Professional Documents
Culture Documents
i1l
=i'======
tarih
....
____
...,.
_.. -
l t hak 1
ahin Kl
Sel;ukAylar
kr Karako;
Grafik Uygulama: kr Karako;
Yayna Hazrlayan:
Kapak Tasarm:
thaki Penguen Kitap-Kaset Bas. Yay. Paz. Tc. Ltd. ti.'nin yan kuruluudur.
Bahariye Cad. Dr. hsan nler Sok. Ersoy Apt. A Blok No:
Tel:
403/2 Topkap-stanbul
0212 613 30 06- Faks: 0212 613 51 97
Sertifika No: 25001
indekiler
nsz ve Teekkr
Ksaltmalar
Giri
13
13
20
47
50
51
51
KRON K-7
57
KRON K-8
65
KRON K-9
77
KRON K-10
83
KRON K-11
85
KRON K-12
85
KRON K-13
89
KRON K-22
90
97
98
22
30
32.
39
100
107
119
128
KRON K-3 6
130
KRON K-37
134
KRON K-38
137
KRON K-39
140
KRON K-40
142
KRON K-42
144
KRON K-4 6
144
145
14 6
147
KRON K-50 B
148
KRON K-52
151
KRON K-53
152
KRON K-54
157
KRON K-55
1 62
KRON K-5 6
1 68
KRON K-57
1 69
KRON K-58
1 69
KRON K-59
178
KRON K- 60
183
KRON K- 60 a
188
KRON K- 61
190
KRON K- 62
192
KRON K- 63
194
KRON K 63A
199
KRON K 63 B
202
KRON K 63C
203
KRON K 63 D
204
KRON K- 64
205
KRON K- 65
209
KRON K- 6 6
217
KRON K- 67
220
KRON K- 68
222
KRON K- 69
225
KRON K-70
233
KRON K-71
238
KRON K-71A
239
KRON K-72
243
KRON K-72A
245
KRON K-73
249
KRON K-74
250
KRON K-75
251
KRON K-7 6
252
KRON K-77
254
KRON K-78
254
KRON K-79
255
KRON K-80
2 61
KRON K-82
2 61
KRON K-87
2 62
KRON K-91
2 62
KRON K-92
2 63
KRON K-94 A
2 64
KRON K-95
2 64
KRON K-9 6
2 65
KRON K-97
2 67
KRON K-99
2 68
KRON K-101
2 68
KRON K-102
2 69
KRON K-107
271
KRON K-112
273
KRON K-114
273
KRON K-115
274
KRON K-11 6
274
275
283
Kaynaka
287
'
nsz ve Teekkr
Bu kitabn temelini oluturan doktora tezimi 2011 ylnda tamamladktan
sonra, bir sre ounlukla yapld gibi kk deiikliklerle aynen yaynla
may dndm.1 Ancak akademik almann doas gerei kronolojik olarak
1402-1451 tarihleri arasnda snrlandrmak zorunda kaldm tezimi geni
letmem ve tez kapsamna girmeyen dier dnemleri yeni bir kitapla okuyucuya
sunmam gerektiini de biliyordum. Aksi takdirde, Erken Osmanl tarihi iin
nemli bir Bizans kaynann azmsanamayacak bir blmnden aratrmac
lar ve genel okuyucuyu mahrum brakm olacaktm. Ancak XIV. yzyldan
XVII. yzyla kadar uzanan dnemi kapsayan btn kronikleri tercme etmek
ve buradaki bilgileri Osmanl kaynaklar ve dnemin dier kaynaklaryla kar
latrmak ve gncel incelemelerin nda yeniden yorumlamak, tek bir kitaba
smayacak kadar geni bir alma gerektiriyordu. Bu sebeple, hereyden nce
bir kaynakeser olarak Osmanl tarihine dair bilgi veren ilgili kroniklerin Trk
e tercmesini ayr bir kitap olarak yaynlamaya karar verdim. Doktora tezim
de, tercmeye esas aldm edisyonda bulunan yaklak 48 kronii Trke'ye
tercme etmitim. Bu kitapta ise XIV. yzyl, XV. yzyln ikinci yars ve XVI.
yzyl kapsayan kroniklerin de eklenmesiyle, Osmanl tarihiyle ilgili bilgi ve
ren yaklak 70 kronik tercme edilmi oldu. Ayrca aada ayrntl olarak
aklayacamz gibi, tercmeye esas aldm P. Schreiner edisyonunun ikinci
cildinde ek olarak yaynlanm kronik notlarndan ilgili olanlar ve bu yayndan
sonra bir makale iinde yaynlanm E. Mioni'ye ait bir kroniin tercmesini
de ekledim. Bylelikle, gnmze kadar yaynlanm Ksa Kronikler'den konu
muzla ilgili olanlarn neredeyse tamam Trke'ye tercme edilmi oldu. Yuka
rda akladm sebeplede doktora tezimde ikinci blm olarak yazdm de
erlendirme ksmn tamamen kardm. Bu blmde, Osmanl tarihiyle ilgili
kronik notlarndaki bilgileri hem Osmanl kaynaklaryla hem de dnemin di
er kaynaklaryla birlikte deerlendirmitim. Burada, gncel yaynlar da takip
ederek, ilgili konulara dair kronik kaytlarnn dorululuu ve Osmanl tarihi
ne katksn karlatrmal olarak yorumlamaya almtm. leriki ylllarda bu
kitapta tercme ettiim kroniklerin tamamn ayn metotla deerlendirdiim
bir kitap daha hazrlamay planlyorum. Elinizdeki kitapla, daha fazla geciktir
meden bu kronikleri tantmay, tarihilerin ve genel okuyucunun kullanmna
bir an evvel sunmay uygun buldum'.
ahin Kl, Ksa Kronikler (Brachea Chronika)e Gre Erken Osmanl Tarihi (1 402-1 451):
eviri ve Deerlendirme, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Yaynlanmam
Doktora Tezi, Ankara, 2011.
ahin Kl
Bursa 2013
Ksaltmalar
Bkz./bkz.
BZ
c.
ev.
Chron. Not.
CFHB
dn.
DOP
ed .
EEBS
EP
]B
Kr.
kr .
NE
OCP
ODB
PLP
REB
TTK
vd.
VizVrem
: Baknz.
: Byzantinische Zeitschrift.
: Cilt.
: eviren .
: Chroniken Einzelnotizen.
: Corpus Fontium Historiae Byzantinae.
: Dipnot/dipnotlar.
: D umbarton O aks Papers .
: Editr/Editrler.
:'frnrpic; 'ETatpdac; BvavTtvwv :Enovwv.
: The Encyclopedia of lslam, kinci Bask.
: Jahrbuch der sterreichischen Byzantinistik.
: Kronik/Kronikler.
: Karlatrnz.
: Nfoc;'E:\.:\.rovwv.
: Orientalia Christiana Periodica.
: The O xford D ictionary of Byzantium.
: Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit.
: Revue des Etudes Byzantines .
: Trk Tarih Kurumu.
: Ve devam.
: Vizantij skij Vremennik.
Transliterasyon ve
Transkripsiyon Tablosu
A-a
B-
r-y
A-a
B-b
G-g
a
v
g, y (e ve i
sesinden nce),
(sessizlerden ve e ve i hari dier seslilerden
nce)
dh (ng. "(th)e" gibi)
e
z
i
th (ng. "theater" gibi)
/-
E-e
Z-
H-r
0-0
I-
K-K
D-d
E-e
Z-z
A-A.
L-1
M-
N-v
8-
O-o
II-n
P- p
:E-o()
T-T
Y-u
0-w
M-m
N-n
KS-ks
O-o
P-p
R-r
S-s
T-t
Y-y
PH-ph
CH-ch
Ps-ps
0-
i ft sesliler
A-a
Au au
ai
Au-au
e
av(, y, , . , v, , p ve sesliler nnde)
af (0 , K, . n, o, T, cp, X \jl nnde,
kelime sonunda)
<l>-cp
X-x
\J'-\jl
:E-e
TH-th
i-i
K-k
i
k (e, i seslilerinden nce ince)
n
ks
o
p
r
s, z (, y, , . A., , v, p sessizlerinden nce)
t
i
f
h ( e, i seslilerinden nce ince "hi" gibi)
ps
o
Eu-eu
Eu-eu
Ou-ou
l-Ol
Ou-ou
Ei-ei
Oi-oi
ift sessizler
fK-yK
ff-yy
MII-n
NT-VT
TZ-T
T-TCJ,T
Gk,gk,ng
gg
MP-mp
NT-nt
TZ-tz
S-ts
g, n g (kelimenin ortasnda)
g, n g
b, mp (kelime ortasnda)
d, n d (kelimenin ortasnda)
fa-El
i
i
c,dz
, ts
Giri
Bizans kaynaklar, Trk tarihinin eitli dnemleriyle ilgili aratrmalarda
nemli olanaklar salar. Ttirk tarihinin Bizans kaynaklar ve bunlarn nemi
zerine yaplan almalar, bu kaynaklarn Trkiye'de bu ynde alacak olan
tarihiler iin salad imkanlar gstermitir.1 Bununla birlikte, Trkiye'de
sistematik Bizans almalarnn grece ok ge balamas, bu kaynaklarn e
virisini, eletirel yaynn ve Trk tarihiyle ilgili bilgilere ulamay daima g
letirmitir.2 Bat dnyas ile kyaslandnda bireysel baz abalarn dnda
ok az Bizans kaynann Trke' ye evrildiini, yaplan evirilerin nemli
bir ksmnn ise bilimsel metotlardan uzak olduunu rahatlkla syleyebiliriz.
Esasnda, Trkiye Cumhuriyeti'nin kurulu yllarndan itibaren Klasik filoloji
almalar balam, uzun sre Cumhuriyetin kltr politikalar iinde nem
li bir yer edinmi ve bir gelenek oluturacak kadar gelimitir. Buna ramen,
Bizans almalarnn Klasik filoloji ile desteklenen Antik Yunan ve Roma
almalar gibi sistematik bir ekilde gelitii sylenemez. te yandan, Klasik
eitim alm baz bilim adamlarnn Bizans sahasna ynelmesiyle saylar az
. da olsa akademik-bilimsel disiplin iinde yeni almalar yaplmtr.3 Gn
mzde, yurtdndaki kkl Bizans aratrmalar enstitlerinde yetien bilim
adamlarmzn says da giderek artmaktadr. Trkiye'de henz bir Bizans ara
trmalar enstits kurulabilmi deilse de gelecek iin umut vaad etmektedir.
Bugn, pek ok kaynan aslna veya Bat dillerinde yaynna ulamak gnmz
imkanlaryla kolaylamtr. Buna ramen Trk tarihinin Bizans kaynaklarnn
Trke'de yaynlanmasnda ve bunlarn tarihiler tarafndan yorumland a
lmalarn kalitesinde bir iyileme grld sylenemez. Her eyden nce,
kayna orijinal dilinden evirerek, bu bilgileri Trk tarihinin kaynaklar ile
karlatrmal olarak analiz etmek hem meakkatli hem de baz formasyonlar
gerektiren bir sretir. Bu nedenle, ok uzun zaman nce yaplmas gereken,
Bkz. Gyula Moravcsik, Trk Tarihinin Bizans Kaynaklar, ev. H. N. Orkun, Smer Basmevi,
Ankara 1938; Ayrca bkz. Melek Delilba, "Trk Tarihinin Bizans Kaynaklar': Cogito, Say
17 (K 1999), Yap Kredi Yaynlar, stanbul 2001, s. 339-351.
Bkz. Melek Delilba, "The Present and Future of Byzantine Studies in Turkey': in Memory
of Nikos Oikonomides iinde, haz. Florentia Evangelatou-Notara, Triantafyllitsa Maniati
Kokkini, Atina 2005, s. 63-72; Nevra Necipolu, "The Current State and Future Direction of
Byzantine History in Turkey': Aptullah Kuran iin Yazlar, haz. Kafesiolu-L.Thys-enocak,
Yap Kredi Yaynlar, stanbul 1999, s. 37-41.
TrkiyeCie Klasik gelenek ve Bizans almalar iin bkz. Melek Delilba, "Classical
Tradition, Byzantine and Modern Greek Studies in Turkey and Future Prospects': Association
lnternationale d'Etudes du Sud-Est Europeen, 35-39 (2005-2009), s. 259-266.
7
10
Herkl Milas, "Yunanca'nn Trke Harflerle Yazl", Tarih Aratrmalar Dergisi, C. XVI,
27 ( 1992-1994), s. 189-197.
Cyril Mango, Bizans. Yeni Roma 1'?1paratorluu, YKY, stanbul 2008, s. 7.
11
12
B R NC
B L M
360-372.
13
2
3
Alexander Kazhdan, "Historiography': ODB, c. 11, s. 937. lgili yer iin bkz. Theophanes
Confessor, Chronographia, haz. C. de Boor, 2 cilt, Leipzig, 1883-85, 3.11-12.
A. Kazhdan, "Historiography': s. 937.
A. Kazhdan, "Historiography': s. 937-938.
14
15
449.
2
Bkz. Apostolos Karpozilos, Bu(avrvo l IaropKoi Ka Xpovoypacpo, rbo A' (4o 7o al.),
Ekdoseis Kanake, Atina 1997, s. 260 vd.; J. N. Ljubarskij, "Man in Byzantine Historiography
from John Malalas to Michael Psellos", DOP, 46, Homo Byzantinus: Papers in Honour of
Alexander Kazhdan, (1992), s. 178.
-
16
2
3
17
2
3
4
5
18
19
20
3
4
5
6
kroniklerinin bir sre daha kartrld grlmektedir. rnein, P. Wittek'in 1936 ylnda
Lampros'un yayn iin kaleme ald deerlendirmede halen "chronicon mineures" ifadesini
tercih ettii grlmektedir. Bkz. Paul Wittek, "Chroniques mineures byzantines': Byzantion,
12 ( 1937), s. 309-323.
Kr. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, Kr.30, 36, 50A, 50B, 58 {69 I), 59, 63 vb.
Aada, "Ksa Kronikler'in Kaynaklar" bahsinde tekrar deinilecektir.
Elizabeth M. Jeffreys "Chronicles, Short" ODB, c. I, s. 447.
P. Schreiner, Studien zu, s. 2
21
2
3
Yazmalarda dank halde bulunan notlarn bir ksm kendi iinde btn
lk gsterir. Bir ksm ise ayn yazmann farkl sayfalarnda yer alan veya ayn
elden kt anlalan baka bir yazmada bulunan notlarla ilikilidir. Bazlar,
bilinen Bizans tarihlerinden {historia) alntlar ierebilir. Kk bir ksm ise
bir aile yllnda kaydedilen doum-lm vakalarn konu etmekle yetinmi
tir. Bir blm imparator listeleri gibi resmi kaytlardan notlar ihtiva eder.1
Bu kronikleri yazanlarn kulland Yunanca'ya bakldnda, baz istisnalar
hari genellikle popler Bizans edebiyatna {literature) hakim olan halk dili
nin (orwor/demdes) kullanld grlr. Bu zellikleri nedeniyle yazma
eserlerde Ksa Kronikleri tespit etmek ilk bakta kolay gibi grnr. Ancak,
yazmalarda rastlanlan her kronolojik kaydn Ksa Kronik notu olmad ger
ei aratrmaclarn iini daima zorlatrmtr. Karlalan en nemli g
lk, dnyann eitli ktphane ve manastrlarnda bulunan yzlerce Yunanca
yazma iindeki binlerce kronolojik not arasndan Ksa Kronikleri ayrabilmek
olmutur. Bu abaya giriebilmek iin ncelikle baz kriterler belirlenmesi
gerekmitir. Bu amala, akademik mrnn ounu Ksa Kronik/din tespiti
ve yaynna ayran P. Schreiner, bir krolik notunun Ksa Kronik kategorisi
iinde saylabilmesi ve yaynlanmas iin gzettii prensipleri ortaya koymakla
ie balamtr. Bu sayede yzlerce yazma tarayarak notlar tasnif edebilmitir.
Onun, Ksa Kronik/erin tespitinde gzettii hususlar genel hatlaryla yle
sralayabiliriz:
1- Bir metnin Ksa Kronik saylmas iin en nemli kstaslardan biri, Trk
lerin Monembasia'y fethettii tarih olan 1540 ylndan nceki dnemi kapsa
mas gerekir. Ayrca Bizans mparatorluu'nun i meseleleri ve komu devlet
lerle ilikili olarak kaleme alnm Yunanca metinlerden biri olmas arttr. Bu
noktada sz konusu zaman aralnn keyfi olarak tayin edilmediini, eserlerin
nakledili tarihiyle ilgili deerlendirmelere dayanarak bu tr bir saptamada
bulunulduunu zellikle belirtmek gerekir. Bu tarihte Mora Yarmadas'ndaki
Argos, Nauplion ve Monembasia kentlerinin el deitirmesi ile birlikte Bizans
bakiyesi son topraklar da Trk egemenlii altna girmitir.2 Ksa Kronik notlar
1771 ylna kadar uzanmaktadr. Bir eliki gibi grnse de, XVII. ve XVIII.
yzyllarda meydana gelen gelimelerle ilgili olarak kaleme alnm az sayda
kronik sz konusudur. Esasnda bunlar Ksa Kronik olarak deerlendirmek
mmkn deildir. Fakat bir yazmann nakledili tarihi itibariyle 1540 ylndan
nce kaleme alnm kronik.lede metinsel balants bulunmas durumunda
Ksa Kronik grubuna dahil edilmilerdir.1 P. Schreiner, 1540 yl ncesiyle ba
lantl ok sayda kronik notunu bu nedenle eserine dahil etmitir.
3 - P. Schreiner, tek bir notu hibir zaman Ksa Kronik olarak deerlen
dirmemitir. Bir yazmada birden fazla notun kaydedilmi olmas gereklidir.
Bazen kronik yazarnn birka deiik kaynaktan bir derleme yaparak yazma
ya ekledii grlmtr. Bu durumda ayet olaylar uzun bir zaman araln
kapsyor, kesintisiz bir biimde ve belirli bir maksatla veriliyorsa, yazmann bir
veya birka elden kp kmadna bakmakszn Ksa Kronik olarak deerlen
dirmitir. Buna karn anlk ilgiden kaynaklanan, yazmalardaki yorum ierikli
notlarn ounu veya ayin kitaplarna dlen notlarla benzer nitelikteki kayt
lar bu gruba dahil etmemitir.3
2
3
4
5
24
5
6
26
2
3
4
27
ramen dil, slup, olaylarn kronolojik sralamas, ortak hatalar vs. gibi karla
trmalarla, Kronik 72a'nn Srp Yllklar ndan6 etkilendiini tespit edebilmi
tir.7 Kronik 79'un Ekthesis Chronike8 ile ortak yanlar olduu da anlalmtr.
Fakat yine de, kendisinin de ifade ettii gibi eldeki kantlar ne kadar detayl
ve ok olsa da, bir Ksa Kronik'in tam olarak hangi kaynaktan alndn tespit
etmek bu kroniklerin yaps nedeniyle ok zordur. Baz kroniklerde bu etkiler
ve prototip ilikisi daha belirgin olmasna ramen artk ortada bambaka bir
metin sz konusudur. Btn bu aratrmalar yapan P. Schreiner'e gre, Ksa
Kronik/erin kaynaklarn ve metin balantlarn aramak bizi daha ileri yorum
lara gtrmeyecektir. Ksa Kronik/erin deeri, kopyalad veya rnek metin
olarak kulland kaynaa gre belirlenmemelidir.9 Bunlar artk kaynaklarn
dan farkl bir metne dnmtr. Dolaysyla kaynaklarnn bilinmemesi ne
edebi ne de tarihi deerini drmelidir.10
Ksa Kronik/erin kaynaklar gibi, bu metinleri kaleme alan yazarlar da baz
istisnalar dnda bilinemez durumdadr. Kronik tr doas gerei zaten ya
zarnn anonim kalmaya gayret ettii metinler retir.11 Dolaysyla yazarlarnn
kimlii bakmndan anonim zellikler gstermesi artc deildir. Fakat baz. larnda kroniin yaps gerei zikredilen isimlerden tahmin yrtlebilmekte
dir. P. Schreiner, paleografk ve filolojik aratrmalar sonucunda, bir kroniin
bazen dorudan tek bir el tarafndan, bazlarnn mstensih veya asl nshalar
bir araya getiren bir derleyici veya redaktr tarafndan oluturulduunu tespit
etmitir. Ona gre bu kronikler byk blm tek bir yazar tarafndan kaleme
alnm metinler deildir.12 Bu sebeplerle, P. Schreiner bunlarn tamamn sem'
Stari Srpski rodoslovi i /etopisi, yay. Ljubomir Stojanovic, Sremski Karlovci, U Srpskoj
Manastirskoj Stampariji, 1927; Burada kullandmz tpkbasm u eser iindedir: Zbornik
za istoriju, jezik i knjizevnost srpskog narada, 1. Od., Knj, 16, Belgrad 1927.
7 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 48. Ksa Kronikleri yaynlamasndan sonra yazd bir
makaleyle Srp ve Bulgar yllklaryla Ksa Kronikler'in ilikisini daha ayrntl incelemi ve
kantlarn daha somut olarak ortaya karmtr. Bkz. P. Schreiner, "Die Byzantinischen
Kleinchroniken und Sdslaven'; Bulgarian Historica/ Review, 6 (19782), s. 45-53.
8 Ecthesis chronica and chronicon Athenarum, haz. Spyridon Lampros, Londra 1902.
9 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 46.
10 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 51.
11 Bu zelliin Erken Bizans devrinden itibaren yazlan btn kronografik eserler iin sz
konusu olduunu belirtmek gerekir. Yukarda bahsettiimiz, kronik trnn geliimi
itibariyle kiisel gr ve yorumlarn nadiren yazan kronik yazarlarnn amac sadece
Hristiyan inancnn gerei Tanr'nn takdir-i ilahisi olarak gerekleen olay olduu gibi
aktarmaktr. Bu konuda bkz. A. Karpozilos, Bibliokrisia ( 1982), s. 437; Ayn yazarn en
son almasnda daha geni bilgi verilmektedir. Bkz. A. Karpozilos, Bv(avrvol Iawptwl
Ka Xpovoypacpo, Tooc; A' (4oc;-7oc; al.), s. 533; A. Karpozilos, Bv(avTvol IawpKol KiX
Xpovoypacpo, Tooc; B' (Boc;-lOoc; al.), s. 533. .
12 P. Schreiner'in Ksa Kronik "yazarlar" hakknda ayrntl ve teknik incelemeleri iin bkz. P.
Schreiner, Studien zu, s. 1 16- 1 19; P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 41-43.
28
2
3
4
5
6
30
4
5
6
(537) 1 Eyll tarihi devlet iin de resmi yln balangc olarak kabul edilmi,
Bizans Hilkat Yl'na ek olarak ndiksiyonun da kullanlmas zorunlu hale ge
tirilmitir. Sonu olarak, Bizans tarihinin erken devirlerinden itibaren Bizans
kaynaklarnda Hilkat Yl'nn yan sra olayn kanc ndiksiyonda meyda
na geldii de kaydedilmeye balamtr. Fakat yukarda .da belirttiimiz gibi
bu kaynaklar aratrmacya her zaman doru ve dzenli kronoloji sunmazlar.
Bu durumda, kaynan bize sunduu tek bana ndiksiyon bilgisi veya dier
kronolojik bilgiler bir salama yapma imkan sunabilir. rnein, elimizde sa
dece olayn hangi yl meydana geldii bilgisi varsa ilgili ndiksiyon rahatlkla
bulunabilir. Kaynakta verilen Hilkat Yl'na 3 yl ekleyerek bunu 15'e bld
mzde kalan rakam bize ndiksiyonu verir. Eer bu rakam sfr kyorsa 15.
ndiksiyon demektir. 1 Bu bilgiye ulamak, olayn kronolojisini dorulamak iin
nemli bir veri olabilir. Dier yandan, elimizde olayn sadece ndiksiyonu varsa
da benzer bir salama yntemi aratrmay kolaylatrabilir. Ksa Kroniklerde,
kronolojiyi tekrar tekrar yazmaya gerek duymadan "ayn sene", "ayn ay", ayn
gn'' gibi ifadelerle daha nce verilen bir kronolojiye veya olaya atf yapldna
sklkla rastlanr. Benzer bir ekilde bir gne tutulmasna, nemli bir ahsiye
tin lmne veya ok bilinen bir olaya atf yaplarak tarih verildii de grlr.
32
33
ros 1909 ylnda Teubner Yaynevi ile anlama yaparak Ksa Kronik/erin toplu
yayn iin bir rnek hazrlamtr. Bu anlamann yukarda szn ettiimiz
Krumbacher'in teviki sonucu yapld anlalmaktadr. Eserde 9 numarayla
yaynlanan kroniin Sp. Lampros tarafndan yaynevi iin yaplan deerlen
dirmesi Amantos'a bir rnek tekil etmitir. Ayrca Amantos, baskyla ilgi
li baz zorluklarn ve hatalarn olabileceini, bu yayn Atina Akademisi'nin
ve Sp. Lampros'un ei Anna Lampros'un istei zerine hazrladn ve Sp.
Lampros'un yayna hazrlama konusundaki tercihlerini bilmeden bu ie giri
menin kendisini de zdn belirtmektedir.1
Bununla birlikte, ilk defa olarak, eksiklerine ramen nispeten sistematik bir
almayla Ksa Kronikler bilim camiasna sunulmutur. Sp. Lampros'un adyla
yaynlanan bu eserde toplam 57 adet Ksa Kronik bilim camiasna tantlm
tr.2 Bunlarn bir ksm Sp. Lampros tarafndan Neos Ellinomnimon dergisinde,3
bir ksm da farkl koleksiyonlarn paras olarak yaynlanmt. Ancak byk
blm ilk defa gn yzne kyordu. Sp. Lampros, bunlarn ounu dnya
nn eitli ktphanelerinde bizzat alarak, elle kopyalam veya mikrofl
. mini alarak toplamtr. Bununla birlikte, yayna hazrlayan K. Amantos'un da
belirttii gibi bu eser pek ok ortografk, paleografk ya da deerlendirmelere
ilikin hata nedeniyle eitli bilim adamlar tarafndan eletirilmeye balam
tr. Bu eletirilerden en nemli ve detayl olan Paul Wittek'e aittir. Byzantion
dergisinde 1937 ylnda yaynlad uzun makalesinde4 Trkolog olmas ne
deniyle daha ziyade Trk fetihleriyle ilgili kronikler zerinde deerlendirme
erde bulunmutur. P. Wittek, bu makalesiyle o gne kadar Ksa Kronikler'in
2
3
4
5
6
3
4
5
numaral kronik bata olmak zere, baz kronikleri bu yeni sistematik bala
mnda deerlendirmeye giriir. Burada, baka kaynaklarla birlikte deerlendi
rildiinde, yaygn tarihsel hatalarn Ksa Kronikler sayesinde dzeltilebileceini
gstererek yntemini gelitirir.1
Bu eserin yaynlanmasndan bir yl sonra, Elizabeth Zachariadou hem bu
,almann nemini vurgulad hem de baz yorumlar yapt bir eletiri ya
ynlayarak P. Schreiner'in tarihsel bilgileri deerlendirme metodundaki baz
hatalar gsterir.2 Zachariadou, zellikle Kronik 47'deki baz yorum ve te. hislere katlmamaktadr. P. Schreiner, daha sonraki yaynlarnda bu eletirileri
dikkate alm fakat bazlarna katlmamtr.3 Benzer ekilde A. Karpozilos'un
yazd eletiriler de Schreiner'in dikkate deer dzeltmeler yapmasn sa
lamtr. Sonu olarak baz eksikleri olsa da bu eser, Ksa Kronikler zerine
yaplan aratrmalar iin bir sistematik oluturmas bakmndan nemini ve
. gncelliini korumaktadr.
2
3
4
5
6
7
39
43
2
3
4
5
6
7
8
4
5
46
Almanca tercmeleri yaplan kronikler srasyla unlardr: Kr. l -3-4-6-7-8-10-12- 1422-26-27-28-29-30-33-34-37 (il. Ksm)- Kr. 38(1l. Ksm)-Kr. 39-50B-55(1l-Ksm)-Kr.
58-59 (iV. Ksm)- Kr. 63A-63B-63C-63Dc65(III-V. Ksmlar)- Kr. 72a-79-85-87-88A95-96-98B-103- 104-106-108- 1 14. Ayrca yayna sonradan eklenen 60a ve ?la numaral
kroniklerin metinlerini ve deerlendirmelerini ek olarak ''.Addenda et Corrigenda" blm
altnda yaynlamtr.
2 Bunlar il. ciltteki 6-8-9-1 0- 1 1 numaral eklerdir (Appendix). Bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. m. s. 139 vd.
3 rnein 47 numaral kroniin Almanca tercmesi ekte yer almaz. Ancak bu kroniin 5
numaral notu (47/5), Antonio Acciaiuoli'nin Kronithos'a saldrs hakknda yegane bilgi
veren kaynaktr. Deerlendirmeye balamadan nce sadece bu notun Almanca tercmesini
metnin bana eklemitir. Bki. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 381.
4 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 1 7 1 -177.
5 Bkz. E. Zachariadou, BZ ( 1 977), s. 353.
6 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 187-216.
7 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 2 17-227.
8 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 228-244.
9 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 245-254.
47
355-336.
2
3
5
6
48
49
alnmas zorunludur. Aksi takdirde tek bir kelimenin btn anlam deitire
bildii kroniklerde nemli hatalara dlmesi kanlmazdr.
2
3
50
leri ise il. Mehmed ile balayarak 1. Ahmed'e kadar gelmektedir. Bu haliyle,
Schreiner'in belirledii prensiplere gre metnin bir Ksa Kronik olmad ra
hatlkla sylenebilir.1 Ayn yazar, 1981'de yaynlanan baka bir makalesinde,
yine Moskova Tarih Mzesi'ndeki XII. yzyla ait bir yazmada bulunan, ano
nim bir Ksa Kronik daha tantmtr. Yunanca metnini yaynlamad bu kro
niin, daha nce de baka eserler iinde, D. Obolensky ve E. Muralt tarafndan
yaynland belirtilmitir.2 Samodurova, bu kroniin bulunduu yazmann asl
nsha olduunu kantlamaya alarak kroniin kaynaklarna inmeye alm
tr. Makalesinde, sklkla daha nceki yaynlarnda ileri srd tezlere atfta
bulunan yazarn, bu metnin bir Ksa Kronik olduunu kantlamaya alt
anlalmaktadr. Burada ilgi ekici olan ey, Z.G. Samodurova'nn, ayn konu
da alt ve ada olduu bilim adamlarnn eserlerine bir kez dahi atfta
bulunmam olmasdr. Samodurova tarafndan yazlm, P. Schreiner, P. Cha
ranis, R. J. Loenertz gibi bilim adamlarnn eserleriyle ilgili veya bu konuda
ki kendi grleri hakknda herhangi bir eletiri veya deerlendirme yazsna
aratrmama ramen ulaamadm belirtmeliyim.
2
3
51
2
3
4
5
6
7
P. Charanis, "Les BPAXEA XPONIKA'; s. 337; P. Charanis, "A note on the Short Chronicle",
s. 450; R. J. Loenertz, "Etudes sur les chroniques s. 1 57; P. Wittek, "Chroniques mineures
s. 316-317;
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 55.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 55.
Attaliates, Skylitzes, Psellos, Choniates, Bryennios, Aleksiad vs.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 53.
P. Schreiner, Studien zu, s. 142.
rnein Kr. 7-9-10-12-95-96-1 14.
52
4
5
53
il. Mehmed'e dair Ksa Kronikler'deki bilgilerin deerlendirildii yeni bir alma iin bkz.
Du5an Korac -Radivoj Radic, "Mehmed il "The Conqueror" in Byzantine Short Chronicles
and Old Serbian Annals, Inscriptions, and Geneologies, ZRVI, 45 (2008), s. 289-300.
Ksa Kronikler'deki XVI yzyla dair bilgilerin deerlendirildii almalar iin bkz. Radivoj
Radic, "The Information which the Short Chronicles provide on the History of the Yugoslav
Peoples in the 16th Century", ZRVI, 26 (1987), s. 2 17-236; R. Radic, "O nA.rpoqopiec; Twv
Bpaxewv XpovK<i>v ya TTJV IleA.or6vvrao" s:-215-230; Radivoj Radic, "Ta Bpaxta XpovKa
wc; Ilry TT]c; Iawpiac; wu 16" a. fevKec; IlapaTT]paec;, Byzantinos Domos, 5-6 ( 19911992), s. 13-23.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 52.
.
54
1
2
3
4
5
55
K N C
B LM
eviri Metin
KRONK-7
120316711, 6. ndiksiyon, 17 Temmuz
1 Bakn Konstantinopolis talyanlar tarafndan igal edilmi gibi!
Konstantinopolis'i sava yoluyla ele geiren Latin komutanlar ve kontlar
unlardr: Venedik Dukas Enrico Dandolo, Monferrato Markisi Bonifacio,
Flanders Kontu Baldwin, Hagios Paulos Kontu Henri, Blois Kontu Ludwig
ve aralarnda Venedik Dukas ile ibirliinde bulunan dierleri. Bunlarn
elinde 1 10 adet krekli dromonas,1 60 byk gemi ve 70'in zerinde byk
yelkenli gemi bulunuyordu. Birlikler iOOO svari ve 3000 piyade askerinden
olumaktayd. Latinler kente geldiklerinde 6711 yl Temmuz ayyd ve sa
va atklarnda Aleksios Komnenos Bambakorabdes'in2 devriydi ki o 8 yl,
3 ay, 10 gn imparatorluk yapt.
120316711, 6. ndiksiyon, 19 Temmuz
3
4
57
2
3
stanbul sur kaplarnn en nemlilerinden biridir ve Yaldzl Kap olarak da bilinir. Kara
surlarnn en gney ucunda bulunur. mparatorluun zafer kutlamalar ve nemli gnlerde
kullanlan kap, Bizans devrinde nadir mermerler ve heykellerle sslyd. il. Mehmed
devrinde Yedikule surlaryla birletirilirek_ bu surlara dahil olmutur. Bkz. Cyril Mango
"Golden Gate': ODB, 1, 858-859.
mparator VIII. Michael Palaiologos ( 1 259- 1282).
mparator il. Andronikos Palaiologos ( 1282- 1 328).
58
il
Ksa Kroniklerde
sklkla
TopKo
(Tourkoi/Trkler),
Mwae0avo[
(Mamethanoi/
Mslman gibi). Ayrca Mool ve Tatarlar iin :EKu0a (Skythai/skitler), Tatapo (Tataroi/
Tatarlar), Araplar, Memluklar ve Eyyubiler iin :EapaKrvo! (Sarakenoi/Sarazenler)
veya nadiren yine Agarenler terimi de kullanlmaktadr. Erken devirlerden beri Bizans
kaynaklarnda farkl anlamlar kazanan bu terimler yeri geldike dipnotta aklanacaktr. Bu
konuda daha fazla bilgi iin bkz. A.G.C. Savvides, "Agarenoi, lsmaelitai and Sarakenoi in
Byzantine Sources Byzantion,
2
3
67 (1997), s. 89-96.
(1328- 1341).
V: oannes Palaiologos ( 1341-1391)
mparator III. Andronikos Palaiologos
59
Ksa Kronikler'deki
bilgiye gre,
60
heyetin ba veya haber getiren eliler iin kullanlr. Bkz. Paul Magdalino "Apokrisiarios
2
ODB, c. I, s.
136.
Bugn Silivrikap olarak da bilinen stanbul'un 55 kapsndan biridir. Ad, Trke'de "Balkl"
Bugn Karagmrk snrlar iindeki Blachernai Saray'nn bir paras olarak Hali surlarna
eklinde de anlan, antik devirden beri kutsal bir ayazmann bulunduu su kaynandan
(Pege: su kayna, pnar) gelmektedir.
bitiik ekilde ina edilmitir. Anemas Zindanlar olarak da bilinir. Bizans devrinden
gnmze kalan en byk yap sitelerinden biridir. Genellikle st mevkilerdeki kiiler iin
5
Bizans devrinde Poliandrion Kaps veya Adrianopolis Kaps, bugn Edirnekap olarak da
61
Manastr olarak il. oannes Komnenos zamannda 1 1 36'da tamamlanmtr. Kilise, manastr
sitesinin bir parasdr. Bugn halen ayakta olan yap Osmanl devrinde camiye evrilen
kiliselerdendir.
Melitiada, Marmara'nn Trakya blgesinde bir yer ismi. Bugnk yeri kesin olarak
bilinmiyor.
62
yapm tarihini IX. yzyldan ncelere gtren birtakm iddialar mevcutsa da bunu kantlayan
somut bir veri yoktur. XII. yzylda Palaiologos Hanedan'nn bir yesince onartld
bulmay umut eden kr haclar buraya getiren keilerden dolay konmutu. Sz konusu
ayazmadan sonraki dnemlerde ok ender olarak bahsedilmitir; bunun nedeni ayazmann
kaynann kurumu olmas ya da herhangi bir nedenle kaybolmu olmas olabilecei gibi,
ayazmann ifa verici yannn azalmas ile gzden dmesi de olabilir. Sonraki dnemlerde
Matthaios Kantakuzenos.
63
III
(A)
64
KRONK-8
1
znik'te Koimesis Kilisesi olarak da bilinen ve VIII. yzylda Piskopos Hyakinthos tarafndan
ina ettirilen kilise; Hyakinthos Manastr olarak da bilinir. 1 922'de tamamen yklmtr,
.3
Manisa-Menemen yolu zerinde bugn Yourtu Kalesi olarak bilinen, Hristiyanlar iin
nemli bir manastrdr. Bu manastr hakknda en yeni alma iin bkz. Ekaterini Mitsiou,
65
2
3
Ksa Kronik yazarlar bazen Trakya ve Makedonya corafi snrlar mefhumunu farkl ifade
ederler. zellikle Trakya'nn Makedonya olarak kaydedildii daha sk grlr. Burada da
Burada Trke evirisini koymadmz 84/ 1 numaral kronik notunda imparatorun orlu'da
defnedildii kaydedilir. Dier notlarda bu ky hakknda baka bir bilgi verilmemektedir.
Dolaysyla orlu civarnda bir ky olduundan baka bilgiye sahip deiliz. Bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. 1, s. 600.
5
6
7
66
istanbul'da, Bizans devri saraylarndan Mangana Saray kompleksi iinde kalan manastr.
Yunanca
3
4
KupaK
TWV
pazar gn kutlanr.
halinde yaplan dua ile kendini Tanr'ya adayan kiinin ibadet biimini benimseyenlere
ve her ne kadar siyasetten uzak bir tartma gibi grnse de ciddi siyasi etkileri olmutur.
Athos keilerinden Gregoras Palamas'n ban ektii bu akm hakknda ayrntl bilgi iin
bkz. J. Meyendorf, Collected Studies: Byzantine Hesychasm-Historical,
67
Kocaeli Yarmadas.
68
Bu kii, Union (kilise birlii) taraftar olarak 1 274'deki Lyon Konsili sonras tartmalara
yazdklaryla katlan Georgios Metochites'in olu Theodoros Metochites'dir. 1 270'te domu
ve babasnn izinden giderek ayn teolojik inanlar savunmu, devlet adamlnda pek ok
. makamda bulunduktan sonra en yksek rtbeli grev olan megas logothetes grevine de
atanmtr. Son gnlerini Chora Manastr'nda (Kariye Camii) kei olarak geirmi ve
burada defnedilmitir Ayrntl bilgi iin bkz. Alice-Mary Talbot "Metochites, Theodore"
ODB, c. II, s.
1 357- 1358.
stanbul Fatih semtinde bugn Kariye Manastr veya Kariye Camii olarak bilinen manastr.
Anadolu ve Yunanistan'da, "hayat veren kaynak, su kayna" anlamna gelen bu isimle anlan
69
1333/6841, 1. ndiksiyon,Austos
.
27 < . . > Austos, 1. ndiksiyon'da, imparator Nikomedeia'ya [Izmit] gemiy
le hareket etti ve prkani [Orhan Gazi] ile bar oldu. Ve imparator ona
Nikomedeia'dan [Izmit] ehir'e kadar [uzanan] Mesothenia [Kocaeli Ya
rmadas] kaleleri iin yllk 12.000 Hyperpyra1 demeyi kabul etti.
1334/6842, 2. ndiksiyon, ubat
28 6842 yl<nn>,< . . > ubat, 2. ndiksiyon'da, Apros'tan2 gelen oannes3 isimli
bir rahip, sivil4 rahiplikten patriklie tayin edildi; o imparatorluun ruhban
snf iinde de yer alyordu.
242, dn. 8.
Kleinchroniken,
c.
II,
s.
Byk Konstantinos zamannda temelleri atlan Bizans para sistemi, altn muhtevas 4.55
gram olan Solidus'tur. 1 Roma Libras'nn (327.45 gr altn) 72/1 arlnda olan Solidus 24
Karat (keration) ayarndayd. 1 karat 0.189 gram arlndayd ve bir l sistemi olarak
XI.
[v6cra]
sonra da hiper-rafine anlamna gelen, altn oran 4.55 gramdan 24 karat yerine 20,5 karata
drlen
imepnupov
II.
Andronikos
zamannda Solidus'un altn ayar 1 2 Karat'a kadar dmtr. Son kez XIV. yzyl ortalarnda
baslan altn sikkenin yerine ayn adla gm sikkeler baslmaya balamtr. Bkz. Ouz
Tekin, Bizans Sikkeleri, Yap Kredi Yay., stanbul 1999, s. 37-39; Philipp Grierson, Byzantine
Coinage, Washington,
birimleri hakknda geni bilgi iin bkz. Eric Scilbach, Byzantinische metrologie, Mnih 1 970.
Apros, bugn Tekirda iline bal necik.
oannes Kalekas.
Burada
KocrK6
yetimemi fakat sonradan kilise hiyerarisinde idari grevlere atananlar nitelemek iin
kullanlmaktadr.
Bugn, ayn adla Yunanistan'n batsndaki Epiros blgesinin nemli ehirlerinden biridir.
Bizans'ta imparatordan sonra gelen en yetkili askeri rtbe. Ayrntl bilgi ve bibliyografya
Panypersebastos1 yapt.
71
2
3
72
1
2
3
73
74
3
4
5
Osmanl'da Benefe/Meneke.
Bu kilisenin yeri iin bkz. W. Mller-Weiner, lstanbul'un Tarihsel Toporafyas, ev. . Sayn,
YKY, stanbul 2001, s. 223-224; "Cyril Mango, "Blachernai, Church and Palace of", ODB,
C.I, s. 293.
Eski Aya Kaps olarak da bilinen sur kaps.
Kumkap.
stanbul'a Trakya tarafndan gelenlerin kulland ifut Kaps'dr. Kaynaklarda Porte Belle
(Gzel Kap) olarak da bahsi geer. P. Schreiner'in alnt yapt Yunanca bir yazmada
burann 'Opa[a rr6prnv (Gzel Kap) veya daha sklkla 'Epa[o rr6prn (Yahudi Kaps)
75
drya urad ve onlar suyun iinde bouldular, daha nce grlmemi bir
talihsizlik.
veya Trklerin adlandrd biimiyle Tcpo'.T Kamcri (ifut Kaps) olarak adlandrld
yazmaktadr. Bkz. P. Schreiner, "Chronique breve de 1 352: IV, s. 44, dn. 2; H. nalck,
"Istanbul" EP s. 225.
76
KRONK-9
1
Beylerbeyi semti.
77
1
2
3
2
3
Yunanca Iltrrrr TTJ AvaA'JltW, Paskalyadan sonra altnc haftann Perembe gn sa'nn
ge ykseli yortusudur.
Bugn Bykekmece. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 11, s. 307.
lcmov=Himation. Antik dnem ve Roma'da tunik stne giyilen bir tr kolsuz manto
biiminde kyafet iken, Bizans devrinde keilerin ve rahibelerin giydii siyah pamuktan
yaplm kolsuz manto biimindeki kyafet iin kullanlmtr. oul halde kullanld
zaman genel anlamda giyinme anlamna da gelir. Bkz. Nancy Patterson Sevcenko
"Himation': ODB, c. 11, s. 932. Masumiyeti de simgeleyen bu kyafet bu notta mparatorun
kz kardelerinin manastra ekilip rahibe olduklarn ifade etmek amacyla kullanlr. Ksa
Kroniklerde manastra ekilen imparatorlar veya dier ahslarn sadece kei kyafetleri
giydiini veya kei tra olduunu yazarak manastra ekildiklerini ifade etme biimine
ska rastlanr.
79
III
Timur'un lkesinden.
Burada kle edildi anlamna da gelen t<'iouAw011 (edoulothe) kelimesinin rehin tutulma
olarak anlalmas gerektii konusnda bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 397, dn 98.
Bask hatas nedeniyle 6818 yazlmtr. Burada dzeltme gerei duydum.
Bizans kaynaklarnda Bakire Meryem'in hamilelii ya da mjde gn yortusudur. Bkz. P.
Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 322-323.
81
odoros Palaiologos ld. Ve sadk olmayanlar birka kii gizli olarak deil
aka bulutular, Theophilos Palaiologos, Bryennios Leontares, Sengkro
ula, Strategopoulos Skantzileres, yarg, s<7kreter [?] , ve pekok dieri. O
[Thedodoros], Pantokrator'a1 defnedildi.
83
Bizans tarihinde ounlukla devlet hazinesinden sorumlu kiiye verilen Megas Sakellarios
unvan ayn zamanda idari bir grev olarak hem devlet hem de kilisede grev yapan
brokratlar iin de kullanlmtr. Kilise hazinesine bakan st dzey idarecilerden olan
Theodoros Meliteniotes, ayn zamada didaskalos ton didaskalon (hocaiarn hocas) adyla n
yapm ve teolojinin eitli konularnda yazlar yazmtr. Bkz. A. M. Talbot, "Meliteniotes,
Theodore': ODB, c. il, s. 1336-1337 ve c. III, s. A. Kazhdan.-P. Magdalino, "Sakellarios':
ODB, c. III, s. 1 828-1 829.
84
KRONK-11
85
karde Esebeis [ sa Bey] ve Kyritzes1 [?] bir araya geldiler ve byk bir
sava old'!, saylar 5000'i bulan birok Agarenli [garenoi/lrkler] ld.
Esebeis [Isa Bey] kaak oldu ve Nikomedeia'ya [Izmit] snd ve bu ken
tin sakinleri tarafndan kabul edilmedi ve hkmdarlarn en mmini ve
Hristiyan olan Efendi oannes Palaiologos'a snd. Konstantinopolis'e
getirildikten sonra, o Roma mparatoru'nun ayaklarna kapand, bylece
Tanr Anas'nn u szlerinin tm gerekleti: "Zalimleri tahttan indirdi
ve mtevaz olanlar yceltti. Alar zenginlikle doldurdu ve zenginleri ise
eli bo gnderdi." Sonra Esebeis [ sa Bey] mektuplar araclyla kardei
Kyritzes ile bar nedeniyle tekrar Dou'ya [Anadolu'Yi] gnderildi; Oysa,
Kyritzes, barn gereklerini yerine getirmeye istekli deildi, fakat bu srada
onu ldrme arzusuyla kkrtyordu. Ve bu meseleler byledir.2
Ksa Kronikler'de ve Bizans kaynaklarnda elebi Mehmed iin srekli bu isim kullanlr.
Yunanca KupTc;/Kuphrc;=Kyritzes olarak yazlan bu szcn elebi Mehmede atfen
kullanlmas tartmaldr. P. Wittek bu konuyu tartt makalesinde "gen prens veya bey"
anlamna gelen elebi ile ses benzerliini, Trke'ye "kirii" olarak yerlemi olmasn
tartr. Bkz. Paul Wittek, "Der 'Beiname' des osmanischen Sultans Mehemmed I Eretz-Israel
7 (1964), s. 144-153; E. Zachariadou da ayn grtedir; Elizabeth Zachariadou, "Sleyman
elebi in Rumili and the Ottoman Chronicles" Der Islam, 60.2 ( 1983), s. 287. Szcn,
ok atmaya yarayan yayn iki ucu arasndaki ba yapan meslek olan "kirii" szcne
yaknl sadece bir ses benzemesinden ibaret deildir. Laonikos Chalkokondyles'in
kayna belli olmayan anlatmna gre, elebi Mehmed Bursa'da meslei renmesi iin bir
kiriinin yannda almtr: Bkz. Laonici Chalcocondylae Historiarum Demonstrationes,
haz. E. Darko, c. I, Academia Litterarum Hungarica, Budapete 1 922-1927, s. 168, 8-9:. "...
xoporroo nv6c;, tv IlpoJan rrapEKUTE0EVTO, ic; av TV TEXVTJV tKav0avo" Yanl bir
ekilde Trk kaynaklarnda "grei" anlamnda da kullanlmtr. Bkz. erifBatav, "elebi
Mehmed'in Genlii ile lgili Efsaneler Trk Tarih Kurumu Bildiri zetleri, Ankara 2002, s.
128-129.
Bu kronikte Kyritzes ile kastedilen kiinin sadece I. Mehmed (elebi) olmad, Sleyman
elebi'den de bahsediyor olabileceine dair tartmalar vardr. Bu nedenle olaylar ok
karmak bir ekilde anlatan bu not hakknda deerlendirmeler iin bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. II, s. 377-378; Osmanl kaynaklaryla mukayeseli deerlendirme iin bkz.
D. Kastritsis, The Sons of Bayezid, s. 94-96. Ayrca bu kitabn Trke tercmesi iin bkz.
D. Kastritsis, Bayezid'in Oullar, s. 103-1 05. Ancak Kronik notunun Trke evirisinde
baz tercme hatalar olduundan dikkatli kullanlmaldr. Bu not zerine farkl grlerin
deerlendirmeleri ve konunun Osmanl kaynaklaryla mukayesesi iin bkz. . Kl, Ksa
Kronikler (Brachea Chronika)'e Gre Erken Osmanl Tarihi, s. 103-116.
88
91
lk defa III. yzylda Mora Yarmadas'n kuzeyden gelen saldrlara kar koruma amacyla
yapld bilinen surlar, Mora Yarmadas ile Kara Yunanistan'n Saronikos Krfezi'nden
Korinthos Krfezi'ne kadar uzanarak birbirinden ayran yarmadann savunmasn
kolaylatrmak amacyla V. yzylda kullanlmaya balanm, zaman iinde tahrip olmutur.
il. Manuel Palaiologos 1415'te Mora'y Trk aknclarna kar korunakl hale getirmek iin
yeniden ina ettirir. Roma mili ile "Altmil" anlamna gelen ad, Osmanl kaynaklarnda
"Germe Berzah" olarak da bilinir. Bkz. Timothy E. Gregory "Hexamilion ODB, c. il, s. 92728; Ayrca bkz. J. W. Barker, "On the Chronology of the Activities of Manuil il. Paleologus in
the Peloponnesus in 1415" BZ, 55 (1962), s. 39-55.
Glarentza: Bugnk ad KuUvr=Kyllene. Mora Yarmadas'nn kuzeybatsnda Pyrgos
ehrine bal bir limandr. XIV. yzyl boyunca Katalan Achaia Prenslii egemenliinde
kalan kale 1460'ta Osmanl egemenliine girmitir ve bugn sadece kalntlar mevcuttur.
Bkz. R. L. Wolff- H. W. Hazard, "The Later Crusades" A History of the Crusades, haz. K.M.
Setton, Londra 1969, c. il, s. 249-273.
Mouzourion'un fiyat karl bu devirlerde aa yukar 100 asper (aspron) tutmaktadr.
Bizans'ta resmi para ve llerin deerlerine dair tablolar iin bkz. Eric Schilbach,
Byzantinische metrologie, Mnih 1970, s. 266-272; Ayrca bkz 1he Economic History of
Byzantium, From the Seventh through the Fifteenth Century, haz. Angeliki Laiou, Dumbarton
Oaks Studies, Washington 2002, s. 815-878.
Asper, Xll. yzyldan XVll. yzyla kadar Akdeniz ticaretinde ska kullanlm madeni
93
94
95
96
P. Schreiner'e gre, Kronik 7/S'te Michael Palaiologos iin anlatlan P.P.P kehaneti gibi bir
akrosti ima edilmesi muhtemeldir. Bkz. P. Kleinchroniken, c. III, s. 52, dn. 1 1 .
myKtpvr veya bazen de emKtpvr: Kelime anlam saki veya arap sunan kimsedir. Liddle
Scott szlne gre Latince kkenli "pincerna'' kelimesinden, A. Kazdan'a gre Eski Yunanca
emKeppaw=arap kartrmak fiilinden tremitir. Bkz. A. Kazhdan, "Pinkernes" ODB, c.
III, s. 1679. Tarihsel kkenleri Antik Yunan'a kadar inen bu unvan, ilk nce IX. yzyldan
itibaren imparatorun sofrasndan sorumlu saray grevlisi unvanyken, XIV. yzylda Bizans
saraynda onore edici bir unvan olmutur. Burada kastedilen kii Aleksios Philanthropenos,
Lidya ve Nymphaion blgesi komutanyken baarsz isyan giriimi sonucu 1 295'te kr
edilmitir.
97
3
4
99
(S) Leon Nea Mone Manastr'n ina etti, Manuel Komnenos hkmdarl
zamannda, 6652 ylnda.
101
1. Theodoros Laskaris.
3
4
102
2
3
1 04
Minotto Tommaso.
105
nakletti. Orada bulunan kimseler mezar ald srada bu yerde bir dep
rem meydana geldiini ve yeri g dolduran gzel bir kokunun yayld
n sylerler. Ve mezarn kla ve nurani eserlerle dolu olduu da rivayet
edilmektedir. Baz dindarlar onlara dokunmu ve bu sayede pek ok ifa
bulmulardr.
11
144316952, 7. ndiksiyon,Aralk
48 6952 yl, 7. ndiksiyon'da, 20 Aralk'ta, Despot Konstantinos Palaiologos
1
Kuzey Mora'da, Korinthos Krfezi kysnda bugn Aigio olarak adlandrlan yer.
112
Arafa.
1 13
zaman ranllar iin kullanlrken nadiren Trkler iin de kullanlmtr. Yeri geldiinde bu
durum ayrca belirtilecektir.
Ksa Kronikler'de ah smail sklkla Yunanca Lcp/,focp; (Sofes) eklinde adlandrlr.
Muhtemelen "Safevi" adnn Yunanca'da bozulmu halidir. Nadiren Kzlba adnn Yunanca
harflerle yazlmasyla da adlandrld grlmektedir.
1 16
Memluk sultan.
<I>oian: veya cpoiaTa: Kadrgadan biraz daha kk, hafif, evik ve hzldr. top ve
bordalarda iki adet kolomborne tar, yz savaya sahiptir. Daha ok hrpalama ve
baskn grevlerinde kullanlr. Trke'ye "kalita" olarak geen bu kelimenin asl talyanca
"galiota''dr. Almanca'da Fusta veya Fuste, ngilizce'de Foist olarak kullanlr. Bkz. Svat
Soucek, "The Ottomans and Their Rivals, Galleys and Galleons, Portolan Charts and
Isolarii;' Piri Reis & Turkish Mapmaking After Columbus: 1he Khalili Portolan Atlas iinde,
Nour Foundation, 1995, s. 10-33.
1 17
84 Soulaimanes
yc onun yanna gitti ve yle syledi: "Bil ki, sen hkmdar olacaksn."
Sultan da bunun karlnda "Ne zaman?" diye yant verdi. Yahudi de:
"Bunu harften rendim. Hangi yl veya ay olacan veya [hu konuda]
herhangi bir ey grmedim." Ve o bunu ve baka yararl eyleri syledii
vakit, Sultan Soulemanes [I. Sleyman] dedi ki: "Ben hkmdar olursam,
sana istediin dl vereceim." Ve o ona yazl bir teminat verdL Ve o
Yahudi'nin sylediklerine gre hkmdar oldu ve Yahudi'nin harfleri sayl
d vakit, szlerinin doru olduu grld. Yahudi ortaya kt ve Sultann
kendi el yazsyla kaleme ald yazya uygun olarak dln talep etti ve
itibarl kimselerle birlikte onun yanna vard. O ona hkmdarlnn nasl
olacan sordu. nan veya kt niyeti sayesinde gelecei renen Yahu
di dedi ki: "ehir'deki Hristiyanlar bir ayaklanma balatacaklar ve bugn
ehir'de bulunan birini hkmdar seecekler ve bununla balantl olarak
onlar senin devletine kar bakaldracaklar. Bu nedenle ve hkmdarln
iin, bu ii yapmamalar iin onlar kltan geirmelisin. Fakat o Hristiyan
lar kltan geirmek iin nde gelen danmanlarn toplad. Pyrimpasias
[Piri Paa] isimli ileri gelenlerden biri onu kanun ve adaletsiz fkeden
alkoydu ve yle dedi: "Sultanm, byle byk meseleler Tanr'dandr ve
ayet bunlar Tanr'dan ise olan bitenler,iin Tanr'ya kar duramayz; zira
Tanr'ya irk komamalyz. ayet insandan kaynaklanrsa, o vakit gereken
cezay vermeyi biz kullarna brak."
1 18
yaptlar. Kardei Morea'da [Mora] Sancak Beyi idi. Ve szkonusu Emir [I.
KRONK-34 ( Sphrantzes-Alnt)
1
Gy. Moravcsik bu kiiyi bir Osmanl Beyi olarak yle aklyor: Ko'.pwuyA)c;, Kurtoglu,
Hayreddin Hzr Bey Kurdolu olmaldr. Bkz. G. Moravcsik, Byzantinoturcica, c. il, s. 170.
Apulien ya da Puglia, talya'nn dousunda bir liman kenti.
1 19
6. Manuel Palaiologos 77 yl
7 Manuel'in olu oannes Palaiologos 56 yl.
Ayn oannes'in merhum erkek kardei, ehit Konstantinos Palaiologos, 49
yl, 3 ay 21 gn idi, ehir'de arhontlar, ileri gelenler ve asilzadeler ile birlik
te bir gedikte ldrld zaman. Ki o isteseydi arhontlar ona kamasn
sylediklerinde kurtulabilirdi. Fakat o lm tercih etti. Ve o arhontlar di
renmeye de tevik etti ve onlar savalaryla kentlerin kenti anavatanlarnda
I:Iristiyan ehitleri ve erkekleri _olarak Aziz Romanos [kapsnn] yannda
alan gedikte ldler. Palaiologoslar bu ismi tayan 8. imparatora kadar
toplam 194 yl, 10 ay ve 8 gn boyunca imparatorluu ellerinde tuttular.
(B1B2) sim isim sraland ekliyle Palaiologos slalesinden gelen u kim
seler imparatordu:
1 . Andronikos Palaiologos 73 yl
2. Michael Palaiologos 74 yl
3. Andronikos Palaiologos 74 yl
4. Andronikos Palaiologos 75 yl.
5. Manuel Palaiologos 77 yl;
7. Onun olu oannes Palaiologos 78 yl;
8. Onun olu merhum ve ehit kardei Konstantinos Palaiologos. Onun yaam
49 yl, 10 ay, 15 gn srd, ehir'de arhontlar, ileri gelenler ve asilzadeler
ile birlikte ldrld zamana kadar. ayet arzu etseydi, arhontlar [ka
masn] sylediklerinde kurtulabilirdi. Ama o lm seti ve arhontlar da
direnmeye tevik etti ve onlar savalaryla birlikte Hristiyan ehidi ve erke
ine yakr bir ekilde anavatanlarnda, ehir'de ldler.
Palaiologoslar bu slaleden gelen 8. mparator da dahil olmak zere 194 yl,
10 ay ve 15 gn boyunca hkm srdler.
124
11
stanbul Boaz.
126
127
3800 kula uzunluundayd. Onun stne 153 kule dikti. Mermere oyul
mu [oyma] boydan boya yazlanlara_ Hellas'ta yle sylediler: "Nur'un
, gerek Tanr'dan [olma] Tanr [Isa] autokrator oustinianos'u ve bu
sadk klesi Viktorino'yu, ve Hellas'ta Tanr inayetiyle yaayp ikamet eden
cmlesini korusun.
III
IV
421, 25Mart
1 Drt yz yirmi birde, Nisan ay nn drdnde, ilk olarak Rialton'u ina et
tiler, Adem'den sonra be bin dokuz yz yirmi bir yldr oradayd.
1177, 24 Haziran
5 Bin yz altm yedi [ylnda] mparator Ferdikos Papa Aleksandros ile ba
r yapt.
II
138216891, 6. ndiksiyon,Aralk
6 Bin yz seksen bir [ylnda] Despot Theodoros Morea'ya [Mora] geldi.
1
Venedik.
130
lar.
tarihte olduu gibi Ulcinj olarak bilinmektedir. 1423 ylnda Venediklilierin ehri almasndan
sonra kendi dillerindeki syleyile Dulcigno ad yerlemitir. Kronik notu Venediklilerin
ehri ele geirmesinden bahsetmektedir. Ayrntl bilgi iin bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken,
c. II, s. 422.
132
2
3
4
Rumeli Beylerbeyi.
Venedikli idareci. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 534.
Asl metinde 7tAEUTLKa<nAEUtK6v= gemi ya da denizde yzen aralar iin kullanlr. llAtw
fiilinden gelir.
Esasnda Ltelp/Steiri olarak yazlan bu yer ad bugn Yunanistan'n Boeotia vilayeti,
Distoma belediye snrlar iinde bir kydr. Korinthos Krfezi'ne yakndr. Kronikte
gemilerin buradan: kt anlalmaktadr. Ancak Steiri denizden yksekte ve i ksmdadrr
ve en yakn liman Aspra Spitia'dr. Muhtemelen kronik yazar bu kyden geilerek gidilen ve
yakndaki Aspra Spitia'dan hareket eden gemileri kastetmitir.
133
Leukas veya Hagia Maura (Ayamavra), bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 536.
Venedik Doge'u. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 1 95 (indeks).
134
il
135
136
5 Haziran-20Aralk1522/7030-7031/10.-11. ndiksiyon
22 1521 ylnda Sultan Soulaimanis [I. Sleyman] Rodos'u ald.
KRON K-38
I
1
2
3
137
138
151317021, 1. ndiksiyon, K
28 Ve birka kii Sultan Kourkoutes'i [Korkut] Anadolu'da yakalayarak, onu
hkmdara getirdiler.
KRON K-39
I
140
II
bir N apoli kalyonu geldi ve bir Trk gemisiyle karlat. Trkler Romallar
malup etti ve kalyonu, mrettebat, silahlar ve orada bulunan kadnlarla
birlikte ele geirdiler. Ve onlar kalyonun kaptanlarn, Giorgio Cornaro ve
dierlerinildrdler.
10 0cak 1514
13 1513, 10 Ocak'ta, gece saat 2'de, Venedik'te Rialto denen yerde bir yangn
meydana geldi ve ok sayda ev, atlye ve bina ile tccarlarn ticarethaneleri,
olduka deerli mallar ve byk masraf yaplarak tesis edilmi saylamaya
cak kadar ok ey yanp kl oldu - btn Rialto civar ile kutsal Apollina
rios tahl ambar da dahil olmak zere.
KRON K-40
I
II
KRONK-42
2
3
145
zere sabah ilahisi, drdnc makam; "saia onu yksek bir tahtn stnde
grd ve onun etrafnda melekler Heraphim ve Seraphim uuyordu. Mte
madiyen onun bykln dile getiren bir ilahi ile."
2
3
Nerio 1 Antonio Acciaiuoli'nin babas ile Nerio II'nin bykbabas kardetir. Bkz. P.
Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 448, dn.69.
Nerio il (Donato Acciaiuoli).
Bu ahsn kim olduu bilinmemektedir.
146
2
3
KRON K-50 B
25Mart421
3 sa'nn ilk ortaya kndan sonra 421 ylnda Venedik, yani Rialto gelime
ye balad.
2
3
148
(?}
6 Ve 1149'da an Kulesi'ni1 ina ettiler.
Nauplion'u aldlar.
(W) Adem'den sonra 6897 ylnda Efendimiz sa'nn dnyada vcuda
gelmesinden sonra 1389 ylnda Venediklilerin hkmdarl Peloponne
sos'daki [Mora] Nauplion'u ele geirdi.
2
3
talyanca Canpanile: zel olarak Aziz Markos (St. Marcos) Kilisesi ve dier Venedik
formundaki an kuleleri iin kullanlan terim.
Bala III. Stracimirovic.
Jacques III. Lusignan.
149
- .
Burada attan dt kastediliyor da olabilir. Osmanl tarihileri ise il. Selimin hamamda
ayann kaymas sonucu derek ldn yazarlar. Bkz. .Hakk Uzunarl, Osmanl
Tarihi., c. 111. 1. Ksm, (4. Bask), TTK Yaynlar, Ankara 1988, s. 40.
Kronik yazar burada Kanuni Sultan Sleyman ve il. Selim'i yeniden saymaktadr.
150
. KRON K-52
(P)
25Mart 421
5 Ve Venedik sa'nn doumundan sonra drt yz yirmi bir ylnda kurulma
ya baland.
Kronik notunda bahsedilen kehanete gre II. Mehmed ile birlikte beinci hkmdardan
sonra Trklerin sonunun gelecei ngrlmektedir.
151
KRON K-53
Bilinmeyen Tarih
1 6854 [1345?] Otmanides [Osmanhlar] Avrupa'ya getiler.
135516864, 9. ndiksiyon, 20 Aralk
2 mparator Stephanos [D uan] 6855 yl 20 Aralk'ta vefat etti.
135416862, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart
3 (ABCJT) 6865 Sultan Mourates [I. Murad] Kallipoli'yi [Gelibolu]
ald.
(M) 6865 ylnda Trkler Romania'ya [Rumili] getiler.
Ocak'ta, hileyle.
(M)Lazaros ve Mourates [I. Murad] hayatn kaybetti, 20 Temmuz, 6897
ylnda.
(B) 6897'de, 20 Ocak'ta yal Mouratpeis [Muradhey/1. Murad], Despot
Lazaros tarafndan ldrld, o Kazichondiker [Gazi Hnkar] olarak da
adlandrlrd.
1 52
ve melek suretli kei olup Matthaios adn alarak <Temmuz ay 21. gn>,
Cumartesi gn.
1
2
3
153
.1 54
Konstantinopolis'e geti.
(B) Ayn ayn. 19'unda, Cumartesi gn, onun [il. Mehmed] olu Sultan
Bagiazetes [il,. Bayezid] ehir'e geldi, gnn 6. saatinde, 14. ndiksiyon'da,
Gne'in 1 ? J?ngs, Ay'n 16.Dngs.
1 56
Bilinmeyen Tarih
1 Andronikos Palaiologos'.un olu ve Kantakouzenos 24'n [?] damad da
olan oannes. Onun imparatorluunun ilk ylnda Agarenler [Agarenoi/
Ttirkler] Avrupa'ya getiler.
1
.2
1 57
P. Schreiner asl metinde de bu notun bana herhangi bir tarih tespit etmemitir.
Kronik yazarnn aadaki notunda da 1. Mehmed'i atlad anlalyor. Kronik yazarnn
Osmanl sultanlarnn sralamasn armas do al grnmekle birlikte, kroniin
devamndan bu konuda olduka bilgili olduu da grlmektedir. Ancak Fetret Devri'nin
ehzadeleri ve 1. Mehmed dnemini tamamen gzard etmesinin sebebini bilmek mmkn
deildir.
158
159
160
38 7022, 20 Mart'ta, Sacl smael Sofes'e [ah lsmail] kar askeri sefer balatr ve onu imdi Tebriz denen yerde yener.
1
2
3
161
KRON K-55
I
smaililerin [smaelitai/Trkler] Kronografsi zerine
Bilinmeyen Tarih
1 6854 ylnda Trkler Bat'ya getiler.
135916868, 13. ndiksiyon, 14 Kasm (?)
2 6866, Thessalonike'nin [Selanik], azizlerin azizi metropoliti Gregorios Pa
lamas vefat etti.
tarafndan ldrld.
163
153117039, 4. ndiksiyon,Austos
42 Drt ay boyunca Kuyruklu Yldz'n leye kadar grnd zamand.
1
Asl metinde Mth11/Ilh Slavca "Bec" kelimesini hatrlatr ve Viyana iin kullanlr Bkz.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 567.
165
ile birlikte tekrar yollad ve o Paskalya bayramndan sonraki hafta Sal gn,
Chios'u [Sakz] sava yapmadan bar yoluyla ald.
166
nanma ile birlikte Venedik'e kadar uzanan btn Frank topraklarn ele ge
irmek zere gnderdi. Ve onlar Venediklilerin topraklarn yakp yktlar.
Onlar Franklarn donanmasyla savamak zere de emir almlard.
dolaylarnda kar karya geldi. Ve iddetli bir sava meydana geldi ve lanet
Trkler saatlik bir arpma sonucunda direnemediler. Derhal geri ekil
diler ve [bylelikle onlara] ar bir darbe vuruldu.
1574-1606
54 Sultan Selemes [il. Sellin] lmnden sonra olu Mourates [ili. Murad]
sultan oldu' Mourates'in [111. Murad] ardndan Meemetes [111. Mehmed] sultan oldu ve onun ardndan da olu Sultan Achmetes [I. Ahmed]
imdi 7114'te imparatordur.
raya yanaarak onu zapt ettiler; bunlardan biri 22 sral, bir dieri ise 17
sral bir kadrga kadard; nc kalita biraz daha kkt. Onlar Hagion
Oros'u [Aynoroz] da tehdit ediyorlard. Ancak Theotokos [Meryem] iyi
idare etti ve onlarn giriimleri akamete urad ve hibir ekilde ayrlmad
lar. Zira onlar [Athosa] gitmek zere yola ktklar vakit, kk olan gemi
bir kayaya arpt ve paraland, ve orada kald. 17 sradan mteekkil btn
kuvvet yelken atklar bu yerden yola karak, Hagia Laura'nn zerine
yrdler ve onlardan hibiri sa kurtulamad. [Yaanan] talihsizlik y-
1
2
167
znden, geride kalan bir kadrga byk bir korkuyla faciay haber vermeye
yola kt.
KRONK-56
168
149116999, 9. ndiksiyon,Au.stos
13 7000, Austos aynda, Hagion Oros'ta [Aynoroz] anlar sustu.
149217001, 11. ndiksiyon, Ekim
14 7001, Ekim aynda, Agarenler [Agarenoi/Trkler] Thessalonike'deki [S e
lanik] Agios Demetrios'u aldlar, 1472 (!).
KRON K-57
169
Bilinmeyen Tarih
1 Adem'den sonra 6854 ylnda, yeni Adem sa'dan sonra 1354 ylnda Trk
ler Bat'ya getiler.
Burada bahsedilen Ahmed Bey'in kim olduu belli deildir. Karaferye'nin fethinde bu
isimde bir komutan, bey veya paa sz konusu deildir. Ayn isimden aada 63/3 numaral
notta da bahsedilmektedir.
170
1
2
igal edildi; [ki bu kenti] Venedikliler Paulo Spata isimli birinden teslim
almlard; ve tekrar Venedikliler 1686 ylnda teslim aldlar, ve onlar orasn
1701 ylnda tekrar Trklere braktlar.
172
151317021, 1. ndiksiyon, K
30 Ayn ekilde dier erkek kardei Sultan Kourkoutes'i de [ehzade Korkut]
hile yoluyla yakalad ve onu da ldrd.
173
vel, Yahudi bir mneccim ona gitti ve dedi ki: "Efendim bilesin ki, baba
nn vefatndan sonra hkmdarla sen geeceksin". O [I. Sleyman] ona
cevap verdi ve dedi ki: "Hangi tarihte?" Ve Yahudi dedi ki: " harf iareti
bana bunu syledi ve ben senin hangi yl veya hangi ay hkmdar olaca
n bilmiyorum." Sultan bunu duyduu vakit, Yahudi'ye yle dedi: "Senin
sylediklerin hakikat olarak ortaya ktnda, ben sana byk sayg gste
receim ve para vereceim." Ve bylelikle Yahudi talep ettii zere onlardan
yazl bir belge ald. Yahudi'nin syledii gibi, olay gerekleti. Yani o
yl sonra hkmdarla ykseldi; Yahudi'nin bahsettii bu harf iareti
yla karlk geliyordu. Hkmdar Yahudi'nin [sylediklerinin] hakikat
olduunu grdnde, son derece ard ve ona sz verdii gibi, onurlan
drd ve para balad. O zaman o sz konusu Yahudi'ye hkmdarln
da neler yaayacan sordu. Byk bir Hristiyan dman olan Yahudi
Hkmdar'a dedi ki: "u anda Konstantinopolis'te yaayan Hristiyanlar
bir ayaklanma balatacak ve baka birini imparator yapmak iin senin h
kmdarlna kastedecekler" . Hkmdar bunu iitir iitmez, Hristiyanlara
kar fke ve hiddet doldu ve birini yollayarak, drt paay getirtti. O zaman
onlara Yahudi'nin szlerini ve hayat ile hkmdarlna kastedecekleri iin
tm Hristiyanlar ldreceine dair kararn anlatmaya balad. Bilgelii
sayesinde mmkn olmayan mmkn, mmkn olan mmkn olmayan
klan Tanr'nn gz daima uyank olduu iin, Pyre basas [Piri Paa] isim-
174
li, paalarn ilki cevap verdi ve yle dedi: "Sultanm, biz bylesine byk
bi meselenin Tanr'dan geldiini biliyoruz. [Her ne olursa olsun] onun
iradesi yerine gelecei iin, onun istei ve iradesine kar gelemeyiz. ayet
bu planlar insandan kaynaklanyorsa, o zaman, senin hizmetkarlarn olan
bizim, bu konu ile ilikili ayrntl bir aratrma yapmamza izin ver ve eer
bunlar hakikat olarak ortaya karsa, sen intikamn alabilesin." Ve bylece
hkmdarn hiddet ve fkesi yumuad ve zavall Hristiyanlar lanet olas
Yahudi'nin hakszlk ve iftirasndan kurtuldular.
175
1770
42 sa'dan sonra 1770'de Mesolongi ve Anatolikon ve pek ok dier blgenin
Kilise anlar.
Burada kastedilen kii Kanuni dneminin tercmanlarndan Draman/Draman Yunus
Bey'dir. Onun yaptrd Mimar Sinan camilerinden biri bugn Fatih semtindeki Draman
Yunus Bey Camii'dir. Bkz. M. Baha Tannan, "Draman Camii", Dnden Bugne lstanbul
Ansiklopedisi, c. 3, stanbul 1994, s. 48.
1 76
lbralim Paa]
nu da Prousa'da
olarak adlandrlrd. Ve btn halk arasnda byk bir kedere neden oldu.
[il . Sellin]
Amaseia'dan
[I. Selim]
ve
1566/7075, 26 Eyll
48 Ve ayn ayn 26'snda Konstantinopolis'i terk etti ve bir orduyla birlikte
babasnn ld yere, Macaristan'a yrd.
Bu Sultan Selemes
[il. Selim]
[Agarenoi!f"rkler]
KRONK-59
I
Asl metinde Mapt-ra olarak yazan bu kelimeyi P. Schreiner hayrat, vakf, kurum karl
olarak Almanca'ya tercm etmi, ancak dipnotta bunu aklayarak Trke'deki klliyeyi
kastettiini belirtmitir. Verdii szlke ksmnda ise kelimenin kkenine dair herhangi bir
iaret koymadan "Stiftung= Vakf, hayr kurumu" olarak karlamtr. Ancak bu kelimenin
Trke'deki "imaret" kelimesinden geldii fikrindeyiz. Burada sultanlarn adna camilerde
mevlit veya hutbe okutulmas olay kastediliyor.
Kronik yazar yukarda Kr. SOB/lS'te bahsedilen kehanetten sz ediyor. ki kronik arasndaki
metin ilikisi iin bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 412-417.
178
179
Bilinmeyen Tarih
16 6854 ylnda, sa'dan sonra 1354'te Ttirkler Bat'ya getiler.
135416862, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart
17 6865 ylnda Kalioupoli'yi [Gelibolu] ald, sa'dan sonra 1365.
Eyll 1368 -Austos 1369/6877, 7. ndiksiyon
18 6877 ylnda, sa'dan sonra 1377, Adrianopolis'i [Edirne] ald.
138716895, 10. ndiksiyon, Mart-Mays (?)
19 6935 ylnda, 24 Mays'ta, Thessalonike'yi [Selanik] aldlar.
145616964, 4. ndiksiyon, 4 Haziran
1
2
20 6964 ylnda, Haziran aynda, Atinallarn kenti Trklerin eline teslim edil
di.
ili
1571 Bahar
1571 Bahar
30 Ve Venediklilerin donanmas Korfu'dan kt ve Messina'ya2 gitti, ve spanya
1573, 7 Mart
33 Ve ertesi sene Venedikliler Trklerle bar yaptlar. Ve saire.
KRON K-60
1
1 83
Asl metinde kronik yazar hatal bilgi verdii iin P. Schreiner nlem iaretleriyle hatann
farknda olduunu gstermitir. Tercme hatas gibi anlalmamas iin bu iaretleri aynen
kullanmay uygun grdk.
184
1
2
Karaman seferi.
Metinde Kp6ya. Kesin olarak bilinmeyen bu yerin yine Euripos (Eriboz) Adas'nda
mstahkem mevkii olduu veya paleografik olarak 'Opeav veya Kroja adnn yanl
yazmndan kaynaklandna dair grler vardr. Bu konudaki tartma iin bkz. P.
Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s 513.
185
III
1 87
KRONK-60A
II
Bilinmeyen Tarih
2 Romania'ya [Rumili] getikleri zaman, 20 Aralk, 6865 ylnda.
Eyll 1368-Austos 1369/6877, 7. ndiksiyon
3 Adrianopolis'i [Edirne] aldklar zaman 6877 yl, Mart aynn l'inde.
137116880, 10. ndiksiyon, 26 Eyll
4 O zaman Despot Ugljea, Trkler tarafndan Maritza [Meri] nehrinde
6879 yl, 10 Haziran'da yenilgiye uratld.
Eger (Erlau).
1 88
2
3
Asl metinde EKate Kronik yazar Selimin sefere karak Krma gitmek zere
Adrianopolis'e doru harekete getiini ifade etmek iin kullanm olmal.
Hagios Thomas gn Paskalya Pazar'ndan bir hafta sonra 23 Nisan gndr.
1 90
II
Metinde "eic; Tov Kocrov" Osmanllarn Bat'ya doru ilerlemelerini kastediyor. Ayn haberi
veren dier kroniklerle beraber bir grup halinde deerlendirmesi iin bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. il, s. 221-222. Dier kroniklerin bazlarnda Bat'ya etiler diye ifade
edilen not, Bizansllarn ilk defa malup edildii Bapheus Sava olmaldr.
191
1
2
I
Trklerin Konstantinopolis'e Hkmeden mparatorlar
Kronik yazarnn, 1. Murad iin Osmanl kaynaklarnda kullanlan Gazi, Gazi Hnkar,
Hudavendigar gibi unvanlarn bozulmu Yunanca telaffuzlarn duyduu gibi aktard
anlalmaktadr.
194
gn, 15 Temmuz'da.
[Akkemian].
tos aynda.
(CDO S) 7008'de Mothokorone'yi [Modon ve Koron] ve Navarino'yu
[Navarin] ald.
Yavuz Sultan Selim'in kardei ehzade Ahmed'in ah smail'in yanna gnderdii oludur.
ah smail.
1 98
drd.
(V) 7024 Kiamachi'yi [Kemah] ve Anatoglan'n [Aladdevle] hkmdar
ln tamamen ald
(O S) Ve onun [Aladdevle] bir kalesini, Kiamach' [Kemah] ald.
(D) Ve ayn yl Kiamachi [Kemah] kalesini ald.
(C) Ve onun [Aladdevle] Kiamachi'ni [Kemah] ve btn topraklarn
ald.
40
oldu, 22 Ocak'ta.
kmdar oldu.
(F) Selemes [I. Selim] ld ve onun olu Souleimanes [I. Sleyman] tah
ta oturdu, 7029.
(V) Ve onun hkmdarln ald.
KRONK 63A
(C)
sz.
199
200
2
3
4
5
KRONK 63B
(F)
I
KRON K 63C
(O)
203
13 7074 yl, Mays aynda, Sultan Souleimanes [I. Sleyman] Beki'ye [Be/
Viyana] geti.
KRON K-64
1
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
k)
1)
m)
n)
o)
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
k)
1)
l
2
Tam olarak ne anlama geldii bilinmiyor ancak l-gazi Orhan olabilecei belirtilmi. Bkz. P.
Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 222.
Orhan Gazi'nin olu.
206
III
207
( K)
24 Malta'ya, 7073.
Hatal bir ekilde Sofya gibi yazlm bu kiiyle, Kanuni Sleyman'n Tebriz'e ah Tahmasb
zerine kt sefer kastedilmektedir.
208
KRON K-65
(A)
1
Asl metinde AKXrrtTr eklinde yazlan bu yerin neresi olduu tespit edilememitir.
209
210
111
1570 Bahar
18 1570'de Trk [il. Selim], Venediklilerle bir savaa balad ve her iki taraf
da byk donanma hazrlamt, ancak Venediklilerinki daha bykt. Onu
grenler byk bir dehete kapld.
Mart 1571
20 .ve 1571'de, Mart aynda, Venediklilerin generali donanmasyla birlikte
Korfu'dayken, Venedikten yazlm emirler geldi, bu emirlerde bu generalin
grevini brakmas ve [yerine] o zaman Girit'te bulunan ve akll ve cesur
bir insan olan Miser Bastian Biteres'in gemesini emrediyordu. Ve o alt
kadrgayla Korfu'ya geti, fakat ne olacan bilmiyoruz. Tanrm, belki H
ristiyanlarn yararna olabilir.
1Austos 1571
21 Ayn yl Trk [il. Selim] Ammochostos'u [Famagusto/Magusa] da ald
ve Hristiyanlara ok lm ve tutsak oldu.
211
Haziran 1571
22 Bu ayn ylda Trk [il. Sellin] byk bir donanma hazrlad ve Souda'ya
[Suda] geldi, ve Rethemnos'u [Rethyrnnos/Resmo] ve Chania'nn [Han
ya] evresini yakt, ve ky ky yakarak ve tutsak alarak donanmalar arpa
na kadar ilerledi ve Tanr'nn inayetiyle Trk'n donanmas 8 Ekim 1571'de
tamamen tahrip edildi. Ve bylece Venediklilerin ve Kral Philippos'un do
nanmas zafer kazand, ki onlar dman yenmek iin anlama yapmt, ve
yle yaptlar.
1572
23 < 1572>'de gkyznde yldzlardan bir ha grnd.
17 Eyll-8 Ekim 1572
24 1572'de, [1 ] 8 Ekim'de, Trk'n donanmas kat, ki Methone [Modon] li
mannda Hristiyanlarn donanmas onu kuatmt. Trk [Trkler] , o s
rada 200 kadrgaya sahipti ve pasias [Paa] ise Aloutzales [Ulu Ali Paa]
idi, ki o kamak iin bir frsat bulup donanmann tahrip olmasndan kat.
*** topraklarndan Trk ordusunun gelmesi ve su blgesini ele geirmesi
sz konusu olduundan, Hristiyanlar suyun bulunduu blgeye ynak
yapmaya gidince, Trk donanmas uzaklat ve Hristiyanlar bu durum kar
snda ok zldler.
7Mart 1573
25 1573'te, Mays aynda, Venedikli, Trk ile bar yapt, ve Trk Venediklilere
Sklavinia blgesinde 3 kale verdi ve Venedikliler ise [huna karlk] 300
bin Tzikinio [ZecchinoNenedik sikkesi] verdi. Bu bar antlamasnn
nedeni uydu. Sz verdikleri ekilde Kral'n [il. Plilipp] donanmas he
men gelemiyordu ve adet olduu zere Eyll ve Ekim aylarn bekliyordu
ve ona verdikleri sz yerine getirememekten korkuyordu.
1573
26 Bu ayn yl, Girit Adas'na ok sayda asker geldi ve adada ok byk kt
, lkler yaptlar, soygun, tecavz, cinayet, katliam ve bu tr kt eyler.
Austos 1574
27 1574'te Trk [il. Sellin], Venediklilerle bar halindeyken 300 gemiden
bir donanma hazrlad, ve Kral'a [il. Plilipp] kar yrd, ve Tunus ve
Ulu Ali Paa veya Kl Ali Paa adyla bilinen, XVI. yzyln nemli Kapudan Paa'larn
dandr. Aslen talyan olan paa, sonradan Mslman olarak Osmanl donanmasnda Barba
ros Hayreddin Paann yannda yetimitir.
212
Gouleta'y1 byk katliamla ald ve bu lkeleri yerle bir etti, fakat Agaren
lerin [Agarenoi/Trkler] byk kaybyla.
22Aralk 1574
28 <ayn yl>, 1574'te, Byk Hkmdar ld [il. Selim] ve onun ilk olu
hkmdar oldu, o da Venediklilerle bar yapt.
14Ekim 1574
29 <ayn yl> General lakobis Fouskarinos [Giacomo Foscarini] Girit'e geldi,
yannda elik eden pek ok askeri birlikle.
Ekim-Aralk 1574
30 1575, Ttirk Venediklilerle bar iindeydi [il. Selim], btn Tourkia'de
[Trkiye] byk bir alk oldu ve elbette Konstantinopolis'te de. Ve yld
rmdan da ate geldi ve Konstantinopolis'teki tersane iinde epeyce kadrga
yand, ve 8 buday dolu byk gemi batt, bu yzden Byk Hkmdar
[il. Selim] zntden hayatn kaybetti ve teki [ili. Murad], 10 yanda
ki gen ocuk [hkmdar] oldu.
1575
31 1576 Venedik'te byk bir veba oldu.
Kasm 1577
32 1577, Kasm aynda, gkyznde byk bir kuyruklu yldz grnd.
15 Mart-19 Nisan 1578
33 1578, Mart aynn 15'inde, ceviz kadar dolu yad ve bir saat srd. nsanlar
arasnda byk korku oldu. Ve Nisan aynn 14'nde ok iddetli ve youn
yamur balad, ve pek ok ev ykld. Herkes bunu baka bir felaket oldu
unu sylyordu, nk 3 gn gece gndz yayor ve hi durmuyordu.
Orada bulunanlar korkarak, "Grdmz bu byk ktlk neydi? Bu
yzden daha nce yldz grnd." Fakat Tanr'nn efaatine kr olsun ki
byle bir felaketten bizi kurtad.
art oldu. Memleketin meyve ekili alanlar iyi olmasna ramen Mesara
topraklarnda byk sknt vard. Bunun sebebi bizim gnahlarmzdr. .
1580-1581
35 1580 Girit Adas'nn tmnde byk bir hastalk oldu-
1590-1591
36 1591 Girit'te byk bir ktlk oldu. Btn yoksullar sadece
dar ve yerdeki
Mart-Temmuz 1592
37 1592'de, lanetli ylda, veba ve
[Hanya] ve
Rethymnos
[Resmo] bu
duktan sonra, lmcl hastalk ehirde yine durmad, gnlk on, on iki ceset
P. Schreiner, asl metinde anlam bulunamayan ve tam olarak okunamayan bir kelime olduu
iin bu ksm taoX!Kat (Solimika) eklinde yazm ve eviride de bo brakmtr. A. Kar
pozilos bu kelimenin "awoiXga" olmas gerektiini ve lmcl hastalk anlamna geldiini
belirtmitir. Ayn ekilde, K. Minas'n deerlendirme yazsnda Karpathos Adas'nda
kullanlan bu terimin lmcl hastalk anlamna geldii belirtilmitir. Bu nedenle, ilgili
ksm bo brakmak yeril}e anlamca da uymasndan dolay "lmcl hastalk" olarak evir
meyi uygun grdk. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 508 ve c. III, s. 252; Kr. A.
Karpozilos, Bibliokrisia ( 1977-78), 1 8 1 - 182; Kr. K. Minas, "fAwaaKt napa-rrpaec;, s.
4 17-418.
214
215
1594
39 Yeniden, 1594'te o kadar lmcl deildi ama sklkla vuruyordu, ve ehirde
ve kylerde byk bir korku oldu, ve ehir tekrar kapatld, ve [sadece] bir
kap Pantokrator [kaps] akt, ve Trk'n [III. Murad] donanmas y
znden korku [hkm srd], ve btn ileri gelenler [ehire] girdiler.
4-12Austos 1594
40 Ve Austos aynn 4'nde, gkyznde byk bir k grld, gn dou
mundan iki saat [nce] . Ve Austos'un 12'sinde, gn batmndan iki saat
.
[nce], korkun gk grlts, byk ve yldrm ile youn bir yamur
oldu, ve btn gn yamur yad, pek ok zm balar tahrip oldu, ki
onlar hasada hazrd. Kalanlar Tanr bilir.
IV
12Aralk 1616
41 1616, 12 Aralk, Aziz Spyridon gn, imek ve gk grlts ve sel oldu,
Aralk 1616
42 Ayn yl, geceleyin biraz kar yad ve tvreA.KavKavot biraz buz, ve isteyen
ler, aalarda, ne limon ne narenciye ne de baka bir meyve bulabildi, ve
insanlar bunlardan arzuladlar ama bulamadlar.
20 Ekim 1618
43 1618, 20 Ekim, douda byk ve muzzam bir iaret/alamet grnd ve
pek ok gn grnr kald, yle ki hi kimse bu alametlerin bir sonu olup
olmayacan bilmiyordu.
v
1631-1632
44 sa'nn doumundan sonra 1631 ylnda, Francesco Erizzo Venedik
Konseyi'nin bakan olduu srada, Venedik ehrinde gl bir veba/salgn
E. Zachariadou'nun 37, 38 ve 4 1 no'lu notlardaki imla hatalaryla ilgili dzeltmeleri iin bkz.
E. Zachariadou, BZ ( 1 977).
216
hastalk oldu. ki yldan fazla hkm srd. lenlerin says 5070 oldu.
KRONK-66
(P)
217
Asl metinde "MatA" olarak okunan ismin hatal olduunu belirten Zachariadou,
dorusunun "Meaix" olmas gerektiini belirtmitir. eviride bu dzeltme dikkate
alnmtr.
218
Ve Eyll aynn 4'nde benzer ekilde hcum etti ve onlar ktlkle dar
kard.
Ayn ekilde ayn 9'unda toplar ve atelerle taarruz ettiler ve yukary [bur
lar] hedef alarak saldrdlar. Onlar aa attlar ve sanca diktiler, ve bu
arada ok sayda Trk ld. Eyll'n 17'sinde atele kt bir gn geirdiler.
[Ayn] 24'nde lam1 ve atelerle byk bir sava verdiler [taarruz ettiler]
ve kl klla bulutu ve muharebe 6 saat srd, ve spanyol burcunu ele
geirdiler, 4 saat ellerinde tuttular.
Ve tekrar onu aldlar ve onlar dar attlar. Ve 4000 Ttirk ldrdler.
7 Ekim'de ayn ekilde hcum ettiler ve yukar trmandlar ve onlar dar
attlar.
9'unda benzer ekilde sava verdiler ve onlar dar attlar.
17'sinde ayn ekilde Hagios Athanasios kapsna hcum ettiler; ve yukar
siperin stne trmandlar ve sancak diktiler ve btn gn kl klca sa
vatlar ve onlar dar attlar. 22'sinde ayn ekilde Yahudi2 mahallesine
hcum ettiler ve 6000 Ttirk ldrdler.
Ayn ayn 25'inde yakp yktlar ve ok sayda Ttirk ieri girdi ve onlar kt
muameleyle dar attlar.
. . Ayn ayn 29'unda, Cumartesi gn, ieri Mandraki'ye girdiler ve ieriye ne
kadar kii girdiyse o kadar da orada kald.
25 Aralk'ta, 1522 ylnda, onu [Rodosu] Trk'e [I. Sleyman] teslim etti
ler.
III
...
219
KRONK-67
(SZ)
I
1
2
II
222
1572
17 1572'de gkyznde yldzlardan bir ha grnd.
17 Eyll-8 Ekim 1572
18 1572 Trk'n [il. Sellin] donanmas kat, o, Hristiyanlarn donanmas
tarafndan Methone [Modon] limannda kuatlmt. Trk [il. Selim] o
zaman 200 kadrgaya sahipti- Paa Loutzales [Ulu Ali Paa] .
223
7Mart 1573
19 1573 Venediklile Trk [il. Selim] ile bar yaptlar, Mays aynda, yz
bin tzikinia [Venedik sikkesi] vererek.
1573
20 Ayn yl Girit'e ok sayda asker geldi, ve ok ahlakszlk ve saysz katliam
yaptlar.
Austos 1574
21 1574 Trk [Sultan] Kral'a kar yrd ve Tounezi [Tunus] ve Gouleta'y
ok kan dkerek ald.
14 Ekim 1574
22 1575 Mutlak hkmdar [Monokrator] General Jacob Fuscarino Girit
Adas'na geldi, Girit'te pek ok dzenleme ve tasnifler yapt, ki onlar bug
ne kadar bir ey olmadan ayaktalar, yani 1667'de. Onu daima hatrlayalm.
III
(N)
Mart-Temmuz 1592
23 1592, byk bir veba oldu.
16 Kasm 1595
1717
16 Haziran 1718
KRONK-69
1
Trk sultanlarnn, aada yazlm olan kaleleri hangi ylda aldklarna dair.
Bilinmeyen Tarih
1
Sarayn erguvani renkteki odasnda babas imparator iken doan veliahtlar iin kullanlan
unvandr.
Bugn Edessa ehri.
225
1430/6939, 9. ndiksiyon,
11 6939 ylnda oannina'y [Yarya] aldlar.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
226
27 6968 ylnda Kyrion Paskalya oldu. Sonra tekrar 7051'de ve sonra 7062'de.
dlar.
(O) Ve 6711'de onu Latinler mparator Mourtzouphlos dneminde aldlar,
ve ona 59 yl hkmdarlk yaptlar.
Ksa Kroniklerde Eyyubiler'in Kuds' geri almas olay, genellikle Sarazenler (Sarakenoi/
2
3
Araplar) ald eklinde kaydedilmitir. Trkler'in aldna dair kayt sadece bu kronikte
vardr.
Kronik yazar stanbul'u Latinlerden 1261 ylnda geri alan VIII. Michael Palaiologos ile il.
Manuel Palaiologos'u kartrmtr.
Bizans'n son imparatoru XI. Konstantinos Palaiologos.
228
229
230
[Eriboz] ald.
232
KRONK-70
I
II
233
Lesbos/Midilli Adas'nda, adn Sapho'nun rinden alan, bugn adann merkezi yerleim
yerlerinden biridir. Ayrca Kallone Krfezi adann en byk iki krfezinden biridir.
Jatje/Yaye.
234
32 Despotlara kar gitti ve Korinthos'u, Palaia Patra [Balya Badra] , Kalabryta, Mistra, Posia2 (?) ve dier pek ok kaleyi ald, sa'dan sonra 1457.
1
2
P. Schreinere gre Bezeniko olmaldr. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 493; Laonikos
Chalkokondyles'te IIaeviKr olarak tanmlanan yer olmaldr. Bkz. Laonici Chalcocondylae
Histo_riarum Demonstrationes, haz. E. Darko, c. il, s. 205, 15-206.
235
236
iV
savat.
Burada "Tv vfov c5 " eklemesi tam olarak anlalmyor, ancak balayan Paskalya'nn 4. gn
kastediliyor olabilir.
237
KRONK-71
239
Sibiu/Hermanstadt/Zibin.
240
143816946, 1. ndiksiyon,Austos
20 Mouratmpees [Muradhey/11 . Murad] Srbistan' yamalad zaman 6946
ylyd.
143916947, 2. ndiksiyon,Austos
21 Mouratmpees [Muradhey/11. Murad] Smederevo'yu [Semendire] ilk ald zaman 6947 ylyd.
Nisan-Ekim 144016948-6949, 3.-4. ndiksiyon
22 Belgraton'a [Belgrad] gittii zaman 6948 ylyd.
144216950, 5. ndiksiyon, Mart
23 [Hunyadi] Mezotaga'y [Mezid Bey'i] yendii zaman 6950 ylyd.
144316952, 7. ndiksiyon,Aralk
3
4
5
(A)
151217020, 15. ndiksiyon, 24Nisan
16 7019, Pagiazites'in [il. Bayezid] olu Selimes [I. Selin] [sultan] oldu.
151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak
17 O [I. Selin] Msr' ald, 7025.
152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll
18 7028, onun olu Souleimanes [I. Sleyman] [sultan] oldu.
152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos
19 7029, Beligradi'yi [Belgrad] ald .
5Haziran-20Aralk 152217030-31, 10.-11. ndiksiyon
20 7031, Rodos'u ald. Souleimanes [I. Sleyman] 46 yl hkm srd.
156617075, 10. ndiksiyon, 23 Eyll
21 7075, Eyll aynda, onun olu gen Selimes [il. Selin] [sultan] oldu ve 8
yl hkm srd.
Temmuz- 9 Eyll157017078-79, 13.-14. ndiksiyon
22 7079, Kbrs alnd.
157417083, 3. ndiksiyon, 22Aralk
23 7082, Aralk aynda, Mourates [ili. Murad] sultan oldu.
KRONK-72A
smaiillerin [Trklerin] hkmdarlarnn ka yl hkm srd ve btn
evrenin [Oikoumene/Ekmeni] ne kadarn aldklarnn hikayesi
1361 Bahar-Gz
2 Ve oradan ayrld ve Adrianopolis'te [Edime] savat ve onu ele geirmek
. mmkn deildi, ve Didymoteichos'a [Dinetoka] ve gianpolis [Yambol]
zerine gitti.
Eyl1368 l-Austos 1369/6877, 7. ndiksiyon
3 6871 yl iinde Sultan Orchanes [ Orhan Gazi] Adrianopolis'e [Edime]
gitti ve ald.
1362, 6870, 15. ndiksiyon, Mart
4 Ve ayn ylda Sultan Orchanes [Orhan Gazi] ld ve onun olu Sultan
Morates [I. Murad] yeniden hkmdar oldu, o [Murad] hkmdarlkta 8
yl (?) kald, ve onun olu [hkmdar] oldu.
1371/6880, 10. ndiksiyon 10, 26 Eyll
5 6879 yl iinde Sultan Morates [I. Murad] Srbistan despotu Ugljea'ya
kar gitti ve Maritza [Meri] nehri kysnda savat ve yendi. Ve o zaman
dan itibaren smaililer [Ismaelitai./lurkler] Hristiyanlarn hkmdarlk
larna hakim olmaya baladlar.
Eyll 1385-Austos 1386/6894, 9. ndiksiyon
6 6894 ylnda Sultan Mourates [I. Murad] Srbistan'a Knez Lazaros'a yrd ve ona hibir ey yapamad.
1386/6894, 9. ndiksiyon, 1 Ocak
7 Ayn ylda Gne karard ve 3. gne kadar karanlk oldu, 7 Ocak.
1389/6897, 12. ndiksiyon, 15 Haziran
8 6897 ylnda Milo Kobeli Sultan Mourates'i [I. Murad] Kosova'da ldr
d, 14 Haziran'da.
1389/6897, 12. ndiksiyon, 15 Haziran
9 Ve bundan sonra onun olu Elterem Pagiazetes [Yldrun Bayezid] Sultan
oldu.
1389/6897, 12. ndiksiyon,yaklak 15 Haziran
10 6898 ylnda Elterem Pagiazetes [Yldrun Bayezid] kardeini ldrd, ve
Knez Lazaros zerine yrd ve onu ldrd. Ve o zaman Srbistan'n h
kmdar onun olu Despot Stephanos oldu.
1393/6901, 1. ndiksiyon, 1 7 Temmuz
11 6901 ylnda, ayn Elterem Pagiazetes [Yldrun Bayezid] gitti ve Tr246
1403?
Yunanca metinde, l
urke "Hass" kelimesinden tretilmi xaava=chasna olarak yazlmtr.
Kronikler nadiren kiileri birbirine kartrmtr. Kyritzes ad Bizans kaynaklarnda
genellikle 1. Mehmed (elebi) iin kullanlyor olsa da. burada kronik yazarnn "elebi"
anlamna gelen kelimeyi Sleyman elebi iin kulland anlalmaktadr.
247
143816946, 1. ndiksiyon,Austos
1439/6947, 2. ndiksiyon,Austos
Peloponnesos'taki
[Mora]
KRONK-76
l
2
Bu kronik yazar Trke Hadm yerine ayn anlama gelen Yunanca Eunouchos/Eunuch
kelimesini kullanmtr.
Papalk, Venedik ve Fransz ortak donanmas.
253
KRON K-77
2
3
Asl metinde "aiuov" yazlm. Biz bunu "al uoiv" olmas gerektiini dndk. Zira dier
fiillerde de oul ve pasif halinde kullanlmtr ve birden fazla kiinin bana gelen bir olay
anlatlmaktadr, ancak olayn ne olduu cmle eksik olduundan dolay anlalamamaktadr.
acrnpov= para, ake.
Bu notun hangi olaya gnderme yapt anlalamamtr. P. Schreiner de "Konstantinopolis'te
bilinmeyen bir olay" olarak tanmlad notun evirisini yapmad iin karlatrma
imkanmz olmad. Baka bir kaynakta da benzeri bir olayn bahsi gememektedir.
254
6 ve Argos'u da,
Asl metinde verilen rakam a' eklinde hatal yazlm ve P. Schreiner bunu nlem iaretiyle
belirtmitir. Buradaki 9. ndiksiyon onun tespitidir ve dorudur.
1 Pentalitron burada 38,439 litredir. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 485; E.
Schilbach, Byzantinische Metrologie, s. 107.
255
256
topraklarn ald.
27 Ayn ylda Sultan Selemes [I. Selim] Kahire dndaki blgede yerlemi bir
baka Sultan [ErefTumanb ay] ile savat, ve Sultan yendi ve Kahire'ye
girdi ve orada Sinan pasias [Sinan Paa] ile bulutu ki o Kahire kalesi
ni almt ve Sinan pasias [Sinan Paa] orduyla orada bozguna uramt.
Ardndan Sultan Selemes [I. Selim] buraya ulat ve ordusuyla Kahire'ye
girdi ve gn gece gndz sren byk bir sava oldu ve Sultan [Selim]
yendi ve Kahire'yi ubat'n 22'sinde (!) ald ve Sultan' [ErefTumanb ay]
257
258
etti, Haziran'dan Ekim'e kadar, gece ve gndz, ve top ile her iki taraftan
ok sayda insan ldrld ve onu [yine de] alamad. 1
156617075, 10. ndiksiyon, 5-6 Eyll
35 1566 ylnda Sultan Souleimanes [I. Sleyman] byk bir orduyla
Macaristan'a yrd ve orada seferdeyken ld, ve onun yerine olu Sultan
Selimes [il. Selim] basileus [imparator] oldu.
Temmuz-9 Eyll157017078-7079, 13.-14. ndiksiyon
ve Romallarda.
15941(?}-1599
45 1581 Haziran ve Temmuz, ehir'de byk veba oldu, syledikleri gibi, tek
bir kapdan [Konstantinopolisin] 1050 tabut dar kt, dn [hesapla]
dier [kaplardan ka tane]
157417082, 2. ndiksiyon,Austos
48 1574 Byk Hkmdar'n [il. Selim] donanmas ilerledi ve Gouletta'ya3
kar 40 gn savat, onu ald ve herkesin ban vurdu.
KRON K-80
II
1446/6955, 10. ndiksiyon, 10Aralk
3
KRONK-87
KRONK-91
Ganos Kalesi'nin yeri tam olarak bilinmiyor. Chora Kalesi ise Marmara adalarndan
birindeki kalelerden biri olmaldr. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 261 .
Madytos bugn Eceabat yaknlarna lokalize edilen ve Gelibolu Yarmadas'ndan Trakya'ya
girii tutan nemli bir ehirdir. Antik kaynaklarda adna ska rastlanr. Louisa D.
Loukopoulou "Turadan Chersonesos M. H. Hansen & T. H. Nielsen, haz. An inventory of
archaic and classical poleis iinde, Oxford University Press: 2004, s. 900.
262
'
KRONK-94 A
KRONK-95
KRONK-96
2
3
4
I
142216931, 1. ndiksiyon, 6Aralk
1 Grebena'nn en aziz piskoposu ve yeni ikinci Chrysostomos Neophytos vefat etti, 6931 yl, 6 Aralk.'ta.
268
II
33l6889, 4. ndiksiyon, 2 Mart, Cumartesi
.
3 2 Mart, 14. ndiksiyon'da, Cumartesi gn, byk ehir Nikaia [Iznik]
Mslmanlar [Mousoulmanoi/Trkler] tarafndan alnd, 6389 yl.
III
446169SS, o. ndiksiyon, oAralk
.
4 6956 ylnda Heksamilion yok oldu.
43016938, 8. ndiksiyon 29 Mart
5 Ve Thessalonike'nin [Selanik] igalinden .sonra oannina [Yanya] 6938 y
lnda teslim edildi.
4S31696, . ndiksiyon, 29 Mays
6 Ve Byzantionlularn, Konstantinopolis'in igali, 6961, 29 Mays, Sal gn.
v
I
43016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart, aramba
1 6938 yl 29 Mart'ta, 8. ndiksiyon'da, Cumartesi gn, inansz Mrates
[il. Murad] Thessalonike'yi [Selanik] ald ve yamalad.
143416942, 2. ndiksiyon, 29 Ocak
2 6942 yl, 12. ndiksiyon, 30 Ocak'ta, mehur Blachernai Kilisesi yand.
269
KRONK-107
1
271
276
3
4
1254-65 yllar arasnda stanbul patriklii yapm, dini ve siyasi grleri nedeniyle
sarayla anlamazla dt dnemde kendi adyla anlan isyanc Arsenitler'in fikri lideri
olmutur. Ayrntl bilgi iin bkz. Alice-Mary Talbot 'J\rsenios Autoreianos'; ODB, c. I, s.
187.
E. Mioni, 6829 [ =1320) eklinde hatal evrilmi grnyor.
Bugn Bulgaristan'daki Burgaz snrlar iinde kalan kyn addr. Sava bu kyn adyla
anlr.
277
3
4
1345'te len Megas Douks, i sava srasnda etkin rol oynayan yksek rtbeli brokratlarn
banda gelir. Geni bilgi iin bkz. Alice-Mary Talbot, "Apokaukos Alexios'; ODB, c. I, s. 134135.
Kantakouzenos'un stanbul'u ele geirmesine yardm ettikten imparator tarafndan
donanmann bana getirilen dnemin etkili isimlerinden biridir. Bkz. E. Trapp, PLP, no.
29559.
Kantakouzenos dneminde Megas Douks, Megas Domestikos gibi unvanlaryla nde gelen
komutanlardan biridir. Bkz. Alexander Kazhdan, "Tzamplakon ODB, c. III, s. 2 135.
Hali'in karsndaki tersane olarak kullanlan yer. Bizans'ta kullanlan denizcilik terimidir.
Daha geni bilgi iin bkz. Bkz. Helene Ahrweiler, Byzance et la mer, la marine de guerre, la
politique et les intitutions maritimes de Byzance aux Vlle-XVe siecles, Presses Universitaires
de France, Paris 1966, s. 420-422.
278
Tuna'da yenmiti.
24. (f.209) 6905 [= 1 397] yl Austos aynda imparator Manuel'in annesi din
dar mparatorie vefat etti, kei olup Hypomone adn almt. Ayn ay
iinde aziz Patrik Kallistos Ksanthopoulos da vefat etti.
25 . 4 Aralk 6908 [= 1 399] ylnda mparator oannes Selymbria'dan [Silivri]
ehir'e geldi ve ayn ayn 10'unda onun amcas imparator Manuel [il. Pa
laiologos] ayrld ve Frankia'ya [Bat Avrupa'ya] doru yneldi.
26 . 28 Temmuz 6910 [= 1402] Cuma gn Ankyra [Ankara] blgesinde sava
oldu, Timur Pagiazit'in [I. Bayezid] ordularn ve onun btn dou top
raklarn tahrip etti, ve Bayezid'i tutsak ald, bu haber buraya 4 Austos'ta
kaydedildi.
27 . (f. 208) 6911 [ =1403] yl Haziran aynda imparator [il.] Manuel Palaiolo
gos Frankia'dan [Bat Avrupa'dan] geri dnd.
28 . 6917 [= 1408] yl Eyll aynda kei ad Iosef olan oannes Palaiologos,
Thessalonike'de [Selanik] vefat etti.
29 . 6918 [= 14 1 0] yl ubat aynda Moses [Musa] Vlachia'dan [Eflak] geti ve
Bat'nn [Rumili] btn topraklarn ve kalelerini ald
30 . Ayn yln 3 Hazirannda ayn Moses [Musa elebi] Hagion Phokas'da
[Ortaky] paschainon [baskn] ile Mousourmanes'in [Sleyman elebi]
ordusuna kar sava yapt ve onlar yendi ve Agios Phokas' ald.
3 1. Ayn ayn 14'nde imparator [basileus] Moursoumanes Tzalapi [Sley
man elebi] ehir'e gei ve 15'inde [ehir'den] ayrld ve Kalligarioi [E
rikap] semtindeki sarayn nnde Moses [Musa elebi] ile savat ve onu
kovalad ve Moursoumanes [Sleyman elebi] tekrar Bat'nn [Rumili]
hkmdar oldu. Bundan sonra Anadolu'yu da Kyritzes [I. Mehmed] ald.
32. 6919 ylnn [= 14 11] 26 Ekiminde aziz Euthymios ekmenik patrik olarak
takdis edildi.
33 . 6919 [= 1411] ylnn ubat aynda Moses [Musa elebi] aniden bir or
duyla Adrianopolis'te [Edirne] ortaya kt ve Moursoumanes'i [Sleyman
elebi] ldrd, ve bizimle byk kargaa ve sava oldu.
34. 6921 [ 14 13] yl Mays aynda Kyritzes [I. Mehmed] nc kez [kar
kyya] geti ve Sofa [Sofya] blgesine gitti Moses'e [Musa elebi] kar
. savat ve onu ldrd ve Kyritzes [1. Mehmed] hkmdar oldu.
35 . f. (209) 27 Temmuz 6922 [= 1414] mparator Manuel [ehirden] aySleyman elebi veya Osmanl kaynaklarnda rastlanan adyla Emir Sleyman'n ad,
ada Bizans ve Latin kaynaklarnda genellikle Emir Sleyman-Mir Slman yazmlarnn
deimi haliyle, Mousoulman elebi, Moursoumanes, Mouslouman, Musulman Zalapi
gibi biimlerde karmza kar. Bu konuda D. Kastritsis'in ilgin yorumlar iin bkz. D.
Kastritsis, 1he Sons ofBayezid, s. 43.
279
rld ve Thasos'a ulat ve savalar yapt ve onu igal etti. Sonra oradan
Peloponnesos'a ulat ve Heksamilionu ina etti; oradan 24 Mart 6924
[= 141 6]'te geri geldi. Ayn Mart'n 29'unda en aziz patrik Euthymios vefat
etti.
36 . Savurgan Oul Pazar' 19 Ocak'ta oannes VII. Palaiologos Latinlerin en
soylularndan Sofa [Montferrato] ile evlendi ve 6929 [=1421] ylnda im
parator ilan edildi ve ta giydi.
37. 6929 [=1421] yl Mays aynn sonlar civarnda Kyritzes [I. Mehmed]
ld. Ayn yln Austos aynda mparator [Manuel] Moustafas' [Kk
Mustafa] Peloponnesos'tan Kallioupoli'ye [Gelibolu] getirdi. O ortaya
kt ve Bat'nn [Rumeli] hkmdar oldu.
38. 6930 [= 1422] yl ubat aynda Kyitzes'in [I . Mehmed] olu Morates [il .
Murad] Cenevizlilerin kuvvetleriyle birlikte Kallioupolis'ten [Gelibolu]
geti, Moustafas' [Kk Mustafa] ldrd ve hkmdar oldu.
39 . 6930 [= 1422] yl Haziran aynn lO'unda Michaloglis [Mihalolu] geldi
ve ehir'i [Konstantinopolis] kuatt; ve Morates [il . Murad] kalabalk
bir orduyla geldi ve birleip surlara saldrdlar; Austos'un 24'nde byk
bir savaa ti.tutular ve en dindar Theotokos'un yardmyla baarsz oldu ve
6 Eyll'de sonusuz geri dndler.
40 . 6932 [= 1423] yl Eyll aynda Despot Demetrios gemilerle [ehirden]
yola kt ve Eflak yoluyla Macaristana ulat.
41 . (f. 209) 6932 [= 1423] yl 14 Kasrn'da saygdeer mparator oannes
yola kt ve Venedik gemileriyle Venedik'e ve buradan Alamanlarn kra
l Sigismund'a ulat. Buradan tekrar 1 Kasm 6933 [= 1424] ylnda geri
dnd.
42 . 6932 [= 1423] yl ubat aynda mparator Manuel, Moratos [il . Murad]
ile Loukas Notaras'n elilii ve byk gayretiyle bar yapt ki o [Notaras]
bundan sonra Mesazon ve Byk Dk oldu.
43 . 20 Temmuz 6933 [= 1425 ] ylnda saygdeer mparator Manuel kei ad
Matthaios adyla vefat etti.
44. 27 Kasm 6946 [= 1437] ylnda saygdeer mparator oannes Patrik Iosef
ve dou kilisesindeki herkesle birlikte yola kt, Papa'ya gitti.
45 . 6947 [= 1438] ylnn 2 Hazirannda bizimkiler Latinlerle birlik yapmak .
istediler, fakat onlar kendi fikirlerinde biz de bizimkilerde kaldk.
Ayn
Hazirann lO'unda Patrik vefat etti, ve o da birlii kabul ediyordu.
6
.
4
47. 6947 [= 1438] yl, Temmuz'un 6's, 1439'un Tanr'nn sa'da vcut bulduu
Pazartesi gn, birlik gerekletirildi. mparator beraberindekilerle birlikte
1
281
Metinde Melanourin olarak geen yer adnn tam olarak tespiti yaplamamtr. E. Mioni,
Midilli Adas'nda Melanudion olabileceini belirtiyor. Bkz. E. Mioni, "cronaca bizantina s.
87.
282
3
4
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 617. Selanik'ten anonim bir kronik notu olan bu kayt,
P. Schreiner'dan daha . nce S. Kugeas tarafndan yaymlanmtr. Bkz. Sokrates Kugeas,
"Notizbuch eines Beamten der Metropolis in Thessalonike aus dem Anfang des XV.
Jahrhunderts BZ 23 (1914), s. 151, Nr. 78.
Chron.Not. iindeki aslen S. Kugeas, "Notizbuch': s. 143-163'te yaymlanm baz notlar
Schreiner yeniden gzden geirmi, bunlar orijinal mikrofilmleriyle karlatrm, baz
eksiklikleri de dzelterek burada yaynlamtr. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s.
605.
Asl metindeki eksiklik soru iaretiyle gsterilmesine ramen, kronik notunun en banda
verilen 24 Ocak veya birka gn sonras olduu anlalyor.
Kronik yazar burada lsmaililer olarak oul kullanmak yerine Sultan kastederek tekil
kullanyor.
284
8. Dngsnde, Cumartesi
gn.
Bu terim corafi olarak Romanya'nn Macaristan ksmna doru olan blgeyi tarif etmek
iin kullanlyor.
285
Kaynaka
288
289
290
291
292
293