You are on page 1of 5

Adificuldadedeacomodarcertasconvicessciojurdicasemtornodeumtema,ao

meuverinteressantee,aomesmo,angustioso,obrigatrazloexposioe,
conseqentemente,aodebatecomeventuaisinteressados.
1.Tratasedeinvestigarasedeformaladequadaparaadeclaraoabsolutriade
quem,sujeitodeacusaoporqualquerprticadelitiva,demonstrarcabalmenteque
nofoiseuautor.Assim,exemplificativamente,quandoprovaolibialegado.
Importa,evidentemente,paraoestudo,nosbuscaralternativaparareconstruo
dostatusdignitatisdoabsolvido,comoobstargravesreflexosdasentenapenalno
juzocvel.
Residenoartigo386,doCdigodeProcessoPenal,ascausasformaisdaabsolvio.A
normaestrevestida,pelasuaredaoclara,decognciae,portanto,inafastvelde
suareferncianadeciso.Aestaimposionormativaespecfica,aditaseadeordem
genricacontempladanoartigo381,IV,dodiplomaprocessualque,penadenulidade,
obrigasuaidentificaonapartedispositivadasentena.
Ora,assimestredigidooartigo386,dodiplomaprocessual:
"Artigo386Ojuizabsolveroru,mencionandoacausanapartedispositiva,desde
quereconhea:
Iestarprovadaainexistnciadofato
IInohaverprovadaexistnciadofato
IIInoconstituirofatoinfraopenal
IVnoexistirprovadeteroruconcorridoparaainfraopenal
Vexistircircunstnciaqueexcluaocrimeouisenteorudepena(artigos17,18,
19,22e24,1,doCdigoPenal).
VInoexistirprovasuficienteparaacondenao."
Amatrianoenvolve,evidentemente,ahiptesedeabsolviosumriaprevistano
artigo411,dodiplomaprocessual.Acontecequeodispositivoreferese
expressamenteconclusoabsolutriapela"existnciadecircunstnciaqueexcluao
crimeouisentedepenaoru...".Asquestessobreaautoriaresolvemsecoma
pronnciaouimpronncia(senocontempladaspelahipteseacima).
2.Asopesqueanormaofereceparaabsolvio,pordemonstradaanoautoriado
fatocriminoso,soasdoincisoIVouVI.
Aprimeiradizrespeitoaconcursodeagentes(coautoriaouparticipao),conforme
liodeFREDERICOMARQUES(ElementosdeProcessoPenal,Forense,Volume3,
pgina45),mesmoquealgunsautoresentendamque
"noficandoevidenciadotenhaoruexecutadoocrimeoutenhaparticipadodele
inexisteprovadaautoriaouparticipao,queensejasuaabsolvio"(MIRABETE,
ProcessoPenal,Atlas,pgina435),combasenoreferidoinciso.
Ora,mesmoqueseadoteainterpretaodesteltimojurista,aindaassimde

lembrarque,paraefeitodopresenteestudo,importaaabsolvioabsolutaenoa
meramentedeclaratria.Ouseja,aquelaemque,proclamadaainocnciadoacusado,
afasteoutrasindagaesjudiciaisoupleitosnainstnciacvel.evidenteque,com
basenesteinciso,queversasobre'noexistirprovadeteroruconcorridoparaa
infraopenal',implicamanteremseuprejuzoadvidaquantoconcorrncia
criminosa.Ecomoamoldarcausaformalabsolutriaoreconhecimentodolibi,ou
seja,quandoexistirprovadenoteroruconcorridoparaainfraopenal?
3.Maisgravequandoaabsolvioalcanadapelasegundavia(incisoVI).Sua
lamentvelredao('noexistirprovasuficienteparaacondenao'),temsuaprpria
constitucionalidadequestionada.Assim:
"Cremosqueoartigo5,LVII,daConstituioFederal,queinstituiuoprincpio
segundooqual,enquantonotransitadaemjulgadoasentenacondenatria,deve
serconsideradoinocente,revogouoincisoVIdoartigo386doCdigodeProcesso
Penal.Seaacusaosepropeaprovarumfatoe,aotrminodainstruo,paira
'dvidarazovel'sobresuaexistncia,'nopodetertidocomoprovado',isto,deve
serconsideradoinexistente,noprovado(JORGEFIGUEIREDODIAS,Aproteodos
direitosdohomemnoprocessopenal,RevistadaAssociaodosMagistradosdo
Paran,19/45,n1).Daformacomoconstadoinciso,porm,dotextoaentender
quehprovanosentidodaocorrnciadofato,squeinsuficienteparaacondenao"
(DAMSIO,CdigodeProcessoPenalAnotado,Saraiva,pgina233).
Aabsolviocombasenesteincisoprovadonotersidooruoautordofato
muitasvezessustentadapelainformaocolhidanomomentoinquisitorial,
desmentidasobocrivodocontraditrio.Isto,adennciaforaoferecidapelos
elementosproduzidospeloinquritoetosomenteporistoaabsolviotercomo
baseoincisocriticado.
Portanto,inverteseaaplicaodoprincpiodapresunodainocncia:oacusado
provasuainocnciaenoaacusaoprovasuaculpa.
ComistorelembrarLUIZFLVIOGOMESquandoregistrarevigoradosalguns
entendimentosdaEscolaPenalClssica(italianas):
"Apresunodeinocnciaaparece,nestaconcepo,comoprincpioorientadore
fundamentadordetodooprocessopenal.Foilheconferidaamximaamplitude:
'todosecadaumdosmomentosdoprocessopenal,todasecadaumadasregrasque
odisciplinam,encontramseufundamentonaproteodainocncia,detalformaque
ainfraoaqualquerdessasregrasseconverteemumataquedirigido,emltima
instnciacontraaprpriapresunodeinocncia'."(SobreoContedoProcessual
TridimensionaldoPrincpiodaPresunodaInocncia,RevistadosTribunais
729/377).
4.Poderseiapensarnaaplicaodoartigo43,III,doCdigodeProcessoPenalpara
queasentenaatestasseailegitimidadedeparte:
"Artigo43Adennciaouqueixaserrejeitadaquando:
(...)
IIIformanifestaailegitimidadedaparteoufaltarcondioexigidapelaleiparao
exercciodaaopenal".
Todavia,enopoderiaserdiferente,seidentificarojuizailegitimidadedo

denunciado,rejeitarapeaincoativa.Se,aocontrrio,formalizarseoprocessoe
instaurarosatosinstrutrios,adecisoserdemritoe,porbvio,nohaver
extinodoprocessosemseujulgamento,oquelevaaodesfalecimentoatese.No
setrata,pois,deabsolvio.
5.AconclusopelaaplicaoanalgicadedispositivosdoCdigodeProcessoCivil
tambmnosuperaaquestocontrovertida.
Oartigo267,doCdigodeProcessoPenal,autorizaaextinodoprocessosem
julgamentodemrito"quandonoconcorrerqualquerdascondiesdaao,comoa
possibilidadejurdica,alegitimidadedasparteseointeresseprocessual"(incisoVI).
Primeiro,porque,comoreferidonoitemacima,oprocessopenaltempreviso
expressaparaahiptesedeilegitimidadedeparte(artigo43,III,CdigodeProcesso
Penal)segundo,porque,emtratandoanormadeextinoantesdojulgamentodo
processo(mrito),noalcanariasoluoparaaquestoproposta,nemparao
conseqenteimpasse.
6.Concluisequenemquandoserefiramsexcees(artigo110eartigo111,
CdigodeProcessoPenal)atendeseaoexigvelnaespcieestudada,devezque,
aindaassim,referemseassentenascircunstnciaspreliminaresdoexame
meritrio.Eporistomesmo,emqualquerdashipteses,orunoseriaabsolvidoea
matriaesgotarseianoplanododefeitoformal.
PoristomesmoqueFREDERICOMARQUESensinou:
"Entendemalgunsprocessualistasque,(...),opronunciamentojurisdicionalque
eximeorudesofrerumadecisocondenatriadeveserqualificadocomosentena
deabsolvio.Nonosparececertatalopinio,notadamenteemfacedenossodireito
positivo.Sentenaabsolutriaaquelaqueincidesobreaacusaoparadeclarla
improcedente.Adecisoquejulgainadmissvelumpronunciamentosobreomritoda
acusaotemcarterprocessualenoseconfunde,portanto,comasentena
absolutria,ondehatodecisriosobreapretensopunitiva,ouseja,sobreoprprio
meritumcausae.Nemdeoutraformasepoderiaconceituar,noprocessopenal
brasileiro,sentenapenaldeabsolvio,emfacedosdizeresclarosdoartigo386do
CdigodeProcessoPenal,ondevmexplcitososmotivosecausasquedevem
constardadecisoquedeclaraoruabsolvido"(ElementosdeDireitoProcessual
Penal,Saraiva,pgina35).
7.Comtaisconsideraes,deversobreoreflexocveldaaopenal.
Oartigo1.525doCdigoCivildeterminaque:
"Aresponsabilidadecivilindependentedacriminalnosepoder,porm,
questionarmaissobreaexistnciadofato,ouquemsejaoseuautor,quandoestas
questesseacharemdecididasnocrime".
Comoalcanarsoluoamplaabsolvionoprocessopenaleevitaodaaocvel
exdelictodiantedoimpasse?duvidosaaprpriahiptesedaexceode
ilegitimidadeprocedenteparapacificaraquesto.
ImportaconsiderarqueosincisosIeII,doartigo386,resolvemclaramentea
questosobreaexistnciadofato.Aquele,inclusive,afastadefinitivamentea
pretensodedireitoprivado,consoantedispeoartigo66,CdigodeProcessoPenal:

"Noobstanteasentenaabsolutrianojuzocriminal,aaocivilpoderser
propostaquandonotiversido,categoricamente,reconhecidaainexistnciamaterial
dofato".
Nomesmosentidoresolvesecomaredaodoartigo65,CdigodeProcessoPenal,
osreflexoscveisdaabsolviopenalpeloreconhecimentodeumaexcludenteda
criminalidade.
Mas,noexistenanorma(artigo386,CdigodeProcessoPenal)qualquerhiptese
queautorize,nostermosdoartigo1.525doCdigoCivil,noserdoruaautoriado
fato.Oprocessopenal,ento,atende,paraefeitosdereflexoscveis,quemoautor
dodelito(comacondenao).
Poristomesmoqueaquestomerecemeditaoeprovidnciasparaalcanarseuma
situaomaisjusta.
8.Resultaqueamatriaversasobreumadasquestesmaisrespeitadasnocontexto
dainterpretaopenal:apresunodeinocncia.
Sendoelaumestadojurdicoconstitucionaldequalquercidado(artigo5,LVII,
ConstituioFederal),expostaariscoquandoacusadodaprticadelituosapelo
Estadoantesuanaturezajuretantum,certamenteque,proclamadaaabsolvioem
relaoaofatoincriminado,ainocnciadeixadeserpresunoparasercerteza
jurdica.Tantoverdadeque,comotrnsitoemjulgadodasentenapenal
absolutria,
"aseguranajurdicaexigequenosepossasujeitlonovamenteaoutroprocesso
penalpelomesmofatoequenosejaelecondenadoemdecorrnciadamesma
ocorrnciapelaqualfoiabsolvido"(MIRABETE,operacitare,pgina446).
Assimposto,advidaquantoautoriapelaimplicitudedelanasnormaspossveisde
aplicaonasentena(artigo386,IVouVI,CdigodeProcessoPenal),assimnela
declarada,eporistomesmoabsolveuoacusado,jumaviolnciacontraa
presunodeinocncia(restabelecida,possoconceder...)e,aomeuver,permanente
coisajulgada,certezajurdicadainocncia.Tantomaisgraveainjustia
perpetrada,mesmocomaabsolvio,quantomaisprovadaainocnciadoacusado
(verbigratialibiincontestvel,induvidoso).
Considerandoqueosistemapenalbrasileiroestsofrendonotvelreforma,oportuno
seriaqueolegisladorconsiderassesubstituiroincisoVI,doartigo386,Cdigode
ProcessoPenal(aomeuverinconstitucional)poroutrosdois,comasseguintes
redaes:
Artigo386Ojuizabsolveroru,mencionandoacausanapartedispositiva,desde
quereconhea:
(...)
VIestarprovadoqueorunofoiautordofato
VIInohaverprovadetersidooruautordofato.
Comisto,estarseiacontemplandoashiptesesabsolutriasconsagradasnoindubio
proreoe,oquerelevante,oplenoreconhecimentodainocnciadoacusadoque
demonstrarnoseroautordofato.

Estouconvencidoqueasoluosugeridaconferiraosjuzesmaiorconfortoemsuas
decises,alcanarapacificaosocialevitandoaforamentodeaocvelcontra
quem,evidentemente,noautordofatodelituosoe,maisquetudo,reconhecer
aosrusemgeralapossibilidadedeumaabsolviojusta.

You might also like