MEB TAYINLARI

ARK - SLM KLASKLER

MLL ETM BAKANLII YAYINLARI: 1149

BLM ve KLTR ESERLER DZS: 277
ark - slm Klasikleri : 18

Kitabn ad
EHNAME I
Yayn Kodu
94.34. Y.0002.507
ISBN 975.11.0223.5 (Tk. No.)
ISBN 975.11.0224.3(1. Cilt)
Bask yl
1994
Bask adedi
20.000
Dizgi, bask, cilt
MLL ETM BASIMEV

Yaymlar Dairesi Bakanlnn 14.10.199J tarih ve 9411

sayl yazlar ile 20.000 adet baslmas uygun grlm,
yine Yaymlar Dairesi Bakanlnn 23.6.1993 tarih ve
5822 sayl yazlar ile nc defa birinci parti olarak
5.000 adet baslmtr.

ark - slm Klasikleri

EHNAME
I
Firdevsi
eviren
NECAT LUGAL

STANBUL, 1994

 N D E K L E R

Sayfa
N S Z ................................................................

11

Tanry v .......................................................

37

Akl v ............................................................

38

Alenim y a r a d l ...............................................

41

nsann y a ra d l ...............................................

43

Gnein y a ra d l ...............................................

45

Ayn y a r a d l ...................................................

46

Hazreti Peygamberi ve Eshabm v . . . .

47

ehname'nin y a z l .........................................

50

air Dakik'in m ac e ra s.......................................

52

Kitabn yazl ve bir dostun d .................

53

Mehmet olu Ebu M ansur'u v ......................

55

Sultan Mahmud'u v .......................................

57

K Y M E R S ........................................................

62

Siymek'in, Ehrimen'in olu tarafndan ld

rlm esi ............................................................

66

Heng ve Kiymers'in Kara Deve kar sava

yapmak iin hazrlanm as..............................

68

H E N G ............................................................

70

6
Sayfa
Sede Bayramnn asl ve e s a s ....................

72

TAHM URS......................................................

75

C EM ID ...........................................................

81

Dahhk'in babasiyle m a c e ra s....................

90

eytann a h l ..........................................

96

Cemid'in saltanatnn s o n u ........................... 101

D A H H A K .........................................................104
Dahhk'in Feridun'u ryada grmesi . . . .

108

Feridun'un d o m a s........................................115
Feridun'un, anasna kimin soyundan geldiini
s o r m a s .........................................................120
Dahhk'in, Demirci Gve ile maceras . . . .

123

Feridun'un Dahhk'e sava am as...................133

Feridun'un Cemid'in kzkardelerini grmesi .

139

Feridun'un Dahhk'in kethdas ile m aceras. .

143

FERDUN'UN TAHTA IKM ASI...................157

Feridun'un Cendel'i Yemen'e gndermesi . . .
Yemen Padiahnn Cendel'e c e v ab .............. 169
Feridun'un oullarnn Yemen ahmn y a n n a
g itm e le ri.........................................................174
Yemen ah Serv'in, Feridun'un oullarm by
e d e n e m e s i................................................ 176
Feridun'un oullarm sn a m a s....................... 180

161

7
Sayfa
Feridun'un, yeryzn oullarna payetmesi .

185

Selm'in re'i k skanm as....................................... 187

Selm ve Tur'un Feridun'a haber gndermeleri .

191

Feridun'un, oullarna k a r l ...........................195

re'in, kardelerinin yanma g itm esi...................... 203
re'in kardeleri tarafndan ldrlmesi . . .

207

Feridun'un re'in lmn duym as...................... 212

re'in bir kz o lm a s ............................................216
M inuihr'in d o m as................................................218
Selm ve Tur'un Minuihr'i duymalar . . . .

221

Feridun'a oullarndan haber gelmesi . . . .

225

Feridun'un oullarna cevap verm esi...................... 227

Feridun'un, M inuihr'i Selm ve Tur'a kar sa
vamak iin gnderm esi....................................... 237
Minuihr'in, Tur'un ordusuna hcumu . . . .

243

Tur'un, Minuihr'in eliyle lm e si...........................250

Karen'in Elnan kalesini almas ...........................257
Dahhk'in torunu Kkuy'un hcumu . . . .

264

am'n Zl'in ii iin m bitlere danmas . . .

268

M inuihr'in Zl e Rdbe'nin macerasn

renmesi . .............................................................273
Feridun'un l m .................................................... 278

8
Sayfa
MNUlHR

............................................................ 280

Zl'in d o m a s ........................................................ 285

Sam'm olunu ryada grm esi...............................292
Minuihr'in, Sam ve Zl-zer'in durum lanndan
haber a lm a s ........................................................ 303
Zl'in Zbilistan'a d n m esi................................... 309
Sam'm, Zl'e padiahlk v e rm e si.......................... 312
Zl'in, Kbilli Mihrabn yanna gelmesi . . .

318

Rdbe'nin, cariyelerine d am m as...................... 324

Cariyelerin Zl-zer'i grmeye gelmeleri . . . .

332

Zl'in Rdbe'nin yanma g itm esi.......................... 346

Zl'in Rdbe meselesi hakknda m bitlere da
nmas .................................................................352
Zl'in, mektupla, am'a olaylar anlatm as . .

358

Sam'm Zl'in ii iin m bitlere dammas . .

364

Sinduht'un, Rdbe ile Zl'in m acerasn

renmesi .................................................................368
Mihrab'm, kznn macerasn renmesi . . .

375

M inuihr'in, Zl ile Rdbe'nin macerasn

renmesi .................................................................384
Sam'm, Minuihr'in yanma g elm esi...................... 388
Sam'm Mihrab ile savamaya gitmesi . . . .

395

Zl'in elilikle M inuihr'in yanma gitmesi . .

401

9
Sayfa
M ihrabm Sinduht'a k zm as................................... 410
Sam'm, Sinduht'un gnln e tm e si...................... 413

Zl'in, am'n mektubunu Minuihre getirmesi 423

M bitlerin Zl'i sn a m a la r................................... 427
Zl'in verdii k a r lk la r....................................... 430
Zl'in, Minuihr'in nnde hnerler gstermesi

433

M inuihr'in am'a c e v a b ....................................... 438

Zl'in, am'n yanma dnm esi...............................443
Rstem'in d o m a s .......................... . . . .

451

am'n Rstem'i grmeye g e lm e si...................... 461

Rstem'in beyaz fili ld rm e si...........................468
Rstem'in Sipend dana g itm e s i...................... 475
Rstem'in, bu zaferini bir mektupla Zl'e bd i r m e s i .................................................................479
Zl'in, am'a mektup y azm as...............................483
M inuihr'in oluna t v erm esi...........................484
NEVZER

.................................................................489

Peenk'in, Minuihr'in lmn duymas . . .

497

Efrsiybm ran'a gelmesi . . . . . . . .

503

Barm an'la Kubad'm savamalar ve Kubad'n

lm e s i..................................................................... 507
Efrsiyb'm, Nevzer'le bir daha savamas . .

516

Nevzer'in, Efrsiybla nc defa savamas .

520

Nevzer'in, Efrsiyb'a tutsak o lm as.............. 526

Veyse'nin, olunu l b u lm a s.......................52&
emsas ve Hazervann

Zbilistan'a saldr-

532

m a la n .............................................................532
Zl'in M ihrab'n yardm na g elm esi.............. 535
Efrsiybn Nevzer'i ld rm e si...................541
Zl'in Nevzer'in lmn d u y m as.............. 544
Arires'in, kardei tarafm dan ldrlmesi . .
TAHMASB1N OLU Z E V ...........................554
Alama . . . ................................................ 557

552

 N S Z
Dounun ve btn dnyann sayl ve en byk
epopelerinden biri olan ehnamenin yazl ve onun
airi hakkndaki bilgimiz, ounlukla, birbirini tutmyan, eksik sylentilerden ibarettir. En eskilerinden
en yenilerine vanncya kadar elimizde bulunan kay
naklarn ve yaplan incelemelerin hibiri, airin ha
yatndaki ve eserini yazndaki karanlklan lykiyle
aydnlatamyor.
Firdevsi'nin soyca, bir Dihkan ailesinden olduu
sylenir. Dihkan'lar, bulunduklan yerin ilerigelen aelerine mensubolan soylan belli, bilimli ve sz ge
en kimselerdi. airin, Mevlna Ahmet ibni Fihrettin adm tayan babas da Dihkan'd ve Tus rm a
ndan alnan bir kanalla sulanan bir arazinin sahi
bi idi. Firdevsi'nin ocukluundaki btn zevki, bu
kanaln kenanna oturarak akan suyu seyretmekti.
Fakat, kanala su gnderen bendin al ve amurdan
yaplm olmas ve bu yzden ikide b ir bozularak
kanal susuz brakm as, ocuun cann skar ve ben
din ta ve kirele yaplmasn arzular dururdu.
Firdevsi'nin doum yl kesin olarak bilinemiyor.
Clement H uart1, bu tarihi (320-932) olarak gsteri
yor; Jules Mohl da, kendi ehname tercmesine yaz
d nszde12, bu tarihin 329-941 olduu sonucuna
1 Clement H uart, Encyclopdie de 1IslamJFirdawsi maddesi, c. II, s. 116-117.
2 Jules Mohl, Le Livre des Rois, nsz, s.
XXIII-XXIV.

12

EHNAME

vanyor. Mohl' bu sonuca gtren sebep udur: 320

de doduu kabul eddii takdirde, Yezdcird, I.e a it
paray yazarken airin altm yanda olduu
bilindiine gre, bu parann yazld tarihin 383 olmas gerekir. Bu paray hemen takibeden paralar
da ise, Gazne Mahmud'dan bahsedilmektedir. Hal
buki, Mahmud'un tahta kmas 387 dedir. Bu durum
karsnda air, henz tahta kmam olan Mahmud'
dan, bir padiah olarak, nasl sz aabilir? Bu ba
kmdan, airin 320 den sonraki bir tarihte ve, ese
rinin sonunda bir aralk yetmi bir yanda oldu
undan bahsettiine gre de, 329 da domu olmas
lzm gelmektedir.
Bu hesab yaparken Mohl'u yanltan nokta, p
hesiz ki, btn paralarn yazl tarihlerinin belli
olmadm ve Firdevsi'nin vakalar yazmakta krono
lojiye uymadm dikkate almam olmasdr. Halbu
ki, nsznde, airin, eserindeki vakalar zaman s
rasn kollamadan, geliigzel kaleme aldn ve onlan sonradan sraya koyduunu kendisi de sylemek
tedir. Mahmud'u ven paralarn tarihi belli olma
dna ve onlarn 387 den sonra yazlm olmas dai
ma muhtemel bulunduuna gre, airin doum yl
n tesbit iin, bu delillerden istifade etmek imkn
sz gibi grnyor.
Fakat, doum ylnn 320 olmas iin de, elimiz
de kesin deliller yoktur. Huart, bu tarihi kaydeder
ken, her halde, ehname'nin sonunda airin, eserini
400-1010 da bitirdiini ve yamn da seksene yak
latm sylemesinden ilham alm olacaktr. Fakat
air, yamn seksen olduunu deil, seksene "yakla
tn sylediine gre, doum yln dorudan do
ruya 320 olarak deil de, 320 ile 325 arasm da kabul
etmenin daha uygun olaca kanaatindeyim.

NSZ

13

Firdevsi'nin asl ad hakkndaki kaytlar da bir

birini tutmaz. Trl kaynaklarda trl adlara Tas
lanyor. Yalnz, knyesinin Ebulkasm olduu husu
sunda bir birleme vardr.
Firdevsi'nin doum yeri iin sylenen eyler, yi
ne ayn karklk iindedir: Bu yeri Devlet ah tez
kiresi Rezan, Nizm- Aruzinin ehar Makalesi Baj,
Baysungurun 829 da yazd ehname mukaddime
si Sdb, C. Huart da Taberan olarak gsteriyor.
Bu ayrlklarn birletikleri tek nokta, sylenen b
tn isimlerin Tus ehrine bal ky, kaza veya semt
isimleri olmalardr.
Kaynaklarda, airin ocukluuna ve genliine
ait hibir bilgi yoktur. Yalnz, ailesince kendisine
iyi bir retim verildii, bilhassa dil renmesine
zenildii anlalyor. Farsay ok kuvvetli olarak
biliinden baka, o zamanda bile ok az bginler
tarafndan bilinen ve hemen hemen unutulmu olan
Pehlevce ile birlikte, icabnda gzel iirler yazacak
kadar Arapay da renii bunu aka gstermek
tedir.
Bu dil bilgisine, zamanla, gemi olaylar ren
mek merak da eklendi. Bu merakn, henz gen de
nebilecek bir yata belirdii, eserini yazmaa bala
d sralarda tarih bilgisinin geniliinden tahmin
edilebilir. Bu bilginin kaynaklarndan biri, halk ara
snda ve daha soylu ailelerde, babadan oula, az
dan aza yaylan sylentilerdir. Her soylu aile, so
yunun kaynan aratrm aa, bu hususta etrafl bil
gi sahibi olmaa ve bu bilgiyi byk bir kskan
lkla saklamaa alt iin, bu ailelerle yaplacak
tem aslarn, gemie ait olaylar renmek hususun
da ok faydal olacaklar aktr. kinci bir kaynak
olarak da, phesiz, szl sylentileri yazl hale sok

14

EHNAME

mak iin, Firdevsiden nce yaplm olan denemeler

gsterilebilir. Firdevsi'nin, azdan dinledikleri ile
birlikte bu yazl sylentilerden haberi olduu ve
onlan ele gekirmee aht da m uhakkaktr.
rann ok eski ve ok zengin olan ve halk ara
snda d a n k olarak szl sylentiler halinde yayan mill geleneklerini yazl hale sokmak teebbs,.
Firdevsi'den ok nce, VI. yzyldan itibaren bala
m tr. Ssni hkm darlarndan Nirvan, eski pa
diahlara ait olarak Irann btn blgelerindeki sz
l sylentileri yazdrp ktphanesine koydurmutu.
Smnilerin son hkmdar Yezdcird, saraynn ok
soylu ve ok bilgili ahsiyetlerinden olan Dniver
adndaki b ir Dihkan'a, Nirvan'n ktphanesinde
ki gelenekleri, bu ilerde yetkili bulunan M bit'lerin
de yardm e, dzenlemesini ve eksiklerini tamam
lamasn em retti. Dnivar da, o dank yazlan d
zene koyarak, Kiymersten Hsrevi Perviz'e kadar
gelen olaylan bir araya tophyan bir kitap haline
soktu. Mohl'e gre, bu kitabm ad Hdaynema idi1.
Pehlevce'de Hday "padiah" demek olduu iin,
eserin ad yine ehname olarak kullanlm demek
tir. Eserin tertibi srasnda, ran'n drt bir tara
fndan arlp getirtilen m bit'lerin, bildiklerini sa
dece azdan m anlattklan, yanlarnda bu gelenek
lerin yazl ekillerini de getirip getirmedikleri me
huldr. Fakat ne olursa olsun, Dniver'in bakan
lndaki bu almann olduka metodlu ve mul
l bir alma olduun kabul etmek lzmdr.
Kadisiye savandan sonra Arap ordulanm n ran '
istils sralarnda Yezdcird'in ele geen hzinesinde
bulunan Dniver'in eseri, Sa'd ibni Vakkas tarafn
1 Jules Mohl, Le Livre des Rois, nsz, s. IX.

NSZ

15

dan, halife mer'e gnderildi, mer, eserin iinde

kileri merak etm i ve Piddiyan sllesine ait baz
paralan Arapaya evirtm itir. Halife, bu para
lardan holand iin, bu sefer, eserin bandan so
nuna kadar Arapaya evrilmesini em retti. Terc
meye baland. Fakat, Zerdt'n mezhebine ve Zl
ile Simrg arasndaki maceraya gelince, halife, ese
rin aym zamanda kt eylerden de bahsettiini ile
ri srerek tercmeyi yanda braktrd. Eserin Arap
aya tam olarak evrilmesi, V III. yzyln ilk yan
snda Abdullah ibn-il Mukaffa tarafm dandr. Soyca
Iranl bir ateperest olan ve nceleri Ruzbih adm
tayan Abdullah, Irak hkimi sa'nn zoru ile s
lml kabul etmi ve Pehlevce'den Arapaya e
virdii birok eserler arasm da Dniver'in eserini
de katm tr. Fakat, bu tercme de kaybolmu, eli
mize gememitir.
Bilindii zere, ok eski ve zengin bir tarihe
ve medeniyete sahibolan ve kl kuvveti karsnda
araplarm siyasi ve dini hkimiyetlerini kabule mec
bur kalan Iranllann mill kltrlerine olan ballk
lar, gizliden gizliye ve her an bir tepki yapmak fr
satn kollyarak devam etti. Abbasi halifelerinin
siyasi otoriteleri zayflamaa yz tutar tutm az, da
ha nce, Islm dininin esaslarna aykr bir kendi
likte olarak balyan dn ve inan tepkilerine,
siyasi kalknmalar da eklenmi oldu.
ran'da hkmet sren slleler iinde, halife
nin siyasi otoritesini ilk tammyanlar, Saffari'ler ol
du. Bu sllenin kurucusu olan Yakub ibn-il Leys
(lm: 265-879), edebiyattan anlyan bir kimse ol
mad halde, mill geleneklerin toplanmasndan do
acak sosyal faydalan kavram ve veziri Ebu Mansur Abdrrezzak'a, Dniver'in Pehlevce yazlm
olan eserinin Farsaya evrilmesini emretm iti. Bu

16

EHNAME

nun zerine Ebu Mansur derhal ie balyarak, bu

i iin, sf ran kanndan ve soylu be kiilik b ir
komisyon kurdu. Kendisi de esasen, ran'n eski kah
ram anlarndan olan ve ehname'de ad geen Kevat'n soyundand. Eserin byk bir zeni ile yap
lan ve (265-879) da bitirilen tercmesi, o zamanlar,,
bilhassa Irak ve Horasan blgelerinde byk bir
rabet grmt. Tercmenin ad, ehname olarak
tesbit edilmiti.
Saffar oullarnn krk yl sren saltanatlarn
dan sonra (254-296, 868-908), onlarn yerlerine geen
Smni'ler zamannda da mill gelenekler zerinde
ki almalar devam etti. Bu sllenin ahslarndan
Ebu Salih Mansur bin shak veziri Bel'ami, air Dakiki'ye, Dniver'den yaplan Farsa tercmenin na
zm haline getirilmesi emrini verdi. Dakiki de, eh
namede anlatld gibi, yalnz Gtasb ve Ercasb'in
padiahlklarna ait bin beyte yakn bir ksm man
zum hale soktuu sralarda, bir klesinin eliyle le
rek, eser yanda kalm oldu.
Sm nileri takibeden Gazneliler sllesinin en
kuvvetli hkm dan Mahmud, edebiyata, gzel sanat
lara ve ilme olan yakn ilgisi ile tannm hkmdar
lardand. Saraym btn sanat ve ilim adam lanna
am, bilhassa tarihe ve iire merak sarm t. H er
gece, sarayndaki toplantlarda, iir ve tarih konu
lan zerinde merakl konumalar yaplrd. Farsa,,
yalnz bir edebiyat dili olmaktan km, sarayda ve
hatt devlet ilerinde bile geni bir yer almt. Mah
mud, ran'n eski ve akla smaz maceralarla, ma
sallarla kank gemiini, eski ahlann ekseriya ga
rip ve bazan da ibretli hayatlann zevkle okuyor ve
dinliyordu. H att, Sistandan bn-l-Mukaffa'mn Siyer-l-Mlk'nn bir nshasn da getirmiti. Padi
ahn bu merakn duyanlar, sadan soldan, ona es

NSZ

17

ki geleneklere ait birok eyler gnderiyorlard. Bu

arada, eski ran kahram anlarndan Neriman'n so
yundan geldiini iddia eden M ervli Servizad, padi
aha, ailesince Sam, Zl ve Rstem'e ait olarak sak
lanm htralar sundu. Bylece M ah m d , manTim
bir hale sokarak esash ve etrafl b ir tek kitap ge
tirtm ek istedii malzemeyi yava yava toplam olu
yordu. Fakat bu malzemeyi dzenleyip m an zu m ola
rak yazacak kimseyi bulmak da, ayn glklerle do
lu idi. Zamann tannm ve kendi saraynda barn
m olan airlerine bu ii vermek iin yapt birok
teebbslerden bir sonu alamad. airler, hayalleri
ne de, vesikalara ve azlarda dolaan sylentile
re dayanan bu yorucu ve ok uzun zam an istiyen ie
girimekten kandlar. Bu ii zerine alabilecek kim
senin, uraaca ok eitli konular h a k k n d a k i ve
sikalar ve sylentileri arayp bulmas, toplamas,
dzenlemesi; yapaca almadan ihtirasl bir zevk
duymas, onu bir angarya saymamas ve nihayet
snrsz bir "sabr" ve "emek" adam olmas lzm
d. Mahmud, bu adam, ancak Firdevsi'nin ahsnda
bulabdi.
Firdevsi'nin, daha gen yandan itibaren, eski
gelenekleri toplamak ve onlar manzum olarak yaz
mak iin uram akta olduunu biliyoruz. Firdevsi,
Dakikinin almasndan da haberli idi. H att onun
lm, Firdevsi'nin bu almaya daha kuvvetle ve
daha m itli olarak sa rlm a sn da salad. Bundan
baka Firdevsi, Daniver'in kitabm ve onun alma
tarzm da duymutu:
"inde, eski zamandan kalm, birok destan
lar y azl bir kitap vard. Bu, urada burada, baz
m uhitlerin elinde da n k bir halde idi ve her akll
olan ondan faydalanrd. Bir Dihkan aesinin soyun
dan gelmi olgun, bilgili, akll ve cesur bir yiit

18

EHNAME

vard. Eski zamanlarda olup biten vakalar arat

rr, bulurdu. Her memleketten ihtiyar m bitleri ge
tirterek o dank paralan toplad. Onlardan; o za
mana kadar gelip gemi padiahlarn, o nl bah
tiyarlarn bize kt bir durumda braktklan bu
dnyay nasl idare ettiklerini, saltanat gnlerinin
saadetle nasl gelip getiini, sordu. Onlar da bu kah
ram ana, btn padiahlarn bandan geen vakalan ve felein onlara kar nasl davrandm bir bir
anlattlar. Bu yiit, onlardan bu szleri dinledikten
sonra, her yerde tannm bir kitap vcuda getirdi1.'*
Firdevsi, almasnn tanrl iin, Pehlev dili ile
yazlm olan bu eseri ele geirmenin kesin zorunluunu anlyordu. Fakat, yzyllarca evvel yazlm ve
nshalar pek az olan bu eseri bulmak kolay bir i
deildi:
Bu kitab ele geirerek, kendi dilimce yazmak
istedim. Onu nme gelmeden soruyor ve onun da
felein zulmne unyarak kaybolmu olmasndan
korkuyordum1.
Baysungurca gre, nihayet Muhammed Leken
adndaki bir dostu, bu kitab bulup ona getirdi ve
airi an derecede sevindirmi oldu. air, artk, a
lmas iin gerekli ve esasl malzemeyi bulduu iin,
krk yalarnda iken, eserini yazmaa balad, tik
yazd para, Feridun e Dahhk'in mcadelesiydi.
henz eserini adna yazaca bir byk bulamad
iin, ilk zamanlar gizli olarak alyor, kimseye bir
ey sylemiyordu Buna raman, ne ile urat e
hirde nihayet duyuldu ve herkeste byk bir ilgi
ehname, s. 14-15.

ehname, s. 16

NSZ

19

uyandrdTus h a k im i Ebu Mansur da onlan dinle

mek istemi^airi devlet ederek huzurunda okutmu,
onu ok takdir ve tevik etmiti*
Bana : Ne dilersen dile!Bu kitab yazmam iin,
elimden geleni yapmaa hazrm. Seni bakalarna
m uhta.etm em ek iin, yapabileceim hibir eyi esir
gemem! dedi1."
Gerekten, Ebu Mansur, aire verdii bu szde
durdu ve onu, yaad mddete, ok yalandan ko
rudu. air de, byk bir heves ve gayretle, eserine
devam etti. Aancak, Ebu M ansur'un lmne ve Sul
tan Mahmudla tanm asna kadar, hangi paralan
yazm olduunu bilmiyoruz.
airin, M ahmudla nasl tant hakkmdaki sy
lentiler de eitlidir. Bir sylentiye gre padiah, bu
yoldaki almalarn duyduu iin, onu sarayna da
vet etm itir. Bir sylentiye gre, Ebu M ansur'un
lmnden sonra onun yerine geen Aslan Han, ken
disini Sultana tantm ak iin istekli, fakat cesaretsiz
airi deta zorla Gazne'ye gndermitir. Bir sylen
tiye gre de Mahmud, saraynn sekin ve gzde
airlerinden Unsuri'ye, eski ran padiahlarnn tari
hini manzum olarak yazmas iin teklifte ve srar
da bulunmu. Fakat, bunun iinden kamyacam
bilen Unsuri de, padiaha, bu ie elverili adam ola
rak Firdevsi'yi tavsiye etm itir. Padiahn sevgisini
karanan bir airin, k en d isin in a ltn d an k a lk a m yaca, padiahn zerine ok dt ve iinden ha
an ile kabilecek kimseyi elinin stnde tutaca
ak olan bir i iin bir bakasn tavsiye etmesi,
phesiz ki, inanlmas g b ir eydir. Bu artlar al
tnda, akla en uygun ihtimalin, airin, eserini tak ehname, s. 18.

20

EHNAME

dir edebilecek ve emeinin karlm verebilecek

kimseyi Mahmudun ahsnda bulmu ve bakala
rnn da tevik ve yardm olmakla beraber kendi
isteiyle Gazne'ye gitmi olmasdr. Eserinin ban
da E bu' Mansurun lmnden bahsederken:
a

"imdi, onun bir dn hatrlyor ve ruhumu

sapklktan evirip dorulua yneltiyorum. O, bana:
Bu eser tamam olduu vakit, onu padiahlara sun!
demiti. Gnlm onun bu szne boyun edi; bylece ruhum da rahatlat ve sevinle doldu1."
Diyen airin, eserinin karlm daha evvelden
salamak midiyle, Gazne yolculuunu gze ald
ve hatt bunun iin baz teebbsler yapt ve ge
leceinin Gaznede evvelden duyulduu da anlahyr. nk airin, Gazneye gitmek iin Tustan ay
rld andan itibaren, Gazne sarayndaki airlerce
onun aleyhinde bir hava yaratlm asna ve hatt Gaz
ne'ye girmesine mni olmaa bile alldn gr
yoruz. Firdevsinin Gaznedeki dostlan ona, Tustan
ayrld andan itibaren gnderdikleri haberlerle, yol
daki hareketini tan zim etm ilerdir. Firdevsi, H eratta, Gazne'den m sait haberler gelinceye kadar bek
ledikten sonra tekrar yoluna devam etti.
Firdevsinin padiah tarafndan dvet edilmedii
ne bir del de, Gazneye geldikten sonra, airin Mahm udla grebilmek iin karlat glklerdir.
Eer Mahmud tarafndan davet edilmi olsayd, by
le zorluklarla k a rla m a m a s tabiydi. Baysungur
mukaddimesinde ve Firdevsi hakknda bilgi veren
dier kaynaklarda da raslanan b ir vaka, airin Gaz
neye geliinden sonra rakipleri tarafndan kendisi ehname, s. 18-19.

NSZ

21

ne gsterilen zorluklar anlatm ak iin, karakteristik

bir rnek tekil eder:
Firdevsi, Gazneye geldikten sonra, sarayn etra
fnda dolaarak ieriye girmenin yolunu aram akta
imi. Sarayn bahesinde oturup elenmekte olan a
irler onu grnce, sk bir snava ekip kendine g
venini sarsm ak ve bylece padiahn yanma girmek
hususundaki cesaretini kurmak istemiler. Firdevsi ye; kendilerinin saray airi olduklarm, meclislerine
katlabilecek kimsenin iirden anlamas ve iir sy
lemesi gerektiini bildirm iler. Firdevsi'de iirle bi
raz uram olduunu sylemi. Bunun zerine,
isim leri Unsuri, Ferruhi ve Ascedi olan bu airler,
kafiyeleri en hecesiyle biten m sra syliyerek,
Firdevsi'den drdnc m sra istem iler. Farsada
sonu bu hece e biten topu topu kelimeyi de
kafiye olarak kendileri kullandklar ve kimsenin
drdnc kafiyeyi bulamyacaun bildikleri iin, du
rumdan memnunmular. Fakat, bu sevinleri ok sr
memi. Tarih olaylar ve ahsiyetleri ok iyi bilen
Firdevsi, eski k ah ram an lard an b irin in a d n kafiye
yaparak iin iinden baan e km.
Bu vaka zerine, rakiplerinin kardklar g
lkler bsbtn artt ve Firdevsi, M ahm ud e n gz
delerinden Mhek adndaki birinin delletini tem in
etmek zorunda kald. Mhek, Firdevsi'nin kendisine
verdii Dsitan-i Rstem ve IsfendiyariT uygun bir
gam anda M ahm d'a sundu. M ahm d, h n okuyun
ca ok beendi ve Firdevsi'yi grmek istedi. Firdevsiye, huzurunda daha birok paralar okuttu; tarih
bilgisinin geniliinden de memnun kald.
Baka bir gn, btn airlerin ha gr bulun
duklar bir mecliste Mahmud, gzdesi Ayaz'n yzn
de henz kmaa balam tyler iin bir kta sy-

22

EHNAME

lemesini istemi. Firdevsi'nin syledii kta Mahmudun ok houna giderek, ona: Meclisimizi Firdevse
dndrdn!" demi. airin Firdevsi mahls da bu
radan kalm. Devletah tezkiresinin kaydna gre
ise, Firdevsi adnn aire babadan kalm olmas l
zm gelir. nk, airin babas, Sri bin Muasa ait
Firdevsi isimli bir bahenin bahvan olduu iin,
esasen kendisine Firdevsi lkab da taklm bulu
nuyormu.
Firdevsinin ahsna nihayet arad adam bul
duunu anhyan Mahmud, ona, kaps sadece kendi
zel bahesine alan bir daire ayrtt. Bu dairenin
duvarlar, eski kahram anlarn, padiahlarn, btn
harb silahlarnn ve hayvanlarnn resimleriyle do
natlm t. Mahmud, bu daireye, hizmete ayrlan
uakla Ayaz'dan bakasnn girmesini yasak ederek,
airin huzurla ve bol bol almas imknlarm ha
zrlad.
air, artk, m esuttur. Zamann en byk padi
ahnn gzne girmi, hem hayatm dzenlemi,
hem de gayesine rahata erimek frsatm bulmu
tu. almalarnn dnda sarayn ilerigelenleriyle
tanyor, sevgi ve sayg gryordu.
Onun bu iyi durumu, phesiz ki, rakiplerinin
kskanln bsbtn alevlendirdi. Padiaha bu ka
dar yakn olmas, ona dmanlarnn en korkuncu
nu kazandrd: Vezir Haseni Meymendi'nin, baz kay
naklarda Firdevsi'nin dostu ve koruyucusu gibi gs
terilm esine ramen, haki katta airin en byk d
man olduu anlalm aktadr. Yoksa, vezir tarafn
dan da tutulsayd, padiah tarafndan zaten seven
bir adamn, karlat glkleri kolayca yenebil
mesi ve sonralar padiahla arasnn o kadar kt
ekde almamas gerekirdi. Vezirin aire dman

NSZ

23

oluunun sebeplen, ak olarak, belli deildir. Her

halde, padiaha en yakn olan adam olduu iin, bir
bakasnn da bu yaknla kanm asn istememi
olacaktr. Bu kskanla, saraydaki dier airlerin
de kkrtm alan ve entrikalan eklenince, vezirin d
manl amansz bir ekil ald. Bylece, Firdevsi'nin
kavutuu rahat ve huzur ok az srm, tinsel ve
zdeksel zntleri son haddini bulmutu.
ehname'nin paralan yazldka padiahn nn
de okunuyor ve beeniliyordu. Mahmud, her beyit
iin aire bir altn verilmesini vezirine em retti. Fa
kat Firdevi, hem geleceini emniyet altna almak,
hem de ocukluundan beri ktlne zld
bendi yaptrm ak iin, paray eserini bitirdii zaman
toptan alma tercih etti. Ancak, vezirin her gn
artrd glkler, her istediini reddetmesi, para
bakmndan sratli ve ackl bir skntya dmesini
sonulad. Padiahla yalnz meclisinde karlaabilen
air, derdini bir trl anlatamad gibi, veziri ik
yete de cesaret edemiyordu. Ona, bir iki dostundan
baka yardm eden de yoktu.
te bu g ve zc artlar altnda, ehname
nin yazl devam etti. Btn d m a n lk la r a ra
men, airin n de gn getike ran'n btn bl
gesine yaylyor, yeni yazlan paralar kopya ederek drt bir tarafa dalyordu. Onlan alan byk
lerden bazlar aire caizeler gnderiyorlard. Mahmud'un hkm a ltn d a ve d n d a k i d i e r bykler
le airin yapt bu tem aslar da dedikodu uyandr
m aktan ve bazan da onu fazla zmekten geri kalm
yordu. Nitekim, air bir aralk Rstem ve tsfendiyar parasn Rstem ibni Fahrddevle'ye gnder
mi ve caize olarak bin altn alm t. Rstem, airi,
aynca sarayna da davet etti. Halbuki, mezhepe
olan Rstem'in M ahmudla aras akt. Bu vaka.

24

EHNAME

airin dm anlan tara fn d a n iliinin de ele aln

m asna ve yeni hcumlara yol at. Zaten airin ra
kipleri onu padiahn meclisinde be yeri geldike
ktlyor; yazlarnn hibir edeb meziyet tama
dndan, sadece bilinen vakalar tekrarlam aktan
baka bir ey yapmadndan bahsediyor ve onun
yarat kudretinden, kompozisyon yedkliginden yok
sun bulunduunu ileri sryorlard. Bir gn bu iddi
alarda o kadar ileri gidildi ki mecliste bulunan airin
baz dostlan onu korumak lzumunu duydular. Tar
tm a byd. Nihayet, her iki taraf da, iddialarnn
doruluunu ortaya koyabilecek b ir snavda birle
tiler: Elde yazls bulunan b ir vaka aire konu ola
rak verilecek ve ayn gnde yazmas kendisinden
istenecekti. Bylece, ayn konuyu iliyen iki para
nn karlatrlm as ve airin yarat kabiliyetinin
aka anlalmas mmkn olabilecekti. Firdevsi,
teklifi kabul etti. Kendisine, Rstem ile Ekebus'un
sava konu olarak verildi. air, ayn gnde bu des
tan yazarak, Padiahn ve yannda bulunanlarn
nnde okudu, rnei ile bambaka b ir ilenite olan
para o kadar beenildi ki rakipleri azlarm kapa
mak zorunda kaldlar.
airin ya, bu sralarda, yetmie yaknd. D
m anlarnn ktlkleri yetmiyormu gibi, felein de
ar bir zulmne urad: Otuz yedi yandaki olunu
kaybetti. ehnamedeki Hsrevi Perviz parasnda,
bu lmden de ac ac bahseder. Bu bakmdan, ehar makale'de, airin b ir tek kzndan baka ocu
u olmad ha Irkndaki rayd n doru b u lu n m ad
anlalyor.
Firdevsi, talihin ktlkleriyle uraa uraa,
nihayet, ya seksene yaklat sralarda, altm bin
beyit tutarndaki eserini bitirdi ve onu, Ayaz'n eliyle,
padiaha sundu. Mahmud, bundan ok memnun ol

NSZ

25

du ve vezire, caize olarak, aire bir filin tayabi

lecei kadar altn gnderilmesini buyurdu. Fakat ve
zir, bunu uygun grmedi. Bunun ok ar bir c
m ertlik olacandan bahsederek, karlk olarak bir
yk gm verilmesinin yerinde olacam padiah
inandrd. Bunun zerine, keselere konan altm bin
dirhem gm, yine Ayaz'n eliyle, Firdevsi'ye gn
derildi Firdevsi, bu srada hamamda bulunuyordu.
Ayaz, kendisini grerek, caizeyi getirdiim syledi.
air, nce, padiah tarafndan ilk zamanlar kendi
sine vadedilmi olan beyit bana bir altnlk caize
nin geldiini sanarak ok sevindi Fakat hakik du
rum u anlaynca, Ayaz'a kt. Ayaz, padiahla ve
ziri arasnda geenleri olduu gibi anlatnca, bu se
fer, byk b ir zntye derek, gelen parann
te birini Ayaz'a, te birini hamamcya, te birini
de kapsnn nndeki bir erbetiye b ir bardak er
bet karl olarak verdi. Bundan sonra, Ayaz'a d
nerek, gidip padiaha grdklerini ve o kadar emek
le meydana getirilen bir eserin yannda parann bir
deeri olamayacan anlatmasn, syledi.
Ayaz, saraya dnerek olup bitenleri anlatnca
Mahmud, byk bir zntye ve kendisini bu g
ln duruma drerek halkn nnde kepaze eden
vezire kar byk bir kzgnla kapld. Veziri a
rtarak, kt kt halad. Fakat kurnaz vezir, so
ukkanll elden brakm yarak, padiaha, airin
byk bir kstahlk yapm olduunu, padiah tara
fndan gnderilmi olduktan sonra bir dirhemle yzbin dirhem gm ara sn d a b ir fark nla m y aragn J
airin gnderileni minnetle kabul etmesi gerektiini,
hatt padiah t?raf|r|^an kendisine eserinin kar
l olarak bir avu toprak be gnderilmi olsayd
airin onu bile gzlerine srme diye ekmesi lzm
geldiini syliyerek, Mahmud'un kzgnln Firdev-

26

EHNAME

si'nin zerine evirmee muvaffak oldu. Padiahn

kzgnlna, artk son yoktu: Firdevsi denilen o din
sizin, fillerin ayaklan altnda ezdirilmesini em retti.
Sarayda bu sahneyi grm olan ve Firdevsi'nin
dostlanndan bulunan byklerden biri, airi durum
dan derhal haberdar etti. Firdevsi, geceyi byk b ir
heyecan ve strap iinde geirdikten sonra, ertesi
sabah erkenden padiahn zel bahesinde bekleme
e balad. Mahmud, belli zamanlarda, abdest alma
a gitmek iin bu baheden geerdi. Mahmud gr
nr grnmez air koup ayaklarna kapand ve
gzyalan iinde, dm anlarnn kendisini haksz ye
re ktlediklerini yana yakla anlatt. Bu yalvarma
larn sonunda Mahmud'un kzgnl biraz yatt ise
de, airi affetmedi ve ona derhal Gazne'den ayrl
masn syledi. Firdevsi, bunun zerine dairesine
dnd ve yol hazrlna balad. Ayaz'a, tom ar ha
linde sarih bir kat verdi ve onu, yirmi gn son
ra, padiaha sunmasn syledi. Ondan sonra, eh
rin byk camiine giderek. Sultan mahfelinin duva
rna u kt'ay yazd:
Zbilistan padiah Mahmud'un bahtiyar saray
bir denize benzer. Hem de, kylan grnmiyen bir
denize. Eer bu denize daldm halde elime hibir
inci geirememisem, kabahat denizde deil, benim
kt yldzmdadr!
Sarayn birok erigelenleri onu uurlamak is
tedilerse de, Mahmuddan ekindiler. airi, bir der
vi kyafetiyle kt yolda, yalnz Ayaz uuriyabildi ve peisra, bir binekle yolculua gerekli ey
leri de gnderdi.
Yirmi gn sonra Ayaz, Mahmud'a, airin kendi
sine brakm olduu kd sundu. Mahmud, kendi
sinden af dileyen bir mektup sand bu kd an

NSZ

27

ca, m ehur hicviye ile karlat. Fena halde kzd ve

Firdevsi'yi buldurm ak iinf her tarafa yaya ve atl
birok adam lar gnderdi. Aynca, onu yakalayp ge
tirene elli bin altn vdetti. Fakat, btn gayretle
re ramen, airi yakalamaa imkn olmad.
Firdevsi, Devletah tezkiresindeki kayda gre,
bir ay kadar Gazne'de saklandktan sonra H erat'a
giderek orada kitaplk yapan Ebul Maani'nin ya
nma snm tr. Baka bir sylentiye gre de air,
Gazne'den derhal ayrlarak M azenderan'a gitm itir.
Mazenderan, Crcan sultam Kvus'un hkm altnda idi. Olan biteni bilmedii ve Firdevsinin nn
duyduu iin, ilk zamanlar, onu ho tu ttu ve her ih
tiyacm karlayacam vadetti. Fakat, Mahmud'la
olan macerasm renince, Mahmud'dan ekindi ve
ona mnasip hediyeler vererek kendisinden, yerle
mek iin baka bir yer semesini rica etti.
Bunun zerine Firdevsi, Badada geldi. ehir,
kendisi iin tamamiyle yabanc idi. Birka gn, pe
rian bir halde dolat. Nihayet bir tccar, haline
acyarak, onu evine ald. Macerasm rendikten son
ra da, onunla daha yakndan ilgilendi. Ev sahibi, Ha
life Kadir Billh (381 -422 - 991 -1031) in vezirini tan
d iin, Firdevsi'ye, veziri ven bir iir yazmasn
tavsiye etti ve airin Arapa olarak yazd kaside
yi vezire gtrd. Vezirin meclisinde, herkesin nn
de okunan kaside ok beenildi ve vezir airin otur
mas iin kendi yannda bir daire ayrtt. airi Halife
de grmek isteyince, Firdevsi onun iin de bin be
yittik bir methiye daha yazd. Hatife ok memnun
kald. Yalnz, airin, atee tapan ran padiahlar
nn hayatlarm yazm olmas pek houna gitmiyor
du. Firdevsi, bu kt etkiyi silmek iin, konusunu
Kurandan alan bir eser yazma dnd ve konu
olarak da Yusuf ve Zleyha arasndaki maceray

28

EHNAME

seti. Talihin yeniden biraz yzne glmesiyle ka

vutuu rahatlk iinde, eserini yazmaa balad. eh
name e ayn vezinde olan bu eser, dokuz bin beyit
tutarndadr. airin, Badattald istirahat! de uzun
srmedi. Onun hilfetin merkezinde grd itiba
r haber alan Mahmud, halifeye b ir tehdit mektubu
gndererek, sulunun kendisine teslim ini istem iti
Bunun zerine Firdevsi, tekrar yola dt. nce
Ehvaz'a ve oradan da Khistan'a geti Khistan h
kimi Nsr Lek, airi atafatl b ir ekilde karlad.
Onu karlam ak iin, en yakn dostlarm snra ka
dar gnderdii gibi, kendisi de ona ehirde resm
bir tren yaptrd. Nsr Lek, Mahmud'm dostu id i
air ona, kendisini bu ekde srndrenleri kya
mete kadar dnyann aznda lnetle andracak b ir
eser yazmak dncesinde olduunu syleyince, Nsr onu teselli etti. Eserinin Mahmud tarafndan ok
beenildiini, fakat araya giren fesatlarn durumu
bambaka b ir ekle soktuklarn anlatt. Hakikat da
bu idi. Nsr, airden, Mahmud hakknda yazd hic
viyeyi kendisine vermesini ve onu yok etmesine
msaade etmesini istedi, ve hicviyenin her beyti iin
bin dirhem hesabiyle yz bin dirhem gm vere
rek, M ahmudla airin aralarn bulmu oldu. Dier
taraftan, Mahmuda da bir mektup yazarak, Firdevsi'nin deerini ve susuzluunu belirtti. Bu mektu
bun Gazneye vard gn Mahmud, Firdevsi tara
fndan camiin duvarna yazlm olan ktay grm
ve zlm, arkasndan N sr'n mektubunu da oku
yunca, znts son haddini bulmu. airin saray
daki dostlan bunu frsat bilerek, geen hdiselerin
iyzn padiaha anlattlar. Bunun zerine Mah
mud, vezir Haseni Meymendi'nin idamn em retti.
Burada dikkati ekecek derecede garip olan tesadf,
Firdevsi tarafndan camiin duvarma yllarca nce

NSZ

29

yazlm olan ktay, Mahmud'un, Nsr'n mektubu

nun geldii gn grm olmasdr.
Firdevsi, bu olaylardan sonra, padiahn kendisi
hakkndaki kanaatinin deitiine inanarak veya duy
duu memleket hasretiyle her tehlikeyi gze alarak,
Tus'a dnd. Aradan ok gememiti. air, bir gn
krda veya arda gezerken, b ir ocuun Mahmud
hakknda yazd hicviyeden: "Eer padiah soyca
padiah olsayd, benim bama altndan bir ta giydi
rirdi!" beytini okuduunu duyunca, bir inilti ile, ye
re dt. Kaldrlp evine gtrldkten pek az son
ra da gzlerini kapad. (411-1020).
airin ilesi, lmekle de dolmu dedi: onun
rfzi olduunu ileri sren Ebulkasm Grgni adn
daki bir eyh, yaplan btn srarlara ramen, ce
nazesinin M slm an mezarlna gmlmesine m
saade etm edi Bunun zerine cenazeyi, ehrin kena
rnda, airin kendi mlk olan bir araziye gmmek
zaruretinde kaimdi. H att eyh, cenaze namaznn
klnmasna da engel olmutu. Fakat, o gece, rya
snda Firdevsi'yi cennette grd ve hayret iinde, bu
nun sebebini cennetin bekisi Rdvan'dan sordu, Rd
van, verdii karlkla, airin, ehname'deki: Yeryzndeki yksekliklerin ve enginliklerin hepsi sensin.
Senin ne olduunu bilmiyorum ama, var olan her ey
sensin!" beytinden tr cennete girmi olduunu
syleyince, ertesi sabah airin mezarna gidip na
mazm kld.
Firdevsi'nin bana gelen felketlerden zlen ve
an lmn duymam olan Sultan Mahmudda,
ona borcu olan altm bin altm (Cehar makale'ye
gre altm bin altn deerinde ividi) Tus'a gn
derm iti. Fakat, ac bir tesadf eseri olarak, altn
kervan ehrin bir kapsndan girerken, airin tabu

30

EHNAME

tu da teki kapsndan kmakta idi. Bunun zerine,

paralan airin kzma gtrdler. Fakat kz, paray
iddetle reddetti. airin kzkardei, onun, Tus rm a
zerindeki bendi yaptrm ak hususundaki srekli
arzusunu hatrlad ve bu parann oraya harcanmasn tavsiye etti. Gerekten, drt yz yl sonra bUe
artklan grlen bent, airin istedii ekde ve o
para e yapld. H att, Hkim N sr Hsrev, seya
hatnamesinde, 438-1046 da Tus'da Sultan Mahmud
tarafndan Firdevsi'ye gnderilmi para e yapdd sylenen yeni bir kervansaray grm olduunu
da anlatr.

Mesnevi eklinde ve 41Fauln fauln fauln fal"

vezni Ue yazlm olan ehname baz yazmalarda
54-55 bin beyit kadar grlyorsa da, hakik metin
altm bin beyit tutarndadr. Dounun en tannm
epopelerinden biri olan ehname'nin, ksaca, nasl
meydana getirildiini grdk. airin, eserindeki h
diseleri kaleme alrken, kendi hayaline hi bavur
mad, yahut vakalar arasndaki ufaktefek boluk
lar doldurmak iin zarar vermiyecek ve hissedilme
yecek derecede pek az bavurduu m uhakkaktr.
Evvelce de grmtk ki air, daha sm niler dev
rinden beri bu konular zerinde yaplm olan a
lm alarn sonularm bizzat grmeden, eserini yaz
mak cesaretinde bulunamamt.
Eserini objektif bir ekde meydana getirdii
hakknda, daha birok deller gsterebilir: Kendisi
esasen bir Dihkan ailesinden olduu iin, gemi
vakalara ait etrafl bir bgisi olmas; eserini yaz
madan nce ve yazarken de devaml olarak Dihkan'larla tem asta bulunmas eserine ait her paray yaz

NSZ

31

dka, onu, bu ie m erakl olan ve herhalde az ok

tarih bilgisi bulunan padiahn ve rakiplerinin nn
de okuyarak ak bir snava tbi tutm as; kaynak
larda, eserindeki vakalarn aslszl hakknda ve
devrinde yaplm hibir tenkid kaydna raslanmamas gibi deliller bunlar arasndadr.
ehname, bahsettii vakalarn tarihiyle masal
arasnda bir kendilikte ve kahramanlk konusunda
bulunmalar; k ah ram an larn n karakterleri, zaman
larnn bir m ihrak halinde yaatlm alan, hayat, ce
miyeti ve genel olarak btn hdiseleri dn ve
anlaylarndaki basitlik ve birlik, rann her eyini
yeryzndeki her eyden stn tutm ak gibi mill
ruhun kuvvetle belirtilii bakm larndan tam bir
epope zellii tam aktadr. Eserin, genel kuruluu
basittir: kronolojik sraya gre sllelere slleler de
padiahara ayrlm tr. Padiahlarn anlatlmasna, o
unlukla, gece gndz deiikliklerine ait kk tas
virlerle; esasl ahsiyetlerden her birinin lmnden
sonra, dnyann fanilii ve ktl hakkmdaki d
nceler tekrarlanr; kahraman ve sava tasvirleri
hep birbirlerine benzerler ve eser, bu muntazam ku
rulu iinde, bandan sonuna kadar ayn ekde
akp gider. Btn bu monotonlua, eserdeki mecaz
larn birbirlerine benzemeleri ve sk sk tekrarlan
m alar da eklenebilir ki, bu nokta Brovvne'm da g
znden kamamtr. Bu kuruluu ve ilenii ile ese
ri, byk bir sanat eseri olmaktan ok, evvelce de
sylediimiz gibi, byk bir "sabr ve emek" eseri
olarak; sahibini de byk bir air olmaktan ok b
yk bir nzm olarak kabul etmek icabeder. Bunun
la beraber, bir eserin deerini sadece sanat ve bi
lim lleriyle lemiyeceimizi, her eyden evvel
hitabettii m illetin bnyesinde yapt etkileri dik
kate alm ak zorunda bulunduumuzu da unutmama-

NSZ

31

dka, onu, bu ie m erakl olan ve herhalde az ok

tarih bilgisi bulunan padiahn ve rakiplerinin nn
de okuyarak ak bir snava tbi tutm as; kaynak
larda, eserindeki vakalarn aslszl hakknda ve
devrinde yaplm hibir tenkid kaydna raslanmam as gibi deliller bunlar arasndadr.
ehname, bahsettii vakalarn tarihiyle masal
arasnda bir kendilikte ve k a h ra m a n lk konusunda
b u lu n m a lar; kahram anlarnn karakterleri, zaman
larnn bir m ih rak halinde yaatlm alan, hayat, ce
miyeti ve genel olarak btn hdiseleri dn ve
anlaylarndaki basitlik ve birlik, rann her eyini
yeryzndeki her eyden stn tutm ak gibi mill
ruhun kuvvetle belirtilii bakm larndan tam bir
epope zellii tam aktadr. Eserin, genel kuruluu
basittir: kronolojik sraya gre sllelere slleler de
padiahara ayrlm tr. Padiahlarn anlatlmasna, o
unlukla, gece gndz deiikliklerine ait kk tas
virlerle; esasl ahsiyetlerden her birinin lmnden
sonra, dnyann fanilii ve ktl hakkmdaki d
nceler tekrarlanr; kahram an ve sava tasvirleri
hep birbirlerine benzerler ve eser, bu muntazam ku
rulu iinde, bandan sonuna kadar ayn ekilde
akp gider. Btn bu monotonlua, eserdeki mecaz
larn birbirlerine benzemeleri ve sk sk tekrarlan
m alar da eklenebilir ki, bu nokta Brovvne'm da g
znden kamamtr. Bu kuruluu ve ilenii ile ese
ri, byk bir sanat eseri olmaktan ok, evvelce de
sylediimiz gibi, byk bir sabr ve emek" eseri
olarak; sahibini de byk bir air olmaktan ok b
yk bir nzm olarak kabul etmek icabeder. Bunun
la beraber, bir eserin deerini sadece sanat ve bi
lim lleriyle lemiyeceimizi, her eyden evvel
hitabettii m illetin bnyesinde yapt etkileri dik
kate almak zorunda bulunduumuzu da unutmama

32

EHNAME

lyz. Bu bakmdan hareket edilince, ran lkesinde

ve milletinde, ehname ve onun airi kadar ne bir
eserin ve ne de b ir ahsiyetin smrsz yanklar yap
tm gremeyiz. ran ve ehname, yzyllardan beri,
ayn ey olm ulardr.
Eserin ran m illeti zerindeki etkisinden baka
edebiyat alanndaki etkisi de ok genitir. Eserin
grd rabet, Firdevsi'nin yolundan gidilerek, bir
ok eserlerin daha meydana gelmesini salad. Bun
lar, ekseriyetle Sstan blgesinden yetien kahramanlann hayatlarm ilemilerdir. En nemlileri olarak;
Samname, Grasbname, Fermurzname, Cihangirname, Behmenname, Berzuname~ saylabilir. airler,
nce, ok eski vakalar ve k a h ra m a n la n a n la tm a k la
bahyan bu eserlerle, sonralar, ada vakalar da
ilemee balam lar, bylece edebiyata ehnamecilik diye yeni bir nevi meydana getirm ilerdir. XV.
yzyldan bahyarak Trk edebiyatnda da grlen
bu nevi, bizde, pek fazla b ir rabet grm deildir.
Islm edebiyatnda bu jantn rakipsiz ustas olarak
Firdevsi, her zaman iin, yerini muhafaza etm itir.
ehname, slm edebiyatnda, konularm tarih!
ahsiyetlerden alan rom anlara da yol am tr ki,
bunlarn en karakteristik ve en ok rabet gren
rnei Iskendemame lerdir.

imdi, btn dnya edebiyatmca tannm bir eser

olan ehname'nin trl dillere yaplan tercmelerini
ve bellibah basklarm gzden geirebiliriz.
Douda yaplan tercmelerin ilki, XII. yzyln
sonlarna doru, Kvamddin Ebul Fettah ibni Ali
tarafndan yaplan Arapa tercmedir. Fakat bu ter
cme, eksiktir.

NSZ

33

J. Mohl, douda yaplan ikinci, tam ve manzum

tercmenin Trke olduunu ve bunun Tatar Ali
Efendi tarafndan Kansu Gavri adna 916-1510 da
yapldm sylyor, Istanbulda, Sleymaniye Ktp
hanesinde, damat brahim Paa kitaplar arasnda,
920-1514 de len erif-i midi'nin yine Kansu Gavri
adma yaplm, tam ve manzum bir tercmesi vardr,
Tercme sahibi, ok byk ktada ve minyatrl olan
eserinin bamda, tercmeyi Kansu Gavri'nin dilek ve
srar zerine yaptm ve sultan tarafndan kendisine
her beyit karl iin bir altn verildiini sylyor.
Fakat eserin yazl tarihi gze arpmyor. Tam, man
zum, tarihleri birbirine ok yakn ve ayn ahs adma
yaplm olan bu iki tercmenin ayn eser olmas ih
timali hatra gelmektedir.
Mohl, bundan baka, 1030-1621 de, II. Osman
adna Mehdi adnda biri tarafndan yaplm, men
sur bir Trke tercmeden daha bahsediyor.
Son yllarda, Mill Eitim Bakanlnn Cihan ede
biyatndan yaptrd zet eklindeki kk tercme
yaymlan arasnda, M. Cevdet'in de, ehname'nin ta
nnm paralarnn tercmesinden ibaret bir eseri
(arkm tlyadas: ehname, stanbul, 1928) vardr.
ehname'nin Prof. Necati Lugal tarafndan yap
lan bu sonuncu tercmesinde, Vullers basks esas
tutulmutur. Ben, bu tercmeyi, Do. Abdlbaki Glpmarh'ya ait bir Iran basks (1276-1859) ile kar
latrarak, aradaki nsha farklarm notlar halinde gs
terdim ve tercmeyi, ifade ve d bakmndan bugn
k artlarmza daha uygun bir ekde getirmee
altm.
Buradaj Browne'm ngizce, "Iran Edebiyat Ta
rih in d e ehname hakkmdaki ksm bana tercme
etmek zahmetine katlanan, B. Zeki Altmer'e teek
kr ederim.
ehname I. F. S

34

EHNAME

Bat dillerine yaplan ehname tercmelerinin

kimler tarafndan ve hangi tarihlerde yapld da
aadaki cetvelde anlalabilir:
Ldnceye
ngilizceye

: Sir W. Jones, Londra, 1774 (eksik).

: Joseph Champion, Kalkta, 1785.
(manzum, eksik).
Atkenson, Londra, 1832, (eksik).
ngilizceye : A. G. ve E. Wamer Londra, 1905-1923
(manzum, etm).
A. Rogers, Londra, 1907, (eksik).
Almancaya : Adolf Friedrich von Schlack, Berlin,
1851-65, (eksik).
Friedrich Rckert, Berlin, 1890 - 95,
(eksik).
Italyancaya : Pizzi, Torino, 1886-88, (tam).
Franszcaya : Jules Mohl, Paris, 1838 - 78, 1876 - 78,
(tam).
ehnamecin basklarna gelince; bunlar, dou
da, ounlukla ta basmas halinde yaplmtr. Bir
ok nshalar, karlatrlarak hakik metni bulmak
endiesiyle hareket edilmedii iin, bu basklar, yan
llarla doludur. Avrupal bilginler tarafndan ya
plan bilimsel basklar arasmda en nemlileri ise
unlardr:
Tumer Maan, Kalkta, 1829.
Jules Mohl, Paris, 1830-1878.
J. A. Vullers ve S. Landauer, Leiden, 1877-84.
Bibliyografya: Avfi, Lbab-l elbab; Browne,
Literary History of Persia; Baysungur, Dbce; Cmi, Baharistan; Devletah, Tezkire-t uara; Jules
Mohl, Le Livre des Rois, nsz; Nizm- Arm, ehar makale.
Do. Kenan AKYZ

* Bu kitabn yazlna akl ve can ya

rata n T a n rn n adiyle balarm . nk dn
ce, ondan st n b ir T a n n nm varlm kavrayamaz.
* E n gzel adlarn ve en yce m akam m
sahibi O 'dur. Rzk O verir, doru yolu O gs
terir.
* Dnyay da, b u dnen g de yara
tan; aya gnee ve obanyldzna k veren
hep Odur.
* Onun, tannm ak iin ne ad a ihtiyac
vardr, ne de b ir belgeye... Onun varlndan
kim se phe edemez. Gkyzn yldzlarla
ssleyen O 'dur.
5.

* Sen, b u gzlerinle, Y aradan gremez

sin, gzlerini bo yere yorma!
* Dnce de ona varan yolu bulam az:
nk O; ne b ir ada m uhtatr, ne de o tu r
m ak iin b ir yere...
* Belki szn, T an n 'n n deerlerini an
latm aya gc yeter. F akat akl ve can, ona
giden yolu b ir kere bulabilseydi!
* M adem ki, akl ve cam y aratan Odur;
srf akla dayanan dnce onu nasl kavnyabilir?

38

EHNAME

* Onu, olduu gibi, kim se vemez. Bu

nun iin senin yapacan ey sadece ona kul
luk etm ektir.
10.

Akl, ancak grd b ir eyi anlatm ak

iin sz bulabilir.
* Hi canla, ruhla, dnce ile veya bun
lara benzer eylerle Y aradan vmee im kn
var m?
* Sen, bo szleri b ir yana b rak da, sa
dece onun varlna inanm ana bak;
* Onun buyruklarn iyice gzet; Ona gi
den yolu a ra ve tapn!
*. Bilgili olan gl olur. K ocam lann
gnln bile ancak bilgi dinletirir.

15.

Tanr hakknda bundan daha fazla sz

sylenemez. Onun varln kavram ak iin, d
nce b ir yol bulamaz.
Akb v
*

* Ey, akll kii! zerinde sz sylenebi

lecek konuya imdi geldik...
* Akldan yana ne biliyorsan syle de,
dinleyenlerin kula sylediklerinden fayda
lansn.
* Akl, Tanr'nn sana verdii b t n ey
lerin en iyisidir. Akl vmek, yrnecek en iyi
yoldur.

EHNAME

39

* Akl, padiahlarn tac ve nl kiile

rin ssdr.
Sen akl, hi lmiyecek b ir canl olarak
tan Onu, hayatn z bil.
* nsana doru yolu gsteren de, gnl
aan da, iki cihanda elimizden tu tan da hep
Odur...
*

Sevin de ondan gelir, insanlk daondan! Olgunluumuzun okluu da ondan ge

lir, eksiklii de ondan!
* B ir insann can aydn olsa bile, akl
karanlk olduktan sonra, dnyada b iran se
vin yz gremez.
* Szlerinden bilginlerin bile faydalan
d b ir hnerli ve akll kiinin ne dediini bi
liyor m usun?
Diyor ki: Kendine akl klavuz edinmiyen
k im sen in yapt ile, sonunda kendi gnl ya

ralanr.
* Akll 'bir kii, onu deli sayar ve ya
k n lan da yabanc yerine koyarlar."
* H er iki cihanda da, ancak aklna yk
selebilirsin. Akl rk olann aya da bal
olur.
* Dikkat edersen anlarsn ki akl, cann
gzdr. Gzsz canla b u dnyada en yayamazsm!

40

EHNAME

* B unu bil ki h er eyden nce yarat

lan ve can koruyan da odur...
Kulak, gz ve dil sana akl vmek iin
verilm itir. B tn iyilik ve ktlkler b u n
den doar.
* Akl ve can, hakkiyle, kim vebilir?
Ben vebilsem bile, onu, dinleyip anlyabilecek kim vardr?
* Mademki hi kim se yoktur; o halde,
ey olgun kii, bouna konum ann faydas ne?
* Bunun iin sen artk bize, yaratln
nasl olduundan sz a!
* Sen; bu yeryzn y aratan T an n 'n n
b ir kulusun... Gizli ve ak olan h er eyi bi
lirsin.
* Akl, daim a, kendine klavuz yap! Bylece, yarak alm yacak eylerden kendini ko
rum u olursun...
* Bilgili kim selerin szne uyup doru
yolu ara., dnyay gez, dola; bildiin ren
diin her eyi herkese syleme.
* H er bilgili kim seden b ir ey rensen
bile, yine hibir zam an renm ekten geri
kalm a.
* Bilgi b ir aa gibidir. Onun b ir dalm
grsen, kolay kolay kkne vanlm yacam
anlarsn...

EHNAME

41

Alemin yaratl

* H er eyden nce, lem in yapsndaki

z varlklar iyice ta n m a ls n .
T anr yokluktan b ir varlk y a ra tt ve bylece gcn gsterm i oldu.
* Bu varlktan d a, hibir zahm ete ve za
m ana boyun emeden, lem in yapsndaki d rt
e m eydana geldi.
* K ara topran, suyun ve rzgrn o r
tasnda p arlak b ir ate ykseldi.
* Bylece, b ir km ldanm a neticesinde
ate ortaya lanca onun scaklndan ku ru
luk.
* O ndan sonra d a atein yatm asiyle so
ukluk ve soukluun sonunda d a nem lik mey
dana geldi.
Bu d rt tz, srf lem denilen b u eski sa
rayn dom as iin yaratld.
* B tn b u n la r birbirleriyle kararak,
baka baka ekillerde grndler.
* Bylecedir ki, b iri tekine benzemiyen
grleriyle bizi artan, u hzl dnl
kubbe m eydana geldi.
* Biraz geince de, oniki b u r zerine
yedi byk yldz hakim olarak, kentlilerine
y araan yerlere getiler.

42

EHNAME

* S onra gkyznde; bata bulunm ak,

kendisindeki iyilikleri b akalarna verm ek g
c dodu ve gk b u gcn tanyanlara, de
erlerince, balar yapt.
50.

K at, k a t gkler birbirlerine balanp b ir

letiler ve bundan so n ra d a hep b irden dn
m ee baladlar.
* Y erin yz; denizler, dalar, ovalar ve
ayrlklarla b ir m um gibi aydnland.
* D alar yerlerine yerleti, su lar fkr
d; bitkilerin b a la n y u k an y a ykseldi.
* Toprak, ykselecek deerde yaratlm a
d iin, k ara ve karan lk b ir merkez o larak
kald.
* Topran y u k an sn d a yldzlar, insan
artan grnleriyle ortaya karak onu ay
dnlattlar.

55.

Ate hep yuk an y a doru ykseldi, su ise

hep aaya a k t ve gne yerin etrafnda dn
mee balad.
* O tlan n ve t rl t rl aalann balan topran altnda kald.. Ne yapsnlar? On
la rn da talihleri yle...*
* Y erlerinden km ldyam adklar, saa
sola koam adklan iin, olduklar yerde salla
nrlar.

EHNAME

43

* Bundan sonra, istedii yere gitm ee

gc yetm ekte olan, hayvan yaratld ve b t n
bu bitkileri kendi hkm altn a ald.

(D
* O daim a yemek, uyum ak, ra h a t etm ek
yolunu a ra r ve em eline ancak b u ekilde yayarak erim ek ister.
* Onun ne syliyen dili v ardr, n e de
doru yolu ariyan akl... dikenler ve o tlarla
kendisini beslemee alr.
* yilikle ktl anyam az. Y apt iin
sonunu dnemez. B unun iindir k i T a n n ,
ondan kulluk beklemez.
* T ann; adaletli, kudretli ve bilgili ol
duu iin hibir hnerini gizlemez.*
* te dnyann hali, olup olaca bey
led ir. Hi kimse, onun iindeki ve dndaki
s rla n bilemez.
timimi yaratahfi
* B tn bunlardan so n rad r k i in san ya
ratld. Fakatj hepsinin a n a h ta n oldu.
(1) Nsha: Onun ba, aacn ba gn. topra
n altnda deil... bu ciheti gz nnde iyi tntm ak
gerek!

44
65.

EHNAME

n s a n n ba, yksek b ir selvi gibi, yuka

rdadr. Gzel sz syler ve ii akla dayanr...

* Dnceli ve akll olduu iin, b t n
hayvanlar onun buyruuna boyun eerler.
* B ir kere, insan ne dem ektir? n san
denilince ne anlalr? unu biraz dnsen...
* nsan, yalnz, u grdm dkn
y aratlan d r sanrsn? Sen, b u halinden ba
k a onun b ir eyini bilmez m isin?
* Oysa ki, seni iki cihann d a z o la ra k
y arattlar ve bunca yollarla bytp yetitir
diler...
70.

Sen, yeryzne dier y aratk lard an so n ra

geldinse de, hepsinden nsn, vaktini bo ey
lerle geirme.
* Ben, olgun b ir kiiden, insann yara
tln baka t rl iittim . F akat, Y aratann
srlarn nasl hilelim ?
* - D ikkatli ol ve kendi sonunu dn?
B ir i yaparken iyilii gz nnde bulundur.
* Zahm ete girm ekten ekinme. Bilgiyi
elde etm ek iin, zahm ete k a tla n m a k yerinde
b ir eydir.

(D 1
(1) Nsha: Ey akll kii, bir defineyi ele ge
irmek iin zahmete girmek gerek Hibir define
zahmetsizce bulunabilir mi?

EHNAME

45

* u, hzla dnen ge iyice b ak. D ert

de ondan gelir, derm an da!
75.

* Zaman onu ypratam az; ne zahm etten

zlr, ne rahatlk tan ferahlar.
* N e byle dnm ekte geri k alr, ne de
bizim gibi sonunda yok olur.
* A rtkl d a, eksiklii d e o ndan bil!
yi olsun, k t olsun, onca gizli hib ir ey yok
tu r.
Gneyin yaratl

* B u m avi gk, kzl y ak u ttan domu

tu r; havadan, sudan, tozdan ve dum andan de
il.
* O, bunca parlaklkla ve b unca yldz
larla, b ir Nevruz bahesi gibi, ssldr.
80.

* Bu gn iinde insann gnln ay

dnlatan b ir yldz dner k i gndz, parlakl
ondan alr.
* S abah parlak bam , b ir altn kalkan
gibi, dorudan ykseltir.
* O dounca, yeryz ktan b ir gm
lek giyer de b u karardk dnya aydnlamve-

rir...
* O doudan bagsterdi mi, karanlk
gece kaybolup gider.

46

EHNAME

* Y ldzlarn hibiri dierinin yolunu ke

semez. y le ki, bundan daha dzenli b ir y
ry lam a?
85.

* Ey, h e r zam an yeryzn aydnlatan

gne! S ana ne oldu ki, klarn benim ze
rim e hi sam yorsun?
Aym yaratl

* K aranlk gece iin de b ir k gerek.

E linden geldii k ad ar ktlkten syrlm aa
al.
* Ay, otuz gn yerin evresini dolar.
Sonra, ik i gn iki gece yzn gstermez.
* Sonra, ak derdine uram b ir k
gibi s a ra rr ve onun srt gibi de iki bklm
olur.
* B u zam anlarda, uzaktan insann gz
n e grnm esiyle kaybolm as b irdir.
90.

E rtesi gece, d aha fazla grnr ve seni

dala ok aydnla tr
* Bylece, iki 'hafta iinde tastam am
o lu r ve so n ra yine ilk haline dnmee balar.
* Gitgide h er gece biraz daha incelerek
(1) p arlak gnee daha ok yaklar.. 1
(1) Nsha: Karararak.

EHNAME

47

* Tanr onun b u ekilde d n m e sin i k a

rarlatrd iin, b u i byle gelmi, byle
gidecektir.
Hazret! Peygamberi ve Bahrim fi

* Bilgi ve din, senin baki k k u rtan cm dr. Sana den, selm et yolunu aram ak tr.
95.

* Eer gnlnn kederden syrlm asn,

vicdannn rah ata kavum asn istersen,
* B tn ktlklerden kurtulm ak, b el
tuzana dmemek,
* Ve iki cihanda ktlkten syrlp Tan
r katnda iyi b ir adla a n lm a k dileinde isen,
* Peygam berinin szlerine giden yolu
ara ve gnlnn kirlerini o su ile yka.
* O em ir ve nehiy, tenzil ve vahiy ss
ne diyor, biliyor m usun?

100.

* Diyor ki: Gne, byk peygam ber

lerden sonra, E bubekir'den b a k a s n n zeri
ne dom am tr!"
* slm dinini yayp dnyay, ilkbahar
da ieklerle sslenmi b ir ba haline getiren
de m er'dir.
* Bu ikisinden sonra, din ve hay ss
O sm an gelir.

48

EHNAME

* D rdncs ise, B etl n ei Alid ir.

Peygamber, bak, onu ne gzel vyor:
* "Ben b ir bilgi ehriyim , onun k ap s
ancak Ali'dir."
105.

* Ben, b u szn peygam ber tarafn d an

sylendiine ahitlik ederim . B an a b u sz
sanki k u lak la rm la duym uum gibi geliyor.

(D
* Ali'yi ve dinin kendilerinden kuvvet
ald dierlerini de sayg ile an.
* Peygam ber b ir gne, E shab da ay gi
bidir. Doru yol, onlarn b irbirlerine yak n lk
ve ballklarn kavram aktadr.
* Ben, "Ehl-i beyt"in kuluyum ve pey
gam ber vasisi Ali'nin ayam bast topraL
vyorum.
* Benim baka hibir eyle iim yok.
Bence, bundan baka t rl sz d e olamaz.
110.

* Bilgili olan Tanr, b u lemi, azgn b ir

rzgrla d algalan com u b ir deniz gibi ya
ratt.
* Bu denizin zerinde, hepsi de yelken
lerini am yetm i iki gem i yzer. 1
(1) Nsha: Sen bu sze balan, ondan vazge
me nk onu Peygamber sylemitir. Senin sz
nn ve dncenin bir deeri yoktur.

EHNAME

49

* B u lan n en by b ir gelin k a d a r ss
l ve b ir horoz gibi oyaldr...
* te bu gemide M uham m ed'le onun
vasisi Ali ve Ehl-i beyt bulunm aktadr.
* Akll b ir kimse, ucu buca belli olmyan bu denizi uzaktan grd vakit,
115.

* Hi kim senin onda boulm aktan kurtulamyacam, dalgalarnn kendisini de eze

ceklerini anlar.
* Ve iinden: Eer peygam ber vasisi olan Ali gibi iki vefal yrim varken de bou
lursam ,
* Tacn, bayram , tahtn, cennetteki a
rap ve bal rm aklarnn,
* "S t em esinin ve yardm suyunun
ss benim elim den tu tar!" der.
* Eer teki dnyada gzn varsa, N ebi
ve Vasiden ayrlma!

120.

* Eer bundan sana b ir ktlk gelirse*

gnah benim boynum a olsun. Gidecek yol
b u dur ve ben de oradan yryorum .
* Ben, bu inam la dnyaya geldim ve
byle de gideceim. Ben, daim a, H aydar1n
ayann topraym .

50

EHNAME

* Eer kalbin yanl yollara sapyorsa,

yer yznde, bil ki, sana kalbinden bakas
dm an deildir.
"Ali'ye dm an olanlar, ancak pilerdir.
Tanr, ylelerini atete yakar.
* K albinde Ali'ye k ar dm anlk ve kin
besliyen kimse, dnyann en talihsiz insandr.
125.
* D ikkat et de, dnyada vaktini bo ey
lerle geirme, iyi insanlarn izinden ayrlma.
* yi insanlarla b eraber olm ak istersen
daim a iyilik et.
* Bu h u su sta daha ne kad ar syliyeyim?
Ben, bunun sonunu bulam yorum .

(D
ehnamenin yazl

* Sylenecek b t n szler sylenmi, ye

niden sylenmee deer sz kalm am tr. Ben
de sana bunlardan birisini syliyeyim.
* Fakat, ne syliyeyim? Benim h er sy
lediim benden nce de sylenmi, bilgi bah
esinin h er yeri gezilmitir.
130.

* Bununla beraber, b ir meyva aacnn

stnde de yer bulam aynca onun meyvasmdan da m ahrum kalm ak doru olur m u? 1
(1) Mademki iyilik her yerde ie yarar. O hal
de sen de daima iyilii been ve ktlkten utan!

EHNAME

51

* B ir kim se byk b ir aacn glgesine

snnca, glge onu gnein krgnlndan
korur.
* Belki ben de h e r ta ra fa glge salan
o selvi aacnn b ir daim in glgesinde kendi
m e yer bulurum .
* Ve o nl padiahn adna yazm ak is
tediim b u kitapla b u dnyada b ir yad ig r
brakrm .
* Sen bunlar birtak m yalanlar ve efsa
neler sanm a. Cihanda b ir tarzda gidi yoktur.
135.

* Akl banda olan kimse, eer bunun

rem z ve anlam n aratrrsa, bundan faydala
nr.
* inde eski zam andan kalm , b iro k
destanlar yazd b ir k itap vard.
* Bu, urada b u rad a, baz m bitlerin
elinde dank b ir halde idi ve h er akll olan
ondan faydalanrd.
* -Bir Dihkan ailesinin soyundan gelmi,
olgun, bilgili, akll ve cesur b ir yiit vard.
*- E ski zam anlarda olup b iten vakalan.
a ra trr bulurdu.

140.

H er m em leketten ih tiy ar m bitleri getir

terek o dank p a r a la n toplad.

52

EHNAME

* Onlardan; o zam ana k ad ar gelip ge

en padiahlarn, o nl bahtiyarlarn
* Bize kt b ir durum da brak tk lar b u
dnyay nasl idare ettiklerini,
* S altanat gnlerinin saadetle nasl ge
lip getiini, sordu.
* O nlar da b u kahram ana, b t n padi
ahlarn balarndan geen vakalar ve felein
onlara kar nasl davrandn b ir b ir anlat
tlar.
Bu yiit, onlardan b u szleri dinledikten
sonra, h er yerde tannm b ir kitap vcuda
getirdi.
* Bylece, cihanda ondan b ir yadigr
kald ki kk byk herkese beenildi.
air Dakdnln maceran

* Bu kitaptaki vakalar okuyanlar o ka

d ar beendiler ve onlar rasgele herkese o ka
d ar ok anlattlar ki,
* Akll, doru adam lar ve nihayet b
t n dnya onlar duymu, sevmi oldu. *
* B ir gn; gzel szl, parlak zekl ve
ta tl yaradl b ir delikanl ortaya karak:
* "Ben, bu kitab m anzum olarak yaza
ym!" dedi. Meclisinde bulunanlar, onun bu
dncesinden ok sevindiler.

EHNAME

53

* Yalnz, b u delikanl k t huylu idi.

H att, bu huyundan vazgeebilmek iin arzu
lariyle daim a bouuyordu.
* Nihayet, anszn, lm n b ir darbesiy
le dnyadan el ekti.
* K t huyu yznden, b u yeryznde
sevinli b ir gn grm eden ta tl cam elinden
gitti.
* Talihi aksine dnd ve klesinin eliy
le ldrld.
155.

* Yalnz G tasb ve E rcasbm padiah

lk zam anlarna ait bin beyit k ad ar yazabdi
ve gn tam am land.
* O nun lm nden sonra, b u kitap ek
sik kald. Uyank talihi uyuya kald.
* Tanrm , sen onun kusurlarm bala,
ahretteki yerini ykselt
icitabn yazl ve b ir dostun d
* Aydn gnlm onun bandan geenle
zlnce, cihan padiahnn tah tn a doru y
zm dndrdm .
* Bu kitab ele geirerek, kendi dilim ce
yazm ak istedim .

160.

* Onu nm e gelenden soruyor ve o n u n

da felein zulm ne u n y arak kaybolm u ol
m asndan korkuyordum .

54

EHNAME

* m rm n vefa etmemesi, b u iin ba

kalarna kalm as ihtim alini de dnm edim
deil.
* Ve yine dndm ki, alp d a o rta
ya koyacajm define de belki b an a vefasz
lk edecek ve urunda ektiim zahm etlerden
kim senin haberi bile olmyacak...
* Beri yandan, h er ta ra f sava iinde
idi ve zam an byle em eklerin karln ver
mee hi de elverili bulunm uyordu.
* B ir m ddet byle vakit geirdim, kim
seye b ir ey sylemedim.
165.

* Y apm ak istediim i syliyebilecek, ken

disine gvenilir b ir dost b u la m a d m .
* Dnyada; gzel szden iyi ne vardr?
Gzel sz byk, kk herkes sever, bee
nir...
* Eer sz T a n n nn k atnda da kutlu
olmasayd, Peygamber bize nasl yol gstere
bilirdi?
* Bulunduum ehirde sevgili b ir dos
tum vard. Aramzda o k ad ar sa m im iy e t var
d ki, sanki, kendisiyle ayn d erin in iinde ya
yorduk!
* Bana: "Senin b u dncen ok gzel!
Belki, b u vesile ile hayrl b ir yola da gitm i
olursun.

EHNAME

170.

55

Sen gzn am aa bak, Pehlev diliyle

yazlm olan b u kitab ben sana bu lu r, geti
ririm .
* 'Gensin, gzel konum akta yiitsin!
* B u Pehlevce kitab sen yeniden yaz
ve bylece byk adam larn katnda yksel!"
dedi.
* O, sznde d u rarak b u kitab b u lu p
da bana getirdii vakit, karanlk ruhum ay
dnland.
Mfhmrri olu E bu M ahsuru v

* Bu kitab elime geirten zat, ulu b ir

kii idi.
175.

Soyca yiit, akll, uyank ru h u aydn,

* H aya sahibi, gzel szl, gzel fikirli

ve ta tl sesli idi.
* Bana: Ne dilersen dile! b u kitab yaz
m an iin, elim den geleni yapm aa hazrm .
* Seni bakalarna m uhta etm em ek
iin, yapabileceimiz hibir eyi esirgem em !"
dedi. *
*
Bu zat, zam ann dnnden b ir z a ra r
erm em esi iin beni, taze b ir elmay k o ru r gi
bi, korurdu.

56

280.

EHNAME

* Bu akll ve temiz yrekli adam n be

ni korum asiyle k ara to praklardan ykselm i
olan bam Zhal yldzna kad ar eriti.
* Altnla gm n, onca, to p rak tan fa r
k yoktu. Cmertlik, b t n parlaklm ve g
zelliini onun elinden alrd.
* H att onun k atm da dnyann bile de
eri yoktu; vefal ve m e rt b ir insand.
* Ne are ki, kuvvetli esen b ir rzgr
la, b ir selvinin im enlikten yok olm as gibi, o
da insanlarn arasndan kaybolup gidiverdi.
* H eyhat, insanlar ldren tim sahn
elinde onun ne dirisinden, ne de lsnden
hibir iz kalm ad.

185.

* O, ahlara yaraan boya bosa yazk

oldu.
* Bu tu tk u n gnl iin, a rtk onu gr
m ek m idi kalm ad. Ruhum , b ir st aac
gibi, ardndan titriyor.

(D
* imdi, onun b ir dn hatrlyor ve
ruhum u sapldktan evirip dorulua ynel
tiyorum . 1
(1) Nsha: O, ah gibi ulunun ld yla ve
aya lnet!

EHNAME

57

*
O bana: B u eser tam am olduu va
kit, onu padiahlara sun! dem iti.

* Gnlm onun b u szne boyun edi,

bylece ruhum da rah atlat ve sevinle doldu,

(D
190.

* Bunun zerine o, m uzaffer padiahlar

padiahnn adna b u kitab yazmaa baladm .
Sultan Mahmudu v

* Tanr dnyay yaratal, byle b ir pa

diah gelm em itir.

(2)
* T ahta kp da gne gibi tacn ba
na koyunca, yeryz b ir fildii gibi parlad.
* Sen, b t n yeryzn aydnlatan asl
p arlak gne kim dir, biliyor m usun?
* Bu gne, p arlak talihli b ir ah olan
Ebulkasm dr. Tahtm b ir ta gibi olan gne
in ta yanm a kurm u,
195.

* Doudan batya k ad ar h er yerin ss

olm u ve onun gcndeki byklk ve p ar
laklkla h er yer altn hzinelerine dnm tr. 1
(1) Nsha: Canm bir aralk onun dn by
lece hatrlaynca, gnlm neelendi.
(2) Nsha: O; ta ve taht ss, baht uyank ve
bahtiyar bir padiahtr.

58

EHNAME

"Onun sayesinde, uyuyan bahtm n yld

z uyand ve beynim deki dnceler bol bol
oalmaa balad.
* Artk, sz sylemek zam annn gel
diini anladm . imdi, eski zam anlar yeniden
canlanacak.
* B ir gece, yeryz padiahm dn
dm ve gnlm takdirlerle dolu o larak o n u
vdm.
9 Gnlm, o kapkaranlk gecede, b ir k
gibiydi. Dudam yum ulu, fak at gnlm uya
nk olarak uyudum .
* Aydn ruhum , ryada, suyun iinden
parlak b ir m um un yksekliini grd.
* Dnya yz evvel, lcivert renkli ge
cede, o m um un ziyasndan sar b ir yakut gibi
aydnland.
* Ova, b u aydnln altnda, ssl b ir
kum a gibi duruyordu. Derken, ovada b ir ta h t
peyda oldu.
* Bu tah tn zerinde ay gibi b ir p ad iah
oturuyordu. B am da da, klah yerine b ir ta
vard. *
* Sa yannda, iki m illik b ir m esafeyi
saf, saf dolduran b ir ordu; sol yannda d a
yedi yz iri fil vard.

EHNAME

205.

59

* Din ve adalet hususunda kendisine yol

gsteren tem iz yrekli b ir vezir, nnde ve
ayakta duruyordu.
* Onun saltanatndaki b u ycelik, bunca
askerler ve iri filler bam dndrd.
* O, ahlara yaraan yz grnce, et
rafndaki byk a d a m la rd a n * B u b ir saltan at ta h t m, yoksa gk
m ? Bu grdm b ir ta m, yoksa gkteki
ay m ? O nun nnde d u ran o rd u m u, yoksa
gkteki yldzlar m !" diye sordum .
* O nlardan b iri karlk verdi. Dedi ki:
"Bu; Rum, H int ve K anndan Sind deryas
n a kad ar uzanan lkelerin hkm dar Sultan
M ahm uttu r.

210.

" ra n ve Turan, ona kuldur. Bu lkeler

onun dnm esine ve buyruuna gre yayor
lar.
* "B u padiah yeryzn adaletle dzen
ledikten sonradr ki, saltanat tacm bam a
giydi.
* "Cihana hkim olan S ultan M ahm udun, b u byk padiahn adaleti sayesinde k u rt
la koyun b ir yerden su im ekteler..
* "K im irden ta in Denizine kad ar b
t n padiahlar onu verler.

60

EHNAME

* Henz beikte bulunan b ir ocuun

anasnn stnden dudaklarn a y n r ayrm az
ilk syledii sz M ahm ut'tur.
215.

* Sen de b ir sz erisin, sen de onu v

de sayesinde lmez b ir ad kazan!
* Kimse, onun buyruundan kamaz.
Kimse, ona verdii szden dnemez!" dediler.
* B unun zerine, u yanr uyanm az sra
yarak kalktm ve o karanlk geceyi sabaha ka
d ar uykusuz geirdim.
* Hayalimde, hep o yce padiah v
yor ve ayaklarna, saacak p aram olm ad
iin, canm sayordum .
* K endi kendime: Bu ryann, hakikat
te, b ir karl olm a l. nk, o padiahn
n b t n yer yznde k u tlu d u r: dedim.

220.

Ta, m hr ve uyank ta lih ss olan byle

b ir padiah ven de vhnee deer.
* Yeryz, onun byklndeki p ar
laklkla b ir bah ar bahesine dnd. H ava be
reket getiren bulutlarla, to p rak d a t rl trl,
aalar ve ieklerle bezendi.
* B ulutlardan yam ur ta m vaktinde d
klyor, yeryz b ir rem Bahesi gibi..

EHNAME

61

* ran , b t n gzelliini onun adaletine

borludur. H er yerde insanlar on u sayg ile
an arlar (1).
* O; m eclislerde vefa yadran b ir gk,
cenklerde ise keskin peneli b ir ejderhadr.
225.

V cuta kkrem i b ir fil ve ru h a Cebrail

gibidir. Eli b a h a r bulutuna, kalbi de N il neh
rine benzer.
* K tlerin b a gazapland zam an, g
zne p a ra k ad ar deersiz grnr.
* Ne tac ve hzineleri iin k u rum lanr,
ne de savatan ve katland zahm etlerden ru
hu k ararr.
* O nun b t n kleleri, azatllar, te m iz
kalbli k ullan,
* K endisini severler ve onun hizm etine
daim a hazrdrlar.

230.

* B unlarn h er b iri b ir lkenin hkm d a n olm utur, a d la n m im berlerde sylenir.

* B unlarn bam da kk kardei gelir
ki, insanlktan yana ei yoktur.
(1) Nsha: "Her yerde insanlar onu sayg ile
anar yerine "Btn yeyz, neesini onun neeli
gnlnden alr."

62

EHNAME

* Yeryznde kim N asr'm byklne

kul olursa, asrn padiah sayesinde m esu t
yaar.
* Babas N asrddin olann tah tn n aya
, lker yldznn bana ta olur.
* O; e r kiidir, dnce ve h n er ssdr.
B tn byk adam lar, ondan nee bulur.
235.

Tus ehrinin yiit hkim i, sava srasn

da, aslanlar bile acnacak hale getirir.
* Dnyadan eline geen b t n serveti
m uhta olanlara balar. stedii tek ey, yer
yznde yi b ir ad b ra k m a k tr.
* T an n 'y a giden yolu halka gsterir ve
padiahn yerinde v ar olm asn diler.
* Dnya, b u padiahn yokluunu gr
mesin, ebedi olarak d olsun!

* Vcudu, ta ve tahtiyle daim a shhatte

olsun, d e rt yz grmesin, b ah t aydnlansn!
240.
Artk, o n p a d iahn kitabm yazm aa
balyorum .
Acem padiahlarnn HM olan ve o t a yl saltanat
sren Ktyumeraln tahta gemesi ve Ehrimen
adl fritin wm Vnlramat*

* Yeryznde bykln nne ilk d e

fa kim in eritiini, halkn iinden yetien sz
erleri nasl anlatyorlar dinle de, ren..

eh n am e

63

* lk olarak bana ta konan insan kim

d ir? Kimse, tabii, gemi zam anlan olduu
gibi hatrlyam az.
* Ancak, oullar atalarn d an dinlemi
olurlarsa, sana iittiklerini b irer b irer anlata
bilirler.
* Ve bylece, yeryznde bykln
adm ilk olarak kim in tadm , en yksek
yerlere evvel kim in ycelmi olduunu syliyebilirler.
245.

# Gemi zam anlan inceleyen ve kahra

m anlarn hikyelerini anlatan birisi,
* Ta giymek, ta h ta oturm ak trenini
nce K iym ersin yaptm ve ilk padiahn
Kiymers olduunu sylyor.
* Gne ko burcuna girince, dnya b ir
gzellik ve tazelik kazand.
* Gne oradan yle b ir parlad ki, b
t n yeryz batanbaa genleti.
* Kiymers padiahlk m akam na geti,
cihan padiah oldu ve ilk zam anlar dalann
iinde oturdu.

250.

* Bylece, onun b ah t ve taht, dalar

dan ycelmee balad. O da, buyruundakiler gibi, kaplan p o stu giyerdi.

64

EHNAME

* Yeryzne, insanca yaam ay getiren

odur. O ndan evvel insanlar ne giyinmesini, ne
de yemek piirm esini bilirlerdi.
* T ahtna o tu rd u k tan sonra, gzellike
gneten hi de aa kalm yan Kiymers,
otuz yl padiahlk etti.
* T a h tn n stnden yz, dm dz b ir
selvinin zerine domu iki h aftalk b ir ay
gibi parlad.

* Nerede yrtc ve vahi hayvanlar var

sa, onu grr grmez yanm a geldiler.
255.

Tahtnn dibinde boyun eip otu rd u lar.

B u byklkle, gittike, b ah t yceldi.
* Onun ardndan ve nnden herkes say
g duygulariyle gelir geer ve ondan yaam a
lm usuln renirdi.
* Bunun, gzel yzl, hnerli ve babas
gibi iyi ad kazanm ak isteyen b ir olu vard.
* Bu bahtiyar ocuun nad Siym ek'ti.
K iym ersi gnl onunla dincelir,
* Dnyada onun yzn grmekle neelenirdi. nk o, kendi soyunun meyvah b ir
dal idi.

260.

* Kiymers, oluna olan sevg isin in ok

luundan alar ve gnn birinde o n d a n ay
rlm ak korkusiyle yrei yanard.

EHNAME

65

( 1)

* Bylece, b ir m ddet daha geti ve pa

diahlarn saltanat daha ok parlad.
* Dnyada gizliden gizliye kendisine d
m anlk besleyen kt Ehrim en'den baka hi
b ir dm an yoktu.
* K skan Ehrim en, m tem adiyen, ona
b ir ktlk yapm ay dnrd.
* E hrim enin, byk b ir orduya kum an
da eden, yrtc k u rt gibi b ir olu vard.
265.

* O rdusunu hazrlad. Kiym ers'e kar

yrm ek, tacm ve tahtm alm ak sevdasna
dt.
* Talih, Siym ekle babasna glmsedi
i iin dnya, E hrim enin (1) bana karlk
b ir zindan gibi oldu.
* Bu srrn herkese syleye syleye, onu
btn dnyaya yaym oldu.
* Kiymers; kendisi iin byle kt b ir
niyet beslediini, bykln tah tn a b ir ba
kasnn oturm ak istediini nasl bilsin? *1
(1) Nsha: Yeryznn tresi budur: Baba, an
cak olundan kuvvet alr.
(1) Nsha: "Ehrimen"in yerine "O dev yavru
sunun (yani Ehrimenin olunun).
ehname I. F. 5

EHNAME

66

* B ir melek, kaplan postu giymi oldu

u halde, K iym ers'in nne kverdi.
270.

* Ve ona dm ann b u srrn, kendisi

ile olu hakkm daki kt niyetini haber verdi..
Siymekin, Ehrimenin olu tarafndan ldrlmesi

Siymek, m eln devin iini duyunca,

* Fena halde kzd. O rdusunu toplad,

hazrlanm aya balad.
* K aplan derisini srtna giydi. nk
o zam anlar zrh giymek deti henz yoktu.
* Sava isteyen devle savamaa k arar
verildi ve iki ordu kar karya geldi.
275.

Siymek, vcudu plak olduu halde or

taya karak, devin olunu yakalad.
* Bu kara dev, ehzadeye b ir pene att,
belini iki bklm edip
* Yere yuvarlad ve trnaklariyle cie
rin d i) param para etti.
* Bu suretle Siymek, byle iren b ir
devin elinden m ahvolup ordusu kom utasz
kald.
* Padiah Kiymers olunun lm nden
haber alnca, kederinden, dnya gzlerine zin
dan kesildi.1
(1) Nsha: 'Cierini" yerine Kemer yerini.

SSHNAME

280

* lklar kopararak tah tn d an indi. El

lerini bana vurdu, tm aklariyle vcudunun
etlerini paralad.
* ki yana kan iinde kald. K albi m a
tem le doldu ve dnya, gznn nnde ka
rard.
* Askerler alaya alaya cotular, hepsi
gidip K iym ersin nnde dizildiler.
* Gzleri kanl yalarla dolu, yanaklar
arap gibi krm z idi ve zerlerinde mavi renk
li yas elbiseleri vard.
* B tn vahi hayvanlar, kular ve av
hayvanlan lklar kopararak, hep birden
daa doru kotular.

285.

* Ve K iym ersin tah t etrafnda top

landlar. Bu kanklkla padiahn bulunduu
yerden b ir tozdur ykseldi.
* B ir yl byle yasla geti. Nihayet Tann dan b ir haber geldi.
* K utlu melek ona yle syledi: "Bun
dan sonra artk alamay brak, aklm bana
al!
* -Buyruum zere b ir ordu hazrla, de
vin ordusunu mahvet, tozunu havaya savur!
* "O kt devin vcudundan yeryzn
temizle, gnlndeki kini gider!" dedi.

68

290.

EHNAME

Bunun zerine, o nl padiah ban gk

lere kaldrd, ayaa kalkt.
* Kirpikleri gz yalar iinde olduu
halde, Tanrnn adn vd..
* Bundan sonra d.a; Siymek'in intika
mn almak iin, gece gndz rahatn ve uy
kusunu brakp hazrlanmaa balad.
Heng ve Kiymersin kara deve kar sava
yapmak iin hazrlanm alar

* Siymek'in bir olu vard. Byk ba

basnn yannda vezirlik yapyordu.
* Bu byk yaradll ehzadenin ad
Heng'ti. Akl ve zeknn bir rnei sanlr
d.
295.

* Byk babas, olunun bir yadigr

olan onu yannda bytp yetitirdi.
* Olunun yerine koydu. Gz, ondan
baka kimseyi grmezdi.
* ntikam almak iin devle savamaa
karar verince, o byk yaradl Heng'i ya
nma ard.
* Ona, btn gemi maceralar anlata
rak, btn srlan at:
* "Ben, bir ordu toplamak ve ortal
altst etmek istiyorum.

EHNAME

300.

69

* "Senin, o ordunun kom utan olm an ge

rek! nk, artk benim m rm azald. Ben
den sonra, zaten bu m akam enindir!" dedi..
* Sonra, perileri ve yrtc hayvanlardan
da kaplanlar, aslanlar, k u rtla n ve azgn srtlan lan , aslanlar, k u rtla n ve azgn srtlan lar
toplad.

(D
* Bylece, b u ulu padiahn idaresi al
tnda trl, t rl hayvanlar, kular ve peri
lerden ibaret b ir ordu hazrland.
* Padiah Kiymers ordunun arkasnda,
to runu Heng de nnde bulunuyordu.
* K ara yaz dev, korku ve helecanla,
bast yerlerden to p rak lar havaya savurarak
geldi.
305.

* Cihan padiah, yrtc hayvanlann barm alariyle devin penesinin gevediini, kuv
vetini kaybettiini grd.
* ki ta ra f birbirine girdiler. Devler, yr
tc hayvanlarn karsnda yorgun b ir hale
geldiler. 1
(1) Nsha: Askerler, yrtc hayvanlar ve ku
lar yeryz padiahnn buyruuna girdiler...

70

EHNAME

* Heng, peneleriyle sava aslan gibi

yle b ir saldrd ki dnyay, hi yorulm ak bilmiyen devin bana d ar etti.
* Derisini batan ayaa k ad ar yzd ve
ei grlm iyen biimsiz kafasn kesti.
* Onu ayaklarnn altna att. Derisi y
zlnce i de bitm i oldu.
3)0.

K iym ers'ic, bylece intikam n aldktan

sonra m r sona erdi.
* Dnya, ondan bo kald. Bak, hangi
padiah onun kad ar nldr?
* O da bu yalanc dnyaya sahibolm ak
istedi. Fakat, sonunda elinde hibir ey kal
mad.
* Dnya, batanbaa, asl olm yan b ir
m asaldan baka b ir ey deildir. O hi kim se
ye kalmaz.
HENG
Hengin saltanat krk yld

* Cihan padiah, akll ve adaletli olan

Heng, saltanat tacn bana koydu, byk
babasnn yerine geti.
315.

* Ba akl ve yrei adaletle dolu ola

rak, krk yl padiahlk etti.

EHNAME

71

* S altanat tahtna otu rd u k tan sonra y

le dedi:
* "Yedi iklim in padiah benim! Ben h er
yerde galibim, her yerde benim buyruum tu
tulur.
* "M uzaffer edici T a n rn n buyruiyle,
adalet yapm aa ve balarda bulunm aa ka
ra r verdim !
* Bundan sonra dnyay b atan b aa
m am ur kld, yeryzn adaletle doldurdu.
* Evvel eline b ir tz geirdi ve bilgisi
sayesinde, henz tala kark bulunan demi
ri tatan ayrd.
* Su rengindeki dem iri esas b ir m adde
olarak kulland ve onu sert tatan ekip
kard.
* Ve dem ircilik sanatm icadederek, de
m irden keser, testere ve b alta yapt.
* Bu bittikten sonra da su tedarik et
m enin yolunu arad, nehirlerden su lar getire
rek ovalar sulad.
* Derelerin, nehirlerin sularna m ecra
la r at, kanallar yapt, byk gc sayesinde
insanlarn ektikleri zahm eti azaltt.
* Bylece, nsanlarn grgleri a rta rak ,
tohum samay ve ekip bimeyi rendiler.

72

EHNAME

* O zam an herkes kendi ekmeini ha

zrlad, m alna, m lkne sahiboldu.
* Bu iler yaplm adan evvel, meyvadan
baka yiyecek hibir ey yoktu.
* nsanlarn ileri dzensizdi. Vcutla
rn, esvap yerine, aa yapraklariyle rterler
di.
* lk insanlarn da din ve deti T ann'ya
tapm akt.
330.

* A raplar ta kendilerine nasl m ihrap

edindilerse, onlar da gzel renkli atee kar
tapnrlard.
* Tan iindeki ate onun sayesinde
m eydana karak, btn yeryzn aydnlatt.
Sede bayramnn asl ve esas

B ir gn, cihan padiah birka kii ile

birlikte dalara gitm iti.
* Uzaktan uzun, kara renkli, k ara v
cutlu ve sratle koan b ir ey grnd/
* Bunun iki gz kan emesi gibiydi;
azndan kan dum andan dnyay b ir k aralt
kaplyordu.
335.

* Heng, kendini toplyarak, ted b ir v6

ihtiyatla eline b ir ta ald, onunla savamaa
hazrland.

EHNAME

73

* Elindeki ta, ah lara yaraan b ir kuv

vetle, ona savurdu. B unun zerine,' dnyay
atee veren ylan kam aa yz tu ttu .
* Padiahn att b u kk ta, byk
b ir taa isabet e tti ve b u talarn h er ikisi
k n lp para, para oldu.
* B unlarn b irb irin e arpm asndan b ir
p a n lt kt ve b u p a n lt ile tan ii aydn
land.
* Ylan lm edi am a, tan iindeki gizli
ate m eydana km oldu..
340.

* Bundan sonra kim dem iri ta a vurdu

ise, ondan b ir p a n lt kartt.
* Cihan padiah, b u n u n zerine. Tan
r'y vmeye balad.
* O T a n n y ki, kendisine ate gibi de
erli b ir arm aanda bulundu. B undan sonra
Heng, atei kble yapt!
* Kendi kendine: Bu, T a n n n n b ir nu
rudur. Aldn varsa, b u n a tapm alsn!" dedi.
* Akam olduu vakitte padiah, da gi
bi b ir ate yakt, b t n adam larn onun et
rafnda toplad.

345.

* O gece bayram etti, arap iip ve b u

kutlu bayram n adn Sede koydu.

74

EHNAME

* te Sede bayram , H eng'ten yadi

gr kalm tr. Tanr, b u gibi padiahlarn sa
ysn artrsn!
* Heng, brakt bu yadigrla (1) dn
yay adetti ve b t n dnya onu hayrla yadetti.
* T an n 'n m k u d ret ve kendi saltanatnn
byklk ve kuvvetiyle hayvanlar iinde ya
ban eeinden ve azgn yaban kznden
* kz, eei ve koyunu ayrd. Bylece, kendisine faydal olanlar kullanm oldu.
350.

* Bundan sonra, akll cihan padiah

Heng, bu hayvanlan ift ift ayrm alann,
* B ir ksm nn 'hizmette kullanlm asn,
b ir ksm nn da etlerinin yenm esini em retti
ve bunlarn vergilerini kendine ay rtt (1).
* H ayvanlar iinde, ty gzel o lan lan n
postlarn ayrtt.
* Sincap, kakm , yum uak tyl ti lk ic e
scak tyl sam ur b u n la r arasnda idi.*1

(1) Nsha: Brakt bu yadigrla... yerine

bir hale koyarak..."
(1) Nsha: "ve bunlarn vergilerini kendine
ayrtt." yerine "ve bunlan kendisi besletti."
m a m u r

EHNAME

75

* B unlarla, dier hayvanlardan sz sy

lemekle ayrlan, insanlar giyindirm i oldu.
355.
* Bylece, balarda bulunarak, yiyip
ierek ve bakalarna d a yedirip iirerek dn
yadan elini ekti vey annda iyi b ir addan
baka b ir ey grnmedi.

(2)
* leri idare etm ek iin birok a fsu n la r
yapm ak ve fikirler dnm ek hususunda b
yk zahm etler ekti.
* Eceli gelip te ebed hayata kavuunca,
ta h t bom bo kald.
* Zaman, b ir an bile fazla yaam as iin
ona izin verm edi. O akll, o zeki padiah dn
yadan geti gitti.
* Dnya sana ne sevgi ve ballk gs
terir, ne de hakik yzn..
T AH MU R S
Devleri balyan Tahmurs'un saltanat mddeti
otuz yld

360.

* Hengin, ok deerli ve Devbahyai

Tahm urs adl, akll b ir olu vard.
(2) Nsha: O yce padiah, adalette ve ba
larda bulunarak, nee ve rahat iinde tam krk yl
saltanat srd.

76

EHNAME

* kt, babasnn tah tn a otu rd u ve pa

diahlk kem erini beline balad.
* O rduda bulunan b t n m bitleri a
rd. Onlara, ustalkla, ne k ad ar gzel szler
syledi.. Dedi ki:
* 'Bugn, b u saltan at m akam , ta, grz,
klh benim dir ve b ana lyktr.
#"Ben, dnyay ktlklerden temizledik
ten sonra, oturacam yeri kuracam..
365.

* "Deve h er yerden et ektireceim. n

k ben, yeryz padiah olacam.
* "Dnyada faydal ne varsa onu mey
dana kartacam !" dedi.
* Sonra, koyun ve kuzularn srtndan
tyleri kestiler, o n la n bkm ee baladlar.
* Bylece, elbiseler yapld. Yayg yap
may da insanlara gsteren, odur.
* H ayvanlar iinde hzl k o an lan ot, sa
m an ve arp a ile besledi.

370.

rkek, insanlardan kaan hayvanlan gz

den geirerek, karakulakla p ars bunlarn ara
sndan ayrd.
* Bu cinsten o lanlan, b ir kolayn bulup,
llerden, dalardan g etirtti ve balatt.
* K ularn, ele avuca smaz ahin ve
atm aca gibi iyi ve ileri gelenlerini.

EHNAME

Tl

* G etirtip talim ettirdi. yle ki, herkes

onun yaptklarna ap kald.
* A dam larna, b u hayvanlara iyi m ua
mele etm elerini ve onlar tatllkla arm a
larn buyurdu.
375.

* Bundan sonra horoza, sabahleyin da

vul alnd vakit, tm esini retti.
* B unlarn hepsini gerektii gibi b aard
ve gizli eyler iinden faydallarn ortaya
karm oldu...
* Sonra, etrafndakilere: Cihan yara
ta n T ann'y vn!
* "nk o; bizi b t n hayvanlardan s
t n yaratm ve bize doru yolu gsterm itir!"
dedi.
* Tahm urs'un, ok tem iz yrekli b ir ve
ziri vard. K t iler dnm ekten uzakt.

380.

* Onun hreti h er tarafa yaylmt. Ad

eydasb olan bu vezir, hayrl olm yan b ir i
iin adm atm azd.
* H er gn oru tu ta r ve geceleri Tan
r nm katnda ayakta durup tapnrd.
* H erkese kendini sevdirm i, gndz
oru tutm ay, gece T anr'ya tapm ay det edin
m iti.

78

eh na m e

* Padiahn ta lih in in elverili gitm esine

yardm ederdi. K t insanlar yldrm t.
* Daim a iyilik yolunu gsterdii gibi,
dorulukla ykselm ek isterdi.
385.

* Padiah, onun sayesinde, ktlkler

den o kad ar syrlm t ki, T an n 'n n nuru y
znde parlyordu.

(D
* Tahm urs gidip Ehrim en'i b ir hile ile
yakalad ve onu balyarak sratli giden b ir
a t diye kulland.
*
Arasra onu eyerler, dnyann d rt
b ir tarafnda koturdu.
* Dier devler T ahm ursun b u hareketi
ni grnce artk onun szn dinlemem ek is
tediler.
* T ahm urs'u altn tacndan ayrm ak iin,
b ir ok devler b ir araya gelip b ir toplant
yaptlar.
390.

Tahm urs, devlerin b u ilerinden h a b e r

alnca fena halde kzd ve toplantlarn datt.
* Padiahln verdii byklkle keme
rini kuand, ar grzn omuzuna vurdu. 1
(1) Nsha: Byle, iten anlar bir veziri olan
padiahn da ok hnerli olacam kavnyabilirsin...

EHNAME

79

* Ve savaa hazrland. B tn erkek dev

ler, bycler ve cadlar hrleip byk b ir
o rd u topladlar.
* K krem i k ara dev nlerinde olarak:
irkin seslerini gklere ykselttiler.
* Bu ordunun kaldrd tozdan hava
karard (1). Yeryzn b ir karanlk kaplad
ve gzler grmez oldu.
395.

* Bunun zerine cihan padiah Tahm urs,

intikam alm aa ve savam aa hazr olarak
geldi.
* B ir ta ra fta azlarndan ate ve dum an
saan devler, dier ta ra fta d a cihan padiah
T ahm urs'un yiitleri duruyordu...
* A ralarnda teke tek savam aa bala
dlar. Fakat, bu sava pek uzun srm edi.
* nk Tahm urs, devlerin te ikisini
afsunla balad. Dierlerini de ar grziyle
yerlere serdi.
* Onlar byle yaral ve bal olarak s
rklemee balaynca, canlarnn balanm a
s iin yalvardlar.
(1) Nsha: "Bu ordunun kaldrd tozdan hava
karard yerine ""hepsi kara renkli idi."

90

400.

SEMMMB

* T ahm ursa: 'Bizi ldrm e. Sen bizim

canmz balarsan, biz de b una karlk sa
na, im e ok yanyacak yeni b ir sanat reti
riz! dediler.
* Tahm urs, b u yeni h n eri renm ek
iin o n la ra am an verdi.
* C anlan kurtulunca, onlar d a ister is
temez v aatlan n yerine getirdiler ve
* T ahm ursa yaz yazm ak sanatm
rettiler, kalbini bilgi ile aydnlattlar.
* rettikleri yaz b ir tek deildi: Rum
ca, Arapa, Farsa,

405.

* Souta (1), ince, Pehlevce... gibi otuza yakn dilin, konuulduu gibi yazlmasn
rettiler.
* Cihan padiah, otuz yl sren salta
n at z a m a n n d a , bu sa y d k la rm d a n daha ok
nice hnerler gsterm itir.
* Onun da vakti sona erdi, o da l p
gitti ve geriye ektii em eklerden baka b ir
ey kalm ad.
* Ey felek, m adem ki gnn birinde ke
sip bieceksin, niin b u insanlar byle by
tp yetitirirsin? 1
(1) Nsha: "Souta" yerine "Hinte."

SEh n a m b

81

* M ademki, sonunda yok edeceksin, ye

titirm ek ve bytm ekte n e fayda var?
410.

B ir inam gklere k ad ar ykseltirsin, son

ra d a to p rak lan n zerinde yuvarlarsn!
CEM t D
Cemidin padiahl yedi yz yld

(2)
* T ahm ursun olu ok deerli Cemid,
yrei babasnn tleriyle dolu olduu hal
de,
* Tahta kt. Padiahlara yaplan tren
le, bana altn tacm giydi,
* Beline kem erini kuand. Dnya ba
tanbaa onun hkm ne girdi.
* H rkes, onun adaleti sayesinde rah ata
kavutu. Devler, periler, kular hep onun buy
ruuna girdi.
415.

Onunla dnyann erefi a rtt ve saltan at

tah t daha parlaklat.
* "Ben, T a n n nn yardm ile, hem pa
diah hem de mbidim.
(2) Nsha: O nl padiah ortadan kaybolunca,
yerine olu geti.

82

EHNAME

* K tlere ktlkten el ektireceim,

insanlarn ruhunu temizliyeceim, nurlandracam!" dedi.
* Evvel, sava aletlerini yapm aa giri
ti, bu suretle sava erlerine n aram ann yo
lunu at.
* Padiahln bykl ve kudreti ile
dem iri yum uak, ilenmesi kolay b ir hale ge
tirdi. Ondan tulga, zrh ve zrhl gmlek yapt.
420.

Parlak zeks sayesinde, yine dem irden,

zrhl kaftan ve elbise yapabildi.
* lk elli yl zarfnda ok zahm et ekti
ve bu sayede hzinelerini doldurdu.
* Dier elli yl da sava gnlerinde gi
yilecek elbiseleri yapm ak fikrine dt.
* Keten, ibriim , kl ve iplii eirip ky
m etli kum alar yapt.
* nsanlara eirmeyi, bkmeyi, zg ve
atk ile kum am nasl dokunacan retti.

425.

* Dokuma ii b ittik ten sonra insanlar,

ondan kum a ykamay ve dikmeyi renme
e baladlar.
* B ir i bitince dierine balar ve bylece herkesi honut eder ve kendisi de mem
nun kalrd.

EHNAME

83

* H er sanat iin b ir kuru m at ve bu

nun iin de elli yl harcad.
* Senin K tuziyan dediin ve zam anla
rm tapnm akla geirdiklerini bildiin toplu
luu
* Dierlerinden ayrd ve onlar dalk
yerlere yerletirdi.
430.

* Ta ki srf tapnm akla Vakit geirebil

sinler, T anrnn parlak katnda durabilsinler...
* Yine h alk arasndan b ir topluluk dah a
ayrarak buna da N isriyan adm verdi.
* Nerede askerin ve m em leketin yzn
aartan aslan gibi sava erleri varsa, b u to p
lulua katt.
* Padiahlk tah t onlarn sayesinde ayakta durur. Erliin ad onlarn sayesinde ya
ar.
* H alkn iinden nc olarak ayrlan
toplulua da Nesdi ad verildi. Yeryznde
onlara borlu olmyan var m?

435.

* T oprakta alanlar, ekenler, bienler

ve yiyip imek hususunda kimseye m innet etmiyenler onlardr...
* Kimsenin buyruu altnda deildirler.
stleri b a la n yrtktr; fakat, kim seden de
b ir kt sz iitmezler.

84

EHNAME

* B alarnda hi kim se hkm srmez,

dedikodu nedir bilm ezler ve vcutlar shhat
tedir. Yeryz onlarn sayesinde m am urdur.
* Gzel sz syliyen o pervasz adam n:
Tembellik, h r adam esir yapar!" sz, ne
kadar gzeldir...
* D rdnc olarak ay nlan toplulua da
Ehnuhi dediler. Bunlar, ellerinin emeiyle
yaarlar.
440.

# Hep sanatlariyle urarlard. R u h lan

daim a dnceliydi.
Cemid, bu ileri yapm ak iin de elli yl
harcad. Bu m ddet zarfnda kendisi byk
bir rahatlk iinde yaad gibi, herkese de
birok balarda bulundu...
0)

* Ta ki herkes kendi haddini bilsin, as

tn stn tanyabilsin.
* B tn bu iler yapldktan sonra bil
gili, padiahlar padiah Cemid,
* O uursuz devlere, su ile topra k a
n tn p har yapm alarn buyurdu. 1
(1) Nsha: Cemiyette, herkese lyk olduu ye
ri ayrd ve yol gstericilik yapt.

EHNAME

445.

85

* Devler, balktan yaplabilecek eyleri

rendiler. B ir kalp hazrlyarak hafif tula
lar dktler.
* Bir m hendisin nezareti altnda, ta
ve harla b ir duvar yaptktan sonra,
* B ir zarara uram aktan uzak olacak ka
d ar salam ham am lar, yksek kkler ve sa
raylar m eydana getirdiler.
* Cemit, b ir vakitler de, sert tatan p ar
lak m cevher karm aa alt.
* Bu suretle eline yakut, kehribar, g
m ve altn gibi b irtakm m cevherler geti.

450.

* By ile b u n la n se rt talardan ayrd.

Bylece, gizli, eylerin anah tar bulunm u oldu.
* B undan baka, daha insanlarn arzu
ettikleri gzel kokulan,
* Ban, kfur, misk, d ve am beri, sf
ve b errak gl suyunu buldu.
* Hekimlii, h er dertlinin derm ann,
saln ve hastaln sebeplerini kefetti.
* B tn bu srla n m eydana kard.
Dnyaya, bu padiah gibi, b ir a ra tn c gel
m em itir.

455.

Sonra, su zerinde gemi ile dolaarak

m em leket m em leket gezdi.

EHNAME

* Saltanatn bu elli yl da bylece sona

erdi ve - aklnn kavrayam ad hibir h n er
kalm ad.
* B tn bu eyler yapldktan sonra da,
dnyada kendisinden byk kimseyi grme
meye balad.
* Byle, h er ey yoluna girdii b ir va
kitte, bulunduu byklk yerini beenmiyerek daha ykseklere km ak istedi.
* Saltanatn byklne uygun b ir
ta h t yaptrd, onu birok m cevherlerle ss
ledi.
460.
stedii vakit, devler o tah t kaldrp ova
lardan, gklere k ad ar karrlard.
* B uyruk sahibi padiah o tah tn ze
rinde, havann ortasnda parlayan gne gibi,
otururdu.
* H erkes tahtnn etrafnda topland.
Dnya, onun talihindeki parlakla hayran ol
du.
* Cemid'in zerine m cevherler sat
la r ve bugne Nevruz adn verdiler.
* Yeni yln ilk gn olan Ferverdin ay
nn birinci gnnde insann vcudu zahm et
ve kinden kurtulu r.
465.
tlerigelenler, bugn sevinle kutlam ak
iin arap ve alg getirttiler, algclar top
ladlar.

EHNAME

87

* te, Nevruz denilen bu m esut gn o

zam andan, o padiahtan yadigr kalm tr.
* Bvlece yz yl geti. Bu m ddet
zarfnda insanlar lm yz grmediler.

(D
* nsanlarn ktlkten ve zahm etten
haberleri yoktu. B tn devler, b ir kle gibi,
hizm etlerine hazr duruyorlard.
( 2)

* B tn insanlarn kula onun buyru

unda idi ve yeryz m usikinin ve iki ien
lerin sesleriyle dolm utu.
470.
# Bylece birok yllar geti, Cem id'in
yznde, padiahlara yaraan bykln
parlyordu.
* B tn yeryz b u bahtiyar padiahn
sayesinde rah ata kavum utu ve zam an za
m an ona T an rrd a n yeni yeni haberler gelmek
te idi.
* Geen bu m ddet zarfnda, hi kim se,
padiahtan iyilikten baka b ir ey grmedi. 1
(1) Nsha: * sizlik, gszlk nedir bilmez
lerdi. Dnyada ne hastalk, ne de bir dertli kalmt.
(2) Nsha: * Yeryznn hkimi, ok deerli'
ve ayakl bir taht yaptrm, onun zerinde oturm ak
ta idi.
* Bu tahtn zerine oturan Cemid, elinde pa
diahlara yaraan bir arap kadehi tutard.

EHNAME

* lem batanbaa kendisine kul oldu

ve o da tad byklkle tah tn d a oturdu.
* B ir gn, byklk tah tn a bakt, b ir
denbire kendisine b ir guru r geldi, dnyada
kendisinden baka kimseyi grmedi.
475.

# O, T an ry a tapan padiah benlik gs

terdi, T ann'sndan yz evirdi, nankrlkte
bulundu.
* O rdusundan ilerigelen adam lar ar
d ve bak onlara nasl szler syledi.
* Bu yal, byk adam lara: Ben, dn
yada kendim den baka kimseyi tanm yorum ...
* H ner, sanat benim sayemde meyda
na geldi. S altanat tah tn d a benim gibi b ir pa
diah kim grm tr?
* Dnyay gzellikle ssleyen benim.
Dnyay istediim hale getirdim (1).

480.

* Yemeniz, uyumanz, rahatnz, giyin

meniz, hulsa bt n em elleriniz benim sayem
de vcut buldu.
* Bu taht devler tar ve ovalardan bulutlara
kadar karrlard.
* O ah olu ahn tahtnn zerinde de kular
saf saf sralanyorlard.
(1) Nsha: Dnyay istediim hale getirdim!"
yerine Yeryznden zahmeti kaldran benim!"

EHNAME

* Byklk, ta ve padiahlk benim dri.

Benden baka b ir k im sen in padiah olduunu
kim syliyebilir?
* B en im bulduum davalarla herkes
sala kavutu. Artk hastalk, lm kimseye
zara r vermez oldu...

* Dnyada benden baka birok padi

ahlar olsa bile, b ir adam lm den k u rta r
m ak benden bak a kim e nasibolm utur?
* Siz, vcudunuzdaki zek ve can ba
na borlusunuz! Bana yalnz E hrim en olan
tapm az.
485.

* Eer siz im di bunlarn hepsini be

nim yaptm kabul ediyorsanz, cih a n benim
yarattm a inanmalsnz!
* B tn m bitler benim nm de ba e
m ilerdir. Kimse b ana b ir sorgu sualde bulu
nam az!" dedi.

* Bu szleri syler sylemez, T an n 'n m

l tu f ve yardm da ondan kesiliverdi ve h er ta
ra fta dedikodular balad.
* H erkes onun kapsndan yz evirdi.
Yirmi b ir (1) yl iinde b t n ordusu darm a
dan oldu.
(1) Nsha: "Yirmi bir" yerine Yirmi ."

90

eh n am e

* T a n n ya ker benlik dvasna kalk

nca, h er eyi ykld, h er ii alt st oldu.
490.

Akl ve zek sahibi bulunan olgun b ir ki

i diyr ki: "Padiah olunca, T an n 'y a iyi b ir
kul olm aa al!
* T an ry a kar kim nankrlkte bulu
nursa h er yerden kalbine korku dolar.
* Cemidin gn de karard. B ir vakit
ler b t n yeryzn aydnlatan bykl,
gittike azald.
( 2)

* Bunun zerine daim a gzlerinden kan

l yalar dkmee, T a n n dan zr dilemee
balad.
* Fakat T anrnm ltuf ve yardm gn
den gne azald, grd ktlkler de gn
den gne artt.
Dahhk'in, babasiyle m aceras
495.

O zam anlar, m zrakl svarilerin yaadk

la n lde yetimi b ir yiit vard.
(2) Nsha: * Cemid, Tannnn kendine kzd
n anlaynca, korkuya kapld.
* Pk Tanr ondan artk incindii iin, kimse
onun derdine derman bulamad.

EHNAME

91

* Bu; hem b ir padiah, hem de fazilet

sahibi b ir adam d. Tanr korkusundan daim a
titredi..
* Bu yksek yaradll ve M erdas adl
adam n adalette ve bata bulunm ak husu
sundaki derecesi pek yce idi.
* S t salan d rt ayakl hayvanlarn
h er birinden binlercesine sahipti.
* Bu tem iz dinli adam ; kei, deve ve koy u nlann obanlara verm iti.
500.

Bundan baka sam al inekleri ve gzel

koan Arap atlar <da -Vard.
* Ste ihtiyac olanlarn arzusunu der
hal yerine getirirdi.
* Bu dini temiz adam n, pek ziyade sev
dii, b ir olu vard.
* hrete tapan b u Dahhk adl ocuk,
ok cesur ve evikti. Fakat, ok kt huylu idi.
* Onu Pehlev dilinden olan Biyaresb ad
ile arrlard.

505.

Deri dilinde biyur kelimesi "on bin"

m nasna geldii ve *
* D ahhk'in de altn dizginli on bin arap
a t bulunduu iin ona bu ad verm ilerdi.

92

EHNAME

* Gece, gndz b u atlard an birinin ze

rinde bulunurdu. Fakat, bu da yalnz byklndendi. Yoksa, kimseye kar b ir kini ol
duundan deil.
* B ir gn eytan, sabahleyin erkenden
iyilii seven b ir insan ta v r ile, b u nun yanna
geldi.
* Bu byk adam azdrd, iyilik yolun
dan evirdi. Bu gen de onun szlerine kulak
verdi.
510.

* K t niyetinden haberi olm ad iin,

szleri bouna gitti.
* Akim, gnln ve temiz ru h u n u ona
balad. Bu suretle, bana bely alm oldu.
* eytan, onun kendisine gnlden ba
landn grnce ok sevindi.
* Ona birok yaldzl, ssl szler sy
ledi. Delikanlnn kafas, bilgice, bom botu.
* eytan, szne devamla kendisine:
"Ben O kadar eyler (1) bilirim ki, onlar ben
den baka kim se bilmez!" dedi.

515.

* Gen, bunun zerine ona: "Syle, d u r

m a ey-iyi dnceli adain, b unlar bize de
re t! dedi.
(1) Nsha: "eyler'' yerine "szler."

eh n am e

93

* eytan: "Pekl, fakat evvel kimseye

sylemiyeceine dair bana sz ver, ondan son
ra onlar ben de sana syyeyim! dedi.
* Cahil ve sf olan bu gen, onun buyru
una uyarak istedii yem ini etti.
* "S rrm kimseye sylemem ve syliyecein szlerin hepsini dinlerim ! dedi.
* B unun zerine eytan: "Ey, anl pa
diah! Bu sarayda, senden bakasna ne l
zum var?
520.

* "Senin gibi b ir oul varken babaya ne

hacet? Benden sana t olsun...
* "B u yal adam , kolay kolay lmiyecek. Bu m ddet zarfnda da sen unutulur, gi
dersin.
* "O nun tah tm sen al. Bu dnyada onun yeri sana lyktr.
* "E er szlerimi dinlersen, yeryzn
de padiah sen olursun! dedi.
* Dahhk, bunlar dinledi. Fakat baba
snn kann dkm ek houna gitmedi, can s
kld.

525.

eytana: "B aka b ir teklifte bulun!

nk bu bana yaraan ve yaplm as m m kn

b ir ey deil! dedi.

94

EHNAME

* eytan dedi ki: "E er bnu yapmaz

san, sznde ve yem ininde durm am olacak
sn!
* "O zaman b u yem inin gnah senin
boynunda kalr. Sen de kayttan kurtulam az,
h ak ir olursun ve b aban da erefi ile yerinde
o tu ru r!"
* Nihayet iblis b u arabn altln tuzaa
drd, yle davrand ki, sonunda ona de
diini yaptrd.
* Dahhk: "O halde, senin b u dn
tutm ak ve yerine getirm ek iin are n edir?"
diye sordu.
* eytan da: "Ben bunun aresini b u lu r
ve senin bam gnein bulunduu yere k a d a r
ykseltirim .
* "Sen, yalnz, kimseye b ir ey syleme,
yeter. Kimsenin yardm na ihtiyacm yok!"
* "Ben, nasl yaplm as lzm gelirse ya
parm . Sen yalnz bu s im sakla, sz klcn
knndan karm a!" dedi.
* Padiahn saraynda, pek ziyade gnl
ac b ir bahe vard. *
* Bu byk hkm dar geceleri kalkar,
ibadet iin hazrlanrd.

EHNAME

535.

95

Bam , vcudunu gizlice b u bahede y

karken, kendisine k tutulm asn istemezdi.
* Bu dev, o kt niyetle, yol zerinde
derin b ir kuyu kazd.
* Ve eytan bu derin kuyuyu o tlarla r
terek oradan geip, gitti.
* Gece olunca A raplarn by olan bu
anl padiah yine baheye gitti.

* Yolda o derin kuyuya gelince, talihi

birdenbire tersine dnd.
540.
Kuyuya dp param para oldu. Bylece, T anrya tapan o iyi kalbli adam ld.
* Bu tem iz yrekli padiah, hayatnda,
iyi ve kt hareketlerinden dolay gen olu
na hibir aykr m uam ele yapm deildi...
* Daima onu naz iinde yetitirm ee a
lr, kederi onula dalr ve btn serveti
ni hep ona verirdi.
* Fakat, onun kt huylu, kt ahlkl
olu byle b ir vefaszlkta bulunm aktan u tan
mad.
* Babasnn ldrlm esine o rtak oldu.
Ben, bilgin b ir adam dan unu iitm itim :
545.

* "K t b ir evlt yrtc b ir aslan bile

olsa, yine bbasm m kann dkmee cesaret
edemez!"

96

EHNAME

* B unda gizli b ir hikm et olsa gerek. B un

daki s im incelem ek isteyen, onu ocuun ana
sndan sorun!

(D
* Zlim ve alak Dahhk, byle b ir are
ile babasnn tahtm elde etti.
* A raplann tacn bana giydi, o n la n
iyi kt idareye balad.
* eytan bu iin tam am olduunu g
rnce, yeni b ir hile daha kurdu.
D ahhke: "Sen b an a balanrsan, dnya
da h er em eline kavuursun!
* "Byle yapacana sz verir, benim
szmden ve buyruum dan yz evirmezsen,
* "B tn yeryz padiahl enindir.
nsanlar, d rt ayakl hayvanlar, kular, balk
la r hepsi sana boyun eer! dedi.
* Bu szleri syledikten sonra da baka
fikirler beslemee, hayret verecek ted b irler
dnmee balad.
eytann ahl

* eytan kendisini gzel sz syliyen,

gnl uyank, temiz giyinmi b ir delikanl k
lna soktu,
((1) Nsha: Bahasnn yolunu brakan bir ouhl
sen yabana say, oul sayma!

EHNAME

655.

97

D ahhkin yanna geldi. Onu birok v

dkten sonra:
Ben, m ehur ve temiz b ir ahym.
Eer padiah beni kendisine lyk grrse..."
dedi.
* D ahhk bu sz iittii zam an, onu
ahla tyin etti ve yem ek piirm esi iin b ir
yer ayrd.
* Elinde salhiyet olan vezir, m utfan
anahtarm ona teslim etti.
* O zam an, yiyecek ok deildi. Hayvan
eti tizdi.

560.

* Yalnz yerden biten yeillikleri yerler

di ve yerden biten h er eyi de yemezlerdi.
* O, pis yaratll eytan dnd ve
hayvanlan ldrm ei tasarlad.
* H er trl k u lan ve d rt ayakl hay
vanlar ldrd. O nlann etlerinden t rl t r
l yem ekler yapt. B irer b irer padiahn sof
rasna koydu.
* Onu cesur yapm ak iin, asan gibi, kan
la besledi.
* Onun h er szn yapar,, gnln onun,
buyruuna balard.
ehname I. F. 7

98

565.

EHNAME

* Evvel ona yum urta sars yedirdi. Bu

sayede, b ir m ddet saln em niyet altm a
ald.
* Dahhk, b unlar yedi ve houna gitti.
eytan da bol bol tak d ir etti.
* Buna kar hilekr eytan Dahhk'e:
Yce padiah sa olsun!
* "Y ann yine yle yem ekler yaparm ki
sana hep salk verir! dedi.
* Sonra giti ve btn gece ertesi gnk
olaanst yem ekleri nasl hazrlyacan d
nd.

570.

* E rtesi gn, u lcivert renkli gk kub

besi sar yakut renkli gnei dodurduu va
kit,
* Gm renkli kekliin ve slnn etin
den yem ekler yapt. Kalbi m itle dolu olduu
halde padiahn huzuruna geldi.
* A raplarn b u akl eksik padiah ye
m eklere elini uzatp da yiyince houna gitti.
eytana kar kalbinde b ir sevgi uyand.
* eytan, nc gn, ku ve kuzu etin
den t rl yem ekler hazrlad.
* D rdnc gn de, sofra kurulunca,
gen b ir kzn srtndaki etlerden hazrlad
yemekleri getirdi.

EHNAME

99

Bunun iine safran, glsuyu, yllanm a

rap ve halis m isk koydu.
* D ahhk elini yemee uzatp da yiyince,
houna gitti ve bu akll adam n sanatna hay
ran oldu.
* B unun zerine kendisine: Ey iyi ah
lkl gzel insan; dile benden ne dilersen!
dedi.
* Ah: "S altanatnda var olan! Kalbim
senin sevginle doludur. Senin yzn grmek,
benim ruhum un gdasdr.
* "Senden, yalnz b ir dileim var. H er
ne kadar lyk deilsem de, bunu senden iste
rim .
* "O da, senin iki om uzunu pm ek ve
onlara yzm, gzm srm ektir! dedi.
* Dahhk, bu szleri dinledi ve bunda
eytann gizli b ir m aksad olduunu bilmiyerek:
* "Ben, bu dileini yerine getiririm . Bu
nunla senin adn ve hretin ycelir.
- * Dedikten sonra, em retti. eytan,, onu
kendi kars gibi kucaklayp om uzlarn pt.
* per pmez de, olduu yerden kaybol
du. Dnyada hi kimse, byle alacak b ir
ey grm em itir.

100

585.

EHNAME

* B unun zerine, D ahhk'in iki omuzun

dan iki tane kara ylan kt. Dahhk, bundan
ok kederlendi. H er ta ra fta areler aram aa
balad.
* Nihayet, b u iki ylan om uzlarnn ze
rinden kesti. Fakat, ne alacak eydir ki
* Bu iki kara ylan, b ir aa dal gibi,
te k ra r bitti.
* H ekim ler ve akll adam lar gelip top
landlar. H er biri, sra ile, dncelerini sy
lediler.
* Trl, t rl tedbirler aldlarsa da bu
derde b ir are bulam adlar.

590.

Bunun zerine eytan, b ir hekim kyafe

tine girdi. Derhal gelip, akll b ir adam tavriyle, D ahhkin huzuruna kt.
Ona: "Bu, saknlm as im knsz b ir ey
dir, Bu ylanlar orada kaldka sen onlar b
rak, sakn kesme!
* "Yiyecek verm ek suretiyle o n lan ya
ttr, azdrm a. Bundan baka yaplacak are
yoktur.
"Sen onlara insan beyninden baka b ir
ey yedirme. Belki onu yiyerek lrler.
* "M ademki senin derdine insan beynin
den baka b ir deva yoktur; b u derde de ala
mal, byle derm ana da!

EHNAME

595.

101

* "H er gn iki dm ldrm eli ve be

yinlerini karm ak iin kafalarm kesm elisin!"
dedi.
* Bak, u kfir eytana! Byle hareke
tiyle, bu szleriyle neler yapm ak istedi:
* Bundan m aksad, byle gizlice b ir ted
b ir kurup, dnyay insanlardan tem izlem ekti.
Cemidin saltanatnn sonu
* Bundan sonra ran 'd a b ir karklk
kt. H er ta ra fta savalar ve taknlklar bagsterdi.
* O parlak gnler kara gnler oldu. H er
kes, Cemide itaatten vazgeti.

600.

O, ktle ve aklszca ilere m eyletti

inden, T a n n nn feyiz karard.
* H er taraftan b ir padiah, h er yerden
ilerigelen b ir adam kt ve
* Asker toplayp savaa hazrlanarak,
Cemid'e kar dm anlk gsterdi.
* Askerler, b irer b irer ra n dan ktlar
ve Araplarn mem leketine doru yol alm aa
baladlar.
* Orada, ejderha yapl byk b ir padi
ah olduunu hab er alm lard.
* Kendilerine b ir padiah ariyan b t n
ra n svarileri hep birden D ahhke gittiler.

102

605.

EHNAME

* Onu, padiahlkla vdler ve ra n a

padiah olarak kabul ettiler.
* Bunun zerine, b u ejderha yapl pa
diah rzgr sratiyle geldi. ra n da saltanat
tacn bana koydu.
* randan ve A rabistandan asker topla
d. H er lkenin yiitlerini seti.
* Cemid'in tahtnn bulunduu yere
doru yrd ve dnyay onun bana, b ir y
zk gibi, daraltt.

* Cemid'in talihi tersine dnd. Bu ye

ni padiah onu byle sktrnca,
610.
Kat. Tahtn, klhn, saltanatn, ta,
hazine ve askerlerini hep ona brakt.
* Gitti, b ir yerde gizlendi. Dnya, ba
na zindan oldu. Tahtn ve klhn D ahhk'e
brakt.
* Byle yz yl kim se onu yeryznde
gremedi, insanlarn gzlerinden kayboldu.
* Yznc ylda, dini temiz olmyan bu
padiah (1) meydana kt.
* O zam an Dahhk, onu gafil avlyarak
eline geirdi ve hi am an verm eden 1
(1) Nsha: in denizinden.^

EHNAME

103

* Testere ile iki para edip dnyay v

cudundan temizledi, errinden ku rtard .
* O, b ir m ddet, ejderhann nefesiyle
gizlenmiti. Fakat sonunda onunla da kendisi
kurtaram ad.
* Zaman; tacn, tahtn, saltanatn, kehlibarn b ir sam an pn kapm as gibi, elin
den kapp ald.
* Dnyada saltanat tah tn d a ondan daha
byk hangi padiah vardi? ektii bu kad ar
zahm etten eline ne geti?
* Yedi yz yl saltanat srd. Bu yllar
ona birok iyilikler ve ktlkler getirdi.
Dnyada ok yaam ann faydas nedir?
Felein senin hakknda ne dndn bile
mezsin ki...
* Seni, nce, ya ve balla besler. Kula
na onun tatl sesinden baka b ir ey gelmez.
* Sen, onun sana b ir sevgi beslediini
ve daim a byle yz gstereceini zannedersin.
(2)

* en sevinir, sevincini yalnz onda bu

lu r ve btn kalbinin srlarn ona dkersin
(2) Nsha: * Ne diye hep onun sevgisinden
bahsedersin? Onun sana kt yz gsterecei za
man da gelecektir.

104

EHNAME

* Sonr sana yle b ir acayip oyun oy*

n a r ki, onun acs yreini kanla doldurur.

(D
625.

* Yarabbi, b u ireti dnyadan a rtk bk*

tun, ona doydum. Beni b ir an evvel onun zah
m etinden kurtar!
DAHHK
-

Saltanat bin yld (2)

* Dahhk, saltan at tah tn a o turduktan

sonra, bin yl padiahlk etti.
* B tn dnya onun idaresi altna girdi.
Bylece, uzun b ir zam an geti.
* Akll adam larn iyi detleri yeryzn
den kalkt. Aklszlar, her yerde em ellerine
kavutular.
* Bilgi ve fazilet h o r grld, hilekr
lk m eydan ald. Doruluk gizlendi, ktlk
ortaya kt.
630.

Devler, istedikleri gibi ktlk yapm aa

baladlar. yilikten kim se aka bahsedemez
oldu. 1
(1) Nsha: * Bu vefasz dnya hep byledir i
te... Onun iin, sen ona, iyilik tohumundan bak abir
ey ekme!
(2) Nsha: Saltanat bin yldan bir gn eksikti.

3EHNAMB

* Cem idi dairesindeki iki tertem iz k

z, korkudan st yapra gibi titreye titreye,
saraydan k an p gtrdler.
* kisi de Cemidin kzkardei idi ve
b t n k ad n lan n batac olmaa lyk b u lunu
yorlard...
* Yzleri iffet perdesiyle rt l olan b u
kzlardan birisinin ad ehrinaz ve dier ay
yzl olann ad d a Ernvaz idi.
* B n lan D ahhkin sarayna g trp o
ejderha yaplya teslim ettiler.
635.

O, b u n lara k t h uylar alad; hilekr

lk, sihirbazlk retti.

(D
* nk; ktlk retm ekten, ldr
m ekten, yam aclktan ve yakm aktan b ak a
b ir ey bilmezdi.
* H er gece, ister halk tan veya isterse yi
itler soyundan olsun, iki delikanly,
* Ah, padiahn sarayna g t r r ve
b unlarla onun derdine derm an bulm ak isterdi. 1
(1)
Nsha: nk uursuz Dahhkin yaradl
byle idi. Dnya, onun yznden b ir jnum paras
gibi eridi

106

BHNAMB

* B unlar ldrr, beyinlerini karr, y

lanlar yiyecek yapard.
640.

* Padiahn m em leketinde (2) temiz y

rekli, yksek yaradl iki d indar adam vard.
* B unlardan birinin ad Temiz Dinli Ermayil, tekinin ad d a leriyi Gren Kermayil idi.
* N aslsa, b u n lar b ir gn b ir yerde bu
lutular. A ralarnda uradan, b u rad an konu
urken,
* Padiahn ve askerlerinin zulm nden
ve ylanlara yedirilen yem ek gibi ktlkler
den bahis ald.
* B unlardan biri: "Bizim, evvel, padi
ahn sarayna ah olarak girmemiz gerek!

645.

* Ancak ondan so n rad r ki, her ihtim a

li gz nnde bulu n d u rarak b ir are dnr,
* " ld r len iki kiiden hi olm azsa bi
risini kurtarm aa belki m uvaffak oluruz!"
dedi.
* Sonra, ahdkla padiahn s a ra y n a
girdiler ve yem eklerini ll b ir ekilde ha
zrlam aa baladlar.
(2) Nsha: Padiah memleketinde" yerine Pa
diah soyundan."

EHNAME

107

* Bu iki kalbi uyank kim se, bylece ci

h an padiahnn m utfam ele aldlar.
* K an dkm ek zam an gelip de ta tl ca
na kylaca vakit,
650.

* Sarayn adam ldrc kapclar ta-,

rafndan yakalanan iki delikanl
* lklar kopararak ah lan n nne
doru kotular ve yzkoyun yere kapandlar.
* A hlann, b u m anzara karsnda, ci
erleri szlad. Gzleri kanl yalar ve k afalan
kinle doldu.
* Yeryz padiahnn bu zlimce iine
aarak, baktlar...
* Ve ikisinden birini ldrm ekten ba
ka b ir are gremediler.

655.

* B ir koyunun beynini k an p , ldr

dkleri gencin beyni ile k an trd lar.
* tek in in cann bahyarak ona: Git,
b ir yerde gizlen, cann kurtar!
* M am ur ehirlerde yaam a. B undan
sonra senin yaayacan yer, dalar ve ovalar
d r! dediler.
* Onun kafas yerine deersiz koyun ka
fasndan ylanlara yiyecek yaptlar.

EHNAME

107

* Bu iki kalbi uyank kim se, bylece ci

han padiahnn m utfan ele aldlar.
* Kan dkm ek zam an gelip de ta tl ca
na kylaca vakit,
* Sarayn adam ldrc kapclar ta-,
rafndan yakalanan iki delikanl
* lklar kopararak ah lan n nne
doru kotular ve yzkoyun yere kapandlar.
* A hlann, b u m anzara karsnda, ci
erleri szlad. Gzleri k a n lr yalar ve k afalan
kinle doldu.
* Yeryz padiahnn b u zlimce iine
aarak, baktlar...
* Ve ikisinden birini ldrm ekten ba
ka b ir are gremediler.
* B ir koyunun beynini k an p , ldr
dkleri gencin beyni ile k an trd lar.
* tek in in cann bahyarak ona: Git,
b ir yerde gizlen, canm kurtar!
* M am ur ehirlerde yaam a. B undan
sonra senin yaayacan yer, dalar ve ovalar
d r! dediler. *
* Onun kafas yerine deersiz koyun ka
fasndan ylanlara yiyecek yaptlar.

108

3BHNAMB

* Bu surette, h e r ay otuz gen canlarn

kurtaryorlard.
660.

# Zam anla, kim in nesi olduklar belir

siz olan b u genlerin says iki yz buldu.
* Ah h er gn birka kei ve koyunu
ovaya salar, bunlara gnderirdi.
* te bugnk K rt kavm inin asl bun
lardan t rem itir ki, b u n lar m am u r ehir ne
d ir bilmezler.
*
* B unlarn evleri, llerde kurulm u a
drlardan ibarettir. K albleryde hi Tanr kor
kusu yoktur.
* Ters huylu D ahhk'in d eti byle idi.
cam nasl isterse yle yapard.

665.

* Mesel, tu ta r, sava erlerinden b irin i

arr: Sen devlerle ibirlii yaptn!" diye
ldrrd.
* N erede, gzellii ite tannm b ir kz
yarsa, sorgusuz sualsiz onu harem ine g etirir,
* Kendisine cariye yapard. Padiahlara
yaraan dinden ve ahlktan m ahrum du.
Dabhkin Feridunu ryada grmesi

* D ahhkin lm ne k rk yl kald s
ralarda, b ak ki, T anr onun bam a neler ge
tirdi!

EHNAME

109

* B ir gece, saraynda gece y a n s E m vaz'la uyurken,

670.

* Ryada gznn nne p adiahlar pa

diahnn sllesinden (1), birdenbire, sar
va eri kt.
* B unlardan ikisi byk, o rtad ak i de
kkt. Selvi boylu olan kn padiah
lara yaraan b ir yz vard.
* Belinde kem er ve elinde de kz ka
fas biim inde b ir grz olduu halde, b ir pa
diah gibi yryordu.
* Bararak, D ahhkin zerine doru
geldi, kafasna o ksz kafas biim indeki gr
z indirdi ve

675.

* Hemen, tekilerden yaa kk olan

bu yiit, D ahhk'in b atan aaya k ad ar de
risini de yzd.
* Sonra, iki elini ta gibi salam bala
d, boynuna ipi takt.
* Zillet altnda, aclar ve szlar iinde
bam n zerine toz, to p rak yadrd.
* Sonra, arkasna b ir s r insan takl
m olduu halde, onu yakalayp srye sr
ye Devamend dana k ad ar gtrd. 1
(1) NsRa: Sllesinden yerine "Sarayndan.

110

EHNAME

* Zlim Dahhk, b u eza cefa altn d a

kvranarak, korkusundan sanki cieri p ara
para oldu.
680.

* B unun zerine, uykusunda yle b ir

bar bard ki, o yz direkli saray zangr
zangr titredi.
* Gne gibi p arlak yzl kzlar, cihan
padiahnn bu l ile, yerlerinden sra
dlar.
* Em vaz: Padiahm , sana ne oldu?
Bunu bana gizli olarak syliyebilirsin.
* Saraynda ra h a t rah at uyurken, ne
den byle canndan k orktun?"
* Yedi iklim, senin buyruuna tb id ir.
Hayvanlar, devler, insanlar senin bekilerin
dir."

685.

* "Dnya, batanbaa, hkm n altnda

dr. Ta gkteki aydan denizdeki balklara ka
d ar her ey enindir!"
* "Ne oldu ki, yatandan byle sradn?
Ey cihan padiah b ana syle!" dedi.
* D ahhk, b u gne yzl kzlara: "B u
ryay gizlemek, kimseye sylememek gerek!"
* "E er siz b u ryay bilirseniz, gnl
nz benim hayatm dan m idi keser!" diye ce
vap verdi.

EHNAME

* Em vaz da padiaha: "Bize b u s r n

sylemen lzm...
690.

* "Biz, belki b ir are buluruz. H er der

de b ir are bulunu r. dedi.
* B unun zerine D ahhk srrm ortaya
koydu. G rd ryay onlara bir, b ir anlatt.
* Em vaz, cihan padiahna: "hm al et
me, buna b ir are ara!
* "Senin tahtn, zam ann yzk ta gi
bidir. Dnya, senin nl bahtndaki kla ay
dnlanr.
* "B tn yeryz, d rt ayakl hayvanlar,
kular, insanlar, devler, periler hep senin m h
r n n hkm altndadr.
* "H er m em leketten akll adam lar, m
neccim leri, m bitleri getirt!..
* "M bitlere vakay olduu gibi ve ba
ndan sonuna kad ar anlat! O nlara doruyu
syle ve aratr,
* "B ak ki, akim bandan byle alan
kim dir? O bir insan m, yoksa b ir dev m i, b ir
peri rai?
* "B unu anlaynca d a b ir are a ra ve
dm ann yapaca ktlkten korkm a! dedi.
* K t huylu padiah, o gm b ir selviyi andran kzn b u szlerinden holand.

112

JBHNAMB

700.

Felek, karga kanad gibi karanlk geceyi,

dalarn arkasndan kard b ir ra ile ay
dnlatt.
Gya gne, b u lcivert renkli ge sa
r yakut sayordu.
* Padiah, nerede bilgili, gnl uyank,
akll b ir m bit varsa,
* Bulunduu m em leketten kendi yan n a
g etirtti ve grd ryay anlatt.
* Onlar, ard, hepsini b ir yere top
lad, kendilerinden bu derdine b ir derman,
arad:
705.

* "B ana bu derm an abuk bildirin, ru

hum u aydnlatn!" dedi.

* Onlarla, zam ann dnndeki iyilik

ve ktlkler zerinde, gizlice konutu:
* Zaman beni nasl cilt edecek? Bu ta ,
b u ta h t ve kem er kim in olacak?
* "Ya b u s im bana syleyin, yahut zil
let iinde lmei gze aln!" dedi,
* Bu sz zerine m bitlerin dudaklar
kurudu, yzleri sarard. Dillerinde syliyecek
ok szler vard. Fakat kendi kendilerine:
710.

* "E er olacak eyleri kendisine olduu,

gibi sylersek, padiah kahrndan lr.

5EHNAMB

113

* "E er bunlar doru olarak iitmezse,

yine canndan el yumas m uhakkaktr. de
diler.
* gn byle geti. Bu m ddet zarfn
da kim se b ir ey sylemee cesaret edem edi.
* D rdnc gn padiah, doru yol gs
terici m bitlere kzd.
* O nlara: "Ya sizi d iri diri asarm y ah u t
bam a gelecek eyleri syleyin!" dedi.
715.

* B tn m bitler yrekleri para para,

gzleri kanl yalarla dolu, balarm nlerine
ediler.
* O nllerin iinde, son derece zeki, g
nl gz ak, istedii sz iyi dinleyen,
* Akll, uyank, Zrek adm da birisi var
d. Kendisini ileriye att.
* S abr tkenm iti. Hi korkm adan Dahk hin nnde konum aa balad.
* Kendisine: "B u hayali kafandan kar.
Dnyada herkes lm ek iin anasndan doar!

720.

* "Senden evvel, saltan at tah tn a lyk

birok padiahlar dnyaya geldi.
* "Dnyann birk gamm, neesini gr
m ve srkledikleri uzun m r nihayet eri
tii vakit hepsi de lm tr.

114

EHNAME

* "Sen dem irden yaplm b ir kale bile

olsan, felek seni yine toprakla b ir yapar.
* "Senden sonra senin tah tn da elbette
birinin eline geecek, talihinin bam a topraa
sokacaktr.
* "Bu, Feridun adnda b ir adam dr ve
yeryznn kutlu b ir gdr.
725.

* "O kahram an, anasndan henz do

m am tr. Ondan korkacak, inceleyecek zam an
da ddildir.
* "O, hnerli anasndan dounca, b ir aa gibi meyvasn verecek;
* "Delikanllk am a girdii vakit ba
aya kadar ykselecek ve ta, tah t, klh is
teyecek.
* "Boyu selvi gibi uzayacak ve omuzun
da elikten b ir grz tayacak.
* "kz kafas biim indeki b u grz se
nin kafana indirecek; seni balayp saraydan
kararak b ir kye gnderecek." dedi.

730.

Bunun zerine, kt dinli Dahhk ona:

Bu adam beni neden balyorm u? Neden,
bana kin besliyor? diye sordu.
* Cesur m bit: Akll isen bunu bil ki,
dnyada hi kim se b ir sebebi olm adan kim
seye ktlk etmez!

EHNAME

115

* B unun babas senin elinle lecek. Bu

yzden, olunun kafas d a senin kininle do
lacaktr.
* B ir de, gelecein b u hk m d arn a
stnine olm ak iin, ok deerli b ir inek do
acak.
* "B u inek de senin elinle lecek. Feri
dun, onun kinini de alm ak iin, grzn b u
yzden b ir kz kafas biim inde yaptracak
tr! dedi.
735.

* D ahhk bunu iitince, tah tn d an aa

derek bayld.
* Akll m bit kendisine b ir zarar gel
mek korkusiyle, yz ate iinde olduu hal
de, tahtm yanndan ayrld.
* Padiah kendisine geldii vakit, yine
saltanat tah tn a oturdu.
* Dnyann h er yerinde F eridunun, giz
li veya ak, b ir izini bulm aa alt.
* Ne yedi, ne iti, ne uyudu, ne de din
lendi... aydnlk gnler gznde karard.
Feridunun domas

740.

* Aradan uzunca b ir zam an geince, ej

derha yapl D ahhk'in felketi yaklat.
* K utlu Feridun, anasm dan
dnyann kl b sbtn deiti.

dounca,

116

EHNAME

* Feridun,, dzgn b ir selvi gibi by

d. Padiahlk n u ru yznde parlyordu.
* zerinde sanki Cemidin bykln
tayor, b ir gne gibi parldyordu.
* Varl; dnya iin yam ur gibi lzm
d, ru h iin de bilgi gibi lyk ve m nasipti.
745.

* Felek hep onun ba zerinde dnd,

F eriduna istekle boyun edi.
* Bu srada, dier inekler arasnda en
yksek payeyi kazanan, Prm aye adndaki inek
de
# A nasndan dodu. E rkek b ir tavus ku
u gibi, h er kl a y n ve gzel b ir renkle p a r
lyordu.
# B tn akll adam lar, m neccim ler,
m bitler onun baucunda toplandlar.

* Byle b ir inei dnyada kim se ne gr

m , ne de h er iten anlyan, gn grm ih
tiyarlardan duym utu.
750.
* D ahhk, dnyann h er tarafn a haber
ler gnderdi, h er yeri aratrm ak ta devam etti.
Bu srada, F eridunun babas Abtinin
bana dnya d a r oldu.
* C anndan bkm b ir halde kaarken,
anszn b ir aslan tuzana dverdi.

e h n a m e

117

* D ahhk'in bekilerinden birka kii

buna rasladlar.
* Bir pars gibi yakalayp onu baladlar,
Dahhke gtrdler. Dahhk de onu ldrd,
m rnn gnlerine soi verdi.
755.

* F eridun'un akll anas, kocasnn ba

na gelen felketi grd.

(D
* Ad Firnek olan b u kutlp kadnn y
rei, F eridun'un sevgisi ile dolu. idi.
* Derhal, felein zulm nden gnl ya
ral b ir halde, alaya alaya b ir otlaa geldi.
* Ad Prm aye olan ve vcudunun h e r
tarafnda gzelliin parlayan inek, b u ot
lak ta idi.
* Otlan korucusunun nnde
gzyalar dkt, alad, szlad.
760.

kanl

* Ve ona: "Henz m emede olan b u o

cuu al, b ir m ddet sakla!
* "Sen, b ir b aba gibi, onu kabul et. Onu,
b u gzel inein s t ile besle.
(1) Nsha: O; sa m a n n n ss olan bir kadn,
padiahlk meyvasn yetitiren bir aat...'

118

EHNAME

* Eer buna karlk b ir istein varsa,

hayatm senin olsun, istersen canm sana re
hin brakm aa hazrm ! dedi.
* O otlan ve o gzel inein korucusu,
b u sf kalbli kadna dedi ki:
* Senin vasiyetini kabul ediyorum . zlme, ocuuna b ir kle gibi bakarm !
765.

* Firnek, vasiyetini tam am ladktan son

ra, ocuu ona teslim etti.
* Bu akll ve ihtiyatl adam , b ir baba
gibi, yl bu ocua bakt, onu inein sdiyle besledi.
* Dahhk, artk , h er yeri aratrm ak tan
usanm t. Fakat, inein dedikodusu ile de
dnya dolm utu.
* B unun zerine F eridunun anas koa
koa otlaa geldi ve ocuunu koruyan adam a:
* Kalbim e T anr tarafndan akllca b ir
fikir geldi.

770.

B unu yapm aktan baka are yok. n

k h a olum, ha ta tl canm, hepsi 'bir!
* Olumu alaym, b u cadlar memleke
tinden kp gideyim (1).1
(1) Nsha: "kp gideyim" yerine kp Hindistana gideyim."

EHNAME

119

* "n sa n lar arasndan kaybolup om Elburz dalarna gtreceim !" dedi.

* B unu syliyerek olunu Allaha sm ar
lad ve yarasndan gnlnn k an la n akt.
* B ir posta ta tar sratiyle ve kkrem i
b ir boa gibi,.o yksek daa doru gitti.
775.

* Bu dada dindar, sofu b ir adam ya

yordu. Dnya ile b ir ilgisi kalm am t.
* Firnek bu adam a: "Ey d indar adam ,
ben bedbaht b ir Iranlym .
* "B u benim olum dur ve gelecek zamanin hkm dardr.
* "D ahhkin kafasn kesecek, onun ke
m er ban yerin dibine sokacak.
* "Sen, bunun koruyucusu ol. B aba gibi,
onun hayat zerine titre!" dedi.

780.

* Bu iyi adam , ocuunu kabul e tti ve

h er t rl zarardan onu korudu.
* Nihayet b ir gn, D ahhk'e o Prm aye
adl inekle onun bulunduu otlan yerini ha
ber verdiler.
* B unun zerine, duyduu kinle sarho
b ir fil gibi gelerek Prm aye'yi ldrd.
* O rada, baka daha ne k ad ar d rt ayak
l hayvan buldu ise hepsini yok etti, ortal
temizledi.

120

EHNAME

# Sonra, hem en Feridunu n evine kotu.

ok arayp tarad ise de kimseyi bulam ad.
785.

* Yalnz orasn ateliyerek o yksek

kk harabetti.
Feridun'un, M um kimin soyundan geldljjni sormas

* Feridun, on alt yam a girince, Elbrz

dandan ayrlarak ovaya indi,
Anasnn yanm a geldi ve ona Syle
bakalm , gizlediin eyi b ana bildir:
Benim babam kim dir?
soyundan dnyaya geldim?

Ben, kim in

H erkese ben ne syliyeyim? Bildikle

rini bana anlat!" dedi.
790.

* Firnek de dedi ki: "Sana, sordukla

rnn hepsini syliyeyim:
* Bil ki, ran lkesinde btin adl b ir
adam vard.
* Bu, padiahlarn soyundan gelmi,
uyank, akll, kimseye zarar olm yan b ir yi
itti.
Onun soyu, yiit T ahm urs'a dayanr;
b t n atalarn b ir b ir sayard.

e h n a m e

121

# i te bu ad am senin baban ve benim

kocam d. Ben onsuz, b u dnyada b if tek ay*,
dm gn grmedim.

(D
795.

* Cadlara tapan Dahhk, Iran d a senin

canna kym ak istedi.

* Ben, seni ondan gizledim ve bunun

iin, ne kad ar kt gnler yaadm .
* Senin baban, o kym etli delikanl da
senin iin ta tl cann feda etti.
# Cad D ahhk'in om uzlarnda iki ylan
km t. B unlar, Iran m harabolm asm a sebeboldu.
"Senin babann da beynini kafasndan
kardlar ve bu ejderhalara yiyecek yaptlar.
800.

* "Ben de, nihayet, hi kim senin haberi

olm adan kap b ir orm ana gittim .
"O rada gzel ve ilkbahar gibi t rl
t rl renkler, naklarla ssl b ir inek gr
dm.
Sahibi, inein-nnde b ir padiah gi
bi m uhteem b ir tavrla oturuyordu.
(1) Nsha: Mneccimler, Dahh&ke "Feridun se
nin gnlerini sona erdirecek!" diye haber verince.

122

EHNAME

* Ben seni uzun b ir m ddet onun ya

nnda braktm . O, eni naz iinde bytt.
* Tavus gibi t rl t rl renklerle ss
l olan o inein stiyle besliyerek, seni kuv
vetli b ir tim sah gibi yetitirdi.
805.

* Nihayet Dahhk, b u otlan ve inein

yerini rendi.
* Bunun zerine ben seni hem en alp
katm . ram ve evimi barkm brakp yola
ktm .
* D ahhk geldi; o deerli inei, o az,
dili olm yan efkatli stnineni ldrd.
* Bizim evimizi, barkm z yakp ykt,
tozunu gklere savurdu. O yce yap toprak
la b ir oldu!"
* Feridun bu szleri duyunca kzd, k
prd.

810.

Yrei dertle ve ba intikam duygusu ile

dolu, kalarn att.
* Anasna: B ir a s la n n kuvveti, snan
m adan belli olmaz.
* O, cadlara tap an Dahhk, ne yapty
sa yapt. im di bana d t i klca sarlm a k .
* H er eyden tem iz olan T anr'nm iz
niyle koup D ahhkin evini, b ark m to p rak la
b ir yapm aktr!" dedi.

EHNAME

123

* Anas da ona: Byle yapm an doru

deil. Sen, b t n dnyaya kar koyamazsn.
815.

* Ta ve ta h t sahibi olan cihan pdi

h D ahhkm em rinde koca b ir ordu var.
* , Ne zam an istese, h er m em leketten
onun hizm etine yzbinlerce er gelip savaa
girer.
* D ostluk ve dm anlk, senin bildiin
gibi deildir. Sen, dnyaya genlik gziyle
bakm a.
* Genlik arabn tadan, dnyada ken
disinden baka kimseyi grmez.

* O arabn verdii sarholukla bam

yele verir. T ann, senin b t n gnlerini iyi ve
ku tlu etsin! .
820.

* Oul, annenin b u tlerini unutm a!

Anann sznden bakas b o tu r! dedi.
Dahhfikln demirci GAve ile maceran

, * D ahhk de, beri yandan, gece gndz

Feridun'un adn dilinden drm ez oldu.
* Onun korkusundan, boyu iki bklm
oldu; yrei korku ile doldu.
* B ir gn, fildiinden yaplm olan tah
tnn zerinde o tu ru p bana firuze tacm giy
m iti.

124

EHNAME

* Padiahln kuvvetlendirm ek iin, h e r

m em leketin ilerigelenlerini toplad.
825

* Ve onlara yle dedi; "Ey, hner ve

akl sahipleri!
VBenim* gizli b ir dm anm olduu, siz
aklllarca bilinmiyen b ir ey deildir.

(D
* "Ben, hibir zaman, dm an hor gr
mem, zam ann b ir ktlk etm esinden kor
karn.
* "B unun iin bana, insanlardan, devler
den ve perilerden toplanm , im dikinden da
ha byk b ir ordu l m .
* "Bu ite bana yardm etmelisiniz. n
k ben tek bam a b u iin altndan kalkam am !
830

"im di, benim hakkm da b ir zabt tu tu n .

Onda, iyilikten baka b ir ey yapmadm,
* ".Doru szden baka b ir ey syleme
diimi ve Adalette ku su r etmediimi b elirtin !"
dedi.
.(1) Nsha: * O yaa kkse de, baa byk
tr. Soyca da soylu bir yiittir.
* O delikanlnn yaa kklne bakmayn!
Akll bir kii demektir ki:
* Bir dman ne kadar ciz ve kk olursa
olsun, onu elinden hibir i gelmez saymamaldr!"

EHNAME

125

* O doru adam lar, korkudan, istedii

ni yapm aa raz oldular.
* E jderlerden korkm yan D ahhk hak
knda tu ttu k la r bu zabtta, gen ve ihtiyar
hepsi ahitlik ettiler.
* O srada, birdenbire padiahn saray
nn nnde, adalet isteyen b ir adam n grl
ts iitildi.
835.

* Adam padiahn huzuruna getirdiler,

o byk adam larn yanna o tu rttu lar.
* Padiah ona, kzgnlkla: Sana zulme
den kim dir? syle!" dedi.
* Adam, coarak ve elleriyle bana vu
ra vura: "Padiahm , ben adalet isteyen Gve'yim!...
* te koa koa sana geldim, senden
adalet isterim . Canmn acsiyle, senin elinden
inlemekteyim!
* Eer sen adalet yapm a det edinir
sen, senin kadrin artar.

840.

* Sen bana ok zulm ettin.. H er zam an

gnlm neterliyorsun!
* "E er bana zulmetmei reva grm
yorsan, olum a neden el uzatyorsun?
* Benim dnyada on sekiz olum vard.
Bu on sekizden im di ancak b ir teki kald.

126

EHNAME

* "Bu b ir olum u b an a bala. H er za

m an cierimin yandn gznn nnde tut!
* "Padiahm , b an a syle, ben ne kaba
h at yaptm ? Eer susuzsam, b ana zulm etm ek
iin bahane aram a!
845.

* "Ey, ta sahibi! Benim halim e b ak da,

derdim e d ert katm a...
* "Zam an, belim i iki bklm etti. Y
reim um utsuz, bam dertle dolu.
* "Genliim ve oullarm elim den gitti.
Dnyada, evlt gibi, inam kendisine eken
hibir ba yoktur!
* "Nihayet, zulm n de b ir ortas, b ir so
nu, b ir sn n ve b ir sebebi olur...
* "Syle, sen ne sebeple benim bam a
dnyann felketini getiriyorsun?

850.

* "Ben, kimseye z a ra n olm yan b ir de

m irci paras olduum halde, padiahn eliyle
bam a ateler yayor...
* "Sen b ir padiahsn ve ejd er yaplsn
am a, yine de bana adalet gsterm en lzm!
* "Sen yedi iklimin padiahsn diye, n e
den, b t n zahm etler bizim nasibimiz olsun?
* Bana ettiin zulm lerin hesabm be
raberce yapsak da lem e gstersek herkes a
ar, kalr.

EHNAME

127

* "Ve bylece, ldrlm e srasnn be

nim oullanm a nasl geldii,
855.

* Senin ylanlarna yedirilm ek iin be

yinlerinin nasl karld da yine herkese
anlalm olur!" dedi.
* Dahhk, bu szleri duyunca, byk b ir
aknla urad.
* Bunun zerine olunu ona baladlar
ve tatllkla gnln alm aa altlar.
* Padiah, ona da, kendisi iin yaplm
olan tutulgay im zalam asn em retti.
* Gve, tutulgay o k u r okumaz, memle
ketin orada bulunan ilerigelenlerine dnd.

860.

* Ve yine coarak: "Ey, devin kleleri!

Yreinizden Tanr korkusu silinmi,
* "Hepiniz cehennem in yolunu tutm u,
gnlnz devin szne balamsnz!
* Benim ne padiahtan b ir korkum var,
ne de bu tutulgay im zalarm !"
* Dedikten sonra, kpre kpre ve kz
gnlndan titreye titreye yerinden frlad,
tutulgay yrtp ayaklarnn altnda inedi.
* Deerli olu nnde olduu halde, ba
ra bara, sylene sylene saraydan darya
kt.

128

865.

EHNAME

# M emleketin o byk adam lar, padi

ah vdkten sonra, ona: "Ey, yeryznn
nl padiah!
* "Sava gnnde felek bile senin ban
da souk b ir rzgr estirem ezken,
* "Nasl oluyor da, doru d r st konu
m asn bile bilmiyen b u Gve senin huzurunda,
bu k adar ileri gidebiliyor?

(D
* "Yrei ve ba kinle dolu... B uradan
yle b ir gidi gitti ki, Feridun'la szlemi ol
duu sanlabilir!
* "Dnyada, biz b u kadar irkin b ir i
grm deiliz! imdi grdk ve ardk kal
dk.." dediler.
870.

* nl padiah onlara yle syledi:

"im di benim syliyeceime de aacaksnz.
( 2)

* "Gve saraya girip

onun sesi gelince,

de kulaklarm a

(t) Nsha: * Sana kar yeminimizi tayan tutlgay param para etti ve senin buyruunu hie
sayd.
(2)
Nsha: * Padiah, memleketin yallarna
yle syledi: Korkuyorum ki, aydnlk gnlerim
kararm asn!'

EHNAME

129

* "O nunla aram zda sanki dem irden ya

plm b ir da peyda oldu.
* ,k i elini bana vurunca, aknlktan,
sanki yreim param para oldu.
* "Bilm em ki, bundan sonra, daha ne
ler olacak? Alemin srlarn kim kavrayabilir
ki?" dedi.
875.

* Gve saraydan knca halk,

nn ortasnda, etrafn sarverdi.

ar

* Gve, kendisinden gemi olarak, her

kesi adalet istemee ard.
* Demircilerin dem ir dverlerken nle
rine rttkleri deriyi
* Bir m zran ucuna geirdi. B unun ze
rine, ar halk birbirine girdi, b ir toz du
m andr ykseldi.
* Gve; m zrak elinde hem yryor, hem
de cokunlukla halka seslenerek: "Ey Tanr'ya
tapan, nl kiiler!
880.

"F eridun'un tarafn tutan, D ahhkin bo

yunduruundan kurtulur.
* "B irer b irer F eridun'un yanm a gide
lim ve onun bykl sayesinde yayalm!
ehname I. F. 9

130

EHNAME

"Bilin ve syleyin (1) ki: D ahhk b ir

E hrim endir ve T an n 'y a ta gnlden dman*
dr.
* u deersiz derinin sayesinde, dost
ve dm an birbirinden ayrlacaktr!" diyordu.
* Yiit Gve, en nde gidiyor ve etra
fndaki kalabalk gittike byyordu.
885.

* O, Feridun'un nerede olduunu bili

yordu. Ban alp doru oraya yolland.
* Nihayet, yeni padiahn sarayna var
d. Gve uzaktan grnnce, sevin lklar
ykseldi.
* Feridun, m zran ucundaki deriyi ha
yrl b ir fal sayd.
* "Onu rum kum alariyle ssledi, ze
rine altndan naklar yaptrd.
* Padiah, bayran b ir ay evresi gibi
bann zerinde dalgalanm asn hep hayra
yordu.

890.

* Sonra, bayran tepesinden krmz, sa

r, m or kum alar sark tt ve ona "Gvenin
bayra" adn verdi. 1
(1) Nsha: "Bilin ve syleyin" yerine "abuk
olun."

EHNAME

131

*Bu tarihten beri, kim ta h ta o tu ru p d a

bana padiahlk klhn giydiyse,
* B udeersiz dem irci derisine yeni yeni
m cevherler ast.
* te, Gvenin deerli ipekli kum a
larla bu ekle giren bayra,
* K aranlk gecede doan b ir gnee dn
d ve dnyann kalbi onun verdii m itlerle
doldu.
* Gelecein olaylarn barnda gizleyen
felek bylece dnmesine devam ederken,
* Dnyann deien halini ve fak at h li
D ahhke boyun eiini gren Feridun,
* Kemerini kuanp bana padiahlarn
tacn giyerek annesinin yanna geldi.
* Ona: "Ben, savaa gidiyorum. Tanr
ya dua etm ekten baka b ir iin olmasn.
* "Tanr, yeryzndeki her eyden s
tndr. Saadet ve m usibet annda iki elini ona
am alsn! (1) dedi.
Annesi, kirpiklerinden gzyalar dkt
ve yreinden kanlar akarak T anrsna ses
lendi:
(1) Nsha: "Saadet ve musibet annda iki elini
ona amalsn!" yerine "karlaacam her etin i
te ancak ona el amalsn!"

132

EHNAME

* Ev, dnyay y aralan Tanrm , ben sa

n a smyorum...
* Sen onun yreinden ktlerin kor
kusunu sil ve yeryzn aklszlardan temiz
le!" dedi.
* Feridun, baka kimseye hab er verme
den, yol hazrlna balad.
* Feridun'un, b irbirine benzeyen ve ya
a kendisinden byk olan, iki erkek kardei
vard.
905.

Birinin ad Kiyns, tekinin ad da Prmaye idi.

* Feridun, onlara dedi ki: Ey yiitler,
en ve bahtiyar olun!
* "Dnya, iyilik yapm ak iin de dner.
Bykln klh da yine bize gelir.
* "Dem ircilerin u sta olanlarn gidin bu
raya getirin de, bize byk b ir grz yapsnlar!"
* Feridun bu szlei syler sylemez,
kardeleri hem en dem irciler arsm akotular.

910.

* Bu sanatta tannm ne kad ar dem irci

varsa, hepsi F eridun'un yanm a geldi.
* Feridun hem en pergeli eline ald ve on
la ra grzn eklini izdi.

EHNAME

133

* Topran zerine izdii b u ekil, b ir

kz bana benziyordu.
* B unun zerine dem irciler derhal ie
baladlar ve b itirir bitirm ez,
* Gne gibi parl p a n l parlayan b u ar
grz cihan padiahna gtrdler.
915.

Feridun, dem ircilerin b u eserini ok be

endi; onlara elbise, altn ve gm balad.
* Bundan baka, onlara birok kutlu
m itler verdi, birok vaatlerde bulundu:
* Eer o ejderhay yere serebilirsem ,
banz tozdan temizlerim!
* T anrnn ad ile balar, b t n dn
yaya adaleti yayarm ! dedi.
Feridunun Dahhke sava amas

* F eridun'un ba o kadar ykseldi ki,

nerede ise gnee deecekti. B abasnn inti
kam n alm ak iin, sk skya kem erini ba
lad.
920.
Askerleri saraynn etrafnda toplandlar,
tahtn ucu b u lu tlara dedi.
* Azgn fillerle m andalar, ordunun erza
kn yklenmi olduu halde, nden gidiyor
lard.
* K iynsla Prm aye padiahn yann
da yryorlar ve ona kar, sanki yavaa k
k onlarm gibi, davranyorlard.

134

EHNAME

* Feridun, ba kin ve yrei adaletle

dolu, konaktan konaa, rzgr gibi gidiyordu.
* Arap atlarnn stnde, nihayet, Tann ya tapanlarn oturduu b ir yere vardlar.
925.

* Feridun, b u iyi insanlarn memleke

tinde konaklad ve onlara selm gnderdi.
* Gece iyiden iyiye kararnca, iyi halli
birisi salna salna F eridunu n yanm a geldi.
* Misk gibi kokan siyah salar topuk
larna kadar uzundu ve yz de h u ri gibi g
zeldi.
* Bu, Feriduna gzellik, iyilik ve kt
l anlatm ak iin sanki cennetten gelmi b ir
melekti.
* B ir peri gibi F eriduna yaklat ve ona,
kimse grmeden, bycl reterek,

930.

Eline gizli eyleri aan ve onlar by

ile ortadan kaldran b ir an ah tar vermi oldu.
* Bunun zerine Feridun, bunun b ir
Tanr adam olduunu, b ir dev veya kt li
b ir adam olm adn anlaynca,
* Sevincinden yz erguvan gibi kzard
ve vcudunda b ir genlik hissetti. Bu, byk
ln verdii genlikti.
* Ahlar ona yem ekler hazrladlar ve
temiz b ir sofra kurdular.

EHNAME

135

* Feridun, yiyip itikten sonra, sarho

luktan ba arlat ve uyuya kald.
935.

* O, T an n adam kalkt, gitti. F eridunun

uyank talihini gren
* K ardeleri, onu ldrm ek m aksad ile
derhal yerlerinden kalktlar
* Ve kalabaln iinden ay n lp kaybol
dular. zerinde byk b ir kayann bulunduu
dan
* Eteinde Feridun uyum akta
ediyordu. Gecenin y an s olm utu.

devam

* Bu iki zlim, kim se grmeden, dan

stne ktlar.

)
940.

Feridunun ban ezmek iin byle byk

b ir ta sktkten sonra,
* Onu o dadan aaya yuvarladlar ve
altnda uyuyan da ldrdklerini sandlar.
* T anrnn buyruu ile, tan grlt
snden, Feridun uyand.
* Ve, renmi olduu by ile, ta aya
nn dibine oturtuverdi. yle ki ta, yerinden
b ir zerre bile ne saa oynad, ne de sola...
(1) Nsha: Yapacaklar iin ktln dn
meden, kayadan, byk bir ta kopardlar.

136

EHNAME

* Feridun, yerinden kalkt, kem erini ku

and ve onlara hibir ey sylemedi.
945.

O zaman, kardeleri F eridun'un bildi

i iin b ir Tanr ii olduunun, b ir kt ada
m n ii olm adn anladlar.
* Feridun, iki kardei ve Gve ordunun
nnde ve yrei de D ahhke kar kinle do
lu olarak,
* Gve'nin o, ahlara yaraan bayran
at, yola kt.
* Ta peine den b ir kim se gibi yr
yerek, Ervend rm ana geldi.
* Eer Pehlevceden anlam yorsan, Arap
a olarak, ona Dicle de diyebilirsin.

950.

* Bylece, h r b ir insan olan o padiah

nc konak yeri olarak Dicleyi ve B adat
ehrini seti.
* Feridun, E vrende gelince, nehrin kol
cularna selm y o lly arak :
* "Ne kadar geminiz ve kaynz varsa,
hepsini acele bu kyya gnderip
* *rBeni ve ordum u kar kyya geirin
ve oradan buraya kimseyi brakm ayn! dedi.
* N ehrin kolcusu, gemi gnderm edi ve
F eriduna yle karlk v e r d i:

EHNAME

955.

137

Cihan padiahndan gelen gizli b ir em ir

de : Benim m hrm tayan b ir buyruk gel
m eden hi kimseye gemi verilmem esi, bildiril
m itir'
* Feridun, b u sz iitince, ok kzd.
O derin nehir, gzn yldrm ad.
* P adiahlara yaraan kem erim hrsla
kuand, aslan yrekli atm a bindi.
* Ba kin ve sava duygulariyle kzm
b ir halde, al atm suya srd.
* B tn sava arkadalar da kem erle
rini kuanp ard ard n a suya atldlar.

960.

* Yel gibi giden ve h er t rl vln

stnde kalan atlar, eyerlerine k ad ar sland
lar...
* silerin ba, a tla r suya gm lm
grnce, uykuya vard.
Nasl gne karanlk geceyi paralar
sa su da, insanlarn vcutlarn ylece o rtad an
kaldrm gibiydi.
Nihayet, b a la n sava duygulariyle do
lu olarak, kzgnlkla karaya ktlar ve Beytlm ukaddesin yolunu tu ttu lar.
* Pehlevce konuulduu zam anlarda, b u
yere Keng-i dej h o h t derlerdi.

138

965.

EHNAME

* imdi, ona Arapa Beytlm ukaddes

de ve onu D ahhk iin yaplm b ir kk ola
rak tan!
* te burasn alm ak iin l geip de
ehre yaklatklar zaman.
* B ir m il uzaktan, Feridun b u padiah
ehrine b ak t ve orada b ir saray grd.
* Bu saray o kad ar yksekti ki, ba Z
hal yldzndan daha yukarda grnyordu.
Sen onu grseydin, gkten yldzlan kapacak
sanrdn.
* Bu saray, M teri yldz gkte nasl
parlarsa, yle parlyordu; her yerinde sevin,
huzur ve sevgi hkm sryordu.

970.

* Feridun, burann ejderhanm evi ve b

ykln m akam olduunu anlad.
* A rkadalanna: "Hi, yeryznde top
rak tan byle byk b ir yap yaplabilir mi?
* "Dnya ile ederha arasnda gizli b ir
szleme olm asndan korkuyorum .
* "Bu yzden, bizim iin en uygun i
derhal bu d ar yerde harbe tu tu m ak tr! dedi.
* Hemen ar grzne elini att, hzl gi
den atnn dizginini de koyuverdi.

975.

* O, bu haliyle, olduu yerden ykselen

ve saray kapcsnn nne doru frlayan b ir
atei sanki.

EHNAME

139

* Atnn eyerine bal olan grzn kal

drnca, dnya yerinden oynad ve
* K apclardan kim se yerinde kalm ad.
Feridun, Tanr'ya kretti.
* Bunun zerine b u cesur gen, atndan
inerek saraya girdi.
Feridunun Cemitln kz kardelerini grmesi

* Feridun, D ahhkin yapt ve sayesin

de ban gklere k ad ar ykselttii tlsm
980.

# Bulunduu yerden aa indirdi. n

k o, T anrnm adiyle yaplm deildi.
* Sarayda, karsm a kim ktysa elin
deki grz onun bana indirdi.
I

* Sarayda bulunan cadlarn ve nl er

kek devlerin.
* K afalarn da ar grziyle ezdi ve ca
dlara tapan D ahhk'in tah tn a kt.
* D ahhkin tah tn a ayan b astk tan
sonra, bana padiahlk tacn giydi ve yerine
oturdu.
985.

* Sarayn her tarafm gezdi, arad, Dah

hk'in izini bulam ad.
* H arem dairesinde bulunan k ara gzl,
gne yzl kzlan d a n kard.

140

EHNAME

* Evvel, balarn ykanm asn buyurdu

ve sonra onlarn ruhundaki k aran lk lan giderdi.
* T annnn yolunu gstererek, onlarn
kirlerini temizledi.
* nk onlar p u ta ta p an lan n terbiye
siyle bym ler, sarholar gibi, ne yaptkla
rn bilm iyen sersem lere dnm lerdi.
990.

* B unun zerine Cem'in b u kzkardeleri, gl gibi yzlerine nergise benzeyen gzle

rinden yalar akttlar.
* Ve sze balayarak Feridun'a: " u es
ki dnya durduka, sen de v ar ol!
* Ey iyi talihli, senin ne gzel yldzn
varm.. S'en, hangi aacn dalnda biten meyvasm
* Ki, b ir aslann, zlim ve yiit b ir ada
m n yastnn ucuna k ad ar gelebildin?
* Bu aklsz cadnn yapt ilerle, haya
tmz ne kadar kt geti!

995.

* Biz, bu E hrim en huylu, ejderha yapl

adam n elinden ne eziyetler, ne bellar ektik!
* Biz imdiyedek, eline b ir ey geirmek
-kastiyle, buraya gelebilecek k ad ar cesur olan;

IB4NAMB

141

* Ve hele onun tah tn , onun yerini al

m ak dncesinde b u lunan hi kimseyi gr
m edik! dediler.

(D
* "Ben, D ahhkin ran lkesinde yaka
latt btinin oluyum.
* "Dahhk, babam alata alata ldr
d. Ben de onun cn alm ak iin, D ahhk'in
tahtnn bulunduu yere doru yola ktm...
1000.

* "B u yetm iyorm u gibi, derisi t rl trnaklarla b ir ss gibi olan stninem i de l

drd.
* "Byle dilsiz b ir hayvancazn kann
dkmekle, o kt dnceli adam n eline ne
geti ki?
* "H i tereddt etm eden, onunla sava
m ak iin kem erim i kuandm ve iim kinle
dolu, randan buraya kad ar yollandm...
* "Bu kz kafal grzle, hi acm adan
ve cann balam ay dnm eden, onun ba
n ezeceim!"
* Bu szleri duyunca, Ernvazm temiz
yrei btn srlar zm oldu. 1
(1) Nsha: Feridun, onlara yle karlk verdi:
Bir taht, ebed olarak, hi kimseye kalmaz...

142

1005.

EHNAME

Ona: "Yoksa cadln tlsm n yok

edecek olan padiah Feridun sen misin?
* D ahhkin akln bandan alan sensin;
dnyann ilerini dzeltecek olan senin gayre
tindir.
"Padiahlar soyundan olan biz iki karde,
can korkusiyle ona ram olm ak zorunda kal
dk..
* "Yoksa, m tem adiyen, b ir ift ylanla
beraber yatp kalkm aa nasl dayanlr? dedi.
* Feridun da: "E er felek adaleti kur
m am a izin verirse,

1010.

* "E jderhann ayan to p rak tan ayra

cak ve yeryzn o ktler ktsnden temizliyeceim.
* "B unun iinde bana doruyu syleme
niz, o deersiz ejderhann imdi nerede bulun
duunu h ab er vermeniz gerektir." diye kar
lk verdi.
* E jderhanm artk son demi yaklam
olacak ki, kzlar her eyi aa vurm aktan e
kinm ediler.
* F eriduna: "O, H indistana gitti. Niyeti,
orasn b ir cadlar lkesi yapm aktr.
* "Felekten bana b ir bel geleceinden
korkuyor. Onun iin yeniden birok m sum larrn bam kesecek.

EHNAME

1015.

143

* nk, ileriyi grenlerin b iri ona: Bu

yeryz yaknda senden temizlenecek;
* Feridun tahtn elinden alacak ve ta
lihin darm adan olacak! demi..
* Bu fal yznden gnl ate iinde;
yaam aktan hi tad ald yok..
* Bu kzgnlkla insan, hayvan, erkek,
kadn dinlemeden nne gelenin kann dkp
b ir leene dolduruyor,
* Ve, mneccimlerim faln boa kar
m ak iin, o kanlarla ban ve vcudunu yk
yor.

1020.

* Hele, om uzlarndaki ylanlardan ek

tii strap sonsuz... ne yapacan aryor.
* Diyar diyar gezdii halde ylanlarn
strabndan kurtulam yor.
* imdi, nerede ise gelir. nk o, b ir
yerde d u ram az!". dediler.
* O gnl yaral gzel kz bylece her
eyi olduu gibi syledi ve Feridun da can kulaiyle dinledi.
Feridunun Dahhkin Kethdas ile Maceras

* D ahhk'in b ir kle gibi sadk, deerli

b ir adam vard. Dahhk, baka b ir yere git
m ek iin lkesinden ayrld zaman,

144

1025.

EHNAME

# Sarayn, tahtn, hzinesini, bekliyen

ve devini hayrete deer b ir istekle yapan b u
adam onun kethdasyd.
* Zulm n nnde daim a ihtiyatl adm
la r att iin ona Kendrev, yani ihtiyatla
yryen derlerdi.
* K endrev koa koa saraya geldii za
m an, orada yeni b ir ta sahibinin,
* Selvi gibi boyu ve ay klara saan
gs ile, n ta ra fta rah at ra h a t oturduunu
grd.
* B ir tarafnda selvi boylu ehrinaz di
er tarafnda da ay yzl Ernvaz vard.

1030.

* B tn ehir onun askerleriyle dolm u

tu. K ullar, kapsnda saf olm ulard.
* Kendrev; b t n bunlardan ne ard,
ne de sebebini aratrd. Feridun'a yaklaarak
nnde eildi.
* Ve onu vd: "Ey padiah, dnya drdk
e var ol!" dedi..
* "Bu tahta, byklnle otur. nk
sen, padiahlar padiah olmaya lyksn.
* "Dnyann yedi iklim i sana boyun e
sin, ban yam ur bulutlardan daha yu k ard a
olsun! dedi.

EHNAME

1035.

145

* Feridun, K endrev'e yaklam asn bu

yurdu ve ona dncesini aka anlatt.
* Cesur padiah ona: H aydi git, b ir pa
diah tah tn a gereken h er eyi bul!
* arap getir, algclar ar, kadeh
leri doldur, sofray kur!
* M usikiden anlayan herkes,
meclisimde bulunm aa lyktr;

benim

* "O nlarn sohbeti benim gnlm aar.

Tahtm n yanm da, talihim e uygun b ir meclis
kur!" diye buyurdu.
1040.

* Kendrev b u szleri dinledi ve yeni pa

diahn btn istediklerini yapt.
* Saf arap ve yemek getirtti, m usikii
naslar buldurdu.
* Feridun, o gece, arap iti, m usiki din
ledi, istedii gibi elendi.
* Sabah olunca da Kendrev, yeni padia
hn huzurundan ayrld.
* Y rk b ir ata binerek, D ahhkin bulun
duu yere doru yola kt.
,

1045.

* Ve yanm a gelince, b t n grdklerini,

iittiklerini ona anlatt.
* Dedi k i : "Ey, padiahlar padiah!
lerinin alt st olacam gsteren alm etler, ni
hayet, belirdi,

146

SEHNAMB

* B aka b ir lkeden, byk adam ,

arkalarnda b ir ordu ile geldiler.
* "B unlardan en knn selvi gibi b ir
boyu, padiahlara yaraan b ir yz var.
* Yaa tekilerden kk am a, her hu
susta onlardan stn.
1050.
* "Elinde da paras gibi byk b ir grz
var ki, hepsinin ortasnda p a n l parl parlyor.
* ki kardei de yannda olarak ve atla
gelip saraya girdi.
* "Padiahln tah tn a oturdu, senin tl
sm larn aa indirip bozdu.
* "Saraynda bulunan herkesin, erlerin
ve devlerin
* Kafalarn, atnn zerinden, ezip yer
lere yuvarlad, beyinlerini kanlar iinde b rak
t!
1055.
* Dahhk, bu szleri dinleyince Kendrev'e : "Bu, belki b ir konuktur. B unun iin in
san m em nun olm al!" dedi.
* Kendrev de, bunun zerine, ona. yle
karlk v e r d i: "B ir konuk, elinde kz kafa
s biim inde b ir grzle mi gelir?

(D1
(1) Nsha: O sana konuk olarak geliyor ama,
sen ondan kendini sakn! Sen onun konukluundan
vazge de, kendi ban gzet!

EHNAME

147

* "Senin yerine oturan, tacndan ve ke

m erinden adn silen
* "Ve herkesi kendi dinine sokan b ir ada
m sen yine istersen konuk say!"
* Dahhk, bu sefer de : "K endini o k ad ar
zme, konuun kstah olan daha u urludur."
deyince,
1060.

* Kendrev : Peki, yle olsun. Bu senin

sylediklerini dinledim , imdi sen de beni iyi
dinle..
* "E er b u nl adam sahiden senin ko
nuunsa, harem dairesinde ne ii var?
* "Cihan padiah Cemin kardeleriyle
oturup ileri, geri sohbet ediyor.
* "B ir eliyle ehrinaz'm yanan skyor,
teki eliyle Ernvazn yakut gibi dudaklarn
okuyor,
* "Geceleyin de bundan beterini yapyor,bann altna m iskten yastk koyuyor;

1065.

* "Senin candan sevdiin o iki ay yzl

gzelin salarna ban koyarak uyuyor! dedi,
* D ahhk bu szleri duyunca, b ir k u rt
gibi kudurdu, bunu duyacana lseydi keke,
* Talihinin bozgunluuna kt kt sv
d, kzgn b ir sesle barp ard..

148

EHNAME

* Kendrev'e: "B undan sonra, saraynda

senin bekiliini istem iyorum !" dedi.
* O da yle karlk verdi: "Padiahm ,
yle sanrm ki, ta h ttan yana a rtk b ir nasibin
kalm deildir.
1070.

* "Byle iken, sen bana ehrin kethdaln zaten nasl verebilirsin ki?
* "Byklk m akam ndan nasibin kesil
dikten sonra, ilerini yoluna koymak devini
bana nasl verebilirsin?
* "Sen, ham urdan kl kar gibi, padiah
lktan syrldm.. Sen yalnz kendi bann a
resine bak!

(D
* "Neden, kendi iini yoluna koymaya
alm yorsun? H ibir zam an byle ey grl
m em itir!"
* Dahhk bu szleri duyunca, son dere
ce heyecana geldi (2) ve derhal yola kt. 1
(1) Nsha: * Dmann, elinde kz kafas bi
iminde bir grzle gelmi, tahtna oturmu.
* Btn tlsmlarn, hilelerini d arm a d a n et
mi, rahatn bozmu ve tahtn eline geirmiken,
(2) Nsha: Son derece heyecana geldi yerine
akl bana geldi."

EHNAME

1075.

14

B uyruu zerine, hem en keskin gzl y

r k a tla r dizginlendi.
* Dahhk, erkek devlerden ve sava er
lerinden toplanm ordusiyle,
* Kzmz kprm b ir halde sapa yol
lardan yryerek, sarayn kapsn, dam n,
h er yerini tu ttu .
* F eridun'un askerleri b unu duyunca,
D ahhk'in geldii sapa yollara doru gitiler.
* Ve sava atlarn d an aa inerek sava
a giritiler.

1080.

* ehrin h er kaps ve h er dam , sava

tan anlayanlarca tutulm utu.
* Bunlar, hep Feridunun tarafn d an idi
ler. nk hepsi, D ahhk'in elinden kan al
yorlard.
* Bu sava yerinde duvarlardan tulalar,
dam lardan talar, kl ve ok vurular,
* K ara bulutlardan kra yaar gibi ya
yordu. Yeryznde, kim se iin gvenilir b ir
yer kalm am t.
* ehirde genlerden ve sava ilerinde
grgs olan ihtiyarlardan kim varsa,

1085.

* Hepsi F eridunun ordusuna katldlar

ve bylece, D ahhkin byclnden, hilele
rinden kurtuldular.

190

EHNAME

* Savaan erlerin n aralarndan dalar

inledi, atlarn nallariyle dvle dvle toprak
bitkin b ir hale geldi.
* Askerlerin balar zerinde tozdan bu
lu tlar ykseldi, snglerle (1) k ara talarn
yrekleri paraland.
* Bu srada, ategededen b ir ses duyul
du: "S altanat tahtnn zerinde b ir vahi hay
van da olsa
* "Gen, ihtiyar ona hep birden boyun
eer, onun sznden kmayz!
1090.

* "F akat biz, o tah tn zerinde, pis omuz

larn da ejderha tayan D ahhki istemeyiz!
* Asker, babozuk hep birden, b ir da
yn halinde, savaa kotular.
* O aydnlk ehirden yle b ir k ara toz
ykseldi ki gne lcivertleti.
* Dahhk de gayrete gelip b ir are arad.
Askerlerinden ayrld ve saraya doru yrd.
* Kendisini kim senin tannm am as iin,
batanbaa b ir zrh giyindi.

1095.

Elinde altm yazlk b ir kem entle, yk

sek saraya kt. 1
(1) Nsha: "Snglerle" yerine Mzraklarla."

EHNAME

151

* eride, kara ve nergis gzl ehrinaz

F eridunla nazl nazl konuurken grd.
* Y anaklar gndzden, khklleri gece
den yaplm ehrinaz, D ahhkten tiksine tiksine bahsediyordu.
* Dahhk, bunun zerine, bana gelen
lerin T anrdan olduunu ve kurtulu aresi
kalm adn anlad.
* Beyninde kskanln atei alevlendi,
kem endi sarayn iine doru att.
1100.

* Ne tahtn dnd, ne de ta tl can

n... Yksek sarayn dam ndan aa indi.
* Elinde, su renginde, elik b ir haner
vard, ve peri yzl kzlarn kanna susam t.
* Fakat ne yapm ak istediini kimseye
sylemedi. H aneri knndan ayrd.
* Sarayn dam ndan kendini aa b ra
kp da aya yere b asar basmaz, Feridun rz
gr gibi hem en koup yanm a geldi.
* kz kafas biim indeki grz kap t
gibi bana indirdi, tulgasn paralad.

1105.

* Bu srada, m barek nefesli melek gel

di, yetiti-ve F eriduna: "Onu ldrme! daha
zam an gelmedi...
* "im di o bitkin b ir halde.. Onu ta gi
bi salam ca bala ve ik i dan darlat yere
kadar gtr.

152

EHNAME

* "O nun dalar arasnda bal kalm as

daha iyidir. Ta ki akrabalar, adam lar yanna
gelemesinler! dedi.
* Feridun bu szleri duyunca, vakit ge
irm eden, aslan derisinden b ir kem ent yapt.
* D ahhk'in belini ve iki elini yle b ir
'balad ki kudurm u b ir fil bile onu ze
mezdi.
1110.

* Sonra geldi, tah tn a o tu rd u ve Dah

hk'in kt detlerine b ir son verdi.
* Sarayn kapsna birikm i olan ahali
ye, heyecanl b ir sesle dedi ki:
* "Ey, onur ve akl ss byk adam lar!
Bundan sonra hepiniz sava ileriyle uram a
nza,
* "Hepinizin yalnz bu yoldan n kazan
m anza lzum yok.
* "B ir askerle b ir sanat adam ayn ite
almam ak.

1115.

* "Eer bu onun iini o da bunun iini

yapmaa kalkarsa yeryznde h er ey karm a
kark olur.
* "H erkesin zlimliinden korktuu Dahhk, ite karnzda bal olarak duruyor.
* "Siz sa ve bahtiyar olun! Haydi im
di, herkes gle gle iinin bana gitsin!"

EHNAME

153

B unun zerine, ehrin ilerigelenlerinden altn ve hazine sahibi olanlar,

* A rm aanlar getirerek, sevinle F eridun
un huzuruna girdiler.
1120.

Anlayl Feridun onlarn gnln ald,

akllca davranarak onlara yer gsterdi;
tler verdi, onlar vd ve hep Tan
r y and:
* Bu tah tn benim oluu, dedi, talih yl
dznzn parlayacan gsteren hayrl b ir fal
dr.
* "Temiz Tanr beni, halkn arasndan
ayrarak, Elbrz dana kard;
* "Bu sayededir ki o kt ejderden kur
tulm u oldunuz!

1125.

* yilik verici Tanr bize b ir bata bu

lununca onun yolunda iyilikle gitm ek gerek!
* "Yeryznn hkim i olduum iin,
m tem adiyen b ir yerde kalam am . Yoksa, hep
sizinle beraber bulunm ak isterdim !" dedi.
* M emleketin b t n bykleri onun nnegelip yeri ptler.. Derken saraydan davul
sesleri ykseldi.
* B tn ehir halk, gzn saraya di
kerek coup barm aa balad:

154

EHNAME

* "Lyk olduu ekilde bal bulunan

o ejderi darya karn!"
1130.

Askerler, henz hibir faydasn grm edik

leri ehirden birer, b irer ktlar.
* Ve b ir devenin zerinde bal d u ran
Dahhk'i, zillet iinde karp gtrdler.
* Bylece, irhana k ad ar gittiler. Sen,
bu vakay iitince, dnyann ok eski b ir dn
ya olduunu anla!
* Bu dalarn, b u ovalarn zerinden ne
alar gelip gem itir ve daha da geecektir.
* Talihi uyank Feridun, D ahhki byle
smsk balayp da drhan'a varnca,

1135.

* Onu dalarn ierisine doru g trd

ve kafasn kesm ek istedi...
* Fakat kutlu melek te k ra r grnd ve
F eridunun kulana tatllkla u szleri sy
ledi:
* "Bu bal tutsa al, hem en Demavend
dana gtr ve yannda fazla adam bulundur
ma!
* "Yalnz, gerektii zam an sana yardm
edebilecek, seni tek bana brakm yacak kim
seleri beraber al! dedi.
* B unun zerine Feridun, D ahhki o ra
ya gtrd, Demavend dana balad.

EHNAME

1140.

155

* Onu balarken, her ba zerine b ir ba

daha vurm akla, sanki talihsizliin b t n k
tlklerini yerine getirm ek istiyordu.
* Bylece, D ahhkin ad topraa kart
ve dnya onun ktlklerinden temizlenmi
oldu.
* A krabalarndan ve b t n tandklarn
d an ayrlarak, dalar arasnda bal kald.
* Feridun ona, dalar arasnda d ar b ir
yer seti, dibi grnm iyen b ir m aara buldu.
* Onu oraya kapatt. Ar, iri iviler ge
tirtti ve onlar, beynine demiyecek ekilde,
D ahhkin kafasna akt.

1145.

* Sonuna kad ar eziyette kalm as iin de,

ellerinden onu te k ra r balad.
* Dahhk, bylece, orada asl kald, y
reinin kanlar yerlere akt..
* Gel de biz bu yeryzndeki hayatm z
ktlkle geirmiyelim, iyilik etm ee ala
lm.
* yi olsun, kt olsun yeryznde kim
se kalmaz. En iyisi iyiliimizi yadigr brak
m aktr!
* Ne hzinelerden, ne altnlardan, ne de
yksek saraylardan sana fayda yok.

156

1150.

EHNAME

Dnyada senden sonra da yayabilecek

olan ey, szdr! Sen, sz h o r grme.
* B ahtiyar Feridun; ne b ir kutlu melek,
ne de ham uru m isk ve am berden yorulm u
b ir yaratkt.
* O, ancak adaleti ve balan sayesinde
o saadete eriebildi. Sen de onun gibi yap, onun
gibi olursun!
* Onun, T an n 'm n houna gidecek iler
den ilk yapt, yeryzn ktlklerden te
mizlemek
* Ve zlim, kt D ahhk'i balam aktr!

1155.
* kincisi, babasnn intikam n alp dn1 yay dzene koymak;
* ncs de yeryzn aklsz adam
lardan temizlemek ve ktlerin elinden k u r
tarm aktr.
* Ey, dnya! Ne kadar efkatsiz ve kt
yaradllsn! K endin besler, yine kendin yok
edersin.
* Yal D ahhkin elinden
alan Feridun, im di nerede?

padiahl

* Yeryznde be yz yl padiahlk etti;

sonunda o da gitti, yeri bo kald.
1160.

* ekilip gitti ve dnyay bakalarna b

rakt. Ondan gtrd tek ey, hasrettir!

EHNAME

157

* Biz insanlar, kk byk hep byleyiz. stersen oban, istersen sr o!, hepsi bir...
Feridun un tahta kmas

* Feridun em eline kavutuktan sonra,

yeryznde, kendisinden b ak a b ir padiah ta
nm ad.
* Padiahlarn tresince,
taht, ta ve sarayn hazrlad.

bykln

* Mihr--mahn birinci m barek gnn

de ahlara yaraan tacn bana koydu.
1165.

Zaman, ktlkten yana b t n tasas

n att, herkes T anrnm doru yolunu tu ttu .
* Gnller adaletle parlaynca, padiah
larn tresine uyarak, yeni b ir bayram n te
meli atld.
* B tn akll adam lar, ellerindeki ya
k u t kadehlerle, sevin iinde idiler.
* Yeryz; parlak arabn, adaletin, yeni
ayn ve yeni tahtn klariyle doldu..
* Feridun, ate yakm alarn ve iine am
b er ve safran atm alarn buyurdu.

1170.

* te M ihrign bayram n kutlam ak

dinlenm ek ve yiyip im ek deti o zam an
dan kalm tr, onun dini ve tresidir.
* Mah--mihr ay da onun yadigrdr.
Bu ayda sevinli ol, keder yz gsterme!

158

EHNAME

* Feridun, be yz yl padiahlk yapt..

Bu m ddet zarfnda b ir gn bile ktlk et
medi.
* Ey oul! G ryorsun ki sonunda b u
dnya ona d a kalm am tr. O halde sen de hr
sa kaplm a, dnya iin tasalanm a!
* Dnya kimseye kalmaz; onda kim se
a n b ir sevin bulamaz.
1175.

* Firnek'in bu olup bitenlerden, olu

nun padiah oluundan haberi yoktu.
* Padiahlk tah t D ahhkten bo kal
dktan, onun byklk gnleri bittik ten
* ok sonra, Firnek k u tlu olunun pa
diah olduundan haber alabildi.
* Bunu duyunca T ann'y vd; ban,
vcudunu ykad ve nce T anrnn huzurunda
durdu.
* Ban yere koydu, D ahhk'e lnet,

1180.

Ve zam ann bu m esut deiikliinden do

lay da T a n n 'y a kretti.
* M uhtalara, talihsizliinin ktlkleri
ne gizlice katlananlara
* El altm dan yardm larda bulundu ve
srlarn kimseye amad.

EHNAME

159

* Bylece, b ir h afta m ddetle o kadar

ok bata bulundu ki, fakirlerin de zengin
lerden fark kalm ad.
* Daha ertesi h afta da, ilerigelenler iin
b ir meclis kurdu.
1185.

* Evini, b ir iek bahesi gibi ssledi,

b t n byk adam lar m isafir etti.
* Hzinesini dzenledi, saklad kym et
li eyleri ortaya kard.
* Nihayet, hzinesinin kapsn at; ar
tk, iindekileri datm ak kararnda idi:
* Hzinelerin kapsn am ak zam annn
geldiini anlam t; olunun padiah olduu
nu duyunca, gznde parann kymeti kalm ad.
* Padiahlara yaraan elbiseleri, mcev
herleri, altn, takm l Arap atlarn,

1190.

* Zrhl tulgalar, kllar, klhlar, ke

m erleri esirgemedi.
* B tn bu hediyeleri develere ykledi
ve temiz kalbini Allaha evirdi.
* Hediyelerin hepsini, vc szlerle, o
luna gnderdi..
* Yeryznn padiah olan olu bu he
diyeleri seve seve ald ve atasn vd.

160

EHNAME

* O rdunun bykleri bunu duyunca, pa

diahn yanm a geldiler ve
1195.

Ona: Ey Tann-nedir bilen, m uzaffer pa

diah! Tanrya krolsun ve T an n da senden
raz olsun.
* Bylece, gnden gne, talihin ileri git
sin; senin ktln dnenlerin talihi alt
st olsun..
* Gklerden sana hep zafer yasm ve
sen, daim a hayr dnen, akll b ir padiah
ol!" dediler,
* Dnya grm insanlar, d rt b ir ta
raftan yollara dkldler. Altnlar,
* M cevherlerle gelip o n la n padiahn
taht nne dktler..

1200.

* H er m em leketin byk adam lar, onun

ta h ta km asnn verdii sevin ve saadetle, ka
psnn nnde sra sra dizildiler..
* Onun tac, taht, klh ve padiahlk
yz iin Tanrdan saadet dilediler.
* Ellerini temiz b ir dilekle gklere kal
drdlar: Bu kutlu zam anm sonu gelmesin!
Byle b ir padiah ebediyen bahtiyar olsun!"
diye dua ettiler.
* Bundan sonra Feridun, seyahate kt,
dnyann drt b ir kesini gezdi, dolat; gizli
ve ak h er eyi grd, rendi.

161

EHNAME

* Zulm n nerede b ir izini ve nerede ha

rap olm u b ir lke grd ise,
1205.

* A kdllara yaraan b ir iyi niyetle o k

tlkleri yapanlarn ellerim balad.
* O tlarn yerine selviler ve gller dike
rek, yeryzn cennete evirdi.
* m l'den geip Temiyye'ye gitti ve
orada oturm ay det edindi.
Feridun'un C endell Yemene gnderm esi

* Feridun'un m rnden yl d aha ge

ince, deerli olu oldu.
* Talihleri icab olarak, dnyaya hkim
olm ak, altn talar giymek iin
1210.

* Y aradlm olan, b u soyu sopu ku tlu

ocuklarn
* B oylan selviyi yzleri de b a h a n an
dryor, her ynden b ab alan n a benziyorlard.
* B unlardan ilk ikisi temiz yaradll
ehrinazdan, en kkleri de gzel yzl Ernvaz'dan dom ulardr.
* B abalan b u ocuklara, srf sevgisinin
okluundan, b ir ad takm am t. Nihayet, b
ydler, fillerle arpacak k a d a r gelitiler.
* Feridun oullannn ta h ta ve klha
lyk b ir aa geldiklerini grnce,
ehname I .F. 11

162

EHNAME

* leri gelen, deerli adam larndan biri

ni ard.
1215.

* H er ite padiahn yannda bulunan ve

padiaha yol gsteren b u adam n ad, Cendel
idi.
* Feridun ona: "Git, dnyay gez, dola
ve byklerin soyundan yle , kz been ki,
* Gzellikte benim oullanm a e ve be
nim akrabalm a lyk;
* Babalar, onlara kar duyduu sevgi
nin okluundan,
bakalarnn dilinde ad
la n dolam asn diye, b ir ad takm am ve
* "B ir anadan, b ir babadan domu,
karde olsunlar.

1220.

* "Yzleri peri gibi temiz ve padiahla

ra yaraan b ir yaradlta bulunsun.
* "Boyda, b o sta ve grte birbirlerine
benzesinler, gzellike aralan n d a h ibir fark
bulunm asn!" dedi.
* Cendel bu szleri dinledikten sonra,
kendi kendine iyi b ir k arar verdi.
* nk o, uyank kalbi, iyi dnl,
gzel szl, nemli ileri baarabilen b ir adam
d.
* Padiaha veda e tti ve gvendii baz
kim seleri de yanm a alarak yola kt.

EHNAME

1225.

163

* ra n dan d a n kt. Vard h e r yer

de aratrd, soruturdu, konutu, dinledi.
* Hangi lkede hangi byk adam n,
herkesin gznden saklad b ir kz olduunu
duydu ise,
* Gizlice aratrarak onun d u ru m u n u in
celedi, hakknda sylenenleri dinledi.
* Kz babas olan b u bykler arasnda,
F eridunla ak rab a olm aa 'lyk 'kimse yoktu.
* Nihayet, aydn yrekli, tem iz vcutlu
Cendel, Yemen padiah Serv'in yarma geldi.

1230.

* Cendel, onun, istediine uygun kz

olduunu duymu, yani aradn bulm utu.
* Nasl sln gl fidanna yaklarsa, o
da, sevin iinde o Servin huzuruna kt.
* Evvel diz kt, yeri pt ve kendi
sinden zr diliyerek onu vd:
*. "A kranlar arasnda sivrilm i olan pa
diah, ebedi olsun. Ta ve taht, h er zaman,
onun varlyla aydnlansn! dedi.
* Yemen padiah da: "Azlar hep seni
vsn. B ir haber m i getirdin, yoksa b ir buy
ruun m u var? B ir eli misin, yoksa byk
ve kutlu b ir kim se m isin?" diye sorunca,

164

1235.

EHNAME

Cendel: "Sevinten hi ayrlm a, k t

eller senden rak olsun. Ben; yasem in k ad ar
kk, deersiz b ir adam m . Yemen padiah
na ra n d an haber getiriyorum .
* "Sana, ku tlu F eridun'un selm n ge
tirdim . Sen istediini sor, ben karln ve
reyim..
* "K ahram an F eridunu n sana selm
var. O nu kk grm iyen b ir kim se, byk
dem ektir.
* "O, b ana yle syledi: "(Git, Yemen
padiahna syle ki: "Misk yeryznde koku
sunu satka, o da tah tn n sahibi olsun!
* "(Vcudun eziyetten daim a uzak kal
sn ve hzinen dopdolu bulunsun...

1240.

* "(Sen, ey A raplarn ulusu, unu bil ki:

Talihin yldzndan sana asla b ir zarar gelmiyecektir.
* "(Yeryznde, hi, candan ve evlttan
daha ta tl ve daha iyi b ir ey v ar m dr?

* "(Hi kimse, insann ocuundan d ah a

st n olamaz. ocuk bandan daha kuvvetli
b ir ba yoktur.
* "(Eer insan gzl olsayd, bizim
olumuz gzmzden de deerli olurdu.

EHNAME

165

"(ocuu gzden daha deerli tut!

nk gz, ocuu grncedir ki Tanrya k
reder.
1245.

* "(Bunun iindir ki, akrabalk zerindd

gzel szler syleyen, tem iz dnceli ve akl
l b ir adam dem itir ki:
* (Ben, ancak, kendim den daha ok
beendiim b ir kim se ile akrabalk kurarm !
* "(H er akll adam , ancak kendisine
benzeyenlerle dost olur.
* "(Dostsuz ve akrabasz insanlar, ordusuz b ir padiah gibi, m esut olm azlar.
* "(Benim m am ur b ir lkem , hzinem,
erlerim , kudretim ,

1250.

* "Ta ve ta h ta lyk deerli ve ay yzl

olum var; b u lar 'kimseye m innet etm eden,
h er istediklerim ele geirebilirler.
* "(Bu yksek yaradll gence, on
larn haberi olmakszn, padiah soyundan gel
mi e bulm ak istiyorum .
* "(Ben, dnyann halini bilenlerden ha
b er alarak, koa koa buraya geldim.
* "(Ey nl, padiah! Senin, harem dai
rende, herkesin gznden sakl, tertem iz
kzn varm .

166

1255.

ehnam e

* (Sen, hl, b u kza b ir ad takm a

m sn. Bunu duyunca, gnlm sevinten tat.
* (Ben de, hl, bu deerli olum a
uygun b irer ad takm deilim.
* (imdi, bu deerli ve eitli mcev
herleri birbirine k artrm ak gerek!
* (Bu tertem iz kzla, padiahlk ta
cna nam zet olan ehzadelerin birbirlerine uy
gunluu sz gtrmez!)
* te Feridun, benimle, sana byle b ir
haber yollad. Sen dn de karln ver!
dedi.

1260.

* Yemen padiah bu szleri iitince, su

dan karlm b ir yasem in gibi sarard.
* inden: Yeryzn gren gzlerim,
eer, kzlarm yastm n banda gremiyecek olursa;
* "Aydn gnlerim karanlk geceye d
ner. Onun iin, b u istein karlm hem en
verm ek uygun deil.
* "Kzlarm benim h er hususta srdam
olduklarna gre, evvel onlarla b ir konum a
lym.
* "K arlk verm ekte acele etm ek doru
olmaz. M avirime danacam eyler de var.
dedikten sonra,

EHNAME

1265.

167

* Elinin istirah ati iin b ir yer ayrtt

ve meseleyi daha dnm ek zere kp oda
sna kapand.
* Kapy kilitledi. Kimsenin yanm a gir
m esine izin vermedi. K ederli kederli o turdu,
dnmee balad.
* Savalarn bulunduu lden birok
kim seleri yanm a artt.
* Ve onlara, b t n dncelerini at.
* Dedi ki: "Biliyorsunuz ki, yeryznde,
yzleri b ir m um dan daha p arlak kzmz
var.

1270.

* "Feridun imdi b an a b ir hab er gn

derm i ve gzel b ir tuzak kurm u,
* "Gzm k ad ar sevdiim kzlarm ben
den ayrm ak istiyor. Ben de, sizin dncenizi
renm ek arzusundaym.
* "Feridun, elisinin diliyle: Benim,
taca ve ta h ta lyk olum var.
* "Ben, seninle b ir akrabalk kurm ak,
temiz kzlarn oullanm a alm ak istiyorum !
* "Diyor. im di ben, gnlm istemedii
halde evet, desem, yalan sylemi olurum . Ya
lan sylemek de, b ir padiaha yakmaz.

168

1275.

EHNAME

* "er, bu teklifi kabul etsem , kzlarm

dan ayrlacam, gnlm ate ve yzm gzyalariyle dolacak.
* "stediini yerine getirmesem , yre
im korkusiyle dolacak.
* "nk, cihan padiah olan b ir ada
m n dm anln ekm ek kolay b ir ey deil
dir!" dedi.
* Padiahn derdine derm an ariyan b
ykler, F eridunu n D ahhk'e neler yaptn,
bana ne iler atn dnm ee baladlar.
* Sevr, szne devamla: "Aklnza gelen
leri bana b irer b irer anlatn!" dedi.

t280.

* Tecrbeli yiitler, ylece karlk ver

diler: "Biz senin, h er esen yele uym an uygun
bulmayz.
* "Feridun dediin kad ar kuvvetli b ir
padiahsa, biz de senin kulaklar kpeli kul
lar deil miyiz?
"Dncemizi bildirm ek kadar, sava a t
larnn dizginlerini kullanm ak ve m zrak sa
vurm ak d a elimizden gelir.
* "H anerlerim izden dklecek kanlarla
yeryzn b ir arap mahzenine, m zraklar
mzla da gkyzn b ir kam la evirebiliriz.

EHNAME

169

"K zlarnn sence deeri bykse ve

onlar verm ek istem iyorsan, sadece hzineleri
nin kapsn a ve F eriduna hibir karlk
gnderme.
1285.

* "Yok, eer ekm iyor d a b ak a b ir a

re dnyorsan, ondan, yaplm as im knsz
olacak k a d a r nemli eyler iste!"
* Yemen padiah, b u tecrbeli adam la
rn sylediklerim dinledi. Fakat, b u iin ne ba
n bulabildi, ne sonunu., ard kald.
Yemen Padiahnn Cendel'e Cevab

Yemen padiah, F eridun'un elisini a

rarak, ona nezaketle unlar syledi:
* "Ben sizin padiahnza nispetle, k
k b ir padiahm .. O nun h er buyruuna b o
yun eerim.
# "F akat kendisine benim tarafm dan
deyin ki: Senin bykln ve oullarnn d a
sence ok deerli olduklar dorudur.
1290.

* "Hele b ir oul, taca ve ta h ta lyk olur

sa, b ir padiahn gznde elbette daha ok
deer kazanr.
* "B tn sylediklerinin doruluunu,
kendi ocuklarm dnerek, anlyorum .
"E er padiah benden gzlerimi veya
yiitlerim in yetitii lleri ve Yemen tah tm
istese,

170

EHNAME

* V erm ekte hi tereddt etm em . n

k bunlar, kzlarm n yanm da hi kalr.
* Padiahn istedikleri bunlardan iba
re t olsayd, buyruundan b ir adm bile d ar
kmazdm.
1295.

* Ancak, kzlarm n yanm dan ayrlm a

lar, lkem den darya kabilm eleri iin,
* Benim de, padiahn oullarn, o ta
ca, ta h ta kveren ehzadeleri b ir kere gr
mekliim gerekir.
* "O nlar d a b ir kere benim yanm a gel
sinler, b u karanlk ruhum o n la n grm ekle ay
dn
* "Ve gnlm ad olsun, onlarn uyank
canlarm greyim,
Ondan sonra ben de u yeryzn g
ren gzlerim k a d a r sevdiim kzlarm tre
mize uygun olarak onlara vereyim.

1300.

* Y reklerinin adaletle dolu olduunu

grrsem , elim i onlara uzutacam a sz veri
rim .

# "Yok, eer Feridun kzlarm grm ek

isterse, hem en o n la n yanm a gnderirim !'
* Sz eri Cendel b u karl alnca, d et
zere, tah t pt
y

EHNAME

171

* Ve onu verekten saraydan kp, Fe

rid u n a gitm ek iin yola kt.
* F eridunun yanm a gelince, b t n olan
bitenleri ona anlatt.
1305.

# 'Bunun zerine Feridun, oullarn a

rtt ve b t n sakladklarm ,
* Cendelin seyahate km ve b u n d a
ki m aksad olduu gibi an lattk tan sonra yle
dedi:
* "Yemen padiahnn olu yoktur. Sa
dece, bann tac olan kz var.
* "B unlar gibi b ir gelin bulsa, b ir m e
lek bile nlerinde yere kapanp topra per.
* "Ben bunlar sizin iin babalarndan
istettim ve lzum lu eyleri de sylettim .

1310.

* "im di b ir k ere de sizin onun yanm a

gitmeniz ve kendisiyle grmeniz gerek. Ya
nm a gittiiniz zanian, gzel gzel konuun,
* "Akllca bhf tav r taknn, syliyecei szleri can kulaiyle dinleyin ve
* "Dzgn k arlklar verin! O sizden
b ir ey sorarsa, fikirleriniz gzel olsun.
* "nk b ir padiah olunun, herhal
de, olgun ruhlu,
* "Aydn yrekli, temiz dinli,-bana ge
lecekleri nceden gren,

172

1315.

EHNAME

* H er zam an doruyu syleyen ve akl

n kendisine ss yapabilen b ir kim se olm as
gerekir!
"Size sylediklerim i iyi dinleyin, de
diklerim i yaparsanz m esut olursunuz.
"Yemen padiah, keskin grl b ir
adam dr, yle, in san lar arasnda onun gibisi
ne kolay kolay raslanam az..
"K onum as gzel, yrei aydn, yara
dl temiz, h er m ecliste vlmee deer b ir
padiahtr.
"O; hzinesi, askeri, bilgisi, akl ve d
ncesi bol b ir ta ssdr.

1320.

* "O nun tarafndan aklszlkla sulan

drlacak b ir harek ette bulunm am aa d ik k a t
edin. nk, bilgili adam lar, k arlan n d ak in i
snam ak iin, hileler dnrler.
"O da, mesel, oraya gittiinizin dah a
ilk gn sizin iin b ir meclis k u ra r ve sizi mec
lisin erefli b ir yerine o tu rtu r.
"Sonra, b ah ard a ieklerle, t rl t r
l kokular, renkler ve naklarla ssl b ir bah
eyi an d ran o gne yzl kzlarn da. mecli
se getirtir.
# "Ve o gne yzly ta h tn zerine,
b irer selvi gibi, yerletirir;

EHNAME

173

* "Boybosa ve yzce onlar birbirinden

ayrm ak gtr.
1325.
* "K kleri ndeki, bykleri arkada
ki ve ortancalar d a ortadakidir.
* "K k kz bynzn, by k
nzn,
* "O rtancas da ortancanzn yanm a otu
rur... D ikkat edin, b u ciheti yanl bellerseniz
sonra zararn ekersiniz.
* "Sonra, mesel, size b u b irbirine benyen kzlardan hangisinin byk,
* "H angisinin ortanca ve hangisinin k
k olduunu sorar. Dediim gibi karlk ve
rir ve
1330.
* "Dersiniz ki: Y ukarda oturan, kk
tr, byn, imdi bulunduu yerde oturm a
s yakk almyor;
* "O rtancann da o rtad a oturm as doru
olur! Byle derseniz, oyunu siz kazanm olur
sunuz.. dedi,

(D1
(1) Nsha: * "te, o gne yzl ve selvi boy
lular iin hep byle konuun.
* Sarayda, daima beraber olun; sakn, birbiri
nizden ayrlaym demeyin.
* Szlerimi iyi gzetin ve anlattm srlan da
iyi kavrayn!

174

EHNAME

Feridun'un

Oullarnn Yemen ahmn

Yannu Gitmeleri

* Bu ok deerli ve temiz genler, baba

larnn tlerini canla dinleyip kabul ettiler ve
* K afalar bilgi ve afsunla dolu o larak ,
yanndan ayrldlar.
* Zaten, byle b ir babann yetitirdii
ocuklara, dnceli ve bilgili olm aktan ba
k a ne yarar?

(D
1335.

* Gidip yolculuk iin hazrlanm aa ba

ladlar ve m bitlerin de kendileriyle b erab e r
bulunm alarm istediler.
* Gne yzl, nl ve gkteki yldzlar
kad ar saysz yiitlerden toplanm b ir o rd u
ile yola ktlar.
* Yemen padiah Sevr, konuklarn yak
latn duyunca, t rl t rl tehizatiyle b ir
sln kanadn andran b ir ordu hazrlad.
* O nlar karlam ak iin, ordudan, ak
rabalarndan ve akll adam lardan ib a re t b ir
heyet gnderdi. 1
(1) Nsha: * Her de, rzgr gibi koarak,
evlerine gittiler ve gece olunca sevinli, mesut b ir
uykuya daldlar...

EHNAME

175

* Nihayet, deerli gen gelip Yemen'e

girdiler. Kadn, erkek b t n halk kar kt.
1340.

* Y erlere m cevherler ve safran lar dk

tler, arab m iskle k artrp
* Sabahleyin gne klarn gkyzne
aksettirip de onun lcivert rengini erguvana
evirince,
* A tlarn yelelerine srdler, ayaklarnn
altna da altn lar sald.
* K onuklara, tula yerine altn ve g
m ten yaplm b ir kk hazrlanm t.
* ok deerli eyalarla dolu olan k
kn ii Rum kum alariyle deliydi.
* Yemen padiah, konuklarn getirip
kke yerletirdi. Gece geip de gndz olun
caya kadar genlerin arz u la n artt.

1345.

* Nihayet, tpk F eridun'un dedii gibi.

Yemen padiah kzlann gizlice harem den
kard.
* nde de yle b ir parlaklk vard ki
yzlerine bakm ak gt.

* Kzlar, mecliste, yine F eridun'un dedi- i gibi oturdular.

* Padiah genlere: Bu deerli kzlarn,
b u yldzn hangisi kktr?

176

EHNAME

* "O rtancalar ve bykleri hangisidir?

Syleyin de biz de ona gre bilelim.." dedi.
1350.

Delikanllar, babalarndan rendikleri gi

bi syleyince, bu hileyi nlemi oldular.
* Yemen padiah ve m ecliste bulunan
la r hep arp kaldlar.
* Padiah, hileye sapm ann b ir ie yaramyacan anlaynca
* Onlara: "Evet, dediiniz gibidir!" di
yerek, sra ile, kk gence kk kzn, b
yk gence byk kzm., verdi.
* Bu d de b ittik ten ve bylece birbirle
rinin olduktan sonra,

1355.

* Gzel kzlar, ta sahibinin ve baba

larnn yannda duyduklar utangalktan ter
lemi,
* Y anaklar kzarm ve dudaklarnda
ta tl sesler olduu halde, naz ve utanm a iin
de evlerine dndler.
Yemen ah Servin, Feridunun oullarn
by le denemesi

* A raplarn by, Yemen padiah

Serv, arap getirtti ve mecliste bulunanlara
iirdi.
* algclar artt. arap im e ve soh
bet, gece y an sm a k ad ar srd.

EHNAME

177

* F eridun'un oullan ve onun da dam at

lar olan genler, hep onun erefine itiler ve
1360.

* mee, sarho oluncaya, uyum ak ve

dinlenm ek isteyinceye k ad ar devam ettiler.
* Serv, y atacak lan yerin b ir glsuyu h
zinesinin yannda hazrlanm asn buyurdu.
* yi talihli genler, gller saan b ir aa
cn dibinde uykuya daldlar.
* Bunun zerine, A raplann ve efsuncula n n padiah olan Serv, baka b ir hile d
nmee koyuldu.
* Gl bahesinden karak, bycln
gerektirdii hazrlklar yapt ve

1365.

* Genlere z a ra n dokunm as iin, souk

ve azgn b ir rzgr estirdi.
* yle ki, o rzgrla, ller, im enlik
ler dondu; k arg alar bile kanad aam az oldu.
* Bybozucu Feridun'un oullan, o id
detli soukla yerlerinden srayp kalk tlar.
* T an n vergisi olan gleri ve zeklariyle, padiahlara ve yiitlere yakan baz b
ylerle
* O cadnn bysn nlediler. Bylece, souk onlara hi dokunm ad.

178

1370.

EHNAME

* Sabahleyin gne dan stnden g

rnnce, u sta byc Serv, acele acele,
* dam adn1r yanna geldi. Onlar; ya
n a ld a n m orarm ,
* Souktan donm u, ileri tersine dn
m b ir halde bulacam ve k zlan n n yine
kendisine kalacan um arak...
* Fakat, gnele ay onun istedii gibi
dnm ediler.
* kaytsz gencin, padiahlk tah tn m
zerinde, yeni b ir ay gibi o tu rm ak ta devam
ettiklerini ve

1375.

* Bynn kendilerine hibir zarar do

kunm adn grerek, a rtk hilelerle vakit ge
irm enin uygun olm yacam anlad.
* B unun zerine, b ir meclis ku rd u . B
t n bykler toplandlar.
* Serv, eskiden kalm a hzinelerin kap
sn at, tedenberi saklad srr o rtaya dk
m oldu.
* Y anaklar gne gibi parlak, batanayaa k a d a r cennet bahesi gibi gzellik ve ta
zelik iinde boulm u,
* Nazla bym , kvrm kvrm kvran
m ann strabn sadece kklleri tatm olan,
ta ve hazine sahibi

EHNAME

1380.

179

* K zlarnn n de g etirtti ve onlar

delikanlya, o yeni ay gibi gzel yiit
padiaha verdi.
* Yemen padiah, b u srad a duyduu
kin ve dm anlkla: "F eridundan b ana b ir k
tlk gelmedi.
* "Ben, benim gibi yiit b ir padiahn
soyundan sadece kzlarn doacan nasl bi
lirdim ?
* "E n talihli insan, kz olm yanlardr.
ocuklar kz olann talih yldz snktr!"
dedikten
* Sonra m bitlerin nnde szlerine
yle devam etti: " u ay gibi kzlar b u padi
ahlara lyktrlar.

1385.

* Hepiniz bilin iki, gzm yerinde olan

bu kz, kendi detim ize uygun olarak b u
genlere veriyorum .
* "O nlar d a kzlanm a gzleri gibi b ak
snlar ve ilerine can lan gibi naketsinler."
* Bundan sonra, kendisinden gemi b ir
halde, gelinlerin eyalann balyarak evik
develerin srtna ykletti.
* eyiz olarak verilen m cevherlerin panltsm dan, Yemen b atan baa aydnland.
Develer, b irb iri ardnca dizildiler.

180

EHNAME

* B ir evlt iyi b ir ahlk sahibi olduktan

sonra, ister erkek, isterse kz, olsun, deerli
dir..
1390.
* Nihayet, hazrlk b itti ve uyank kalbli
genler F eridun'un lkesine doru yola koyul
dular.
Feridun'un, oullarn snamas

* Feridun, oullarnn, b u padiahn

gelmekte olduklarn duyunca, hem en yola
kt.
* O nlarn yreklerini anlam ak, ktlk
ler zerindeki phelerini giderm ek istedi.
* yle b ir ejd erh a klna girdi ki, as
lan bile onun eline gese canm kurtaram azd.
* Comu, kprm b ir halde, azndan
ate pskryordu.
1395.
* O ullan kendisine yaklanca, toz iin
den ykselen karan lk 'bir da grnd.
* Feridun, b u tozu datarak, grlts
dnyay dolduran b ir n ara att.
* Evvel, ta sahibi ve deerli olan b
yk oluna doru hzla yrd.
* Olu kendi kendine: "Akll b ir kimse,
b ir ejderha ile savamay uygun bulm az! di
yerek,
* Derhal arkasn dnp kam aa ba
lad. Bunun zerine babas, onun kardelerine
doru saldrd.

EHNAME

1400.

181

* O rtanca olu ejderhay grnce, he

m en yayn kurup ekti ve:
" savam aya bindikten sonra, b ir
cenk svarisi ile kkrem i b ir aslan arasnda
fark yoktur!" dedi.

(D
K kleri, kardelerinin yerine gelip
de ejderhay grnce, kprd.

(2)
E jderhaya dedi ki: "Bizim nm zden
ekil, (1) aslanlarn yolunda dolama!
"K ulaklarn F eridun'un adm duydu
ise, bize atm aya kalkm a.
1405.

"Biz m z d e onun oullaryz ve

grz kullanm asn bilen savalarz!
"Ya b u yolsuzluktan vaz geersin, ya
h u t kafana u grz indirir, kin ve intikam
(2) klahn giydiririm !" dedi.
(1) Nsha: Her ne kadar yrei kzgn idiyse
de, bunu syledikten sonra, o da kamaa koyuldu...
(2) Nsha: Hafif klcm knndan ekti. Atnn
dizginini kast ve ona seslendi.
(1) Nsha: (....... ekil, sen bir kaplansn, as
lansn .....) .
(2) Nsha: "Kafana bu grz indiririm ' cm
lesi yok, "kin ve intikam yerine de kt huyluluk."

182

EHNAME

* K utlu Fendim , b t n b u n la n iitip g

rnce, oullannn h n er derecesini anlad ve
gzdem kayboldu.
* Geri dnd ve b u sefer yeniden baba
lk klna girdi. det olduu zere, en nde
kendisi,
* D avullar kkrem i sarho filler, elinde
kz kafas biim indeki grz,
1410.

* A rkasnda d a k o m utanlar olduu hal

de ve b t n yeryz avucunun iinde olarak,
te k ra r oullanm n karsna kt.
* O ullan onu grnce, atlan n d an inip
koa, koa yanna gittiler.
* n n d e eilip topra ptler. Davulla n n ve fillerin sesleri ykseldi.
* B abalan, ellerinden tu tu p o n la n oka
d ve hepsine derece derece m evkiler verdi.
* Saraya dnnce, gizlice, T an n 'n n nnde diz kt.

1415.

* Zam ann b t n iyilik ve ktlklerini

yaratan T anny vd.
* Sonra, oullann ard ve o n la n e
refli b irer m evkie o tu rttu (1).
(1) Nsha: "....... erefli birer mevkie... yerine
"bykln tahtna...

EHNAME

183

* Dedi ki: Soluklariyle yeryiizn yak

m ak isteyen o ejderha,
,
* "Sizin insanlk deerlerinizi tartm ak
isteyen babanzd.
* "im di size, aklllara yaraacak b irer
gzel ad takacam .
1420.

* "Sen ki en byk olum sun, senin adn

Selm olsun ve yeryz em ellerinle dolsun.
* "Sen, ejderhann azna dm em ek
iin, selm etin aresini aradn ve kam ak ge
rektiinde teredd t gsterm edin.
* "Ne aslandan, ne de filden korkm yan
b ir adam a cesur deme, deli de!
* " lk anda kzgnla kaplan ve ateten
d aha atlgan davranan o rtanca olumuza,
* "T ur adn verelim.. O, kkrem i b ir
filin bile yenemiyecei, yiit b ir aslandr.

1425.

* "B ir ta h t sahibine lzm olan hner,

cesarettir. nk, korkak adam ta h ta lyk
olamaz.
* "E n kmz, akl ve sava eridir.
Gerektii zam an atlgan ve gerekli anda d a
ihtiyatldr.
* "O, akll kim seler gibi, iin ortasn
seti: Ne atete yand, ne de yerde srnd..

184

SEHNAMB

* "O, yiittir, aklldr, gentir. Dnyada

vlmee lyk insan odur.
* imdi, yle ise, onun adm d a tre
koyalm . Nasibi, daim a, byklk olsun.
1430.

* " lk anda yum uaklk (1) gsterdi ve

sertlem ek gerektii zam an d a yiite dav
rand.

(2)
* "im di de, mem nuniyetle, peri yzl
Arap kzlarnn adn takaym :
* "Selm in karsnn ad Arzuy, Tur'unkinin ad Mh-i zdecuy.
* "Temiz huylu re'in, gzellikte Sheyl
yldzn bile kendisine kul eden k an sn n k i
de Sehi olsun!"
* "B undan sonra, u dnen gkyznn
yldzlar hakknda mneccim lerce
1435.

* Yazlm b ir kitap getirtti, nne koy

d u ve nl oullarnn talihlerine bakt.
* Evvel, Selm 'in yldzn arad. M te
riden baka b ir yldz gremedi.
(1) Nsha: * "Yumuaklk yerine "aslanlk."
(2) Nsha: * "O; yiittir, aklldr, dncelidir.
Her yerde, gerektii gibi i grr.

EHNAME

185

* T u ru n yldz, uurlu ve yiit gnein

sahibi olan E set burcunda idi.
* K utlu tre'in yldzna balonca, ayn
sahibi olan yldz grd.
* Bu yldz, onun, birtak m karklk
la r ve savalarla karlaacan gsteriyordu.
1440.

# B unu grnce Feridun, ok zld,

cierinden donm u b ir ah kt.
* Felein re'e 'kar iyi davranmyacam, ona sevgi gstererek ilerini dzenlemiyeceini anlam t.
* Bu aydn ru h lu olunun dncesiyle
ktm serlie dt.
Feridunun yeryzn oullarna pay etm esi

* Feridun, yldzlar ilm inden b u s rla n

anladktan sonra (1),
* indeki s im aa vurarak, yeryz
n paraya ayrd:
1445.

* Bu paralardan b iri Rum ve Bat, bi

risi T rkistan ve in, ncs d e yiitler l
kesi ra n d.
(1) Nsha: * Feridun, felein ree hi elveri
li olmyan iini anlattktan sonra.

186

EHNAME

* Birinci paray, yani b t n Rum ve Ba

t lkesini Selm 'e verdi ve
* B ir ordu toplayarak batya gitm esini
buyurdu.
* Bylece Selm de, padiahlarn ta h tn a
ayak basarak B at padiah adm ald.
* Sonra T ur'a T uran lkesini verdi ve
onu T rklerle in'in padiah yapt.
* O da, babasnn hazrlad b ir o rd u
ile yola kt,
* Bykln tah tn a oturdu, beline ke
m erini kuand ve cm ertliin elini at..
* Bykler, nne m cevherler satlar.
B tn dnya onu, T uran'n padiah olarak
tam d.
*

S ra ree gelince; babas ona d a ra n '

ve
* ran 'la beraber, m zrakl yiitlerin ye
titii l, padiahln ta ve tah tn d a ver
di.
# nk fil dii tahta, taca, klca ve
saltanat m hrne lyk olarak on u grm t. *
* Akll, bilgili ve dnceli olanlar, onu
ra n padiah olarak kabul ettiler.

EHNAME

187

* Bylece, h er de, padiah soyun

dan gelenlere yaraacak ekilde yerlerine ge
tiler.
Selmin rei kskanma

* Aradan, uzun b ir zam an geti. Fakat,

zam ann iinde sakl b ir sr vard.
* Akll Feridun a rtk kocam , baharn
o gzl bahesi tozla, to p rak la dolm utu..
1460.

* H er kuvvet, zam an getike, zayfla

yz tu ta r!'' diye sylerler...
i

* F eridun'un d a aydan gnleri kararm a

a. balaynca, oullan kt dncelere ka
pldlar.

(D
* Selm 'in, nihayet, yrei yerinden oy
nad; hali durum u bakalat.

(2)
* Babasnn yapt ba, tah tn kk
oluna brakm b ir t rl beenm iyordu.
(1) Nsha: * imdi biz, Selmin yaptklarna ge
lelim. re'in yznden, onun yrei kan alamakta
idi.
(2) Nsha: * Gnl daima onunla dolu bulu-'
nuyor, maviriyle hep onun zerinde dnyordu.

188

EHNAME

* Yrei kinle dolu ve k alar hep a

tkt. T uttu, in padiahna b ir eli yollad.

(D
1465.

* Ona, acele b ir atl gndererek, iinde

ki dnceleri bildirdi.
(2)

* Dedi ki: "Ey Trklerin ve inin pa

diahlar padiah! Ey hnerli, aydn yrekli
ve h er eyin iyisini seen!
* "Felek, bize zarar vermeyi uygun bul
du. B ir selvi gibi yksek olduumuz halde,
bizi aalara drd.
* (3) "Sen u m aceraya bak. Bu yle b ir
eydir ki, eski zam anlardan beri, benzeri ii
tilm i deildir.
* "Biz padiahln tah tn a lyk k ar
detik (4) en km z olan, tah tan yana,
bizden d aha byk bulunuyor.
(1) Nsha: * Kardeine haber yollad ve dedi
ki: "Ebediyen bahtiyar ol, her emeline kavu.
(2) Nsha: * Cihangir olan, fakat dnceden
mahrum bulunan Turun yanna gnderdi.
(3) Nsha: Beyit, Ey, gnl uyank!" diye
bahyor.
(4) Nsha: "Kardelik yerine "oulduk.

EHNAME

1470.

189

* "M ademki ben yaa ve baa daha

ndeyim, felein b ana y ar olm as d ah a uy
gundu.
* "Haydi, diyelim ki, ta, ta h t ve klah
bana verilmedi; fak at benden sonra sra se
nin deil m i?
* "Babam zn bize byle hakszlk et
m esinden krlm am z, yerinde b ir eydir..
* " ra n gibi yiitler ln (1) ve Yem eni re'e, R um 'u ve B at lkesini bana,
* "T rklerin ln ve ini de sana ve
riyor ve bylece en km z ra n 'a padi
ah oluyor.

1475.

* Ben b u ble raz deilim. Babann

kafasnda dnce diye b ir ey yok!"
* Sonra, atl b ir eliyi yola kard ve
T uran padiahnn yanm a yollad.
*
Eli, iittiklerini hep syledi (2) ve
T uru n beyinsiz kafasn bo eylerle doldur
d u (3).
(1) Nsha: "ran gibi yiitler l" yerine "ran
ve yiitler ln."
(2) Nsha: "... iittiklerini, byk bir stat
lkla...
(3) Nsha: "Kafasn bo eylerle doldurdu"
yerine "kafasn altst etti.."

190

EHNAME

* Cesur Tur, b u srr duyunca, sert b ir

aslan gibi heyecanland.
* Ve gelen eliye u karl verdi: "G it,
padiahna yle syle.." De ki:
1480.

* "Ey, adalet ss! Demek, babam z gen

liimizde bizi aldatt!
* "Fakat, onun kendi eliyle diktii b u
aacn meyvas k an ve y ap rak lan d a zehir
dir."
* "B u hususta konum ak iin, seninle
yz yze gelmem gerek!"
* Tur, bu n d an baka, kardeinin yanm a
byklerden, konum akta becerikli birisini
daha gnderdi ve ona da:

* "Benden kardeim e selm syle: Ey,

gnl uyank ve bah tiy ar padiah!
1485.

* "Aldatlm b ir sava erinin d aha fazla

sabretm esi doru deildir.

* "B u iin zerinde fazla d u rm ak ve te

reddde kaplm ak gerekmez!" dedi.
* Eli, T ur'un cevabn getirince, st
kapal d u ran bu sr aa km oldu.
* B unun zerine, iki kardeten b iri R um
dan, b iri de in'den yola ktlar.
* Bylece, zehirle bal b irbirine kar
m oldu.

EHNAME

1490.

191

* Nihayet, birbirleriyle buluarak, gizli

ve ak h er eyi konutular.
Selm ve Turun Feridun,a haber gndermeleri

* evik (1), gzel sz syleyen, gnl

gz ak b ir in b it setiler.
* Y abanclar dar kararak, onunla
iyice grtler.
* Evvel, babasna k ar utanm ay b ir
yana brakarak, Selm sze balad.
* Eliye: "Olanca hznla yola k, o ka
d a r hzl git ki, toz ve rzgr bile ark an d an
yetienlesin!
1495.

* "Yol alm aktan b ak a hibir dncen

olm asn ve abuk F eridunu n yanna var!
* "Sarayna girince, evvel, biz iki o
lunun selm n syle.
* Ve de ki: "T anr korkusu, h er iki dn
yada da, insana lzmdr.
* "Gen b ir adam ihtiyarlk gnlerinde
de genliinde yapt kusurlar gidereceini
iim idederse de, karenm i sa b ir d aha beyaz
olmaz (1).
(1) Nsha: evik" yerine keskin grl."
(1) Nsha: htiyarlk gnleri, genlerin mididir ama, bir kere aaran sa bir daha kararmaz.

192

EHNAME

* "Sen yalnz b u dnyay sever d e ebe

dilii onda ararsan , asl ebed olan teki dn
ya bana d a r olur.
1500.

*
"Tertem iz Tanr, gnein bulundu
u yerden k ara topraa kadar, b t n cihan
sana verm itir.
* "Sen ondan, daim a, padiahlk iin ge
reken eyleri istedin. Fakat, onun buyruuna
uym adn.
* "Yanl hareketlerde bulundun, ta m
b ir i yapm adn, dnyay oullarna blerken
doruluk aram adn! (2).
* "Senin akll ve yiit olun vard.
B unlar, nihayet bydler.
'* Bunlarn, hibirinde, tekilerinkinden st n b ir hner grm ediin halde, niin
birisi tekilerden yukarya ykseldi?

1505.

* "Oullarndan birini, ejd erh a solukla

r altnda braktn; birini, b u lu tlara k a d a r yk
selttin..
* Birini de, bana ta giydirip, b a
ucunda alkoydun. Gzlerin hep onu grm ekle
aydnland.
(2) Nsha: Kklkten ve eksiklikten baka
bir ey aram adn ve bata bulunurken doru davra n m a d n .

EHNAME

195

* "Biz, anadan, babadan yana ondan da

h a aa deiliz ki, padiahlk tah tn a lyk
olmyalm!
* "Ey, yeryznn adaletli padiah! B u
hareketin, hibir zam an beenilmez.
* "E er ta, o deersiz b atan uzakla
rsa dnya d a ondan kurtu lu r.
510.

* "Onu dnyann b ir kesine gnder,,

o da bizim gibi orada senin gznden uzak
bulunsun.
* "Yoksa, T rk ve in atllarndan ve
kinci Rum yiitlerinden,
* "Grzlerle silhlandrlm b ir o rd u
hazrlar, re'ten ve ran 'd an intikam m al
rm !"
* M bit, b u sert szleri dinledikten son
ra yeri pt ve onlara ark asm dnd...
zengiye ayan koyar koymaz, nasl
ate b ir rzgrla birdenbire p arla r ve ykse
lirse, o d a ylece yola kt.

515.

* F eridun'un sarayna eriti. Sarayn s

t grnm yordu.
* ats b u lu tlara k a d a r ykseliyordu,
genilii b ir dadan tekine k ad ar uzanyor,
yeryzn kaplyordu.
ehname 1 F. 13/14

194

5HHNAMB

* K apsnda kuvvetli bekiler vard, soy

lu ve deerli adam lar ieride idiler.
* F eridunu n b ir yannda bal aslanlar
la kaplanlar, b ir yannda da azgn sava fille
ri duruyor,
* Baz cesur yiitlerden, aslan kkreyii
gibi sesler ykseliyordu.
1520.

* M bit ayakta d u ran askerleriyle bera

b er padiahn bulunduu yeri, gkyzne ben
zetti.
* Uyank ve iten an lar bekiler, gidip
dnya padiahna
* Deerli b ir elinin geldiini hab er ver
diler..
* Padiah em ir buyurdu; kapnm perde
sini kaldrdlar, eliyi atn d an indirip huzura
kardlar.
* Eli, Feridun'u grnce, gzleri ve gn
l onunla doldu:

1525.

* Boyu selvi, yz gne, salar k fur

gibi beyaz, yanaklar gl gibi krm z,
* Y anaklar hicaba boulm u, padiahla
ra yaraan dili ta tl szlerle ve d u d ak lar da
ta tl glm seyilerle dolu idi.
* Eli onu g r r grmez seodeye k ap an
d ve dudaklarnn dedii yeri plerle dol
durdu.

EHNAME

195

* Feridun, hem en onu yerinden kaldrd

ve erefine uygun b ir yer gsterdi.
* Ona, evvel, iki deerli olunun gnl
ce en ve vcuta salkta olup olmadn,
1530.

* llerden geerek gelirken b u uzun

yollarn ini ve yokularnda zahm et ekip
ekmediini sordu.
* B undan sonra, eli sze balad: "Ey,
deerli padiah! b u dnyada hi kimse, padi
ahlk tahtn sensiz grmesin! dedi.
* D urum larn sorduun kim seler, se
nin istediin gibidirler. Sayende, hepsi sa
drlar.
* "Ben, padiaha, lyk ve kendine sahip
olm yan b ir kulum .

* "Sana, houna gitmiyecek b ir h ab er

getirdim . Bu haberi gnderen pek kzgnd r.
Fakat, ben susuzum.
1535.

* "E er padiah buyurursa, b u aklsz

genlerin gnderdikleri haberleri syliyeyim!"
* Padiah, b t n iittiklerini sylemesi
ni buyurdu.
Feridunun oullarna karl

* Feridun, k u lak larn ap olanca dik

k ati ile dinledi. Elinin sylediklerini duyunca,
beyni kaynad.

196

EHNAME

* Ona: Ey, akll kii! Senin zr dile

m ene lzum yok!
* Byle b ir haberi bende zaten bekli
yordum . im e hep byle diuyordu.
* Sen o, ie yaram az, kt, beyinleri
fesatla dolu iki E hrim en'e benim azmdan
* De ki: Sizin ne olduunuzun ortaya
km as iyi oldu. Sizden beklenen selm, b u
m u olacakt?
* Beyinlerinizde benim tlerim den
hibir ey kalm adna gre, b ari biraz akll
ve olgun b ir insan olsaydnz.
* "Tanrdan, ne korkuyor, ne de utan
yorsunuz. Dndnz, hep ktlk... (1).
* "B ir zam anlar benim d e salarm kat
ran, boyum selvi ve yzm de ay gibiydi.
1540.

"Srtm kam b u rlatran felek, dnm e

sinde hl devam ediyor.
* "Beni bu hale koyan zam an, gnn
birinde, sizi de kam burlatracaktr. Kald ki,
bizi bu hale getiren bile ebed deildir.
* "Tertem iz Tanrnn yce adna, parla
yan gnee, k ara topraa,
(1) Nsha: Dndnz hep ktlk... y eri
ne hi, akllca bir dndnz olmad.

EHNAME

197

* "Padiahln ta h t ve tacna, Zhre ve

aya yem in ederim ki, ben size k t gzle bak
m deilim..
* "Ben akll kim selerle, m neccim lerle,
mfritlerle b ir meclis kurdum .
1545.

* "Uzun zam an onlarla dandktan son

ra d r ki, yeryzn adaletle size pay ettik.
* "Ben b u danm alarm la hakk yerine
getirm ek istedim . Yaptm ite, h ibir hak
szlk yoktur.
"Yreim, hep T anr korkusiyle dolu
dur. Ben, yeryznde, hep doruluk aradm .
"Padiahlm srasnda, yeryzn m a
m u r b ir hale getirdii iin, b u meclisi dat
m ak istem edim ve
"Padiahlk ta h tm iyi talihli oulla
n m a vermei dndm .

1550.

* "im di, eer ehrim en sizin gnlnz

benim tlerim den ay n p yolsuzlua ve ka
ranla yneltiyorsa,
"B ir kere bakn, dnn ki; byle b ir
hareket yce T annrun houna gider mi?
"Padiahlm srasnda, yeryzn
m am ur b ir hale getirdii iin, b u m eclisi da
tm ak istem edim ve

198

eh n am e

* Padiahlk tahtm iyi talihli oullan

m a vermei dndm .
1555.

* imdi, eer ehrim en sizin gnlnz

benim tlerim den ay n p yolsuzlua ve ka
ranla yneltiyorsa,
* B ir kere bakm , dnn ki; byle b ir
hareket yce Tanrnn houna gider mi?
* "E er dinlerseniz size b ir sz daha
syliyeyim: Neyi ekerseniz onu biersiniz!
* "B ana doru yol gsteren klavz: Ebe
d lem, bu lem den baka b ir lemdir! dedi.
* "H rsnz evvelce, akla uygundu.. Nasl
oldu da dev, sonradan, yoldanz oldu?

1560.

* "K orkarm ki, o ejderin penesinde

ruhunuz da vcudunuzdan ayrlm asn.
* Benim zam anm , artk dnyadan git
m e zam andr. Kzgnla ve cokunlua kapl
m a zam an deildir.
* "Size, hareketlerinin serbesliini kazan
m oul babas b ir ihtiyar, ite b u olgun
sz sylyor.
* Yrei h rstan boalan b ir insann
gznde, toprakla padiahlk tac birdir.
* "O halde, to p ra k iin kardeini satan
feda eden b ir kim senin soysuz olduunu sy
lemek, yerindedir.

EHNAME

1565.

199

* "Dnya, sizin gibileri ok grd ve

daha da grecektir. O, hi kimseye boyun emiyecektir.
* "Bilirsiniz 'ki, kyam et gnnde sizi
kurtarabilecek olan ancak Tanrdr.
* "Arayn, b u yolun hazrln grn ve
aln T ki, sonunda byk zahm etlerle karlam yasmz! dedi.
* Eli bu szleri dinledikten sonra, yeri
pt, yzn dndrd.
* Feridun'un yanndan yle sratle uzak
lat ki rzgrla arkada olduu sanlabilirdi.

1570.

Eli gittikten sonra, padiahlar padi

ah b t n sakl eyleri aa vurdu.
* Yeryzn ele geirmek isteyen ehza
deyi, re'i yanna artt ve olan biteni ona
anlatt.
* Dedi ki: "Savam ak isteyen iki olum,
batdan bu yana doru geliyorlar.
* "Yldzlar, onlarn ktlkten holan
m alarn istem i.
* "O nlar rnleri ktlk olan b ir l
kenin havas ve suyu ile yetimiler.

1575.

* "Bil ki; ancak banda tacm bulundu

u m ddete, kardelerin karde olarak ka
lrlar.

200

EHNAME

* "Yzn solunca yastnn etrafnda

kim secikler dnmez.
* "Kendine ekilen kllara kar sevgi
ve yum uaklk gsterirsen, ban felketten
kurtulam az.
* "Benim ik i olum da, gizli hakikatle
ri, dnyann iki ucundan ite bylece aa vur
dular.
* "im di, eer sende savam ak istiyor
san, hzinenin kapsn a ve hazrlm gr.
1580.

# "E er sen 'kadehim kuluk vakti eline

alm azsan, onlar sana k ar kazanacaklar za
ferin erefine akam vakti kadehlerim kald
rabilirler.
* "Yeryznde, senin ayrca d o st aram a
na lzum yok. Doruluk ve herkesi ho tutm a,
senin dostun ve yardm cndr!"
* H nerler sahibi re, b u szleri dinle
dikten sonra, o efkatli padiaha, o b ahtiyar
babaya bak t ve:
* "Ey padiah, u felein dnne b ir
bak!" dedi. *
* "zerimizden b ir yel gibi gelip gei
yor. O halde, akll b ir kim senin gam yemesi
n e lzum v ar m ?

EHNAME

1585.

201

* "Felek, daim a, erguvan renkli yanak

lar solduruyor, aydn ru h lu insanlarn yz
n karartyor..
"H ayann balangc, b ir hazinedir. Fa
k at, sonu zahm et ve eziyettir. Eziyet ekerekten b u dnyadan gitm ek d e m uhakkaktr!
"M ademki sonunda yatamz toprak
ve yastmz da b ir tuladr, ohalde b u yer
yznde b ir aac ne diye dikm eli ki,
"Felein ark hep onun zerinden ge
ecek, kkleri ikanla beslenecek ve meyvas
kinden ibaret olacaktr?
"B u dnya, bizim gibi nice kl, ta h t
ve yzk sahibi padiahlar grm ve dah a
d a grecek.'

1590.

* "F akat, bizden nce gelen padiahlarn

hibiri, c alm ay det edinm em ilerdir.
" n m d e senin gibi b ir rnek padiah
varken ben, gnlerim i ktlkle geiremem
"Tacn, ta h tn ve klhn b an a lzu
m u yok. Yanm a b ir o rdu alm adan, tek ba
m a onlarn yanna gideyim.
"O nlara 'E y benim , canm ve tenim
k ad ar deerli, nl kardelerim !
"Yeryznn padiahna k ar kzgnl
a kaplm ayn, (kin beslemeyin!

202

1595.

EHNAME

* "nk kin beslem ek ve c alm aya

'kalkmak, d in sahibi olanlara yakmaz.
* Dnyaya niin b u k ad ar bel balyor
sunuz? Onun, Cemide neler yaptna b ir ke
re bakili..
* "Sonunda, Cemit de ondan ayrld.
Ne tac kald ne taht, ne de kemeri...
"Ben de, siz de ayn kbete uryacaz! (1) diyerek,

(2)
"K in ve intikam la dolu yreklerini
im ana getireyim! o n lara kar benim de kinle
hareket etm em dense, bylesi d aha iyidir."
(3)
1600.

* Dedi ki: "K ardein sava isterken, sen

dn bayram istiyorsun.
# " unu syleyeyim ki, ayn kl olm a
sna almaz.
(1) Nsha: "... unyacaz. Eninde, sonunda z
mann ktln tadacaz!"
(2) Nsha: "Birbirimizle mesut olalm ve kt
niyetli dmandan yana emin bulunalm!"
(3) Nsha: "Feridun, onun szlerini dinlerken,
yzne bakmakla gnlne sevin doldu."

EHNAME

203

* Senin gibi erdem li b ir kiiden de an

cak byle b ir karlk beklenebilir: Senin gn
ln, aranzdaki sevgi ve yaknlk balarn sa
lam latrm ak istiyor.
* Fakat, akll b ir kimse, gz gre gre,
deeri sonsuz olan ban ve canm, ejderha
nn azna nasl atar?
* "E jderden beklenecek ey, ancak s
rc b ir zehirdir, onun yaradlndan ald na
sip budur!
1605.

Ey oul, yine sen bilirsin, eer dn

cen byle ise, haydi hazrlan!
* "E m ir ver de, askerlerinin arasndan
birka kle sana yolda olsun..
* Ben de, yreim in dertlerini dkerek
kardelerine b ir m ektup yazaym.
* "Belki, bylece, yine seni karm da sa
olarak grrm . Canm, ancak senin yznle
aydnlanr!
reln, kardelerinin yanma gitm esi

* Yeryznn padiah Feridun, B at ve

in padiahlarna b ir m ektup yazd.
1610.

* M ektubunun bam da, daim a var olan

Tanry vdkten sonra, szlerine yle devam
etti:

20 4

eh n am e

inde tler bulunan b u m ektup,

gne yzl, yiksek,
Cengver, b ir kaya gibi gl ve b
t n padiahlar iinde p arlak b ir yzk gibi
d u ra n iki ta h t sahibine yazlm tr.
B unu gnderen de; dnyann h er ha
lini grm , b t n s rla n bilen,
"K l ve grz kullanm akta usta, en
nl ta la n aydnlatan,
1615.

* "Aydn gn karartm aya, korkunun ve

um udun hzinelerini am aya gc yeten b ir
padiahtr!
"O yle b ir pad iah tr iki, b t n g
lkler onca kolay ve b t n k aranlklar ona
aydndr.

(D
"Ben, kendim iin ne ta h t istiyorum ,
ne ta, ne saray (1), ne de dolu hazineler...
Uzun zahm etler ekerek byttm
oullarm n naz iinde, rah at iinde yaam a
larn istiyorum .
(1) Nsha: "... btn karanlklar ona aydndr
yerine "yerytizndeki btn insanlar ona boyun eeri
(1) Nsha: "Saray" yerine "Ordu."

EHNAME

205

* "K endisinden gnlce incindiiniz kar

deiniz, hi kimseye bundan t r szlanma
dan,
1620.

* "Sizin incinmenizi dyunca, koa koa

yannza geliyor. Dilei, sadece, sizi grm ektir.
* "Byk adam lara yaraacak ekilde
davranarak, sizi padiahlktan st n tu ttu .

* "Tahtndan inip atn a bindi ve sizin

hizmetinize hazrland.
* "Yaa sizden kk olduu iin, ona
kar sevgi ve efkat gsterin!
* Beraberce yiyin, iin... Ben nasl onun
vcudunu byttm se, siz de ylece gnln
ho tutun..
1625.

* "Bylece, yannzda birka gn geir

dikten sonra, yine hoa b an a gnderin!"
* M ektup b ittik ten sonra, zerine padi
ahlk m hrn bastlar, re de saraydan
kp yola koyuldu.
* Yolda korkusuzca gidebilm ek iin, ya
nna, yallardan ve genlerden birka kii
ald.
* Nihayet, kt niyetlerinden haberi ol
m ayarak, kardelerinin yanna vard.
* K ardeleri, trelerince, onu karlad
la r ve ordularna nnde b ir geit yaptrdlar..

206

1630.

EHNAME

* re in yznde sevgi ve efkat gr

dke, onlar suratlarn bsbtn astlar ve,
* Bu iki sava karde, istemiye istem iye, onun hatrn sordular.
* Sonra, ikisinin gnl kinle, birinin gn
l de huzurla dolu olan karde, adrlarna
girip oturdular.
* Askerlerin gz hep, taca ve ta h ta l
yk olan, re te idi.
^
* Gnlleri onun sevgisiyle tat. Gnl
leri byle iken, gzleri de onun yznn g
zellii ile doldu.

1635.

* Askerler ikier, ikier yan yana gele

rek, gizliden gizliye, re ten bahsetm ee,
* "Padiahla asl lyk olan budur. Bun
dan bakas padiah olm asn!" demee bala
dlar.
* Askerlere yan gzle bakan Selm 'in ak
l ve dncesi, onlarn durum undan, darm a
dan oldu.
* Gnl kin, cieri kanla dolu idi. Ka
larn att ve
* addakileri datt. Kendisi, Tur ve:
m avirleri babaa kaldlar.

1640.

* Padiahlk ve ta zerinde ve b t n
lkeler hakknda ona dantlar.

EHNAME

207

* Selm, sz arasnda T u ra "Askerler, ni

in, yle ikier ikier ayrldlar?
* "Yolda gelirken, hi askerin durum u
n a bakm adn m?
* "H ibiri, yrd yol boyunca, gz
n re ten ayrm ad.
* "Ordum uz, giderken baka idi, dner
ken baka oldu.
1645.

* " re gnlmz zaten karartm t;

imdi ise, endielerim iz b sbtn a rtt.
* "Ben lkelerim izin askerlerine balon
ca gryorum ki, bundan so n ra bunlarn pa
diah yalnz odur!
* "E er sen onun kkn koparm az, v
cudunu ortad an kaldrm azsan, yksek tah tn
d an yuvarlanr, ayaklar altn d a kalrsn!" dedi.
reln Kardeleri Tarafndan ldrlmesi

* Gnei rten perde kaldrlnca, re

de m ahm ur m ahm ur uyand.
O iki uursuz ise, gnlleri yapacak
lar iin kzgnliyle dolu, gzlerinden u ta n
may silmee urayorlard.
650.

* Y erlerinden kalkp re'in adrna y

neldiler.

208

JEHNAME

* re, uzaktan onlarn gelm ekte olduk

larm grnce, gnl sevgi ile dolu olarak,
o n la n karlam aya kotu.
* Sonra, hep beraber, gelip adra girdi
ler. Trl t rl bahisler zerinde uzun uza
dya konutular.
* Dertken Tur, re'e "Sen m adem ki ya
a bizden kksn ne diye padiahln tacn,
bana giydin?
* "Sen ra n 'a ulularn tah tn a sahibolasm da, ben neden T rklerin kapsnda k le
olaym?
1655.

* "Byk kardein, b atda zahm et ekip

dururken, senin bam a ta konulm as ve aya
na 'hzinelerin salm as reva m dr?
* "Yeryzn bize byle pay eden pa
diah, hep kk olunu gzetti!" dedi.
* re, b u szleri dinledikten sonra, o n a
gzel b ir karlk verdi.
* Dedi ki: "Ey, ad kazanm ak isteyen b
ym! Eer gnlnn dileine erim ek isti
yorsan, gam yeme!
* "Ben; ne padiahlk tacn, ne ta h t,
ne bykln nn, ne ran ordusunu,

1660.

# "Ne ran', ne b at lkesini, ne in'i,

ne de yeryznn padiahlm isterim!

EHNAME

209

* "Sonu karanlk olan h er bykle a

lam ak lzm dr.
* "Yce felei seyisin yapacak kad ar d a
bysen sonunda, bam koyacan yastk yine
b ir tula parasdr..
* Sahip bulunduun ran tah tn d an ve
tacndan vazgeiyorum.
* "Padiahln tacm da, m hrn de
size verdim. Y eter ki, siz b ana dm an olm a
yn.
1665.

* "B ana hi darlm ayn. Ben, sizinle sa

vam ak istem em .
* "Uzanzda bile olsam, yine incinme
nizi arzu etmem.
* "Benim detim ; kklm bilm ek
ten, insanln gerektiini yerine getirm ekten
baka birey deildir!"
* Tur, onun szlerini bandan sonuna
k ad ar dinledi ise de, hi aldrm ad.
* re in, uzlam a yollu syledii eyler
houna gitmedi.

1670.

* O turduu koltuun ayan byk b ir

kzgnlkla kopard ve sylene sylene yerin
den frlad.
* Yerinden sramasiyle, koltuun altn
ayan kapm as

210

EHNAME

* Ve onu re 'in bam a indirm esi b ir

oldu.. re, ondan cannn balanm asn is
tedi.
* Ona: "T anrdan korkuyor m usun? Do
ru dnceli babadan korkuyor m usun?
* "Beni ldrm e. nk zam an, en so
nunda, kanm sende brakm az!
1675.

* "K endini b ir kaatil yapp, beni o rta

dan kaldrm a.
* "Sen de can tadn halde, can alc
l nasl yapyorsun?
* "Tane tayan b ir karncay bile inciltme. nk, onun d a can v ard r ve ta tl can
ise hotur.

(D
* "Ben, yeryznde b ir keye ekilip
alarak kendi yiyeceimi kendim bulacam .
* Niin, kardeinin k ann dkmee ha
zrlanyorsun? Niin, o yal babann da y
reini yakyorsun?
1680.

* "Dnyaya sahibolm ak istiyordun, ite

oldun. Artk, k an dkm ekten vazge ve yery
znn asl sahibi olan T an n ile uram a!" dedi.
(1) Nsha: Karncay dara sokan bir kimsenin
yrei ta ve gnl karadr.

EHNAME

211

* Tur, bu szleri hi karlk verm eden

dinledi. Ba gururun yeli ve yrei de kinle
dolu idi.
* izmesinden b ir haner ekti ve re i
batan baa kana bodu.
* O keskin ve su rengindeki hanerle
re in gzel gsn yard.
* Selvi gibi dzgn boyu yere ykld ve
gzel k a m yarld.
1685.

* Erguvan renkli yznden k an lar aka

aka, o nl padiah yeryznden elini ekti.
* Tur, haneriyle, re 'in fil gibi iri v
cudundan, o ta sahibi ban kesip ayrd, a r
tk h er ey bitm iti.
* Ey, dnya! Sen onu kucanda besle
yip byttn halde, sonra canna acmadn!
* Gizliden senin dostluunu kazanm,
kim se var, m dr, bilm em ama, aklan yapt
n ilere alam ak gerek.
* Ey, ne yapacan arm ve dnya
ya k ar padiahlar gibi h rs besliyen insani
te, bu iki zalimden ib ret al!

1690.

* Tur, bundan sonra da, re'in kafas

n m isk ve am berle doldurarak yeryzn ken
dilerine pay eden yal babasna yollad ve

212

EHNAME

* Ona: te, atalarm zn tacm bana

giyen nazl olunun kafas!
* "im di sen ona istersen ta ver, ister
sen taht! E trafa glge salan o saltanat aac
artk ykld! dedi.
* Bundan sonra, b u iki uursuzun b iri
yine ine teki de te k ra r R um a gittiler.
Feridunun trein lmn duymas

* Feridun, iki gz yollarda, olunu bek

liyordu. Yalnz o deil; ta da, o rdu d a padi
ahlarm zlemilerdi,
1695.

* rein dnme zam an gelmiti ve ba

basnn d a hibir eyden haberi yoktu.
* Ona, firuzeden b ir ta h t hazrlatt ve
tacn m cevherlerle ssledi.
* Onu karlam ak iin hazrlklar yapl
d. araplar, r d lar ve algclar getirildi.
* Padiah ve askerler b u ilerle urar
ken, yoldan havaya doru b ir toz ykseldi.
* Bu k ara tozun arasn d a b ir at grn
d; atn zerinde d e yasl b ir svari vard.

1700.

* Bu gnl yasl svari alaya alaya

geliyor, kucanda d a b ir altn tab u t tayor
du.

fBHNAMB

213

* Bu tab u tu n iinde ise, re in perm iyan kum ana sarlm ba vard.

* Atl; yz sap san , lklar k o pararak,
F eridunu n yanm a geldi.
* nce, szne inanm adlar. Fakat, ta
b u tu n tahtasn kaldnp da
* K um a rty ekince, tre in kesik
ba ortaya kverdi.
1705.

* Feridun, onu grr grmez atn d an

aa yuvarland b t n askerler stlerini bala n n yrttlar.
* Beklediklerini gremeyince, yzleri ka
rard, gzleri aard.
* re b u ekilde gelince, onu karlam ak
iin km olan o rdu geriye dnd.
* B ayraklar yrtld, davullar ters evril
di, byklerin yzleri, kederden abanoz gibi
karard.
>
* Davullarn ve fillerin yzleri siyaha,
Arap a tla n d a maviye boyand.

1710.

* Padiahla ordu, b a la n to p rak la dolu,

yaya olarak yola dtler.
* Yiitlerden lklar ykseldi, pazlannrn etlerini kopardlar.

214

EHNAME

* Zam ann gsterdii sevgiye gvenme.

Nasl, b ir yayn doru olm asna im kn yoksa,
buna d a im kn yoktur.
* Felek, zerimizde, hep byle dnegelm itir. Gleryz gsterirken, penesiyle bizi
kapayverir.
* Onu dm an yerine koyarsan, sana an
cak o zam an gleryz gsterir. Yok, eer onu
dost sayarsan, sana sevgi gstermez.
1715.

* Ben, sana b ir t vereyim: Bu dn

yaya balanm aktan vazge!
* Gnl yaral padiah ve ordu, lklar
kopararak, re in bahesine doru gittiler.
* re, en ok b u bahede o tu ru r ve pa
diahlarn ziyafetleri b u rad a verilir, kabul t
reni burada yaplrd.
* Feridun, gen padiahn ba gsn
de, sendeliye sendeliye geldi.
* Bahedeki padiahlk tah tn a, havuzun
kenarn, selvi, gl ve ayva aalarm re'siz
grnce,

1720.

* Bo tahtn zerine k a ra to p rak lar sa

t, ordunun lklar Zuhal yldzna k ad ar
ykseldi.
* Padiah d a feryadetti, salarn yoldu,
gz yalarn aktt, yzn paralad.

EHNAME

215

* Beline b ir znnar balad ve bahede

k i saray atee verdi.
* Gl bahesini harabetti, selvi aala
rn yakt, gzlerini sevince kapad.
* re'in ba kucanda olarak, k en d i
ban Tanrya kaldrd.
1725.

* Bu haliyle ona seslendi: "Ey, adaletli

T ann! u, susuz yere ldrlene bak.
* "H anerle kesilm i ba benim nm
de; fakat, vcudunu o gruhun yrtc aslan
lar yedi.
* "Sen o iki zalimin yreini yle yak ki,
k ara gnden bak a b ir ey grmesinler!
* "Ey, Tanrm! Cierlerini yle dala ki,
yrtc hayvanlar bile onlara acsn!
, * "Ey, h er eye gc yeten Tanr! Felek
ten cm alabilm ek iin,

1730.

* "rein tohum undan, bu intikam al

m aya hazr, b ir yiidin yetimesini isterim .
* "Onlar, susuz rein ban nasl kestilerse, o .da o iki zalimin ban ylece kessin!
* "B u dileim yerine geldikten sonra d a,
vcudum to p rak olsun! dedi.
* Byle inliye inliye o k ad ar ok ala
d ki, gz yalarnn sulad gsnde o tla r
bitti.

216

EHNAME

* Yer dei, to p rak d a yast oldu; p ar

lak gzleri karard, grmez oldu.
1735.

* Saraynn kapsn k apattlar. Alyarafk dedi ki: "Ey, gen len!

* "Ta sahihlerinden hi kim se, senin
ldn lm le lmedi.
* "Tam yayacam b ir srada, Ehrim en
ban kesti; aslanlarn az kefenin oldu!"
* B tn hayvanlar feryadetm ekten ve
gzleri yalarla dolu olarak alam aktan, ra
h a t ve uyku yz grm ediler.
* M emleketin h er yerinde, erkekler ve
k adnlar toplantlar yaptlar.

4740.

* Gzleri ya, yrekleri kanla dolu oldu

u halde, yas tu ttu lar.

(D
* Bylece, nice gnler geti. Artk, ya
am ak lm den farkszd.
n in bir km olm an

* Aradan b ir m ddet geti. Feridun, b ir

gn rein harem dairesini geziyordu.
(1) Nsha: Btn elbiselerim maviye ve siyaha
boyyarak, padiahn kederi ile vakit geirdiler.

EHNAME

217

* D airenin h er tarafn b ir b ir dolat,

ay yzl kzlarn nnden geti.
* Gzel yzl b ir cariye grd. Ad Mahferid idi.
1745.

* re, onu ok severdi ve kazara, kz

caz ondan gebe kalm t.
* Fakat, b u peri yzl ikiz, k an m d a b ir
ocuu olduunu kim seye sylememiti. Yer
yz padiah, bunu renince, ok sevindi.
* Bu gzel yzl kzdan gnlne m it
doldu, gnlne olunun intikam n m jdeledi.
* Nihayet doum zam an geldi ve Mahferid b ir kz dourdu.
* Bu yzden, padiahn ksa b ir zam ana
bal m itleri uzad. Fakat, b u kz sevinle
ve nazla byt.

1750.

* Herkes, b u kzn yetim esi iin ura

t ve kz naz iinde byd, geliti.
* Bu lle yanakl kz, tepeden trnaa
kadar, ree benziyordu.
* Byypde evlenme am a gelince, y
z lker yldz gibi p arlak ve salan k atran
gibi siyaht.
* Byk babas, onu Peenge nikhlad.
Bylece, b ir m ddet d ah a geti.

218

EHNAME

* Peeng, F eridunun kardeinin olu,

yani kendi temiz soyundand.
1755.

* Cemit sllesinden, padiahla ve pa

diahlk tah tn a lyk b ir yiitti.
* F eridunun b u kz o anl yiide ver
m esinden sonra, b ir m ddet d ah a geti.
Minuihrln domas

* G arabete b ak ki, bu mavi gk dokuz

k ere dndkten sonra, olaylar ne gsterdi.. (1)
* O erdem li ve ay gibi gzel kz, taca ve
ta h ta lyk b ir olan dourdu.
* ocuk, efkatli amasndan doar do
maz, alp padiaha gtrdler.
1760.

ocuu kendisine getiren: "Ey, ta sa

hibi! Gnln adolsun, u re'e b ak b ir kere..."
dedi.
* Yeryz padiahnn dudaklar glm
semelerle doldu. Sanki re yeniden dnyaya
gelmi gibi sevindi.
* Byk padiah, ocuu kucana ala
rak, Tanry vd ve:
(1) Nsha: Bu beyit u ekildedir: "Bir mddet
daha dndkten sonra mavi gk, bak, ne garip iler
gsterdi!"

EHNAME

219

* "Ah, ne olurdu, gzlerim olsayd da

Tanr bana bu ocuun yzn gsterseydi!"
dedi.
* Tanry o kad ar vd ve ona o kad ar
yalvard iki, Tanr ona gzlerini geri verdi.
1765.

# Dnyay grmee balar balam az, he

m en gelip ocuun yzne b ak t ve:
* "Bnm k u tlu olsun! Benim iin k
tlk dnenlerin yrekleri paralansn!
dedi.
* Halis arapla kym etli b ir kadeh ge
tirtti ve ounun adn M inuihr koydu ve
* Dedi ki: "Temiz b ir an a ile b ir baba
dan, meyval ve gzel b ir d al m eydana geldi!"
* Feridun, b u ocuu yle b ir zenle b
y tt 'ki, zerinden rzgrn bile gemesine
raz olmazd.

1770.

* ocuu tayan dadnn ay ak lan yere

basmaz,
* Ayann altna m iskler dklr, ba
nn zerinde kum atan b ir emsiye bulunurdu.
* Bylece, b ir m ddet d ah a geti ve ona
yldzlardan b ir zarar gelmedi.
* O nl padiah da ona, b ir'p a d ia h a
yaraan bilgileri verdi.

22 0

BHNAME

* Padiahn gz, gnl aldktan sonra,

ordu d a kendisine baland.
1775.

* Feridun, M inuihre altn b ir ta h t, ar

b ir grz ve. firuzeden b ir tala,
* M cevherler
kem er, k l h ve

hzinesinin

an ahtarn,

* eit eit renkli kum alardan yapl

m , iinde kaplan derisinden adrlar bulu
nan byk b ir de adr verdi.
* B undan baka, altn yularl Arap atla
r, altn k n l H int khlan,
* Zrhl T rk gm lekleri ve R um zrh
la n ortaya karld.
1780.

* Nice a yaylan, oklar, in k alk a n la n

ve sava zpknlan
* Gibi eyalarla ykl ve birok zahm et
lerle toplanm hzineleri.
* Ona balad. Yreini hep onun sev
gisi doldurdu..
* B undan sonra, ordusunun b t n yiit
lerini, m em leketin ileri gelenlerini

* Y anna ard. Hepsi de, yrekleri

re'i ldrenlere k ar kinle dolu olarak, gel
diler.
1785.
# M inuihrin padiahln k utladlar,
tacnn zerine zebercetler satlar.

EHNAME

221

* Bu yeni ve byk bayram gnnde,

k u rtlarla koyunlar bile arkada oldular.
* Gelenler arasm da Gve'nin olu K aren,
korkun b ir aslana benziyen iruy,
* Kl savurucu, boyun vurucu Grasb,
N erim ann olu Sam,
* K ubad, altn (klhl Kevat gibi yiit
lerle, yeryzn kaplyan daha nice yiitler
vard.
1790.

* Ordu bylece hazrlandktan sonra,

padiahn ba hepsinin stne ykseldi.
Selm ve Turun Minuihrl duymalar

* Selm ile Tur, padiahlk tah tn m yeni

den aydnlandn duydular.

(D
* H er iki zalim de yldzlarnn dm e
e baladn grerek, yrekleri k o rk u ile
doldu.
* Endie iinde kalan b u
gnleri karard.

cefaclann,

* B una b ir are bulm ak gerektiinde d

nceleri birleti.
(1) Nsha: ki zlim, Minuihrin tahta kn>
dan ve babalarndan haber alnca...

222

1795.

EHNAME

* Ve zr dilem ekten baka b ir - are

kalm adm dnerek, F eriduna b ir adam
gndermei kararlatrdlar.
* H er ikisi de, kendi m illetlerinden, y
rei temiz ve dili dzgn b ir adam setiler.
* Bu akl, dnce ve utanm a sahibi adam a, m aksatlarm heyecanla anlattlar.
* nlerinde alan uurum un dehetini
grnce, b at hzinesinin kapsn d a averdi
ler.
* O radan altn b ir ta kardlar. B
t n fillerin srtlarn d a rtlerle sslediler.

1800.

* Ara yerlere saysz m isk, am ber, ku

m a, altn ve ipek yklediler.
* Renk, renk kum alar, eit eit koku
la r ykl m uhteem filler, batdan ran a do
ru yola ktlar.
* Padiahlarn saraynda bulunanlardan
h er biri de, onlara arm aan olm ak zere b irer
hediye yollad.
* Hediyeler hazrlandktan sonra eli,
yolculua hazr olarak, geldi.
* Selm ile Tur, b u eli ile Feridun'a ha
ber gnderirlerken, evvel T anrnn ad ile s
ze baladlar ve:

EHNAME

1805.

223

* "K ahram an Feridun, ebedi olsun! n

k Tanr, padiahln bykln ona ver
m itir.
* "B a din, vcudu sa, ru h u d a gk
lerden yce olsun!
* Ben, senin iki kulundan, padiahlk
m akam nn tresince, haber getiriyorum .
* "Bil ki, ktlkten holanan o iki za
lim, babalarndan u tan d k lar iin gzleri ya
la doludur.
* "O, yrekleri yaral sulular, senden
zr dilem ek iin b ir yol aryorlar.

1810.

* Fakat imdiye kadar, szlerini kim

senin dinliyeceini um m uyorlard..

* "Ey, akll padiah! Onlar, h er zaman:

Olgun kim selerin syledii gibi, ktlk eden
ktln cezasn d a eker ve
* "K ader aklim zn yazm byle yaz
m, biz de ona uyduk.
* "Dnyay kasp kavuran b ir aslan ve
erkek b ir ejderha bile, kaderin penesinden
kurtulam az!
1815.

* "B undan baka, o uursuz devin ze

rim izdeki hkm de kalbim izi yeryz padia
hnn elinden ekip ayrd.

224

EHNAME

* O nun dnceleri bize o k ad ar hkim

oldu ki, deta, beynimize saplanp kald.
* Biz; ta sahibi padiahn kusurum uzu
balyacan,
* "Suum uz h er ne k ad ar bykse d e
onu cahilliimize vereceini umuyoruz.
* "K tlm zn ikinci sebebi de u
dur: Bu yksek gk, insan bazan ktlkten
korur, bazan d a bylece zarara sokar.
1820.
* "nc sebep de, zarar ve ktlk
iin yaratlm olan devin insanlar arasn d a
b ir peyk gibi dolam asdr.
* Eer padiah bizden intikam alm ak
tan vaz geerse, huyumuz iyilie yz tu tar.
* "Biz, M inuihr'i grm ek istiyoruz. Pa
diah, onu byk b ir ordu ile yanmza gn
dersin.
* "Biz, onun nnde b ir k u l gibi du ru
ruz. Dncemiz budur.
* "K in ve intikam n yetitirdii o aac,
gz yalarm zla sulayalm.
1825.

* "im di alalm, suyunu verelim, zah

m etini ekelim ki, byynce kendisine tacm
z, hzinemizi de balyalm."

225

EHNAME

Feriduna oullarndan haber gelmesi

* Eli yrei b u szlerle dolu, geldi. Fa

kat, sze nasl balayp nasl bitireceini bile
m iyordu..
* Padiahn sarayna, ssl b ir ekilde,
hediyelerle ve fillerle vard.
* Feridun, elinin geldiini
em ir verdi. Padiahlk tahtn,

duyunca,

* Rum (1) kum alariyle dediler; pa

diahlk tacn d a sslediler.
1830.

* Padiah, zerinden ay domu dm dz

b ir selvi gibi, firuze tah tn a oturdu.
* Padiahlarn tresince; bam da tac,
boynunda gerdanl ve kulanda da kpesi
vard.
* K utlu M inuihr de, bam da padiah
lk tac ile, onun b ir yannda oturuyordu.
* Bykler, iki yannda saf oldular; hep
si de batan ayaa altn lar iinde idiler.
* Altn am ut ve kem erlerinden, yeryz
batan baa gne gibi parlyordu.

1835.

* Bir yanda aslanlarla kaplanlar, b ir yan

da d a azgn sava filleri dizili idi.
(1) Nsha: "Rum" yerine "in."
ehname I.F. 15

226

EHNAME

* Yiit pur saraydan kt ve Selm in

elisini karlad.
* Eli, padiahn sarayn grnce yere
inerek koa, Ikoa geldi ve
* Feridun'un huzuruna girip de onun
tac ve yksek tah t gzne arpnca,
* n n d e ban o k a d a r idi ki, yz
yerlere srnd.
1840.

* Yeryznn sahibi olan yksek padi

ah, altn krsde yer alm asn buyurdu (1).
* Eli, padiah vdkten sonra: Ey ta
cn, tah tn ve m h r n iftihar!

* Yeryznn b ir gl bahesi haline

gelmesi senin tahtnn, zam ann parlakl da
senin bahtnn sayesinde.
* Hepimiz senin ayann toprayz;
hepim iz senin iin yayoruz" (1) dedi.
* Bu v zerine Feridun gleryz gs
terince, eli de ona sevgisini belli eti.
1845.

* Bu akll adam sz syledike, padiah

d a onu dinliyordu.
(1) Nsha: "... altn krsde yer almasn bu
yurdu" yerine "ona yaraan bir yer gsterdi."
(1) Nsha: "Hepimiz senin iin yayoruz!" ye
rine "Hepimiz, senin temiz dnne kleyiz!"

EHNAME

227

* Nihayet, o iki kanldan bahse balad.

F akat hakikatleri gizliyerek

(2)
* Onlarn; kt ilerinden t r zr di
lediklerini, M inuihr'i yanlarna ardklarn,
* Ona b ir kle gibi hizm et edeceklerini,
tac, taht ve bykl ona vereceklerini,
* babasnn dklen kann altnla, ku
m alarla, hazineler ve mcevherlerle satn ala
caklarn bildirdi.
1850.
* Eli syledi, padiah dinledi ve sonun
d a ona verdii karlk d a b u srrn anah tar
oldu. (3)
Feridunun oullarna cevap vermesi

* Yeryz padiah Feridun, kt dn

celi oullarnn szlerini dinledikten sonra,
* O deerli eliye dedi ki: Gne, saklam labilir m i?
* "O ik i kt dnceli adam n yrekle
rindeki sr, artk, gneten daha ak b ir hale
gelmitir.
(2) Nsha: Olu ldrlen o padiaha, dier
iki olunun haberlerini syledi."
(3) Nsha: "... sonunda ona verdii karlk da
bu srrn anahtar oldu" yerine "sonunda, onun sy
lediklerine karlk verdi."

EHNAME

* Ben, senin sylediklerinin hepsini

dinledim. Bak, imdi benden nasl b ir kar
lk alacaksn:
1855.

* "O iki utanm az, kt yaradll, sahte

sevgili ve pervasz zalimlere syle;
* Sam a sapan szlerin b ir deeri olm a
d iin, onlardan hi bahsetm iyelim.
* Eer yreinizde M inuihre kar b ir
sevgi uyand ise, nl re inizin vcudu ne
rede?
* Onun vcudu canavarlarn aznda
kayboldu; ba da, d a r b ir tab u tu n iine sd.
* O nlar re i o rtadan kaldrdklar yet
m iyorm u gibi, imdi de M inuihrin kann
dkm ek istiyorlar.

1860.

* Siz onun yzn, ancak ordusunun

nnde, banda elikten tulgas,
* Elinde grz ve arkasnda Gvenin
bayra olduu halde grebilirsiniz. O rdusun
daki svarilerin atlarnn nallariyle yeryz
m orarr.
* "O ordunun kom utan, sava arayan
K arendir. O rdunun gerisinden gelen de p u run olu N estuh (1) tu r.
(1) Nsha: "purun olu Nestuh yerine "a
pur ve Nestuh.

EHNAME

229

* Bir tarafnda sava irve (2), nn

de de aslanlar yenen iruy vardr.
* Padiah Yetiman ile Yemen padia
h Serv, en nde y r rler ve m avirlik de
vini yaparlar.
1865.

* " re in intikam ile yetien b ir aacn

yapraklarn, meyvalarn sulamalyz..
* "imdiye kadar, iimizde hi kimse
onun intikam n aram ad. nk, zam an ken
dimiz iin elverili gremedik.
* lk elde, iki olum la savam ak d a ba
na yaramazd.
* "im di, dm anm devirdii aatan,
yksek b ir dal kt.
* "O, artk kkrem i b ir aslan gibi, ba
basnn intikam n alm aa gelebilir.

1870.

* "Yannda N erim ann olu Sam, Cemidin olu G rasb gibi nl kom utanlar ve
* "D alardan dalara uzanp giden, b
t n dnyay ayaklar altn a alan b ir ordu var.
* "Onlarn: (Padiah, b u intikam arzu
sunu yreinden silip karm al, bizim suu
muzu balam aldr.
(2) Nsha: "Bir tarafnda sava irve" cm
lesi yok.

230

EHNAME

* "Felek bizim zerimizde byle dnd;

kader byle icabettirdi; aklmz karanlk kap
lad, onun sevgisinin yeri olan yreimiz k a
rard.) dem elerini,
* "Bu hi deeri olm yan zrlerini sen
den dinledim. Ei bulunm yan o yeryz pa
diahnn syledii gibi:
1875.
* "(Yer yznde cefann tohum unu eken,
ne dnyada iyi b ir gn grr, ne de ahrete
cennete gider!)
* "Tanrnn suunuzu balyaca m u
hakkak ise, kardeinizin kann dkm ol
m aktan ne diye korkuyorsunuz?
* "Akll olan h er adam , zr dileyenin
b ir suu olduuna inanr.
* "Yreiniz kapkara iken, byle tatl
szlerle dolu b ir dil kullanm aktan, ile yer
yzn aydnlatan Tanrm n huzurunda u tan
m yor m usunuz?
* "Siz, ktlnzn cezasn, iki cihan
da da bulacaksnz.
1880.
* "Sularn balam ak iin bavurduk
lar nc are de, azgn fillere ykleyerek
gnderdikleri fil diinden b ir tah tla firuzeden
b ir ta.
* "B unlarn ve yolladklar eit eit
m cevherler dolu keselerin h atr iin re'in
intikam n alm aktan, dklen kann temizle
m ekten vaz m geelim?

EHNAME

231

* "Ta sahibi b ir padiahn bam , alt

na karlk olarak satalm m. Byle yapm ak
tansa, benim tacm , tah tm ve byklm
yce olsun (1)!
'* Pahas biilemeyen b ir eyi b ir paha
karlnda satan, b ir ejd er yavrusundan be
te r olsa gerek.
* "Sz, neden uzatalm ? Benim b u he
diyelere ihtiyacm yok!
1885.
* "Bu baba u ihtiyarliyle sa kaldk
a, bu intikam dan vazgemez.
* "Ben senin getirdiin haberleri dinle
dim; sen de benim karlm dinledin.
* "Sylediklerim in hepsini aklnda tu t
ve abuk git!" dedi.
* Eli, Feridunun szlerindeki kzgnl
ve M inuihr'in oturuunu grnce,
* Yz sap san kesildi, titreye titreye ye
rinden kalkt; hem en atnn zengesine aya
n koydu ve yola kt.
1890.

* Eli, bu deerli gen, ileride olup bi

tecekleri, aydn can ile im diden grm t.
* Bi dnen felein erge Selm ile T u run
bana birok iler aacan anlad.
(1) NUsha: kinci cmle yerine: "T ki ne ta
kalsn, ne taht, ne de padiahlk yle mi?

232

EHNAME

* Kafas Feridun'un karl, yrei de

phelerle dolu olarak, rzgr gibi dnd,
geldi.
* B at lkesinin uzaktan grnebilecei
b ir yere gelince, ovann ortasnda kurulm u
b ir adr grd.
* adra yaklat ve iinde Bat padia
hnn oturm akta olduunu seti.
1895.
* Bu, perniyan kum andan yaplm,
yldzlara kadar ykselen b ir adrd.
* adrn iinde, iki padiah gizlice ko
nuuyorlard. Onu grr grmez: "te, eli
dnm, geliyor!" dediler.
* Hemen sarayn terifats eliyi kar
lad ve padiahn huzuruna gtrd.
* Ona, yeni b ir yer hazrladlar ve yeni
padiah hakknda haberler sordular.
* Onun her eyi, tac, padiahlk taht,
1900.
* Feridunun ordusu, lkesi ve sava er
leri hakknda etrafl bilgi istediler.
* Bundan baka, dnen felein Minuihre kar taknd tavr,
* M emleketin byklerinin kim ler ve
vezirinin kim olduunu, hzinesinin m ikta
rm ve hazinecinin kim olduunu soruturdu
la r (1).
(1) Nsha: Ka komutanlar var? Komutanlar
kimdir? Savata tannm olanlar kimlerdir.

seh n am b

233

* Eli, b t n b u n lara karlk vard, de

di ki: P arlak b a h a n rmiyen, gidip o padi
ahn saraynn kapsn grsn!
* O, saray deil cennetin iinden km
b ir saadet b ab an d r. Topra am berden ve
tulas d a altndan.
1905.

* "B u yksek gk, onun yanm da b ir

kk gibi kalr; yksek cennet de o sarayn
glmsiyen yzdr.
* "O nun m eydannn boyunca b ir da ve
avlusunun geniliince de b ir ba bulunam az.
* "Y anm a vannca, tepesini o k a d a r yk
sek grdm k i, yldzlarla konuuyor sandm .
* "F eridunu n b ir yanm da filler, b ir ya
nnda da aslanlar vard. Dnya, onun tah tn n
altnda idi.
* "Altn tah tn filler srtlarn d a tu tu
yor, erkek aslanlar boyunlarnda m cevher
lerle ssl gerdanlklar tayorlard.

1910.

* "Fillerin nnde ve ayakta d u ran da

vulcular davul alyorlar ve h er ta ra ftan kerrenay sesleri gklere ykseliyordu.
* "yle b ir m anzara ki, o m eydan co
uyor yerle gk b irbirine giriyor sanlrd.
* "Ben, o padiahn nne doru ilerle
diim zam an, firuzeden ve yksek b ir ta h t
grdm .

234

EHNAME

* "zerinde, banda yak u ttan b ir ta

parlayan b ir padiah oturuyordu.
* "S alan k fu r gibi beyaz, yz gl
y ap rak lan gibi krm z, yrei sava arzusiyle
dolu ve dili ta d idi.
1915.

* "B tn dnyann yrei ondan hem

korkuyor, hem de m itleniyordu. Sanki, Cemit yeniden dnyaya gelmiti.
* "Yannda bulunan M inuihr de, yk
sek b ir selviye benziyordu. Devleri balayan
Tahm urs gibi,
* "Padiahn sa tarafna oturm u, san
ki onun can ve yrei idi.
* "Sonra, orad a hnerler sahibi dem ir
ci Gve ve onun nnde d e sava grm o
lu vard.
* "O uyank kalbli sava erinin ad, ko
m u tan K aren'dir.

1920.

* "F eridunu n veziri olan Yemen padia

h Serv ile h er savata galip olan ve padiahn
hazinecisi bulunan G rasb gibi yiitler de
orada idiler.
* "F eridun'un hzinelerinde saysz ka
p vardr. Yeryznde, byle b ir byklk kim
seye nasibolm am tr.
* "Sarayn evresinde altm am utlu ve
altn klhl askerler dizilm iti.

EHNAME

235

* "Gvenin akll olu K aren askerin nnde duruyordu.

* "Yrtc b ir aslan gibi olan sava iruy ve azgn bir file benzeyen pur da ora
d a idi.
1925.

* "O pur k i fillere davulu balad m

idi, gkyz kalkan tozlarla abanoz gibi ka
rarr.
* "O nun solunda, lkeler alan Grasb
vard, nnde de, iki deerli olu bulunuyor
du.
* "Filleri ve aslanlar yenen N erim an ile
Sam d a hazrdlar.
* "B oyunlar gerdanlkl ve kulaklar k
peli binlerce inli ve Rum kleler,
* "E teklerini balam lar, G rasb'n ya
nnda, hizm ete hazr olarak dizilm ilerdi.

1930.

* "E er b u sava yiidi, savam ak iin

b ir kere yerinden km ldasa, dnya onun id
detine dayanamaz.
* Onun yz m enden ar grznn k ar
snda hangi sava eri dayanabilir?
* "O; sava grzn yere vurunca, id
detinden zam an k o rk ar ve yeryz titre r.

236

EHNAME

* Onca, aslanla tilkinin, b ir tek kii ile

yz yiidin fark yoktur.
* N erim ann olu Sam, eli klcnda
ve ayakta duruyor; duyduu kinle, durduu
yerde, klcndan kan dam lyordu.
1935.

* Eer bunlar, savam ak iin bize b ir

saldrrlarsa dalar ova, ovalar d a da olur..
* O nlarn yrekleri kinle ve yzleri de
kzgnlkla dolu... savatan baka d a b ir emel
leri yok! dedi.
* Eli, bylece, b t n grdklerini birer,
b irer anlatt ve F eridun'dan iittiklerini
syledi.
* B unlar duyunca, h er iki zalimin de
yrekleri dertle doldu ve yzleri m orard.
* O turup b ir are dndler. Fakat;
hibir eye k a ra r verem ediler.

1940.

* Selm, T u ra: "A rtk rah at ve neeyi

b ir yana brakm ak lzm!
* Bu erkek aslan yavrusunun bym e
sini, dilerinin keskinlem esini, cesaretinin a rt
m asn beklememeli!
* "Feridun gibi b ir klavuzu olduktan
sonra, byle nl b ir yiidin hnersiz olm as
imknsz.

EHNAME

237

* "B ir torun, byk babasndan akl

rendikten sonra, kim ya gibi b ir ey olur.
* "Yapacamz ey, savaa hazrlanm ak
ve oturm ay brakp hem en hazrlanm aktr!
dedi.
1945.
* O rdudan svarileri koturarak, inden
ve B atdan asker topladlar.
* H aber, her ta ra fta duyuldu ve herkes
savaa kotu.
* Ucu buca olm yan byk b ir ordu
topland. Fakat, ne are ki bunlarn talihi k
t idi.
* k i katil, yrekleri kinle dolu, btn
hazrlklarn yaparak, azgn fillerle ve
* B atan baa tulgalara ve zrhlara bat
m b ir ordu ile yola ktlar.
Feridunun, Mlnuihri Selm ve Tura kar
savamak in gndermesi

1950.

* Feridun, Selm ve T u run, ordulariyle

Ceyhunu getiklerini hab er ald
* B unun zerine, M inuihre ordusunu
snrdan kaldrp ovaya karm asn buyurdu.
* Dnya grm padiah b ir sylev ve
rerek: "E er b ir yiidin talihi varsa,
* "Dman, arkasndan kaplan kovalyan ve nnde de avc bekliyen dncesiz b ir
koyun gibi, gelip onun tuzana dverir..

238

EHNAME

* "Ancak sabr, akl ve dncedir ki k

prm b ir aslan tuzaa drr.
1955.

* "K t yaradlllar, eer akam a do

ru aykr yollara saparlarsa,
* "Klcm knndan eker ve onlar ce
zalandrm akta b ir an gecikmem!" dedi.
* M inuihr, verdii karlkta: "Ey, her
kesten yce padiah! ntikam alm ak iin, se
nin yanm a kim varabilir?
* "Meer, o kt dnceli ve k t ta
lihli kim se, teninden ve canndan vazgemi
olsun!
* "te ben Rum zrhm giydim, belim e
baladm, onun b ir dmesini bile zmiyeceim!

1960.

* ntikam alm ak iin, sava m eydann

da, dm ann tozunu gnee k ad ar savuraca
m!
* "Ben, bu dm ann iinde, benimle sa
vamaya yeltenebilecek b ir yiit gremiyo
rum !" dedi.
* Sonra, em ir verdi. Savamak iin za
ten bahane arayan K aren, sn n geti. Sava
m eydannn yolunu tu ttu .
* Padiahn byk ad n n kard, bay
ran d a ovann ortasnda at.

EHNAME

239

* Ordu, takm takm yryordu. Aske

rin okluundan, dalarla ovalar deniz gibi
kaynat.
1965.

* Aydn gn kalkan tozlarla yle k arar

d ki, gne lcivert rengini ald.
* O rdudan ykselen seslerle, en keskin
iiten insanlarn bile kulaklar sarlat.
* Sava ovasndaki Arap atlarn n kine
m eleri, davul seslerini bastrd..
* Sava erlerinin bulunduklar ovada,
iki m illik b ir mesafeye kadar, azgn filler iki
sra halinde dizildiler.
* B unlardan altm tanesinin srtna,
ilerinde altnlarla ilenmi eit eit eya
bulunan ta h tlar,

1970.

* yz tanesinin srtna ordunun ar

lklar yklenm iti. Dier yz tanesi de sa
vaa ayrlm t.
* B unlarn hepsi dem irden zrhlarla r
tlm t. Gzlerinden baka hibir yerleri g
rnm yordu.
* Padiahn adrn darya kurdular.
O rduyu da Temiyyeden ovaya doru ektiler.
* O rdunun banda, kin gden K aren
vard. Sava svarilerinin says yz bin
kadard.

240

EHNAME

* B tn nl ve zrhl sava erleri, ar

grzleriyle savaa hazrlandlar.
1975.

* Kzgn b ir aslan kad ar cesur olan b u

erler, re'in intikam n alm ak iin yetitiril
m ilerdi.
* nlerinde Gve'nin bayra, ellerinde
de meneke renkli kllan olduu halde y
ryorlard.
* M inuihr, fil vcutlu K aren ile, N arven orm anndan kt.
* Askerlerinin nnden geti ve o n lan ,
geni ovada dzene koydu.
* O rdunun sol yann, G rasb', sa ya
nn yiit Sam ile K ubad'a verdi.

1980.

* Ordu, batan baa, safa girdi. O rtada,

Serv ile beraber bulunan M inuihr,
* Asker ynlannn iinde, b ir ay veya
b ir dan (1) stndeki gne gibi parlyordu.
* K aren gibi kum andanlarla Sam gibi
yiitler, kllarn knndan kardlar.
* K ubad ordunun n ksm larna yetimhan soyundan gelen b ir yiitte geri ksm larna
kum anda ediyorlard.
(1) Nsha: Elburz dann...

eh n a m e

241

* te bylece, padiah, sava erleri ve

davul sesleri ile gelin gibi ssl b ir o rd u ha
zrlad,
1985.

* T ur ve Seln'e, ra n lla n n savaa ha

zr bulunduklar bildirildi.
* B unun zerine, b u iki kanl, azlan
cier kaniyle kprm b ir h ald e/o rd u larn
orm andan kartp sava ovasna getirdiler.
* kisinin de b a la n intikam la dolu idi
ve byk b ir ordunun nnde yryorlard.
* Cenk svarileri ve yiitleriyle beraber,
o rd u lan n sava ovasna srdler.
nclerin kom utan K ubad ilerledi. Tur,
onu grnce, rzgr gibi koup yanna geldi.

1990.

* Ve ona: "Sen dn, M inuihrin yanm a

git de, tarafm dan: Ey, babasz, yeni padiah!
* "M ademki re'ten doan b ir kzdr,
sana b u taht, bu tac ve b u m h r veren
kim ? diye sor."
* Kubad: "Peki b u szleri, senin dediin
gibi, M inuihre verdiin adla, gidip sylerim.
* "F akat, biraz d n r ve akln ile gn
ln aralarnda gizlice konuurlarsa,
* "B undan t r b am a uzun iler a
lacam anlar ve b u irkin iinden korkarsn!

242

1995.

EHNAME

* "B tn hayvanlar, gece gndz, senin

haline alasalar yeridir!
* "nk, N arven orm anndan ine k a
dar, h er yer savalarla tu tu lm u tu r.
* "Meneke renkli kllarla Gve bay
rann parltlarm grrseniz,
* "Yreiniz beyninizle b eraber parala
nr; inile yokuu ayram az olursunuz!" dedi..
* Tur, K ubad'm gzel szlerini duyunca,
hi k arlk verm eden geriye dnd.

2000.

* K ubadda geriye dnd, padiahn ya

nna geldi ve sava arayan T u rd an iittikle
rini syledi.
* M inuihr b u n la n duyunca gld ve
"Byle szleri ancak bu d alalar syler!
* "Gizli ve ak h er eyi bilen, iki cih a
n n sahibi, vhnee lyk Tanr biliyorki:
* "re, benim bykbabam dr; nl v<s
k utlu Feridun d a ahidim dir.
* "im di savaa balarsak, soyumun ne
olduu anlalr.

2005.

* "Gne ve ayn sahibi olan Tanrnn

verecei kuvvetle ona yle b ir iddet gstere
ceim ki

EHNAME

243

* "O, gzlerini b u dnyaya yum acaktr.

Onun kesik kafasn d a ordusuna gsterece
im! dedi.
* Sonra em retti, b ir so fra hazrladlar,
b ir de m usiki ve arap yeri ayrdlar.
Mlnuihrln Turun ordusuna hcumu

* Aydn yeryz kararm aya balaynca,

ncler ovaya yayldlar.
* nlerinde sava K aren ile m aviri
Serv bulunuyordu.
2010.

* Derken, ordunun n saflarndan, yle

b ir ses ykseldi: "Ey ahn yiitleri!
* "unu bilin 'ki b u sava, dnyay ya
rata n Tanrnn dm an E hrim ene kar al
m b ir savatr!
* "evik ve uyank olun! Hepinizi Tan
r korusun!
* "K im bu savata lrse cennetlik olur,
btn gnahlarndan ykanr.
* " u intikam ovasnda in ve R um as
kerlerinin kann dkenler,

2015.

* "Sonuna k ad ar iyi b ir ad kazanrlar

ve m biflerin nne eriirler.
* "Ayn zam anda, padiahlardan ta ve
taht, kom utanlarndan altn ve T an n 'd an d a
saadet bulurlar!

244

EHNAME

* "Bembeyaz gnn aydnl ortaya

kp d a gne iki derece ykselince,
* "Derhal elinize grznz alp, Kbil
hanerlerinizi kuann
* "Ve belli olan yerlerinizi aln! D uru
unuz dzgn olsun, Hi kim se, bakasndan
b ir adm bile ileride durm asn!
2020.

* O rdunun bykleri ve yiitlerin ileri

gelenleri, aslan gibi olan kom utanlarnn ya
nnda saf oldular ve
* Yksek sesle dediler ki: "Biz, m r
mz olduka, bu dnyada padiahn kuluyuz!
* "O b u yuru r buyurm az biz ie b alar
ve dkeceimiz kanla yeryzn Ceyhun r
m ana eviririz!

(D
* B alan intikam duygulariyle dolu, a
drlarna dndler.
* Gn doudan alp d a karanlk gece
yi ortadan k ald n rk en
2025.

* M inuihr zrhn, klcn ve klhn

kuanp giyinerek ordunun m erkezinden hare
kete geti.

(1)
Nsha: * Ordunun kahraman bykleri by
le syledikten sonra aslan gibi yryerek.

EHNAME

245

* B unun zerine erler hep birden n ra

atp, m zraklarm bulu tlara ykselttiler.
* B alar kzgn, kalar atk, yrm e
e baladlar (1).
* Padiah; ordusunun san, solunu,
m erkezini ve yanlarn gerei gibi dzenledi..
* Yeryz, batm aya doru sratle giden
b ir gemiye dnd (2).
2030.

* Padiah, fillerin srtnda bulunan da

vullarn alnm asn em retti. Yeryz nil der
yas gibi aikanm aa balad (3).
* Fillerin nndeki davullar, kkrem i
aslanlar (4) gibi com ulard.
* eypur ve k errenaylann seslerinden,
orada b ir m usiki meclisi kurulm u gibi idi.
* Dalar gibi iki ordu, bulunduklar yer
den harekete geerek birbirlerine girdiler.
(1) Nsha: * "... yrmee baladlar" yerine
"yrrken topra eip bkyorlard sanrsn."
(2) Nsha: * Bu beyit u ekildedir: Yeryz,
su zerindeki bir gemiye dnd. O haliyle, savaa
doru kouyor, sanlrd.
(3) Nsha: "Padiah, flerin srtndaki davul
larn a ln m a sn emretti" yerine iri filler hcuma
geince."
(4) Nsha: Aslanlar" yerine filler."

246

EHNAME

* Sava m eydan (1) tam b ir kan denizi

ne dnd; yerden lleler bitm i sanlrd.
035.

* r i fillerin kan iinde kalan ayaklan,

m ercandan yaplm s tu n la n andnyordu.
* ruy adnda, cesur, sekin ve n ka
zanm ak isteyen b ir yiit vard.
* Trklerin tarafndan b ir da paras
gibi kopup gelince, b t n yiitler rk p sin
diler.
* K aren ona yle b ir b ak t ve elini ata r
atm az intikam klcn knndan ekip kar
verdi.
* ruy erkek b ir aslan gibi kkryerek,
k arsn d ak i' yiitin beline b ir m zrak indirdi.

2040.

* K arenin yrei, duyduu k o rk u ile,

yerinden oynad ve o zam an da artk sabr
kalm ad.
* K om utan Sam d a ona b ir b akt ve yl
drm gibi grliyerek onun nne doru seyirtti.
* ruy, am n ham lesini grnce, ka
ra b ir kaplan gibi cenge atld.

(1) Nsha: "Sava meydan yerine "l.

EHNAME

247

* O aslan gibi am 'n bana grzn

yle b ir indiri indirdi ki, am n yz sa p sa n
kesildi.
* O nl yiidin ban ve tulgasu p ar
aladktan sonra, elini intikam (klcna u zatt.
2045.

* O sekin ve sava arayan ifci yiit, ken

d i o d u la n n a ynelm ekten baka are bula
m adlar.
* Sonra ruy, sratle ilerledi ve Minuihre seslendi (2):
* "Tanrm zn G rasb adn verdii, o
yiit kom utannz nerede?
* "O da ksn benle savam aa da, onun
d a srtna lle renkli b ir zrh giydiri vereyim t
* " ra n d a ondan baka kuvvete b an a
e olabilecek kim se yoktur, am a o da benim
karm da dayanamaz!

2050.

* "N e ra n da, ne de T uran'da benim gi

bisi yoktur. Ancak b an a e olabilecek olana
yiit denir. te b u kadar!
* "Klcm n ucu aslanlarn kann ier,
grzm de yiitlerin beyni ile beslenir!
(2) Nsha: Bu beyit u ekildedir: "Sonra ry,
rzgr gibi gelip saflarn nnde durdu ve Minuihre
seslenerek:"

248

EHNAME

* "Klcm intikam n knndan knca,

yedi lkeyi k an denizine evirir!"
* K ar yandan G rasb b u szleri du
yunca, b u doru kom utannn karsna gelip
dikiliverdi.
* Ve kafa tu tan ruy'a yle b ir bar
bard k i, sesinden sava ovas zangr zangr
titredi.
2055.
* Ona: "Ey sersem, ey kocam tilki! de
di. B ana o yiidi hatrlattn .
* " n m d e kuvvetten dem vuruyorsun
am a, im di bandaki tulgan bile haline alyacaktr!
* ruy da ona karlk verdi: "Azgn
fillerin balarn gvdelerinden ayran ruy
benim !
* Atn yerinden kaldrp hzla yle b ir
geli geldi ki, da yerinden oynad sanrsn.
* Yiit G rasb b u Trk ruy' grn
ce, glmeye balad.
2060.

* Bu sefer ry ona: "Ey yiit! Sava

ta ve kahram anlarn nnde glme!" dedi.
* Grasb: Ey, dev azman! Sava ye
rinde nasl glmiyeyim ki,

* "Sen karm a kyor ve benim le cenk

lemeye kalkyorsun. Bu yiitliini grnce,
tab i gleceim gelir!"

EHNAME

249

* ruy da "Ey talihi tersine dnm

ihtiyar! Anlalan sen, ta ve tah tn d an bk
m, usanm olacaksn!
* "Madem ki benimle savam ak istiyor
sun, o halde, ben de senin kannla b ir dere
yapvereyim!" karln verip de
2065.

* G rasb bunu duyunca, ar grzn

klfndan ekti ve dizlerini skarak
* kz kafas biim indeki grz, ru y un bana indiriverdi. ruy un ba yere dt.
* Bir m ddet kan ve to p rak iinde yu
varland ve beyni yerinden frlad.
* ruy, hemen orackta ta tl cann ve
riverdi, anasndan hi dom am a dnd.
* Sava peinde koan b tn Turanl yi
itler, bunun zerine G rasb'm stne yr
dler.

2070.

O rdunun merkezinde bulunan Gr

asb yle b ir nra att ki, onun korkusiyle g
ne ve ay titredi.
* Ok, yay ve keskin kl sesinden, d
m anlarn arasnda b ir kyam ettir koptu.
* B tn zafer M inuihr'in tarafn d a idi.
nk, dnyada onu herkes seviyordu.
* Sava gecenin karanl basp parlak
gne kayboluncaya kadar, bylece srd.

250

EHNAME

* Zam an byledir, b ir k arar zere git

mez; bazan iki ve elence ile, bazan kederle
geer.
2075.

* T ur ve Selm in gnlleri kederle tat

ve b ir gece basikm yapm ay dndler.
Gece geip de gndz olunca, sava
m ak iin kim se ortaya kmad. B u iki sava
eri, b ir harekette bulunm am ay uygun grd
ler.
Turun, Mlnulhrln eliyle lmesi

* Aydn gnn yars geince, h er iki sa

va erinin de gnleri kinle kzt ve b ir gece
baskn yapmay tasarladlar.
* A ralarnda konuup, ipe sapa gelmiyen b ir takm dnceler ileri srdler:
* "Geceleyin b ir baskn yaparak ov alan
kana boyayalm!" dediler.
2080.

* Gece bastrp d a gn ortad an kaybol

duu, ortal karanlk kaplad zaman,
* Bu iki zalim o rd u lan n hazrlyarak
baskna gemek istediler.

* -lerin gidiinden anlayan baz kim se

ler, koarak M inuihr'in yanna gidip b u d u n u n u
ona haber verdiler.
* ittiklerini ona anlatarak, ordusunu
hazr bulundurm asn sylediler.

EHNAME

251

* ok akilli olan M inuihr, sylenenleri

dinledikten sonra, b ir are dnmee ba
lad.
2085.

* O rdusunun kom utasn K arene b ra

karak kendisi pusuya girdi. Bu kahram an ko
m utan,
* Yanma sekin erlerden, cesur ve han
er kullanr yiitlerden otuz bin kiiyi de be
rab er ald.
* Setii pusu yerini savam ak iin uygun
ve svarilerini de savaa istekli grd.
* Geceleyin ortalk kararn ca Tur, ya
nndaki yz bin kii ile, savaa hazr olarak
ka geldi.
* Baskna girim ek arzusiyle askerleri
nin m zraklarn bulu tlara k ad ar ykselttii
srada,

2090.

* M inuihrin ordusunu da, nnde bay

ra, savaa hazr b ir halde buldu.
* Artk, savam aktan baka yaplacak
b ir i kalm am t. Askerin ortasnda b ir ta
knlktr koptu.
* Atlarn ayaklarndan kalkan tozlarla
havay b ir bulut kaplad. Bu bulutun ortasn
da imek gibi akan elik kllar
* Havay aydnlatyor ve yeryzn el
m as gibi yakyordu.

252

EHNAME

* Kllarn akrts insanlarn beyinle

rinde uulduyor, bulutlarn arasndan rzgr
ve ate savruluyordu.
2095.

* ik i ordu ok sert b ir savaa tutum u

lard. Yeryz, h er taraftan ykselen nralarla dolm utu.
* Simsiyah gecenin ve k atran yzl ova
nn ortasnda oklar, her taraftan, yam ur gibi
yayordu.
* Trklerin kom utan, iddetli b ir yel gi
bi, olanca sratiyle hcum lar yaparak Minuihrin ordusunu kltan geirmeye balad.
* Dnyay ele geirmek isteyen ve azgn
b ir file dnen K aren de, dkt kanlarla yer
yzn Nil deryasna evirdi.

* Kandan, ovann yz akan b ir dereye

dnd. Atlarn nralariyle de dnya feryatla
dolu.
2100.
* Bu karklk ve karlkl olarak b u
kin gtm e ve birbirini ldrm e iinde, ne a t
larda kuvvet, ne de insanlarda akl kald.
* Tam bu srada padiah kendisini pu
sudan darya att. Artk, T u run iki yan d a
evrilmi, kaacak yeri kalm am t.

(D

(1)
Nsha: * Sava erleri nn ve arkasn
kesmi ve yzlerini ona doru evirmilerdi.

EHNAME

253

* Atnn dizginini ekerek ban geri e

virince, ordusundan b ir g rltdr ykseldi.
* Bunun zerine M inuihr kkreyerek
onun peine dp hcum e tti ve,
* O zalime: "Dur, ey savam ak isteyen
zalim! Sen, bunca gnahsz insann ban by
le kesiyorsun da, zam an bunun intikm m sen
den almaz m sanyorsun?" dedi.
2105.

* Ve srtna b ir m zrak saplaynca, T u run elindeki haner yere dt.

* M inuihr, bundan sonra, b ir rzgr
sratiyle gelip onu eyerin zerinden kaldrd
gibi yere a tt ve bylece yiitliin hakkn
vermi oldu.
* Bilmem ki felek, insanlara bu yery
znde lm den am an vermemekle ne dn
yor?
* Tur, b u hali grnce, ba dnd ve
talihinin artk tersine dndn anlad.
* B ir insan yllarca besler, ona hep iyi
lik gz ile bakar;
* Fakat onu byle em in kldktan sonra
gnn birinde yine zerine saldrr ve

2110.

* Onu tahtndan topram zerine indir

m ekten hi ekinmez.

254

* Ey karde, sen onun sevgisine aldan

m a, sana sonsuz m jdelerde de bulunsa yine
ona inanma!
* M inuihr, talihi ite byle kendisine
yaver olunca. T ur'un ban kesti.
* Ondan sonra da, kararghna dnp
geldi.
* Padiah F eriduna b ir m ektup yazarak,
savata olup bitenlerin hepsini anlatt.
2115.

* nce; yeryzn y aratan temizlik, g

zellik ve doruluk ss Tanrnn adn and ve
sonra szlerine ylece devam etti (1):
* "H erkesin yardm na koan Tanrya
krolsun! Skntl zam anlarda, dnyada on
dan baka kim seden b ir yardm gelmez.
* "H erkese doru yolu gsteren de, g
nlleri aan da, ebed olan da odur!
* "Ta ve grz ss yce Feriduna d a
sayglar olsun!
* "O; adalet, din, byklk, ta ve salta
n at taht kendisine yaraan b ir p ad iah tr (2).

(1) Nsha: Bu beyit u ekildedir: * "nce,

byle uyumu bir talihi uyandran Tanny vd."
(2)
Nsha: Bu beyit u ekildedir: "Adalet, din,
byklk, ad, hazine ve padiahlk onundur!"

EHNAME

255

(D
2120.

* Padiahlarn saadeti hep onun talihi

ne ve byklkleri d e onun tah tn a baldr
( 2).
* Ben, senin bykln sayesinde, Tu
ran lkesine geldim ve ordum u da oraya gt
rerek intikam alm ann yollarn aradm .
* ki gn iinde, gece gndz sren
byk sava yaptm .
* "D m anlar b ir gece baskn yapm ak
istediler. Biz de b una karlk pusu kurduk
ve intikam iin gereken tedbirleri aldk.
(3)
* "T ur'un b ir gece baskn yapm ak, ba
na k ar gc yetmedii iin b irtakm hileler
yapm ak niyetinde olduunu duym utum .

2125.

* "Ben de hem en onun arkasndan pu

suya yattm . Bylece, eline havadan baka b ir
ey gemedi.
(1) Nsha: * O, yeryzn ele geirmek istiyendir. Gnl aydn, dini temiz bir taht, ta ve mhr
ssdr.
(2) Nsha: "Padiahlarn saadeti yerine "b
tn doruluk."
(3) Nsha: Talihi tersine dnen, kt ili Turun
yz bin syari ile.

256

BHNAMH

* "Savatan vazgemek isteyince de, he

m en arkasndan yetitim .
* "Zrhna b ir m zrak sapladktan sonra,
rzgr sratiyle derhal yakalayp atnn eye
rinden aa aldm.
* Onu b ir ejd erh a gibi yerlere yuvarlyarak, o deersiz gvdesinden kafasn ayr
dm.
* imdi de o kelleyi dedem in huzuruna
gndereceim. Selm e kar yapacam sava
ta da harikalar gstereceim!
2130.
* "O nasl padiah re in ban kesip
onu altn b ir tab u tu n iine h o r b ir ekilde koydu,
* "Ona nasl hi acm ad ve T anrdan
da utanm ad ise, Tanr da intikam alm ak iin
beni onun bana m usallat etti.
* "O nasl re'in cann ald ise, ben de
ylece onun cann vcudundan ayracam ,
hanm ann sndreceim!
* "Onun bam d a b ir m zran ucunda
yine sana gnderecek, yreindeki kederin d
m lerini zeceim.
* "K ardelerinin yaa en byk olan
Selm 'in iini bitirm ek iin, b ir kurdun koyu
nun zerine saldrm as gibi saldracam.

257

EHNAME

135.

* "Selm in yeri denizin dibi, yahut gk

teki lker yldz bile olsa,
* "Onu peneme geirip kafasn gvde
sinden ayracam ve aslanlarn azn onun
iicuduna kefen yapacam !"
* M ektupta, bylece h er eyi an lattk tan
sonra, sratli b ir atly yola kard.
* Eli, Feridun'a kar duyduu utanla
yz kzararak, geldi.
* in padiahnn kesik ban ran pa
diahna nasl vereceini, dnyordu.
140.
* nk b ir oul doru yoldan ne ka
d a r ayrlm olursa olsun, onun lm baba
snn yreini yine yakar.
* Fakat T ur'un suu ok bykt ve bu
nun iin de hibir zr dilemedii gibi, ondan
intikam isteyen de gen b ir yiitti.

(D
* Bu m ektubun zerine Feridun, Minuihre diu Tanrdan saadetler diledi.
Karen'in Elnan lcaiegini alma

* Selm, sava yerinden gele/ haberlerle,

talih yldzn k arartan uursuzluu ren
m iti.
(1) Nsha: * Gzel yzl eli geldi, Tur'un ba
n Feridunun nne koydu.
ehname I. F. 17

258

EHNAME

(2)

* Bozguna uranan yerin gerisinde, te

pesi gklere ykselen bir kale vard.
2145.

# Selin, zamann kararszln dnerek

bu kaleye snmak istedi.
* Minuihr, eer Selm sava yerinden
kaarsa
* Elnan kalesine snacan dnd
ve: En iyisi, onun yolunu kesmektir.
* Eer geride deniz kalesine giderse,
artk kimse onu yerinden oynatamaz.
* Bu kale yle bir kaledir ki tepesi bu
lutlara kadar ykselmi ve temelleri de byk
bir ustalkla suyun dibine atlmtr.

2150.

* Orada eit eit hazineler ve malze

me mevcuttur. st o kadar yksektir ki Hma kuunun kanad glgesini zerine salmtr.
* Benim iin yaplacak ey; hemen bu
nun aresine bakmak ve atmn zengisine aya
m basarak dizginlerine sarlmaktr! dedi.
* Ve bu dncelerini Karen'e anlatarak
ona btn srlarn at.
(2) Nsha: * Selm, kardeinin lm ile inledi;
zamann yapt ktlkle zld, deta cansz bir
hale geldi.

EHNAME

259

* Karen, ahn szlerini dinledikten son

ra ona dedi ki: "Ey iyilik (1) isteyen ulu kii!
* "Padiah, uygun bulduu takdirde, sa
va erlerinden kurulmu byk bir orduyu bu
kulunun komutasna versin.
* "Ben, onun savamak veya kamak iin
alaca btn tedbirleri nlerim!
* "Yalnz, bu i iin, Padiahn Hma
yun Bayra ile Turun yz lzmdr.
* "Bunlar, mutlaka benim yanmda bu
lunmal. Ben, orduyu o kaleye sokmak iin,
hemen imdi bir are aramaya koyulacam.
* "Bu karanlk gecede Grasbla (2) be
raber yola kacam. Kim olursa olsun, bu
srlar kimseye syleme!"
(D

* Hepsi nl ve sava grm erlerden

alt bin kii seti.
* Hava abanoz gibi kararnca, fillerin
srtna davullar yklediler.
(1) Nsha "yilik yerine "kin."
(2) Nsha: Grasb'la beraber yok.
(1) Nsha: * Minuihr ona: "Dndn do
ru, haydi git, Allah yardmcn olsun! dedi.

260

EHNAME

* Btn nl sava erleri, karadan, de

niz yolunu tuttular.
(2)

* Karen orduyu ruy'a teslim ederek

onlara: Ben, kim olduumu saklyacam.
* Ben eli imiim gibi kale muhafznn
yanna giderek, o yzkteki mhr ona gs
tereceim.
* Bylece kaleye girmeyi baardktan
sonra, bayra ap meneke renkli klcm
parlatacam.
2165.

* Ben barmaya baladm myd, siz

hemen kaleye doru yryn! dedi.
* Orduyu, deniz kysnda brakarak, as
lanlar bile yenen ruy a teslim etti.
* Kendisi gidip kaleye kt; muhafzla
konuup yz gsterdikten sonra,
* Ona yle syledi: Ben, Turun ya
nndan geliyorum. O, bana: Hi durmadan,
nefes bile almadan
* Kale muhafzna git, benim tarafm
dan ona: Gece gndz rahat brak! de.
(2) Nsha: * Erlerle kahramanlar kalenin yan
na varnca.

EHNAME

2170.

261

* ''Ona sevi ve dert arkada ol, ka

leyi sen de koru, daima uyank bulun;
* ''Eer padiah Minuihr kendi bayra
nn altnda kaleye asker gnderirse,
* "kiniz el birlii yapn; yle umuyo
rum ki, kuvvetinizle onun ordusunu bozguna
uratabileceksiniz!'' dedi.
* Kale muhafz, onun bu szlerini din
leyip de yzkteki mhr grnce,
* Kalenin kaps alverdi. Muhafz, g
rne aldand, iin iyzn kavrayamad.

2175.

# u sz eri dihka'nm syledii sze bak.

"Kendi kalbindeki srr saklayan, bakalarnn
srlarn grebilir.
* "ster saadet, ister felket olsun, dai
ma beraber mzakere edelim!" dedi.
* Muhafz ve savaa susam olan Karen,
beraberce, kalenin stne ktlar.
* Biri kafasnda kaleyi nasl zaptedecei dncesi ile, biri de hibir eyden haberi
olmyarak her taraf gezdiler. Komutann gn
l, kalenin zapt iin areler aramaya hazr
lanmt.

262

EHNAME

* Muhafz, bu yabancnn sevgisini do

ru sand; bylece, hem kendi cannn, hem de
kaleyi yele verdi.
2180.

* Cesur bir kaplan (1), yavrusuna yle

demitir: Ey keskin peneli, birok hnerler
sahibi yavrum!
* etin, g ilerde bilmeden, anlama
dan, birdenbire atlma! Acele etme, bak, iin
ban, sonunu gr ve dn!
* Yabanc bir adamn tatl szlerine,
bilhassa savaa ait olan ve insan mahup ede
bilecek ilerde
* "nanma! O szleri dn, bir pusuya
dmekten kendini koru; sz ne olursa olsun,
onun iyzn anlamaa al!"
* Bak keskin zekl, byk bir adam bi
le, gzel grnen bir iin iyzn inceleme
dii,

2185.

* Dmann hilesini hi dnmedii

iin, bir kaleyi yele verdi!
* Sabah olunca, sava isteyen Karen,
bayra bir ay hlesi gibi at.
* Ve bararak onu ruya ve o kkre
mi kahramanlara gsterdi.
(1) Nsha: Cesur bir kaplan yerine "bir cenk
kaplan."

EHNAME

263

* ruy, bayra grnce o yiide doru

yryerek
* Kalenin kapsn tuttu ve ieride bu
lunan komutanlarn balarna kandan birer
ta giydirdi.
190.

* Bir taraftan Karen, bir taraftan da ruy, dmanlarn denizle kllarnn atei ara
snda baraktlar.
* Gne gn ortasna geldii zaman
ne kaleden, ne de muhafzlardan bir eser kal
mamt.
* Yalnz ucu bulutlara dayanan bir du
man grnyordu. Ne kale vard, ne de de
nizde bir gemi!
* Havada dolaan eyler, sadece, ate pa
rltlar, rzgr, sava erlerinin nralar ve fer
yatlard..
* Parlak gne batt zaman kale, ova
ile birdi.

195.

* Dmanlardan on iki bin kii ldr

dler. Kara duman, ykselmekte devam edi
yordu.
* Denizin yz kararm, ovann yz
de bir kan nehrine dnmt.
* Kadnlarla ocuklar komutann huzu
runa gelip ona yalvardlar, aman istediler.

264

EHNAME

* Karen de, padiahn zaferine sayg gs

terip, hepsinin cann balad.
Dahhkin torunu Kky'un hcumu

* Hep sava isteyen Karen, ordan kalkt,

padiah Minuihr'in yanna geldi.
2200.

* Btn yaptklarn ve savan nasl

getiini bu yeni padiaha anlatt
Minuihr, onu takdir ederek: "Grzn,
atn ve atnn eyeri sensiz kalmasn!
* "Sen gittikten sonra, karmza yeni
bir ordu peyda oldu; ortaya nl ve intikam
peinde koan yeni bir adam daha kt.

(D
* "ittiime gre bu Dahhk'in torunu,
uursuz Kky olacak.
* "nl ve azl atllardan toplanm, yz
bin kiilik bir ordu ile bize hcum etti.
2205.

* "Ve, savalarda aslanlar gibi den,

birka cesur erimizi ldrd.
* "imdi, Selm de savamak sevdasn
dadr; nk Dej Hoht Kenk'ten, yanna bir
yardmc geldi.
* "Bunun kuvveti ye savamaktan ylmyan bir sava devi olduunu sylyorlar.

EHNAME

265

* "Ortaya yeni kt iin onu henz snayamadm, u ar grzmle lsn ala

madm.
* "Bir daha bizimle savamaya gelirse
onu teraziye vururum!" dedi.
2210.

# Karen ona: "Savata, senin gibi yii

din nne kim kabilir?
* "Bu adam bir kaplan bile olsa, senin
le savaacan dnnce, korkudan para
lanr.
* "Kky 'kimmi ve neci oluyormu?
Bu dnyada sana denk olabilecek kimse var
m?
* "Bu garip ie imdi ben u temiz ak
lmla ve u temiz yreimle yle -bir are bu
laym ki,
* "Bundan sonra Dej Hoht Kent 'kale
sinden Kky gibi deersiz bir herif bir daha
bizimle savamaya gelemesin!" dedi.

2215.

* Bunun zerine o, dnyaca mehur olein

padiah ona: Sen bu i iin gnln zme!
* "imdiye kadar yaptn hcumlardan,
orduyu onlara kadar gtrmekten, intikam pe
inde uramaktan yorulmusundur.
* "Sava sras imdi benim; ey, eleri
iinde sekin olan yiit, sen artk biraz din
len!" dedi

266

EHNAME

* Ve demesiyle beraber, otandan da

boru sesleri ykseliverdi.
* Atllarn kaldrdklar tozlarla davul
larn sesinden, gkyz katran, yeryz de
abanoz gibi karard.
2220.

* Kllarn demiri, grzler ve mzraklar

hep canl idiler sanki.
* Mtemadiyen, her taraftan vur! tut!
sesleri ykseliyor, hava, atlan oklarn kanadlariyle bir kartal kanadn andryordu.
* Sava erlerinin kana bulanm olan
peneleri kllarnn kabzalarna yapm kal
mt, kara bulutlardan da damla damla kan
damlyordu.
* Yeryz dalga dalga dalgalanacak ve
bu dalgalar da gklere ykselecek gibiydi.

(D
#Komutan Kky, bir nra atarak, erkek
bir dev gibi sava alanna kt.
2225.

* Minuihr de, elinde bir Hint klc ol

duu halde, ordusunun saflar arasndan sy
rlarak onun karsna geldi.
(1) Nsha: * Karlkl dizilen askerlerle rt
len toprak, bir zencinin yzne dnd.
* Sava isteyen padiah da, iki safn arasndan,
Kky'a doru yneldi.

EHNAME

267

* Bu srada her ikisi birden yle bir na

ra attlar ki, onlarn iddetiyle dalar para
land ve herkes korktu.
* Kky, padiahnn beline yle bir
mzrak saplad ki, padiahn bandaki klh
bile onun iddetinden salland.
* Ve zrh da yrtlarak, temiz vcudu
meydana kt.
* Buna karlk padiah da onun boynu
na yle bir kl indirdi ki, zrhn parampara
etti.
2230.

* ki sava, le st gne tam tepe

lerinden yeryzn aydnlatncaya kadar d
vtler.
* Mtemadiyen kaplanlar gibi kaptlar,
kan ve topra birbirine kartrdlar.
* Gne, u dnen gn zerinde iler
ledike, bunlarn birbirlerine saldrmalar da
ha ok kzt ve hatt haddini at.
* Padiah Minuihr'in bu uzun sren sa
vatan artk can sklmt. Ayaklar ve dizle
riyle atnn kamn sktrd ve kendisini toparlyaraik yle bir pene att ki,
* Kkyu tam kemerinden yakalad ve
yakalamasiyle birlikte o fil gvdeli yiidi aa
almas bir oldu.

268

2235.

EHNAME

* Onu, kzgn topran zerine bitkin

bir halde atarak, klc ile gsn yard.
* Bylece, o Arap yiidi savaa olan is
tei yznden mahvolup gitti; sanki, bu kt
gn grmek iin domutu.
am'n, Zlin ii iin mbitlere danmas

* Kky da ldkten sonra, Bat padi

ahnn beli krlm oldu, gvenecek kimsesi
kalmad.
* Artk intikam almak sevdasndan ister
istemez vazgeti ve kamaya balyarak ka
lenin yolunu tuttu.
* O derin denizin kysna yaklat za
man, ortalkta, gemi diye bir ey gremedi.
2240.

# Beri yandan da, Minuihr'in kzgn er

leri onun peine dmlerdi.
* Fakat ova ller ve yarallarla o ka
dar dolmutu ki, oradan gemek ok g bir
iti.
* Kin ve kzgnlk iinde olan yeni pa
diah, hzl koan bir ata atlad
* Ye zerindeki zrhtan rty atarak,
ordunun kaldrd toz ynlarnn ortasna
doru atn srd.
* Rum padiahnn yanna yaklanca,
ona hiddetle bard: Ey, uursuz zlim! dedi.

EHNAME

2245.

269

* "Sen, ta urunda kardeini ldrdn

ve bylece birka ta sahibi de oldun; hl
bu seirtmen ne iin?
* "Sana, ite ben de bir tala bir taht
getirdim. O ulu aa artk yemiini verdi.
* "Bykln tacndan niin kayor
sun? Feridun sana ssl bir taht hazrlad.
* "Yemiini veren aa, senin diktiin
aatr. Kucan, imdi onun yemileriyle do
lacak!
* "Eer bu yemi bir diken ise onu eken
sen, diken deil de Pemian kuma ise onu
bken de sen".

2250.

* Minuihr bir yandan bunlar sylyor,

bir yandan da atn sryordu. Nihayet ona
iyiden iyiye yaklat ve
* Boynuna bir kl indirince vcudunu
iki para etti.
* Emir verdi, kafasn bir mzraa ta
kp havaya kaldrdlar.
* Bu hali gren erler, o yiidin bazusuna
ve gcne ap kaldlar.
* Bunun zerine, Selm'in erleri, bir kar
frtnasiyle darmadan olmu bir koyun s
rs gibi, daldlar.

270

2255.

EHNAME

* Blk blk olup sapa yollara sapt

lar, ovaya ve dalardaki maaralara katlar.
* lerinde, gzel sz syleyen, akll ve
aydn dnceli bir adam vard.
* Ona yalvardlar ve padiah Minuihr'in
huzurunda ordunun ricalarna tercman ol
masn istediler.
* T ki o desin ki: "Biz, hepimiz kk
adamlarz. Senin buyruun olmadan yeryzn
de bir kar yere sahip olamayz;
* "Bazlarmzn hayvanlar, bazlarm
zn da tarlas ve evi var.

2260.

* "Bizim bu savaa gelmemiz kendi is

teimizle deildir. Biz, padiahn emriyle, bi
rer er olarak bu savaa girdik, yoksa bir kin
peinde kotuumuz iin deil.
* "imdi de padiahn kuluyuz, ona uy
mak iin ba eiyoruz.
* "isterse bizden de intikamn alp ka
nmz dkebilir. Bizim ona kar koyacak g
cmz yok.