Hseyin KSOLU

Datm ebekelerinin Topraklama Tiplerine Gre Snflandrlmas:

7.11.2000 tarihinde yaynlanan TS-3994, Elektrik i tesisler ynetmelii ve Elektrik Tesislerinde
Topraklamalar Ynetmeliine gre AG ebekeleri grupta ( TN, TT, IT ) snflandrlr.

AG Datm
ebekeleri

TT

TN-C

TN

TN-S

IT

TN-C-S

AG ebekelerine verilen kodlarn anlamlar:

Birinci harf: G sisteminin topraa balanmasn (Alternatr veya Datm tafosununiletme
topraklamasn )
T : Bir noktann ( rnein yldz noktasnn ) topraa dorudan balanmas.
I : Btn Gerilimli blmlerin topraktan ayrlm olmas veya bir noktadan bir empedans
zerinden topraa balanmas
kinci Harf: Tesisatn aktaki iletken blmlerinin topraa balanmasn ( koruma topraklamas )
T: G sisteminin herhangi bir noktasnn topraklamasndan bamsz olarak aktaki iletken
blmlerin elektriksel olarak dorudan topraa balanmas.
N: Aktaki iletken blmlerin g sisteminin topraklanm noktasnaelektriksel olarak dorudan
balanmas
Bir Sonraki Harf (varsa):Ntr ve koruma iletkeninin dzenlenmesi:
S: Ntr veya topraklanm hat iletkeninden ayr bir iletkenle koruma fonksiyonun salanmas.
C: Ntr ve koruma gvenliinin tek iletken zerinden birletirilmesi ( PEN iletken )
Projelerde iletkenlerin iaretleri
Faz iletkenleri grubu (L1,L2,L3)

Ntr iletkeni (N), Orta iletken (M)

Koruma iletkeni (PE)

Birleik koruma + ntr iletkeni (PEN)

Hseyin KSOLU

1. TT. ebeke:
TT Sistemi, ebeke topraklama noktasnn
topraa dorudan bal olduu ve gvdelerin
ebeke topraklama elektrotlarndan ayr
topraklama elektrotlarna baland sistemdir.
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii Madde 8de

4) TT sistemleri:
i) Ayn koruma dzeni ile ortak korunan aktaki btn iletken
blmler, koruma iletkenleri ile birlikte bu gibi blmlerin
tm iin ortak olan bir topraklaycya balanmaldr. Birka
koruma dzeninin seri bal olarak kullanlmas durumunda, bu
kural, her bir dzen tarafndan korunan aktaki iletken
blmlerin hepsine ayr ayr uygulanr.
Ntr noktas veya bu mevcut deilse her bir generatr veya transformatr merkezinin bir
faz iletkeni topraklanmaldr.
ii) RA x Ia 50 V koulu yerine gelmelidir (50 V = UL).
Burada;
RA Topraklayc ve aktaki iletken blmlerin koruma iletkeninin toplam direnci,
Ia
Koruyucu dzenin otomatik almasna sebep olan akmdr.
Koruma dzenin bir artk (kaak) akm koruma dzeni olmas halinde, Ia ; beyan artk (kaak) altrma akm In dir.
Seicilii salamak amac ile, S tipi artk akm koruma dzenleri genel tip artk akm koruma dzenleri ile seri bal olarak
kullanlabilir. S tipi artk akm koruma dzeni ile seiciliin salanmas iin, datm ebekelerinde 1 saniyeyi amayan
alma sresine izin verilebilir.
Koruma dzeninin bir ar akm koruma dzeni olmas durumunda, bu dzen ya;
-Ters zaman karakteristikli bir dzen olmal ve Ia , 5 saniye iinde otomatik almaya sebep olan en kk akm olmaldr
veya,
-Ani tetikleme karakteristikli bir dzen olmal ve Ia , ani tetiklemeye sebep olan en kk akm olmaldr.
iii) Madde 8-a4/iideki koullar tamamen salanamazsa, Madde 8-a2/ii ve Madde 8-bye uygun bir potansiyel dengelemesi
yaplmaldr.
iv) TT sistemlerinde, aadaki dzenlerin kullanlmas kabul edilir:
-Artk akm koruma dzenleri,
-Ar akm koruma dzenleri.
Not 1: Ar akm koruma dzenleri, sadece RAnn ok dk deerlerinin varlnda TT sistemlerinde dolayl temasa kar
koruma iin uygulanabilir.
Not 2: Arza gerilimi ile alan koruma dzenlerinin kullanlmas, yukarda belirtilen koruma dzenleri kullanlmadnda zel
uygulamalar darda brakmaz.

2. IT. ebeke:
IT sistemi, ebeke topraklama noktasnn topraa
bal olmad veya bir empedans (diren veya
endktans bobini ) zerinden bal olduu ve
gvdelerin ayr veya diren yadaendktans
bobinlerinin topraklama elektrotlarna bal
olduu sistemdir.
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii Madde 8de

5) IT sistemleri:
5.1) IT sistemlerinde, tesisat topraktan yaltlmal veya
topraa yeterince yksek bir empedans zerinden
balanmaldr. Bu balant ya sistemin ntr noktasnda

Hseyin KSOLU
veya yapay ntr noktasnda yaplabilir. Sonu olarak tek kutuplu empedans yeterince yksek ise yapay ntr noktas dorudan
topraa balanabilir. Hibir ntr noktas olmamas durumunda bir faz iletkeni, bir empedans zerinden topraa balanabilir.
Bu durumda aktaki iletken blmde veya topraa kar tek bir arza meydana geldiinde, arza akm dk olur ve Madde 8a5.3 deki koul salanmak kayd ile zorunlu olarak devrenin kesilmesi gerekmez. Bununla birlikte, iki arzann ayn anda
meydana gelmesi durumunda, ayn anda eriilebilen iletken blmlerle temas eden kiide ortaya kabilecek zararl
patofizyolojik etkilerin riskini nlemek iin nlemler alnmaldr.
5.2) Tesisattaki hibir gerilimli iletken dorudan topraa balanmamaldr.
Not: Ar gerilimlerin azaltlmas veya gerilim salnmlarnn bastrlmas iin, empedanslar zerinden veya yapay ntr
noktasndan topraklamann yaplmas gerekli olabilir. Bunlarn karakteristik zellikleri tesisat kurallarna uygun olmaldr.
5.3) Aktaki iletken blmler ayr ayr, grup halinde veya topluca topraklanmaldr.
Not: Yksek binalar gibi byk binalarda uygulama nedenleri ile koruma iletkenlerinin bir topraklaycya dorudan
balanmas mmkn olmaz. Aktaki iletken
blmlerin topraklamas, koruma iletkenleri,
aktaki iletken blmlerin ve d iletken
blmlerin kuaklanmas ile salanabilir.
Aadaki koul salanmaldr:
RA x Id 50 Volt
Burada;

RA
Id

Aktaki iletken blmler iin topraklaycnn yaylma direncidir.

Bir faz iletkeni ile aktaki bir iletken blm arasndaki ihmal edilebilir empedansl ilk
arzann arza akmdr. Id deeri, kaak akmlar ve elektrik tesisatnn toplam topraklama
empedansn dikkate alr.
5.4) Beslemenin devamll nedeni ile IT sisteminin kullanld durumlarda, gerilimli bir blmden aktaki iletken
blmlere veya topraa kar birinci arzann olutuunu gsteren bir yaltm izleme sistemi bulunmaldr. Bu dzen iitilebilir
ve/veya grlebilir bir iareti (alarm) harekete geirmelidir.
itilebilir ve grlebilir iaretlerin her ikisi de varsa, iitilebilen iaretin kapatlmasna izin verilebilir, ancak grlebilen iaret,
arza srdke devam etmelidir.
Not: Birinci arzann uygulamada mmkn olan en az gecikme ile giderilmesi istenir.
5.5) Birinci arzann olumasndan sonra, ikinci arza durumunda beslemenin ayrlmas iin koullar, btn aktaki iletken
blmlerin bir koruma iletkenine balanm olmasna (kollektif topraklama) veya tek tek veya gruplar halinde topraklanmasna
bal olarak aadaki gibi olmaldr:
i) Aktaki iletken blmlerin gruplar halinde veya tek tek topraklanm olmas durumunda koruma koullar, Madde 8a4/inin ikinci paragrafnn uygulanmamas dnda, Madde 8-a4te verilen TT sistemlerindeki gibidir.
ii) Aktaki iletken blmlerin kollektif olarak topraklanm bir koruma iletkene balanmas durumunda, Madde 8-a5.6ya
bal olarak TN sistemlerinin koullar uygulanr.
Tesisatn anma gerilimi
Ama (ayrma)sresi (s)
5.6) Aadaki koullar salanmaldr:
Uo / U
Ntrn datlmam olmas durumunda:
(V)
3 xU 0
Ntr datlmam
Ntr datlm
ZS

2 Ia

120/240
230/400
400/690
U o
ZS

2 I a
580/1000
izelge-3
IT sistemlerinde en byk
Burada:
durumunda)
Uo
Faz-ntr arasndaki a.a. anma geriliminin etkin deeri,
veya ntrn datlm olmas durumunda:

0,8
0,4
0,2
0,1
ama (ayrma) sresi

0,8
0,8
0,4
0,2
(ikinci arza

U
Faz aras a.a. anma geriliminin etkin deeri,
ZS
Devrenin faz iletkenini ve koruma iletkenini ieren arza evriminin empedans,
Z'S
Devrenin ntr iletkenini ve koruma iletkenini ieren arza evriminin empedans,
Ia
Uygulanabildiinde izelge-3te belirtilen ayrma sresi t veya bu srenin kabul edildii btn dier devrelerde 5
saniye iinde, koruma dzenini altran akmdr (Madde 8-a3.5 e baknz).
Not 1: TS 83 (IEC 60038) de belirtilen tolerans aral iinde kalan gerilimlerde anma gerilimlerine uygun ayrma sresi
uygulanr.
Not 2: Gerilimin ara deerlerinde, izelgedeki bir st deer kullanlr.
5.7) IT sistemlerinde, aadaki izleme ve koruma dzenleri kullanlr:
- Yaltm izleme dzenleri,

Hseyin KSOLU
- Ar akm koruma dzenleri,
- Artk akm koruma dzenleri.
b) Tamamlayc epotansiyel kuaklama: Tamamlayc epotansiyel kuaklamada, sabit donanmn ayn anda eriilebilen btn
aktaki iletken blmleri ve pratikte mmkn ise, inaat betonarmesindeki ana metal konstrksiyon dahil btn d iletken
blmler bulunmaldr. Epotansiyel sistem, prizler dahil btn donanmn koruma iletkenlerine balanmaldr.
Tamamlayc epotansiyel kuaklamann etkinlii hakknda kuku durumunda, ayn anda eriilebilen aktaki iletken blmler
ile d iletken blmler arasndaki R direncinin R 50 V / Ia koulunu salad dorulanmaldr:
Burada;
Ia
: Koruma dzeninin alma akm olup;
-Artk akml dzenlerde, In
-Ar akm dzenlerinde 5 saniyenin altnda altrma akmdr.
Not 1: Dolayl temasa kar dier koruma yntemleri iin TS IEC 60364-4-41 standardna baknz.
Not 2: Alternatif akmda ve doru akmda insan vcudu zerinden geen akmlarn etkileri iin Ek-Cye baknz.

3. TN ebeke:
TN sisteminde dorudan topraklanm bir nokta bulunur ve tesisatn aktaki iletken blmleri bu
noktaya koruma iletkeni ile balanr. TN sistemleri koruma (PE) ve ntr (N) iletkenlerinin durumuna gre
tipe ayrlr.
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii Madde 8de

3) TN sistemleri:
3.1) Tesisatn aktaki btn iletken blmleri, ilgili her bir transformatrde veya generatrde veya yaknnda, topraklanmas
gereken koruma iletkenleri ile, g sisteminin topraklanm noktasna balanmaldr.
Genel olarak g sisteminin topraklanm noktas ntr noktasdr. Ntr noktas bulunmuyorsa veya eriilemiyorsa, bir faz
iletkeni topraklanmaldr. Hibir durumda faz iletkeni, PEN iletkeni olarak almamaldr (Madde 8-a3.2 ye baknz).
Not 1: Baka etkili toprak balantlar varsa, koruma iletkenlerinin mmkn olan her yerde byle noktalara da balanmas
tavsiye edilir. Arza durumunda, koruma iletkenlerinin potansiyelinin toprak potansiyeline mmkn olduunca yakn olmasn
salamak iin, mmkn olduu kadar dzgn datlm noktalarda ek topraklama yaplmas gerekli olabilir.
ok yksek binalar gibi byk binalarda, uygulama sebebi ile koruma iletkeninin ek topraklamas mmkn deildir. Bununla
birlikte, koruma iletkenleri ile d iletken blmler arasndaki epotansiyel kuaklama, bu durumda benzer ilem grr.
Not 2: Ayn sebeple, koruma iletkeninin btn binalara veya evlere girdii yerlerde topraklanm olmas istenir.
3.2) Sabit tesisatta tek bir iletken, Madde 9-hde yer alan hususlarn salamas koulu ile, koruma iletkeni ve ntr iletkeni
olarak hizmet yapabilir (PEN iletkeni).
3.3) Koruma dzeninin karakteristikleri (Madde 8-a3.8e baknz) ve devre empedanslar, tesisatn herhangi bir yerinde bir faz
iletkeni ile bir koruma iletkeni veya aktaki iletken blm arasnda ihmal edilebilecek kadar dk empedansl bir arza
meydana gelirse, belirtilen sre iinde beslemenin otomatik olarak ayrlmas mmkn olacak ekilde olmaldr. Zs x Ia Uo
koulu bu kural yerine getirir.
Uo
Ama (ayrma)
Burada;
Sresi
(V)
Zs
Besleme kaynann, arza noktasna kadar gerilimli iletkeni ve kaynakla
(s)
arza noktas arasndaki koruma iletkenini ieren arza evriminin empedansdr.
120
0,8
Ia
Uo anma geriliminin fonksiyonu olarak veya 5 saniyeyi amayan
230
0,4
allagelmi srede Madde 8-a3.1 de belirtilen koullarda, izelge-2de
belirtilen sre iinde ayrc koruma dzeninin otomatik olarak almasna sebep
277
0,4
olan akmdr.
400
0,2
Uo
Topraa kar a.a. anma geriliminin etkin deeridir.
>400
0,1
izelge-2 TN Sistemleri iin en byk
Not 1: TS 83 (IEC 60038) de belirtilen tolerans aral iindeki gerilimler iin,
ama (ayrma) sreleri
anma gerilimine uygun ama (ayrma) sresi uygulanr.
Not 2: Gerilim ara deerlerinde izelge-2de verilen bir st deer uygulanr.
3.4) izelge-2de belirtilen en byk ama srelerinin, I snf koruma sistemi kullanlan ve elde kullanlan veya prizsiz
dorudan beslenen donanmlarn nihai devreleri iin Madde 8-a1/ideki hususlar karlad kabul edilir.
3.5) Datm ebekelerinde 5 saniyeyi amayan genellikle kabul grm ama srelerine izin verilir.
Sadece sabit donanm besleyen devrelerin son klar iin izelge-2de istenilen deerleri aan, ancak 5 saniyeyi amayan
bir ama sresine, izelge-2ye uygun ama sreleri gerektiren baka devrelerin son klarnn, ayr datm tablosuna veya

Hseyin KSOLU
bu son k besleyen datm devresine bal olmas durumunda, aadaki koullardan birinin salanmas durumunda izin
verilir.
i) Datm tablosu ile koruma iletkeninin ana epotansiyel kuaklamaya baland nokta arasndaki koruma iletkenin
empedans [ (50 / U0 ). ZS ] deerini amaz veya,
ii) Datm tablosunda, ana potansiyel dengeleme ile ayn tipteki d iletken blmleri kapsayan ve ana potansiyel dengeleme
koullarna (Madde 8-a2/i ye baknz) uyan epotansiyel kuaklama bulunur.
3.6) Madde 8-a3.3 -a3.4 - a3.5deki koullar ar akm koruma dzenleri ile yerine getirilemiyorsa, tamamlayc potansiyel
dengeleme (Madde 8-a2/ii) uygulanmaldr. Dier bir yol olarak, koruma bir artk akm koruma dzeni ile salanmaldr.
Not: Madde 8-a3.9daki nota baknz.
3.7) Bir arzann faz iletkeni ile toprak arasnda meydana gelebilecei ok zel durumlarda, rnein hava hatlarnda aadaki
koullar karlanmaldr:
Koruma iletkeni ve buna bal aktaki iletken blmlerin gerilimleri, topraa gre 50 V'u amamaldr.
RB
50

RE U0 50
Burada;
RB
RE

Paralel bal btn topraklayclarn edeer yaylma direnci,

zerinde faz-toprak arzas oluabilen bir koruma iletkenine balanmam d iletken
blmlerin topraa gre en kk temas direnci,
Uo
Topraa gre anma a.a. geriliminin etkin deeridir.
3.8) TN sistemlerinde, aadaki koruyucu dzenlerin kullanlmas kabul edilir:
-Ar akm koruma dzenleri,
-Artk (kaak) akm koruma dzenleri
stisnalar:
-TN-C sistemlerinde artk akm koruma dzenleri kullanlmamaldr.
-TN-C-S sisteminde bir artk akm koruma dzeni kullanldnda, yk tarafnda bir PEN iletkeni kullanlmamaldr. Koruma
iletkeni ile PEN iletkeninin balants, artk akm koruma dzeninin kaynak tarafnda yaplmaldr.
3.9) Ana epotansiyel kuaklamann etki alan dndaki bir devrede otomatik ayrma iin artk akm koruma dzeni
kullanldnda, aktaki iletken blmler TN sisteme balanmamal, ancak koruma iletkenleri, artk akm koruma dzeninin
altrma akmna uygun bir diren salayabilen bir topraklaycya balanmaldr. Byle korunan devre TT sistemi olarak
ilem grr ve Madde 8-a4 uygulanr.
Not: Ana potansiyel dengelemenin etki alan dnda kullanlabilecek
dier koruma dzenleri;
-Ayrma transformatr ile besleme,
-Ek yaltm uygulanmasdr.

3.1. TN-S ebekesi:

TN-S sisteminde koruma
ve ntr iletkenleri ebekenin
tamam boyunca ayr ayr
ekilir.
3.2.

TN-C ebekesi:

Sistemin tamamnda
ntr ve koruma
fonksiyonlar tek bir
iletkende
birletirilmitir.

Hseyin KSOLU

3.3. TN-C-S ebekesi:

TN-C-S sisteminde koruma ve ntr iletkenleri, ebekenin
bir blmnde ayr ayr, bir blmnde ortak bir iletken
olarak ekilir.

Ar akm koruma dzenleri (Sigortalar, = Fuses)

a.Eriyen telli sigortalar

b.Otomatik anahtarl sigortalar

Kaak akma ve toprak kaaklarna kar

koruma dzenleri
Kaak akm koruma alteri
(RCD=Residual current device)

Kaak akm grntleme aygt

(RCM=Residual current monitor)

Tesisat grntleme rleleri

(IMD= Insulation monitoring device)

TMO