You are on page 1of 6

01/07/2016

CandomblbantuWikipdia,aenciclopdialivre

Candomblbantu
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.

Ocandomblbantu[1]umadasmaioresnaesdocandombl.
DesenvolveuseentreescravosquefalavamKimbundu,Umbundue
kikongo.

Candombl

ndice
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Etimologia
PrincipaisMinkisi/Akixi
Ritual
Hierarquia
CasasderefernciadecandomblsnaoAngolae
Congo/AngolanoBrasil
MakuriaouComidas
Referncias
Vertambm
Ligaesexternas

Etimologia
Apalavrabantusignifica"povo":opluraldemuntu,daraiz_ntu,
quesignifica"pessoa".Apalavra"banto"foiutilizadapelos
europeuscolonizadoresparaidentificarospovosdosuldafrica
quefalavamlnguasbantas.

PrincipaisMinkisi/Akixi
OdeussupremoecriadorNzambiouNzambiMpunguabaixo
dele,estoosJinkisi/Minkisi,divindadesdamitologiabanta.Essas
divindadesseassemelhamaOlorumeaosdemaisorixsda
mitologiaiorub.Minkisiumtermoquicongo:opluraldeNkisi,
"receptculo".AkixiprovmdoquimbundoMukixi.

IlAxIyNassOkTerreirodaCasaBranca
acasadecandomblmaisantigadeSalvador,
naBahia
Religiesafrobrasileiras
PrincpiosBsicosDeusqueto|Olorum|
OrixsJeje|Mawu|VodunBanto|Nzambi|
Nkisi
TemplosafrobrasileirosBabau|Batuque|
Cabula|Candombl|CultodeIf|Cultoaos
Egungun|Quimbanda|Candombldecaboclo|
Macumba|OmolokoTambordeMina|Terec|
UmbandaXamb|XangdoNordeste
Sincretismo|Confraria
LiteraturaafrobrasileiraTerminologia
SacerdotesHierarquia
ReligiessemelhantesReligiesAfricanas
santeraPaloArarLukumRegladeOcha
AbakuObeah

Aluvai,BomboNjila,PambuNjila,Nzila,Mujilo,Mavambo,Vangira,Njila,Maviletango:
intermedirioentreossereshumanoseosoutrosinquiceseprotetordascasas.
Nkosi,HojiMukumbi,Panzu,Xau:inquicedaguerraesenhordasestradasdeterra,agriculturaedo
ferro.
Ngunzu,Telekumpensu:englobaasenergiasdoscaadoresdeanimais,pastores,criadoresdegadoe
daquelesquevivemembrenhadosnasprofundezasdasmatas,dominandoaspartesondeosolno
penetra.
Kabila:ocaadorpastor.Oquecuidadosrebanhosdafloresta.
Mutalamb,Mutakalambo:caador,viveemflorestasemontanhas.oinquicedacomidaabundante.
Gongobira,MukongoMbilaouGongobila:caadorjovemepescador.
Katend,MwaniPanzu:senhordasjinsaba(folhas).Conheceossegredosdaservasmedicinais.
Nzazi,Loango,Kambaranguange:oprprioraio.Dajustiaaossereshumanos.
Kaviungo,Kavungu,Kafunj,Kingongo:inquicedavarola,dasdoenasdepele,dasadeedamortee
senhordosmistrios.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Candombl%C3%A9_bantu

1/6

01/07/2016

CandomblbantuWikipdia,aenciclopdialivre

Nsumbu,Sumbo:senhordaterra,tambmchamadodeNtotopelopovodeCongoeMoambique.
HongoloouKongolo:auxilianacomunicaoentreossereshumanoseasdivindades.Tambmo
senhordosom.
Kindembu,Kitembudyabanganga,KintempuouNkisiTempo:reideAngola.Senhordotempoedas
estaes.representado,nascasasAngolaeCongo,porummastrocomumabandeirabrancachamada
de"BandeiradeTempo".
KaiangoouKayango:temodomniosobreofogoeauxiliaNkukwalunganoorculodengombo.
Matamba,Uambulusemaguerreira,comandaosmortos(Nvumbi).
Kisimbi,Kiximbi:agrandemeinquicedelagoserios.
NdandaLunda,Dandalunga:senhoradafertilidadeedaLua,muitoconfundidacomHongoloeKisimbi.
Kaitumba,Mikaia,Kaiala,Kokweto,SambaKalunga:inquicedooceano(KalungaGrande).
Nzumbarand,Zumb:amaisvelhadasinquices.conectadacomamorte.
Wunji,Nwunji:amaisjovemdosMinkisi,senhoradajustia.Representaafelicidadedejuventude.Toma
contadosfilhosrecolhidos.
LembDil,Lembarenganga,Jakatamba,NkasutLemb,Gangaiobanda,Malemb,Fulama:conectado
energiaqueregeafertilidade.
Nvumbi:antepassados,ancestraisdefamlia.

Ritual
Nocandombldeangola,ossacramentosso:

FotodeumterreirodecandombldeangolanaBahia,nadcadade
1940

1Massang:ritualdebatismodegua
doce(menha)nacabea(mutue)doiniciado
(ndumbi),usandose,ainda,okesu(obi).
2NkudiMutu(bori)ritualdecolocao
deforas(KallaouNgunzu(Angola)=As
(Ax)=Muki(Congo)),atravsdosangue
(menga)depequenosanimais.
3NguecBenguKamutu:ritualde
raspagem,vulgarmentechamadodefeitura
desanto.
4NguecKamuxiMuvu:ritualde
obrigaode1ano.
5NguecKattuMuvu:ritualde
obrigaode3anos(Nguece=obrigao):
nessaobrigao,fazseoritualdemudana
degraudesanto.
6NguecKatunoMuvu:ritualde
obrigaode5anos,compreparaoquase
idnticadeumano,squeacompanhada

demuitasfrutas.
7NguecKassambMuvu:ritualdeobrigaode7anos,quandooiniciadoreceberseucargo,
passadonavistadopblico,sendoelevadoaograudeTataNkisi(zelador)ouMametuNkisi(zeladora).
Asobrigaessodepraxeparaosrodantes,porqueKota(equede)eKambondo(og)jrecebemseuscargos
nafeitura,portantojnascemcomsuasferramentasdetrabalho:dosuasobrigaesparaaprimorarseus
conhecimentos.
Nocandombldeangola,quempassacargosoosenredosdeDandalunda.Isto,noprecisoserfilhode
Dandalunda,maselaquemautorizaaquelapessoaareceberocargo.
Aps7anosdeobrigaes,serenovaroacadaanocomritodekesu(obi)oubori,conformeocaso,repetindo
seasobrigaesmaioresde7em7anospararenovareconservaroindivduoforte,transformandooem
KukalaNiNguzu("umserforte").

https://pt.wikipedia.org/wiki/Candombl%C3%A9_bantu

2/6

01/07/2016

CandomblbantuWikipdia,aenciclopdialivre

KunhaKele:sacramentorealizado3mesese21diasapsafeitura(tiradadekele),quandoosantosoltara
Kuzuela=Il.
Ordemdebarco(sequnciadaspessoasrecolhidasjuntasparainiciao)nocandombldeangola:
1Rianga,2kaiadi,3katatu,4Kakuanam,5katanu,6Kassamanu,7Kassamb.

Hierarquia
Nahierarquiadocandombldeangola,oscargosdemaiorimportnciaeresponsabilidadeso:
TataNkisi(homem)
MametuNkisi(mulher)
Tatakamukenge/Tatandenge:PaiPequeno
Nengwakamukenge/Mametundenge:Mepequena
Kambondu:todososhomensconfirmados
Makota:todasmulheresconfirmadas
KotaMaganza:rodantescommaisdeseteanosdeiniciao.
Maganza:todososrodantesiniciados.
Muzenza:rodantesemseuperododeiniciao.
Ndumbe:pessoasnoiniciadas
Almdesses,existemvriosoutroscargosespecficosparacadafunodentrodeumaNzo(casa).

CasasderefernciadecandomblsnaoAngolaeCongo/Angolano
Brasil
TerreirodeCandombleSantaBarbaraBrasilandiaSoPaulo1958(Manaunde),Herdeira
MametuMePulqueria.
NzoMazaKissimbi(NdanjiTumbaJunsara)MametuMazaKissimbidiNzambiSoPaulo
NzoNkosiYKuku'etuTat'etuNanganzoSto.Andr/SP
NzoMatambaMankulu(NzoMatamba)MamaSenzeluanjiCantareira,SoPaulo/SP
NzoKavungon'ZaziMam'etuMukongoNanguBelfordRoxoRj
NzoAdilNandalundaMametuOmidilSoPauloSP1960
NzoiaNzambiMuzaluNdaMatambaniNganaNsumbuRamosRiodeJaneiro(NdanjiTumba
Junara)TataDukeji
TerreiroEstreladoOrienteManzuNonoxiDikumbidiTundaGuaba,RS
NzKazoind,Mam'etuKazobagimriaKavungoeNdengeMam'etuGuerenisariaMatambaNdanji
MansuBandukuenkueBateFolhaBahiaContagemMinasGerais.
TerreiroInzoMusambuIaNzambiLembaSP
AbassakuaNganaRoxeMukumbeXibuluuaNzambi(NdanjiuaTombeici)TatariaNkisiOtuaj
PilaresRiodeJaneiro
RoaNetosdeMineirosKubataN'GoloKisimbiTat'etuKisimbiSimodeNdandaLundaSanta
LuziaMG
NzoAtimObatalocyTat'etuSessyItaocy(ReginaldodeOxssi)SerranoBeloHorizonte/MG
NzoJindanjiLundaKiokoUnioBeloHorizonte/MG
NzoLuvemboMulojiwww.luvembo.comSantaMariaRS
InzoIaZambiMatambaIzoIoganzeMametuQuenddeCaiango/GroPar/NovaIguauRJ
https://pt.wikipedia.org/wiki/Candombl%C3%A9_bantu

3/6

01/07/2016

CandomblbantuWikipdia,aenciclopdialivre

NzoMutoniKamonaDuloTatetuKamukimulojiGuaratiba/RiodeJaneiro/RJ
InzoMundeleIaLembaTat'etuEfamimGuaratiba/RiodeJaneiro/RJ
InzoNdandakiaMenhaMametuNdandaKissimbiJacarepagu/RiodeJaneiro/RJ
UnzRoxoMinicongoNazarBahia
MansuMansumbandoKekeNetaMametuNangetuUNzambiBelmPar
KunzoNkisiCaxutTempuMavulaTerreiroCaxutValenaBahia
BateFolha,Bahia
NkosiMucumbiDendezeiroCachoeiraBA
BateFolhaKupapaUnsabaAnchietaRiodeJaneiroRJ
BateFolhaNetoKupapaUnsabaPedradeGuaratibaRiodeJaneiroRJ
TumbaJunsaraBahia
AbassSoJorgeMametuMarizete(OyMatamba)AracajuSE
AbassSoLzaroTatetuRicardodeKavungoJunqueiroAL
AbassIdamegTatetuLarciodeOxumarNossaSenhoradoSocorroSE
InzoIaNzambiNgangaKingongoTumbaJunsaraRiodeJaneiro
Inzodandalundaiangunzu
InzoKorikouaNgangaibandanikequereAltiNikici(Fundadaem1973porTataKilembi)Bairro
TerespolisnoRioGrandedoSulRS.
NzMonaleucN'gunzodeN'zambi
TerreiroLumyjacarJunsaraRiodeJaneiro.
TerreiroMokamboSalvadorBahia
TerreiroRompeMatoNzoNsalTurimJunsaraValparasodeGoisEntornodoDF
AbassdTumbanganga(fundadaem1987peloseuQuendemburo.RaizMassanganga)MaricRJ
AbassOmimAxdeDandalundafundadaem1980TatariaNkisiDandaMaiombe"PaiMoacirde
Angola"RecifePE
InzoTumbansiTwaNzambiNganaKavunguItapecericadaSerra/SPTaataKwaNkisiKatuvanjesi
(WalmirDamasceno)
InzoTumbandalaKiNdandalundaGuarujSPNenguaMinewaeTataKiasmbwa
MunansoNjilaNksiVazloboRJ
Fundadaem1966porTataBiolkiaNkosi.
ZazyndeTataEdilson
Damba'YndeNovaIguau
RoaBrancaTerreirodeCandomblTatetoLondejiFloramarBeloHorizonteMG
TerreiroSoJorgeFilhodaGomia(tombadocomoPatrimnioCulturaldoEstadodaBahia)
NkosiMucumbeDendezeiroAltodaLevadaCachoeiraBahia
KumbataAmazyKaiaiaDivinpolis/MG
NzoD'NgolaNdandalundaPraiaGrande/SP
TerreirodeCandombldeNaoAngolaOgumdeCaririKilomboKay1906
TerreirodeJauBahia
AbassdeCavunjeTatajambonanNdajiManadeiudeAracajuBelfordRoxoRJ
AbassDiNgangaNjilaMavileJunaraCandombledeAngolaTataRiaNkisiMavileSoPaulo
SP
RoaMeDandTat'etuSimbeuamazyCliodeNdandaLuanda(NetodeTat'etuKisimbi)
Divinpolis/MG
NzoNdandalundaMam'etuMazaKessySantosSoPaulo
NzoNzaze"CabocloVentania"Tat'etuTallaKangyGuarujSoPaulo
NZAtimObatalocyRaizKat'speroGomiaContagemMG
NzoSumboKajaremiMametoKafulemansiNdanjeNkhumbiItaguaRJ
UeneNdandalundaTat'etuKitalundeItapeviSoPaulo
NzoVanjuMean,fundadoem1974Mam'etoKanjuvansuTumbaJunsaraJacarepaguRiode
Janeiro
IleTat'etuRoxiMucumbeMam'etuQuazeuaGuarulhos
NzoJidanjiKupapaunsabatatakitulanjeHenriquePerretNeto
NzoJidanjiLundaQuiocFundadoem1967CidadeNovaBeloHorizonteMG
InzoNdandalundaNiMutakalamboSoJoodeMeritiRJ
InzoNkosiTataCarlosdeNkosiNilpolisRJ
https://pt.wikipedia.org/wiki/Candombl%C3%A9_bantu

4/6

01/07/2016

CandomblbantuWikipdia,aenciclopdialivre

InzoNkosiTataBryanD'OgunSoPauloSP
InzoTumbaKikongoN'GanaLuazJunsa.N'DanjiTumbaJuaraTat'etuKongoLuazNovaIguau/RJ
InzoTumbansiTwaNzambiNganaMutakalamboTataKwaNkisiMutadyamiSoPauloSP
InzoJussarangoldaNdanjiTumbaJunsaraTat'etuTauamPadreMiguelRJ
InzoiaLembaBojinJunsdaNdanjiTumbaJunsaraTat'etuSajemiCampoGrandeRJ
InzoTakulaNsabaNzambiriiaKatendeTataMaganzaAngeloiaKatendeDuquedeCaxiasRJ
AbassDasIssabasDoOxssiIbualamaTat'etoOdGenRecifePE
ManzoJidanjiDiaNgunzoHongoloMametuNdandalakataOsascoSP
TerreiroLoabMametuLoabOsascoSP
TerreirodeUmbandaeCandomblReidaJustiaMametoKizazeGuabaRS
InzoianzambinganaLuangoMametuObaratKm32NovaIguauRJ
RundemboNgunzuwBamburucemaMam'etuwNzambiMuajileBelmPar
RoaCongoMatambaMazambiTat'etuKiozoMontesClarosMG
RoaBantoKaiaiaMam'etuSessaKizalomimMontesClarosMG
ManzoKiantallaMazambiMametuItagueressuMontesClarosMG
RoaManzoMakuazenzaMazambiMam'etuBankizalMontesClarosMG
roangunzokaialatatetuitalendeMontesClarosMG
CabanaBoiadeiroLaodeSangue."InzoMaiangol"TatetuNanzaziBeloHorizonte/MG
Abassd'matambaMametokotaordelNovaIguauRJ
TumbaNzoJimonadiaNzambiTataNgunz'talaAguasLindasdeGoiasGO,EntornodoDF
N'DundaRiaMuxituTataMufumbiKitamboeMametoAuizaLundireFigueira2N.I,Riode
Janeiro
inzoRiayominacyMametosoniaSambaNkisi,pilaresrj
N'zoNguzuKukiaCasadasforasdosolnascenteTat'etuNidengeeMametuDandalumuenu_Mateus
LemeMG
NzoD'NgolaNdandalundaMam'etuOminzalundaPraiaGrande/SP
NzoRiaLembaTat'etuAngomilandeUberaba/MG
NzoRiaKavungoMametuMoludangeUberaba/MG
NzoTumbansituanganaZambeMutakalamboTatetuMutadiamy(MaurcioLuand)JdAracatiSP.

MakuriaouComidas
Paraverarelaodecomidas,vejaMakuria(candombl).

Referncias
1.CandomblBantueaimportnciadosafrosaberesnaeducao(http://arquivo.geledes.org.br/patrimoniocultural/artis
ticoesportivo/manifestacoesculturais/20574candomblebantueaimportanciadosafrosaberesnaeducacao)

VATIN,Xavier.RitesetmusiquesdepossessionBahia.Paris:L'Harmattan,2005.
EspecialCandomblTerreiroresgatadoporNeiLopes(http://www.revistadehistoria.com.br/secao/artig
os/especialcandombleterreiroresgatado)
Candomblnaoangola(https://sites.google.com/site/candomblenacaoangola/candomblebantuangola)
NkisiscultuadosnoCandomblKongo/Angola(http://inzotumbansi.org/home/)

Vertambm
Candombl
Candomblqueto
Candombljeje
Religiesafrobrasileiras
Templosafrobrasileiros

https://pt.wikipedia.org/wiki/Candombl%C3%A9_bantu

AWikipdiapossuioportal:
PortalReligio

5/6

01/07/2016

CandomblbantuWikipdia,aenciclopdialivre

Ligaesexternas
Fundamentosdocandombldeangola(https://sites.google.com/site/candomblenacaoangola/)
RitosdeAngola(http://www.ritosdeangola.com.br/?page_id=38)(emPortugus)
www.maemartadeoba.com.br(http://www.maemartadeoba.com.br/cultura%20bantu/bantu2.html)
DivindadesCultuadasnoCandomblCongo/Angola,porNgangaNkisiKafuleji(http://inzotumbansi.or
g/home/tradicaodonkisi/documentonkanda/)
Obtidade"https://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Candombl_bantu&oldid=45335141"
Categoria: CandomblBantu
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)18h25minde13deabrilde2016.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilhaIgual
3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestarsujeitoacondiesadicionais.Paramaisdetalhes,
consulteasCondiesdeUso.

https://pt.wikipedia.org/wiki/Candombl%C3%A9_bantu

6/6

You might also like