ahin Kl

i1l

BiZANS KISA I<RONIKLERI

(Chronica Byzantina Breviora)
OSMANLI TARHNN BZANSLI TANIKLAR!

=i'======

tarih

....
____
...,.
_.. -


l t hak 1

BZANS KISA KRONKLER

( Chronica Byzantina Breviora)

Osmanl Tarihinin Bizansl Tanklar

eviren ve Notland.ran

ahin Kl

Bizans Ksa Kronikleri (Chronica Byzantina Breviora)

Osmanl Tarihinin Bizansl Tanklar
ahin Kl
thaki Yaynlar - 880

Sel;ukAylar
kr Karako;
Grafik Uygulama: kr Karako;
Yayna Hazrlayan:
Kapak Tasarm:

1. Bask, Ekim 2013, stanbul

ISBN: 978-605-375-319-3
Sertifika No: 11407

eviren ve Notlandran ahin Kl, 2013

itlaki, 2013
Yayncnn yazl izni olmakszn alnt yaplamaz.

thaki Penguen Kitap-Kaset Bas. Yay. Paz. Tc. Ltd. ti.'nin yan kuruluudur.

16/15 Kadky - stanbul

(0216) 348 36 97 Faks: (0216) 449 98 34

Bahariye Cad. Dr. hsan nler Sok. Ersoy Apt. A Blok No:
Tel:

ithaki@ithaki.com.tr - www.ithaki.com.tr - www.ilknokta.com

Kapak, Bask: Deniz Ofset Matbaaclk

403/2 Topkap-stanbul
0212 613 30 06- Faks: 0212 613 51 97
Sertifika No: 25001

Gmsuyu Cad. Topkap Center, Odin Merkezi No:

Tel:

indekiler

nsz ve Teekkr

Ksaltmalar

Transliterasyon ve Transkripsiyon Tablosu

Giri

I. Blm: Bizans Ksa Kronikleri

13

Bizans Tarihyazmnda Kisa Kronikler

13

Ksa Kronikler ( BracheaChronika) Terimi zerine

Ksa Kronik/erin Tr zellikleri, Kaynaklar ve "Yazarlar"
Ksa Kroniklerde Kullanlan TarihlendirmeSistemi
Bizans almalarnda Ksa Kronikler
lkCorpus: Die Byzantinischen Kleinchroniken zerine

20

Deerlendirme Yazlar ve nemi

47

Dier Ksa Kronik Yaynlar

50

Ksa Kronik/erin TarihAratrmalar Bakmndan nemi

51

II. Blm: eviriMetin

51

KRON K-7

57

KRON K-8

65

KRON K-9

77

KRON K-10

83

KRON K-11

85

KRON K-12

85

KRON K-13

89

KRON K-22

90

KRON K-23 (Gelibolu Kronii)

97

KRON K-29 (Mesembria Kronii)

98

22
30
32.
39

KRON K-32 (Argos ve Nauplion Kronikleri)

100

KRON K-33 (1423 yl Kronii)

107

KRON K-34 (Sphrantzes-Alnt)

119

KRON K-35 (Heksamilion- K.ronik)

128

KRON K-3 6

130

KRON K-37

134

KRON K-38

137

KRON K-39

140

KRON K-40

142

KRON K-42

144

KRON K-4 6

144

KRON K-47 (Thebai Kronii)

145

KRON K-48 {Thessalia Kronii)

14 6

KRON K-49 (Thessalonike Kronii)

147

KRON K-50 B

148

KRON K-52

151

KRON K-53

152

KRON K-54

157

KRON K-55

1 62

KRON K-5 6

1 68

KRON K-57

1 69

KRON K-58

1 69

KRON K-59

178

KRON K- 60

183

KRON K- 60 a

188

KRON K- 61

190

KRON K- 62

192

KRON K- 63

194

KRON K 63A

199

KRON K 63 B

202

KRON K 63C

203

KRON K 63 D

204

KRON K- 64

205

KRON K- 65

209

KRON K- 6 6

217

KRON K- 67

220

KRON K- 68

222

KRON K- 69

225

KRON K-70

233

KRON K-71

238

KRON K-71A

239

KRON K-72

243

KRON K-72A

245

KRON K-73

249

KRON K-74

250

KRON K-75

251

KRON K-7 6

252

KRON K-77

254

KRON K-78

254

KRON K-79

255

KRON K-80

2 61

KRON K-82

2 61

KRON K-87

2 62

KRON K-91

2 62

KRON K-92

2 63

KRON K-94 A

2 64

KRON K-95

2 64

KRON K-9 6

2 65

KRON K-97

2 67

KRON K-99

2 68

KRON K-101

2 68

KRON K-102

2 69

KRON K-107

271

KRON K-112

273

KRON K-114

273

KRON K-115

274

KRON K-11 6

274

ElpidioMioni'nin Yaynlad Ksa Kronik

275

Mnferit Kronik Notlar (Chroniken Einzelnotizen)

283

Kaynaka

287

'

nsz ve Teekkr
Bu kitabn temelini oluturan doktora tezimi 2011 ylnda tamamladktan
sonra, bir sre ounlukla yapld gibi kk deiikliklerle aynen yaynla
may dndm.1 Ancak akademik almann doas gerei kronolojik olarak
1402-1451 tarihleri arasnda snrlandrmak zorunda kaldm tezimi geni
letmem ve tez kapsamna girmeyen dier dnemleri yeni bir kitapla okuyucuya
sunmam gerektiini de biliyordum. Aksi takdirde, Erken Osmanl tarihi iin
nemli bir Bizans kaynann azmsanamayacak bir blmnden aratrmac
lar ve genel okuyucuyu mahrum brakm olacaktm. Ancak XIV. yzyldan
XVII. yzyla kadar uzanan dnemi kapsayan btn kronikleri tercme etmek
ve buradaki bilgileri Osmanl kaynaklar ve dnemin dier kaynaklaryla kar
latrmak ve gncel incelemelerin nda yeniden yorumlamak, tek bir kitaba
smayacak kadar geni bir alma gerektiriyordu. Bu sebeple, hereyden nce
bir kaynakeser olarak Osmanl tarihine dair bilgi veren ilgili kroniklerin Trk
e tercmesini ayr bir kitap olarak yaynlamaya karar verdim. Doktora tezim
de, tercmeye esas aldm edisyonda bulunan yaklak 48 kronii Trke'ye
tercme etmitim. Bu kitapta ise XIV. yzyl, XV. yzyln ikinci yars ve XVI.
yzyl kapsayan kroniklerin de eklenmesiyle, Osmanl tarihiyle ilgili bilgi ve
ren yaklak 70 kronik tercme edilmi oldu. Ayrca aada ayrntl olarak
aklayacamz gibi, tercmeye esas aldm P. Schreiner edisyonunun ikinci
cildinde ek olarak yaynlanm kronik notlarndan ilgili olanlar ve bu yayndan
sonra bir makale iinde yaynlanm E. Mioni'ye ait bir kroniin tercmesini
de ekledim. Bylelikle, gnmze kadar yaynlanm Ksa Kronikler'den konu
muzla ilgili olanlarn neredeyse tamam Trke'ye tercme edilmi oldu. Yuka
rda akladm sebeplede doktora tezimde ikinci blm olarak yazdm de
erlendirme ksmn tamamen kardm. Bu blmde, Osmanl tarihiyle ilgili
kronik notlarndaki bilgileri hem Osmanl kaynaklaryla hem de dnemin di
er kaynaklaryla birlikte deerlendirmitim. Burada, gncel yaynlar da takip
ederek, ilgili konulara dair kronik kaytlarnn dorululuu ve Osmanl tarihi
ne katksn karlatrmal olarak yorumlamaya almtm. leriki ylllarda bu
kitapta tercme ettiim kroniklerin tamamn ayn metotla deerlendirdiim
bir kitap daha hazrlamay planlyorum. Elinizdeki kitapla, daha fazla geciktir
meden bu kronikleri tantmay, tarihilerin ve genel okuyucunun kullanmna
bir an evvel sunmay uygun buldum'.
ahin Kl, Ksa Kronikler (Brachea Chronika)e Gre Erken Osmanl Tarihi (1 402-1 451):
eviri ve Deerlendirme, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Yaynlanmam
Doktora Tezi, Ankara, 2011.

Trkiye'deki Bizans almalarnn az gelimi altyaps, bu tr bir alma

da pek ok zorluu da beraberinde getirmektedir. Kaynak eserlere ulamak,
yaynlar takip etmek gibi zorluklar bir ekilde alabilmektedir. Asl zorluk
almalarmz yaparken bavuracamz, bu alanda yetimi ok az sayda
bilim adamnn olmasdr. phesiz bu konuda kendimi ayn alanda alan
meslektalarma gre ansl grdm belirtmem gerekir. Bu sayl bilim
adamlarndan birinin doktora tez danmanm olmas bana pek ok avantaj
salad. Bu nedenle, ncelikle hocam Prof. Dr. Melek Delilba'na sadece tez
danmanl iin deil, tecrbesi, ngrleri ve bilime evrensel bakyla bana
kazandrdklar iin samimi teekkrlerimi sunuyorum. lbette, yllardr al
mam boyunca gsterdikleri ilgi, sabr ve iyi niyetlerinden dolay sevgili hoca
larm Prof. Dr. lhan Erdem, Prof. Dr. Yavuz Ercan ve Do Dr. Hatice Oru'a
iten teekkrlerimi belirtmeliyim.
almalarm srasnda pek ok meslektamdan, bilim adamndan ve ya
knlarmdan destek grdm. Yrd. Do. Dr. Ferhan Krldkme Mollaolu'na
hem dostluu hem de yardmlar iin teekkr borluyum. Ufuk ac nerileri
ve fikirlerinin yan sra Yunanca tercmelerimdeki tavsiyeleriyle ciddi hatalara
dmemi engelledi. Almanca metinler konusunda Murat nr'e, yine Yunan
ca kaynak edinme konusunda yardmlarn ve bilgilerini esirgemeyen Dr. bra
him Kelaa ve Dimitrios Demirtzis'e de teekkr ediyorum. Ayrca, Trk Tarih
Kurumu'na ve ktphane alanlarndan Mustafa Snmez'e bu ktphaneye
yolu den herkes teekkr etmitir. Ben de gsterdii yardmseverlie teek
kr ediyorum. Yine kurum alanlarndan sevgili arkadam Serap imek'e
de zel teekkr borluyum. Ayrca Trkiye'deki en iyi Bizans almalar k
tphanelerinden biri olan ARIT (American Research Institute of Turkey) a
lanlarna da mteekkirim.
Yunanistan'da yaptm aratrmalarn almalarma katks byktr.
Yunanistan' a gidebilmem iin burs olana salayan Yunanistan ve Trkiye'nin
Milli Eitim Bakanlklarna, orada bulunduum sre boyunca bana danman
lk yapan Prof. Evangelos Chrysos'a teekkr ederim. Ayrca Yunanistan'daki
yardmlarn ve snrsz hogrlerini unutamadm Prof. Dr. Elizabeth Zac
hariadou ve Prof. Dr. Aleksis Savvides'e de teekkrlerimi sunuyorum. Atina
niversitesi'nde tm deerli hocalarma ve niversitenin ktphane yetkilile
rine, Atina Gennadios Ktphanesi'nin tm yetkililerine yardmlar iin te
ekkr ederim. Ayrca Yunanistan'da bulunduum sre boyunca desteklerini
esirgemeyen dostlarm Dilek-Murat Iss ve Bayram Kara'ya da teekkr bor
luyum.
thaki Yaynlar'nda yllardr destek grdm ok sayda dostum var. nal

Koak bata olmak zere hepsine mteekkir olduumu hi yzlerine syleye

memitim. Bu hislerim kitabm yaynladklar iin ou zaman usulen yazlan
sradan bir teekkr deildir. Akademik kariyerimden nce balayan ve hala
devam eden ilgi, sabr ve dostluklar iin hissettiklerimi bir kez olsun ifade
etmek istedim.
Burada sevgili dostum ve thaki Yaynlar'nn editor Ahmet z'n zel
bir teekkrden fazlasn hakettiini belirtmeliyim. Onun hayatmn son 15
ylnda her koulda salad maddi ve manevi dost desteinin yan sra, bu
kitabn yaynlanmasnda gsterdii destee ve entelektel katksna ok ey
borluyum. Benim akademik kariyere balamama vesile olan birka kiiden
biri olmasnn yan sra, en ok hayatmn her aamasnda paha biilmez dost
luuna sahip olduum iin kendimi ansl hissediyorum.
Ailemin destei her zaman yanmda oldu. Meslektam olan, ablam Prof.
Nurten Kl-Schubel ve ei Prof. Vemon J. Schubel'in daima hem manevi,
hem de akademik desteini alma ansm vard. Akademik hayatm boyuca
skntlarm paylaarak aile dayanmasn yakndan hisstettiren kardelerim
Aye Dede, Miyase Uysal, Nursel ele, Zeynep Kl ve ule Kl Y ldz'n da
adn anmadan geemeyeceim. Olduka kalabalk bir aile olarak hepsine yer
ayramadm iin beni affetsinler.
Sevgili eim ve meslektam Ayegl Kl desteini bana sevgi, ilgi ve sa
brla gsterdi. Ayrca akademik desteini de inkar edemem, minnettarm.
Ancak sevgili Annem ve Babam olmadan almam tamamlamam
jmkanszd. Onlarn fedakarlklarn sadece bir anne ve baba yapabilir ve dee
rini ifade etmem imkanszdr.
. Bu kitab sevgili annem Hsniye KILI ve babam Kahraman KILI'a
ithaf ediyorum.

ahin Kl
Bursa 2013

Ksaltmalar
Bkz./bkz.
BZ
c.
ev.
Chron. Not.
CFHB
dn.
DOP
ed .
EEBS
EP
]B
Kr.
kr .
NE
OCP
ODB
PLP
REB
TTK
vd.
VizVrem

: Baknz.
: Byzantinische Zeitschrift.
: Cilt.
: eviren .
: Chroniken Einzelnotizen.
: Corpus Fontium Historiae Byzantinae.
: Dipnot/dipnotlar.
: D umbarton O aks Papers .
: Editr/Editrler.
:'frnrpic; 'ETatpdac; BvavTtvwv :Enovwv.
: The Encyclopedia of lslam, kinci Bask.
: Jahrbuch der sterreichischen Byzantinistik.
: Kronik/Kronikler.
: Karlatrnz.
: Nfoc;'E:\.:\.rovwv.
: Orientalia Christiana Periodica.
: The O xford D ictionary of Byzantium.
: Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit.
: Revue des Etudes Byzantines .
: Trk Tarih Kurumu.
: Ve devam.
: Vizantij skij Vremennik.

Transliterasyon ve
Transkripsiyon Tablosu

Yunanca Harfler /Transliterasyon /Trans kripsiyon (.Yunanca telaffuz)

A-a
B-
r-y

A-a
B-b
G-g

a
v
g, y (e ve i

sesinden nce),
(sessizlerden ve e ve i hari dier seslilerden
nce)
dh (ng. "(th)e" gibi)
e
z
i
th (ng. "theater" gibi)

/-
E-e
Z-
H-r
0-0
I-
K-K

D-d
E-e
Z-z

A-A.

L-1

M-
N-v
8-
O-o
II-n
P- p
:E-o()
T-T
Y-u

0-w

M-m
N-n
KS-ks
O-o
P-p
R-r
S-s
T-t
Y-y
PH-ph
CH-ch
Ps-ps
0-

i ft sesliler
A-a
Au au

ai
Au-au

e
av(, y, , . , v, , p ve sesliler nnde)
af (0 , K, . n, o, T, cp, X \jl nnde,
kelime sonunda)

<l>-cp

X-x
\J'-\jl

:E-e

TH-th
i-i
K-k

i
k (e, i seslilerinden nce ince)

n
ks

o
p
r
s, z (, y, , . A., , v, p sessizlerinden nce)
t
i
f
h ( e, i seslilerinden nce ince "hi" gibi)
ps
o

ev(, y, S, . A, , v, p ve seslilerin nnde)

ef (E>, K, . n, a, T, cp, X 'I' nnde,
kelime sonunda)

Eu-eu

Eu-eu

Ou-ou

l-Ol

Ou-ou
Ei-ei
Oi-oi

ift sessizler
fK-yK
ff-yy
MII-n
NT-VT
TZ-T
T-TCJ,T

Gk,gk,ng
gg
MP-mp
NT-nt
TZ-tz
S-ts

g, n g (kelimenin ortasnda)
g, n g
b, mp (kelime ortasnda)
d, n d (kelimenin ortasnda)

fa-El

i
i

c,dz
, ts

Giri
Bizans kaynaklar, Trk tarihinin eitli dnemleriyle ilgili aratrmalarda
nemli olanaklar salar. Ttirk tarihinin Bizans kaynaklar ve bunlarn nemi
zerine yaplan almalar, bu kaynaklarn Trkiye'de bu ynde alacak olan
tarihiler iin salad imkanlar gstermitir.1 Bununla birlikte, Trkiye'de
sistematik Bizans almalarnn grece ok ge balamas, bu kaynaklarn e
virisini, eletirel yaynn ve Trk tarihiyle ilgili bilgilere ulamay daima g
letirmitir.2 Bat dnyas ile kyaslandnda bireysel baz abalarn dnda
ok az Bizans kaynann Trke' ye evrildiini, yaplan evirilerin nemli
bir ksmnn ise bilimsel metotlardan uzak olduunu rahatlkla syleyebiliriz.
Esasnda, Trkiye Cumhuriyeti'nin kurulu yllarndan itibaren Klasik filoloji
almalar balam, uzun sre Cumhuriyetin kltr politikalar iinde nem
li bir yer edinmi ve bir gelenek oluturacak kadar gelimitir. Buna ramen,
Bizans almalarnn Klasik filoloji ile desteklenen Antik Yunan ve Roma
almalar gibi sistematik bir ekilde gelitii sylenemez. te yandan, Klasik
eitim alm baz bilim adamlarnn Bizans sahasna ynelmesiyle saylar az
. da olsa akademik-bilimsel disiplin iinde yeni almalar yaplmtr.3 Gn
mzde, yurtdndaki kkl Bizans aratrmalar enstitlerinde yetien bilim
adamlarmzn says da giderek artmaktadr. Trkiye'de henz bir Bizans ara
trmalar enstits kurulabilmi deilse de gelecek iin umut vaad etmektedir.
Bugn, pek ok kaynan aslna veya Bat dillerinde yaynna ulamak gnmz
imkanlaryla kolaylamtr. Buna ramen Trk tarihinin Bizans kaynaklarnn
Trke'de yaynlanmasnda ve bunlarn tarihiler tarafndan yorumland a
lmalarn kalitesinde bir iyileme grld sylenemez. Her eyden nce,
kayna orijinal dilinden evirerek, bu bilgileri Trk tarihinin kaynaklar ile
karlatrmal olarak analiz etmek hem meakkatli hem de baz formasyonlar
gerektiren bir sretir. Bu nedenle, ok uzun zaman nce yaplmas gereken,

Bkz. Gyula Moravcsik, Trk Tarihinin Bizans Kaynaklar, ev. H. N. Orkun, Smer Basmevi,
Ankara 1938; Ayrca bkz. Melek Delilba, "Trk Tarihinin Bizans Kaynaklar': Cogito, Say
17 (K 1999), Yap Kredi Yaynlar, stanbul 2001, s. 339-351.
Bkz. Melek Delilba, "The Present and Future of Byzantine Studies in Turkey': in Memory
of Nikos Oikonomides iinde, haz. Florentia Evangelatou-Notara, Triantafyllitsa Maniati
Kokkini, Atina 2005, s. 63-72; Nevra Necipolu, "The Current State and Future Direction of
Byzantine History in Turkey': Aptullah Kuran iin Yazlar, haz. Kafesiolu-L.Thys-enocak,
Yap Kredi Yaynlar, stanbul 1999, s. 37-41.
TrkiyeCie Klasik gelenek ve Bizans almalar iin bkz. Melek Delilba, "Classical
Tradition, Byzantine and Modern Greek Studies in Turkey and Future Prospects': Association
lnternationale d'Etudes du Sud-Est Europeen, 35-39 (2005-2009), s. 259-266.
7

Bizans kaynaklarnn bilimsel titizlikle yaplm evirileri, halen Trk tarih

iliinin en nemli ihtiyalarndan biri olarak karmzda durmaktadr. Hem
Bizans almalarnn ayr bir disiplin olarak gelimesi, hem de Trk tarihinin
Bizans kaynaklar zerine almalarn artmas iin Klasik Yunanca ve Latince
eitiminin, lisans .dzeyinde tarih eitiminde yaygnlamas gerekir. stelik sa
dece klasik flolojinin yetmedii Bizans kaynaklarnn okunmas ayr bir eitim
ve tecrbe aktarm da gerektirmektedir. Akademik hayata baladktan sonra
renilen bu klasik diller, genellikle kiisel imkanlar ve abalar lsnde ve
akademik almalardan zaman alarak gelitirilebilmektedir. Dolaysyla, ne
lisans dzeyinde ynlendirdiimiz, ne de lisansst seviyede yeterince destek
lediimiz Bizans almalar, Bizans medeniyeti mirasnn en nemli paras
zerinde oturan Trkiye'de, olmas gerekenin gerisinde kalmtr.
Burada, Bizans kaynaklarnn Trk tarihi bakmndan nemine yeniden
deinmenin gereksiz olduunu dnyorum. Ksaca, erken devirlerinden
itibaren Trk tarihinin en nemli kaynaklar olduunu belirtmek yeterli ola
caktr. zellikle, Osmanl tarihinin ilk yzyllaryla ilgili pek ok konuda Bi
zans kaynaklar ou zaman yegane kaynak zellii tar. Bu zellii tayan
kaynaklardan biri de Bizans Ksa Kronikleri'dir. Trk tarihinin eitli evrele
riyle ilgili zengin bir kaynak olarak uzun sre deerlendirilmeyi beklemitir.
zellikle Osmanl Devleti'nin ilk dnemlerine dair tarihilerin snrl kay
naklara sahip olmas, bu kroniklerin nemini artrmaktadr. Ksa Kronikler'in
kaynak deeri, ierii, Trk tarihi bakmndan nemi gibi konular, ayrntl bir
ekilde birinci blmde tartlacaktr. Ksaca ifade etmem gerekirse, Osmanl
tarihinin ilk yllarndan, XVII. yzyln sonlarna ulaan zengin muhtevasy
la, Osmanl tarihilerinin Bizans tarihilerinden daha ok istifade edebilecei
bir kaynak olduunu syleyebilirim. En basit ifadelerle tanmlamak gerekirse,
Bizans dneminde ve Post-Bizans dneminde yazlm Yunanca yazmalarn
bo sayfalarna veya sayfa kenarlarna, ksaca olayn ve kronolojinin kayde
dildii, birbiriyle balantl notlarn bir araya getirilmi halini Ksa Kronikler
olarak adlandrabiliriz. Bir benzetme ile daha anlalr olmas iin, Osmanl
yazmalarndaki derkenar notlaryla en azndan biimsel yaknl olduunu
da ekleyebiliriz. Veyahut ierik olarak Tarihi Takvimler'e de benzetmek mm
kndr. Ancak bu benzetmelerin sadece bu sahaya yabanc olanlarn anlama
sn kolaylatrmak iin yapldn belirtmeliyim. Bu trleri birbiriyle ierik
ve biim olarak karlatrdm bilimsel bir incelemem yoktur. Ksa Kronik
ler, sadece Bizans ve evre Ortodoks halklarn tarihi iin deil, ayn zamanda
Bizans sonras dnem iin de en zgn kaynaklardan bi!idir. Corafi olarak
Dou Akdeniz'e odaklanm olan kroniklerin ou Athos, Patmos, Selanik ve

Ortodoks inancn nemli byk manastr cemaatlerinde keiler veya dier

din adamlar tarafndan yazlmtr. Dolaysyla, sadece merkezdeki kilise ve
manastr hiyerarisinin, politik ve entelektel elitlerin bak asn deil, ayn
zamanda Bizans sonras Ortodoks ve Yunanca konuan geni sosyal tabaka
larn grn de yanstr. Bir baka deyile, Osmanl idaresi altnda yaayan
Hristiyanlarn kamuoyu gr bu kroniklerden izlenebilir. Kroniklerde, olay
lar ksaca tasvir eden notlara da ska rastlanr. Buna ragmen, herhangi bir olay
hakknda tek bana bir tarih kayna olacak zelliklere sahip deildir. Hibir
tarihi olay bu kroniklerde bandan sonuna kadar hikaye edilmemitir. Ekseri
yetle, dier kaynaklardaki verilerin kontrol amacyla kullanlr. Bununla birlik
te, kronolojik verilerin ve baz olaylarn ayrntlarna dair bilgilerin esiz olduu
da grlmektedir. Dolaysyla, kroniklerdeki bilgiler hem Osmanl, hem de
dnemin dier kaynaklaryla mukayeseli bir ekilde deerlendirildiinde daha
ok anlam kazanr. Kroniklerdeki toplam 2200'den fazla notun ounluu Os
manl tarihine dair bilgi vermektedir. Gnmzde yaynlanm olan ekleri de
sayarsak 120'ye yakn Ksa Kronik vardr. Bunlardan biri hari geri kalan, bu
almaya esas aldmz, artk bir Ksa Kronik Corpusu saylan P. Schreiner'in
ciltlik nl eserinde yaynlanmtr. Ksa Kronikle-lin en gncel ve kapsaml
yaynn gerekletiren P. Schreiner'in uygulad metodoloji ve yaklamlar,
bu kitabn da metodunu belirlemitir. Birinci blmde ayrntl incelediimiz
bu yayn esas alnmadan, bir eviri ve deerlendirme yaplamayaca daha iyi
anlalacaktr. Dier yandan, P. Schreiner'dan nce ve sonra pek ok aratrma
yapld da bir gerektir. Bu nedenle, birinci blmde Ksa Kronik/erin Bizans
tarihyazm iindeki yeri, kroniklerin tanm, zellikleri, kaynaklar, P. Schre
iner yaynna yaplan eletiri ve dzeltmeler, bu yayn dnda kalan kronik
yaynlar, tarih aratrmalarndaki yeri gibi konular ayrntl inceleme ihtiyac
ortaya kmtr.
Kitabn ikinci blm Osmanl tarihini ilgilendiren kroniklerin tercmesi..:
ne ayrld. Bu kronikler, doas gerei tek bir konuya odaklanm deildir. Bir
kronik birden fazla konu ve uzun zaman araln kapsayabilmektedir. Baz
kroniklerde, nemsiz grnen tek veya birka notun Osmanl tarihini ilgilen
dirdii grlebilir. Bunlarn tamamn tercme etmek yerine ilgili notlar bir
arada yaynlayabilirdim. Fakat, ou zaman ilgili kronik notunu kroniin b
tnnden ayrmak okuyucuyu teknik olarak zorlayabilirdi. rnein, bir kronik
notu, kendisinden nceki veya sonraki notla balantl olabilmektedir. Bazen
bir nceki notta kronolojiyi kaydeden kronik yazar, bir sonraki notta krono
loji vermeden, "o zaman'' ya da "ayn yl" gibi ifadelerle devam edebilmektedir.
Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kleinchroniken, 1-III, (CFHB, XII), Viyana 1975-1979.

Ayrca, kroniin btnn grmeden kronik yazarnn genel slubu, olaylara

bak ve kulland terminolojinin okuyucu tarafndan anlalmas zor ola
cakt. Bu nedenlerle, Osmanl tarihine dair kaydedilen bilgilerin bulunduu
kroniklerin tamamn tercme etmeyi tercih ettim.
Tercmede kronik numaralar, not numaralar, byk harflerle gsterilen
(A, C gibi) farkl yazma nshalarn ksaltmalar gibi konularda P. Schreiner'in
sistemini aynen korudum. Ancak yazma nshalar hakknda bizzat alma
dm iin detayl bilgi vermenin gereksiz olduunu dndm. P. Schreiner,
Yunanca metni yaynlarken, her bir notun kaydettii kronolojiyi metinde d
zeltmek yerine notun zerine kendi tespit ettii kronolojiyi eklemitir. Elbette
onun ekledii kronoloji en doru tespit saylmamaldr. Bu metodun baz sa
kncalar olduuna dair grlere aada yeniden deineceim. Buna ragmen,
kroniklerin tercmelerinde P. Schreiner'in kronoloji tespitlerini aynen koru
may ve aktarmay uygun grdm. Bu eklemeleri her notun banda koyu italik
ve kk karakterle yazarak asl metinden ayrt edilmelerini saladm. Dola
ysyla, eviri metin ile balndaki kronoloji klkla eliebilir. Hatta birbi
rinden ok farkl kronolojilere rastlanabilir. Bu durumda, okuyucu hangisinin
doru olduuna kendi aratrmalaryla karar vermelidir. P. Schreiner'in krono
loji tespitleri, elbette ciddi aratrmalarla ulat sonulardr. Ancak, Osmanl
tarihi sz konusu olduunda yanlabildiini doktora almalarm srasnda
tespit ettiimi belirtmeliyim. Dolaysyla, aratrmaclar kronolojik bilgileri
kullanmadan nce mutlaka teyit etmelidir. Keza, yaynndan sonra geen krk
yl iinde yeni bulgularn ortaya kmas dahi bunun iin yeterli bir sebeptir.
Ksa Kroniklerde, szdizimi, gramer ve imla bakmndan dzensiz, eksik
cmlelere ska rastlanmaktadr. Bu durum, belki de Ksa Kronik/etin en ka
rakteristik zelliklerinden biridir ve tercmeyi zorlatrr. Bu nedenle, Trke
tercmede okuyucunun karsna sklkla dk cmleler kacaktr. Yine de
metnin zn deitirecek mdahalelerden kandm. Baz durumlarda, an
laml bir Trke cmle karmak iin tarafmdan cmleyi tamamlayc baz
eklemeler yapld. Ancak asl metne tamamen sadk kaldm. Bu eklerin tamam
keli parantez[ ] iinde ve koyu ve kk karakter olarak gsterildi. Metin
iinde P. Schreiner'in yapt ve keli parantez ( < >) iinde gsterdii tm
eklemeleri aynen korudum. Tercmede, szcklerin mmkn olduu kadar
Trkeletirilmesine zen gsterdim. Bir fiili veya sfat tanmlayan birden ok
szck kullanld durumlarda, Trke'de anlam en iyi ifade eden farkl sz
ckleri tercih ederek kronik yazarnn tercihlerine sadk kalmaya altm. r
nein, "ld" fiili Yunanca metinde neredeyse 5-6 deiik fiille ifade edilmitir.
Tamamn Trke'deki "ld" fiiliyle karlamayp, yerine gre "vefat etti", "ha
yata gzlerini yumdu" gibi karlklar kullanmaya altm.
..

10

Yunanca'nn Latin harflerine aktarm aratrmaclar iin hep sorun olmu

tur. ngilizce konuulan dnyada grece standartlam bir sistem olmasna
ramen Fransz imlasyla yazm halen kullanmdadr. te yandan, Antik Yu
nanca metinler iin kullanlan aktarma sistemleriyle, ada Yunanca iin kul
lanlan fonetie dayal sistemlerin farkll da bu karmakl artrmaktadr.
Trkiye'de de bu sistemlerin kullanm kiilerin tercihine gre deimektedir.
Bu konuda bir standart getirme abalar, btn kullanmlar deerlendirip yeni
bir neri getiren bir makaleyle, nemli bir boluu doldurmutur.1 Makale ya
zarlarnn nerisi, ncelikle transliterasyon veya transkripsiyon yntemlerin
den birini tercih etmek gerektii ynndedir. lk-bakta en doru yaklam
gibi grnen bu durum, Orta a Yunancas ile yazlm bir metni Trke'ye
tercme etmeye kalktnzda birtakm sorunlar ortaya kmaktadr. nl
Bizans tarihisi Cyril Mango'nun da yaknd gibi, tek bir sistem kullanarak
yazmda tam bir tutarllk gstermek garip formlarn kmasna neden olmak
tadr.2 nerilen sistemlerden sadece birini kullandmzda, ortaya kan baz
kelimelerin ne Trke'de ne de Bat dillerinde karlatmz tuhaf biimler
ald grlyor. Bu durum, zellikle ift seslilerde daha da ok karmaaya ne
den olmaktadr. Ksa Kronikler sz konusu olduunda ise durum daha da kar
mak bir hal almaktadr. Bunun sebebi, her bir kroniin farkl bir el tarafndan
deiik zamanlarda ve blgelerde yazlmasnn getirdii imla ve ortograf e, itliliidir. Baz kroniklerde, yer ve ahs isimlerinin hatal yazmna ve farkl
diyalekt kullanmna rastlanmaktadr. zellikle, Trke ahs ve yer isimlerinin
yazm sklkla farkllk gstermektedir. rnein, Sultan 1. Bayezid iin ltirim
Paiazites, Gilterim Baiazet, ldirem Baiazites, Musa elebi iin Mousi Tzelepes,
Mouse Tzelepes, Mouseltzepes, Mousi Kelepis gibi her kronikte deiik yazm pi
imleri karmza kmaktadr. Baz kroniklerde ahslar birbirine kartrlm
ya da ayn kii iin deiik lakaplar kullanlmtr. rnein, Emir Sleyman
elebi iin Moursouman, Mousoulman, 1. Mehmed elebi iin Kyritzes, Sultan
Tzalapes gibi farkl isimler kullanlmtr. Bu tr Trke yer ve ahs isimleri
ni aktarrken transliterasyon sistemini kullandm. ahslarn kartrlmamas
ve okuyuculara kolaylk olmas iin parantez iinde kastedilen kiinin adn
ekledim. Dolaysyla, kroniklerde Trke yer ve ahs isimlerinin nasl yazlp
okunduu, okuyucu tarafndan rahatlkla takip edilebilir hale geldi.
Yukarda saydm sebeplerle, temel olarak transliterasyon sistemini tercih
ederken, sorun.olabilecek baz harfleri yle aktarmay uygun grdm: -r ve e
harflerinin karmamas iin r harfini e ile, ayrca o ile w harflerinin karma-

Herkl Milas, "Yunanca'nn Trke Harflerle Yazl", Tarih Aratrmalar Dergisi, C. XVI,
27 ( 1992-1994), s. 189-197.
Cyril Mango, Bizans. Yeni Roma 1'?1paratorluu, YKY, stanbul 2008, s. 7.
11

mas iin de w harfini olarak aktardm. Bunlarn dnda cp harfi Trke'de

-f harfiyle karlanabilecek olmasna ramen, uluslararas kullanm standart
larna uyumlu olmas asndan -ph ile, ayn sebeplerle X harfinin Trke'de
bazen -kh veya -h ile karlanmasna ramen -eh olarak kullanlmasn uygun
grdm. Son olarak, transkripsiyon tablosu da ekleyerek ada Yunanca'nn
Trke telaffuz karlklarn gstererek, okuyucunun bu sistemdeki karlklar
da grmesini istedim.
Yunanca yer ve ahs isimlerinde yine transliterasyon sistemi kullandm.
Ancak, Bizans almalarnda yaygn olarak kullanm yerlemi yer ve ahs
isimlerini (Konstantinopolis, Thessalonike, Manuel, Thomas, oannes gibi) gste
rirken e ve yerine e ve o kullandm. ift seslileri ise genellikle kullanmadm.
Aksi takdirde, yukarda da szettiim gibi kullanm yaygn olmayan biimler
ortaya kacakt (Manuel yerine Manouel gibi). Metinde geen yer isimlerinin,
varsa Osmanl dneminde veya gnmzde bilinen yaygn Trke karlkla
rn da yine keli ve parantez iinde, baz aklama gerektiren durumlarda da
dipnotlarda gsterdim.

12

B R NC

B L M

Bizans Ksa Kronikleri

Bizans Tarihyazmnda Ksa Kronikler

Modern tarih aratrmalarnda, kaynak eserlerin ihtiva ettii bilgilerin yan sra
metnin retildii balam ve tarihsel geliimi de sonulara ulamakta belirleyi
cidir. Bir kaynan nasl kullanlmas gerektii sorusu, onun hangi koullar al
tnda retildii, yazarnn kimlii, baka metin ve trlerle ilikileri vs. gibi pek
ok sorunun yannda, nasl bir tarih tasarmyla yazld sorusunun yantna
da baldr. Bu nedenle, Bizans Ksa Kronikler"nin balca edebiyat (literatu
re) trlerinden (genus/genre) biri olan Bizans tarihyazm (historiographia)
iinde nerede konumlandn anlamann nemli olduunu dnyorum.
Keza aada Bizans Ksa Kronikleri'nin neden bu ekilde adladrld, hangi
kriterlere gre Ksa Kronik saylmas gerektiini aklayacam. Bu noktada,
ncelikle Bizans tarihyazmnda Tarih ve Kronik (Historia/lawpia-Chronikonl
xpovK6v)1 ayrmnn kkenleri ve Kronik trnn geliimini genel hatlaryla
aklamaya alacam. Dolaysyla, bir alt kategori olarak Ksa Kronikler'in
Bizans tarihyazmndaki yeri zerine bir eyler sylemeden nce, Bizans Kro
nik yazm (Chronographia) gelenei zerine baz tartmalar da aktarmann
faydal olacan dnyorum. Elbette amacm Bizans tarihyazmnn kkleri
ve geliim srelerinin ayrntl analizini yapmak deil.2 Bizans'ta tarihyazm
nn ortaya k, farkl tipleri ve bu konudaki halen zmlenmemi tartma
lar zerine geni bir klliyat sz konusudur. Burada mmkn olduu kadar koBizans

tarihyazmnda deiik kullanmlaryla xpovoypa<pLKOv-xpovoypa<pELOV

xpovoypacp[a. Bkz. A. Kazhdan "Chronicle" ODB, c. I, s. 443.

Genel anlamda tarihyazmnn geliim srecini ve Hristiyanln gemii aklama

biiminin tarihyazmna etkileri hakknda bkz. R.G. Collingwood, Tarih Tasarm, ev.
Kurtulu Diner, Gndoan Yay. (2. Bask), Ankara 1996, s. 45-90; Hristiyan tarih
tasarmnn ge Roma, erken Bizans devrinde yazlan kroniklerin temelini oluturma sreci
hakknda bkz. Cyril Mango, Bizans. Yeni Roma lmparatorluu, s. 207-235; Ancak kronikler
zerine imdiye kadar yaplan en kapsaml alma iin bkz. Brian Croke, Christian
Chronicles and Byzantine History, 5th-6th Centuries, Variorum, Great Britain-USA 1992.
Bu eserde bulunan ve kroniklerin kkeni, trleri ve geliimi hakknda eitli dnemlerde
yaynlad makalelerden en nemlisi udur: Brian Croke, "The Origins of the Christian
World Chronicle': Christian Chronicles and Byzantine History, 5th-6th Centuries, Variorum,
Great Britain-USA 1992, III, s. 1 16- 131. Bizans kronik gelenei zerine bkz. Cyril Mango,
The Tradition of Byzantine Chronography, Harvard Ukrainian Studies, 12/13 (1988-89), s.

360-372.
13

nuyu datmadan, Kronik yazmnn ortaya k ve tartmalar zerine, genel

okuyucuyu gzeten bir yaklamla genel bilgiler vermekle yetineceim.
Bizans tarihileri yazdklar eserleri tarih (historia) veya kronik (chronikon)
olarak kesin izgilerle hibir zaman ayrmadlar. Her iki trn Bizansl yazar
larnn amac aynyd; gemiin peine dmek ve kendi zamannn olaylarn
gelecee aktarmak. XII. yzyln Bizansl bilgini Selanikli Eustathios tarihi
historein (gemii yazmak) ve syngraphein (ada olaylar yazmak) olarak iki
ye ayrdnda, Antik Yunan'dan Roma'ya kadar kadim uygarlklardan szlen
tarihyazm Bizans devrinde en parlak dnemini yayordu. Tarih yazmann
nihai amac deimese de gelecee aktarlacak olaylarn tercihi ve sunumunda
kkl deiiklikler yaanmt. Theophanes Confessor (d.758-.818) ilk defa
olarak kronik yazarlar '(chronographoi) ve tarih yazarlar .(historiographoi)
ayrm yaptnda,1 asl amact tarihileri tasnif etmek ve iki ti.rihyazm tr
arasndaki fark ortaya koymakt. Gemii ve zaman,nri olaylarn bir kronik
yazarak sunma biimi Theophanes'ten sonra bu terimlerin Bizans
. tarihyazmnda tipik bir balk olarak yerlemesini salad.
Theophanes'ten nce ve sonra Bizans tarihileri arasnda eserlerinin ie
rii Historia olmasna ramen Chronikon adn kullananlarn veya bunun tam
tersini uygulayanlarn olduunu grebiliyoruz. Ge Roma dnemi yazarlar
eserlerini ounlukla Tarih (historia) olarak adlandrrken oannes Malalas'tan
(VI. yzyl) itibaren Georgios Synkellos (VIII. yzyl), Theophanes Confessor
ve Georgios Hamartalos (IX. yzyl) rneklerinde olduu gibi Kronik bal
yaygn olarak kullanlmaya balamtr. X. yzyldan sonra ise Michael Psellos,
Niketas Choniates, Georgios Akropolites veya Patrik Nikephoros I, oannes
Skylitzes, oannes Zonaras gibi isimler, ierik Historia olmasna ramen Chro
nikon2 baln tipik olarak kullanmaya devam ettiler. ki trn, anlatm yaps,
kronoloji, gemiin algs ve sunumu gibi konularda farkl olduklar aktr.
Ancak, Historia ve Chronikon terimlerinin Bizans tarihyazmnda birbirinden
bamsz iki ayr tr temsil edip etmedikleri, modern an tarihileri ara
snda birok tartmaya sebep olmutur. Bugn zmlenmi gibi grnen
tartmann temel meselesi, kronikleri yazanlarn yeterince eitimli olmayan,
antik an Klasik Yunan kltrnden habersiz, basit keiler olduklarna dair
yaklamlard. Bu bahse aada yeniden dnmeden nce, modern Bizans ta
rihilerinin bu iki terimi de Bizans tarihyazmnn deiik tipleri olarak de
erlendirmesine ramen, fiili olarak ayrmn devam ettiini de belirtmeliyim.3

2
3

Alexander Kazhdan, "Historiography': ODB, c. 11, s. 937. lgili yer iin bkz. Theophanes
Confessor, Chronographia, haz. C. de Boor, 2 cilt, Leipzig, 1883-85, 3.11-12.
A. Kazhdan, "Historiography': s. 937.
A. Kazhdan, "Historiography': s. 937-938.

14

Dolaysyla, Kronik trnn nasl ortaya ktn ve tarihyazmnda neyi temsil

ettiini anladmzda, hem bu tartmalarn sebebini hem de Ksa Kronik/erin
zelliklerini anlamamz kolaylaacaktr.
Hristiyanlk ncesi Yunan-Roma tarihyazm, tanrlarn aracln ilev
sel kabul etmesine ramen tarihin konusunu sadece insann eylemleriyle s
nrlandryordu. Bu tarih felsefesine gre, tanrlar sadece insanlarn ilerinin
sonucuna etki edebilirdi. Tanrlarn insanlarn tarihini nceden belirledii bir
plan olamazd. Bu insanmerkezci tarih tasarm1 Hristiyanln ortaya ky
la deiime urad. Artk, insann var oluunun ve btn eylemlerinin sebebi
ni ve sonucunu Tanr'nn belirlediine inanan yeni reti, tarih felsefesini ve
tarihyazm trlerini de belirlemeye balad. Yeni tarih tasarmna gre insan,
Tanr' nn plann uygulayan, tarihin akn deitirmesi mmkn olmayan ve
zaman geldiinde tarih sahnesinden ekilen bir figrana indirgendi. Tarih, ar
t_k planlyd; ne gemi ne de gelecek deimez plana sadk kalmalyd. Hristi
yanlktaki doutan gnah, inayet ve yaratya ilikin retilerin yan sra, hibir
ayrcalkl rk ya da snf tanmayan Tanr'nn evreninin tarihi yazlmalyd. H
ristiyan retisiyle yazlm her tarih zorunlu olarak evrensel, dnemlere ayrl
m, vahye dayanan ve Tanr'nn inayetine dayanan bir tarih olmak zorundayd.
Doal olarak, gemii izgisel bir kronoloji zerinde dnemlere ayrmak zo
runluluu dodu. Kronoloji, Tanr'nn tarih tasarsnn simetrisini ifade etme
arac olarak, evrende bilinen btn tarihlerin enkranizasyonunun arac olmak
zorundayd. sa'nn doumu kadar nemli olmayan.sa'dan nceki ve sonraki
tarihsel gelimeler, tarihiler iin her biri kendine zg bir grnm sergileyen
nemli alara ya da dnemlere ayrlarak anlatlmaya baland. Hristiyanlkta,
sa'nn yeryzne ikinci geliine (parousia) dair inan, evrendeki zaman alglama biimini de deitirdi. Hristiyan tarihiler iin Tarih {Historia), artk in
sann {Adem'in) Yaratl'ndan, sa'nn doumuna ve sonra yeniden diriliine
{parousia) kadar devam eden izgisel bir zamann zerinde cereyan etmeliydi.
Hristiyanln yaylmasndan sonraki birka yzyl, Tanr'nn zamannn insa
nn zaman olmadnn anlalmasna kadar, uzun teolojik tartmalarla geti.
Nihayet parousia'nn ok uzun zaman alabilecei ve bunun iin dnyann ne
zaman baladn hesaplamak gerektii anlald. Hristiyanlar iin, dnyann
balangcndan itibaren insana, kaderine ve gemiine dair salam bir temel
oluturma ve dinlerinin dzensiz bir yenilik deil tam tersi hatr saylacak
kadar eski olduunu gsterme ihtiyac belirdi. Dier bir deyile, Roma dnya
snn Hristiyanlatrlmas, gemiin aklanmas ve sunumunda yeni talepler
ortaya kard. Tm din ve milletlerin ortak bir kaynaktan trediklerine dair
R.G. Collingwood, Tarih Tasarm, s.74- 85.

15

Hristiyan retisi, Musevilerden Antik Yunan'a, Msr'dan Roma'ya kadar

derlenen eski kronolojileri Hristiyan din adamlarnn aratrma sahas hali
ne getirdi. Gemiin Hristiyanla uyumlu ve kronolojik bir aklamas, daha
geni lekte, basit annalistik (yllk) yaklamla, Yaratl'tan itibaren bilinen
tm krallklarn ve lkelerin tarihinin hesaplanm bir alana yerletirilebilecei
yeni bir metot gerektiriyordu. Anlattklar gemi, bir milletin ya da etnik gru
bun deil tm dnyann tarihi olmalyd. Kendi dinlerini, en eski uygarlklara
kadar gtrmek ve ncil kronolojisi ve anlatmyla uyumlu hale getirmek zo
rundaydlar.1 Tarihin bu ekilde sunulabileceini ilk defa Ge Antik dnemin
kronik yazarlarndan Kaiserial Eusebios (MS 260-340) gsterdi. Eusebios
ve ncllerinin zorlu almalar, sonraki yzyllarda Bizans tarihyazmnda
ki kronik trnn nclerine dnecek olan Dnya Kronikleri veya Evrensel
Kronik olarak adlandrlan trn ortaya kyla sonuland. Eusebios'un kro
nii ardllar iin prototip sayld ve zaman iinde yeniden gzden geirilerek
eklemeler ve dzeltmeler yapld. Elbette Bizans tarihyazmnn geliim sreci
iinde bu kronik yazm (chronographia) gelenei deierek, yeni ihtiyalara
gre farkl alt trlere ayrld. Zaman iinde, tarihi gelimeler sonucu, "Dnya
Kronikleri"nin geni ierii darald ve Bizans corafyasyla ve daha yakn etnik
gruplarla snrlandrld. Bu durum, tarihi balam ve koullara gre kendini
uyarlayan Bizans tarihyazclnn gelenei yzyllar boyunca tamasn da
salad.
Bizans tarihinin ilk yzyllar boyunca hem Kronik (Chronikon) hem de
Tarih (Historia) bal ayn anda varln srdrd.2 Ancak giderek Histo
ria neredeyse kayboldu ve Bizansl tarihiler genellikle Chronikon adn tercih
ettiler. te yandan ierik olarak kronikler giderek Tarih trne dnt. Bu
dnm srecinin balarndan itibaren, yani sa'dan sonraki ilk drt be yz
yl boyunca, Klasik Yunan-Roma tarihyazm gelenei ile Kilise'nin yeni tarih
anlay arasnda bir atma yaanmad. Kilise, en bandan itibaren Klasik
Yunan dili ve dncesinin, Hristiyan retisinin yaylmas iin iyi bir ara
Bkz. C. Mango, Bizans. Yeni Roma imparatorluu, s. 207 vd. C. Mango karmak kronolojik
sistemlerin ve takvimlerin nasl olutuu ve Bizans dnyasnda nasl kullanld konusunda
genel ereveyi olduka aklayc biimde sunmaktadr. Evrensel bir din olma iddiasndaki
Hristiyan retinin, var olan daha eski kronolojik hesaplama sistemlerini uyarlama abas
ve tarih biliminde kronolojinin kullanm zerine daha fazla bilgi iin bkz. J. William
Johnson, "Chronological Writing: Its Concepts and Development", History and Theory, C. 2,
No: 2, (1962), s. 124-145; Brian Croke, Alexander Kazhdan "Chronology" ODB, c. I, s. 448-

449.
2

Bkz. Apostolos Karpozilos, Bu(avrvo l IaropKoi Ka Xpovoypacpo, rbo A' (4o 7o al.),
Ekdoseis Kanake, Atina 1997, s. 260 vd.; J. N. Ljubarskij, "Man in Byzantine Historiography
from John Malalas to Michael Psellos", DOP, 46, Homo Byzantinus: Papers in Honour of
Alexander Kazhdan, (1992), s. 178.
-

16

olabileceinin farkna varmt. Tarih (Historia) alannda ise ne sunu biimi

ne de ilgi alanlar ve slup bakmndan, Hristiyan reti ile Klasik Yunan ta
rihyazmnn ortak bir yannn olduu akt. Klasik Yunan geleneinde tarihi,
olaylarn nedenini analiz eder, sorularnn cevaplarn arard. ahit olduklarn
veya tarihten rendiklerini yeniden aktarrken kendi dncelerini ve yargla
rn da yazard. Bu nedenle ilk yzyllarda kronikler ve kilise tarihlerinde, siyasi
ve dnyevi olaylar darda bran bir yaklam benimsendii grlr. ki tr
arasndaki en byk eliki, insana ve insann tarihteki rolne dair farkl yak
lamd. Klasik Historia anlaynda insan, olaylarn kahraman olarak karak
teri ve oynad rolle tarihin akn belirliyordu. Hristiyan retiyle beraber,
'olaylarn kronolojisi ve ierdii kutsal anlam nem kazanmt. Dolaysyla,
kahramann kiilik zellikleri ve duygularnn hibir nemi kalmad. Hatta bu
duygu ve dnceler, belirli kalplar halinde, belirli durumlar ve hareketlerle
balantl olarak srekli tekrar edilir oldu. Bu yaklam, ayn zamanda kronik
yazarnn kendi duygular ve yarglarn, daha anonim ve belirli kalplar iinde
ifade etmesi anlamna geliyordu. Ancak, IV.-V. yzyllarda yaanan sosyo-po
litik deiimler, Bizans'ta yaz dnyasnn da deimesine yol at. Hristiyan
lk,. neredeyse btn Akdeniz dnyasndaki hakim g olmasna ramen, bu
dnemin ihtiyalar Klasik Yunan kltrnn yeniden kefedilmesine neden
oldu. Bu dnemde ok sayda retoriki, flozof ve tarihi yeniden Antik Yunan
klasiklerini kefederek Hristiyan retiye aykr olmayan Historia yazmann
yollarn buldular. Tarihyazmnda insann rol, kiiletirmeler, betimlemeler
ve retorik zellikler yeniden grlmeye balad.1 Bizans edebiyatnn olutuu
bu iki yzyl Historia trnn yeniden glendii dnemin balangc oldu.2
Modern an tarihileri, Klasik Yunan kltrnn Bizans tarihyazmnda
ki en belirgin etkilerinin grld bu Historialar' Bizans edebiyatnn zirvesi
olarak deerlendirdi. Bu tr, ayn zamanda Klasik Yunan kltrnn Bizans
tarihyazmndaki etkilerinin delili sayld.3 Bizans almalarnn dorua ula
t XIX. yzyl, ayn zamanda modern tarihiliin kaynak aratrmasna da
yanan mehur Quellenfarschung metodunun her alanda karln bulduu d
nemdi. Bu dnemde flologlar ve Quellenfarschung metoduna sarlan tarihiler,

2
3

J. N. Ljubarskij, "Man in Byzantine Historiography': s. 178 vd. Yazar, Bizans tarihyazmnda

insann rolne yaklamdaki geliim evresini inceliyor. Tarihyazmnda uzun bir gelime
evresinin en st noktas olarak Michael Psellos'u kabul ediyor. Bizans tarihyazmn balatan
oannes Malalas'n kroniindeki arkaik aamadan itibaren tarihyazmndaki deiimin
evrelerini gstermeye alyor.
A. Karpozilos, Bv(avrvol IowpKoi Kal Xpovoypa<po, roo A' (4o-7o al.), s. 260 vd, ayrca
s. 528-534.
Jakov N. Ljubarskij, "New Trends in the Studr.ofByzantine Historiography" DOP, 47 ( 1993 ) ,
s. 131-132.

17

Bizansllarn gemi ve gelecei sunma biiminde yaanan deiim evrelerini

grmezden geldiler. Bizans kaynaklarnn metinleri yaynlanrken, kronikler
nemsiz sayld. Bizans tarihyazm, Antik Yunan kltrnn bir devam ola
rak grlyordu. Tarihyazm trleri de buna gre deerlendirilmeliydi. Do
laysyla, XIX. yzylda tarihyazm meselelerinde uygulanan hakim metot,
Bizans tarihyazmnn alt trleri konusunda da belirleyici oldu. Bu alt trler
konusundaki tartmalar, XIX. yzyln nemli Bizans edebiyat uzman Kari
Krumbacher'in Bizans tarihyazmn tarihler ve kronikler olarak ikiye ayrma
syla balad. Ona gre bu iki alt tr (subgenre) tarihyazmnn bamsz iki alt
branyd ve her biri birbirinden bamsz kklere sahipti. Tarihler (Historia),
eitimli kiiler tarafndan kk bir kesim tarafndan okunmas iin klasik
slupla, kronikler ise mtevaz keiler tarafndan, basit insanlar tarafndan
okunmas niyetiyle basit bir slupla yazlmt.1 K. Krumbacher'in bu yakla
m, 1960'larda H. Beck tarafndan temelsiz ve hatal bilgiye dayand tartma
gtrmez bir ekilde ispatlanana kadar genel bir kabul grmt. Dier bir de
yile, H. Beck'e kadar Bizans edebiyat iinde Kronik tr baka hibir edebiyat
tr iin geerli olmayacak ekilde kmsendi. Yazarlar kaln kafal ve ei
timsiz, eserleri banal ve sradan olarak nitelendirildi. slup bakmndan yete
nek yoksunu ve zayf sayld.2 H. Beck, kroniklerin sadece te birinin keiler
tarafndan yazldn, kronik yazarlarnn ounun yksek edebiyat bilen ve
klasik Yunan edebiyatna vakf, eitimli rafine yazarlar olduunu gstermiti.3
H. Beck'ten sonra, Krumbacher'in alt tr teorisinin pek ok eserin snflanma
snda geerli olamayaca anlalsa da bilim adamlarnn tutumu pek deime
di. Bazlar K. Krumbacher'i desteklemeye devam ederken bazlar orta yolu
benimsedi. Hatta Bizans edebiyat tarihi zerine bugn de gncelliini koru
yan eserinde H. Hunger bile bunlar deersiz edebiyat (Trivialliteratur) olarak
deerlendirerek ikna olmad.4 Bilim adamlarnn, teoride tarihyazmnn bir
btn olduunu kabul etmelerine ramen bu paradoksal tutumu srdrmele
rinin nedeni,}. Ljubarskij tarafndan 1987'de yazlan bir makalede analiz edil
di.5 Ljubarskij'e gre, bu tutumun kkleri bilim adamlarnn zihninde deil

2
3

4
5

Bizans tarihyazmnn geliimi ve kronik-tarih ayrm meseleleri zerine tartmalar iin

bkz. Kari Krumbacher, Geschichte der byzantinischen Literatur, Mnih, 1897, s. 219-226.
J. N. Ljubarskij, "New Trends': s. 135.
H.G. Beck "Zur Byzantinische 'Mnschchronik': Speculum historiale. Geschichte im Spiegel
von Geschichtsschreibung und Geschichtsdeutung, haz. C. Bauer, 1. Boehm, M. Mller,
Freiburg-Mnih 1965, s. 188-197.
Kronikler ve tarihler zerine tartmalar iin bkz. Herbert Hunger, Die hochsprachliche
profane Literatur der Byzantiner, I, Mnih, 1978, s. 252-357.
Jakov N. Ljubarskij, "Neue Tenderizen in der Erforschung der byzantinischen
Historiographie': Klio 69:2 (1987), s. 560-566.

18

gereklikte yatmaktadr. Ona gre bu iki tr arasndaki balant duraan ve

deimez deil, tersine diyalektik ve tarihsel dneme baldr. Tarihyazmnn
her alt tr birbirinden bamsz deil birbiriyle alakal ve etkileimli olarak
deerlendirilmeli ve homojen bir tr olmad kabul edilmelidir.}. N. Ljubars
kij, Bizans aratrmalarnda yeni eilimin, safbir Quellenfarschung metodundan
kendisinin balamsal aratrma (contextual investigation) olarak adlandrd
metoda aamal bir gei olduuna inanmaktadr. Artk talarn yerine otur
maya baladna, onun deyimiyle "kroniklerin rehabilitasyonu" ile birlikte di
er edebiyat trlerinde de ayn eilimin yaandna inanmaktadr.1 Dier bir
deyile, Quellenforschung metodunun metinlerin inkiaf ettii koullar gzard
etmesinin yaratt sorunlar yeni metotlarla zlm ve kroniklerin deeri
anlalmtr.2 Kukusuz, Bizans almalarnda onun formle ettii yeni ei
limlerin, . kronikleri tekrar kmseyen bir yaklama geri dnmesi mmkn
.
deildir. Buna ramen, sz konusu ayrm Bizans edebiyat zerine yaplan yeni
almalarda devam etmektedir.3 Modern Bizans aratrmalarnn gvenilir
bavuru kaynaklarndan Oxfard Dictionary ofByzantium'da yer alan, bu eserin
editr de olan A. Kazhdan'n yazd ilgili maddede, kronikler, tarihyazm
nn (historiographia) eitli tiplerinden biri olarak tanmlanarak drt katego
riye ayrlmaktadr. Bunlardan ilki Dnyann Yaratl'ndan veya Ademden
itibaren bir Dnya Kronii (veya Evrensel Kronik) tipindeki kroniklerdir. En
nemli rneklerini oannes Malalas, Georgios Synkellos, Georgios Hamarto
los, Michael Glykas veya Theophanes Confessor gibi Bizans kronik yazarlar
vermitir. Bu tip kronikler annalistik (yllk) tipinde Kitab- Mukaddes anla
tsna uygun bir kurguyla, dnyann yaratlndan balayarak kronik yazarnn
kendi zamanna kadar olan tarihin kronolojik srayla yazld, gemie ait veya
2

J. N. Ljubarskij, "New Trends': s. 136.

J. N. Ljubarskij, "New Trends': s. 132-135. Ljubarskij, makalesinde bu aamal geiin bilim
adamlarnn almalarna nasl yansdn rnekler vererek aklyor. Son yllarda kronikler
zerine yaplan almalardaki ve kroniklerin yeni edisyonlarndaki yaklamlarda, eski
kmseyici anlay yerine aksini ileri sren yeni grlerin yaygnlatn ve artk Bizans
tarihyazmndaki alt trn deerinin anlaldn kantlamaya alyor.
Son zamanlarda nl Bizantinistlerden Apostolos Karpozilos tarafndan ada Yunanca
yaynlanan eserin balndan ve ieriin snflandrlmasndan da bu anlalmaktadr.
A. Karpozilos, artk gereksiz grlen bu tartmaya girmeden btn eserleri analitik ve
diyalektik bir yaklamla yeniden deerlendirmitir. Henz cildiyle XII. yzyla kadar
tamamlad eseri, Bizans tarihyazrn zerine son zamanlarda yaplan en kapsaml alma
olma zelliini de tamaktadr. Bkz. Apostolos Karpozilos, Bv(avrvoi Iawpcoi_ ca
Xpovoypa<po, roo A' (4o-7o al.), Ekdoseis Kanake, Atina 1997; Bv(avrvoi Iawpcoi
ca Xpovoypa<po, roo B' (Bo -lOo al.), Ekdoseis Kanake, Atina 2002; XI.-XII. yzylar
kapsayan nc cilt: Bv(avrvoi Iawpcol ca Xpovoypa<po, roo B' (llo -12o al.),
Ekdoseis Kanake, Atina 2009. Bu tartmay artk gereksiz gren Ljubarskij'nin grleri
iin bkz. J. N. Ljubarskij "Man in Byzantine Historiography': s. 178.

19

ada kaynaklarn da kullanlabildii kroniklerdir. Theophanes Confessor'dan

sonra bu annalistik (yllk) kronikler daha sk kullanlr olmutur. Bu tip kro
niklerin ortak kayna, Erken Bizans-Ge Roma devrine ait,Josephus Flavius,
Sextus Julius Africanus ve yukarda da bahsettiim Kaiserial Eusebios gibi
kronik geleneinin ana damar sayla: metinler olmutur. Bu damarn dnda,
biimsel olarak farkl ikinci bir grup kronik ise bu almann konusu olan
Ksa Kronikler'dir. Aada daha ayrntl anlatlacak olan Ksa Kronikler, daha
snrl bir kronolojik periyodu kapsar. nc form ise ok yaygn olarak g
rlen kronolojik listelerdir. Bu listelerde, nemli tarihi olaylar, antik dnemin
imparatorlar, krallar, patrikler, papalar gibi nemli kiilerin grev dnemleri,
VIII. yzyldan itibaren pek ok farkl yazmaya anonim yazarlar tarafndan
kaydedilmitir. Drdnc tip kronik ise kiisel kronolojik kaytlardr. Bir aile
veya nemli bir ahsiyetin kiisel kronolojik kaytlar bu kategori iinde deer
lendirilir.1

Ksa Kronikler (Brachea Chronika) Terimi zerine

Gnmzde bilim evreleri tarafndan kabul gren adyla Bizans Ksa
Kroniklednin neden bu ekilde adlandrldna dair bir blm yazlmasn
Bizans aratrmalaryla uraanlar belki de garipseyecektir. Bu blm yazma
mn sebebi son zamanlarda sklkla karlatm, genellikle Bizans kaynakla
rn kullanmaya alan baz Osmanl tarihi aratrmaclarnn yayd hatal
bilgilerdir. Herhangi bir polemie girmeden, bu kroniklerin Bizans Ksa Kro
nikleri olarak adlandrlmasnn hatal olduu, esasnda Anonim Greke/Yunan
ca Kronikler olarak adlandrlmas gerektii gibi eletiriler aldm belirtmeli
yim. Hatta bu kaynan Bizans kayna olarak deil Osmanl kayna olarak
nitelendirilmesi gerektii de, tarafma birka kez szl ve yazl eletiri olarak
yneltildi. Bu nedenle, Ksa Kronikler adnn benim tercihim olmadn veya
tesadfen seilmediini aklama ihtiyac hissediyorum.
Ksa Kronikler veya Yunanca yazlyla Bpaxta XpovK(x/Brachea Chroni
ka ad ilk defa Sp. Lampros tarafndan kullanld.2 Bunun nedenlerine gir
meden nce, bu kroniklerde bir kez bile Brachea Chronika ifadesinin kulla1
2

Alexander Kazhdan "Chronicle'; ODB, c. 1, s. 443-444.

Peter Schreiner, Studien zu den Bpaxta XpovKa. Miscellanea Byzantina Monacensia
6, Mnih 1967, s. 2, dn. l; Peter Charanis, "Les BPAXEA XPONIKA comme source
historique Byzantion 13 (1938), s. 335; Peter Charanis, "A Note on the Short Chronicle
No 45 of the Lampros-Amantos Collection'; Annuaire de l'Institut de Philologie et d'Histoire
Orientales et Slaves, 7 (1939-1944), s. 447; Raymond J. Loenertz, "Etudes sur !es chroniques
breve byzantines OCP 24 ( 1958), s. 155; Bu ad ilk kullanan Sp. Lampros'un eseri iin bkz.
Spyridon Lampros, Bpaxta XpovKa, eK8i8ovra e emtJea wu Kowvaravrivou I. A.avwu
(= Mvrela Tl'f EUrvK Iawpla, w. A, revxo I), Atina 1932.

20

nlmadn belirtmeliyim. Sp. Lampros'un amacnn, Yunanca yazmalarda

dank halde bulunan ve o zamana kadar ounlukla Chronica Minora {Kk
Kronikler)1 adyla bilinen dier kroniklerle bir ayrm yapmak olduuna phe
yoktur.2 Esasnda, bu kroniklerin ieriinde balk olarak kullanlabilecek ksa
cmleler bulunduu grlecektir.3 rnein 'Ev0ura!Enthymesis, xpovtK6v
eplKOV/chronikon merikon, XPOVoypacpLKOV/chronographikon, xpovoypacp[ov/
chronographion, auvmJtL<; xpovtKlsynopsis chronike, lyra/diegesis veya daha
iddial bir ekilde [awp(a/historia4 bunlardan bazlardr. Ancak hibirinin bu
kronikleri ayr bir kronik kategorisi olarak tarif edecek nitelikte balklar ol
mad da anlalmaktadr. Dolaysyla, Sp. Lampros'un bu kronikleri ilk defa
yaynlarken yapt adlandrma seiminde baz kriterleri gzettii rahatlkla
sylenebilir. Kronikleri hangi kriterlere gre setiini, neden bu ekilde ad
landrdn yazmaya maalesef mr yetmedi. Eserinin yaynlanma servenine
aada yeniden dneceim iin, onun seiminin Bizans almalarnda kabul
grdn belirtmek yeterli olacaktr. Zaman iinde, ngilizce'de Short Chro
nicles5, Franszca'da chroniques breve gibi evirilerle Bat dillerine de yerlemi
tir. Esasnda, ksa veya kk kelimelerinin bu kroniklerin esasna ynelik bir
tanmlama olmadna ileriki yllarda P. Schreiner tarafndan aklk getiril-:
mitir. P. Schreiner, Ksa Kronikleri dier kronik trlerinden ayran zellikleri
bir sistematik iinde ortaya koymu olmann rahatlyla, eserinin adnda Al
manca ksa anlamna gelen kurz yerine, daha kapsayc ve kk anlamn da
ieren Klein kelimesini tercih etmitir. Ancak, eserin banda karmza kan
Kleinchroniken oder Kurzchroniken (Kk Kronikler veya Ksa Kronikler)6 cm
lesi, artk bu adlandrmay nemsemediini gstermektedir. Nihayet, ksa veya
kk sfatlarnn, bu kroniklerin dierlerinden farkl ve ortak zelliklere sahip
olduunu vurgulamak dnda ilevi olmadn sylemek mmkndr. Ese
rin Almanca ad olan Die Byzantinischen Kleinchroniken, ve CFHB (Corpus
Eski Ahit nshalarnda bulunan kronoloji listeleri ilk defa u eserde derlenmitir: Chronica
. Minora, ed. C. Frick, I, Leipzig 1892. Ayrca bkz. P. Schreiner, Studien zu, s. 2; P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. I, s. 20-21; Ayrca bu listelerin Bizans edebiyat iindeki yeri ve Ksa
Kronikler il farklar iin bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 38-40.
2 Buna ramen, Ksa Kronikler ile Chronica Minora adyla bilinen kronoloji listeleri veya aile

3
4
5
6

kroniklerinin bir sre daha kartrld grlmektedir. rnein, P. Wittek'in 1936 ylnda
Lampros'un yayn iin kaleme ald deerlendirmede halen "chronicon mineures" ifadesini
tercih ettii grlmektedir. Bkz. Paul Wittek, "Chroniques mineures byzantines': Byzantion,
12 ( 1937), s. 309-323.
Kr. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, Kr.30, 36, 50A, 50B, 58 {69 I), 59, 63 vb.
Aada, "Ksa Kronikler'in Kaynaklar" bahsinde tekrar deinilecektir.
Elizabeth M. Jeffreys "Chronicles, Short" ODB, c. I, s. 447.
P. Schreiner, Studien zu, s. 2
21

Fontium Historiae Byzantinae) serisinin prensipleri gerei Latince knyesi

olan Chronica Byzantina Breviora (Bizans Ksa Kronikleri), onun bu kronikleri
Bizans tarihyazmnn bir paras olarak deerlendirdiini aka gsterir.1

Ksa Kronikler'in Tr zellikleri, Kaynaklan ve "Yazar/an"

Bizans Ksa Kronikleri'nin ayrc zelliklerinin tespiti ve tanmlanmasnda pek
ok aratrmacnn uzun yllar sren almalar oldu. Bu almalarn belirle
dii ayrntl kriterlere gemeden nce genel zelliklerini vurgulamak yerinde
olacaktr. Ksa Kronikler, en yaln haliyle eitli konulardaki Yunanca yazma
larn sayfa kenarlarna veya bo bir sayfasna yazlm kronolojik notlardr. Bu
yazmalar Bizans dneminde veya Bizans sonras dnemde yazlm olabilir.
Gemi zamanlarn veya kroniin yazld dnemin olaylar, yl, indiksiyon,
ay, gn ve hatta bazen saatiyle birlikte tam olarak belirtilecek ekilde kayde
dilmitir. Genellikle olaylarn gerekletii ortama ilikin bu notlar yazann
yorumu veya olgularn birletirilerek anlatld bir anlatm slubu benimsen
medii grlr.2 Baka bir deyile, yalnzca var olann en yaln haliyle ve ksaca
anlatld bir vekayiname olarak tarif edilebilir. Bu notlarn toplam, MS 3 12
ylndan 1771 ylna kadar uzun bir sreci kapsamaktadr. Ancak kroniklerii
bulunduu her yazmada snrl bir kronolojik dnem kaydedilmitir. Aratr
maclarn almalar sonucu birbiriyle ilgisi olan bu kronolojik notlar tasnif
edilerek bugnk haliyle yaynlanabilmitir. Bu kronikler, kk bir ksm ha
ri, belki de byk Bizans tarihyazm geleneine ihanet gibi grlebilir. lk
bakta, Theophanes'ten beri yaayan annalistik kronik biiminden daha farkl
olduu anlalmakla birlikte, bu kronik notlarnn bir amac olmadan tesad
fen yazlm veya derlenmi olduu izlenimi edinilebilir. Aksine, bu kronikle
rin daha ulvi bir amala, Bizans devletinin kaderini etkileyen tarihi olaylarn
haberlerini gelecek kuaklara aktarma niyetiyle yazldklarn artk rahatlkla
syleyebiliyoruz. Aratrmalar gsterdi ki, Ksa Kronikler Bizans'n uzun ta
rihyazclndan haberdar olan ve gerek olaylar, gerek bilgileri kaydeden
kiilerin elinden kmtr. yle ki, bu anonim yazarlar ge Bizans dnemi
.
nin tarasnda, daha sonra da Ttirk egemenlii altnda yazmaya devam ettiler.
Bizans'n bakiyeleri olarak yeraltnda, saraydan ve resmi tarihiliin kskacn
dan uzakta, Bizans'n kadim tarihilik geleneini gayriresmi olarak neredeyse
XIX. yzyla kadar tadlar. 3

2
3

P. Schreinere gre bu adlandrma daha ok "Trk Fetihleri Kronikleri" grubunun ortak

formundan kaynaklanmaktadr. Ancak baz Ksa Kronikler bu forma ve adlandrmaya
uymayabilir. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 40.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 20; P. Schreiner, Studien zu, s. 2.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 32-33; Apostolos Karpozilos, "Peter Schreiner, Die
22

Yazmalarda dank halde bulunan notlarn bir ksm kendi iinde btn
lk gsterir. Bir ksm ise ayn yazmann farkl sayfalarnda yer alan veya ayn
elden kt anlalan baka bir yazmada bulunan notlarla ilikilidir. Bazlar,
bilinen Bizans tarihlerinden {historia) alntlar ierebilir. Kk bir ksm ise
bir aile yllnda kaydedilen doum-lm vakalarn konu etmekle yetinmi
tir. Bir blm imparator listeleri gibi resmi kaytlardan notlar ihtiva eder.1
Bu kronikleri yazanlarn kulland Yunanca'ya bakldnda, baz istisnalar
hari genellikle popler Bizans edebiyatna {literature) hakim olan halk dili
nin (orwor/demdes) kullanld grlr. Bu zellikleri nedeniyle yazma
eserlerde Ksa Kronikleri tespit etmek ilk bakta kolay gibi grnr. Ancak,
yazmalarda rastlanlan her kronolojik kaydn Ksa Kronik notu olmad ger
ei aratrmaclarn iini daima zorlatrmtr. Karlalan en nemli g
lk, dnyann eitli ktphane ve manastrlarnda bulunan yzlerce Yunanca
yazma iindeki binlerce kronolojik not arasndan Ksa Kronikleri ayrabilmek
olmutur. Bu abaya giriebilmek iin ncelikle baz kriterler belirlenmesi
gerekmitir. Bu amala, akademik mrnn ounu Ksa Kronik/din tespiti
ve yaynna ayran P. Schreiner, bir krolik notunun Ksa Kronik kategorisi
iinde saylabilmesi ve yaynlanmas iin gzettii prensipleri ortaya koymakla
ie balamtr. Bu sayede yzlerce yazma tarayarak notlar tasnif edebilmitir.
Onun, Ksa Kronik/erin tespitinde gzettii hususlar genel hatlaryla yle
sralayabiliriz:
1- Bir metnin Ksa Kronik saylmas iin en nemli kstaslardan biri, Trk
lerin Monembasia'y fethettii tarih olan 1540 ylndan nceki dnemi kapsa
mas gerekir. Ayrca Bizans mparatorluu'nun i meseleleri ve komu devlet
lerle ilikili olarak kaleme alnm Yunanca metinlerden biri olmas arttr. Bu
noktada sz konusu zaman aralnn keyfi olarak tayin edilmediini, eserlerin
nakledili tarihiyle ilgili deerlendirmelere dayanarak bu tr bir saptamada
bulunulduunu zellikle belirtmek gerekir. Bu tarihte Mora Yarmadas'ndaki
Argos, Nauplion ve Monembasia kentlerinin el deitirmesi ile birlikte Bizans
bakiyesi son topraklar da Trk egemenlii altna girmitir.2 Ksa Kronik notlar
1771 ylna kadar uzanmaktadr. Bir eliki gibi grnse de, XVII. ve XVIII.
yzyllarda meydana gelen gelimelerle ilgili olarak kaleme alnm az sayda
kronik sz konusudur. Esasnda bunlar Ksa Kronik olarak deerlendirmek

Byzantinischen Kleinchroniken. 2. Teil Historischer Commentar. 3. Teil Teilbersetzungen,

Addenda et Corrigenda, Indices [Corpus Fontium Historiae Byzantinae. 12,2-12,3. Series
Vindobonensis. haz. H. Hunger]. Viyana, ster. Akad. d Wiss. 1977, 644 S/1979/, 254 S.",
EU17vca. 34 (1982) 437. [Bundan sonra A. Karpozilos, Bibliokrisia ( 1982)].
P. Schreiner, Studien zu, s. 2; P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 20; E. M. Jeffreys "Chronicles,
Short': s. 447.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 1, s. 22.
23

mmkn deildir. Fakat bir yazmann nakledili tarihi itibariyle 1540 ylndan
nce kaleme alnm kronik.lede metinsel balants bulunmas durumunda
Ksa Kronik grubuna dahil edilmilerdir.1 P. Schreiner, 1540 yl ncesiyle ba
lantl ok sayda kronik notunu bu nedenle eserine dahil etmitir.

2- Kroniklerde gramer ve sentaks kurallarna ou zaman riayet edilmedii

dikkat eker. Ayrca, olaylarn arka planna veya birbiriyle kombine edilmesi.:.
ne ynelik zel bir aba harcanmad grlmektedir. Kronikleri yazanlar, bir
anlamadan bahsediyorlarsa, ou zaman sadece bu anlamann yapldn be
lirterek tarihini kaydetmekle yetinmilerdir.2 Bazlarnda ok ksa aklamalar
ve nemli tarihi bilgiler olmasna ramen, olaylarn nedeni, sonucu ve etkileri
gibi kiisel yorumlara baz istisnalar hari rastlanmaz.

3 - P. Schreiner, tek bir notu hibir zaman Ksa Kronik olarak deerlen
dirmemitir. Bir yazmada birden fazla notun kaydedilmi olmas gereklidir.
Bazen kronik yazarnn birka deiik kaynaktan bir derleme yaparak yazma
ya ekledii grlmtr. Bu durumda ayet olaylar uzun bir zaman araln
kapsyor, kesintisiz bir biimde ve belirli bir maksatla veriliyorsa, yazmann bir
veya birka elden kp kmadna bakmakszn Ksa Kronik olarak deerlen
dirmitir. Buna karn anlk ilgiden kaynaklanan, yazmalardaki yorum ierikli
notlarn ounu veya ayin kitaplarna dlen notlarla benzer nitelikteki kayt
lar bu gruba dahil etmemitir.3

4- Biimsel olarak Ka Kronikler'e benzeyen hkmd listeleri, herhangi

bir kronolojik bilgi iermeyen notlar veya alnt mahiyetindeki tarihsel ie

rikli pusulalar, Ksa Kronik kategorisi iine alnmamtr.4 Baz durumlarda,
annalistik (yllk/vekayiname) biimindeki uzun Kronik metinlerinin tam veya
ksmi kopyalarnn, sonraki bir tarihte derleyici (compilator veya redaktr) ta
rafndan rnek nsha olarak kullanld Ksa Kronikler sz konusudur. Bunlar,
prototip olarak kullanlan eserin eksik ksmlarnn tamamlanmas ve yazarn
kendi zamannn olaylarnn eklenmesiyle baka bir metne dntnden
otantik saylm ve Ksa Kronik olarak deerlendirilmitir.5

5- Baz kronikler, en azndan belirli bir zaman dilimini kapsayacak ekilde,

hkmdarlarn (Bizans, Osmanl vb.) saltanat srelerinin balang ve bitimi
ne ilikin kesin bilgiler verir. Bu tip kronikler bazen kronolojik bilginin yann-

2
3
4
5

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 1, s. 22. zellikle Osmanllarn Balkanlar ve AkdenMle

yaylma srelerini kapsayan ok sayda kroniin 1540 sonrasna tarihlenmeleri ve bunlarn
daha eski metinlerden derleme olmalar bu kroniklerin bilgilerinin deerini drmez.
Bunun nedenleri aada daha ayrntl bir ekilde tartlacaktr.
P. Schreiner, Studien zu, s. 2.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 1, s. 23
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 20-21.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 22

24

da ok nemli ek bilgiler de sunar. Bu durumda hkmdar listelerine biimsel

olarak benzeseler dahi Ksa Kronik olarak deerlendirilmilerdir. Benzer ekil
de, belirli bir ahs veya aileyle ilgili uzun bir zaman araln kapsayacak ekil
de bir yazmann bo sayfalarna veya kenarlarna dlm ksa notlar tarihsel
bir neme sahip olmas durumunda bu kategoriye dahil edilmilerdir.1 Ayrca,
sonradan yazmaya sahip olan biri, nceki notlardan esinlenerek ahit olduu
veya duyduu olaylar kaydetmise yine ayn gruba dahil edilmitir.2
Ksa Kronikler, bulunduu yazmalar bakmndan da zgn zellikler gs
terir. Bu yazmalarn tarihlendii dnemlere bakldnda ounluunun XIV.
yzyl ve sonrasna ait olduu grlr. Yazmalarn en eskisi XI. yzyla [Kr.1],
bir dieri XII. yzyla [Kr.5], bir tanesi de XI.-XII. yzyllara tarihlenir
[Kr.45]. XIII. yzyla ait sadece iki kronik vardr [Kr.16 ve Kr.19]. nemli
bir ksm XIV. yzylda yazlmtr [Kr.4, 6, 10, 14 (S Nshas), Kr.17, 18, 20,
23 (P Nshas), 26, 83, 84, 85, 88AB, 90]. XV. yzyln ilk yarsna ait sekiz
kronik sz konusudur [Kr.8 (1425 sonras), Kr.9 (1448 civar), ve Kr.25, Kr.28,
Kr.32, Kr.47, Kr.49, Kr.91]3 P. Schreiner'in yaynlad 116 Ksa Kronik'in ve
ek olarak yaynlad kroniklerin geri kalan ksm, E. Mioni'nin4 sonradan ya
ynlad Ksa Kronik dahil olmak zere, XV. yzyln ikinci yarsna, bir ksm
da XVI. yzyl ve XVII. yzyl balarna tarihlenmektedir.5
yleyse, ge dneme ait kroniklerin daha ok olmasnn sebebi nedir? Ve
yahut, Bizans kronik gelenei ile Ksa Kronikler arasnda bir devamllk ilikisi
sz konusu mudur? Eer Ksa Kronikler bu gelenei devam ettiren zgn bir
trse neden daha erken tarihlerde yazlm daha fazla Ksa Kronik yoktur?
Bu sorulara yant arayan aratrmalar, XIII. yzyl sonlarna kadar yazmala
rn kayp orannn yksek olmasn ana sebeplerden biri olarak kabul ediyor.
Dolaysyla, X. yzylda yazlm bir yazmann gnmze ulama ihtimalinin,
:XV. yzyla oranla daha az olmas gzard edilemeyecek bir olgudur. leri s
rlen dier sebep ise Ksa Kronik/erin bir tarihyazm tr olarak XIV.yzyla
kadar yeterince yaygnlamam olmasdr.6 Bizans edebiyatnda XI. yzyldan
itibaren halk dilinin (orwor) yaygn olarak kullanlmaya balamasnn ya
nsra halkn siyasi gelimelere daha fazla ilgi gstermesi, bu trn ortaya k
masnn en nemli nedenlerinden biri olarak deerlendirilmektedir. Ancak,
2
3
4

5
6

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 22-23.

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 22-23
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 32
E. Mioni'nin tespitlerine gre bu kroniin yazl tarihi 1462'dir. Bkz. Elpidio Mioni, "Una
inedita cronaca bizantina (dal. Marc.gr. 595)'; Rivista di Studi Bizantini e Slavi, 1 (1981), s.
71.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 32-33.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 32-37; kr. A. Karpozilos, Bibliokrisia ( 1982), s. 437.
25

XI. yzyldan itibaren yeniden filizlenen kronik trne ramen Palaiologoslar

dnemi (1261-1453) boyunca eitimli evrelerde Kronik yazmnn yaygn ol
mad bilinmektedir. Bu dnemde, Bizans tarihinin kadim tarihyazclnn
en byk temsilcileri en parlak eserleri verdiler. Bunlar arasndan Pachymeres
(XIV. yzyl) ve Sphrantzes (XV. yz:fl) kronik trne yaklaan istisnalar gibi
grnr. Ancak her ikisi de, XIV. yzyldaki Nikephoros Gregoras ve oan
nes Kantakouzenos, XV. yzyldaki Michael Doukas, Michael Kritovoulos ve
Laonikos Chalkokondyles ile birlikte Historia trn Bizans sonras dneme
kadar tayan son dnem Bizans tarihileri arasnda saylrlar. te yandan, yaz
malarn tarihlerinden anlalaca gibi Ksa Kronik/erin en ok Palaiologoslar
dneminde retildii grlmektedir. Ayn dnemde hem Ksa Kronik/erin
hem de en nemli Historia metinlerinin younlamas ilk bakta bir paradoks
gibi grnyor. P. Schreiner, bu paradoksu tara ile Konstantinopolis merkez
li tarihyazmn birbirinden ayrarak zmeye alr. Ayn dnemde taraya
bakldnda, Panaretos Trabzon'da, Machairas Kbrs'ta byk kronik yazar
lar olarak karmza kyor. Ayrca, Epiros, Argos ve Nauplion, Peloponnesos
(Mora) gibi mahalli kroniklerin ok yaygn olduu grlr. Dolaysyla kronik
gelenei, merkezden uzak kesimlerin tarihyazm faaliyeti olarak canlln
korumaktadr. Bu canlln sebeplerinden biri de bu blgelerde teden beri
sregelen kronik geleneidir. Nitekim, P. Schreiner'in aratrmalar Kbrs'n
ve Peloponnesos'un eski kronikleriyle, 30 kadar Ksa Kronik arasndaki ba
lanty ortaya koymutur. Ayrca, baz kroniklerde devletin, kilisenin, manastr
larn resmi kaytlarndan yararlanld da ortaya karlmtr.
Ksa Kronik/erin bulunduu yazmalarn zellikleri de ilgintir. Aratrma
lara gre ok az sayda kronik, tarih metni ieren bir yazma iinde bulunmu
tur. rnein Kr.35 (C Nshas) Pachymeres ve Gregoras'n tarihlerini ieren
bir kodekste, Kr.97 Zonaras'n eserinin olduu yazmada bulunmutur. Bireysel
baz eserlerde de nadiren Ksa Kronikler'e rastlanmtr; Kr.20 bir Latince
Greke szlkte tespit edilmitir. nemli bir blm, eitli konularda metin
lerin olduu yazmalarda, en ou ise Bizans imparatorlarnri, patriklerin veya
Trk sultanlarnn listelendii kataloglarda tespit edilmitir.1
Kroniklerin kimler tarafndan kaleme alnd, bu kiilerin bilgileri nere
den edindikleri, Bizans veya baka kltrlerin tarih metinleriyle bu kroniklerin
metinsel balants konularnda, baz soru iaretleri olsa da ortak bir gr
sz konusudur. Bu kroniklerdeki bilgilerin gvenilirliini ve orijinalliini be
lirlemek bakmndan da nemli olan aratrmalara gre, kroniklerin yazarlar

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 11, s. 33; A. Karpozilos, Bibliokrisia ( 1 982), s. 437-438.

26

ve kaynak metinleri, baz istisnalar hari kesin olarak tespit edilememitir. 1

Bunun en nemli nedeni, yine birka istisna hari, metni kaleme alan kiinin
ne kendi adna ne de kulland kaynaklara bir atfta bulunmasdr. Ancak,
ayn aratrmalara gre, bu kroniklerin baka metinlerden faydalanmad d
nlmemelidir. En azndan bir ksmnn daha eski uzun kroniklerle ilikisi
tspit edilmitir. Kronikleri kaleme alan kiilerin ksmen kopyalama yoluna
gittii, bunlar bir rnek {prototip) metin gibi kullanarak ilavede bulunduu
vey pek ok farkl kaynaktan bilgileri bir araya getirerek yeni bir metin ortaya
kard bilinmektedir. Her kroniin metin balantlarn ema ile gsteren
P. Schreiner, baz kroniklerin kaynann ortak olduunu, kroniklerin muh
temel ilk rnek (prototip) metinlerini tespit ederek gstermitir. te yandan,
baz kronikleriri. ok daha eski bir uzun kronikten, bazlarnn daha nceki
bir Ksa Kronik'ten, bazlarnn ise ok daha eski bir tarih metninden esin
lendiini tespit etmitir. stisnalar hari kroniklerin hibirinde alnt yaplan
kaynak veya yazar zikredilmemektedir. stelik bu alnt veya kopyalamann
aynendeil, deiiklikler ve eklemelerle gerekletii olgusu hepsinin ortak
zelliidii. Btn bu aratrmalarn sonucunda, yukarda da belirtildii gibi
mahalli kroniklerin bir ksmnn daha eski bir mahalli kronikten faydaland
tahmin edilmektedir. 2
Ksa Kronik/erin baka kltr ortamlarnda retilen metinlerle bir ilikisi
olup olmad ise, hem biimsel olarak, hem de ierik olarak karlatrmal
inceleme gerektiren ayr bir aratrma konusudur. Osmanl kronikleriyle veya
Tarihi Takvimler gibi metinlerle bir iliki olup olmad konusunda, herhangi
bir prototip metin, Trk metninden yaplan bir alnt veya esinlenme tespit
edilemedii anlalyor.3 )te yandan baz Ksa Kronikler'de yer alan hicri ta
rihler, bir biimde Trk Tarihi Takvimleri veya anonim vekayinamelerle iliki
olduunu gsterir.4 Benzer ekilde, Bat kaynaklarnn Ksa Kronikler'e proto
tip olarak etkisi de kesin olarak belirlenebilir durumda deildir.5 P. Schreiner'e
gre hangi olayn hangi kaynaktan alndn ayklamak imkanszdr. Buna

2
3
4

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. Il, s. 51; Elizabeth Zachariadou, "Peter Schreiner, Studien

zu den Bpaxea XpovKa. Miscellanea Byzantina Monacensia 6, Mnih 1967. :E:>... XI,
237. [Institut fr Byzantinistik und neugriechische Philologie der Universitat] ': EA.tl17v1Ka
21 (1968) 421. [Bundan sonra E. Zachariadou, Bibliokrisia (1968)], s. 421; A. Karpozilos,
Bibliokrisia (1982), s. 438; P. Schreiner, Kleinchroniken, c. Il, s. 4 1-43; A. Karpozilos,
Bibliokrisia ( 1982), s. 437-438.
Mahalli Kronikler (Lokalchroniken) iin bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 189-371.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. Il, s. 46; Schreiner, Studien, s. 137-138.
P. Schreiner'e gre Ksa Kronikler ile Tarihi Takvimler veya Yllklar arasnda bir metin ilikisi
yoktur. Ona gre ancak dier Bizans kronikleriyle Trk yllklar arasnda bir iliki olabilir.
Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. Il, s. 47.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. Il, s. 48.

27

ramen dil, slup, olaylarn kronolojik sralamas, ortak hatalar vs. gibi karla
trmalarla, Kronik 72a'nn Srp Yllklar ndan6 etkilendiini tespit edebilmi
tir.7 Kronik 79'un Ekthesis Chronike8 ile ortak yanlar olduu da anlalmtr.
Fakat yine de, kendisinin de ifade ettii gibi eldeki kantlar ne kadar detayl
ve ok olsa da, bir Ksa Kronik'in tam olarak hangi kaynaktan alndn tespit
etmek bu kroniklerin yaps nedeniyle ok zordur. Baz kroniklerde bu etkiler
ve prototip ilikisi daha belirgin olmasna ramen artk ortada bambaka bir
metin sz konusudur. Btn bu aratrmalar yapan P. Schreiner'e gre, Ksa
Kronik/erin kaynaklarn ve metin balantlarn aramak bizi daha ileri yorum
lara gtrmeyecektir. Ksa Kronik/erin deeri, kopyalad veya rnek metin
olarak kulland kaynaa gre belirlenmemelidir.9 Bunlar artk kaynaklarn
dan farkl bir metne dnmtr. Dolaysyla kaynaklarnn bilinmemesi ne
edebi ne de tarihi deerini drmelidir.10
Ksa Kronik/erin kaynaklar gibi, bu metinleri kaleme alan yazarlar da baz
istisnalar dnda bilinemez durumdadr. Kronik tr doas gerei zaten ya
zarnn anonim kalmaya gayret ettii metinler retir.11 Dolaysyla yazarlarnn
kimlii bakmndan anonim zellikler gstermesi artc deildir. Fakat baz. larnda kroniin yaps gerei zikredilen isimlerden tahmin yrtlebilmekte
dir. P. Schreiner, paleografk ve filolojik aratrmalar sonucunda, bir kroniin
bazen dorudan tek bir el tarafndan, bazlarnn mstensih veya asl nshalar
bir araya getiren bir derleyici veya redaktr tarafndan oluturulduunu tespit
etmitir. Ona gre bu kronikler byk blm tek bir yazar tarafndan kaleme
alnm metinler deildir.12 Bu sebeplerle, P. Schreiner bunlarn tamamn sem'

Stari Srpski rodoslovi i /etopisi, yay. Ljubomir Stojanovic, Sremski Karlovci, U Srpskoj
Manastirskoj Stampariji, 1927; Burada kullandmz tpkbasm u eser iindedir: Zbornik
za istoriju, jezik i knjizevnost srpskog narada, 1. Od., Knj, 16, Belgrad 1927.
7 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 48. Ksa Kronikleri yaynlamasndan sonra yazd bir
makaleyle Srp ve Bulgar yllklaryla Ksa Kronikler'in ilikisini daha ayrntl incelemi ve
kantlarn daha somut olarak ortaya karmtr. Bkz. P. Schreiner, "Die Byzantinischen
Kleinchroniken und Sdslaven'; Bulgarian Historica/ Review, 6 (19782), s. 45-53.
8 Ecthesis chronica and chronicon Athenarum, haz. Spyridon Lampros, Londra 1902.
9 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 46.
10 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 51.

11 Bu zelliin Erken Bizans devrinden itibaren yazlan btn kronografik eserler iin sz
konusu olduunu belirtmek gerekir. Yukarda bahsettiimiz, kronik trnn geliimi
itibariyle kiisel gr ve yorumlarn nadiren yazan kronik yazarlarnn amac sadece
Hristiyan inancnn gerei Tanr'nn takdir-i ilahisi olarak gerekleen olay olduu gibi
aktarmaktr. Bu konuda bkz. A. Karpozilos, Bibliokrisia ( 1982), s. 437; Ayn yazarn en
son almasnda daha geni bilgi verilmektedir. Bkz. A. Karpozilos, Bv(avrvol Iawptwl
Ka Xpovoypacpo, Tooc; A' (4oc;-7oc; al.), s. 533; A. Karpozilos, Bv(avTvol IawpKol KiX
Xpovoypacpo, Tooc; B' (Boc;-lOoc; al.), s. 533. .
12 P. Schreiner'in Ksa Kronik "yazarlar" hakknda ayrntl ve teknik incelemeleri iin bkz. P.
Schreiner, Studien zu, s. 1 16- 1 19; P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 41-43.
28

bolik olarak Yazar bal altnda deerlendirmitir. Bu blmn balnda

da "yazarlar" eklinde trnak iaretiyle kullanlmasnn nedeni baln kapsa
d anlamlardr. Schreiner, kroniklerin Yunanca metinlerini yaynlarken giri
ksmlarnda varsa bilinen veya tahmin ettii kronik yazarnn kimliine dair
aklamalar yapmtr.1 Her bir kronik iin yapt bu almalara gre, yayn
lad 116 kronikten sadece 10 tanesinin yazar veya en azndan istinsah eden
kii metinde zikredilmektedir. Toplam 14 tanesinin ise dolayl yollardan, yani
notlarn ieriine ilikin aratrmalarla veya kodikolojik kimlik belirleme yn
temini kullanarak kimlikleri tahmin edilebilmitir.2 Ancak, isimler tespit edilse
dahi bunlarn gerekten bir yazar yahut Schreiner'in ifadesiyle redaktr veya
mstensih olup olmad kesin olarak bilinmemektedir.3 Nihayetinde, bu kro
nikleri yazan kiilerin isimleri veya kimliklerine dair merakn arkasnda elbette
sadece prosopografk aratrma yatmyor. Ksa Kron ik/erin veya herhangi bir
tarih metninin verdii bilgilerin doruluu, yazarn metinde anlatt olaylarn
ada olup olmamasyla da ilgilidir. ou zaman kroniklerin yazarlar baka
kaynaklardan bilgi devirdikleri gibi kendi dnemlerinde duyduklar veya biz
zat yaadklar olaylar da eklemilerdir.4
te yandan, baz kroniklerin yazarlarnn kim olduunu renemesek
de sosyal statlerine dair tahmin yrtebilmekteyiz. rnein Kr.16'y yazan
kiinin saray evresinden biri olduu, Kbrs'la ilgili Kr.28'i bir yarg veya
mahkemeyle ilgili bir memurun yazd, Kr.25'in ise Kbrsl bir din adam
olduu, Kronik 94A'nn yazarnn muhtemelen imparatorluun bir memuru
olduu, Kronik 94B ve 104'te ise Ferrara/Floransa Konsili'ne katlm ve dn
m biri olduu belirlenebilmitir.5 Baz kroniklerin yazarnn kimliinin yan
sra hangi evrelerden olduu da byk oranda kestirilebilmektedir. rnein
Trk egemenlii boyunca zellikle Peloponnesos (Mora) ve dier merkezden
uzak blgelerde bulunan kronik yazarlarnn genellikle Ortodoks kilisesinden
bir kei veya bir din adam olduu anlalmaktadr.6 Fakat, bu rnekler bize
1453'ten sonraki kronik yazarlarnn sadece kei ve yazarlardan olutuunu,

2
3
4

5
6

P. Schreiner yazmalar incelerken gruplandrarak almtr. Kronik yazarlarn incelerken

de yazarlar "metnin kendisinden anlalan" veya "ad metinde geen" gibi gruplara ayrr.
Bu gruplandrma iin bkz. P. Schreiner, Studien, 1 16-1 19.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 41; kr. A. Karpozilos, Bibliokrisia ( 1982), s. 437; E.
Zachariadou, Bibliokrisia ( 1968), s. 420.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 41; P. Schreiner, Studien zu, s. 1 16.
Sp. Lampros, Bpxxta XpovKa, s. Vll; E. Zachariadou, Bibliokrisia (1968), s. 420; R.J.
Loenertz, "Etudes sur les chroniques breve byzantines" s. 159; P. Wittek, "Chroniques
mineures'; s. 318-319; P. Charanis, "Les BPAXEA XPONIKX; s. 339-340; P. Charanis, "A
Note on the Short Chronicle s. 450-451 .
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 43.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 43.
29

ncesinde ise amatr okuryazar tarih merakllarnn sz konusu olduunu gs

termez. Ksa Kronikler, bilhassa Ortodoks kilisesinin her daim etkin olduu
Bizans toplumunda devlet ortadan kalktnda dahi bu kroniklerin bir kltr
devamllnn en nemli taycs olduunu ispatlamaktadr. Keza, okuryazar
kesimin byk ounluunun kiliseyle bir ekilde ilikili olmas ve Ortodoks
halkn kltrel devamlln salayan manastrlarn, tarihyazmnn merkezle
ri haline dnmesi de doal karlanmaldr.

Ksa Kronikler'de Kullanlan Tarihlendirme Sistemi

Bizans kaynaklarnda kullanlan kronoloji sistemlerinin tarihi geliimi olduk
a karktr. Ancak ksaca zetlemek gerekirse, Bizans' n zaman lme ve .
olaylarn zamann belirleme metotlarn antik dnyadan devirdiini ve H..:
ristiyanln yaylmasndan sonra kendine zg yeni sistemler oluturduunu
syleyebiliriz.2 Buna ramen, Bizans'ta kullanlan sistemler X. yzyla kadar
standart hale gelmi deildir. Bu nedenle, Bizans kaynaklar incelenirken n
celikle kullanlan kronolojik sistemlerin iyi tespit edilmesi gerekir.3 Aratrma
clar olaylarn kronolojisini tespit etmek istediklerinde, bu kronolojik sistem
farkllklarnn yan sra pek ok zorlukla baa kmak zorundadrlar: rnein,
baz Bizans metinlerinde olaylarn tamam tarihlendirilmemi olabilir. Ayrca,
baz belgeler ve kaynaklarda sadece ndiksiyon sistemiyle tarihlendirme yaplmtr. Dolaysyla, olayn kesin tarihi iin ek bilgiye ihtiya duyulur. Baz
durumlarda ise Dnya yl (Hilkat Y l) ile ndiksiyon arasnda eliki olur.
Bu yzden dnemin dier kaynaklaryla mukayese ederek dorulama yapmak
gerekebilir. Benzer bir sorun, Bizans kaynaklaryla Bizans d kaynaklar ara
snda elikiye dldnde yaanabilir. te yandan, kesin tarihi bilinen doa
olaylarna (gne tutulmas, felaketler, salgn hastalklar gibi) salama yapmak
iin bavurulabilir.
Bizans Ksa Kronikler"nde kullanlan kronolojilere bakldnda, yukarda
saydmz btn zellikleri grebiliriz. Bu kronikler, esas itibariyle kronoloji
kaydetmek amacyla yazlm olsalar da, kronii yazanlarn bazen sadece n- .
diksiyonu kaydettiini, bazlarnda baka bir olaya atf yapldn, bazen doa
olaylarnn referans verildiini grebiliriz. Baz durumlarda ise olayn ay ve gn
bilgisi ayrntlaryla kaydedilmesine ragmen hangi sene meydana geldii kay
dedilmemi olabilir. Bu eitlilie ramen Ksa Kronikler'in ounda X. yzyl2
3

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 43.

B. Croke, A. Kazhdan "Chronology", s. 448-449.
Bizans tarihi boyunca kullanlan kronoloji sistemleri ve ayrntl tablolarla arpraz
hesaplamalar iin bkz. Venance Grumel, La Chronologie, Traite d'Etudes Byzantines, Paris
1958.

30

dan sonra grece standartlam ve yaygn olarak kullanlan kronolojik sistem

kullanlmtr. 1 Bu sisteme gre, Dnya Yl veya Ttirke terminolojide Hilkat
Yl olarak bilinen dnyann Yaratl ( Creation/ncarnation)2 tarihi, Miladi
takvimin balang noktas olan sa'nn doumundan 5508 yl ncesidir. Bu
takvim sistemine gre her yl, 1 Eyll-31 Austos tarihleri arasndaki 12 ay
dan oluur. Dolaysyla, kaynakta verilen tarihten 5508 yl kardmz takdir
de Miladi tarihe ularz. Ancak, verilen tarihin aylan biliniyorsa ve 1 Ocak-31
Austos tarihleri arasnda ise 5508 yl kartlmaldr. ayet 1 Eyll-31 Aralk
arasnda ise 5509 yl kartlmas gerekir.3 Bu takvim sisteminin ayrlmaz bir
paras ise ayn zamanda Bizans takviminin neden 1 Eyll'den baladnn da
. cevab olan ndiksiyon sistemidif. Latince indictio (ivLKTlwv) kelimesinden
gelen bu terim, esas itibariyle bir takvim sistemine iaret etmez. lk defa Roma
imparatorlarndan Augustus (M 27-MS 14) zamannda (MS 3 yl) Msr'da
uygulanan halktan vergi toplama yntemi iinde ortaya kmtr. Bu yeni uy
gulamaya gre her eyll ayndan itibaren yeni vergi yl balayacaktr. Bir ara
Diocletianus (MS 284-305) zamannda be yllk vergi dnemleri iin bu te
rim kullanlmtr. Ancak, mparator Konstantin (MS 306-337) 312 ylndan
itibaren 15 yllk dngler iin ndiksiyon sisteminin kullanlmasn kabul
etmitir.4 Bu sisteme gre esasnda Eyll 3 12 ylndan itibaren 1. ndiksiyon
balar ve 15 yl sonra, yani Eyll 328 yl 2. ndiksiyon olmaldr. Fakat indiksi
yon hibir zaman bu ekilde hesaplanmamtr.5 Daha pratik olmas sebebiyle,
esasnda bir mali dnem olarak belirlenen sistem, bu dng iindeki her yln
bir ndiksiyon sayld sisteme dnmtr. Bu dnmde kilisenin eyll
ayn kilise ylnn balangc olarak benimsemesinin de pay vardr. Bylelik
le, vergi yln belirlemek amacyla kullanlan bu kronolojik sistem bir takvim
belirleme sistemine dnmtr. MS 462 ylna kadar zellikle Anadolu'da
sonbahar ekinoksu olduu iin yln balangc 24 Eyll olarak kabul edilmitir.
Bir dnem mparator Augustus'un doum gn olduu iin 23 Eyll de esas
alnmtr. Daha sonra pratik nedenlerle, MS 462 ylnda 1 Eyll tarihi kilise
ylnn balangc olarak kabul edilmitir.6 En son I. Iustinianos zamannda
1
2
3

4
5
6

B. Croke, A. Kazhdan "Chronology", s. 448-449.

Karl-Heinz Uthemann, John H. Lowden "Creation" ODB, c. 1, s. 543-544.
Burada gsterdiim pratik hesaplama yntemi standart Bizans takvimine gre uygulanabilir.
Oysa baz kaynaklar Bizans tarihi boyunca uygulanan farkl takvim sistemlerini de
(skenderiye Takvimi, Antakya Takvimi, Paskal Tablosu gibi) kullanm veya bunu kullanan
bir kaynaktan aktarm olabilirler. Bu nedenle hesaplanan tarihten emin olabilmek iin V.
Grumel'in hazrlam olduu, btn takvimlerin paralel izlenebildii tablolar kullanmak
daha salkl olacaktr. Bu tablo iin bkz. V. Grumel, La Chronologie, s. 240-264.
Nicolas oikonomides "Indiction'; ODB, c. il, s. 993.
B. Croke, A. Kazhdan "Chronology'; s. 448-449.
V. Grumel, La Chrono/ogie, s. 192-206.
31

(537) 1 Eyll tarihi devlet iin de resmi yln balangc olarak kabul edilmi,
Bizans Hilkat Yl'na ek olarak ndiksiyonun da kullanlmas zorunlu hale ge
tirilmitir. Sonu olarak, Bizans tarihinin erken devirlerinden itibaren Bizans
kaynaklarnda Hilkat Yl'nn yan sra olayn kanc ndiksiyonda meyda
na geldii de kaydedilmeye balamtr. Fakat yukarda .da belirttiimiz gibi
bu kaynaklar aratrmacya her zaman doru ve dzenli kronoloji sunmazlar.
Bu durumda, kaynan bize sunduu tek bana ndiksiyon bilgisi veya dier
kronolojik bilgiler bir salama yapma imkan sunabilir. rnein, elimizde sa
dece olayn hangi yl meydana geldii bilgisi varsa ilgili ndiksiyon rahatlkla
bulunabilir. Kaynakta verilen Hilkat Yl'na 3 yl ekleyerek bunu 15'e bld
mzde kalan rakam bize ndiksiyonu verir. Eer bu rakam sfr kyorsa 15.
ndiksiyon demektir. 1 Bu bilgiye ulamak, olayn kronolojisini dorulamak iin
nemli bir veri olabilir. Dier yandan, elimizde olayn sadece ndiksiyonu varsa
da benzer bir salama yntemi aratrmay kolaylatrabilir. Ksa Kroniklerde,
kronolojiyi tekrar tekrar yazmaya gerek duymadan "ayn sene", "ayn ay", ayn
gn'' gibi ifadelerle daha nce verilen bir kronolojiye veya olaya atf yapldna
sklkla rastlanr. Benzer bir ekilde bir gne tutulmasna, nemli bir ahsiye
tin lmne veya ok bilinen bir olaya atf yaplarak tarih verildii de grlr.

Bizans almalarnda Ksa Kronikler

Bizans almalarnda Ksa Kronik/erin nemi ok ge tarihlerde anlalmtr.
Hem biimsel hem de ierik olarak fark bilinse de, bunlar yazmalardan tespit
ederek yaynlama abalarna XIX. yzyla kadar ahit olmayz. lk Ksa Kronik,
xv. yzyln ortalarnda smail Boulliau (Bullialdus) tarafndan 1649 ylnda
Doukas' n Paris basksnn ek ksmnda, bir tesadf sonucunda yaynlanr.2 Yeni
bir kroniin gn na kmas iin yaklak iki yz yl gemesi gerekmitir. '
kincisi, bir Venedik yazmas iinde tarihi adan nemli bir Konstantinopolis

N. Oikonomides "Indiction s. 993. Bu hesaplamalarn yapld hazr tablo iin bkz. V.

Grumel, La Chronologie, s. 239-264.
ayr nshas olan bu kronii Latince olarak u eserde yaynlamtr: Michaelis Ducae
nepotis Historia Byzantina, haz. J. Bullialdus, Paris 1649. Lampros-Amantos yaynnda da
Numara 19, 27 olarak iki ayr kronik olarak yaymlanmtr. Bkz. Sp. Lampros, Bpcxxtcx
XpovKa, s.35-36 ve 46-52. Btn nshalaryla toplam 9 1 nottan oluan bu kroniin ilk 37
notunu R. J. Loenertz Franszca tercmesiyle yaynlamtr: "La Chronique breve moreote
de 1423", Melanges E. Tisserant II (Studi e Testi 232), Vatikan 1964, s. 403-409. P. Schreiner
ise ilk eserinde "Peloponnesos Kronii" olarak yaynlamtr. Bkz. P. Schreiner, Studien zu, s.
34 vd. En son yaynlad Ksa Kronik Corpusu iinde ise 33 numaral kronik olarak ve " 1423
yl kronii" alt bal ile yaynlanmtr. Metnin ilk inkiaf ettii tarih olarak 1423 ylna
atfen R. J. Loenertz'in tespitleri, kroniin ayn zamanda bu adla bilinmesini salamtr. Bkz.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. l, s. 238 vd.

32

kroniine rastlanmas sonucu yaynlanr. 1890 ylnda Cossa Luzi tarafndan

yaynlanan nc kronikte, Araplarn Sicilya Adas'na kar dzenledikleri
saldrlar konu edilmitir.2 Sistematik bir aratrmadan ok tesadfen yayn
lanan bu kronik dnda XIX yzyl sonlarna kadar bu kroniklerin Bizans
tarihi ve edebiyat asndan deeri anlalamamtr. Bunun en nemli neden
lerinden biri, Bizans Tarihi aratrmalarnn younlat XIX yzyla kadar,
Ksa Kronik/erin sade halk dili kullanlm olmas, retorikten uzak yaps ve
kronolojik bilgiye dayal ierii sebebiyle aratrmaclarn pek ilgisini ekme
mi olmasdr. Bu tr kroniklerin deersiz edebiyat tr saylarak ou zaman
kmsenen metinler olarak deerlendirildiinden yukarda da bahsedilmiti.
Ksa Kronik/erin Bizans edebiyat ve tarih almalar iin nemini anla
yan ve bunu vurgulayan ilk kii Karl Krumbacher olmutur. Krumbacher, artk
klasiklemi Bizans Edebiyat Tarihi adl eserinin ikinci basksnda, daha nce
yaynlanmam 18 adet Ksa Kroniin listesini yaynlar.3 Ayrca bu kroniklerin
nemine dikkat ekerek, sistematik olarak aratrlmalar gerektiini vurgular.
Fakat Krumbacher'in listesinde yer alan kroniklerin ounu Ksa Kronik ol
mad anlalacaktr.4 Ayrca Krumbacher, Spyridon Lampros'un bu kronikle
ri bir corpus olarak yaynlamak zere altn ilan ederek ayn zamanda onu
tevik eder.5
Sp. Lampros, 1919 ylnda vefat edene dek dnyann farkl ktphanele
rine yapt saysz ziyaretlerde pek ok yazmay inceleyerek, ok sayda Ksa
Kronik tespit etmitir. Lampros'un almasn tamamlayamadan vefat etmesi,
planlarnn yarm kalmasna neden olur. Ardnda, toplam olduu kroniklerin
nasl yaynlanacana dair herhangi bir not veya plan brakmadan vefat et
mitir. Bu nedenle almas meslektalar ve miraslar tarafndan uzun sre
yaynlanamamtr. NihiJ.yet, 1932 ylnda Lampros'un meslekta ve arkada
Konstantinos Amantos tarafndan MvYfEia T1'f EUYfVtK Iawpia serisinin
ilk cildinde yaynlanan bu eser, aada szn edeceimiz birtakm eleti
rileri de beraberinde getirir. Yaync K. Amantos nsz'nde yayn metodu
konusunda tereddt yaadn bizzat belirtmektedir. Bu nsz'e gre, Lamp;.

Lampros-Amantos yaynnda 52 numaral kronik olarak yaynlanmtr. Bkz. Sp. Lampros,

2
3
4

Bpaxta XpovKa,, s. 20.

P. Schreiner, Studien zu, s. SO'de yeniden "Sicilya-talya Kronii" balyla yaynlanmtr.
K. Krumbacher, Geschichte der Byzantinischen Literatur, s. 398.
P. Schreiner, belirledii kstaslara uymayan kronikleri yaynna almamtr. Schreinere
gre Krumbacher yeterince n hazrlk yapmad iin bu metinleri deerlendirememitir.
Schreiner, Krumbacher'in bulduu bu metinlerin daha ok Hristiyanln ilk devirlerinden
ilk Bizans imparatorlarna kadar uzanan dnemdeki kral ve imparator listelerinden ibaret
olduunu tespit etmitir. Bkz. P. Schreiner, Studien zu, s. 3.
K. Krumbacher, Geschichte der Byzantinischen Literatur, s. 298.

33

ros 1909 ylnda Teubner Yaynevi ile anlama yaparak Ksa Kronik/erin toplu
yayn iin bir rnek hazrlamtr. Bu anlamann yukarda szn ettiimiz
Krumbacher'in teviki sonucu yapld anlalmaktadr. Eserde 9 numarayla
yaynlanan kroniin Sp. Lampros tarafndan yaynevi iin yaplan deerlen
dirmesi Amantos'a bir rnek tekil etmitir. Ayrca Amantos, baskyla ilgi
li baz zorluklarn ve hatalarn olabileceini, bu yayn Atina Akademisi'nin
ve Sp. Lampros'un ei Anna Lampros'un istei zerine hazrladn ve Sp.
Lampros'un yayna hazrlama konusundaki tercihlerini bilmeden bu ie giri
menin kendisini de zdn belirtmektedir.1
Bununla birlikte, ilk defa olarak, eksiklerine ramen nispeten sistematik bir
almayla Ksa Kronikler bilim camiasna sunulmutur. Sp. Lampros'un adyla
yaynlanan bu eserde toplam 57 adet Ksa Kronik bilim camiasna tantlm
tr.2 Bunlarn bir ksm Sp. Lampros tarafndan Neos Ellinomnimon dergisinde,3
bir ksm da farkl koleksiyonlarn paras olarak yaynlanmt. Ancak byk
blm ilk defa gn yzne kyordu. Sp. Lampros, bunlarn ounu dnya
nn eitli ktphanelerinde bizzat alarak, elle kopyalam veya mikrofl
. mini alarak toplamtr. Bununla birlikte, yayna hazrlayan K. Amantos'un da
belirttii gibi bu eser pek ok ortografk, paleografk ya da deerlendirmelere
ilikin hata nedeniyle eitli bilim adamlar tarafndan eletirilmeye balam
tr. Bu eletirilerden en nemli ve detayl olan Paul Wittek'e aittir. Byzantion
dergisinde 1937 ylnda yaynlad uzun makalesinde4 Trkolog olmas ne
deniyle daha ziyade Trk fetihleriyle ilgili kronikler zerinde deerlendirme
erde bulunmutur. P. Wittek, bu makalesiyle o gne kadar Ksa Kronikler'in

Sp. Lampros, Bpaxta XpovKa, s. III (Prologos).

Sp. Lampros, esasnda 63 kronik toplamtr. Bunlardan bir ksmn vefatndan nce, ok
ge tarihli olmas nedeniyle karmtr. P. Schreiner ise Lampros-Amantos yaynnda yer
alan 10 adet kronii, Ksa Kronik kategorisi iinde deerlendirmedii iin kendi yaynna
almamtr. Bu kronikler Lampros-Amantos yaynndaki numaralaryla unlardr: Kr. 5, 10,
17, 23, 34, 50, 53, 55, 56, 57. Bu konuda ayrntl aklamalar iin bkz. P. Schreiner, Studien
zu, s. 90; Kr. K.I. Dyobouniotes, "A EKKA!]aaaTK eam; Twv Bpaxewv xpovKwv wu
L1t. Aanpou", EEBS, 1 1 ( 1935), s. 3.
Sp. Lampros, vefatndan ok nce 1910 ylnda Neos Ellinomnimon dergisinde elindeki
baz kronikleri yaynlamtr. K. Amantos, bu kronikleri ok nemli grd iin
hazrlad yaynda 26, 55 ve 57 numaralaryla tekrar yaynlamtr. Bkz. Spyridon Lampros,
"Ev0uaewv To xpovKwv crewaTwv aunoy npWT!]" NE 7 (1910) 1 13-313; Kr. Sp.
Lampros, Bpaxta XpovKa, s. V (prologos); Kr. K. 1. Dyobouniotes, "A EKKA!]aaanK
eaw;s. 3, dn 2. Ayrca bir blm vefatnn hemen ardndan 1920e yaymlanan
Kbrs'la ilgili kroniklerin devam yine Neos Ellinomnimon'da onun adyla yaynlanarak
tamamlanmtr. Bkz. Spyridon Lampros, "KunpaKa Kal ana eyypacpa;' NE 14 (1920), s.
206 vd.; Spyridon Lampros, "KunpaKa Kal ana eyypacpa," NE 15 (1921), s. 141- 165; Kr. P.
Schreiner, Studien zu, s. 2 10-214; P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, Kr. 26, s. 200-204.
P. Wittek, "Chroniques mineures", s. 309-323.
34

nasl kullanlmas gerektii meselesi zerine yazlm en detayl ve genel bir

yaklam ortaya koyan aratrmac olmutur. Bu yazsnda, Lampros-Amantos
yaynndaki kroniklerin her birinin notlarnn kronolojik bir sralamaya gre
dzenlenmesi dorultusunda bir metot nerisinde bulunur. Fakat bu neri en
son yayn hazrlayan P. Schreiner tarafndan uygun bulunmayacak ve hibir
zaman uygulanmayacaktr.1
P.Wittek'ten daha nce,yine nl birTrkolog olan Gy.Moravcsik,'.EU17v1Ka
(Hellenika) dergisindeki bir yazsnda, Sp. Lampros'un koleksiyonunu, yayn
lanmadan nce ve Amantos'uh iz!liyle, 1930-1931 yllar arasnda Atina'da
bulunduu srada incelediini, kendisinin elinde olan ve Sp. Lampros'un gr
medii yeni Ksa Kronikler olduunu ilan etmiti. Fakat Moravcsik bu ksa
yazsnda Ksa Kronik/erin zelliklerine veya ierdikleri bilgilere ilikin bir
yorum yapmaktan ziyade, kk rneklerle bulduu kronikler hakknda bilgi
vermekle yetinmitir.2 G. Moravcsik, 1958 ylnda yaynlad Byzantinoturcica
adl eserinin birinci cildinde ise, "CHRON MIN=CHRONICA MINORA"
maddesi iinde Lampros-Amantos yaynna atfta bulunurken, yazmalarn ve
1958 ylna kadarki dier yaynlarn listesini de vermitir.3 Ancak, bir nce
ki madde olan CHRON BYZ= CHRONICA BYZANTINA bal iinde
de, bugn artk Ksa Kronik saylan kroniklerin yaynlarnn ve yazmalarnn
listesini sunmutur.4 Bu ikili. durum, Schreiner tarafndan yanl kullanld
kantlanmadan nce, Chronica Minora teriminin Ksa Kronikler ile kartrl
maya devam ettiini gstermesi bakmndan da nemlidir. Lampros-Amantos
yayn, monografi tr baz almalarn yaplmasna da vesile olmutur. Uzun
yllar Sp. Lampros'un brakt bu deerli mirasa sahip kan ve ayn yntemle
alan K. I. Dyoubouniotes, 1935 ylnda, Ksa Kronik/erdeki kilise tarihiyle
ilgili bilgiler hakknda bir makale kaleme alr.5 Ksa Kronikler, kilise tarihiyle
ilgili bilgiler bakmndan zengin bir ierie sahip deildir. Buna ramen, ya
zarn yazmalardaki kroniklerin bir paras saylmayan materyalleri kullanmas
nedeniyle pek ciddiye alnmasa da, makale Ksa Kronik/erin aratrlmasna
ynelik bir aba olarak deerlendirilmektedir. 6
P. Charanis, P. Wittek'in tavsiyesiyle balad ve 1938 ylnda yaynlad
makalesiyle, Lampros-Amantos yaynnn 52 numaral kroniindeki bilgileri

2
3
4
5
6

P. Schreiner, Studien zu, s.4.

Gyula Moravcsik, "AvtKOTa paxta xpovKa': EU11v1Ka, 4 ( 193 1), s. 257-259.
Bkz. Gyula Moravcsik, Byzantinoturcica, c. I, Bedin: Akademie Verlag, 1958, s. 235-237.
G. Moravcsik, Byzantinoturcica, c. I, s. 233-234.
K.I. Dyobouniotes, "A EKKAl]OLacrtK eae Twv Bpaxtwv xpovKwv wu :ETI. AaTipou':
EEBS, 1 1 ( 1935), s. 3-15.
P. Schreiner, Studien zu, s. 4.
35

deerlendirmitir. Bu makalede kronolojik bilgileri dier kaynaklar ve tarih

sel balam iinde deerlendirerek, Bursa, znik, Selanik gibi ehirlerin Os
manllar tarafndan fetih tarihlerine ilikin yorumlarda bulunmutur. Ancak
P. Charanis, Lampros-Amantos yaynndaki baz hatalarn kronik yazarna ait
olduunu zannederek dzeltmeye girimitir. Bu durumun onu yanl sonu
lara ynlendirdii daha sonra P. Schreiner tarafndan tespit edilecektir.2 Ayn
ekilde 1944 ylnda yazd baka bir makaleyle3 ayn hatalar tekrar ettii yine
P. Schreiner tarafndan tespit edilmitir.4 Buna ragmen, makalelerindeki ou
tespit ve yorum gncelliini korumaktadr.
. 1949 ylnda Rus tarihi V. T. Gorjanov Moskova'da bulduu bir yazmadan
yola karak yeni ve son derece nemli bir kronik yaynlar.5 Fakat 1963 ylnda,
R.J. Loenertz ve P. Schreiner tarafndan tekrar deerlendirilerek yaynland
nda, Gorjanov'un ciddi paleografk okuma hatalar yapt ve deerlendir
melerinin yetersiz olduu ortaya kacaktr. Gorjanov'dan sonra yaklak on yl
boyunca Ksa Kronikler zerine yayn yaplmad anlalyor. 1958 ylnda R.J.
Loenertz, Vatikan'daki bir yazmada bulduu Ksa Kronik ile ilgili almasn
yaynlar.6 Ayn bilim adam, Trk fetihlerini haber veren bir grup kronik ile
ilgili yapm olduu baka bir almay da yaynlama imkan bulmutur. Bu
almasnda Loenertz, ilk defa baz kronikleri mterek veri hatalar esas..:
na gre sralama yoluna gitmitir.7 1963 ylnda, daha nce Gorjanov tara
fndan yaynlanan kronii yeniden dzenleyerek ve yorumlayarak yaynlar.8
2
3
4
5.
6
7
8

P. Charanis, "Les BPAXEA XPONIKA'.', s. 335-362.

P. Schreiner, Studien zu, s. 4, dn. 4.
P. Charanis, ''A Note on the Short chronicle'', s. 447-450
P. Schreiner, Studien, s. 18, dn. .
D.T. Gorjanov, "Neizdannyj anonimnyj vizantiniskij chronograf XIV veka'', VizVrem 2
(1949), s. 276-293.
Raymond.J. Loenertz, "Chronicon breve de Graecorum imperatoribus, ab anno 1341 ad
annum 1453 e codice Vaticano graeco 162'', EEBS 28 (1958), s. 204-215.
P. Schreiner, Studien zu, s. 5; Bkz. R.J. Loenertz, "Etudes sur !es chroniques breve byzantines'',
OCP 24 ( 1958), s. 155-164.
Bu kronik 4 ayr makale halinde yaynlanmtr. Yaynlar, Gorjanov'un vermi olduu
not numaralarna gre paralara ayrlmitr. Gorjanov yaynndaki numaraya gre ilk iki
makalede 1 -147 numaral notlar yaynlanmtr. Bkz. Raymond. J. Loenertz, "La chronique
breve de 1352. Texte, traduction et commentaire, OCP 29 ( 1963), s. 331-356 (I); Raymond. J.
Loenertz, "La chronique breve de 1352. Texte, traduction et commentaire'', OCP, 30 ( 1964),
s. 39-64 (il). Sonraki iki makaleyle onun brakt yerden Schreiner devam eder: Peter
Schreiner, "La chronique breve de 1352. Texte, traduction et commentaire, Troiseme partie:
de 1342 i 1348'', OCP 31 ( 1965), s. 336-373 (III); ve Peter Schreiner, "La chronique breve
de 1352. Texte, traduction et commentaire. Quatrieme partie: de 1348 i 1358 (fin), OCP,
34 (1968), s. 38-61 (iV). Bu son ikisinde, Gorjanov'un makalesindeki srayla 148-209 ve
210-240 sayfalar arasndaki notlarn yayn ve deerlendirilmesi yaplmtr. Bylelikle drt
para halinde yeniden yaynlanan ve deerlendirilen bu nemli kronik, P. Schreiner'in bu
36

Loenertz'in bu eserinde kulland yayn metodu, P. Schreiner'in daha sonraki

almalar iin de yol gsterici olmutur. Bu metoda gre, eserde farkl olaylara
iaret eden notlar birbirinden ayrlarak kronolojik bir esasa gre dzenlen
mitir. Her bir kronolojik not ayr olarak deerlendirmeye tabi tutulmutur.
Bylelikle, tarihilere kronolojik bakmdan salam bir veri taban oluturacak
bir metot ortaya konmutur. Ayn bilim adam, 1964 ylnda Peloponnesos
kronii ile ilgili olarak yazm olduu yeni bir makaleyle almalarna devam
. etmitir.2 Peloponnesos'un zellikle Trk fetihleriyle ilgili kronolojisine ve ye
rd kroniklerin verdii bilgilere dair deerlendirmeleri, gelecekte P. Schreiner'in
deerlendirmelerinde ok nemli bir k noktas olmutur.
Bu arada, 1962'de Ksa Kronikler ile ilgili Rusa kaleme alnm son de. rece kapsaml bir makale yaynlanmtr. Ancak bu makalenin yazar Z. G.
Samodurova da ayn hataya derek Eski Ahit'teki peygamberler, Pers kral-.
lan, Bizans ana kadar yaam Yunan ve Roma hkmdarlarnn listelerini
(Chronica Minora) Ksa Kronik/erle kartrmtr. Ksa Kronikler'i farkl klan
biimsel zellikler hakknda yeterli metodolojiye ve bilgiye sahip olmadn
dan, ortaya koyduu hipotezler deerlendirilmeye layk grlmemitir.3
Ksa Kronikler zerine yaplan almalar 1967 ylnda Peter Schreiner'in
Studien zu den Bpaxta Xpovca adl doktora tezini yaynlamasyla yeni bir bo
yut kazanr. Bu alma, daha ncekilerden farkl olarak Ksa Kronikler'i bir
araya toplamak yerine bir sistematik ve metodoloji oluturma abas olarak
deerlendirilebilir. Ksa Kronik/erin tarih aratrmalar asndan deerini, Pa
laiologoslar dnemini alan biri olarak iyi bilen P. Schreiner, bu dnemin
tarihi iin byk bir boluu dolduracak giriiminin ilk admn atm olur.4
P. Schreiner, bu almay ileride Ksa Kronikleri tamamlanm ve yetkin bir

almaya esas aldmz en son yaynna da byk deiiklikler yaplmadan eklenmitir.

P. Schreiner, Studien zu, s. 5, 14, 23.
Raymond, J. Loenertz, " La Chronique breve moreote de 1423. Texte, traduction et
commentaire" Melanges Eugene Tisserant, II (=Studi e Testi, 232), Citta del Vaticano 1964,
399-439.
Z.G. Samodurova'nn hipotezine gre Ksa Kronikleri yazanlar olaylara ahit olanlarn
katksyla bizzat kaydedenlerdir. Bu teoriye katlmayan Schreinere gre, Samodurova'y
kabul edersek kronik "mstensih"inin ncil ile ayn yata olmas gerekmektedir. Bkz.
Schreiner, Studien, s. 5-6, 121; dn.1; Bkz. Z.G Samodurova, "K voprosu o malych vizantijskich
chronikach (po mkopisjam moskovskich sobranij)': VizVrem, 2 1 ( 1962), s. 129. Ayn yazar
daha sonra yaynlad iki makale ile Ksa Kronikler'in kaynaklar, snflandrlmas ve bu
kroniklerin bulunduu yazmalar zerine yeni almalar yapmtr. Z. G. Samodurova,
"Maiye vizantijskie khroniki i ikh istochniki': VizVrem, ( 1967), s. 153-161; Z.G Samodurova,
"Grecheskie rukopisi soderzascie maiye vizantijskie hroniki': VizVrem, 36 ( 1974), s. 139144. P. Schreiner bu almalar en azndan yazmalarn tasnifi zerine temel olabilecek
abalar olarak deerlendirmektedir; P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 20, dn.2.
E. Zachariadou, Bibliokrisia (1968), s. 420.
37

Corpus olarak yaynlayaca eserlerine bir rehber olarak planladn belirtmi

tir.1 Bu amala ana blmden oluan eserinin giri blmnde Ksa Kro
nikler teriminin ifade ettii ereveyi izerek, karakteristik zelliklerine dair
tespitlerini ve bu konuda daha nce yaplan almalar anlatmtr. Eserin ilk
blmnde, Ksa Kronikleri gruplara ayrmak ve tasnif etmek iin, bunlarn
birbirleriyle balantlarn, tematik zellikleri veya daha nce R. J. Loenertz'in
yapt gibi ortak hatalar esas alan prenipleri ortaya koymutur.2 Hangi unsur
ve prensipleri gzettiini yle zetleyebiliriz:
1) Aratrmalar sonucu, Konstantinopolis, Thessalonike, Peloponnesos vs.
gibi belirli corafi blgelerin ilendii Ksa Kronik/erin baka bir blgenin kro
nikleriyle balants olmadn tespit etmitir. Fakat bu blgesel kroniklerin
kendi iinde ilikili olduunun anlalmasyla bunlar gruplamak kolaylam
tr. (Peloponnesos Kronikleri, Kbrs Kronikleri vs.)
2) Kapsam ve ierdii ayrntlar bakmndan birbirinden farkl pek ok Ksa
Kronik'te arlkl olarak Trk fetihlerinin ilenmi olduu anlalmtr. Bu
kronikleri tanzim ederken iki hususu dikkate almtr:
a. Farkl kroniklerde birbirleriyle benzer olduklar anlalan veya kronolojik
bakmdan benzer bir sralama ile sunulan notlarn bir arada toplanmas,
b. Farkl kroniklerde rastlanlan mterek bir olay ile ilgili olarak atlm yl,
ay ve gn bilgisinde rastlanlan ortak hatann temel alnmas.3
3) Baz kroniklerin tamamyla kapal ve yuvarlak ifadeleri ierecek biimde
betimlenmi olduunu, buna karlk bir kronii oluturan notlarn baz b
lmlerinin baka bir kroniin blmleriyle ortak zellikler gsterdiini tespit
etmitir.4 Bu durumda gruplamaya esas alnan, ortak zellik gsteren ilgili b
lmler olmutur.
kinci blmde Ksa Kronik/erin tespit edildii yazmalar, bunlarn muhte
mel yazarlarn, bu yazmalarn dier kronik ve tarih metinleriyle ilikilerini ve
kroniklerin kulland kronoloji sistemini inceleyerek, yazmalarn bir soyaac
emasn oluturur.5 nc blmde Ksa Kronik/din Bizans tarihi alma
lar iin nemine dair bir giriin ardndan, Lampros-Amantos yaynndaki 47

3
4
5

Bkz. P. Schreiner, Studien zu, 111.-IV. Blmler.

Bkz. P. Schreiner, Studien zu, s. 8-90. Bu blmn devamnda kronikleri tematik
olarak gruplandrarak rnein Konstantinopolis- merkezli kaytlar ieren kronikleri
"Konstantinopolis Kronikleri" diye ayrmtr. Dier kronikleri de "Thessalonike Kronii
"Peloponnesos Kronii" .gibi konularna gre ayrrken, baka kroniklerle birlikte
gruplandrlamayanlar "tek kronikler" olarak adlandrmtr. Bu gruplama sistemini, ileride
tespit edecei yeni kroniklerle birlikte, alt balklarla gelitirecektir.
P. Schreiner, Studien zu, s. 8.1
P. Schreiner, Studien zu, s. 8-9.
P. Schreiner, Studien zu, s. 92-139.
38

numaral kronik bata olmak zere, baz kronikleri bu yeni sistematik bala
mnda deerlendirmeye giriir. Burada, baka kaynaklarla birlikte deerlendi
rildiinde, yaygn tarihsel hatalarn Ksa Kronikler sayesinde dzeltilebileceini
gstererek yntemini gelitirir.1
Bu eserin yaynlanmasndan bir yl sonra, Elizabeth Zachariadou hem bu
,almann nemini vurgulad hem de baz yorumlar yapt bir eletiri ya
ynlayarak P. Schreiner'in tarihsel bilgileri deerlendirme metodundaki baz
hatalar gsterir.2 Zachariadou, zellikle Kronik 47'deki baz yorum ve te. hislere katlmamaktadr. P. Schreiner, daha sonraki yaynlarnda bu eletirileri
dikkate alm fakat bazlarna katlmamtr.3 Benzer ekilde A. Karpozilos'un
yazd eletiriler de Schreiner'in dikkate deer dzeltmeler yapmasn sa
lamtr. Sonu olarak baz eksikleri olsa da bu eser, Ksa Kronikler zerine
yaplan aratrmalar iin bir sistematik oluturmas bakmndan nemini ve
. gncelliini korumaktadr.

lk Corpus: Die Byzantinisch en Kleinch roniken zerine

P. Schreiner, toplam cilt olarak planlad eserinin ilk cildini 1975'te yayn
lad. Artk bir Ksa Kronik Corpusu4 saylan eseri iin yaklak 330 civarnda
yazma tarayarak, 116 adet Ksa Kronik toplamtr.5 Bu ilk cilde yazd n
szde, ikinci cildi kronik notlarndaki kaytlarn ortak konularn tek bir balk
altnda, kronolojik srayla tarihsel deerlendirmeye ayrdn belirtmi, n
c ciltte baz nemli grd kronikleri eviri ve dizinlerle beraber yaynlaya
can ilan etmitir.6 kinci cilt 1977'de ve nihayet nc cilt de 1979'da ta
mamlanmtr. H. Hunger'n editrln yapt Vindobonensis Serisi Corpus
Fontium Historiae Byzantinae (CFHB) adl yayn dizisinin kurallarna uygun
bir yayn hazrlayan Schreiner, bu kronikleri birer tarihi vesika (documents)
olarak deil, edebi metin (literary texts) _yayn prensibine uygun olarak ya
ynladn belirtir.7 P. Schreiner, yayn ilkeleri ve sistematiini aklad bi-

2
3
4

5
6
7

Bkz. P. Schreiner, Studien, s. 10- 1 1 ; 144-170.

Bkz. E. Zachariadou, Bibliokrisia (1968), s. 420-43 1 .
Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 147- 178. Ksa Kronikler zerine kaleme alnm
eletiri yazlarnn tamam tarafmzdan ilgili yerlerde kullanlm veya gsterilmitir.
Elizabeth Zachariadou, "Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kleinchroniken. I. Einleitung
und Text (Corpus Fontium Historiae Byzantinae. Vo. XII/l Series Vindobonensis. Haz.
H. Hunger, Wien, srerr. Akad. D. Wiss. 1975. 688 S. DM 130" Byzantinische Zeitschrift 70
( 1977), s. 353 [Bundan sonra E. Zachariadou, BZ ( 1 977}]; A. Karpozilos, Bibliokrisia ( 1982),
s. 438.
Yazmalarn listesi iin bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 181- 186.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 9-15.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 27.

39

rinci cildin giri blmlerinde, kroniklerin tespiti, tipleri, zellikleri, tasnifte

esas alnan prensipleri, metinlerin nasl kullanlmas gerektii, Bizans tarihi
aratrmalarndaki nemi gibi konularda yukarda sklkla zikrettiimiz nemli
parametreleri ortaya koymaktadr.1
Bu sisteme gr, Yunanca metinlerini yaynlad 116 kroniin her birine
Arap rakamlaryla l'den balayarak numara vermi, daha nceki yaynlarn nu
maralandrma sistemini veya balklarn kullanmamtr. Ancak kroniin bili
nen ismi varsa (rnein "Mesembria Kronii" veya "Tesalya Kronii" Pelopon
nesos Kronii vb.), numara altna parantez iinde eklemitir. Bu kroniklerin
yaklak yars daha nce Lampros-Amantos yaynnda veya R. J. Loenertz'in
makaleleri gibi yukarda bahsettiimiz eserlerde yaynlanm kroniklerdir.
Schreiner, daha nce yaynlanmasna bakmakszn btn kroniklerin ulaabil
dii nshalarn yeniden incelemi, paleografk okuma hatalarn da dzelt- .
mitir. Gzettii prensiplerden biri de, birbirinden bamsz olarak gn na .
karlm kronik blmlerinin kendi iinde Roma rakamlaryla gsterilmesi
olmutur.2 Mevcut kroniklerden sadece birka eksiksiz halde olduundan,
sz konusu blmler tespit edilirken iki husus gz nnde bulundurulmutur.
Birincisi kronolojik krlmadr; Roma rakamlaryla ayrlan kronik iindeki bu
ksmlar, kronik yazarnn yeni bir kayna kullanmaya baladn veya ekleme
yaptn gsterir. kincisi ise tarihleme biimindeki krlmadr; tarih bilgisi
nin Hilkat ylna veya Miladi yla uygun biimde veya her iki ekilde verildii
kaytlara rastlanldnda bu ksmlar ayrm3 ve bylece bir kronik iindeki
krlma noktalarnn daha belirgin olmasn salamtr.
Kroniklerin doru anlalmas iin P. Schreiner'in uyguladi yayn meto
dunu dikkate almak gerekmektedir. Bu tr kaynaklar yaynlarken genellikle
yapld gibi nsha farklarn sayfa altnda gsteren Aparat sisteminin (appa
ratus criticus)4 burada biraz daha farkl uyguland grlmektedir. Kroniklerin
doas icab, yazmalarda zel isimlerin yazm farkllklar, ayn szcn vurgu
farkllklar, yanl yazm biimleri, ortografk eitsizlikler veya vokallerin uzun
veya ksa oluu, spiritus (daseia) farkllklar gibi durumlar sz konusudur. Bu
nedenle Schreiner bazlarn en doru olduuna inand biimde dzeltmitir.
Eer ayn kroniin birden fazla nshas veya tek bir kt"onikte birden fazla ya
zl biimi sz konusuysa, kural olarak en ok telaffuz edilen okuyu biimleri
1
2
3
4

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 1, s. 19-33.

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 30.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 1, s. 26.
Metnin en altnda yazmalarn farkl nshalarndaki deiik telaffuz ya da yazllar veya
imlalar gstermek iin kullanlan ksmdr. Yayncnn bu konudaki tercihleri iin bkz. P.
Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 29.
40

tercih edilerek, yazm konusunda bir btnlk aranmasna gayret edilmitir.

Aparat ksmnda ise her yazma nshann asl halini gstermitir.1 Ayn ey
Yunanca szcklerin ve zellikle de Turk ahs adlar veya unvanlarnn bitim
eklerinde de sz konusu olmutur. rnein yaln (nominatif) halde genellikle
- sesi ile biten bir isim, bazen yazmalarda - ile bitmekteyse (rn. Op:x,avc;,
-()m:'l), yaync bunu bazen dzelterek, kelimelerin farkl yazllarn aparat ksmnda gstermitir. Nihayetind.e btn biimlerin yazmadaki eklini bu
sistemde de grebilmekteyiz. Yaync, paleografk adan kesin olmayan oku
nular soru iareti (?) ile belirtmitir. gen parantez ( < > ) iareti arasnda
gsterilen ksmlar ise sonradan tamamlanm ifadelerdir. ayet bunlar aparat
ksmnda yer almyorsa, ilgili kronik yazarnn eklemesi olarak yorumlanmal
dr. Yldz (***) iaretinin ise szck veya cmle noksanl anlamna geldiini
belirtmektedir.2 Metin iindeki bu iaretlerin tamam Turke tercmede de
korunmu ve mdahele edilmemitir.
P. Schreiner, kronik metnine yukarda bahsedilen mdahale ve dzeltmeleri
yapmakla beraber, kronikteki bilgiler zerinde herhangi bir dzeltmeye gerek
duymamtr. Kroniklerde sklkla hatal kronolojik bilgilere rastlanmaktadr.
Bu durumda her notun zerine, baka kaynaklardan dorulayarak tespit ettii
doru kronolojiyi gstermitir. Bu nedenle ilk bakta kronik notundaki kro
noloji ile yayncnn tespit ettii ve doru varsayd kronoloji arasnda eliki
olduu zannedilmektedir. Bu yntemin baz sakncalar olduu iddia edilse de,
pratik bir kolaylk salad da inkar edilemez.3
P. Schreiner, bir kroniin nshalar ve mevcut metinlerden yola karak,
ncelikle eksiksiz okunabilir bir biim oluturmay amaladn ifade etmek
tedir. Bu nedenle, her bir kronii oluturan paralarn kkenini de aratrarak,
bu sayede bir metnin inkiaf ettii safhalar tm aklyla en olas bir bi
imde ortaya koymutur.4 Bu dorultuda, her bir kr.oniin Yunanca metnini
yaynlamadan nce genel bir giri mahiyetinde ilgili kronik hakknda akla
yc bilgiler eklemitir. Bu bilgiler hem bu kroniin verdii bilgilerin nemini
deerlendirmekte hem de metnin ortaya k srecini anlamakta son derece
aklayc bir rehber niteliindedir. Yunanca metinden nce standart olarak her
bir kronii baz balklar altnda incelemitir. Bu balklar yle sralanr:
Yazma: Bu balk altnda, ncelikle kroniin bulunduu yazmalarn knye
si ve yazmalar hakknda genel bilgi verilir. ayet nshalarda ifade farkllklar
veya eklemeler sz konusuysa, her bir yazmaya bir harf karl verilmitir
2
3
4

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 27.

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 27.
Aada Zachariadou'nun metotla ilgili eletirileri daha ayrntl bir ekilde ele alnacaktr.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 30-3 1 .
41

(A-B vs.). P. Schreiner'in mikroflm veya fotoraflarla ulat yazmalar bu

ksmda ilgili nshann bulunduu yerin ad zerinde yldz (*) iareti ile be
lirtilmitir (rn. *Athos). P. Schreiner'in orijinal yazmaya ulaamayarak kar
latrma yapma imkan bulamadklar ise iki yldz (**) iaretiyle gsterilmitir.
Metin iinde ise her bir nshann metni, nshalara verilen harf altna eklene
rek gsterilmitir. Dolaysyla, genellikle yazma eserlerin yaynnda uyguland
gibi nshalardaki ifade farkllklar Aparat ksmnda deil, bu balk altnda
gsterilmitir.1 Bylelikle bir kronikten faydalanrken, nsha farklar hakknda
da her trl bilgi edinilebilmektedir.
2-Tradisyon: Bu blmde, yukarda verilen prensipler nda bir kroni
in, mmkn olduu kadar, dier kronikler veya metinlerle arasndaki ilikiye
iaret edilmeye ve bu sayede bir soyaac oluturulmaya allmtr.
3-Yazar: Bu balk, sadece, yazar isminin telaffuz edildii veya yazma tra
disyonu sayesinde ilgili ismin tespit edilebildii kroniklerde yer almaktadr..
Bir kroniin yazar hakknda yorum yaparken yukarda akladmz "Yazar"
terimin kapsam dikkate alnmaldr.
4- Kronoloji: Bu balk sadece en son (terminus ante quem) veya en erken
(terminus post quem) yazl tarihi tahmin edilebilen kroniklerde sz konusu
dur.
5- Yazld Yer: Metnin yazld yerle ilikili bilgilere ulamak mmkn
olduunda sz konusu bilgilere yer verilmitir.
6 - Yaynlar: Gn na karlm bir kronik tam veya ksmi olarak daha
nce yaynlandysa ilgili yaynlar zikredilmitir.2
7- Tercme: Eer bir kroniin tamam veya ksmi tercmesi daha nce
yaynlandysa veya III. Cilt iinde Amanca tercmesi sunulmusa bu'ksmda
iaret edilmitir. 3
Bu balklar altnda yaplan aklamalardan sonra Yunanca asl metne ge
ilir. Kural olarak kronii oluturan notlardan her biri sadece tek bir kronolo
jik bilgi iermektedir. Bu nedenle kronik notlarnn kenarna l'den balayarak
numaralar eklenmitir. Bylelikle alnt yaplan ksmlarda yalnzca kronik ve
notun numaralarna atfta bulunularak aratrmaclara ve okuyuculara bir kul
lanm kolayl salanmak istenmitir. rnein 9/20 ksaltmasndan, 9 numa
ral kroniin 20 numaral notu anlalr. Benzer kaynak yaynlarnda sklkla
kullanlan bu sistem artk modern Bizans almalarnda yerleik bir sistem
olarak kabul edilmektedir. Ayrca kronik notu 5 satr geen uzunluktaysa be
inci satr bana 5 rakam eklenerek, her be satrda bir artacak ekilde ra2
3

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 1, s. 3 1 -32.

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 1, s. 32.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 33.
42

kamla gsterilmitir. P. Schreiner, 1 16 kronii yukarda bahsedilen zelliklere

ve gruplama prensiplerine gre bir tasnife tabi tutmu ve 6 ayr ana gruba ve
bazlarn da alt gruplara ayrmtr. Bu gruplar u ekildedir:
1 . imparatorluk (Reichschroniken) Kronikleri (Kr. 1-13): Bu kronikler
de Bizans mparatorluu dneminde gerekleen gelimeler ve zellikl:: im
paratorun itirak ettii giriimlerin konu edildii grlmektedir. Bu kroniklere
konu olan olaylarda, imparatorluk kenti Konstantinopolis'in ounlukla mer
kezi bir rol stlendii dikkati ekmektedir.1
2 . mparator Kronikleri (Kaiserchroniken): (Kr. 14-22): Bu grupta yer
alan kronikler, ilk Bizans imparatorundan (I. Konstantinos) sonuncusuna ka
dar (Konstantinos XI. Palaiologos), imparatorlarn zellikle doum ve lm,
ta giyme, tahttan inme tarihleri gibi konularda kesin kronolojik bilgi ihtiva
eden listelerdir.2 Bunlara baz tarihi notlar da eklenmitir. mparator isimleri
ve hkmdarlk dnemlerinin kaydedildii listeler bu kategori iinde deer
lendirilmemitir. Fakat P. Schreiner, pratik nedenlerden tr Kr. 14' burada
istisna tutarak yaynlamtr.3
3 . Mahalli Kronikler (Lokalchroniken) ( Kr. 23-52): Thessalonike, Me
sembria, Peloponnesos, Kbrs gibi pek ok blge ve ehirde yazlan ve genel
likle yazld blgedeki olaylar konu eden kroniklerdir. Bir blgenin kronik
leri ile bir baka blgenin kronikleri arasnda genellikle bir iliki yoktur. Sadece
Peloponnesos kroniklerinde blgeyi ilgilendiren meselelerle ilikili olarak ka
leme alnm kronikler arasndaki benzerlikler dikkati eker.4 Blgesel Kronik
ler grubu alt gruplara da ayrlmtr.
4. Trk Fetihleri Kronikleri (Chroniken Trkischer Eroberungen) ( Kr.
53-80): Osmanl Trklerinin, Bizans mparatorluu, Balkanlar, Dou Akdeniz
blgesindeki adalarn yan sra Yakn ve Orta Dou corafyasndaki ilerleyi
lerinin anlatld bu kronikler, Ksa Kron ik/erin sayca en kapsaml ve en ok
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 23; E. Zachariadou'ya gre Konstantinopolis'in merkez
olduu bu kroniklerde devletin ve sarayn resmi kaytlarndan, ehirdeki eitli manastr
ve kiliselerin kaytlarndan yaplan zet alntlar sz konusudur. Bkz. E: Zachariadou,
Bibliokrisia (1968), s. 421.
2 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 1, s. 23-24.
3 P. Schreiner bu istisnay yle gerekelendirmektedir: ". . . Bu hususta sadece "Kodin
Kronii" olarak da adlandrlan 14. Kronik bir istisna oluturmaktadr. Zira sz konusu
kroniin birka defa yaymland ve sk sk baka metinlerd: alntlanm olduu dikkati
ekmektedir; eser bir imparatorluk listesi ve bir imparatorluk kronii olarak snflandrlm
olsa da, pratik nedenlerden tr sz konusu eseri ksaltlmadan yaynlayacamz ifade
edelim." Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 23-24.
4 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 1, s. 24; E. Zachariadou'ya gre Mahalli Ksa Kronikler'in
yazarlar, kullandklar bilgileri ayn blgeye ait daha uzun bir kronikten derlemilerdir. Bkz.
E. Zachariadou, Bibliokrisia (1968), s. 421.

43

bilgi veren grubunu oluturmaktadr.1 Bu kronikler de alt gruplara ayrlmtr.

5 . Mnferit (Veya zole!fek) Kronikler (Einzelchroniken/lsolierte
Chroniken ( Kr. 81-109): Ksa Kronik/erden bazlarnn baka bir kronik veya
kronik grubuyla herhangi bir ilikisi bulunmad anlaldnda sz konusu
kaytlar ayr bir grupta deerlendirilmitir. Bu grup daha ziyade kiisel nitelikli
kaytlarla ailevi konular ieren metinlerden olumaktadr. Bu kroniklerde tari
hi gelimelerin yan sra doa olaylarn konu alan kaytlara daha sk rastlanr.2
6 . Kronik Paralar ( Fragmanlar) (Kleinchronikfragmente) (Kr. 110116): Bu kronikler uzunca bir zaman araln kapsar ve tek bir el tarafndan
kaleme alnmtr. Dolayl olarak orijinal bir nshann varlna iaret etse de
kronik yazar ile kaydettii olaylar arasnda uzun zaman fark sz konusudur.3
P. Schreiner, imkanlarnn ve zamannn elverdii lde, mmkn oldu
u kadr ok sayda kronii toplamaya ve yaynlamaya almtr. Ancak, ilk
cildinin yayn aamasnda daha nce rastlamad yeni kronik paralar tespit
etmitir. Bunlardan birini Kronik 72 ile ilikilendirerek Kronik 72a numara
syla eklemitir. Bu nedenle, birbiriyle yakn ilikili olan kroniklerde olduu
gibi byk harf yerine kk harf kullanmtr. Ayn ekilde nc ciltte de
Kronik 60a ve Kronik 71a paralarn ek olarak yaynlayacaktr.4
1977'de baslan ikinci ciltte, 116 kronikten bamsz olarak 11 ek daha ya
ynlamtr. Bu ekler, daha nce baka bir eser iinde yaynlanm veya baka
bir yazmann blm olan kronolojik notlardan oluur. Bunlardan birincisi ve
en nemlisi "Chroniken Einzelnotizen/Mnferit Kronik Notlar" bal al
tnda, eitli yazma koleksiyonlarndan derlenen, birbirinden bamsz krono- .
lojik notlardan oluan blmdr.5 Bu blmde, nemli grlen toplam 97 kro
nolojik not derlenmitir. Her biri tarihi olaylar hakknda ok nemli bilgiler
veren bu blm de deerlendirmeler yaplrken kullanlmtr. Kalan on adet
ek blme Yunanca olmayan eitli Ksa Kronikler de eklenmitir. Ge dne
me ait bu kroniklerden ikincisi olan "Venedik Kronii" Latince yazlmtr.6
Bir dieri "Mora Kronii" ad altnda Franszca kk kroniktir.7 Drdncs
Yunanca, Kudsl Dositheos'un eserinden bir kronik,8 beincisi yine Latince

2
3
4
5

6
7
8

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 24-25.

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 25.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 23 ve 25.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 149-170.
Bu blm Schreiner tarafndan Ksa Kronikler'den ayr bir kaynak gibi tasnif edilmitir.
Onun bu blm iin almas boyunca kulland Chron. Not ksaltmasn biz de aynen
kullandk. Bu blm iin bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 606-623.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 624-627.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 628-63 1.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 632-633.
44

Trk fetihleriyle ilgili kroniktir.1 Altncs Theodoros Agallianos'un bir krono

lojik notudur.2 Yedi numaral ek ise bir tasvirdir. Bu ek, Modon ve Koron'un
Trkler tarafndan fethini ayrntlaryla ve kronolojisiyle tasvir eden uzunca bir
anlatdr:3 Sekiz numaral ek, 1566 ve 1571 yllarnda Naupaktos (Lepanto/
nebaht) ve Kbrs'n fetihleri zerine bir Ksa Kronik'tir.4 Dokuz numaral
olan 1571 ylnda Kbrs'n fethine dair bir anlatdr.5 On numaral ek, Nau
paktos (Lepanto/nebaht) deniz savana dair bir nottur,6 on bir numara ise
Girit'in fethine dair iki nottan olumaktadr. 7
P. Schreiner, ikinc cVtte deerlendirme ve yorumlarn daha nce kendi
sinin belirledii metoi::fa0 gre yapmtr.8 Bu dorultuda, konular ortak olan
kronik notlarn bilgi verdii konuya gre ayrr ve konu balklar belirler.
Bu balklarn altnda, kronik notlarnn verdii kronolojik ve tarihi bilgilerin
doruluunu, hangi tarihi kaynaklarn bilgileriyle karlatrdn gsteren re
feranslar ve ilgili kronik notunu gsterir. Bu kaynaklar nda yorumlarn
yaparak ulat sonular yazar. Kronikler'de baka hibir kaynakta yer alma
yan bilgiler qe sz konusudur. Bu durumda, genel tarihi gelimeler nda
deerlendirme yapar. Bylelikle her kronii tek bana deerlendirmek yeri
ne,.konularna ve dolaysyla kronolojik sraya gre tasnif etmitir. Bu metot
sayesinde, tarih aratrmaclarna ilgilendikleri konular her bir kronik iinde
aramak yerine, olaylar hakknda btn kroniklerdeki bilgilerin derli toplu bir
analizine ulaabilelme imkan sunmutur.
Bununla birlikte, 1450 ylna kadar olan notlar biraz daha detayl deer
lendirirken, bu tarihten sonras iin sadece en temel referanslar vermekle ye
tinerek ayrntl yorumlara girmemitir. Bu tercihinin anlalabilir nedenleri
vardr. Bunlarn en nemlisi, Ksa Kron ik/erin 3 12-1770 yllar arasnda kalan
zaman dilimi iinde gerekleen olaylar hakknda bilgi vermesidir. Bu, deer
lendirme ve analiz iin ok uzun bir dnemdir. Dier bir zorluk ise, kronikler
de bu dnemi kapsayan toplam not saysnn 2200'n zerinde olmasdr. Do
laysyla, btn notlarn deerlendirmeye tabi tutulmasnn yarataca glk,
kitabn gecikmesinden ekinen P. Schreiner'i 15 yl boyunca alt eserini
snrlamak zorunda brakmtr.9 Kroniklerdeki toplam 2200 nottan 826's1
2
3
4
5
6
7
8
9

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 634.

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 635-636.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 637-639.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 640.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 641-642.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 643.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 644.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 29.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 643.
45

nn ayrntl deerlendirmesini yapmtr. Baz konular daha snrl tutmasna

ramen, yzlerce aratrma ve tarihi kaynan hemen her trn kullanmay
ihmal etmemitir. Dolaysyla kronik notlar zerine yaplacak herhangi bir
aratrma iin onun deerlendirmeleri bir k noktas olmaldr. Bununla
birlikte, bu metodun ve aratrmann tarihilere salad kolayln yan sra,
baz dezavantajlar da sz konusudur. ncelikle, yazarn aratrmalar sonucu
ulat kronolojik tespitler ve analizinin gvenilirlii daima sorgulamaldr.
Yazar, 1974 ylna kadarki yaynlar kullandn belirtmektedir.1 Doal olarak
bu tarihten sonraki ok sayda yeni almada, yazarn nfuz edemedii veya
ayrntlarna giremedii baz konularda yeni bilgilerin ortaya km olmas
doaldr. Dier yandan, XIV. yzyldan itibaren Osmanllarla ilgili kronik
bilgilerini deerlendirirken genellikle ikincil kaynaklardan faydaland g
rlmektedir. Nadiren, Neri gibi baz Osmanl kroniklerinin tercmelerinden
faydalansa da, Osmanl kaynaklarna yeterince nfuz edemediini kendisi de
kabul etmektedir.2 Bunun en somut rnei son zamanlarda yaynlanan baz
almalarda ortaya kmtr.3 Kald ki, yazarn kendisi de 1450'den sonraki
olaylarn ayrntlarna girmediini belirttiinden, zellikle XV. yyln ikinci
yars, XVI. ve XVII. yzyln ilk yarsyla ilgili yzlerce not iin de ayn ey
sz konusudur. Yanl yorumlara neden olmas muhtemel bir baka konu ise,
Yunanca metindeki hatalardr. Bu hatalara dayanarak ulat sonularn ve
yapt yorumlarn da hatal veya eksik olmas doaldr.4 Bu sebeple, bir kronik
notunu anlamak iin ikinci ciltteki deerlendirmelere bakmak zahmetsiz bir
yntem olsa da daima temkinli yaklalmal ve kontrol edilmelidir.
1979'da kan nc cilt, seilen baz Ksa Kronik/erin Almanca tercme
lerine ayrlmtr. P. Schreiner, Ksa Kronikleri seerken iki kstas esas aldn
belirtmektedir: Birincisi, anlalmasnn ve tercmesinin zor olduuna inand
kronikleri semitir. kincisi, Balkanoloji, Trkoloji ve Orta a tarihi uz
manlarnn genel olarak ilgi gstereceini dnd kroniklere ynelmitir.5
Bu kstaslara gre, birinci ciltte yaynlad 116 kronikten dokuzunun ksmi
2

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 7-9.

Osmanl tarihiyle ilgili olaylar deerlendirirken tannm Osmanl tarihisi I. Beldiceanu
Steinherr'den yardm ald anlalmaktadr. Arapa ve Trke isimlerin transkripsiyonu
konusunda ise K. Kreiser'den yardm aldn ifade etmektedir. Bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. il, s. 9.
Bkz. Dimitris J. Kastritsis, The Sons ofBayezid, Empire Building and the Represantation in the
Ottoman Civil Warof 1402-1413, Brill, Leiden-Boston 2007; Dimitris J. Kastritsis, "Religious
Affiliations and Political Alliances in the Ottoman Succession Wars of 1402-1413 , Medieval
Encounters, 1 3 (2007), s. 22_2-242.
1976'da yaymlanan Yunanca metinde okuma, yorumlama veya bask hatalarn gsteren
pek ok eletiri yaynlanmtr. Bu yazlar aada ayrntlaryla deerlendirilmitir.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 7.
"

4
5

46

tercmesiyle birlikte toplam 42 kroniin Almanca tercmesini bu ciltte yayn

lamtir.1 Ayrca ikinci ciltte ek olarak yaynlad eitli dillerdeki kroniklerin
Almanca tercmeleri de bu ciltte yaynlanmtr Tercmesini yapmad kro
niklerden nemli grd baz notlar ise ikinci ciltteki deerlendirme ks
mnn banda okuyucuya kolaylk salamas3 iin Almanca'ya tercme ettii
anlalyor. Buna ramen, Almanca'ya tercme ettii kronik saysnn toplamn
yarsna ulamadn rahatlkla syleyebiliz.
Bu son cilde eklenen indeks ve szlklerle beraber, nceki iki cildin kul
lanm hem tarihiler hem de filologlar iin biraz daha kolaylamtr. Bu
ksmda, kroniklerin tespit edildii yazmalarn listesi verilerek,4 daha nceki
ciltlerde eletiri konusu olan bir eksiklik de giderilmitir.5 Ayrca genel yer ve
isim diziniyle beraber,6 Bizans, Trk ve Arap devletlerinde kullanlan unvan,
meslek veya terimlerin Almanca dizini de aratrmaclarn iini olduka kolay
latrmaktadr. 7 Fakat, zellikle Ksa Kroniklerde kullanlan gramer, szdizimi,
n ek, son ek, iyelik ekleri gibi dil zellikleriyle ilgili ayr bir dizin (Index
Graecitatis)8 hazrlanmas, baka dillere eviri yapacak olan aratrmaolar iin
bir tercme klavuzu niteliindedir.9

Deerlendirme Yaz!ar ve nemi

Ksa Kronik/erin birinci cildi yaynlandktan yaklak bir yl sonra eletiri ve
tantm yazlar kmaya balar. lk deerlendirme Jean Darrouzes tarafn-

Almanca tercmeleri yaplan kronikler srasyla unlardr: Kr. l -3-4-6-7-8-10-12- 1422-26-27-28-29-30-33-34-37 (il. Ksm)- Kr. 38(1l. Ksm)-Kr. 39-50B-55(1l-Ksm)-Kr.
58-59 (iV. Ksm)- Kr. 63A-63B-63C-63Dc65(III-V. Ksmlar)- Kr. 72a-79-85-87-88A95-96-98B-103- 104-106-108- 1 14. Ayrca yayna sonradan eklenen 60a ve ?la numaral
kroniklerin metinlerini ve deerlendirmelerini ek olarak ''.Addenda et Corrigenda" blm
altnda yaynlamtr.
2 Bunlar il. ciltteki 6-8-9-1 0- 1 1 numaral eklerdir (Appendix). Bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. m. s. 139 vd.
3 rnein 47 numaral kroniin Almanca tercmesi ekte yer almaz. Ancak bu kroniin 5
numaral notu (47/5), Antonio Acciaiuoli'nin Kronithos'a saldrs hakknda yegane bilgi
veren kaynaktr. Deerlendirmeye balamadan nce sadece bu notun Almanca tercmesini
metnin bana eklemitir. Bki. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 381.
4 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 1 7 1 -177.
5 Bkz. E. Zachariadou, BZ ( 1 977), s. 353.
6 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 187-216.
7 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 2 17-227.
8 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 228-244.
9 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 245-254.

47

dan 1976 ylnda yaynlanr.1 Ardndan Elizabeth Zachariadou 1977 ylnda,2

Apostolos Karpozilos 1978 ylnda,3 Athanasios Kambylis 1978 ylnda4 yeni
yazlar yaynlarlar. Ayrca O.N. Conomis sadece "Kbrs Kronikleri" ile ilgili
deerlendirmelerini yine 1978 ylnda yaynlamtr.5 kinci ve nc ciltlerin
kmasndan sonra, birinci cildin de dahil olduu daha kapsaml kritikler yine
Apostolos Karpozilos tarafndan 1982'de ve Konstantinos Minas tarafndan
1983 ylnda yaynlanr.6 Hemen tamam Bizans tarihi ve floloji uzmanlar
tarafndan yazlan sz konusu kritiklerde ortak amacn, P. Schreiner'in baarl
almasn takdir etmenin yan sra, tespit edilen hatalarn dzeltilmesi ve baz
neriler ve yorumlarla en mkemmele ulamak olduu anlalyor.
J. Darrouzes, arlkl olarak eseri tantc bir slup kullanmtr. Baz ne
rileri olsa da P. Schreiner'in bunlara katlmadn nc cildin dzeltme cet
velinden anlyoruz. E. Zachariaodu'nun yaklam biraz farkllk gsterir. Di
er deerlendirmelerde olduu gibi dil ve anlam hatalarn dzeltmesinin yan
sra, P. Schreiner'i yayn metodu konusunda eletiren tek isim Zachariadou'dur.
Zachariadou, yukarda sz konusu ettiimiz gibi, yayncnn her bir kronik
notunun bana doru varsayd kronolojiyi eklemesinin sakncalarna vurgu
yapmaktadr.7 Yaync, bu yntemle okuyucuyu ilgili notun kronolojisini do
rulama zahmetinden kurtarmaktadr. Zira kronik notunda verilen yl, ay, gn,
ndiksiyon ve bazen saat gibi kronolojik bilgiler her zaman doru deildir.
Bu nedenle verilen bilgileri baka kaynaklardan da aratrarak en doru kro
nolojiyi bulmaya almtr. Aksi takdirde, bu kronikleri kullanmak isteyen
aratrmac, her notun kronolojisini ayrca miladi takvime evirmek ve baka
kaynaklardan dorulamak zorunda kalacaktr. Ayrca, bir olay hakknda birden
fazla ksa kroniin veya kronik notunun farkl kronolojiler kaydettii durum
lara ska rastlanmaktadr. Schreiner, bu durumdaki notlarn tmnn stne .
Jean Darrouzes, "Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kleinchroniken. I. Einleitung uid
Text (Corpus Fontium Historiae Byzantinae. Vo. XIl/1 Series Vindobonensis. Haz. H.
Hunger). sterreischischen Akademie der Wissenschaften, Viyana 1975'; REB 34 ( 1976},

355-336.
2
3

5
6

E. Zachariadou, BZ (1977), s. 352-356.

Apostolos Karpozilos, "Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kleinchroniken. 1. Einleitung
und Text (Corpus Fontium Historiae Byzantinae. Vo. XIl/1 Series Vindobonensis. Edidit
H. Hunger). sterreischischen Akademie der Wissenschaften, Viyana 1975'; EU17v1Ka 30,
( 1977-78), 181- 182. [Bundan sonra A. Karpozilos, Bibliokrisia ( 1977-78}]
Athanasios Kambylis, "Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kleinchroniken. I. Einleitung
und Text, Viyana 1975, ( CFHB 12/1 )'; Kyklos. RudolfKeydell zum Geburtstag iinde, Berlin
1978, s. 150-170.
O.N. Conomis, "On the Cyprit Chronicles EU17v1Ka, 30 ( 1977-78), s. 153-1 56.
Konstantinos Minas, "r;\waaKe<; napmrae; aw ' Bpaxea XpovKa' ," EU17v1Ka, 34
(1982-1983), s. 412-413.
E. Zachariadou, BZ ( 1977), s. 353.

48

kendi tespit ettii kronolojiyi yerletirilmitir. Zachariadou'nun itiraz, bu yn

temin baz durumlarda yanl anlamalara sebep olma ya da okuyucuyu hatal
karmlara ynlendirme ihtimalidir. Birka rnekle bu yntemin sakncala
rn gstermitir. En iyi rnek Edirne'nin fethi olaydr. Ksa Kroniklerde bu
olay hakknda 1355'ten 1371'e kadar pek ok farkl kronoloji verilmektedir. P.
Schreiner ise ilgili btn notlarda, kendi tespiti olan 1368/1369 yln gster
mitir. Oysa halen tartmal olan bu olayn tarihini Osmanl kaynaklarndan
yola kan Halil nalck 1361 olarak belirlemitir. Bu durum, farkl kronoloji
veren kroniklerin deersiz, yanl bilgiler sunduu izlenimini yaratmaktadr.
Oysa, Zachariadou'ya gre bu kroniklerin verdii farkl kronolojiler pekala
Edirne'nin daha erken veya daha ge bir tarihteki fethine iaret ediyor olabi
lir. Ayrca bu yntemle, yanl zannedilen kronolojinin baka bir olayn doru
kronolojisi olma ihtimali de gz ard edilmektedir.2
Bir dier eletiri noktas ise, baz notlarn balna kronik metninde kro
nolojik bilgi olmasna ramen "Bilinmeyen Tarih" diye not dlm olma
sdr. P. Schreiner, baka bir kaynakla destekleyemedii baz olaylarda, veya
hut notun bahsettii konu ile kronolojinin ok uzak dt durumlarda bu
yntemi kullanmtr. Zachariadou, birka rnekle bunun P. Schreiner'in ilgili
notu baka bir olayla kartrm veya yeterince deerlendirememi olmasndan
kaynaklandn iddia etmektedir.3 Dolaysyla, bu metodu esasl bir ekilde
eletirerek, yazarn doru varsayd kronolojinin temkinli kullanlmas gerek
tiini gl bir ekilde vurgulamtr. Bu ayrnt, halen pek ok gncel aratr
mada gz ard edilmeye devam etmektedir. P. Schreiner'in hata yapmayacan
varsayan bir yaklamla, Yunanca metne eletirel bak gz ard edilerek, onun
doru varsayd kronolojilere atfta bulunulmaktadr.
Yukarda zikredilen dier yazlarn tamam, paleografk okuma hatas, bask
hatas, yorum nerileri, eviri hatalar, tarih dzeltme, gzden kaan yazmalar
ve kronolojik notlar gibi konularda ok nemli yorumlarla ve nerilerle dolu
dur. P. Schreiner, 1979 ylna kadar kan deerlendirme yazlarnn tamamn
dikkate alm ve katld dzeltmeleri ilgili yerlerde veya son cildin dzeltme
cetvelinde gstermitir. zellikle A. Kambylis'in nerileri P. Schreiner tara
fndan ounlukla kabul edilerek dzeltilmitir. Fakat, 1979'dan sonra kan
yazlarda da pek ok neri sz konusudur. Bunlarn doal olarak ancak yeni bir
baskda dikkate alnmas beklenebilir. Dolaysyla, bu kroniklerin bir tercme
sini veya deerlendirmesini yapmadan nce deerlendirme yazlarnn dikkate

E. Zachariadou, BZ (1977), s. 354.

E. Zachariadou, BZ (1977), s. 354-355.
E. Zachariadou, BZ (1977), s. 355.

49

alnmas zorunludur. Aksi takdirde tek bir kelimenin btn anlam deitire
bildii kroniklerde nemli hatalara dlmesi kanlmazdr.

Dier Ksa Kronik Yaynlar

P. Schreiner, defalarca dnyann en zengin yazma eser ktphanelerini ziyaret
etmi, yzlerce eseri incelemitir Bununla birlikte, var olan btn kroniklerin
yaynladklarndan ibaret olduunu iddia etmedii de aikardr. Aksine, yu
karda grld gibi kendi almalar esnasnda da yeni kronikler ekledi
ini biliyoruz. Onun, Corpus'unu tamamlamasndan birka yl sonra talyan '
bilim adam Elpidio Mioni'nin yeni bir Ksa Kronik tespit ederek yaynlamas,
aratrmalar srdke yeni kroniklerin ortaya kabileceinin en nemli rnei
oldu. erik bakmndan olduka nemli olan bu yeni kronik, baz olaylar hak
knda dierlerinde olmayan yeni bilgiler vermektedir. Kronik, 1204-1462 yl
lar arasn anlatan 65 kronolojik nottan olumaktadr. Bu kronik, Schreiner'in
yaynladklar da dahil, bilgi bakmndan en zengin kroniklerden biridir. Dil
bakmndan Orta a Yunancas ile fakat daha dzgn ve hatasz yazlm, 1
Osmanl'nn Fetret Devri ile ilgili verdii bilgilerin, son zamanlarda yaynla
nan dnem monografileri sayesinde emsalsiz olduu anlalmtr. Bu kroniin
Bat dillerinde sadece talyanca tercmesisinin olmas, Trke tercmesinin bu
kitaba eklenmesini kanlmaz kld.
te yandan, Z. G. Samodurova tarafndan 1978'de yaynlanan, fakat P.
Schreiner'in 1979'da kan son cildinde herhangi bir referans vermedii kro- \
nikten de bahsetmek gerekmektedir.2 Samodurova, bu kronii yllarca Yunanca
yazma koleksiyonlarn alt Moskova Tarih Mzesi'nde bulmutur. lgin
bir ekilde, bu kroniin sadece bir bilim adam tarafndan yeni bir Ksa Kronik
olarak deerlendirildiini tespit ettik.3 Fakat hakknda herhangi bir eletiriye
veya tetkik eserlerde bir referansa rastlamadmz bu kroniin bir Ksa Kro
nik olmad aka anlalmaktadr. Kronik "Romallarn mparatorlar"yla
balamaktadr. Roma mparatoru Julius Caesar'dan (M 49-44) itibaren son
Bizans imparatoruna kadar btn imparatorlar, hkm srdkleri tarihlerle
birlikte kaydedilmitir. Osmanl sultanlarnn isimleri ve hkmdarlk sre-

2
3

Bkz. E.Mioni, "Una inedita cronaca bizantina'; s. 71.

Z. G. Samodurova, "Neizdannaja grehsekaja hronika iz rukopisi Gosudarstvennogo
Istoricheskogo muzeja'; VizVrem 39 ( 1 978), s. 201-225.
Bkz. Radivoj Radic, "O nXwocpop[e<; ;wv Bpaxtwv XpovKwv ya nv IleXon6vvrao Km
rv ImXla ;ov 16 awva'; Peloponnesos, Poleis kai Epikoinnies ste Mesogeio kai te Maure
1halassa, Epimeleia: Charis Kalliga-Aleksis Malliaris, Atina 2006, s. 216, dn. 6. Bu eserde
yazar, yeni Ksa Kronikler'in bulunma ihtimalinin olduunu belirterek, ilgili dipnotta E.
Mioni ile birlikte Z. G. Samodurova'nn bu kroniine atfta bulunmaktadr.

50

leri ise il. Mehmed ile balayarak 1. Ahmed'e kadar gelmektedir. Bu haliyle,
Schreiner'in belirledii prensiplere gre metnin bir Ksa Kronik olmad ra
hatlkla sylenebilir.1 Ayn yazar, 1981'de yaynlanan baka bir makalesinde,
yine Moskova Tarih Mzesi'ndeki XII. yzyla ait bir yazmada bulunan, ano
nim bir Ksa Kronik daha tantmtr. Yunanca metnini yaynlamad bu kro
niin, daha nce de baka eserler iinde, D. Obolensky ve E. Muralt tarafndan
yaynland belirtilmitir.2 Samodurova, bu kroniin bulunduu yazmann asl
nsha olduunu kantlamaya alarak kroniin kaynaklarna inmeye alm
tr. Makalesinde, sklkla daha nceki yaynlarnda ileri srd tezlere atfta
bulunan yazarn, bu metnin bir Ksa Kronik olduunu kantlamaya alt
anlalmaktadr. Burada ilgi ekici olan ey, Z.G. Samodurova'nn, ayn konu
da alt ve ada olduu bilim adamlarnn eserlerine bir kez dahi atfta
bulunmam olmasdr. Samodurova tarafndan yazlm, P. Schreiner, P. Cha
ranis, R. J. Loenertz gibi bilim adamlarnn eserleriyle ilgili veya bu konuda
ki kendi grleri hakknda herhangi bir eletiri veya deerlendirme yazsna
aratrmama ramen ulaamadm belirtmeliyim.

Ksa Kronikler'in Tarih Aratrmalar Bakmndan nemi

Bizans Ksa Kronikleri phesiz Bizans Tarihi bata olmak zere btn Dou
Akdeniz corafyas iin zel bir neme sahiptir.3 Yukarda da bahsedildii gibi,
kroniklerin nerede, kim tarafndan ve hangi kltr ortamnda yazldklar gibi
zelliklere bal olarak konu ettii olaylar ve corafi blge deimektedir. Kro
niklerde konu edilen tarihi olaylarn corafi dalmna baktmzda, arlkl
olarak Bizans ve bakenti olmak zere, Akdeniz havzas iindeki Anadolu,
Balkanlar, Kbrs, Ege Adalar, Kuzey Afrika, talya gibi blgelerdeki gelime
lere deinildiini grrz. Kroniklerde bu corafyada yaanan tarihin btn
nemli aktrleri hakknda az veya ok bilgi bulmak mmkndr. Dolaysyla,
ok geni bir corafyada, uzun bir zaman dilimine yaylm kronolojik kaytlar,
konu eitlilii bakmndan da zengindir. Ayrca doal afetler ve olaanst
olaylar (deprem, seller, taknlar, doal felaketler, salgnlar, veba, buzlanmalar,
gne ay tutulmalar, kuyruklu yldzlarn grnmesi vs.), dman saldrla
r, nemli ehirlerin el deitirmesi, savalar ve hanedan kavgalar (Osmanl
dahil), Bizans imparatorluk sarayn ilgilendiren ta giyme, evlenme, doum,
lm gibi nemli dier olaylar konu balklar olarak saylabilir. Ayrca kiliseyle

2
3

Yunanca metin iin bkz. Z. G. Samodurova. "Neizdannaja grehsekaja hronika iz rukopisi

Gosudarstvennogo Istoricheskogo muzeja'; s. 221 -225.
Z. G. Samodurova, "Kratkaja anonimnaja khronika iz grecheskoj rukopisi Gos. istoricheskogo
muzeja'; VizVrem, 42 ( 1981), s. l lS.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 52.

51

ilgili olaylar, patrikler, metropolitler, nemli kei ve din adamlar hakknda da

(lm, atanma, grevden alnma vs.) bolca bilgi bulunur.1
Bununla birlikte, bu kaynaklar kullanmadan nce baz nemli hususlar gz
nnde bulundurulmaldr. ncelikle, bu kroniklerdeki bilgilerin tek bana ta
rihin belirli bir dnemini aydnlatamayacan yeniden hatrlatmak gerekiyor.
te yandan, kroniklerdeki bilgiler dier tarihi kaynaklar tamamlayc bir veri
a olarak ok deerli bir kaynaktr. Kroniklerdeki her bilgiye pheyle yak
lalmas, sklkla karlalan kronoloji ve bilgi hatalarna ayklamann en iyi
yoludur. 2 Bu hatalar, daha ok kronik yazarlarnn ada olmad olaylarda
grlmektedir. Buna ramen, kronolojik olarak hatal olan bir kaydn, ierik
olarak doru bilgiler verebilecei de unutulmamaldr. Dolaysyla, kroniklerde- .
ki her bilgiyi, dier kaynak gruplaryla bir kombinasyon iinde deerlendirmek
gerekmektedir.3 Aksi takdirde hatal sonulara ulamak kanlmaz olacaktr.
Yukarda izdiimiz genel ereve iinde baktmzda bu kroniklerin Bizans
tarihi almalar asndan nemini en az balk altnda inceleyebiliriz:
a) X.-XI.-XII. yzyllarda yazm byk Bizans tarihilerinin4 eserlerinde
ki bilgileri dorulayc bir role sahiptirler. Bu eserlerden bamsz bir kaynak
olduklar iin eksik veya hatal olan kronolojiler de bu kronikler sayesinde ta
mamlanr.5
b) Bilindii gibi, kronik olmayan Bizans kaynak trlerinde genellikle kro
nolojik bilgi yoktur veya ak deildir. Ksa Kronikler bu eserlerde eksik olan
kronolojiyi tamamlayc rol oynayabilir. rnein, XIV. yzyla ait Demetrios
Kydones'in mektuplarnda bahsi geen olaylarn kronolojisi bu kroniklerden
renilerek, mektuplarn tarihsel aratrmalarn konu.su olmas salanmtr.
Ayrca XIV. yzyln ikinci yars (1360'tan itibaren) ve XV. yzyln ilk yirmi
ylna kadar olan dnemde yaayan, N. Gregoras veya . Kantakuzenos gibi
byk tarihiler sz konusu deildir. M. Doukas ve L. Chalkokondyles bu
dnemi daha genel bir erevede yazmlardr. Onlarn sz konusu dnem iin .
kullandklar kaynaklar da belirlenebilmi deildir.6 Ksa Kronikler bu byk
tarihlerin yerine gemez. Fakat bunlar7 XV. yzyln Doukas, Sphrantzes ve
Chalkokondyles gibi tarihilerin anlatlar, mektuplar, dier edebi kaynaklar,
1

2
3
4
5
6
7

P. Charanis, "Les BPAXEA XPONIKA'; s. 337; P. Charanis, "A note on the Short Chronicle",
s. 450; R. J. Loenertz, "Etudes sur les chroniques s. 1 57; P. Wittek, "Chroniques mineures
s. 316-317;
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 55.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 55.
Attaliates, Skylitzes, Psellos, Choniates, Bryennios, Aleksiad vs.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 53.
P. Schreiner, Studien zu, s. 142.
rnein Kr. 7-9-10-12-95-96-1 14.

52

Bat kaynaklar ve Osmanl kronikleri ile kombinasyon iinde deerlendirdi

imizde sz konusu dnemin resmi daha net ortaya kacaktr.
c) Kronikler, Bizans tarasnda olup bitenlerle ilgili de pek ok eyi gn
na karmaktadr. Bu blgelerle ilgili ou zaman yegane kaynaktrlar.
zellikle Peloponnesos (Mora), Mesembria, Midilli, Argos, Nauplion, Thebai,
Thessalonike gibi blgelerle ilgili baka kaynaklarda olmayan ayrntl bilgiyi
mahalli kronikler sayesinde renebiliyoruz. Fakat, buralarla ilgili veri a, Os
manl, Arap, Bat kaynaklar nda ve Akdeniz tarihi balamnda ele alnd
nda anlam kazanmaktadr.2
Yukarda ifade edildii gibi, Bizans'n komular, dostlar ve dmanlar
hakknda pek ok bilgiyi de bu kroniklerden ediniriz. Bunlarn iinde Os
manllar zel bir yere sahiptir. Bunun iki sebebi vardr. Birincisi, dier Bizans
kaynaklarnda olduu gibi, Osmanllarn tarih sahnesine klarndan itibaren
srekli Bizans topraklarnda ilerlemelerinin yaratt etkidir. Bu etki 1453'e
kadar artarak devam etmi, Osmanllar Bizans tarihinin bir paras haline
getirmitir. Dolaysyla, bu dnemde yazlan kroniklerde Osmanllarla ilgili
ok sayda kaydn olmas doaldr. kincisi, kroniklerin bir ksmnn, 1453'ten
sonra Osmanl egemenlii altnda yaamaya devam eden, veyahut Kbrs, Pelo
ponnesos (Mora) gibi hala Bizans. kltrnn canl olduu blgelerde yaayan
kiiler tarafndan yazlm olmasdr. 3 Bu kroniklerin neredeyse tek konusunun
Osmanl fetihleri olduunu daha nce de belirtmitik.4 Bu zellikleri dolay
syla kroniklerin Osmanl tarihi bakmndan nemini iki grupta inceleyebiliriz:
1) XIV. yzyl bandan XV. yzyln ilk yarsna kadar Osmanl tarihini
ilgilendiren not says, ge dneme gre daha azdr. Osmanl fetihleri hzlan
dka bu notlarn artt grlmektedir. Bursa'nn fethedilmesinden balayarak
XIV. yzyln btn nemli Osmanl fetihleri, savalar, kuatmalar, Osmanl
sultanlarnn lm, tahta k gibi olaylar hakknda ok sayda not mev
cuttur. zellikle Fetret Devri'yle ilgili baka kaynaklarda olmayan kaytlara
bu kroniklerde ska rastlanmaktadr. Osmanl kaynaklar ve dnemin dier
kaynaklaryla desteklendiinde bu kaytlarn esiz tarihi bilgiler sunabildii
anlalmtr.5
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 54; P. Schreiner, Studien, s. 142-143; A. Karpozilos,
Bibliokrisia ( 1982), s. 437-438.
2 P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 55; P. Schreiner, Studien zu, s. 142.
3 Ksa Kronikler'de K.brs'ta yazlm ve sadece Kbrs ve Akdeniz tarihine dair notlar ihtiva
eden drt kronik vardr (Kr. 25-26-27-28). P. Schreiner'in eserindeki bu drt kronik ve baz
kronolojik notlarn verdii bilgiler zerine son zamanlarda bir doktora tezi yaynlanmtr.
Bkz. Konstantinos Komodikes, O IlArJporpopiu; rwv Bpaxtwv XpovKdv ya TfJV K'mpo H
Karixomar Ka'o ..Exo).aooc; Tov, Ekdoseis Epifaniou, Lefkoe 2006.
Trk Fetihleri Kronikleri iin bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 373-588.
Colin Imber, The Ottoman Empire 1300-1481, The !sis Press, stanbul 1990, s. 6-7.
,

4
5

53

2) XV. yzyln ikinci yarsndan XV1. yzyln sonuna kadarki dnemle

ilgili kronik notlar, zellikle Sultan II. Mehmed'in fetihleri ve seferleriyle il
gili nemli bilgiler verir.1 Bu dnemde Mora, Argos, Nauplion gibi blgelerde
yazlm mahalli kronikler ounluktadr. II. Mehmed'in Mora Seferi'ndeki
fetihler hakknda ayn blgede yazlm kroniklerde ok sayda not mevcut
tur. Keza XV1 yzylda Yavuz Sultan Selim'in ran ve Msr'a seferi, Kanuni
Sultan Sleyman'n Akdeniz, Balkanlar ve Avrupa'ya yapt seferler hakknda
kronolojik notlar azmsanamaz saydadr. Ancak XV1 yzyln kronolojisi ve
olaylar hakknda Ksa Kronik/erin verdii malumat ikinci dereceden nemli
saylmaldr. Bu dnemin tarihi iin Osmanl, Latin, Fransz veya talyan (Ve
nedik) kaynaklar birinci el kaynaklardr. Buna ramen, Kbrs ve Girit'in fethi,
nebaht Deniz Sava gibi nemli olaylar hakknda bu kroniklerde de ilgin
bilgiler olduu Ttirke tercmeden de izlenebilir.2
Kroniklerin tarihilere sunduu dorudan ve zengin materyal, baka di
siplinler iin de aratrma konusu edilebilir.3 rnein ge Bizans ve Bizans
sonras tarihyazm balamnda incelendiinde, zellikle Bizans tarasndaki
yegane tarih yazma faaliyeti olarak pek ok adan ele alnabilir. Ayrca, XV.
ve XV1. yzyllarda nceki yzyllardan daha ok Ksa Kronik yazlm olma
s, Ttirk egemenliinin genilemesinin Bizans bakiyesi Ortodoks halkn tari
hi srelere olan ilgisini ve tarih yazma geleneklerini kesintiye uratmadn
gstermesi asndan da nemlidir. Kroniklerde, yazarn ruh halini yanstan
veya okuyucuyu etkilemeye ynelik baz ifadelere de rastlanr. Anonim kro
nik yazarlarnn, olaylardan etkilendiinde baz duygusal tepkilerini de da
vurduklar rahatlkla izlenebilir. Bylece, yazarn korkusu, deheti, hayreti, se
vinci, memnuniyeti, acs ve umudu st kapal bile olsa anlalabilir. Bazen bu
hissiyat ok aleni bir ekilde Osmanl sultanlarna hakaret ifadeleriyle ortaya
kabilir. Kroniklere bu adan baklrsa dnemin ruh halini, politik ve sosyal
durumunu uzun bir kronikten ok daha iyi bir ekilde yanstt grlebilir.
te yandan, Trkler, Venedikliler, Srplar gibi farkl toplumlara dair Yunanca
konuan Ortodoks Hristiyan toplumunun kamuoyu grn yanstan ifade.

il. Mehmed'e dair Ksa Kronikler'deki bilgilerin deerlendirildii yeni bir alma iin bkz.
Du5an Korac -Radivoj Radic, "Mehmed il "The Conqueror" in Byzantine Short Chronicles
and Old Serbian Annals, Inscriptions, and Geneologies, ZRVI, 45 (2008), s. 289-300.
Ksa Kronikler'deki XVI yzyla dair bilgilerin deerlendirildii almalar iin bkz. Radivoj
Radic, "The Information which the Short Chronicles provide on the History of the Yugoslav
Peoples in the 16th Century", ZRVI, 26 (1987), s. 2 17-236; R. Radic, "O nA.rpoqopiec; Twv
Bpaxewv XpovK<i>v ya TTJV IleA.or6vvrao" s:-215-230; Radivoj Radic, "Ta Bpaxta XpovKa
wc; Ilry TT]c; Iawpiac; wu 16" a. fevKec; IlapaTT]paec;, Byzantinos Domos, 5-6 ( 19911992), s. 13-23.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 52.
.

54

lerle de sk sk karlarz. zellikle Osmanl sultanlar, paalar ve beyleriyle

ilgili ifadeler, onlarn uygulad politikalara tepkiler, unvan ve isimlerinin kul
lanm biimleri, bu toplumun Osmanl algs hakknda nemli ipular verir.
Ksa Kronikler, tarih ve filoloji disiplinlerinin yan sra onomastik almalar
iin de zengin bilgi kaynaklardr.1 Pek ok kronik kendi zamannn dilini de
yanstr. Bu nedenle, filologlar iin yerel dillerin veya ge Orta a'da yazlm
pek ok Yunanca metnin etkisinin izlenebilecei dorudan bir aratrma sahas
olabilir. rnein, bize Yunan dilinin Kbrs veya Girit gibi eitli diyalektleri
ve yerel deyimler hakknda ok zengin materyal salar.2 Bugne kadar yaplan
almalarda, P. Schreiner dahil olmak zere, bu kroniklerin filolojik olarak bir
deerlendirmesini yapan olmamtr. Filologlar ve zlk bilimcileri asndan
ok, zengin bir malzeme sunan kroniklerin daha ileri ve metodolojik almala
ra ihtiya duyduu kesindir.3 stisnalar hari, genel olarak halk dilinin kullanl
mas dnda, talyanca (Venedik Latincesi), Trke, Arapa, Slav dillerinden
Yunanca'ya geen kelimelerin yaygn kullanm, dil zellikleri bakmndan dik
kat ekicidir.4 te yandan pek ok fiil, sfat, isim gibi gramer unsurlarnn fark
l yazllar ve telaffuzlar, Yunanca'nn Orta a'da halk iinde kullanmn
izleyebilmek bakmndan nemlidir. Szdizimi ve gramer yaps bakmndan
bazen yanl veya birbiriyle uyumsuz cmleler, anlatmn birdenbire ilgisiz bir
konuya atlamas bu kroniklere zg gze arpan zelliklerden bazlardr.5

1
2

3
4
5

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 52.

A. Karpozilos, Bibliokrisia (1982), s. 438; P. Charanis, "Les BPAXEA XPONIKA", s. 338;
Charanis, ''A Note on the Short Chronicle", s. 45 1; R. J. Loenertz, "Etudes sur les chroniques
breve byzantines", s. 158-159; P. Wittek, "Chroniques mineures': s. 3 18.
K. Minas, 'TXwaaKe rrapatrpaec;, s. 412-413.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s 27-29.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 20; P. Schreiner, Studien zu, s. 2.

55

 K N C

B LM

eviri Metin
KRONK-7
120316711, 6. ndiksiyon, 17 Temmuz
1 Bakn Konstantinopolis talyanlar tarafndan igal edilmi gibi!
Konstantinopolis'i sava yoluyla ele geiren Latin komutanlar ve kontlar
unlardr: Venedik Dukas Enrico Dandolo, Monferrato Markisi Bonifacio,
Flanders Kontu Baldwin, Hagios Paulos Kontu Henri, Blois Kontu Ludwig
ve aralarnda Venedik Dukas ile ibirliinde bulunan dierleri. Bunlarn
elinde 1 10 adet krekli dromonas,1 60 byk gemi ve 70'in zerinde byk
yelkenli gemi bulunuyordu. Birlikler iOOO svari ve 3000 piyade askerinden
olumaktayd. Latinler kente geldiklerinde 6711 yl Temmuz ayyd ve sa
va atklarnda Aleksios Komnenos Bambakorabdes'in2 devriydi ki o 8 yl,
3 ay, 10 gn imparatorluk yapt.
120316711, 6. ndiksiyon, 19 Temmuz

2 O [Aleksios] katktan sonra [onun] yeeni ve kr edilmi saakios

Angelos'un olu Aleksios3 iktidar oldu ve [hkmdarl] 6 ay 8 gn [sr
d].

120416712, 7. ndiksiyon, 12 Nisan, Pazartesi

3 (V) Aleksios Doukas Mourtzouphlos tarafndan bodurulan bu
Mourtzouphlos'un hkmdarl 2 ay 16 gn [srd]. ehir" Latinler tara
fndan, sz konusu 12 Nisan, 7. ndiksiyon, 6712 ylnda [Oruc'un 6 . haf
tas 12 Nisan Pazartesi idi] yle igal edildi: Latin kuvvetlerinin tamam
denizin kuzey tarafnda savat bir srada, iki cesur Latin <allmadk>

3
4

Dromonas: Korvet tipi gemi.

Kkeni papaBapaKov=pamuk ve papoc;= baston kelimelerinin birleiminden oluan
ve "pamuktan bastonlu" olarak evirebileceimiz isim, mparator III. Aleksios Komnenos
Angelos'un ( 1 196- 1203) isimlerinden biridir. Bkz. N. A. Bees, "Bambacoratius, ein Beiname
des Kaisers Alexios III Angelos ( 1 195-1203)': Byzantinisch-neugriechische Jahrbucher, III,
1922, 285-286.
mparator iV. Aleksios Angelos ( 1203-1204).
Ksa Kronikler'de sklkla Konstantinopolis iin Yunanca I16/.c; (Polis=ehir) eklinde bir
ksaltma kullanlr. ada Yunanca'da da kullanlan bu szck metin iinde "ehir" olarak
evrildi. Ayn kelime dier yer isimleri iin sfat olarak kullanldndaysa ehir yerine
"keit" olarak evrildi.

57

bir eylem gerekletirerek Petrion'da savaan Aleksios Doukas'n savat

yere merdivenin sonuna kadar atladlar ve oradaki kuleden kl kuanm
[olarak] aa indiler. Orada bulunan Romallar gl ve cesur olduklar
iin sz konusu yerden karlmalar veya ldrlmeleri mmkn olmad;
[Latinlerin] geri kalan ksm da merdivenden kuleye szdlar. Buradaki ka
pdan kente taarruz ederek ilk giren, Petros isimli Latin bir svari oldu. O,
orada bulunan Romallar korkutarak kamalarn salad. mparator yapa
yalnz kald ve o da firar etti. Ve kente Latinler tarafndan tamamen egemen
olundu. Kenti terk eden Romallar ise Latinlerin rzasyla Altn Kap'dan

geerek ayrldlar. O zaman Hristiyan Paskalyas 25 Nisan'a rastlad. eh

re Latinlerin yapt byk ykmlar Niketas Choniates'in kitabnda anla
tld ve sen bunu renmelisin. O zaman olanlar ok at yakmaya deer.
[ehir'e] 58 yl boyunca talyanlar [Latinler] tarafndan hkmedildi.
(A) Latinler Konstantinopolis'i 6 712 yl, 12 Nisan Pazar gn aldlar, ona
58 yl boyunca hkmettiler.

126116769, 4. ndiksiyon, 25 Temmuz

. 4 (V) Michael Komnenos Palaiologos2 mparatorluk tahtna oturduunda,
Konstantinopolis, General Aleksios Strategopoulos tarafndan 6769 yl 25
Temmuz'da tekrar ele geirildi. Michael Palaiologos burda 58 yl yaadk
tan sonra ld. Bu yllarda 24 yl 20 gn hkm srd. O tarihte onun olu
Andronikos3 ise 24 yandayd. Michael Palaiologos ldnde 6791 ylyd.
(A) Romallar onu [Konstantinopolis] Latinlerden tekrar aldlar, 6769yl
25 Temmuz'da.
Eyll 1390-Austos1391/6899, 14. ndiksiyon
5 Bakn. Palaiologos slalesi bugne kadar, yani 6899 yl 14. ndiksiyon'a
kadar 130 yl boyunca impaatorluun banda hkm srd. Bu nokta
da Latinlerle birlemeye giden Michael Palaiologos ile ilikili bir kehanetle
karlarz: P.P.P. Bu yle zld: Palaiologos Paraskevi [Cuma] gn
Pachomion kynde ld.

2
3

stanbul sur kaplarnn en nemlilerinden biridir ve Yaldzl Kap olarak da bilinir. Kara
surlarnn en gney ucunda bulunur. mparatorluun zafer kutlamalar ve nemli gnlerde
kullanlan kap, Bizans devrinde nadir mermerler ve heykellerle sslyd. il. Mehmed
devrinde Yedikule surlaryla birletirilirek_ bu surlara dahil olmutur. Bkz. Cyril Mango
"Golden Gate': ODB, 1, 858-859.
mparator VIII. Michael Palaiologos ( 1 259- 1282).
mparator il. Andronikos Palaiologos ( 1282- 1 328).
58

il

132616834, 9. ndiksiyon, 6 Nisan

6 (V) 6834 ylnda Prousa [Bursa] tanrsz Agarenlere1 [Agarenoi/Ttlrkler]
teslim edildi, 6 Nisanda.
(A) Trkler Prousa'y [Bursa] aldlar 6834 yl, 6 Nisanda.
133116839, 14. ndikfiyon, 2 Mart
7 (V) Ve Nikaia [Iznik] kenti de 6839 ylnda Agarenlere [Trkler] teslim
edildi.
(A) Ayn ekilde Nikaia [znik] 6838 ylnda.

134116849, 9. ndiksiyon, 14 Haziran, Perembe

8 (V) mparator Efendi Michael'in gen olu mparator Andronikos Palaio
logos2, 6849 yl, 9. ndiksiyonda, 15 Haziran Cuma gn vefat etti.
(A) mparator Andronikos Palaiologos hayata veda etti, 6849 yl, 15
Haziran'da.
134116850, 10. ndiksiyon, 19 Kasm, Pazar
9 (V) Onun [Andronikos'un] olu mparator oannes Palaiologos3 6850
yl, 10. ndiksiyonda, 19 Kasm Pazartesi gn ta giydi. mparator o ta
rihte henz 10 yandayd.
(A) Onun [Andronikosun] olu oannes Palaiologos 10 yandayken im
parator ilan edildi 6850 yl, 19 Kasm'da.
_

1346/6854, 14. ndiksiyon, 19 Mays, Cuma

10 (V) 6854 ylnda Anna Palaiologina ve olu oannes Palaiologos'un impaKsa Kronikler'de Trkler iin birden fazla terim kullanld grlr; .i\yaprvo[ (.\garenoi/
Agarenler) terimi bunlardan biridir. brahim peygamberin klesi Msrl Agar/Hacer'e
balanmaktadr.

Ksa Kroniklerde

sklkla Bat Anadolu beylikleri ve Osmanllar iin

kullanlr.'Icrar>dta (smaelitai/smaililer) ise Hacer'in olu smail peygamberin soyundan

gelenler anlamnda bir kkene sahiptir. te yandan yine Moucrou>.avo (Mousoulmanoi/

Mslmanlar),

sklkla

TopKo

(Tourkoi/Trkler),

Mwae0avo[

(Mamethanoi/

Muhammediler) gibi terimler de grlmektedir. Bazen de bu terimler tekil olarak bir

ahsiyetin etnik kimliini nitelemek iin veyahut nadiren bir Osmanl sultannn adnn

yerine kullanlmaktadr. ToiipKoc;/Tourkos/Trk veya Moucrou>.avoc;/Mousoulmanos/

Mslman gibi). Ayrca Mool ve Tatarlar iin :EKu0a (Skythai/skitler), Tatapo (Tataroi/
Tatarlar), Araplar, Memluklar ve Eyyubiler iin :EapaKrvo! (Sarakenoi/Sarazenler)

veya nadiren yine Agarenler terimi de kullanlmaktadr. Erken devirlerden beri Bizans
kaynaklarnda farkl anlamlar kazanan bu terimler yeri geldike dipnotta aklanacaktr. Bu

konuda daha fazla bilgi iin bkz. A.G.C. Savvides, "Agarenoi, lsmaelitai and Sarakenoi in
Byzantine Sources Byzantion,

2
3

67 (1997), s. 89-96.
(1328- 1341).
V: oannes Palaiologos ( 1341-1391)
mparator III. Andronikos Palaiologos

59

ratorluu dneminde, oannes Aprenos patrik olduu srada, Mays aynn

19'unda, Cuma gn, gece, Ayasofya Kilisesi'nin dou ksm yani sz ko
nusu yapnn kubbesinin te birlik ksm ile bir Apsis'i; ayrca muhteem
Ambon blm ve Kutsal Bema1 blm ve btn kutsal ikonlar mahvol
du.
(A) 6854 ylnda, Ayasofya'nn sunak odasndaki Apsis, oannes Aprenos'un
patriklii srasnda ykld.

134616855, 15. ndiksiyon, 6 Ekim, Cuma

11 (V) 6855 yl, 6 Ekim, Cuma gn kubbesiyle Apsis onarld.
1349/6857, 2. ndiksiyon, 5 Mart, Perembe
12 (V) 6857 yl, 15. ndiksiyon'da, oannes Kantakouzenos'un2 imparatorluu
dneminde, 5 Mart, Perembe gn btn Roma donanmas batt e La
tinler ii bo gemileri Galata'ya gtrdler. O vakit Phakeolatos3 da hayat
tayd.
135416862, 7. ndiksiyon, 2 Mart
13 (V) 6862 yl, 7. ndiksiyon'da,2 Mart, Ortodoksluun [Pazar] gecesi, oan
nes Kantakouzenos'un imparatorluu dneminde, byk bir deprem oldu,
o vakit Kallioupoli [Gelibolu] surlar ve evresi ykld ve kimin gnahkar
olduunu bilen Tanr tarafndan Agarenlere [Agarenoi/Tirkler] teslim
edildiler.
(A) 6862 ylnda, [VI.] oannes Kantakouzenos'un imparatorluu s
rasnda, Ortodoksluun Pazar gecesi byk bir deprem oldu, o zaman
Kallioupoli'nin [Gelibolu] surlar da ykld.
Eyll 1361-Austos 136216870, 15. ndiksiyon
14 (V) 6870 yl, 15. ndiksiyon'da, [V.] oannes Palaiologos'un imparatorluu
dneminde Eyll aynda balayan byk bir veba salgn oldu ve bir yl
devam etti.
(A) 6870 ylnda Eyll aynda balayp Austos'a kadar devam eden byk
bir veba salgn oldu.
Presbyterium veya konastasis duvar; Ortodoks kiliselerde kutsal mekan halkn ibadet

yapt yerden ayran duvar.

2

mparator VI. oannes Kantakouzenos.

Phakeolatos hakknda ok az bilgi vardr. 1 346-47'de Donanma komutan olduu ve

Kantakouzenos'un muhalifi olduu bilgisinin dnda

Ksa Kronikler'deki

bilgiye gre,

Anna Palaiologina tarafndan 1 345-46 depreminden sonra yklan Ayasofya'nn Apsis'ini

onarmas iin grevlendirildii biliniyor.

Bkz. E. Trapp, PLP, No: 29559.

60

136216870, 15. ndiksiyon, Mart

15 (V) Ayn yln ortalarna doru, Mart aynda, Orchanes [Orhan pazi] de
ld.
Eyll 1363-Austos 136416872, 2. ndiksiyon
16 (V) Ardndan gelen 2. ndiksiyon'da Patrik Kallistos eli1 olarak Srbistan'a
gitti ve orada ld ve kilisenin nde gelenleri de onunla birlikte telef oldu
lar.
(A) ki yl sonra Patrik Kallistos Srbistan'a gitti ve orada ld.
12Austos-Ekim 137616884-6885, 14. 15. ndiksiyon
17 (V ) 6884 yl, 14. ndiksiyon'da, gen mparator Andronikos2 Pege3
Kaps'ndan Konstantinopolis'e girdi, 12 Alstos'ta. [O] kenti 32 gn mu
hasara altna almt.
(A) 6884 ylnda babasna kar ayaklanarak kam olan mparator [iV.]
Andronikos Palaiologos, Emir Mouratpeis [I. Murad] Trklerinin yard
myla Konstantinopolis'e girdi ve Ekim aynda babas [V.] oannes Palaio
logos ile erkek kardeleri Despot Manuel ve Despot Theodoros'u en gven
likli zindan Anemas Kulesi'ne4 koydu.
137716886, 1. ndiksiyon, 18 Ekim, Pazar
18 (V) Ve 18 Ekim, 1. ndiksiyon'da ta giydi, Pazar gn.
1379/6887, 2. ndiksiyon, 1 Temmuz, Cuma.
19 (V) 2. ndiksiyon, 6887 . yl, 1 Temmuz Cuma gn onun [iV.
Andronikosun] babas, mparator oannes Palaiologos ile z kardei m
parator Manuel Palaiologos5 Charisiou Kaps'ndan6 ehir'e girdi ve orada
Burada kullanlan Apokrisiarios unvan Bizans'ta mparatorun eli olarak gnderdii

heyetin ba veya haber getiren eliler iin kullanlr. Bkz. Paul Magdalino "Apokrisiarios
2

ODB, c. I, s.

136.

mparator iV. Andronikos Palaiologos ( 1376-1 379).

Bugn Silivrikap olarak da bilinen stanbul'un 55 kapsndan biridir. Ad, Trke'de "Balkl"

Bugn Karagmrk snrlar iindeki Blachernai Saray'nn bir paras olarak Hali surlarna

eklinde de anlan, antik devirden beri kutsal bir ayazmann bulunduu su kaynandan
(Pege: su kayna, pnar) gelmektedir.

bitiik ekilde ina edilmitir. Anemas Zindanlar olarak da bilinir. Bizans devrinden

gnmze kalan en byk yap sitelerinden biridir. Genellikle st mevkilerdeki kiiler iin
5

hapishane olarak kullanld bilinmektedir.

il. Manuel Palaiologos ( 1 39 1 - 1425).

Bizans devrinde Poliandrion Kaps veya Adrianopolis Kaps, bugn Edirnekap olarak da

adlandrllan sur kapsdr. Osmanllarn 1453'te ehre girdii noktalarn en nemlisidir ve

bugn kalntlarndan bir ksm ayaktadr.

61

egemen oldu. O [Andronikos], 2 yl 10 ay ve 20 gn boyunca ehir'de

hkm srdkten sonra Galata'ya geti.
(A) Onlar [V. oannes ve Manuel Palaiologos] yl sonra hapisten mu
cizevi bir biimde dar ktlar ve Anadolu'ya getiler ve sonra ad ge
en Emir'in [I. Murad] yardmyla geri dnerek, 1 Temmuz, 6887 ylnda
ehir'e girdiler. Fakat mparator Andronikos kaarak Galata'ya geti.

138516893, 8. ndiksiyon, 28 Haziran, aramba

20 (V) Bu mparator [iV.] Andronikos 6893 yl, 8. ndiksiyon'da, 28 Haziran,
aramba gn vefat etti ve Pantokrator sa Manastr'na1 defnedildi.
(A) O [iV. Andronikos] Selymbria'ya [Silivri] gittikten sonra babasn.a
kar savamaya devam etmekteydi. Melitiada2 denilen kent yaknlarnda
ki yerde askerleriyle birlikte babasna kar yrd; yenilerek Selymbria'ya
[Silivri] geri ekildi ve birka gn sonra hastalanarak ksa bir sre sonra
ld. Ve onu 6893 ylnn [2]8 Hazirannda Konstantinopolis'deki Pantok
rator sa Manastr'na defnettiler.
139016898, 13. ndiksiyon, 14 Nisan, Perembe
21 (V) 6898 yl, 13. ndiksiyon'da, Aziz Thomas haftasnn Perembe gn
mparator Andronikos'un3 gen olu mparator oannes,4 Charisiou
Kaps'ndan ehir'e girdi, 14 Nisan'da, ve 5 ay 3 gn iktidar elinde tuttu.
(A) 6898 ylnda, ad geen mparator Andronikos'un olu, karayoluyla
Cenova'dan gelen ve Emir Pagiazitpeis'den [I. Bayezid] yardm ve yanna
ordusunu alan gen oannes, Konstantinopolis'e girdi, 14 Nisan'da. Bunun
zerine onun bykbabas olan mparator [V. loannes], olu [il.] Ma
nuel ile birlikte Altn Kap'nn yanndaki, torunu ve Galatallar tarafndan
kuatlm kaleye girdi. Ad geen mparator [il.] Manuel limanda hazr
bekleyen kadrga ile dorudan Rodos'a, valyelere doru denize ald.
Austos- 17Eyll 1390, CumartesV6898-6899, 13.-14. ndiksiyon
22 (V) 6899 yl, 14. ndiksiyon'da, 17 Eyll'de, Cumartesi gn, mparator
[il.] Manuel Palaiologos yannda bulunan piyade birlii ve birka svastanbul'da Pantokrator Kilisesi veya Zeyrek Kilise Camii olarak da bilinen yap esasen bir

Manastr olarak il. oannes Komnenos zamannda 1 1 36'da tamamlanmtr. Kilise, manastr

sitesinin bir parasdr. Bugn halen ayakta olan yap Osmanl devrinde camiye evrilen

kiliselerdendir.

Melitiada, Marmara'nn Trakya blgesinde bir yer ismi. Bugnk yeri kesin olarak

IV. Andronikos Palaiologos.

VII. oannes Palaiologos ( 1 390).

bilinmiyor.

62

ri ile birlikte Altn Kap'nn yanndaki kaleden girdi ve yeenini kovup

Konstantinopolis'i ald.
(A) Ayn yln Austos aynda mparator [11. 1 Manuel iki Rodos, Lemnos
[Limnil ve Christoupolis [Kavala] kadrgas, kendi mahiyeti ve daha ba
ka kk gemilerle geri geldi. Rodos valyeleri hari tm donanma Altn
Kapa karaya ktnda mparator oannes kaarak ehiren ayrld ve
\
.
ehir'i tekrar Imparator Manuel devrald.

139116899, 14. ndiksiyon, 15-16 ubat

23 (V) 6899 yl, 14. ndiksiyon'da, Kutsal Perhiz'in.1 2. haftasnn Perembe
gn merhum mparator [V.] oannes Palaiologos vefat etti ve Hodegetria
Manastr'na2 defnedildi, 16 ubat'ta.
(A) Yce mparator merhum [V.] oannes Palaiologos, Sultan'n kalenin
yklmasn emretmesiyle Altn Kap'nn kenarndaki kaleden kt. Bunun
yklmasndan hemen sonra aa yukar ayn gnde imparatorun kuatld
bur dt ve imparator d3; vefat etti. Bu hadise 6899 ylnn 16 ubat'n
da meydana geldi. Ve O [V. Ioannes] Hodegetria Manastr'na defnedildi.
Daha sonra olu mparator [il.] Manuel hkmediyordu .
. 1383/6811, 6. ndik.siyan, 15 Haziran
24 (V ) 6891 yl, 6. ndiksiyon'da, 15 Haziran'da, kei ismi saph olan m
parator [VI.] oannes Kantakouzenos, Morea'da [Mora] vefat etti ve orada
defnedildi. Birka gn evvel orada mparator Matthaios3 da ld.

Noel veya Paskalyadan nceki oru tutulan 40 gn.

Bugnk Cankurtaran blgesinde yer alan Hodegetria Manastr ve Ayazmas, orta ve ge

Bizans dneminde Konstantinopolis'in en nemli ibadet yerlerinden biriydi. Manastrn

yapm tarihini IX. yzyldan ncelere gtren birtakm iddialar mevcutsa da bunu kantlayan

somut bir veri yoktur. XII. yzylda Palaiologos Hanedan'nn bir yesince onartld

bilinmektedir. Manastrn orijinal ismi olan "Hodegn" Yunanca "nderler, ncler,

liderler" gibi anlamlar ieriyor. sim, manastrda bulunan ayazmay ziyarete gelen ve ifa

bulmay umut eden kr haclar buraya getiren keilerden dolay konmutu. Sz konusu
ayazmadan sonraki dnemlerde ok ender olarak bahsedilmitir; bunun nedeni ayazmann

kaynann kurumu olmas ya da herhangi bir nedenle kaybolmu olmas olabilecei gibi,

ayazmann ifa verici yannn azalmas ile gzden dmesi de olabilir. Sonraki dnemlerde

bu iyiletirici g kilisede bulunan Meryem Ana ikonuna geince, ayazmadan daha da az

sz edilmi olmas akla yakn gzkmektedir. Bu tarihten sonra manastrn ad deimi ve

"yol gsterici Meryem" anlamna gelen "Hodegetria'' olarak anlmtr.

Matthaios Kantakuzenos.

63

III
(A)

139516903, 3. ndiksiyon, Haziran (?)

25 6903 ylnda, Haziran aynda daha nce ad geen Ttirklerin inansz [sul
tan] Pagiazites [I. Bayezid], ona [il. Manuel] kar ok iddetli bir savaa
balad. Byk Pers Satrap Timur Anadolu'dan gelerek onu [I. Bayezid]
yenip tutsak alana kadar bu sava yaklak 8 yl boyunca son derece iddetli
bir biimde devam etti. Austos aynda, 10. ndiksiyon'da, dindar mparator
Manuel Bat'da bulunduu srada, Pers Satrap Timur onun [I. Bayezid]
boyunduruu altndaki Anadolu blgesini yama ederek, yakp ykt.
10Aralk 1399- 9 Haziran 140316908-6911, 8.-11. ndiksiyon
26 6908 ylndaki savan ortasnda Hristiyan krallarla ittifak yapmak ve on
lardan yardm talep etmek maksadyla, yeeni mparator oannes1 ile nce
bar daha sonrasnda bir mttefiklik anlamasna vard ve onu geri dne
ne kadar imparator olarak bata kalmas iin Konstantinopolis'te brakarak
yola kt.
140316911, 11. ndiksiyon, 9 Haziran
27 O [il. Manuel] ad geen Emir Pagiazites [I. Bayezid]'in bahsedilen ikti
darnn dalmasndan sonra 6911 yl Haziran aynda [ ehire] geri geldi
ve Thessalonike'yi [Selanik] yeenine burada idarecilik yapmas iin verdi,
kendisi ise gkyznn kralnn [Tannnn] onu kendi krallna ald
tarihe kadar birinci imparatordu, o ebediyen erefle anlsn. Amin.
142516933, 3. ndiksiyon, 21 Temmuz
28 Vefat edip br dnyaya gen, tanrsal ve melek suretli kei Matthaios
adn alan, merhum mparator Manuel Palaiologos'un kutsal naa impara
torlua ait kutsal Pantolqator Manastr'na defnedildi, 6933 yl, 21 Tem
muz, 3. ndiksiyon'da.
143516943, 13. ndiksiyon, Haziran
29 6943 ylnn Haziran aynda imparatorun olu ve Morea [Mora] Despotu
olan Theodoros,2 altnla kapl3 olduka' deerli bir nesneyi, imparator baba
ve annesinin [hatra] stelini, imparatorun mezarnn yaknna diktirdi.
Theodoros'un bu steli diktirebilmek iin drt nomisma harcad rivayet
edilir.
mparator VII. ioannes Palaiologos.

Mora Despotu Theodoros Palaiologos.

Yunanca asl XpuooKAa8apK6v (Chrysokladarikon). Altnla kaplanm mezar steli.

64

KRONK-8
1

120416712, 7. ndiksiyon,Austos - 122116730, 10. ndiksiyon, Kasm

1 mparator Aleksios Bambakorabdes'in damad Despot Theodoros Las
karis1 Latinler Konstantinopolis'i teslim almadan evvel Nikaia'ya [Iznik]
doru gitti. Ve orada iki yl geirdikten sonra halk ve soylular tarafndan
imparator ilan edildi. Ve 18 yllk bir hkmdarln ardndan 6729 yln
da vefat etti ve kaynpederi ve karsnn defnedilmi olduu Hyakinthos
Manastr'na2 defnedildi.
122116730, 10. ndiksiyon, Kasm - 125416763, 13. ndiksiyon, 3 Kasn
2 6733 ylnda damad oannes Vatatzes3 hkmdarla ykseldi. <62> yl
yaad, 33 yl <hkmdarlk yapt>; vefat etti ve Sosandra Manastr'na4
defnedildi.
125416763, 13. ndiksiyon, 3 Kasm -125816766, 1. ndiksiyon, 16Austos
3 Daha sonra olu Theodoros Doukas Laskaris5 imparator oldu. Ve 3 yl h
km srd. Ve 6766 ylnda lnce babasnn yanna defnedildi.
125816766, 1. ndiksiyon, 16Austos -1261/6770, 5. ndiksiyon, 25Aralk
4 Ayn yln 1. ndiksiyonu, Austos aynda, henz sekiz yana bile basma
m olan olu, oannes Doukas Laskaris6 imparator ilan edildi.
125816767, 2. ndiksiyon, 13 Kasm, aramba
5 13 Kasm, 2. ndiksiyon, Cuma gn, Michad Palaiologos,7 mparator o
annes Doukas Laskaris tarafndan despot olarak atand.
125916767, 2. ndiksiyon, 1 Ocak, aramba
6 6767 yl, 1 Ocak, Cuma gn, o [VII. Michael Palaiologos], Nymphaion
[Nif/Kemalpaa] saraynda onunla [ oannes D oukas Laskaris] birlikte

mparator I. Theodoros Laskaris ( 1 205- 1221).

znik'te Koimesis Kilisesi olarak da bilinen ve VIII. yzylda Piskopos Hyakinthos tarafndan

ina ettirilen kilise; Hyakinthos Manastr olarak da bilinir. 1 922'de tamamen yklmtr,

bugn kalntlar mevcuttur.

.3

III. oannes Doukas Vatatzes ( 1 222- 1 254).

Manisa-Menemen yolu zerinde bugn Yourtu Kalesi olarak bilinen, Hristiyanlar iin
nemli bir manastrdr. Bu manastr hakknda en yeni alma iin bkz. Ekaterini Mitsiou,

"The monastery of Sosandra: a contribution to its history, dedication and localization':

Bulgaria Medievalis, 2 (20 1 1), s. 665-684.

il. Theodoros Doukas Laskaris ( 1 254-1258).

iV. oannes Doukas Laskaris ( 1 258- 1261).

VIII. Michael Palaiologos ( 1 261 - 1 282).

65

[ortak] imparator ilan .edildi. Daha sonra o, Patrik Arsenios tarafndan ta

giydirildii Nikaia'ya [lznik] geldi.

126116769, 4. ndiksiyon, 25 Temmuz

7a [Michael Palaiologos] 25 Temmuz, aramba gn, 6769 yl, 4.
ndiksiyon'da, Konstantinopolis'i ald.
127216781, 1. ndiksiyon, 8 Kasm
7b Ve oraya geldikten sonra olu Andronikos Palaiologos'u1 [imparator ola
rak] talandrd, o [Andronikos] Macar bir hanmefendi ile evliydi.
128216791, 11. ndiksiyon, 11 Aralk
8 Michael Palaiologos 6 791 ylnda Makedonia'da2 Pachomion3 kynde ve
fat etti ve Selymbria'daki [Silivri] Christos Manastr'na4 defnedildi.
1289/6797, 2. ndiksiyon, 17 Nisan, Pazar (?}
9 17 Nisan, Pazar gn, onun olu Andronikos <6797 ylnda> ***
1294/6802, 7. ndiksiyon, 21 Mays
10 6802 ylnda Andronikos'un olu mparator Michael'e5 Sozopolisli6 Patrik
oannes tarafndan Ayasofya'da ta giydirildi. O, mparatorie Hanmefen
di Maria ile evliydi.
1296/6804, 9. ndiksiyon, 25 Mart
1l a 6805 yl, 25 Mart, 10 . ndiksiyon'da, kutlu imparator Michael [IX.]
Palaiologos'un, Andronikos Komnenos Palaiologos7 olarak adlandrlan,
ok sevgili olu dodu.
131716826, 1. ndiksiyon, 23 Ekim
11b6826 ylnda, 1. ndiksiyon'da, 23 Ekim'de, [imparator] Almanya'dan m-

il. Andronikos Palaiologos.

2
3

Ksa Kronik yazarlar bazen Trakya ve Makedonya corafi snrlar mefhumunu farkl ifade
ederler. zellikle Trakya'nn Makedonya olarak kaydedildii daha sk grlr. Burada da

Trakya yerine kullanlmtr.

Burada Trke evirisini koymadmz 84/ 1 numaral kronik notunda imparatorun orlu'da
defnedildii kaydedilir. Dier notlarda bu ky hakknda baka bir bilgi verilmemektedir.

Dolaysyla orlu civarnda bir ky olduundan baka bilgiye sahip deiliz. Bkz. P. Schreiner,

Kleinchroniken, c. 1, s. 600.

5
6
7

Michael Palaiologos'un Silivri'de Christos Manastr'nda defnedildiini yazan bu nota

ramen byle bir manastrn varl bilinmiyor. P. Schreiner'e gre Pantokrator Kilisesi'dir.
Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 207.
IX. Michael Palaiologos.
Karadeniz kysnda Szebol.

III. Andronikos Palaiologos.

66

paratorie Eirene ile, bapiskopos oannes Glykys tarafndan evlendirildi.

132016829, 4. ndiksiyon, 12 Ekim

11c Ekim aynda, 6829 yl, 4. ndiksiyon'da, babas Thessalonike'de [Selanik]
vefat etti ve orada gmld.
132016828, 3. ndiksiyon, 22-23 Mart
12a 21 Mart, 3. ndiksiyon'da, Mangana Manastr1 bapapaz Aziz Kei Ge
rasimos bapiskoposlua tayin edildi. Ve ertesi gn, Vaia Yortusu'nda,2 o
Sardes [metropoliti] tarafndan kutsanarak atand.
132116829, 4. ndiksiyon, 19-20 Nisan
.
12hVe bir sonraki yln 20 Nisan gn, 4. ndiksiyon'da, o [Gerasimos] vefat
etti ve Mangana Manastr'na defnedildi.
132116829, 4. ndiksiyon, 19-20 Nisan
13a 6829 yl, Paskalya Pazar'nda, gen mparator Andronikos Palaiologos
[ehirden] dar kat.
132216830, 5. ndiksiyon, 17 Temmuz (ya da 18 Temmuz}
.13b 1 8 Temmuz'da, 6830 yl, 5. ndiksiyon'da, imparator ve onun bykbabas
arasnda sur dndaki Hagios Romanos3 kapsnda bar ve uzlama ger
ekleti.
132316832, 7. ndiksiyon, 11-30 Kasm
14 11 Kasm'da, 7. ndiksiyon'da, Athos'ta Hesychastes4 olan kei saias Patrik
grevine atand. Ve o 30 Kasm'da Kyzikos [Erdek] Metropoliti tarafndan
kutsand.

istanbul'da, Bizans devri saraylarndan Mangana Saray kompleksi iinde kalan manastr.

Yunanca

3
4

stanbul surlarndaki bugn Topkap olarak bilinen kap.

KupaK

TWV

pazar gn kutlanr.

B a'iwv (Baia Yortusu) bilinen yortu Paskalya'dan bir hafta nceki

Hesychast: Yunanca 'Hcruxla (Hesychia), yani sessizlik szcnden tremitir. Skunet

halinde yaplan dua ile kendini Tanr'ya adayan kiinin ibadet biimini benimseyenlere

taklan isimdir; bu ibadetin Tanr n alma gcn artrdna inanlmaktayd. Bizans'ta

zellikle Athos manastrlarnda benimsenen bu akm teolojik tartmalara neden olmu

ve her ne kadar siyasetten uzak bir tartma gibi grnse de ciddi siyasi etkileri olmutur.

Athos keilerinden Gregoras Palamas'n ban ektii bu akm hakknda ayrntl bilgi iin
bkz. J. Meyendorf, Collected Studies: Byzantine Hesychasm-Historical,

Theological and Social

Problems, Londra 1974; Gregorios Palamas'n savunusu iin bkz. J. Meyendorf, Gregoire
Palamas, defense des saints hesychastes, 2 cilt, 2. basm, Louvain 1973. Gregorios Palamas
hakknda bkz. E Trapp, PLP, No: 2 1 546.

67

132516833, 8. ndiksiyon, 2 ubat

15 2 ubat'ta, 6833 yl, 9. ndiksiyon'da, yal imparatorun torunu [111 .] An&
ronikos Palaiologos'a Patrik saias tarafndan Ayasofya'da ta giydirildi.
II

132616834, 9. ndiksiyon, 6 Nisan

16 3 Nisan'da, 6834 yl, 9. ndiksiyon'da, Mslmanlar [Mousoulmanoi/
Trkler] Prousa'y [Bursa] ele geirdiler.

132716835, 10. ndiksiyon, 12-13 Mays, Sal-aramba

17 12 Mays'ta, 10. ndiksiyon'da, Cuma gn, gece saat 3'te byk bir deprem
oldu. Ve ertesi gn Mslmanlar [Mousoulmanoi/Trkler] L opadion'u
[Ulubad] ele geirdiler.
132716835, 10. ndiksiyon, 13 Mays
18 Ayn ayn 13'nde yal imparatorun torunu mparator Andronikos, eni
tesi Bulgar mparatoru Michael [iman] ile bar yapt ve bykbabas ile
yapt ittifaktan tekrar ayrld.
132816836, 11. ndiksiyon, 24 Mays
19 Mays aynn 24'nde, 11. ndiksiyon'da, gen mparator Andronikos Pala
iologos kallelikle Konstantinopolis'i ele geirdi; onlar Romanos Kaps'nn
[Topkapi] altna eytan merdivenini1 diktiler ve oradan trmandlar ve ka
py atlar, ve ordu ve imparator ieri girdi.
132816836, 11. ndiksiyon, 23 Haziran
20 23 Haziran'da o ehir'den hareket etti ve Bizye'ye [Vize] doru Michael'e
kar yrd.
132916837, 12 ndiksiyon, 28 Mays- 8 Temmuz
21 6837 yl, 28 Mays, 12. ndiksiyon'da, mparator [111 . Andronikos Pala- .
iologos] Didymoteichos'tan [Dimetoka] ehir'e geldi. Ve 1 Haziran'da
O Mesothenia'ya2 doru Orkani'ye [Orhan Gazi] kar yrd. Ve ayn
ayn lO'unda Pelekanon adndaki yerde Mslmanlara [Mousoulmanoi/
Trkler] kar bir muharebeye giriti. Ve arhontlardan bazlar yere serildi.
mparator da bir ok atyla bacandan, diz mafsalndan isabet ald. Fakat
o bundan hibir zarar grmedi. Ardndan ayn l l'inde o [Andronikos]
ehir'e geti, ve bylece btn orduyu terhis etti. Ve 8 Temmuz'da kenti
Bugn Helezon Merdiven veya Salyangoz Merdiven olarak da bilinir. Kuatmalarda yksek
sur duvarlarn amak zere kullanlyordu.

Kocaeli Yarmadas.

68

terk etti, Didymoteichos'a [Dimetoka] gitti.

133016838, 13. ndiksiyon, 30 Ocak

22 6838 yl, 13. ndiksiyon, 30 Ocak'ta, [gece saat 6'da] en yal imparator,
ihtiyar, [il.] Andronikos Palaiologos, apekari [kei tra] olup ismini [ke
i] Antonios olarak deitirdi.

1330/6838, 13. ndiksiyon, 1 Temmuz, Pazar

23a 1 Temmuz'da, 13. ndiksiyon'da, Pazar gn, gecenin nde bir ay tutul
mas oldu;
1330/6838, 13. ndiksiyon, 16 Temmuz
23h Ve ayn ayn 16'snda, gnn 11. saatinde bir gne tutulmas oldu.
1331/6839, 14. ndiksiyon, 2 Mart
24 6829 yl, 1 Mart, 14. ndiksiyon'da, Orkani'nin [Orhn] idaresi altnda
olan Mslmanlar [Mousoulmanoi/Trkler] Nikaia [lznik] kentini ele
geirdiler.
1332/6840, 15. ndiksiyon, 17 Ocak
25 17 Ocak, 15. ndiksiyon'da, gecenin saat 3'nde byk bir deprem oldu.
133216840, 15. ndiksiyon, 12 ubat
26a 13 ubat, 15. ndiksiyon'da, mparator, Kei Antonios, vefat etti ve Lips
Manastr'na1 defnedildi.
133216840, 15. ndiksiyon, 13 Mart
26hVe ayn yln 13 Mart'nda Megas Logothetes Metochites2 vefat etti ve
kendisine ait Chora Manastr'na3 defnedildi.
133216840, 15. ndiksiyon, 13 Mays
26c Ve ayiu yln Mays aynn 13'nde Patrik saias vefat etti ve Maksimos'a ait
Zoodochos Manastr'na4 defnedildi.
stanbul Fatih'te bulunan Konstantin Lips Manastr Osmanl dneminde Fenari sa
2

Camii'ne dntrlmtr ve bugn ayaktadr.

Bu kii, Union (kilise birlii) taraftar olarak 1 274'deki Lyon Konsili sonras tartmalara
yazdklaryla katlan Georgios Metochites'in olu Theodoros Metochites'dir. 1 270'te domu

ve babasnn izinden giderek ayn teolojik inanlar savunmu, devlet adamlnda pek ok

. makamda bulunduktan sonra en yksek rtbeli grev olan megas logothetes grevine de

atanmtr. Son gnlerini Chora Manastr'nda (Kariye Camii) kei olarak geirmi ve
burada defnedilmitir Ayrntl bilgi iin bkz. Alice-Mary Talbot "Metochites, Theodore"

ODB, c. II, s.

1 357- 1358.

stanbul Fatih semtinde bugn Kariye Manastr veya Kariye Camii olarak bilinen manastr.

Anadolu ve Yunanistan'da, "hayat veren kaynak, su kayna" anlamna gelen bu isimle anlan

69

1333/6841, 1. ndiksiyon,Austos
.
27 < . . > Austos, 1. ndiksiyon'da, imparator Nikomedeia'ya [Izmit] gemiy
le hareket etti ve prkani [Orhan Gazi] ile bar oldu. Ve imparator ona
Nikomedeia'dan [Izmit] ehir'e kadar [uzanan] Mesothenia [Kocaeli Ya
rmadas] kaleleri iin yllk 12.000 Hyperpyra1 demeyi kabul etti.
1334/6842, 2. ndiksiyon, ubat
28 6842 yl<nn>,< . . > ubat, 2. ndiksiyon'da, Apros'tan2 gelen oannes3 isimli
bir rahip, sivil4 rahiplikten patriklie tayin edildi; o imparatorluun ruhban
snf iinde de yer alyordu.

133516843, 3. ndiksiyon, Mays

29 Mays aynda, 6843 yl, 3. ndiksiyon'da, mparator Andronikos Palaio

logos byk bir donanma ile birlikte yola kt, Chios [Sakz Adas] ve
Phokaia'y [Foa] ele geirdi ve Sarchani [Saruhan Bey] ile de bar yapt.

1338/6846, 6. ndiksiyon, Mart

30 6846 yl, < . . > Mart'ta, 6. ndiksiyon'da, imparator byk bir orduyla batya
yrd ve Arta5 ve dier kaleleri ald. O, oradan kontun hanm ve olu
nu da yanna ald ve onlar Thessalonike'ye [Selanik] gtrd. Ve o onun
olunu damat olarak Megas Domestikos6 Kantakouzenos'a verdi ve onu
ok sayda manastr ve kilise vardr. Fakat Maksimos'a ait olduu anlalan stanbulaki bu

manastrn yeri tam olarak tespit edilememitir. Bkz. P. Schreiner,

242, dn. 8.

Kleinchroniken,

c.

II,

s.

Byk Konstantinos zamannda temelleri atlan Bizans para sistemi, altn muhtevas 4.55

gram olan Solidus'tur. 1 Roma Libras'nn (327.45 gr altn) 72/1 arlnda olan Solidus 24
Karat (keration) ayarndayd. 1 karat 0.189 gram arlndayd ve bir l sistemi olarak

kullanlyordu. 24 Karat (keration) olan Solidus'un,

XI.

yzyldan itibaren balayan askeri

ve ekonomik gerilemeyle birlikte kymeti dmeye balam, nce nomisma

[v6cra]

sonra da hiper-rafine anlamna gelen, altn oran 4.55 gramdan 24 karat yerine 20,5 karata
drlen

imepnupov

(hyperpyron) terimleriyle kullanlmaya balamtr.

II.

Andronikos

zamannda Solidus'un altn ayar 1 2 Karat'a kadar dmtr. Son kez XIV. yzyl ortalarnda

baslan altn sikkenin yerine ayn adla gm sikkeler baslmaya balamtr. Bkz. Ouz

Tekin, Bizans Sikkeleri, Yap Kredi Yay., stanbul 1999, s. 37-39; Philipp Grierson, Byzantine

Coinage, Washington,

1999, s . . 10-12; Ayrca Bizans sikkelerinin ekonomik deeri ve l

birimleri hakknda geni bilgi iin bkz. Eric Scilbach, Byzantinische metrologie, Mnih 1 970.
Apros, bugn Tekirda iline bal necik.
oannes Kalekas.

Burada

KocrK6

(kozmikos), yani dnyevi, laik anlamna gelen kelime manastrda

yetimemi fakat sonradan kilise hiyerarisinde idari grevlere atananlar nitelemek iin
kullanlmaktadr.

Bugn, ayn adla Yunanistan'n batsndaki Epiros blgesinin nemli ehirlerinden biridir.

Bizans'ta imparatordan sonra gelen en yetkili askeri rtbe. Ayrntl bilgi ve bibliyografya

iin Bkz. Alexander Kazhdan "Megas Domestikos"

70

ODB, c. II, 1329-1 330.

Panypersebastos1 yapt.

1341/6849, 9. ndiksiyon, 10 Haziran

31 6849 yl, 10 Haziranda, Ayasofya'da mparator, Senato ve ehir ahalisinin
huzurund Barlaam'a kar Sinod2 topland.
134116849, 9. ndiksiyon, 14-15 Haziran
32 Daha sonra imparator Hodegetria Manastr'na geri dnd ve ar bir has
. tala yakaland. Ve ayn ayn 14'nde, 9. ndiksiyon'da, imparator [111 .]
Andronikos Palaiologos vefat etti. Ve 15'inde ayn manastra defnedildi. O
kendi yerini imparator olarak annesi mparatorie Anna ve dier kardeleri
ile birlikte yaayan olu oannes'e brakt. O [Anna] Megas Domestikos
Kantakouzenos'u tam yetkili hkmdar yapt.
.

'134116849, 9. ndiksiyon, Temmuz

33 < > Temmuz'da, 9. ndiksiyon'da, Megas Domestikos Kantakouzenos
ehir'den ayrld ve Makedonia'ya Didymoteichos [Dimetoka] ve dier
kalelere gitti ve bunlar glendirdi.

28Austos-Eyll 134116849-6850, 9-10. ndiksiyon

34 Ardndan, ayn yln 28 Austos'unda, Parakoimomenos3 Apokauchos4
ehir'den kat ve tahkim edilmi ikametgahna, Epibatai'ye5 gitti. Daha
sonra mparatorie Anna, Megas Domestikos Kantakouzenos'u artt; o
darda Didymoteichos'ta [Dimetoka] idi ve Eyll aynda ehir'e geldi,
10. ndiksiyon'da.
I. Aleksios Komnenos zamannda tekil edilen bu unvan protokolde megas domestikos
ile eit veya bazen bir kademe altnda grnmekle birlikte, burada VI. oannes
Kantakouzenos'un imparator olmadan hemen nce bu unvana atanmasyla zaman iinde
protokolde daha yksek bir unvan haline geldiini gstermektedir. Bkz. Alexander Kazhdan
, "Panhypersebastos" ODB, c. III, s. 1 570.
2 talyann Calabria kentinde yaayan Ortodoks din bilgini Barlaam Hesychast'larla alay eden
teolojik eletirileri sonucu Gregorios Palamas ile de polemie girmi, en sonunda imparator
bu polemie bir son vermek iin stanbul'da her iki taraf bir kilise konsili toplayarak bir
araya getirmitir. Bkz. Alice-Mary Talbot "Barlaam of Calabria", ODB, c. I, s. 257.
3 mparatorun yatak odasnn gvenliinden sorumlu ve hadm olan yksek rtbeli bir saray
grevlisidir. Bkz. Alexander Kazhdan "Parakoimomenos", ODB, c. II. s. 1584.
4 Aleksios Apokaukos; zamannda oannes Kantakouzenos ile beraber i savata torun III.
Andronikos Palaiologos yannda yer almasyla balayan kariyeri V. oannes Palaiologos
zamannda da megas douks olarak devam etmi ve 1345'te kafas kesilerek hayat son
bulmutur. lm tarihi iin en doru tarih Ksa Kroniklerde verilmektedir. Bkz. Aada 44
numaral not.
5 Trakya'da Silivri yaknlarnda bir yerleim. Apokaukos buraya skt zaman snabilecei
kendine zel bir kale yaptrmt. Daha sonraki dnemlerde de buras sk sk kullanlan
gvenli bir yer zelliini korumutur.

71

134116850, 10. ndiksiyon, 28 Eyll- 26 Ekim

35 6850 <yl>, < .. > Ekim'de, 10. ndiksiyon'da, Megas Domestikos
Didymoteichos'a [Dimetoka] gitmek zere yola kt. Epibatai'ye var
dnda, Apokauchos'la yeminle teyit edilmi bir mttefiklik antlamas
yapt ve ona tahkim edilmi ikametgahn brakt. Daha sonra kente geri '
dnmek zere yola kt. Oraya vardnda, imparatorie ile birlikte Megas
Domestikos'a [Kantakouzenos] kar tavr ald. Arhontlarn yakalanma
s iin emir buyurdu. Ve onlar bunu rendiklerinde, Porphyrogennetos
Kaps'n2 krdlar ve kaarak Didymoteichos'a [Dimetoka] geldiler. Apo
kauchos halk kkrtt ve arhontlarn mallar yamaland ve onlarn evleri
tahrip edildi. Bunlar duyulduunda, onlar orduyla birlikte Megas Domes
tikos Kantakouzenos'a mor elbiseyi giydirdiler ve ayn ndiksiyon'un 26
Ekim tarihinde onu imparator ilan ettiler. Sonrasnda onlarla geri kalan
halk arasnda en ufak bir ihtilaf bile ortaya kmad.

134116850, 10. ndiksiyon, 19 Kasm

36 20 Kasm'da, 10. ndiksiyon'da, henz 10 yanda iken mparator [V.] o
annes Palaiologos'a Patrik oannes tarafndan Ayasofya'da ta giydirildi. O
Apokauchos'u Megas Douks3 [Byk D k], Megas Douks Asanes'i de
Panypersebastos makamna tayin etti. Ve Megas Douks btn devlet yne
timini eline ald. Patrik ise Kantakouzenos'u imparator olarak tanyanlar
aforoz etti.

134216850, 1O. ndiksiyon, Mart-Temmuz

37 Ayn ndiksiyon'un, < . . > Mart'ta Megas Douks Apokauchos byk bir do
nanmay tehiz etti ve Thessalonike'ye [Selanik] Protostrator4 Syadenos'a
doru ilerledi; onlar Kantakouzenos'a kar onu yakalamak amacyla komp-

2
3

Bizans kaynaklarnda apxovm=archontas geen szcn anlam balamna gre

deimektedir; ou zaman "ileri gelen(ler) "soylu(lar) "bey(ler)" ya da "komutan(lar)"
anlamnda kullanlmaktadr. Ksa Kroniklerde de deien arlamlar karmza kmakla
beraber duruma gre baz yerlerde Tlirke'ye gemi haliyle "arhontlar" olarak brakarak,
baz yerlerde "ileri gelen(ler)" vs. karlyla kullanmay tercil ettik.
Kaynaklarda bu isimde bir kapdan sz edilmiyor.
Megas douks (eya ou) unvan donanmann idaresini tek elde toplayacak bir grev iin
1. Aleksios Komnenos tarafndan 108'ten sonra tekil edilmi, XIV. yzylda protostrator
ile protobestiarios unvanlar arasnda yksek rtbeli unvarlardan biri olarak kullanlmtr.
Bkz. Alexander Kazhdan Megas Doux, ODB, c. il, s. 1330.
Protostrator: Erken devirlerde imparatorluk ordularnn komutanl grevini yapan bu
unvann sahiplerinin IX. yzyldaki grevlerinden biri imparatorun yanndan atyla ona
elik etmekti. Palaiologoslar devrinde de en yksek dereceli unvanlardan biri olmakla
beraber bu dnemde megas douks unvanyla aralarndaki pozisyon daha belirsizdir. Bkz.
Alexander Kazhdan "Protostrator" ODB, c. III, s. 1748-1749.

72

lo kurdular. O [Kantakouzenos] ayn ay Didymoteichos'tan [Dimetoka]

orduyla birlikte ayrlarak Thessalonike'ye [Selanik], Protostrator'a [Syna
denos] doru gitti. O [Kantakouzenos] Gynaikokastron'da1 ona kar gizli
plan rendiinde Kral'n [Stephan D uann] yanna kat.

Haziran-Eyll 1342 {yaklak olarak} 16850-6851, r-11. ndiksiyon

38 Protostrator [Syandenos] arhontlardan bazlarn yakalad ve onlar
Thessalonike'ye [Selanik] Megas Douks'a gtrd. Megas Domestikos
. Chreles2 de oraya geldi. Ve onlar [Thessalonike>yi] terk ederek Didymo
teichos [Dimetoka] dnda btn Makedonia3 kalelerini igal ettiler; zira
buray Kantakouzenos'un ei, kardei Asanes4 ile birlikte koruyordu. Daha
sonra Megas Douks [Apokauchos] byk bir zaferle ehir'e geri dnd.

1343/6851, 12. ndiksiyon, 18 Ekim

39 6851 yl, 1 8 Ekim, 11. ndiksiyon'da, hararetli bir tartma yaand ve
Patrik oannes tarafndan birok aforoz hkmnn verildii sabah byk
bir deprem oldu. Ve akam vakti imdiye kadar rastlanmayan baka bir dep
rem daha oldu. Sarsntlar uzun sre devam etti ve ehir duvarlarnn bir
blm ile birok ev ykld.

1343/6851, 12. ndiksiyon, Nisan

40 Nisan'da Kantakouzenos Kral'dan [Stephan D uan] kat ve Berroia'ya
[Karaferye] snd.
Austos 1343 {yaklak olarak} -uhat 1344/6851-6852, 11.-12. ndiksiyon
41 Daha sonra Umur Bey oraya geerek gitti ve onu [Kantakozenos] ald ve
onu Didymoteichos'a [Dimetoka] getirdi. [Onlar] daha nce hi olmam
bir biimde btn Makedonia'y [Trakya] tahrip ettiler.
134416852, 12. ndiksiyon, Mays-Temmuz
42 6852 yl, < > Mays'ta, 12. ndiksiyon'da, Megas Douks [Apokauchos]
byk bir ordu hazrlad. O mparator [V.] oannes Palaiologos ve Pat
rik oannes'i [Kalekas] de yanlarna ald ve ehir'i terk etti. O mpara
tor ve patrii Herakleia'da [Ereli] brakt. O ordular bir yerde toplad ve
Didymoteichos'a [Dimetoka] Kantakouzenos'un zerine yrd ve onu
.

1
2
3

Bugn Yunanistan'n Kilkis ehri yaknlarndaki kale.

P. Schreinere gre Kantakouzenos'un yanndaki Hrelja adl bir Srp.
Burada da ge dnem Bizans kaynaklarnn bazlarnda olduu gibi Trakya yerine
Makedonya kullanld grlyor. P. Schreiner, bu konuda birka yerde hatrlatma yapar.
rnein bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 256.
Ei Eirene Asanina ve erkek kardei Manouel Raul Asanes.

73

kuatt. O btn ekinleri, btn tahl demetlerini de yakt ve onu ok a

resiz bir duruma drd. Temmuz aynda megas douks'un [Apokauchos]
damad, Protostrator [Synadenos], Didymoteichos yaknlarnda rmaktan
yzerek geerken bouldu.

134416852, 12. ndiksiyon,Austos

43 Austos'ta ise mparatorie Herakleia'da [Ereli] bulunan Patrik oannes'i
artt ve o mparatoru da yanna alarak, Apokauchos'un istememesi
ne ramen ehir'e geldi. O [Apokauchos] bunu iittiinde, fkelene
rek Didymoteichos'tan [Dimetoka] vazgeti ve mstahkem mevkiine
[Epibataiye] geldi. Daha sonra ehir'e geldi.
134516853, 13. ndiksiyon, 11-12 Haziran
44 Ertesi yl, 14 Haziran, 13. ndiksiyon'da, mahkUmlar Megas Douks
Apokauchos'un kafasn Byk Saray'da kestiler. Ve ertesi gn onlar
Tzephre'nin1 emriyle kalabalk tarafndan yakalanarak, bir ksm dnda
bunlar kltan geirdiler.

134616854, 14. ndiksiyon, 19 Mays

45a 13 Mays, 14. ndiksiyon'da, gecenin ikinci saatinde Ayasofya ykld.
Mays-Gz 134516853-6854, 13.-14. ndiksiyon .
45bKantakouzenos Didymoteichos'tan [Dimetoka] ayrld ve btn Makedo
nia [Trakya] kalelerini ald. Daha sonra o Trklerle birlikte iki kez ehir
kaplarna dayand. Hristiyanlara ok zarar verdi. Daha sonra Selymbria'y
[Silivri] ald ve orada kald.
134716855, 15. ndiksiyon, 2 ubat
46a6855 yl,2 ubat'ta, 15. ndiksiyon'da, sarayda Patrik oannes'e kar bir Si
nod topland ve o mparatorie Anna Palaiologina huzurunda grevinden
azledildi.
134716855, 15. ndiksiyon, 3 ubat
46b Ve ertesi gn Kantakouzenos Altn Kap'dan kente girdi; bu esnada Phake
olatos ve maiyetindekiler hain olarak onunla ibirlii yaptlar.
134716855, 15. ndiksiyon, 7ya da 8 ubat
.
47 Ve ayn [ayn] 7'sinde Theotokos Hodegetria ve Hagion Pathon2 [ikona
lar] nnde yeminle teminat altna alnm bir anlama imzaland; yle ki
2

P. Schreiner'e gre Geoffroy veya Giufre adnda biridir.

Tanr Anas Meryem ve Ac eken sa.

74

o, kz Helene karlnda oannes Palaiologos'u imparator damad olarak

kabul etti. Ve o bylece saraya girdi.

134716855, 15. ndiksiyon, 17 Mays

48aAyn ndiksiyon, < 17> Mays'ta, bu mparator [Kantakozenos] Monem

basia1 Metropoliti saylan sidoros'u patriklie atad. Daha sonra o Blacher
nai Kilisesi'nde2 Kyzikos Metropoliti tarafndan kutsand .

134716855, 15. ndiksiyon, 21 Mays

48hAyn ayn 22'inde mparator Kantakouzenos'a Patrik sidoros tarafndan
Blachernai Kilisesi'nde ta giydirildi.

134716855, 15. ndiksiyon, 24 Mays {ya da 28) Perembe

48cAyn ayn 24'nde, Perembe gn, ayn kilisede [V.] oannes Palaiologos
mparatorie Hanmefendi Helene [Kantakuzene] ile evlendi.
1348/6856, 1. ndiksiyon, 11 Nisan
49 1 1 Nisan, 1. ndiksiyon'da, mparator oannes'in olu, Andronikos Palaio
logos dodu.

16Austos-1 Ekim 134816856-6857, 1.-2. ndiksiyon

50 16 Austos'ta, 1. ndiksiyon'da, imparatorun bulunmad bir srada, Gala
tal yerleimciler ehir'i igal ettiler. Onlar geldiler ve btn imparatorluk
kapsn atee verdiler. Onlar kutsal Theodosia Kaps'nda3 iki imparatorluk
kadrgasn da yaktlar. Onlar kar kyda bulunan hemen her eyi atee
verdiler ve baka bir yere en ufak bir zarar bile vermediler.

1348/6857, 2. ndiksiyon, 1 Ekim

51a 1 Ekim, 2. ndiksiyon'da, mparatorluk [ordular] Didymoteichos'tan [D i
metoka] geldiler ve kenti Galata'yla savata buldular.
1349/6857, 2. ndiksiyon, 5-6 Mart
51h Onlar byk bir donanma hazrladlar ve ayn 2 . ndiksiyon'un, 4 Mart'nda
donanmamz Kontoskalion'dan4 yola kt. Ancak Ebraia5 [kapsnda] sal1
2

3
4
5

Osmanl'da Benefe/Meneke.
Bu kilisenin yeri iin bkz. W. Mller-Weiner, lstanbul'un Tarihsel Toporafyas, ev. . Sayn,
YKY, stanbul 2001, s. 223-224; "Cyril Mango, "Blachernai, Church and Palace of", ODB,
C.I, s. 293.
Eski Aya Kaps olarak da bilinen sur kaps.
Kumkap.
stanbul'a Trakya tarafndan gelenlerin kulland ifut Kaps'dr. Kaynaklarda Porte Belle
(Gzel Kap) olarak da bahsi geer. P. Schreiner'in alnt yapt Yunanca bir yazmada
burann 'Opa[a rr6prnv (Gzel Kap) veya daha sklkla 'Epa[o rr6prn (Yahudi Kaps)
75

drya urad ve onlar suyun iinde bouldular, daha nce grlmemi bir
talihsizlik.

135016859, 4. ndiksiyon, Eyll-21Aralk {yaklak olarak}

52 < . >: Eyll, 3. ndiksiyon'da, 6858 ylnda, her iki imparator, mparator
[V. loannes] Palaiologos ve Kantakouienos, byk bir donanma ile bir
likte yola kt ve Thessalonike'ye [Selanik] geldi. Onlar Thessalonike'den
ekilip, Berroia'y [Karaferye] ve nemli olmayan dier birka kaleyi ele
geirdiler. Daha sonra Kantakouzenos donanma ile birlikte ehir'e geri
dnd ve Palaiologos'u hkmdar ve imparator olarak Thessalonike'de [Se
lanik] brakt.
135016859, 4. ndiksiyon, Eyll-Ekim
53 Ayn ay Venedik'ten gelen 19 gemi Galata'nn zerine yrd. Ancak onlar
hibir zarar veremeden tekrar geri ekildiler.
135116859, 4. ndiksiyon, 19 Nisan-28 Temmuz
54 Ardndan Mays aynda, 4. ndiksiyon'da, Venedik'ten gelen 14 gemi tek
rar Galata'nn zerine yrd. mparator da Venedikliler ile birlikte Ce
nevizlilere saldrd. Saylar 14' bulan, baka imparatorluk kalyonlar ina
edildi ve savalar ile birlikte 3 byk yelkenli gemi hazrland ve bir gn
boyunca onlar Galata'ya kar savatlar; fakat daha sonra Venedikliler bir
Ceneviz donanmasnn geldiini haber aldklarnda, Romal hkmdarlar
sava terkettiler.
135116860, 5. ndiksiyon, Ekim-Kasm
55 Daha sonra Ekim ay, 5. ndiksiyon, 6860 ylnda, 60 gemiden oluan Ce
neviz donanmas geldi. Yolda onlar Herakleia'y [Ereli] aldlar ve onu ya
kp yktlar. Onlar kente geldiklerinde, birka gemileri ayrlp gitti ve onlar
Sozopolis'i [Szebol] de aldlar ve onu yamaladlar. Onlar baka pek ok
zarar da verdiler.
135216860, 5. ndiksiyon, 13 ubat
56 Ardndan ubat aynda, Venedik donanmas ile 60 kadar Katalan gemisi ve
10 gemimiz kar karya geldi ve Diplokionin [Beikta] yaknlarnda bir
muharebeye girdiler ve her iki taraftan pek ok insan telef oldu.

veya Trklerin adlandrd biimiyle Tcpo'.T Kamcri (ifut Kaps) olarak adlandrld
yazmaktadr. Bkz. P. Schreiner, "Chronique breve de 1 352: IV, s. 44, dn. 2; H. nalck,
"Istanbul" EP s. 225.

76

KRONK-9
1

131516824, 14. ndiksiyon, 29 Eyll

1 6824 yl, 29 Eyll'de byk bir deprem oldu.
132016829, 4. ndiksiyon, 12 Ekim, Pazar .
2 6829 yl, 12 Ekim, Pazar gn, Andronikos'un olu mparator Michael
Paliologos ld.
132116829, 4. ndiksiyon, 20 Nisan
3 Ayn yl, 20 Nisan'da, mparator Andronikos dedesinden kaarak
[ehir'den] ayrld.
132116830, 5. ndiksiyon, 24Aralk
4 6830 yl, 24 Aralk'ta, o [Andronikos] byk bir ordu desteiyle ehir'e
geldi.
1322/ 6830, 5. ndiksiyon, 17 Temmuz
5 Ayn yl, 17 Temuz'da, imparatorlar bar yaptlar.
132816836, 11. ndiksiyon, 24Mays, Sal
. . .6 6836 ylnn, [2] 4 Mays, Sal gn, mparator Andronikos ehir'i ald.

J333/6841, 1. ndiksiyon, 14 Mays

7 6841 yl, 14 Mays'ta, Gne tutulmas oldu.
134116849, 9. ndiksiyon, 14Haziran
8 6849 yl, 17 Haziran'da, mparator Andronikos Palaiologos vefat etti.
1341/6850, 10. ndiksiyon, 19 Kasm, Pazartesi
9 6850 }'l, 19 Kam, Pazartesi gn, <onun olu oannes> imparator olarak
ta giydi. O [V. loannes] 6840'ta, 17 Temmuz'da domutu.
1343/6852, 12. ndiksiyon, 18 Ekim
10 6852 yl, < 18> Ekim'de, o kadar byk bir deprem oldu ki, deniz Staurosl'a
kadar ykseldi.
134516853, 13. ndiksiyon, 11-12 Haziran
11 6853 yl, 1 1 Temmuz'da, Megas Douks [Apokauchos] katledildi. Ertesi
gn 180 arhont katledildi.
1

Beylerbeyi semti.

77

134716855, 15. ndiksiyon, 3 ubat, Cumartesi

12 6854 yl, 3 ubat, Cumartesi gn, mparator oannes Kantakouzenos
Phakeolatos'un yardmyla, Altn Kap'dan ehir'e girdi.
1346/6854, 14. ndi.ksiyon, 19 Mays, Cuma
13 Ayn yl, 19 Mays'ta, Cuma gn, gece saat 8'de, Yce Kilise, Hagion
Bema2 Ayasofya ykld, gece saat 8'de.
135416863, 8. ndiksiyon, 22 Kasm
14 6863 yl, 21 Ocak'ta, mparator oannes Palaiologos, Kontoskalion'dan3
ehir'e girdi.
135516864, 9. ndiksiyon, 2 Kasm (?)
15 6864 yl, 2 Kasm'da, Megas Domestikos Tarchaniotes katledildi.
136316871, 1. ndiksiyon, 20 Temmuz
16 6871 yl, 20 Temmuz'da, Patrik Kallistos tzorlu/dikenli yollardan Srplara4 t (!) doru hareket etti ve [orada] ld.
1364/6873, 3. ndiksiyon, 8 Ekim
17 6872 yl, 1 1 Ekim'de, Theophilos yeniden patriklie ykseldi.
136516874, 4. ndiksiyon, Kasm-Aralk (yaklak olarak}
18 6874 ylnda mparator oannes Macaristan'a hareket etti.
1366/6875, 5. ndiksiyon, 2 (veya 4} Eyll
19 6875 yl, 2 Eyll'de, Kont Savoyen ehir'e ulat.
1366/6875, 5. ndiksiyon, Ekim
20 Ayn yl, 1 1 Ekim'de, [Kont Savoyen] Mesembria [Misivri] kentine gitti.
Bahar-Ekim 136716875-6876, 5.-6. ndiksiyon
21 K geirdikten sonra mparatorlarla birlikte Paskalya Haftas srasnda
ehir'e dnd, <9 Ekim>, Cuma gn, bizim Papa'ya [gnderdiimiz] el
iler ile birlikte gelerek ***
136816877, 7. ndiksiyon, 24,Eyll, Pazar

1
2
3

oannes Kantakouzenos'un ehre girmesini tezgahlayan Bizansl amiral.

Vaaz krssne alan merdivenli kap.
Kontoskalion veya Kontoskelion olarak adlandrlan, XIV. yzylda Yenikap yaknlarnda
Bizans donanmasnn stlendii limandr. Bkz. Wolfgang Mller-Weiner, lstanbul Liman,
ev. Erol zbek, Tarih Vakf Yurt Yaynlar, stanbul 1998, s. 8, 30 vd.
Asl metinde ek yaplan u ksmn tercmesinden emin deiliz: t Tpp6A'1 Tpipou; :Etppou<;
t.
78

22 6877 yl, 2<4> Eyll, Pazar gn Hipodrom'da *** ve Papa'nn mektuplar

okundu.

137116880, 10. ndiksiyon, 28 Ekim-5Aralk

23 6880 yl, 28 Ekim'de, mparator oannes ehir'e ulat, ve 5 Aralk'ta Gla
bas, oannes Asanes, Manuel Bryenes, Panypersebastos Tzamblakos ve
Agalos gibi ileri gelenleri tutukladlar.
137316881, 11. ndiksiyon, Cuma
24 6881 yl, 6 Mays'ta, Cuma gn, mparator [N.] Andronikos Palaiologos
kendi babasndan kaarak ayrld ve < . . > ay ve 10 gnden beri o d ken
di babasndan kaan Mourat'n [I. Murad] olu smael Tzalapes [Ismail
elebi] ile birleti. Bundan dolay.mparator oannes fkelenerek Mourat
[I. Murad] ile birleti ve onu byk ordusuyla beraber *** ehir zerinden
Anadolu'dan Bat'ya doru geirdi.
137316881, 11. ndiksiyon, 25 Mays, aramha
25 Yine ayn Mays'n 25'inde, aramba gn, sa 'nn Ge Ykselii'nin
[Analipsi] kutsal Perembe'sinde sava oldu ve ok yce mparator. [N.]
Andronikos Palaiologos savat. Fakat [Androikos'a] mttefik olan [Isma
il] Tzalapes'in [elebi] adamlar mutlak yenilgiye uradlar. 500 Ttirk ld.
Pek ou onun elinden [ld]. <-> Romal ld ve 1700' canl [olarak]
tutuklandlar.
137316881, 11. ndiksiyon, 30 Mays
26 Ayn Mays aynn 30'unda mparator Andronikos savamay brakarak
gece saat 1 1 civarnda Anthyros Kalesi'nde2 babasna boyun edi. [Babas]
onu, kars Maria ile beraber hapse kapatt.
Bilinmeyen Tarih
27 Yl t 15 t Austos'ta < - > mparatorun iki kz siyah himation3 giydiler.

2
3

Yunanca Iltrrrr TTJ AvaA'JltW, Paskalyadan sonra altnc haftann Perembe gn sa'nn
ge ykseli yortusudur.
Bugn Bykekmece. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 11, s. 307.
lcmov=Himation. Antik dnem ve Roma'da tunik stne giyilen bir tr kolsuz manto
biiminde kyafet iken, Bizans devrinde keilerin ve rahibelerin giydii siyah pamuktan
yaplm kolsuz manto biimindeki kyafet iin kullanlmtr. oul halde kullanld
zaman genel anlamda giyinme anlamna da gelir. Bkz. Nancy Patterson Sevcenko
"Himation': ODB, c. 11, s. 932. Masumiyeti de simgeleyen bu kyafet bu notta mparatorun
kz kardelerinin manastra ekilip rahibe olduklarn ifade etmek amacyla kullanlr. Ksa
Kroniklerde manastra ekilen imparatorlar veya dier ahslarn sadece kei kyafetleri
giydiini veya kei tra olduunu yazarak manastra ekildiklerini ifade etme biimine
ska rastlanr.

79

137316882, 11. ndiksiyon, 12 Eyll

28 6882 yl, 1 1 Eyll'de, olunu Lemnos [Limni] Adas' na srgne gnderdi.
137316882, 12. ndiksiyon, 25 Eyll
29 Bu ayn 25'inde Manuel'i Aetos Saray'nda1 ortak imparator ilan etti.
137316882, 12. ndiksiyon, 29 Eyll
30 29 Eyll'de Mourates [I. Murad], olu Saoutzimpees'i [Savc Bey] Didy
moteichos [Dimetoka] ehrinde yakalad ve onu kr etti. Ayrca onunla
birlikte olan herkesi ldrd.
137616884, 14. ndiksiyon, Temmuz {yaklak}
31 6884 ylnda gzleri gren Andronikos, Kauleas Manastr2 hapishanesin
den kars ve oluyla birlikte, ehir'den Galata'ya kat.
137616884, 14. ndiksiyon, 12-14Austos
32 Ayn yl, 12 Austos, Sal gn, [IV. Andronikos] Ksylokerkes Kaps'ndan
[Belgrad Kaps] girdi ve ehir'de Cenevizlilerle Romallar gn savat,
ve 160 Cenevizli yere serildi.
Eyll 1376 -Austos 137716885, 15. ndiksiyon,
33 6885 ylnda Patrik Philotheos'un ansna dua okumay braktlar.
137716885, 15. ndiksiyon, Bahar ?
34 Ayn ayn 3'nde Mourat'tan [I. .Murad] destek alan Andronikos
Anadolu'ya snd tarkada smael [lsmail]t.3
137716885, 15. ndiksiyon, Bahar?
35 Ayn ayn 1 1'inde ayn mparatorun kz kardei Maria ld.
II

138616894, 9. ndiksiyon, 1 Ocak, Pazartesi

36 6894 yl, 9. ndiksiyon'da, Hagios Basileios [haftasnn] 1 Ocak, Pazartesi
gn, saat 5'te tamamen karanlk tam bir Gne tutulmas oldu.
2

Blachernai Saray'nn bir parasdr. Bkz. P. Schreiier, Kleinchroniken, c. il, s. 307.

Kauleas Manastr. bugn Valide Camii olarak bilinen yerdeydi. Bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. il, s. 3 12; Lokalizasyon ve tarihi iin bkz. Raynond Janin, La geographie
ecclesiastique de l'Empire byzantin. Premiere partie. Le Siege de Constantinople et le
Patriarcat oecumenique. Tome III. Les eglises et les monasteres, par R. J., A. A., de l'Institut
franais d'etudes byzantines. Publie avec le concours du Centre National de la Recherche
Scientifique. Paris, 1953, s. 39-41.
Bu notun daha iyi anlalabilmesi iin bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 3 1 7, dn. 76.
80

33015838, 3. ndiksiyon, 11 Mays

37 5838 ylnda byk ehir Konstantinopolis ina edildi.
32015829, 9. ndiksiyon, 14 Eyll
38 sa'nn ge ykselmesinden sonra <onun doumundan sonra 685 yl> ka
yp olan ha bulundu, 318 ylnda.
141016918, 3. ndiksiyon, 15 Haziran
39 6919 ylnda Moses [Musa elebi] Tatarlardan1 geldi ve 5 ay mparator
Manuel'de rehin kald.2
Ardndan [Musa elebi] isyan edince kardei Soultan Tzapes [Sultan
elebili. Mehmed] mparatorun davetiyle Skoutari'den [Uskdar] kar
ya geti. [Bu ikisi] ehir kaplarnn yaknnda savatlar, Moses [Musa
elebi] mutlak yenilgiye urad ve Bulgaristan'a kat.

141016918, 3. ndiksiyon, 15 Haziran- (?} Austos

40 Ayn yl mparator Bizye'yi [Vize] ve evresini ald.
.

Eyll 1409-Austos 1410169183, 3. ndiksiyon

41 Ayn yl Patrik Mathaios ve Theodoros Kantakouzenos ve on bin insann
telefine sebep olan byk bir veba salgn oldu.

III

Eyll 1357-Austos 135816866, 11. ndiksiyon

42 6866 ylnda, 11. ndiksiyon'da, Bizye'den [Vize] tehcir gerekleti.
135116860, 5. ndiksiyon, 23 Ekim
43. 6856 ylnda Latinler Herakleia'y [Ereli] aldlar.
Eyll 1379-Austos 1380/6888, 3. ndiksiyon
44 6888 ylnd Kyrion Paskalya4 oldu. Mesembria [Misivri] da yamaland.
126116 769, 4. ndiksiyon, 25 Temmuz
45 6769 ylnda Romallar, Franklardan ehir'i Michael Palaiologos devrinde
aldlar.
1
2
3
4

Timur'un lkesinden.
Burada kle edildi anlamna da gelen t<'iouAw011 (edoulothe) kelimesinin rehin tutulma
olarak anlalmas gerektii konusnda bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 397, dn 98.
Bask hatas nedeniyle 6818 yazlmtr. Burada dzeltme gerei duydum.
Bizans kaynaklarnda Bakire Meryem'in hamilelii ya da mjde gn yortusudur. Bkz. P.
Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 322-323.
81

140816917, 2. ndiksiyon, 22 Eyll

46 6917 yl, 2. ndiksiyon'da, 10 Eyll'de, kei olarak oasph adn alan,
Andronikos'un olu mparator oannes Thessalonike'de [Selanik] vefat
etti.

140316911, 11. ndiksiyon, 14 Haziran'dan sonra

47 Ayn yl, Patrik Mathaios, Ayasofya ierisinde ayin devam ederken
Monembasia'dan gelen kei oakim tarafndan suland.
142116929, 14. ndiksiyon, 19 Ocak
48 6929 ylnda, 14. ndiksiyon'da, mparator oannes Frank, Hanmefendi
Sophia ile evlendi.

142216930, 15. ndiksiyon, 24Austos

49 6931 yl, 15. ndiksiyon'da, <24 Austos, Pazartesi> gn, Aziz oannes
Theologos'un rencisi, Aziz Eutyches gnnde, tanrsz Mourates [il.
Murad] Yce ehir'in [Konstantinopolis] surlarna saldrd. Romallar
galip geldi ve binlerce Trk ldrld.
Bilmelisin ki sa Mesih'imizin miracndan sonra havari Matthaios 8 yl
sonra ncil'i yazd, Markos keza 10 yl sonra, Loukas 15 yl sonra, oannes
ise 35 yl sonra.
IV

144816956, 11. ndiksiyon, Haziran

50 6956 yl, 11. ndikiyon, Haziran aynda aziz havariler orucu<nun> <->
gn, Mslmanlar [Moursoumanoi!T'rkler] 65 gemiyle ve ek olarak
pek ok donanma ve kara gcyle Konstantinopolis'e geldiler, ve yeni ya
plm olan ve ar silahlarla donatlm Blanga [mahallesinde] tamamen
baarszlk ve kepazelikle karlatlar, buna ilaveten, [yeni tahkim edilmi]
kale, ve deniz ve kara gleri ve denizde zincirle [karlatlar] . Daha sonra
utanla amalarna ulaamadklarn grdklerinde, Kelli[on]'a doru git
tiler ve tamamen gzden kayboldular ve dalm ekilde geri dndler.

1448/6956, 11. ndiksiyon, (24?} Haziran

51 Ayn ylda, <Temmuz> aynda mparator oannes'in kardei Despot The

odoros Palaiologos ld. Ve sadk olmayanlar birka kii gizli olarak deil
aka bulutular, Theophilos Palaiologos, Bryennios Leontares, Sengkro
ula, Strategopoulos Skantzileres, yarg, s<7kreter [?] , ve pekok dieri. O
[Thedodoros], Pantokrator'a1 defnedildi.

Pantokrator Manastr Kilisesi (Zeyrek Camii).

82

1448/6956, 11. ndiksiyon, Temmuz-Austos

52 Ayn yl, *** aynda mparatorun kardei Despot Demetrios Palaiologos
[ehir'e] geldi.
v

145216960, 15. ndiksiyon, 23 Mart

53 6960 yl, 23 Mart'ta Mourates'in [il. Murad] imansz olu [il. Mehmed]
byk orduyla geldi ve Bat'daki Hieron'u [Rumelihisar] ina etti.
145316961, 1. ndiksiyon, 4 Nisan-29 Mays
54 6961 yl, 3 Mart'ta, o [il. Mehmed] ok byk ordugahyla ve gemilerle
geldi ve ehir'i karadan ve denizden kuatt ve Mays aynn 23(!)'nde,
Aziz Theodosia gnnde, onu ele geirdi.
KRONK-10
I

132816836, 11. ndiksiyon, 24 Mays, Sal

l 22 Mays, 12. ndiksiyon, 6835 ylnda, Sal gn, mparator Andronikos
ehir'de yerleti.
132916837, 12. ndiksiyon, 10-11 Haziran
2 Haziran ay, 12. ndiksiyon, 6836 ylnda, Philokrene'de1 sava oldu.
133216840, 15. ndiksiyon, 18 Haziran
3 Haziran . ay 18'inde, Aziz Byk ehit Leontios'un gnnde, mparator
oannes Palaiologos dodu, 6840 ylnda.
II

138516893, 8. ndiksiyon, 28 Haziran

4 8. ndiksiyon'un, Haziran aynn 28'inde, imparator [Iv.] Andronikos Pa
laiologos vefat etti.
1385/6893, 8. ndiksiyon, 28 Haziran
5 8. ndiksiyon'un, Haziran aynn 28'inde, merhum ve kez bahtiyar ve aziz,
affedici ve merhametli mparator Andronikos Palaiologos vefat etti; 6893
ylnda, ve Tanrmz sa'nn aziz ve saygdeer Pantokrator Manastr'na
defnedildi.
Philokrene veya Flokrene Sava olarak literatrde geen ve Orhan Gazi ile III. Andronikos
Palaiologos arasnda cereyan eden savan yeri bugn Gebze yaknlarndaki Bayranolu
adyla bilinen blgedir.

83

1390/6899, 14. ndiksiyon, 17 Eyll

6 14. ndiksiyon'un, Eyll'n 17'sinde, aziz ve adaletli mparator Manuel Pa
laiologos Kutsal ehir'e , Yeni erousalem'e [Kuds] girdi, 689<9> ylnda.
1391/6899, 14. ndiksiyon, 15 ubat
7 15. ndiksiyon'un, ubat aynn 15'inde, 6899 ylnda, rahmetli ve aziz im
parator, hatta byk Eustathios'a gre, kez bahtiyar tanr sureti ve mer
hametli, baarldr, karada ve denizde mcadele ettiinden bana pek ok
kt olay gelendir, hibir hkmdar Ttirkler'e kar ona yardm etmedi, ve
hibiri ona yardm etmek iin yannda bulunmad (?), yal ve merhum ve
aziz imparator, byk, mehur ve ahane, kszlerin ve fakirlerin koruyu
cusu, eylemde ve dncede ikinci Salomon, [V.] oannes Palaiologos vefat
etti. Sonunda zntsnn ar olmasndan dolay, dindarl nedeniyle,
hastalanarak vefat etti. <59> yl yaad ve 59 yl 7 ay hkmdarlk yapt (!).
139116899, 14. ndiksiyon, 8 Haziran
8 8 Haziranda Aziz mparator Manuel, Aziz Byk ehitTheodoros gnn
de Anadolu'ya geti.
139216900, 15. ndiksiyon, 11 ubat
9 ubat aynn 11'inde, bizim aziz babalarmz ve Aziz ehit Blasios gnn
de, 1. ndiksiyon, 6901 ylnda, Tanr tarafndan seilmi ve adaletli ve Aziz
mparator Manuel Palaiologos ta giydi -azizlerden Konstantinopolis'in
bapiskoposu Antonios tarafndan ta giydirildi.
139216901, 1. ndiksiyon, 18Aralk
10 Kasm aynn 18'inde Aziz Byk ehit Sebastianos [gnnde] mparator
Manuel'in olu en kutlu imparator dodu.
139316901, 1. ndiksiyon, 8 Mart
11 8 Mart'ta, 40 ehitler azizleri [gnnn] arifesinde, Megas Sakellarios
[Theodoros] Meliteniotes1 vefat etti, 6901 ylnda, 1. ndiksiyon'da.

Bizans tarihinde ounlukla devlet hazinesinden sorumlu kiiye verilen Megas Sakellarios
unvan ayn zamanda idari bir grev olarak hem devlet hem de kilisede grev yapan
brokratlar iin de kullanlmtr. Kilise hazinesine bakan st dzey idarecilerden olan
Theodoros Meliteniotes, ayn zamada didaskalos ton didaskalon (hocaiarn hocas) adyla n
yapm ve teolojinin eitli konularnda yazlar yazmtr. Bkz. A. M. Talbot, "Meliteniotes,
Theodore': ODB, c. il, s. 1336-1337 ve c. III, s. A. Kazhdan.-P. Magdalino, "Sakellarios':
ODB, c. III, s. 1 828-1 829.
84

KRONK-11

134116840, 9. ndiksiyon, 14. Haziran

1 6840 yl, 9. ndiksiyon, 14 Haziran'da, mparator Andronikos Palaiologos
vefat etti.
134716855, 15. ndiksiyon, 3 ubat, Cumartesi
2 6855 yl, 15. ndiksiyon, 2 ubat, Cumartesi gn, mparator oannes
Kantakouzenos Konstantinopolis'e girdi. Ve 8 yl imparatorluk yapt.
134716856, 1. ndiksiyon, 29 Aralk
3 1. ndiksiyon, 29 Aralk'ta Patrik oannes demirden zindanda vefat etti;
mparator Kantakouzenos'un [ehire] giriinden bu patriin lnme ka
dar 11 ay geti.
1354/6863, 8. ndiksiyon, 22 Kazm, Cumartesi
4 6863 ylnda imparator oannes Palaiologos Konstantinopolis'e girdi, 8. n
diksiyon, <22> Kasm, Cumartesi gnnde. 21 yl imparatorluk yapt.
137616884, 14. ndiksiyon 12Au.stos, Sal
5 Ve onun olu mparator Andronikos [ehir'e] girdi, 6885 yl, 15.
ndiksiyon'da, <12> Austos, Pazar gn. Amin.
KRONK-12
1

1 Andronikos Michael Palaiologos'u, Michael yeniden bir Andronikos

Palaiologos'u, Andronikos oannes Palaiologos'u, Kantakouzenos'un da
madn, oannes Andronikos'u, Aleksandros'un damadn dlledi; o bu
Andronikos'u da krletirdi.

137616884, 14. ndiksiyon, 12Au.stos

2 6885 ylnda o [IY. Andronikos] gzn babasnn hkmdarlna diktiinden onu iki yl ald
137916887, 2. ndiksiyon, 1 Temmuz
3 oannes 6887 ylnda imparatorluu olu Andronikos'tan geri ald.
139116899, 14. ndiksiyon, 15 ubat
4 6894 ylnda imparatorluunda en sofu ve en sa dostu oannes Palaiologos
vefat etti, imparatorluu onun olu Manuel devrald.

85

1399/6908, 8. ndiksiyon, lOAralk-1403/6911, 11. ndiksiyon, 9 Haziran

5 Ve 6907 ylnda Andronikos'un olu mparator oannes Agarenlerin
[Agarenoi/Trkler] arhontu Pagiazites'in [I. Bayezid] tevik ve nasihatiy
le Konstantinopolis'e geldi; o bir ay boyunca imparatorluk grevini ifa etti.
Daha sonra Manuel tekrar imparator larak hkm srd.
139416903, 3. ndiksiyon, Eyll-140216910, 10. ndiksiyon, Temmuz
6 Ve 6903 ylnda Pagiazet [I. Bayezid] Konstantinopolis'i kuatmaya ve
harbetmeye balad ki yedi yl [srd1.
il

1400/6908, 8. ndiksiyon, 10-26Austos

7 6907 ylnda Pers ve skit hkmdar Timur onunla [ilgili vakay] ren
diinde kendisine ait olan Semerkant denilen yerden hareket ederek sava
yoluyla Sebasteia'y [Sivas] ald ve oradaki halk katletti. O oradaki llerin
balarn toplattrarak kule ina etti ve bu gren herkeste byk bir deh
et uyandrd.
1400/6909, 9. ndiksiyon, yaklak Eyll
8 Ayn yl o herkes tarafndan Melitene [Malatya] olarak adlandrlan
Melitias' da ald.
1400/6909, 9. ndiksiyon, Gz
9 [Timur] 6908 ylnda o Sarazenlerin [Sarakenoi/Araplar] dilinde Halep,
Edessa [Urfa] veya Beroute [Beyrut] olarak adlandrlan dier kentlerle
Sammo [Samsat] ve Damaskos [am] kentini ald.
14021691O, 1O. ndiksiyon, 28 Temmuz
10 6910 yl, 10. ndiksiyon'da, Galatia eyaletindeki Ankyra'da [Ankara] byk
bir sava patlak veriinde tm milletler tarafndan nefret edilen ve hilekar
olan, smaililerin [Ismaelitai/Trkler] hkmdar Pagiazet [I. Bayezid],
28 Temmuz'da Pers ve skitler'in hkmdar Timur tarafndan mutlak e.
kilde malup edildi.
Austos-Ekim (yaklak} 140216910-6911, 10.11. ndiksiyon
a [Timur], konion [Konya], Lystra, Derb:'yi alarak Kappadokia'da
Kaisareia'ya [Kayseri] kadar ilerledi; o Nikaia [Iznik] ve Prousa'ya [Bursa]
kadar geldi ve pek ok defa ifade ettiim gibi btn douyu yakp ykt. O
nemli kulesi bulunan Prousa [Bursa] kentinde Pagiazites'in [I . Baye
zid] devlet hazinesini buldu ve 700 deveye altn, mcevher, gsterili ve
86

deerli talar ykledi ve onlar Bayezid'in hanm olan, ve Mirni ismini

tayan Lazaros'un kz ile birlikte kendi topraklarna gtrd.

Temmuz 1402- Yaz 140316910-6911, 10.-11. ndiksiyon

th [Timur] Saysz nahsz ocuu atlarn ve ayaklarn altnda ineyip, l

drd ve en ac lme teslim etti; bazlar da suda ve rmakta bouldular;

anneleri barbarlara teslim etmemek iin, kimisini kendi elleriyle bodu.
Saysz ikence aygtna boyun een rahip ve keilerin haddi hesab yoktu.
u ekilde ikence ederlerdi: El ve ayaklar balarnn arkasna iple balaya
rak bunlar uurumdan aa attlar; bazlarn baladktan sonra azlarn
kzgn klle doldurup paralarn isteyerek lme gnderdiler; bazlarn ise
atete yakarak ve balk gibi boarak, atete kl ederek ldrdler, dierlerini
de denizin dibine attlar- Boulanlar atlarn kuyruklarna balandlar *** ve
ok byk bir dehet ve korku yarattlar.

140216911, 11. ndiksiyon,Aralk

c o [Timur1, Magnesia [Manisa], Thyateira [Tire] Phokaia [Foa] ve
.
Smyrne'ye [lzmir] kadar ulatnda, Smyrne'de iddetli bir sava oldu ve
birok rahip, kei ve sivil 4000 kii kltan geirilip ldrld. O onlarn
balarn bir yere toplatarak, [onlardan] iki kule ina etti; o bunu grenlerde
son derece gl bir korku uyandrd.

Austos-Eyllyaklak 1402.16911- 6912, 11.12. ndiksiyon

11d0 [Timur] btn Ephesos'u [Efes] yama etti- bildiimiz Ephesos yani
Megas Theologos'u. [Ayasulu]
Austos-Ekim 140216910- 6911, 10.11. ndiksiyon (?)
11 e Katliamn dostu, kana susam, ktlkle dolu, kpek Timur, Philadelphia
[Alaehir], Laodikeia [Denizli] , Perge ve Atteleia'ya [Antalya] kadar ula
arak btn Asya'y [yamalad] .
. 1403/6911, 11. ndiksiyon, 9 Mart
11f Orada, Pagiazet [I. Bayezid] Timur'un darbesiyle bir kpek gibi geberdii
iin, o [Timur] artk <daha vahi> hayvanlar kadar acmasz ve kanun
suz biri oldu. Konstantinopolis tanr anasnn [Meryem] arabuluculuuy
la bunlarn [O smanllarn] kanunsuz ve kt niyetinden kurtulmu oldu.
-Ayrca Tanr'nn anasnn mkemmel biimde yaratt mucizeyi anlat
mak isterim.

1403/6911, 11. ndiksiyon, Bahar-Yaz

12 mansz Pagiazet'in [I. Bayezid] tabiata aykr lmnn ardndan, iki
87

karde Esebeis [ sa Bey] ve Kyritzes1 [?] bir araya geldiler ve byk bir
sava old'!, saylar 5000'i bulan birok Agarenli [garenoi/lrkler] ld.
Esebeis [Isa Bey] kaak oldu ve Nikomedeia'ya [Izmit] snd ve bu ken
tin sakinleri tarafndan kabul edilmedi ve hkmdarlarn en mmini ve
Hristiyan olan Efendi oannes Palaiologos'a snd. Konstantinopolis'e
getirildikten sonra, o Roma mparatoru'nun ayaklarna kapand, bylece
Tanr Anas'nn u szlerinin tm gerekleti: "Zalimleri tahttan indirdi
ve mtevaz olanlar yceltti. Alar zenginlikle doldurdu ve zenginleri ise
eli bo gnderdi." Sonra Esebeis [ sa Bey] mektuplar araclyla kardei
Kyritzes ile bar nedeniyle tekrar Dou'ya [Anadolu'Yi] gnderildi; Oysa,
Kyritzes, barn gereklerini yerine getirmeye istekli deildi, fakat bu srada
onu ldrme arzusuyla kkrtyordu. Ve bu meseleler byledir.2

Eyll 1402- Haziran 1403/6911, 11. ndiksiyon

13 6911 ylnda mparator Manuel Palaiologos gemiyle bat denizinde iken,
Gotthia Metropoliti akobos fke ve kskanlkla doldu ve kilise yneti
mini elinde tutan Matthaios'a kar sylenen bo szler pek ok yanltc
sz de ieriyordu. Ve kilise meclisinin toplanmas iin yaplan arnn
ardndan o mparatorun onayyla Pantokrator Manastr'na kapatld.

Ksa Kronikler'de ve Bizans kaynaklarnda elebi Mehmed iin srekli bu isim kullanlr.
Yunanca KupTc;/Kuphrc;=Kyritzes olarak yazlan bu szcn elebi Mehmede atfen
kullanlmas tartmaldr. P. Wittek bu konuyu tartt makalesinde "gen prens veya bey"
anlamna gelen elebi ile ses benzerliini, Trke'ye "kirii" olarak yerlemi olmasn
tartr. Bkz. Paul Wittek, "Der 'Beiname' des osmanischen Sultans Mehemmed I Eretz-Israel
7 (1964), s. 144-153; E. Zachariadou da ayn grtedir; Elizabeth Zachariadou, "Sleyman
elebi in Rumili and the Ottoman Chronicles" Der Islam, 60.2 ( 1983), s. 287. Szcn,
ok atmaya yarayan yayn iki ucu arasndaki ba yapan meslek olan "kirii" szcne
yaknl sadece bir ses benzemesinden ibaret deildir. Laonikos Chalkokondyles'in
kayna belli olmayan anlatmna gre, elebi Mehmed Bursa'da meslei renmesi iin bir
kiriinin yannda almtr: Bkz. Laonici Chalcocondylae Historiarum Demonstrationes,
haz. E. Darko, c. I, Academia Litterarum Hungarica, Budapete 1 922-1927, s. 168, 8-9:. "...
xoporroo nv6c;, tv IlpoJan rrapEKUTE0EVTO, ic; av TV TEXVTJV tKav0avo" Yanl bir
ekilde Trk kaynaklarnda "grei" anlamnda da kullanlmtr. Bkz. erifBatav, "elebi
Mehmed'in Genlii ile lgili Efsaneler Trk Tarih Kurumu Bildiri zetleri, Ankara 2002, s.
128-129.
Bu kronikte Kyritzes ile kastedilen kiinin sadece I. Mehmed (elebi) olmad, Sleyman
elebi'den de bahsediyor olabileceine dair tartmalar vardr. Bu nedenle olaylar ok
karmak bir ekilde anlatan bu not hakknda deerlendirmeler iin bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. II, s. 377-378; Osmanl kaynaklaryla mukayeseli deerlendirme iin bkz.
D. Kastritsis, The Sons of Bayezid, s. 94-96. Ayrca bu kitabn Trke tercmesi iin bkz.
D. Kastritsis, Bayezid'in Oullar, s. 103-1 05. Ancak Kronik notunun Trke evirisinde
baz tercme hatalar olduundan dikkatli kullanlmaldr. Bu not zerine farkl grlerin
deerlendirmeleri ve konunun Osmanl kaynaklaryla mukayesesi iin bkz. . Kl, Ksa
Kronikler (Brachea Chronika)'e Gre Erken Osmanl Tarihi, s. 103-116.
88

140316911, 11. ndiksiyon, Haziran

14 7 Temmuz'da denizin batsndan en sa dostu ve en dindar Manuel geldi.
Ayn tarihte Gotthia'nn en kutsal metropoliti de huzur iinde vefat etti;
Gotthia metropoliti daha nce bapiskopos ile ilikili mesele konusunda
ak bir itirafta bulunarak, kskanlk yznden [bu ekilde] konutuunu
da kabul etmitir. Artk herkes huzur ve dirlik iinde olduu iin hkmdar
ok sevinliydi ve olunu gebe kalmadan ve bakire olarak douran her eyin
hakimi ve ynetici Tanr'nn annesine teekkr ve sitayite bulundu.
KRONK-13

142216930, s. ndiksiyon, o Haziran, aramba

1 6930 yl, 15. ndiksiyon'da, 10 Haziran, aramba gn, aramba le
den sonra, Michalpeis [Mihal Bey] Konstantinopolis'i tamamen yamala
d.
142216930, s. ndiksiyon, Haziran, Cumartesi
2 Ve ayn ayn 20'sinde, Cumartesi gn, Emir Mouratpeis [Muradbey/11 .
Murad] de geldi, leden sonra saat altda.
42216930, s. ndiksiyon, 24Austos, Pazartesi
3 Austos'un 24'nde, ayn ndiksiyon'da [il. Murad] Konstantinopolis'e
saldrd, Pazartesi gn, saat <.> lenin bandan btn Pazartesi leden
sonra yani saat ikiye kadar.
14221693, . ndiksiyon, 6 Eyll, Pazar
4 Eyll'n 6'snda, L ndiksiyon, 6931 ylnda, Pazar gn, [il. Murad] bu
radan ayrld, gnn ilk saatinde.
14221693, . ndiksiyon, 30 Eyll, aramba
5 Ayn ndiksiyon'un, ayn aynn 30'unda, aramba gn, saat leden
sonra 5'te, onun [il. Murad] kardei Mustafopoulos [ Kk Mustafa]
Anadolu'dan geti ve buraya [Konstantinopolis'e] geldi.
14221693, . ndiksiyon, Ekim, Perembe
6 Ve Ekirn'in l'inde, ayn ndiksiyon'da, Perembe gn, saat 3'te, [Kk
Mustafa] geldi ve hkmdarmza boyun edi, Aziz mparator Manuel'e.
14221693, . ndiksiyon, Ekim
7 Ve ayn gnde, leden sonra ilk saatte, hkmdarmza yar fel hastal
indi, ayn Aziz mparator Manuel'e.
89

142316931, 1 ndiksiyon, 4 Temmuz

8 Temmuz'un 4'nde, ayn ndiksiyon'da, ayn hkmdar Demetrios, Hilari
on Doria ile birlikte Galata'ya geti.
142316931, 1. ndiksiyon, 7 Temmuz
9 Ayn ayn 7'sinde, ayn ndiksiyon'da, bu Prens Demetrios, Macaristan'a
doru geti.
142316932, 2. ndiksiyon, 14 Kasm
10 Kasm'n 14'nde, 2. ndi.ksiyon, 6932 ylnda, mparator oannes Venedik
gemileriyle Phrangia'ya [Italyaya] geti.
142416932, 2. ndiksiyon, 20 ubat, Pazar
11 ubat aynn 20'sinde, ayn ndiksiyon'da, Pazar gn, Emir Mouratpeis
[Muradbey/11. Murad] bizim imparator ve hkmdarlarmzla yeminli
bar yapt.
142416933, 3. ndiksiyon, 13 Eyll
12 Eyll aynn 13'nde, 3. ndiksiyon'da, 6933 ylnda, Asprokastron'a1 [Ak
kerman] Aziz mparator hkmdarmz oannes'i almak iin iki kadrga
geldi.
142416933, 3. ndiksiyon, 1 Kasm
13 Ve Kasm'n l'inde, ayn ndiksiyon'da, bunlarn ardndan bizim ad geen
hkmdarmz, mparator oannes, evine geldi.
142516933, 3. ndiksiyon, 21 Temmuz
14 Temmuz'un 21'inde, ayn ndiksiyon'da, Cumartesi gn, grn ilk saatin
de, bizim dindar, merhum imparatorumuz Manuel ld, ki o kei elbisesi
giyip adn Matthaios olarak deitirmiti. Ve ayn gn hrmetle Tanr'nn
sa'nn muhteem imparatorluk manastr Pantokrator'a defnedildi.
KRONK-22

122116730, 10 ndiksiyon, Kasm- 125416763, 13. ndiksiyon, 3 Kasm

1 Anadolu'da Laskaris'in ardndan, kz Eirene'nin kocas onun [Laskarisin]
damad, oannes Doukas Vatatzes, 32 yl, 1<1 > ay.
Bugn Ukrayna snrlar iinde kalmaktadr ve Dinyester rmann gneyinde ve rman
azna 19 kn mesafede eski bir Yunan kolonisi olarak kurulmutur. Ayrntl bilgi iin bkz.
Ilanayewpyiou, AyyeAK, Aatp6Kaatpo, 2008, Encyclopaedia of the Hellenic World,
Black Sea, <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=l0684>
90

125416763, 13. ndiksiyon, 3 Kasm-125816766, 1. ndiksiyon, 16Austos

2 Ve onun ardndan olu, Theodoros Laskaris, 4 yl. Bunun olu oannes'i,
[Michael] Palaiologos kr etti.
126116769, 4. ndiksiyon, 25 Temmuz
3 Michael Komnenos Palaiologos, 24 yl. Hkmdarlnn nc ylnda
Konstantinopolis Romallar tarafndan fethedildi, 6768 yl, 25 Temmuz, 4.
ndiksiyon'da.
128216791, 11. ndiksiyon, 11 Aralk
4 Michael Komnenos Palaiologos 6 791 yl, 11. ndiksiyon, 1 1 Aralk'ta ld.
128216791, 11. ndiksiyon, 11Aralk- 132816836, 11. ndiksiyon, 24Mays
5 Andronikos Komnenos Palaiologos < . . > yl.
129416802, 7. ndiksiyon, 21 Mays-132016829, 4. ndiksiyon, 12 Ekim
6 Olu, Michael Komnenos Palaiologos < > yl.

132816836, 11. ndiksiyon, 24Mays-1341/6849, 9. ndiksiyon, 15 Haziran

7 Andronikos Palaiologos, onun olu, kudretli ve en byk komutan.
134116849, 9. ndiksiyon, 15Haziran- 139116899, 14. ndiksiyon, 15 ubat
8 Ve onun ardndan olu, oannes Palaiologos Megas Domestikos oannes
Kantakouzenos'u tek kz Helene ile evlendirdi.
134716855, 15. ndiksiyon, 3 ubat
9 Ve kafi miktarda uzun bir zaman getikten sonra damad, oannes Kanta
kouzenos imparatorluu eline eline geirir ve 8 yl hkm srer.
135316861, 6. ndiksiyon, Bahar
10 O olu Matthaios'u imparatorlukla talandrd.
"

135316861, 6. ndiksiyon, Mart (?)

11 Fakat Palaiologos Samothrake'ye [S emadirek] kat.
135416863, 8. ndiksiyon, 22 Kasm
12 Daha sonra o Vayia yortusu gn bir Trieres ile kente gizlice girdi ve tek
rar imparatorluu ald. Fakat o Kantakouzenos'u tahttan indirdi ve onu
Mangana Manastr'na kei olarak yerletirdi ve onun ismini kei asaph
olarak deitirdi.

Tplrpr<; (Trieres): sra krekli sava gemisi.

91

135016858, 2. ndiksiyon, Yaz (?}

13 Drt olu - Andronikos, Manuel, Michael ve Theodoros - olan oannes
Palaiologos, Andronikos'u imparator ilan etti, Manuel'e ise despot unvan
balad.
137316881, 11. ndiksiyon, 30 Mays
14 Onlar bir mddet sonra birbirlerine bakaldrnca babas olu Andronikos'u
yakalad ve onu kr etti ve onu hapsetti.
137616884, 14. ndiksiyon, Temmuz {yaklak olarak}
15 Fakat o hapisten firar ederek kat ve Galata'ya geldi. Cenevizliler onu ka
bul ederek, onu mstakbel iktidar olarak desteklediler.
137616884, 14. ndiksiyon, 12 Austos
16 6884 yl, Temmuz aynda onlar onu gizlice ehir'e getirdiler.
137616885, 15. ndiksiyon, Ekim
17 Ve imparatorluu ele geirdikten sonra babas ve annesini hapse kapatt, ve
ayn ekilde imparatorluunu elinden alan Despot Manuel'i kardei Theo
doros ile birlikte daha sert koullarda hapsetti.
137316882, 12. ndiksiyon, 11-15 Kasm
18 Bu artlarda, Trapezountaya [Trabzon] gelen ve burasn alamadan geri
dnen karde Michael, Despot Dobrotic'in1 damad oldu.
Eyll 1376-Austos 137716885, 15. ndiksiyon
19 Ve kaynbiradei olan Terteres isimli biri tarafndan ldrld
137916887, 2. ndiksiyon, 1 Temmuz
20 ki yl sonra, oannes Palaiologos ve oullar, mparator Manuel ve Theodo
ros katklar zaman Orchanes'in [Orhan Gazi] olu Emir Amourates'in
[I. Murad] yanna sndlar. Ve ksa bir sre sonra onlar [tekrar] impara
torluu ele geirdiler. Ancak Andronikos, hanm Maria, bykbabas Kan
takouzenos ve annesi Helene'yi alarak Galata'ya geldi.
1381/6889, 4. ndiksiyon, Mays
21 Ve ksa bir sre sonra, Kantakouzenos'un ehir'e dnd bir srada, bir
bar antlamas imzaland.
Dobruca'da yerel hkmdarlardan biri olarak ilk defa 1346(ia oannes Kantakouzenos'a
kar Savoye'lu Anna'y desteklemi ve bozguna uratlmtr. Bizans vassalln kabul
etmitir. Despot unvann 1357 veya 1366'da ald dnlmektedir. Ayrntl bilgi iin bkz.
Alexander Kazhdan, "Dobrotica ODB, c. I, s. 642; Ayrca bkz. P. Schreiner, Studien zu, s.
148-151.
92

139216900, 15. ndiksiyon, 20 Temmuz (?} {sonra)

22 Fakat hanmefendi Helene rahibe oldu ve Hypomone ismini alp,
Martha'nn rahibe manastrna gitti.
142516933, 3. ndiksiyon, 21 Temmuz
23 Manuel Palaiologos imparatorluun sahibi oldu. O uzun bir zaman im
parator kald ve 105 yanda (!) ld. Onun tek gzl, doutan zeki, Sr
bistanl Helene isimli bir hanm ile alt olu vard: oannes, Theodoros,
Konstantinos, Dragases, Demetrios, Thomas ve czzaml Andronikos.
141516923, 8. ndiksiyon, 29 Mart -2 Mays
24 Bu Manuel (uzun zaman nce tahrip edilen) Heksamilion'u ina etti ve
btn Morea'y [Mora] idaresi altna ald.
1430/6938, 8. ndiksiyon, 17Temmuz
25 Ve o daha nce Papa'nn elinde bulunan Glarentza'y2 sava yoluyla alarak
bu kenti tahrip etti.
Eyll 1394-Temmuz 140216903-6910, 3-10 ndiksiyon
26 O Phrangia'da [Batda] bulunduu srada, birlemeden ziyade u neden
den bunlar meydana geldi: Eltarim [I. Bayezid] olarak adlandrlan Sultan
Pagiazites [I. Bayezid] ilerleyerek, hkmettii topraklar zerinde yayld
ve Konstantinopolis'i 9 yl muhasara altna ald; yle ki Mouzourion3 bu
day 100 Aspron'a4 mal olsa da, yine de aranp bulunamad.

lk defa III. yzylda Mora Yarmadas'n kuzeyden gelen saldrlara kar koruma amacyla
yapld bilinen surlar, Mora Yarmadas ile Kara Yunanistan'n Saronikos Krfezi'nden
Korinthos Krfezi'ne kadar uzanarak birbirinden ayran yarmadann savunmasn
kolaylatrmak amacyla V. yzylda kullanlmaya balanm, zaman iinde tahrip olmutur.
il. Manuel Palaiologos 1415'te Mora'y Trk aknclarna kar korunakl hale getirmek iin
yeniden ina ettirir. Roma mili ile "Altmil" anlamna gelen ad, Osmanl kaynaklarnda
"Germe Berzah" olarak da bilinir. Bkz. Timothy E. Gregory "Hexamilion ODB, c. il, s. 92728; Ayrca bkz. J. W. Barker, "On the Chronology of the Activities of Manuil il. Paleologus in
the Peloponnesus in 1415" BZ, 55 (1962), s. 39-55.
Glarentza: Bugnk ad KuUvr=Kyllene. Mora Yarmadas'nn kuzeybatsnda Pyrgos
ehrine bal bir limandr. XIV. yzyl boyunca Katalan Achaia Prenslii egemenliinde
kalan kale 1460'ta Osmanl egemenliine girmitir ve bugn sadece kalntlar mevcuttur.
Bkz. R. L. Wolff- H. W. Hazard, "The Later Crusades" A History of the Crusades, haz. K.M.
Setton, Londra 1969, c. il, s. 249-273.
Mouzourion'un fiyat karl bu devirlerde aa yukar 100 asper (aspron) tutmaktadr.
Bizans'ta resmi para ve llerin deerlerine dair tablolar iin bkz. Eric Schilbach,
Byzantinische metrologie, Mnih 1970, s. 266-272; Ayrca bkz 1he Economic History of
Byzantium, From the Seventh through the Fifteenth Century, haz. Angeliki Laiou, Dumbarton
Oaks Studies, Washington 2002, s. 815-878.
Asper, Xll. yzyldan XVll. yzyla kadar Akdeniz ticaretinde ska kullanlm madeni

93

1399/6908, 8. ndiksiyon, 10Aralk

27 mparator bu alkla yzletii zaman, mparatorie ile ileri gelenlerin bir
blmn ve erafn alarak kilise birlii maksadyla <deil>, daha ziyade
kente yardm bulmak maksadyla Phrangia'ya [Batya] giden bir Trieres'e
bindi; kardei Andronikos'u (!) hkmdar olarak ehir'de brakt.

140216910, 10. ndiksiyon, Bahar-Yaz

28 ehir'deki insanlar alktan lrken, halk kat. leri gelenlerden bazlar
ehir'in anahtarn aldlar ve ehir'i teslim etmek iin Sultann [I. Bayezid] yanna Kotyaeion'a [Ktahya] doru yola ktlar.
140216910, 10. ndiksiyon, 28 Temmuz
29 Pers hkmdar kuvvetleriyle gelerek Pagiazetes [I. Bayezid] ile savaa tu
tutu ve onu Sebasteia'da [Sivas] byk yenilgiye uratt ve Pagiazites'i [I.
Bayezid] sa ele geirdi ve Anadolu'yu da ald ve onu yamalad, 6904 yl,
4. ndiksiyon'da, 6 Aralk, Cuma gn.
140316911, 11. ndiksiyon, Haziran
30 ehir'in anahtarn alan ileri gelenler keyifle geri dndler. [Onlar] mpa
rator Manuel'e bildirdiler; [Manuel] Phrangia'dan [Batdan] geri dnd
ve kentte imparatorluu tekrar devrald. Andronikos'u1 (!) ise despot olarak
Thessalonike'ye [Selanik] gnderdi. Ve orada ocuksuz ld.

142116929, 14. ndiksiyon, 19 Ocak

31 <Babas henz hayattayken imparatorluk> tacn takan Manuel olU
oannes'e imparatorluk tacn giydirdi, 6924 yl, 10 ndiksiyon'da, 21
Mays'ta.

140816917, 2. ndiksiyon, 22 Eyll'den sonra

32 Andronikos ldnde (!), mparator Manuel en kk olu czzaml
Andronikos'u Thessalonike'ye [S elanik] gnderdi.
1423/6932, 2. ndiksiyon, 13 Eyll
33 Ve bu czzaml, Thessalonike'yi [Selanik] 20.000 Venedik Flori'sine Vene
diklilere satp, oradan ayrld.

paralardan biridir. Yunanca aarrpov=beyaz anlamna gelen ve gm madeninden yaplm

olan bu para baka medeniyetlerde de karln bulmutur. Osmanl'da da "ake"nin beyaz
anlam nedeniyle bu szckten tredii zannedilmektedir. Ayrca Bat'da da ayn anlama
gelen kullanmlar grlr. Bkz. Philip Grierson "Asper", ODB, c. I, s. 2 1 1 .
VIII. oannes Palaiologos.

94

142216930, 15. ndiksiyon, 10 Haziran- 24Austos

34 mparator Manuel'in zamannda Mouratpeis [il. Murad] ehir'le bir sa
vaa giriti ve oraya hcum etti ve hibir baar salayamad.
142416932, 2. ndiksiyon, 20 ubat
35 Fakat anlama yaptlar.
1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart, aramba
36 Sultan [il. Murad] Thessalonike'yi [Selanik] 9 yl boyunca muhasara alt
na ald ve zaman geldiinde, 6938 yl, 2. ndiksiyon'da, <29> Mart, Mega
los Kanonas'n aramba gn sabah oray igal etti.

142516933, 3. ndiksiyon, 21 Temmuz

37 mparator Manuel bunu, yani Thessalonike'nin [Selanik] kaderini duydu
u zaman baygnlk geirdi ve ld.
1430/6938, 8. ndiksiyon, Ocak
38 mparator oannes, Theodoros, Dragases ve Thomas' Despotluu stlen
mesi iin Morea'ya [Mora] gnderdi. Ve Thomas prensin kzn kendisine
e olarak ald ve bu hkmdarl stlendi.
Bilinmeyen Tarih
39 Demetrios ise Kantakouzenos Strabomites'in2 kzn [e olarak ald.]
144116949, 4. ndiksiyon,Austos
40 Dragases, Mytilene [Midilli] hkmdarnn.
.

1448/6956, 11. ndiksiyon, (24?) Haziran

41 Theodoros onun elindeki imparatorluu almak iin geldiinde, Selymbria'da
[Silivri] zehirlenerek ld.
1446/6955, 10. ndiksiyon, 10 Aralk
42 Dier kardeler kavga ederlerken, Amouratpeis [Muradbey/11 . Murad]
gelip Heksamilion'u ald v onu yerle bir etti. Ve tekrar bar yaptlar. De
metrios, mparator ile birlikteydi ve o Hristiyanlara ihanet etti.

Ortodoks Hristiyanlar'da Paskalyadan nceki 40 gnlk Oru'un ilk drt gn ve beinci

haftann Perembe gn ilahilerin okunduu dini trenin addr.
Kantakouzenos Strabomites 1417/ 1 8-1 424 tarihleri arasnda Tesalya'daki Lamia kentinin
idarecisidir. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 11, s. 583. Bu kii hakknda en ayrntl bilgi
iin u eserlere bkz. D. Nicol, The Byzantine Family of Kantakouzenos (Cantacuzenus) ca.
1 100-1460, Washington 1968, s. 167; E. Trapp, PLP, Nr. 10987.

95

143716946, 1. ndiksiyon, 27 Kasm

43 mparator oannes ehr'in yoksulluunu grdnde, Papa Eugenios za
mannda Phrangia'ya [Italya] doru yola kt ve 8. Sinod [Konsil] ger
ekletirildi. O 2,5 yl orada kald ve o ehir'e ihanet eden.Demetrios'u da
beraberinde gtrmt.
144116949, 4. ndiksiyon, 16 Nisan'dan sonra
44 Onlar dndkleri vakit, elerini defnedilmi buldular. Ve Demetrios annesi
ve mparatorun isteine karn Mesembria'da [Misivri] Asanes'in kzn
ald ve onunla evlendi. Ve ondan Helene isminde bir kz ocuu dodu.
Austos-Eyll 1449/6957-6958, 12.13. ndiksiyon
45 mparator tarafndan arldktan sonra ona erkek kardei Thomas ile
birlikte Morea'y [Mora] verdi. Fakat o Dragases'i hkm srmesi iin
ehir'de alkoydu.
144816957, 12. ndiksiyon, 31 Ekim
46 mparator oannes 6957 yl, 9. ndiksiyon, 1 Kasm gn ld ve mpara.
tor Dragases imparatorluu stlendi. Anneleri Helene, rahibe Hyponome,
hala eski imparatora ait olan sarayda yayordu.
145116959, 14. ndiksiyon, 3 ubat
47 Mouratpeis [Muradbey/11 . Murad] 6957 yl, 9. ndiksiyon'da, 31 Ocak,
Cumartesi gn ld.
145016958, 13. ndiksiyon, 23 Mart
48 mparatorun annesi, Hanmefendi Helene de ld.
145216960, 15. ndiksiyon, Mart-Austos
49 Machoumetpeis [Mehmedbey] hkmdar oldu ve iki Neokastra'y [Ru
melihisar] ina etti.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
50 Ve ehir'i kuatt, igal etti ve onu savala ald, 6961 yl, 1. ndiksiyon'da, 29
Mays, Sal gn, sabah.
146016968, 8. ndiksiyon, Mays
51 Morea'l [Mora] iki kardein aras bozulunca, Demetrios Asanes'in tavsi
yesi zerine Sultan kaynpeder almak ve Morea'y [Mora] teslim etmek
<istedi> ve Hristiyanlar soyu klla yok oldu.

96

Eyll 1470 -Austos 147116979, 4. ndiksiyon

52 O [Demetrios], Adrianopolis'te [Edirne] Kei David ismiyle ld.
1460/6968, 8. ndiksiyon, 28 Temmuz
53 Fakat Thomas Phrangia'ya [Bat/Korfu] kat. Ve talihsiz Dragases ile bir
likte Romallarn imparatorluu ortadan kalkt. Konstantinos ve Helene
kenti kurdu; Koistantinos ve Helene kne neden oldu. [Orakel] Ma
maimi [kehaneti] gerekletirildi.
KRONK-23 ( Gelibolu Kronii)
I

129316801, 6. ndiksiyon, 30 Mart

1 6801 yl, 30 Mart'ta Pinkernes2 geldi.
Eyll 1304-Astos 130516813, 3. ndiksiyon
2 6813 ylnda [Bernard] Rocafort.
Eyll 1312-Austos 131316821, 11. ndiksiyon
3 6821 ylnda Chalyles [Halil] [geldi] .
II

129516804, 9. ndiksiyon, 25Aralk (yaklak olarak)

4 6805 ylnda Pinkernes kr edildi.
1304/6812, 2. ndiksiyon, Bahar
5 Ve 1<2> Anadolu boald.
130716815, 5. ndiksiyon, yaklak Mays
6 15 ['inde] Rocafort Bat'ya geldi.

P. Schreiner'e gre, Kronik 7/S'te Michael Palaiologos iin anlatlan P.P.P kehaneti gibi bir
akrosti ima edilmesi muhtemeldir. Bkz. P. Kleinchroniken, c. III, s. 52, dn. 1 1 .
myKtpvr veya bazen de emKtpvr: Kelime anlam saki veya arap sunan kimsedir. Liddle
Scott szlne gre Latince kkenli "pincerna'' kelimesinden, A. Kazdan'a gre Eski Yunanca
emKeppaw=arap kartrmak fiilinden tremitir. Bkz. A. Kazhdan, "Pinkernes" ODB, c.
III, s. 1679. Tarihsel kkenleri Antik Yunan'a kadar inen bu unvan, ilk nce IX. yzyldan
itibaren imparatorun sofrasndan sorumlu saray grevlisi unvanyken, XIV. yzylda Bizans
saraynda onore edici bir unvan olmutur. Burada kastedilen kii Aleksios Philanthropenos,
Lidya ve Nymphaion blgesi komutanyken baarsz isyan giriimi sonucu 1 295'te kr
edilmitir.

97

KRONK-29 (Mesembria Kronii)

Eyll 1365-Austos 1366/6874, 4. ndiksiyon (?}

1 6874 ylnda Koundouroslar1 Mesembria'y [Misivri] ald.
Eyll 1376-Austos 137716855, 15. ndiksiyon
2 6885 yl, 15. ndiksiyon'da, Despot Michael Tristria'da ldrld.
1396/6905, 5. ndiksiyon, Ekim (?}
3 6905'te Trkler [Tourkoi] Mesembria'y [Misivri] aldlar ve [ahaliyi]
Tzymn2 [Irma] kenarna iskan ettiler.
1402/691O, 1O. ndiksiyon, 28 Temmuz
4 6910 ylnda Timur Paiazites'i [I. Bayezid] malup etti, Temmuz aynda.
1399/6907, 7. ndiksiyon, 2 ubat, Pazar
5 6907 yl, 7. ndiksiyon, 2 ubat, Cuma gn, Varna tanrsz Tatarlar3 tara
fndan tutsak edildi.
1404/6912, 12. ndiksiyon, 6 Haziran-140516913, 13. ndiksiyon, Temmuz
6 691 <2> yl, 12. ndiksiyon, 6 Haziran'da, Salagrouzos Kalatha'y4 hileyle

3
4

Koivwupo<KoivToupoc;: P. Schreiner, 1967'de yaynlad eserinde bu szckle

Mesembria'y igal eden Savoy Kontu Amadeo'nun askerlerinin kastedilmi olabileceinden
veya Latin olan Amadeo iin "Kont" unvanna atfen tretilmi olma ihtimalinden sz
etmektedir. Lakin, E. Zachariadou bunun hibir kantnn olmadn gstermitir.
Nitekim son yaynnda bu yorumundan vazgemitir. Bkz. P. Schreiner, Studien zu, s. 204.
E. Kriaras'n szlnde, asl anlam kuyruu kesik kpek ya da gdk kuyruklu eklinde
verilmitir. Ancak 3. anlam olarak etnik gruplar iin kullanld belirtilmi, herhangi bir
etnik grup ad verilmemitir. E. A. Sophocles'in szlnde "ksa kuyruk" anlamnn dnda
kaydadeer bir bilgi verilmemekle beraber kaynaklardaki olas farkl yazmlar eklenmitir.
E. Zachariadou'ya gre kelimenin baka bir anlam da "hrsz"dr. Ancak bu konudaki en son
neri Konstatinos Minas'tan gelmitir. Onun tahliline gre bu szck Kalymnos gibi baz
blgelerde "eytan'' anlamnda, Bizansllarn daimi dman olan Trkler iin kullanlmtr.
Baz rnekler vermesine ramen, K. Minas'n Bizans metinlerinde Trklere ynelik hakaret
szcklerini sraladktan sonra bu szcn de Trkler iin kullanlm olabileceini iddia
etmesi yeterli dayanaktan yoksun grnmektedir. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III,
s. 249; E. Zachariadou, Bibliokrisia (1968), s. 440; Emw wv .Aecov r11c; eaawvcc;
eU17vcc; 011wovc; ypaarelac; 1 1 00-1669, Tooc; A-B, Thessalonike 2001 ; K. Minas,
"rAwoaKtc; napaTT)poE<;, s. 415-416; E. A. Sophocles, Great Lexicon of the Roman and
Byzantine Periods, Harvard University Press, Londra-Oxford 1914.
Mesembria yaknlarnda denize dklen ve Bulgar kaynaklarnda Cimon/Cimos olarak
geen nehir.
Altn Ordu Moollar.
Kalatha, Varna'nn gneyinde birka kilometre mesafede bir kaledir. P. Schreinere gre
Salagruzos adndan birinin bu kaleyi fethettiine dair haberi sadece Ksa Kronikler'de
vardr. Salagruzos'un kim olduu belli deildir. Doukas, 1409 ylnda Sleyman elebi iin
98

igal etti1 ve 6913 yl, 16 Temmuz'da [kentten] ekildi.

Eyll 1409-0cak 1410/6918, 3. ndiksiyon

7 6919 ylnda Mouses [Musa elebi], mparatorun topraklarn yamalad
ve Mesembria'y kuatt.
142416933, 3. ndiksiyon, 20 Ekim, Cuma
8 6933 yl, 3. ndiksiyon'da, 20 Ekim, Cuma gn mparator oannes iki
kadrgayla Asprokastron'dan [Akkerman] Mesembria'ya [Misivri] geldi.
142816937, 7. ndiksiyon, 28 Eyll, Sal
9 6937 yl, 7. ndiksiyon'da, 28 Eyll, Sal gn Mesembria'nn [Misivri] en
aziz Metropolit'i akobos vefat etti.
143716946, 1. ndiksiyon, 27 Kasm-144016948, 3. ndiksiyon,31 Ocak
10 6946 yl, 1. ndiksiyon'da, 28 Kasm'da mparator oamnes, Patrik oseph
ve kardei Despot Demetrios ile birlikte Phrangia'ya [ltalya] Sinod [Kon
sil] iin yola kt. Ve 6948 yl, 3. ndiksiyon'da, 2 ubat'ta ehir'e geldiler.
144216950, 5. ndiksiyon, 23 Nisan-6Austos
11 6950 yl, 5. ndiksiyon'da,23 Nisan'da Trkler Despot Demetrios'un yard
myla ehir'i yamaladlar. Ve ayn yl, 6 Austos'ta tekrar geri gelerek, tarla
ve zm balarn tahrip ettiler.

144216950, 5. ndiksiyon, 23 Nisan, Pazartesi

12 Ayn yl, ayn ndiksiyon ve ayda, <23 >'nde, Pazartesi gn, mparator kz
Hanmefendi Helene dodu.
1444/6953, 8. ndiksiyon, 10 Kasm
13 6953 yl, 8. ndiksiyon'da, 10 Kasm'da, Trkler Macar Hunyadi'nin ko
mutasndaki Vlah ve Macar birlikleriyle savaa tututular. Trklerden ok
sayda ve Macarlardan daha az [sayda] nfus yere serildi. Karanlk kp,
gece bastrmadan, Trklerden kimse evine dnmedi; daha sonra ordular
Lapseki'de (Lampsakos) bir bur ina eden Cenevizli Salgruzo de Negro adnda birinden
bahsetmitir. Ancak bu ikisinin ayn kii olup olmad tespit edilememitir. Bu konuda
daha geni bilgi iin bkz. P. Schreiner, Studien zu, s. 160- 161.
Burada kullanlan eKAE'(IEV<KAEnw fiilininin anlam konusunda E. Zachariadou'nun
nerisini kullanmay uygun grdk. P. Schreiner'in, bu fiili "yamalad" olarak tercme ettii
eserinden sonra, E. Zachariadou bir eletiri yazsnda bunun anlam tam karlamadn,
yerine "hileyle igal etti" tercmesinin daha doru olacan nermitir. P. Schreiner, E.
Zachariadou'nun bu gzlemini dikkate almasna ramen tercih etmemitir. Bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. il, s. 394, dn. 45; P. Schreiner, Studien zu, s. 204; kr. E. Zachariadou,
Bibliokrisia (1968), s. 430.

99

birbirinden ayrldlar ve Emir [il. Murad], Adrinopolis'e , [Edirne] Ma

carlar Macaristan'a ve Vlahlar [Eflaklar], Vlachia'ya [Eflak] geri dndler.
Muharebe Varna'da gerekleti.

144216951, 6. ndiksiyon, 2 Eyll, Pazar

14 6951 yl, 6. ndiksiyon'da, 2 Eyll, Pazar gn, Vlahlar, Macarlarla birlikte,
Vlachia'da Ttirkleri malup ettiler. 28 bin Ttirk ldrld.
1443/6951, 6. ndiksiyon, Haziran (?}
15 mparator'un bar anlamas Haziran aynda oldu.
144816957, 12. ndiksiyon, 17-19 Ekim
16 6957 ylnda, Trkler bir kez daha Hunyadi'nin komutas altnda bulunan
Macarlarla savaa tututular. 12. ndiksiyon'da, Kasm aynda her iki taraf
da bir bozguna urad ve birbirlerinden ayrldlar.
KRONK-32 (Argos ve Nauplion Kronikleri)

92016428, 8. ndiksiyon, 9 Temmuz (?}

1 <Argos ve Nauplion'un> ilk piskoposu Petros idi. Makedon dindar mpa
rator zamannda, 1. ve 2. kutsal Ekmenik2 Sinod, Patrik Photios'un zama
nnda, 6365 ylnda, tpederler 83t, gen Aziz Theodosios'u atad.
Eyll 1082-Mays 108316591, 6. ndiksiyon
2 659<1> ylnda Aleksios tarafndan Eustratios zamannda Lakedaimon'a
metropolit atand.
1143/6652, 7. ndiksiyon, Ekim
3 (L) 6652'de yani 1 144'te, Manuel Komnenos'un hkmdarl srasnda,
Nikolaos Mouzalon'un patriklii zamannda, Nauplion'un ve Argos'un en
aziz piskoposu, Leon, Nea Mone'yi3 ina etti.
2

Eflaklar ve Eflak lkesi. Ulahlar olarak da bilinir.

Ekmenik (Evrensel) Sinod veya Konsil, resmi olarak dnyada Ortodoks kilisesinin

temsilcilerinin topland, kilisenin resmi doktrini, ileyii, disiplini; kurallar ve

hiyerarisiyle ilgili kararlar alan meclistir. lki 326 ylnda znik'te (Nikaia) toplanan bu
Konsil, 381 'deki stanbul ve 451 'de Kadky'de toplanan 2. ve 4. Konsil kararlarndan sonra
stanbul Patrii Dou'nun Ekmenik Patrii olmutur. Bkz. Aristeides Papadakis, Anthony
Cutler "Councils" ODB, c. I, s. 540-43.
Bugn Yunanistan'n Argos ehrinde Nea Mone adyla bir manastrtespit edilebilmi deildir.
Bu nedenle manastr hakknda kronik notumuz dnda bilgi yoktur. P. Schreiner bu notta
bahsi geen ahslarn kartrldn dnmektedir. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c.
il, s. 168- 169. Ayrca, bu manastr ayn adla Sakz (Chios) Adas'nda bulunan manastr ile
kartrlmamaldr.
100

(S) Leon Nea Mone Manastr'n ina etti, Manuel Komnenos hkmdarl
zamannda, 6652 ylnda.

Eyll 1165-Austos 1166/6674, 14. ndiksiyon

4 (L) 6674'te yani 1166'da, ad geen Manuel'in imparatorluundan 22 yl
sonra ve onun patriinin zamannda imparatorluk emirleri ve fermanla
ryla, katibi Konstantinos Melissenos tarafndan Nauplion ve Argos'un en
kutsal piskoposluk idaresi azizler azizi Niketas'a verildi.
( S) Niketas ise ayn imparatorun fermanlaryla Nauplion ve Argos'un en
kutsal piskoposluunun mazbatasn [praktikontu] ald, 6674 ylnda.
118716696, 6. ndiksiyon, 2 Ekim
5 6695 ylnda, 1187'de, saakios <Angelos'un> hkmdarl srasnda Sara
zenler [Sarakenoi/Araplar] Despot sa'nn kutsal mezarn aldlar.
Eyll 1188-ubat 1189/6697, 7. ndiksiyon
6 (L) 6697 ylnda yani 1189'da saakios Angelos'un hkmdarlnn dr
dnc ylnda, Niketas Mountanes'in patriklii srasnda, Nauplion ve
Argos'un en aziz piskoposu oannes, 88. derece metropolitlie ykseltildi
ve onurlandrld. 6860 ylnda, Palaiologoslarn Andronikos hkmdarl
srasnda, 163 yl sonra, 107. dereceye indirildi. Daha sonraki yllarda Argos
piskoposu 90. dereceye ykseltildi, kendisinin kilisenin [tuttuu] resmi ka
ytlarndan anlald zere.
( S) Ve bizim, Nauplion ve Argos'un metropoliti oannes ykseltildi, saa
kios Angelos zamannda, 6697'de.
(C) Argos 6597 (!) ylnda metropolitlik oldu. 88. derece metropolitlie
ykseltilen Metropolit oannes idi.
(C) Daha sonra 107. [derece] oldu.
118516694, 4. ndiksiyon, yaklak 12 Eyll-119516703, 13. ndiksiyon, Nisan
7 Dindar mparator olan saakios Angelos 8 yl ve ** ay boyunca yaad. Aziz
ler azizi Patrik Basileios Kamateros'u kovarak, <sakelarios> Niketas' bu
makama ykseltti. Sonra bunu kovduktan ve aforoz ettikten sonra, Theoto
kites Leontas' ykseltti. Ve onu sulayarak tahta Hierosolymon Dositheos
makama oturtuldu, ve o da makamdan indirilerek, rahip Ksiflinos patrik
oldu.
120416712, 7. ndiksiyon, 12 Nisan
8 6712'de, yani 1204'te, Aleksios Doukas Mourtzouphlos'un hkmdarl
srasnda, ki o 2 ay 10 gn hkmdarlk yapt, oannes Kamateros'un

101

patrikliinde, Latinler ehir'i aldlar. te yandan Theodosios (!) Laskaris

Anadolu'da 19 yl hkmdarlk yapt, Patrik Autoreianos ise *** de.

1261/6769, 4. ndiksiyon, 25 Temmuz

9 6769 ylnda, yani 1259'da, Manuel2 (!) Palaiologos Komnenos hkmedi
yordu. Onun hkmdarlnn altnc ylnda yani 6772 ylnda, 1264'te,
Latinleri ehir'den att ve onu ald. Ve onlar ehir'e 60 yl hkmetti.
Eyll 1262-Austos 126316771, 6. ndiksiyon
10 Aziz Andreas'n kutsal ncil'i, imdi ona sahip olan Nauplion kentine, mu
ganni Demetrios Charbures tarafndan 6 771 ylnda sunuldu.
127216781, 1. ndiksiyon, 8. Kasm
11 6781 ylnda ise, 12<72> de, onun imparatorluunun 4. ve 10. ylnda onun
olu mparator Andronikos'a, Patrik oseph tarafndan ta giydirildi. Ma
nuel (!) 24 yl hkmdarlk yaparken, Andronikos 49 yl hkmdarlk yap
t.
130116809, 14. ndiksiyon, Haziran
12 680<9>'da, 14. ndiksiyon'da, Monembasia metropolitlik oldu.
Eyll 1303-Austos 130416812, 2. ndiksiyon
13 Ve 6812 ylnda, 1303, Andronikos Doukas Komnenos Palaiologos'un h
kmdarl zamannda ***
128116790, 10. ndiksiyon, 18 Kasm (?}
14 Onun hkmdarlnn 31. ylnda Papa Nikolaos mparatoru aforoz etti.
133216840, 15. ndiksiyon, 12 ubat, aramba
15 6840 ylnda, 1332'de, dindar mparator Andronikos Palaiologos ld.
Onun lmnden birka gn nce, < 1 >2 ubat, aramba gn, <Krk
ehitler kilisesiyle birlikte> bulunan stun ykld. Ve ** yl nce zerinde
'Nika' denen ha vard, yani o armhn kutsal parasndand, ki daha nce
dmt. Onun ardndan Michael Palaiologos yaamnn 10 yl, 4 ay, 10
gnnde imparatorluk yapt.
Eyll 1331-Austos 133216840, 15. ndiksiyon
16 68403, bu 4 ylda, 1332'de, Nauplion ve Argos'un hkmdar, Frantzozos,4
l

1. Theodoros Laskaris.

VIII. Michael Palaiologs.

Asl metinde Latin harfleriyle yazlm.
Gautier II de Brienne. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 239.

3
4

102

Rane *** Nauplion'un Archimandrite'i yapt.

Eyll 1350-Austos 135116859, 4. ndiksiyon

17 Ve benzer ekilde 1351'de, 6<859> ylnda, Papaz Manuel Kamateros'u ba
papaz yapt.
1341/6849, 9. ndiksiyon, 14 Haziran
18 6850 ylnda Andronikos 24 yl ve 3 ay hkmdard.
Bilinmeyen Tarih
19 6860 ylnda, 1322'de, Palaiologoslar'n ikinci Andronikos'u Argos'u 88.
dereceden 107'ye indirdi, ve sonra burada tekrar 90. dereceyle onurlandrl
d.

Eyll 1365-Austos 1366/6874, 4. ndiksiyon

20 6874 ylnda oannes Palaiologos t <41 yl>, 1 ay t hkmdard.
139016898, 13. ndiksiyon, 8 Temmuz-139516903, 3. ndiksiyon, 15 Mart
21 6891 ylnda, Korinthos't:i.1 <ve> bu blgede Latinlerin metropoliti, Fra
Stephanos de Pistoias2 adnda biriydi.
Eyll 1384-Austos 138516893, 8. ndiksiyon
22 6893'te, 1385'te Aziz Markos'un hkmdarl [Venedik] Korfu Adas'n
ald.
1388/6896, 11. ndiksiyon, 6Austos
23 6896 yl, 6 Austos'ta, Argos ve Nauplion'nun hkmdar, Miser3 Pieros
Kornaros ld. Nauplion metropolitliine defnedildi.
138916897, 12. ndiksiyon, 2 Nisan
24 6897 ylnda, 1389, 2 Nisan'da, grkemli hkmdarlk [Venedik] Nauplion
<ve> onun blgesini teslim ald.

2
3

Osmanl kaynaklarnda Korinthos adndan bozulmu ekliyle Grds/Grds olarak bilinen

antik Korinthos ehrinin etrafnda gelien ehir; XIX. yzylda deprem nedeniyle yeri
deimitir. Bugn Atina'ni 78 km gneybatsnda antik Korinthos ehrinin kalntlarna
yakndr. Heksamilion surlarn kapsayan snrlar zaman iinde idari deiikliklerle
genilemitir. Mora Yarmadas ile Yunanistan anakarasn balayan Korinthos kstanda
yer alan ehir, kstakta 1893'te tamamlanan su kanalyla birlikte doudaki Saronikos Krfezi
ile Korinthos Krfezi'ni balayan stratejik mevkii nedeniyle nem kazanmtr.
Stefanus Governus ya da Gabernus adnda biri olduu sanlmaktadr. "Poistoias" szcnn
ne anlama geldii ise bilinmemektedir. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, il, s. 341-342.
Yunanca crtp olarak Ksa Kronikler'de sklkla rastladmz bu terim, talyanca'dan
gemitir ve "Bay" anlamna gelir. Bugn ngilizce'de de Mister olarak kullanlr.
103

Eyll 1387-Austos 1388/6896, 11. ndiksiyon

.
25 6896 ylnda, 1388'de, Paulos Spata'dan sonra Naupaktos (lnebaht/Le
panto) hkmdarln ald.
138216891, 6. ndiksiyon,Aralk
26 6896'da, yani 1388'de Porphyrogennetos Despot Theodoros Palaiologos
Morea'ya [Mora] geldi.
Aralk 1388-0cak 138916897, 12. ndiksiyon
27 Ve 6<897 ylnda, 20 Eyll'de, [Theodoros Palaiologos] Argos kalesini
ald. Ve Argos'u almadan nce Nauplion sakinleriyle Nauplion'u ona teslim
etmeleri iin savat.
Eyll 1391-Austos 139216900, 15. ndiksiyon
28 6900 ylnda, yani 1392'de, Theodoros Palaiologos, Tanr'nn yardmyla
dindar despot Porphyrogennetos, isteyenler zgr Monembasiallar gibi
Monembasia'da ikamet etsin diye talimat verdi; baz blgeler hari: Batika
Tsakonia, Esopos [Asopos], Helos, Hierakion, Apiden, Seraphon, Tsitsi
non, Reontos, Prastos, Kastanitsa ve Hagios Leonidion.
Despottan nce Argos ve Nauplion'un hkmdar, Franzose, btn Tsakonia'y
ynetiyordu, *** adyla, ve despottan sonra Tsakonia'y Aziz Markos yne- .
tiyordu.
139416902, 2. ndiksiyon, 27 Mays
29 1394'te Morea [Mora] despotu bizim hkmdarmzla [Venedildiler] an
lama yapt ve despot bizim hkmdarmza Argos'u ve Thermisi'yi verdi,
ve hkmdarmz despota Megara ve Mylopotamon kulesini verdi.
139716905, 5. ndiksiyon, 2 Haziran
30 69[0]5 ylnda, 1397'de, 6. ndiksiyon'da, Emir karadan geldi ve ilk defa
Argos'u ald ve onu tamamen yok etti. Ve bu tarihte Nauplion'da Doukas
Epikernes1 bulunuyordu.
Eyll 1405-Austos 1406/6914, 14. ndiksiyon
31 6914 ylnda, 1406'da, yce podestas ve Argos ve Nauplion'un kaptan Ok
tavios Bonos,2 Papaz oannes Katelos'u Nauplion'un bapapaz yapt.
140716915, 15. ndiksiyon, (24?} Hazirf!,n
32 6915 ylnda, 1407 <'de> Manuel Palaiologos imparator oldu. mparator2

Epikernes Dukas. Nauplion'un idarecisi. 1 393/94 yllarnda ayrca Tesalya'daki Pharsalos

(Farsala) ve Domokos hkmdardr. Bkz. E. Trapp, PLP, No. 6090.
Ottaviano Bon.

1 04

lukta 19 yl yaadktan sonra 6933 ylnda vefat etti.

141516923, 8. ndiksiyon, 29 Mart-Mays

33 6923'te, yani 1415'te, mparator Manuel Palaiologos geldi ve Heksamilion'u
ina etti.
Eyll 1414-Austos 141516923, 8. ndiksiyon
34 Ayn ylda, 1415'te, Argos ve Nauplion'un en ycesi podestas ve kaptan
Thomas Minotos, 1 Papaz Nikolaos Pigases'i ikinci bapapaz yapt.
142016929, 14. ndiksiyon, 17Aralk, Sal
35 6929 ylnn, aramba gn, 17 Aralk'ta, Nauplion'da gkgrltle
ri ve imeklerin eliinde ar yamur, korkun bir k oldu. Ve Hagios
Andreas'n [kilisesinin] narteksi ykld ve kilisenin ana kaplar ald ve
abideler yarld ve an dt ve duvarlarda ve kaplarda sanki kltan iaret
ler oldu.
142116929, 14. ndiksiyon, 21 Ocak, Sal
36 (L) Ve 1421'de, Manuel Palaiologos'un hkmdarl zamannda, Latin
lerin piskoposu, Nani Secundo, Nauplion ve Argos'un piskoposu, Aziz
Petros'un kutsal kemiklerini, Argos'tan Nauplion piskoposluuna tad.
Yani 6929 ylnda.
(CP) 6929 yl, 14. ndiksiyon'da,21 Ocak, Sal gn,Manuel Palaiologos'un
hkmdarl zamannda Latinlerin piskoposu, Nani Secundo Nauplion ve
Argos'un piskoposu, Aziz Petros'un kutsal kemiklerini, Argos'tan Nauplion
piskoposluuna tad. Daha sonra orada bulunanlar karar verdiler, kutsal
mezar atklar11da blgede deprem oldu ve ok fazla gzel koku kt ve
etraf ve havay doldurdu. Ve mezar k dolmutu ve kemikler kutsallyla
uzanyordu. Ve baz inanlar sakat olanlar pek ok ifa buldular.
;

142316931, 1. ndiksiyon, 22 Mays

37 6931 ylnda, 1423'te, Trk Tourachampees [Turahan Bey] geldi ve
Heksamilion'u ykt.
142516933, 3. ndiksiyon, 21 Temmuz
38 6933 ylnda, 1425'te, mparator Manuel Palaiologos ld, ve onun olu
oannes mparator oldu, ki o 24 yl imparatorluk yapt.
Eyll 1426-Austos 142716935, 5. ndiksiyon
39 6935'te Trkler Nauplion'a akn yaptlar.
1

Minotto Tommaso.
105

142816937, 7. ndiksiyon, Ekim (?}

40 6936'da mparator Palaiologos kardeiyle birlikte Korinthos'a geldi.
Eyll 1428-Austos 142916937, 7. ndiksiyon
41 6937'de, yani <14> 29'da Tanr sa'ya(?) inanl Romallarn mparator ve
Autokrator'u1 oannes Palaiologos, ferman yoluyla Monembasia metropo
litliine ve piskoposluk olan Zemena, Reontos, Maines ve Methone [Mo
don] ve Korone [Koron] iin onlar ald zaman atama yapt.
143016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
42 6938 ylnda, 1430'da, Amouratmpees [Muradbey/11. Murad] Venedikli- '
lerden Thessalonike'yi ald.
1430/6938, 8. ndiksiyon, Temmuz (?}
43 Ve ayn ylda, Temmuz aynda, Despot Konstantinos Patra kalesini alk
sebebiyle ald.
1430/6938, 8. ndiksiyon, 17 Temmuz
44 kinci ylda, 1431'de, Katalanlar Glarentza'y aldlar, ve Despot Konstanti
nos buray bedelini deyerek ald ve onu ykt.
144316952, 7. ndiksiyon,Aralk
45 6932 ylnda, 1424'te, Despot Konstantinos Palaiologos geldi ve Morea'y
[Mora] ald ve Heksamilion'u ina etti. Ve Theodoros, onun kardei,
Morea'nn [Mora] Porphyrogennetos despotu imparator olmak amacyla
ehir'e girdi ve amacnda baarsz oldu. nk onun kardei oannes h
kmdard.
1439/6947, 2. ndiksiyon, 6 Temmuz
46 6947 ylnda, 1439'da, en dindar mparator oannes Palaiologos, onun pat
rii oseph ile birlikte iken, Floransa'da sekizinci Sinod'u gerekletirdiler
ve Latinlerle birletiler.
Eyll 1459-Austos 146016968, 8. ndiksiyon (?}
47 6968'ylnda, 1461'de, en yce Vintzilaos da Ripas ilk bapapaznn kardei
Papaz Demetrios Pigases'i Nauplion'un nc bapapaz yapt.

"mparator" anlamna gelen Yunanca auToKpchwp=autokrator szc Ksa Kronikler'de '

nadiren kullanlmtr. Genellikle BaaAeuc; szc kullanlmaktadr. Bu nedenle
autokrator szcn olduu gibi brakarak ikincisini "imparator" olarak evirmeyi uygun
grdk.
106

Eyll 1446-Austos 144716955, 10. ndiksiyon

48 6955 ylnda, 1447'de ***
KRONK-33 (1423 yl Kronii)
I

118716696, 6. ndiksiyon, 2 Ekim

1 (D) 6695 ylnda Sarazenler [Sarakenoi/Araplar] sa'nn kabrini aldlar.
(CP) 6695 ylnda Sarazenler [Sarakenoi /Araplar] Despot sa'nn kutsal
kabrini aldlar.
120416712, 7. ndiksiyon, 12 Nisan
2 (D) 6711 ylnda Franklar [Latinler] Konstantinopolis'i aldlar.
(CP) 6711 ylnda Franklar [Latinler] Konstantinopolis'i aldlar.
126116769, 4. ndiksiyon, 25 Temmuz
3 (D) 6768 ylnda Andronikos (!) Palaiologos orasn [Konstantinopolis]
Franklardan [Latinlerden] tekrar geri ald.
(CP) 6768 ylnda Andronikos (!) Palaiologos orasn [Konstantinopolis]
Franklardan [Latinlerden] geri ald.
125916768, 3. ndiksiyon, Gz
4 (D) 6769 ylnda Pelagonia Prensi Romallar tarafndan yakaland.
132016829, 4. ndiksiyon, Eyll
5 (D) 6829 ylnda Andronikos Asanes, Morea [Mora] ordusunu Amyklin'de
36 bin kii hesaplad, bu srada u kaleleri fethettiler: Akova, Karytaina ve
Hagios Georgios.

Eyll 1347 -Austos 1348/6856, 1. ndiksiyon

6 Dokuz veba salgn oldu: lk byk [salgin] 68<5>6 yl, ikincisi 6871 yl,
ncs 6882 yl, drdncs 6890 yl, beincisi 6899 yl, altncs 6907
yl, yedincisi 6918 yl, sekizincisi 6916 yl, dokuzuncusu Arnavutlarn
Tabia'ya1 geldii tarih olan 6939 ylnda meydana geldi.
Turahan Bey'in seferine konu olan Leontari, Gardiki (bugn Anavyto) Tabia (bugn Davia)
yerleimleri bugnk Tripolis'in kuzeybats, Mistra'nn gneybatsn kapsayan Arcadia
blgesindedir. Tabia (Davia), Tripolis'in 1 0 km kuzeybatsndadr. Turahan Bey'in bu seferi
ve ehirler hakknda daha geni bilgi iin Kenneth M. Setton, Papacy and the Levant, Ihe
. Fiftienth Century, c. Il, Philadelphia: The American Philosophcial Society, 1978, s. 38 ve
dn. 1 18. Mora zerine aratrmalaryla tannan Diana Wright'n, bu seferin gzergah ve
lokalizasyon zerine yazlar iin bkz. Diana Wright, http://surprisedbytime.blogspot.
. cm/2009/10/when-turks-came-to-davia.html. (3 ubat 2012).
1 07

(CP) 6856 ylnda byk bir veba salgn oldu.

134916858, 3. ndiksiyon, 25 Ekim

7 (D) 6857 ylnda Despot Kantakouzenos Morea'ya [Mora] geldi.
(CP) Ve ertesi yl, 6857 yl, 25 Ekim'de, Despot Kantakouzenos Morea'ya
[Mora] geldi.
Eyll 1362 -Austos 1363/6871, 1. ndiksiyon
8 (CP) 6871 ylnda ikinci veba salgn meydana geldi.
Eyll 1373-Austos 137416882, 12. ndiksiyon
9 (CP) 6882 ylnda nc veba salgn meydana geldi
138016888, 3. ndiksiyon, 25 Mart
10 (D) 6888 ylnda Kyrion Paskalya oldu.
(CP) 6888 ylnda Kyrion Paskalya oldu.
138016888, 3. ndiksiyon, 10 Nisan
11 (D) 10 Nisan 6888 ylnda Despot Kantakouzenos ld.
(CP) Despot Kantakouzenos da ld.
Eyll 1381-Austos 138216890, 5. ndiksiyon
12 (CP) 6890 ylnda drdnc veba salgn meydana geldi.
138216891, 6. ndiksiyon,Aralk yak/ak olarak
13 (D) 6891 ylnda Porphyrogennetos Despot Morea'ya [Mora] geldi.
(CP) 6896 ylnda Porphyrogennetos Despot Palaiologos Morea'ya [Mora]
geldi.
138716896, 11. ndiksiyon, Eyll
14 (D) Branezes [Evrenos] 6896 ylnda geldi ve Morea'y dolat.
(CP) 6896 ylnda Despot'un istei zerine Branezes [Evrenos Bey] geldi
ve Morea'y [Mora] dolat.
Eyll 1390-Austos 139116899, 14. ndiksiyon
15 (CP) 6899 ylnda beinci veba salgn meydana geldi.
25 Eyll 1394-21 ubat 139516903, 3. ndiksiyon (?}
16 (D) Despot 6903 ylnda Korinthos yaknlarnda BranezedEvrenos Bey]
tarafndan bozguna uratld.
1395/6903, 3. ndiksiyon, 21 ubat
17 (D) Ayn yl Branezes [Evrenos Bey] Lakedaimon'a geldi ve orada 15
1 08

gn kald. Daha sonra yeniden Leontari'ye geldi ve Prens'le bulutu ve

Tyrinesl'in Pazar gn Romallardan Akova'y ald.
(CP) Ayn yl Branezes [Evrenos Bey] Lakedaimon'a geldi ve Leontari'de
Prens'le birletiler ve onlar yola ktlar ve Tyrines'in Pazar gn Akova'y
aldlar.

139516903, 3. ndiksiyon, 4 Haziran

18 ,(:) Ayn yl Raul Demetrios Palaiologos, Romallar ve Arnavutlar [dan
oluan] kendi zel ordusuyla birlikte Prens'i [Pierre de Saint-Superain]
yakalad. 4 Haziran'da.
( CP) Ayn yl Demetrios Rhales ordusu ve Arnavutlarla birlikte Leontari'den
geldi ve Prens'i [Pierre de Saint-Superain] 4 Haziran'da yakalad, ve [o]
Aralk aynda [fidyeyle zgrln] satn ald.
139716905, 5. ndiksiyon, 2 Haziran, Cumartesi
19 (D ) Diagoumpasias [Yakup Paa] geldi ve Argos'u ald, Cumartesi gn, 2
Haziran'da.
(CP) 6905 yl, 5. ndiksiyon'da, Giagoupasas [Yakup Paa] ve Tamourpases
[Timurta Paa] alt yedi bin kiilik bir Trk ordusuyla 2 Haziran, Cumar
tesi gn, Argos'a yrd ve Pazar gn saat 2'de oray ald ve halk tutsak
ald.
139716905, 5. ndiksiyon, 21 Haziran
20 (D) Ve ayn 21'inde o [Yakup Paa] Leontari'ye geldi ve 2 Temmuz'da mu
harebeye giriti fakat [kenti] alamad.
(CP) Ve ayn ayn 21'inde o [Yakup Paa] Leontari'ye geldi ve savatlar. Ve
ayn tarihte Doukas Epikernes Nauplion'da bulunuyordu.
.

Eyll 1398-Austos 1399/6907, 7. ndiksiyon

21 (CPr'6907 ylnda altnc veba salgn meydana geldi.
140716915, 15. ndiksiyon, {24?}Haziran
22 (D ) 6956 ylnda Porphyrogennetos Despot ehir'e doru ilerlerken ld,
ve Selymbria'da [Silivri] hayat son buldu, 24 Haziran'da.
(CP) Ve Porphyrogennetos Despot ld, 24 Haziran, 6915 ylnda.
140416912, 12 ndiksiyon, Haziran
23 (CP) 6912'de ayn Porphyrogennetos Despot, Korinthos ve buna bal
mstahkem mevkileri Rodos valyeleri'nin elinden ald, 14 Haziran'da.
1

Bu szcn anlam bilinmiyor.

1 09

140716916, 1. ndiksiyon,yaklak Kasm

24 (D) 6916 ylnda mparator Manuel Korinthos'a geldi.
(CP) 6916 ylnda mparator Manuel Palaiologos Korinthos'a geldi.
Eyll 1409-Austos 141016918, 3. ndiksiyon
25 (CP) 6918 ylnda yedinci veba salgn meydana geldi. Ayn yl Megas Do
uks Manuel ld.
141516923, 8. ndiksiyon, 29 Mart-2 Mays
26 (D) 6923 ylnda mparator Manuel Heksamilion'u ina etmeye balad.
(CP) 6923 ylnda mparator Manuel Palaiologos <30 Mart, Byk Cu
martesi gn1> geldi ve Mays aynda Heksamilion'u ina etti.
141516923, 8. ndiksiyon, 15 Temmuz
27 (D ) Ve [o] Moreal [Mora] arhontlar yakalad, 15 Temmuz'da.
(CP) Ve [30 Mart 'ta, Byk Cumartesi gn] Moreal [Mora] arhontlar
yakalad.
Eyll 1417-Austos 141816926, 11. ndiksiyon
28 (CP) Ve 6926 ylnda sekizinci veba salgn meydana geldi. O tarihte Nava
rinolular [Navarin] da Tabia'ya geldiler.
142216930, 15. ndiksiyon, 13 Nisan
29 (D) 6930 ylnda byk bir deprem oldu ve btn Morea'da [Mora] bir
veba salgn balad.
(CP) 6930 yl, Paskalya ncesindeki haftann ikinci gnnde byk bir
deprem meydana geldi ve hemen sonra Morea'da [Mora] yer yer byk
felaket, veba balad.
142016929, 14. ndiksiyon, 17 Aralk
30 (CP) 6929 ylnda, aramba gn, 17 Aralk'ta, ok sert bir k oldu; Na
uplion zerine korkutucu bir frtna, bol yamur ve aralksz gkgrlts
ve imek geldi. Ve Aziz Andreas kilisesinin narteksi ykld ve kilisenin ka
plar ald ve mezarlar ald ve an kulesi devrildi ve duvarlar ile kaplarda
klla yaplm gibi iaretler olutu.
142116929, 14 ndiksiyon, 21 Ocak
31 (CP) 6929 yln, 14. ndiksiyon'da, 21 Ocak'ta, Sal gn, Manuel
Palaiologos'un imparatorluu dneminde, Latinlerin piskoposu Nani Se- .
cundo, eski Nauplion ve Argos piskoposu Aziz Petros'un kutsal kemiklerini
1

Paskalya bayramndan bir gn nceki cumartesi.

1 10

nakletti. Orada bulunan kimseler mezar ald srada bu yerde bir dep
rem meydana geldiini ve yeri g dolduran gzel bir kokunun yayld
n sylerler. Ve mezarn kla ve nurani eserlerle dolu olduu da rivayet
edilmektedir. Baz dindarlar onlara dokunmu ve bu sayede pek ok ifa
bulmulardr.

139416902, 2. ndiksiyon, 27 Mays

32 (CP) 394 ylnda Morea Despotu hkmdarmz ile anlama yoluyla mt
tefiklie vard ve Despot hkmdarmza Argos ve Thermision'u verdi. H
kmdarmz ise Despot'a Megara'y ve Mylopotamon kulesini verdi.

Eyll 1188-uhat 118916697, 7. ndiksiyon

33 (CP) Argos 6597 ylnda metropolitlik oldu. oannes onu 88. kademeye
terfi ettirdi. Daha sonradan sz konusu metropolitlik 107. kademeye geri
ledi.

142316931, 1. ndiksiyon, 22 Mays

34 (D) 6931 ylnda Tourachambeis [Turahan Bey] geldi ve 22 Mays'ta
Heksamilion'u tahrip etti.
(CP) 6931 ylnda, 22 Mays'ta, Trk Tourachanes [Turahan Bey] bir or
duyla birlikte Heksamilion'a geldi ve oray ald ve yakp ykt.

1423/6931, 1. ndiksiyon, 5 Haziran

35 (D) [Turahan Bey] daha sonra Lakedaimon'a ve tekrar Leontari'ye, sonra
Gardiki'ye ve Arnavutlar kestii Tabia'ya geldi.
(CP) [Turahan Bey] daha sonra Lakedaimon'a, ardndan Leontari'ye, ar
dndan Gardiki'ye, ardndan Tabia'ya geldi ve orada Arnavutlar kesti, 5
Haziran'da.

Eyll 1422-Austos 142316931, 1. ndiksiyon

36 (CP) 6939 ylnda dokuzuncu veba salgn meydana geldi.
Eyll 1440-Austos 144116949, 4. ndiksiyon
37 (CP) 6949 ylnda onuncu veba salgn meydana geldi.
II
(D)

1440/6948, 3. ndiksiyon, 31 Ocak

38 6948 ylnda mparator oannes Franklarla kiliseleri birletirmek zere
Floransa'dan geri dnd; fakat baarl olamad.

11

144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk

39 6955 ylnda dindar Konstantinos ile dindar Despot Thomas'n hkm
darl dneminde Amouratpeis [Muradbey/11. Murad] Heksamilion'u
tamamyla tahrip etti.
.

145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays

40 6961 yl, 29 Mays, Sal gn, Mechemetbeis [il. Mehmed]
Konstantinopolis'i ald.
145316962, 2. ndiksiyon, Gz.;,145416963, 3. ndiksiyon, Ekim
41 Ayn yl Moral Arnavutlar iki yl [sren] bir ayaklanma balattlar.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz, Perembe
42 6969 ylnda, Trkler Euripos'u [Erihoz] klla aldlar, 8 Temmuz, Pazar
tesi gn.
147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak
43 6987 ylnda, Byk Hkmdar Mechemetbeis [il. Mehmed] Franklarla
bir bar antlamas yapt.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
.
44 7007 yl, 29 Austos'ta, Trkler Naupaktos'u [lnebaht/Lepanto] aldlar.
150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos
45 7008 ylnda bunlar [Trkler] Methone [Modon] ve Korone'yi [Koron]
aldlar, 9 Austos'ta.
150017008, 3. ndiksiyon, 15Austos
46 Ayn yl,Kolokos danda Bostitsa'nn1 st ksmndaki B ykTaksiarchos'un
yani yal azizin manastr atee verildi, 15 Austos'ta.
153117039, 4. ndiksiyon, 15 Mart, aramba
47 7039 yl, 15 Mart, Perembe gn, dindar efendimiz, yukarda ismi zikre
dilen manastrn kurucusu oannes Tsernotas, Korinthos'ta, eski yerleimde
ld ve manastrna defnedildi.
III
(CP)

144316952, 7. ndiksiyon,Aralk
48 6952 yl, 7. ndiksiyon'da, 20 Aralk'ta, Despot Konstantinos Palaiologos
1

Kuzey Mora'da, Korinthos Krfezi kysnda bugn Aigio olarak adlandrlan yer.

112

Konstantinopolis'ten geldi ve Morea [Mora] hkmdarln devrald; kar

dei Morea [Mora] Despotu, Porphyrogemetos Theodoros ise imparator
olmak zere Konstantinopolis'e gitti; ancak o amacnda baarsz oldu. Zira
kardei oannes hkmdar oldu.

144416952, 7. ndiksiyon, Mart

49 6952 yl Mart aynda Morea [Mora] Despotu Konstantinos Heksamilion'u
ina etti; yedi kapl Thebai'yi de [Tive] fethederek Libadeia, Zetounion ve
Agrapha1 blgesine kadar uzanan alan yamalad.
1446/6955, 10. ndiksiyon,Aralk, Cumartesi
50 6955 Dnya Yl, 10. ndiksiyon'da, 3 Aralk'ta, sa'nn doumundan sonra
ki 1446'da, Cumartesi gn, Trk Emir Amrates [il. Murad] 60.000 kii
lik bir orduyla birlikte Korinthos'tan Heksamilion'a geldi. Ve sonraki Cuma
akam muharebeye giriti ve btn gece zor bir sava verdi ve sabah hainler
yznden surlar terk edildi ve Romallar kamaya baladlar. Trkler [ken
te] zorla girdi ve onlar takip edip ldrdler; bazlarn da tutsak aldlar.
Silah, hayvan ve birok eyayla birlikte saylamayacak kadar ok insan alp
gtrdler. Daha sonra onlar [nce] Basilika, sonra Bostitsa'ya yrdler
ve orasn yakp tahrip ettiler. Ve benzer ekilde Patra ve evresindeki bl
geyi de kale hari [tahrip ettiler]. Ve saylamayacak kadar tutsak alnd ve
ardndan o [il. Murad] tekrar geri dnd.
145116959, 14. ndiksiyon, 3 ubat
51 6959 ylnda Trklerin tanrsz Emir'i, Amourates [il. Murad] ld ve h
kmdarl onun olu Tzalapes [elebi/il. Mehmed] ald.
145216960, 15. ndiksiyon, Mart-Austos
52 Ve [il. Mehmed] hkmdarl devraldktan sonra, Neokastron'u [Rume
lihisar] ina etti ve Konstantinopolis'i [alma] arayna balad.
145316901, 1. ndiksiyon, 29 Mays
53 O [il. Mehmed] bar bozduktan sonra grlmemi bir kalabalk topla
yarak, su ve karaya byk bir ordu yd ve toplanmak suretiyle kenti mu
hasara altna ald ve savamaya balad. Daha sonra ok sayda kuatma
makinesi ina ettirerek, piyade ve svarilerden oluan bir alay tesis etti ve
limandaki denizi gemilerle doldurdu. O iki taraftan saldr balatt ve 29
Mays, saat 3'te, 1. ndiksiyon'da, 6961 ylnda, kenti ald.

Arafa.
1 13

143916947, 2. ndiksiyon, 6 Temmuz

54 6947 ylnda sz edilen 8. Sinod Floransa'da topland.
145616964, 4. ndiksiyon, Mays-Haziran
55 6954 yl, 4. ndiksiyon'da, 29 Mays'ta gkyznde aniden bir yldz dodu
ve gnlerce bir duman gibi (orada kald].
145616964, 4. ndiksiyon, 4 Haziran
.
56 6964 yl, 4. ndiksiyon'da, Haziran aynda, Athena [Atina] kenti l\t!sl
manlarn [Trkler] eline teslim edildi ve kale Ttirk Amouratbeis'e [Omer
Bey] teslim edildi.
Eyll 1455-Austos 145616964, 4. ndiksiyon
57 6964 yl, 4. ndiksiyon'da, btn rnlerde byk bir darlk ve ktlk yaan
d; halk a kalmak zorunda kalm ve btn bitkileri, imen ve otlaklar ile
zeytin ekirdeklerini ve sertlemi meyveleri yemitir; her bir insan alktan
etkilendi. Be litre buday 30 Hyperpyra tutuyordu ve buna ramen yine de
bulmak mmkn deildi ve byk bir ktlk hkm srd.

145816966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos

58 6966'da, Mays aynda, Emir Mechemet Tzalapes [Mehmed eleb/11.
Mehmed] 60.000 kiilik kalabalk bir orduyla Morea'ya [Mora] geldi ve
Patra'y, Mouchli'yi [Muhli] ald ve daha sonra 6 Austos'ta Korinthos'u
ald ve muhafz olarak Mslmanlar [Trkler] oraya yerletirdi.
146016968, 8. ndiksiyon, Mays
59 6968 ylnda ayn Emir Morea'ya [Mora] ikinci kez geldi ve Mistra'y ala
rak, Despot Demetrios'u da hanm ve kz ocuuyla birlikte ald ve onu 7.
ndiksiyon'da, 30 Mays'ta saraya ald.

146316971, 11. ndiksiyon, 3 Nisan, Pazar-25 Temmuz, Pazartesi

60 6971 yl, 3 Nisan'da, Paskalya'dan nceki Pazar gn, Argoslular Argos
kentini Ttirklere teslim ettiler. Ve 25 Temmuz Pazartesi gn, Ttirkler onlar
Argos'tan tehcir edip, ocuklar ve hanmlar ile birlikte Konstantinopolis'e
gtrdler.

146316971, 11. ndiksiyon, 5Austos

61 Ve 5 Austos'ta Venedikliler ayn Argos'u aldlar.
146316972, 12. ndiksiyon, Gz
62 6972 ylnda Venedik hkmdarl Nauplion'da deniz ve karada svari ve
piyade askerler ile pek ok gemiden oluan bir ordu toplad. Ve 1 Eyll'de
1 14

onlar Heksamilion'a geldiler ve orasn ina etmeye ve bu orak hendee

duvar rmeye baladlar. Onlar ayrca Korinthos'a bir saldr da dzenledi
ler ve aralarnda bir anlamazlk knca, ittifak bozuldu.

138916897, 12. ndiksiyon, 2 Nisan

63 6897 ylnda bizim hazret hkmdarmz Nauplion'u teslim ald.
146716975, 15. ndiksiyon, Mart (?}
..
O
64 6975 yl, Mart aynda Amarpaies [ mer Bey] birok insan ve zanaatkarla
birlikte gelerek, kuleyi ve Argos kalesini yeniden ina etti ve muhafz bir
likleri yerletirerek, kenti idaresi altna ald.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz, Perembe
65 6978 yl, 8. ndiksiyon'da, Emir [il. Mehmed], piyade, svari ve 360 b
ykl kkl gemiden oluan gl bir orduyla Euripos'a [Eriboz] geldi
ve 12 Hazirandan 12 Temmuz'a kadar gn ve gece boyunca birok kuatma
gereleriyle taarruz etti. 12 Temmuz, Perembe gn ayn Emir Meemetes
Tzalapes [Mehmed elebi/il. Mehmed] orasn iddetli bir arpma ne
ticesinde byk kan dkerek ald. Her iki taraftan da saylamayacak kadar
ok insan ld. Ve bylelikle btn ada onun idaresi altna girdi.
IV
(C )

Eyll 1446-Austos 144716955, 10. ndiksiyon

66 6955 yl, 10 ndiksiyon, Aziz Markos'un vefatnn ardndan, Aziz Metropolit Malachias Korinthos'a geldi.
143016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
67 6938 ylnda Mslmanlar ['llirkler] Thessalonike'yi aldlar.
1513/1021, 1. ndiksiyon, 16 Nisan
'
68 7022 ylnda, 16 Nisan'da, Zakynthos'ta ok byk bir deprem meydana
geldi; yle ki kalede bulunan pek ok ev ile aadaki [yaplar] ksmen y
kld; birok kimse molozlarn altnda kald.
147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak
69 1477'de, 17 Ocak'ta, biz Venediklilerin yce hkmdar Trklerle bar yap
t.
1499/1007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
70 1499'da hkmdarmz Trk'le [il. Bayezid] savat ve ayn yl Trk [il.
1 15

Bayezid] Naupaktos'u ald.

150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos

71 1500 ylnda Methone TModon] ve Korone'yi [Modon] ald.
150317011, 6. ndiksiyon, 20 Mays
72 1503 ylnda Trk [il. Bayezid] ile bar yapt.
151217020, 15. ndiksiyon, Mays
73 7020 ylnda Emir Pagiazetes [11.Bayezid] ld ve hkmdarl bu
Pagiazetes'in [il. Bayezid] olu devrald.
151217020, 15. ndiksiyon, Temmuz-151317021, 1. ndiksiyon, 24Nisan
74 Ve ayn yl o [I. Selim] kardei Acmatis [I. Ahmed] ile savat ve maiyetin
deki ileri gelenler tarafndan ihanet edilen Achmatis'i [I. Ahmed] hileyle
yakalad ve onu yay kirii ile bodu.
151317021, 1. ndiksiyon, Ocak
75 7021 ylnda [I. Selim] Achmatis'in [I. Ahmed] iki ocuunu yakalad ve
onlar kesti.
151317021, 1 ndiksiyon 1, K
76 Ve ayn ylda dier erkek kardei Kourkoutis'i de [Korkut] yakalad ve onu
ldrd.
1514/7022, 2. ndiksiyon,23Austos
77 7022 ylnda Salemes [I. Selim] svari ve piyadelerden oluan 00.000'in
stnde bir kuvvet toplayarak, Persia'ya1 [Iran] Sofes'in2 [ah lsmai1'in]
zerine yrd. Ve Austos aynn 29'unda, gece saat 2'de Sofes'in. [ah
lsmail'in] topraklarnda bir muharebe meydana geldi ve Sofes [ah lsma
il] onu malup etti ve Salemes'in [I. Selim] ordusundan 100.000'den fazla
kiiyi kesti, ve Salemes [I. Selim] malup geri dnd ve Sofes tekrar taht
ikametgah Tebriz'i, ve Salemes'in' [I. Selim] ald btn topraklar geri
ald.
151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak
78 7025 ylnda Sultan Salemes [I. Selim] Kahire ve sultann hkmettii bKsa Kronikler'de ran iin Persia terimi kullanlr. Ancak Persler terimi genellikle ah smail
2

zaman ranllar iin kullanlrken nadiren Trkler iin de kullanlmtr. Yeri geldiinde bu
durum ayrca belirtilecektir.
Ksa Kronikler'de ah smail sklkla Yunanca Lcp/,focp; (Sofes) eklinde adlandrlr.
Muhtemelen "Safevi" adnn Yunanca'da bozulmu halidir. Nadiren Kzlba adnn Yunanca
harflerle yazlmasyla da adlandrld grlmektedir.

1 16

tn topraklar ald, sultan yakalad ve onu acl bir lmle cezalandrd. O

Sultan Barak olarak adlandrlyordu; Yunan dilinde "erefli bir imparator"
anlamna geliyordu. 1

152017029, 9. ndiksiyon, 21 Eyll

79 7029 ylnda, 26 Eyll'de, 9 yllk imparatorluunun ardndan, tanrsz, ce
sur bir adam, titiz ve adil bir yarg olan Sultan Selemes [I. Sellin] ld.
O zellikle Hristiyanlarn ounu ve sa'nn kiliselerini severdi. Onun d
neminde Hristiyanlarn pekok kilisesi onarld. O, dneminde eski ki
liselerin yeniden onarlmasi iin gereken btn yardmlar yapt. O yle
demitir: "Tanr'nn btn evleri gzelletirilsin". Ve eski kiliselerle birlikte
pek ok yenileri de temelinden yapld.
152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll
80 Ayn ylda, hkmdarl [Basileia] 23 yanda olan olu Sultan Soulaiman
[I. Sleyman] devrald ve o 16 Eyll'de {!) Adrianopolis'te [Edirne] tahta
oturdu.
152117029, 9. ndiksiyon, Mays
81 702<9> ylnda, Haziran aynda, Sultan Soulaimanes [I. Sleyman] svari
ve piyadelerden oluan 100.000 kiilik bir ordu toplad. Ve o Macaristan'a
yrd ve Ambelogradi'ye [Belgrada] hcum etti.
152117029, 9 ndiksiyon, 28Austos
82 Ve Austos'un 2'sinde orasn igal ederek, tekrar Adrianopolis'e [Edirne]
geri dnd.
5Haziran-20Aralk 152217030-7031, 10. 11. ndiksiyon
83 1522'de, <5> Haziran'da Sultan Soulaimanes [I. Sleyman] 200.000 kiilik
bir kara ordusu ve kadrga, gemiler ve kalitalardan2 oluan 270 gemi dona
nml bir flo hazrlad ve Rodos'a yrd. Haziran'dan Aralk ayna kadar
sren pek ok taarruz sonrasnda ayn [Aralk] aynn 25'inde zavall ada
onun kontrol altna girdi. O, adadan ayrlmak isteyenlerin gitmesine izin
verdi.

Memluk sultan.
<I>oian: veya cpoiaTa: Kadrgadan biraz daha kk, hafif, evik ve hzldr. top ve
bordalarda iki adet kolomborne tar, yz savaya sahiptir. Daha ok hrpalama ve
baskn grevlerinde kullanlr. Trke'ye "kalita" olarak geen bu kelimenin asl talyanca
"galiota''dr. Almanca'da Fusta veya Fuste, ngilizce'de Foist olarak kullanlr. Bkz. Svat
Soucek, "The Ottomans and Their Rivals, Galleys and Galleons, Portolan Charts and
Isolarii;' Piri Reis & Turkish Mapmaking After Columbus: 1he Khalili Portolan Atlas iinde,
Nour Foundation, 1995, s. 10-33.

1 17

152117029, 9. ndiksiyon, Bahar

[1. Sleyman] hkmdarla gelmeden nce, Yahudi bir b

84 Soulaimanes

yc onun yanna gitti ve yle syledi: "Bil ki, sen hkmdar olacaksn."
Sultan da bunun karlnda "Ne zaman?" diye yant verdi. Yahudi de:
"Bunu harften rendim. Hangi yl veya ay olacan veya [hu konuda]
herhangi bir ey grmedim." Ve o bunu ve baka yararl eyleri syledii
vakit, Sultan Soulemanes [I. Sleyman] dedi ki: "Ben hkmdar olursam,
sana istediin dl vereceim." Ve o ona yazl bir teminat verdL Ve o
Yahudi'nin sylediklerine gre hkmdar oldu ve Yahudi'nin harfleri sayl
d vakit, szlerinin doru olduu grld. Yahudi ortaya kt ve Sultann
kendi el yazsyla kaleme ald yazya uygun olarak dln talep etti ve
itibarl kimselerle birlikte onun yanna vard. O ona hkmdarlnn nasl
olacan sordu. nan veya kt niyeti sayesinde gelecei renen Yahu
di dedi ki: "ehir'deki Hristiyanlar bir ayaklanma balatacaklar ve bugn
ehir'de bulunan birini hkmdar seecekler ve bununla balantl olarak
onlar senin devletine kar bakaldracaklar. Bu nedenle ve hkmdarln
iin, bu ii yapmamalar iin onlar kltan geirmelisin. Fakat o Hristiyan
lar kltan geirmek iin nde gelen danmanlarn toplad. Pyrimpasias
[Piri Paa] isimli ileri gelenlerden biri onu kanun ve adaletsiz fkeden
alkoydu ve yle dedi: "Sultanm, byle byk meseleler Tanr'dandr ve
ayet bunlar Tanr'dan ise olan bitenler,iin Tanr'ya kar duramayz; zira
Tanr'ya irk komamalyz. ayet insandan kaynaklanrsa, o vakit gereken
cezay vermeyi biz kullarna brak."

152217030, 10. ndiksiyon, veya 152317031, 11. ndiksiyon, Paskalya (?}

85 Ayn yl Tanr Konstantinopolis'te u alametini gsterdi: Paskalya'nn Pa
zar gn gece yars derviler bir araya gelerek, gelenekleri zere salavat
getirmek iin Ayasofya'ya gittiler. Ve onlar kilisenin n avlusuna geldikleri
vakit, bir ilahi duydular ve kilisenin iinde ilahi k grdler. Onlar oraya
yaklatklar vakit, kaplar ak, kandilleri yaklm ve "sa dirildi" ilahisi
ni alnrken buldular. Ve onlar bunlar duyduklarnda, derhal hkmdar
bilgilendirdiler ve o bizzat gelip, bunu dinledi. Ve o [I. Sleyman] bunlara
kendi gzleriyle ahit olduktan sonra bunun bir insan ii olup olmadn .
renmek iin kemerlerin stne klmasn emretti. Ve o anda k ve ilahi
sona erdi. O Hristiyanlar kltan geirmeye yneldiyse de Pyripasias [Piri
Paa] onun fkesini yattrd.

152217030, 10. ndiksiyon, 30 Mays

86 1552'de, < .. > Temmuz'da, spanyol Cenova'y klla ald ve burada 35 .000
insan kesti.

1 18

1523/7031, 11. ndiksiyon, Yaz-1524/7032, 12. ndiksiyon, K

87 1523 ylnda Achmates basias [Ahmet Paa] Emir Sultan Soulaimanes [I.
Sleyman] tarafndan ynetimini stlenmek zere Kahire'ye gnderildi.
Sz konusu Emir [I. Sleyman] Praimpasia'y [Ihrahim Paa] tercih ettii
iin o [Ahmet Paa] kskanlktan ayakland ve isyanc oldu. Ve szko
nusu Emir'in [I. Sleyman] hizmetinde bulunmak isteyen herkesi kesti.
O blgenin sakinleri de paay onurlu bir makama ykselterek onu sultan

yaptlar. Kardei Morea'da [Mora] Sancak Beyi idi. Ve szkonusu Emir [I.

Sleyman] onu artarak, Methone'de [Modon] ban vurdurttu. On

lar onun kafasnn derisini yzd, onu Konstantinopolis'e gnderdiler. Ad

geen yeni Sultan Achmates [Ahmed Paa] egemenlik sahasnda bulunan

btn Yahudileri toplad ve onlarn mallarna el koydu. O bunlardan muaz

zam byklkte bir servet yapt.

1524/7032, 12. ndiksiyon, Martyaklak olarak.

88 Ayn ylda ad geen byk hkmdar Soulaimanes'in [I. Sleyman] giri
imiyle ad geen Achmat Basia'y [Ahmed Paa] hamamda ldrdler ve
btn Suriye topraklar tekrar byk hkmdarn egemenliine dnd.

Eyll 1523-Austos 1524/7032, 12. ndiksiyon

89 Ayn ylda ad geen Emir [I. Sleyman] birok aileyi Romanya'daki kale
lerden srgn edip, onlar Msr'a gnderdi, ve Trkler;i de.

Eyll 1523-Austos 1524/7032, 12. ndiksiyon

90 Ayn ylda ve ncesinde tm dnyada, zellikle de Girit, Rodos, Korfl,
Zakynthos ve Arta'da bir veba salgn ba gsterdi. [Salgn] zellikle oan
nina [Yanya] ve Morea'da [Mora] yaygnd, ve Athena'da [Ati.na] ise daha
seyrekti.

1524/7032, 12. ndiksiyon, 18Austos (?}

91 Ayn ylda, 18 Austos'ta, Kourtouglis1 kadrga ve kalitalarla kar kyya
geti ve Poulia2 topraklarna yrd ve bir kaleyi ald.

KRONK-34 ( Sphrantzes-Alnt)
1

142316932, 2. ndiksiyon, 13 Eyll

1 Byk kent Thessalonike [Selanik], Thessalonike despotu Andronikos Pa1
2

Gy. Moravcsik bu kiiyi bir Osmanl Beyi olarak yle aklyor: Ko'.pwuyA)c;, Kurtoglu,
Hayreddin Hzr Bey Kurdolu olmaldr. Bkz. G. Moravcsik, Byzantinoturcica, c. il, s. 170.
Apulien ya da Puglia, talya'nn dousunda bir liman kenti.

1 19

laiologos tarafndan 13 Eyll, 6931 ylnda, 1. ndiksiyon'da, Latinlere yani

Venediklilere teslim edildi.

1423/6932, 2. ndiksiyon, 14Kasm-1424/6933, 3. ndiksiyon, 1 Kasm

2 6932 [ylnda] mparator oannes Palaiologos yola kt ve Kilise Sinodu'n
talya'ya gitti; ayn mparator, 15 Kasm'da ehir'den ayrld ve 20 Ekim 33
ylnda ehir'e [geri] geldi.
142816936, 6. ndiksiyon, Temmuz
3 38 [ylnda] Despot Karla [Tokko] ile dnr olundu ve Despot Konstanti
nos onun yeenini, sevgili Basilissa'y kendisine e olarak ald ve o Glarent
ia ile Morea'daki [Mora] btn mal varln eyiz [proika] olarak ald.
143016938, 8. ndiksiyon, Temmuz (?)
4 Ayn yl Despot Karla [Tokko] ld ve Ttirkler, oannina'y [Yarya] aldlar,
Emir Amouratbees [il. Murad].
143016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
.
(AB1 B2) Ayn yl Amouratbees [il. Murad] Thessalonike'yi [Selanik] Ve
nediklilerin elinden ald.
(C) Ayn yl Venediklilerin egemenliinde bulunan Thessalonike [Selanik]
kenti benzer ekilde tutsak edildi.

Temmuz (?}-Eyll 1430 -16938-6939, 8.-9. ndiksiyon

6 Ayn yl, Temmuz aynda, Despot Konstantinos ala mahkum etmek su
retiyle Palaia Patra [Balya Badra] kalesini ald ve idareci [olarak] Georgios
Sphrantzes Phyalites'i1 brakt.
143016938, 8. ndiksiyon, 17 Temmuz
7 39 [ylnda] Katalanlar Glarentza'y aldlar ve Despot Konstantinos oray
satn ald ve tahrip etti.

143516943, 13. ndiksiyon, 13 Temmuz

8 43 [ylnda] Athena [Atina] ve Thebai [Tive] hkmdar Antonio Accia
iuoli ld.
143716946, 1. ndiksiyon, 27 Kasm
9 47 [ylnda], 15 Kasm'da, mparator oannes Palaiologos yola kt ve
talya'ya geti, yani Floransa Sinodu'na.

Burada XV. yzyln nl Bizans tarihisi Georgios Sphrantzes'ten bahsediliyor.

120

1440/6948, 3. ndiksiyon, 31 Ocak

10 48 [ylnda] ayn mparator ehir'e [geri] geldi, 1 Ekimde.
144416953, 8. ndiksiyon, 10 Kasm
11 53 [ylnda] Macaristan Kral Varna'da Emir Sultan Amourates [il. Mu
rad] tarafndan ldrld.
144616955, 10. ndiksiyon, 27 Kasm-10Aralk
12 55 [ylnda], 27 Kasmda, Emir Amouratbees [il . Murad] Heksamilion'a
geldi. ki karde, Despot Konstantinos ve Despot Thomas da orada bulunu
yordu ve o onlar 10 Aralk'ta malup etti ve onlar perian etti, ve Patra'ya
kadar geldi ve kenti atee verdi ve o kilisede toplanan pek ok insan kat
letti.
144816956, 11. ndiksiyon, (24?} Haziran
13 56 [ylnda] Despot Theodoros Selymbria'da [Silivri] ld ve onu ehir'e
getirdiler ve onu Pantokrator [kilisesine] defnettiler.
1448/6957, 12. ndiksiyon, 31 Ekim
14 57 [ylnda], 1 Kasmda, mparator oannes Palaiologos ld ve Pantokra
tor [kilisesine] defnedildi. O 23 yl, 3 ay, 10 gn imparatorluk yapt; 56 yl,
10 ay, 15 gn yaad.
13 Kasm 1448-12 Mart 1449/6957, 12. ndiksiyon
15 (AB 1 B2) Ayn yl Despot Thomas ehir'e doru yola kt ve Kallipoli'de
[Gelibolu] mparatorun ldn rendi. Despot Demetrios impara
torluu ele geirmeye alt, kentteki arhontlar Konstantinos'u imparator
ilan edip, iki arhontu ehir'den gnderdiler; bunlardan Aleksios Laskaris
Philanthropenos kentte Despot Thomas ile birlikte bulunuyordu; dieri ise
Manuel Palaiologos Giagaris idi. Onlar Mistra'ya gelerek 6 Ocak'ta mpa. rator Konstantinos'a ta giydirdiler. Ve o ayn yl Austos aynda ehir'e
gitti.
(C) Ayn yl Despot Thomas Konstantinopolis'e doru yola kt ve
Kallipolis'te [Gelibolu] kardei mparatorun lm haberini rendi. Des
pot Demetrios imparatorluu elde etmeye gayret etti. leri gelenler ise
Bu kelime asl metinde KavovKa olarak yazlmtr. P. Schreiner, bunu soru iareti
koyarak kilise olarak tercme etmitir. Ancak dipnotunda bu kelimenin Latince bir deyim
olan "kanonistlerin evi" yani kilise kanunlarn yazan yazarlarn yaad yer anlamna
gelebileceini belirtir. Bu sebeplerle cmlenin gidiatna da uyum salad iin biz de
benzer ekilde tercme etmeyi uygun bulduk. Kr. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 468,
dn. 34; P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 75, dn. 1 7.
121

Konstantinos'u imparator olarak tayin ettiler. O, Mistra'da bulunduu iin,

onlar Aleksios Laskaris Philanthropenos ve Manuel Palaiologos Giagaris'i
oraya gnderdiler ve onu imparator olarak talandrdlar. Ve < . : > Austos'ta
Konstantinopolis'e geldi.

Austos-Eyll 1449/6957-58, 12-13. ndihiyon

16 58 [ylnda], 1 Eyll'de, her iki despot, Demetrios ve Thomas, Morea'ya
[Mora] geldi.
145116959, 14. ndihiyon, 3 ubat
17 59 [ylnda], 10 ubat'ta, Emir Amouratbees [il. Murad] Adrianopolis'te
[Edirne] ld.
145116959, 14. ndiksiyon, 18 ubat
18 Ayn yl Byk Emir Meemetpees [il. Mehmed] hkmdar oldu.
145316961, 1. ndiksiyon, 17 Ocak
19 61 [ylnda], 17 Ocak'ta, Despot Thomas'n olu, Andreas Palaia Patra'da
[Balya Badra] dodu, [Andreas] belki de Morea [Mora] Despotu'nun ve
liahtyd.
145316961, 1. ndiksiyon, 4 Nisan-29 Mays
20 Ayn ylda, 4 Nisan'da, Byk Hkmdar Sultan Meemet [il. Mehmed]
ehir'e geldi, ve onu karadan ve denizden muhasara etti. 200.000 adamdan
oluan bir kara ordusu ile denizde 400 gemisi bulunuyordu. Kuatma s
rasnda yaplan byk incelemenin ardndan nfus kaytlarna gre kentte
4773 adam vard. Ayrca kentte 200 yabanc vard. Onu 54 gn kuatt.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
21 Ve Mays aynn 29'unda, Sal gn, gnn ilk saatinde, Hagia Theodosia
yortusunda, [il. Mehmed] kutsal Romanos [kapsnn] yannda [alan]
bir gedikten geerek kenti ald. Ve Aziz efendimiz, havari suretli ehidimiz
mparator Konstantinos Palaiologos ldrld. O 4 yl, 3 ay, 12 gn boyun
ca imparatorluk yapt. Yaam 49 yl, 3 ay, 21 gn srd.
(A) O, Palaiologos slalesinden gelen 8. imparatordu; dier imparatorlarn
adlar srasyla aada:
1. Michael Palaiologos 72 yl
2. Andronikos Palaiologos 73 yl
3. Michael Palaiologos 74 yl
4. Andronikos Palaiologos 75 yl
5. oannes Palaiologos 76 yl
122

6. Manuel Palaiologos 77 yl
7 Manuel'in olu oannes Palaiologos 56 yl.
Ayn oannes'in merhum erkek kardei, ehit Konstantinos Palaiologos, 49
yl, 3 ay 21 gn idi, ehir'de arhontlar, ileri gelenler ve asilzadeler ile birlik
te bir gedikte ldrld zaman. Ki o isteseydi arhontlar ona kamasn
sylediklerinde kurtulabilirdi. Fakat o lm tercih etti. Ve o arhontlar di
renmeye de tevik etti ve onlar savalaryla kentlerin kenti anavatanlarnda
I:Iristiyan ehitleri ve erkekleri _olarak Aziz Romanos [kapsnn] yannda
alan gedikte ldler. Palaiologoslar bu ismi tayan 8. imparatora kadar
toplam 194 yl, 10 ay ve 8 gn boyunca imparatorluu ellerinde tuttular.
(B1B2) sim isim sraland ekliyle Palaiologos slalesinden gelen u kim
seler imparatordu:
1 . Andronikos Palaiologos 73 yl
2. Michael Palaiologos 74 yl
3. Andronikos Palaiologos 74 yl
4. Andronikos Palaiologos 75 yl.
5. Manuel Palaiologos 77 yl;
7. Onun olu oannes Palaiologos 78 yl;
8. Onun olu merhum ve ehit kardei Konstantinos Palaiologos. Onun yaam
49 yl, 10 ay, 15 gn srd, ehir'de arhontlar, ileri gelenler ve asilzadeler
ile birlikte ldrld zamana kadar. ayet arzu etseydi, arhontlar [ka
masn] sylediklerinde kurtulabilirdi. Ama o lm seti ve arhontlar da
direnmeye tevik etti ve onlar savalaryla birlikte Hristiyan ehidi ve erke
ine yakr bir ekilde anavatanlarnda, ehir'de ldler.
Palaiologoslar bu slaleden gelen 8. mparator da dahil olmak zere 194 yl,
10 ay ve 15 gn boyunca hkm srdler.

145316962, 2. ndiksiyon, Gz-145416963, 3. ndiksiyon, Ekim

22 63 [ylnda], Despot Demetrios ve Thomas'a kar Morea'da [Mora] bir
sava oldu ve Arnavutlar Kantakouzenos'un Manuel isimli olunu Sah
te-Despot olarak grevlendirdiler. Trkler Maral despotlarla bar imza
ladlar ve Tourchampees [Turahan bey] Morea'ya [Mora] geldi ve istila
etti ve Arnavutlar yok etti ve Petros Buzekes Leontari'de ldrld, ve
Kantakouzenos'un olu, Arnavut despot, kovuldu.
145816966, 6. ndiksiyon, 15 Mays-6.Austos
23 66 [ylnda], 15 Mays'ta, Byk Hkmdar [il. Mehmed] Korinthos'a
geldi ve onu muhasara etti. Mathaios Asanes ve Nikeforos Loukanes ieri123

deydi ve kenti 6 Austos'ta teslim ettiler.

145916967, 7. ndiksiyon, Ocak-ubat

24 O [il. Mehmed] imdi de, Despot Thomas'tan Patra'y, Kalabryta'y ve
Riolon'a kadar uzanan topraklar talep etti ve bu topraklar ald. Despot
Thomas Arkadia'da bulunuyordu, ve Glarentza'da Blachernai manastrnda
bulunan iki karde Rhales'ler, Georgios ve Thomas, birka askerle harekete
geerek Turklerin sahip olduu, Patra ve Kalabryta ile Turklerin olan dier
ky ve yerleimlerde bir ayaklanma balattlar. Fakat onlar [Trklerden]
birkan ldrdler. .
1460/6968, 8.ndiksiyon, 28 Temmuz
25 Byk Hkmdar [il. Mehmed] olanlar duyduunda Mays aynda ordu
hazrlad ve Morea'ya [Mora] geldi ve vakit kaybetmeden Mistra'ya doru
geti ve Despot Demetrios, kars ve kz prenses ile birlikte teslim oldu.
Bunun zerine Despot Thomas adna Manuel Palaiologos'un egemenlii
altndaki Monembasia hari btn Morea'y [M ora] ald.
146016968, 8. ndiksiyon, 28 Temmuz
26 Mantineia'da bulunan Despot Thomas bir gemi buldu ve bindi ve
Navarino'ya Porto Longo'ya geti, ve oradan kalkt ve Basilissa, hkmda
rn ocuu, iki olu ve kz prenses ile birlikte Korfu'ya geldi.
146216970, 1O. ndiksiyon, 26 Austos
27 70 [ylnda], 26 Austos'ta Despot Thomas'n kars Korfu'da ld ve
Korfu'nun dndaki aziz Havariler ason ve Sosipatros Manastr'na def
nedildi.
146116970, 10. ndiksiyon, Eyll
28 (B1B2 ) Ayn yl Byk Hkmdar [il. Mehmed] Trapeznta [Trabzon]
ve btn evresini ald ve imparatru da ald.
(C) Ayn yl Trapezounta da [Trabzon] alnd.

146216971, 11. ndiksiyon, Kas!.m

29 71 [ylnda] Amarpeis [ Omer Bey] Naupaktos'u [Lepanto/nebaht]
yamalad ve Galata'y yakt, Venedikliler ile savat.
Eyll 1463-Austos 146416972, 12. ndiksiyon
30 72 [ylnda] Venedikliler Monembasia'y idarecisinden teslim aldlar, kenti
Manuel Palaiologos idare ediyordu.

124

1465/6973, 13. ndiksiyon, 12 Mays

31 (AB1 B2 ) 73'te [6973 ylnda], 12 Mays'ta Despot Thomas Roma'da
ld. Oullari Andreas ve Manuel ile kz kardeleri hkmdar kz, Roma'ya
gelirlerken Ancona'da babalarnn lmn rendiler. Papa <birilerini>
gnderdi, ve onlar Roma'ya getirdiler, ve Despot Andreas'a pek ok eref
tevcih etti ve onlara yaadklar hayat iin pek ok hediye verdi.
(C) 73 [6973 ylnda], 12 Mays'ta Despot Thomas Roma'da vefat etti.
Daha sonra Andreas ve Manuel ile onlarn kz kardei Roma'ya geldi.
1466/6974, 14. ndiksiyon, 9-16Austos
32 75 [69751 ylnda, 9 Austos'ta, Pazar gn, Vittorio Capello donanma ile
birlikte Patra'ya geldi ve Pazartesi gn Trkler Michael Rhalles'i yakala
yarak, 10 Austos'ta onu ldrdler. Ayn tarihte onlar Palaia Patra en aziz
metropoliti Neophytos'u kaza oturttular. Ayn Austos'un 15'inde Cu
martesi, len Venediklilerin mutlak malubiyetiyle sonuland, ve 16'snda
Pazar sabah donanma Patra kys aklarndan demir ald ve yola kt.
Franklar'dan 700 kii ldrld.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
33 78 [6978 ylnda], Emir Meemetpees [il. Mehmed] Euripos'u [Erihoz]
ald, 12 Temmuz'da.
1470/6978, 3. ndiksiyon, 4 Austos
34 Ve o [il. Mehmed] Chas Amourates'i [Has Murad Paa] Morea'ya
[Mora] gnderdi ve 4 Austos 79 ylnda Bostitsa'y Venediklilerden ald
ve oray tamamen yakp ykt.
Eyll 1470-Austos 147116979, 14. ndiksiyon
35 Ayn 79 [6979 ylnda] Despot Demetrios kei olup David ismini ald
Adrianopolis'te [Edirne] ld.

Eyll 1470 -Austos 147116979, 4. ndiksiyon

36 Ayn yl Despot Demetrios'un, kz ve keza kars da ld.
147316982, 7. ndiksiyon, 7 Kasm
37 82 [6982 ylnda], 7 Kasm'da, Despot Thomas'n kz, Bassilisa Hanme
fendi Helene de ld ve o- rahibe olup ismini rahibe Hypomone olarak
deitirmiti.
147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran
38 83 [6983 ylnda], Byk Hkmdar [il. Mehmed] Kefe'yi ald.
125

11

1481/6989, 14. ndiksiyon, 3 Mays

39 89 [6989 ylnda], ehir'i alan Emir Mechemetpeis [il. Mehmed] ld, 3
Mays'ta.
148116989, 14. ndiksiyon, 19 Mays
40 Ve ayn ayn < 1 >9'unda onun olu Sultan Bazait [il. Bayezid] hkmdar
l devrald.
1491/6999, 9. ndiksiyon,Austos
4 1 99 [6999 ylnda] Hagion Oros'taki [Aynoroz] anlar imha ettiler, Aus
tos aynda.
149217000, 10. ndiksiyon, 1 Ocak
42 Ayn yl Kastilya Kral Granada'y ald. O buray 12 yl boyunca muhasara
altnda tutmutu. Onu 1 Ocak'ta ald.
149217000, 10. ndiksiyon, Haziran-Temmuz
43 (B 1B2) 7000 [ylnda] Byk Hkmdar Sultan Bazait [il. Bayezid] geldi
ve Arnavutluk'u istila ve tahrip etti ve orasn fena halde yamalad.
(C) 7000 [ylnda] Bazait [il. Bayezid] Arnavutluu yamalad.
149917007, 2. ndiksiyon,Austos
44 (A) 7007 ylnda Byk .Hkmdar Sultan Pagiazetes [il. Bayezid] klla
Naupaktos'u [Lepanto/lnebaht] ald, 29 Austos'ta.
(B 1B2) 7008 [ylna], A}.stos . aynda, ayn Emir [il. Bayezid] geldi ve
Naupaktos'u [Lepanto/lnebaht] ald.
149917008, 3. ndiksiyon, Eyll
45 Ve Eyll aynda emir verdi ve Stenos'ta1 iki hisar ina edildi. Ve donanma
Aspra Spitia yaknlarnda krfezde k geirdi.
150017008, 3. ndiksiyon, 10 Temmuz-8Austos
46 (B 1B2) Ve Haziran aynda denize ald ve Methone'ye [Modon] doru
geti ve kenti 50 gn [boyunca] kara ve denizden muhasara altna ald.
(C) Ve [onlar] Haziran'da Methone'ye [Modon] geldiler.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos, Pazar
47 (B 1B2) 7009'da. Ve Austos'un 8'inde, Pazar gn, akam saatinde, drt
Venedik kadrgas geldi ve Ttirk donanmasna merkezden <hcum> ettiler
1

stanbul Boaz.

126

ve sratle yardm ulatrabilmek iin Methone [Modon] limanna szdlar.

Ayn saatlerde Azapides [Azaplar] bir taarruz hareketi balatarak kenti k
lla aldlar. Bizim duyduumuz kadaryla kale halk kendilerine yardma
gelen kalyonlar grdklerinde ok sevindiler ve bunlar karlamak zere
silahlarn brakarak surlar yalnz braktlar. Ve Azaplar bir frsat bularak,
ieri girdiler. Kalenin byk bir ksm alev ald ve yand.
(C) Ve Austos'un 8'inde, Pazar gn, akam saatinde, drt Venedik kadr
gas geldi ve [kente] yardm ulatrabilmek iin limandaki Trk gemilerinin
arasndan geti. Ayn saatlerde kent igal edildi.
(A) 8'de [7008 ylnda] Byk Hkmdar [il. Bayezid] Methone'yi [Mo
,
don] klla ald, 9 Austos'ta.

150017008, 3. ndiksiyon, 16Au.stos

48 (A) Ayn yl, 17 Austos'ta, Korone [Koron] ve Navarino itaat etti.
(B B2) Ve bunlardan sonra Korone'de [Koron] itaat etti, ayn ay iinde.
150117009, 4. ndiksiyon, 13 Au.stos
49 Ayn <yl> o Dyrrachion'u [Dra] da ald.
150117009, 4. ndiksiyon, Yaz .
.
50. 7009 [ylnda] Sofes [ah Ismail] Persia'dan [Iran] ayrld ve Trkmenlere
[Tourkomanoi], yani Zou Chasani'nin [Uzun Hasan] topraklarna saldr
d.
Eyll 1503-Haziran 150417012, 7. ndiksiyon
.
51 Ve 7012'de, [il. Bayezid] onlar tamamyla yok edip, btn Persia'y [Iran]
boyunduruu altna ald ve Bak'ye yani Hazar Denizi'ne kadar ilerledi.
150917018, 13. ndiksiyon, 10-11 Eyll
52 7018 [ylnda] ehir'i tamamyla ykan byk bir deprem meydana geldi,
Eyll aynda.
151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan, Cumartesi
53 7020 [ylnda], 24 Nisan'da, Sultan Selemes [I. Selim] hkmdar oldu,
Perembe gn.
151217020, 15. ndiksiyon, 26. Mays
54 Mays'ta onun babas Sultan Bazait [il. Bayezid] ld, ehir'in dnda.
152017029, 9. ndiksiyon, 21 Eyll
55 7021 [ylnda] o da ld.

127

152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll

56 Ve [imdi], 7029'da, <Eyll> aynda, imdiki Souleimanes [I. Sleyman]
[sultan] oldu ve < .. > yl *** hkmdarlktan sonra.
KRONK-35 (Heksamilion-Kronik)
1

33015838. 3. ndiksiyon, 11 Mays

1 (A) Konstantinopolis Byk Konstantinos tarafndan 5838 ylnda kurul
du.
120416712, 7. ndiksiyon, 12 Nisan
2 (A) Ve kuatlmadan 1204'e kadar devam etti.
(BE) 6 712 yl, 12. ndiksiyon'da (!), Konstantinos'un ehri Latinler tarafn
dan igal edildi <12 Nisan'da>, Cuma gn.
126116769, 4. ndiksiyon, 25 Temmuz
3 (A) Daha sonra Latinler tarafndan 57 yl boyunca igal altndayd, yani
dnyann oluumundan 6769 yl <sonra>. Bizim tarafmzdan tekrar ele
geirilmesinden sonra bugne, 6960 ylna kadar Romallarn egemenli
i altndadr, yani 191 sene. yleyse Konstantinopolis'in kurulmasndan
sonra imdiki 6960 ylna kadar 1 121 yldr. Ve imdi vay haline, dinsizler
tarafndan igal edildi, Tanr'ya ilenen belirsiz gnahlar yznden. Mays
aynn 29'unda fethedildi.
(BE) 6769 ylnda Michael Palaiologos tarafndan igal edildi. O [Mkha
el] 12 Aralk'ta, 6791 ylnda hayata veda etti.
II

139916908, 8. ndiksiyon, 4 Aralk

4 6908 yl, 8. ndiksiyon'da, 4 Aralk'ta, mparator Andronikos'un olu, mer
hum mparator oannes, Konstantinopolis'te daha nce yaplan yeminli
anlamalar [gereince] bar iinde geldi.
139916908, 8. ndiksiyon, 10Aralk
5 Ayn Aralk aynn onuncu gnnde mparator Manuel Venediklilerin ka
drgalarna binerek bahsi geen Konstantinopolis ve dou blgelerine yar
dm [almak iin] Phrangia'ya [Batya] doru yola kt.
141516923, 8. ndiksiyon, 29 Mart-2 Mays
6 6923 yl, 8. ndiksiyon'da, 29 Mart'ta, Byk Cuma gn [Megali Paras1 28

kevi], mparator, merhum Manuel, Kechreai limanna geldi. Ve Nisann

8'inde Heksamilion'u temizlemeye ve yeniden ina etmeye balad ki oras

3800 kula uzunluundayd. Onun stne 153 kule dikti. Mermere oyul
mu [oyma] boydan boya yazlanlara_ Hellas'ta yle sylediler: "Nur'un
, gerek Tanr'dan [olma] Tanr [Isa] autokrator oustinianos'u ve bu
sadk klesi Viktorino'yu, ve Hellas'ta Tanr inayetiyle yaayp ikamet eden
cmlesini korusun.

144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk

' 7 6955 yl, 10. ndiksiyon'da, < 10> Aralk, Cumartesi gn, saat 2'de, Heksa
milion Emir Amouratpees [il. Murad] tarafndan tahrip edildi, ki buras
yl nce o zaman despot olan, merhum Konstantinos'un hkmdarl
zamannda <onun> tarafndan yeniden ina edilmiti.

1443/6952, 7. ndiksiyon, Aralk

8 6952 yl, 7. ndiksiyon'da, 8 Aralk'ta, merhum Despot Konstantinos
Mistra'ya geldi ve onun kardei merhum Despot Theodoros ehir'e geti.

144916957, 12. ndiksiyon, 12 Mart

9 Ve tekrar ayn Konstantinos Konstantinopolis'e geldi, 6958 ylnda, impa
rator olarak.

III

1448/6956, 11. ndiksiyon, (24?} Haziran

10 Ve 6956 yl, Haziran aynda, Despot Theodoros Selymbria'da [Silivri]
ld.

144816957, 12. ndiksiyon, 31 Ekim

11 Ve 6957 ylnda, Ocak aynda, mparator oannes ld.
1439/6947, 2. ndiksiyon, 6 Haziran
12 Floransa'da 8. Sinod 6951 (!) ylnda gerekleti.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
13 7006 Naupaktos'u [Lepanto/lnebaht].
150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos
14 Methkorone'yi 7007.
Modem Yunanca'da Kexptc;/Kechries adyla, bugn Korinthos'un 7 km gneydousunda bir
kydr. Korinthos'un dousundaki sthmos'un, yani Germe Berzah'nn dou liman olarak
tarih boyunca doudan gelen ticaret gemilerinin ve Mora'nn en nemli limanlarndan biri
olmutur.
1 29

IV

1397/6905, 5. ndiksiyon, 2 Haziran

15 6905 ylnda Trkler Argos'u aldlar.
1429/6937, 7. ndiksiyon, 1-5 Haziran

16 6937 ylnda Despot Konstantinos Patra'y ald.

1458/6966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos

17 6966 ylnda Emir [il. Mehmed] akn etti ve Korinthos'u ve Mouchli'yi
[Muhli] ve dierlerini ald.
KRONK-36
I

Venedik'in ortaya kt zamandan balyorum, ve Methone [Modon] zama

nna kadar anlatmak istiyorum.

421, 25Mart
1 Drt yz yirmi birde, Nisan ay nn drdnde, ilk olarak Rialton'u ina et
tiler, Adem'den sonra be bin dokuz yz yirmi bir yldr oradayd.

Aralk 828 -Aralk 829

2 Ve sekiz yz otuzda Hagios Markos Kilisesi'ni ina ettiler, Venedik'in ku
ruluundan drt yz dokuz yl sonra.

832, 31 Ocak (?)

3 Ve iki yl sonra Hagios Markos'un kutsal kemiklerini getirdiler, yani sekiz
yz otuz iki [ylnda] .
1149 (?}
4 Ve bin yz krk dokuz [ylnda] Hagios Markos'un [kilise] ann ina et
tiler.

1177, 24 Haziran
5 Bin yz altm yedi [ylnda] mparator Ferdikos Papa Aleksandros ile ba
r yapt.

II

138216891, 6. ndiksiyon,Aralk
6 Bin yz seksen bir [ylnda] Despot Theodoros Morea'ya [Mora] geldi.
1

Venedik.
130

Eyll 1384-Austos 138516893, 8. ndiksiyon

7 Bin yz seksen be [ylnda], Mays'n yirmisinde Venediklilerin h
kmdarl Korfu Adas'n btn adalar ile beraber ald.

Eyll 1387-Austos 1388/6896, 11. ndiksiyon

.
8 Bin yz seksen sekiz [ylnda] Venedikliler Naupaktos'u [Lepanto/lne
baht] Paulos Spatas'tan aldlar.
Eyll 1394-Eyll 1395 Eyll/6903, 3. ndiksiyon
9 Bin yz doksan drt [ylnda] Brenezes [Evrenos Bey] Morea'y [Mora]
yamalad.

139716905, 5. ndiksiyon, 2 Haziran

10 Bin yz doksan alt [ylnda] Trkler Argos'u aldlar.
1,4021691O, 5. ndiksiyon, 28 Temmuz
11 Bin drt yz alt ylnda Timur Emir'i [I. Bayezid] malup etti.
140016908, 8. ndiksiyon, 23 Mays'tan nce
12 Bin drt yz on bir ylnda Franklar [Venedikliler] Kalabryta'y istila etti
ler.

141516923, 8. ndiksiyon, 29 Mart-2 Mays

13 Bin drt yz on drt ylnda mparator Manuel geldi ve Heksamilion'u ina
etmeye balad.

142116929, 14. ndiksiyon, 19 Ocak'tan sonra

14 Bin drt yz on alt ylnda Hanmefendi mparatorie Kleopa1 geldi.
142316931, 1. ndiksiyon, 22 Mays-5 Haziran
15 Bin drt yz krk iki ylnda Tourachanes [Turahan Bey] Heksamilion'u
ykt, ve ayn ylda Arnavutlar Tabia'y tahrip ettiler.

142316931, 1. ndiksiyon, 12 Austos

16 Bin drt yz yirmi ylnda, Mays'n yirmi drdnde, Venedikliler Do
ultzinon [D ulcigno] 'u2 aldlar ve onu anlama ile aldlar, ki hkmdar
1

Bu kii Mora despotu Theodoros Palaiologos'un evlendii ve talyan Rimini kontunun kz

prenses Kleope Malatesta'dr. Bkz: P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 4 1 1 , 446 ve 447;
ayrca bkz. Donald Nicol, Bizans'n Son Yzyllar ( 1261 - 1 453}, ev. B. Umar, stanbul 1999,
s. 354. Bu kii hakknda daha ayrntl bilgi iin bkz. Gudrun Schmalzbauer, "Eine bisher
unedierte Monodie aufKleope Palaiologina von Demetrios Pepagomenos," JB, XX ( 1971),
s. 223-240; E. Trapp, PLP, No. 2 1 385.
Bugn Karada snrlar iinde Arnavut asll nfusun youn olarak yaad kentin ad
131

Blatzas [Bala] ldkten sonra, o zaman onu aldlar; ve byle oldu.

1431/6939, 9. ndiksiyon, Bahar

17 Bin drt yz yirmi drt ylnda, ubat'n altsnda, Trkler Morea'y
[Mora] istila ettiler, ve bu ayn on birinde Tourachanes [TuralanBey]
<Heksamilion'a> saldrd ve onu ald.

144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk

18 Bin drt yz krk alt ylnda, Aralk'n on drdnde, Cumartesi gn,
Trkler Heksamilion'a saldrd ve hkmdar Konstantinos ve Despot Tio..:
mas arhontlaryla birlikte katlar. Ve hkmdar bizzat Amourates [il.
Murad] idi, ve Patra'ya geldi ve onu yakt.

1453/6961, 1. ndiksiyon, 29 Mays

19 Bin drt yz elli iki ylnda, Mays'n yirmi dokuzunda, Sal gn, Emir
Meemetes [il. Mehmed] Konstantinopolis'i ald ve o srada Konstantinos
Palaiologos imparatordu.

Gz 1453-Ekim 1454/6961-62, 1.-2. ndiksiyon

20 Bin drt yz elli drt ylnda Arnavutlar Despot Kantakouzenos'u yakala
dlar.

1458/6966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos

21 Bin drt yz elli yedi ylnda Korinthos ve Mouchli [Muhli] ve Patra aln
d.

145816966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos

22 Bin drt yz elli sekiz ylnda Emir [il. Mehmed] Morea'y [Mora] ald.
Ve o zaman Demetrios Palaiologos ve Thomas Palaiologos despot idi.

1460/6968, 8. ndiksiyon, Mays

23 Bin drt yz altm ylnda, Mays'n yirmi dokuzunda, Emir [il. Meh
med] Morea'y [Mora] istila etti ve despotu, Demetrios'u da, Mistra'dan
ald.

1463/6972, 12. ndiksiyon, Eyll

24 Bin drt yz altm ylnda, Eyll aynda, Franklar Heksamilion'u tuttu

lar.

tarihte olduu gibi Ulcinj olarak bilinmektedir. 1423 ylnda Venediklilierin ehri almasndan
sonra kendi dillerindeki syleyile Dulcigno ad yerlemitir. Kronik notu Venediklilerin
ehri ele geirmesinden bahsetmektedir. Ayrntl bilgi iin bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken,
c. II, s. 422.
132

147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz

25 Bin drt yz yetmi ylnda, Temmuz'un ikisinde, Perembe gn, Emir
[il. Mehmed] Euripos'u [Erihoz] ald.
147716985, 1O. ndiksiyon, Mays-Temmuz
26 Bin drt yz yetmi yedi ylnda, Mays'n_ yirmi sekizinde, basias [Hadm
Sleyman Paa] Naupaktos'a [Lepanto/lnebalt] geldi.
147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak
27 Bin drt yz yetmi sekiz ylnda, ubat' n yirmi beinde, Venedikliler Emir
ile, Sultan Meemetes [il. Mehmed] ile bar yaptlar.
149517003, 13. ndiksiyon, ubat-Mart
28 Bin drt yz doksan be ylnda Carlo Frantzas Poulia'ya geldi.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
29 Bin drt yz doksan dokuz ylnda, Mays aynda, Venedikliler Sultan
Baezetes [il. Bayezid] ile savatlar, ve bu srada Baezetes'in [il. Bayezid]

kendisi Anadolu'nun ve Bat'nn kalabalk ordularyla geldi. Ve ordular

la karadan, ve yz gemi donanmyla denizden geli, ve ayn zamanda
karadan ve denizden geldi ve Naupaktos'u [Lepanto/lnebalt] istila etti,
ve Naupaktoslular bu kadar donanmay grerek u anlama ile itaat ettiler
ki yl iinde kimse vergi vermesin; ve bylece Naupaktos'u tuttular ve o
zaman yarg Miser Giovanni Moro2 idi. Ve o zaman Emir'in [il. Bayezid]
donanmas yani onun gemileri3 Steri'ye4 girdi ve k geirdi. Ve Emir [il.
Bayezid] teki ordularyla Adrianopolis'e [Edime] gitti.

150017008, 3. ndiksiyon, 10 Temmuz-8Austos

30 Ve bir yl sonra tekrar, bin be yz [ylnda], bu Emir [il. Bayezid] b
tn ordularyla indi ve Morea [Mora] iine akn etti ve Methone'yi [Mo
don] ald. Ve onun geileri Haziran'n on ikisinde Steri'den ktlar, ve
Naupaktos'a [Lepanto/lnehalt] geldiler. Ve orada on iki gn kaldlar. Ve

2
3
4

Rumeli Beylerbeyi.
Venedikli idareci. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 534.
Asl metinde 7tAEUTLKa<nAEUtK6v= gemi ya da denizde yzen aralar iin kullanlr. llAtw
fiilinden gelir.
Esasnda Ltelp/Steiri olarak yazlan bu yer ad bugn Yunanistan'n Boeotia vilayeti,
Distoma belediye snrlar iinde bir kydr. Korinthos Krfezi'ne yakndr. Kronikte
gemilerin buradan: kt anlalmaktadr. Ancak Steiri denizden yksekte ve i ksmdadrr
ve en yakn liman Aspra Spitia'dr. Muhtemelen kronik yazar bu kyden geilerek gidilen ve
yakndaki Aspra Spitia'dan hareket eden gemileri kastetmitir.

133

bu ayn yirmi drdnde donanma [yola] kt ve Cavo de Ducato'ya1 gitti,

ve orada yirmi sekiz gemili Prebeza [Preveza] kadrgalaryla birletiler, ve
bunlardan sonra Methone'ye [Modon] getiler. Ve hkmdar Methone'ye
[Modon] ulat, Temmuz'un onunda, ve oraya otuz gn hcum etti ve ona
hibir ey yapamad. .

150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos

31 Ve Austos'un dokuzunda dokuz Venedik kadrgas Methone'ye [Modon]
yardm etmek iin geldiler. Ve insanlar surlar yalnz braktlar, yani gzet
leme yapanlar; ve hkmdarln sava malzemelerini kadrgalardan almak
iin gittiler. Ve Trkler surlar terk edilmi buldular ve saldrdlar ve aldlar,
ve Pazar gnyd, akama doru. Ve onu yamaladlar ve atee verdiler, ve
kentin byk blmn yaktlar.
150317011, 6. ndiksiyon, 20 Mays
32 Ve bin be yz drt ylnda, Ocak aynda, Venedikliler Sultan Bagiazites
[il. Bayezid] ile bar yaptlar. Ve anlamay yapan eli o zaman Miser
Andrea Gritti2 idi, ki bugn prenstir.
KRON K-37
akbos Kyriannites'in zet kronii
I

120416712, 7. ndiksiyon, 12 Nisan, Pazartesi

1 Aleksios Doukas Mourtzouphlos zamannda Konstantinopolis Latin haki
miyetine girdi, 6712 yl, 12 Nisan, 2. ndiksiyon'da, Pazartesi gn. Bunlar
tarafndan 56 yl, neredeyse 60 yl, 8 ay, 13 gn idare edildi.
126116769, 4. ndiksiyon, 25 Temmuz
2 Fakat Konstantinopolis 6768 yl, 25 Temmuz, 4. ndiksiyon'da tekrar Ro
mallar <tarafndan> ele geirildi, ve onu Palaiologoslarn ilki olan Michael
ald.
128216791, 11. ndiksiyon, 11 Aralk
3 Bu mparator Michael ise 6791 yl, 11 Aralk'ta ld.
132616834, 9. ndiksiyon, 6 Nisan, Pazar
4 sa'nn yeryzne iniinden sonra 1326 [yl], 4 Nisan Perembe gn, Sul- .
2

Leukas veya Hagia Maura (Ayamavra), bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 536.
Venedik Doge'u. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 1 95 (indeks).
134

tan Orchanis [ Orhan Gazi] Romallarn elinden Prousa'y [Bursa] ald.

135416862, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart

5 6<8>62 [ylnda] Trkler Kallioupoli'yi [Gelibolu] Venediklilerin (!) elin
den aldlar.

il

144616955, 10. ndiksiyon, 10.Aralk

6 sa'nn yeryzne iniinden sonra 1445 ylnda Heksamilion Trkler tara
fndan ilk kez igal edildi.

145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays

7 29 Mays 1453, bir Sal gn Sultan Mechemetes [il. Mehmed]
Konstantinopolis'i Romallarn elinden ald.

146016968, 8. ndiksiyon, Mays

8 25 Mays 1460'ta Trkler Romallarn elinden Morea'y [Mora] aldlar.
1463/6972, 12. ndiksiyon, 8 Kasm
9 1463 ylnda onlar [Trkler] Heksamilion'u ikinci kez Venediklilerin elin
den aldlar.

1463/6972, 12. ndiksiyon, 14 {?) Kasm

10 Ayn yl Mistrallar [ehirden] kap, Korone'ye [Koron] geldiler.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz Perembe
11 Ayn yl, 23 Haziran'da, Trkler Euripos'u [Erihoz] Venediklilerin elinden ald, Pazar gn.

147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran

12 23 Temmuz 1473'te Trkler Kefe'yi Cenevizlilerin elinden ald.
149917007, 2. ndiksiyon, 25 Temmuz
13 1489'da, 25 Temmuz'da, 270 gemiden [oluan] bir Trk donanmas geldi.
Bunlarn arasnda 22 gemi, 3 mavna ve 8 kadrga bulunuyordu. [D onan
mann] geri kalan ksm sandallardan ve teknelerden2 olumaktayd. Bun-

Ilepa-rapie<nepa-rapia= Genellikle ikHay arasnda tamaclk yapmaya yarayan kk

bot veya sandal anlamna gelir. Trke'de tam karl yoktur.
Yunanca aslnda oulu oxpa-ra olarak yazmaktadr. P. Schreiner indeksinde yaln halinin
CJKepa-rov olduunu yazm ve Almanca karln genel bir ifadeyle "Fahre=Feribot,
vapur" olarak tespit etmitir. Herhangi bir Yunanca szlkte karln bulamadmz bu
szce anlam olarak en yakn bu kelimeyi uygun grdk.

135

lar Piganousa1 kanalnda apa brakp, 3 gn boyunca [orada] beklediler.

149917007, 2. ndiksiyon, Temmuz-Austos

14 Ayn yl General Antonio Grimani 60 hafif ve 16 ar kadrga ve 20 filika
ve kalita [toplad] ; yani bunlar Methone'deydi [Modon].
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
15 Ayn y, 29 Austos'ta, Sultan Bagiazites [il. Bayezid] Naupaktos'a [Le
panto/lnebaht] geldi ve onu Venediklilerin elinden ald.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos
16 9 Austos 1500'de, ayn Sultan Bagiazites [il. Bayezid] klla Methone'yi
[Modon] ald ve 7000 erkei kesti. Btn kenti atee verdi ve yakt.
150017008, 3. ndiksiyon,yaklak 16Austos
17 Ayn yl Navarino da itaat etti.
150017008, 3. ndiksiyon, 16Austos
18 Ayn ylda hkmdar Sultan Bagiazites [il. Bayezid] kara ordusu ve 250
gemiden <oluan> bir donanma ile birlikte Korone'ye [Koron] geldi ve
[kent] anlama yoluyla da olsa ona teslim oldu.
150017009, 4. ndiksiyon, 3-4Aralk
19 Ayn ylda, 4 Aralk'ta Venedikliler Navarino'yu Trklerin elinden aldlar ve
kaleyi savunan yenierileri kestiler.

150117009, 4. ndiksiyon, 20 Mays

20 20 Mays 150l'de, Kiamalpeis [Kemal Bey] 15 Kadrga ve 17 kalita ile
birlikte Navarino'ya geldi. Alipasias'n [Ali Paa] da karada 5000 kiilik
bir ordusu bulunuyordu, ve saldrdlar ve dary klla aldlar ve Arnavut,
Frank ve Romallardan 1000 kiiyi kestiler ve kadn ve ocuklar kle yap
tlar. Ve ierisi, kale, teslim oldu. eride 3000 erkek bulunuyordu; orada
Venedik kalyonu da bulunmaktayd. Ve onlar [Trkler], [kalyona] zerin
de bulunan kiilerle birlikte el koydular. Ayrca orada iinde 12.000 Flori
deerinde arap, balmumu ve eitli mallar yklemi Chania'dan [Hanya]
gelen iki filika da bulunuyordu. Onlar [sz konusu] filikalarda bulunan
bir Venedik soylusu - Takas Nanis isimli bu ahs [Hanyada] kanlarya
[sinodlieris] idi - ile 3000 Venedik Flori'sine de el koydular.

Bugn Bodrum yarmdasnn karsna den, Leros ve Kalynnos adalar arasndaki

boazn giriinde bu isimde iki adack bulunmaktadr.

136

150117009, 4. ndiksiyon, Yaz

21 Ayn ylda Benedetto de Pesaro isimli Venedikli bir general iyi kadrgalarla
birlikte geldi ve [o] Kastelophrangos'un1 btn insanlarn [gemisine] ald
ve kenti atee vererek, yakp k1 etti. Ve insanlar Kytheria'ya2 kard.

5 Haziran-20Aralk1522/7030-7031/10.-11. ndiksiyon
22 1521 ylnda Sultan Soulaimanis [I. Sleyman] Rodos'u ald.
KRON K-38
I

132616834, 9. ndiksiyon, 6 Nisan Pazar

1 6831 yl, 4 Nisan, 9. ndiksiyon'da, Perembe gn, Prousa [Bursa] Ttirkler
tarafndan Romallarn elinden alnd. ,

142116929, 14. ndiksiyon, Yaklak 19 Ocak

2 6925 ylnda Basilissa Kleopa Morea'ya [Mora] geldi.
142116929, 14. ndiksiyon, 19 Ocak
3 37'de [Kleopa] Roma mparatoriesi oldu.
143316941, 11. ndiksiyon, 18 Nisan
4 694< 1 > ylnda, bu mparatorie vefat etti, 18 Nisan'da.
140216910, 10. ndiksiyon, 28 Temmuz
5 6910 ylnda Timur Emir'i [I. Bayezid] malup etti.
145916967, 7. ndiksiyon, Ocak-uhat
..
6 6967 ylnda Despot Thomas, Amarpei [Omer Bey] ile ve Assaneos'larla3
Leontarion'da [Leondar] savat.
.

146316972, 12. ndiksiyon, Gz

7 6972 ylnda Franklar Heksamilion'u ina etmeye baladlar.
II

142316932, 2. ndiksiyon, 13 Eyll

8 1423 [ylnda], 29 Eyll'de, Venedikliler Thessalonike'yi [Selanik] Despot
Andronikoshn aldlar.

1
2
3

Koron'da bir yer ad.

Ege adalarndan biri.
Demetrios Palaiologos'un ei Theodora'nn ailesidir. Asanes (Asenler) olarak bilinen,
metinde de Acrcvfo olarak yazlan soylu ve gl bir ailedir.

137

1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart

9 1429 [yl], 9 Ekim'de, Trkler yukarda zikredilen ehri Venediklilerin
elinden aldlar.

144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk

10 1445 [yl], < 10> Aralk'ta, Heksamilion ilk kez Despot Konstantinos'tan
alnd- Emir Amouratpeis [Muradbey/11. Murad].
146316972, 12. ndiksiyon, 8 Kasm
11 1463 [yl], 10 Ekim'de, Heksamilion ikinci kez Venediklilerin elinden
alnd- Sultan Mechemetes [il. Mehmed].
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
12 1453 [yl], 29 Mays'ta, Konstantinopolis Trkler tarafndan Romallarn
elinden alnd- Sultan Mechemetes [il. Mehmed].
146016968, 8. ndiksiyon, Mays
.
13 1460 [yl], 29 Mays'ta, Morea [Mora] Trkler tarafndan Romallarn
elinden alnd- Sultan Mechemetes [il. Mehmed].
146216971, 11. ndiksiyon, 1-17 Eyll
14 1462 [yl], 17 Temmuz'da, Mytilene [Midilli] Trkler tarafndan
Gattilusio'nun elinden alnd- Sultan Mechemetes [il. Mehmed].
1463/6972, 12. ndiksiyon, 14(?} Kasm
15 1463 [yl] 14 Kasm'da, Mistrallar katlar ve Korone'ye geldiler.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
16 1470 [yl], 13 Temmuz'da, Euripos [Erihoz] Trkler tarafndan Venedik
lilerin elinden alnd- Sultan Mechemetes [il. Mehmed] .
147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran
17 1473 [yl], 23 Temmuz'da Kefe Cenevizlilerin elinden alnd- Sultan
Mechemetes [il. Mehmed].
149917007, 2. ndiksiyon, 25 Temmuz
18 1499 [yl] 25 Temmuida, Emir Sultan Bagiazetes'in [il. Bayezid] do
nanmas 200 gemi ile Korone'ye [Koron] geldi. [D onanmada] 22 gemi, 3
mavna, 80 kadrga [vard], arta kalanlar tekneler, kalitalar ve sandallard
Blge [Koron] yaknndaki Hagios Sostos'ta demirlediler. Yukarda zikre
dilen sene, gn boyunca kaldlar.

138

149917007, 2. ndiksiyon, 25 Temmuz

19 1499 yl, 25 Temmuz'da, Venediklilerin General Kaptan saygdeer Miser
Antonio Grimani'ydi. Onun Methone [Modon] limannda 60 hafif ve 16
ar kadrgas, 35 gemisi, 20 kalita ve flikas, toplamda 135 adet [gemisi]
vard.

149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos

20 1499 [yl], 29 Austos'ta, Osmanl [Atoumanos] sultannn [il . Bayezid]
donanmas Naupaktos'a [Lepanto/nebaht] gitti ve onu savamadan ald.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos, Pazar
21 1500 ylnda, 9 Austos'ta, Sultan Bagiazetes [il . Bayezid] Methone'yi
[Modon] klla ald ve orasn yamaya brakt. O, 7000 erkei kesti ve
bunlarn kemiklerinden kentin yaknlarnda bir kule diktirdi. Ayn saatler
de btn kenti atee vererek, yakp yok etti. O, ehire 24 gndr saldryor
du. Pazar gn, akamn 2. saatiydi.

150017008, 3. ndiksiyon, 16Austos'tan sonra

22 Ertesi gn Navarino da itaat etti.
150017008, 3. ndiksiyon, 16 Austos, Pazar
23 1500 [yl], 16 Austos'ta yukarda zikredilen hkmdar Sultan Bagiazetes
[il . Bayezid] deniz ve karadan Korone'ye [Koron] geldi. Kent yemin ve
anlama yoluyla ona teslim oldu, Perembe gn.

150117009, 4. ndiksiyon, 20 Mays

24 1501 [ylnda], 19 Mays'ta, Kiamales [Kemal Reis] 5 kalyon ve 14 kk

gemi ile birlikte ehir'den geldi, ve Navarino'ya gitti ve o denizden, Alim
pasias [Ali Paa] ise karadan saldrya geti. Ve onlar kalenin dnda kalan
topraklar klla, kaleyi ise anlamayla Venediklilerin elinden aldlar. Kale
nin dnda kalan blgede ise onlar ok miktarda insan, Arnavut, kestiler.

150017009, 4. ndiksiyon, 3-4Aralk

25 Ayn yl Aralk aynda Navarino'yu Venedikliler yerli halkla birlikte hileyle
Trklerin elinden almlard.

151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan

26 1512 [ylnda], Sultan Selemes [I . Selim] hkmdar oldu.
151317021, 1. ndiksiyon, 24 Nisan
27 [I . Selim] ksa bir sre sonra erkek kardelerini kesti. Sultan Achoumates
[Ahmed] savata yakaland.
139

151317021, 1. ndiksiyon, K
28 Ve birka kii Sultan Kourkoutes'i [Korkut] Anadolu'da yakalayarak, onu
hkmdara getirdiler.

1514/7022, 2. ndiksiyon, 23Austos

.
29 1514 [ylnda], Sultan Salimes [I. Selim] Sofes'e [al lsmail] doru yr-

d ve onunla Tebriz yaknlarnda savaa tututu. ok kan akt; fakat Sultan

Salimes [I. Selim] [bu savatan] muzaffer olarak kt; Sofes ise [al s
mail] *** tarafndan yakalanmt ve kat.

KRON K-39
I

118516693, 3. ndiksiyon, 24Austos

1 Byk Thessalonike [Selanik] kenti Sicilyallarn eline teslim edildi, 6693
yl, Austos ay, 3. ndiksiyon'da.

1204/6712, 7. ndiksiyon, 12 Nisan

2 Benzer ekilde Konstantinopolis Latinlerin eline teslim edildi, Nisan ay, 7.
ndiksiyon'da, 6912'de, saakios Angelos'un kardei Aleksios Komnenos'un
imparatorluu srasnda.

142516933, 3. ndiksiyon, 21 Temmuz

3 6933 yl, 3. ndiksiyon'da, 21 Temmuz'da, kutsal peygamber Elias gnn

de Konstantin6polis'in aziz imparatoru Manuel Palaiologos vefat etti. Ve

sa'nn doumundan sonra 1425 ylnda onun yerine olu oannes impara
torlua ykseldi.

142316932, 2. ndiksiyon, 13 Eyll

4 Thessalonike Despotu Andronikos Palaiologos tarafndan byk kent
Thessalonike [Selanik], Latinlere yani Venediklilere teslim edildi, 13 Eyll
6931 yl, 1. ndiksiyon'da.

151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan

5 Salem [I. Selim] babas [henz] hayattayken Trklerin hkmdarln
stlendi, 1512, 23 Nisan'da. Babas Pagiaetes [il. Bayezid] <26> Mays'ta
ld.

140

II

1446/6955, 10. ndiksiyon, 10Aralk, Cumartesi

6 6955 [yl], 9 Kasm, Cumartesi gn, 10. ndiksiyon'da, Trk Emir
Amourates [il. Murad] geldi've Heksamilion'a saldrd. Ve kamakta olan

Romallar yendi ve ounu katletti ve saysz tutsak ald. Ve byk bir ya

ma yapt. Basilika, Bostitsa ve Patra'y da tahrip etti ve [Trkler] snrsz
sayda sava esiri, hayvan ve para aldlar.

144716955, 10. ndiksiyon, 6 Mays, Cumartesi

7 Ayn yl, 10. ndiksiyon'da, 6 Mays, Cumartesi gn Euripos'tan [Eriboz]

bir N apoli kalyonu geldi ve bir Trk gemisiyle karlat. Trkler Romallar
malup etti ve kalyonu, mrettebat, silahlar ve orada bulunan kadnlarla
birlikte ele geirdiler. Ve onlar kalyonun kaptanlarn, Giorgio Cornaro ve
dierlerinildrdler.

149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos

8 sa'nn doumundan sonra 1499 ylnda, 29 Austos'ta, kuatlm olan
Aitolia'daki Naupaktos [Lepanto/lnebaht] Venedikliler'den koptu ve g
nahlarmzn okluu yznden Sultan Paiazites'e [il. Bayezid] geti. 7009
Hilkat ylnda.

150017008, 3. ndiksiyon 9 Austos

9 Naupaktos'un [Lepanto/lnebaht] dmesinden sonraki yl bir kuatma
nn ardndan Peloponnesos'taki [Mora] Methone [Modon] igal edildi; bu
kent ayn Emir [il. Bayezid] tarafndan yakld, sa'dan sonra 1500 yl, 9
Austos'ta, 7008 Hilkat ylnda.

150017008, 3. ndiksiyon, 16Austos

10 Ayri yl, ayn ayda, Methone'nin [Modon] zaptndan 8 gn sonra Ko

rone [Koron] sakinleri korktuklar iin Venediklilerden ayrldlar. Ve
Ploponnesos'un [Mora] dier kentleri de bu Emir'e [il. Bayezid] teslim
oldular.

150117009, 4. ndiksiyon, 13 Austos

11 Sonraki yl, 1502, Austos aynda, on Krfezi'nde Epiros'daki [Epir]
Dyrrachion da [Dra] ayrld, yani ayn Emir'in [il. Bayezid] satraplar
tarafndan igal edildi.

152217031, 11. ndiksiyon, 20 Aralk

12 sa'nn doumundan sonra 1522'de, 25 Aralk'ta, Rodos ya da kent ve ada
141

Emir Salem [I. Selim] tarafndan 6 ay kuatldk.tan sonra, [Rodoslular]

anlamaya karar vererek, aday kenti ve tahkimat yaplarn teslim ettiler;
valyeler, Kuzeyliler ve Batllar, Almanlar, Franszlar, spanyol ve ngiliz
ler ile [ valyelerin] Byk stad' da btn mallar ve kymetli eyleri ve
gemileriyle beraber, ve isteyen herkes [aday] terk etti.

10 0cak 1514
13 1513, 10 Ocak'ta, gece saat 2'de, Venedik'te Rialto denen yerde bir yangn
meydana geldi ve ok sayda ev, atlye ve bina ile tccarlarn ticarethaneleri,
olduka deerli mallar ve byk masraf yaplarak tesis edilmi saylamaya
cak kadar ok ey yanp kl oldu - btn Rialto civar ile kutsal Apollina
rios tahl ambar da dahil olmak zere.
KRON K-40
I

141516923, 8. ndiksiyon, 29 Mart-2 Mays

1 6923 yl, 8. ndiksiyon'da, 29 Mart'ta, Byk Cuma gn [Megali Pa
raskevi], mparator Manuel, Kechreai limanna geldi. Ve Nisan'n 8'inde
Heksamilion'u temizlemeye ve yeniden ina etmeye balad ki oras 3800
kula uzunluundayd. Onun stne 153 kule dikti. Mermere oyulmu
[oyma] boydan boya yazlanlar Hellas'ta yle sylediler: "Nur'un ,
gerek Tanr'dan [olma] Tanr [Isa] autokrator oustinianos'u ve bu sadk
klesi Viktorino'yu, ve Hellas'ta Tanr inayetiyle yaayp ikamet eden cm
lesini korusun.
142316931, 1. ndiksiyon, 5 Haziran
2 6931 ylnda Tourachampees [Turalan Bey] Arnavutlar Tabia'da ldrd.
144616955, 10. ndiksiyon, 10.Ll.ralk
3 6955 ylnda Amouratmpees [Muradbey/11. Murad] Heksamilion'u ald.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
4 6961 ylnda Sultan Meemetes [il . Mehmed] Konstantinos'un ehrini
ald, 29 Mays, Sal gn.
145316962, 2. ndiksiyon, Gz
5 6963 ylnda Arnavutlar Kantakouzenos'u despot atadlar.
145816966, 6. ndiksiyon, 6.Ll.ustos
6 6966 ylnda Sultan Meemetes [il. Mehmed] Korinthos'u ald.
142

146316972, 12. ndiksiyon, Gz

7 6971 ylnda Venedikliler [ikinci kez] yeniden Heksamilion'u ina ettiler.
1469/6977, 2. ndiksiyon, 5Austos
8 6977 yl, 5 Austos'ta, Venedikliler Bostitsa'y ina ettiler.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
9 6978 ylnda Sultan Meemetes [il. Mehmed] Euripos'u [Eriboz] ald.
147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak
10 6987 ylnda Sultan Meemetes [il. Mehmed] Venediklilerle bar yapt.
Austos-Eyll 147916987-6988, 12.-13. ndiksiyon
11 6988 ylnda Sultan Meemetes [il. Mehmed] Leukada'y, Kephalonia'y ve
. Zakynthos'u ald.

148116987, 14. ndiksiyon, 3 Mays

12 6989 ylnda Sultan Meemetes [il. Mehmed] ld ve onun olu Bagiazetes
[il. Bayezid] hkmdar oldu.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos .
13 7007 ylnda Naupaktos [Lepanto/lnebaht] Sultan Bagiazetes'e [il. Ba
yezid] itaat etti.
.

150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos, Pazar

14 7008 ylnda o [il. Bayezid] Methone'yi [Modon] savala ald, 9 Austos,
Pazar gn.

150017008, 3. ndiksiyon, 16Austos, Pazar

15 Ve a ylda, Austos aynn 16'snda, Pazar gn, Korone [Koron] itaat
etti.

II

152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll

16 7030 ylnda, 30 Eyll'de, Sultan Souleimanis [I. Sleyman] Basileus [imparator] oldu.
152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos
17 Ayn yl Macaristan'n Belogradi'yi [Belgrad] de ald.
152217031, 11. ndiksiyon, 20Aralk
18 7031 ylnda, 25 Aralk'ta, Byk stad'n Rodos'unu da ald.
143

154017049, 14. ndiksiyon, 21 Kasm, Pazar-24, aramba

19 7049 ylnda, 21 Kasm'da, Venedikliler gnll olarak Nauplion'u,
Monembasia'y Sultan Soulaimanis'e (I. Sleyman] verdiler. Ayn ayn
21'inde, Pazar gn, Trkler Nauplion'a girdiler, ve ayn ayn 25'inde, Per
embe gn, Monembasia'ya girdiler.

KRONK-42

Eyll 1394-Austos 1395, 16903, 3. ndiksiyon

1 6903 ylnda [Emir] Brenezes [Evrenos Bey] Morea'y [Mora] yamalad.
139716905, 5. ndiksiyon, 2 Haziran
2 6905 ylnda Mslmanlar [Mousoulmanoi!T'rkler] Argos'u aldlar.
1402/6910, 10. ndiksiyon, 28 Temmuz
3 6910 ylnda Ambraumis (!) [Timur] Emir'i [I. Bayezid] yendi.
Eyll 1399-Austos 1400/6908, 8. ndiksiyon (?}
4 6920 ylnda Franklar Batika'ya1 girdiler.
141516923, 8. ndiksiyon, 29 Mart-2 Mays
5 6923 ylnda mparator Manoles [il. Manuel] geldi ve Heksamilion'u ina
etti.

142716936, 6. ndiksiyon, 26Aralk.

6 6936 yl, Aralk aynda, Despot Konstantinos <Morea'ya geldi>[Mora].
142916937, 7. ndiksiyon, 1-5 Haziran
7 6937 ylnda Despot Konstantinos Patra'y ald.
143516943, 13. ndiksiyon, Austos
8 6943 ylnda Despot Konstantinos ehir'e gitti.
KRON K-46

148016988, 13. ndiksiyon, 28 Temmuz, Cuma

.
1 6978 ylnda, smaililer [lsmaelitai/Trkler] drousis [Otranto] ehrine
geldiler, Temmuz aynda, 28'inci gnde, Cuma gn.

148016988, 13. ndiksiyon, 11 Austos, Cuma

2 Ayn yl bu ehri Austos ay, 11. gnde aldlar, Cuma gn, 13. ndiksiyon.
1

Basilika, bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. 111, (dizin).

144

13 Haziran, aramba-1O Eyll, Pazartesi 148116989-6990, 14-15. ndiksiyon

3 Ve 6979 ylnda Kalabria Dk' geldi, ki Anapole [Napoli] Kral'nn en

byk oluydu, denizde ve karada 40.000 adamla, Temmuz aynn 13',

ayn ayn aramba gn drouse [Otranto] ehrine geldi ve bu ehre Ey
ll ayna kadar saldrdlar ve bu ehri ayn ayn 10'unda, Pazartesi gn,
6990 yl, 15. ndiksiyon devam ettii zaman aldlar.

KRON K-47 (Thebai Kronii)

I

1379/6887, 2. ndiksiyon, 6 Mart (?}

1 6 Mart, 1. ndiksiyonda, 6887 ylnda, Navarrallar1 Thebai [Tive]

Yedikap'dan girdiler, Koupania Blanka2 olarak da adlandrlrlar, saat gece

nin 9'u, Cuma gn.

1380/6888, 3. ndiksiyon, 25 Mart

2 O zaman kutsal Paskalya'ya rastgeldi, dnyann kuruluundan sonra 6888

ylyd, Ay'n 10. dngs, Gne'in 28. dngsyd. 20 Mays'taki Agion

Pantonun Apokreos'u balyor. Gelenek olan sabah <ilahisine> balyorum
ve drdnc makamda3 ve kilisenin bu geleneini devam ettiriyorum.

138116890, 5. ndiksiyon, 10 Kasm, Pazar

3 Manuel Eksedaktilos'a babozumunun sonu 4 Solidus verdim, Kasm

aynda, 5. ndiksiyonda, bycnn kutsal tanklnda, ayn 10'unda, Pazar

gn.

138216891, 6. ndiksiyon, 7 Eyll (?}

4 7 Eyll'de Manuel tekrar babozumunun sonunda 4 Solidus ald, Georgios
Deroulia ve Aziz Glavas'n tanklnda.

1403/6911, 11. ndiksiyon, 7 Haziran

5 Adem'den sonra 6911 yl, 11. ndiksiyonda, Thebaililer [Tiveliler], Ttirk
lerle, Megarallarla, Atinallarla birletiler, 've Korinthos'u ve yukarsn ya
maladlar ve hayvanlara ve insanlara byk zarar verdiler, 7 Haziranda.

140316911, 11. ndiksiyon, 10 Haziran

6 Ayn Hazirann 10'unda ise Agion Panton Apokreos'a rastgeldi, gelenek

2
3

spanyann kuzeyindeki tarihi blge. Burada Katalanlar kastetmektedir.

Compagnie Blanche.
Burada kullanlan nA<iyo; kelimesi dini kilise mziinde bulunan ve sekize kadar devam
eden makamlar iin kullanlmtr.

145

zere sabah ilahisi, drdnc makam; "saia onu yksek bir tahtn stnde
grd ve onun etrafnda melekler Heraphim ve Seraphim uuyordu. Mte
madiyen onun bykln dile getiren bir ilahi ile."

142916937, 7. ndiksiyon, 24 Mart, Perembe

7 Michael kpry istila etti, 6937 yl, 24 Mart, 7. ndiksiyon, kutsal ve b
yk Perembe gn ve Tanr bize yapt her eyin (!) gereinin onun em
riyle gerek olduuna rehberlik eder; Michael'in eliyle yaptn kaydetti.
II

143516943, 13. ndiksiyon, 13 Temmuz

8 6943 yl, 13. ndiksiyon'da, Temmuz aynn 13'nde, Athena'nn [Atina]

dindar ve muhterem hkmdar, Miser Neris Antonios de Astzayole1 ld.

Ve hkmdarl bunun yeeni Miser Neris Frangos2 ele geirdi.

144616955, 10. ndiksiyon, 10Ara/k, Cumartesi

9 6955 yl, 10. ndiksiyon'da,.Gne'in 11. dngsnde, Ay'n 19. dngsn
de, Aralk aynn 3'nde, Cumartesi gn, tanrsz Mslmanlar [Mouso
ulmanoi!f"rkler] Korinthos'taki Heksamilion'a geldiler ve Emir [il. Mu
rad] ve Paa [ve] Tourachanes [Turahan Bey] elli bin kiilik orduyla birlik
teydi. Morea'nn [Mora] despotu, Konstantinos Palaiologos da oradayd, ve

onun kardei Thomas, ve btn Maral arhontlar, ve btn Maral ordular

ok fazlayd. Ve Trklerle Cuma gn btn gece savatlar, 10 Aralk'ta, ve
zafer Romallara grnyordu. Cumartesi afak sktkten sonra, Romallar
kamaya yneldiler ve Trkler cesaret aldlar, ve Trkler istila ettiler ve
bunlar kovaladlar ve kestiler, ve Romallarda lk ve alamalar olur. Ah
(w) ne alamalar oldu!

KRONK-48 (Thessalia Kronii)

157417082, 2. ndiksiyon, 23 Nisan

1 7082 ylnda Kabos3 ocuklar Lazarina'da toplad, 23 Nisan'da.
138816996, 11. ndiksiyon, 17 Austos
2 Austos aynn 17'sinde. Ayn gn Kappoua ve Fanario Piskoposu Damia
nos vefat etti, 6996 ylnda.

2
3

Nerio 1 Antonio Acciaiuoli'nin babas ile Nerio II'nin bykbabas kardetir. Bkz. P.
Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 448, dn.69.
Nerio il (Donato Acciaiuoli).
Bu ahsn kim olduu bilinmemektedir.

146

140416912, 12. ndiksiyon, 11 Temmuz

3 Fanario'nun Chantzales1 ile birlikte ihaneti, Temmuz aynn l l'inde, 6912
ylnda oldu.

1404/6913, 13. ndiksiyon, 30 Eyll

4 Sonra hrriyet Eyll aynn 30'unda gerekleti.2
KRON K-49 (Thessalonike Kron)

1334/6842, 2. ndiksiyon, 23 Austos, Sal

1 23 Austos'ta, Hagios Loupos'un Sal gn, 9 . ndiksiyon'da, 684<2> yl,
Syrgiannes ldrld.

132016829, 4. ndiksiyon, 12 Ekim

2 6829 yl, 12 Ekirn'de, 4. ndiksiyon'da, mparator Michael Palaiologos vefat
etti.

. 1341/6849, 9. ndiksiyon, 14 Haziran

3 6849 yl, 29 Mays'ta, mparator Andronikos Palaiologos vefat etti.
1343/6851, 11. ndiksiyon,Austos
4 6847 ylnda, Pers Harmopakis [Umur Bey] donanmasyla beraber
Thessalonike'ye [Selanik] geldi.
134516853, 13. ndiksiyon, Temmuz-Austos
5 6853 ylnda arhontlar megas primikerios [Alekisos Apakaukos] ile birlikte
kulede ldrldler.

137216880, 1O. ndiksiyon, 6 Nisan, Sal-1O, Cumartesi

6 Nisan aynn 6'snda, 10. ndiksiyon'da, Sal gn, Thessalonike'den [Selanik]
Despot Palaiologos kadrgalaryla yola kt. Ayn [ayn] on birinde, Cumar
tesi gn, Mslmanlar [Mousoulmanoi/irkler] Thessalonike'ye [Sela
nik] saldrdlar.3
137116880, 10. ndiksiyon, 26 Eyll, Cuma
7 Ayn ekilde Cuma gn de, 6800, 78 yl, 8. ndiksiyon'da, Ugljea ldrld.
(

2
3

Tesalya'da bir isyandan bahseden bu haber baka kaynaklar:da kaydedilmemitir. E. Zachariadou

bu kiinin Hac Ali adl biri olabilecei ihtimaline iaret etmitir. Ona gre "isyanclar" Pindos
dalarnda XV. yzylda ksmen otonomi sahibi olan Vlahlardr. E. Zachariadou, "Sleyman
elebi': s. 291-292, dn. 104.
Yukardaki notun devam olarak Tesalya'nn Trklerden kurtuluu kastedilmektedir.
Burada kullanlan fiilin hangi anlama geldiine dair tartma iin bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. il, s. 303.
,147

135516864, 9. ndiksiyon, 20 Aralk

8 6800, 64 ylnda, mparator Stephanos, Kral [Stefan D uan] vefat etti.
Eyll 1357-Austos 135816866, 11. ndiksiyon
9 6800, 66 ylnda, Trkler Triada'y aldlar.
140216910, 10. ndiksiyon, 28 Temmuz, Cuma
10 6910 yl, 28 Temmuz'da, Cuma gn, Timur Emir'i [I. Bayezid] tama

men yendi ve onun ehirlerini ve lkelerini igal etti ve buralar yama

lad, o srada ben Dionysos Konstantinopolis'te bulunduum iin tuhaf
bir manzara grdm, her rktan ve ulustan-ve dilden insanlar kaak olarak
Konstantinopolis'e geldiler. Ve o zaman orada byk deprem oldu, ve kutsal
manastr Peribleptos'a yldrm dt, ve orada ikonalar ve podealar1 yand:
Ve dier eyler, ve keilerin giysileri2 yani kamelaucha'lar.3

KRON K-50 B

Konstantinopolis ve Ayasofya'nn ne zaman ina edildiklerine dair

33015838, 3. ndiksiyon, 11 Mays

1 Efendimiz sa'nn doumundan sonra 6070 ylnda Byk Konstantinos
btn ehirlerin kraliesi Konstantinopolis'i ina etti.

532/6040, 1O. ndiksiyon, 23 ubat

2 Dnyann yaratlndan sonra 14. ndiksiyon, 6349 yl, Ayasofya mpara-:

tor byk oustinianos tarafndan ina edildi.

Venedik'in ne zaman ina edildiine ve Venediklilerin aadaki kaleleri ne
zaman aldna dair.

25Mart421
3 sa'nn ilk ortaya kndan sonra 421 ylnda Venedik, yani Rialto gelime
ye balad.

Aralk 828-Aralk 829

4 Ve 830'da Hagios Markos Kilisesi'ni ina ettiler.
31 (?} Ocak 832
5

2
3

Ve 832'de Hagios Markos'un kutsal kemiklerini Veriedik'e getirdiler, Ocak

aynn 30'unda.

Ar elbise ya da asl perde.

Perikefalaia.
Ortodoks rahiplerin balarna giydikleri siyah balk.

148

(?}
6 Ve 1149'da an Kulesi'ni1 ina ettiler.

Eyll 1384-Austos 138516893, 8. ndiksiyon

7 sa'dan sonra 13< .. > ylnda Venedikliler Kodu Adas'n kaleleriyle birlikte
aldlar.

Eyll 1387-Astos 1388/6896, 11. ndiksiyon

8 sa'dan sonra 1388 ylnda Naupaktos'u [Lepanto/nebaht] Paulo
Spata'dan aldlar.

142316931, 1. ndiksiyon, 12Austos

9 sa'dan beri 1423 yl, 29 Mays'ta hkmdar Bala'nn2 lmnden sonra
anlamayla Doulcinio'yu aldlar.

147416982, 7. ndiksiyon, 26 Mays

10 sa'dan beri 1474 ylnda Kbrs Adas'n Tzagos3 ldkten sonra aldlar.
120416712, 7. ndiksiyon, 12 Nisan
11 Adem'den sonra 6712 ylnda Konstantinopolis, Aleksios ve saakios
Komnenoslar'n imparatorluu zamannda Venedikliler'in eline teslim
edildi.

126116769, 4. ndiksiyon, 25 Temmuz

12 Adem'den sonra 67 <6>9 ylnda Konstantinopolis mparator Michael Pala
iologos zamannda tekrar Venediklilerin elinden Romallara dnd.

138916897, 12. ndiksiyon, 2 Nisan

13 (CDE)Adem'den sonra 6897ylnda bu Venedikliler Peloponnesos'ta[Mora]

Nauplion'u aldlar.
(W) Adem'den sonra 6897 ylnda Efendimiz sa'nn dnyada vcuda
gelmesinden sonra 1389 ylnda Venediklilerin hkmdarl Peloponne
sos'daki [Mora] Nauplion'u ele geirdi.

128116790, 10. ndiksiyon, 18 Kasm (?}

14 sa'nn doumundan sonra 1433 ylnda Papa Nikolaos Romallarn impa
ratorlarn aforoz etti.
Mameth'in [Hz. Muhammed] ne zaman ortay kt ve en bandan
bugne kadar hangi Trk imparatorlarnn olduuna dair.

2
3

talyanca Canpanile: zel olarak Aziz Markos (St. Marcos) Kilisesi ve dier Venedik
formundaki an kuleleri iin kullanlan terim.
Bala III. Stracimirovic.
Jacques III. Lusignan.

149

63416142, 7. ndiksiyon, Bahar

15 (AlJEMSV) Adem'den sonra 6127 ylnda Mameth [Hz. Muhammed]
tezahr etti.
Othmanlides [Osmanllar} denen bu Turk hkmdarlar yledir: 1.
Otmanes [Osman]. 2. Orchanes [Orhan]. 3. Mourates [I . Murad]. 4.
Bagiazetes [I. Bayezid] 5. Mechemetes [I. Mehmed] 6. Mourates [il.
Murad] 7. Machemetes [il. Mehmed] . 8. Bagiazetes [il. Bayezid]. 9.
Selemes [I. Selin]. 10. Souleimanes [I. Sleyman]. 11. Oinopotes [Sar
ho/Bekri ] Selemes [il. Selim] 20 yl. 7083'te hayat son buldu, Ocak
aynda bir at tarafndan mahvedildi1 ve onun olu Amourates [ili. Murad]
[sultan] oldu
(W) 6127 ylnda Mameth [Hz. Muhammed] zuhur etti.
En bandan beri hkmdarlk yapan Agarenler [Agarenoi/Trkler] ki on
lar Otmanlides [Osmanllar] olarak arlrlar, unlardr: Birinci Otmanes
[Osman], ikinci Orchanes [Orhan], nc Mourates [I. Murad], dr
dnc Bagiazetes [I. Bayezid, beinci Machemetes [I. Mehmed], altnc
Mourates [il. Murad], yedinci Machemetes [il. MehmedJ .
Bu [il. Mehmed], zavall Konstantinopolis'i ald ve [hu olay] byk
Konstantinos'un mezarnda yazl olan, byk bapiskopos Scholarios'un
yorumlad kehanetin n grd biimde gereklemitir: Ondan son
raki [imparator] dneminde imparatorluk ortadan kalkacakt. Be Ms
lman komutann Konstantinopolis'te hkmdarlk stleneceini ngren
Kserolophos-[forumuna] kaznan baka bir kehanet de bu [yaztla] uyu
maktadr; kehanette geen isimler ise Kserolophos'un stunlarna oyma ka
lemle hakkedilmitir. Ve onlar ellerindeki yaln kllarla kageldiler ve bu
stunlarn zerinde bandan sonuna kadar [sralanan] yeryznn btn
imparatorluklarn yok ettiler. Ayrca drt ocuu gsnde tutarak onlar
emziren dii bir ay ile ilikili bir kehanet de sz konusudur. Bu dii ay
Agar'n tarihinde Tanr'nn inayetiyle Konstantinopolis zerinde hkm
sren ilk kiiyi sembolize etmektedir. Sz konusu drt ocuk ise onun [h
kmdarn] soyundan gelen, Tanr'nn inayetiyle hkmdarl elinde tut
mu drt hkmdar ile onlarn soyundan gelenleri temsil etmektedir.
Sekizinci Bagiazetes [il. Bayezid], dokuzuncu Selemes [I. Selim]; onuncu
olarak Souleimanes [I. Sleyman], on birinci Selemes [il. Selin].2

- .

eouvTp!cpr<croVTpiPw= Mahvolmak, yklmak, bozguna uramak, parampara olmak.

Burada attan dt kastediliyor da olabilir. Osmanl tarihileri ise il. Selimin hamamda
ayann kaymas sonucu derek ldn yazarlar. Bkz. .Hakk Uzunarl, Osmanl
Tarihi., c. 111. 1. Ksm, (4. Bask), TTK Yaynlar, Ankara 1988, s. 40.
Kronik yazar burada Kanuni Sultan Sleyman ve il. Selim'i yeniden saymaktadr.
150

Bu [il. Selim] Agar'dan yani Agarenlerin [Agarenoi!f"tirkler] hkm

darlnn sonunu getirecek olan beinci hkmdardr ve bunlarn adlar
yukarda sylenen kehanet gibi yeryznden silindi. En kutsal, Tanr do
uran Hanmefendimiz ve kurtarcmz ve btn azizlerin vastasyla bu
gereklesin. Amin.

. KRON K-52
(P)

1463/6971, 11.ndiksiyon, 3 Nisan

1 1463'te, 5 Nisan'da, Emir Meoumet'in [il. Mehmed] Venedik hkmda
ryla sava oldu.

147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak, Pazartesi

2 Ve [Venedik] hkmdarlnn bar onun [il. Mehmed] olu yeni Emir
[il. Bayezid] ile de gerekleti, 1478'de, 27 Ocak, Perembe gn.
33015838, 3. ndiksiyon, 11 Mays
3 Efendimiz sa'nn doumundan 318 yl sonra Konstantinopolis, Hris

tiyanlarn ilk imparatoru, mparator Byk Konstantinos tarafndan ku

ruldu, Roma'nn en aziz papas Silvestros zamannda, bu yerde nce (?)
Byzantion vard.

145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays

4 Sz edilen ehir, sz edilen Konstantinos ve annesi Helene tarafndan,

sz edilen tarihte krulduundan, tekrar 1453'te, 29 Mays, Sal gn,

ayn Konstantinopolis, dinsiz Trklerin elinde tutsak edildi, Konstantinos
Palaiologos ve annesi Helene'nin imparatorluu zamannda. Dolaysyla
Hristiyanlarn elinde 1123 yl yaad, yani yukarda sylediim gibi tutsak
edildii 1453'e kadar.

25Mart 421
5 Ve Venedik sa'nn doumundan sonra drt yz yirmi bir ylnda kurulma
ya baland.

Aralk 828-Aralk 829

6 Ve 1071'de Venedikliler Aziz Markos Kilise'sini Venedik'te ina etmeye
baladlar. Ve o zaman bu kilise ina edildi.

Kronik notunda bahsedilen kehanete gre II. Mehmed ile birlikte beinci hkmdardan
sonra Trklerin sonunun gelecei ngrlmektedir.
151

KRON K-53

Bilinmeyen Tarih
1 6854 [1345?] Otmanides [Osmanhlar] Avrupa'ya getiler.
135516864, 9. ndiksiyon, 20 Aralk
2 mparator Stephanos [D uan] 6855 yl 20 Aralk'ta vefat etti.
135416862, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart
3 (ABCJT) 6865 Sultan Mourates [I. Murad] Kallipoli'yi [Gelibolu]
ald.
(M) 6865 ylnda Trkler Romania'ya [Rumili] getiler.

Eyll 1368-Au.stos 1369/6877, 7. ndiksryon

4 6877 Sultan Mourates [I. Murad] Adrianopolis'i [Edirne] ald.
1371 16880, 10. ndiksiyon,26 Eyll
5 (ACJT) 6879, Sultan Mourates fi.Murad] despotu malup etti.
6879, Ugljea Maritza'da [Meri] hayatn kaybetti.
(M)
(B) 6876'da (!) Despot [Ugljea] Maritza'da [Meri] malup oldu.
138616894, 9. ndiksiyon, 1 Ocak
6 (ACJT) 6894, Gne tutulmas oldu, 1 Ocak'ta.
(BM) 6894, 1 Ocak'ta, Gne kayboldu.
138616894, 12. ndiksiyon, 15 Haziran
7 (ACT) 6897 Sultan Mourates'i [I. Murad] Despot Lazaros ldrd, 20

Ocak'ta, hileyle.
(M)Lazaros ve Mourates [I. Murad] hayatn kaybetti, 20 Temmuz, 6897
ylnda.
(B) 6897'de, 20 Ocak'ta yal Mouratpeis [Muradhey/1. Murad], Despot
Lazaros tarafndan ldrld, o Kazichondiker [Gazi Hnkar] olarak da
adlandrlrd.

138916897, 12. ndiksiyon, 15 Haziran

8 6897 onun [I. Murad] olu Bagiazetes [I. Bayezid] sultan oldu.
14021691O, 1O. ndiksiyon, 28 Temmuz
9 (ACJT) 6911 Pers Timurlenk, Sultan Bagiazetis'i [I. Bayezid] esir ald.
(B) 6911 ylnda Bagiazetes [I. Bayezid] Timur tarafndan malup edildi.

1 52

141416922, 7. ndiksiyon, 22 Temmuz, Pazar

10 6912 yl, 22 Temmuz'da, Sal gn, len vakti ***
1403/6911, 11. ndiksiyon, 9 Mart
11 (ACJT) 6929 O [I. Bayezid] esarette ld.
(BM) 6929'da Sultan Mourates'in [il. Murad] babas Sultan Mechemetes
[I. Mehmed] ld.
142216930, 15. ndiksiyon, K
12 6939 ylnda Moustanes [Kk Mustafa] hayatn kaybetti.
142516933, 3. ndiksiyon, 21 Temmuz
13 6933 ylnda Yce mparator Manuel Palaiologos kefaretini dedi, Tanrsal

ve melek suretli kei olup Matthaios adn alarak <Temmuz ay 21. gn>,
Cumartesi gn.

1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart

14 (ACJT) 6938 Bagiazetis'in1 [I. Bayezid] olu Sultan Mourates [il. Mu
rad] Thessalonike'yi ald.
(BM) 6838'de Trkler Thessalonike'yi [Selanik] aldlar, 29 Mart, aram
ba .gn.

Eyll 1439-Austos 144016948, 3. ndiksiyon

15 6948 ylnda ankos2 [Hunyadi] tezahr etti.
144316952, 7. ndiksiyon,Aralk
16 (ACJT) 6951 ankos [Hunyadi] da geidine3 doru geldi ve Emir de bu

radan ona kar geti.

(B) Ve 6951'de Kral [Hunyadi] geldi ve Emir [il. Murad] da geitlerinin4
<iinden hcum> etti ve tekrar geri ekildi.

144416953, 8. ndiksiyon, 10 Kasm

17 (ACJT) 6952 Kral [Hunyadi] Varna'da ldrld.
(B) Ve [il. Murad] 6953'te tekrar geldi ve Varna'da savat ve Kral [Hunyadi]

ldrld. Zira sava Kasm aynn 1 1'inde aramba gn balad, sabah

tan gnein batna kadar.

1
2
3

Kronik yazarnn 1. Mehmed ile Bayezid'i kartrd anlalyor.

oannes Hunyadi ya da Johannes Hunyadi veya Janko.
Burada asl metinde KAtcrol>pa terimi kulanlm. Da geidi, derbent veya boaz anlamna
gelen bu terim ormanlk sradalar arasnda uzanan Sredna Gora'y tarif eder. Buras Zlatica
ve Karlova arasndadr. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 463 ve dn. 17.
Ayn ekilde oul hali KAtcroupa kullanlmaktadr.

153

144416952, 7. ndiksiyon, Mart

18 6954 ylnda Despot yola kt ve Heksamilion'u ina etti.
144616955, 10. ndiksiyon, 10Ara/k
19 (ACJT) 6956 Sultan Mourates [il. Murad] Heksamilion'u ykt.
(B) Ve Emir [il. Murad] gitti ve onu [Hexamilion'u] ykt.
145116959, 14. ndiksiyon, 3 uhat
20 (ACJMT) 6959 Sultan Mourates [il. Murad] ld, 3 ubat'ta.
(B) 6959 yl, 14. ndiksiyon'da, 3 Ocak'ta, Sultan Mouratpeis [Muradbey/
il. Murad] ld.
145116959, 14. diksiyon, 18 uhat
21 (ACJT) 6959 onun olu Mechemetes [il. Mehmed] sultan oldu.
(B) Ayn ylda onun olu hkmdar oldu.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
22 (ACJT) 6951 [il. Mehmed] Konstantinopolis'i tutsak ald, 29 Mays, Sal
gn.

(BM) 6961'de, 29 Mays'ta, Sal gn, Konstantinopolis Trkler tarafndan

alnd.

1460/6968, 8. ndiksiyon, Mays

23 696(8), o [11.Mehmed] Morea'y [Mora] ald.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
24 (ACJT) 69(78) o, [il. Mehmed] Euripos'u [Erihoz] ald.
(M) Machoumetpeis [Mehmedbey/11. Mehmed] Euripos'u [Erihoz]
ald, 12 Temmuz, 6978 ylnda.
(B) 6978 ylnda Euripos [Erihoz] alnd.

147516883, 8. ndiksiyon, 6 Haziran

25 69(83) o [il. Mehmed] Kefe'yi ald.
147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak
26 69(87) o [il. Mehmed] Skoutari'yi1 ald.
147916987, 12. ndiksiyon, 17 Austos
27 6987 o [il. Mehmed] Hagia Maura'y ald.
1

Skoutari olarakyanl yazlan bu yer Skiathos Adas'dr. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c.

II, s. 520.

.1 54

148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays

28 6989, 4 Mays, Sultan Mechemetes [il. Mehmed] Asya'da eme'de ld.
148116989, 14. ndiksiyon, 19 Mays, Cumartesi
29 (ACJT) 6989, 19 Mays, onun olu Bagiazetes [il. Bayezid]

Konstantinopolis'e geti.
(B) Ayn ayn. 19'unda, Cumartesi gn, onun [il. Mehmed] olu Sultan
Bagiazetes [il,. Bayezid] ehir'e geldi, gnn 6. saatinde, 14. ndiksiyon'da,
Gne'in 1 ? J?ngs, Ay'n 16.Dngs.

1481/6989, 14. ndiksiyon, Mays {sonu}

30 (AJT) 69(91) o [il. Bayezid], kardei Tzemes'e [Cem Sultan] kar sefere
kt.
(M) Gelterim Pagiazitis [I. Bayezid] Anadolu'daki Geniseren'de [Yenie
hir] kardei Tzemes [Cem Sultan] ile savat.

148116989, 14. ndiksiyon, 20 Haziran

, 31 Ve Tzemes'e [Cem Sultan] Mays aynn 15'i, Cumartesi gn, 6989 ylnda malup oldu.

148216990, 15. ndiksiyon, 26 Temmuz

32 69<90> Tzem Soultanos [Cem Sultan] Rodos'a kat.
148416992, 2. ndiksiyon, Temmuz-Austos
33 69<92> Sultan Bagiazetes [il. Bayezid] Kellion1 [K.ilya] ve Asprokastron'u
[Akkerman] ald.
149217000, 1 O. ndiksiyon, Haziran-Temmuz
34 <7000> [il. Bayezid] Arnavutlara kar askeri sefere kt.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
.
35 7007 29 Austos'ta, Naupaktos [Lepanto/lnehaht] igal edildi.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos
36 7008, 9 Austos'ta, Methone [Modon] igal edildi.
150917018, 13. ndiksiyon, 10 Eyll, Sal
37 7018, 10 Eyll, Sal gn, gecenin drdnc saatinde, Konstantinopolis'te
byk bir deprem oldu.

Kelli/Kilya/Chilia. Bugn Ukrayna'nn Karadeniz kylarnda bir liman kenti.

1 55

151117019, 14. ndiksiyon, 28 Temmuz, Pazartesi

38 7019 28 Temmuz, Pazartesi gn, onun [il. Bayezid] olu Sultan Selemes
[I. Selim] babasna kar savat ve Selemes [I. Selim] malup oldu ve
Kefe'ye kat.

151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan, Cumartesi

39 7020 23 Nisan, Cuma gn, Sultan Selemes [I. Selim] ehir'de hkmdar
oldu.

151217020, 15. ndiksiyon, 26 Mays

40 7020, 10 Haziran, [I. Selim] babasna Selymbria'da [Silivri] zehir1 verdi ve
[Bayezid] ld
151217020, 15 ndiksiyon, Temmuz- 151317021, 1. ndiksiyon, 24 Nisan
41 7021 [I. Selim] kardei Sultan Achmetis'e [Ahmed] kar sefer dzenledi.
151317021, 1. ndiksiyon, 5 Ocak, aramba
42 7021, 5 Ocak'ta, aramba, o [I. Selim], Prousa'da [Bursa] yeenlerini kat
letti; Tzamisach'n [ahinah] olu Mehmed'i, kardei Sultan Achmates'in
[ehzade Mahmud]2 oullar Mousa [Musa], Orchan [Orhan] ve Emer'i.
[Emir], Sultan Alemah'n3 olu Osman', dahas Sultan Mechemetis'in
[ehzade Mehmed] olunu ldrd.4
151317021, 1. ndiksiyon, 24 Nisan
'
43 7021, <24> Nisan, [I. Selim] kardei Sultan Achmatis'e [Ahmed] hcum
etti ve onu katletti.

151417022, 2. ndiksiyon, 20 Mart

.
44 7022, 20 Mart'ta, [I. Selim] Sach smael Sofes'e [ah lsmail] kar douda
sefere kt. Ve Tebriz'e doru getiler, ve onu malup etti.

151517023, 3. ndiksiyon, 12 Haziran

45 7023, [I. Selim] Anatobla'ya [Aladdevle'Ye]s kar yrd ve onu ldr
d.

151517023, 3. ndiksiyon, 1,9 Mays

46 Ayn yl Sofes'in [ah lsmail] topra Kiamach' [Kemah'] da ald.
1
2
3
4
5

Kciveov (koneion): bir eit zehirli bitki.

Yavuz Sultan Selimin kardei ehzade Mahmud'un oullar.
Asl metinde MeXoax (Melisach).
Burada kardei Mehmed'in ad bilinmeyen baka bir olunu ldrd kastedilmektedir.
Dulkadiroullar Beyi.

1 56

151517024, 4. ndiksiyon, 18 Eyll

47 7024, 18 Eyll'de Adrianopolis'e [Edirne] geldi.
151617024, 4. ndiksiyrJn, 24Austos
48 7025, 22 Austos, Msr sultanna kar yrd ve Halep'i ald.
151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak
49 7026 am'da k geirdi ve oradan Msr'a yrd, savat ve onu [Msr]
ald.

152017029, 9. ndiksiyon, 21 Eyll

50 7029, 22 Eyll, Sultan Selemes [I. Selim], Misene1 ky olarak adlandr
lan, babasyla savat blgede ld.

152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll

51 Ayn yl onun olu Sultan Souleemanes [I. Sleyman] Konstantinopolis'e
geldi ve basileus [imparator] oldu, 1 Ekim'de.
156617075, 10. ndiksiyon, 5-6 Eyll
52 sa'dan sonra 15662 ve dnyann kuruluundan sonra 7074, 9. ndiksiyon'da,
22 Austos'ta, birinci gn Sultan Souleemanes [I. Sleyman] Alamariia'da
Zigetvar'da savarken ld.

156617075, 10. ndiksiyon, 23 Eyll, Pazartesi

53 Bugn, Pazartesi gn, 3 Eyll, nc saatte, 7075 yl, 10. ndiksiyon'da,
onun [I. Sleyman] olu Sultan Selemes [il. Selim] geldi ve sonra yedi
tkayklat ***
15741982 H, 22 Aralk, aramba
54 Ttirk yl [Hicri] 982, 22 Aralk, aramba gn, Sultan Mourates [111.
Murad] basileus [imparator] oldu.
KRON K-54

Bilinmeyen Tarih
1 Andronikos Palaiologos'.un olu ve Kantakouzenos 24'n [?] damad da
olan oannes. Onun imparatorluunun ilk ylnda Agarenler [Agarenoi/
Ttirkler] Avrupa'ya getiler.
1
.2

orlu yaknlarnda Srtky mevkii. Yunanca metinde Mavr (Misene) ya da baz

kaynaklarda Messene veya Misinli olarak da kaydedilir. Bkz. Ekthesis Chronike 68:28 ve .
Hakk Uzunarl, Osmanl Tarihi, c. 11. (5. Bask), TTK Yaynlar, Ankara 1988, s. 302.
Metinde bu notla beraber aadaki 53 ve 54 numaral notlarda da rakamlar Yunan
rakamlaryla deil Arap rakamlaryla yazlmtr.

1 57

135416962, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart

2 < Sultan> 11 yl sonra Kallioupoli'yi [Gelibolu] de ald, 6865'te.
Eyll 1368-Austos 136916877, 7. ndiksiyon
3 VI . oannes'in (!) olu Andronikos, onun olu oannes 27 (!). Onun im
paratorluunun altnc ylnda Sultan [I. Murad] Adrianopolis'i [Edirne]
4

ald ve sonra Romallara kar savamay geniletmeye de balad.

Yal oannes 27'nin (!) olu Manuel. Onun olu oannes ki o Flo
ransa Sinodu'nu gerekletirdi. Drdnc kardei Konstantinos ve
Konstantinopolis'in kuatmasnda ld, 29 Mays, 6961'in, 1 . ndiksiyon,
Sal gn, birinci saatte.1
Buradan itibaren bulunduu kadaryla Agarenlerin [Agarenoi/Trkler]
olaylarn da yazyorum.

137116880, 1 O. ndiksiyon, 26 Eyll

5 Yukarda sylediim gibi, [sultan] elbette [Romallara kar savan] ge
niletmeye balad, *** onu [Adrianopolisi] aldktan sonra ise [o] Despota
doru yneldi, 6879 ylnda.

1386/6894, 9. ndiksiyon, 1 Ocak

6 6894 ylnda ise Gne tutulmas oldu, 1 Ocak'ta, zannediyorum ki zavall
Romallarn talihsizliini gsteriyordu.

1389/6897, 12. ndiksiyon, 15 Haziran

7 6894 (!) Kral, Despot Lazaros, Sultan Mourates'i [I. Murad] hileyle ldr
d.

1389/6897, 12. ndiksiyon, 15 Haziran

8 Daha sonra onun [I. Murad] olu Bagiazetes [I. Bayezid] imparatorluk
yapt.

140216910, 10. ndiksiyon, 28 Temmuz

9 6911 Fatih Timurlenk, Sultan Pagiazites'i [Bayezid] esir ald.
140316911, 11. ndiksiyon, 9 Mart
10 Sonra 6929'da esarette yaam son buldu ve onun [I. Bayezid] olu
Mourates [il. Murad] imparatorluk yapt.
2

P. Schreiner asl metinde de bu notun bana herhangi bir tarih tespit etmemitir.
Kronik yazarnn aadaki notunda da 1. Mehmed'i atlad anlalyor. Kronik yazarnn
Osmanl sultanlarnn sralamasn armas do al grnmekle birlikte, kroniin
devamndan bu konuda olduka bilgili olduu da grlmektedir. Ancak Fetret Devri'nin
ehzadeleri ve 1. Mehmed dnemini tamamen gzard etmesinin sebebini bilmek mmkn
deildir.

158

1430/6938, 8 ndiksiyon, 29 Mart

11 6938 Bagizites'in [I. Bayezid] olu Sultan Mourates [il. Murad]
Thessalonike'yi [Selanik] ald.
144316952, 7. ndiksiyon,Aralk
12 69(5)1 ankos [Hunyadi] da geidine1 geldi ve Sultan [il. Murad] ona
kar karargah kurdu.

1444/6953, 8. ndiksiyon, 10 Kasm

13 6951 Kral [Hunyadi] budalal nedeniyle Varna'da ld.
1446/6955, 10. ndiksiyon, 10Ara/k
14 6956 Sultan Mourates [il. Murad] Heksamilion'u yerle bir etti.
145116959, 14. ndiksiyon, 3 ubat
is [il. Murad] daha sonra 6959, 3 ubat'ta lr.
145116959, 14. ndiksiyon, 18 ubat
16 Ve onun olu, Sultan Mechemetes [il. Mehmed] imparatorluk yapar.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
17 O [il. Mehmed], yl sonra Kostantinopolis'i mparator Konstantinos'tan
ald, daha evvel yazdmz gibi.

1460/6968, 8. ndiksiyon, Mayis

18 [il. Mehmed] Daha sonra Peloponnesos'a [Mora] sefer dzenler ve oray
da alr.

147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz

19 Daha sonra Euripos'u [Erihoz],
147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran
20 Daha sonra Kefe'yi,
147916987, 12. ndiksiyon, 2 Ocak
.
21 Daha sonra Skoutarion [Ikodra] denen yeri,
.147916987, 12. ndiksiyon, 17 Austos
22 Her eyin ardndan da Hagia Maura'y [Ayamavra/Lefkada].
148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays
23 Daha sonra 6989'da, 4 Mays'ta lr.
1

Bkz. Kr. 53/16.

159

148116989, 14. ndiksiyon, 19 Mays

24 Ve onun [il. Mehmed] olu, Sultan Bagiazites [il. Bayezid] imparatorluk
yapar, ayn ylda, 19 Mays'ta.

148116989, 14. ndiksiyon, Mays {sonu}

25 Daha sonra [il. Bayezid] kardei Tzemes'e [Cem Sultan] kar sefer d
zenler.

148216990, 15. ndiksiyon, 26 Temmuz

26 Tzemes [Cem Sultan] ise Rodos'a snd.
1484/6992, 2. ndiksiyon, Temmuz-Austos
27 Daha sonra Myserlilere kar sefere kar ve Kellion'u [Kilya] ve
Asprokastron'u [Akkerman] alr.
149217000, 10. ndiksiyon, Haziran-Temmuz
28 Daha sonra lirya'da [Arnavutluk] yerleik Arnavutlara kar sefere kar.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Akftstos
29 Ve Naupaktos'u [Lepanto/lnebaht] da alr, 7007, 29 Austos'ta.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos
30 7008'de ise Methone'yi [Modonl.
150917018, 13. ndiksiyon, 10 Eyll, Sal
31 Ayrca onun [il. Bayezid] imparatorluu zamannda, 7015 yl, 10 Eyll,
Sal gn, gecenin 4. saatinde, Konstantinopolis'te byk deprem olur.

151117019, 14. ndiksiyon, 28 Temmuz

32 7019 onun [il. Bayezid] olu Selemes [I. Selim] babasna kar savar ve
babas tarafndan malup edilerek Kefe'ye kaar.

151217020, 15. ndiksiyon, 25 Nisan, Cumartesi

33 7020, 23 Nisan, Cumartesi gn, Sultan Selemes [I. Selim] babasn taht
tan kovarak hkmdar olur.

151217020, 15. ndiksiyon,26 Mays

34 [il. Bayezid] ay sonra Selymbria'da [Silivri] lr; bazlarna gre ar
zntden; bakalarna gre kendi oullar tarafndan zehirlenerek katledi
lir.

Moldavyallar. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III., ndex: Myser=Moldavyal.

160

151217020, 15. ndiksiyon, Temmuz- 151317021, 1. ndiksiyon, 24 Nisan

35 [I. Selim] saltanat tek bana aldktan sonra1 kardei Achmetes'e [ehzade
Ahmed] kar sefere kar.
151217021, 1. ndiksiyon, 5 Ocak

36 7021, 5 Ocak.'ta, aramba, o [I. Selim], Prousa'da [Bursa] yeenlerini kat

letti; Tzamisach'n [ahinah] olu Mechemet'i [Mehmed], kardei Sul
tan Achmates'in [ehzade Mahmud] oullar Mouses [Musa], Orchan
[Orhan] ve Emer'i [Emir], Sultan Melsach'n [Alemah] olu Osman',
dahas Sultan Mechemetis'in [ehzade Mehmed] olunu ldrd.2

151317021, 1. ndiksiyon, 24 Nisan

37 Daha sonra, kardei Achmates'e [ehzade Ahmed] kar savar ve onu

yenerek katleder.

151417022, 2. ndiksiyon, 20 Mart

38 7022, 20 Mart'ta, Sacl smael Sofes'e [ah lsmail] kar askeri sefer balatr ve onu imdi Tebriz denen yerde yener.

151517023, 3. ndiksiyon, 12 Haziran

39 Daha sonra Anatobla'ya [Aladdevle'Ye] geer ve onu ldrr.
151517023, 3. ndiksiyon, 19 MaY,ts
40 <Daha so;ra>, Sofes'in [ah lsmail] tahtnn bulunduu Kiamachi'yi [Ke
mah] de <ald>.
151517024, 4. ndiksiyon, 18 Eyll
41 Daha sonra Adrianopolis'e [Edirne] geldi.
151617024, 4. ndiksiyon, 24Austos
42 7025 Msr sultanna kar askeri sefer dzenler ve Halep'i alr.
151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak
43 7026 Damaskos'ta [am] klad. Daha sonra bugn Msr denilen,
Egyptos'a kar sefer balatr ve onu alr.

152017029, 9. ndiksiyon, 21 Eyll

44 7029'da, imdi Misene3 denilen, babasna kar sava yapt yerde lr.

1
2
3

Asl metinde ovapxaac;.

Ayn metin ve aklamalar yukarda 53 numaralal kronikte tekrarlanmtr.
Bkz. yukarda Kr. 53/50 ve dipnotu.

161

152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll

45 Ve sonra onun olu Souleemanes [I. Sleyman] imparatorluk yapar, 1
Ekim'de.

KRON K-55

I
smaililerin [smaelitai/Trkler] Kronografsi zerine

Bilinmeyen Tarih
1 6854 ylnda Trkler Bat'ya getiler.
135916868, 13. ndiksiyon, 14 Kasm (?)
2 6866, Thessalonike'nin [Selanik], azizlerin azizi metropoliti Gregorios Pa
lamas vefat etti.

135416862, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart

3 6865 ylnda Kallioupoli'yi [Gelibolu] aldlar.
Eyll 1368-Austos 1369/6877, 7. ndiksiyon
4 6877 ylnda Adrianopolis'i [Edirne] aldlar.
137116880, 10. ndiksiyon, 26 Eyll
5 6879, Despot [Ugljea], Maritza'da [Meri] yenildi.
138316892, 7. ndiksiyon, 19 Eyll
6 6892 yl, 19 Eyll'de, Serres'i [Serez] aldlar.
138616894, 9. ndiksiyon, 1 Ocak
7

6894, Gne kayboldu, 1 Ocak'ta.

138916897, 12. ndiksiyon, Haziran 15

8 (E) 6897, yal Mouratmpees [Muradbey/I. Murad], despotun olu Laza

ros tarafndan Kosova'da ldrld.

(D)6897 ylnda Amouratmpees [Muradbey/I. Murad] despotun olu Laza
ros tarafndan Kosova'da ldrld.

143016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart, aramha

9 (DEV) 6938 ylnda Sultan Amourat [II. Murad] Thessalonike'yi [Sela
nik] Venediklilerden ald.
(R) 6938, 29 Mart'ta, aramba gn, gnn 4. saatinde Sultan Mourates
[11. Murad] Thessalonike'yi [Selanik] Venediklilerden ald.
162

143716946, 1. ndiksiyon 1, 27 Kasm

10 6952 ylnda mparator oannes talya'ya geldi ve Floransa'da 8. Sinod'u
gerekletirdi.

144416953, 8. ndiksiyon, 10 Kasm

11 6953 Macaristan hkmdar Varna'da Mouratpei [Muradbey/11. Murad]
/

tarafndan ldrld.

144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk

12 6955 ylnda Sultan Amourat [il. Murad], Thomas ve Konstantinos'un
hkmdar olduu Heksamilion'a geldi ve onu tahrip etti.

145116959, 14. ndiksiyon, 3 ubat

13 6959 ylnda Sultan Amourat [il. Murad] ld ve olu Meemet [il. Meh
med] sultan oldu.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
14 6961 ylnda ayn Meemet [il. Mehmed] Konstantinopolis'i 29 Mays'da
ald.

1456/6964, 4. ndiksiyon, 4 Haziran

15 6964 ylnda o [il. Mehmed] Athena'y [Atina] ald.
145816966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos
16 (DV) 6966 ylnda o [il. Mehmed.1 Korinthos'u ald.
(E) 6966, o [il. Mehmed] Korinthos'a geldi ve onu kuatt.
(R) 6966, Mays aynda, Emir [il. Mehmed] Morea'y [Mora] istila etti ve
Korinthos dahil yarsn ald.

145816966, 6. ndiksiyon, Bahar-Yaz

17 Sonra Machoumout [Mahmut Paa] Srbistan'a gitti ve Smederevo'yu
[Semendire] ald.
145916967, 7. ndiksiyon, 25 Mart
18 6967, 7. ndiksiyon'da, Kyrion Paskalya oldu.
146016968, 8. ndiksiyon, Mays
19 6968 Emir [il. Mehmed] Morea'ya [Mora] tekrar girdi ve geri kalann da
ald. Ve ailesiyle birlikte Despot Demetrios'u da ald. Onun kardei Thomas
italya'ya gitti.

163

1461/6970, 10. ndiksiyon, Eyll

20 (DEV) 6970 ylnda ayn sultan [il. Mehmed] Trapezounta'y [Trabzon]

ve imparatorunu ve arhontlarn ald.

(R) 6970 Trapezounta'y [Trabzon] ve imparatoru David'i ve arhontlarn
ve Metropoliti de dahil ald ve onlar Konstantinopolis'e gnderdi.

146216971, 11. ndiksiyon, 1-17 Eyll

21 6971 Emir [il. Mehmed] Mytilene'yi [Midilli] ald.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
22 6978 ylnda 1 1 Temmuz'da o, Sultan Meemet [il. Mehmed] Euripos'u
[Eriboz] Venediklilerden ald.
146516973, 13. ndiksiyon, 12 Mays
23 6973 Despot Thomas Roma'da ld.
147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak

24 6981 yl, 4 Nisan'da Venedikliler Lemnos'u [Limni] ve Skoutari'yi [lkod-

ra] bar yapmak iin verdiler.

147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran

25 6982 Achmat basias [GedikAhmed Paa] Kefe'yi ald.
1481/6989, 14. ndiksiyon, 3 Mays
26 6989 ylnda Sultan Meemet [il. Mehmed] ld.
148116989, 14. ndiksiyon, 19 Mays
27 Ve onun olu Pagiazites [il. Bayezid] sultan oldu.
149116999, 9. ndiksiyon, Austos
28 Austos'un 7. gnnde Hagion Oros'ta [Aynoroz] anlar sustu.
149217001, 11. ndiksiyon, Ekim
29 7001 Ekim aynda TtirklerThessalonike'deki [Selanik] Hagios Demetrios'u
aldlar.

149917007 2. ndiksiyon, 29 Austos

30 7007 ' 29 Austos'ta, Sultan Pagiazetes [il. Bayezid] Naupaktos'u [Le
panto/lnebaht] ald.
150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos
31 7008 ylnda ayn Sultan Pazaetes [il. Bayezid] Methone [Modon] ve
Korone'yi [Koron] :tld.
164

151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan

32 7019 ylnda Pagiazites'in [il. Bayezid] olu Sultan Selemes [I. Sellin]
hkmdar oldu.

151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak

33 7025 yl, 22 Ocak'ta, Sultan Selemes [I. Sellin] Msr' ald:
152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll
34 7029 ylnda onun olu Souleeman [I. Sleyman] hkmdar yani . sultan
oldu.

152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos

35 7029 ylnda ayn Sultan Souleeman [I. Sleyman] Beligradin'i [Belgrad]
ald.

152217031, 11. ndiksiyon, 20 Aralk

36 7031 ylnda, o [I. Sleyman], Rodos'u ald, 7 Ocak'ta.
23Nisan-23 Kasm 152617034-7035, 14.-15.ndiksiyon
37 7034 ylnda [I. Sleyman] Macaristan'a geldi ve Kral' ldrd ve
Boutouni'den [Budin] Yahudileri ald ve onlar Sofa'ya [Sofya] getirdL
Franklar ise katlar.

10 Mays-9 Eyll152917037-7038, 2.-3. ndiksiyon

38 7037 ylnda Souleeman [I. Sleyman] Macaristan'a ikinci seferi yapt ve
Boutouni'yi [Budin] ald ve Erdelen'e [Erdel] hkmdar brakt.
152917038, 3. ndiksiyon, 14 Eyll-16 Ekim
39 Ayn ylda Petzi'ye1 [Be/Viyana] de gitti ve onu almad.
26 Nisan-18 Kasm 153217040-7041, 5.-6. ndiksiyon
40 7040 ylnda Souleeman [I. Sleyman] Macaristan'a yeniden sefer dzen
ledi, fakat oradan sonu alamadan geri dnd.

. 153217041, 6. ndiksiyon, 19 Eyll

41 Zira ayn yl spanya armadas Morea'ya [Mora] geldi ve Korone [Koron]
ve Palaia Patra'y [Balya Badra] ald.

153117039, 4. ndiksiyon,Austos
42 Drt ay boyunca Kuyruklu Yldz'n leye kadar grnd zamand.
1

Asl metinde Mth11/Ilh Slavca "Bec" kelimesini hatrlatr ve Viyana iin kullanlr Bkz.
P. Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 567.

165

153017038, 3. ndiksiyon, Temmuz-Haziran

43 Ve sonra bu hkmdar oullarn, Selemes'i [Selim] ve dierlerini snnet
ettirdi.

153417042, 7. ndiksiyon, 13 Haziran ;-- 153617044, 9. ndiksiyon, 8 Ocak .

44 7042, o [I. Sleyman] Persia'da [Iran] Tebriz'e kadar gitti ve Persia [Iran]
sultan <ile> buluamad ve Babil'e dnd ve onu ald.

153517043, 8. ndiksiyon, Nisan-Haziran

45 Ve tekrar sonraki baharda Persia [Iran] hkmdarn kovarak oradan ayrld
ve tekrar onunla karlamad.

154017049, 14. ndiksiyon, 21-24 Kasm

46 7049 yl, 21 Kasm'da Venedikliler Nauplion ve Monembasia'y bar yap
mak iin Trklere verdiler.

Bu kronik hikayesinin sonudur ve Tanr'ya krler olsun.

II
(R)

Bahar-Gz 153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon

47 7045'te ayn Souleeman [I. Sleyman], Chariaten pasias' [Barbaros Hay
reddin Paa] donanma ile birlikte gnderdi ve o btn adalar yakp yok etti.
1 Nisan-11 Eyll156517073-7074, 8-9. ndiksiyon
48 7073 . ayn hkmdar [I. Sleyman], Piale pasias'y [Piyale Paa] donanma

ile birlikte Malta'ya gnderdi ve onlar oradan malup ve baarsz dndler.

Pek ou orada kald ve onlar byk bir korku kaplad.

156617074, 9. ndiksiyon, 14 Nisan, Paskalya-Pazar

49 7074 ayn hkmdar [I. Sleyman] Piale pasia'y [Piyale Paa] bir donanma

ile birlikte tekrar yollad ve o Paskalya bayramndan sonraki hafta Sal gn,
Chios'u [Sakz] sava yapmadan bar yoluyla ald.

156617075, 10. ndiksiyon, 5-6 Eyll

50 Sz konusu ayn ylda, o Bezi'ye [Be/Viyana], yani Alamanlara kar bir
sefer dzenledi ve orada ld. Olu Selemes [il. Selim] Anadolu'dan geldi
ve o [I. Sleyman] Alamania'da bulunduu srada hkmdarl devrald.
Daha sonra onlar yeni hkmdar ile birlikte oradan dndler ve ehir'e gel
diler.

166

Temmuz- 9 Eyll157017078-7079, 12-14. ndiksiyon

51 7078 ylda Sultan Selimes [il. Sellin] Kbrs'a sefer yapt, bu onun ilk
seferiydi ve orasn ald.

157117079, 14. ndiksiyon, Bahar

52 7079 ylnda o [il. Selim] iki paay, Balta pasias' [Balta Paa] ile
mpasias' [Kl Ali Paa], yaklak 450 gemiden oluan gl bir do

nanma ile birlikte Venedik'e kadar uzanan btn Frank topraklarn ele ge
irmek zere gnderdi. Ve onlar Venediklilerin topraklarn yakp yktlar.
Onlar Franklarn donanmasyla savamak zere de emir almlard.

157117080, 15. ndiksiyon, 7 Ekim

.
53 Sz konusu iki donanma en nihayetinde Naupaktos [Lepanto/Inebaht]

dolaylarnda kar karya geldi. Ve iddetli bir sava meydana geldi ve lanet
Trkler saatlik bir arpma sonucunda direnemediler. Derhal geri ekil
diler ve [bylelikle onlara] ar bir darbe vuruldu.

1574-1606
54 Sultan Selemes [il. Sellin] lmnden sonra olu Mourates [ili. Murad]
sultan oldu' Mourates'in [111. Murad] ardndan Meemetes [111. Mehmed] sultan oldu ve onun ardndan da olu Sultan Achmetes [I. Ahmed]
imdi 7114'te imparatordur.

160517114, 4. ndiksiyon, 6 Ekim

55 inde bulunduumuz bu ylda, 6 Ekim'de hatip Dionysos Hieromonachos
Hagia Anna Manastr'nda vefat etti. Erdeminden tr n dnyann s
nrlarna kadar yaylmt.

160917117, 7. ndiksiyon, Pazartesi, 27 uhat

56 7117, 27 ubat'ta, Oru haftasnn Pazartesi gn, Erissos'ta2 kalita ka

raya yanaarak onu zapt ettiler; bunlardan biri 22 sral, bir dieri ise 17
sral bir kadrga kadard; nc kalita biraz daha kkt. Onlar Hagion
Oros'u [Aynoroz] da tehdit ediyorlard. Ancak Theotokos [Meryem] iyi
idare etti ve onlarn giriimleri akamete urad ve hibir ekilde ayrlmad
lar. Zira onlar [Athosa] gitmek zere yola ktklar vakit, kk olan gemi
bir kayaya arpt ve paraland, ve orada kald. 17 sradan mteekkil btn
kuvvet yelken atklar bu yerden yola karak, Hagia Laura'nn zerine
yrdler ve onlardan hibiri sa kurtulamad. [Yaanan] talihsizlik y-

1
2

Lala Mustafa Paa olmal.

Midilli Adas'n kuzeybatsnda.

167

znden, geride kalan bir kadrga byk bir korkuyla faciay haber vermeye
yola kt.

KRONK-56

Hristiyanlarn igalinden sonra inanszlar [Trkler] zamannda, ehirler

de karlm hatratlar, Hagion Oros'un [Aynoroz] Dionysisos'unda yaz
lp retildi.

145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays

1 6961, 29 Mays, Aziz Theodosia (gn] Emir [il. Mehmed]
Konstantinopolis'i ele geirdi, 1453'te.

1439/6947, 2. ndiksiyon, 6 Temmuz

2 6947, Floransa'da Sinod gerekleti, yani 1438'de.
1446/6955, 10. ndiksiyon, 10Aralk
,
3 6958, Amourates bees [il. Murad] Heksamilion'u tahrip etti, 1446'da.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
4 6978, Egripos'un [Eriboz] fethi oldu, 1469.
145816966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos
5 6963, Mays aynda, Emir [il. Mehmed] Morea'ya [Mora] doru [sefere]
kt ve Korinthos'la beraber yarsn ald.

145816966, 6. ndiksiyon, lkhahar-Yaz

6 Ve ayn tarihte Machmoutes pasias [Mahmud Paa] Srbistan'a gitti ve
Penteforon'u ald, 1454'te.

146016968, 8. ndiksiyon, Mays

7 6968, Emir [il. Mehmed] tekrar Morea'ya [Mora] geti ve kalanlar ald
ve Despot Demetrios'u [Palaiologos] ailesiyle birlikte ele geirdi, 1459. Ve
onun kardei, Thomas [Palaiologos], Frangia'ya [Bat'Ya] giti.
146216971, 11. ndiksiyon, 1-17 Eyll
8 6971 Emir [il. Mehmed] Mytilene'yi [Midilli] ald, 1462.
147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran
6982, Achmet pasas [GedikAhmed Paa] Kefe'yi ald, 1473.

149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos

.
10 7009, Paizetes [il. Bayezid] Epakton'u [Lepanto/lnebaht] ald.

168

150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos

11 ve Methone [Modon] ve Korone'yi [Koron],1500.
. 146116970, 10. ndiksiyon, Eyll'den sonra
12 6965 ,Emir [11.Mehmed]Trapezounta'y [Trabzon] ald.mparator David'i
de arhontlar ve metropolitle birlikte ald <ve onlar> Konstantinopolis'e
<gtrd>, 1456.

149116999, 9. ndiksiyon,Au.stos
13 7000, Austos aynda, Hagion Oros'ta [Aynoroz] anlar sustu.
149217001, 11. ndiksiyon, Ekim
14 7001, Ekim aynda, Agarenler [Agarenoi/Trkler] Thessalonike'deki [S e
lanik] Agios Demetrios'u aldlar, 1472 (!).

152217031, 11. ndiksiyon, 20 Aralk

16 7050, Venedik hkmdar, Anapli [Nauplion] ve Monembasia'y ve yz
bin Duka'y Ttirk'e [I. Sleyman] verdi, 1541.
153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon, lkbahar-Gz
17 7045, Barabarousos [Barbaros Hayreddin Paa] Paros'u ald ve Aksia da

teslim oldu, 1536.

Trk'n [il. Mehmed] Konstantinopolis'i almasndan adalar almasna kadar
84 yl geti. .

KRON K-57

152917037-7038, 2.-3. ndiksiyon, 10 Mays-9 Eyll

1 [I. Sleyman] *** ve Boudounia'y [Budin] ele geirdi ve Ertelen [Erde!]
adndaki yere oradan olan bir hkmdar yerletirdi.

152917038, 3. ndiksiyon, 14 Eyll-16 Ekim

2 Byleyken Petze'ye [Be/Viyana] de gitti. Ve oradan sonusuz dnd.
1532/7040-7041, 5.-6. ndiks_iyon, 26 Nisan-18 Kasm
3 7040'da tekrar Persia'ya [Iran] gitti ve hibir ey baaramad.
KRON K-58
Trklerin imparatorlarnn [basileus], aadaki kaleleri ne zaman aldkla
rna dair

169

Bilinmeyen Tarih
1 Adem'den sonra 6854 ylnda, yeni Adem sa'dan sonra 1354 ylnda Trk
ler Bat'ya getiler.

135416862, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart

2 6865 ylnda, sa'dan sonra 1365 ylnda [Ttlrkler] Kalioupoli'yi [Gelibolu]
aldlar.

Eyll 1368-Austos 1369/6877, 7. ndiksiyon

. 3 Adem'den sonra 6877 ve sa'dan sonra 1377 ylnda [Ttlrkler] Adrianopolis'i
[Edirne] aldlar.
138716895, 10. ndiksiyon, 8 Mays
4 6895 yl, 8 Mays'ta Sultan Achmates [Ahmed] Berroia'y [Karaferye]
ald.

143016939, 9. ndiksiyon, Ekim

5 6934 ylnda oannina'y [Yarya] ald.
138716895, 10. ndiksiyon, Mart-Mays (?}
6 Adem'den sonra 6935, 24 Mays'ta, [Trkler] Thessalonike'yi [Selanik] aldlar.

144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk

7 Adem'den sonra 6957 ylnda [Ttlrkler] Heksamilion'u aldlar.
144916957, 12. ndiksiyon, 24 Mart (?}
8 Adem'den sonra 6960 ylnda [Ttlrkler] Arta'y aldlar.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
9 (BEJKLPSTV) Adem'den sonra 6961, sa'dan sonra 1453 yl, 29 Mays'ta
onstantinos Palaiologos imparatorken Konstantinopolis'i smaililere
[lsmaelitai!T'tlrkler] teslim etti, yani Tanr bizim gnahlarmz yznden
Sultan Meemetes'e [il. Mehmed] balad. [O] u halde Konstantinopolis'e
23 yl hkmetti. Sonrasnda u pek ok ehir ve memleketi boyunduruk al
tna ald.
(CD) Adem'den sonra 6961 yl, 29 Mays'ta, Konstantinos Palaiologos im
parator iken ehir Sultan Meemetes [il. Mehmed] tarafndan alnd.

Burada bahsedilen Ahmed Bey'in kim olduu belli deildir. Karaferye'nin fethinde bu
isimde bir komutan, bey veya paa sz konusu deildir. Ayn isimden aada 63/3 numaral
notta da bahsedilmektedir.

170

145816966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos

10 sa'dan sonra 1457 ylnda Byk Hkmdar [il. Mehmed] Korinthos'u,
Patra'y, Mouchli'yi [Muhli] ve Kastelania'y ald.
145616964, 4. ndiksiyon, 4 Haziran
11 Adem'den sonra 6964 yl, Haziran aynda, Athena [Atina] teslim edildi.
1460 (?}
12 (P) sa'dan sonra 1466, yani 14661 [ylnda] Aitolia'daki Angelokastron'u2
aldlar.
(f) Adem'den sonr 6966 ylnda Angeloskastron'u ald.

1460/6968, 8. ndiksiyon, Mays

13 (EKT) Adem'den sonra 6968, sa'dan sonra 1460 ylnda, Byk Hkm
dar [il. Mehmed] Mistra'ya geldi ve Despot Demetrios [kenti] teslim etti
ve berikisi [il. Mehmed] Mistra'y ald.
(ABJL) Adem'den sonra 6968, sa'dan sonra 1460 ylnda, Byk Hkm
dar [il. Mehmed] Mistra'ya geldi ve onu ald.
(CDP) sa'dan sonra 6968 Mistra'y aldlar.
(VS) Adem'den sonra 6968 ylnda Mistra'y aldlar.
_

1461/6970, 10. ndiksiyon, Eyll.

14 Adem'den sonra 6970 ylnda Trapezounta [Trabzon] igal edildi.
1463/6971, 11. ndiksiyon, 3 Nisan
'15 Adem'den sonra 6971 yl, Nisan aynda, Argoslular Argos'u Ttirklerin eline
teslim etti.

1462/6971, 11. ndiksiyon, 1-17 Eyll

16 6972 yl, 11 Temmuz'da, Mytilene'yi [Midilli] aldlar.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
17 Adem'den sonra 6978, sa'dan sonra 1470 ylnda Euripos [Erihoz] alnd,
12 Temmuz'da.

1
2

Bu ksm Arap rakamlaryla yazlmtr.

Yunanistan'n batsnda bugn Aitolia-Acarnania idari blgesinde Agrini belediyesine
baldr. Yunanistan'da ayr yer Angelokastron adyla alnr. Biri Korinthos'un
gneydousunda, dieri Korfu Adas'nda bir mstahkem mevkiidir. Dieri ise yukarda
bahsedilen Aitolia blgesindekidir. Bu kronikte hangisi olduu belirtilmi olsa da Kr. 77/4
ve 69/17'de hangisi olduu ve kesin tarihi mulak kalmtr. Kanaatimizce her de ayn
Angelokastron'dur. Kr. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 500, dn. 30.
171

147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran

18 Adern'den sonra 6983, sa'dan sonra 1475 yl, Temmuz aynda Kefe igal
edildi.

148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays

19 6989 yl, 3 Mays'ta, Sultan Meemetes [il. Mehmed] ld.
148116989, 14. ndiksiyon, 19 Mays
20 Ve ayn ayn 19'unda onun olu Sultan Bagizetes [il. Bayezid] ehir'e gel
di ve imparatorluu ald.

1484/6992 2. ndiksiyon, Temmuz-Austos

21 Ve iki yl sonra Kellion [Kilya] ve Asprokastron'a [Akkerman] kar sefere
kt.

147916887, 12. ndiksiyon, 17-26Austos

22 sa'dan sonra 1487 yani 1487'de Hagia Maura [Ayamavra] ve Kefallinia'y
[Kefalonya] aldlar.
Eyll 1486-Austos 148716995, 5. ndiksiyon, {?}
23 (T) Adern'den sonra 6995 ylnda Prebeza [Preveza] kuruldu.
(P) Prebeza [Preveza] sa'nn doumundan sonra 1495 ylnda Ttirkler ta

rafndan kurulmutur. Daha sonra 1684 ylnda kenti Venedikliler aldlar

ve 1701 ylnda bir antlamayl?-. tekrar Trklere teslim ettiler ki bu anla
mada Naupaktos da [Lepanto/lnebaht] [Trklere] terk edildi. Ve tekrar
Venedikliler Prebeza'y [Preveza] aldlar. Venedik'in Napolyon Bonapart
tarafndan yklndan sonra Franszlarn idaresi altnda kald ve tekrar
1798'de Epiroslu [Epir] Tepedelenli nl Ali Paa1 hileyle [kenti] ald. O
[Ali Paa] kaleyi ve ikameti iin saraylar yeniledi.

149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos

24 Adern'den sonra 7007 yl 29 Austos'ta Naupaktos [Lepanto/lnebaht]

igal edildi; [ki bu kenti] Venedikliler Paulo Spata isimli birinden teslim
almlard; ve tekrar Venedikliler 1686 ylnda teslim aldlar, ve onlar orasn
1701 ylnda tekrar Trklere braktlar.

150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos

25 Adern'den sonra 7007 yl, sa'dan sonra 1500 yl 9 Austos'ta, Venedikli
lerin idaresini stlendii Methone [Modon] teslim edildi ve Ttirkler btn

Hristiyan halk kestiler ve onlarn kafatas ve kemiklerinden, bugn bile

Tepelenes tes Hpeireou Ale pasias o perifemos.

172

grlebilen bir kule iia ettiler.

150017008, 3. ndiksiyon, 16.Austos

26 (B CDEJKLPSV) Ayn yl ve ayn ayn [Eyll] 17'sinde, Koronlular [Ko
ron] byk hkmdara itaat ettiler ve kaleyi onun ellerine teslim ettiler.
(T)1 Ayn yl, 7 Eyll'de [Trkler] Korone'yi [Koron] de aldlar; orada

kimse savamad; ieride bulunanlar, yani asilzadeler ile dierleri ayn h

kmdarn, Sultan"Pagiazites'in [il. Bayezid] oturduu yere gittiler ve onun
karsnda itaat ettiler ve her eyi, kaleyi, btn zrhl arabalarn ki keza
silahlaryd, yani asilzadelerin gereleriydi. Hkmdar bunlar grdnde,
olduka memnun oldu ve onlar imparatorluunda verilen btn vergiler
den muaf kld. O tarihte bu ehri de Venedikliler idare ediyorlard.

151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan

27 Adem'den sonra 7012 yl, Nisan aynda Sultan Bagiazetes [il. Bayezid]
olu Sultan Selemes [I. Selim] tarafndan [tahttan] kovuldu
151217020, 15. ndiksiyon, 26 Mays
28 Ayn yl 7020'de, bahsi geen Sultan Bagiazetes [il. Bayezid] iniparatorlu
unun tahtndan uzakta ld.
151317021, 1. ndiksiyon, 24Nisan
29 Onun [il. Bayezid] lmnn hemen akabinde olu Sultan Selemes [I.
Selim] kardei Sultan Achmates [ehzade Ahmed] ile savaa tututu ve
onu hile yoluyla yakalayp ldrd.

151317021, 1. ndiksiyon, K
30 Ayn ekilde dier erkek kardei Sultan Kourkoutes'i de [ehzade Korkut]
hile yoluyla yakalad ve onu da ldrd.

151417022, 2. ndiksiyon, 23 Austos

31 (EK) Ayn} Sultan Selemes [I. Selim] imparatorluu ele geirir geirmez,
Perslere [lran'a] kar sefere kt. Ve zafer kazanarak Konstantinopolis'e
geri dnd.
(BT) Ayn Sultan Selemes [I.. Selim] devleti ve [imparatorluk] asasn
devralarak dorudan Perslere [lran'a] kar sefere kt. Zafer kazandktan
sonra tahtna, Konstantinopolis'e dnd.
.
(J) O imparatorluk asasn teslim alr almaz, Perslere [lran'a] kar sefere
kt. Onlar yenince Konstantinos'un ehrine geri dnd.

Almanca eviride P. Schreiner T yerine C yazmtr.

173

151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak

32 Adem'den sonra 7021 ylnda ayn Sultan Selemes [I. Selim] Kahire'yi,
yani Msr' ald.

152017029, 9. ndiksiyon, 21 Eyll

33 Adem'den sonra 7029 yl, 26 Eyll'de Sultan Selemes [I. Selim] dokuz
yllk hkmdarlnn ardndan ld.

[I. Selim] kudretli, basiretli ve adil bir adamd ve Hristiyanlarn soyunun o

unu ve elbette kiliseyi severdi. Onun hkmdarl dneminde, Hristi
yanlarn pek ok eski kilisesi tekrar ina edildi, nk eski kiliselerin yeni
lenmesi ve bunlarn gzellemesi iin izin ve destek verdi, ve eski kiliselerin
ina edilmesinin yannda pek ok yenisini de temelden yaptlar.

152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll

34 Ayn yl onun olu Sultan Souleimanes [I. Sleyman] hkmdarl ald,
ve Adrianopolis'te [Edirne] imparatorluk tahtna oturdu. O 23 yandayd.
152117029, 9. ndiksiyon, Bahar
35 Sultan Souleimanes [I. Sleyman] henz hkmdarla ykselmeden ev

vel, Yahudi bir mneccim ona gitti ve dedi ki: "Efendim bilesin ki, baba
nn vefatndan sonra hkmdarla sen geeceksin". O [I. Sleyman] ona
cevap verdi ve dedi ki: "Hangi tarihte?" Ve Yahudi dedi ki: " harf iareti
bana bunu syledi ve ben senin hangi yl veya hangi ay hkmdar olaca
n bilmiyorum." Sultan bunu duyduu vakit, Yahudi'ye yle dedi: "Senin
sylediklerin hakikat olarak ortaya ktnda, ben sana byk sayg gste
receim ve para vereceim." Ve bylelikle Yahudi talep ettii zere onlardan
yazl bir belge ald. Yahudi'nin syledii gibi, olay gerekleti. Yani o
yl sonra hkmdarla ykseldi; Yahudi'nin bahsettii bu harf iareti
yla karlk geliyordu. Hkmdar Yahudi'nin [sylediklerinin] hakikat
olduunu grdnde, son derece ard ve ona sz verdii gibi, onurlan
drd ve para balad. O zaman o sz konusu Yahudi'ye hkmdarln
da neler yaayacan sordu. Byk bir Hristiyan dman olan Yahudi
Hkmdar'a dedi ki: "u anda Konstantinopolis'te yaayan Hristiyanlar
bir ayaklanma balatacak ve baka birini imparator yapmak iin senin h
kmdarlna kastedecekler" . Hkmdar bunu iitir iitmez, Hristiyanlara
kar fke ve hiddet doldu ve birini yollayarak, drt paay getirtti. O zaman
onlara Yahudi'nin szlerini ve hayat ile hkmdarlna kastedecekleri iin
tm Hristiyanlar ldreceine dair kararn anlatmaya balad. Bilgelii
sayesinde mmkn olmayan mmkn, mmkn olan mmkn olmayan
klan Tanr'nn gz daima uyank olduu iin, Pyre basas [Piri Paa] isim-

174

li, paalarn ilki cevap verdi ve yle dedi: "Sultanm, biz bylesine byk
bi meselenin Tanr'dan geldiini biliyoruz. [Her ne olursa olsun] onun

iradesi yerine gelecei iin, onun istei ve iradesine kar gelemeyiz. ayet
bu planlar insandan kaynaklanyorsa, o zaman, senin hizmetkarlarn olan
bizim, bu konu ile ilikili ayrntl bir aratrma yapmamza izin ver ve eer
bunlar hakikat olarak ortaya karsa, sen intikamn alabilesin." Ve bylece
hkmdarn hiddet ve fkesi yumuad ve zavall Hristiyanlar lanet olas
Yahudi'nin hakszlk ve iftirasndan kurtuldular.

152117029, 9. ndiksiyon, Mays

36 (BELT) Adem'den sonra 7030 yl, Haziran aynda Sultan Souleimanes
[I. Sleyman] svari ve piyadelerden [oluan] yz bin [kiilik] bir ordu
toplad ve Macaristan'a yryerek Ampelogradi'ye [Belgrad] saldrd.
(J) Adem'den sonra 7030 yl, Haziran aynda sultan Souleimanes [I. S
leyman] svari ve piyadelerden [oluan] yz bin [kiilik] bir ordu toplad
ve Macaristan'a yrd ve bu mnasebetle Beligradion'a [Belgrad] saldrd.
152117029, 9. ndiksiyon, 28 Austos
37 (BELT) Ve 2 Austos'ta orasn igal etti ve tekrar Adrianopolis'e [Edirne]
geri dnd.

(CDKSV) Adem'den sonra 7030 yl, 2 Austos'ta Ampeligradi'yi [Belg

rad] ald.
(J) Ve 2 Austos'ta [Belgrad] alarak Adriano [p olise] [Edirne] geri
dnd.

5Haziran-20Ara/k 1522-17030-7031, 10.-11. ndiksiyon

38 (BJL) sa'dan sonra 1522'de Sultan Souleimanes [1. Sleyman] kara ve de
nizde 200.000 [kii] ve 270 byk ve kk gemi [den oluan] bir ordu

toplad ve Rodos'a saldrd. Ve Aralk aynn 25'inde onun ellerine teslim

edildi ve isteyen herkese ayrlma izni verdi.
(CDEPKSV) sa'dan sonra 1522 yl, 25 Aralk'ta o Rodos'u ald.
(T) Efendimiz sa Mesih'in vcut bulduu tarihten sonra 1522 ylnda
Sultan Souleimanes [I. Sleyman] kara ve denizde 200.000 [kii] ve 270
byk ve kk gemiden oluan bir ordu toplad ve Rodos'a saldrd. Ve
Aralk aynn yirmi beinde eskiden hretli [bir kent olan] talihsiz Ro
dos onun ellerine teslim oldu. Ve en byk hkmdar padiah, arhontlarn
tamamn ve yerli halktan pek ok kimseyi oradan yollad; sultann zarar
. grm durumdaki bu nl kaleyi teslim almadan ewel yapt anlama

175

gereince onlar sahip olduklar btn silah, kampana1 ve gemileri yanlarna

alarak [gittiler] .

153217041, 6. ndik.siyan, 19 Eyll

39 Efendimiz sa Mesih'in vcut bulduu tarihten sonra 1532 ylnda prens
Miser Andrea Doria Korone'yi [Koron] Ttirklerin elinden ald.
154017049, 14. ndik.siyan, 21 Kasm, Pazar
40 (BJLP) 21 Kasm, sa'dan sonra 1540 ylnda, bir Pazar gn, Kasimpasias
[Kasm Paa] Nauplion'u antlama yoluyla Venediklilerin elinden ald. Ve

bylelikle bar anlamasna varld.

(SV) sa'dan sonra 1540 ylnda, Kasimpasias [Kasm Paa] Nauplion'u ald
ve Venediklilerle bar yapld. Kasm aynn 21. gnyd.
(CDEKif sa'dan sonra 1540 yl, 21 Kasm'da o [Kasm Paa] Nauplion'u
ald.
(T) sa'nn doumundan sorira 1540 yl, Kasm aynn 21'inde, Pazar gn
Kasim pasias [Kasm Paa] acnacak durumdaki Nauplion'u Venediklilerden
ald. O tarihte general Miser Alessandro Contarini mehur Venedik lordu
nun emriyle teslim oldu. Bailo [Balyos] ise Francesco Barbaro oldu. Onlar
btn silah, malzeme ve kampanalarn da yanlarna aldlar ve halkn bir ks
m kenti terk etti; dier ksm -byk bir ounluu ise evlerinde kaldlar.

154017049, 14. ndik.siyan, 24 Kasm

41 (B CDJLPSV) Ve ayn yl, ayn ayn 24'nde [Kasm Paa] Monembasia'y
da ald. 1715 Austos'unda Osmanllar Peloponnesos [Mora] ve Nauplion'u
onlardan [Venediklilerden] tekrar aldlar.
(T) Ayn yl, ayn ayn yirmi drdnde Tzaousios [avu] Monembasia'y

hkmdar Contari'nin elinden ald. Podestas Garzoni oldu. Ve ayn bey,

general, btn silahlar ald. Ve halkn bir ksm kenti terk ederken, bir
ksm kald. Daha sonra Kasim pasias [Kasm Paa] bu kaleyi de alm ve
Venedik'in saydeer Efendisi ile Sultan arasnda salam bir bar hkm
srmtr.

1770
42 sa'dan sonra 1770'de Mesolongi ve Anatolikon ve pek ok dier blgenin

Kilise anlar.
Burada kastedilen kii Kanuni dneminin tercmanlarndan Draman/Draman Yunus
Bey'dir. Onun yaptrd Mimar Sinan camilerinden biri bugn Fatih semtindeki Draman
Yunus Bey Camii'dir. Bkz. M. Baha Tannan, "Draman Camii", Dnden Bugne lstanbul
Ansiklopedisi, c. 3, stanbul 1994, s. 48.
1 76

Trkler tarafndan esareti balad.

1771, 9 Mart-14 Temmuz

43 Ayn ylda Trikkala'nn [Trhala] yarsn yakp kl ettiler .ve Larissa'daki
[Yeniehir] Kutsal Achilleios Kilisesi'ni yerle bir ettiler. Bu [yap] daha
sonra Larissal Dionysios tarafndan -imdi Ephesos'lu- restore edildi.
II
(T)

152217030, 10. ndiksiyon veya 152317031, 11. ndiksiyon, Paskalya

44 Efendimiz sa Mesih'in vcut bulmasndan 1559 yl sonra Tanr

Konstantinopolis'te u mucizesini gsterdi. Paskalya pazar, gece yars,

Agarenli [Agarenoi/Trkler] katiplerin balar, yani choggiades [hocalar]
kalkp, lanet alkanlklar gerei dua okumak zere Ayasofya'ya gittiler. Ve
onlar kilisenin n avlusuna geldiklerinde, mucizevi gzellikte ilahi bir ark
duyup, kilisenin iinde byk bir k grdler. Ve onlar daha da yaknla
tklar vakit, kilisenin kaplarnn ald fark ettiler; ilahi parada unlar
syleniyordu: "sa diriliyor." Ve onlar bunu iitip grdklei vakit, hkm
darn yanna koarak, ona olan bitenleri anlattlar. Hkmdar bunlar iitir
iitmez, bizzat Ayasofya Kilisesi'ne geldi ve choggiades'lerin [hocalarn]
anlatt eyleri kendi gzleriyle grp iitti. Daha sonra hizmetkar genit
zaroi'lere [Yenieriler]. kilisenin galerisine giderek, ilahinin bir insandan
kaynaklanp kaynaklanmadn, ayet yleyse oradaki btn Hristiyanlar
ldrmelerini emretti. Ve hkmdarn hizmetkarlar emri yerine getirmek
iin harekete getiklerinde ilahi bozuldu ve k ortadan kayboldu. Hkm
dar k ve ilahi arknn Tanr'dan geldiini anlad ve hkmdarl ile ya
amnn bu yzden bitebileceini dnerek byk bir korkuya kapld.

155317062, 12. ndiksiyon, 6 Ekim

45 sa'nn doumundan sonra 1553 yl, 28 Austos'ta Sultan Souleimanes [I.
Sleyman] byk bir orduyla Perslerin [Safevi] zerine yrd.1 O oradan
dnerken, Mc;mstafas [ehzade Mustafa] isimli olu ki [Mustafa] Hris
tiyanlar ok severdi, babasna itaat ederek kenti terk etti. O [I. Sleyman]
onu [Mustafa] yakalayarak, ldrd. Btn ordu babann kendi olunu l
drttne dair bu zavall emirden haberdar olduunda, hepsi gzya dk
t ve inansz ve merhametsiz babann kalpsizlii hakknda az zlmediler.
Baba sadece bu alas olaya -olunu ldrmeye- neden olmad, ayn
Nahvan Seferi.
177

amanda imparatorluk kentine geri dndkten sonra Prainpasa' [Hadm

lbralim Paa]

nu da Prousa'da

adl Hadm' bakente yollayarak, torununu, olunun olu

[Bursa] ldrd ki o Sultan Moustafa [ehzade Mustafa]

olarak adlandrlrd. Ve btn halk arasnda byk bir kedere neden oldu.

Ey, kalpsiz, insanlktan nasibini almam, Allahsz kanun tanmaz. O [I. ,

Sleyman] btn bunlar karsnn istei zerine yapt ve karsnn arzusu
nu yerine getirmek istedii iin olu ve torununu ldrd.

1566/7074, 9. ndiksiyon, Mays

46 Adem'den sonra 7074 ylnda, Austos aynda ayn Sultan Souleimanes [I .
Sleyman] Macaristan ve Alamania seferine karak orada ld.
1566/7075, 10. ndiksiyon, 23 Eyll

47 23 Eyll'de len Sultan Souleimanis'in

[il . Sellin]

[I . Sleyman] olu, Sultan Selemes

[Amasya] Konstantinopolis'e geldi. Ve ayn ayn

[il. Mehmed] , Pagiazetes [il. Bayezid],
Souleiman'n [I. Sleyman] imaretlerinde1 dua etti.

Amaseia'dan

24'nde hkmdarlar Mamet

Selem

[I. Selim]

ve

Ve 25'inde, yani ayn Eyll aynn, o babasnn tahtna kt ve hkmdar

olarak ilan edildi.

1566/7075, 26 Eyll
48 Ve ayn ayn 26'snda Konstantinopolis'i terk etti ve bir orduyla birlikte
babasnn ld yere, Macaristan'a yrd.
Bu Sultan Selemes

[il. Selim]

Konstantinopolis'e hkmeden beinci h

kmdardr. Yukarda onun hkmdarl esnasnda tanrsz Agarenlerin

[Agarenoi!f"rkler]

devletinin gcnn yklp tamamen tahrip olacan

ve onun hkmdarlnn yeryznden yok olacan anlatyorum.2

KRONK-59
I

Ttirkler'in ehirlerin kraliesini [Konstantinopolis] ve dier kaleleri hangi

ylda aldklarna dair.

Asl metinde Mapt-ra olarak yazan bu kelimeyi P. Schreiner hayrat, vakf, kurum karl
olarak Almanca'ya tercm etmi, ancak dipnotta bunu aklayarak Trke'deki klliyeyi
kastettiini belirtmitir. Verdii szlke ksmnda ise kelimenin kkenine dair herhangi bir
iaret koymadan "Stiftung= Vakf, hayr kurumu" olarak karlamtr. Ancak bu kelimenin
Trke'deki "imaret" kelimesinden geldii fikrindeyiz. Burada sultanlarn adna camilerde
mevlit veya hutbe okutulmas olay kastediliyor.
Kronik yazar yukarda Kr. SOB/lS'te bahsedilen kehanetten sz ediyor. ki kronik arasndaki
metin ilikisi iin bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 412-417.

178

145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays

1 6961 ylnda, 29 Mays'ta, Sal gn, Konstantinos Palaiologos'un h
k:mdarl srasnda Konstantinopolis gnahlarmz yznden smailllere
[lsmaelitailirkler] Tanr tarafndan teslim edildi. [il. Mehmed]
Konstantinopolis'e 28 yl egemen oldu, bunlardan sonra da u pek ok 1keyi ve ehri kle yapt.

147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz

2 6978 yl,11 Temmuz'da, sa'dan sonra 1470 ylnda Euripos [Erihoz] fet
hedildi.

147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran

3 6983 yl, Haziran aynda, sa'dan sonra 1475 ylnda Kaphas [Kefe] fethe
dildi.

148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays

6989 yl, 3 Mays'ta, Sultan Mechemetes [il. Mehmed] ld.

148116989, 14. ndiksiyon, 19 Mays

5 Ve ayn ayn 19'unda onun olu Bagiazetes [il. Bayezid] Konstantinopolis'e
geldi.

1484/6992, 2. ndiksiyon, Temmuz-Austos

6 Ve iki yl sonra Kellion [Kilya] ve Asprokastron'a [Akkerman] kar sefer
dzenledi.

149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos

.
7 7007 yl, 29 Austos'ta, Naupaktos [Lepanto/Inebaht] fethedildi.
150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos
8 7008 ylnda, sa'dan sonra 1500 yl, 9 Austos'ta, Methone [Modon] ve
Korone [Koron] fethedildi.
l512/7020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan
9 7021 ylnda, sidan sonra 1513 yl, Nisan aynda, Bagiazetes [il. Baye
zid], olu Selemes [I. Selim] tarafndan [tahttan] kovuldu.
1514/7022, 2. ndiksyon, 23Austos
.
10 Ayn Selemes'in [I. Selim] devleti Perslere [Iran] kar seferinden hemen
sonra Konstantinopolis'e muzaffer olarak dnd.

151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak

179

11 1518 ylnda, 22 Ocak'ta, Egyptos'taki [Msr] Memphis'e1 kar sefere

karak, [Selim] yukarda yazlm olan ylda kaba Memluklar yok ederek
onlar kle yapt ve egemen oldu.

152017029, 9. ndiksiyon, 21 Eyll

12 Ve ksa zaman sonra bu imparatorun lm nedeniyle taht onun olu
Souleimanes'e [I. Sleyman] kald.
152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll
13 Bylelikle bu Souleimanes [I . Sleyman] 1520 Eyll aynda hkmdarlk
alametlerinin sahibi oldu.

152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos

14 Ve hemen Macarlara kar Beligradion'a [Belgrad] sefere kt ve oras fet
hedildi, 1521 yl, 28 Austos'ta.

5 Haziran-20Aralk 152217030-7031, 10.-11. ndiksiyon

15 Bir sonraki ylda, sa'dan sonra 1522'de, Sultan Souleimanes [I . Sleyman]
bir ordu kurdu, 6000 karadan [piyade] ve 270 denizden sra krekli2 sa

va gemisiyle Rodos'a geldi ve Temmuz ayndan Aralk ayna kadar buraya

[kar] savat, ve ayn Aralk aynn 25'inde bu zavall Rodos onun ellerine
teslim edildi. stelik Rodoslulardan isteyen kiinin ayrlmasna izin verdi.
(DO S) Bir sonraki [yl] ise, yani 1522, 23 Aralk'ta, Rodos'u boyunduruu al
tna ald.
11

Bilinmeyen Tarih
16 6854 ylnda, sa'dan sonra 1354'te Ttirkler Bat'ya getiler.
135416862, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart
17 6865 ylnda Kalioupoli'yi [Gelibolu] ald, sa'dan sonra 1365.
Eyll 1368 -Austos 1369/6877, 7. ndiksiyon
18 6877 ylnda, sa'dan sonra 1377, Adrianopolis'i [Edirne] ald.
138716895, 10. ndiksiyon, Mart-Mays (?)
19 6935 ylnda, 24 Mays'ta, Thessalonike'yi [Selanik] aldlar.
145616964, 4. ndiksiyon, 4 Haziran
1
2

Kahire'nin yaklak 20 kn gneyinde Nil'in kysndaki antik Msr ehri.

Trieres.
180

20 6964 ylnda, Haziran aynda, Atinallarn kenti Trklerin eline teslim edil
di.

146016968, 8. ndiksiyon, Mays

21 6968 ylnda, sa'dan sonra 1460, hkmdar [il . Mehmed] Mistra'ya geldi
ve Despot Demetrios teslim oldu.

1461/6970, 10. ndiksiyon, Eyll

22 6970 ylnda, sa'dan sonra 1462, Trapezounta [Trabzon] fethedildi.
1389/6897, 12. ndiksiyon, 2 Nisan
23 6897 ylnda, Venediklilerin hkmdarl Nauplion'u ele geirdi.
27Austos -14Eyll 153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon

24 te yandan 1537'de, 14 Eyll, 11. ndiksiyon'da, Byk Hkmdar [I . S

leyman] Venediklilerle sava yapt.

154017049, 14. ndikisyon, 2 Ekim

25 (ABCEFGJLPV) Ve 40 [540] ylnda yani sa'dan sonra, bar anlamas
oldu ve Venedikliler Nauplion ve Monembasia'y verdiler. Ve bylece bar
oldu.
(H R) Ve yeniden bar ve anlama oldu. Ve Venedikliler Nauplion ve
Monembasia'y verdiler.

154017049, 14. ndiksiyon, 21 Kasm, Pazar-24, aramba

26 (ABCEFGHJLPV) Ve ayn 40 [540] ylnda, 21 Kasm, Pazar gn,
Kasimpasas [Kasm Paa] Nauplion'u Venediklilerden ald. Ve ayn ayn

24'nde ve ayn ylda Monembasia'y da aldlar, ve Nauplionlular ve Mo

nembasiallardan bazlar Venedikliler ile beraber ayrldlar, dierleri ayn
memleketlerinde kaldlar. Venedikliler kalelerin gerelerini ve kiliselerin
anlarn aldlar ki bar yaptklarnda byle anlamlard.
(R) Ve ayn ylda, <21 Kasm>, Pazar gn, Kasimpasias [Kasm Paa]
Nauplion'u ve Monembasia'y ald. Ve ehir sakinlerinin bir ksm Venedik
lilerle ayrldlar; anlamaya gre kiliselerin anlarn ve kalelerin gerelerini
aldlar, dierleri memleketlerinde kaldlar.
(O)Nauplion ve Monembasia Venediklilerin hkmdarnn emriyle teslim
edildi, sa'dan sonra 1540, 21 Kasrn'da, Pazar gn, ikinci saatte. ehrin
anahtarlar paaya Miser Alessandro Contarini -Vicecenerali1 tarafndan
teslim edildi.

Vice General=yardmc general.

181

ili

smaililerin [ smaelitai/Ttlrkler] hkmdarlarna dair; balangtan imdiye

. kadar ka kiiydiler ve nasl adlandrlrlard.

27 1. Otmanes [O sman Gazi] 2. Orchanes [Orhan Gazi]. 3. Mourates
[I. Murad] . 4 Bagiazetes [I. Bayezid] . 5. Mechmetes [I. Mehmed] . 6 .
Mourates [il. Murad]. 7. Machmetes [il. Mehmed] . 8. Bagiazetes [il.
Bayezid] . 9. Selemes [I. Selim.] 10. Souleimanes [I. Sleyman]
Otmanlides [ O smanllar] denilen hkmdarlarmz bunlard.
iV
(G)

1570 Temmuz- 9 Eyll

28 sa'dan sonra 1570 ylnda TurkUer] Venediklilerle sava yaptlar ve kara

dan ve denizden Kbrs'a gittiler ve savatlar ve onu aldlar. Ve Venedikli

lerin donanmas gitmek istedi ve spanya kralnn donanmasn beklerken
ge kaldlar. Ve Venedik donanmasnda pek ok kii ld ve Girit Adas'na
kadar gittiler onu aldlar ve byk aclarla dndler.

1571 Bahar

29 1571 ylnda Trk [Sultan] byk donanma oluturdu, ve Girit'ten ayrld

lar ve Zakynthos'u yaktlar ve Kephalonia'ya [Kefalonya] doru <geldiler>
ve dalardan pek ok esir aldlar ve Korfu'dan Sklavounia'ya kadar yaktlar.

1571 Bahar
30 Ve Venediklilerin donanmas Korfu'dan kt ve Messina'ya2 gitti, ve spanya

kralnn donanmasyla birleti. Ve Girit'ten Venedik kadrgalar Messina'ya

geldiler ve btn Hristiyanlar gnah kardlar ve kutsal komnyon aldlar
ve gelen Trk donanmann yoluna ktlar ve o [donanma] geri dnd ve
Naupaktos'a [Lepanto/lnebaht] doru yelken at.

1571, 7 Ekim, Pazar

Bu terime X. yzyln ikinci yarsndan sonra rastlanmad kabul edilmekle birlik

te hem 59 numaral kronikte hem de 65 numaral kronikte Osmanllarn Venedikliler ile
yapt anlamada kullanld grlmektedir. Kesin olarak bilinmemekle birlikte bu te
rimin Slavlarn yaad yer anlamnda Adriyatik denizinin dou kylarn tarif ettii
aratrmaclar tarafndan kabul edilmektedir. Bkz. Radivoj Radic, "Ta Bpaxea XpovKa w
rrw T'l Iawpia TOU 16" a. revKE IIapaT'lPCJEL, Byzantinos Domos, 5-6 (1991-1992),
s. 21.
Messina ehri Sicilya Adas'nn kuzeydousunda, aday anakaradan ayran geidi tutan
stratejik konumuyla dnemin nemli ehirlerinden biri olmutur.
182

31 Ve Ekim aynn yedisinde, Pazar gunu, Hristiyanlarn donanmas

Kephalonia'dan [Kefalonya] yola kt, Same'nin1 ortasndan, ve Trk do
nanmas da Naupaktos'tan yola kt, ve [iki donanma] Curzola2 Adas'nda

karlatlar. Gnn nc saatinde iki donanma birbirine girdi ve mu

cizevi ve byk bir sava verildi. Ve bizim hkmdarmz veTanr'nn ve
Panagia Theotokos'un ve kutsal her eyin temsilcisi sa'nn gleri zafer
kazandlar. Hristiyanlar ve Trklerin donanmasn tahrip ettiler ve ounu
aldlar. Birka [gemi] kat ve Naupaktos'a doru gitti. Pek ok Trk kat
ve pek ok Hristiyan telef oldu. Ve Venediklilerin generalleri hkmdar
Sebastiano Venier daha sonra prens [Doge] oldu.

1572, 17 Eyll- 8 Ekim

32 Ve ertesi yl 1572'de Trk [Sultan] baka bir donanma oluturdu ve
Methone'ye [Modon] kadar geldi ve Venedik donanmas da. Yukarda ad
geen general tek bana Methone'ye [Modon] kadar gitti. Ve yukarda ad
geen General spanya kralnn donanmasn bekleyerek spanya donan
masnn geldii Korfu Adas'na yneldi. Ve Korfu'dan kmadlar ve Hris
tiyanlarn iki donanmas orada birletiler, ve Methone'ye [Modon] gittiler
ve hibir ey yapmadlar.

1573, 7 Mart
33 Ve ertesi sene Venedikliler Trklerle bar yaptlar. Ve saire.
KRON K-60
1

33015838, 3. ndiksiyon, 11 Mays

1 Konstantinopolis kurulduu zaman 5838 ylyd.
53216040, 10. ndiksiyon, 23 ubat
2 Ayasofya ina edildii zaman 6039 ylyd.
63416142, 7. ndiksiyon, Bahar
3 Machoumeth [Hz. Muhammed] zuhur ettii zaman, 6127 ylyd.
il

Kefalonya Adas'nn bugn nc byk ehri ve en nemli limanlarndan biridir.

Asl metinde de; -r6 vcrl -rwv Koup-rouAcipwv Kourtzoularoi'lerin adasnda. Ancak P.
Schreiner'e gre kronik yazar burada yanlmaktadr. Asl sava thaka Adas'yla ana kara
arasnda kalan Oksia Adas'nda Acheloos Irma aznda meydana gelmitir. Bkz. P. Schrei
ner, Kleinchroniken, c. III, s. 100.
=

1 83

130716815, 5. ndiksiyon, Mays (yaklak olarak}

4 (S) Trkler Dou'dan Bat'ya geldiklerinde, 6815 ylyd.
(K) Trkler Dou'dan Bat'ya getiklerinde, 6801 yl.
Bilinmeyen Tarih
5 (S) Trkler Romania'ya [Rumili] getiklerinde 686(5) ylyd.
(K) Trkler Dou'dan geldiklerinde ve Romania'ya [Rumili] getiklerinde
6865 ylyd.

135416862, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart

6 Trkler Kalipoli'yi [Gelibolu] aldklar zaman 686(.) ylyd.
Eyll 1368-Austos 1369/6877, 7. ndiksiyon
7 Adrianopolis'i [Edirne] aldklar zaman 6877 ylyd.
1371/6880, 1O. ndiksiyon, 26 Eyll
8 Trkler Despot Ugljea'y yendiklerinde 6879 ylyd.
1383/6892, 7. ndiksiyon, 19 Eyll
9 Serres'i [Serez] aldklar zaman 6892 ylyd.
1389/6897, 12. ndiksiyon, 15 Haziran
10 Yal Mourat peis [Muradbey/I. Murad] despot (!) Lazaros'la birlikte ha
yatn kaybettii ve Sultan Meemetes(!) [Mehmed] hkmdar olduu zaman 6897 ylyd.1

140216910, 10. ndiksiyon,Austos

11 Prousa'y [Bursa] aldklarnda 6911 ylyd.
Eyll 1417-Austos 141816926, 11. ndiksiyon
12 Argyrokastron'u [Ergirikasn] aldklarnda 6926 ylyd.
1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
13 Thessalonike'yi [Selanik] aldklarnda 6938 ylyd.
143016939, 9. ndiksiyon, Ekim
14 oannina'y [Yarya] aldklarnda 6938 senesiydi.
1439/6947, 2. ndiksiyon, 6 Temmuz
15 mparator oannes'in Floransa'ya gittii zamand ve Sekizinci Sinod ger
ekleti. 6947.

Asl metinde kronik yazar hatal bilgi verdii iin P. Schreiner nlem iaretleriyle hatann
farknda olduunu gstermitir. Tercme hatas gibi anlalmamas iin bu iaretleri aynen
kullanmay uygun grdk.
184

118716696, 6. ndiksiyon, 2 Ekim

16 Kuds' aldklarnda 6692 ylyd.
1446/6955, 10. ndiksiyon, 10Aralk
i7 Heksamilion'u aldklarnda 6955 yllaryd.
145116959, 14. ndiksiyon, Bahar
18 Karamania'y1 aldklarnda. 6959 ylyd.
145316951, 1. ndiksiyon, 29 Mays
19 O [il. Mehmed] , Konstantinopolis'i aldnda 6961 yl, 29 Mays, Sal
gnyd.

145616964, 4. ndiksiyon, 4 Haziran

20 Athena'y [Atina] aldklarnda 6964 ylyd.
145816966, 6. ndiksiyon, Bahar-Yaz
21 O [il. Mehmed] Srbistan' aldnda 6965 ylyd.
1458/6966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos
22 Korinthos'u aldklarnda 6966 ylyd.
146016968 (ndiksiyon 8) Mays
23 O [il. Mehmed] Morea'y [Mora] aldnda 6968 ylyd.
146116970, 10. ndiksiyon, Eyll
24 O [il. Mehmed] Trapezounta'y [Trabzon] aldnda 6970 ylyd.
1463/6971, 11. ndiksiyon, Mays-Temmuz
25 O [il. Mehmed] , Posna'y [Bosna] aldnda 6971 ylyd.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
26 O [il. Mehmed] Euripos [Eriboz] ve Krogai'yi2 aldnda 6978 ylyd.
147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak
.
27 (S) Venedikliler Lemnos [Limni] ve Skoutaii'yi [Ikodra] bar yapmak
iin verdiklerinde 6981 ylyd.

1
2

Karaman seferi.
Metinde Kp6ya. Kesin olarak bilinmeyen bu yerin yine Euripos (Eriboz) Adas'nda
mstahkem mevkii olduu veya paleografik olarak 'Opeav veya Kroja adnn yanl
yazmndan kaynaklandna dair grler vardr. Bu konudaki tartma iin bkz. P.
Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s 513.
185

(K) Lemnos [Limni] ve Skoutari'yi [kodra] aldklarnda 6981 ylyd.

147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran

28 Kefe'y aldklarnda 6983 ylyd.
148116989, 14. ndiksiyon, 19 Mays

29 Pagiazetes [il. Bayezid] sultan olduunda 6989 ylyd.

1484/6992, 2. ndiksiyon, Temmuz-Austos

30 O [il. Bayezid] , Asprokastron [Akkerman] ve Kellion'u [Kilya] aldnda
6991 ylyd.

149217000, 10. ndiksiyon, Ekim

31 Hagios Demetrios'u aldklarnda 7005 yllaryd.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
.
32 O [il. Bayezid] Naupaktos'u [Lepanto/lnebaht] aldnda 7007 ylyd.
150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos
33 O [il. Bayezid] Methone [Modon] ve Korone'yi [Koron] aldnda 7008
ylyd.

III

151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan

34 Sultan Selemes [I. Selim] hkmdar olduunda 7019 ylyd.
151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak
35 O [I. Selim] Msr' aldnda 7025 ylyd.
152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll
36 Sultan Souleimanes [I. Sleyman] hkmdar olduunda 7028 ylyd.
152117029, 9. ndiksiyon, 28 Austos
37 O [! .Sleyman] Beligradi'yi [Belgrad] aldnda 7029 ylyd.
5 Haziran1522 -20Aralk/7030-31, 10.-11. ndiksiyon
38 O [I. Sleyman] Rodos'u aldnda 7031 ylyd.
23 Nisan-23 Kasm 152617034-7035, 14.-15. ndiksiyon
39 O [I. Sleyman] Macaristan'a gittii ve Macar kraln ldrd ve Ya1

Thessalonike'nin (Selanik) 1430'daki fethinden sonra Hagios Demetrios Kilisesi

Hristiyanlarn kullanmnda kalmtr. Burada kesin olarak camiye dntrlmesini
kasteden bu bilgi sadece Ksa Kronikler'de mevcuttur.
1 86

hudileri Pountouni'den [Budin] ald ve onlar Sofa'ya [Sofya] getirdii

zaman. Ayrca Franklar katlar; 7034 ylyd.

10 Mays-9 Eyll152917037-7038, 2-3 ndiksiyon

40 (S ) O [I. Sleyman] Macaristan'a ikinci defa gittiinde ve Bountouni'yi
[Budin] aidnda ve Cherdele'ye [Erdel] hkmdar braktnda 7037 y
lyd.
(K) Pentine'yi [Budin] aldklarnda 7037 <ylyd>.

Nisan-18 Kasm 1532117040-7041, 5.-6. ndiksiyon

41 O zaman [I. Sleyman], Macaristan'a gitti ve sonusuz dnd, 7040 yln
da.

153217041, 6. ndiksiyon, 19 Eyll

42 Ayn ylda spanya donanmas Morea'ya [Mora] geldi ve Korone'yi [Koron] ve Palaia Patra'y [Balyabadra] ald.
27Austos-14Eyll153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon
43 Sultan Souleimanes [I. Sleyman] Korfu'ya indiinde 7045 yllaryd.
154017049, 14. ndiksiyon, 21-24 Kasm
44 (S) O zaman [I. Sleyman], Nauplion ve Monembasia'y Venediklilerden
bar yapmak iin ald 7042 ylnda, 24 Kasm.
(K) Nauplion ve Monembasia'y aldklarnda 7047 ylllaryd.

Temmuz-9 Eyll 157017078-7079, 13-14. ndiksiyon

45 Kbrs' aldklarnda 7073 yllaryd.
156617075, 10. ndiksiyon, 23 Eyll
46 Sultan Selemes [il. Selim] hkmdar olduunda 7074 ylyd, 1 Kasm'da.
156617074, 9. ndiksiyon, 14Nsan
47 Chios'u [Sakz] aldklarnda 7079 ylyd.
157417083, 3. ndiksiyon, 22Aralk
48 Sultan Mourates [111. Murad] hkmdar olduunda 7083 ylyd, 1 Ka
sm.

159417102, 7. ndiksiyon, Temmuz-Austos

49 Trkler Gianniki'yi [Januk] aldklarnda 7102 ylyd. Bu ylda Sultan
. Meemetes [111. Mehmed] imparatordu.

1 87

Kasm 1594-Haziran 159517103, 8. ndiksiyon

50 Trkler Vlachia'y [Eflak] yamaladklarnda 7103 ylyd. Bu ylda Vlahlar
doanmay aldlar.

159617105, 10. ndiksiyon, 12 Ekim

51 Sultan Meemetes [111 . Mehmed] Macaristan'a gittiinde ve Egri'yi1 ald
nda 7104 ylyd.
Trklerin senelerinin sonu.

KRONK-60A
II

143016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart, aramba

1 Thessalonike [Selanik] sultann lu Mouratpeis [Muradbey/11. Murad]

tarafndan alnd, 6938 yl, 8. ndiksiyon, Mart aynn 29'unda, Megalos

Kanonas'n aramba gn.

Bilinmeyen Tarih
2 Romania'ya [Rumili] getikleri zaman, 20 Aralk, 6865 ylnda.
Eyll 1368-Austos 1369/6877, 7. ndiksiyon
3 Adrianopolis'i [Edirne] aldklar zaman 6877 yl, Mart aynn l'inde.
137116880, 10. ndiksiyon, 26 Eyll
4 O zaman Despot Ugljea, Trkler tarafndan Maritza [Meri] nehrinde
6879 yl, 10 Haziran'da yenilgiye uratld.

138616894, 9. ndiksiyon, 1 Ocak

5 O zaman btn evren karanlk oldu 6894 yl, 1 Ocak'ta.
138916897, 12. ndiksiyon, 15 Haziran
6 Yal Sultan Amourates'in [I. Murad] Despot Lazaros'la birlikte hayatn
kaybettii zaman, 6897 yl.

Eyll 1395-Austos 139616904, 4. ndiksiyon

7 O zaman byk bir deprem oldu ve Bodena mahfoldu ve batt, 6904 yln
da.'

140216910, 10. ndiksiyon, 3Atos

8 Prousa [Bursa] ykld ve tutsak olduu zaman, 6911 yl, 16 Mays'ta.
1

Eger (Erlau).
1 88

142116929, 14. ndiksiyon, 21 Mays

9 Sultan [I. Mehmed] ld zaman, 6929 yl.
1430/6939,.9. ndiksiyon, Ekim
10 oannina [Yanya] alnd zaman, 6938 yl, 29 Mart .
. 12 Temmuz 147016978, 3. ndiksiyon, Perembe
11 Euripos [Erihoz] alnd zaman, 6978 yl, 28 Temmuz, aramba gn.
147916887, 12. ndiksiyon, 17 Austos
12 Basias [Gedik Ahmed Paa] Hagia Maura'ya [Ayamavra/Lefkada] getii zaman, 6888 yl, 18 Austos'ta.

148016988, 13. ndiksiyon, 28 Temmuz, Cuma

13 kinci ylda o [GedikAhmed Paa] Poulia'ya geti, 4 Austos, Cuma gn.

1480/6988, 13. ndiksiyon, 11 Austos

14 [GedikAhmed Paa] 6982 yl, 25 Temmuz'da Otranto'yu ald.
1481/6989, 14. ndiksiyon, 3 Mays
15 Sultan [il. Mehmed] Konstantinos'un ehrine 32 buuk yl hkmetti ve
6989 yl, 18 Temmuz'da ld.

Eyll 1493-Austos 149417002, 12. ndiksiyon

.
16 Sultan Pagiazetes'in [il. Bayezid] btn devletindeki ocuklar2 toplad
zaman, 7002 ylnda.

150017008, 3. ndiksiyon, 18 Temmuz, Cumartesi

17 Benim olum [kronik yazar] Basileios'u Argyrokastron'da [Ergirikasri]
aldklar zaman, Moustafampeis [Mustafa Bey],3 7009 ylnda.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos
18 Methon:e'yi [Modon] ayn yl aldklar zaman Austos ayyd, Basileios'u
ise 18 Temmuz, Cumartesi gn aldlar.

149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos

2
3

Ayamavra: on Denizi'nde Leukas/Lefkada Adas. Osmanl devrinde Lefkede Adas da

denirdi. Bkz. Machiel Kiel ''.Ayamavra" Trkiye Diyanet Vakf lslam Ansiklopedisi, c. iV,
stanbul, s. 1 94- 1 95.
il. Bayezid dneminin devirme toplama faaliyetinden sz ediliyor.
Koca Mustafa Paa olmas muhtemeldir. Bir nceki notla birlikte deerlendirildiinde,
kronik yazarnn olunun da alndn aka yazmasndan anlald gibi geni devirme
almyla ilgilidir.
1 89

19 Naupaktos'u da [Lepanto/nehaht] Basileios'u [almalarndan] bir yl

nce aldlar, 7008 yl, Austos aynda.

16-17Haziran 150317011, 6. ndiksiyon, Cuma-Cumartesi

20 Avlona ve Kanina'da byk bir deprem olduu zaman, 7011 yl, 17 Hazi
ran, Hagios sauros'un Cumartesi gn. Ayrca Cuma gn gecenin saat
2'sinde deprem oldu. Cuma gn Haziran aynn 16'syd.
111

151117019, 14. ndiksiyon, 28 Temmuz

21 O zaman Byk Hkmdarn [il. Bayezid] olu Salimes [I. Selim] 7019
ylnda aaya indi.1

151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan

22 O, Byk Hkmdar Salimes'in [I. Selim], hkmdarl ald zaman,
7020 yl, Hagios Georgios gn, Thomas'n Cumartesi2 [gnyd.]
151217020, 15. ndiksiyon, 26 Mays
23 Ayn yl Byk Hkmdar Paiazetes [il. Bayezid] ld.
151317021, 1. ndiksiyon, K-24 Nisan
24 7021 ylnda [I. Selim] kendi kardelerini ldrd.
151417022, 2. ndiksiyon, 20 Mart
.
25 O zaman Byk Hkmdar [I. Selim] Sofes'e [ah lsmail] gitti 7022.
KRONK-61
I

330/5838, 3. ndiksiyon, 11 Mays

1 Konstantinopolis kuruldu, 5837 ylnda.
53216040, 10. ndiksiyon, 23 ubat
2 Konstantinopolis Ayasofya's kuruldu, 6039 ylnda.
63416142, 7. ndiksiyon, Bahar
3 Mameth [Hz. Muhammed] zuhur etti, 6127 ylnda.
1
2

Asl metinde EKate Kronik yazar Selimin sefere karak Krma gitmek zere
Adrianopolis'e doru harekete getiini ifade etmek iin kullanm olmal.
Hagios Thomas gn Paskalya Pazar'ndan bir hafta sonra 23 Nisan gndr.
1 90

II

130716815, 5. ndiksiyon, yaklak Mays

4 Trkler Bat'ya1 geldiler, 6815 ylnda.
Eyll 1368-Austos 1369/6877, 7. ndiksiyon
5 Adrianoupolis [Edirne] 6877
1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
(D) Thessalonike'nin fethi [Selanik] 6938 ylnda.
(MN) Thessalonike'yi 6937 [Selanik] ylnda aldlar.
(U) Thessalonike [Selanik] alnd zaman 6937.

144416952, 7. ndiksiyon, Mart

7

Heksamilion'un ina edildii zaman 6955.

145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays

8 (D ) ehir'in fethi 6961 ylnda.
(M)Trkler ehir'e geldiler 6961 ylnda.
(N) Onun [Tanr'nn] Konstantinopolis'ini aldlar 6961.
(U) Konstantinopolis'in alnd zaman 6961.

147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz

9 Euripos [Eriboz] 6978 ylnda.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
10 (D ) Naupaktos [Lepanto/I11;ehaht] 7007 ylnda.
(N) Naupaktos'u [Lepant/lnebaht] 7007.
(U) Naupaktos [Lepanto/lnebaht] 7007.
150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos
11 (D) Mothone [Modon] 7008 yl.
(NU) Mothokorone [Modon ve Koron] 7021.
III

152117029, 9. ndiksiyon, 28 Austos

12 Belegradi'yi [Belgrad] 7029 ylnda.
1

Metinde "eic; Tov Kocrov" Osmanllarn Bat'ya doru ilerlemelerini kastediyor. Ayn haberi
veren dier kroniklerle beraber bir grup halinde deerlendirmesi iin bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. il, s. 221-222. Dier kroniklerin bazlarnda Bat'ya etiler diye ifade
edilen not, Bizansllarn ilk defa malup edildii Bapheus Sava olmaldr.

191

5Haziran-20Aralk 152217030-7031, 10.-11. ndiksiyon

13 Rodos 7030 yl.
23 Nisan-23 Kasm 1526 17034-7035, 14. -15. ndiksiyon
14 Pitouni [Budin] 7035 yl.
KRON K-62
I

63416142 Bizans takvimi=6126 skenderiye Takvimi, 7. ndiksiyon, Bahar

1 (LP) Mameth [Hz. Muhammed] zuhur ettikten sonra 6126 ylyd,
Herakleios'un hkmdarlnn 3. ylnda. O zaman Hosroes1 [II. Hsrev]
ortaya kt.

C (f.357) O (f. 108) stelik Sarazenler [Sarakenoi/Araplar] her eyin fela

ketini balattlar 6126 yl, 7. ndiksiyon.

Onun [Herakleios] hkmdarlnn nc ylnda Pers [II. Hsrev]
Romallarn topraklarnn pek ounu ele geirdi.

1304/6812, 2. nd!ksiyon, Bahar (?)

2 smailllerin [Ismaelitai/Trkler] tiranl Osoumantzikes'ten [O sman
ck/O sman Gazi] sonra Dou'da hkmran oldu,2 6822 ylnda.
II

130716815, 5. ndiksiyon, Mays yaklak olarak

3 6815 yl iinde Trkler Avrupa topraklarna geldiler.
143016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
4 Thessalonike [Selanik] 6938 yl, 29 Mart'ta fethedildi.
1430/6939, 9. ndiksiyon, Ekim
5 Ve oannina da [Yarya] 6939'da fethedildi.
144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk
6 Sultan [II. Murad] 6955 yl, 8 Aralk'ta Heksamilion'a geldi.
1448/6957, 12. ndiksiyon, 31 Ekim
7 6957 yl, 12. ndiksiyon'da, 1 Kasm'da, mparator oannes ld, 23 yl, 3 ay,
12 gn imparatorluktan sonra.
1
2

Sasani hkmdar II. Hsrev (590-628).

Kronik yazar tarihi hatal kullanm, ancak dier kroniklerdeki notlarla birlikte
deerlendirilmelidir.
1 92

145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays

8 6961 ylnda, 1. ndiksiyon, 29 Mays'ta, Sal gn, gnn 2. saatinde, Kons
tantinopolis Emir Mechmet [il. Mehmed] liderliinde tanrsz Agarenler
[Agarenoi/Trkler] tarafndan fethedildi.
III
(O)

143716946, 1. ndiksiyon, 27 Kasm

9 6946 ylnda, 27 Kasm'da, mparator oannes, patrii ve Despot Demetrios
ile birlikte Sinod iin yola kt.

144216950, 5. ndiksiyon, 23 Nisan-6 Austos

10 6950 yl, 5. ndiksiyon, 23 Nisan'da, Turkler ehir'i yamaladlar ve ayn yl,
6 Austos'ta, ayrlrlarken tarm rnlerini ve balar yamaladlar.

144416953, 8. ndiksiyon, 10 Kasm

11 6953 ylnda, 8. ndiksiyon, 10 Kasm'da, Macarlar Trklerle ve Vlahlarla
savatlar, Macarlara Giankos [Hunyadi] komuta ediyordu. Her iki taraf
tan da pek ou dt.
IV

147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz

12 6978 ylnda Euripos [Eriboz] fethedildi.
148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays, Peremhe
13 6989 ylnda, 14. ndiksiyon, 3 Mays'ta, Perembe gn, saat 8'de,
Amouratpeis'in [Muradbey/11. Murad] olu Sultan Mechmet [11.Meh
med] Anadolu'da ld, Aritzion1 yaknlarnda.
1481/6989, 14. ndiksiyon, 19 Mays, Cumartesi
14 Ve ayn ayn 19'unda, Cumartesi gn, saat 6'da, onun [il. Mehmed] olu,
Baiazitbeis [Bayezid Bey/il. Bayezid] Eptalophon'a2 geldi ve imparator
luun tahtna oturdu.

1481/6989, 14. ndiksiyon, 19 Mays

15 Ayn gn ve saatte onun [il. Bayezid] babasn da [il. Mehmed] defnetti
ler.

1
2

Gebze yaknlarnda Darika olarak da bilinen yer.

Yeditepe (=stanbul).
193

149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos .

16 7007 ylnda Naupaktos [Lepanto/Inebaht] fethedildi.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos, Pazar
17 7008 ylnda Sultan Baiazites [il. Bayezid] beraberinde saysz kalabalkla
geldi ve Methone'yi [Modon] ald, 15 Austos'ta, Pazar gn.
KRONK-63

I
Trklerin Konstantinopolis'e Hkmeden mparatorlar

130716815, 5. ndiksiyon, Mays

1 6811 ylnda Agarenler [Agarenoi/Trkler] Dou'dan Bat'ya getiler.
a lki Atoumanogles (ali Atoumanis C) ve 21 yl hkmdarlk yapt. [O s
man Gazi]
b Ondan sonra ikincisi Orchanes (Arkanes O S . Kazibeis C) 40 yl. [Orhan
Gazi]
c
Kaze Chimikiares (Kaze Chanitziaris F. Kazi Chonikiaris V Kaze
Amourates O Kazis Mouratbeeis1 S . Amourate Beis C) 30 yl. [I. Murad]
d Gilterim Baiazet (ldirem Baiazites O S ldirim Baiazitpeis C Gilterim
Bagiazites FV) 14 yl. [I. Bayezid]
e Mouse Tzelepes (Mouseltzepes O . Mousi Kelepis FS Mousi Tzelepis CV)
3 yl. [Musa elebi]
f Kelepes Mersouleymanes (Sultan Tzelepis FV. Emer Suleymanis S) 3 yl.
[Sleyman elebi]
g Mourat Beis (Sultan Amouratbeyes OV. Emer (!) Sultan Amouratis C) 31
yl. [il. Murad]
h Mechemet Beis (Sultan Meemetbeis O . Sultan Mechemetes S . Sultan
Meemetis V), ki o Konstantinopolis'i de ald, 31 yl. [il. Mehmed]
(C) Ondan sonra SultanMechmetes [11. Mehmed], ki o Konstantinopolis'i
mparator Konstantinos Palaiologos'un elinden ald, ne yazk papazlara.
Hkmdarlarmzn gnahlar ve yemini bozmalar ve bizim Tanr'nn sab
rn kmsememiz yznden.
i) Onun olu Bagiazetes [il. Bayezid], 31 [yl].

151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan-26 Mays

k) (FO) 7020 yl, Mays aynda, Sultan Selemes [I. Selim] babas Sultan
1

Kronik yazarnn, 1. Murad iin Osmanl kaynaklarnda kullanlan Gazi, Gazi Hnkar,
Hudavendigar gibi unvanlarn bozulmu Yunanca telaffuzlarn duyduu gibi aktard
anlalmaktadr.
194

Bagiazetes [il. Bayezid] hayatta olduu halde hkmdar oldu, 8 yl. Ve

hkmdarl aldktan 20 gn sonra babas 15 Temmuz'da ld.
(S) 78 (!) ylnda Sultan Selemes [I. Selim] hkmdar oldu, onun babas
Pagiazetes'in [il. Bayezid] hayatta (!) [olduu srada] ve 8 yl hkmdar
lk yapt.
(V) O [il. Bayezid] hayattayken olu Selemes [I.Selim] imparatorlu
a yerleti. Ve o 8 yl yaad. Ardndan onun babas 8 gn sonra ld, 15
Haziran'da.
II

33015838, 3. ndiksiyon, 11 Mays

2 Dnyann yaratlndan sonra 5838 ylnda, Byk Konstantinos ehir'i
ina etti.

138716895, 10. ndiksiyon, 8 Mays

3 6895 yl, Mays ay 8'inde, Sultan Achoumates [Almed] Berroia'y [Ka.
raferye] ald.
Eyll 1423-Austos 142416932, 2. ndiksiyon (?}
4 6932 ylnda Hagion Oros [Aynoroz] Sultan Amouratis'e [il. Murad]
Adrianopolis'te [Edime], merhum Despot Andronikos Palaiologos'un
muvafakatyla itaat etti.

143016938, 8. ndiksiyon, 20 Mart, aramba

5 6938 yl,29 Mart'ta,Megalos Kanonas'n aramba gn, Thessalonike'nin
[Selanik] igali gerekleti.
III

145116959, 14. ndiksiyon, Bahar

6 [il. Mehmed] 6958'de ise Karamania'ya gitti.
145216960 (15. ndiksiyon} Mart-Austos
7 6959'da ise ehir'in yaknna gitti ve Neokastron'u [Rumelihisan] ina etti.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
8 6961'd ise Konstantiriopolis'i, 29 Mays'ta ald.

Bkz. Kr. 58/4.

195

145616964, 4. ndiksiyon, 24 Ocak

9 6962'de ise kn Ainos'a [Enez] gitti.
145416962, 2. ndiksiyon, Nsan-Austos
10 Ve yazn Smederevo'ya [Semendire].
145616964, 4. ndiksiyon, Temmuz
11 6963'te ise Pelegradi'ye [Belgrad] gitti ve buray almad.
145816966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos
12 (DEFOPSV) 6964 ylnda ise Morea'y [Mora] ve evresiyle. birlikte
Athena'y [Ati.na] ald.
(C) 6964 ylnda ilk nce Morea'daki [Mora] Heksamilion'u ald ve
Morea'y [Mora] istila etti ve onu ald.
145816966, 6. ndiksiyon, Bahar-Yaz (?}
13 6965 ylnda ise Giatze'ye1 gitti ve onu almad.

1460/6968, 8. ndiksiyon, Mays

14 6966 ylnda ise Morea'ya [Mora] ikinci kez gitti ve onu yok etti.
145916967, 7. ndiksiyoi, Mart-Haziran (?}
15 6967 ylnda ise tekrar Giatze'ye [Yaye] gitti ve onu almad.
Gz 1460-Yaz 146116969, 9. ndiksiyon
16 6968 ylnda ise Amastres [Amasra] ve Sinpi'yi [Sinop] ald.
1461/6969, 9. ndiksiyon, Temmuz yaklak olarak
17 6969 ylnda ise Ouzoun Chasane'ye [Uzun Hasan] gitti.
1461/6970, 10. ndiksiyon, Eyll

18 Ve dnerken Trapezounta'y [Trabzon] ald.

1462/6970, 1O. ndiksiyon, Nisan-Temmuz

19 6970'te ise Vlachia'ya [Eflak], Voyvoda Vlad Dracul'a gitti.
146216971, 11. ndiksiyon, 1-17 Eyll
20 (CDEO PSV) Ayn ylda Mytilene'yi [Midilli] ald.
(F) Ve 6971 ylnda, MYtilene'yi [Midilli] ald, 14 Eyll'de.
1463/6971, 11. ndiksiyon, Mays-Temmuz
21 6971'de ise Posthna'ya [Bosna] gitti ve onu ald.
1

Yaye: Mahmud Paann Srbistan seferinde kuatt ehir.

1 96

1466/6974, 14. ndiksiyon, Mart-Temmuz

22 6972'de ise Arnavutluk'u ald.

. Yaz (?}- Kasm 146816976-6977, 1.-2. ndiksiyon

23 6974'te ise Karamania'ya gitti.

1470169781, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz, Perembe

24 (DEFOP) 6978'da ise Euripos'u [Eriboz] ald, 20 Temmuz'da.
(C) 6974'de Euripos'a [Eriboz] gitti ve tamamn klla ald, Perembe

gn, 15 Temmuz'da.

Ekim 1472-Atstos 147316981, 6. ndiksiyon

25 6982'de ise Ozoun Chasane'ye [Uzun Hasan] gitti.
147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran
26 6983'te ise Kefe'yi ald

Mays-Aralk 147616984-6985, 9-10 ndiksiyon

27 6984'te ise Bodan'a gitti ve oradaki Macarlarn ina ettii kaleleri ald.
18 Mays-7Eyll147816986-6987? 11.-12. ndiksiyon
28 6986 ylnda ise Skoutari'ye [Ikodra] gitti ve onu almad. Daha sonra
[Skoutari] boyun edi.
148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays
[il. Mehmed] ld.

29 6989, 3 Mays'ta ise o

148116989, 14. ndiksiyon, 19 Mays

30 (DEOPS) Ayn ylda onun olu Bagiazites [il. Bayezid] hkmdar oldu.
(C) Ve ayn ylda imparatorluu Sultan Bagiazites [il. Bayezid] ald. m
paratorlukta 31 yl hkmdarlk yapt.
(F) Onun olu Bagiazites [il. Bayezid] hkmdarla getirildi 6989, ki
o babas Mechemetpeis'in [Mehmedbey/11. Mehmed] ilk oludur, o ki 3
Mays'ta ehir'i ald, ve bundan sonra onun olu Pagiazetes [il. Bayezid]
tahta oturdu, 6989, 14 Temmuz'da.

148416992, 2. ndiksiyon, 14 Temmuz

31 6992 yl:da ise Bodan'a gitti ve Kellion'u

[Kilya] 14 Temmuz'da ald.

148416992, 2. ndiksiyon, 7-8Atstos

32 Ayn ylda Austos'un drdnde Asprokastron'u

1

Asl metinde bask hatas sonucu 6878 olarak yazlmtr.

197

[Akkemian].

149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos

.
33 < 7000>'de, Austos'un ?'sinde, Naupaktos'u [Lepanto/lnebaht] ald.
150017008, 3. ndiksiyon, 9-lOAustos
34 (EFP) Ayn ylda, Methone [Modon] ve Korone'yi [Koron] de ald, Aus

tos aynda.
(CDO S) 7008'de Mothokorone'yi [Modon ve Koron] ve Navarino'yu
[Navarin] ald.

151117019, 14. ndiksiyon, 28 Temmuz

35 (FV) Ve Temmuz'un 19'unda bunun [il. Bayezid] olu Selemes [I. Sellin]
geldi ve babasyla savat. Ve pek ok ordu telef oldu ve dnyada byk
kargaa oldu, 7019 ylnda.
(EP) 7019'da, Temmuz'da, bunun [il. Bayezid] olu Selem [I. Sellin] gel
di ve babasyla savat ve ok kan akt ve kargaa oldu.

151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan-26 Mays

36 (EP) 7022 yl, Nisan aynda, bunun [il. Bayezid] olu Selem [I. Selim]
hkmdarl babas hayattayken ald. Ve 20. gnde bunun babas ld.
Yani 3 1 yl hkmdarlk yapt.
(F) Babas yaarken Selemes [I. Selim], 7020, 23 Nisan'da hkmdarla
atand, ve birka gn sonra bunun babas ld.
(O) 7008 ylnda Sultan Selemes [I. Sellin] hkmdar oldu, bunun babas
Sultan Bagiazites [il. Bayezid] hayattayken.
(V) 7008, Nisan aynda, Sultan Selimes [I. Selim] babas hayattayken h
kmdar oldu, ve 20. gnde, 15 Haziran'da, bunun babas Sultan Pagiazites
[il. Bayezid] ld.
(C) Bu hkmdar Bagiazites [il. Bayezid] ise 31 yl imparatorluk yapt, ve
7008 ylnda ld. Ve hkmdarl [I. Sellin] babas hayattayken ald.

151417022, 2. ndiksiyon, 23 Austos

.
37 (EPFV) 7022 ylnda Sultan Selem [I. Selim] Sofes'e [ah lsmail] gitti ve
onu ve yeeni Sultan Mourat' 1 [111. Murad] bozguna uratt. Ayn ylda
Tebriz'e gitti ve pekok ordu kaybeti.
(DSO) 7022 yl, 6 Austos'ta, Sultan Selim Selemes [I. Sellin] Sofes [ah
lsmail] ile savat ve onun topraklarndan ald.
(C) Sultan Selimes [I. Selim] ilk seferini Kizlmpasi'ye [Kzlba2] yapt ve
onunla savat ve onun Tebriz ve dier Pers [Iran] topraklarn ald.
1
2

Yavuz Sultan Selim'in kardei ehzade Ahmed'in ah smail'in yanna gnderdii oludur.
ah smail.
1 98

151517023, 3. ndiksiyon, 12 Haziran

38 Ayn yl, Kasm aynda, Anatobla [Aladdevle] ile savat.
151517023, 3. ndiksiyon, 19 Mays
39 (EFP) Ve 2. ylda Keamal' [Kemah] ald ve Alatogla'y [Aladdevle] l

drd.
(V) 7024 Kiamachi'yi [Kemah] ve Anatoglan'n [Aladdevle] hkmdar
ln tamamen ald
(O S) Ve onun [Aladdevle] bir kalesini, Kiamach' [Kemah] ald.
(D) Ve ayn yl Kiamachi [Kemah] kalesini ald.
(C) Ve onun [Aladdevle] Kiamachi'ni [Kemah] ve btn topraklarn
ald.

151717025, 5.ndiksiyon, 22 Ocak

(EFOPSV) 7024 ylnda Msr'a gitti ve topraklarn ald ve Sultan'
[Memluk] kesti.
(C) 7025'te Msr'a doru geti ve Suriye'nin btn topraklarna hakim

40

oldu, 22 Ocak'ta.

152017029, 9. ndiksiyon, 21 Eyll

41 (EP) 8 yl hkmdarlk yapt ve ld.
(O S) 7029 ylnda Sultan Selemes [I. Selim] ld ve hkmdar Sultan
Souleimanes [I. Sleyman] oldu.
(C) Sultan Selimes [I. Selim] ise imparatorlukta 9 yl hkmetti ve 7029
ylnda ld. Ayn ylda onun olu Sultan Soulaimanis [I. Sleyman] h

kmdar oldu.

(F) Selemes [I. Selim] ld ve onun olu Souleimanes [I. Sleyman] tah
ta oturdu, 7029.
(V) Ve onun hkmdarln ald.

KRONK 63A
(C)

152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos

1 Ve ayn yl Belogradi'ye [Belgrad] gitti ve onu ald.
5Haziran-20A_ralk 152217030-7031, 10.-11. ndiksiyon
7031'de Sultan Souleimanes [I. Sleyman] donanma ve ordu ile Rodos'a
geti ve ok gl taarruz etti. Ve [oraya] 26 Haziran'da gitti ve onu [Ro
dos] 25 Aralk'ta ald, ki onu [Rodos] kendi istekleriyle verdiler, ve gnl

sz.
199

23 Nisan-23 Kasm 152617034-7035, 14.-15. ndiksiyon

3 7036'd a Bountouni'ye geti ve onu ald.
14 Eyll-16 Ekim 152917038, 3. ndiksiyon
4 7038'de Biena'ya [Viyana] yani Petze'ye [Be] geti ve onu hi alamad.
153117040, 5. ndiksiyon, 3 Eyll
5 7040'ta Methone'yi l.Modon] Maltallar yamalad.
26 Nisan-18 Kasm 153217040-7041, 5.6. ndiksiyon
6 Ayn yl tekrar Betze'ye doru yrd ve tekrar onu alamad.
153217040, 5. ndiksiyon, Haziran-Austos
7 Ayn yl, 40 tehizatl Kadrga ve 40 Fusta'dan oluan bir donanma kard,
ve Prebeza'ya [Preveza] kadar indi ve 90 gn kald, ve tekrar ehir'e dnd.
153217041, 6. ndiksiyon, 19 Eyll, Perembe
8 7041'de, 19 Eyll'de, Cuma gn, Andrea Doria geldi ve Korone'yi [Ko
ron] ald ve onu 20 yelkenli ve 40 byk gemi ve dahas 20 byk yelkenli
[ve 40 byk gemi] ve dahas 40 bykl kkl yelkenli ile ald.
153217041, 6. ndiksiyon, 3 Ekim, Perembe
9 Ve [Andrea D orya] Ekim'in 3'nde donanmayla Palaia Patra'ya [Balya
Badra] geldi, aramba gn, ve dardaki kk byk kyleri yamala
d. Ve kale itaat etti yani Genitzaroi [Yenieriler], Eyll [dorusu Ekim]
aynn 8'inde, Pazartesi gn. Ve onlar zgrletirdi [Yenierilerden], ve
kalenin iinde . yanlarnda tadklar kadn ve ocuklar buldu, ve kalenin
iinde baka ne varsa onu ald. Ve Yahudileri Zakynthos'a drt bin Flori'ye
satt.

17-29 {?} Ekim 153217041, 6. ndiksiyon

10 Ve Ekim'in 29'unda donanmayla hareket etti ve Morea'daki [Mora] ka
lesine doru geti. Ve [kale] itaat etti, ve ieride bulunan Trkleri serbest
brakt. Ve ayrca Naupaktos'un yeni kalesine saldrd ve onu klla ald, ve
ierideki 3 12 adam, ve iki kaleyi yok etti.

153217041, 6. ndiksiyon, 19 Kasm'dan nce

11 Daha sonra hareket etti ve gitti. Yani Palaia Patra'da albayn brakt, ki ora
da Arnavutlardan 500 adam vard- bunlardan 115'i Arkebuse1 [donanml]
geri kalan askerdi- ve dier on kii kaptand [komutan]. Ve bunlardan
sonra <onu tekrar Ttirkler> ald ve herkes kat ve tekrar Trkler girdi.
1

ApKorcou(ipo/Arkompouzeros: Ok atan eski bir tr silah.

200

153317041, 6. ndiksiyon, Yaklak Ocak-Haziran

12 Korone'yi [Koron] 2 yl idare ettiler. Ve Soulaimampeis basias [Sleyman
Bey Paa] ve Mechemetmpeis [Mehmedbey] ve Euripos [Erihoz] San
cak Beyi Spanaktzogles [Ispanakcolu] geldiler, ve 6 ay durdular ancak
onu almay baaramadlar.2
Ve tekrar Andrea Doria Korone'ye [Koron] geldi ve grevliyle Androusa'ya3
Franklar gnderdi ve Trkleri taciz etti. Ve Spanaktzogles [lspanakco
lu] hainlik yapt ve yenildi. Ve bunu Sulaemapasias'a [Sleyman Paa] arz
ettiler, ve iki avu [tzaousides] geldi ve Spanaktzogli'yi Euripos [Erihoz]
kapsnn nnde idam ettiler.

153417042, 7. ndiksiyon, 1 Nisan

13 Ve sonra 7043'te Mechemetbeis Giachalipasaoglis [Yahyapaaolu
Mehmedbey] 4 geldi ve birlii geldi, Franklar Korone'yi [Koron] braktlar
ve katlar.

Eyll 1534-Austos 153517043, 8. ndiksiyon (?}

14 Ayn yl Charatimbasias [Barbaros Hayreddin Paa] Palaia Patra'ya [Bal
ya Badra] 80 kadrgayla geldi, *** Cumartesi gn. Ve ayn gn Galata'da
sabahlad ve buna ek olarak gn boyunca [kald] . Ve ayn gn, Cumartesi
tekrar demir alp yola kt.

156117069, 4. ndiksiyon, 26 Ocak, Pazar (?}

15 7069'da Sultan Soulimanis [I. Sleyman] byk Yasak [Kanun] yapt ve
Trklere buna itaat etmeyi buyurdu. Ve her kim itaat etmezse onu kule
ye [zindan] koydu ve daha sonra kadrgaya koydu. Ve Yasak [Kanun] 26
Ocak, Pazartesi gn ldu.

154017049, 14. ndiksiyon, 21 Kasm, Pazar

16 sa'dan sonra 1540 ylnda, Kasm aynn 21'inde, Pazar gn, saat 9'da Pa
nagia Misosporetisa5 gnnde, Kasimpasias [Kasm Paa] Nauplion'u Ve
nediklilerin elinden ald. Heyhat, Tanr'nn adaleti.

2
3
4
5

Mora Sancakbeyi olmal.

Burada bahsedilen Sleyman Bey Paa, Mehmed Bey ve Yunanca yazmndan muhtemelen
Ispanakcolu olarak anlalan Eriboz Sancak Beyi hakknda bilgiye ulalamad.
Ege'de Androusa Adas.
Semendire Sancak Beyi.
21 Kasm Yunanistan'da Meryem'in mabede giri yortusu olarak kutlanr. Ayn zamanda
tarm rnlerine k dt zaman temsil eden bir yortu olarak da Yunanistan'n eitli
yerlerinde kutlanr.
201

120716715, 10. ndiksiyon, Yaz

17 sa'dan beri 1207'de Venedikliler Girit'i Romallarn elinden ald.
156617075, 10. ndiksiyon, 5-6 Eyll
18 7075 ylnda Sultan Soulaimanes [I. Sleyman] Macaristan'da ld.
156617075, 10. ndiksiyon, 23 Eyll, Pazartesi
19 Eyll aynn 23'nde, Pazartesi gn, 10. ndiksiyon'da, Sultan Selimes [il.
Selim] imparator oldu.
156617075, 10. ndiksiyon, 26 Eyll
20 Ayn ayn 26'snda orduya geldi.

KRONK 63B
(F)
I

152117029, 9. ndiksiyon, 28 Austos

1 Souleimanes [I. Sleyman] Ambelogradi'yi [Belgrad] ald.
5Haziran-20Aralk 152217030-7031, 10.11. ndiksiyon
2

Rodos'u ald, 7031.

23 Nisan-23 Kasm 152617034-7035, 14.-15. ndiksiyon

3 Macarlara doru gitti, 7035.
Bahar-Gz 153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon
4 Dodekanesa [O niki adalar] ve Korfu'nun kylerini ald.
II

154617055, 5. ndiksiyon, Eyll

5 7055 elgiaztzes [Il yazc] Sinan agas [Sinan Aa] Mytilene'ye [Midilli]
geldi, Eyll aynda.

156617074, 9. ndiksiyon 14Nisan

6 Chios'u [Sakz] ald 7074.
Temmuz-Eyll 157017078-7079, 13.-14. ndiksiyon
7 Kbrs' ald 7077.
Eyll 1578-Austos 157917087, 7. ndiksiyon
8 Yazc [anagrafeas] Mytilene [Midilli] Adas' na geldi 7087, 7 ndiksiyon.
202

156617075, 10. ndiksiyon, 14 Ekim, Pazartesi

9 7075, Ekim aynn 14'nde, Pazartesi gn, Methymne Metropoliti ve
Leimonos Manastr'nn kurucusu Ignatios hayata gzlerini yumdu, onun
memleketi Kallone idi.

162217130, 5. ndiksiyon, 20 Mays, Pazartesi

10 Trkler mparator' Sultan Osoumanes'i [Gen Osman] ldrdler 7124
yl, <Mays aynda> Cuma gn.

Eyll 1621-Austos 162217130, 5. ndiksiyon

11 Bu yl iinde dnyada byk bir alk [ktlk] oldu, yle ki ok insan alk
tan ld.

163717145, 5. ndiksiyon, Haziran, Cumartesi

12 7145 yl, Haziran aynn 3'nde, Cuma gn, akam, byk bir dolu fr
tnas oldu, ve zm balar harap oldu ve meyveler, ve byk bir yokluk
[sknt] oldu.

KRON K 63C
(O)

152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos

1 Bu yl Ampelogradi'ye [Belgrad] gitti ve onu ald.
5Haziran-20Aralk 152217030-7031, 10.-11. ndiksiyon
2 7030 yl, 23 Aralk'ta Sultan Souleimanes [I. Sleyman] Rodos'a geti,
deniz yoluyla, 300 gemilik donanma ile, ve onu [Rodos'u] ald.
152917038, 3. ndiksiyon, 14 Eyliil-16 Ekim
3 7032 ylnda Beki'ye [Be/Viyana] geti ve onu almad.
23 Nisan-23 Kasm 152617034-7035, 14.-15. ndiksiyon
4 7036'da Bounte'ye []udin] gitti ve onu ald.
27Austos-14Eyll 153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon
5 7044 ylnda donanmayla deniz yoluyla Aulona'ya [Avlona] gitti, ve
Korfu'da ok sayda yerleim yerini yok etti.

153717046, 11. ndiksiyon, 24 Ekim

6 7046 yl, 24 Ekim'de, Aigena [Egina Adas] Charatoumpasias [Barbaros
Hayreddin Paa] tarafndan kuatld ve 4708 insan esir alnd.

203

154017049, 14. ndiksiyon, 21 Kasm, Pazar

7 7049 ylnda,21 Kasm'da, Pazar gn, Venediklilerin hkmdarAnaplio'yu
[Nauplion] hkmdar Kasoumpasa'ya [Kasm Paa] teslim etti.
154117049, 14. ndiksiyon, 23 Haziran-29 Austos
8 7049 ylnda, 6 Temmuz'da, Sultan Souleimanes [I. Sleyman]
Mountouni'ye [Budin] geti ve Kral ile savat ve onu yendi.
23 Nisan-21 Eyll154317051-7052, 1.-2. ndiksiyon
9 7051 ylnda Beki'ye [Bec/Viyana] geti ve onu almad.
154817056, 6. ndikisyon, 3 Nisan 154917051-7052, 1.-2. ndiksiyon
10 7056 ylnda Sultan Souleimanes [I. Sleyman] Gyzilmpasi'ye [Kzlba]
geti, orada klad. Ve ikinci yl geri dnd.

155317061, 11. ndiksiyon, 28 Austos-155517063, 13. ndiksiyon, 1 Austos

11 7062 ylnda, 12 Eyll'de, Sultan Souleimanes [I. Sleyman] [sefere] kt
ve Kizilbasi'ye [Kzlba] geti ve orada 2 yl klad. Ve Kizilbasi [Kzlba]
boyun edi ve kendi topraklarndan bir ksmn hediye verdi ve nc yl
geri dnd.

1 Nisan-11 Eyll156517073-7074, 8.-9. ndiksiyon

12 7073 ylnda donanma Alepasias [Ulu Ali Paa] ile yola kt, Nisan ayn
da, ve Malta'ya gittiler ve onu almadlar.

156617074, 9. ndiksiyon, Mays

13 7074 yl, Mays aynda, Sultan Souleimanes [I. Sleyman] Beki'ye [Be/
Viyana] geti.

156617075, 10. ndiksiyon, 5-6 Eyll

14 7075 yl, Eyll aynda, Sultan Souleimanes [I. Sleyman] ld ve hkm
dar Sultan Selemes [il. Selim] oldu.
KRONK 63D
(S)
Sultan Souleimanes'in [I. Sleyman] yapt seferler

5 Haziran-20Aralk 7030-7031, 10.-11. ndiksiyon

1 3 1 Eyll'de (!) Rodos'u ald.
153217042, 7. ndiksiyon, 1 Nisan
2 704< 1 >'de Franklar [Venedikliler] Morea'ya [Mora] geldi, Kaptan Aridrea
204

Doria, donanma ile. Ayn yl Franklar Korone'yi [Koron] ve Mothone'yi

Modon] ve Palaia Patra'y [Balya Badra] ve Naupaktos'un [Lepanto/
lnebaht] ve Morea'nn [Mora] kalelerini aldlar.

153417042, 7. ndiksiyon, 1 Nisan

3 7042 ylnda Franklar Korone'yi [Koron] kendileri tekrar geri verdiler.
153417042, 7. ndiksiyon, Bahar
4 Ayn yl Mechemetbeis Giachalis [Mehmedbey Yahya] adnda bir Sancak
Beyi Morea'ya [Mora] gitti, Korone'yi [Koron] kontrol etti ve Morea'nn
[Mora] Kleftes'lerini2 ldrd.
155317062, 12. ndiksiyon, 6 Ekim
5 7062 ylnda Sultan Souleimanis [I. Sleyman] olunu, Sultan Moustafa'y
[Mustafa] ldrd, ve ayn ekilde onun olunu, [kendi] torununu da.
156017068, 3. ndiksiyon, 14 Mays
6 7064 ylnda Trkler spanyol donanmasn insanlaryla [beraber] aldlar.
156117070, 5. ndiksiyon, 25 Eyll
7 7070 ylnda ikinci olu Bagiazetes'i [ehzade Bayezid] ldrd, < 25 >
Eyll'de.

1 Nisan-11 Eyll156517073-7074, 8.-9. ndiksiyon

8 7073 yl, byk bir donanma yapt, 300 Gemi, ve Malta'ya doru geti ve
onu almad. Ve ordunun bir ksmn kaybetti.

KRON K-64
1

13071681515. ndksiyon, Mays yaklak olarak

1 (K) Otmanogles [Osmanolu] 6811 ylnda Dou'dan geti ve Bat'ya gel
di ve 21 yl hkmdarlk yapt. Ve bu Otmanes [O sman], orada Trklerin
mutlak ve genel hkmdar oldu. Ve Konstantinopolis'te hkmeden Trk
lerin hkmdarl bugne kadar ondan gelmektedir.
2

Semendire Sancak Beyi Yahyapaaolu Mehmed Bey.

Kleptes/Kleftes: Kelime anlam "hrszlar" olan bu terim Mora'daki Osmanl hakimiyetine
kar kan bir grup direniidir. Daha ok krsal blgelere ekilmi ve Osmanl idaresindeki
ehirlerde hrszlk yaparak asayii tehdit etmilerdir. Bu dnemdeki faaliyetleri hakknda
ok fazla ey bilinmeyen bu grubun XVII., XVIII. ve XIX. yzyllar boyunca varlklarn
koruduklar ve 1821Cleki Yunan syan srasnda sembol haline geldikleri bilinmektedir.
Ayrntl bilgi iin bkz. Riki van Boeschoten, KAecp-rapatoAol, Al]<He Ka KovwvK
Al]ITTe!a, Mvwv 13 { 1991), s. 9-24.
205

a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
k)
1)
m)
n)
o)

a)
b)
c)

d)
e)
f)
g)
h)
i)
k)
1)

Bundan sonra Giol Kasimes1 [l Gazi/Orhan Gazi], 40 yl

Kaze Amourates [Gazi Murad.il. Murad] 30 yl
ltirim Bagiazetes [I. Bayezid] 15 yl
Emir Sleimanes [Emir Sleyman (elebi)] 3 yl.
Sultan Mourates [il. Murad] 3 1 yl
Sultan Mechemetes [il. Mehmed] 32, ki o ehir'i ald
Sultan Bagiazetes [il. Bayezid] 33
Sultan Selimes [I. Selim] 8 yl ve buuk.
Sultan Souleemanes [I. Sleyman] 48
Sultan Selimes [il. Selim] 8
Sultan Mourates [111. Murad] 20
Sultan Mechemetes 9 yl [111. Mehmed]
Sultan Achmetes [I. Ahmed] 7112'de [sultan] oldu. 14 yl yaad. Sultan
Moustafas [I. Mustafa] yarm yl oturdu. Sultan Osmanes [il. O sman] 3
yl oturdu ve Sultan Mourates [Iv. Murad] 7151'de oturdu.
(L) 6811 ylnda Otmanos'un [Osman Gazi] olu Souleimanpeis [Sley
man Paa2] Bat'ya geti ve 21 yl hkmdarlk yapt.
Ve bundan sonra Orchanis [Orhan Gazi] 40
Ve bundan sonra kazi Chondikares [Gazi Hnkar] denen Muradbeis
[Muradbey/I. Murad] 30 yl.
Bundan sonra ltirim Paiazites [I. Bayezid] 14 yl.
Ve bundan sonra Mousi Tzelepes [Musa elebi] 8 yl.
Ve bundan sonra Sultan Tzelapes [I. Mehmed (elebi)] 3 yl.
Ve bundan sonra Mourates [il. Murad] 31 yl
Ve bundan sonra Machametbeis [il. Mehmed] 31 yl
Ve bundan sonra Bagiazites [il. Bayezid] 31 buuk yl.
Ve bundan sonra Selimes [I. Selim] 8 buuk yl.
Ve bundan sonra Souleimanes [I. Sleyman] 45 yl.
Ve imdi Selemes [il. Selim] 2 yl, ve sadece, ve hala yayor.
il

118716696, 6. ndiksiyon, 2 Ekim

(K) Kuds' 6695 ylnda aldlar.

l
2

Tam olarak ne anlama geldii bilinmiyor ancak l-gazi Orhan olabilecei belirtilmi. Bkz. P.
Schreiner, Kleinchroniken, c. II, s. 222.
Orhan Gazi'nin olu.
206

138716895, 10. ndiksiyon, 8 Mays

3 (L) Berroia [Karaferye] 6895 ylnda fethedildi.
. Eyll 1417-Austos 141816926 (11. ndiksiyon}
4 (K) Argyrokastron'u [Ergirikasr] 6926.
1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
5 (K) Thessalonike [Selanik] ve oannina'y [Yanya] <6938>.
(L) Thessalonike [Selanik] 6938 ylnda.
144716955, 10. ndiksiyon, Yaz
(K) *** 6955. O zaman Pgiane'de [Pogoniani] itaat etti.

III

145116959, 14. ndiksiyon, Bahar

7 . (K) Karamania'y [Karaman] 6957
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
8 (K) Sultan Mechemetes [il. Mehmed] Konstantinopolis'i ald 6961 ylnda, 29 Mays, Sal gn.

1460/6968, 8. ndiksiyon, Mays

9 (L) Peloponnesos [Mora] 696 [!] ylnda.
146616974, 14. ndiksiyon, Mart-Temmuz
10 (L) Arnavutluk 6972 ylnda.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
11 (L) Euripos [Eriboz] 6977 ylnda igal edildi.
147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran .
12 (L) Kefe 6983.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Atos
13 (K) Naupaktos'u [Lepanto/Inebaht] 7007.
(L) Naupaktos 7007 ylnda.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos
14 (K) Methone'yi [Modon] 7008.
(L) Methone 7003.

207

150017008, 3. ndiksiyon, 16Austos

15 (L) Korone [Koron], 7008 ylnda.
151417022, 2. ndiksiyon, 23Austos
16 (K) Tebriz'i 7022.
151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak
17 (K) Msr' 7025.
(L) Kahire yani Msr' 7024'te.
152117029, 9. ndiksiyon, 28 Austos
18 (K) Belgrad' 7029.
5 Haziran-20Aralk 152217030-7031, 10-11. ndiksiyon
19 (K) Rodos'u 7031.
(L) Rodos, 7031 ylnda.
23 Nisan-23 Kasm 152617034-7035, 14-15. ndiksiyon
20 (K) Bountouni'yi [Budin] 7034.
10 Mays-9 Eyll152917037-7038, 2-3. ndiksiyon
21 (L) Sultan Souleimanis [I. Sleyman] Macaristan'a sefer dzenledi ve
Pountouni'yi [Budin] 7036 ylnda ald.
153517043, 8. ndiksiyon, Nisan-Haziran
22 (L) Ayn hkmdar Sophia'ya1 kar 7043 ylnda sefer dzenledi.
v

( K)

27Austos-14 Eyll153717045-7046, 10-11. ndiksiyon

23 Sultan Souleimanes [I. Sleyman] 7045 ylnda Korfu'ya indi.
1 Nisan-11 Eyll156517073-7074, 8.-9. ndiksiyon

24 Malta'ya, 7073.

156617074, 9. ndiksiyon, 14 Nisan

25 Chios'u [Sakz] ald, 7074.
156617075, 10. ndiksiyon, 8 Eyll
26 Zigetvar'.
1

Hatal bir ekilde Sofya gibi yazlm bu kiiyle, Kanuni Sleyman'n Tebriz'e ah Tahmasb
zerine kt sefer kastedilmektedir.
208

Temmuz-Eyll 157017078-7079, 13.-14. ndiksiyon

27 Kbrs', 7078.
157417082, 2. ndiksiyon,Austos (?)
28 Aklibente'yi,1 7081.
157817086, 6. /ndiksiyon, Bahar
29 Persia'y [Iran] yamaladlar yani Kizelbasi'yi [Kzlba], 7085 ylnda.
159417102, 7. ndiksiyon, Temmuz-Austos
30 Gianiki'i [Januk] aldlar, 7102.
Kasm 1594-Temmuz 159517103, 8. ndiksiyon
31 Sinan pasias [Paa], Michal Voyvoda Trklerin emrinden ktnda
Vlachia'y [Efiak] yamalad, 7103 ylnda. Ve zavall Vlahlara ok zarar
verildi. Ve bugne kadar devam eden oradaki atmalar o zamandan bala
d.

KRON K-65
(A)
1

118716696, 6. ndiksiyon, 2 Ekim

1 11< . . . >'de Sarazenler [Sarakenoi/Araplar] Kuds' Romallarn elinden
aldlar.

144616955, 10. ndiksiyon, Cuma

2 1446'da hkmdar [il. Murad] Heksamilion'u da ilk defa ald, <10> Ara
lk, Cuma gn.

145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays

3 1453'te hkmdar [il. Mehmed] Konstantinopolis'i de ald, 29 Mays, Sal
gn.

1460/6968, 8. ndiksiyon, Mays

1459'da hkmdar [il. Mehmed] Myzethra'y [Mistra] ve btn Morea'y
[Mora] da ald, 19 Mays, Perembe gn.

147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz, Perembe

5 1470'de hkmdar [il. Mehmed] Euripos'u [Erihoz] da ald, 20 Tem
muz, Perembe gn.
1

Asl metinde AKXrrtTr eklinde yazlan bu yerin neresi olduu tespit edilememitir.
209

147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak

6 1478'd e hkmdar [il. Mehmed] Venediklilerle de bar yapt.
148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays
7 1481'de hkmdar ld, 19 Nisan.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
8 1499'da, 29 Austos'ta Epaktos [Naupaktos] da Trklere teslim edildi.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos
9 1500'de, 9 Austos'ta, hkmdar Mothone'yi [Modon] de savala ald.
150017008, 3. ndiksiyon, 16 Austos
10 1500'de, 16 Austos'ta, Korone [Koron] teslim edildi.
150817016, 11. ndiksiyon, 29 Mays, Pazartesi
11 1508'de ayrca Krete'de [Girit] deprem oldu, 29 Mays, Pazartesi, akam.
151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan
12 1513'te Konstantinopolis'te Soltaselemes [Sultan Selin] egemen oldu.
151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak
13 1517'de Ttirk [I. Selin] Kahire'yi ald.
152117029, 9. ndiksiyof!, 28Austos
14 1521'de hkmdar Beligradion'u [Belgrad] da ald.
II

152217030, 10. ndiksiyon, 26 Haziran

15 1522'de 26 Haziranda, Trk [I. Sleyman] bizim Rodos'a kar geldi.
152217031, 11. ndiksiyon, 20Aralk
16 1522'de hkmdar [I. Sleyman] Rodos'u da ald, 13 Aralk, Pazar gn;
5 ay ve 19 gn savatktan sonra.

156617074, 9. ndiksiyon, 14 Nisan, {Paskalya) Pazar

17 1566'da Trk [I. Sleyman] Chios'u [Sakz] ald, Byk Cumartesi,
Soulaimanes'in [I. Sleyman] hkmdarl zamannda.

210

111

1570 Bahar

18 1570'de Trk [il. Selim], Venediklilerle bir savaa balad ve her iki taraf
da byk donanma hazrlamt, ancak Venediklilerinki daha bykt. Onu
grenler byk bir dehete kapld.

Temmuz-9 Eyll 1570, Cumartesi

19 Ayn yl, 1570'te, Ttirl.(n [il. Selim] donanmas K.brs'a, Leukosia
[Lefkoa]'ya gitti, ve bir sava olmadan aniden Leukosia'nn stne saldr
d1 [?], Eyll'n 8'inde, Cumartesi, gn doumunda. Ve zenginler ve fakir
ler, erkekler ve kadnlar arasnda, daha nce olmad kadar ok l ve esir
oldu. Halkyla beraber zarar grmemi ve gvenli sadece Ammochostos
[Famagustos/Magosa] kald. Venediklilerin donanmasnda zenginler ve
fakirler arasnda ok lm/veba oldu, gnahlarmz yznden, bu yzden
zavall K.brshlara yardm etmek iin K.brs'a gelemediler, fakat geri dn
dler. Dierlerinin arasnda ne olacan sadece Tanr bilir. Sen gzelsin,
Despot [Tanr], senin kullarn, tanrsz ve gnahkarlar [yle] syleyemez
ler: Onlarn tanrs nerede?

Mart 1571
20 .ve 1571'de, Mart aynda, Venediklilerin generali donanmasyla birlikte
Korfu'dayken, Venedikten yazlm emirler geldi, bu emirlerde bu generalin
grevini brakmas ve [yerine] o zaman Girit'te bulunan ve akll ve cesur
bir insan olan Miser Bastian Biteres'in gemesini emrediyordu. Ve o alt
kadrgayla Korfu'ya geti, fakat ne olacan bilmiyoruz. Tanrm, belki H
ristiyanlarn yararna olabilir.

1Austos 1571
21 Ayn yl Trk [il. Selim] Ammochostos'u [Famagusto/Magusa] da ald
ve Hristiyanlara ok lm ve tutsak oldu.

P. Schreiner, buradaki fiilin anlamn bulamadndan, ilgili ksm Almanca evirisinde

soru iaretiyle belirtmitir. Asl metinde toa>.Tapcrev olarak geen fiili Almanca
"berrumpelten=srprizle, aknlkla, aniden vb." fiiliyle karladn, eserinin "index
verborum" ksmndaki aklamasndan da anlyoruz. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c.
III, s. 252. P. Schreiner bu kelimenin talyanca "saltare" kelimesinden tremi olabileceini
dnmektedir. Bize gre bu kelime Tirke "saldrmak" fiilinin "cra>.Tapiw" olarak
Yunanca'ya gemi halidir. Cmlenin btnne bakldnda anlam tamamlad
da grlmektedir. Trke'deki fiillerin bu ekilde kullanmna Ksa Kronikler'de ska
rastlanmaktadr.

211

Haziran 1571
22 Bu ayn ylda Trk [il. Sellin] byk bir donanma hazrlad ve Souda'ya
[Suda] geldi, ve Rethemnos'u [Rethyrnnos/Resmo] ve Chania'nn [Han
ya] evresini yakt, ve ky ky yakarak ve tutsak alarak donanmalar arpa
na kadar ilerledi ve Tanr'nn inayetiyle Trk'n donanmas 8 Ekim 1571'de
tamamen tahrip edildi. Ve bylece Venediklilerin ve Kral Philippos'un do
nanmas zafer kazand, ki onlar dman yenmek iin anlama yapmt, ve
yle yaptlar.

1572
23 < 1572>'de gkyznde yldzlardan bir ha grnd.
17 Eyll-8 Ekim 1572
24 1572'de, [1 ] 8 Ekim'de, Trk'n donanmas kat, ki Methone [Modon] li
mannda Hristiyanlarn donanmas onu kuatmt. Trk [Trkler] , o s
rada 200 kadrgaya sahipti ve pasias [Paa] ise Aloutzales [Ulu Ali Paa]
idi, ki o kamak iin bir frsat bulup donanmann tahrip olmasndan kat.
*** topraklarndan Trk ordusunun gelmesi ve su blgesini ele geirmesi
sz konusu olduundan, Hristiyanlar suyun bulunduu blgeye ynak
yapmaya gidince, Trk donanmas uzaklat ve Hristiyanlar bu durum kar
snda ok zldler.

7Mart 1573
25 1573'te, Mays aynda, Venedikli, Trk ile bar yapt, ve Trk Venediklilere
Sklavinia blgesinde 3 kale verdi ve Venedikliler ise [huna karlk] 300
bin Tzikinio [ZecchinoNenedik sikkesi] verdi. Bu bar antlamasnn
nedeni uydu. Sz verdikleri ekilde Kral'n [il. Plilipp] donanmas he
men gelemiyordu ve adet olduu zere Eyll ve Ekim aylarn bekliyordu
ve ona verdikleri sz yerine getirememekten korkuyordu.

1573
26 Bu ayn yl, Girit Adas'na ok sayda asker geldi ve adada ok byk kt
, lkler yaptlar, soygun, tecavz, cinayet, katliam ve bu tr kt eyler.

Austos 1574
27 1574'te Trk [il. Sellin], Venediklilerle bar halindeyken 300 gemiden
bir donanma hazrlad, ve Kral'a [il. Plilipp] kar yrd, ve Tunus ve
Ulu Ali Paa veya Kl Ali Paa adyla bilinen, XVI. yzyln nemli Kapudan Paa'larn
dandr. Aslen talyan olan paa, sonradan Mslman olarak Osmanl donanmasnda Barba
ros Hayreddin Paann yannda yetimitir.
212

Gouleta'y1 byk katliamla ald ve bu lkeleri yerle bir etti, fakat Agaren
lerin [Agarenoi/Trkler] byk kaybyla.

22Aralk 1574
28 <ayn yl>, 1574'te, Byk Hkmdar ld [il. Selim] ve onun ilk olu
hkmdar oldu, o da Venediklilerle bar yapt.

14Ekim 1574
29 <ayn yl> General lakobis Fouskarinos [Giacomo Foscarini] Girit'e geldi,
yannda elik eden pek ok askeri birlikle.

Ekim-Aralk 1574
30 1575, Ttirk Venediklilerle bar iindeydi [il. Selim], btn Tourkia'de
[Trkiye] byk bir alk oldu ve elbette Konstantinopolis'te de. Ve yld
rmdan da ate geldi ve Konstantinopolis'teki tersane iinde epeyce kadrga
yand, ve 8 buday dolu byk gemi batt, bu yzden Byk Hkmdar
[il. Selim] zntden hayatn kaybetti ve teki [ili. Murad], 10 yanda
ki gen ocuk [hkmdar] oldu.

1575
31 1576 Venedik'te byk bir veba oldu.
Kasm 1577
32 1577, Kasm aynda, gkyznde byk bir kuyruklu yldz grnd.
15 Mart-19 Nisan 1578
33 1578, Mart aynn 15'inde, ceviz kadar dolu yad ve bir saat srd. nsanlar
arasnda byk korku oldu. Ve Nisan aynn 14'nde ok iddetli ve youn
yamur balad, ve pek ok ev ykld. Herkes bunu baka bir felaket oldu
unu sylyordu, nk 3 gn gece gndz yayor ve hi durmuyordu.
Orada bulunanlar korkarak, "Grdmz bu byk ktlk neydi? Bu
yzden daha nce yldz grnd." Fakat Tanr'nn efaatine kr olsun ki
byle bir felaketten bizi kurtad.

Aralk 1579-uhat 1580

34 1579 Aralk aynn 8'ine kadar memlekete2 ve Mesara'ya ayn ayn 14'ne
kadar yamur yamad. Sonra kuzey rzgarlar balad, memleketin baz k
smlarna sklkla yayor, ve Mesara'da ubat aynn 10'una kadar hi ya
myordu. Ve btn insanlar ok zgnd ve bu yl byk bir ktlk ve fiyat
2

Tunus'un talyanca La Goletta adyla bilinen liman.

P. Schreiner'in tespitlerine gre burada adann ana ehri Heraldeion kastediliyor. Bkz. P.
Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 109.
213

art oldu. Memleketin meyve ekili alanlar iyi olmasna ramen Mesara
topraklarnda byk sknt vard. Bunun sebebi bizim gnahlarmzdr. .

1580-1581
35 1580 Girit Adas'nn tmnde byk bir hastalk oldu-

hatta yeni rendi

imiz gibi baka lkelerde de-. Hastalk yleydi: lk nce gl bir ks

rk ile balgam retiyordu ve sonra lmcl bir hastalk.1 O yl ok kii ld
ve zellikle de lkede. Ayrca bu ayn ylda byk bir ktlk oldu, 1581'de
Tanr tekrar refah getirene kadar, kylerde insanlar sadece sebzelerle ya
yorlard, ve halk yeniden doydu. krler olsun.

1590-1591
36 1591 Girit'te byk bir ktlk oldu. Btn yoksullar sadece

dar ve yerdeki

otlarla yaadlar, zira ne fasulye ne de baka bir bakliyat bulunamad. K,

ok iddetli yalarla ok sert ve souk oldu, bunlardan dolay insanlar
tohumlama yapamyorlard. Bu felaket 1590'da oldu.

Mart-Temmuz 1592
37 1592'de, lanetli ylda, veba ve

banl lserden ki daha nce Girit'te byle

bir ey grlmemiti, byk bir lmcl salgn oldu. Bu illet Kale'de ve

dzlklerdeki, kylerde oldu. Chania

[Hanya] ve

Rethymnos

[Resmo] bu

felaketten bak kaldlr. Bu lmcl salgn Mart'n 20'sinden, k ge

tiren sa'nn dirilii olan 26 Mart'a kadar devam etti, ve bizim sevincimiz
byk zntye dnt, nk Mart'n 20'sinde balayan lmcl salgn
Temmuz'a kadar devam etti. Bugn 200'den fazla lm oldu. lleri tren
yapmadan kpekler gibi attlar. O zaman ehirde 50 rahip de ld. H
kmdar, hastalar Akroterion'da tedavi ettirdii iin byk harcamas vard.
Evleri olanlar ok ey kaybettiler nk evler bo kald ve kim isterse kor
kusuzca soyuyordu. Gnahlarmzn meyveleri bunlardr.

Temmuz 1592-15Austos 1593

38 Ayn ylda, 1592'de, Temmuz ayndan

sonra, lmcl salgn birazck dur

duktan sonra, lmcl hastalk ehirde yine durmad, gnlk on, on iki ceset
P. Schreiner, asl metinde anlam bulunamayan ve tam olarak okunamayan bir kelime olduu
iin bu ksm taoX!Kat (Solimika) eklinde yazm ve eviride de bo brakmtr. A. Kar
pozilos bu kelimenin "awoiXga" olmas gerektiini ve lmcl hastalk anlamna geldiini
belirtmitir. Ayn ekilde, K. Minas'n deerlendirme yazsnda Karpathos Adas'nda
kullanlan bu terimin lmcl hastalk anlamna geldii belirtilmitir. Bu nedenle, ilgili
ksm bo brakmak yeril}e anlamca da uymasndan dolay "lmcl hastalk" olarak evir
meyi uygun grdk. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. I, s. 508 ve c. III, s. 252; Kr. A.
Karpozilos, Bibliokrisia ( 1977-78), 1 8 1 - 182; Kr. K. Minas, "fAwaaKt napa-rrpaec;, s.
4 17-418.
214

[vard]. Fakat kylerde lm daha oktu ve yneticiler bu felaket kylerden

lkeye yeniden yaylacak diye o kadar korktular ki ehrin kaplarn kapatt
lar, ve dardan ieri hibir ey girmiyor, dar da hibir ey kmyordu. Bu
karantina 1592'nin Kasm ayndan 1593'n Austos ayna kadar oldu. Pa
zarlarn Christos Photodotes kapsnn dnda bariyerle kapal tuttular ki
ehrin insanlar yiyecek iin darda duran insanlara yaklamadan gesinler
diye. Bu, ierideki ve dardaki insanlar iin byk bir felaket ve sknt
oldu. Ancak 1593 Austos aynda zgrlk oldu ve ehrin kaplarn atlar.
ehrin iinde kilitli olan insanlara yneticiler Kasm aynda emir verdiler ki
12 gn evde kalsnlar ve komu komuyla grmesin, odalarndaki kyafet
leri temizlenmesi iin verandaya karsnlar. nk hala lmcl hastaln
devam ettiini sylyorlard. Ve bu 1592'nin Kasm aynda, bu ayn 20'sin
den sonra. Ve o zaman hepsi kilitliydi. Aziz Ekaterina yortusuna kimse gel
medi. Ama bu gerekten byk bir felaketti. Her yl manastra verilen ruh
ba bu kez komulara verildi. Austos 1593'te ehir alana ve zgrlk
verilene kadar 10 ay kilitli halkta byk bir kargaa vard. Ustalarda byk
bir pahallk vard nk ok az kalmlard. ok fazla menkul ve eyalara
sahip olanlar daha fazla ey kaybettiler, nk evler bombo kald. Herkes
ehirden dar maaralara/kylere ve salkl grnen yerlere kat. Pek
ok rahip, doktor, sradan insan, zengin ve fakir, saylar 30.000'den daha
fazla, ld. Asiller [ileri gelenler] bu felaketten uzak bak kaldlar nk
ehirden kap bulunduklar yerde kendilerine kimsenin yaklamamasn
salayan iyi gzetimli kylerde saklanyorlard. Bu belay [salgn] Girit'te
ki gibi, baladnda Karamoursales'ten [ Karamrsel] Konstantinopolis
de ald. ehir'de ok insan ld. O zaman Trk'n [III. Murad], imdi
ok az halkn olduu-nk halk vebadan ld- Girit'e saldrmak iin b
yk bir donanma yaptn rendiimizde byk bir korkuya kaplmtk
ama Tanr onu kr etti ve onun elinden ald. Bunlar gnahlarn meyvele
ri idi. Girit'e bu felaket bizini gnahlarmz yznden geldi. Ve 1592'nin
20 Mart'nda balad ve Temmuz'a kadar srd, en kt vurduu zaman
gnde 300'den fazla l oldu. Ve 1592'nin Temmuz'undan sonra ehirde
birazck durdu, ama kylerde daha ok vurdu, ehrin kaplarn kapattklar
zaman lmcl salgn 1593 ylna, dier Temmuz'a kadar ieride ve da
rda hkm srd. Ve o tarihte bu felaket tamamen durdu. Ve 1593'n 15
Austos'unda zgrlk verildi ve ehrin kaplarn atlar.
Biz korkabiliriz, Hristiyanlar, ve herkes ktl iinden atsn, bylece
bundan daha kt bir felaket bamza gelmesin. Bunlar yaanmamal, Kral
sa, senin snrsz insanlk denizin bizim gnahlarmzn saysndan fazladr.

215

1594
39 Yeniden, 1594'te o kadar lmcl deildi ama sklkla vuruyordu, ve ehirde
ve kylerde byk bir korku oldu, ve ehir tekrar kapatld, ve [sadece] bir
kap Pantokrator [kaps] akt, ve Trk'n [III. Murad] donanmas y
znden korku [hkm srd], ve btn ileri gelenler [ehire] girdiler.
4-12Austos 1594
40 Ve Austos aynn 4'nde, gkyznde byk bir k grld, gn dou
mundan iki saat [nce] . Ve Austos'un 12'sinde, gn batmndan iki saat
.
[nce], korkun gk grlts, byk ve yldrm ile youn bir yamur
oldu, ve btn gn yamur yad, pek ok zm balar tahrip oldu, ki
onlar hasada hazrd. Kalanlar Tanr bilir.
IV

12Aralk 1616
41 1616, 12 Aralk, Aziz Spyridon gn, imek ve gk grlts ve sel oldu,

o kadar ki nehirler be yzden fazla insan ald, ve evleri ve pek ok de

irmen ve baheleri, ve insanlar arasnda gerekten byk korku ve byk
znt oldu, ve odalarda, ki orada insanlar hayatlarn orada kaybettiler. Ve
bu felaket Girit'te, Kale'nin etrafnda gerekleti. Btn bu olanlar bizim
gnahlarmz yznden. Gzel Tanrm, senin yaratmn.1

Aralk 1616
42 Ayn yl, geceleyin biraz kar yad ve tvreA.KavKavot biraz buz, ve isteyen
ler, aalarda, ne limon ne narenciye ne de baka bir meyve bulabildi, ve
insanlar bunlardan arzuladlar ama bulamadlar.

20 Ekim 1618
43 1618, 20 Ekim, douda byk ve muzzam bir iaret/alamet grnd ve
pek ok gn grnr kald, yle ki hi kimse bu alametlerin bir sonu olup
olmayacan bilmiyordu.
v

1631-1632
44 sa'nn doumundan sonra 1631 ylnda, Francesco Erizzo Venedik
Konseyi'nin bakan olduu srada, Venedik ehrinde gl bir veba/salgn
E. Zachariadou'nun 37, 38 ve 4 1 no'lu notlardaki imla hatalaryla ilgili dzeltmeleri iin bkz.
E. Zachariadou, BZ ( 1 977).
216

hastalk oldu. ki yldan fazla hkm srd. lenlerin says 5070 oldu.

24 Haziran-22 Austos 1645

45 1645 yl iinde biz Giritlilere kar Agarenler [Agarenoi/Trkler] byk
bir orduyla sefere kt. Ve ilk nce, savamadan Kydonia'y aldlar- cesur
ca savatlarsa da-[yiyecek] eksiklii yznden teslim edildi. Onlar [kent]
alndktan sonra [evlerine] dndler.

13 Kasm 1646-Temmuz 1647

46
. 46 h646] ylnda, ilkbaharn banda, tekrar geldiler ve Rethymnon'u [Res
mo] klla aldlar. Ve buradan btiln aday igal ettiler, ve pek ok cinayet
ileyerek, yama ve ok ganimet aldktan sonra Chandaks [Kandiye] kale
sini kuattlar.

KRONK-66
(P)

118716696, 6. ndiksiyon, 2 Ekim

1

sa'dan sonra 1153'te Sarazenler [Sarakenoi/Araplar] Kuds' Romallar

dan aldlar.

120716715, 10. ndiksiyon, Yaz

2 sa'dan sonra 1207'de Venedikliler Girit'i Moroslar'dan [Moros/Araplar]
aldlar, 10 Mays, oraya spanyol Kral hkmediyordu.

144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk

3 443'te Trkler Heksamilion'u aldlar.
146016968, 8. ndiksiyon, Mays
4 1459'da Trkler Myzethras' [Mistra] aldlar.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz, Perembe
5 1470'de Trkler Egtipos"u [Eriboz] aldlar, 20 Temmuz, Pazar gn.
Bahar-Gz 153717045-7046, 10-11. ndiksiyon
6 1477'de Barbarousos [Barbaros Hayreddin Paa] Dodekanesa'y [Oniki
adalar] iskan etti.
147916987, 12. ndiksiyon, Ocak
7 1478'de Sultan Meemetes [il. Mehmed] Venediklilerle bar yapt.

217

Austos-Eyll 147916987-6988, 12.-13. ndiksiyon

8 Ayn yl, 20 Austos'ta, Ttirk [il. Mehmed] Thiake ve Lofmos ve Hagia
Maura [Ayamavra] adalarn ald.
1480/6988, 13. ndiksiyon, 11 Austos
9 1479'da Achoumates basas [GedikAhmed Paa] Otranto'yu ald.
148016988, 13. ndiksiyon, 23 Mays-28 Temmuz
10 Ayn yl Mesich1 basias [Mesih Paa] Rodos'a saldrd ancak onu alamad.
148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays
11 148<1>'de Sultan Meemetes [il. Mehmed] ld.
1481/6990, 15. ndiksiyon, 10 Eyll
12 Ve Kalabria Dk' Otranto'ya saldrd ve onu ald.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
13 1499'da Sultan Bagiazetes [il. Bayezid] Epaktos'u [Naupaktos] Venedik
lilerden ald, 29 Austos'ta.

150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos

14 1500'de ayn kii [il. Bayezid] Mothone'yi [Modon] ald, 9 Austos, ve
Korone'yi [Koron] Venediklilerden [ald].
15171725, 5. ndiksiyon, 22 Ocak
15 1516'da Sultan Selimes [I. Selim] Kahire'yi ald, 22 Ocak'ta.
152017029, 9. ndiksiyon, 21 Eyll
16 [I. Selim] ehir'de ld.
152117029, 9. ndiksiyon, 28 Austos
17 1520'de Sultan Salaemanes [I. Sleyman] Belgradi'yi [Belgrad] ald.
11

5 Haziran-20Aralk 152217030-31, J0.-11. ndiksiyon

18 1522 ylnda, Haziran aynn 26'snda ad geen [I. Sleyman] donanma
syla Rodos'a geldi.
Ve Temmuz aynn 17'sinde, Cuma gn, ateler ve dier baka aralarla
hcum etti.
1

Asl metinde "MatA" olarak okunan ismin hatal olduunu belirten Zachariadou,
dorusunun "Meaix" olmas gerektiini belirtmitir. eviride bu dzeltme dikkate
alnmtr.
218

Ve Eyll aynn 4'nde benzer ekilde hcum etti ve onlar ktlkle dar
kard.
Ayn ekilde ayn 9'unda toplar ve atelerle taarruz ettiler ve yukary [bur
lar] hedef alarak saldrdlar. Onlar aa attlar ve sanca diktiler, ve bu
arada ok sayda Trk ld. Eyll'n 17'sinde atele kt bir gn geirdiler.
[Ayn] 24'nde lam1 ve atelerle byk bir sava verdiler [taarruz ettiler]
ve kl klla bulutu ve muharebe 6 saat srd, ve spanyol burcunu ele
geirdiler, 4 saat ellerinde tuttular.
Ve tekrar onu aldlar ve onlar dar attlar. Ve 4000 Ttirk ldrdler.
7 Ekim'de ayn ekilde hcum ettiler ve yukar trmandlar ve onlar dar
attlar.
9'unda benzer ekilde sava verdiler ve onlar dar attlar.
17'sinde ayn ekilde Hagios Athanasios kapsna hcum ettiler; ve yukar
siperin stne trmandlar ve sancak diktiler ve btn gn kl klca sa
vatlar ve onlar dar attlar. 22'sinde ayn ekilde Yahudi2 mahallesine
hcum ettiler ve 6000 Ttirk ldrdler.
Ayn ayn 25'inde yakp yktlar ve ok sayda Ttirk ieri girdi ve onlar kt
muameleyle dar attlar.
. . Ayn ayn 29'unda, Cumartesi gn, ieri Mandraki'ye girdiler ve ieriye ne
kadar kii girdiyse o kadar da orada kald.
25 Aralk'ta, 1522 ylnda, onu [Rodosu] Trk'e [I. Sleyman] teslim etti
ler.
III

1 Nsan-11 Eyll156517073-7074, 8.-9. ndiksiyon

19 1566'da donanma Malta'ya gitti ve Tourgoutes basas [Turgut Paa] ld
rld ve onu [Malta>y] alamadlar. Ve gelenler Chios'u [Sakz] aldlar- Pi
alepasas [Piyale Paa].
-1566/7Q74, 9.ndiksiyon, 14Nisan
20 1566'da Chios'u [Sakz] aldlar.
Temmuz-9 Eyll157017078-7079, 13.-14. ndiksiyon
21 [15] 69'da sava oldu. 1570'de Kbrs' aldlar- Sultan Selimes [il. Selim],
Leukosia'y [Lefkoa], 8 Eyll'de.
1
2

Barutla doldurulmu oyuk.

Asl metinde P. Schreiner tarafndan fOpaKvt eklinde belirtilmi ve anlamlandrlmam
olan kelimenin ehirdeki Yahudi varolarn tarif ettii hem E. Zachariadou hem de A.
Karpozilos tarafndan iddia edilmitir. eviride bu grler kabul edilmitir. Bkz. E.
Zachariadou, BZ ( 1 977) ve A. Karpozilos, Bibliokrisia ( 1977-78), s. 182.

...

219

157117079, 14. ndiksiyon, 1 Austos

22 1571'de Ammochostos'u [Magosa] kendi istekleriyle onlara verdiler, 20
Austos.

157117080, 15. ndiksiyon, 7 Ekim, Pazar

23 1571'de, 8 Ekim, Pazar gn, iki donanma arpt, Trkler 300 kadrga ve
Berberi1 blgesinden 100 gemiyle [galioi:] [geldiler] ve Hristiyanlar 170
[gemiyle geldiler] - ve Venedikli 6 byk gvdeli [gemiyle] ve Kral Malta
Dk ile 60 [gemi]- dardan Kourtzoulroslar'dan (?).2 Ve sava 3 saat
srd ve Hristiyanlar yendiler. Ve 28 Trk kadrgas ve < . . . > gemi de kur. tulamad, Loutzales [Ulu Ali Paa] onlar ald ve kat.

KRONK-67
(SZ)
I

118716696, 6. ndiksiyon, 2 Ekim

1 Z Bizim Efendimiz sa'nn yaratlndan beri 1153'te Sarakenler [Araplar]
Kuds' aldlar.
S 1 < 1 >93 Sarazenler [Sarakenoi/Araplar] Kuds' Romallardan aldlar.

120716715, 10. ndiksiyon, Yaz

2 1207 Venedikliler Girit'i Moroslar'n [Moros/Araplar] elinden aldlar, 10
Mays'ta.

144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk

3 1446 Trk [il. Murad] Ksamilin'i [Heksamilion] ilk defa ald.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
4 1453, 29 Mays'ta, Trk [il. Murad] ehir'i ald.
1460/6968, 8. ndiksiyon, Mays
5 1459 Myzethras [Mistras] ve Morea'y [Mora] ald, 19 Mays'ta.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz, Perembe
6 1470 Trk [il. Mehmed] Egripos'u [Eriboz] ald, Pazar gn, < . . >
Haziran'da.

1
2

Cezayir ve Trablus blgesinden gelen Osmanl donanma kuvvetlerinden bahsediliyor

olmal.
Orijinali KovpToiApov; eklinde yazlm. Kimler olduu bilinmemektedir.
220

1479/6987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak

7 1478 Sultan Meemetes [il. Mehmed] Venediklilerle bar yapt.
.

1480/6988, 13. ndiksiyon, 11 Austos

8 1479 Amourat [GedikAhmed Paa] Otranto'yu ald.
1480/6988, 13. ndiksiyon, 23 Mays-28 Temmuz
9 Ayn yl Selimes [Selim Paa] basias Rodos'a hcum etti ve onu alamad.
1481/6989, 14. ndiksiyon, 3 Mays
10 Z 148 < 1 > Sultan Meemetes [il. Mehmed] ld.
S 148<1> yal Emir [il. Mehmed], Rodos'ta savarken ld.
1481/6990, 15. ndiksiyon, 10 Eyll
11 Ve Kalabria Dk' saldrd ve Otranto'yu ald.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
.
12 1499 Sultan Bazaites [il. Bayezid] Epaktos'u [Lepanto/lnebaht] Venediklilerin elinden ald, 29 Austos'ta.

150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos

13 1500 ayn Bazaites [il. Bayezid] Mothone [Modon] ve Korone'yi [Ko
ron] ald, 9 Austos'ta.
150817016, 11. ndiksiyon, 29 Mays
14 1508 Girit'te byk bir deprem oldu, Aziz Theodosia [yortusu], 29
Mays'ta.

151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak

15 1516 Sultan Selemes [I. Selim] Kahire'yi ald, 22 Ocak'ta.
152017029, 9. ndiksiyon, 21 Eyll
16 Ve ehir'de ld.
152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos
17 1522, Sultan Soulaiman [I. Sleyman] Beligradi'yi [Belgrad] Macarlar'dan
ald.

5 Haziran-20 Aralk 152217030-7031, 1 O. -11. ndiksiyon

18 1522, 22 (!) Haziran, Trk [I. Sleyman] Rodos'u ald.
153817046, 11. ndiksiyon, 19 Haziran, aramba
19 1538, evleri yamalad ve *** burnunu, 19 Haziran, aramba gn.
22 1

II

154017049, 14. ndiksiyon, 21-24 Kasm

20 1540, 23 Kasm, Anapli [Nauplion] ve Monembasia Sultan Souleimanes'e
[I. Sleyman] verildi.
Temmuz-9 Eyll157017078-7079, 13.-14. ndiksiyon
21 1570, Trk [il. Selin] Venediklilerden Kbrs' ald:
157117080, 15. ndiksiyon, 7 Ekim
22 1571, Don Tzouanes [Don Juan] Venediklilerle birlikte Trk'n [il. Se
lin] donanmasn ald.
KRONK-68
1

118716696, 6. ndiksiyon, 2 Ekim

1 Moroslar [Moros/Araplar] Kuds' aldlar.
1446/6955, 10. ndiksiyon, 10Aralk
2 1448, Trkler Heksamilion'u aldlar.
1453/6961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
3 1459, (!) Trkler ehir'i aldlar.
1460/6968, 8.ndiksiyon, Mays
4 1459, Mistra'y aldlar.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
5 C 1470, Euripos'u [Eriboz].
N 1470, Egripos [Eriboz] alnd.
147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak
6 1478, Venediklilerle bar yapt.
1481/6989, 14. ndiksiyon, 3 Mays
7 1480 , Emir [il. Mehned] ld.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Atos
8 C 1499, Epaktos [Lepanto/nebalt] teslim edildi.
N 1499, Epaktos [Lepanto/lnebalt] alnd.

222

150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos

9 1500, Methone [Modon] alnd.
150817016, 11. ndiksiyon,29 Mays
10 C 1508, Girit'te byk bir deprem oldu, 29 Mays'ta.
N 1508, Byk bir deprem oldu.

5Haziran-20Ara/k 152217030-7031, 10.-11. ndiksiyon

11 1522, Rodos alnd. 5 ay ve 19 gn savald.
1524
12 1524, byk bir Veba oldu.
153817046, 11. ndiksiyon, Haziran-Temmuz
13 1538, Parparezos [Barbaros Hayreddin Paa] Girit'e geldi.
156617074, 9. ndiksiyon, 14 Nisan {Paskalya} Pazar
14 1566, Chios [Sakz] alnd, Byk Cumartesi, Sultan Souleimanes'in [I.
Sleyman] hkmdarl zamannda.
Temmuz-9 Eyll157017078-7079, 13.-14. ndiksiyon
15 1570, Kbrs alnd, 8 Eyll'de.
157117079, 14. ndiksiyon, Haziran
16 C 1571, Trk'n [il. Sellin] donanmas Souda'ya [Suda] geldi, Haziran
aynda, ok esir ald ve Rethemnos'u [Resmo] yakt. Trk'n donanmas
Venedikliler ve imparator tarafndan tahrip edildi. Hristiyanlarn 200 ka
drgas ve Trk'n [il. Sellin] 300'd.
N 1571, Alitzales [Ulu Ali] Rethymnos'u [Resmo] yakt.
II
(C)

1572
17 1572'de gkyznde yldzlardan bir ha grnd.
17 Eyll-8 Ekim 1572
18 1572 Trk'n [il. Sellin] donanmas kat, o, Hristiyanlarn donanmas
tarafndan Methone [Modon] limannda kuatlmt. Trk [il. Selim] o
zaman 200 kadrgaya sahipti- Paa Loutzales [Ulu Ali Paa] .

223

7Mart 1573
19 1573 Venediklile Trk [il. Selim] ile bar yaptlar, Mays aynda, yz
bin tzikinia [Venedik sikkesi] vererek.
1573
20 Ayn yl Girit'e ok sayda asker geldi, ve ok ahlakszlk ve saysz katliam
yaptlar.

Austos 1574
21 1574 Trk [Sultan] Kral'a kar yrd ve Tounezi [Tunus] ve Gouleta'y
ok kan dkerek ald.

14 Ekim 1574
22 1575 Mutlak hkmdar [Monokrator] General Jacob Fuscarino Girit
Adas'na geldi, Girit'te pek ok dzenleme ve tasnifler yapt, ki onlar bug
ne kadar bir ey olmadan ayaktalar, yani 1667'de. Onu daima hatrlayalm.
III
(N)

Mart-Temmuz 1592
23 1592, byk bir veba oldu.
16 Kasm 1595

24 1595, byk bir deprem oldu, 16 Kasmda.

14 (?} Ocak 1599

25 1599, byk bir deprem oldu, 14 Ocak'ta.
24 Haziran-22 Austos 1645
26 1645, 12 Haziran, Trkler Chania'ya [Hanya] geldiler, ve onu 13 Austos'ta
aldlar.

13 Kasm 1646-Temmuz 1647

27 1646, Rethymnos'u [Resmo] aldlar.
6 Eyl/1669
28 1669, byk kaleleri aldlar.
Yaz-Gz, 1715
29 1715, Morea'y [Mora], Teno'yu [Tinos], Souda'y [Suda] ve Spina
Logka'y [Spinalonga] aldlar ve byk kan dkld.
224

1717

30 1717, byk bir deprem oldu ve pek ok ky ykld.

16 Haziran 1718

31 1718, veba geldi, 16 Haziran'da.

KRONK-69
1

Trk sultanlarnn, aada yazlm olan kaleleri hangi ylda aldklarna dair.

Bilinmeyen Tarih
1

Adem'den sonra 6864 ylnda T.irkler Bat'ya getiler.

135416862, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart

2 6865 ylnda Kallioupoli'yi [Gelibolu] aldlar.
Eyll 1368-Austos 136916877, 7. ndiksiyon
3 68 77 ylnda Adrianopolis'i [Edirne] aldlar.
143016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
4 6938 yl,29 Mart'ta, Sultan Amourates [il. Murad] mehurThessalonike'yi
[Selanik] ald.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
5 6962 yl, 27 Mart'ta, Sultan Mechemetes [il. Mehmed] zavall, ehirle
rin kraliesi Konstantinopolis'i ald. O zaman burada Porphyrogennetos1
Konstantinos hkm sryordu, ve onun kafasn kestiler.
il

135916868, 13. ndiksiyon, 14 Kasm (?)

6 6866 ylnda Thessalonike'nin [Selanik] en aziz metropoliti Gregorios Pa
lamas vefat etti.

Eyll 1395-Austos 139616904, 4. ndiksiyon

7 6904 ylnda deprem oldu ve Bodena'y [ Vodina]2 ykt.
14021691O, 1O. ndiksiyon, 3 Austos
8 6910 ylnda Prousa'y [Bursa] yktlar ve onu tutsak ettiler.
1
2

Sarayn erguvani renkteki odasnda babas imparator iken doan veliahtlar iin kullanlan
unvandr.
Bugn Edessa ehri.
225

11 Temmuz- 30 Eyll140416912-6913, 12..:13. ndiksiyon

9 6912 ylnda Byk Vlachia'nn isyan oldu.
144616955, 10. ndiksiyon, 10Ara/k

10 695<5> ylnda Heksamilion'u aldlar.

1430/6939, 9. ndiksiyon,
11 6939 ylnda oannina'y [Yarya] aldlar.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz

12 6978 yl, 12 Temmuz'da, Sultan Meemetes [il. Mehmed] Euripos'u [E

riboz] ald.
III

145816966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos

13 6964 ylnda Korinthos ve Mistra'y aldlar.
146116970, 1O. ndiksiyon, yaklak Eyll
14 6970 ylnda Trapezounta [Trabzon] ve bti blgenin btn evresini ald
lar.

146216971, 11. ndiksiyon, Kas!!1.

15 6971 ylnda Amar bees [O mer Bey] Naupaktos'u [Lepanto/Inebaht]
ald ve Galata'y yakt.

Austos-Eyll 147916987-6988, 12.-13. ndiksiyon

16 6988 ylnda Kephalonia [Kefalonya] ve btn adalar aldlar.
1460 (?}
17 6960 ylnda Angelokastron'yu aldlar.
1466/6974, 14. ndiksiyon, Mart-Temmuz
18 6957 ylnda Arnavutluk'u aldlar.
1500/7008, 3. ndiksiyon, 9 Austos
19 7008 ylnda Methone'yi [Modon] aldlar.
v

5 Haziran-20Aralk 1522/7030-7031, 10.-11. ndiksiyon

20 7031 yl, Ocak aynda, Sultan Souleemanes [I. Sleyman] Rodos'u ald.

226

23 Nisan-23 Kasm 152617034-7035, 14.-15. ndiksiyon

21 7035 ylnda Sultan Souleemanes [I. Sleyman] Bountouni'ye [Budin]
gitti.

152917038, 3. ndiksiyon, 14 Eyll-16 Ekim

22 7038 ylnda ayn hkmdar Betze'ye [Be/Viyana] gitti.
153417042, 7. ndiksiyon, 12 Temmuz-153617044, 9. ndiksiyon, 8 Ocak
23 7044 ylnda ayn Sultan Souleemanes [I. Sleyman] Kizelbasi'ye [Kzl
ba] gitti ve 2 yl < sava> yapt.
v

152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos

24 7030 ylnda Sultan Souleemanes [I. Sleyman] Sleyman Beligradi'yi
[Belgrad] ald.
151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak
25 7020 ylnda ayn Selemes (!) [Sellin] Kahire'yi yani Msr' ald.
Austos-14Eyll153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon
26 7046 ylnda Sultan Sultan Souleemanes [I. Sleyman] Korfu'ya indi ve
utanla baarsz oldu.
VI

145916967, 7. ndiksiyon, 25 Mart

27 6968 ylnda Kyrion Paskalya oldu. Sonra tekrar 7051'de ve sonra 7062'de.

144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk

28 695<5> ylnda Sultan Amourates [il. Murad] Heksamilion'u ald.

146216971, 11. ndiksiyon, 1-17 Eyll

29 6971 ylnda ayn Amourates1 [il. Mehmed] Midilli'yi ald.
VII

147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran

30 6982 ylnda Achoumat basias [Gedik Ahmed Paa] Kafa'y [Kefe] ald.

Kronik yazar sultanlar kartrmtr.

227

118716696, 6. ndiksiyon, 2 Ekim

31 6695 ylnda Trkler1 bizim Tanrmz sa'nn kutsal mezarn aldlar.
126116769, 4. ndiksiyon, 25 Temmuz
32 6<7>6<9> ylnda Andronikos Palaiologos Konstantinopolis'i ald. .
145616964, 4. ndiksiyon, 4 Haziran
33 6964 ylnda Athena'y [Atina] aldlar.
148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays
34 6989 ylnda Sultan Meemetes [il. Mehmed] ld.
1481/6989, 14. ndiksiyon, 19 May_s
35 Ayn ylda Sultan Pagiazetes LII. Bayezid] hkmdar oldu.
154017049, 14. ndiksiyon, 21 Kasm
36 7049 ylnda Nauplion'u aldlar. Venedikliler tarafndan teslim edildi.
VIII

33015838, 3. ndiksiyon, 11 Mays

37 (AD2) 5839 yl, 5 Mays'ta Konstantinop<?lis ina edildi. Kente Hristiyan

lar 972 yl egemen oldular.

(O) 5839 yl, Mays aynda, Konstantinopolis ina edildi. Hristiyanlar bu
raya dokuz yz yetmi be yl hkmettiler.

120416712, 7. ndiksiyon, 12 Nisan

egemen
oldular.
38 (AD2) 6711'de onu Franklar aldlar ve ona 57 yl
Onu mparator Mourtzouphlos [Aleksios Mourtzouplos] zamannda al

dlar.
(O) Ve 6711'de onu Latinler mparator Mourtzouphlos dneminde aldlar,
ve ona 59 yl hkmdarlk yaptlar.

126116769, 4. ndiksiyon, 25 Temmuz

39 (AD2) Ve tekrar 6770 ylnda onu [ehiri] Romallarn imparatoru Ma

nuel Palaiologos2 ald, ve ona 190 yl Hristiyanlar egemen oldular. Ve onu

tekrar Despot Porphyrogennetos Konstantinos3 orada imparatorluk yapt
zamanda Trkler aldlar.

Ksa Kroniklerde Eyyubiler'in Kuds' geri almas olay, genellikle Sarazenler (Sarakenoi/
2
3

Araplar) ald eklinde kaydedilmitir. Trkler'in aldna dair kayt sadece bu kronikte
vardr.
Kronik yazar stanbul'u Latinlerden 1261 ylnda geri alan VIII. Michael Palaiologos ile il.
Manuel Palaiologos'u kartrmtr.
Bizans'n son imparatoru XI. Konstantinos Palaiologos.
228

(O) 6779 ylnda Manuel Palaiologos hkmdarl srasnda bu ehirlerin

kraliesini tekrar armaan etti, Orada Latinler Strategopoulos tarafndan
yenilgiye uradlar. Ve 106 (!) yl hkmettiler. Ve tekrar Agar'n [Trkleri]
istila ettiler ve onu tasz olan Despot Konstantinos'un ellerinden aldlar,
Sultan Meimetes [il. Mehmed] 6961 yl, 29 Mays'ta.

14021691O, 1 O. ndiksiyon, 3 Austos

40 (AD2) 6910 ylnda Prousa'y [Bursa] aldlar.
IX
Sultan Mehmed'in yapt seferler

145116959, 14. ndiksiyon, Bahar

41 6958 ylnda Karamania'ya [Karaman] sefer yapt.
145216960, 15. ndiksiyon, Mart-Austos
42 6959 ylnda ehir'de Stenos'a [Boaz'a] gitti ve Neokastra'y [Rumelihisar] ina etti.
145616964, 4. ndiksiyon, 24 Ocak
43 6962 ylnda kn Ainos'a [Enez] gitti.
145416962, 2. ndiksiyon, Nisan-Austos
44 Ve yazn Smederevo'ya [Semendire] .
146016968, 8. ndiksiyon, Mays
45 6964 ylnda Morea'y [Mora] ald.
Gz 1460-Yaz 146116969, 9. ndiksiyon
46 6968 ylnda Amastres [Amasra] ve Sinope'yi [Sinop] ald.
146116969, 9. ndiksiyon, Temmuz, yaklak olarak
47 6969 yilnda Zoun Chasani'ye [Uzun Hasan] gitti.
146116970, 10. ndiksiyon, Eyll
48 Ve dnte Trapezounta'y [Trabzon] ald.
146216970, 1O. ndiksiyon, Nisan-Temmuz
49 6970 ylnda Vlachia'ya [Eflak] Voyvoda'ya gitti.
146216971, 11. ndiksiyon, 1-17 Eyll
50 Ayn ylda Mytilene'yi [Midilli] ald.

229

1463/6971, 11. ndiksiyon, Mays-Temmuz

51 6971 ylnda Mposthna'y [Bosna] ald.
Yaz (?}-Kasm 146816976-6977, 1;-2. ndiksiyon
52 6974 ylnda Karamanos'a [Karaman] gitti.
Mays-Aralk 147616984-6985, 9.-10. ndiksiyon
53 6984 ylnda, Bodan'a gitti ve orada Macarlarn ina ettii kaleleri ald.
Mays-7Eyll147816986-698,7, 11.-12. ndiksiyon
54 6?86 ylnda Skoutari'ye [Ikodra] gitti ve onu almad. Ve daha sonradan
[Ikodra] itaat etti.
148416992, 2. ndiksiyon, Temmuz-Austos
55 6992 ylnda Bodan'a gitti ve Kellia'y [Kilya] ald ve Austos'un 2'sinde
Asprokastron'u [Akkerman] ald.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
.
56 7006 ylnda Naupaktos'u [Lepanto/lnebaht] ald.
150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos
57 7007 ylnda Methokorone [Modon ve Koron] ve Navarino'yu [Navarii]
ald.
Sultan Selemes'in [I. Selim] yapt seferler

151417022, 2. ndiksiyon, 23 Autsos

.
58 7022 yl, Austos aynd, Sultan Selemes [I. Selim] Sofes [ah lsmail] ile
savat ve Sofes'in [ah lsmail] topraklarn ald.
151517023, 3. ndiksiyon, 19 Mays
59 Ve ayn ylda Kiamache'yi [Kemah] ald.
x

14021691O, 1O. ndiksiyon, 28 Temmuz

60 69<10> yl, <28 Temmuz'da>, Cuma gn, Anadolu Emir [Timur] tara
fndan igal edildi, Sultan Pagiazites'in [I. Bayezid] imparatorluu zama
nnda.

143016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart

61 693 8 ylnda Sultan Amourates [il. Murad] Thessalonike'yi [Selanik] ald.

230

150917018, 13. ndiksiyon,yaklak 10-11 Eyll

62 7018 ylnda Sultan Pagiazites [il. Bayezid] Konstantinopolis'in depremin
ykt blgelerini ina etti.

145616964, 4. ndiksiyon, 4 Haziran

63 6964 ylnda Trkler Athena'y [Atina] aldlar.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz, Perembe

64 6977 yl, 15 Temmuz, Perembe gn, Euripos'u

[Eriboz] ald.

154017049, 14. ndiksiyon, 21 Kasm

65 7049 ylnda Nauplion'u aldlar. Venedikliler tarafndan teslim edildi.
XI

145116959, 14. ndiksiyon, 18 ubat

66 Sultan Meemetes [il. Mehmed] hkmdar olduunda 20 yandayd. On
dan sonra Pagiazetes [il. Bayezid] sultan oldu.
151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan
67 7020 ylnda Sultan Selimes [I. Selim] babas Pagiazetes [il. Bayezid] ha
yattayken hkmdar oldu.

154417052, 2. ndiksiyon, 24 Nisan

68 7052 ylnda Ellada'da [Yunanistan] byk bir deprem oldu, o k:dar [b
ykt ki] Zetouni, Nea Patra [Patra] ve Naupaktos'u [Lepanto/lnebaht]
tahrip etti. Depremin iddetinden bu [kentlerin] duvarlar ykld.
69 a Sultan Meemetes [il. Mehmed] 20 yl hkmetti.
b Sultan Pagiazetes [il. Bayezid] 3 1 yl.
c Sultan Mourates [Murad] 22 yl.
d Sultan Selemes [I. Selim] 9 yl.
e Sultan Souleemanes [I. Sleyman] 50 yl.
156617075, 10. ndiksiyon, 5-6 Eyll
70 Ve [I. Sleyman] 7075 yl, Ekim aynda Zigetvar'da ld.
156617075, 10. ndiksiyon, 23 Eyll
71 Ayn ylda onun olu Selemes [il. Selim] [sultan] oldu, ve manastrlar
tahrip ve yama etti ve [oradakilerin] canlarn ald -onun deliliine ve
vahiliine yazklar olsun!
1

Kronik yazar burada sultanlarn srasn ve srelerini kartrm grnyor.

23 1

Temmuz-9 Eyll1570/7078-7079, 13.-14. ndiksiyon

[Piyale Paa] mehur K.brs', yani onun baz

72 7074 ylnda Peale basias

blgelerini ald. Ve saysz can ve azmsanamaz <sayda> erkek ve kadn ve

ocuu esir aldlar.
XII

154417052, 2. ndiksiyon, 22 Nisan, Sal (?}

73 7052 yl, 2. ndiksiyon, 22 Nisan'da, Perembe gn, byk bir deprem
oldu [ki] Zitouni'ye kadar btn blge yok oldu. Ayn zamanda Hellas
[Yunanistan] ve Vlachia'da [Eflak] ok lm oldu *** ve gnlerce devam
etti.

. 156617074, 9. ndiksiyon, 11 Temmuz, Perembe

74 Tekrar 7074 yl, 11 Temmuz, Perembe gn, byk ve iddetli bir deprem
oldu. Ve 1 yl srd, ve Litzas ve Agraphon [Agrafa], ve ayrca Radobisdion
*** [ykld]. Ve azmsanamaz kiliseler ve evler ykld ve saysz lm oldu
ve dalar temelinden paraland.
XIII

142516933, 3. ndiksiyon, 16 Haziran

75 6933 ylnda Gne tutulmas oldu.
153917047, 12. ndiksiyon, 18 Nisan
76 Ve tekrar 7047 ylnda Gne tutulmas oldu.
156717075, 10. ndiksiyon, 9 Nisan
77 Ve tekrar 7075 yl, < . . > Mart'ta, Cuma gn, gndz saat 9'da Gne tu
tulmas oldu.
XIV

27 Austos-14 Eyll153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon

78 7046 ylnda Sultan Souleemanes [I. Sleyman] Korfu'ya indi ve baarsz
oldu.

5 Haziran-20Aralk 152217030-7031, 10.-11. ndiksiyon

79 7031 yl, Ocak aynda Sultan Souleemanes [I . Sleyman] Rodos'u ald.

232

KRONK-70
I

. 33015838, 3. ndiksiyon, 11 Mays

1 Konstantinopolis 6833 ylnda ina edildi.
53216040, 10. ndiksiyon, 23 ubat
2 Ayasofya 603[9] ylnda ina edildi.
63416142, 7. ndiksiyon, Bahar
Mameth [Hz. Muhammed] 6127 ylnda zuhur etti.

II

130416812, 2. ndiksiyon, Bahar (?}

Ttirklerin hkmdar sa'dan sonra 1300 ylnda zuhur etti. Onun ad

Otmanes [O sman Gazi] idi, 28 yl hkmdarlk yapt.

132616834, 9. ndiksiyon, 6 Nisan

5 Onun olu Orchanes [Orhan Gazi] Prousa'y [Bursa] 1350'de ald. 22 yl
hkmdarlk yapt.

137616865, 15. ndiksiyon, Gz (?}

6 Orchanes'in [Orhan Gazi] olu Sultan Mourates [I. Murad] 1377'de
Kalioupoli'yi [Gelibolu] ald.
137116880, 10. ndiksiyon, 26 Eyll
7 Bu ayn senede Srbistan' ald.
139416903, 3. ndiksiyon, Eyll
. 8 Sultan Mourates'in [I . Murad] olu Pagiazetes [I. Bayezid] 1395'te,

Eyll'n 29'unda Konstantinopolis'e saldrd, ve dardaki btn binalar,

tarlalar ve aalar imha etti. Ve tekrar Anadolu'ya, Prousa'ya [Bursa] dn
d. 6 yl yaad.
Onun olu Mechmetes [I . Mehmed] hkmdarl srasnda
Adrianopolis'te [Edirne] taht kurdu. 14 yl hkmdarlk yapt.

143016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart

10 Mechmetes'in [I. Mehmed] olu Sultan Mourates [II . Murad],
Thessalonike'yi [Selanik] mparator oannes Palaiologos dewinde, 6938
<ylnda> ald, 31 yl hkmdarlk yapt.

233

1452/6960, 15. ndibiyon, Mart-Austos

1 1 Hkmdar olan Sultan Mourates'in [il. Murad] olu Sultan Mechmetes
[il. Mehmed] , ehir yaknna gitti ve Neokastra'y [Rumelihisan] 6959
ylnda ina etti.
1450/6958 (13. ndibiyon} Mart-Nsan
U Kallone [Midilli] 1
urkler tarafndan 6956 ylnda tutsak edildi.
1451/6959 {14. ndiksiyon} Bahar
13 6958 ylnda Karamanos'a [Karaman] kar gitti.
1453/6961 (1. ndibiyon} 29 Mays
14 6961 yl, 29 Mays, Sal gn, sa'dan sonra 1453'te, Konstantinopolis'i
ald. Konstantinopolis'i Romallar 192, Franklar 60 yl idare ettiler.
1456/6964 (4. ndiksiyon} 24 Ocak
15 6962 ylnda, Kn Ainos'a [Enez] gitti.
1456/6964 {4. ndiksiyon} 4 Haziran
16 Ardndan Athena'ya [Atina] .
1456/6964, 4. ndiksiyon,yaklak4 Temmuz
17 Thebai'ye [Tive] .
1455/6964, 4. ndibiyon, Gz
1 8 Thasos'a [Taoz] .
1456/6964, 4. ndibiyon, Temmuz
19 6963 ylnda, Bdgrad'a gitti ve onu alamad.
1458/6966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos
20 6964 ylnda, Morea'ya [Mora] gitti ve onu ald.
1459/6967, 7. ndiksiyon,Mart-Haziran (1)
21 Giazin'e2 gitti ve onu almad, 6968.
1460/6968, 8. ndiksiyon, Mays
22 6966 ylnda, Morea'ya [Mora] gitti ve onu ikinci kez imha etti.
1

Lesbos/Midilli Adas'nda, adn Sapho'nun rinden alan, bugn adann merkezi yerleim
yerlerinden biridir. Ayrca Kallone Krfezi adann en byk iki krfezinden biridir.
Jatje/Yaye.

234

1461/6969, 9. ndiksiyon, Temmuz, yaklak olarak

23 Ouzoun Chasan'a [Uzun Hasan] gitti.
1461/6970, 10. ndiksiyon, Eyll

24 Ve dnte 6969 ylnda Trapezounta [Trabzon] , Kastane [Kastamonu],

Sinopi'yi [Sinop] savasz ald.

1462/6970, 10. ndiksiyon, Nisan-Temmuz

25 Ve ayn yl Vlachia'ya [Eflak] gitti.
1462/6971, 11. ndiksiyon, 1-17 Eyll
26 6971 ,ylnda Mytilene'yi [Midilli] ald.
1455/6964, 4. ndiksiyon, 31 Ekim-24Aralk
27 Ve ayn ylda iki Phokaia'y [Foa] da ald.
1470/6978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
28 6977 yl, Temmuz aynda, Euripos'a [Eriboz] gitti ve onu esir etti.
1475/6983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran
29 Kafa [Kefe] ve Amastres'i [Amasra] ald, ve onlar esir etti, 6983.
Mays-Aralk 1476/6984-6985, 9.-10. ndiksiyon
30 Bodan'a gitti ve orada Macarlarn ina ettii kaleleri ald, 6984.
7 Eyll-18Maytf 1478/6986-6987, 11.-12. ndiksiyon
31 Skoutari'ye [Ikodra] gitti ve onu almad. Ve daha sonra boyun edi, 6986.
1458/6966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos

32 Despotlara kar gitti ve Korinthos'u, Palaia Patra [Balya Badra] , Kalabryta, Mistra, Posia2 (?) ve dier pek ok kaleyi ald, sa'dan sonra 1457.

1479/6987, 12. ndiksiyon, 17 Austos

33 6987 ylnda Hagia Maura [Ayamavra/Lefkada] onun tarafndan alnd.
1480/6988, 13. ndiksiyon, 23 Mays-28 Temmuz

34 Ayn ylda Rodos'a gnderdi ve savat, ve hibir ey yapamad.

1
2

Eski Foa/Yeni Foa.

P. Schreinere gre Bezeniko olmaldr. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 493; Laonikos
Chalkokondyles'te IIaeviKr olarak tanmlanan yer olmaldr. Bkz. Laonici Chalcocondylae
Histo_riarum Demonstrationes, haz. E. Darko, c. il, s. 205, 15-206.
235

148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays

35 ehir'i alan Sultan Mechmetes [il . Mehmed] ld, 6989. 53 yl yaad. 32
yl hkmdarlk yapt.

1480/6988, 13. ndiksiyon, 11 Austos

36 Ayn ylda Sultann ordular Poulia'dayd ve onu esir ettiler.
148116989, 14. ndiksiyon, 19 Mays
37 Onun hkmdarln olu Sultan Pagiazetes [il. Bayezid] ald, 6989.
148416992, 2. ndiksiyon, Temmuz-Austos
38 Bodana gitti ve Kellia [Kilya] ve Asprokastronu [Akkerman] ald, 6992.
Eyll 1486-Austos 148716996, 5. ndiksiyon {?}
.
39 Prebeza [Preveza] bu Sultann [il . Bayezid] hkmdarl zamannda
ina edildi, 6995.

149917007, 2. ndiksiyon, Nisan

40 1498'de Sultan Vendiklilerle sava yapt.
149917007, 2. mjiksiyon, Austos
41 Naupaktos [lnebaht] 7007 ylnda teslim oldu.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos
42 7009 yl, 9 Austos'ta, Methone [Modon] alnd.
150017008, 3. ndiksiyon, 16Austos
43 Ayn yl Korone'yi [Koron], Navarin'yu [Navarin] ald ve onlar esir etti.
151217020, 15. ndiksiyon, 26 Mays
44 Sultan Pagiazetes [il. Bayezid] ld. 74 yl yaad, 3 1 yl hkmdarlk yap
t.

151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan

45 Sultan Selemes [I . Selim] 7020, 24 Nisanda hkmdar oldu.
151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak
4 6 O, Kahire'yi, Suriye'yi, am' ald ve Nil nehrine kadar ulat. 1517 yl, 25
Ocak'ta Kahire'yi ald.

236

iV

152017029, 9. ndiksiyon, 21 Eyll

47 1520'de Selemes [I. Selim] ld. 8 buuk yl hkmdarlk yapt. 26 yandayd.

152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll

48 Sultan Seleemanes [I . Sleyman] 1520'de hkmdar oldu.
152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos
49 1541'de Austos'un 2'sinde Macaristan'da Belgrad' ald.
5Haziran-20Aralk 152217030-7031, 10.-11. ndiksiyon
50 25 Aralk 1522'de Rodos'u ald.
27Austos-14Eyll153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon
51 1537 Austos aynda Sultan Venediklilerle sava yapt ve Korfu'ya gitti ve

savat.

Bahar-Gz 153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon

52 O zaman Kephalonia'y [Kefalonya] ve Archipelagos'un [Ege Denizi]

btn adalarn, Paros'u, Aksia'y Milos'u yamalad. Andros 1537 ylnda

boyun edi.

156617075, 10. ndiksiyon, 5-6 Eyll

53 1566'da Macaristan'a gitti, Zigetvar kalesini ald ve orada hastalanarak
Peligradion'da [Belgrad] ld. 47 yl hkmdarlk yapt.
156617075, 10. ndiksiyon, 14 Nisan {Paskalya) Pazar
54 1566'da, 17 Nisan'da, yeni 4'nde1 Pegale Pasias [Piyale] Chios'u [Sakz]
ald.
Eyll-Temmuz 157017078-7079, 13. -14. ndiksiyon
55 1570'te Sultan Seleimanes'in [I . Sleyman] olu Sultan Selemes [I . Se
lim] Venediklilerle savat ve Kbrs'a kar donanma gnderdi.

157117079, 14. ndiksiyon, 1 Austos

56 1570'te Kbrs' ve 1571'de Ammochostos'u [Magosa] ald.

Burada "Tv vfov c5 " eklemesi tam olarak anlalmyor, ancak balayan Paskalya'nn 4. gn
kastediliyor olabilir.
237

KRONK-71

Ttirkler'in Dou'dan Bat'ya Nasl Geldiklerine Dair

I

130716815, 5.ndiksiyon, Mays, yaklak olarak

1 6811 ylnda, Dou'dan Bat'ya geen ilk hkmdarn ad Otmanogles
[O smanolu/O sman Gazi] idi ve 21 yl hkmdarlk yapt.
a) Onun ardndan Girkas [Orhan Gazi] 40 yl hkmdarlk yapt.
b) Ve onun ardndan Kaze Amourates [Gazi MuraI. Murad] 30 yl.
c) Ve onun ardndan Elmtirim Pagiazetes [Yldrun Bayezid] 14 yl.
d) Ve onun ardndan Emer Souleymanes [Emir Sleyman] 3 yl.
e) Ve onun ardndan Sultan Amourates [il. Murad] 3lyl.
f) Ve onun ardndan Sultan Meechmetes [il. Mehmed] 31 yl.
g) Ve onun ardndan Sultan Pagiazetes [il. Bayezid] 33 yl.
h) Ve onun ardndan Sitltan Selimes [I. S elim] 8 yl.
152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll
2 7028 yl, 14 Nisan Sal gn Souleimanes [I. Sleyman] Sultan oldu.
II

145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays

3 6961 ylnda Ttirk [il. Mehmed] Konstantinopolis'i fethetti.
146116970, 10. ndiksiyon, Eyll
4 Trapezounta'y [Trabzon] 6969 ylnda fethetti.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
5 Euripos'u [Eriboz] 6977 ylnda fethetti.
1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
6 6938 ylnda [il. Murad] Thessalonike [Selanik] ve oannina'y [Yanya]
fethetti.

Eyll 1486-Austos 148716995, 5. ndiksiyon} (?}

7 6996 ylnda [il. Bayezid] Prebeza'y [Preveza] imar etti.
149217000, 10. ndiksiyon, Haziran
8 Tepe[te]leni'ye [Tepedelen] indi 7002.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
9

7007 ylnda [il. Bayezid] Naupaktos'u [Lepanto/lnebaht] fethetti.

238

1500/7008, 3. ndihiyon, 9Austos

10 7008 ylnda Methone'yi [Modon] fethetti.
1514/7022, 2. ndihiyon, 23 Austos
11 7022 ylnda Tebriz'i fethetti.

1517/7025, 5. ndihiyon, 22 Ocak

12 7025 ylnda Msr' fethetti.
1521/7029, 9. ndilaiyon, 28Austos
13 7029 ylnda Peligradi'yi [Belgrad] fethetti.
5Haziran-20Aralk 1520/7030-7031, 10.-11. ndilaiyon
14 703 1 ylnda Rodos'u fethetti.

23 Nisan-23 Kasm 1526/7034-7035, 14.-15. ndihiyon

15 7034 ylnda Boudouni'yi [Budin] fethetti.
KRONK-71A
Eyll 1311-Austos 131216820, 10. ndihiyon, (')
1 mparator Stephanos [Duan] doduunda 6820 ylyd.
133116839, 14.ndi!aiyin, Yaz
2 Stephanos [Duan] imparator olduunda 6844 ylyd.
135516864, 9. ndihiyon, 20Aralk
3 Ve o [Stephanos] vefat etti, 6864 ylyd.
135416862, 7. ndihiyon, 1-2 Mart
!
urklei Kallipoli'yi [Gelibolu] aldklarnda 6865 ylyd.

137116880, 10. ndihiyon,26 Eyll

urkler] Kral Voulkain'i Maritza'da [Meri] ldrdkleri zaman 6880
5 [l
ylyd.
138616894, 9. ndihiyon, 1 Ocak
Gne tutulmas olduunda 6894.

138916897, 12. ndilaiyon, 15 Haziran

.
7 Knez [Lazar] Mouratbees [Muradbey/I. Murad] ile sava yapt zaman
6897 <ylyd>.

239

139516903, 3. ndiksiyon, 17 Mays

8 Vlahlar [Eflaklar] Bazaites'i [I. Bayezid] Vlachia'da [Eflak] yendikleri za
man 6<903> ylyd.
1396/6905, 5. ndiksiyon, 25 Eyll
9 Trkler Kral Sigismund ile Nikopolis'te [Nibolu] savatklar zaman 6904
ylyd.
140216910, 10. ndiksiyon, 28 Temmuz
10 Eltremes [Yldrm Bayezid] Aggoure'de [Ankara] kaybettii zaman 6910
ylyd.

141116919, 4. ndiksiyon, 17 ubat

11 Mouses [Musa elebi], Tzelepe'yi [Sleyman elebi'yi] ldrd za
man 6919 ylyd.
141316921, 6. ndiksiyon, 5 Temmuz
12 Sultan [I. Mehmed], Mouses'i [Musa elebi'yi] ldrd zaman 6921
ylyd.

1414/6923, 8. Indiksiyon, 27 Aralk

13 Despot Georgios [Brankovi] evlendii zaman 6923 ylyd.
142116929, 14. ndiksiyon, 28 Nisan
14 Sultan [I. Mehmed] ve Bala ld zaman 6930 ylyd.
1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
.
15 Thessalonike [Selanik] smaililer [Ismaelitai/Trkler] tarafndan alnd .
zaman 6938 ylyd.
143216940, 10. ndiksiyon, Yaz
16 Mouratbees [Muradbey/11. Murad] Braov'a getii zaman 6940 ylyd.
1433/6941, 11. ndiksiyon, 17 Haziran
17 Gne tutulmas olduunda 6941 ylyd.
1438/6946, 1. ndiksiyon, Yaz
18 Mouratmpees [Muradbey/11. Murad] Sypiniori.'a1 getii zaman,
143716945, 15. ndiksiyon, Haziran
19 Aym ylda Macarlar Krueva'ta gemileri igal ettiler, 6945 ylnda.
1

Sibiu/Hermanstadt/Zibin.
240

143816946, 1. ndiksiyon,Austos
20 Mouratmpees [Muradhey/11 . Murad] Srbistan' yamalad zaman 6946
ylyd.

143916947, 2. ndiksiyon,Austos
21 Mouratmpees [Muradhey/11. Murad] Smederevo'yu [Semendire] ilk ald zaman 6947 ylyd.
Nisan-Ekim 144016948-6949, 3.-4. ndiksiyon
22 Belgraton'a [Belgrad] gittii zaman 6948 ylyd.
144216950, 5. ndiksiyon, Mart
23 [Hunyadi] Mezotaga'y [Mezid Bey'i] yendii zaman 6950 ylyd.
144316952, 7. ndiksiyon,Aralk

24 Macarlar Zladica'ya ktklar zaman,

144416952, 7. ndiksiyon, 15Austos

25 < Ayn ylda> Smederevo'yu [Semendire] geri verdiler, 6951 ylnda.
144216951, 6. ndiksiyon, 2 Eyll
26 Vlahlar [Eflaklar] ile Chatbasan'n1 [Hadm Paa] savat zaman 6952.
144416953, 8. ndiksiyon, 10 Kasm
27 Kral Varna'da kaybettii zaman 6953.
1448, 12. ndiksiyon, 17-19 Ekim
28 anko'yu Kosova'da yendikleri zaman 6957.
145116959, 14. ndiksiyon, 3 ubat
29 Mourates [il. Murad] ld zaman 6959.
145116959, 14. ndiksiyon, 18 ubat
30 Ayn ylda onun [il. Murad] olu hkmdar oldu.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
31 29 Mays'ta ehir'i aldklar zaman.
145416962, 2. ndiksiyon, Nisan-Austos
32 Machmoutmpees [Mehmedhey/11. Mehmed] Srbistan' aldnda 6962.

Hadm ihabeddin Paa olmaldr.

241

1455/6963, 3. ndiksiyon, 1 Haziran

33 Novo Brdo'yu aldklar zaman 6964.
1455/6964, 4. ndiksiyon, 17Aralk
34 [Michael] Szilagy Despotu [Brankovi'i] yakalad zaman 696<4>.
1456/6954, 4. ndiksiyon, Temmuz
35 Ayn ylda hkmdar Belgrato'da [Belgrad] yendiler.
1456/6964, 4. ndiksiyon, 11 Austos
36 Ayn ylda ankoulas [Hunyadi] ld.
24Aralk 1456 ve2-3Mays 1457/6965, 5. ndilaiyon
37 Despot ve Eirene1 ld zaman 6965.
1458/6966, 6. ndiksiyon, 20 Ocak
38 Despot'un olu Lazaros2 ld zaman 6966.
1458/6966, 6. ndilaiyon, Mays-Austos
39 Hkmdar [il. Mehmed] Morea'ya [Mora] indii ve [oray] ald zaman
<6966 ylyd>1458/6966, 6. ndiksiyon,Austos
40 Mslmanlar [Mousoulmanoi/l
urlder] Koloupto'yu [Golubac] <aldkPaa], 6967.
[Mahmud
lar zaman>, Machmoutmpasias
1459/6967, 7. ndiksiyon,20Haziran
41 Ayn ylda Smederevo'yu [S emendire] aldlar.
1459/6968, 8. ndiksiyon, 16 Ekim
42 Gourgouras [Gregor Brankovi] vefat etti. Tanr katnda muhteremdi ve

kei ad Germanos almt, 6968.

Yaz (?}-Kasm 1468/6976-6977, 1.-2. ndiksiyon

43 Hkmdar [il. Mehmed] Karamanos'a [Karaman] kar yrd zaman
6976.
1470/6978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz, Peremle
44 Euripos'u [Eriboz] aldklar zaman 6978, 15 Temmuz, Perembe gny'
d.
1
2

Despot Georg Brankovic ve Eirene Kantakouzene.

Lazar BrankoviC.
242

Ekim 1472-Austos 147316981, 6. ndiksiyon

45 Hkmdar [il. Mehmed] Zouchasanes'e [Uzun Hasana] kar yrdnde 6982 <ylyd>.
147516983, 8. ndiksiyon, Ocak
46 Karabogdanos1 Paa'y2 yendii zaman 6983.
Mays-Aralll 147616984-6985, 9.-10. ndiksiyon
47 Hkmdar Karabogdan'a getii zaman 6984.
18Mays-7Eyll14781698-6987, 11.-12. ndihiyon
48 Skenderia'y [Skoutari/lkodra] ald zaman 6985.
147816987, 12. ndiksiyon, 17Austos
49 Paa,3 Hagia Maura'y [Ayamavra/Lefkada] ald zaman 6986.
148V6989, 14. ndiksiyon, 3-19 Mays
50 Bazaetmpees [Bayezid Bey/il. Bayezid] hkmdar olduu zaman, ayn
ylda Sultan Mechemetis [il. Mehmed] ld, 6988.
1484/6992, 2. ndiksiyon, Temmuz-Austos
51 Bazaetmpees [BayezidBey/11. Bayezid] Kellion'u[Kilya] veAsprokastron'u
[Akkennan] ald zaman 6991.
148616994, 4. ndiksiyon, Bahar
52 Cherseke [Hersekolu]]4 savamak iin Memluklara [Semlidai] yrd
zaman, ve onu yakaladlar, 6992.
148816996, 6.ndiksiyon, 17Austos
53 Chattem pasas5 [Hadm Paa] Memluklara [Semlidai] geti, ve savat ve
onu yendiler 6995.
KRON K-72
I

132616834, 9. ndiksiyon, 6 Nisan

1 6828, Atoumanes [Osman Gazi] Prousa'y [Bursa] ald.
1
2

3
4
5

Voyvoda III. Stephan olmaldr. Bkz. E. Trapp. PLP. no. 26807.

Gedik Ahmet Paa olmaldr.
Gedik Ahmed Paa.
Hersekolu/Hersekzade Ahmed Paa.
Bu seferi yapan Vezir Ali Paadr. Kronik yazar paalar kartrm olmaldr.
243

135416862, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart

6858, Trkler Kallioupoli'yi [Gelibolu] aldlar.

Eyll 1368-Austos 136916877, 7. ndiksiyon

3 6864, Soulaimanes [Sleyman Paa] ve Orchanes [Orhan Gazi]
Adrianopolis'i aldlar.

138716895, 10. ndiksiyon; 8 Mays

4 6883, Berroia [Karaferye] ve Serres'i [Serez] aldlar.
il

142316931, 1. ndiksiyon, 5 Haziran

5 6931, Ttirkler Arnavutlar Tabia'da kestiler, 22 Mays Cumartesi gn.
143016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
6 6932, Ttirkler, Amourates [il. Murad], Thessalonike'yi [Selanik] Venedik
lilerden aldlar.

143716946, 1. ndiksiyon, 27 Kasm

6947, mparator, Kalooannes1 Sinod'a gitti.

146316972, 12. ndiksiyon, Gz

8 6972, Heksamilion Venedikliler tarafndan yeniden ina edildi.
147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak
9 6987, Sultan Meemet [il. Mehmed] Venediklilerle bar yapt.
147916988, 13. ndiksiyon, 8 Eyll
10 6988, Achoumatpasias [Gedik Ahmed Paa] Zakynthos ve Otranto'yu
ald.

148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays

11 6989, Sultan Meemet [il. Mehmed] ld, 2 Mays.
148116989, 14. ndiksiyon, 19 Mays
12 Ve [ayn] 15'inde onun olu Paiazites [il. Bayezid] [sultan] oldu.
1499/1008, 3. ndiksiyon, 25 Eyll
.
13 7007, [Trkler] Patra ve Naupaktos'a [Lepanto/lnebaht] yeni kaleler
ina ettiler. 25 Eyll.
1

VIII. oannes Palaiologos.

244

149917007, 12. ndiksiyon,Austos 29 .

14 Ayn ylda Naupaktos'u [Lepanto/Inebaht] aldlar.
150017008, 3. ndiksiyon, 9-16Austos
15 Ve 7008'de Methone [Modon] ve Korone'yi [Modon].
111

(A)
151217020, 15. ndiksiyon, 24Nisan
16 7019, Pagiazites'in [il. Bayezid] olu Selimes [I. Selin] [sultan] oldu.
151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak
17 O [I. Selin] Msr' ald, 7025.
152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll
18 7028, onun olu Souleimanes [I. Sleyman] [sultan] oldu.
152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos
19 7029, Beligradi'yi [Belgrad] ald .
5Haziran-20Aralk 152217030-31, 10.-11. ndiksiyon
20 7031, Rodos'u ald. Souleimanes [I. Sleyman] 46 yl hkm srd.
156617075, 10. ndiksiyon, 23 Eyll
21 7075, Eyll aynda, onun olu gen Selimes [il. Selin] [sultan] oldu ve 8
yl hkm srd.
Temmuz- 9 Eyll157017078-79, 13.-14. ndiksiyon
22 7079, Kbrs alnd.
157417083, 3. ndiksiyon, 22Aralk
23 7082, Aralk aynda, Mourates [ili. Murad] sultan oldu.
KRONK-72A
smaiillerin [Trklerin] hkmdarlarnn ka yl hkm srd ve btn
evrenin [Oikoumene/Ekmeni] ne kadarn aldklarnn hikayesi

135416862, 7. ndiksiyon, 1-2 Mart

Orchanes [Or
1 6866 yl iinde Otmanes'in [O sman Gazi] olu Sultan
.
atl
askerle
geti ve
han Gazi] Kallioupoli'ye [Gelibolu] yz krk
Kallioupoli'ye, [Gelibolu] Koumutzina [Gmlcine] ve Peritheri'ye [Pe
ritheorion] sahip oldu.
245

1361 Bahar-Gz
2 Ve oradan ayrld ve Adrianopolis'te [Edime] savat ve onu ele geirmek
. mmkn deildi, ve Didymoteichos'a [Dinetoka] ve gianpolis [Yambol]
zerine gitti.
Eyl1368 l-Austos 1369/6877, 7. ndiksiyon
3 6871 yl iinde Sultan Orchanes [ Orhan Gazi] Adrianopolis'e [Edime]
gitti ve ald.
1362, 6870, 15. ndiksiyon, Mart
4 Ve ayn ylda Sultan Orchanes [Orhan Gazi] ld ve onun olu Sultan
Morates [I. Murad] yeniden hkmdar oldu, o [Murad] hkmdarlkta 8
yl (?) kald, ve onun olu [hkmdar] oldu.
1371/6880, 10. ndiksiyon 10, 26 Eyll
5 6879 yl iinde Sultan Morates [I. Murad] Srbistan despotu Ugljea'ya
kar gitti ve Maritza [Meri] nehri kysnda savat ve yendi. Ve o zaman
dan itibaren smaililer [Ismaelitai./lurkler] Hristiyanlarn hkmdarlk
larna hakim olmaya baladlar.
Eyll 1385-Austos 1386/6894, 9. ndiksiyon
6 6894 ylnda Sultan Mourates [I. Murad] Srbistan'a Knez Lazaros'a yrd ve ona hibir ey yapamad.
1386/6894, 9. ndiksiyon, 1 Ocak
7 Ayn ylda Gne karard ve 3. gne kadar karanlk oldu, 7 Ocak.
1389/6897, 12. ndiksiyon, 15 Haziran
8 6897 ylnda Milo Kobeli Sultan Mourates'i [I. Murad] Kosova'da ldr
d, 14 Haziran'da.
1389/6897, 12. ndiksiyon, 15 Haziran
9 Ve bundan sonra onun olu Elterem Pagiazetes [Yldrun Bayezid] Sultan
oldu.
1389/6897, 12. ndiksiyon,yaklak 15 Haziran
10 6898 ylnda Elterem Pagiazetes [Yldrun Bayezid] kardeini ldrd, ve
Knez Lazaros zerine yrd ve onu ldrd. Ve o zaman Srbistan'n h
kmdar onun olu Despot Stephanos oldu.
1393/6901, 1. ndiksiyon, 1 7 Temmuz
11 6901 ylnda, ayn Elterem Pagiazetes [Yldrun Bayezid] gitti ve Tr246

novo ve Zagoria'y ald ve orada keramet salbi Moglen Piskoposu Aziz

Hilarion'un kutsal kemiklerini buldu ve onu Oziglovo'da oturan Prens
. Konstantinos'a balad. Ve onu Sarantaporos'daki Aziz Taksiarchos
Manastr'na getirdi.

139516903, 3. ndiksiyon, 17 Mays

U 6903 ylnda Elterem Pagiazetes [Yldrm

Bayezid] Tuna'ya, Vlachia

[EH.ak] Voyvodas Mira'ya doru yrd. Ve orada Vlahlara yenildi ve

Mirca Vlahlarla beraber [Bayezid'in] ordusunu kesti ve onun hassn1 ald,
yani ahsi mlkn, ve onu Tuna'ya kadar kovdu. Ve bundan sonra Kral
Markos ve Zegligovosi Konstantinos ld. Ve Elterem Pagiazetes [Yld
run Bayezid] ok az insanla son anda kurtuldu.

140216910, 10. ndiksiyon, 28 Temmuz

13 6910 ylnda Elterem Pagiazetes [ Yldrm Bayezid] Tatarlara, Timurhan

Bey'e kar yrd, ve o, Tmurhan Bey onu orada yakalad ve onu sanki
koyun keser gibi boazndan kesti, 9 Haziran: Ve ordusundan hi kimse
kurtulamad.

1403?

14 Ve bundan sonra olu Mouses Soultan [Musa elebi] [tahta] oturdu, ve

babasnn topraklarnda hkmdar oldu.

141016918, 13. ndiksiyon,yaldak Temmuz 11

15 Ve kardei vard, Kyritzes Soultan [Sleyman elebi]. onu ldrmek iste

di. Ve o kat ve Knez Lazaros'un olu Despot Stephanos'a gitti.

141016918, 3. ndiksiyon, ubat {?}

16 6912 ylnda Mouses Soultan [Musa elebi] Bulgaristan zerine yrd

ve savata ok insan ve hkmdar telef etti.

141016918,3. ndiksiyon, 15 Haziran-11 Temmuz

17 6915 ylnda Despot Stephanos ve Kyritzes [I. Mehmed], Vuk Brankovi'i

Flippopolis'e [Flibe] eli olarak gnderdi; yani Kyritzes Soultan' [I.
Mehmed], kardei Mouses Soultan [Musa elebi] ile bartrmas, bar
halinde olmalar ve ona hkmedecei toprak vermesi iin. Ve Mouses Soul
tan [Musa elebi] Vuk Brankovi'i yakalad ve onu Maritza [Meri] nehri
kenarnda boazlad.
1

Yunanca metinde, l
urke "Hass" kelimesinden tretilmi xaava=chasna olarak yazlmtr.
Kronikler nadiren kiileri birbirine kartrmtr. Kyritzes ad Bizans kaynaklarnda
genellikle 1. Mehmed (elebi) iin kullanlyor olsa da. burada kronik yazarnn "elebi"
anlamna gelen kelimeyi Sleyman elebi iin kulland anlalmaktadr.
247

141316921, 6. ndiksiyon, 5 Temmuz

18 692(1) ylnda Despot Stephanos ve Sultan Kyritzes [I, Mehmed] hare
ket etti, Mouses Soultan'a [Musa elebi] kar yrd ve onu Tzamourli
[amurlu] ovasnda yendiler ve kafasn kestiler, ve onun kardei Sultan
Kyritzes [I. Mehmed] hkmdarl ele geirdi.
141916927, 12. ndiksiyon, 31 Ocak (?}
19 6927 ylnda Vlahlarn hkmdar Voyvoda Mira, Trklerle savat yerde
ld.
141716925, 10. ndiksiyon, Bahar
20 6928 ylnda Sultan Kyritzes [I. Mehmed] Vlachia'y [Eflak] yamalad.
Ve o zamandan itibaren Vlahlar Trklere hara vermeye boyun edirildiler.
142616934, 4. ndiksiyon, Bahar (?}
21 6934 ylnda Sultan Kyritzes [I. Mehmed] Sofa [Sofya], Pirot ve
Kratovo'yu ald.
142116929, 14. ndiksiyon, 21 Mays
22 Ve ayn ylda Sultan Kyritzes [I. Mehmed] ld ve onun olu Sultan
Morates [il. Murad] hkmdar oldu.
1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart

23 6938 ylnda Sultan Morates [il. Murad] Thessalonike'yi [Selanik] ald ve

ok fena eyler yapt.

143316941, 11. ndiksiyon, 17 Haziran

24 6941 ylnda Gne kayboldu ve insann yrrken nn gremeyecei ka

dar karanlk oldu. Benzer ekilde ay ve yldzlar da [grlmyordu]. 5 gn

kimse hibir ey bilmiyordu, ne geceyi ne gndz.

143816946, 1. ndiksiyon,Austos

25 O vakit Trkler Ravanica'y [kilisesini] tahrip ettiler.

1439/6947, 2. ndiksiyon,Austos

26 6947 ylnda Sultan Mourates [il. Murad] Smedereo'yu [Semendire]

ald ve Smederevo despotu kat. [Murad] Macaristan'a yrd ve istila

etti ve Sultan Mourates [il. Murad] onun oullar Georgios ve Stefanos'u1
yakalad, ve onlar Paskalya gn kr etti.

Georg ve Stefan Brankovi.

248

Nisan- Ekim 1440/6948-6949, 3.-4. ndiksiyon

27 6948 ylnda Sultan Mourates [il. Murad] Macaristan'n Peligrati'ye
[Belgrada] gitti ve onu alamad ve geri dnd.
144116949, 4. ndiksiyon, 27 Haziran
28 6949 ylnda Chatem Pasas [Hadm ihabeddin Paa] Nova Brdo'yu ald.
144216951, 6. ndiksiyon, 2 Eyll
29 6951 ylnda Yana [Hunyadi] Chatem Pasas' [Hadm ihabeddin Paa]
ldrd, 2 Eyll'de.
KRONK-73
I

135916868, 13. ndiksiyon, 14 Kasm (?}

1 Thessalonike'nin [Selanik] en aziz metropoliti ve Yeni Chrysostomos vefat '
etti. Ve o Gregorios Palamas'tr, 696(.] ylnda.
143916947, 2. ndiksiyon, 6 Temmuz
2 Floransa'da Sinod, 694<7> ylnda, oannes Palaiologos'un imparatorluu
zamanndadr.

96316471, 6. ndiksiyon,yaklak 1 Mays

Hagia Laura Aziz Athanasios zamannda ina edildi, 646[.] ylnda.

II

144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk

4 Amouratpeges [Muradbey/11. Murad]
Heksamilion'u ald, 695 <5 > yl, 5 Aralk'ta.

Peloponnesos'taki

[Mora]

145816966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos

5 6966 ylnda Mechemetpeges [Mehmedbey/11. Mehmed] Peloponnesos'a
girdi ve Morea'nn [Mora] yarsn ald.
146016968, 8. ndiksiyon, Mays
6 6968 ylnda ayn Emir [il. Mehmed] Morea'ya [Mora] tekrar girdi ve geri
kalan ksm da ald.

146116970, 10. ndiksiyon, Eyll

7 6969 ylnda Mechemetpeges [Mehmedbey/11. Mehmed] Trapezota'y
[Trabzon] ald.
249

146216971, 11. ndiksiyon, 1-17 Eyll

8 6971 ylnda ayn Emir [il. Mehmed] Mytilene'yi [Midilli] ald.
147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran
9 6982 ylnda yine ayn Emir [il. Mehmed] Kefe'yi ald . .
132616834, 9. ndiksiyon, 6 Nisan
10 Alt bin sekiz yz otuz drdn 9. ndiksiyon'u, 3 Nisan'da Trkler Prousa'y
[Bursa] aldlar, yani (?) 6834 ylnda.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
11 7008 ynda Bagiazitpeges [Bayezid Bey/il. Bayezid] Naupaktos'u [Le
panto/lnebaht] ald.
150017008, 3. ndik#yon, 9-16Austos
12 Yine ayn Emir [il. Mehmed] 7009 ylnda Methone [Modon] ve
Korone'yi [Koron] ald.
153017038, 3. ndiksiyon, 17 Mays, Sal
13 Benim efendim merhum Andronikos Kalothes [Andronikos] Haramile
rin [Charamidesflrkler] elinden ld, Mays aynn 17'sinde, aramba
gn, 7038 ylnda.
Eyll 1549-Austos 155017058, 8. ndiksiyon
14 Konstantinopolis'in ekmenik patrii Dionysos'un zamannda benim yee
nim Thessalonike [metropoliti] oasaph [Argyropoulos] *** tkatakest***
oldu, 7058 ylnda.
KRONK-74

1383/6892, 7. ndiksiyon, 19 Eyll

1 Trkler Serres'i [Serez] aldlar 6892 yl, 19 Eyll'de.
1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
2 Thessalonike [Selanik] de alnd, 6938 yl, 29 Mart'ta.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
3 Konstantinopolis, ve o da alnd 6961 yl, 23 Mays'ta (!), Sal gn.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
Euripos da [Eriboz] alnd, 6978 yl, Haziran aynda.

149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos

250

5 Naupaktos [Lepanto/nebaht] alnd, 7007 yl, 2. ndiksiyon.

150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos

6 Methone [Modon], 7008 yl, 9 Austos, 3. ndiksiyon.
152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos
7 Belkrati [Belgrad] alnd 7029 yl, 18 Eyll, Perembe gn.
5Temmuz-20Aralk 152217030-7031, 10.-11. ndiksiyon
8 Rodos alnd 703 1 yl, 25 Aralk.'ta.
151117019, 14. ndiksiyon, 28 Temmuz, Pazartesi
9 7019 yl, 28 Temmuz'da, Pazartesi gn, Sultan Pagiazetes [il. Bayezid]
olu Sultan Souleeman [I. Sleyman] ile savat.
151217020, 15. ndiksiyon, 25 Nisan, Cumartesi
10 7020 yl, 23 Nisan, Cuma gn, Sultan Selemes'i [I. Selim] hkmdar
atadlar.
. 152017029, 9. ndiksiyon, 21 Eyll
11 Ve [I. Selim] ld, 7029'da.
152017029, 9. ndiksiyon, 30 Eyll
12 Sultan Souleeman [1. Sleyman] 7029 ylndan itibaren hkmdarlk yap
t.
KRON K-75

14021691O, 1O. ndiksiyon, 28 Temmuz

1 69< 10> ylnda Anadolu Tatar Timurhan tarafndan tutsak edildi.
147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran
2 6983 ylnda Kefe alnd.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
3 6978 ylnda Euripos [Erihoz] igal edildi.
130716815, 5. ndiksiyon,yaklak Mays

4 6811 ylnda <Trkler> Bat'ya <getiler>.

a bilmek gerekir, Otmanos'un [Osman Gazi] Souleimantis [Sleyman Paa]

denen olu bir ekilde karya geti ve 21 yl hkmdarlk yapt.

b ondan sonra Orchanes [ Orhan], 40 yl.
25 1

ondan sonra Kazikhonkyris [Gazi Hnkar] denen Mouratbeis [I. Murad],

30 yl.
d ondan sonra Iltirim Paiazites [Yldrm Bayezit], 14 yl.
e ondan sonra Mouse tzalapes [Musa elebi], 8 yl
fondan sonra soultan tzalapes [I. Mehmed elebi], 3 yl
g ondan sonra Mouratbeis [I. Murad], 31 yl
h ondan sonar Mouchametbeis [il. Mehmed], 31 yl
i ondan sonra Pagiazetes [I. Bayezid], 31 yl.
k ondan sonra Selimes [I. Selim], 8 yl ve 4 ay.
1 ondan sonra Souleimin [I. Sleyman].
c

KRONK-76

142316931, 1. ndiksiyon, 5 Haziran

1 6931 ylnda Tourachampeis [Turahan Bey] Arnavutluk'u ykt.
143016939, 9. ndiksiyon, Ekim
6938 ylnda basas [Sinan Paa] oannina'y [Yarya] ald.

144616955, 10. ndiksiyon, 10Aralk

3 6955 ylnda Sultan Mourates [il. Murad] Morea'daki [Mora]
Heksamilion'a indi ve Heksamilion'u ald ve despotlar bozguna uratt.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
4 6961 ylnda Sultan Meemetes [il. Mehmed] Konstantinopolis'i ald.
1460/6968, 8. ndiksiyon, Mays
5 6966 ylnda ayn Sultan [il. Mehmed] Karytaina'ya indi ve btn Morea
[Mora] topraklarn ald.
1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart
6 6<9>38 ylnda (!) Sultan Meemetes [il. Murad] indi ve Salonike'yi [Sela
nik] ald.
1461/6970, 10. ndiksiyon, Eyll
7 69<6> 9 ylnda Trapezonta'y [Trabzon] .
147016978, 3. ndiksiyon, Temmuz 12
8 6978 ylnda Euripos'u [Eri.boz] ald.
Ekim 1472-Austos 147316981, 6. ndiksiyon
9 6982 ylnda Zou Chasani [Uzun Hasan] ile savat.
252

147516983, 8. ndiksiyon, Ocak

10 <6983 gitti> Macaristan'a *** Karabogdan'a [Voyvoda Stephan] ve Bogdanos Eunouchobasan' [Hadm Sleyman Paa] yendi (?).
147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran
11 Bu ylda Kefe ve Tana'y ald.
147716985, 10. ndiksiyon, Mays-Temmuz
12 6985 ylnda Hadm1 [Hadm Sleyman Paa] Naupaktos'a doru indi ve
onu almad.
147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak
13 69<87> ylnda Venedikliler ile bar yapt.
1481/6989, 14. ndiksiyon, 3 Mays
14 6988 ylnda Sultan Meemetes [il. Mehmed] ld.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
15 ?007 ylnda Sultan Pazaites [il. Bayezid] indi ve Naupaktos'u [Lepanto/
lnebaht] ald.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos
16 7008 ylnda Methone'yi [Modon] ald, Austos'un <9>unda, ve 15 gn
. sonra Navarino teslim oldu.
5Haziran 1522-20Aralk/7030-7031, 10.-11. ndiksiyon
17 7033 ylnda Sultan Souleimanes [I. Sleyman] Rodos'u ald.
27Austos-14Eyll 153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon
18 7045 ylnda Sultan Souleimanes [I. Sleyman] Avlona'ya indi ve Arnavutlar yamalad ve Korfu'yu yamalad, Temmuz aynda.
Austos-Eyll 153817046-7047, 11.-12. ndiksiyon
19 7046 ylnda Franklar2 Prebeza'y [Preveza] yktlar.
9 Temmuz-Ekim 153817046-7047, 11.-12. ndiksiyon
20 Ve Karabogdan zerine yrd (?) ve baarsz dnd.

l
2

Bu kronik yazar Trke Hadm yerine ayn anlama gelen Yunanca Eunouchos/Eunuch
kelimesini kullanmtr.
Papalk, Venedik ve Fransz ortak donanmas.
253

KRON K-77

143016939, 9. ndiksiyon, Ekim

1 Adem'in yaratlndan sonra 6936 yl iinde Trkler oannina'y [Yanya]
aldlar.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
Ve ehir'i [Konstantinopolis] de, 6961.

146016968, 8. ndiksiyon, Mays

3 Ve Morea'y da [Mora], <6968>
1460 (?}
4 Ve Angelokastron'u, 6966.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
Euripos'u [Erihoz] da aldlar, 6979.

147916987, 12. ndiksiyon, 17 Austos

Ve Hagia Maura'y [Ayamavra/Lefkada], 6988.

157117080, 15. ndiksiyon, 20-21 Kasm

7 tiki kii1t ana caddede zorla koparld, 7080 yl, 15. ndiksiyon, 20
Kasm'da, ve 21'inde 15000 asprona2 teslim edildiler.3
KRON K-78

145316961, 1. ndiksiyon, 79 Mays

1 1. ndiksiyon, Dnya'nn yaratlndan beri 6961, 1453'te Trk [il . Mehmed ] ehir'i ald.
1460/6968, 8. ndiksiyon, Mays
2 8. ndiksiyon, 6968, 1461'de, Peloponnesos'u [Mora] ald.
146116970, 10. ndiksiyon, Eyll'den sonra
3 9. ndiksiyon, 6964, 1461'de, Sinopi'yi [Sinop] ve Trapezounta'y [Trab
zon] ald.

2
3

Asl metinde "aiuov" yazlm. Biz bunu "al uoiv" olmas gerektiini dndk. Zira dier
fiillerde de oul ve pasif halinde kullanlmtr ve birden fazla kiinin bana gelen bir olay
anlatlmaktadr, ancak olayn ne olduu cmle eksik olduundan dolay anlalamamaktadr.
acrnpov= para, ake.
Bu notun hangi olaya gnderme yapt anlalamamtr. P. Schreiner de "Konstantinopolis'te
bilinmeyen bir olay" olarak tanmlad notun evirisini yapmad iin karlatrma
imkanmz olmad. Baka bir kaynakta da benzeri bir olayn bahsi gememektedir.
254

1463/6971, 11. ndiksiyon, Mays-Temmuz

4 10. ndiksiyon 6970'de, 1461'de, Dalmatoi'leri [D almayallar/Srplar]
ald.
152117029, 9. ndiksiyon, 28 Austos
5 Ve tekrar 9. ndiksiyon'da,1 7029, 1521'de, Belogradi'yi [Belgrad] ald.
KRONK-79

145616964, 4. ndiksiyon, 24 Ocak

1454 ylnda Basileus Sultan Meemetes [il. Mehmed ] gitti ve Ainos'u
[Enez] ald.

145616964, 4. ndiksiyon, 4 Haziran

2 Ardndan Athena'y [Atina] ,
145616964, 4. ndiksiyon, 4 Haziran'dan sonra
Thebai'yi [Tive],

145616964, 4. ndiksiyon, 4 Haziran'dan sonra

4 Thasos'u [Taoz],
145616964, 4. ndiksiyon, ubat-Mart
5 Samothrake'yi [Semadirek],
1463/6971, 11. ndiksiyon, 3 Nisan-25 Temmuz

6 ve Argos'u da,

Eyll 1455-Austos 145616964, 4. ndiksiyon

7 1456 ylnda her eit meyve ktl vard, halk a kald. Otlarn yeilliklerini
ve kklerini yiyorlard ve herkes alktan hastayd. Buday'n Pentalitron'u2
30 Hyperpyra'ya satlyordu -3 112 Flori- ve [yine de] bulunmuyordu.
145816966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos
8 1457'de Sultan Meemetes [il. Mehmed] 60.000 kiilik orduyla Morea'ya
[Mora] gitti. Ve iki despot, mparator Konstantinos'un kardeleri Demet
rios ve Thomas ona kar savaacak gte deillerdi, onun [il. Mehmed'in]
atnn ayak bast Kalabryta, Patra ve dier kalelere ylda 2000 Flori hara
vermek zere anlatlar.

Asl metinde verilen rakam a' eklinde hatal yazlm ve P. Schreiner bunu nlem iaretiyle
belirtmitir. Buradaki 9. ndiksiyon onun tespitidir ve dorudur.
1 Pentalitron burada 38,439 litredir. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 485; E.
Schilbach, Byzantinische Metrologie, s. 107.
255

146016968, 8. ndiksiyon, Mays

1461 ylnda Despot Demetrios Basileus Sultan Meemetes'e [il . Mehmed
] kardei Thomas ile Morea'ya [Mora] sahip olma konusunda birlik ola
madklarn ve sz vermi olduklar harac ona demeyeceklerini yazd. Ve
Basileus [il . Mehmed] geldi ve Myzestre'yi [Mistra] ve btn Morea'y
[Mora] ele geirdi. Despot Demetrios'u .da beraberinde prensesi ve kzla
ryla birlikte ald, 30 Mays.

145516964, 4. ndiksiyon, 31 Ekim-24Aralk

10 Mytilene [Midilli] Adas'n da ald- orada Yeni [Nea] ve Eski [Palaia]
olarak adlandrlan Phokaia [Foa] adl iki ky [ald].
146116969, 9. ndiksiyon, Yaz
11 Ardndan gitti ve Kastamona'y [Kastamonu] ald.
146016969, 9. ndiksiyon, Gz
12 Ardndan Amastres'i [Amasra],
147516983, 8. ndiksiyon, 6 Haziran
13 Ve Kefe,
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz, Perembe
14 1470 Sultan Meemetes [il . Mehmed] Venediklilerle savaa balad ve kara
ve denizcilerden byk bir kuvvetle Euripos'a [Erihoz] gitti ve Haziran'n
12'sinden Temmuz'un 12'sine kadar gece ve gndz savat. Ve Temmuz'un
12'sinde, PereII).be gn ok kanl ve byk bir savala egemen oldu. Her
iki taraftan da saysz insan hayatlarn kaybetti.
147916987, 12. ndiksiyon, 25 Ocak
15 14 78 Venedik hkmdarl Sultan Meemetes [il . Mehmed ] ile bar yap
t.
148116989, 14. ndiksiyon, 3 Mays
16 1489 yl, 3 Mays'ta, Sultan Meemetes [il . Mehmed ] ld.
148116989, 14. ndiksiyon, 19 Mays
17 ve Sultan Bagiazetes [il . Bayezid] Basileus [olarak tahta] oturdu.
149917007, 2. ndiksiyon, 29 Austos
18 499, 29 Austos, Sultan Bagiazetes [il . Bayezid] Epaktos'u [Naupaktos/
lnebaht] ele geirdi.

256

150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos

19 1500, 9 Austos, Mothone'yi [Modon] ele geirdi ve herkesin boynunu
vurdu ve ok kanl vuruma oldu.
150017008, 3. ndiksiyon, 16Austos

20 Ayn ay Korone [Koron] de teslim oldu.

150017008, 3. ndiksiyon, 16Austos

21 Ayn ekilde Avarinos [Navarino] da [teslim oldu] .
150217010, 5. ndiksiyon, Mart'tan nce
22 Ayn yl Batika ve Asopos'u da aldlar.
151217020, 15. ndiksiyon, 24 Nisan
23 1512 ylnda Sultan Selimes [I. Selim] hkmdarl babas Sultan
Bagiazetes'ten [il. Bayezid] ald.
151317021, 1. ndiksiyon, 5 Ocak
24 Ve ayn yl iinde iki kardeini de ldrd, ve benzer ekilde yeenlerini de.
151517023, 3. ndiksiyon, 12 Haziran

25 1515 Sultan Selimes [I. Selim] Anatobla'y [Aladdevle] kesti ve onun

topraklarn ald.

151617024, 4. ndiksiyon, 24Austos

26 1516 ylnda Sultan Selimes [I. Selim] Msr sultanna kar sefere kt ve
ordular Halep'te karlat, Austos'un 25'inde. Ve sava verdiler ve orada
Sultan [Eref Kansu Gavri] yaras olmad halde l bulundu. Ayn saatte
ordular attlar ve derhal Halep, Beyrut ve Damaskos [am] teslim oldu
lar.
151717025, 5. ndiksiyon, 22 Ocak

27 Ayn ylda Sultan Selemes [I. Selim] Kahire dndaki blgede yerlemi bir
baka Sultan [ErefTumanb ay] ile savat, ve Sultan yendi ve Kahire'ye
girdi ve orada Sinan pasias [Sinan Paa] ile bulutu ki o Kahire kalesi
ni almt ve Sinan pasias [Sinan Paa] orduyla orada bozguna uramt.
Ardndan Sultan Selemes [I. Selim] buraya ulat ve ordusuyla Kahire'ye
girdi ve gn gece gndz sren byk bir sava oldu ve Sultan [Selim]
yendi ve Kahire'yi ubat'n 22'sinde (!) ald ve Sultan' [ErefTumanb ay]

yakalad ve onu idam etti.

257

152117029, 9. ndiksiyon, Bahar

28 1520 Basileus [imparator] Sultar Selimes [I. Selim] ld ve hkmdar
onun olu mparator Sultan Souleimanes [I . Sleyman] oldu; bir Yahudi
mneccim ona Hristiyanlar sana tertip dzenlemek istiyorlar demiti. Ve
derhal btn Hristiyanlarn kesilmesini emretti ve Pyripasias [Piri Paa]
bunu gzellikle engelledi ve onlar kesmediler.
5 Haziran-20Aralk 152217030, 10.-11. ndiksiyon
29 1523 ylnda Sultan Souleimanes [I. Sleyman] kara ve denizcilerden olu
an 470 bin kiilik byk bir orduyla Rodos'a gitti. Ve yedi ay boyunca
gece gndz sava verdiler. Sonunda Noel arifesinde itaat ettiler ve teslim
oldular, 1523, 24 Aralk.
153217041, 6. ndiksiyon, 19 Eyll-29 Ekim
30 1532'de Andrea Doria geldi ve Koroe'yi [Koron] ve Palaia Patra'y [Balya
Badra] ve Epaktos'un [Naupaktos/lnebaht] ve Morea'nn [Mora] kale
lerini ald.
153417042, 7. ndiksiyon,1 Nisan
31 1534 ylnda Franklar Korone'yi [Koron] kendi istekleriyle braktlar ve o
zaman bir Sancak Beyi1 geldi ve Morea'ya [Mora] yerleti ve Koron'u
. yendi
2
ve Morea'nn [Mora] Kleptes'lerini yakalad.3
27Austos-14 Eyll153717045-7046, 10.-11. ndiksiyon
32 1537 ylnda [I . Sleyman] Venediklilerle savat ve donanma Korfu'ya
gitti ve ok esir/ganimet ald.
154017049, 14. ndiksiyon, 21-24 Kasn
33 1540 ylnda Sultan Souleimanes [I . Sleyman] Anauplion [Nauplion]
ehrini ald, Kasm aynn 21'inde ve ayn ayn 24'nde Monembasia'y da
ald, ki burasn Kasimpasias [Kasm Paa] savamadan almt nk Ve
nedikliler onu 300. 000 altn Flori'ye ve hediye olarak vermilerdi.
1 Nisan-11 Eyll156517073-7074, 8.-9. ndiksiyon
34 1565 yl, Mays aynda, Byk Hkmdar Sultan Souleimanes'in [I . S
leyman] donanmas, 300 Kadrga [ile], Malta'ya geti, buraya 5 ay hcum
Burada cpXarroup<'tprJ<;=Sancak Beyi ile kastedilen kii Yahya Paann olu ve Semendire
Sancak Beyi Mehmed Bey'dir.
3

Bkz. Kronik 63D/4 ve dipnotu.

Bu notun evirisinde K. Minas'n grleri de dikkate alnmtr. Bkz. K. Minas, ''rXwaaKt<;
rrapaTTJpm:<;, s. 4 1 9; Kr. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 250.

258

etti, Haziran'dan Ekim'e kadar, gece ve gndz, ve top ile her iki taraftan
ok sayda insan ldrld ve onu [yine de] alamad. 1
156617075, 10. ndiksiyon, 5-6 Eyll
35 1566 ylnda Sultan Souleimanes [I. Sleyman] byk bir orduyla
Macaristan'a yrd ve orada seferdeyken ld, ve onun yerine olu Sultan
Selimes [il. Selim] basileus [imparator] oldu.
Temmuz-9 Eyll157017078-7079, 13.-14. ndiksiyon

36 1570 ylnda Venediklilerle savat ve K.brs'a byk bir donanma gnderdi

ve Leukosia'y [Lefkoa] 40 gnde ald.

157117079, 14. ndiksiyon, 1 Austos

37 Ammochostos [Magosa] direndi ve gl bir ekilde savat. Ancak barut
ve yiyecekleri tkendi ve istemeyerek telim edildi ve btn Kbrs Adas
Byk Hkmdar'n [il. Selim] oldu. Sylenir ki tutsak alnanlarn mik
tar gen ve yal 300.000'dir, ve katledilenlerin miktar 40.000'dir. Vene
dik donanmas ve 50 spanyol gemisi K.brs'a yardm etmek iin yola kt
ve giderlerken Trklerin K.brs' alm olduunu rendiler, ve dorudan
Girit'e geri dndler.
. 157117079, 14. ndiksiyon, Haziran
38 1571 ylnda Byk Hkmdar Sultan Selimes'in [il. Selim] donanmas
byk ve kk 500 gemi ile tekrar yola kt ve Girit Adas'na, Rethymnos
(!) [Resmo] ve Chania'ya C.Hanya] doru ve atee verdi. Ve oradan kalkt
ve Epaktos'a [Naupaktos/lnebaht] geti. O zaman Venedik ve spanyol
ve baka hkmdarlarn [gemileri] birleti ve 3 00 gemi oldu ve yaklatlar
ve savatlar ve Romallar galip geldiler. Ve Loutzales [Ulu Ali Paa] dahi
kurtulamad, sadece bir gemi ile < > .2

157417083, 3. ndiksiyon, 22Aralk

39 1576 ylnda Basileus Sultan Selimes [il. Selim] ld ve daha ok gen
olan Mourates [111. Murad] sultan oldu, ve Venedik'teki [saate] benzesin
diye bir saat koymak istedi, fakat ulemalar onu brakmadlar.
158817096, 1. ndiksiyon, Ocak-Nisan
40 Onun zamannda Pammakaristos Kilisesi'ni aldlar ve onu cami yaptlar ve
Hristiyanlarla ok alay edildi.
.1
2

Asl metne katk iin bkz. K. Minas, "D.wcrcrKE<; napa-rpcre<;, s. 419.

Asl metinde bir dzeltme iin bkz. K. Minas, "D.wcrcrKe<; napa-rpcre<;, s. 419; A.
Kambylis, "Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kleinchroniken", s. 157.
259

159517103, 8. ndiksiyon, 16 Ocak

41 1594 ylnda Sultan Mourates [ili . Murad] ld ve onun olu Meemetes
[ili . Mehmed] sultan oldu.
159317101, 6. ndiksiyon, Haziran-159417102, 7. ndiksiyon,Austos

42 Onun zamannda Alamania'da [Macaristan] ok katliam oldu, Ttirklerde

ve Romallarda.

15941(?}-1599

43 Ayn ylda burada talihsiz Monembasia'da veba yakalad, Ekim'den itibaren,

ve 5 yl srd, oklar ld.1

159617105, 10. ndiksiyon, 23-26 Ekim

44 1598 Sultan Meemet'in [ili . Mehmed] ordular Macar'a doru yrd ve
saldrd ve sava iddetlendiinde Macarlar sultann adrna kadar geldiler
ve her iki tarafta da saysz ve ok fazla katliam oldu.
158117089, 9. ndiksiyon, Haziran-Temmuz

45 1581 Haziran ve Temmuz, ehir'de byk veba oldu, syledikleri gibi, tek
bir kapdan [Konstantinopolisin] 1050 tabut dar kt, dn [hesapla]
dier [kaplardan ka tane]

160117110, 15. ndiksiyon, Eyll

46 1601 Eyll'de Malta'dan drt kadrga geldi ve Pasaba'y [?] aldlar ve birka
gn tahrip ettiler ve tekrar toplandlar ve Maltal Romal kle kadnlar geri
gnderdiler ve evlerine geldiler.
160117110, 15. ndiksiyon, K (?)

47 1601 drt Frank kadrgas kn geldiler ve Chios'a [Sakz] saldrdlar. Ve

frtna oldu ve kadrgalar ayrld ve insanlar orada braktlar ve onlarn hep

sini Ttirkler kestiler.

157417082, 2. ndiksiyon,Austos
48 1574 Byk Hkmdar'n [il. Selim] donanmas ilerledi ve Gouletta'ya3
kar 40 gn savat, onu ald ve herkesin ban vurdu.

Asl metinde bir dzeltme iin bkz. E. Zachariadou, BZ (1977).

Bu notun P. Schreiner tarafndan tam olarak okunamayan ksmlarn E. Zachariadou
tamamlam ve daha doru bir eviri yaplmasn salamtr. Bkz. E. Zachariadou, BZ
(1977).
Tunus'un La Goletta adyla bilinen liman.
260

KRON K-80

154017049 14. ndiksiyon, 21 Kasm

l 7049 Anapli'yi [Nauplion] aldlar.
152117029, 9. ndiksiyon, 28Austos
2 7030 ylnda Peligradi'yi [Belgrad] aldlar.
152217030-7031, 14.-15. ndiksiyon, Haziran-20Aralk
7031 ylnda Rodos'u aldlar.

152617034-7035, 14.-15. ndiksiyon, 23 Nisan-23-Kasm

4 7035 ylnda Botouni'yi [Budin] aldlar.
KRON K-82
I

120416912, 7. ndiksiyon, 12 Nisan

9 Nisan'da, 7. ndiksiyon, 6912 ylnda, Choniates'e1 gre Konstantinopolis

Latinler tarafndan igal edildi.

125416963, 13. ndiksiyon, 3 Kasm

2 6963 yl, 13. ndiksiyon, 4 Kasm'da, yce ve aziz mparator oannes Do
ukas [Vatazes] hayata gzlerini yumdu ve onun tarafndan yaptrlm ve
onun tarafndan Sosandra ad verilen, Magnesia Sipylo2 yaknnda Anelios
diye anlan yerdeki kiliseye defnedildi.

II
1446/6955, 10. ndiksiyon, 10Aralk
3

Bizim tanrmz sa'nn doumundan sonra 1446, 18 Aralk'ta Despot

Konstantinos tarafndan bina edilmi olan Heksamilion igal edildi.

144416953, 8. ndiksiyon, 10 Kasm

4 1444 Macarlar Emir'e [il. Murad] kar sefer yaptlar, ve bu kral yakaland
ya da muhtemelen Varna'da savata ldrld.

144816957 {ndiksiyon 12) Ekim 17-19

5 1448 anko [Yano Hunyadi] Vlahlarla beraber [Trklere kar] geti ve
Trkler tarafndan yenilgiye uratldlar ve anko kat.
1
2

XII. yzyl Bizans tarihisi Niketas Choniates.

Manisa'daki Spil Da.
261

KRONK-87

1343/6852, 12. ndiksiyon, 18 Ekim

1 6852 yl, 12. ndiksiyon'da, Gne'in 20. dngs, Ay'n 12. dngsnde,
Hristiyanlarn hamisi mparator oannis Palaiologos ve oannis Kantako
uzenos zamannda, Hagios Apostolos ve Evangelistos Loukas'n Ekim ay
18'inde, Cumartesi gn, korkun bir deprem oldu, o kadar [bykt ki]
pek ok farkl blgede, zellikle de Konstantinos'un ehrinde [Konstan
tinopolis] pek ok duvar yerle bir oldu. Ve ayn gece, gecenin saat l'inde,
tekrar ok byk ve korkun bir deprem oldu [ki] deniz dahi dengesini
yitirdi ve snrlarn at. Ve bu takndan dolay [denizde] bulunan gemiler
pek ok dar sokaklarda*** uzak blgelere dalm haldeydiler.
Ve gemilerin
.
karada kald blgeye doru yn deitirdim.
1344/6853, 13. ndiksiyon, 6 Kasm, Cumartesi
6853'te, Kasrn'n 6'snda, Cumartesi gn, gnn 4. saatinde, yle byk
bir deprem oldu ki, Ganos Kalesi'ni (?) ve Chora'y da ykt,1 ve Teichos
olarak adlandrlan Marmara surlar ve temeller kknden sklmt. Ve
o zamandan sonra Kantakouzenos'un imparatorluunda kargaa oldu.

135416862, 7. ndiksiyon, 1 Mart, Cumartesi

6862 ylnda, 7. ndiksiyon, 1 Mart'ta, Cumartesi gn, orucun ilk [gn],
gecenin saat 2'sinde, korkun iddette bir deprem oldu ve Makedonia'nn
[Trakya] kaleleri ykld, keza Madytos'tan2 Rhaidestos'a [Tekirda] kadar
ky boyunca kalelerin ou da temelinden ykld, ve az insan lmedi. Son
ra geriye kalan halk tanrsz Trkle tarafndan alnd. Ve o zamandan beri
vay haline Hristiyanlarn.

KRONK-91

135516864, 9. ndiksiyon, 20 Aralk

1 6864 yl, Stephanos'un [Stefan D uan] vefat, 20 Aralk'ta.
1386/6894, 9. ndiksiyon, 1 Ocak
2 6894, Gne kayboldu, 1 Ocak'ta.

Ganos Kalesi'nin yeri tam olarak bilinmiyor. Chora Kalesi ise Marmara adalarndan
birindeki kalelerden biri olmaldr. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 261 .
Madytos bugn Eceabat yaknlarna lokalize edilen ve Gelibolu Yarmadas'ndan Trakya'ya
girii tutan nemli bir ehirdir. Antik kaynaklarda adna ska rastlanr. Louisa D.
Loukopoulou "Turadan Chersonesos M. H. Hansen & T. H. Nielsen, haz. An inventory of
archaic and classical poleis iinde, Oxford University Press: 2004, s. 900.
262

'

138916897, 12. ndiksiyon, 15 Haziran

3 Emir [I. Murad ld] 6897, 20 Temmuz'da .
. 139516904, 4. ndiksiyon, 29 Ekim
4 iman [Michael ld], 6904, 29 Ekim'de.
1403/6911, 11. ndiksiyon, 9 Mart
Pazaetes [I. Bayezid ld], 6911.

141116919, 4. ndiksiyon, 17 ubat

6 Mousloumanes [Sleyman elebi ld], 6919.
1413/6921, 6. ndiksiyon, 5 Temmuz
7 Mouses [Musa elebi ld], 6921.
140016908, 8. ndiksiyon, Ocak
8 Prousa [Bursa] ykld.
142116929, 14. ndiksiyon, 21 Mays
9 6929 Sultan [I. Mehmed ld].
142316931, 1. ndiksiyon, 24-25 Ocak
10 6931 Moustafas [Kk Mustafa] [ld] .
1430/6938, 8. ndiksiyon, 29 Mart, aramba
11 6938 ylnda Trkler Thessalonike'yi [Selanik] aldlar, <29> Mart, aram
ba gn.
KRONK-92

135916868, 13. ndiksiyon, 14 Kasm (?)

1 Bizim aziz pederlerimizden Gregorios Palamas vefat etmiti, 6866 ylnda.
143016838, 8. ndiksiyon, 29 Mart
2 Trkler Thessalonike'yi [Selanik] aldlar 6838'de, 8. ndiksiyon.
143016939, 9. ndiksiyon, Ekim
3 Ayn ylda oannina'y [Yanya] da aldlar.
143916947, 2. ndiksiyon, 6 Temmuz
4 Floransa Sinodu, 6947 ylnda.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
5 ehir, 6961'de alnd. ,
263

KRONK-94 A

139516903, 3. ndiksiyon, 17 Nisan

1 6903'te Venedik'ten geldiler. 17 Nisan'da. Byk bir sava da oldu.
14021691O, 1O. ndiksiyon, 28 Temmuz
2 6910'da Emir Pagiazetes [I. Bayezid] Timur tarafndan yok edildi, 10. n
diksiyon, 28 Temmuz'da.
141716926, 11. ndiksiyon, 24Aralk
6926'da, 11. ndiksiyon, Stoudios [manastrnn] bakeii, aziz kei gna
tios hayata gzlerini yumdu, 24 Aralk'ta.

142216930, 15. ndiksiyon, 24Aralk

6931'de *** Trapezountos [Trabzon] metropolit oldu, 13 Kasrn'da, 1. n
diksiyon.

142216930, 15. ndiksiyon, 24Austos

5 6930'da Arnourates [il. Murad] ehir'e [kar] byk bir sava yapt, 24
Austos'ta. .
142716935, 5. ndiksiyon, 30Austos
6935'te, 5. ndiksiyon, Despina Hanmefendi Maria Trapezounta'dan
[Trabzon] geldi, 30 Austos'ta.

KRONK-95

140216910, 10. ndiksiyon, 28 Temmuz, Cuma

1 28 Temmuz'da, Cuma gn, 6910 yl, 10. ndiksiyon'da, Kaze Kyares [Gazi
Hnkar] Mrates'in [I. Murad] olu Pagiazet [I. Bayezid], Ankyra'da
[Ankara] Timur'a saldrd, ve Timur Pagiazet'i [I. Bayezid] bozguna u
ratt ve onu oluyla birlikte yakalad.
140216910, 10. ndiksiyon, 17 Austos
.
2 Ve 17 Austos'ta, 10. ndiksiyon'da, 6910 ylnda, Isach Tzalapes'in [ishak
elebi] olu, Orcampees [Orhan bey1], Magnesia'ya [Manisa] geldi ve
hkmdar olarak girdi.
14021691O, 1O. ndiksiyon, 20 Austos
3 20 Austos'ta, 6910 yl, 10. ndiksiyon'da, Pagiazetes [Bayeid]'in olu,
Mousoulman Tzalapes [Sleyman elebi], kardei Esabeis [Isa Bey] ile
birlikte Kallioupoli'ye [Gelibolu] geti.
1

Saruhanolu shak elebi'nin olu Orhan Bey.

264

140216911, 11. ndiksiyon, 21 Eyll

21 Eyll'de, 6911 yl, 11. ndiksiyon'da, Timur'un ordusu Mainomenos
dzlne geldi ve yama yapt.

KRONK-96

. 14021691O, 1O. ndiksiyon, 28 Temmuz

1 6910 ylnda Timur Han geldi ve Pagiazet Pees [Bayezid Bey] ile Ankyra'da
[Ankara] savat, 28 Temmuz, Cuma gn. Ve onu tamamen malup etti
ve onu yakalad ve ldrd. Bunlardan sonra onun olu Emir Soulman
Pees [Sleyman Bey (elebi)], bizim yce ve sa dostu imparatorumuz
Manuel Palaiologos'un hkmdarl zamannda hkmdarlk yapt.
141016918, 3. ndiksiyon, 13 ubat, Perembe
2 Daha sonra ise, 6918 ylnda, bu Emir Soulman Pees [Emir Sleyman Bey
(elebi)] kardei Mousipees [Musa Bey] Voyvoda Mira'nn hkmettii
Vlachia'dan [Eflak] geldi. Ve Saroutza pasias' [Saruca Paa] Diampolis'te
[Yambol] malup etti, ubat aynn 13'nde, Cuma gn. Ve Romania'nn
[Rumili] btn kaleleri btn topraklar da dahil itaat ettiler.
141016918, 3. ndiksiyon, 15 Haziran, Pazar
3 Onun kardei Emir Soulmanes [Sleyman elebi] geldiinde, mparator
Manuel Palaiologos onun zerine yrd ve ehir'de savatlar, Kosmidion
[Eyp] zerinde, 15 Haziran, Pazar gn. Ve Mousipees'i [Musabey (e
lebi)] malup etti ve onu kovdu.
141016918, 3. ndiksiyon,11 Temmuz, Cuma
4 Dardaki Trklerle2 birlikte tekrar savaa balayan Mousipees [Musabey
(elebi)] Adrianopolis'e [Edirne] geldi ve Krebetzeon ve Dichalen3 araMemaniomenos olarak bilinen bu yer, zmire kadar uzanan ve Menemen'in de ismini ald
ovay tarif etmektedir.
2 "Ew TopKoL ifadesi Rumili'nde Osmanl merkezi hkmetinin dalmasndan sonra
bamsz faaliyet gsteren Trk askeri gruplar iin kullanlm olmaldr. Bkz. P. Schreiner,
Kleinchroniken, c. III, s. 399, dn. 7.
3 Kronik, savan Edirne yaknlarnda Krebetzeon ve Dichala (avaeaov wii Kp11f311r(ov Kal
rv L1xaA.11v) arasnda meydana geldiini yazmtr. Bu yer adlarnn tam olarak yeri tespit
edilememitir. Bizim aratrmalarmzda Gmlcne yaknlarndaki lasmos kasabasn3:
8 km mesafede ve koordinatlar 411 1 '45"N 2513'38"E olarak tespit edilen Dichala adl
bir ky adnn varl tespit edilmitir. Ancak dier yer ad tehis edilememitir. Ayrca
kr. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 399, dn. 8. Trakya toponomisi zerine en son
yaplan almalarda da kronik notundaki kayt tespit edilmesine ramen yer adlarnn
lokasyonu yaplamamtr. Bkz. Tabula Imperii Byzantini 6, 7hrakien (7hrake, Rodope und
Haimimontos) von Peter Soustal, Verlag der sterrischen Akademie der Wissenschaften,
265

snda savatlar. ***, 11 Temmuz, Cuma gn, ve o [Sleyman elebi] onu

[Musa elebi] tekrar malup etti.
141016918, 3. ndiksiyon,yaklak 11 Temmuz
5 Ve Macaristan topraklarna, 1 Vidin blgelerinin Srbistan havalisine doru
Koltzos [Golubac] blgesindeki kaleye kat. Ve onu Lazaros'un olu Knez
despot himaye etti.
Eyll 1410 ubat 1411 /6919, 4. ndiksiyon
6 Daha sonra [69l 9 ylnda, Mousipees [Musa Bey (elebi)] tekrar Make
donia2 blgesine geldi ve Diampolis'e [Yambol], daa, Byrlonkoslara3 indi,
[orada] Mslmanlarla [Mousoulmanoi!Trkler] birlikte su iledi4 ve o
[Musa elebi] ok sayda Trk ldrd ve yollar kesti.5 Ve bir kaleden di-

2
3
4

Viyana 1991, s. 165.

Bu notta "OiAyap[a" olarak yazlmtr. Bu kelime Gy. Moravcsik, Byzantinoturcica, c. il,
s. lOO'de tek bir kaynakta geer ve bu kelimeyi BouAyapia yazmnn bir versiyonu olarak
deerlendirmitir. Fakat hem dil hem tarihsel balamna bakldnda bunu Oiyyapia
olarak deerlendirmek daha doru olacaktr.
Burada Thrakia yerine Makedonia kullanm hakknda daha fazla bilgi iin bkz. P. Schreiner,
"Chronique breve de 1352''. (III), s. 346. 1
zgn metinde "rov BvpJ..ovKov" olarak yazmaktadr. Metinden, tam olarak ne olduu
anlalamamtr. Kr. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 130.
Burada "su iledi" olarak tercme etiimiz szck Yunanca metinde "btAT]eAELev"
szcdr. Bu szcn "oyalanmak, beklemek, ksa sre duraklamak, kalmak, tereddt
etmek vs. gibi anlamlar olduu gibi ayn zamanda su ilemek, gnah ilemek, kabahat
ilemek, yanl yapmak gibi anlamlar da vardr. P. Schreiner Almanca "verweilte" szc
ile karlamtr. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 130. Bkz. E. A. Sophocles, Great
Lexicon, s. 896.
Burada italik olarak eklediimiz cmle yayncnn Yunanca metni yaynlad 1. cildinde
yer almaz. Ancak P. Schreiner eserinin III. cildindeki Almanca evirisine bu cnleyi
ekleyerek, emsalsiz elyazmas nshasndan (editio princeps) bu cmleyi eklediini
gstermi ve cmlenin Yunanca asln dipnotunda eklemitir. Bu cmlenin asl yledir:
"Kal EKAOJ!hcrev (lies: EKM8rcrev) 7tA8r TWV ToupKWV Kal eecrev Touc; p6ouc;" Bkz. P.
Schreiner, Kleinchroniken, c. III, s. 130- 1 3 1 , dn. 71. Grld gibi P. Schreiner burada
hangi fiilin kullanldndan emin deildir. Bu nedenle EKAou!hcrev veya eKAi8rcrev
olarak okunabilecek bu fiili "ldrd= er ttete (?)" olarak tercme etmesine ramen soru
iaretiyle bu phesini gstermitir. Ancak, yukarda gemi zaman hali grlen szcklerin
"ldrmek" anlamlar yoktur. Kald ki Musa elebi'nin ok sayda Trk' ldrdkten sonra
yollar kapatmas mantkl grnmyor. Bunlardan EKAoi!hcrev szc muhtemelen
EKAouw fiilinin ekimidir. Bu szcn, silmek, karmak, yok etmek, unutturmak gibi
anlamlar vardr. Bkz. E. A. Sophocles, Great Lexicon, s. 454. Dier szck EKAi8rcrev ise
muhtemelen EKAw fiilinin ekimidir. Bu szcn zmek, amak, halletmek, kurtarmak,
salvermek, vazgemek, ekilmek gibi anlamlar vardr. Bkz. E. A. Sophocles, Great Lexicon,
s. 465. Her iki szcn anlamlarndan zorlama yorumlarla bir sonuca varlabilir. Ancak bu
durumda kesin olarak okunamam bu szcklerin' imlasna yakn yazlan baka Yunanca
szckler olmas da muhtemel grnyor.
266

er kaleye Emir Soulmanpees'in [Emir Sleyman Bey (elebi)] adamla

rn geirmedi. Bunu haber alan Emir Soulmanpees [Emir Sleyman Bey
(elebi)] kalabalk asker ve arhontlarla Adrianopolis'e [Edirne] gelerek
tekrar onu [Musa elebi] kovalamak iin orduya ulufe datmak zere
harekete geti.
141116919, 4. ndiksiyon, 17 ubat, Sal
7 Emir Soulmanpees [Emir Sleyman Bey (elebi)] hamamlara dkn
olduundan ve ar miktarda arap itiinden, arhontlar ve ileri gelenler
kzarak ordular braktlar ve Mousipees'e [Musa Bey (elebi)] doru ka
mak iin harekete getiler. Bunu duyan Emir Soulmanpees [Emir Sley
man Bey (elebi)] korkaklk yapt ve kamaya kalktnda onu Brysa1
blgesinde yakaladlar ve onu bodular, 17 ubat, Sal gn.
KRONK-97

140316911, 11. ndiksiyon, 9 Mart

1 Pagiazetes [I. Bayezid] ld 69<10> yl, <11.> ndiksiyon'da.
141116919, 4. ndiksiyon, 17 ubat
2 Moursouman tzalapes [Sleyman elebi] ld 6916 yl, <.> ndiksiyon'da.
141316921, 6. ndiksiyon, 5 Temmuz
3 Mses [Musa elebi] ld 6918 yl, < .> ndiksiyon'da.
141716925, 10. ndiksiyon,Austos
4 Despina Rosa ld 6924 yl, <.> ndiksiyon'da.
142116929, 14. ndiksiyon, 21 Mays
5 Kyritzes [I. Mehmed] ld 6932'de, 2. ndiksiyon'da.
142516933, 3. ndiksiyon, 21 Temmuz
6 mparator Manuel ld, 6931 yl, 8. ndiksiyon'da.
Metinde "n; ppuar;" olarak yazlm. Krklareli-Vize olabilir ancak P. Schreiner Brysa'y
"Bunarhisar" bugnk Pnarhisar olarak tespit etmitir. Bkz. P. Schreiner, Schreiner,
Kleinchroniken, c. III, s. 401; Osmanl kaynaklarnda Sleynan elebi'nin lm yeri
hakknda farkl rivayetler vardr. Buna gre baz aratrmalar Babaeski'nin Dyncl
kyn, bazlar Lleburgaz'daki Dncba kyn iaret etmektedir. Kr. Neri,
Mehmed, Kitab- Cihan-nma, 2 Cilt, haz. F.R. Unat-M.A. Kynen, TTK Yaynlar (3.
Bask) Ankara 1995. s. 485 ve dn. 1; Neri, Mevlana Mehmed., Cihannma, haz. Necdet
ztrk, amlca Basm Yayn, stanbul 2008, s. 226; D. Kastritsis, 7he Sons of Bayezid, s.
155- 156.
267

143416942, 12. ndiksiyon, 29 Ocak, Cuma

7 Blachernai [Kilisesi] yangn oldu, 6942 yl iinde, Apokreos'un Cuma
gn, saat gecenin drdnde. Ey Tanrm merhamet et. nc yangn ve
felaket.
143916948, 3. ndiksiyon, 17Aralk
8 Despina Maria 6948 yl iinde ld, 18. ndiksiyon'da (!).
1448/6957, 12. ndiksiyo!l, 31 Ekim
9 mparator Efendi oannes 6956'da ld, 26. ndiksiyon'da (!).
145116959, 14. ndiksiyon, 3 ubat
10 Mrates [il . Murad] 5958'de ld, < . . >.ndiksiyon'da.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
1 1 ehir Trkler tarafndan igal edildi, 6961 yl, 1. ndiksiyon'da, 29 Mays'ta,
Sal gn, gnn 2. saatinde. Ey, hayranlk duyduumuz ve rktc gizem
ve yce varlk.
KRONK-99

141816926, 11. ndiksiyon, 15 Temmuz

1 Philadelphia'nn [Alaehir] metropoliti o zaman Stephanos idi, ve mpa
rator Manuel ve Helene zamannda da, ve onlarn olu oannes zamannda
oseph patrik idi. 6926 yl, 11. ndikisyon, 15 Temmuz'da.
1387/6895, 10. ndiksiyon, 7 Mart, Perembe (?}
2 6937 yl, Gne'in 7. dngs, Ay'n 17. dngsnde, 7 Mart, Megalos
Kano nas' n Perembe gnnde, inansz Trkler Thessalonike'yi aldlar.
145316963, 1. ndiksiyon, 29 Mays
3 6961 yl, Gne'in 17. dngsnde, Ay'n 7.[dngsnde], 1. ndiksiyon,
29 Mays'ta, Hagia Theodosia'nn Sal gn, Konstantinopolis'i inansz
Trkler ald, sa'dan sonra 1453.
KRONK-tol

I
142216931, 1. ndiksiyon, 6Aralk
1 Grebena'nn en aziz piskoposu ve yeni ikinci Chrysostomos Neophytos vefat etti, 6931 yl, 6 Aralk.'ta.

268

. Eyll 48 Austos 48216990, s. ndiksiyon (?)

2 Ve baka bir Blachos Neophytos, 6990(?).
-

II
33l6889, 4. ndiksiyon, 2 Mart, Cumartesi
.
3 2 Mart, 14. ndiksiyon'da, Cumartesi gn, byk ehir Nikaia [Iznik]
Mslmanlar [Mousoulmanoi/Trkler] tarafndan alnd, 6389 yl.
III
446169SS, o. ndiksiyon, oAralk
.
4 6956 ylnda Heksamilion yok oldu.
43016938, 8. ndiksiyon 29 Mart
5 Ve Thessalonike'nin [Selanik] igalinden .sonra oannina [Yanya] 6938 y
lnda teslim edildi.
4S31696, . ndiksiyon, 29 Mays
6 Ve Byzantionlularn, Konstantinopolis'in igali, 6961, 29 Mays, Sal gn.
v

148116989, 4. ndiksiyon, 3 Mays

7 . Vahi kurt ve gaddar canavar Emir Machametes [il. Mehmed] 6989 yln
da ld.
48216990, s. ndiksiyon, 3 Nisan, aramba
8 Bir yl sonra bu ehrin ve Yeni Roma'nn yani Byzantion'un bapiskoposu,
bizim ermi babamz Maksimos vefat etti, 3 Nisan, 15. ndiksiyon'da, ar
amba gn.
KRONK-102

I
43016938, 8. ndiksiyon, 29 Mart, aramba
1 6938 yl 29 Mart'ta, 8. ndiksiyon'da, Cumartesi gn, inansz Mrates
[il. Murad] Thessalonike'yi [Selanik] ald ve yamalad.
143416942, 2. ndiksiyon, 29 Ocak
2 6942 yl, 12. ndiksiyon, 30 Ocak'ta, mehur Blachernai Kilisesi yand.

269

143716946, 1. ndiksiyon, 27 Kasm

3 29 Kasm'da mparator oannes ve Patrik oseph yola kt 6946 yl, 1.
ndiksiyon'da, Roma'ya doru ayrldlar.
145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays
6961 [yl], 1. ndiksiyon, 29 Mays'ta, Trkler Konstantinopolis'i aldlar ve
yamaladlar, Latin inancna getikleri iin ve gnahlarndan dolay Tanr
onlar [Bizanshlar] cezalandrd.

138616894, 9. ndiksiyon, 1 Ocak

5 1 Ocak'ta, gnn 6. saatinde, tam Gne tutulmas oldu, yldzlar dahi ortaya kt, 6894 yl.
137116880, 10. ndiksiyon, 26 Eyll
6 6879 ylnda Srp Ugljea ldrld.
1433/6941, 11. ndiksiyon, 17 Haziran
7 6941 yl, 17 Ocak'ta, gnn 9. saatinde tam Gne tutulmas oldu, yldzlar
dahi ortaya kt.
il

147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz, Perembe

8 Euripos'un [Eriboz] fethinden beri, 6978, 17 Temmuz'da, Perembe
gn.
1446/6955, 10. ndiksiyon, 10Aralk
9 Heksamilion, 6955.
143016939, 9. ndiksiyon, Ekim
10 oannina'nn [Yanya] alnmasndan beri 6939.
150017008, 3. ndiksiyon, 9 Austos
1 1 7008, 15 Austos'ta Methone [Modon] alnd.
149116999, 9. ndiksiyon, Austos
12 Hagion Oros'un [Aynoroz] arilarndan beri, 6999, Austos aynn.
Eyll 1466-Austos 146716975, 15. ndiksiyon
13 Konouchi'nin [Elbasan] kurulmasndan beri, 6975.
153417043, 8. ndiksiyon, 25 Ekim
14 Dionysos Manastr yand, 25 Ekim'de, 7041 ylnda.
270

KRONK-107
1

149717006, 1. ndiksiyon, 29 Ekim, Pazar

1 7005 yl, 1. ndiksiyon'da, 29 Ekim, Pazar gn, ben Manouel Gerakes
Thessalonike'de [Selanik] Metropolit Bapiskopos Maksimos tarafndan
Hagia Theodora Kilisesi'ndeki ayinden sonra, oannes Kaloth(etos?)'un
kz ile evlendim.
149817007, 2. ndiksiyon, 17 Eyll, Pazartesi
7006 yl, 2. ndiksiyon'da, 17 Eyll, Pazartesi gn, rahmetli babam Ge
rakes ruhunu teslim etti, Pazartesi gn, gne batarken. Ve Sal sabah
Hagia Photeine'ye defnedildi.

149917008, 3. ndiksiyon, 28Aralk, Cumartesi

3 7008 yl, 3. ndiksiyo"n, 28 Aralk'ta, Cumartesi gn, sabah, Trk ezan1
okurken srada, olum Theodoros dodu. [sabah, Trk ezan okurken] .
15021701, 6. ndiksiyon, 28Aralk, aramba
7011 [yl] <6.> ndiksiyon, 28 Aralk, aramba gn, kzm Gyrana (?)2
dodu, Trk sabah3 ezan okurken.

152317031, 11. ndiksiyon, 23 Mays, Cumartesi

Ve 7031 [yl], 11. ndiksiyon, 23 Mays, Cumartesi gn, leden sonra ile
akam zeri arasnda, Bubonik Veba4 hastalndan can borcunu dedi.

Buradaki fiil EAaAEvd.aA!w.

Yunanca metinde soru iareti koyan yaync bu ekilde yazlan Yunanca bir isim olmadndan
paleografik olarak okunduu gibi brakmtr. J. Darrouzes'in tavsiyesine uyarak, 3. ciltteki
dzeltme cetvelinde Kupava olarak dzeltmitir. Ancak E. Zachariadou'nun metne ilikin
yazd deerlendirme yazsnda bu ismin Kupa '.i\vva (Kyra Anna)'nn telaffuzu olarak
anlalmas gerektii ifade edilmektedir.
Metinde axaanay (achsabag) ya da baka bir yerde axaanayi (achsabagi) szcn
P. Schreiner ''Allahekber=" olarak tercme etmitir. Ancak soru iareti ekleyerek emin
olmadn belirtmitir. Kanaatimce, bu kelime "sabah ezan"n belirtmek iin kullanlmtr.
Zira bir nceki nottan doumun sabah "T.irk"n yani mam'n ezan okurken olduu zaten
anlalyor. Yukarda ezan okumak iin kullanlan fiilin yanna Allahekber eklemesi
mantkl grnmyor. nk ayn zamanda w artikeli ile bunu isim halinde kullanmasndan
dolay "Trk allhekber ezan okurken" gibi bir tercme gerekir. Bu nedenlerle yukardaki
tercmeyi uygun grdm.
"v6aou T<; Bo wvr" Bubonik Veba, Trke'de Hyarckl Veba olarak bilinir. Deride
balayp iltihap ve koyu yumrularla, ate, bulant, kusma belirtilerinden birka gn sonra
lme yol aan bu veba tr, 1347-51 yllar arasnda zellikle Avrupa'nn te birinin
ld salgnda etkili olmutr.

271

150517013, 8. ndiksiyon, 3 ubat, Pazartesi

6 7013 [yl], 9. ndiksiyon'da, 3 ubat, Pazartesi gn, kzm Eufrosyne do
du, Pazartesi gn, akamzeri ve akam arasnda, Paskalya ncesi perhizin
ilk Pazartesi gn.1
152117030, 10. ndiksiyon, 11 Eyll
7 Ve 7030 ylnda, Abrambaki Manouel ile evlendi, 11 Eyll'de.
150817016, 11. ndiksiyon, 25 Ocak, Sal
8 7016 [yl], 11. ndik.siyan, 25 Ocak, Sal gn, olum Kantakouzenos do
du, Sal gn, akam saatinde.
152317031, 11. ndiksiyon, 31 Mays, Pazar
Ve 7031 [ylnda], 11. ndik.siyan, 31 Mays, Pazar gn, sabah, gn aarr
ken, [o] can borcunu dedi.

151217020, 15. ndiksiyon, 13 ubat, Cumartesi

10 7020 [yl], 15. ndiksiyon, 13 ubat, Cuma gn, olum Gerakoudes do
du, Cuma gn, sala okunduu2 saatte.
152317031, 11. ndiksiyon, 20 Haziran, Pazar
1 1 Ve 7031 [ylnda], 11. ndik.siyan, 20 Haziran, Cumartesi gn, Ttirk sabah
ezan okurken, [o] ruhunu teslim etti.
151817026, 6. ndiksiyon, 26 Mays, aramba
12 7026 [yl], 26 Mays, aramba gn, olum oannes dodu. Ben ise
ehir'de idim.
il

138316892, 7. ndiksiyon, 19 Eyll

13 6892 [yl], 19 Eyll'de, Trkler zavall Serres'i [S erez] aldlar.
152217030, 10. ndiksiyon, 25 Haziran, aramba
14 7030 yl, 10. ndik.siyan, 25 Haziran, aramba gn, ileriyle ve szleriyle
Romallarn saygsn kazanm megas domestikos'un olu, Michael Kan2

Ka8apft leuTepa (Kathare Deutera).

Burada da yukarda geen "eM>.ev" fiilinin farkl bir yazl kullanlyor. Yunanca aslnda
"Tav aM>.ev 6 craMc;" ifadesi, kronik yazarnn Mslmanlarn terminolojisinden
haberdar olduunu ve sala ile ezan ayrabildiini gstermektedir. Yukarda yayncnn
ekledii tarihte, gn Cumartesi olarak dzeltmitir. Oysa, kronik yazar dorusunu
yazmtr. Cuma gn sala okunurken, yani Cuma namazndan nce okunan sala srasnda
olunun ldn kaydetmitir.
272

takouzenos, Bubonik [Hyarckl] Veba'dan dolay can borcunu dedi, ve

Hagia Paraskeue'ye defnedildi.
138916897, 12. ndiksiyon, 15 Haziran
15 6<89>7 ylnda Emir [I . Murad] ve Despot Lazaros Srbistan'da ldrld.
1389/6897, 12. ndiksiyon, 20 Mart
1 6 Ayn ylda byk bir deprem oldu.
145816966, 6. ndiksiyon, Mays-Austos
1 7 6966 ylnda Sultan Mechametes [il . Mehmed] Morea'ya [Mora] indi ve
Patra'y ve Aetos'u ve Korinthos'u ve Akova ve Mouchli'yi [Muhli] ald.
147016978, 3. ndiksiyon, 12 Temmuz
1 8 6977 ylnda Sultan Mechemetes [il . Mehmed] Euripos'u [Erihoz] ald.
Ve Basilika'y yamaladlar ve btn Franklar kestiler.
KRON K- 112

123516743, 8. ndiksiyon, Bahar

1 oannes Doukas Vatatzes'in zamannda, onun olu mparator Theodoros
Laskaris'in Bulgarlarn arhontu Asan'n kz Helene ile evlenmesini ta
kiben, daha nce Konstantinopolis patrii olan Germanos'un desteiyle
Trnovo kilisesine otonom bir patriklik tevzi edildi.
138716895, 10. ndiksiyon, Mart-Mays (?}
2 6895 yl,10. ndiksiyon, Nisan aynda, Thessalonike [S elanik] Trklere
teslim oldu. 4 yldr bunlar tarafndan kuatma altndayd.
KRONK- 114

1390/6899, 14. ndiksiyon, Eyll (?}

1 6899 yl, 14. ndiksiyon, Gne'in 21. dngs, Ay'n 2. dngs, res
mi Paskalya 2f . Mart, Hristiyanlarn Paskalyas 26 Mart. Bu ylda adn
Christos'tan [Isa] alm olan ehir yani Christoupolis [Kavala] inansz
Muhammediler [Mamethanoi/T'tlrkler] tarafndan igal edildi ve kaide
lerinden ykld, ve hzla ehrin sakinleri blnerek farkl blge ve kylere
datldlar. Ve bu durum kt eyler yaam olan bu ehrin sakinleri iin
daha kt oldu. Bu Hristiyan nfusun felaket ve ykm o kadar bykt
ki, zannediyorum benzeri ok eskiden Nabukadnezar zamannda Kuds
ehrinde oldu.
273

1402 Temmuz-Ekim/ 691f1-11, 10.-11. ndiksiyon

2 26910 ylnda Pers [Iran] topraklarnn dou blgelerinden Timurlenk
adndaki satrap geldi. Ve her eyi batan sona yamalayarak geti -Kapa
dokia ve Frigya, Asya [Kk Asya] ve Bithynia ve oradaki Lampsakos'a
[Lapseki] kadar- Ondan sonra Atoumanes [O smanl] Anadolu <hkm
dar> Pagiazetes [I. Bayezid] savata kar karya geldi ve onu tamamen
yenerek onu ayn zamanda kadn ve ocuklaryla beraber yakalad.
KRONK-115

145316961, 1. ndiksiyon, 29 Mays

1 6961 yl, 1. ndiksiyon, 29 Mays Sa) gn, zavall yce ehir Konstantino
polis inansz ve tanrsz smaililer [lsmaelitai/Trkler] Achmet [Ahmed]
veya Mechmet [il. Mehmed] tarafndan tutsak edildi. Ve orada bulunan
lar vay vay demenin dnda gnah karabilirlerdi. ok byk bir dehet
ti. Ayaa kaldran Tanr'ya kr, Amin. Dindar imparator Konstantinos
Palaiologos'un hkmdarl zamannda gerekleti. Byk ve dindar im
parator Konstantinos tarafndan ina edildi, ve Tanr anasnn [Meryem]
ynetilemeyen korumasnda kald, tekrar Konstantinos [Palaiologos] za
mannda bizim gnahlarmzn okluu yznden tutsak edildi.
146316971, 11. ndiksiyon, 3 Nisan, Pazar-25 Temmuz
2 6971 yl, 11. ndiksiyon, 3 Nisan, Vayia yortusunun Pazar gn, Argos da
Trkler tarafndan tutsak edildi, ve 25 Temmuz'da yine Trkler Argoslular
oluk ocuk toplayarak onlar Tourkia'ya [Trkiye] gtrdler.
KRONK-1 161

146216970, 10. ndiksiyon, Haziran

1 6970 C462] yl Haziran ay boyunca Emir [il. Mehmed] Vlachia'da
[Eflak] Drakoula'ya kar gitti; Drakoula gece aniden ve iki kez saldrd
ve Emir'in [il. Mehmed] ordusunda ok sayda katliam yapt; sonra baka
bir blgeden Emir'in [il. Mehmed] ordusuna, kadn, ocuk ve hayvanlara
saldrd ve geri dnd.
146216971, 11. ndiksiyon 1-17 Eyll
Emir [il. Mehmed] derhal hazrland ve Mytilene'ye [Midilli] gitti ve
Melanourin'i kuatt ve ald. (f. 211) Midillililer korkarak itaat ettiler ve
teslim oldular, 6971 C462] yl Eyll aynda.

Bu iki notun ayns, aada tercmesini eklediim E. Mioni'nin yaynlad kronikte de

vardr. Metinde Melanourin olarak geen yer adnn tam olarak tespiti yaplamamtr.
' 274

Elpidio Mioni'nin Yaynlad Ksa Kronik1

P. Schreiner'in 1979'da tamamlad eserinden birka yl sonra talyan bilim
adam Elpidio Mioni, Schreiner'in aratrmalarnda gzden kard yeni bir
kronik yaynlamtr. erik bakmndan hem Bizans hem de Osmanl tarihine
dair olduka zengin bilgiler ihtiva etmektedir. Bu almada "Mioni Kroni
i" olarak adlandrdmz bu kronik son yllara kadar tarih almalarnda pek
dikkate alnmam, ancak son zamanlarda zellikle Fetret Devri ve sonrasyla
ilgili verdii bilgilerin ok kymetli olduu anlalmtr.2 Mioni, kronii tal
yanca evirisiyle birlikte yaynlamtr. Ancak tarihi deerlendirmeler yapma
dan sadece notlarn hangi olaydan bahsettiini ksaca belirtmitir. E. Mioni
bu kronii yaynlarken, doal olarak ncelikle kroniin bulunduu yazma eser,
yazar ve dil zellikleri gibi konularda iki sayfa bilgi vermitir.3 Dolaysyla kro
nik hakknda onun yazdklar dnda daha ayrntl bilgilere ulamak mmkn
deildir. Mioni'nin yazdklarna gre kronik Biblioteca Marciana (Marciana
Ktphanesi)'daki Marc. gr. 595 numaral ve 1624 tarihli bir yazmada bulun
mutur. Toplam 26 dosyadan oluan ve 7 ayr mstensihin elinden kt an
lalan yazma, Jacobo Gallico adl biri tarafndan bir mahkfmun salverilmesi
karlnda Venedik Cumhuriyeti'ne verilmitir. Onun tespitlerine gre sz
konusu yazma 1390-1420 yllar arasna tarihlenir. Hatta 1411 ylna tarih
lendiine dair iaretler vardr. Kroniin olas e son tamamlanma tarihinin ise
1462 yl olduunu tespit etmitir. Ayrca, anonim olan kronik yazarnn elin
den kan metne bir mstensihin 62 ve 63 numaral notlar eklediini, son iki
notun ise (1512 ve 1528) yine baka bir el tarafndan eklendiini tespit etmitir.
E. Mioni, baz flolojik tespitlerinin yan sra, yaz stiline ve ifadelere dayanarak
kronik yazarnn veya mstensihin ok doru yazmay bilen, geni bilgisi olan
eitimli biri olduunu belirtmitir. Ona gre kronik yazarnn, Bizans meneli
bir manastr rahibi olduu, dini mahiyetli bilgilerin ayrntl ve dier kronik
lerden daha doru kaydedilmesinden anlalmaktadr. Yazarn dili kullanmas
dikkat ekicidir ve klasik slup sz konusudur. Kronikte, Orta a Yunancas
kelimelerin yazmnda pek ok mstensihin dt hatalarn nadiren grl
dn, basit ve akc slubun yannda gizli zne belirtilirken baz kelimelerin
tekrarna ska rastlandn da tespit etmitir.4 Kroniin ihtiva ettii bilgileri
2
3
4

E. Mioni, "cronaca bizantina s. 71-88.

Bu dnem zerine en yeni ve Ksa Kronikler'i eksiksiz olarak kullanan eser iin bkz. D.
Kastritsis, 1he Sons ofBayezid.
E. Mioni, "cronaca bizantina s. 71.
E. Mioni, cronaca bizantina, s. 72.
275

incelediimizde yazarn baz ifadeleri gze arpmaktadr. Genellikle Kons

tantinopolis kelimesini kullanan yazar, sadece iki yerde, istisna olmak zere
Konstantinopolis yerine "Polis (ehir)" kelimesini kullanmtr. Bizansllardan
bahsederken kulland "bizimkiler" ifadesi Mioni'nin de dikkatini ekmitir.
htiva ettii bilgiler bakmndan, P. Schreiner'in yaynlad dier kronikler
le karlatrldnda en zengin kroniklerden biri olduu sylenebilir. Fakat
burada Mioni'nin dikkat ekmedii bir zellik, yazarn kronolojiyi kaydetme
slubudur. lk bakta Schreiner'in yaynlad dier Ksa Kronik/erle ayn gibi .
grnmekle birlikte yazarn iki istisna not hari kronolojide ndiksiyon'u kay
detmedii grlmektedir. ndiksiyon'un kaydedildii iki not ise (56 ve 64) 1456
ve 1512 yl olaylaryla ilgilidir 64 numaral notun, muhtemelen olayn grg
ahidi olan baka bir el tarafndan eklendii Mioni tarafndan tespit edilmitir.
56 numaral not hakknda Mioni tarafndan zel bir aklama yaplmamtr.
Kronik toplam 65 nottan olumaktadr. Kronik yazar 1204 ylnda Halla
rn stanbul'u igalinden balayarak ikinci nottan itibaren XIV. yzyla atlam
tr. Notlarn ounluu Bizans tarihindeki gelimeler ve dini konulardan oluur.
Bu notlardan 24'nde O smanl dnemiyle ilgili bilgiler kaydedilmitir.

276

Kroniin Trke evirisi

1 . (f.207) 12 Nisan 6711 [=1203] Konstantinopolis Latinler tarafndan igal
edildi, oannes Kamateros'un1 patrikliinde. Romallar onu [Konstantino
polis] tekrar 6769 [= 1261 ] yl, 25 Temmuz'da, Palaiologoslarn birincisi
Michael'in [VIII . Palaiologos] imparatorluunun nc ylnda geri al
dlar, Arsenios Autoreianos2 patrikliinde.
2 . 12 Ekim 6831 [= 1322]3 ylnda Palaiologoslarn ncs imparator Mic
hael hayata gzlerini yumdu.
3. 6831 [= 1323] yl Nisan aynda hanedanda drdnc olan Andronikos
[ili .] Palaiologos, ehir'den [Konstantinopolis] kat ve ilk i sava ba
lad.
4; 24 Mays 6838'de [=1330] mparator [Andronikos 111. Palaiologos]
ehir'e girdi ve mutlak [monokrator] hkmdar oldu.
5. 11 Haziran 6839 [=1331]'de ayn imparator [Andronikos 111 . Palaiolo
gos] savaa girdi ve Philokrene'de bozguna urad.
6 . 6840 [=1332] yl ubat aynn 12'sinde Aziz Niketas denilen stundaki
Byk Konstantinos'un diktii ha Krk Azizler Kilisesi'ne doru dt,
ayn gece, kei ad Antonios olan, Andronikos il. Palaiologos hibir has
talk ekmeden ld.
7. 6840 [= 1332] yl Temmuz aynda Palaiologos haedannn drdncs
mparator Andronikos, Aleksandros'a [Bulgar ar lvan ] kar savaa gir
di ve Rousokastron'da4 yenildi.
, 8. 15 Haziran 6849 [= 1341] ylnda ayn dindar imparator hayata gzlerini
yumdu ve kutsal Hodegetria Manastr'na defnedildi.
9.' (f. 207) 26 Ekim 6850 [= 1341] ylnda Kantakouzenos imparatorluk tacn
giydi ve Romallarn byk kargaas ve zarar oldu.
0.
1 6852 yl [1344] Ekim aynda byk bir deprem oldu ve ehir'in [Kons
tantinopolis] surlar ykld.
.
11 1 1 Haziran 6853 [=1345] ylnda tutsak olan arhontlar Byk D k' [Me1 198-1206 tarihleri arasnda stanbul patriidir. Bkz. Alice-MaryTalbot John X Kamateros,

ODB, c. II, s. 1054-1055.

2

3
4

1254-65 yllar arasnda stanbul patriklii yapm, dini ve siyasi grleri nedeniyle
sarayla anlamazla dt dnemde kendi adyla anlan isyanc Arsenitler'in fikri lideri
olmutur. Ayrntl bilgi iin bkz. Alice-Mary Talbot 'J\rsenios Autoreianos'; ODB, c. I, s.
187.
E. Mioni, 6829 [ =1320) eklinde hatal evrilmi grnyor.
Bugn Bulgaristan'daki Burgaz snrlar iinde kalan kyn addr. Sava bu kyn adyla
anlr.
277

gas D uks Aleksios Apokaukos] Byk Saray'da ldrdler. _ Ayn ayn

12'sinde Byk Saray'n zindanlarnda olan bu arhontlar da ldrldler.
2
1 . 19 Mays 6854 [= 1 346] ylnda Tanr'nn byk eseri Byk Kilise [Aya

sofya] ykld, altar ve byk apsis dindar ve saygdeer imparatorie Anna

Palaiologina tarafndan ina ettirildi.
1 3 . 6855 [=1347] yl ubat aynn 3'nde imparator oannes Kantakouzenos,
Andreas Phakeolatos'un2 yardm ve ibirliiyle ehir'e [Konstantinopo
lis] girdi. Ayn gn Patrik oannes [Kalekas] patriklikten azledildi.
14. 6856 [= 1 348] ylnda Latinler Herakleion'u [Marmara Erelisi] ele geir
di.
15 . 6857 [=1349] yl Mart aynda Romallarn imparatorluk donanmas ye
nildi, Romallar, sava olmadan ve hibir Romal savamadan Byk Dk
Tzamblakon'un3 korkakl ve idaresi yznden dtler ve bouldular.
1 6 . 22 Kasm 6863'de [= 1354] mparator oannes V. Palaiologos Exartysis'ten4
[ehir'e] girdi ve mutlak hkmdar oldu ve Kantakouzenos ve mparatori
e taht braktlar ve gnlsz olarak kei oldular.
7
1 . (f. 208) 2 Eyll 6875 [= 1 366]'da Kont [Amadeo di] Savoye ehir'e geldi.
1 8 . 20 Eyll, Pazar gn 6877 [=1 368] ylnda Hipodrom'da Papa'nn mektu
bunu okudular.
1 9 . 25 Eyll 6882 [=1373] ylnda Palaiologoslarn altncs olan mparator
Manuel sarayda Aeton'da ta giydi.
20. 6885 [=Eyll 1 376-Austos 1 377] ylnda en azizPhilotheos [Kokkinos]'un
patriklii sona erdi.
2 1. 6900 [= 1 39 1] yl Aralk aynda dindar hanmefendi Helene ehir'e geldi,
mparator l\tJanuel ile evlendi ve her ikisi ayn yln 11 ubat'nda Kutsal
Oul sa Pazar'nda ta giydiler.
22. 8 Haziran 6903 [=1395] ylnda Pagiazit [I. Bayezid] ile sava gerekleti.
23 . 6904 [= 1 395] yl Ksm aynda Macarlarn kral Sigismund imparaorluk
gemileriyle ehir'e geldi, nk Pagiazites [I. Bayezid] onu ve Franklar

3
4

1345'te len Megas Douks, i sava srasnda etkin rol oynayan yksek rtbeli brokratlarn
banda gelir. Geni bilgi iin bkz. Alice-Mary Talbot, "Apokaukos Alexios'; ODB, c. I, s. 134135.
Kantakouzenos'un stanbul'u ele geirmesine yardm ettikten imparator tarafndan
donanmann bana getirilen dnemin etkili isimlerinden biridir. Bkz. E. Trapp, PLP, no.
29559.
Kantakouzenos dneminde Megas Douks, Megas Domestikos gibi unvanlaryla nde gelen
komutanlardan biridir. Bkz. Alexander Kazhdan, "Tzamplakon ODB, c. III, s. 2 135.
Hali'in karsndaki tersane olarak kullanlan yer. Bizans'ta kullanlan denizcilik terimidir.
Daha geni bilgi iin bkz. Bkz. Helene Ahrweiler, Byzance et la mer, la marine de guerre, la
politique et les intitutions maritimes de Byzance aux Vlle-XVe siecles, Presses Universitaires
de France, Paris 1966, s. 420-422.
278

Tuna'da yenmiti.

24. (f.209) 6905 [= 1 397] yl Austos aynda imparator Manuel'in annesi din

dar mparatorie vefat etti, kei olup Hypomone adn almt. Ayn ay
iinde aziz Patrik Kallistos Ksanthopoulos da vefat etti.
25 . 4 Aralk 6908 [= 1 399] ylnda mparator oannes Selymbria'dan [Silivri]
ehir'e geldi ve ayn ayn 10'unda onun amcas imparator Manuel [il. Pa
laiologos] ayrld ve Frankia'ya [Bat Avrupa'ya] doru yneldi.
26 . 28 Temmuz 6910 [= 1402] Cuma gn Ankyra [Ankara] blgesinde sava
oldu, Timur Pagiazit'in [I. Bayezid] ordularn ve onun btn dou top
raklarn tahrip etti, ve Bayezid'i tutsak ald, bu haber buraya 4 Austos'ta
kaydedildi.
27 . (f. 208) 6911 [ =1403] yl Haziran aynda imparator [il.] Manuel Palaiolo
gos Frankia'dan [Bat Avrupa'dan] geri dnd.
28 . 6917 [= 1408] yl Eyll aynda kei ad Iosef olan oannes Palaiologos,
Thessalonike'de [Selanik] vefat etti.
29 . 6918 [= 14 1 0] yl ubat aynda Moses [Musa] Vlachia'dan [Eflak] geti ve
Bat'nn [Rumili] btn topraklarn ve kalelerini ald
30 . Ayn yln 3 Hazirannda ayn Moses [Musa elebi] Hagion Phokas'da
[Ortaky] paschainon [baskn] ile Mousourmanes'in [Sleyman elebi]
ordusuna kar sava yapt ve onlar yendi ve Agios Phokas' ald.
3 1. Ayn ayn 14'nde imparator [basileus] Moursoumanes Tzalapi [Sley
man elebi] ehir'e gei ve 15'inde [ehir'den] ayrld ve Kalligarioi [E
rikap] semtindeki sarayn nnde Moses [Musa elebi] ile savat ve onu
kovalad ve Moursoumanes [Sleyman elebi] tekrar Bat'nn [Rumili]
hkmdar oldu. Bundan sonra Anadolu'yu da Kyritzes [I. Mehmed] ald.
32. 6919 ylnn [= 14 11] 26 Ekiminde aziz Euthymios ekmenik patrik olarak
takdis edildi.
33 . 6919 [= 1411] ylnn ubat aynda Moses [Musa elebi] aniden bir or
duyla Adrianopolis'te [Edirne] ortaya kt ve Moursoumanes'i [Sleyman
elebi] ldrd, ve bizimle byk kargaa ve sava oldu.
34. 6921 [ 14 13] yl Mays aynda Kyritzes [I. Mehmed] nc kez [kar
kyya] geti ve Sofa [Sofya] blgesine gitti Moses'e [Musa elebi] kar
. savat ve onu ldrd ve Kyritzes [1. Mehmed] hkmdar oldu.
35 . f. (209) 27 Temmuz 6922 [= 1414] mparator Manuel [ehirden] aySleyman elebi veya Osmanl kaynaklarnda rastlanan adyla Emir Sleyman'n ad,
ada Bizans ve Latin kaynaklarnda genellikle Emir Sleyman-Mir Slman yazmlarnn
deimi haliyle, Mousoulman elebi, Moursoumanes, Mouslouman, Musulman Zalapi
gibi biimlerde karmza kar. Bu konuda D. Kastritsis'in ilgin yorumlar iin bkz. D.
Kastritsis, 1he Sons ofBayezid, s. 43.
279

rld ve Thasos'a ulat ve savalar yapt ve onu igal etti. Sonra oradan
Peloponnesos'a ulat ve Heksamilionu ina etti; oradan 24 Mart 6924
[= 141 6]'te geri geldi. Ayn Mart'n 29'unda en aziz patrik Euthymios vefat
etti.
36 . Savurgan Oul Pazar' 19 Ocak'ta oannes VII. Palaiologos Latinlerin en
soylularndan Sofa [Montferrato] ile evlendi ve 6929 [=1421] ylnda im
parator ilan edildi ve ta giydi.
37. 6929 [=1421] yl Mays aynn sonlar civarnda Kyritzes [I. Mehmed]
ld. Ayn yln Austos aynda mparator [Manuel] Moustafas' [Kk
Mustafa] Peloponnesos'tan Kallioupoli'ye [Gelibolu] getirdi. O ortaya
kt ve Bat'nn [Rumeli] hkmdar oldu.
38. 6930 [= 1422] yl ubat aynda Kyitzes'in [I . Mehmed] olu Morates [il .
Murad] Cenevizlilerin kuvvetleriyle birlikte Kallioupolis'ten [Gelibolu]
geti, Moustafas' [Kk Mustafa] ldrd ve hkmdar oldu.
39 . 6930 [= 1422] yl Haziran aynn lO'unda Michaloglis [Mihalolu] geldi
ve ehir'i [Konstantinopolis] kuatt; ve Morates [il . Murad] kalabalk
bir orduyla geldi ve birleip surlara saldrdlar; Austos'un 24'nde byk
bir savaa ti.tutular ve en dindar Theotokos'un yardmyla baarsz oldu ve
6 Eyll'de sonusuz geri dndler.
40 . 6932 [= 1423] yl Eyll aynda Despot Demetrios gemilerle [ehirden]
yola kt ve Eflak yoluyla Macaristana ulat.
41 . (f. 209) 6932 [= 1423] yl 14 Kasrn'da saygdeer mparator oannes
yola kt ve Venedik gemileriyle Venedik'e ve buradan Alamanlarn kra
l Sigismund'a ulat. Buradan tekrar 1 Kasm 6933 [= 1424] ylnda geri
dnd.
42 . 6932 [= 1423] yl ubat aynda mparator Manuel, Moratos [il . Murad]
ile Loukas Notaras'n elilii ve byk gayretiyle bar yapt ki o [Notaras]
bundan sonra Mesazon ve Byk Dk oldu.
43 . 20 Temmuz 6933 [= 1425 ] ylnda saygdeer mparator Manuel kei ad
Matthaios adyla vefat etti.
44. 27 Kasm 6946 [= 1437] ylnda saygdeer mparator oannes Patrik Iosef
ve dou kilisesindeki herkesle birlikte yola kt, Papa'ya gitti.
45 . 6947 [= 1438] ylnn 2 Hazirannda bizimkiler Latinlerle birlik yapmak .
istediler, fakat onlar kendi fikirlerinde biz de bizimkilerde kaldk.
Ayn
Hazirann lO'unda Patrik vefat etti, ve o da birlii kabul ediyordu.
6
.
4
47. 6947 [= 1438] yl, Temmuz'un 6's, 1439'un Tanr'nn sa'da vcut bulduu
Pazartesi gn, birlik gerekletirildi. mparator beraberindekilerle birlikte
1

KupaK Tou AmlTou.

280

Konsil'den Konstantinopolis'e 6948 [ =1440] yl 1 ubat'ta ulat.

48 . 6950 [=1442] yl Nisan aynda saygdeer Despot Demetrios Moratos'la
[il. Murad] birlik oldu ve ehir'e kar savatlar.
49 . (f. 210) 6955 [=1447] yl 27 Haziranda Despot Theodoros Palaiologos ve
fat etti ve cesedi Selymbria'dan [Silivri] ehir'e [Konstantinopolis] geti
rildi ve defnedildi.
50. 31 Ekim 6956 [=1448] ylnda VII. Palaiologos olan mparator oannes
vefat etti.
5 1. Ayn yln 12 Mart'nda Despot saygdeer Konstantinos Palaiologos ge
miyle ehir'e [ Konstantinopolis] geldi imparatorluu ald.
52. 24 Mart 6958 [= 1450] ylnda bu imparatorlarn annesi en dindar saygde
er mparatorie Helene [Dragas] vefat etti, kei ad Hypomone idi.
53. 24 Mart 6960 [=1452] Mechemetpei Tzalapes [il. Mehmed] Boaz ky
sna geldi ve Neokastronu [Rumelihisar] ina etmeye balad ve yaklak
Haziran sonlarnda sava yapt.
54. 6961 [= 1453] ylnn 5 Nisannda o [il. Mehmed] kalabalk bir ordu ve
ok sayda ve byk sava gereleriyle geldi ve ehir'i karadan ve denizden
kuatt, ve 29 Mays Sal gn onu [ehir'i] ald.
55 . 2 ubat 6962 [=1454] ylnda muhteem bir mucize meydana geldi.
Karadeniz'den devasa buz paralar geldi, bazlar evler kadar bykt, ba
zlar daha kkt, bazlar da o kadar bykt ki btn limanlar bunlarla
doldu, kimileri buzlarn stnde kendi ayaklaryla yryerek Galata'ya ka
dar gittiler ve dndler; boaz, liman ve Propontis [Marmara Denizi] buz
larla doldu. Bunlar gider gitmez dierleri geliyordu ve liman dolduruyordu,
ve bu durum ubat ay boyunca devam etti.
56 . (f. 210) 25 Aralk, 5. ndiksiyon, 6965 [=1456] ylnda Serbia'nn [Srbis
tan] dindar despotu Georgios Voulkos [Georg Brankovi] vefat etti.
57. 6968 [=1459] yl Eyll aynda Emir [il. Mehmed] Amastris'e [Amasra]
geldi ve onu teslim edenlerin korkakl sayesinde ald.
58. 6968 [=1460] Haziran aynda Emir [il. Mehmed] son defa Morea'ya
[Mora] geldi ve sadece Monembasia ve Venediklilerin kaleleri hari btn
blgeyi ve kaleleri ald.
59. 6969 [= 146 1] yl Haziran aynda Emir [il. Mehmed] Sinopi'ye [Sinop]
geldi ve onu ald; sonra Trapezounta'ya [Trabzon] geldi Trabzonlu korkak
lar hemen ona itaat ettiler. Onu da ayn yln 1 Austos'unda teslim ald.
60 . 697.0 [= 1462] yl Haziran ay boyunca Emir [il. Mehmed] Vlachia'ya
[Eflak] Drakoula'ya kar geti; Drakoula gece aniden ve iki kez saldrd
ve Emir'in ordusunda ok sayda katliam yapt; sonra baka bir blgeden

281

Emir'in [il . Mehmed] ordusuna, kadn, ocuk ve hayvanlara saldrd ve

geri dnd.
61 . Emir [il. Mehmed] derhal hazrland ve Mytilene'ye [Midilli] gitti ve
Melanourin'i1 kuatt ve ald. (f. 211) Midillililer korkarak itaat ettiler ve
teslim oldular 6971 [= 1462] yl Eyll aynda.
62 . (f. 206) 6874 [= 1386] yl Ocak aynn 1'inde tam bir Gne tutulmas oldu
ve len saatlerinde gece gibi karanlk oldu ve tekrar gn grnd.
63. 6942 [= 1434] ylnn 30 Ocak Ruhlar Cumas'nda Blachernai'nin en kutsal
ve en gzel kilisesi Theotokos Kilisesi yand.
64. (f.211) 7020 [= 1512] yl, 15. ndiksiyon, Ay'n 9. Dngs, 9. Ay g
nnde, 24 Nisan, gnn drdnc saatinde, Sultan Selemes [I . Selim]
Konstantinopolis'e geldi.
5
6 . Sultan Souleimani [I . Sleyman] Buda'ya sefere kt, 10 Mays 7036
[= 1528] .

Metinde Melanourin olarak geen yer adnn tam olarak tespiti yaplamamtr. E. Mioni,
Midilli Adas'nda Melanudion olabileceini belirtiyor. Bkz. E. Mioni, "cronaca bizantina s.
87.
282

Mnferit Kronik Notlar ( Chroniken Einzelnotizen)

(Chron. Not. 45): Mays aynn 8'inde, 11. ndiksiyon'da, mparator Anroni
kos kt ve Derkos'a [Terkos] gitti. Ve ayn ayn l l'inde onun babas [V. loan
nes] ehir'deki Ttirk'e gitti, ve onu [Andronikos'u] Aetos Saray'nda hapsetti.
(Chron. Not 48): Ben de naizane Kei Kyrillos, Manastrn ikinci kuru
cusu ok muhterem Kei Dorotheos'un yardmyla ve bizim Hagion Oros'ta
[Aynaroz] bu yl iinde bu saygdeer imparatorluk manastr Ksiropotamos'ta
barahiplii ok muhterem kei Arsenios'un yapt tarihte, 6896 ylnn Ka
sm aynda, Sal gn Ksiropotamos Manastr'na geldim. Konstantinopolis'te
oannes Palaiologos'un imparator olduu srada ve Thesaalonike'de [Selanik]
ise imparatorun olu Manuel'in idareci olduu bu yl iinde Mslmanlar
[Mousoulmanoilrtlrkler] Serres'i [Serez] ve ayn ekilde Zichnai'yi [Zihne]
ve ***'yi ve Makedonia kaytlarnda (?) yer alan daha baka pek ok kk ehri
6. ndiksiyon'da ele geirdiler.
(Chron. Not. 53): 7 Mays'ta, 10. ndiksiyon'da, Thessalonike [Selanik] Ro
mallardan alnd ve Agarenlere [Agarenoi/rtlrkler], kpeklere, sa'nn d
manlarna teslim edildi.
(Chron. Not. 54): 6894 [= 1386] yl, 9. ndiksiyon'da o zaman Tanr'nn
feragat yaanyordu ve Agarenler [Agarenoilrtlrkler] sadece Berroia [Veria/
Karaferye] kentinin deil, blgenin en kk topraklarna kadar efendileri ol
dular.
(Chron. Not. 57): 6899 [= 139 1] yl, 14.ndiksiyon, 16 ubat, Perembe gn
mparator oa;nes Palaiologos hayata gzlerini yumdu ve Konstantinopolis'e
defnedildi. Onun olu Manuel ve torunu oannnes Anadolu'da Sultan
Bagiazetes [I . Bayezid] ile birlikteydi.
(Chron. Not. 64): Ayn yl ve ndiksiyon'da, 17 Temmuz'da, imansz Aga
renlerin [Agarenoilrtlrkler] sava ***'in surlar evresinde oldu ve iki karde
*** ve Mses [Musa elebi] mahvoldular ve pek ok insan katledildi *** tMi
.
srmant. "
(Chron. Not. 67): 21 Mays'ta, 14. ndiksiyon'da, 6929 [= 1421] ylnda, B
yk Demetrios'un mucizesiyle tanrsz ve imansz Sultan Kyritzes [I . Meh
med] dizanteri ve epilepsi hastalndan ld, ki o Agarenlerin [Agarenoi/
Trkler] hkmdar, Thessalonike [Selanik] ve Romal [Bizans] her eye ok
byk bask ve eziyet ediyordu.
(Chron. Not. 68): Ocak aynda, 15. ndiksiyon'da, 6930 [= 1422] ylnda,
Mourates [il . Murad], Dou'dan Bat'ya Kallioupoli [Gelibolu] yoluyla Cene283

vizillerin ibirlii ve yardmyla mparator Manuel Palaiologos'un rzas olma

dan geti, Sultann olu, onun amcas, Bayezid'in olu Moustafas [Mustafa] ile
birlikte; ve o [Mustafa] bir tertiple ordulara hkmediyordu, fakat Amourates
[il. Murad] tarafndan Adrianopolis'te [Edirne] bouldu.
(Chron. Not. 69):2 24 Ocak'ta, 1. ndiksiyon'da, 6931 [=1423] yln
da, Sultann [I. Mehmed] ol!J Mourates [il. Mirad] Bat'dan Dou'ya
[Anadolu'Ya] geti ve Nikaia'da [Iznik] isyanc ve komplocu kardei Moustafas'
[Kk Mustafa] kuatt, ki onu [KkMustafa1y] mparator Manuel Pala
iologos o!1a kar gndermiti. Ve Lalas tarafndan ve pipar [arabdar] Trk
Aliazes [Ilyas] ve dierleri tarafndan ihanet edildi, ve Mourates [il. Murad]
onu [Mustafa1y] yukarda bahsettiimiz Ocak aynn 23<.>'sinde bodu.
(Chron. Not. 73): 6938 [= 1430] yl, Mart aynn 29'urida, kutsal Oru'un
5. haftasnda, aramba gn, gnn < . > saatinde, Laura'da [Manastr] Aziz
Kei Malachios'un egemenlii zamannda Tanrsz Trkler Thessalonike'yi
[Selanik] aldlar.
(Chron. Not. 74): 6938 [= 1430] yl, Mart ay 29'unda, smaeles4 [il. Mu
rad] yce ehir Thessalonike'yi [Selanik] ald.
(Chron. Not. 75): Mart aynda, 8. ndiksiyon, aramba gn, ayn ayn
yirmi birinde (?) Tanr'dan cezal Thessalonike [Selanik] inansz Agarenler
[Agarenoi/Ttirkler] tarafndan alnd (?) ve *** Mart ay ve 8. ndiksiyon'da,
yirmi birinde, alt bin dokuzyz otuz sekiz yln geerken.
(Chron. Not. 76): 6938 [= 1430] yl, 8. ndiksiyon, 29 Mart'ta, aramba
gn, saat 3'te, Thessalonikelilerin [Selanikliler] mehur ehrine, Mslman
lar [Mousoulmanoi/Ttirkler] tarafndan Sultan Kyritzes'in [I. Mehmed] olu
Amouratpeis [il. Murad] hkmdarl zamannda savala hkmedilmiti, En
dindar mparator oannes Palaiologos ve Trapezounta'nn [Trabzon] mpara
toru Byk Komnenos'un kz Maria'nn zamanyd.
(Chron. Not. 77): 6946 [= 1 437] ylnn, 26 Kasm, 1. ndiksiyon'unda m
parator oannes Trklerin ve onlarn hkmdar Mouratbees'in [il. Murad]

3
4

P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s. 617. Selanik'ten anonim bir kronik notu olan bu kayt,
P. Schreiner'dan daha . nce S. Kugeas tarafndan yaymlanmtr. Bkz. Sokrates Kugeas,
"Notizbuch eines Beamten der Metropolis in Thessalonike aus dem Anfang des XV.
Jahrhunderts BZ 23 (1914), s. 151, Nr. 78.
Chron.Not. iindeki aslen S. Kugeas, "Notizbuch': s. 143-163'te yaymlanm baz notlar
Schreiner yeniden gzden geirmi, bunlar orijinal mikrofilmleriyle karlatrm, baz
eksiklikleri de dzelterek burada yaynlamtr. Bkz. P. Schreiner, Kleinchroniken, c. il, s.
605.
Asl metindeki eksiklik soru iaretiyle gsterilmesine ramen, kronik notunun en banda
verilen 24 Ocak veya birka gn sonras olduu anlalyor.
Kronik yazar burada lsmaililer olarak oul kullanmak yerine Sultan kastederek tekil
kullanyor.
284

srekli saldrlarndan aresizdi; Venediklilerin Papa tarafndan onun [oan

nes] Konstantinopolis'ten karmak iin gnderilmi 10 adet kadrgasna bindi;

bu kadrgalara ekmenik Patrik oseph ve onunla birlikte otuz kadar bara

hip ve ileri gelen kilise mensubu da bindi. Ve Franklarn [Latinler] dogmalar

hakknda yaplan ekmenik Sinodu iin Phrangia'ya[Italya/Floransa] gittiler

ki Franklarn syledii gibi ruhun Oul'dan da geldiini, dinsizlere kar bir

beraberlik/uyum saland. Franklar ehir'i [Konstantinopolis] korumak iin
kadrgalar ve yz oku verdi. Ve iki kadrga deniz yoluyla tam tehizatl
ehir'e doru yola kt. Ve sadece Tanr ve en aziz Theotokos[Tanr doruran]

ve Hodegetria[Yol gsteren Meryem] Hristiyanlara yardm edebilirdi. Ve en

kutlu Despot Konstantinos Tanr'nn korumasyla Morea'dan [Mora] geldi ki
o akl banda, tedbirli, zeki ve cesur bir adamd.
(Chron. Not. 82): 6964 [=1456] ylnda Mslmanlar [Mousoulmanoi/

Trkler] Athena'y [Atina] aldlar, 4 Mays (!), Cuma gnnde.

(Chron. Not. 83): 6968 [=1460] ylnda tanrsz Agarenler [Agarenoi/
Trkler] Samothrake [S emadirek] ve Thasos [Taoz] adalarn aldlar.
(Chron. Not. 84): Sultan Mechemetes [il . Mehmed] zamannda Ougrov
lachia1 Trkler tarafndan sa'nn doumundan sonra
[=1512] yl,

1474 ylnda alnd.

15. ndiksiyon, 17 Nisanda, Ay'n ilk

(Chron. Not. 90): 7020

dngsnde, Cumartesi gn, Sultan Selimes [I . S elim] Konstantinopolis'e
geldi. Ve ayn ayn 24'nde hkmdar oldu, Ay'n

8. Dngsnde, Cumartesi

gn.

(Chron. Not. 95): 7056 [=1548] ylnda Barbarousas [Barbaros] Korfu'nun

evresini ald. Ayn yl Dodekanesa'y da [Oniki adalar] ald.

(Chron. Not. 96): 705 6 [=1548] ylnda Agarenler [Agarenoi/Turkler]

Korfu'nun etrafn da ele geirdiler.
(Chron. Not. 97): 7056 [=1548] ylnda Emir Sultan Souleiman'n [I . S

leyman] Korfu'dan baarsz dn, Ekim ay.

Bu terim corafi olarak Romanya'nn Macaristan ksmna doru olan blgeyi tarif etmek
iin kullanlyor.
285

Kaynaka

Ahrweiler, Helene, Byzance et la mer, la marine de guerre, la politique et les

intitutions maritimes de Byzance aux VIIe-XVe siecles, Presses Universitaires
de France, Paris 1966.
Barker, John. W., "On the Chronolgy of the Activities of Manuel il Palaeologus
in the Peloponnesus in 1415': BZ, 55 (1962), 39-55

----------, Manuel II Palaeologus (1391-1425): A Study in Late Byzantine States

manship, New Brunswick 1969.
Boeschoten, Riki van, KA.t:<pmpawA.oi, J.r,atc; Kat KovwvK J.r,aela,
Mvwv 13 (1991), 9-24
Batav, erif, "elebi Mehmed'in Genlii ile ilgili Efsaneler': Trk Tarih Kuru
mu Bildiri zetleri, Ankara 2002, s. 128-129.
Chalkokondyles, Laonici Chalcocondylae Historiarum Demonstrationes, ed. E.
Darko, c. I-II, Academia Litterarum Hungarica, Budapete 1922-1927.
Charanis, Peter, "A Note on the Short Chronicle No 45 of the Lampros-Aman
tos Collection': Annuaire de l'Institut de Philologie et d'Histoire Orientales et
Slaves, 7 (1939- 1944), 447-450
----------, "Les BPAXEA XPONIKA comme source historique': Byzantion 13
(1938), 36-362.
Collingwood, R.G., Tarih Tasarm, ev. Kurtulu Diner, Gndoan Yay. (2.
Bask), Ankara 1996.
Conomis, O. N., "On the Cypriot Chronicles (Symmeikta)': '.EU11v1Ka, 30
(1977-78), s. 153- 156.
Critobulus Imbriota., Historiae, ed. D. R. Reinsch, Berlin 1983
Croke, B. - Kazhdan, A., "Chronology" ODB, c. I, s. 448-449.
Croke, Brian., "The Origins of the Christian World Chronicle': Christian Chro
nicles and Byzantine History, 5th-6th Centuries, Variorum, ngiltere-ABD
1992, III, s. 1 16- 131.
Darrouzes, Jean., "Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kelinchroniken. I. Ein
leitung und Text (Corpus Fontium Historiae Byzatinae. Vo. XII/1 Series
Vindobonensis. Edidit H. Hunger). sterreischischen Akademie der Wis
senschaften, Viyana 1975", REB 34 (1976), 355-336.
Delilba, Melek, "Selanik ve Yanya'da Osmanl Egemenlii'nin Kurulmas':
Belleten LI/199 (1987), s. 75- 106.
-------'---, "The Present and Future of Byzantine Studies in Turkey': In Memory
287

ofNikos Oikonomides iinde, haz. Florentia Evangelatou-Notara, Triantafy

llitsa Maniati-Kokkini, Atina 2005, s. 63-72
----------, "Trk Tarihinin Bizans Kaynaklar': Cogito, Say 17 (K 1999), Yap
Kredi Yaynlar, stanbul 2001 , s. 339-351.
----------, "Classical Tradition, Byzantine and Modern Greek Studies in Tur
key and Future Prospects': Association Internationale d'Etudes du Sud-Est
Europeen, 35-39 (2005-2009), s. 259-266.
Dennis, G.T., "The Short Chronicle of Lesbos, 1355- 1428': Lesbiaka 5 (1965),
3-22 in Byzantium and the Franks, Variorum Reprints, Londra 1982.
Doukas, Decline and Fall of Byzantium to the Ottoman Turks by Doukas, An
Annotated Translation of "HistoriaTurco-Byzantina", ngilizce eviri: Harry
J. Magoulias, Wayne State University Press, Detroit 1975.
----------, Doucae Historia Turcobyzantina (1341-1462), haz. Vasile Grecu, Bk
re 1958.
Dyobouniotes, K., "Al EKKA.rcnaanKa[ ELaet -rwv paxewv xpovKwv -rou L7t.
Aanpou': EEBS 1 1 ( 1935) s. 3-15.
Ecthesis chronica and chronicon Athenarum, haz. Spyridon Lampros. Londra
1902, Amsterdam 1969.
Gorjanov, B.T., "Neizdannij anonimnij vizantijskij chronograph XIV veka:
VizVrem 2 (1949), s. 276-293
Gregory, Timothy E., "Hexamilion': ODB, c. II, s. 927-28;
Grierson, Philip, ''.Asper': ODB, c. I, s. 2 1 1 .
Grierson, Philip, Byzantine Coinage, Washington, 1999.
Grumel, Venance, La Chronologie, Traite d'Etudes Byzantines, Paris 1958
nakk,Halil, "Istanbul" EI2 s. 224-248.
Janin, Raymond, La geographie ecclesiastique de l'Empire byzantin. Premiere
partie. Le Siege de Constantinople et le Patriarcat oecumenique. Tome III.
Les eglises et les monasteres, par R. J., A. A., de l'Institut franais detudes
byzantines. Publie avec le concours du Centre National de la Recherche Sci
entifque. Paris, 1953.
Jeffreys, Elizabeth M., "Chronicles, Short" ODB, c.I, s. 447.
Johnson, James William, "Chronolical Writing: Its Concept and Develop
ment': History and Iheory, Vol.2 No.2, (1962), 124- 145
Kambylis, Athanasios, "Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kelinchroniken.
I. Einleitung und Text, Viyana 1975, (CFHB 12/1)': Kyklos. Rudolf Keydell
zum Geburtstag iinde, Bedin 1978, s. 150- 170.
Karpozilos, Apostolos, "Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kleinchroniken.
2. Teil Historischer Commentar. 3. Teil Teilbersetzungen, Addenda et Cor-

288

rigenda, Indices [Corpus Fontium Historiae Byzantinae. 12, 2-12,3. Seri

es Vindobonensis. ed. H. Hunger] . Wien, ster. Akad. d Wiss. 1977, 644
S/1979/, 254 s:: '.EU11vKa. 34 (1982), 436-440.
----------, "Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kleinchroniken. 1. Einleitung
und Text (Corpus Fontium Historiae Byzantinae. Vo. XII/1 Series Vindobo
nensis. Ed. H. Hunger). sterreischischen Akademie der Wissenschaften,
'E).;t11vKa 30, ( 1977-78), 181- 182.
----------, Bv(avrvoi IawpKoi Kat Xpovoypa<po, roo B' (Bo -1 Oo ai.), Ekdo
seis Kanake, Atina 2002.
----------, Bv(avrvoi IawpKoi Kat Xpovoypa<po, r6o B' (Bo -lOo ai.), Ekdo
seis Kanake, Atina 2002.
Kastritsis, Dimitris. J., Bayezid'in Oullar, ev. Ayda Arel, Kitap Yaynevi, s
tanbul 2010.
----------, 1he Sons of Bayezid, Empire Building and the Represantation in the
Ottoman Civil War of 1402-1413, Brill, Leiden-Bostan 2007.
----------, "Religious Affliations and Political Alliances in the Ottoman Succession Wars of 1402-1413': Medieval Encounters, 13 (2007}, s. 222-242.
Kazhdan, Alexander, "Chronicle" ODB, c.I, s. 443.
---------- , "Literature': ODB, c. il, s. 1234-1237.
----------, "Nikephoros I" ODB, c. III, s. 1477-78
----------, "Historiography': ODB, c. il, s. 937-938.
----------, "Tzamplakon': ODB, c. III, s. 2135.
------- ---, "Dobrotica': ODB, c. I, 642
Kazhdan, A.-P.Magdalino, "Sakellarios" c.III, s. 1828- 1829.
Kiel, Machiel, 'l\yamavra'' Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, c. IV, s
tanbul, s. 194- 195.
Komodikes, Konstantinos, O IT:\rpocpople<; Twv Bpaxtwv XpovKwv y a TT)V
Kurrpo, H Kan1aTaar Ka'o LXOAaao; Tou;, Ekdoseis Epifaniou, Lefkoe
2006.
Korac, Dufan-Radic, Radivoj, "Mehmed il "The Conqueror': in Byzantine
Short Chronicles and Old Serbian Annals, Inscriptions, and Geneologies':
ZRVI, XLV (2008}, 289-300.
Kriaras, Emmanuel, Emw wv ;\,eKoi T1J eaawvK eU11vK 11wov
ypaareia 1 100-1669, Too; A-B, Selanik 2001 .
Krumbacher, Kari, Geschichte der byzantinischen Literatur, Mnih, 1897.
Kugeas, Sokrates, "Notizbuch eines Beamten der Metropolis in Thessalonike
aus dem Anfang des XV. Jahrhunderts': BZ 23 (1914), 143-163.
Laiou, Angelika, haz. The Economic History of Byzantium, From the Seventh

289

through the Fifteenth Century, Dumbarton Oaks Studies, Washington 2002,

s. 8 15-878.
Lampros, Spyridon, "Ta Telxr Tou 'Ia0ou TT] Kop[v0ou KaTa wu foou
a[wva': NE (il), 1905, 435-489.
----------, Ev0ucrewv TOL xpovKwv crewaTwv cruUoy rrpwTT]. NE 7
(1910) 1 13-313.
----------, Bpaxta XpovKa,. eKlovTa. emeAda K. 'I. .i\avwu Mvre[a TTJ<;
E:UvK crTopia. T6o Pi., Teuxo l , Atina 1932.
Liddell, H.G ve Scott, R., An Intermediate Greek-English Lexicon, 7. bask,
Clarendon Press, Oxford 2000.
Ljubarskij, Jakov N. "New Trends in the Study of Byzantine Historiography"
DOP, 47 ( 1993), 131- 138.
----------, "Man in Byzantine Historiography from John Malalas to Michale
Psellos': DOP, 46, Homo Byzantinus: Papers in Honour of Alexander Kazh
dan, ( 1992), 177- 186.
Loenertz, Raymond J., "La chronique breve de 1352. Texte, traduction et com
mentaire, OCP 29 (1963), s. 331-356 (1)
----------,"Pour l'histoire du Peloponnese au XIVsiede;' Etudes Byzantines 1
(1943) 152- 196 (=Byzantina et Franco-Graeca 227-265).
----------, "Chronicon breve de Graecorum imperatoribus, ah anno 1341 ad
annum 1453 e codice Vaticano graeco 162': EEBS 28 (1958), s. 204-215.
--- - ------, "Etudes sur les chroniques breve byzantines': OCP 24 (1958), s. 155164.
----------, "La chronique breve de 1352. Texte, traduction et commentaire.
Deuxieme partie: de 1328 a 1341': OCP 30 (1964) 39-64 (il).
----------, Byzantina et Franco-Graeca. Articles parus de 1935 a 1966 reedites
avec la collaboration de Peter Schreiner, Roma 1970.
----------, La Chronique breve moreote de 1423, Melanges Eugene Tisserunt
II, Studi e Testi 232, Vatikan 1964, 399-439.
Loukopoulou Louisa D.,"Turadan Chersonesos': in M. H. Hansen & T. H.
Nielsen, Ed. An inventory of archaic and classical poleis, Oxford University
Press, 2004.
Magdalino, Paul, ''.Apokrisiarios': ODB, c. I, s. 136.
Mango, Cyril, "Golden Gate': ODB, c. il, s. 858-59.
----------, "The Tradition of Byzantine Chronography': Harvard Ukranian Stu
dies, 12/13 ( 1988/1989), 360-372.
----------, Bizans Yeni Roma mparatorluu, ev. Gl . Gven, Yap Kredi Ya
ynlar, stanbul 2008.

290

----------, "Blachernai, Church and Palace of': ODB, c.I, s. 293.

Milas, Herkl, "Yunanca'nn Trke Harflerle Yazl': Tarih Aratrmalar
Dergisi, C. XVI, 27 (1992-1994), s. 189- 197.
Minas, Konstantinos, "rAwacrKe napanpael aTa paxta xpov LKa
o::u elKTa)': BU11v1Ka 34 (1982-83), s. 412-42 1 .
Mioni, Elpidio, "Una inedita cronaca bizantina (dal. Marc. gr. 595)': Rivista di
Studi Studi bizantini e Slavi, 1 (1981), s. 71-88
Momigliano, Arnold, "Greek Historiography': History and Theory, 17 .1 ( 1978),
1-28.
Moravcsik, Gyula, "AveKorn Bpaxta 'EUrvtKa Xp ov LKa, BU11vca 4 {1931),
257-259.
----------, ".t\yvwaw KWL Tfl<;'EK0foew XpovlKc;: BU11vca 2 (1929), 1 19 123.
----------, Byzantinoturcica, I-II, Berlin: Akademie Verlag, 1958.
----------, Trk Tarihinin Bizans Kaynaklar, ev. H. N. Orkun, Smer Basmevi,
Ankara 1938.
Mller, W.-Weiner, stanbul'un Tarihsel Toporafyas, ev. . Sayn, stanbul
'
2001, s. 223-224.
Necipolu, Nevra, "The Current State and Future Direction of Byzantine
History in Turkey': Aptullah Kuran in Yazlar, haz. Kafesiolu-L.Thys
enocak, Yap Kredi Yaynlar, stanbul 1999, s. 37-41.
Nicol, Donal M., Bizans'n Son Yzyllar (1261-1453), ev. B. Umar, stanbul
1999.
----------, The Byzantine Family of Kantakouzenos (Cantacuzenus) ca. 1100
1460, A Genealogical and Prosopographical Study, Dumbarton Oaks Center
for Byzantine Studies, Trustees for Harvard University, Washington, D.C.
1968.
Oikonomides, Nicolas, "Indiction': ODB, c. II, s. 993.
Papadakis, A., Cutler, A. "Councils" ODB, c. I, s. 540-43.
Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit, haz. Erich Trapp, 1 - 12 (CD
Version), sterreichische Akademie der Wissenschaften, Viyana 200 1 .
llanayewpyiou, AyyeAlK, Aa11p6KaaTpo, 2008, Encyclopaedia of the Helle
nic World, Black Sea, <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=l0684>
Radic, Radivoj, "The Information which the Short Chronicles provide on the
History of the Yugoslav Peoples in the 16th Century': ZRVI, 26 (1987), s.
217-236
----------, "0L 11AflpOcpop[e TWV Bpaxtwv XpOVlKWV y ta TflV IltA01lOVVf1UO Kal

291

Tv ITaA.(a Tov 16 awva': Peloponnesos, Poleis kai Epikoinnies ste Mesoge

io kai te Maure Thalassa, Epimeleia: Charis Kalliga-Aleksis Malliaris, Atina
2006, 2 15-230.
----------, "Ta Bpaxea XpovKa W rry T11 Iowp(a TOU l 6u a. f::VlKE
IIapaTpcre, Byzantinos Domos, 5-6 (1991- 1992), s. 13-23.
Samodurova Z.G. "Neizdannaja grehsekaja hronika iz rukopisi Gosudarstven
nogo Istoricheskogo muzeja': VizVrem 39 (1978), s. 201-225.
----------, "Grecheskie rukopisi soderzascie maiye vizantijskie hroniki': VizV
rem, 36 (1974), s. 139- 144.
----------, "Kratkaja anonimnaja khronika iz grecheskoj rukopisi Gos. istoric
heskogo muzeja': VizVrem, 42 (1981), s. 1 15.
----------, " K voprosu o malych vizantijskich chronikach (po rukopisjam mos
kovskich sqbranij)': VizVrem, 21 (1962),
----------, "Maiye vizantijskie khroniki i ikh istochniki': VizVrem, (1967), s. 153161.
Savvides, Aleksis G. C., "Agarenoi, Ismaelitai and Sarakenoi in Byzantine So
urces': Byzantion, 67 ( 1997), s. 89-96.
Schreiner, Peter, -- --------, "La chronique breve de 1352. Texte, traduction et
commentaire. Quatrieme partie: de 1348 a 1358 (fn)': OCP, 34 (1968), 3861 (iV).
----------, "Chronologische Untersuchungen zur Familie Kaiser Manuels II, BZ
63 (1970), 285-299.
----------, "La chronique breve de 1352. Texte, traduction et commentaire.
Troisieme partie : de 1342 a 1348': OCP 3 1 (1965) 336-373 (III)
----------, Studien zu den BPAXEA XPONIKA (Miscellanea Byzantina Mona
censia 6). Mnih 1967.
Schilbach, Eric, Byzantinische metrologie, Mnih 1970.
Schmalzbauer, Gudrun, "Eine bisher unedierte Monodie auf Kleope Palaiolo
gina von Demetrios Pepagomenos:' JB, XX (1971), s. 223-240
Sevcenko, Nancy P. "Himation': ODB, c. il, s. 932.
Setton, M. Kennett, Papacy and the Levant, The Fiftienth Century, c. il, Phila
delphia: The American Philosophcial Society, 1978.
Sophodes, E. A., Great Lexicon of the Roman and Byzantine Periods, Harvard
University Press, Londra-Oxford 1914.
Soucek, Svat, "The Ottomans and Their Rivals, Galleys and Galleons, Portolan
Charts and Isolarii:' in Piri Reis & Turkish Mapmaking After Columbus: The
Khalili Portolan Atlas, Nour Foundation, 1995, s. 10-33.
Stojanovic, Lubomir, "Stari srpski rodoslovi i letopisi", Zbornik za istoriju, je-

292

zik i knjizevnost srpskog narada. 1. Od. Knj, 16, Belgrad 1927.

Tabula Imperii Byzantini 6, Thrakien (Thrake, Rodope und Haimimontos) von
Peter Soustal, Verlag der sterrischen Akademie der Wissenschaften, Vi
yana 1991.
Talbot, Alice-Mary, "Meliteniotes, Theodore':ODB, c. il, s. 1336-1337
----------, "John X Kamateros" ODB, c. il, s. 1054-1055.
----------, 'J\.rsenios Autoreianos': ODB c. I, s. 187.
--- -------, "Hodegon Monastery': ODB, c. il, s. 939.
----------, 'J\.pokaukos Alexios': ODB, c. I, s. 134- 135.
Tannan, M. Baha, Draman Camii, Dnden Bugne lstanbul Ansiklopedisi, c.
3, stanbul 1994, s. 48.
Tekin, Ouz, Bizans Sikkeleri, Yap Kredi Yay., stanbul 1999, s. 37-39.
Uzunarl, smail H., Osmanl Tarihi, c. iL cilt, (5. Bask), TTK Yaynlar,
Ankara 1988.
----------, Osmanl Tarihi, III. cilt, I. Ksm, (4. Bask), TTK Yaynlar, Ankara
1988.
Wittek, Paul, "Der 'Beiname' des osmanischen Sultans Mehemmed r: Eretz
Israel 7 (1964), s. 144- 153.
----------, "Chroniques mineures byzantines': Byzantion, 12 (1937), s. 309-323.
Wolff, R. L.-Hazard, H. W. "The Later Crusades" A History ofthe Crusades, c.
il, haz. K.M. Setton, Londra 1969, s. 249-273.
Wright, Diana, http://surprisedbytime.blogspot.com/2009/10/when-turks
came-to-davia.html. (3 ubat 2012).
Zachariadou, Elizabeth, "Sleyman elebi in Rumili and the Ottoman Chro
nicles" Der Islam, 60.2 (1983), 268-290.
-- --------, "Peter Schreiner, Studien zu den B paxta XpovKa. Miscellanea Byzan
tina .Monacensia 6, Mnchen 1967. LEA. x, 237. [Institut fr Byzantinistik
und neugriechische Philologie der Universitat]': '.EU17vKa 21 (1968) 42043 1 .
----------, "Peter Schreiner, Die Byzantinischen Kelinchroniken. I . Einleitung
und Text (Corpus Fontium Historiae Byzantinae. Vo. XII/1 Series Vindobo
nensis. Ed. H. Hunger] Wien, srerr. Akad. D. Wiss. 1975. 688 S. DM 130"
Byzantinische Zeitschrift 70 (1977), 352-356.

293