Professional Documents
Culture Documents
TOPRAK SOLARZASYONU
Solarizasyon, yeterince nemlendirilmi toprakta uygun bir dnemde, mallama yolu ile
fiziksel, kimyasal, biyolojik ve sl deiimler oluturabilen hidrotermal bir dezenfeksiyon yntemidir.
Dier bir ifade ile toprak solarizasyonu, gne enerjisi araclyla, topran stlmas ve pastrize
edilmesi amacyla, yln scak gnlerinde bir veya iki ay sre ile topran plastikle rtlmesi ilemidir.
Solarizasyonun en fazla bilinen etki mekanizmas, fungus, bakteri ve nematod patojenlerini ieren
toprak kaynakl hastalklarn ve yabani tohumlarn termal inaktivasyon yolu ile azaltlmasdr. Bu ilem
40 C-60C arasnda deien toprak scaklklarnda gereklemektedir. Tm bu deimelerin bitki
geliimini olumlu ynde etkileyebilecei ve bitkilerde verim artna neden olabilecei de
belirtilmektedir. Toprak solarizasyonu basit, kimyasal olmayan, toksik madde iermeyen, tehlikesiz ve
ekonomik olarak bugn iin btn tarm alanlarnda olmasa bile, en azndan, birim alandan yksek
gelir amalayan yetitirme koullarnda (zellikle sera, akta sebze ve fidanlk gibi alanlarda)
uygulanmas nerilebilecek bir yntemdir. 50-55 Cde birok protein moleklnn denatre olduu
(paraland) bilinmektedir. Bylece solarizasyon uygulanan topraktaki yabanc ot tohumlar ve
zararl etmenler canlln yitirmektedir. Buna karlk toprakta bulunan faydal mikroorganizmalarn
ounlukla yksek sya daha tolerant olduu belirlenmitir. Bu balamda solarizasyon,
sterilizasyondan farkl olarak zararl etmenlerin topraktaki younluklarn belirli lde azaltan bir
dezenfeksiyon yntemdir.
Neden Toprak Solarizasyonu?
Bilindii zere kltr bitkilerinde zararlara sebep olan nemli hastalk etmenleri ve
nematodlarn birou ve yabanc ot tohumlar toprak kaynakldr. Bu toprak kkenli etmenlerle
mcadelede iki seenek vardr. Birincisi son derece zehirli baz kimyasal maddelerin topraa
uygulanmasdr ki bu yntemin evre ve insan sal asndan son derece riskli neticeleri vardr.
Bunlarn banda hedef d canllarn bu zehirli kimyasallardan zarar grmesi ve doada kaybolmayan
bu maddelerin bir ekilde insana geri dnmesi gelmektedir. kinci seenek ise zehirli bir kimyasal
madde kullanmakszn daha ok fiziksel parametrelerden yararlanlarak uygulanan yntemlerdir.
Bunlarn ierisinde solarizasyon, buharla sterilizasyon, infra-red ve mikrodalga uygulamas gibi
yntemler yer almaktadr. Ancak bunlar ierisinde de hem maliyet hem de evresel etki anlamnda n
plana kan yntem solarizasyondur.
Solarizasyon, toprak kkenli pek ok zararl etmeni etkisiz hale getirmesinin yan sra toprak
kimyasn da etkileyerek, zlebilir besin maddelerinin miktarnda arta neden olmaktadr. Bu art
bazen yle seviyelere kmaktadr ki topraa ilave gbre vermeye gerek kalmaz. Bu sayede kimyasal
gbre kullanm azaltlm olur. Solarizasyonun etkisi, solarizasyonda kullanlan rt malzemesinin
zelliine, uygulama zaman, sresi ve yntemine bal olarak deimektedir.
eklenebilmektedir. Bunlardan biri gnein s enerjisi tayan kzl tesi dalgalarn absorbe eden
(tutan) ve bylece rtnn sera etkisini (stma) artran maddelerdir. kincisi, su buharnn
younlamasn nleyen maddelerdir. Bilindii zere plastik, su geirgenlii sfra yakn olan bir
materyaldir. Bu nedenle solarizasyon amacyla toprak yzeyine serilen rtlerin altnda damlalar
halinde younlaan su buhar, gne nlarn byk oranda geri yanstmaktadr. Bu da rtden
beklenen verimin tam olarak alnamamasna neden olmaktadr. Bu sorun plastiin ierisine eklenen
ve suyun damlalar halinde younlamasn nleyen baz maddeler yardmyla byk oranda
zlmtr. Bu zellik sayesinde, solarizasyon ileminde gne nn penetrasyonu (girii)
maksimum dzeyde olmaktadr. Dier taraftan ince rtlerin, kaln rtlere oranla topra daha fazla
stt belirlenmitir. Ancak bu durumda da rtnn delinme riski artmaktadr. Solarizasyon rtleri
serilirken mmkn olduunca gergin olmal ve kenarlar hava almayacak ekilde topraa
gmlmelidir. Serme srasnda ya da daha sonra oluan delik ya da yrtklar hzla kapatlmaldr.
rtler mmkn olduunca geni alan kapatacak ekilde tek para (yekpare) olmaldr.
Solarizasyonla birlikte kombine edilecek baz uygulamalar solarizasyonun etkinliini
artrmaktadr. rnein hayvan gbresi, yeil gbre, biyosidal etkisi olan baz bitki paralar (turp ve
hardal trleri gibi) ve kompost gibi materyallerin topraa kartrldktan sonra solarizasyon ileminin
yaplmas baar ansn artrmaktadr. Yine ok bulak sahalarda toprak dezenfeksiyonu iin
kullanlan pestisitler (tarm ilalar) solarizasyonla kombine edilirlerse, nerilen dozlarn yarsnda
veya daha altnda etkili sonu alnabilir.
Trkiye koullarnda solarizasyon uygulamas, Ege ve Akdenizin sahile yakn blgeleri ile
Gneydou Anadolu Blgesinde ve yaz aylar ok scak geen mikro klimalarda baarl sonu
verebilir. Dier blgelerimizin gnelenme sreleri ve ortalama scaklklar gz nne alndnda,
etkin bir solarizasyon iin yeterli olmadklar grlr. Solarizasyon ilemi yln en scak dneminde
(Temmuz-Austos) ve en az drt hafta sreyle yaplmaldr. Solarizasyon sresinin uzatlmas baar
ansn artrr.
Solarizasyondan sonra toprak, byk lde dezenfekte olduu iin yeni bulamalara hassas
hale gelir. Bu nedenle dardan getirilen toprak, gbre ve fide gibi materyallerin temizliinden ve
salndan emin olunmaldr. Solarizasyonda kullanlan rt materyali eer tekrar kullanlmayacaksa
srdrlebilir atk ynetimi kurallarna uygun ekilde deerlendirilmelidir.
Doru uygulandnda en az kimyasal mcadele kadar baarl sonu veren solarizasyon
ynteminin, zellikle ekonomik getirisi yksek kltr bitkilerinde daha da yaygnlatrlmas, hem
tketicilerin sal, hem de kimyasal girdilerin azaltlmas noktasnda byk nem arz etmektedir.
izelge 4.1.den grld zere, maksimum toprak scaklna 32 C ile 0,08 mmlik saydam
polietilen rt altnda ve bunu srasyla 29C ile 0,08 mm siyah, 28C ile 0,30 mm saydam, 27,5C ile
0,30 mm siyah polietilen rtler altndaki scaklklar izlemitir. En dk scaklk deerleri ise hibir
plastik materyalle kaplanmayan kontrol parsellerinden (19-22,5C) elde edilmitir. Saydam plastik
altndaki toprak scaklnda kontrole gre % 33, siyah plastik materyale gre ise yaklak olarak % 25
daha fazla art olduu saptanmtr. Ayn ekilde ince plastik materyal altnda kaln plastie gre % 9,
kontrole gre ise % 35 orannda daha yksek scaklk deerleri elde edilmitir.
izelge 4.2den de grld gibi, maksimum toprak scaklna 27,75C ile yine 0,08 mm kalnlktaki
saydam polietilen rt altnda ulalrken, bunu srasyla 26,67C ile 0,08 mm kalnlktaki siyah,
25,57C ile 0,30 mm kalnlktaki saydam ve 24,83C ile 0,30 mm kalnlktaki siyah polietilen
materyaller izlemitir. En dk scaklk deerleri ise, hibir plastik materyalle kaplanmayan kontrol
parsellerinden (18-20C) elde edilmitir. Saydam ve siyah plastik materyaller ile kontrole gre srasyla
toprak scaklnda yaklak olarak % 29, 5 ile % 25,5lik bir art saland saptanmtr. Benzer
ekilde 0,08 mm kalnlktaki plastik materyallerin 0,30 mm kalnlktaki plastik materyale gre % 7,
kontrole gre ise % 32 orannda toprak scaklnda bir art salad istatistiksel olarak da
belirlenmitir.
Solarizasyon sonrasnda 0-15 ve 15-30 cm toprak derinliinde uygulamalara bal olarak topran
fiziksel, kimyasal ve bitki besin madde miktarlarnda meydana gelen deiimler izelge 5.1 ve 5.2'de
verilmitir. Topraklarn pH deerlerinde her iki derinlikte de uygulamalar arasnda istatistiki bir
farkllk grlmezken, suda eriyebilir toplam tuz miktarlar 0-15 cm derinlikte uygulamalara bal
olarak bir deiim gstermitir. 0.08 ve 0.30 mm siyah polietilen rtl parsellerde tuz miktar
artmtr. Aratrma topraklarnda incelenen bir dier kriter olan organik madde miktar sadece st
toprak tabakasnda (0-15 cm) solarizasyon uygulamalarndan istatistiki anlamda etkilenmitir. 0.08
mm saydam ve siyah polietilen uygulamalarnda organik madde miktar, kontrol ve dier
uygulamalara oranla daha yksek saptanmtr.
Aratrmada bitki besin maddesi olarak incelenen tm element miktarlar uygulamalara bal olarak
istatistiki anlamda deiim gstermitir. 0-15 cm derinlikte en yksek toplam N ve alnabilir P
miktarlar 0.08 mm siyah polietilenle rtl parsellerde belirlenmitir. Bu derinliklerde kontrol
parselde (rtsz) solarizasyon sonrasnda bir azalma grlrken, polietilen kapl tm parsellerde
toplam N ve alnabilir P miktarlar solarizasyon sonras artmtr. Benzer sonular 15-30 cm
derinlikteki topraklarda da ortaya kmtr. Topraklarn alnabilir K miktarlar solarizasyon sonrasnda
kontrol dahil tm uygulamalarda artmtr. En yksek alnabilir K miktar 0-15 cm toprak derinlii iin
0.08 mm siyah ve 0.3 mm siyah, 15-30 cm derinlik iin ise 0.08 mm siyah polietilen kapl topraklarda
saptanmtr. Solarizasyonla en fazla miktar artan element Ca olmutur. Solarizayon ncesine oranla
kontrol dahil tm uygulamalarda alnabilir Ca miktarlar her iki derinlikte de nemli oranlarda
artmtr. Alnabilir Mg ve Na miktarlar ise solarizasyondan sonra kontrol dahil tm uygulamalarda
solarizason ncesine oranla azalmtr. Bu durum her iki derinlikte de saptanmtr. Bu sonular Mg ve
Na elementlerinin scaklk art ile suda erimeyen bileikler oluturduunu akla getirmektedir.
Aratrmada incelenen dier elementler olan alnabilir Fe, Cu, Zn ve Mn miktarlar her iki derinlikte de
solarizasyonla artmtr. Bu elementlerde genellikle en yksek deerler 0.08 mm siyah polietilen kapl
topraklarda ortaya kmtr.
Etkin bir solarizasyon ileminin gerekletirilebilmesi iin mmkn olduu kadar ince polietilen
materyalin kullanlmas gerektii ve toprak scaklnn arttrlmasnda saydam polietilen materyalin,
siyah materyale gre daha etkili olduu bu aratrma ile aka grlmtr.
Solarizasyonun topran fiziksel ve kimyasal zellikleri ile bitki besin elementleri asndan da baz
deiimlere neden olabilecei ortaya konmutur. Solarizasyon sonrasnda zellikle st toprak
tabakasnda toplam-N, alnabilir P, K, Ca, Fe, Cu, Zn, Mn ve organik madde miktarnda artlar
gzlenmitir. Bunlar arzu edilen, olumlu, bitkisel retime faydal gelimelerdir. Solar snmaya bal
olarak eriyebilir besin maddelerindeki (inorganik N formlar, deiebilir P ve K, yarayl katyonlar ve
znebilir organik madde) arttan kaynaklanan bitki geliimi ve verim artlar birok aratrmada
saptanmtr. Solarizasyon sonrasnda toprak pH'snda nemli bir deiiklik ortaya kmazken, suda
znebilir toplam tuz miktar artmtr.
4. SOLARZASYONUN UYGULANII
4.1. Uygulama yaplacak alan, nce 30-40 cm. derinlie kadar ilenmeli, kesekleri krlmal
sonra tesviyesi yaplmaldr.
4.2. Isnn iletkenliini arttrmak amacyla toprak 40-50 cm. derinlie kadar kark, salma,
yamurlama ve damlama sulama sistemlerinden biriyle sulanmaldr.
4.3. Toprak, tava gelince dzgn bir yzey oluturmak iin stten bastrlmal, 0,025-1
mm.kalnlnda deliksiz, effaf polietilen rt ile kapatlmaldr. Bu srada toprak ve rt arasnda,
hava keseleri olumamasna, rtnn gergin durmasna ve toprak yzeyinin rt ile temasnn
salanmasna zen gsterilmelidir. rt kenarlar, nceden alm karklar iine iyice gmlmelidir.
4.4. Uygulama sresince topran nemli kalmas nemlidir. rt kenarlar, iyice kapatldnda
topran yapsna da bal olarak uygulama sresince toprak nemini koruyabilir. Gerekirse rtler
kaldrlarak tekrar sulama yaplmal ve hemen rtlmelidir.
4.5. Uygulama sresi, genellikle 4-6 hafta olmakla birlikte, scaa dayankl olan veya topran
derinliklerinde yaayabilen baz hastalk etmenlerine (Fusarium spp., Phytophtora capsici. vb.) kar
etkinin arttrlmas iin, sre 8-10 hafta kadar uzatlabilmekte **** baz fmigantlarn dk veya yar
dozu uygulanarak iki yntem kombine edilmektedir.
4.6. Uygulama sona erdikten sonra, ksmen sterilize edilmi olan topraklar mikroorganizmalar
ynnden zayflamalar nedeniyle yeni bulamalara kar ok duyarl olduklarndan, dier alanlardan
tanacak toprak, su ve bulak fidelerle tekrar bulamamas iin gerekli zen gsterilmelidir.
ynnden olumlu deiiklikler (zlebilir bitki besin maddeleri ve organik madde miktarnn artmas
gibi) oluturduundan rn miktar ve kalitesini arttrmaktadr.