinden daha stn
organizasyonlar tarafndan, hatt yar idrakli olarak daha byk dier ilerde de kullanlrlar.
***
Vazife plnnn ilk kademesine (A) diyelim. Buradaki vazife gruplar alrken bittab, daima
stten gelen tesirlerin kontrol ve hatt direktifi altndadrlar. Esasen niteye kadar btn vazife
plnlarnn kademelerinde bu hl caridir ve zarurdir. Evvelce vermi olduumuz niteden inen
k konisi sembol bu zarureti daima izah eder.
(A) plnndaki bir vazife grubu bir stte bulunan (B) plnndaki st bir vazife grubunun nezareti
altnda alrken, stteki (B) grubuna organizatr, (A) plnndaki gruba da organ deriz. Bylece
(A) kademesindeki gruplar idrak zaman teknii ile vazifeler grerek asl zaman aknda sratle
mesafe alrlar ve bu faaliyetleri sayesinde intibak sahalarn geniletirler. Bu srada onlarn ileri,
vazifeleri ve mkellefiyetleri de o nisbette artar ve mullenir. Bylece bir ste, yni (B) plnna
intikal ederler. Artk kolayca anlalr ki bu gruplarn (B) plnna intikali demek, intibak
sahalarnn bir o kadar genilemi bulunmas demektir. Yni (B) kademesine geerken bu gruplarn
idraklerinin dier bz gruplarnnki ile de birlemeleri neticesinde fertleri oalan, dolaysyla
idrakleri artan daha byk gruplar meydana gelir ve bittab idrakler de o nisbette geniler. Bu u
demektir ki alt kademelerden st kademelere ykseldike st kademelerde gruplarn adetleri
azalmakta, fertleri oalmaktadr. Ve dier grup fertlerinin idraklerinin inzimam ile birleen

gruptaki idrak seviyesi sratle mullenmektedir ki bu da intibaklar zaruretinin tabi bir

neticesidir. ntibak sahalar geniledike gruplar birleir ve gruplarn adedi azalr. Bu hl niteye
kadar byle devam eder, st kademelerde, gittike ok geni organizasyonlar iinde birleen
evvelki plnlarn nisbeten kk organizasyonlar, niteye geldikleri zaman bir tek organizasyon
hlinde toplanm bulunurlar. Btn idrakler burada bir tek idrak hline girer. O muazzam idrak
hibir insann, hatt sezgisine bile varamayaca bir kudret olur. Artk ona ne bir organizasyon, ne
bir pln denemez. O, bir tek olarak kinata ait kudretin taml iinde ve kinatn btn imknlar
ile, icaplar ile, idrakleri ile ve btn ile her eydir. te bunu ancak nite dediimiz bir vahdet
idraki ile ifade ediyoruz.
***
Evvelce iaretlediimiz bir noktay burada son olarak tekrar belirteceiz. Yukarki ifadelerle
dnyada cari olan bir vahdet-i vcut nazariyesinin kastedildii dnlmemelidir. Burada
sylenenler yalnz madde kinatna ait icaplar ve hakikatlerdir. Madde kinatnn da ancak bir
vstadan ibaret olduu, kitapta mkerreren ifade edilmitir. Bu vstann gayesi, ruhlarn
ihtiyalarnn kinatmza ait tekml diyebileceimiz ksmnn gereklemesidir ki bu da nite ile
ifade edilir. u hlde yukarki satrlarda verilmi olan bilgiler, yalnz kinatmzda olup biten
eylere aittir. Onun tesinde daha sonsuz ihtiyalar ve sonsuzluk kelimesinin dahi ifade etmekten
ok uzak bulunduu hakikatler ve eriilmezlikler vardr ki bunlara kinatn gc yetmez ve kinat
idraki ulaamaz.
Esasen kitabn ilk ksmlarnda da aka ifade edildii gibi, btn bu kinat olaylarnn ve
kinat teekkltnn gayesi, ruhlar dediimiz ve mahiyetini asl bilmediimiz hakikatlerin
kinatmza ait olarak tekml eklinde kabul edilen ve ihtiya mefhumu ile sembolletirilen
durumlarnn tahakkukudur. te tam idrakine varamadmz nite, bu tahakkukun ifadesidir. Kinat
iinde, her ey oradan gelir, kinat oradan idare edilir. Kinatn her zerresi hline girerek onu
yrten, var eden kll k hzmeleri oradan fkrr.
***
Hulsa nite, varlklarn kavrayamayacaklar ve ancak oraya girdikten sonra kavuabilecekleri
kinatn kll bir idrak, icap ve imkn vahdetidir. nsanlara bundan daha ilerisini sylemek
imknsz ve lzumsuzdur.

MADDE LE SEN, HER EYLE H OLAN

VE BU HER EYN AHENGNE UYABLEN SEN,
O AHENKTEN OLACAIN ANI ZLE.

Dnya, gne sistemi iinde bir organdr. Onun da dier btn organlar gibi, muayyen hayat
devreleri, inkiaf safhalar, inklplar, etraftan ve yukarlardan ald saysz tesirlerle bozulan ve
tekrar kurulan muvazene durumlar vardr. te dnyann imdiye kadar geirmi olduu saysz
inklplardan sonuncusuna, yni nmzdeki inklba dair burada vereceimiz izahat kitabn
sonundaki bilgilerin anlalmasn kolaylatracaktr.
***
Bundan takriben yetmi bin sene evvel dnyada belli bal iki byk kta vard. Bunlardan birisi,
imdiki Pasifik denizinin bulunduu sahay dolduruyordu. Bu, kuzey taraf geni, gney taraf sivri
byk bir kara paras idi. nsanlar buna Mu ktas derler. Dieri ise Atlantik okyanusunun
bulunduu yeri igal eden byk bir kta idi. Bu iki byk kta arasn dolduran bir sr adalar,
takm adalar, imdiki Himalayann bulunduu yere tekabl eden kara paralar ve bunlardan baka
bz kk ktalar vard. O zamanki dnyann manzaras bu idi. Demek ki o zaman, bugnk coraf
durum yerine baka bir dnya sath teekklt mevcuttu.
***
Bu ktalar zerinde bugnk dnya insanlarna nazaran, daha ok mterakki ve meden insanlar
yayordu. Onlarn dnya ilimlerine ait bilgi ve teknik kudretleri, bugnk dnya insanlarnnkinin
ok stnde idi. Mesel, onlar bugnk dnyada yeni yeni kefedilen radyoaktif maddeleri,
radyolar, televizyonlar, elektronik cihazlar ve bunlara mmasil teknik vstalar bugnk dnya
insanlarnnkine nisbetle, dnyalarnn batndan daha ok evvel kefetmiler ve hatt atom
enerjisini kendi inklplarndan bin sene evvel bulup kullanmaya balamlard.
Geri onlarn da ok meden ve mterakki bu topluluklar yannda, nisbeten basit ve hatt vahi
kabileleri vard. Fakat o vahi insanlar dahi bugnk dnyada bulunan vahilere nazaran daha
mtekmil durumda idi. Hulsa, geen son dnyadaki insanlar her sahada bugnklerden stn bir
medeniyet sahibi idiler.
***
Dnyadaki inkiafn zirvesine ulaan insanlarn bu hli, kendilerinde yle bir gurur ve her eye
kaadir olabildikleri iddias gibi yle ar bir durum yaratm idi ki bu durum onlar, hidrojen
leminin kaba maddeleri iine daha ziyade gmmek suretiyle, dnyann tabi artlarn mtat d
yollardan bozmaya mtemayil birtakm hareketlere sevk etti. Gene bunun neticesi olarak onlar
lkse, zenginlie, konfora, maddeperestlie, hodkmla, her trl ihtirasa kapldlar, hidrojen
atomunun kaba kombinezonlar iine gmldler ve btn saadetlerini bu kombinezonlardan
beklediler ki bu da son haddine gelmi madd terakki ve inkiaflarn varlklarda tevlit ettii
mezbuhane bir rpnt, bir nevi soysuzlama idi. Bu soysuzlama ok tabidir ve vuku bulacak
her byk inklbn ncsdr.
***
Bir muhitte inkiaf umum olarak yrr. O muhiti tekil eden -en knden en byne kadarbtn varlklar, kendi derecelerine gre inkiaf ederler ve ykselirler. Mesel, insanlar dnyann
en mtekmil varlklar hline gelirken, dnya plnlar dahilinde yaayan dier varlklarn her biri
de inkiaf imknlarnn st kademelerine doru ilerlerler. Bunun en ak misalini kanserler tekil
eder.
O zamanki dnyann son devirlerine doru, sebebi insanlarca mehul birtakm hastalklar
bagstermiti. Bunlardan birisi de kanserdi. nsanlar arasnda kanser vakalarnn oalmas biraz

evvel bahsettiimiz sebebe bal, hceyrelerde tezahr eden bir soysuzlamadr.

nsan bedenlerinde bulunan hceyrelerin, organlarn her biri, nisbeten iptida varlklarn birer
madd hayat sahasdr. Onlar bu madde sahalarnda ve o sahalarn kendilerine vermi olduu
imknlar dahilinde inkiaflarn yapmaktadrlar. Zamanla inkiaf eden bu basit varlklar, bir an
gelir ki daha ileri gidebilmek iin muhta olduklar eyleri, iinde bulunduklar maddelerden temin
edemezler. Yni bu madde imknlar ve artlar onlarn ileri hamleleri kazanmalarna msaade
etmeyecek kadar ksrlar. Hlbuki varlklarn inkiaf hamleleri durmaz. Ve hibir hudut
tanmadan daima ileri doru atlmak ister. Bu durum, imknlar bol olan vasatlarda normal
yryler hlinde tecelli ederken, byle imknlar ksrlam ve varlklarn daha geni ve ileri
hamlelerine yetecek sahalar kalmam madde vasatlarnda; onlarn rpnlaryla,
huzursuzluklaryla, teevvleriyle mterafk anormal, mtat d ve soysuzca grnen birtakm
hareketlerine sebep olur. te Mu dnyasnn bataca ana tekaddm eden zamanlarda kanser hline
girmi madde vasatlarn, yni hceyreleri idare eden varlklarn durumlar da byle olmutu.
Beden organizmas iinde bulunan bu varlklarn, kendi hisselerine ait madd inkiaf vasatlar,
daha ileri gidebilmelerine yol vermez hle gelmiti. Mesel bedeni tekil eden bir deri
hceyresinin nihayet, o bedende kendisine tahsis edilmi muayyen bir fonksiyon sahas vardr.
Onun stne bu hceyrenin kmasna bedenin somatik durumu msait deildir. Byle bir k
bedenin ahengine uymaz. O hceyreyi kendisine bir inkiaf vasat yapm olan basit varlk, ilk
zamanlarnda fonksiyonunu mkemmelen yaparken, muhta olduu inkiafn salayabiliyordu.
Fakat bir an geldi ki o, bu inkiaf devresini bitirdi. Daha st inkiaf vasatlarna hazrlanmak
ihtiyacn duymaya balad. O hceyrenin, iinde bulunduu mtat biyolojik artlar ve imknlar bu
ileri faaliyet ihtiyalarna cevap verecek durumda deildiler. Binaenaleyh hceyre varl
bedenine samaz oldu. te bu durumun neticesi olarak, evvelce normal bir deri hceyresini mtat
yollarda usul ile kullanan o basit varlk imdi, bedenin nizam ve ahengi dna doru istikamet
alm hlde rpnmaya balad. Bu rpn, o hceyrenin deri camias iinde, o camiaya uymayan
birtakm hl ve durumlarna sebep oldu ki bu da tabiatyla onun inkiafnda kanserleme denilen
mevve bir hli meydana getirdi. uras da muhakkak ki deri hceyresinin bu kanserlemi ve
deri organizmas dahilindeki ahenk ve nizam d faaliyetlere ynelmi hli, artk bir inkiaf
safhasn bitirip, daha st safhaya gemek iin rpnan, fakat bulunduu artlar iinde buna imkn
bulamayan bir varln mezbuhane hamlelerinden baka bir ey deildir.
Burada madur olmu gibi grnen beden organizmasna gelince, o da aslnda hibir ey
kaybetmemekte ve baka varlklarn tekmllerine zemin hazrlamak hususunda yklenmi olduu
otomatik bir yardm ve hizmeti yapmaktadr. Bu vazifesini yapmakla o da kader mekanizmas
muvacehesinde, daha st bir kader tezahr olan mekn liyakatleri kazanacak ve st plna
geebilmenin geni imknlarndan bylece faydalanm bulunacaktr ki bu da onun ileri bir
merhaleye atlamas, inkiaf etmesi demektir. Binaenaleyh ortada madur olan kimse ve gadir diye
bir ey yoktur. Yz kiilik bir mer plnn her ferdinin o yz kii iin alarak kendi tekmln
salamakta olduunu evvelce sylemitik. En knden en byne kadar herkes birbirine
dayanarak, birbirinden bir eyler alp vererek daima ileriye doru hamleler kazanmakta ve
ykselmektedir. Bu ykselie mtuf olan hareketlerin hibirisinde hibir varlk iin gadir, ceza,
mkfat, zulm, felket diye bir ey mevcut deildir. Her ey kader mekanizmasnn ls ile
kazanlm liyakatlerin ve bu yolda gsterilmi cehitlerin neticesidir.
***

Bylece, evvelki dnya devrinin son zamanlarnda, varlklar bulunduklar madde vasatlar
iinde, inkiaflarnn son hadlerine yaklam veya gelmi durumda idiler. Bu hl, insanlarn ve
dier yksek dnya varlklarnn bedenlerini tekil eden hceyrelerden; nebatlara, hayvanlara ve
insanlara kadar her kademedeki madde vasatlarnda tekml eden varlklar iin byle idi. Bu
sebepten dolay kanser hastalklar oalmt. Ve gene bu sebepten dolaydr ki insanlar kaplarna
samaz oldular ve ileri hamlelerine artk cevap veremeyecek duruma gelmi olan madde
artlarnn dna kmak ihtiyac ile kvranmaya baladlar. Fakat dnya maddesi artlarnn
telerine taan yksek ihtiyalarn tatmin edebilmek iin, faaliyetlerini o madde d artlara
yneltmeleri lzm gelirken (bu artlarn neler olduu evvelce izah edilmiti) insanlar bunu
yapamadlar ve bu ihtiyalarn, gene iinde yaamakta bulunduklar kaba hidrojen atomu dnyas
artlarnda aramaya kalktlar. Aradklar saadeti orada bulamaynca o maddelerin iine daha
ziyade gmlerek kendilerini orada avutmak iin rpnp durdular. te bu hl, insanlarn bir
dejeneresans, bir kanserlemesi manzarasn meydana getirdi ki bu da her inklbn, her tekml
devresi balangcnn umumiyetle grlen bir icab ve tabi karakteristiidir. Bunu daha ak izah
etmek iin bir misal veriyoruz. Milyonlar tahayyl eden ve btn saadetini bu milyonlardan
bekleyen meteliksiz bir insan tasavvur edilsin. Ve 8-10 sene sonra bu adam milyonlara sahip
olsun. Vaktiyle, ancak para ile geleceine inand saadetin, imdiki zenginliine ramen gene
gelmediini grnce bu adam ne yapacaktr? Bekledii ve umduu saadetin para ile gelmediini
grnce onun hsrann paralar iine daha ziyade gmlmekle unutmaya alacak ve bu da onun
teevvlerini mucip olacaktr. Hlbuki o, artk bu saadetin para ile gelmeyeceini anlayacak ve
onu baka yerlerde arayacakt. O, bunu yapmad. Arad saadeti bulamaynca ve ondan bsbtn
uzaklatn grnce daha ziyade bedbahtla dt.
Hulsa dnya maddesinin son imknlarn da kullanarak devrelerini bitirmi geen dnya devri
insanlar, varlklarnn daha ileri inkiaf hamlelerine imkn veremeyecek hle gelmi olan dnya
maddelerinden stn neticeler beklemenin, deta mermerden ya karmaya almak demek
olduunu bir trl dnmek istemediler ve btn abalamalarna ramen aradklar saadeti
maddelerde bulamadlar, ileri hamle ihtiyalarn tatmin edici, kendilerini ferahlatc hibir
neticeye ulaamadlar. Bu hl onlar bsbtn artt, zlmez teevvlere drd,
huysuzlatrd ve madde iindeki durumlarn soysuzlatrd. z varlklarnn, mahiyetini
bilmedikleri, bulamadklar z ihtiyalarn tatmin etmek gayretiyle ve isteiyle insanlar, yanl bir
yola saptlar, dnya maddeleri iine saplandlar. Bu hlin neticesi olarak kendilerinde husule
gelen mnsz bir gurur, neticesiz iddiakrlklar, her teebbsn akametle neticelenmesi eklinde
tecelli eden muvaffakiyetsizlikler onlarda aknlklar, hayal krklklar yaratt ve onlar bizzat
kendileri iin dahi anlalmaz bir muamma hline koydu. O zaman insanlar, ne yapacaklarn idrak
etmeksizin nafile yere oraya buraya saldran huzursuz varlklar hline girdi. Bu gibi durumlarda
insanlarn dt byle teevv hllerinin kk numunelerini gsteren saysz gnlk misaller
iinde hatrlatacamz u kk mahede bu hususta basit bir fikir vermeye kfi gelir. Birka gn
evvel sapan ile ku avlamaktan zevk duyan bir ocuk, yolda giderken raslad, kendi kendine
lm bir ku cesedi karsnda strap duyarak onu uzun uzadya gmmeye kalkr. Fakat aradan
iki gn getikten sonra onun bu strab, elindeki sapan ile dier kular ldrmesine mni olamaz.
Bu kk misali insanlar arasnda mullendirmek ve bylece insanln iinde bulunduu
aknlk hlleri hakknda pek geni mahede imknlar elde etmek mmkndr.
te btn bu hller bir inklbn eiinde olmann ifadesi idi. Zira artk yksek ihtiyalarn
duymu, o ihtiyalar iinde rpnmaya balam varlklarn, elbette kader mekanizmasnda llp

biilmi ve takdir edilmi liyakatlerinin bir karl olacakt ki bu da onlarn lyk olduklar daha
yksek meknlara ulaabilmelerini temin edecek byk bir dnya inklb idi ve bu yzden dnya,
byk bir inklbn eiine gelmi bulunuyordu.
***
nsanlarn bu rpnlar da kanser hceyresi varl hakknda sylediimiz gibi, mnsz
deildi. Buradaki mn, z varln artk kabna smadn ve daha yksek inkiaflara, hamlelere,
neticelere ve kazanlara ulamak ihtiyacn duymaya baladn ifade etmekte idi.
Kader mekanizmas karsnda hibir liyakat gzden kamaz, ileri hamlelere mteveccih ve asl
icaplara uygun hibir isteyi geri dndrlmez, hibir rpn ve hibir cehit bouna gitmez,
bilhassa z varln hibir ihtiyac tatmin edilmeden braklmaz. Btn bunlar, kader
mekanizmasnda kl klna llr, biilir, hesaplanr ve bu ihtiyalara en uygun gelen yeni imkn
sahalarndan, yni inkiaf vasatlarndan -evvelce izah ettiimiz tarzda- asl zaman lleriyle
meknlatrlm tezahrat meydana gelir, yni mukadderat tecelli eder. te gemi dnya devrinin
artk olgunlam ve dnya maddelerinden istifade edemez duruma gelmi insanlar da byle
yksek kaderlerini, ileri ihtiyalarn karlayacak yksek meknlar, yksek lemleri beklemekte
idiler. Henz bu dereceye gelmemi olanlar ise kendi basit durumlarna ve ihtiyalarna yetecek
vasatlar aryorlard. Binaenaleyh btn bu ihtiyalarn tahakkuku iin dnyann deimesi ve
bunun neticesinde de yeni ihtiyalar karlayacak yeni meknlarn, yni yeni kaderlerin zuhur
etmesi icap ediyordu. Esasen birbirinden byk farklarla ayrlm bu iki gruptaki ihtiya sahibi
insanlarn ayn vasatta bulunmas da caiz olmazd.
***
te bu yksek inkiaf icaplarnn neticesi olarak dnya bir inklbn, bir intikal gnnn
tahakkukuna hazrlanyordu. Dnyann bu inklb her devrede olduu gibi, evvel onun
muvazenesinin bozulmas, sonra da yeniden kurulmas eklinde olacakt. Bu muvazene bozuluunun
ilk almetlerinden olarak, Mu ktasnn orasnda burasnda insan gcnn nleyemeyecei yer yer
sarsntlar, yer yarlmalar, volkan indifalar grlmeye balad. Bu hller gittike artarak,
iddetlenerek ve sklaarak 80-100 sene kadar srd.
Artk mukadder olan intikal gn yaklayor, insanlar lyk olduklar kaderlerine kouyordu.
nsanlarn byk bir ksm, liyakatlerini yksek meknlarda hazrlamlard. Ve oraya gideceklerdi.
Buna henz hazrlanamadan intikal anna girecek olanlar ise inklp devri kapandktan sonra gene
dnyada kalacaklar, yeniden liyakatlerini kazanncaya kadar az veya ok uzun bir mddet zarfnda
bu dnyada geri kalan taraflarn yetitirmek iin yaayacaklard. Artk ihtiyalar bakmndan bir
arada yaamas mmkn olmayan bu iki snf insan kalabal birbirinden ayr yollarda ve
meknlarda inkiaflarna devam etmek zere bir atal azna yaklayordu. Zarur ve mukadder
olan intikal gn gelip attktan sonra artk onu hibir kuvvet durduramayacakt. O zaman her ey
bir emrivki olacak, liyakatlerin ls meydana kacak, varlklarn kader mekanizmas ve asl
zaman muvacehesindeki mktesebatnn neticeleri tahakkuk edecekti. Nihayet intikal gn geldi.
***
Herkes iinde, gcnde alrken bir gn btn ktalarda birden, yni dnyann her tarafnda
yerler oynamaya balad. Bu sallann daha balanglarnda iken muazzam binalarn, muhteem
mbetlerin, ssl saraylarn ou ykld ve byk ehirlerin ou harap oldu. Yklan binalarn
altnda birok insan kald ve ld.
Ktalar allak bullak oldu. Denizler karalara hcum etti. Yerler atlad. Korku ve dehet iinde

kaan insanlar ktleler hlinde ldler. Bu hengme gn devam etti, nc gn iki kta
birden yerin dibine gmld ve bylece dnyann iki muazzam ktasndan birisi Pasifik
okyanusunun, dieri Atlantik okyanusunun dibinde kaybolup gitti. Dnyann ehresi tamam ile
deierek bugnk coraf durumunu ald.
***
Mu devri kapandktan sonra dnya iptidaleti ve vahileti. Dnyada kalan insanlar iki tesirin
altnda basitletiler. Bunlardan birisi byk katastrof esnasnda husule gelen -kendileri iin- ok
korkun hdiselerdi ki bunlar insanlarn sinir cmleleri zerinde ok tesiri yapm ve onlar deli
etmiti. kincisi, bundan daha mhim ve mull idi. Bu da bu iteki byk vazifelilerin yksek
icaplara gre hazrlad bir inkiaf plnnn zarureti idi. Dnya yeni bir devreye balamt. Bu
devre dnyann en iptida, amorfa en yakn ve basit bir hli idi. Bunun da byle olmas lzm
gelirdi. Zira insan alt beden inkiaflarn ikmal edip ilk insanln inkiaf kademelerine balamak
zere bekleen saysz varlklar mevcuttu. Bunlar en iptida birer insan hli ile dnyaya inecekler
ve inkiaflarna balayacaklard. Hlbuki dnya, byle bir inklp geirmeksizin ve yeni
geleceklerin ihtiyalarna uygun olabilecek basit hllere intikal etmeksizin bu iptida varlklara bir
melce, bir tekml zemini olamazd. Mesel onlar bugnk gibi mtekmil bir dnyaya gelselerdi
burada tekml etmek yle dursun, yaayamazlard bile. Binaenaleyh onlarn, muhta olduklar
inkiaflar yapabilmeleri iin, en basit maddelere ve bu arada en iptida ana ve babalara lzum
vard. Akl banda, az ok uurlu, idrakli insanlardan byle bir sr yamyam ve vahi ocuklar
doamazd ve onlarn arasnda yaayp tekml edemezdi. Bu hem ocuklar iin mmkn deildi,
hem de analar ve babalar iin. Bu ocuklar basitlikleri, iptidalikleri, grgszlk ve
tecrbesizlikleri ile dnya hayatnn insan kademesine ilk admlarn atm varlklard.
Binaenaleyh ilk insanlk karakteri olan vahet devrinin btn hususiyetlerinde yaamak ve o
devrenin btn grg ve tecrbelerini geirmek ihtiyac ile onlar dnyaya gelmi bulunuyorlard.
u hlde onlara vahi maddeler, vahi muhitler, vahi nebatlar, vahi hayvanlar, vahi analar ve
babalar lzmd. te kinatta umum tekml ve inkiaf mekanizmasnn mer icaplarna gre,
dnyada kalanlarn otomatikman zerlerine yklenecek olan bu analk ve babalk vazifelerini hakk
ile yapabilmeleri iin onlarn ilk kademelerdeki insanlar hline inmeleri ve basitlemeleri icap
etmekte idi. Dnya, bu basit ve iptida devrinden itibaren ok uzun bir tekml seyrine tbi olarak
ve eitli inkiaf merhalelerinden geerek yetmi bin sene sonra bugnk insanlk medeniyetine ve
seviyesine ulaabildi.
***
Gemi dnya devresinin kapanmasna tekabl eden, yukarda bildirdiimiz ktalarn bat, din
kitaplarnda iki byk sembolle ifade edilmitir. Bunlardan birisi Nuh Tufan semboldr, dieri
de kyamet semboldr.
Tufan sembolne gre, btn yeryzn sular kaplar, Nuhun gemisinde kalp kurtulanlardan
mada canl mahlklarn hepsi suda boulur. Ve sular ekildikten sonra dnyada hayat tekrar
devam eder. Bu semboln tad hakik mn, dnyada bir devrenin tamamen kapanp yeni bir
insanlk devresinin alm olduunu ifade eden mndr.
Kyamet sembolne gelince bu, tufan sembolnden daha mulldr. Burada, dnyann bir son
gn gelecek, insanlarn o gn kbetleri belli olacak, lyk olanlar yksek meknlara intikal
edecekler, henz yetimemi bulunanlar da strapl yerlerde kalacaklardr. te kyamet
sembolnn bu ak ifadesi yukarda anlatm olduumuz dnya kbetinin ta kendisidir.

Ancak her din, insanlar nefsaniyet dknlklerinden kurtarp vazife sezgisine ulatrmak
gayesini tamaktadr. Bu gayeye ulamak iin her din, insanlarn anlayabilecekleri her vstadan
istifade etmi ve talimatn ona gre tertiplemitir.
Bu dnya devrinin din kademelerine erimi olan insanlar, daha evvelki kademelerdekine
nazaran ok ilerlemi bulunmalarna ramen, henz bugnk anlay ve gr seviyelerine
ulaamamlard. Bundan baka onlarn z varlklarnda, henz yaknl dolaysyla, gemi
katastrofa ait korku intibalar fazlasyla bulunmakta idi. Onlar, hdiseleri bilgi ve idrak
cephesinden ziyade his cephesinden mtalaa ediyorlar, onlardan o yolda faydalanyorlard ki bu
his cephesinin de balca unsuru -dediimiz gibi- korku idi. Hatt bugnk insanlarn bile
birounda cari olan bu duygu o zamanlarda vicdanlara tam mnsyla hkim durumda
bulunuyordu.
te dinler, insanlarn inkiaflar iin bu korku insiyaklarndan istifade etmiler ve bununla
mhim bz tekml otomatizmalarn kurmulard. Hulsa, insanlar ilk zamanlarda ancak bu
korkularn tesiri altnda vazife bilgisi sezgisine ait hazrlklar yapmaya balamlar ve nihayet
bugnk vazife sezgisi kudretine az ok eriebilmilerdir.
Bu sebepten dinler, dnyann kapanna ait sembollerin bu cephesinden, yni his ve korku
cephesinden istifade ederek, henz korku realitesinde yaayan insanlara vazife mesuliyetinin
otomatik sezgisini verebilmek iin dnya batn mkfat ve mcazat mahiyeti iinde gsteren Nuh
Tufan ve kyamet sembolleri ile anlatmay faydal ve lzumlu grmlerdir. Bu suretle bir tala
iki ku vurulmutur. Bunlardan birisi byk bir hakikatin, insanlara hi olmazsa iptida sezgisini
vermek, o zaman iin daha mhim olan ikincisi ise insanlarn inkiaf ahengi iine girmelerinin ve
birtakm insanlk vazifelerini -ceza korkusu ile dahi olsa- yar idrakle benimseyebilmelerini
salamaktr.
Bu hli u kk, basit misalle daha iyi anlatabiliriz: Gk grlerken annesi, yemeini yememekte
srar eden 2,5 yandaki ocuuna: Eer yemeini yemezsen grgr baba seni kapacak! der. Buna
inanan ocuk, grgr baba kendisini kapmasn diye, korkudan hemen yemeini yemeye balar ve
maksat da hsl olur. Burada matlup olan ey ocuun, lzum ve zaruretini henz idrak edemedii
yemek vazifesini, korkutarak ona yaptrtmaktr. O bunu yapar ve faydalanarak byr, vakti gelince
de grgr babann ne olduunu mkemmelen renir ve o zaman da bu bilgiden daha mull
neticeler elde eder. te insanlar da byledir.
Byk din adamlar birok defa bu anneler gibi hareket etmek mecburiyetinde kalmlar ve
insanlar zamana ve mekna uygun olan bu vetirelerle iyilie, dorulua, dierkmla, feragate ve
bilhassa bir sr dier ibadet formlarn da emretmek suretiyle vazife sezgisi hazrlna
altrmlardr. Bu alkanlk sayesinde de insanlar bugnk vazife sezgisi seviyesine
kabilmilerdir.
Eer vaktiyle, inkiafta ok kymetli rol ifa etmi bu sembollerle, dinler insanlarn bu korku
duygularndan istifade etmemi olsalar ve hakikatleri bugn yapld gibi, ancak bilgi kadrosunu
geniletmek maksadyla insanlar arasnda yaymaya kalksalard, insanlarn henz sezmeye
baladklar vazife duygularn bu hle getirmi olmaktan ok uzakta kalrlard. Kald ki o zamann
insanlarnn, hakikatleri aynen anlayabilmeleri ve onlara inanmalar da mmkn olamazd.
***
Bugn artk korku ve his devri deil, bilgi, mantk ve idrak devri hkimdir. Binaenaleyh gemite
byk dinlerin, hakikatler karsnda zarur olarak kullandklar semboller, alegorik izahlar ve

ifadeler bugnk idrakler karsnda matlup olan neticeleri vermemektedir. Bugn hakikatleri
dnyaya aka, olduu gibi belirtmemiz lzm geliyor. Zira insanlar artk hidrojen atomu leminin
son kemal noktalarna ulamlar ve bu muazzam lemin kapsndan dar kmak zere onun
eiine admlarn atmlardr. Bu eik ise ancak idrak ve bilgi olgunluu ile alabilir.
Bu szler ak ifadeleri tarlar. Hidrojen safhas, ruhlarn tekmllerinde ilk madde safhasna
ait karanlk, muazzam ve ebediyet kadar uzun mekanik bir inkiaf safhasn takip eden bir lemin,
varlklar leminin balangcdr. Bu lem btn kreleriyle, gne sistemleriyle, neblzleriyle
insanlar tarafndan grlen mikrometrik ve makrometrik muazzam bir kinat tekil eder ki madde
kinat denince insanlar yalnz bu kinat grrler ve kabul ederler. nk bu, insanlarn mensup
bulunduklar, iinde yaadklar lemdir. Onlar iin bu lem her ne kadar sonsuz grnrse de
hakikatte madde cevherinin namtenahi inkiaf safhalarn ihtiva eden kinatn, sadece hidrojen
atomu imknlarna mnhasr muayyen ve kk bir ksmndan ibarettir ki buna hidrojen safhas
veya hidrojen lemi diyoruz. te bu hidrojen lemi iinde, insanlar tarafndan madde diye
vasflandrlan ve kendilerine mahsus zaman ve mekn mekanizmalarna tbi olan btn cisimler,
olular ve realiteler toplanmtr.
Bu topluluklar arasnda saysz miktarda neblzler vardr. Bu neblzler milyarlarca gne
sistemini ihtiva eder. Bu sistemler bir ekirdek etrafnda dnen, o ekirdekle bir btn tekil eden
muhtelif madde czlerinden, yni gezegenlerden mteekkildir. Bu sistemlerden bir tanesinin
gezegenlerinden birisi de dnyadr. Hidrojen safhas idrakine bal bir grle, muazzam bir
madde varl iinde bir nokta kadar kymeti olmayan dnya, hakikatte hidrojen lemi iinde
grnd gibi kk ve ehemmiyetsiz deildir. Dnya, hidrojen safhas denilen bu ok uzun ve
yar idrakli madde leminin en son duraklarndan birisidir. Bu muazzam ve sonsuz lemin,
kendisinden daha sonsuz yksek vazife ve organizasyonlar kinatna alan kaplarndan bir tanesi
de dnyadaki insanlk mertebelerinde bulunur. u hlde artk insanlarca bilinmesi gereken
aadaki hakikatleri hibir sembole ihtiya duymadan aklamak zarureti hsl olmaktadr.
Hidrojen kinatnn inkiaf vasatlarn tekil eden saysz neblzn iinde milyarlar ve milyarca
gne sistemi vardr. Her gne sisteminde muhtelif kreler mevcuttur. Her krenin etrafnda, o
kreye mahsus bir manyetik alan bulunur. Bir sistemdeki krelerin manyetik alanlarnn birbiriyle
ahenkleip kurduklar mnasebetlerden, o sistemin kendisine mahsus manyetik alan sentezi
meydana gelir. Sistemin bu manyetik alanlar da birbirleriyle mnasebet ve muvazene
hlindedirler.
Sistemlerin krelerinden bir tanesi kendi yerinde dner. Buna gne veya ekirdek derler.
Dierleri bu ekirdein etrafnda dnerler. Bunlara da gezegen derler. Zannedildii gibi, bir
sistemin gezegenleri o sistemin gneinden koparak ayrlm paralar deildir. Bunlar, o sistemin
mensup bulunduu neblzn iinde ayr ayr -evvelce izah ettiimiz mekanizmalarla- teekkl
etmi ve inkiaf derecelerine gre manyetik alanlarnn mnasebet ve muvazeneleri neticesinde
husule gelen hareketlerle birbirine balanmlardr. Binaenaleyh bir sistem iinde gnee imtiyaz
vererek onu bir tarafa, gezegenleri dier tarafa ayrmak doru deildir. Gne de sistemin
dereceleri iinde kendi yerini alm ve gezegenleri arasna karm bulunmaktadr. Derecesi de
onlardan stn deil, birounun aasndadr. Yalnz biraz sonra syleyeceimiz gibi gnete,
btn gezegenlerin idaresinde rol alan vazifeli varlklarn daha ok toplanmas, bu bakmdan ona
sistem iinde ayrca bir yer verilmesine sebep olur.
te bylece her sistemin gne ve gezegenleri, o sistem iinde yetimek zere bulunan

varlklarn en basitinden en mtekmiline kadar, hepsinin ihtiyalarn tatmin edici tarzda

derecelenmi ve tertiplenmitir. u hlde bir sistemin her gezegeni, kendisinden bir stn olan
gezegeninin daha stn imknlarna, varlklar hazrlamakla fonksiyonlanmtr.
Bir sistem iinde tekml eden basit varlklardan baka, sistemin btn geri krelerinde ve
bilhassa gneinde o sistemin iindeki ileri inkiaf mertebelerine varm bedenlilerin
tekmlleriyle ilgili her trl imknlar sevk ve idare etmek vazifesiyle mkellef, vazife plnnn
kudretli varlklar bulunur. Bunlar o krelerin maddeleriyle bedenlenmi deildirler. Onlarn
bedenleri, hidrojen kinatna ait olmayan daha yksek madde vasatlarndan toplanm
materyallerle yaplmtr. Bu bakmdan onlara beden de demek caiz deildir. Onlar bu maddeleri,
mkellefiyetlerinin ifasna en elverili ekilde bizzat kendileri toplarlar. Ve vazifelerine uygun
gelen o sistemin krelerinden birisinde veya birkanda bu sptil maddeleri vsta olarak kullanp
vazifelerini yaparlar. Bunlar, enkarnasyon mnsnda dnlmemek artyla, istedikleri krede
bulunabilirler. Mesel lzumuna gre gnei, ay, Merihi, Mteriyi ziyaret edebilirler. Bunlar,
sistemlerin eitli nizamlarnn tatbikatlarnda vazife gren, vazife plnnn varlklardr.
Fakat dediimiz gibi krelerde bunlardan baka, tekml etmek zere bedenlenen asl o krelerin
sakinleri vardr. Bunlar dnyada olduu gibi, o kreden kendilerine birer beden yapp onlara
balanmak suretiyle, o bedenleri o kredeki hayat boyunca kullanan bedenli varlklardr. Bu
varlklar gne sistemimizin btn dier gezegenlerinde dnyamzdakinden daha basit ve geri
durumdadrlar. Bunlar, bulunduklar krelerde saysz bedenlenmeler geire geire inkiaf edip
daha st krelere atlarlar ve nihayet sistemlerinin en mtekmil kresine gelirler. Sistemimizde bu
mtekmil kre -sylediimiz gibi- dnyadr ve onun en mtekmil varl da insandr.
te krelerdeki basit bedenli varlklarn inkiaflarna, o sistemdeki, biraz evvel bahsettiimiz
vazifeli varlklarn eitli yardmlar dokunur.
Nihayet o sistemin en mtekmil kresini de, mesel sistemimizde dnyamz da ikmal etmi
bedenli varlklar hidrojen lemini bitirmi, st leme liyakat kazanm durumlara girerler.
u hlde kinatn stn vazife lemine, hidrojen leminin saysz neblznn, milyarlarca
sisteminin, milyarlarca mtekmil kresinden, milyarlarca varlk intikal etmektedir.
***
Gne sistemimizin en mtekmil gezegeni dnyamzdr, arz kresidir. Ve zannedildii gibi
mesel Merihte veya sistemin dier gezegenlerinde veya gneinde dnyadakinden daha
mtekmil varlklar yoktur. Zira hakikaten gne sistemimizin mtekmil plnetlerinden birisi de
Merih olduu hlde, buradaki varlklar dnyadakilerden daha az mtekmildir. Sistemimizin en
geri gezegenlerinden birisi Pltondur. Bu gezegenin en mtekmil varl, dnyamzn en geri
varl olan kften daha geridir.
Keza, gne de sistemin geri bir kresidir. Esasen gne maddesinin bu basitlii yzndendir ki
maniplasyonu kolay olduu iin, sistemin dier seyyarelerini ve bilhassa dnyay idare eden
vazifeliler, daha ziyade gnete bulunurlar. Fakat sylediimiz gibi, bu vazifeliler dier
plnetlerde de dolaabilirler. Ve her krede vazife grebilirler.
Demek ki gne sistemimizde, hidrojen leminin inkiaf merhalelerini ikmal edip oradan
diplomasn alarak st leme terfi edecek varlklarn toplandklar yer dnyadr. Dnyamz, Mu
devrinin kapann mteakip geen yetmi bin sene zarfnda artk bu devredeki vazifesini bitirmek
zere bulunan, zerinde tad insanlara, lyk olduklar lemlerin kaplarn amak ve imknlar
tkenmi hidrojen lemi kapsn da arkalarndan kapamak hazrlklarna balamtr.

***
Dnya hayat batan baa hareketler ve hdiseler mudilesidir. Bu hdiselerin iine dalm ve
saplanm olan insanlar, etraflarnda bazan birbirlerine zt olaylar, eitli uygunsuzluklar
grebilirler ve bunlar da birer dzensizlik sanrlar. Fakat bu gr yanltr ve bilhassa illiyet
prensibi hakkndaki vukufun eksikliinden mtevellit, hdiseleri yanl tefsir etmenin bir
neticesidir.
Hdiselerin neticelerini sebeplerine balamaya yardm eden bir bilgi kudretiyle dnyaya
bakanlar, onun en kk zerresinden btnne kadar her durumunda, her olaynda, her varlnda
muazzam bir ahengin, nizaml bir tertibin mevcut olduunu grmekte gecikmezler. lliyet balarnn
nizaml ve tertipli olular byk kinat ahengini meydana getirirler. O hlde bu ahengi mahede
edebilmek iin, her hareketin ve hdisenin direkt ve endirekt olarak, namtenahi balarla birbirine
bal bulunduu sezgisini insana veren, btn olaylar arasndaki illiyet ve sebep mnasebetlerini
dnmek ve bu sahada bir eyler grmeye, duymaya almak lzmdr. Bu dn ve gr
temin etmek iin, lemde hibir eyin sebepsiz olmad, her eyin bir neticeye baland
hakknda evvelce verdiimiz bilgiyi tekrar gzden geirmek lzmdr. Orada illiyet prensibi
hakknda kfi derecede bilgi vermitik. Bu prensibi esas tutup dnya hayatn tetkik edenler orada,
biri dierini neticelendiren ve bakas brnn illeti olan, birbirine balanm birok hdiseyi ve
olu hlini zincirleme ve ahenkli bir ak iinde grebilirler. Bu aktaki tertipler, nizamlar ve
byk maksatlara doru ilerleyen hareketler insanlara, lemdeki byk ahengin mevcudiyetini
btn kudretiyle hissettirirler.
Kk bir ku yumurtasn ele alnz. Mcerret olarak ele alnan bu basit ku yumurtasnn, byk
kinat ahengi iinde muazzam neticelerle birbirine bal, ok tertipli ve nizaml saysz durumlar
vardr. Yumurtann bu byk ahenge bal olan hayatn takip edelim. Bu yumurtadan zamanla
kk bir yavru meydana gelir. Bu yavrunun meydana gelmesi iin de onun bir mddet muayyen bir
suhunet derecesinde muhafaza edilmesi lzmdr. Bunun iin dii bir kua yukardan, bu ile
vazifeli olan bir plndan bz tesirler gnderilir. Bu ku bu tesirlerin altnda bz insiyaklara sahip
olur. Bu insiyaklar neticesinde yumurtann zerinde bir mddet sebatla oturur. Bedeninin
hararetiyle onun iindeki tohumun bir yavru ku hlinde yetimesini salar. Buraya kadar
sraladmz, illet-netice zincirinin birka halkasn yrten tertip ve nizam aikrdr. Bu, byk
bir ahengin ifadesidir.
Yumurtadan kan ve koca kinatn iinde bir damla bile olmayan ku yavrusunu hie saymak,
hatt kmsemek ok yanltr. Unutulmasn ki bu yavru da kinatn bir parasdr ve onun
yaamas ve bymesi iin kinat mekanizmasnn, onun hesabna den czleri mtemadiyen
almaktadrlar. Nitekim, yumurtadan yeni kan yavru henz basittir, tecrbesizdir, acemidir.
Umasn bilmez, yemesini bilmez, dmanlarn tanmaz, tehlikeleri grmez, gdasn nerelerden,
nasl tedarik edeceini tyin edemez. Binaenaleyh eer o, dnyaya gelir gelmez bylece kendi
hline braklverirse yaayamaz, lr. Hlbuki onun yaamas, birtakm iler grmesi lzm. u
hlde, bu ileri ona retecek ve yaptrtacak birisine ihtiya vardr, bu birisi de gene onun dnyaya
gelmesine yardm eden dii ku olacaktr. Fakat bu dii ku, bunu dnemez ve yavrusunun bu
ihtiyacn takdir edemez. O zaman, tekml nizamnda vazifeli olan varlklarn mdahalesi balar
ve ona yle tesirler gnderilir ki o tesirlerin husule getirecei insiyaklarla ana ku bu defa cann
dahi tehlikelere atarak yavrularn beslemeye, onlar -kendilerini kurtarabilecek duruma gelinceye
kadar- terbiye edip bytmeye mecbur olur. Yavru kuun yaamasna ve bunun iin de dii kua

yukardan tesirlerin gnderilmesine lzum vardr. nk o yavru dnyaya, kendi varlnn

dnyada ku hlindeki inkiaf ihtiyacn gidermek iin gelmitir. O, bu sayede dnyadaki ku
bedeninin btn icaplarn yerine getirecek, grg ve tecrbelerini -otomatik bir mekanizma
iinde- kazanacak, muhitindeki dier varlklarla olan mnasebetleri sayesinde de onlarn bz
tatbikatlarna vesile olacaktr. Btn bu iler iin lzumlu olan tertipler, vazifelilerin yardmyla
kurulacak ve ku bylece dnyadan alacan alm, vereceini vermi bulunacaktr. Btn bunlar
olup bittikten sonra artk onun ku bedenini brakmas lzm gelir. Zira o imdi, daha ileri bir
inkiaf imknna kavumak ihtiyacn duymaya balamtr. Bu imkn salamak iin yeni bir
tertibe lzum vardr. Onunla vazifeli olanlar bu tertibi de yoluna koyarlar. Baka bir bedene
girmek zere dnyadan ayrlmas icap eden bu kuu, dnyadan uzaklatracak muhtelif vstadan dier varlklarn da tekml ahengine- en uygun olanna bavururlar. Mesel, o sralarda gnlerden
beri yiyecek bulamam, a kalm, yaamas icap eden bir kedinin de bu olaydan faydalanmas,
yukardaki tertip mekanizmasna pekl uygun gelir. Binaenaleyh vazifeli tesirler o a kalm
kediye inmeye balar ve o kuu yemek yolundaki faaliyetlere onu sevk eder. Kedi bu sayede hem
karnn doyuracak, hem de kediliinin kendisine kazandrmas icap eden bz melekelerini
gelitirecektir. Ayn tesirler, artk dnyadan ayrlmas icap eden kua da iner, kuu kedinin tam
bulunduu yere srkler. Bu tesirin altnda kuun gz kediyi grmez, doruca kedinin kolayca
uzanabilecei yere konar. Kedi kuu yakalar ve yer. imdi hdisenin ak dier bir kola, yni
baka bir varln plnna da ayrlm oldu. Fakat onu brakalm, kuun kbetine devam edelim.
Biz kuun yumurtadan kp lnceye kadar geirdii hayat hdiselerinden ancak birkan ele
aldk ve bunlarn ne kadar mkemmel bir tertiple muayyen maksatlara doru ilerleyen illet-netice
balarn ve tertiplerini gsterdik. Onun, bundan baka, kendisine mahsus mer plnnda nebat,
hayvan ve hatt insanlarla direkt veya endirekt olarak dier birok mnasebeti bulunabilir. Btn
bunlar umum inkiaf ahenginin erevesini kl kadar amadan devam ederler. Bunlar iinde iyi
grnen hller olduu gibi, yemini tedarik etmek iin yere konan kucazn, canavar bir kedi
tarafndan durup dururken paralanmas gibi zhiren kt, bozucu, dzensiz grnen hller de
vardr ama yukarki bilgiden sonra burada ahenksizlik deil, bilkis ahengin ve tertibin en
mkemmel mekanizmas mahede edilir. Zira bu tertipler sayesinde bu ku, artk daha stn ve
inkiafa daha msait dier bir bedende dnyaya gelecektir. imdi bu varlk, imkn daha bol dier
bir hayvan bedeninde dnyaya gelmek iin, yukarda sylediimiz tertiplerle dnyadan ayrldktan
sonra, onun iin gene analar, babalar, mrebbiler, muhitler, iklim artlar, yardmclar... her ey
hazrlanr. O varln inkiaf iin ne lzm geliyorsa onlar, vazifelisi tarafndan muhtelif tertipler,
nizamlar dahilinde meydana getirilir. O varln otomatik olan mer plnna girecek gerek kendi
cinsinden, gerek cinsinin gayrisinden dier varlklarla eitli mnasebetlerini tyin ve tesbit etmek
zere tertipler ve nizamlar birbiriyle ayarlanr. Mesel, o bir kpek olacak ise kpek hayatndaki
inkiaf imknlarn hazrlayan tertipler arasnda, kudurarak lmesi icap eden bir insann o kpee
sahip olmas da temin edilir. Btn bunlar dnyadaki umum tekml yrten byk nizamn
ahengi iinde cereyan eder.
Kpein vakti gelmitir. lecektir. Pln mucibince kpek kudurur. Bu srada onun sahibi olan
adam da dnyadaki iini bitirmi, yeni bedenlerde inkiafna devam etmek zere dnyadan
ayrlacak duruma gelmitir. Gene tertip ve pln mucibince kuduran kpek onu sracak, kudurtacak
ve bylece ikisi de lecektir. Btn bunlar birbirine bal byk ahenk iinde yryen tertiplerdir.
Grlyor ki u varln evvel basit bir yumurta hayatndaki muhitle olan mnasebetlerinde,
sonra ku hayatndaki kedi, daha sonra da kpek hayatndaki insan hikyelerinde birbirine zt

istikametlerde, sakat gibi grnen hayat yry, haddizatnda umum tekml ve inkiaf ahengine
uygun muntazam bir seyir takip etmektedir. Bu yry de yetikin bir kua analk vazifelerine ait
ilk insiyaklarn hazrlklarn kazandrm, ku bedeniyle bir kedinin yaamasn ve bz
melekelerinin inkiafn salam, kpek bedeniyle bir insann kudurmasna sebep olarak onun
ferd ve mer plnnda birtakm neticelerin husule gelmesine sebep olmutur. Bunlarn hepsi bu
varlklarn tekmlleri iin muhta olduklar en lzumlu durumlarn meydana gelmesi iindir. te
bu hl, byk ahengin dnyaya ait tezahrnn kk bir parasdr. Birbirine aykr grnmesine
ramen tek bir gayeye doru yrtlen bu tertipler haddizatnda, byk tekml nizamnn,
binaenaleyh kinat ahenginin icaplarndandr.
Basit bir yumurta iken ele aldmz bu varln byle saysz bedenler iinde, saysz dier
varlklarla namtenahi mnasebetler ve balar kura kura, gittike irtibat sahasnn muln arttra
arttra, nihayet gnn birinde bir insan bedenine ykselerek onu kullanabilecek kudrete erimesi ve
bu ana gelinceye kadar muhitiyle olan milyarlarca mnasebetlerinde kinatta milyarlarca hdiseyi
husule getirmesi ve bu hdiselerin kl kadar amadan birbirine bal olmas, birbirini
desteklemesi bu ahengin nizaml tertiplerinin en canl mahedesini meydana getirir.
Bu insann; muhitiyle, ailesiyle, dostlaryla, dier insanlarla, cemiyetle, milletle, nihayet direkt
veya endirekt btn beeriyetle kuraca mer plnlar iinde saysz mnasebetleri, balar,
tesirlemeleri olacak ve insanlnn btn hayatlar boyunca devam edecek olan bu balar,
mnasebetler, tesirlemeler, saysz tertipler ve kombinezonlar iinde btn insanl ve hatt
kinat ilgilendiren neticeler douracak ve onun artk, kinatmul olan mteakip hayat da kinat
ahenginin nizam ve tertiplerine tam bir mutabakat hlinde niteye doru ilerleyecektir. Burada
gstermi oluyoruz ki basit bir ku yumurtasnn kinatmul bir varlk hline gelinceye kadar
yryecei yol zerinde, onun ferd plnlarna balanm mer pln olacak, o mer plnn
dier mer plnlarla direkt veya endirekt tertiplerde ve nizamlarda mnasebetleri kurulacak,
btn bu ferd ve mer plnlarn icaplarna uygun eitli muhit ve tabiat artlar mevcut olacak,
bu artlarla bu plnlar ayarlanacak, bu ayarlamalarda, nizamlamalarda ve ahenklemelerde
dereceleri ok deiik, kimisi tamamen otomatik, kimisi yar idrakli, kimisi tam idrakli bir sr
vazifeli varlk vazifelenerek alacak ve bunlarn stnde yksek, stn vazife pln varlklar
birer idareci olarak niteden aldklar icap direktiflerine gre, kendi direktif ve kontrolleri altnda
onlar sevk ve idare edecek, nihayet o basit yumurta gnn birinde byk vazife plnnn idare
mekanizmasnda dierleri gibi rol alm kudretli bir varlk hline girecektir. Burada bu basit ku
yumurtasnn ok ilerilerde, byk bir vazifeli varlk hline gireceini gren ve daha basit bir
yumurta hlinde iken onun bu yksek durumunu temin edici lzumlu ilk hazrlklar tertip ve tyin
edebilen kudret o byk ahenkten gelmektedir. Yni bir varln milyarlar ve milyarlarca sene
sonra gelecek durumlarnn ilk hazrlklarnn tyin edilerek kl kadar amadan, bu hazrlklarn
hedefine doru yrtlmesi ancak byk ahengin kudretiyle mmkn olabilir.
Artk aikr olmutur ki btn bu faaliyetler, kinatta tekml istihdaf eden ve kinat btn
hdiseleriyle bir tek olua balayan ilh nizamn byk ahengi iinde cereyan etmektedir. Ve
dnya varlklarnn tek cepheli, ksr idrakleri karsnda ekseriya menf grnlerine ramen, bu
nizam tam ve amayan bir ahenk iinde akp gitmektedir.
***
Btn varlklarn inkiaf ve tekmllerine ait hareketler, ancak bu kinat ahengi iindeki
nizamlarn, tertiplerin altnda yryebilir. Her tertip, her olay ilh icabn tecellisi olan kinat

ahenginin, btn varlklara mil tekml zaruretlerini karlar. u hlde, kinatn btn
lemlerinde olduu gibi, bu ilh icabn mulne giren dnyamz da elbet bu byk ahengin
iindedir. Binaenaleyh bir kuun a bir kedi tarafndan paralanmas, hem kuun, hem de kedinin
inkiaf iin ne kadar lzumlu ve kinatn tekml pln ile ne kadar dzenli bir hdise ise, bir
efin u veya bu gibi zhir sebeplerle bir milleti harbe srklemesi, birok insann lmne sebep
olmas, biroklarnn alk, sefalet, strap iinde kalmalarna yol amas btn bu ie karm
olan varlklarn ayr ayr paylarna den inkiaflar iin o kadar lzumlu ve kinatn umum
tekml plnnda da o kadar ahenkli bir hdisedir. Bunlarn birincisinde hem ku, hem kedi yksek
inkiaf hedeflerine varmak iin bu ie nasl otomatikman srklenmiseler, ikincisinde de bu ef ve
onun peine taklanlar, ayn yoldaki byk hedefe doru kurulmu ahenge, ylece otomatikman
katlm bulunmaktadrlar. Btn bunlarn neticesinde elbette saysz inkiaf hamleleri alnacak,
sonsuz ilerleme imknlar o insanlarn nlerine alm olacaktr. Buradaki boumalarn,
krmalarn, vurumalarn perian, ahenksiz, bozuk ve dzensiz grnen manzaras; hakikatte
insanlarn idraklerinin stnde bir tertiple onlarn lyk olduklar ve istedikleri strapl, azapl,
ikenceli yollardan inkiaf imknlarn temin eden ahenkli bir durumun ifadesidir.
***
Tabiatn btn durumlarnda ve olaylarnda tekmln umum ahengine gre, varlklarn her trl
ihtiyalarna uygun durumlar meydana getirilmitir. lemdeki bu ahenk, bu dzen btn varlklarn
tekmlleri yolundaki mukadderlerine hkim, ilh icabn tezahrdr. Bu icap da byk kinat
organizasyonlarnda vazife alm her kademedeki vazifelilerin, niteden gelen direktiflere gre,
derece derece mullenen fonksiyonlaryla yerine getirilir.
Bylece btn lemler, btn kinat, byk bir ahenk iinde birbiriyle smsk kucaklam
saysz hdiseler, olular ve aklar mudilesidir. Ahenk kinatn bizzat kendisidir.
***
En sath bir grle dahi, dnyada etrafna dikkatlice bakanlar, bu byk ahengin tabiata aksetmi
saysz tecelliyatn grebilirler.
Yksekten yeryzne bakld zaman, karalarla denizlerin kavumasndaki ahengi herkes
grebilir. Milyonlarca canlnn hayatna en ufak bir zarar bile vermeyecek ekilde denizlerin
karalarla kucaklamas, tekml ahenginin dnya maddeleri zerinde tecelli eden tezahrlerinden
biridir. Denizler, derin bir sayg gsterircesine karalara kar olan hudutlarn amazlar. Karalar,
sakin bir vekarla denizlere kar olan durumlarn muhafaza ederler. Btn bunlar dnyada yaayan
canllarn hayat artlarna ve umum ahenge gre, vazifeli varlklar tarafndan ayarlanmtr. Bu
ahengin biraz bozulmas, mesel denizlerin, seviyesinden 8-10 metre ykselmesi birok yerde,
birok canlnn hayatna mal olabilecek neticeleri dourur. Fakat byle olmamas icap eden
yerlerde bu ahenk asl bozulmaz.
***
Dnyada hayatn idamesi ve varlklarn inkiaf iin kurulan bu byk ahenge mevsimler gzel
bir misal olurlar. Mevsimler, hayat sahiplerinin yaama imknlar dahilinde kalan suhunet
derecelerindeki muayyen snrlarn amakszn, byk bir nizam ve intizam iinde birbirlerini
takip ederler. Bunlarn aklarndaki otomatizma, byk vazifeliler tarafndan kurulmutur. Bu
sayede mesel mutedil iklimlerde, kzgn yaz gnlerinden birdenbire kn en souk gnlerine
atlanvermez. Suhunet dereceleri en st huduttan en alt hududa ve en alt huduttan en st hududa
gelinceye kadar kademe kademe, her gn biraz daha deimek suretiyle tatl bahar aklar iinde

yazlardan klara, klardan yazlara geilir ve hibir vakit izilmi suhunet derecelerinin hudutlar
ne aada, ne yukarda, dnyadaki hayat sahiplerinin tahamml edemeyecekleri seviyelere
uzanmaz. Bu hl, lemlerin byk ahengine uyan yksek plnlar tarafndan tanzim edilmi hesapl
bir tertiptir.
Mevsimlerin scaklk soukluk dereceleri, varlklarn her trl ihtiyalarna cevap veren
materyallerle doludur. Burada da byk bir tertip ahengi vardr. Ve btn bu nizam ve tertipler,
kinatn umum tekml ak iinde, dnya varlklarna sonsuz imkn kaynaklar hazrlamak hedefi
yolunda kurulmutur. Bu ahenkten zerre kadar amamak zere saysz vazifeli varlklar bu
kurulularda vazifelenmilerdir.
lkbaharn tatl ve hayat iin lzumlu olan nemli havalar bir sr nebat ve hayvan bedeninin
uyanmasna sebep olur. Her ey tazelenir, genleir. Yaz mevsimi, olgunluk devridir. Btn
meyveler olgunlar, her hayat sahibi kendisinde mevcut olan kudretleri ortaya dker. Bu bir
verimlilik mevsimidir. Sonbahar, muayyen bir devre zarfndaki vazifelerini grm bz
varlklarn, yeni hayatlarna hazrlanmak zere muvakkat bir uykuya, lme ve istirahate olan
ihtiyalarn karlar. Bu srada yapraklar solar, dklr. Aalar gizli hayatlarna dnmeye
balar. Gelecek bahardaki yeni uyanlarna kendilerini hazrlamak zere birok hayvan, kabuuna,
yuvasna ekilir veya kendisini gelecee hazrlayan uykusuna veya lmne dalar.
K, btn bedenlilerin her trl tekml materyalini ihtiva eden bir mevsimdir. O mevsimde
insanlar, bir sr imtihanla, tecrbe ile, mahede ile karlarlar. Nisbeten etin artlar altndaki
almalar, cehit ve gayretler insanlarn olgunlamalarna, pekinlemelerine yardm eder. Btn
bunlar birbirine bal tertipler iinde, karlkl alverilerle ve birbirine dayanmalarla vukua
gelirler. Bunlarn her biri dnyann umum armonisini tekil eden ve bu umum armoni iinde
birbirine smsk bal olarak bulunan nizamlar ve tertiplerdir.
Her iklimin kendisine mahsus bir nizam kurulmutur. O nizam, o iklimde yaayan varlklarn
hayat imknlaryla ve tahamml dereceleriyle ayn ayarda olarak yrtlr. Scak iklim nebatlar,
hayvanlar ve insanlar, muhta olduklar hayat artlarn o iklimde bulurlar. klimler byk bir
sadakatle bu ahenge uyarlar. Hibir vakit tropikal blgelerde buz dalar teekkl etmeyecei gibi,
buz mntkalarnda da kzgn ller, scak blgeler bulunmaz. Zira bu gibi hller, oralarn sakini
olan bedenlerin yaama imknlarna uygun deildir.
Yerlerin kuruduu, nebatlarn susuz kald, hayvanlarn iecek su bulamad ve insanlarn
kuraklktan, mevsimsiz bir lmle kar karya kald anda, derhal byk ahenge uygun
faaliyetlerle vazifelenmi varlklar harekete geerler ve o blgeye tesirlerini gndermeye
balarlar. Bu tesirler sayesinde bulutlar toplanr, yeryzne inen yamur sular ortal canlandrr,
zararl durumlarn vukua gelmemesi iin mkemmel ve ahenkli bir otomatizma kurulmu olur.
Yerdeki sular, muayyen hararet derecesi ile buharlaarak tekrar gkyzne ekilir ve lzumu
olunca yamur hlinde gene yere iner. Bu suretle btn hller ve yryler, umum tekml ak
ahengine uygun bir nizam iinde kl kadar amadan yollarnda devam edip giderler.
***
Geceler muayyen faslalarla gndzleri takip eder. Bu hususta yeryzndeki her blgenin
mevsimine gre bir ayar, periyodik bir tertibi vardr. Muayyen mevsimlerde gnlerin ve gecelerin
mddetleri daima sabit olarak kalr. Btn bunlar, amayan tertipler dahilinde cereyan eden
hllerdir.
Dnyada, her hdisede ve durumda muntazam bir ritim dahilinde ve byk bir uygunluk iinde

vuku bulan hller ve dzenler, dnyann umum ahenginin birer tezahrdr. Nizamsz, bozuk hibir
ey yoktur. Btn olaylar, derece derece her varln tekml ile ayarl ve ona yardmc olarak
ortaya konmutur.
Dnya, muazzam bir ahenk olan kinatn kk bir parasdr. Burada vukua gelen eylerin
hibiri bu ahengin dna kamaz. karsa mevcut olamaz. Zira ahenk, hdiselerin byk tekml
yolunda her noktasnda birbirine intibak, uygunluu ve birbirini tamamlayc durumda bulunmas
demektir. Bu ise hdiseleri husule getiren btn hareketlerin, birbirine tam mnsyla kaynam
olmasn ifade eder. Hlbuki her varlk, her madde cz, her vibrasyon birer hareket mudilesidir.
Btn kinatn hibir zerresinin, k hzmelerinden azade olamayacan evvelce belirtmitik. Bu
ilh k, ahengin kendisidir ve kinatn btn hareketleri ancak bu ilh k kudretiyle var
olabilir. Bu noktay da belirtmitik. u hlde, ahenkten ayrlmak demek, bu hareketlerden mahrum
kalm olmak demektir ki hareketlerden mahrum kalm hibir maddenin, hibir varln
mevcudiyeti ve bekas dnlemez. Demek ki nerede hareket varsa orada muhakkak kinat
ahenginin bir tecellisi mevcuttur.
***
nsanlar nazarnda iyilik, ktlk, bozukluk, dzensizlik, mnszlk, alaklk, ykseklik,
mnasebetsizlik gibi grnen eylerin hepsi izafdir. Bunlar, insanlarn kinat nizam ve ahengi
hakkndaki gr noksanlklarnn neticelendirdii ksr hkmlerden ibarettir. Bir arslann,
kendisini mdafaadan ciz bir geyie saldrarak onu paralayp yavrularna yedirmesi, byk
balklarn kk balklar yutmas, nebat, hayvan ve insan lemlerinde saysz ktallerin ve
birbirini yiyilerin; dnyann kurulduu andan itibaren mtemadiyen tevali etmesi, insanlarn
birbirlerine saldrarak kendi huzur ve rahatlarn yok etmesi, saysz azap ve ikence ile dolu olan
gnlerini kendi fiil ve hareketleriyle bizzat kendileri davet etmesi ve nihayet dnyay kendileri iin
bir cehennem, bir zindan hline koymas gibi irkin grnen hller haddizatnda, byk ahengin
icaplarna uygun idare mekanizmasna mensup vazifelilerin kontrolleri altnda cereyan eden
lzumlu, zarur ve muhakkak surette hayrl durumlardr. Bunlar btn varlklarn ve insanlarn
daima yeni inkiaf kademelerini hazrlamak gayesine gre yryen lemin byk nizam ve ahengi
iinde akp giderler. nsanlar bu durumu ancak tekmlleri nisbetinde grebilirler ve
greceklerdir. Bunlarn tekml nizamnda ve kinatn umum ahengi iinde hibirisi lzumsuz,
bo, irkin ve abes deildir. Btn bu irkinlik ve abeslik mefhumlar gene tekml ahengi iinde
tecelli eden bir dnya hayat zaruretiyle, insanlar tarafndan kabul ve itibar edilmi, tek cepheli
grlere mstenit izafiyetlerdir. Esasen, hislerinden bir an ayrlp dnyay objektif bir grle
mahede edenler o anda bu hakikati btn aklyla grebilirler.
Bcekler lemine baktklar zaman, aralarndaki btn kavgalarna, dvlerine ramen, onlarn
daima nevnemalarn salayan ve inkiaflarn temin eden byk bir ahengin mevcut olduunu ve
bu ahenk iinde, bu dvlerin ve kavgalarn da byk mnlar tadn takdir etmekte
gecikmezler.
Bir karnca yuvas sakinlerinin, kendi meskenlerini korumak iin hemcinsleri ile yaptklar
mcadeleler, dvmeler lzumsuz ve bo hareketler deildir. tekilerin onlara hcum etmesi,
bunlarn da hcum edenlere mukabelede bulunmas, karnca hayatnn o varlklara retmesi icap
eden bz melekeleri, otomatik olarak onlara kazandran tertiplerdir. Btn bu hller; bu
karncalarn, bu arlarn, bu bceklerin tekiltlanmak, bir araya toplanmak, mer plnlara
liyakat kazanmak ve nihayet gnn birinde yksek vazife plnnn yolunu tutmu insanlar arasna

karmak durumlarnn en basit ve otomatik hazrlklarn yapabilmeleri iin asl direktiflerden

gelen byk tabiat nizamnn, bu varlklarn hisselerine ayrlm ksmlardr. Onlar, bylece
otomatik olarak kurulmu tekiltlar sayesinde hayatlarn idame etmek, nesillerini retmek,
topluluklarnn selmetini muhafaza etmek ve btn bu faaliyetlerin arkasnda sakl bulunan
inkiaflarn salamak urunda yklenmi olduklar bir sr ii ve vazifeyi, birbirlerine zarar
vermeden byk bir sadakatle yaparlar. Ve bu ilerinde zerre kadar ihmal ve tembellik
gstermezler. Birbirlerine zarar vermeden bu ii yaparlar dedik. Zira dnya idrakine gre her an
birbirini yiyen dnya bedenleri; bu hareketleriyle, hakikatte birbirlerine zarar vermeyip bilmeden
ve idraksizce yardmlamaktadrlar ve bunun da byle olmas onlarn mer plnlar iinde bir
zarurettir. Bylece en knden en byne kadar btn nebatlar, hayvanlar ve insanlar
leminde bazan mspet, bazan menf ekillerde grnen byk nizam ve ahengin icaplarna bir
uyu, bir katl hli akp gider.
***
Mer pln icaplarnn ahengine uyu hlinin insanlarda -daima byk tabiat nizamnn ve
tekml ahenginin kadrosu iinde kalmak artyla- daha ok geni ve mull varyeteleri grlr.
Mesel, insanlar arasnda bz yerlerde byk bir sulh ve sknet iinde tecelli eden ahenk, dier
birok yerlerde birbirini taciz etmek ve zararlara sokmak, bomak, ldrmek tarznda yryen
ahenkten farkl ve ayr deildir. nsanlar nazarnda ahenksiz ve bozuk gibi grnen btn bu
kargaalklar, kinat ahenginin, dnya nizamna uygun olarak insanlarn eitli yetime
ihtiyalarna, kudretlerine, liyakatleri derecelerine gre tertiplenmi, ayarlanm tezahrleridir.
Bylece tandan, toprandan itibaren btn hayat sahiplerini ve onlara ait hareket ve olaylar
muazzam bir tekml ahengi iinde sinesine alm dnya hayat bu cephesiyle tek bir btn olarak
ele alnmaldr. O yle muazzam bir orkestradr ki ayr ayr ele alndklar zaman eitli disonan
ve hatt kulak yrtc karakterler gstererek oradan kan bz sesler, o orkestrann btn iinde
dinlendii zaman, gayet gzel, ahenkli ve hatt orkestrann mkemmeliyeti iin lzumlu durumlar
ve kymetler hlini alr. Kompozisyon ve orkestrasyon bilgilerinden anlamayan bir insan kalkp da,
kendisine bozuk gelen bir letin sesini, gene kendi keyfine gre dzelteyim derse o orkestrann
ahengini bozabilir. Hlbuki dnyann btn hli byle alelade bir orkestrann fakir ahengiyle kyas
edilemeyen sonsuz mule mlik bir armoni iindedir. Bu bakmdan dnya, btn teekkltyla,
kurulmu muazzam bir kompozisyondur. Bu kompozisyonu meydana getirenler de niteden szlp
gelen asl icaplara intibak etmi byk vazifeli sanatkrlardr. Yni byk organizatrlerdir.
***
te, dnyann byk nizam ve ahenginin kudretli tertipleri iinde bugne kadar emekleyerek
gelen insanlar, artk bugn dnyadaki tekmllerinin zirvelerine ulam bulunmaktadrlar. Byk
kinat ahenginin sregelmi olan tertipleri, imdiye kadar dnyada bu tertipler iinde yetimi
insan varlklarnn artk daha ileri tekmllerine msaade edecek durumda deildir. Zira insanlar,
hidrojen lemi imknlar iindeki btn grg ve tecrbelerini yapm, buraya ait btn inkiaf
kademelerini am ve devrelerini ikmal etmi durumdadrlar. Onlarn z varlklar yeni ufuklara,
yeni muhitlere, bol hayat ve inkiaf imknlaryla dolu aydnlk lkelere komak ve ulamak ihtiyac
iinde rpnmaktadr. Onlar byk kinat ahenginin en geni imknlarna kavumak ve o ahenkten
olmaya almak itiyak ve sezgisi iindedirler.
Geri insan hlindeki durumlaryla bu sezgilerinin idraklerine tam olarak varm bulunmamakla
beraber, beeriyet bugn bu rpnn en ar ve koyu teevv, aknl iinde yaamaktadr. O

nereye gideceini, nereye gitmesi lzm geldiini henz kestiremiyor ama sebebini, mahiyetini
bilmeksizin, kabna smayan hareketleriyle muhakkak bir yere gitmek, bir aydnla kavumak,
ferah bir muhite kmak, iinde bulunduu madde artlarnn arln delip gemek ihtiyac iinde
kvranp duruyor. Mahiyetini idrak edemeyerek, fakat iddetle isteyerek her an peinde kotuu
saadetin bir zerresini dahi evresinde bulamaynca, o saadetin hsran ile kendisini, madde
oyuncaklarnn gelip geici zevkleri iine gmerek avutmaya alyor. Fakat zhiren, aknln
arttrmaktan baka bir ie yaramaz grnen bu rpnlar hakikatte, kader mekanizmas
muvacehesinde gene, o arad, bekledii ve muhta olduu saadet yollarn kendisine hazrlyor.
te iddetle istedikleri, bekledikleri bu saadete insanlarn kavumas iin, lemin byk ahengi
iinde, lzumlu tertipler elbette kurulmaktadr. Bu ileri tertipler, bugnk dnya nizamnn yava
yava deimesi ve olgunlam hle gelen yeni istek ve ihtiyalara gre lzumlu formlarn
meydana gelmesi zaruretiyle, ilh nizamn ahengi iinde takdir ve tesbit edilmitir.
u hlde, gelecek btn deimeler, insan idraki karsnda ne kadar byk birer katastrof
mahiyetinde grnrse grnsnler, insan varlklarnn ihtiyalarna en uygun ve mkemmel
cevaplar verici tertipler ve nizamlar altnda vuku bulacaklardr. Yaknda balayacak olan
hdiseler, dnyada mmkn olabilen insan tekmlne uygun niha sahneleri hazrlayacak ve
asrlardan beri sren strapl bir dnya safhasnn son perdesini bu sahnelerde kapatacaktr.
***
Tabiatta hibir varln hibir ihtiyac ihmalle karlanmaz. Btn tekml ihtiya ve isteklerine
uygun tertipler, nizamlar ve dzenler derhal kurulur. Zira kinat tekml iindir ve orada btn
tekml ihtiyalarnn tatmin edilmesi bir zarurettir. Bu ihtiyalar karsnda kurulacak yeni nizam
ve tertiplerin ekil ve istikametlerine gelince; insan varlklarnn daha stn hayatlara namzet
duruma girdiklerini ve sonsuz parlak lkelerin kapsna dayandklarn sylemitik. Fakat
insanlarn lyk olduklar bu yksek ve parlak hayatlara kavuabilmeleri iin, bu kapnn almas
lzmdr. te, itiyakla peinden kan ter iinde kotuklar bu esiz saadet lkelerine g
edebilmeleri iin, insanlarn yapacaklar kk bir i daha kalmtr ki o da zaten almaya hazr
bir vaziyette nlerine dikilmi olan bu kapy, bir fiske vuruu ile ardna kadar aarak ieriye
dalmaktan ibarettir. Fakat bunun tahakkuku da gene ok tertipli ve ahenkli birtakm hdiselerin
aklar iinde mmkn olabilecektir. Ve bunun da byle olmas insanlarn selmeti iin
lzumludur.
Bu muazzam dzen iindeki ahenkli tertiplerin salam olduu byk hazrlklardan elbette
birok insan faydalanacak ve bu sayede byk bir saadet havas ile, namtenahi imknlar
diyarndaki esir lemlerin ebedi hayatlar iinde pervaz etmek zere akp gitmek frsatn
karmayacaktr.
Yaknda, tabiat artlarnda vukua gelmeye balayacak olan cezr deimelerde hibir eyin
maksatsz ve kr krne olmayacan, en ufak bir hdisenin bile ancak niteden gelen icaplara
gre stn vazifeli varlklar tarafndan amayan ve aksamayan bir tertip ve ahenk iinde husule
getirileceini artk iyice belirtmi bulunuyoruz. te biraz yukarda bahsettiimiz kapnn almas
demek de bu hakikatin insanlar tarafndan idrak edilmesi, benimsenmesi ve ona gre mevcut
dzenlere isteyerek, sevinerek gidilmesi, uyulmas demektir. u hlde, yeryzndeki tabiat
artlarnn deimesiyle meydana gelecek yeni ahengin, insanlara bu kurtulu imknlarn
bahetmi olmas bakmndan fevkalde byk bir kymeti ve ehemmiyeti vardr. Zhiren, bozuk
dzen ve skc, hatt rahatsz edici gibi durumlarda grlebilecek olan bu hllerin hakikatte,

insanlarn yksek kazanlarn temine yarayacak kymetli birer vsta olduunu unutmamak
insanlarn menfaatleri muktezasndandr. Zira insanln deiecek olan ehresi ve yeni tertiplerle
kurulacak ahenk, ancak, ikmal edilmi bir dnya devresinin kapanndan sonra olacaktr. te
bunun iin, dnyann geirecei son hazrlklar vardr.
Bu hazrlklarn iki cephesi vardr: Birinci cephesi insanlara, bu dnyann artk kendileri iin
elverili bir mesken olamayacan anlatmak suretiyle, henz eksik kalan lzumlu bilgilerini,
mahedelerini ve imanlarn kazandrmak, dier cephesi de sonradan gelecek basit bedenlerin
tekmllerine elverili yeni bir dnyay meydana getirmektir.
***
imdi, bu tabiat deimelerinin, yeni zuhur edecek hdiselerin hulsa, vukuu yaklam olan
byk dnya inklbnn mahiyet ve ekillerini izah etmeye balyoruz.
Yakn olan bu byk dnya devresi kapannn ilk almetleri diyeceimiz bz basit olaylar
hlen balam bulunmaktadr. Bunlar, insanlarn nazarnda henz kuvvetli mnlar ifade etmeyen
ve kr tabiat kuvvetlerine bal, gelip geici arzalardan ibaret sanlan bz atmosfer
deiiklikleridir. Bu hller, gittike artacak ve yava yava yksek delletlerini daha kuvvetle
hissettirmek zere durmadan devam edeceklerdir. Mesel, vaktinde beklenen yaz scaklar bazan
bir trl gelemeyecek, k ortasnda anormal scak havalar, yaz ortasnda da souk havalar
grlmeye balayacaktr. Bz yerlerde uzun mddet devam eden kuraklklar yannda, dier bz
yerlerde srekli yamurlar selleri meydana getirecek ve mhim tahribat yapacaktr. Kuvvetli
rzgrlar, tehlikeli hller alarak esecek, yer yer byk zararlar mucip olacaktr. Bu arada
zelzeleler vukua gelecek, iddetli yer sarsntlar, insanlarn felketli diye vasflandracaklar
tabiat olaylar arasnda yeryznn orasnda burasnda kendilerini gstereceklerdir.
Denizlerde de mtat d hdiseler vukua gelecektir. Mesel, hi met ve cezir olmayan sahillerde
denizler bazan 8-10 metreye kadar kabaracak ve karalara hcum edecektir. Byle met ve cezre
almam ve hazrlanmam bz ehirler su basknlar tehlikesi altnda kalacak ve byk zararlara
urayacaktr.
Dnyann muhtelif yerlerinde yer yer toprak kaymalar vukua gelecek ve bz kasabalar ve yerler
bu yzden bir hayli korkulu ve endieli anlar geirecektir. Keza bu toprak fetleri srasnda bz
yerler atlayacak, oralardan dumanlar ve ateler fkracaktr.
Velhsl mtat d olarak vukua gelen btn bu byk rzgrlar, seller, yer sarsntlar,
zelzeleler, deniz kabarmalar, su basknlar ve yer atlamalar gittike insanlarn rahatlarn
karacak ve zararlarn arttracaktr. Fakat bunlarn hibirisi ahenk d, dzen d olmayacak,
hepsi yerli yerince tertip edilmi, biraz evvel sylediimiz hedeflere ayarlanm admlarn tedric
ilerleyilerinin birer ifadesi olacaktr.
Bu hller, dnyada aa yukar 40-50 sene byle sinsi, fakat daima mterakki bir ekilde ve
insanlar tarafndan hakik mnlarna nfuz edilebilmesine pek de kfi gelecek kudrette olmamak
zere devam edecektir. Bununla beraber bunlar, daha ileri safhalara hazrlayc mahiyette bir
tedri takip ederken gittike de iddetlerini arttracaklardr. Bu kitaptaki bilgileri okumu,
benimsemi olanlar, bu hllerin daha ilk zamanlarda dellet ettikleri mnlarn sezmekte glk
ekmeyecekler ve kendilerini, gelecek byk gne rahata ve kalp huzuruyla, hatt sevinle
hazrlayabilmenin imknlarn elde etmi olacaklardr.
***

Takriben elli sene sonra hdiseler daha ziyade kendilerini hissettirmeye balayacaklar ve
insanlar -daha dorusu kendilerini lzumu derecesinde hazrlayamam olanlar- ok rahatsz
edici, korkutucu, zahmet ve straplar iinde brakc karakterler almaya balayacaklardr. Bununla
beraber, bunlar da gene hakik mnlarn insanlara empoze edecek derecede iddetlenmemi
olacandan, insanlarn bir ksm bu olaylarn hakik mnlarn anlamaktan uzak kalacak, sadece
byk bir aknlk iinde ne olduunu, neye uradn bilmeyecektir. Mesel iklimlerde bz
acaip deimeler, evvel yava yava balayacak, souk yerler tedricen snacak, bz mntkalar
mtat d olarak scaktan kavrulmaya balayacaktr. Bu hllerin neticesinde, anormal rzgrlar
bz korkun tayfunlar meydana getirecek ve bunlardan birok zararlar hsl olacaktr. Zelzeleler
sklaacak ve iddetlenecek, yer atlamalar, indifalar, kntler artacak ve btn bu hller
seneler ilerledike kendilerini daha ak olarak hissettireceklerdir.
Bz ehirler, byk sarsntlar neticesinde yok olacak, yerlerinde byk ukurlar veya gller
meydana gelecek, bz yerlerde byk ve devaml kuraklklar balayacak, birok insan ve hayvan
telef olacak, aalk, mnbit, mahsuldar yerler; bozkrlar, hatt susuz orak ller hlini almaya
yz tutacak, senelerden beri, hatt asrlardan beri o havalide rahata yerlemi olan insanlar iin
buralar, artk yaanmaz hllere girecek ve insanlar oralardan, daha mnbit yerler aramak ve
bulmak iin ayrlacaklar, daha msait yerlere g etmeye balayacaklardr. Bylece dnyada yer
yer byk gler balayacak, bu hl insan cemaatleri arasnda mhim huzursuzluklar yaratacaktr.
Deniz kabarmalar artacak, dnya maddesi artk insanlara korkun ehresini gstermeye
balayarak, kendisinden insanlarn fazla bir ey beklememeleri, hatt artk hibir ey
beklememeleri lzm geldiini lisan- hliyle onlara anlatmaktan bir an geri kalmayacaktr. Hulsa,
dnya yava yava insanlar iin gittike ksrlaacak, tatszlaacak ve yaanmaya salih
karakterlerini kaybedecektir. Zaten evvelce de izah ettiimiz gibi, son zamanlara doru bsbtn
artacak olan kanser vakalarnn oalmas da artk dnya maddelerinin, ihtiyalara cevap
vermediini insanlara aka gsteren mhim delillerden birisi olacaktr. Hulsa, ellinci yldan
itibaren gerek kuraklklarn, gerek bz dier zorlayc tabiat hdiselerinin husule getirecei
neticeler ve yer yer devam edecek byk aptaki gler dnyada byk kargaalklara sebep
olacak ve tabiatn insanlara kar gittike ekiyen yz ve etinleen durumu bu kargaaln
derecesini sratle arttracaktr.
***
Bu hller oalarak yznc seneye kadar devam edecek, yznc seneden sonra hdiseler ve
dnyada balayan deiiklikler insanlara btn bu olaylarn hakik mahiyetleri ve delletleri
hakknda bz mnlar verecektir. imdiye kadar basit deimeler hlinde devam eden durumlar,
artk tam bir kargaalk iinde ve eski dnya nizam ve tertiplerinin aka deimelerini ifade
edecek tarzda inkiaf etmeye balayacaklardr.
Souk mntkalardaki buzlar erimeye balayacaklar, bz souk blgeler gittike snacak, dnya
iklimlerinde briz deimeler balayacaktr. Grnte karmakarklk hli arz eden bu olaylarda,
insanlar iin gelecek kurtulu ve bearet gnlerinin tahakkukunu hazrlayc tertipler ve nizamlar
mevcuttur.
Dnya bir taraftan, gittike snmaya devam ederken dier taraftan, bz yerlerde byk mevsim
farklar grlmeye balayacaktr. Buralarda yazn byk scaklar hkm srecek, kn da olduka
fazla souklar grlecektir. Niha gnlere doru iklimler tamamyla deiecek, hlen mutedil olan
iklimler, tropikal blgelerin cehennem gibi yanan durumlar hline girecek, evvelce souk olan

iklimler, dnyann scak yerleri hlini alacaktr. Bylece birok ehirler scaktan yaanmaz hle
gelecek, bir tarafta cehennem gibi scak blgeler, dier tarafta kurumu, l hline gelmi eski
muazzam mnbit sahalarn tahamml edilmez orakl grlecektir.
Yznc seneyi mteakip byk tabiat hdiseleri balayacak, bunlar ksm ksm insanlarn
ktleler hlinde lmelerine sebep olacak ve insanlarca byk felket denilen hller birbirini takip
edecektir. Bununla beraber, bu kadar lmlere ramen dnyann nfusu azalmayacak, bilkis
artacaktr. Mesel bugn 2,5 milyar bulan dnya nfusu o zamana kadar 6-7 milyara kacaktr. Bu
artn balca sebebi, dnyadan imdiye kadar ayrlp da spatyomda birikmi varlklarn hepsinin
dnyaya dnmesi olacaktr. Spatyomun btn varlklar bu son dnya devrinde yaamak, o devrin
gelecek hayatlar hazrlayc byk imkn ve bilgilerinden istifade etmek iin tekrar dnyaya
dneceklerdir. Bu da dnyada yer yer byk apta doum vakalarnn meydana gelmesine sebep
olacaktr. Esasen spatyomdakilerin dnyaya hcumu daha imdiden balam ve insanlarn nfusu
bugnlerden itibaren artmaya yz tutmutur.
Burada unu da belirtiriz ki bundan evvel bahsettiimiz Mu dnyasnn son gnlerine de o
zamanki insanlar ayn yollardan hazrlanmt. Bu bahsettiimiz almetler orada da kendilerini
gstermiler ve insanlara birok eyler retmilerdi. te ayn tertipler, bugnk dnya insanlar
iin de tekrar edilmeye balanmtr. Mu dnyasnn kapanndan evvelki hdiseler hakknda
evvelce vermi olduumuz bilgilerin, bu son dnya devresi kapanna ait hdiselerle olan
paralelizmini mukayese edenler arada hemen hemen hibir deimenin mevcut olmadn grrler.
***
Dnyann kapanna pek yakn zamanlarda, iklimlerin en son alaca durumu hulsa ederek
bildiriyoruz:
Kuzey Rusya kn fevkalde souyacak (-60/-70), yazn ise mutedil iklimlerin suhunet
derecelerini gsterecektir (0/+25).
Kuzey Grnland, Skandinavya, Avrupa Kuzey Rusyas, Kafkaslar, Afganistan, Tibet, in,
Japonya, Alaska yazn bir hayli scak olacak (+45), kn bir hayli souk olacaktr (-50).
Gney Grnlandda, ngiltere de, Fransann kuzeydou yarsndan itibaren btn Orta Avrupa
memleketlerinde: ngilterede, Kuzey Fransada, Danimarkada, Belikada, Hollandada
Almanyada, svirede, Avusturyada, ekoslovakyada, Macaristanda, btn Balkanlarda,
talyann kuzeydou yarsnda, Trkiye de, Yunanistann kuzey ksmnda, randa, Pakistanda,
Hindistann kuzey yarsnda, in Hindinde, Kanadann kuzey ksmnda yazn tropikal karakterde
scaklar olacak (+50/+70), kn ise sfrn altnda souklar olacaktr (-20/-8).
Fransann gneybat yarsnda, spanyada, talyann gneybat yarsnda, Sicilyada,
Yunanistann gney ksmlarnda, Akdeniz havalisinde, btn Afrikada, Madagaskarda,
Arabistan Yarmadasnda, Hindistann gney ksmnda, Malakada, Endonezyada, Yeni
Ginede, Filipin Adalarnda, Avusturalyada, Yeni Zelandada, Kanadann gney yarsnda,
btn Birleik Amerikada, Kaliforniyada, Meksikada, Venezuelada, Kolombiyada,
Bolivyann kuzey yarsnda yazn ve kn daim scaklar olacak, bu blgelerde suhunet dereceleri
mtemadiyen (+40/+70) arasnda oynayacaktr.
Bu durum dnyann niha safhasna aittir. klimler bu durumlara ancak elli yldan sonra yava
yava girmeye balayacaklardr. Yni dnya iklimleri bu verdiimiz niha suhunet derecelerine
birdenbire gemeyecek, uzun seneler zarfnda yava yava intikal edecektir.

***
Dnya inklbnn son anna doru btn tabiat olaylar iddetlenecek, yer sarsntlar artacak, su
basknlar, byk seller, byk kaymalar, yer atlamalar ve birka ehri birden harabeye
evirebilecek byk zelzeleler birbirini takiben tevali edecek, insanlar henz gemi bir felketin
scakl soumadan, daha korkun dier bir felketle karlaacaklardr. Bu srada bittab ktleler
hlinde lmler olacak, hastalklar oalacak, dnyada yaamak ok strapl ve zahmetli bir hle
girecek.
Akll, bilgili ve iyi hazrlanm olan insanlar bu hli grebildikleri takdirde gayet iyi anlam
olacaklar ki artk dnya insanlar iin, dnya maddesi kfi gelmemektedir ve dnya, bu hakikati
insanlarn kafasna vururcasna gstermektedir. Ve bylece bir an gelecek ki insanlarn birou
artk kendileri iin dnyada yaanacak hibir yerin kalmadn anlam bulunacaklardr. te bu da
insanlarn, hakikati btn plakl ile grebilmeleri iin, dnyann kurulmu en mkemmel bir
tertibi ve nizam olacaktr ki bu nizamn ve tertibin kudretiyle insanlarn ou, yukarda
bahsettiimiz iki lemi birbirinden ayran kapy ardna kadar ve byk bir itiyakla aabilmek
kuvvetini kazanacaklar, yni idraklerinin na kavumaya balayacaklardr.
***
Bu kargaalk gittike iinden klmaz hle gelerek arta arta insanlar akna evirecek ve en
nihayet bir an gelecek ki o andan itibaren, o zamana kadar can ekimekte olan dnya en ksa
zamanda gzlerini eski hayatna tamamyla kapayacaktr. Bu durumda iken dnya, tam mnsyla
kaynayan bir kazana benzeyecektir. Ancak birka gn devam edecek olan bu niha safha esnasnda
btn ktalar ve denizler harekete geecek. Yer ve gk sarslacak.
Bu srada yerler yarlarak paralanacak. Bu paralar muazzam bir rzgrn nnde sallanan
yapraklar gibi mtemadiyen sarslacak. Aa yukar inip kalkacak. Her admdaki toprak
sarslacak. ok byk atlaklar hsl olacak. Bu atlaklardan simsiyah dumanlar ve zehirli gazlar
kacak. Bu dumanlar yava yava yeryzn rtecek. Ortalk kararacak. Bu dumanlar yer sath alt
tabakalarnda yanan kmrlerin sularla karmasndan ileri gelen rutubetli ve zehirli gazlar havi
duman bulutlar hlinde olacak. nsanlar ktleler hlinde telef edecek. Yer yer almakta olan
muazzam uzunluktaki yer atlaklarnn genilikleri 30-40 kilometreyi bulacak. Ve zaten ou birer
harabe hlini alm olan ehirleriyle birlikte byk arazi paralar, kocaman dalar bu alm
geni ate ukurlar iine yuvarlanmaya balayacaklar. Mesel zmit civarnda hsl olabilecek
byle elli kilometre geniliindeki bir yara Trkiye, Van glne kadar olan btn ksmlaryla
birlikte gmlebilecek. Bu muazzam ate uurumlar yer yer dnyann her tarafnda alacak ve
buralarda bulunan dalar, tepeler, vadiler, ovalar, btn yklm ehirleriyle ve harap olmu
mamureleriyle birlikte byk arazi paralar bu uurumlarn iine yuvarlanacak. Ve oralarda
yaayan insanlardan sa kalm olanlar da onunla beraber bu ate ukurlarna gmlecekler. Bu
arada bir ksm ate ukurlar, etraflarna kzgn kller hlinde lvlar pskrtecek ve bunlar
insanlarn zerlerine ate yamuru hlinde inecek. Ayn zamanda muazzam ve kesif bulutlar
dnyann btn gklerini kaplayacak. iddetli gk grlemeleriyle inen saysz imekler, kesif
siyah duman ve su buhar bulutlarn yararak mtemadiyen ortal aydnlatacak ve dnyann her
tarafna yldrmlar yaacak.
Bir taraftan insan haykrlarn boan gk grlemeleri, yeralt uultular, patlayan ve alan
deliklerden ve yarklardan etrafa fkran ve taan gaz ve lv grltleri, boucu ve yakc gazlar,
yer yer alan ate uurumlar ve ukurlar, yapraklar gibi sallanan arazi paralar, yldrmlar,

uursuzca insan haykrlar devam ederken, dier taraftan ktalarn etrafn saran okyanuslar hi
grlmemi ekilde ykselecek, milyarlarca tonluk su ktlelerini ihtiva eden ve her biri muazzam
birer da gibi kabaran deniz paralar ktalarn zerine saldrmaya balayacak. Bu hl artk,
dnyann son saatleridir, yeryz batmaktadr. Yni devresini ikmal etmi bir dnya hayat
ebediyen kapanmak zeredir. Nitekim ktalara saldran okyanuslar btn karalar; harap olmu
ehirleriyle, alm ukurlaryla, ormanlaryla, vdileriyle, geni arazileriyle istil etmeye
balayacaktr. nlerine kattklar insanlar srler hlinde kovalayacaklar ve yutacaklar. Deniz
sularnn ate ukurlaryla ve yarklaryla birletii yerlerde byk infilklar ve mthi su
buharlar hsl olacak. Bu srada ktalar batan baa atlayacak ve zerindeki asrlardan kalma bir
medeniyetin harap olmu btn mamureleri ve eserleri ile birlikte bu alan cehennem ukurlarnn
iine yuvarlanp birka saat iinde kaybolacak. Onlarn gmldkleri bu ate ukurlarnn
zerlerini derhal okyanuslarn muazzam su ktleleri rtecek ve en ksa zamanda dnyann btn
ktalar yok olacak. Onlarn yerlerinde, binlerce metre derinlii haiz yeni okyanuslar peyda olacak
ve bylece o zamana kadar ulam olduu btn medeniyetiyle ve madd zenginlikleriyle birlikte
bir dnya devri daha kapanm ve ebediyen unutulmaya mahkm maziye karm bulunacak.
te bu hengmede insanlarn ou, kendi ihtiyalarna cevap verecek bir leme gidecek, az
miktarda kalanlar ise yeni dnyaya intikal etmek zere, byk katastroftan bakiye kalm kaya
paralar zerinde akn hlde kalacaklardr. Zira denizlerin dibine gmlen eski ktalarn bz
yksek yerleri, istikbalin kkl bykl adalarn ve takm adalarn tekil etmek zere byk
kaya paralar hlinde denizlerin stnde kalacaklardr.
***
Yeryz batarken karmakark olan denizlerin dibinden byk kara paralar ykselecek ve bu
suretle bunlardan yeni ktalar meydana gelecek. Bu yeni ktalar, gelecek dnya devrinin corafya
mtehassslarna asrlarca sren yeni birer aratrma mevzuu olacaktr.
Yeni dnya devri insanlarn, bugnk dnyann bat srasnda, ktalarn yksek yerlerinde ve
tepelerinde kalan insanlar tekil edecektir demitik. Bu sralarda denizin dibinden kan yeni
ktalarda henz insan bulunmayacaktr. Bugnk dnyadan, gelecek dnyaya intikal edecek olan
insanlarn yaamaya mecbur bulunacaklar adalarda toprak olmayacandan, bu insanlar sadece
kayalardan ibaret, etraf denizle evrilmi bu adalarda mahsur kalacaklardr. Bylece birka gn
iinde olup biten bu ilerden sonra sknet avdet edecek, dnyada senelerden beri bozulmakta olan
umum muvazene, bu son birka gnlk krizini atlattktan sonra yeni dnya artlarna uygun olarak
tekrar kurulacak, her ey olup bitecek, gne gene ayn parlaklkla yeni dnyann ufuklarndan
doarak onu canlandrmakta devam etmeye balayacaktr.
***
nsanlara gelince, bu dnyadan, gelecek dnyaya intikal eden insanlar, her ne kadar beden
yaplarn ilk anlarda muhafaza edecek iseler de bunlarn zihn durumlarnda, zeklarnda,
idraklerinde, duygularnda, hfzalarnda byk gerilemeler husule gelecektir. Bunlar uurlarn
kaybedecekler ve delireceklerdir. Bu insanlar geen dnya devrine, byk insan medeniyetlerine,
kendi ferd, ailev ve mer hayatlarna ait btn bilgileri ve mefhumlar unutacaklardr. Ne
gemi bilgilerinden, ne ilimlerinden, ne tekniklerinden, ne kabiliyetlerinden, ne itiyatlarndan, ne
de kendi eski hviyetlerinden, hafzalarnda hibir ey kalmayacak, en iptida birer insan hlinde
yalnz insiyaklaryla hareket edeceklerdir. Onlarn insiyaklarnn banda korku gelecektir. Byk
dnya inklb srasnda, gzleri nnde gnlerce devam eden katastrofik hdiseler, dnyann

korkun ve grltl bat, onlarn varlklarnda uzun mddet devam edecek byk bir korku
insiyakna sebep olacaktr. Fakat bu insanlar, gemie ait btn bilgilerini kaybettiklerinden
hlihazrda da uursuzluk ve tam bir idraksizlik iinde bulunduklarndan, bu korkularnn ne
sebebini, ne de mahiyetini asl bilemeyecekler, sadece onun devaml tazyiki altnda
yaayacaklardr. Bundan baka, yeni girmi olduklar dnya vasatnn gittike vahileen ve
kabalaan artlar da insanlarn bu korku insiyaklarn daha ziyade arttracak ve
kuvvetlendirecektir.
Korku hissi bu iptida insanlar beer, onar bir araya toplayacaktr. Bunlar her eyden
korkacaklar, korktuklar zaman birbirlerine daha ziyade yaklaacaklar ve sarlacaklardr. Baklar
korkak olacak, her hl ve hareketlerinde korkunun btn tezahrleri grlecektir. Ara sra ve
ekseriya bir eyden korktuklar zaman mnsz, uursuz birtakm sesler kararak baracaklar,
dncesizce oraya buraya kouacaklardr. Zira bunlar henz konumasn bilmeyecekler ve
iaretlerle dahi anlaabilmek liyakatinden mahrum bulunacaklardr. Mesel, bir tanesi barmaya
balad zaman, bilhassa korku insiyak ile dierleri de ona uyarak barmaya balayacaklar, bir
mddet birlikte bartktan sonra, korkularnn biraz yatmas ile hep birden tekrar
susacaklardr.
Evvelki dnyadan yeni dnyaya geen ve a, plak, letsiz, vstasz, hibir eysiz, bilhassa
aklsz, dncesiz, uursuz hlde kalan ve sadece korku ve alk insiyaklaryla hareket eden bu
zavall insanlarn kayalar zerinde, vahi hayvanlar arasnda geirecekleri anlar pek etin ve hain
olacaktr. Bunlar yiyecek bulamayacaklar, giyecekten mahrum kalacaklar, snacak bir tek aa
kovuu gremeyecekler ve kayalarla evrilmi bir muhitte tabiatn btn olaylaryla kar karya
kalacaklar. Gnein ziyas vcutlarn yakacak, souk rzgrlar ve havalar plak bedenlerini
hrpalayacak. Vahi hayvanlarn saldrlarndan kaacaklar, bei, onu bir arada kayalarn
aralarna veya ta oyuklarna snacaklar. Btn bu durumlar onlarda esasen mevcut olan korku
insiyakn bsbtn arttracaktr.
drak ve zeklar henz, talar yontarak onlardan kendilerine av veya mdafaa silh
yapabilecek durumlardan ok uzak olduundan, bu insanlar ilk zamanlarda henz ta devrine bile
girmi olmayacaklardr. Yalnz kaba insiyaklardan ibaret olan btn ihtiyalarn, plak ve hibir
letle mcehhez olmayan bedenleriyle ve bittab hep insiyak olarak gidermeye alacaklardr.
Mesel, alk hissinin kendilerinde uyandrd ihtiyalarla, hayvanlarn en zayf grdklerine
mtereken saldracaklar ve bunlar arasnda gene en zayf bulduklar kendi cinslerine hcum
ederek onlar paralayacaklar ve yiyeceklerdir. Yamyamlk, insanlarn ilk anlarndaki hayatlar
iin en tabi ve zarur bir hareket olacak ve bu insanlar ilk dnya hayatlarna bylece birbirlerini
yemekle, yni yamyamlkla balayacaklardr.
***
Yeni dnyann; eski batan ktalarn deniz zerinde bakiye kalan ksmlarna ait bz adalar ve
takm adalarla, denizin dibinden ykselerek meydana kan yeni byk ktalardan mteekkil
olacan sylemitik. Keza, geen dnyadan kalan insanlarla meskn bu adalarn, kayalklardan
ibaret olacan, buralarda topran bulunmayacan da belirtmitik. Binaenaleyh ilk insanlarn
muhitinde nebat hayat henz mevcut olmayacaktr. te bu hlde bulunan yeni dnyann ilk durumu
ksa bir zamanda vahilemeye balayacaktr. Her ey basitleecek, iptidaleecek,
vahileecektir. Eski dnyada mevcut olan, zirveleri yuvarlak dalar ve tepeler yeni dnyada
grlmeyecek, onlarn yerine tepeleri sivri, testere eklini alm dalar ve sradalar meydana

gelecek, keskin vadiler grlecek, her ey sivrileecek, keskinleecek ve hain bir ehre alacaktr.
Varlklarn, yaamakta olduklar muhitlere uymalarnn zarur olduundan evvelce bahsetmitik.
Dnyaya gelecek varlklar ancak, iinde bulunduklar muhitin maddelerinden bedenlerini
kuracaklar iin, yeni dnyaya intikal etmi olan insanlarn ve hayvanlarn da nesilleri redike
kabalaacaklar, kaba olan muhitlerine uyacaklar tabidir. Onlarn bu kaba muhite intibaklar
neticesinde, bedenleri sratle kabalaacaktr. Geen dnyadan yeni dnyaya intikal eden
hayvanlarn ve insanlarn bedenlerinde grlecek bu kabalama hli, iptida muhitlerine ait
ihtiyalarna bal olarak nesilden nesle artacak ve uzun mddet devam edecektir. Mesel nesiller
ilerledike byk csseli hayvanlar zuhur edecek, bu hayvanlar vahi olacak, adalarda toprak ve
binnetice nebat olmad iin, geen dnyann ot ve nebat yiyen munis hayvanlarna buralarda
tesadf edilmeyecektir.
Tpk bunun gibi bu yeni dnyaya geen ilk insanlarn da nesilleri ilerledike, beden teekklt
deiecek, onlarda da bir kabalama hli balayacaktr. Hain ve sert tabiatla, vahi hayvanlarla
ve birbirleriyle boumak, arpmak durumunda kalan bu ilk insanlarn hayat mcadelelerinin
douraca yeni ihtiyalara uygun olarak, beden yaplar ve teekklt esasl deimelere mruz
kalacaktr. Yni nesiller ilerledike, bu kaba muhite uygun beden teekklt btn
karakteristikleriyle tebarz edecektir. Artk gemi dnyada olduu gibi, ince uzun insan ekilleri
kalmayacak, buna mukabil, insanlarn bedenleri yayvanlaacak, csseleri byyecek, adaleleri
kuvvetlenecek, gsleri genileyecek, kollar uzayacak, ayaklarnda i grme kabiliyeti artacak,
ayak parmaklar da icabnda el parmaklar gibi alaca iin onlar da byyecek, kollar ve
ayaklar kuvvetlenecek, kafatas da ona gre yeni ekiller alacaktr. Entelektel hayattan ziyade,
sansel insiyaklara hizmet etmek durumunda kalan o gnk beynin yk, meden bir insann zihn
faaliyetlerinden azade olacandan, mkemmel bir beyne ve bu beynin muhafazasna hdm bir
kafatasnn teekklne lzum kalmayacak ve bunun neticesinde de alnlar klecek, kafatasnn
da klmesiyle geriye doru ekik olacaktr. Buna mukabil, yalnz et yemek zaruretiyle, az ve
eneler geliecek, diler sivrileecek, keskinleecek, kuvvetlenecek, azlar byyecek,
kabalaacak ve ne doru kk olacaktr. iddetli hava tesirlerine kar korunmak iin cilt
sathndaki kllar sklaacak ve byyecektir.
ntikali mteakip yeni gelecek nesillerle balayacak olan bu kabalama hli 300 sene kadar
devam edecektir. Bu mddet zarfnda dnyaya insan hlinde gelecek yeni nesiller, gne sisteminin
baka gezegenlerinde hayvanlk ve insan alt kademesi hayatlarna ait btn inkiaf safhalarn
ikmal ederek, artk birer insan bedenini kurmaya liyakat kazanm bulunan ve insan hlinde
dnyaya gelmek ihtiyacnda olan varlklardan teekkl edecektir. Yni bu kabalk devrinde, geen
dnyadan intikal etmi insanlarn evltlar, dier gezegenlerin insan alt safhalarn henz bitirip de
bu dnyaya girmekle ilk insanlk kademesine ayak basm bulunan varlklar olacaktr. Zaten bu
vahi muhit de onlar iin hazrlanmt. Geen dnyadan bu yeni dnyaya intikal etmi insanlarn
vazifelerinden birisi de bu, hayvanlktan ve alt kademelerden insanla ilk geecek varlklar
dourmak, onlara analk, babalk yapmak olacaktr.
***
nsanlarn bu kayalk adalarda geirecekleri mddet zarfnda, henz meskn olmayan yeni
ktalarda toprak mevcut olacak, buralara gnlerce, aylarca muazzam yamurlar yaacak ve bunun
neticesinde de ktalarn bz yerlerinde byk gvdeli uzun aalardan mteekkil balta grmemi
vahi ormanlar meydana gelecektir.

te kayalar zerinde 300 sene kadar srecek olan insanlarn kabalama devrinden sonra, onlar
bulunduklar kayalk adalardan kalkp bu ktalara gidebilmek kudretine eriecekler ve onlarn
ormanlarndan, nebatlarndan ve dier imknlarndan istifade etmeye balayacaklardr. Zira
bundan evvel onlarn, bulunduklar yerlerden ayrlabilmelerine ne dnceleri, ne kudretleri, ne de
iinde bulunduklar imkn ve vstalar msaade etmeyecektir. Fakat 300 senelik bir kabalama
devrinden sonra inkiafa doru iptida ve basit kprdanlarla, insiyaklarnda husule gelecek -gene
basit olmakla beraber- biraz daha ileri ihtiyalar neticesinde, insanlar yava yava bu adalar terk
edip byk ktalarn kendilerine en yakn ksmlarna gemeye balayacaklar ve bylece yeni bir
dnya kuruluunun btn mteakip icaplarn yerine getirmek zere bundan sonra ok uzun ve ar
bir inkiaf temposuna gireceklerdir.
Altm bin sene srecek olan yeni dnyann bu insanlk inkiaf devresi boyunca insanlar, yeni
bir medeniyete ulancaya kadar ta, demir, tun devirleri gibi uzun devirler geirecekler, ilk a,
orta a gibi birtakm alar atlatacaklar velhsl Mu dnyasndan bu dnyaya devredilen
insanlarda olduu gibi, bunlarda da yava yava insiyaklar sezgilere, sezgiler idraklere intikal
ederek idraklerin inkiafyla, tedricen mer ve yksek mer plnlara geilecektir.
Eer bu srada, geen dnyann son intikal safhasna kadar kendilerini yetitiremedikleri iin,
mteakip dnyaya kalm olanlar arasnda, inkiaflarnda byk bir hz alp, sratle vazife plnna
hazrlanm olanlar bulunursa onlar 5-10 bedenlenmeden sonra, yni 8-10 asr zarfnda yukardan
kendilerine -liyakatlerine gre- verilecek vazifelerini yapabildikleri takdirde (vazife plnna
geebilmek iin mutlaka bir vazifeyi ifa etmek arttr) dnyann sonunu beklemeden, geen dnya
inklb srasnda yksek plnlara giden dier mesut insanlarn bulunduu yerlere ulamak zere
dnyay tamamen terk edip gideceklerdir. Dier insanlar ise, dnyann altm bin sene sonra
gelecek yeni inklp gnlerini beklemek ve o gnlere hazrlanmak zere saysz ferd, mer
imtihanlar, mihnetler, mcadeleler, harpler, ktaller, lmler, cinayetler, hastalklar, esaretler,
hapishaneler, zindanlar, engizisyonlar, tmarhaneler, hastaneler, straplar, skntlar, sefaletler,
alklar, ar hizmetler... velhsl dnya hayatnn insan tekmln hazrlayan ve her dnya
devresi tarihi boyunca geirilmekte olan saysz btn inkiaf materyalleri iinde tekrar yaamaya
balayacaklardr. Bu arada birbirine zt grnen akideler, realiteler, bilgiler, itikatlar, dinler,
mezhepler, ekoller ve kanaatler iinde bazan otomatik, bazan yar idrakli cehit ve gayretlerle
bouarak, didierek hakikat diye bir sr realitenin peinde koacaklar, bir sr hayal krklna,
aldanmalara, hatalara dmelere ve muvaffakiyetsizliklere urayacaklardr. Bu srada hayatn etin
mcadeleleriyle de karlaacaklar, alacaklar, didinecekler ve gelip geici, fakat kuvvetle
ekici zevklerin aldatc cazibeleri peinde, asl gaye ve hedeflerini unutmamaya gayret ederek
altm bin sene sonra gelecek yeni bir dnya inklbnn eiine ok ar ve zahmetli yrylerle
ulaacaklar ve ancak o zaman, artk bu dnyay tamamen brakabilecek kudrete erimi
bulunacaklardr. Zira bu yava inkiaf temposu iinde insanlarn ou, artk maddenin mnsn,
imkn hudutlarn, hangi gayeler iin olduunu, insanlara ne dereceye kadar ve hangi yollardan
faydal olup hizmet edebileceini anlam ve renmi bulunacaklardr. Hulsa, dnya mektebi,
her inkiaf devresi sonunda, yetitirmi olduu mezunlarn yksek messeselere tevdi etmek zere,
kaplarn onlarn arkasndan kapayacak, gidenlerin boalan yerlerine de yetitirilmek zere, yeni
geleceklere kaplarn aacak ve bu suretle devr olan namtenahi fonksiyonlarndan bir tanesini
daha yapm bulunacaktr. Bu yalnz dnyann deil, btn dnyalarn, btn lemlerin ve kinatn
kaderidir.
***

Burada unu tekrar tebarz ettirmek isteriz ki ne kadar grltl ve korkun grnrse
grnsnler bu durumlardaki, yni byk dnya inklplarnn grnlerindeki korkunluk hli
zhirdir. Burada, ne korkulacak, ne rklecek, ne kanlacak, ne de endieye kaplacak hibir ey
yoktur. Zira bu korkun manzaralar, ancak dnya maddelerinin tbi bulunduu realitelere aittir. Ve
onlarla beraber dnyada kalacaktr. br tarafa, yksek plnlara bunlarn bir zerresinin zerresi
dahi geemeyecektir. lm ise esasen, hibir strap ve ac vermeyen bir an meselesidir. lme
sebep olan hdiselerin manzaralar haddizatnda, z varla ait eyler deildir. Bedene ve dnyaya
ait durumlardr. lenler o an iinde bunlarn hepsini terk etmi ve htralarn bile unutmu
bulunacaklardr. Binaenaleyh, volkan azlarnn kzgn ateleri, su ktlelerinin azgn saldrlar,
yer sallantlarnn iddetli hareketleri, yldrmlarn grlts; buradan gitmesi tekarrr etmi
olanlar iin ancak birer oyuncaktan ibaret kalan lm vstalardr. nk dnyada kopan bu
kyametin insanlardan tek alabilecei ey, onlarn zaten burada brakmay seve seve kabullenmi
olduklar kaba bedenleri olacaktr. Buna da insanlar oktan razdrlar. Zira insanlarn belki o anda
bile, sezmeye balayacaklar yksek, mesut lemlerin saadetli atmosferine bir an evvel
kavuabilmeleri, bedenlerini terk edecekleri lm saniyesinin geliine baldr ve onlar idrak
edebildikleri nisbette, bu saniyenin bir an evvel gelmesini bekleyeceklerdir. Bu, bir saadet, sevin
ve kurtulu andr. Bu, binlerce senelik strapl bir mazisi olan dnya mektebinin, ar artlar
altnda geirilmi zahmetli tahsil devrelerinin tam ve muvaffakiyetle ikmali andr. Bu an,
muvaffakiyetli, muvaffakiyetsiz hayatlarn eitli korkular, straplar ve hatt azaplar iinde bir
sr mitsizlik ve inkisarla dolu artlarnn artk son bulduu ve her eyin en mesut, en sratli ve
rahat yollardan yryerek nurlu, berrak ve kudretli sahalara intikal edecei bir andr. Bu, tam
mnsyla bir kurtulu andr.
O kadar korkun grnen bu hengmede, o kadar dehetli manzaralar arz eden bu kyamet
gnnde on binlerce senelik mihnet ve meakkatle dolu zincirli bir mahpusiyet hayat olan kaba
hidrojen leminden parlak ve mesut bir st leme geilecektir. Bu geii salamak iin de
insanlarn artk, bir tek nefes sresi kadar ksa bir zaman beklemekten ve o tek nefesin verilii
gibi basit, kolay ve kk bir ameliyeyi geirmekten baka bu dnyada yapacaklar i kalmam
olacaktr. Burada asl felket, lemeyip, daha dorusu o anda lmek liyakatini kaybedip yaamak
ve basitlemi bir dnyann, tekrar binlerce sene devam edecek bekiliini yapmak hkmn
giymi olan zavall insanlarn bana kecektir ki bu da ne bir zulmdr, ne de bir gadirdir. Bu
sadece onlarn, btn bir dnya hayat boyunca istedikleri, peinden kotuklar ve hatt tapndklar
madde arzu ve ihtiraslarnn yksek kader mekanizmas hkmleri karsnda gereklemi
neticesinden baka bir ey deildir.
Vukua gelecek olan btn bu hdiselerin byk tertip ve nizamlara tbi olduunu, hibir eyin
keyf ve rasgele vukua gelmediini tekrar tekrar sylemitik. Bu szlerin mns udur ki dnyada
olup bitecek hdiselerin hepsi niteden gelen direktif ve icaplara gre ayarlanm ve yle
olmutur. Her ey, varlklarn bizzat alarak kazanm olduklar liyakat derecelerine gre, asl
icaplarn direktifi altnda ve asl zamann yardmyla, kader mekanizmasnn lp, takdir ederek
hkmlendirdii tarz ve ekillerde, vazife plnnn alkal vazifelileri tarafndan yaplmaktadr.
Binaenaleyh vuku bulacak her ey byk hesaplara, ok ince ve mull teknik esaslara
dayanmaktadr.
***
imdi, yeryznn batna ait yukarda vermi olduumuz bilgilere destek olan teknik

mekanizma hakkndaki lzumlu izahat veriyoruz. Bu izahata girimezden evvel biraz gerilere
giderek evvelce belirtmi olduumuz ilm bir konuya tekrar dneceiz.
Neblzleri dolduran milyarlarca sistemin her biri, gne denilen bir ekirdekle, onun etrafnda
dnen gezegenlerden, yni o sistemin madde czlerinden teekkl etmitir. Byle bir sistem
iinde, her krenin kendisine mahsus bir manyetik alannn mevcut olduunu evvelce sylemitik.
Keza, her biri mensup bulunduu madde czne ait ayr ayr karakter tayan bu alanlarn, bir
sistem iinde birbiriyle ok sk temaslar olduu hlde, asl birbirlerine karmadklarn ve bu
yzden, bir kreye ait olan herhangi bir madde cznn, o krenin manyetik alann terk edip dier
bir krenin manyetik alanna giremeyeceini ve eer herhangi bir zorlama karsnda byle bir hl
vk olursa, o cismin girmi olduu yeni manyetik alann mahiyetine uymasnn ve bunun iin de
kendi mahiyetini cezr olarak deitirmesinin zarur bulunduunu da izah etmitik. te bylece, bir
sistem iindeki eitli krelerin eitli manyetik alanlar, kendi aralarnda o sistemin umum
bnyesinin icaplarna gre, karlkl olarak tesirleirler ve tam bir muvazene hlinde bulunurlar.
Sistem iindeki ekirdein ve onun etrafnda dnen madde czlerinin, yni krelerin;
yrngelerinin ekilleri, uzunluklar, ksalklar, eksenlerinin istikametleri, gezegenlerin kendi
eksenleri etrafndaki dnlerinin ve yrngelerindeki yrylerinin sratleri; o sistemin inkiaf
neticesinde vukua gelecek hareketlerin durumlaryla ve aralarndaki muvazene hlleriyle taayyn
eder ki bu hareketler de czler arasnda ve st tesirlerin kontrolleri altnda cereyan eden
karlkl tesirlemelerle mmkn olur. Btn bunlar -dediimiz gibi- sistemlerin inkiaf ve
tekml derecelerine baldr ve bu derecelere gre deimelere mruz kalrlar. Yni bir sistemin
madde czleri arasndaki tesirlemelerin, u veya bu tarzdaki hareketleri meydana getirecek
ekillerde oluu, o sistemin tekml ile ilgili hllere gre deiir.
Hulsa, bir ekirdek etrafnda dnen muhtelif madde czleri vardr. Bu madde czlerinin her
birinin birer manyetik alan mevcuttur. O ekirdein ve etrafnda dnen czlerin inkiaflar
derecesine gre, bu manyetik alanlar arasndaki karlkl tesirlemelerin durumlar da deiir. te
bu tesirlemeler neticesinde teesss eden muvazene hllerinin btn bir manyetik alanlar sentezi
meydana getirir ki buna da gne sistemi deriz.
Demek ki her sistemin, mudil bir manyetik alanlar sentezinden ibaret olan durumu vardr ve bu
ancak o sisteme aittir. Byle olunca, neblzn iindeki dier sistemlerin manyetik alanlaryla da
onun muvazene hlinde bulunmas icap eder ve bu manyetik alan muvazenesi gittike mudilleerek,
genileyerek neblzler arasna kadar uzanr. Demek ki bir neblzn manyetik alan mudileleri
arasnda da o nisbette mull muvazene hlleri vardr.
***
Bir sistem dahilindeki herhangi bir krede vukua gelecek deiiklikler, o krenin manyetik
alanna yaplacak tesirlerle mmkn olur. Yni bir krede icap eden namtenahi deimeler; o
krenin manyetik alanna, sistemin gneinden veya baka bir yerden gelecek tesirlerle vk olur ki
bu tesirler de vazife plnnn o sistemde vazifelenmi bulunan varlklar tarafndan direkt veya
endirekt olarak gnderilir.
Herhangi bir kre zerinde -dnya hakknda yukarda yazdmz gibi- byk bir inklp apnda
deimeler icap ediyorsa o zaman, daha ar ve kuvvetli tesirlerin gnderilmesine lzum hsl
olur. O hlde, vukuu tahakkuk etmi bulunan byk dnya inklbnn hdiselerini husule getirecek
bu kuvvetli tesirin nereden geldiini ve fonksiyonunu nasl yaptn izah edelim.
Gne sistemine bu hdise iin ulaacak ilk kuvvetli tesir, bu sistemden ok uzak mesafelerde

bulunan baka bir sistemin, dnyadan hemen hemen drt yz defa daha byk bir gezegeninin
manyetik alanndan gelecektir.
Dnyadan byk olmakla beraber, maddesi dnyadakinden ok basit ve ar olan bu gezegenin,
gne sisteminden pek uzaklarda bulunan kendi gnei etrafnda mtat olarak katettii bir yrngesi
vardr. te o; bu yrngesini katederken, dnyann tbi olduu gne sistemi tarafna raslayan
ksmnda ondan ayrlarak, byk bir kavis izmek suretiyle gne sistemine doru yrmeye
balamtr. Bu hl, bu yryle alkal dier bir sr sistemde vukua gelecek byk ve kk
inklplarla vazifeli bir pln tarafndan -niteden gelen direktiflere gre- gnderilmekte olan
tesirlerle vk olmutur.
Bylece o gezegen byk kavsi zerinde, gne sistemine yakn bir yerde kendisine, o yksek
vazife pln tarafndan izilen muayyen bir noktaya kadar gelecek, ondan sonra yrynn
istikametini, yni kavsini tekrar sistemine doru evirerek geriye dnecek ve asl sisteminin
yrngesine girip mtad olan, kendi gnei etrafndaki deveranna devam edecektir. Bu gezegenin,
byle mtat yrngesinden ayrlp, byk bir yarm kavisle, gne sisteminin yaknlarna kadar
seyahatini gayr mtat olarak uzatmas ve bu srada gnee arpmadan muayyen bir noktadan
itibaren tekrar geriye dnmesi elbette tesadf bir hdise deil, niteden gelen yksek bir icabn
neticesidir.
Bu gezegen hlen, yrngesinden ayrlm bulunmakta olup gne sistemi istikametine doru
yrmekte ve her an ona yaklamaktadr. u anda grlmesi henz mmkn olmayan bu gezegenin
150-200 sene sonra dnyadan gzle grlmesi kabil olacaktr. imdi, bu gezegenin mtat d olan
bu seyahatinin neticeleri zerinde duralm.
***
Bahsettiimiz gezegenin bu seyahati, birok sistemi ilgilendiren umum bir tekml vetiresinin
icabdr. Evvel, bu gezegenin bizzat kendisi gne sistemine yaklancaya kadar, birok dier
sistemlerin manyetik alanlaryla karlaacak ve onlarla arpacaktr. Her arpnda, kendi
bnyesi zerinde muazzam sarsntlar, muvazenesizlikler ve allak bullak olular zuhur edecek ve o
gezegenin dnyadakinden ok basit ve iptida olan varlklar ancak o byk sarsntlar sayesinde
inkiaf hzlarn arttrabileceklerdir. Saniyen, bu gezegen gne sistemine gelinceye kadar
karlaaca dier bir sr sistemin, eitli derecelerde muvazenelerinin bozulmasna sebep
olacak, onlarn durumlarn da allak bullak edecek ve bu suretle dier birok krenin inkiafna
imknlar hazrlam bulunacaktr. Nihayet imdi izah edeceimiz yoldan onun manyetik alan gne
sistemimize tesir edecek ve bu sistemin en mtekmil kresi olan dnyamz, bu tesirin en iddetli
neticelerine mruz kalacaktr. imdi, bu neticelerin zuhuruna sebep olan tesirlerin ileyi
mekanizmalarnn izahna balyoruz.
***
Dnya, gne etrafndaki yrngesi zerinde amut bir eksen etrafnda dnmez. Bu eksen, amut
duruma nazaran 23 27 eri bir istikamette bulunur ve bu istikamet etrafnda dnerek gnlk
devrelerini ikmal eder. Bu artlar altnda dnen dnyann muayyen yerlerinde, mesel kutuplarnda
yerlemi devaml buz mntkalar ve kutuplar arasnda teesss etmi bir ekvator iklimi mevcuttur.
Dnyann bu erilii istikametinde farz edilen eksenin alt ve st ular, gney ve kuzey kutuplarn
tekil eder. Yni bu kutuplarn bulunduu noktalar dnyann, etrafnda dnd ekseninin iki ucuna
tevafuk eder. Dnya, ekseni zerinde dnerken yapt hareketler bu noktada sfrdr. Bu da
evvelce bahsettiimiz dalite prensibine gre, dnya czlerinin tekil ettii zt karakterdeki

manyetik alan kymetlerinin, deer farklanmalar neticesinde meydana gelen saysz muvazene
bozukluklarnn, dnya btn iinde kurduklar umum muvazene durumunun bir neticesidir.
Bugn, asrlardan beri bu muvazene -az ok belirsiz inhiraflar kaydetmi olmakla beraber- sabit
bir hlde bulunmaktadr. Bu durumun neticesinde de bugnk coraf iklimler, mevsimler ve gece,
gndz durumlar meydana gelmitir.
imdi, gne manzumesine yaklamakta olan gezegeni takip edelim. Bu gezegen bugn, gne
sisteminden henz bir hayli uzaktadr. Binaenaleyh onun manyetik alan henz gne sisteminin
manyetik alan ile direkt olarak temas hlinde deildir. Fakat dnyadan drt yz defa byk olan bu
gezegen, yrngesinden ayrlp gne sistemine doru yrmeye balad andan itibaren, onun
endirekt olarak gne sistemi zerinde bz tesirleri vukua gelmeye balamtr. Yni bu gezegenin,
hlen temasta bulunduu dier sistemlerin manyetik alanlaryla mnasebette olan gne
sistemimizin manyetik alan bu yoldan, ad geen gezegenin tesirlerini almaktadr. Ancak, bu
gezegenin henz hem uzakta olmas, hem de tesirinin vstal yollardan gelmesi yznden, gne
sistemindeki neticeleri bugn pek zayftr.
Fakat bu gezegen gnee mtemadiyen yaklamaktadr. Bir an gelecek ki -yni bundan hemen
hemen elli altm sene sonra- bu gezegenin manyetik alan, gne sisteminin manyetik alan ile
direkt olarak temas hline gelmi bulunacaktr. Bu durum hsl olunca, gezegenin ok ar ve kesif
manyetik alan, gnein manyetik alan zerine kuvvetli bir bask tesiri yapacaktr. Tekmil
gezegenleriyle bir btn olan gne sisteminin ald bu ar tesir, sistemin gezegenleri zerinde,
daha dorusu onlarn manyetik alanlar zerinde eitli reaksiyonlar husule getirecektir.
Misafir gezegenden gelen tesir ok kaba ve ardr dedik. Binaenaleyh gne sisteminin en
mtekmil kresi olan dnyann, ince ve mudil manyetik alan ile, bu gezegenin kaba manyetik
alan arasnda byk bir kaynamazlk mevcut olduundan, gne manzumesine gezegenden gelen
tesirin en iddetli sarsc neticeleri ve reaksiyonlar dnya kresinde grlecektir. Bu hlin
neticesi olarak gezegenin bu kaba manyetik alannn tazyiki altnda dnyann, bugn sabit olan
ekseninin 23 27lk meyli, 13 daha artacak ve dnyann ekseni, yrngesine amut durumdan 36
derece eri bulunacaktr. Kutuplarn ilk kayma hareketi misafir gezegenin gne sistemine gelecek
ilk direkt tesirleriyle balar.
Buradaki tazyik mefhumunu kaba mnda ele almamaldr. Yni burada, dardan gelen bir
itilile dnya arplyor veya eiliyor gibi dnmemelidir. Bunu izah etmek iin evvel, kendi
ekseni etrafnda dnen bir krenin hareketlerini ele alalm. Bu kre, kutup dediimiz iki sabit
noktay birbirine birletiren ve eksen denilen bir dz hat etrafnda dner. Buradaki kutup
noktalarnn teekkl, krenin bnyesindeki ve manyetik alanndaki zt deerlerin, yni
hareketlerin tekil ettii muvazene yeknlarnn neticesidir. Kutuplardaki hareketler sfrdr. Buna
mukabil, hareketlerin en fazla olduu yer, kre zerinde iki kutbun arasndaki mesafenin tam
ortasndan geen ekvator dediimiz krenin kuak ksmdr. te hareketin ekvatorda azam,
kutuplarda asgar sratleri arasndaki nisbet -sylediimiz gibi- kredeki hareket muvazeneleri
yeknunun neticesi ve tezahrdr. Binaenaleyh kre dahilinde herhangi bir sebepten, bu
muvazenelerde bozulma ve deime hsl olursa o zaman sfr noktalar, dier tbirle kutup
noktalar yerlerini deitirebilirler. Yni eski yerlerine nazaran kutuplar -muvazene deimesi
derecesinin iddetine gre- kre zerinde az veya ok olmak zere ne, arkaya, saa, sola doru
kayabilirler. Ve muvazene prensibi mucibince, ekvator da derhal ona gre yerini deitirir, yeni
kutuplara gre kre etrafndaki mnasip yerini alr. Bu vaziyetin meydana gelmesi demek, krenin

kendi ekseni etrafnda dnerken, eski dn istikametinden ayrlp yeni kutuplarn arasnda
teekkl eden eksen etrafnda, evvelkine nazaran deiik bir istikamette dnmeye balamas
demektir.
te dnyada olacak ey de bunun ayndr. Dardaki gezegenden gelerek, dnyann manyetik
alanna, oradan da bnyesine intikal eden tesirler krenin dahil hareketleri zerine messir olarak
onlarn ilk muvazenesini bozduktan sonra, bu muvazene deimeleri, dnyada vukua gelmeye
balayan yeni durumlar, yni yeni hareketler neticesinde -zincirleme deer farklanmas
mekanizmasna gre- muvazenenin tam teesss edecei hadde kadar devam eder. Bunun neticesi
olarak dnyann evvelce mevcut olan, mlum yerindeki kuzey ve gney kutuplar yerlerinden oynar.
Kutuplar -biraz evvel sylediimiz gibi- krenin umum muvazenesinin neticesi olduundan,
bunlarn yer deitirmesiyle krenin ekvatoru da derhal kutuplarn yeni durumlarna gre
bulunmas lzm gelen yerini kre sathnda almak zere deiir. Demek ki krenin teekkl edecek
olan yeni kutuplar arasndaki eksen istikameti, eski ekseni istikametine nazaran kutuplarn deien
yerlerini takiben deimeye balayacaktr.
Mesel dnyann kuzey kutbu, yava yava Sibirya tarafnda gneye doru kaymaya balarken,
gney kutbu da ayn l dahilinde ters taraftan Gney Amerikann burnunun bulunduu istikamette
kuzeye doru kaymaya balayacaktr. Bunun neticesi olarak, ekvator da dnya muhitinde bu iki yeni
kutuptan ayn uzaklktaki mesafede yerini alacaktr, yni onun da yeri kutuplara gre deiecektir.
Bu takdirde, dnya daima kutuplar arasndaki ekseni etrafnda dndnden ve bu eksen de
evvelkine nazaran daha erilmi vaziyette bulunduundan, dnyann bu durumu evvelkine nazaran
biraz daha yatm vaziyette bir manzara arz eder. Hakikatte ise dnya kresi pozisyonunu
deitirmi deildir. Mesel eski kutup noktasndaki Franz Josef adas evvelce dnyann
yrngesine nazaran ne kadar meyilli bir hat zerinde bulunuyor idi ise gene ayn yerde
bulunacaktr. Fakat evvelce kutup noktas orada iken imdi orada deil, o adaya nazaran ok
aalarda bulunacaktr. Keza Taimyr yarmadas da dnyann yrngesine nazaran eski yerinden
kmldamamtr. Ancak, eski kuzey kutbu onun st taraflarnda bulunurken, yeni kuzey kutbu bu
yarmadann alt taraflarna inmi ve onun altnda teekkl etmi bulunacaktr. Bunun gibi gney
yarm krede de gney kutbu ona gre ayarlanmtr. Mesel gney kutbu evvelce Alexander
adasnn ok altnda bulunurken, bu ada dnya yrngesine nazaran yerini deitirmemi bulunduu
hlde, gney kutbu onun hemen st tarafna kaym bulunmaktadr.
te, dnyann yeni kutuplarna gre husule gelen yeni ekseninin istikameti, eski eksenine nazaran,
eski ekvatoruna biraz daha yatk duruma gelmitir ve yeni ekvator da ona gre deierek, yeni
teekkl eden eksene amut bir sath zerine kmtr.
u hlde gezegenden gelen tesirle, dnyann hareket muvazeneleri yeknunun bozulmas
neticesinde, kuzey kutbu Rusya tarafnda gneye doru kayacak, gney kutbu Gney Amerikann
burnu istikametinde kuzeye doru ykselecektir. Bittab bu duruma gre dnyann eski eksenine
nazaran, yeni teekkl eden kuzey ve gney kutuplar arasndaki ekseninin dnya yrngesine olan
erilik derecesi, eski ekseninin erilik derecesine nisbetle fazlalam bulunacak ve bu fazlalk da
13lik bir zaviye a kymetinde olacaktr. Bugnk coraf mevkilere gre bu noktalarn yerleri
unlardr: Yeni kuzey kutbu, bugnk kuzey kutup dairesiyle, yznc meridyenin birletii nokta
zerine kaym bulunacaktr. Gney kutbu ise, Gney Amerikann burnu istikametine doru
ykselecek ve bugnk gney kutup dairesiyle, sekseninci meridyenin birletii nokta zerine
gelecektir. Bittab o zaman, btn meridyenlerin ve paralellerin ve bu meyanda ekvatorun yerleri

deiecek, bunlar da yeni kutuplara gre dnya sath zerindeki yerlerini alacaklardr.
***
Eski eksenin istikameti, dnya yrngesine amut durumundan 23lik zaviye a ile ayrlmt.
Kutup deimesi yznden bu eksene eklenecek yeni meyil ise 13 olduuna gre, yeni eksenin
bylece yava yava eilerek en son haddini bulaca meyil derecesi 23+13=36 olacaktr.
Dnyann kendi etrafnda dn, daima ekseni etrafnda vk olacandan eksenin deien bu
meyillerine gre dnyann da kendi etrafndaki dn istikametleri deiecektir.
Demek ki dnyann manyetik alanlarnn bozulan muvazeneleri icab olarak alaca yeni dn
tarzlarna gre, kutup noktalar teekkl edecek ve eksenler de ona gre taayyn edecektir. Bu
kutup noktalar da -dnya kendi etrafnda dnerken hareketlerinin sfr olduu- kre sathnda
birbirinin antipotu olan, yni iki yarkrenin birbirine tam kar gelen noktalar olacaktr ki bunlar
da yukarda gstermi olduumuz noktalardr. Fakat bu durum niha safhaya aittir, gezegenin hemen
gne sistemiyle direkt olarak ilk temas ettii anda meydana gelmeyecektir. lk zamanlarda kuzey
ve gney kutuplar bu noktalara doru ok yava olarak kaymaya balayacaklardr. Gezegenin bu
ekilde tecelli eden ilk tesiri 50 sene sonra belirsiz olarak balayacak, 50-100 sene arasnda ok
yava olarak devam edecek, pek az belirli bz iklim deimeleri 50 sene sonradan itibaren
balayacaktr. Mamafih bu hl henz gene insanlar megul edecek derecede olmayacaktr.
***
Gezegenin ilk tesiriyle, dnyann ilk muvazenesi bozulduktan sonra mteakip muvazene
durumlarnn deimesi dnya czlerinin hareketleri arasnda tevali edecek olan zincirleme deer
farklanmalaryla tam muvazenenin teesss edecei ana kadar devam edecektir.
Bu da yle olacaktr: lk muvazenenin bozuluundan sonra, eski kutuplar snmaya balayacak.
Bunun neticesi olarak denizler zerinde bulunan eski kuzey kutbundaki buzlar eriyecek ve karalar
zerinde kurulu bulunan eski gney kutbundaki buzlar da keza orann snmas yznden eriyecek.
Kuzey kutbunun buzlarnn erimesiyle oradaki denizlerin hacmi klecek, gney kutbundaki
karalar zerinde bulunan buzlarn erimesiyle de muazzam su ktleleri denize dklmek suretiyle
Gney Denizindeki sularn hacmi bilkis artacak, bu suretle iki kutup evresinde bulunan
denizlerdeki muvazenesizlik neticesinde gneyden kuzeye doru byk bir su akm balayacak ve
bu hl dnyann manyetik alan zerinde yeni, fakat gelen gezegenin yapm olduu tesirden daha
kuvvetli tesirler yapmaya balayacak, dnyann manyetik muvazene hatlarnn daha ziyade
deimesine sebep olacak ve bunlar da dier hareketlere yol aacak, bu suretle kutuplar yukarda
gsterdiimiz noktalara, artk dtan gelen bir tesirle deil, bu tesiri mteakip, arzn zincirleme
deer farklanmas mekanizmasyla vk olacak muvazene deimeleri neticesindeki tesirlerle
yaklamaya balayacaktr.
Demek ki kutuplarn kre zerinde yer deitirmesine ilk sebep olan tesir misafir gezegenden
gelecek, ondan sonra bu ii tamamlayacak olan tesir de arzn bizzat kendi bnyesindeki
hareketlerin, deer farklanmas mekanizmasyla devam edecektir. Bylece, muvazenesi bozulmu
olan dnyann tam bir muvazene hline gelinceye kadar geirecei muvazene deimeleri yznc
seneyi takip edecek senelerde daha ziyade artarak kutup noktalarnn yukarda izdiimiz yerlere
sratle yaklamasn salayacaktr.
***
Kutup noktalarnn bu niha duruma yaklat sralarda dnencelerinde de u deimeler
olacaktr. Yenge dnencesi dnyann gnee kar ekseninin yeni durumuna gre yeni ekvatordan

36 arz derecesi kuzeyde, Olak dnencesi ise gene ayn ekilde ekvatordan 36 arz derecesi
gneyde bulunacaktr.
***
Yznc yldan itibaren iklimler yava yava bu niha rakamlarn ifade ettii hllere briz
ekilde yaklaacaklardr. Niha duruma gelince dnyann muvazenesi birdenbire tamamyla
bozulacak ve sylemi olduumuz gibi, dnya yarm dairelik bir dnle en ksa bir zamanda
tepesi st gelecektir. Yni kuzey kutbu, gney kutbunun yerine gelecek ve gney kutbu da kuzey
kutbunun yerine kacaktr. Fakat evvelce de sylediimiz gibi bu deimelerin, krenin arplmas
veya tepe taklak olmas eklinde deil, kutuplarn yer deitirmesi tarznda olacan tekrar
belirtiriz.
***
Yukarda izah olunan mekanizma ile dnya, yarm dairelik bir kavis izerek tepesi st gelince,
yeni dnya ekseninin de dnyann yeni kurulmu muvazenesinden mtevellit dn durumuna gre
yeni bir istikamet alaca tabidir. te evvelce anlatm olduumuz, dnyann niha safhasndaki
hdiseler, yni dnyann bat anlar ve kyamet, evvel kutuplarn yava yava kayarak iaret
ettiimiz niha noktalara geldikten sonra, oradan itibaren birdenbire balayan ve birka gn devam
eden, nihayet birka saat iinde tamamlanan kuzey kutbunun gneye kayarak, gney kutbunun yerini
almas ve buna mukabil gney kutbunun da kuzey kutbunun yerine kmas, yni dnyann tepesi
st gelmesi srasndaki byk muvazene bozukluklarna tekabl edeceklerdir.
Fakat dnyann bu yarm dairelik dnnden sonra kutuplarn altst olmas, yeni dnyada belirli
bir deime, hatt hibir deime husule getirmeyecektir. Zira esasen kutuplar altst olduktan sonra
ortada eski coraf durumlara ait hibir teekkl kalmayacandan, yeni kutuplarn kurulduu
noktalarn eski memleketlerle ve coraf durumla kyas edilmesi bahis mevzuu olmayacaktr.
Binaenaleyh yeni doacak dnyann da -eksen meyli ne olursa olsun- gene bugnk gibi bir kuzey,
bir de gney kutbu mevcut olacak ve gemi devreye ait olan kutuplar ise btn coraf
teekkltyla birlikte ebediyen unutulan bir maziye karm bulunacaktr.
***
urasn asl unutmamak gerekir ki btn bu hareketleri ve neticeleri meydana getiren tesirler daima tekrarlam olduumuz gibi- niteden szlerek gelen asl direktiflere gre, dnyann muhta
olduu durumlar temin etmek vazifesiyle mkellef yksek plndan direkt veya endirekt olarak
dnyann manyetik alanna inmektedirler. Bu tesirlerin dozlar; ne biraz fazla, ne de biraz eksik
olmamak zere tam kymetleriyle gnderilmi ve bylece asl icaplar yerine getirilmi olur.
Binaenaleyh btn bu hareketler plnsz deil, muazzam bir tekml plnnn tatbikat gayesine
mtuf olarak muayyen llere gre meydana getirilmektedir. te btn bunlar, tekml yolunda,
kinatn muazzam ahengi ve nizam iinde kurulmu hikmetle dolu tertiplerdir. Bu hercmer
gnnde, grnd gibi bir felket yoktur. Burada olan eyler bir taraftan; dnyadaki tekml
devrelerini baar ile bitirmi, srtlarn artk kendilerini tatmin etmeyen dnya maddelerine
evirmi insanlarn lyk olduklar lemlere intikallerini salayacak, dier taraftan da kaba
maddeden bir trl kendilerini kurtaramayan ve saadetin ancak o maddeye gmlmekle
kazanlacan sanan hazrlksz insanlarn itiyak duyduklar kaba maddelere dnmeleri ihtiyacn
yerine getirecektir.
Kader mekanizmas; insanlarn tekmlde esas tutulan hrriyetleriyle tercih ettikleri, istedikleri
ve ihtiya duyduklar meknlara kavumalar yolundaki cehit ve gayretlerine gre liyakat

derecelerini takdir eder ve ona gre icaplarn yerine getirir. Bu suretle dnyann kapan
safhasnda, herkes istediini bulacak, ihtiyacnn karln alacak, tekml merdiveninin liyakat
basamaklarndaki yerine ulaacak ve bylece ilerleyen ilerleyecek, gerileyen ise yerinde
kalacaktr.
Binaenaleyh btn bu korkun ve dehetli grnlerine ramen, dnyann bu kapan sahneleri,
hazrlanm insanlar iin en byk kurtulu an, en sevinli ve mesut gnn douu, asrlarca
beklenen byk kurtarc afan sk olacaktr.
Burada gstermi oluyoruz ki dnya, Mu devrinin kapanndan bu yana bir inkiaf devresini
daha bitirerek, yz binlerce defa tekrarlanm olan bu al ve kapanlarna bir tanesini daha
eklemek zeredir. Yksek prensipler muvacehesinde dnya iin takdir olunmu bulunan bu hl,
tekrar tekrar devam edip gidecek ve bylece dnya, her defasnda kendisinin bir devrelik btn
inkiaf imknlarndan faydalanarak dnyaya mahsus tekml hazrlklarn bitirdikten sonra
liyakatlerini kazanm olduklar ve muhta bulunduklar yksek lemlere, insanlarn ktleler
hlinde intikal etmek zere dnyadan tamamyla kurtulabilmelerine ve ayrlabilmelerine zemin
hazrlayacaktr.
***
Byk dnya katastrofunda lmek suretiyle dnyadan tamamyla kurtulduklarn sylemi
olduumuz insanlarn, doruca gidecekleri yer, yar sptil dediimiz, dnyaya nazaran yksek bir
plndr ki biz buna sevgi pln diyoruz.
Bu plnda hkim olan realite sevgidir. Daha dorusu oraya intikal edecek olan insanlar o plnda
sevginin eitli tatbikatn grmek ve bu sayede vazife plnnn yksek icaplarna tamamyla
intibak edebilecek duruma gelmek iin orada bir mddet yaayacaklardr. O hlde, yar sptil lem
veya sevgi pln, her eyden evvel bir arasat plndr. Yni basit dnya realitelerinin ar
yklerinden kurtulmu olan insanlarn, ok sptil bir vazife plnna intikalini rahat, tatl ve mesut
bir yryle temin eden bir ara vasattr.
Madd inkiafn her safhasnn ikmalinden sonra bir st safhaya geebilmek iin, nebat, hayvan,
insan, btn varlklarn byle arasat plnlardan gemesi zarurdir. Zira bu plnlarn fonksiyonlar
ok mhimdir. Mesel, herhangi bir safhada bulunan varlk, bir hayvan varl, ok uzun sren
hayvanlk safhasn hakkyla ikmal edip bir st safhadaki bedeni, yni insan bedenini
kullanabilecek liyakate erdii zaman birdenbire hayvanlk mertebesinden hemen insanla
atlayamaz. Zira her ne kadar o, kendi apnda, lzumu derecesinde inkiaf etmi olsa bile gene o
zamana kadar kullanm olduu bir hayvan bedeniyle insan bedenini kullanmak arasnda ok
mhim ve derin farklar vardr. te beden realiteleri arasnda muayyen intikal kademelerini
geirdikten sonradr ki o varlk, insanln icaplarna tamamyla uyabilecek ve insan bedenini
bilfiil kullanmaya alm olacaktr. O hlde, onun byle bir intikal hazrln yapabilmesine
imkn verecek bir plnda yaamas lzmdr. te bu da onun yar sptil lemidir. Burada o varlk,
insanln icaplarna kendisini hazrlayc birtakm durumlarla karlar ve o durumlarda bir
mddet intikal tatbikatn yaptktan sonra, en iptida merhalesinden balamak zere insanlk
lemine admn atar. Fakat gene hemen mstakil bir insan varl hline birdenbire giremez.
Evvel insan beyninin elemanlarn kurabilecek duruma gelir, uzun mddet insan beyni
hceyrelerinde yaayarak insan bedenini idare etmek tatbikatlarn grdkten sonra lzumu
derecesinde, yni bir insan bedenini mstakilen kullanabilecek liyakate ulatktan sonra o bedeni
kullanp mteakip tekmllerini yapmak iin bir insan bedenine irtibatlar kurarak dnyaya

balanr, insan hlindeki bir bedenle bedenlenir ve bundan sonra -evvelce sylediimiz gibi- insan
bedeniyle btn tekml kademelerini dnyada ikmal eder.
***
nsanlarn, insan st plna geebilmeleri iin atlatmalar lzm gelen yar sptil lem; insan alt
leminden insan kademesine geilirken yaanmas icap eden arasat plnlarla kyaslanamayacak
mul ve vsattedir. Arasat plnlarn, alt plndan st plna varlklar hazrlamak iin, kendilerine
mahsus vstalar vardr. Bu vstalar ne onlarn terk etmi olduklar plnlarn realitelerine, ne de
bir st plnn realitelerine aittir. Bunlar ancak, alt plndan st plna geecek varlklarn, bu iki
pln arasnda mevcut olan farklar karsnda herhangi bir sarsntya mruz kalmadan
geebilmelerini, dier tbirle st plnn hi allmam realitelerine alabilmelerini, en kestirme
yoldan temin eden vstalardr ki bu vstalar birer cephesiyle, braklan plnn realitelerine temas
ederken dier cepheleriyle de gelecek plna yakn bz durumlar arz ederler. Fakat haddizatnda,
onlar ne braklm olan, ne de intikal edilmek zere bulunan plnlarn kendi realiteleri deildir,
ancak arasat plnna mahsus bir hazrlk mekanizmasdr.
***
nsanlarn dnyadan sonra girecekleri yar sptil lemin, yni arasat plnnn hazrlayc vstas
sevgidir. Buradaki sevgi hibir vakit, dnyada anlalan ve duyulan sevginin kendisi olmamakla
beraber, bunun gene dnyadakine yakn bir cephesi vardr. Her ne kadar dnyadaki sevgi, sevgi
plnndaki hakik sevgi mefhumundan baka ise de gene o sevgiye insanlar hazrlayc bir
basamak olabilecek kymeti ve mahiyeti haizdir. Binaenaleyh sevgi lemine, yni yar sptile
girmek liyakatini kazanm olan bir insan varl; dnyada geirmi olduu bu hazrl sayesinde,
dnyadakinden bambaka ve onunla kyas edilemeyecek bir vsat ve mul iindeki bu byk sevgi
mekanizmasna katlm bulunacaktr. O varln bu plnda yapaca ey, bu ok mull ve geni
sevginin eitli varyetelerini kullanarak, onlarn daha st vazife plnna hazrlayc imknlarndan
faydalanmak olacaktr. Demek ki buradaki sevginin, dnya insanlarnca anlalamam olan
mahiyeti, arasat plnndaki varlklar vazife plnnn yksek realitelerine intibak ettirici ok
kudretli durumlar arz eder. Zira vazife plnn tam mnsyla kabullenmek ve ona intibak
edebilmek pek kolay bir i deildir. Buradaki muvaffakiyetin de bir hayli cehit ve gayret
gsterilmesini icap ettiren teknik hususlar vardr.
***
Sevgi plnndaki cehit ve gayretler, dnyadaki kaba ilerde gsterilen cehit ve gayretlerden
bambakadr. Dnyadaki cehit ve gayretler esnasnda insanlarn karlarna daima dikilmekte olan
zahmetlerin, skntlarn, straplarn, azaplarn, ikencelerin, hastalklarn, lmlerin hibirisi
burada yoktur. Buradaki cehit ve gayret, varlklarn idraklerinin art nisbetinde (bu da sevgi
plnnda sratle vk olur) daha ok zevkli ve saadet verici hazlarla dolu olur. Varlklar bu
yoldaki faaliyeti, sevgi faaliyetini byk bir itiyakla zlerler ve ondan sonsuz saadet duyarlar.
Nitekim daha dnyada iken insanlarn z varlklarnda beliren bu byk saadetin sezgi prltlar
insanlar kendisine eker. Fakat insanlar btn itiyaklarna ramen, dnyada iken bu saadeti elde
edemezler. Bununla beraber insanlar, mahiyetini bilmeden, ne olduunu tarif edemeden,
mtemadiyen onun peinde koarlar ve btn hayatlar boyunca onu sayklar dururlar. te onlar
itiyakn duyduklar, asrlarca peinden kotuklar, buna ramen bir trl yakalayamadklar, hatt
mahiyetini tyin edemedikleri bu saadetin, dnyay terk ettikleri andan itibaren, sevgi plnnda
kucana atlm bulunacaklar, o zaman kendilerini tam mnsyla tatmin edecekler, dier tbirle

dnyada hibir zaman nail olamadklar tatminkrln ne demek olduunu o zaman

anlayacaklardr.
Bu plnda hkim olan sevginin ilk iptida basamaklar, sevgi adyla dnyadan itibaren
balamakta, yar sptil lemin btn hayatn igal ederek vazife plnnn eiinde son bulmaktadr.
Demek ki bu byk ve mull sevgi de vazife plnna doru son merhalesine ulam ve orada
fonksiyonunu bitirmi olacaktr.
***
Sevginin bu fonksiyonu, varlklarn vazifeye tam intibak edebilmelerini salamas bakmndan
ok lzumlu ve mhimdir. Zira vazifeye girebilmenin byk imknlarn bu sevgi fonksiyonu temin
eder.
Vazife pln bambaka yksek bir plndr. Evvelce bu pln hakknda lzumlu bilgiyi vermi
olduumuz iin onlar burada tekrarlamyoruz. Ancak u kadarn syleyeceiz ki vazife pln,
batan baa bir ahenk, bir nizam, bir beraberlik, tam ve karksz bir koordinasyon ve
kooperasyon plndr. Orada en kk bir ahenksizlik, en kk bir aykrlk veya bir terslik
yoktur. Oraya girecek varlklarn muhakkak ve kat olarak bu ahenge uymu durumda bulunmalar,
hatt bu ahenkten olmalar arttr ki bu da bu yolda geirilecek olan birok hazrlk safhalaryla
mmkn olabilir. Zaten vazifeye hazrlk safhalarnn en hain, en iptida, en zor ve strapl
kademelerini, dnya hayatna ait uzun devreler iinde insanlar geirmi bulunmaktadrlar. Bundan
sonra bu hazrln dorudan doruya vazife plnna ulatran yar sptil lemdeki, yni sevgi
plnndaki son kademeleri ise -biraz evvel sylediimiz gibi- ok kolay, rahat ve saadetle dolu
olarak sevile sevile ikmal edilecektir. Bu suretle bu lemdeki yksek sevgi mekanizmasyla vazife
plnnn ahengine ve icaplarna uymak kudreti kazanlacaktr. u hlde bu plndaki yksek sevgi,
byk vazife plnna ulamann tatl ve esasl bir vstasdr.
***
Yar sptil lemde, sevginin varyetelerinde yaanrken, varlklarn karlarna kacak, orann
kendisine mahsus nefsaniyeti de vardr. Bu nefsaniyetin mahiyetinden biraz aada bahsedeceiz.
Sevgi plnnda, varlklarn byk vazife plnna hazrlanmalarna engel olan bu nefsaniyetlerini
bir an evvel ortadan kaldrmalar ve ondan kurtulmalar zarurdir. Bu da sylediimiz gibi,
dnyadaki kaba nefsaniyetlerin kaldrlmas srasnda ekilmesi zarur olan zahmet ve skntlardan
uzak, bilkis varlklar iin ok zevkli bir alma ve meguliyet sahas olan sevginin eitli
tatbikatyla temin edilecektir. Ve bu tatl meguliyetler sonunda bu mania da ortadan kalkacak,
varlklar belirsiz bir ak iinde byk vazife plnnn ilk basamaklarna admlarn atm
olacaklardr. Bunun iin de dnyada olduu gibi, byk oklara, kaba grltl geilere, lmlere
orada lzum yoktur. Zira esasen dnyadan ayrldktan sonra varlklar iin bu gibi durumlar bahis
mevzuu olmayacaktr. Bylece sevgi plnn ikmal edip vazife plnna geen varlklar, vazife
plnnn ilk basamaklarna kacaklar ve orada hemen vazifeleneceklerdir.
***
imdi, yar sptil lemdeki sevgi mekanizmasnn hazrlayc durumu zerinde duracaz.
nsanlarn dnyay brakmalar demek, dnyaya ait olan kaba hidrojen kombinezonlarndan ibaret
fizik bedenlerini terk etmeleri ve asl hllerine, varlk hllerine dnmeleri demektir. nsan
bedenlerini kullanan varlklar -evvelce sylediimiz gibi- insan anlayna gre, madde bile
denemeyecek kadar dnya maddesi mefhumundan ve realitesinden uzaklam ok sptil bir madde
hlidirler. Byle bir hl insanlar nazarnda bir madde olamaz. Zira insanlarn tand ve kabul

ettii mnda, bir varln hibir madd vasf yoktur. Onun iindir ki evvelce varlklara sadece
tesirler mudilesidir demitik. Bylece bir tesirler veya enerjiler mudilesi olan varlk dnyay, yni
bedenini terk edince, tamamyla bedensiz hlde iken, sevgi plnnda bir tesir vstas olarak
kullanmak zere yar sptil bir madde kombinezonunu yakalar ve ona balanr. O anda bu
kombinezon, onun kaba dnyadaki kaba bedeni yerine geer. Bu madde, dnya maddeleriyle vazife
plnnn sptil maddeleri arasnda yar sptil hlde bulunur. Fakat o, hem kaba tarafyla dnyaya,
hem de ince tarafyla sptil olan vazife plnna yaklar. Onun iindir ki buna yar sptil madde ve
bu maddelerden mteekkil olan yere de yar sptil lem diyoruz.
Yar sptil lemin varlklar, kullandklar bu maddelerin dnya maddelerine yaklaan tarafndan
istifade ederek bunlarla, dnyadaki zaman ve mekn mefhumlarna yakn realiteleri orada
kurabilirler. Ve kurmu olduklar bu reel imajlarda da yaayabilirler. Bu meknlar
kurabilmelerine yardm eden maddelerin incelik dereceleri, dnyann pek hassas letlerine
arpabilecek ayarda da olabilir.
Bu varlklar henz vazife plnna girmedikleri iin, kendilerine -hatt otomatik olarak dahihibir vazife verilmez. Bu yzden onlar hibir varln tekmlne mdahale etmezler ve
faaliyetlerine karmazlar. Kendilerinde henz byle bir salhiyet yoktur.
Yar sptil leme girmi bir varlk iin asl gaye vazife plnna ulamaktr. Hlbuki varln
orada balanm olduu yar sptil madde, onun vazife plnna girmesine engel tekil eder. Zira
vazife plnndaki madde hlleri sptil maddelerdir ve o plnda vazife grebilmek iin varlklarn
yar sptil bir tek madde kombinezonuna bal kalmaktan kurtulmalar lzm gelir.
te oradaki varlklarn bu engeli aabilmeleri iin, ok kuvvetli bir vstalar vardr ki o da
sevgidir.
u hlde arasat plnndaki sevgi o plnn yar sptil maddelerini, her trl straptan ve elemden
ri tatl ve mesut mcadelelerle yenmeye yarayan yksek bir vstadr.
***
Vazife plnna girmek demek, birtakm vazife mkellefiyetlerini kabul etmek ve bu vazifelerin
icaplarn yerine getirmek kudret ve imknlarna sahip olmu bulunmak demektir. Bunun iin de
vazife plnndaki varln, vazifelere uygun eitli maddeleri kullanmas lzm gelir. Hlbuki
henz bu duruma gelmemi bir varlk, dnyadan ayrln mteakip yakalam olduu yar sptil
bir madde kombinezonunu iyice benimser ve ondan ayrlamaz. Bu maddeden ayrlamaynca eitli
sptil maddeleri kullanmak imknn elde edemez ve bunun neticesinde de hibir vazifeyi
yapamaz. nk o vazifeyi yapabilmesi iin lzumlu olan eitli sptil maddelerden ve
vasatlardan istifade etmesi lzmdr ki buna, onun bir trl terk edemedii yar sptil maddesi
engel olmaktadr. Binaenaleyh oradaki varlklarn vazife plnna geebilmeleri iin, bu ilk
yakaladklar, yni kendilerine bir nevi beden gibi kullandklar yar sptil maddeyi bir an evvel
terk edebilmeleri arttr. Bunu yapabilmelidirler ki ileride kendilerine decek herhangi bir
vazifenin icaplarn yerine getirebilmek iin, istedikleri deiik sptil veya yar sptil maddeleri
kullanabilsinler ve icaplara gre onlar derhal deitirebilsinler.
te onlarn yar sptil leme geer gemez yakaladklar ve bir trl brakamadklar yar sptil
maddelerini brakabilmelerine yardm edecek en kudretli vstalar sevgi olacaktr. Sevginin
eitli tatbikatn yapa yapa bu varlklar artk, bir tek yar sptil maddeye balanmak durumundan
kurtulacaklar, o maddeyi istedikleri zaman terk edebilecekler ve onun yerine deiik maddeleri
kullanabileceklerdir. Demek ki, yukarda da biraz bahsettiimiz gibi, sevgi plnna geen

varlklarn ilk yakaladklar bu yar sptil madde, oradaki hazrlklarn tamamlanmas srasnda
varlklar iin yenilmesi gereken, onlarn bir nevi nefsaniyetleri olur. Onlar bu maddeyi bertaraf
etmekle nefsaniyetlerini yenmi ve o andan itibaren de vazife plnnn ilk basamaklarna erimi
olurlar. te buradaki muvaffakiyeti salamaya yardm eden vsta, sevginin eitli varyeteleridir.
***
Bu plnda, balangtan itibaren tam muvaffakiyete eriinceye kadar muayyen bir mddetin
gemesi lzm gelmektedir. Bu mddetin devam varlklara gre deiir. Bzlar iin olduka
uzundur, bzlar iin ise ksa srebilir. Bu mddetin dnya zamanyla tyini gtr. Zira bu mddet
iin l olarak kullanlan zaman, dnya idrakinin stnde bir zamandr. Binaenaleyh dnya
zamanndan ok mulldr. Mesel orada geirilecek en ok mddeti dnya zamanyla 300 sene
kabul edersek bu mddet, orann idrak zamanyla 3000 sene veya daha fazla olabilir. Bunda da
katiyet yoktur. Orann zaman dnyannki ile nisbet edilemez. Zira bu kymetler idraklere gre
daima deiir.
Dnya stndeki ilerde, idrak zaman ve idrak mekn hkimdir. Ancak, sevgi plnnn
varlklar ilk zamanlarnda, yni yar sptil maddeye henz ok kuvvetli olarak bal bulunduklar
zamanlarda o maddenin dnyaya yakn cephesini daha ok kullanacaklarndan, dnyaya yakn
realitelerde yaayabilirler. Bunun gibi, dnya dnda tamamyla idrak mekn hkim iken, yar
sptil maddeleri kullanan varlklar, bu maddelerin dnyaya yakn cephelerinden faydalanarak, az
ok dnya meknna benzer meknlar da kurabilirler. Ancak, bu varlklar orada sevgi tatbikatlarn
yapa yapa idraklerini lzumu derecesinde arttrp yar sptil maddeye balanmaktan kendilerini
kurtardka, zaman ve meknlar da o nisbette idrak zaman ve meknn mull karakterlerini
almaya balar ve yar sptil madde kombinezonundan tamamyla kurtulduklar anda da artk
onlarda madd realitelere ait faaliyetler kalmaz ve alacaklar vazifelere gre icap eden yerlerde
istedikleri maddeleri kullanmak suretiyle o maddelerin tbi olduklar her trl zaman ve mekn
realitelerinden istifade edebilirler. Zira yar sptil maddeden kurtulduktan sonra onlarn muayyen
maddelerle devaml ba kalmayaca iin, sptil varlklaryla istedikleri maddeleri kullanp terk
edebilecek kudreti haiz bulunurlar. u hlde sevgi plnndaki bir varln, yar sptil maddesini
brakabilmesi ve vazife plnna gemesi demek, onun hibir maddeye bal olarak kalmamas, z
varlk hlinde, yni mnkeif bir enerjiler mudilesi hlinde kalmas ve bu enerji ile istedii zaman,
istedii maddeyi kullanabilmesi, kulland maddeler sayesinde de o maddelerin mensup
bulunduu lemlere tesir ve mdahalelerde bulunabilmesi, oralarda bir sr iler grebilmesi,
vazifeler yapabilmesi demektir ki yar sptildeki bir varlk bu imknlara, ancak tatl, saadetli haz
ve zevklerle dolu sevginin eitli tatbikatn yaparak kavuacaktr.
***
imdi, yar sptil lemi tarif edelim. Yar sptil lem, evvelce izah etmi olduumuz, madde
lemimizin nvesi olan hidrojen atomunun en yksek kombinezonlarna ait enerjilerden mteekkil
bir lemdir. Bugnk dnyamzn mtat realiteleri iinde mevcut olmayan bu yksek enerjiler, yar
sptil lemin en kaba atomlarn tekil ederler. Bir yanlla meydan vermemek iin burada u
ikazda bulunmay lzumlu gryoruz. Evvelce bahsedilen, henz dnya bedenleri realitesinden
kurtulamam varlklarn lmleriyle doumlar arasnda mtat olarak geirecekleri spatyom
dediimiz hlle, yar sptil vasat birbirine asl kartrmamaldr. Spatyom bir vasat, bir mekn
deildir. Oras sadece beden rabtalarndan muayyen bir maksatla muvakkaten ayrlan insann
kendi z varlna dnmesi ve bu srada evresiyle olan btn alkalarn ve mnasebetlerini

kesmesi hlidir. O bu hliyle gene bir insandr ve dnyadan km deildir. Ancak yle bir insan
ki dars ile olan btn alkalarn kesmi, yalnz kendi z varl ile babaa kalm durumdadr.
O anda onun iin herhangi bir mekn bahis mevzuu deildir. Onun mekn evvelce bahsettiimiz
varlnn temerkz etmi olduu idrak bir noktadan ibaret kalr. Hlbuki imdi bahsettiimiz yar
sptil lem, hidrojen lemi st, ona nazaran ok sptil ve mull bir vasattr ve bir mekndr.
Buras ancak, dnyadan definitif olarak kurtulmu varlklara mahsustur. Bu vasat dnyann en stn
ve mtekmil hidrojen kombinezonlarnn spontane olarak -daima yksek vazifelilerin kontrolleri
altnda- nerettikleri ince enerji partikllerinden mteekkil bir madde hlidir. Bu leme geen
varlklarn, ilk kullandklar ve balandklar vsta -sylemi olduumuz gibi- yar sptil
maddelerden mteekkil muayyen bir madde kombinezonudur. Varlklar, bu kombinezonu hem
kullanarak, hem de onunla sevgi yolunda mcadele ederek ehliyetlerini, liyakatlerini arttrrlar.
te dnyadakine benzer kesif maddeler olmad iin, dnyada olduu gibi yorucu, bezdirici,
zahmet ve meakkat verici ar yryen faaliyetler bu plnda yoktur. Yar sptil maddelerin imkn
genilii yznden, bu lemdeki varlklarn sarf edecekleri asgar bir cehitle; dnyada birok
glkler, zahmetler ve yorgunluklar ekilerek senelerce sren almalar sonunda ancak elde
edilebilen neticelerin birok misilleri burada ksa bir anda alnabilir. Onun iin bu plnda
dnyada olduu gibi, zahmet, yorgunluk, strap, didinme, mcadele gibi kaba durumlar yoktur.
Burada btn arzular, ufak bir irade darbesiyle, sadece bir istekle deta otomatikman,
kendiliinden oluyormu gibi tahakkuk ediverir. Mesel varlk, elindeki yar sptil maddenin
zengin imknlar sayesinde imajinasyonu ile, kendisine bir mekn kurup orada istedii gibi
yaayabilir. Gene kulland ayn madde ile istedii ekilleri basit bir imajinasyon faaliyetiyle
meydana getirebilir ve onlar kendisi iin objektif kymetler hline sokabilir. Btn bu ameliyeler
esnasnda o varlk, insanlarn yorgunluk dedikleri eylerin hibirisini duymaz.
Yar sptil maddenin icaplarndan olarak o plnda kaba beden organlaryla ilgili; hastalk,
salk, yorgunluk, tembellik, takatsizlik gibi malliyetler, arlar, sanclar, keza bedenin yksek
organlarna ait zihin yorgunluklar, budalalklar, delirmeler, uyku ve baylma hlleri, komalar,
skntlar, kaba ihtiraslar... o lemin maddelerinin kadrosu iine giremez. Yar sptil lemde byle
eyler yoktur. Keza orada fizik mnda anlalan gzellik, irkinlik, genlik, ihtiyarlk gibi
dnyaya mahsus realiteler de yoktur. Bilhassa dnya maddelerinin tbi olduu en esasl ve zarur
lm realitesi yar sptil lemde tamamyla mehuldr. Orada sadece kademeden kademeye
belirsiz ve ok tatl idrakli geiler ve istihaleler vardr. Oradaki varlklarn ellerindeki madde
imknlar, onlara dnyann varamad mekn ve zaman idrakini vermektedir. Bu sayede onlar,
istedikleri imajlar bizzat kendileri kurabilirler ve databilirler. Dnyadaki gibi sabit imajlarn
esiri olarak kalmazlar. Buradaki hayat bir cephesiyle de, insanlarn esir diye anladklar
mndaki hayata aa yukar benzer. Fakat bu hayatn esas bnyesinde hkim olan unsur sevgidir.
***
Byk din kitaplarnda yar sptil lemin sezgilerini insanlara vermek iin cennet sembol
kullanlmtr. Bu, gzel ve kuvvetli bir semboldr. Yalnz -btn sembollerde olduu gibi- burada
da asl ekillere taklp kalmamak icap eder. Zira unutulmasn ki her devrin eitli insan
idraklerine hitap etmek ve bu yoldan birtakm neticelere ve maksatlara varlmak iin bu semboller
vazolunmutur. te din kitaplarnda zikredilen cennet sembol burada bahsettiimiz, sevgi
realitesinin hkim olduu bu yar sptil lemi ifade eder.
Cennette, dnya zaman ve meknna yakn bir zaman ve mekn idrakine ait bz imajlardan

bahsedilmitir. Buna gre, cennete girenler, dnyadaki gibi zahmet ve yorgunluk ekmeden
istedikleri gibi hareket edebilirler, istedikleri yerlere gidebilirler, istedikleri eyleri karlarnda
derhal hazr olarak bulurlar. Bu hl, imdi tarif ettiimiz yar sptil vasatn imknlarn ifade
etmektedir. Zira dediimiz gibi, yar sptil lemde de varlklar istedikleri mekn, istedikleri
imajlar yorulmadan ve emek sarf etmeden derhal yaratabilirler ve istedikleri gibi hareket
edebilirler. Onlarn istekleri ve dnceleri deta kendiliinden tahakkuk ediverir. te cennet
sembolyle anlatlmak istenilen mnlar da bunlardr.
Sevgi plnnda mevcut olan, insanlarn anlayamayaca derecede mull ve yksek sevgi
varyasyonlar, cennet mefhumunda en tecrbesiz insanlarn dahi, basit mnlarda da olsa, bir
eyler sezebilmesine yardm edici madd sevgi sembolleriyle izah edilmitir. Cennet sembolnde
yksek makamlardan ve bu makamlarda ilh sezgilere kavuulmasndan bahsedilmektedir. Bu
ifadeler, yar sptil lemin varlklarnn -en yksek sevgi mudilelerinden getikten sonra- ileri
kademelerde varacaklar vazife pln dediimiz yksek ahenge kavumann mnlarn tar.
Oralarda ilh hakikatlerle, yni ahenk dediimiz nitenin nurlaryla intibaklar, vahdetler, cennet
sembolnde ilh nurlara kavumak mefhumu ile sembolletirilmitir.
***
Sevgi plnndaki hayat; varlklarn, yksek sptil vazife plnlarna ulaabilmelerine engel olan,
bal bulunduklar yar sptil maddelerden onlarn yava yava kurtulmalarn salar. Bu hedefe
ulamak iin sevgi, varlklar gruplar hlinde birletirir. Gruplar arasnda tedricen tam bir ahenk
ve beraberlik kurulur. Bylece varlklar, vazife plnnn tam mutabakat ve ahenk icaplarna sratle
hazrlanrlar. Artk byle, varlklar grup grup bir araya toplayan, o gruplar arasnda tam bir ahenk
ve mutabakat salayan sevginin, dnyadaki mnsndan elbette daha ok derin mul olacaktr.
***
Sevgi pln, sevginin insanlarca mehul kalm geni mul iinde, saadetle dolu cehit ve
faaliyetleri istilzam eden ve daha yksek plnlara varlklar hazrlayan esir bir lemdir. En hayal
peri masallarnda anlatlan madde incelii bu lemin yannda pek kaba kalr. Kald ki her lzum
hsl olduka trl imknlar, varlklarn nne seren bu madde inceliinin onlara vermi olduu
byk haz ve zevklerden baka, insanlarca bilinmeyen bir sevgi mulnn varlklara bahettii
saadet, dnyada hibir eyle kyas edilemeyecek kadar yksek ve derindir. Zira dnyada daima
olduu gibi, saadet telkki edilen her zevkin sonunda gelmesi melhuz endielerin, orada varlklarn
karsna kmas bahis mevzuu deildir. Bilkis burada hakik bir saadeti daha byk bir saadet,
varlm bir huzuru daha mnl ve mull bir huzur takip eder.
Sevgi plnnn ilk kademelerinde balayan ve az ok dnya zamanna ve meknna yakn taraflar
bulunan hller, varlklarn hazrlklar ilerledike daha sptilleir ve dnyadaki durumlara
yaknlktan ayrlmaya balar. Bu durum, varlklarn bal bulunduklar yar sptil maddelerden
gittike kurtulmalarnn bir ifadesidir. Yar sptil madde ile olan irtibatlar gevedike, idrak
zaman ve mekn durumlarna girilir ve yar sptil lemin dnyaya benzer taraflar ortadan kalkar.
Gruplarn vazife plnna yaklamalar artar ve vazife pln icaplarnn zaruretleri daha ziyade
tebarz eder. Sevgi ile birbirine balanan gruplarda sevginin oraya mahsus trl tezahrleri bu
durumu takviye eder. Yar sptil madde kombinezonlarndan tamamyla kurtulmu olan varlklar
bsbtn serbestleirler ve eitli maddeleri kullanmak zere istedikleri gibi maddeleri
deitirmek imknlarn kazanrlar. Zira o zaman, bu ie mni olan yar sptil bir madde
kombinezonuna bal kalmak durumu ortadan kalkm olur.

Bylece vazife plnna doru gruplar hlinde hazrlanarak yryen varlklar beer, altar fertlik
gruplaryla birlikte, tam bir vazife anlay iinde ve idrak zaman ve mekn imknlar dahilinde
ilk vazifelerini alrlar. Bu, onlarn vazife plnna girmi olmalar demektir.
u hlde, vazife plnna gei dnyadan yar sptile gei gibi byk grltlerle, iddetli
sarsntlarla, lmlerle mterafk olmayp gayet tatl bir hazrlanla, belirsizce ve tedric bir ak
iinde vukua gelmektedir. Ondan sonra bu varlklar, gittike genileyecek olan gruplar ve bu
gruplarn genilemesiyle tevem olan idraklerin artmas sayesinde, vazife plnnn ilk
kademelerinden itibaren ilh icab tayan k konisinin zirvesine doru gittike byk bir
olgunlama hz ile trmanarak ykselmeye balarlar.
***
Sevgi plnna geecek olan insanlar bekleyen yksek kbet budur. Binaenaleyh dnyadan yar
sptil leme bu gei asrlar boyunca z varlklarnda yaattklar ve insan hliyle bir trl
idrakine varamadan mphem sezgisi peinde koup didindikleri ve asl tatmin olunamadklar
saadetin tatminkrlna varlklar kavuturacaktr. Ve insan varlnn kymeti ve kudreti de bu
geite varoluunu ve Kudreti bilmesindedir.