You are on page 1of 17

BienvenidoaLaLeyOnline

USUARIOIP
24112016

DESCARGAS
AYUDA
IRACHECKPOINT
CERRARSESION

Documento

Anlisismatemticoyjurdicodelafrmulaparacalcularlareparacinporincapacidad
(art.1746CCCN)
IrigoyenTesta,Matas
Publicadoen:RCCyC2016(noviembre),46
Sumario:I.Introduccin.II.Explicacindellafrmuladelvalorpresente.III.Algunascuestionessobrelasvariablesqueingresanenla
frmula.IV.Conclusiones.
CitaOnline:AR/DOC/3494/2016
Voces

I.Introduccin
ElnuevoCdigoCivilyComercialdelaNacin(enadelante,CCCN),recepcionaexplcitamenteelprincipiodereparacinplenaenelart.1740.
ARTCULO1740."Reparacinplena.Lareparacindeldaodebeserplena.Consisteenlarestitucindelasituacindeldamnificadoalestado
anterioralhechodaoso,seaporelpagoendinerooenespecie(...)".
TalcomoloexplicanRamnD.PizarroyCarlosG.Vallespinos,esteprincipioesunodelospilaresdenuestrosistemaderesponsabilidadcivilyla
CorteSupremadeJusticiasuelereferirsealcomounprincipioconstitucional.
"Ennuestrosistema,elprincipiodelareparacinplenaointegralesunadelasgrandescolumnassobrelasqueseasientaelsistemadela
responsabilidadcivil,apuntotalquenuestraCorteSupremadeJusticiasuelehacerreferenciaalcomo"elprincipioconstitucionaldelareparacin
integral"(CSJN,24/9/95,"PrezFredyc.FerrocarrilesArgentinos",JA,1998III,sntesis),elevndoloalplanodederechoconstitucional(art.33,
Const.Nacional),contodoloqueelloimplica,particularmentealahoradeestablecerlarazonabilidaddesuslimitacionesposibles(art.28,Const.
Nacional)."(1)
Consecuentemente,elacogimientoexplcitodeesteprincipio,esunejemploenelqueelnovelcdigo"innovaprofundamentealreceptarla
constitucionalizacindelderechoprivado".(2)
Esteprincipioconstitucionalde"reparacinplena"consisteenlarestitucindelasituacindeldamnificadoalestadoanterioralhechodaoso.Por
lotanto,laindemnizacinquelogreestareparacinnodebesersuperiorniinferioralimportequedejaaldamnificadoenesasituacinanterioral
hechodaoso.As,loexplicAtilioA.Alterini,quiencitandolosPrincipiosparalosContratosComercialesInternacionalesdeUnidroitmanifest:"la
reparacinnopuedesermayornimenoraldaopadecido,deformadeevitarunenriquecimientoounempobrecimientosincausa."(3)Una
indemnizacininfravalorada,quedejealdamnificadoenunasituacinpeor,nolograraunareparacinplena.Implicaraunempobrecimientosin
causa.Tampocosilodejaenunasituacinmejor,provocndoleunenriquecimientosincausa.
Elsiguienteartculo,1741,prescribecmodebeestimarselaindemnizacindelasconsecuenciasnopatrimonialesporlesionesainteresesno
reprobadosporelordenamientojurdico,aplicableporejemplo,entreotrossupuestos,alesionesoincapacidadpermanente,fsicaopsquica,totalo
parcial.
ARTCULO1741."Indemnizacindelasconsecuenciasnopatrimoniales.(...)Elmontodelaindemnizacindebefijarseponderandolas
satisfaccionessustitutivasycompensatoriasquepuedenprocurarlassumasreconocidas".
Eljuzgador,enestoscasos,debeponderarunmontoquetengaencuentalassatisfaccionessustitutivasycompensatoriasquepodranobtenerse
conesedinero,procurando,enloposible(arduatarea,porcierto),acercarsealareparacinplenaqueprescribeelart.1740CCCN,medianteuna
decisinrazonablementefundada(art.3CCCN).
Luego,elart.1746prescribecmodebecalcularselaindemnizacinporconsecuenciaspatrimoniales,especficamenteparaelcasodelesioneso
incapacidadpermanente,fsicaopsquica,totaloparcial.
ARTCULO1746."Indemnizacinporlesionesoincapacidadfsicaopsquica.Encasodelesionesoincapacidadpermanente,fsicaopsquica,
totaloparcial,laindemnizacindebeserevaluadamedianteladeterminacindeuncapital,detalmodoquesusrentascubranladisminucindela
aptituddeldamnificadopararealizaractividadesproductivasoeconmicamentevalorables,yqueseagotealtrminodelplazoenque
razonablementepudocontinuarrealizandotalesactividades(...)".
Sibienelart.1741CCCNofreceunapautagenricaparacalcularelrubrodedaosnopatrimoniales,elart.1746CCCN,especficamenteparalos
daospatrimoniales,adiferenciadelanterior,brindaunadirectrizmuyconcretaparalograrelimporteexacto(nimayornimenor),quecumplaconla
reparacinplenadedaospatrimoniales,conformeconelart.1740CCCN.As,lanormaprescribequedebedeterminarseuncapital(que,como
veremosmsadelante,podramosllamar"variableC"),detalmodoquesusrentascubranladisminucindelaaptituddeldamnificadopararealizar
actividadesproductivasoeconmicamentevalorables("variableA"),yqueseagotealtrminodelplazoenquerazonablementepudocontinuar

actividadesproductivasoeconmicamentevalorables("variableA"),yqueseagotealtrminodelplazoenquerazonablementepudocontinuar
realizandotalesactividades("variablen").
Dadoquesetratadeunclculocomplejoconvariablesinterrelacionadas,elempleodeunafrmuladelvalorpresentededaospatrimoniales
futuros,causadosporelhechodaoso,eslamejoralternativaposible(lamejor,aunquenoperfecta)paradarcumplimientodelart.3CCCN
(decisinrazonablementefundada)yart.1740CCCN(reparacinplenadelosdaospatrimoniales).
SiguiendoaHugoA.Acciarri,(4)talcomolohemosexplicadoenotrotrabajo,(5)elempleodefrmulasenestoscasos,presentaalmenoscuatro
importantesventajas,porsobreasualternativa,elleguajenatural:
"a)Lasfrmulasfacilitanylogranprecisinenlarealizacindeclculoscomplejosconvariablesinterrelacionadas.
b)Lasexpresionesmatemticasparaestosclculosaumentanlaseguridadjurdicayposibilitanquelaspartestenganmayorinformacinsobresus
derechosylogrenmsgilmenteacuerdosvoluntarios,sinnecesidaddeacudiraunjuez,parasudeterminacin.
c)Ellenguajesimblicoaportaclaridadalaargumentacinjurdica,posibilitandounmejorderechodedefensa(art.18delaConstitucinNacional).
d)Lasexpresionesmatemticasexteriorizan,paraunmejorderechodedefensa,lasdificultadesprobatoriastpicasenlaponderacindeestos
clculos,propiasdelaoperacinensmismayajenasalasfrmulasquesimplementelasponendemanifiesto.Comohemosexplicadoenotro
trabajo,losproblemasprobatoriossonjurdicosynomatemticosenocasionesesdifcildemostrarmediantepruebadirectalosvaloresdeciertas
variablesimplicadasenelrazonamientoexplcitocuandoestoacontezca,eljuezpodraceptarciertosvalorescomoacreditadosporpresunciones
hominis,apartirdeotroshechosadmitidosoprobados(indicios),dedondesepuedeinferirelvalorexaminado(talcomoseverifica,porejemplo,
conlacuantadeldaomoraloprdidadelachance)estosmismosinconvenientesprobatoriostambinseencuentranperodeformarecndita
enclculosfundadosenpremisas(leguajeretrico)quepretendenarribaralamismacuanta(...),sinexplicarnidejarrastrossobrelaoperacin
realizada."
Sinembargo,lafrmuladelvalorpresentededaosfuturos,presentaelinconvenientedenosersiempreentendidaydeah,muchasveces,
rechazada.Porlotanto,enlaprimerapartedeestetrabajonosfocalizaremosenexplicarloquesehaceexactamenteconestafrmula.Enla
segundaparteexplicaremoscuestionespuntualessobrelasvariables.Finalmente,ofreceremosconclusiones.
II.Explicacindellafrmuladelvalorpresente
II.1.Preferenciasobreeldinerorecibidohoy,enlugardemaana
Comoregla,preferimosrecibirhoyunmismoimporte,entrminosreales(querepresenteunacantidadfijadepoderadquisitivo),(6)quehacerlo
propio,dentrodeunosaos.Porejemplo,sinosdanaelegirentrerecibir$1.000.000hoyobien,elmismoimporte,entrminosreales,dentrode
diezaos,comoregla,preferiremoslaprimeraopcin.Esracionalhacerlo.Incluso,sinosofrecen$999.999hoytambinlopreferiramos,porms
queelimporteprometidodentrodediezaos,seasuperior,entrminosreales,en$1.As,podramosseguiraceptando$999.998,aunqueelmonto
futuroenunadcadaseasuperioren$2.Serafactiblebajarlaofertaactualhastalograrlaequivalenciaentreelvalorqueestamosdispuestosa
recibirhoyyelimportede$1.000.000queobtendramosdentrodediezaos.Esaequivalencia,estenfuncin,porejemplo,delarentabilidadque
unapersonapodraobtener(duranteunadcada)delimportequeseleentregueenelpresente.
Consecuentemente,afirmamosquesirecibimoshoy,pormediodeunasentencia,unpagoqueseesperabalograrenelfuturoyfuefrustradoporel
hechodaoso,entonces,paranosobreestimarelimporteyrealizarunaindemnizacinexacta(nimsnimenos)querestituyaaldamnificadoala
mismasituacinpatrimonialquetenaprevioaleventodaoso,sedeberapagaralgomenoshoy(valorpresente),encomparacinconelmonto
futuro.Encasocontrario,existiraunareparacin"imperfecta"(contrariaalaprescripcindelart.1740CCCN),queimplicaraunenriquecimientosin
causaporeserubropatrimonialafavordeldemandanteyunempobrecimientosincausacontraeldemandado.(7)
II.2.Anlisisdelafrmuladelvalorpresente
II.2.1.Cumplimientodelaprescripcindelart.1746CCCN
Imaginemosqueunapersonaesindiferenteentre,porunlado,recibirhoyunaindemnizacinde$188,61,obien,porelotrolado,unarenta,en
trminosreales,de$100anuales,durantedosaos.Enotrostrminos,elvalorpresentedeesarentapordosperodos,paraesapersona,esde
$188,61.Entonces,comoexplicaremosseguidamente,podramosdetectarquelarentabilidadpura,(8)quelapersonaproyectaesdel4%anual.
Ejemplificando,sihoylapersonainvierte$188,61(C)al4%anual(i),tendraalcabodeunao$100pararetirar,yreinvertirelremanente,yas
obtenernuevamentedentrodedosaosotros$100,paraextraer,agotndoseaselcapital.
Loanteriorlopodemosdemostrarmatemticamenteconestafrmula:

Donde:
A=Valorfuturo
C=Valorpresentedelcapital
i=Tasadeinters
Silapersonarecibecomoreparacin$188,61,lospuedeinvertiral4%anualyalcabodeunaotendr$196,15.

Sialfinaldelprimeraoretiralaanualidadquehubiesecobrado($100),sieleventoquelolesionnohubieseocurrido,entonces,lequedaran
exclusivamente$96,15parareinvertirlosporunaoms.Deestamaneraalosdosaosobtendraotros$100,queeselequivalentealasegunda

anualidadqueesperabacobrar,previoalsucesoperjudicial.

Porlotanto,con$188,61selogracumplirconlaprescripcindelart.1746CCCN:determinauncapitalde$188,61,detalmodoquesusrentas(al
4%anual)cubranladisminucindelaaptituddeldamnificadopararealizaractividadesproductivasoeconmicamentevalorables(dosrentas
anualesde$100cadauna),yqueseagotealtrminodelplazoenquerazonablementepudocontinuarrealizandotalesactividades(esdecir,enel
plazodeaos).
II.2.2.Construccindelafrmuladelvalorpresente
II.2.2.1.Explicacindesdelosvalorespresentes
Parapoderrealizarelrazonamientoanteriordemanerasencilla,tuvimosquedetectar,enprimerlugar,culeraelvalorpresente($188,61)dedos
anualidadessucesivasde$100,aunatasadedescuentodel4%.
Paraaveriguareseimporteexacto,sumamoselvalorpresentedecadaunadeesasanualidadesporseparado.Paraesto,partimosdelafrmula[1],
osuequivalente,sacandofactorcomnC:(9)

Estafrmulasepuedereescribircomounamsgenrica(agregandolavariable"n",esdecirelnmerodeperiodosacomputar).(10)As,
lograramosencontrarelvalorfuturo(A)deunimportequerecibiramosnosoloenelao1,sinotambinenelao2(odentrodecualquierotroao
posterior):

Donde:
A=Valorfuturo
C=Valorpresentedelcapital
i=Tasadeinters
n=Nmerodeperiodos
Comolodemostraremosseguidamente,conformeconnuestroejemplo,laanualidadfuturade$100(A)querecibiramosdentrodeunao(n=1),
conunintersdedescuentodel4%(i),poseeunvalorpresente(C)de$96,15(msexactamente,contresdecimaleses$96,154).Reemplazando
lasvariablesporlosvaloresmencionados,verificamosestaafirmacin.

Porotraparte,bajoelmismoejemplo,laanualidadde$100(A)queobtendramosdentrodedosaos(n=2),conelmismointers(4%)(11),tiene
unvalorpresente(C)de$92,46(contresdecimales,es$92,456).Loverificamos.

As,sisumamoscadaunodeesosvalorespresentes,obtenemoselvaloractualtotalconelqueiniciamosnuestroejemplo:$188,61(96,154+
92,456=188,610).
II.2.2.2.Explicacindesdelosvaloresfuturos
Dadoqueensedejudicialprecisamentedesconocemoselvalorpresente(C)de,porejemplo,gananciasdejadasdepercibir(A)(quespodemos
saberoestimar,segnloscasos),entonces,podramosdespejarlavariableCdelaecuacin[2],paraaveriguarsuimporte.Dadoque(1+i)est
multiplicandoenunodesustrminos,lapasamosalotroladodividiendo,para"despejar"C(dejamossolaestavariableenelprimertrminodela
ecuacin):

Deestamanera,confirmamosquelaprimeraanualidadde$100(aunao,n=1)tieneunvalorpresente(C)de$96,15(contresdecimales:
$96,154).

Tambin,quelasegundaanualidadde$100,adosaos(n=2),poseeunvalorpresentede$92,46.

Porlotanto,conestafrmula,(12)corroboramosqueelvalorpresentedeambasanualidadeses$188,61.

Sipretendemosrealizarunclculoconmsanualidades,podramosseguiragregandovalorespresentesdeanualidadesfuturasennuestra
ecuacin.Porejemplo,concuatroanualidadesde$100elvalorpresenteserade$362,99.

NotemosenlaFigura1quecuantomsalejadaestlaanualidadde$100(n=4),menoressuvalorpresente($85,48),porqueledescontamos
durantemsperodoselintersdedescuento(durante4aos).Yviceversalaanualidadde$100dentrodesolounao(n=1),eslaquetiene
mayorvaloractual($96,15),porqueledescontamosporunsoloperiodo(unao).
As,siqueremoscalcularelvalorpresentedeunarentaperpetua(porejemplo,bonosdeungobiernoqueofreceuningresoanualfijo
indefinidamente),deberamosagregarennuestraecuacininfinitasanualidades:

Esteclculoseraeterno.Sinembargo,dadoquesabemosquecuantomssealejalaanualidadconrespectoahoy,menosvaldrasuvalor
presente,entonces,enalgnmomentoalejadodichoimportetenderacero.Deestamanera,unarenta"infinita"tieneunvalorpresente"finito".Por
lotanto,enlugardesumarelvaloractualdecadaanualidadhastaquetiendaacero,existenatajosquefacilitanelclculodelosvalorespresentes

derentasconstantesperpetuas.Operandoalgebraicamentelafrmula[3]seobtienelasiguienteexpresinmatemticaequivalente.(13)Por
ejemplo,elvaloractual(C)deunarentaperpetuade$100es$2.500.

Claramenteentribunales,seguramentenosedarancasosdeindemnizacionesporlasprdidasderentasfuturasinfinitas,paraelcasodelesiones
oincapacidadpermanentedepersonashumanas.Sencillamenteporqueestasvctimasposeenunavidafinita.
Sinembargo,paracalcularelvalorpresentedeunarentaconstantenoperpetuadelargaduracin,porejemplo,durante35aos,sedebera
ponderarysumarelvaloractualdecadaunadelas35anualidades.

Estaoperacinaritmticaesengorrosaporlacantidaddeperodosquecomprende.Parasimplificarla,hacemosunclculofcil:serestanentres,
dosrentasconstantesnoperpetuasquecomienzanendistintosperodos.Sabiendoqueunarentaconstanteperpetuade$100quecomienzaenel
ao1tieneelvalorpresentede$2.500(recordemoslaecuacin[5]),lerestamoselvalorpresentedeotrarentaconstanteperpetuade$100,que
comienceenelperodosiguientealao35,paraobtenerelresultadobuscado(rentaconstantenoperpetuade$100queinicieenelao1ytermine
enelao35).

Pasamosaexplicarlograficado(Figura2).Larentaperpetuacuyoprimerpagoserealizaenelao1,estrepresentadaporlaprimeraflechaquese
iniciaenelao1ysuperalos35aos(n+1).Suvalorpresentees$2.500(recordemossuclculoconlafrmula[5]).
Luego,segraficaconunasegundaflecha,unarentaperpetuaquecomienzaluegodelos35aos(n+1)ycontinaeneltiempo.Suvalorpresente
es$633,54ysecalculadeestamanera:

Ahoralerestamosesteimportealaprimerarentaperpetuayelresultadoesunarentaconstantenoperpetuaquevadesdeelao1hastaelao35.
EstrepresentadaconunarectaalfinaldelaFigura2,consupuntodeorigenenelao1ysupuntofinalenelaon(ennuestroejemplo,seraen
elao35).Suvalorpresentees$1.866,46ysecalculaas:

Estafrmulaesequivalentealaempleadaen1978yconocidacomola"frmulaVuoto",talcomolodemostraremosseguidamente.Desdelafrmula
[5]podemossacarfactorcomndelavariableA/iyobtener:

Adems,podramosestarinteresadosensepararlasvariablesA/iparadejarlavariableA(valorfuturo)sinotraqueladivida.

Enotrostrabajos,encoautoraconAcciarri,hemosdemostradoquetodaslasfrmulasaplicadasporlosjuzgadosytribunalesargentinosantesdela
vigenciadelnuevoCdigoCivilyComercialsurgendeysonporlotantoequivalentesalallamadafrmulaVuoto.Paraellectorinteresadoen
profundizarsobreestatemtica,nosremitimosaesostrabajos.(14)
II.2.2.3.ProblemadelafrmulaVuoto:rentaconstante
II.2.2.3.1.SolucinpropuestaenMndez
EnelcasoMndez(15)elTribunalutilizalafrmulaanterior(Vuoto),peroacudeaunafrmulaauxiliar(osubfrmula)paracalcularla"variableA"
deaquellafrmula(gananciaafectadaparacadaperodo).ElTribunalprocurasortearlacrticaquerealizalaCorteSupremadeJusticiadela
Nacin,enelcasoArstegui(16):lafrmulaVuotoesparacalcularelvalorpresentedeunarentaconstantequecongelaelingresodelavctima,sin
permitirtenerencuentaeventualesmejorassalarialesfuturas.
As,elTribunalaceptalacrticadelaCorteyofreceunasolucin.Adems,manifIestaquesibienelingresopodraaumentar,tambinpodra
disminuiroaundesaparecer.Cualquierdecisinjudicialserapuramenteconjetural.Noobstante,sepodrapresumirquecuantomenosedadtena
lavctimaalmomentodelhechodaoso,mayorprobabilidadtenademejorarsusingresosenelfuturo,probabilidadquevadisminuyendoamedida
quecumpleaos,hastasus60aosdeedad,cuandosesueleestabilizarensuempleoysalarios.As,proponeutilizarunafrmulaauxiliarpara
calcularlosingresosfuturos,querecojaesaidea.
ElTribunalloexplicadeestamanera:
"Ellucrocesante(art.1086,partefinal,CCiv.)tambinesmonetario,aunquemsaleatorio(...)Estapartedeldaoeslaquepretendemedirla
frmula"Vuoto":..hay...unaobservacinexterna,recogidaporelfallo"Arstegui",acercadelaeleccindelasvariables:quelafrmulacongelael
ingresodelavctima,paraelobjetivodecalcularlaindemnizacin,enelmomentodeldao,sintomarencuentalachanceoperspectivademejora

delingresofuturoqueseguramenteeldaohabrdisminuido.Estoesexacto.Ahorabien,enesteaspectopuedesealarsequenoessalanica
circunstancia,msomenosaleatoria,quepuedeincidirenlacorrespondenciaentreelresarcimientoyelverdaderolucrocesante.Tambines
posiblequedichoingresodisminuyaoaundesaparezca:lavctima,denohabersufridoeldaocuyasconsecuenciassejuzgan,noslopodra
mejorardefortunasinotambinsufrirotrodaoposterioroaunfallecer(...)Ciertoesque,cuantomenoreslaedaddelavctima,sonmsprobables
ensuconjuntolaseventualidadesfavorablesquelasdesfavorables.Esposibleestimarqueaproximadamentealos60aosdeedadeltrabajador
mediohaculminadosudesarrollolaboralysuingresosehayaestabilizadohaciaelfuturo.Estascircunstancias,enacatamientoalodispuestoporla
Corteen"Arstegui"yteniendoencuentalosfactoresaleatoriosprecedentementemencionados(perspectivasdemejorayriesgodedesempleo),
puedentomarseencuentamediantelasiguientefrmula,detalmodoqueladisminucindelaescalareflejelareduccindelaprobabilidadde
mejorasrespectodelasopuestas,hastaelpuntoenelquepuedaestimarseprobablelaestabilizacindelingreso.Ingresoacomputar=ingreso
actualx60/edad(topede60aos)..."[Eldestacadonospertenece].
Enprimerlugar,sedebedestacarqueelTribunalexteriorizaelrazonamientomedianteunafrmula,parabrindarlaposibilidaddesu
cuestionamientoposterior.Sidirectamentehubieseocultadocmollegasuconviccinparaarribaralimportedelavariableencuestin(variable
A),entonces,impediraunadecuadoderechodedefensa(art.18CN)ysuposterioranlisisdesdelacienciajurdica.
Ensegundolugar,esconvenienteadvertirqusehacematemticamenteconesafrmulaauxiliar.As,silapersonatena20aosalmomentodel
hechodaoso,eljuzgadormultiplicarasuingresoporelmltiplo3.Porejemplo,sisuingresoactualalmomentodeldaoerade$250,elvalordela
variableAserde$750(250x3=750).
Pasamosaexplicarlo.ReescribimoslafrmulaauxiliarparalavariableAdelafrmulaVuoto(enelcasoMndez).

Donde:
A=Valorfuturo
Ingreso=ingresoactual
60=60
Edad(tope60aos)=edadalmomentodelhechodaoso,coneltopemximode60aos(esdecir,sitena20aos,seincorpora20,30aos,30,
perositena62aos,secolocaeltopede60).
Entonces,reemplazandolosimportesdenuestroejemplo,porlasvariablesdelafrmulaauxiliar,obtenemos:

Notemosque60dividido20es3porlotanto,loqueestamoshaciendoenlaprctica,cuandolavctimatenga20aos,estriplicarsuingresopara
calcularelvalordelavariableA(queluegoingresaenlafrmulaVuoto).

Porotraparte,silavctimatena30aosalmomentodelhechodaoso,seemplearaelmltiplo2paraaumentarsusingresos.

Atentoaque60dividido30es2,susingresosactualesquedaranduplicadosyelvalordelavariableAsera$500.

Porsupuesto,podramosseguirconesterazonamiento,hastallegaralaedadde60aos.Porejemplo,silavctimatena40aos,elmltiplosera
1,5(60/40=1,5),50aos,elmltiplosera1,2(50/60=1,2),etc.Finalmente,situviese60omsaos,elmltiploes1(60/60=1)enesteltimocaso,el
valordeA,noaumentara(dadoquetodonmeromultiplicadopor1dacomoresultadoelmismonmero).
NotemosqueelmltiploqueaumentalavariableAbajaamedidaquelavctimaseamayoryseneutralizansusefectoscuandollegaa60aos.Esto
esexactamenteloqueelTribunalmanifiestaquerealizarconsufrmulaauxiliar:explicaqueefectuarelclculomedianteesa"(...)frmula,detal
modoqueladisminucindelaescalareflejelareduccindelaprobabilidaddemejorasrespectodelasopuestas,hastaelpuntoenelquepueda
estimarseprobablelaestabilizacindelingreso[60aos]."
Porsupuesto,sepodracuestionarqueelpromedioponderadodelossalariosparauntrabajadormedioenelmercadoargentino,noseajustaal
supuestocontempladoen"Mndez",alnosereltriplepara20aosnideldoblepara30aos.Sinembargo,nosepuedecriticarqueeljuzgador
hayaexteriorizadosurazonamientoenelcasosentenciado,garantizandoelderechodedefensaenjuicio(art.18CN)ysuposterioranlisisdesde
lacienciajurdica.Deahsugranvalor.
Ahoraanalicemossiesigualincorporarelpromedioponderadodesusfuturosingresosobien,aadiresosaumentos,sifuesefactible,
paulatinamenteconformecomosehubiesenpercibidoenelfuturo.SiguiendoelrazonamientoenMndez,imaginemosquesabemosqueun
trabajadorde30aosquecobra$250almomentodelhechodaoso(quequedaconincapacidadabsolutaypermanente),hubieseaumentado
inmediatamentesusueldo,entrminosreales,concertezahasta$390durantelosprximos13aos(aumentodel56%,hastalos43aos),hasta
$510,lossubsiguientes13aos(nuevoaumentodel30%,hastalos56aos)yhasta$600,durantelosltimos13aosproductivos(ltimoaumento
del18%,hastasus60aos,ysemantieneestablehastasutopedeedadproductiva,verbigracia,hastasus69aos,segnlaprofesindelafectado,
ennuestroejemplo).
SicalculamoselimportequedeberamosincorporarparalavariableA,conlafrmulaauxiliardeMndez,nosdara$500(recordemoselclculo
[6]).
Porotraparte,elpromedioponderadodeesosingresostambines$500(duranteuntercio,1/3,delperodode39aos,gana$390,otrotercio,$510
yotrotercio,$600).

Sinembargo,cuandocalculamoslosvalorespresentesdeambossupuestos,esdecir,unarentaconstante$500portresperiodosobien,tresrentas
desigualesde$390,$510y$600,suresultadoesdiferente,comoloveremosseguidamente.
Parasimplificarlaexposicin,calcularemosexclusivamentetresperiodos,peropodramoshacerloengruposde13aoscomoseexplicar
seguidamente.As,advertimosqueelvalorpresentedetresanualidadesconstantesde$500es$1.387,55.

Sinembargo,elvalorpresentedetresrentasdesiguales,respectivamente,de$390,$510y$600esinferior:$1.379,92.

Laexplicacinmatemticaesquealosimportesmayores($600)lodescontamosmsperiodosquealosimportesmenores($390),cuestinqueno
sucedeconincorporardirectamenteunpromedioponderadodeesosingresos,dadoqueelvalorsiempreserelmismo($500).Sibienladiferencia
parecemodestaconlosnmerospequeosutilizadosparanuestroejemplo,noloseracuandousamosvaloresmayoresoperiodosmsaltos,como
explicaremosseguidamente.
II.2.2.3.2.Solucinpropuestaconunanuevaplanilladeclculo
Cmopodramos,entonces,operarmatemticamenteincorporandounarentanoconstante,deformasencilla?Lasolucinmssimpleserauna
planilladeclculoquepermitarealizaresosingresos.Asloadelantamoselmismoao(2008)enquetuvolugarelcasoMndez(17)yloreiteramos
msrecientemente,(18)entrabajospublicadosencoutoraconAcciarri:
"Estaposibilidad[utilizarlafrmulaauxiliardeMndez],enrealidadconstituyeunaaproximacin.Sepuedeganarenexactitudmedianteuna
sencilladivisindelperodoencuestinentramosquecapten,paracadaunodeellos,sisetratadeunarentaconstante,crecienteodecreciente.
Dadoelestadodelatecnologadisponibleresultasencilloprogramarunaplanilladeclculosobrelasbasesmatemticasquereseamospara
captarestetipodeefectosconlamayorexactituddeseable.Loscasosposiblessonvariados:enalgunasactividadeslaantigedadgeneraun
incrementoparacadaaosucesivo,sincotamxima,perocadaperodomensualdeeseaoesconstante.Paraotras,elincrementoderivadodela
antigedadcrecehastaunacotamximayluegosemantieneconstante.Paraotras(tpicamente,paralosprofesionalesliberales)esesperableque
losingresoscrezcanhastaciertopicoyluegodecrezcan,etc."
Porlotanto,seesperhastaqueelnuevoCdigoCivilyComercialentreenvigencia,paraqueunodenosotros,enestecasoAcciarri,(19)ofrezca
laproyectadaplanilladeclculo(Excel)ysuexplicacin,trabajorealizadoenelmarcodelProgramadeAnlisisEconmicodelDerechodela
UniversidadNacionaldelSur.Deestamanera,operandoconeseExcel,descubrimosque,connuestroprimerejemplo(deunpromedioponderado
delosaumentossalarialesde$500),daunvalorpresentede$9.792,24(veamoslaTabla1).Porotraparte,conelsegundoejemploobtenemosun
valorpresentede$9.113,96(Tabla2)(incorporandoaumentosparciales).

Notemosqueladiferenciaqueencontramosentreambosvalorespresentesesde$678,28($9.792,249.113,96=678,28).Sibienpareceun
nmeromenor,enrealidad,ennuestroejemplo,representaunimportemayoralsueldomximoqueeltrabajadorpodrahaberganadoduranteun
ao,entodasuvidaproductiva($600).Porlotanto,esadiferenciaessignificativa.
Enconclusin,lacuantacalculadaconlafrmulaauxiliardeMndez,nocumplira,paranuestroejemplo,conladirectrizdelareparacinplenadel
art.1740delCCCN.Nolograraunareparacinexacta,querestituyaalamismasituacinpatrimonialdeldamnificadoalestadoanterioralhecho
daoso(art.1740),dadoquenoseagotaraaltrminodelplazoenquerazonablementepudocontinuarconlasactividadesproductivas(art.1746),
producindoseunenriquecimientoyunempobrecimientosincausa,respectivamente,afavordeldamandanteycontarioaldemandado.
II.2.2.3.3.Ventajaextradeoperarconlanuevaplanilladeclculo
OtradelasventajasdeoperarconelExcelmencionado,esquepermiteagregaraumentosdesueldosylaprobabilidaddequeesoocurra.Por
ejemplo,siseentiendequelapersonaganaba$250almomentodelhechodaoso,peroqueaumentarasusueldoinmediatamente,concerteza,
durantelosprximostreceaoshasta$390.Entonces,susueldoesperadoporeseperodoesde$390(100%390).Sinembargo,siparalos
prximosaumentosnoexistecertezayseestimaquepodradarseconunaprobabilidaddel50%,entonces,elsueldoesperadoparaelsiguiente
periodode13aosserade$450.Esdecirenun50%deloscasosmantiene390yenelotroaumentaa510(50%390+50%510=450).Luego,
esesueldoesperadode450,podravolveraaumentarhasta600,conotro50%deprobabilidad,porlotanto,elsueldoesperadoparaelltimotramo
serade525(50%450+50%600=525).Porsupuesto,eloperadordederechopodrahaberingresadoenelExceldirectamente,paraelsegundo
tramo,$450y100%deprobabilidad,yparaeltercertramo,$525y100%deprobabilidad(previoarealizarlmismoelclculomentaldesueldos
esperados).Sinembargo,cuandonoexistecertezasobrelosaumentos,elExcelagilizalaoperacinpermitiendoqueelprogramaefectela
operacinporeljuzgador.
Finalmente,destacamos,laplanilladeclculotambinpermitepronosticarmermasdelsueldo,quepodratener,porejemplo,undeportista
profesional,cuyorendimientodecaeconsiderablemente,apartirdeciertaedad.Portodasestasventajasquenoestnenlasfrmulasquese
utilizabanprevioalavigenciadelnuevoCdigoCivilyComercial,estimamosconvenienteemplearelExcelqueestdisponibledeformagratuitaen
laweboficialdelaUniversidadNacionaldelSur,DepartamentodeDerecho,ProgramadeAnlisisEconmicodelDerecho,confeccionadopor
Acciarri.(20)
III.Algunascuestionessobrelasvariablesqueingresanenlafrmula
III.1.VariableA(valoresfuturos)
III.1.1.Rubrosindemnizatorios
Lafrmuladelvalorpresenteadmitecalcularcualquiertipodedaofuturo:lucrocesante,prdidadelachanceodaoemergente.
Eshabitualemplearlaparaellucrocesante(futuro),esdecirel"beneficioeconmicoesperadodeacuerdoalaprobabilidadobjetivadesu
obtencin",quefuedejadodepercibirporcausadelhechodaoso(1738CCCN).Porejemplo,cuandountrabajadorperdigananciasfuturaspor
sufrirunadisminucindesuaptitudpararealizar"actividadesproductivas".Adems,susmejorassalarialestambinpodranincluirsedentrodeeste

rubro,siemprequeexistauna"probabilidadobjetiva"desuobtencin.
Porotraparte,estafrmulasepuedeutilizarparacalcularunaprdidadelachance(futura).Estaprdidaes"indemnizableenlamedidaenquesu
contingenciasearazonableyguardeunaadecuadarelacindecausalidadconelhechogenerador"(1739CCCN).Porejemplo,sepodra
considerarquelosaumentosdesueldonotienenuna"probabilidadobjetiva"paraclasificarloscomolucrocesantey,consecuentemente,selos
reconocecomoprdidadelachance.Porsupuesto,sedebemultiplicarenlafrmulaelaumentosalarialporlaprobabilidad(contingencia
razonable)desuobtencin.
Finalmente,estafrmulapuedeestimartambinundaoemergente(futuro)"prdidaodisminucindelpatrimoniodelavctima",porcausadel
eventoantijurdico(art.1738CCCN).Porejemplo,siunapersonaeraamaoamodecasaysufreunaincapacidadpermanentequeleimpide
continuarconesaslabores,entonces,tendrunadisminucindesuaptitudpararealizar"actividadeseconmicamentevalorables"(art.1746
CCCN).Esdecir,cuandodebacontrar,enelfuturo,esosserviciossustitutivosenelmercadodetrabajo,experimentarundetrimentopatrimonial.
Porclaridadexpositivayfavorecerelderechodedefensa(art.18delaConstitucinNacional)sepodrarealizarunaoperacinporseparadopara
cadarubroindemnizatorio.Sinembargo,laplanilladeclculoExcelcomentada,evitarealizardosclculosdiferentescuandoseopereconunlucro
cesanteporsalarioscadosyprdidadelachanceporsuseventualesaumentos,dadoquesiemprebrindainformacindesagregadasobreel
clculodelvalorpresentecorrespondientealsueldoinicial("IndemnizacinVPingresoinicialconstante")y,segncorresponda,aquldelos
incrementosprobables("IndemnizacinVPincrementosprobables").
III.1.2.Tareashogareas
Comoexplicamosprecedentemente,sibienlastareashogareasnoposeenunaremuneracinexplcita,constituyen"actividadeseconmicamente
valorables"ytambindebenserreparadasconformeconelart.1746CCCN.Estaspodranserelnicorubropatrimonialindemnizable(verbigracia,
amaoamodecasa,conexclusividad)obien,enconjuntoconladisminucindelaaptitudpararealizar"actividadesproductivas"(cuandoel
damnificadorealizabalastareasdesuhogaryotrotrabajoremunerado,yluegodelhechoperjudicial,nopuedecontinuarlas).Enestoscasos,el
topemximoparaelcmputodelavariable"n"podravariar,porejemplo,unohastalaedadproductivayotrohastalaesperanzadevida
(respectivamente,paraactividadeslaboralesytareashogareas).

Porotraparte,enprincipio,habraqueelegirunsalarioalto,parapersonaldeserviciodomsticoexperimentado,quesirvacomosueldode
referencia.Adiferenciadeunsalariomnimovitalymvil(S.M.V.M.)ounsalariomedio,comoregla,aquellaremuneracinseralaquemejor
sustituyaalanecesariaparacontratarunapersonaconexperienciayquetengaincentivospararealizarlastareasdomsticas,comosifuesela
vctimaparasupropiohogar.As,selograraunacompensacinperfecta(art.1740CCCN),querestituyaaldamnificadoalestadoanteriordelhecho
daoso.Porsupuesto,estaregladelaexperienciadeberacederantelaacreditacindeunasituacindiferente,paraelcasoparticular,porejemplo,
sisepruebaqueeldamnificadoeraunapersonaquedescuidabalosquehaceresdesupropiohogar(as,cualquiertrabajador,conunsalario

sisepruebaqueeldamnificadoeraunapersonaquedescuidabalosquehaceresdesupropiohogar(as,cualquiertrabajador,conunsalario
mnimoestaraencondicionesdeigualarlacalidaddeltrabajohogareoqueefectuaba).
Imaginemosahoraquelavctima,juntoconsupareja,decididejarsuprofesindemdico,quegeneraba$40.000mensuales,paradedicarseal
hogar,entreotros,alcuidadodeunhijoencomn.Enotrostrminos,lavctimavaloracomomnimorealizarlaslaboreshogareaspropias,sin
delegarloenotrapersona,enelimportede$40.000,valordesucostodeoportunidadenelmercadolaboral(encasocontrario,hubieseejercidosu
profesin,pagadosolo$15.000,porejemplo,porserviciosdomsticosyobtenidounahorrode$25.000).
Enestecaso,enprincipio,elsueldobaseparaelclculodeberaser$15.000(valordemercadodelservicio)yno$40.000(costodeoportunidaddel
damnificado).Encasocontrario,seestaracompensandoun"daopatrimonialpropio"yno"daopatrimonialcomn."
SiguiendoaPizarroyVallespinos,eldaocomneselqueexperimentaracualquierpersonaquesufreunperjuiciodelmismotipo(valorde
mercado),mientrasqueeldaopropio,eselsufridoespecficamenteporestapersonaporsuscaractersticasocircunstanciasespeciales(costode
oportunidad).
Losautoresloexplicanas:
"Daocomnesaquelquecualquierpersonahabraexperimentadoarazdelincumplimiento,conformealcursonormalyordinariodelascosas.
As,sisepierdeunajoyaprestadaparaserlucidaporunamodeloenundesfile,eldaocomnestardadoporelvalorcorrienteodereposicinde
lamisma.Eldaopropioeselquesufreunacreedordeterminado,enfuncindelascircunstanciasquelesonparticularesenelcasoconcreto.Enel
ejemplodado,lajoyarepresentabaunrecuerdodefamilia,conelconsiguienteperjuiciodeafeccinquederivadesuprdidasloparaelacreedor."
(21)
Yagregan:
"Enprincipio,eldaocomnessiempreresarcible.Eldaopropio,encambio,sloesindemnizablecuandofueseconocidooconocibleporel
deudoraltiempodecontraerlaobligacin."(22)
Enotrostrminos,segnelcursonaturalyordinariodelascosas(teoradelacausalidadadecuada,art.1727CCCN),enprincipio,elnicodao
indemnizableseranlosdaospatrimonialescomunes($15.000)ynolospropios($40.000),exceptocuandoestosltimosfuesenconocidoso
conociblesporeldaadorensupuestosderesponsabilidadextracontractual(art.1726CCCN:consecuenciamediataprevisible),alocasionarel
dao,obien,ensupuestosderesponsabilidadcontractual(arts.1726y1728CCCN),cuandofueseconocidooconocible,almomentocontraerla
obligacin(encasodeculpaoresponsabilidadobjetiva)oalmomentodelincumplimiento(encasodedolooculpagrave).
Porsupuesto,silapersonaestabamomentneamenteacargodetareasdelhogar,conexclusividad,hastaquesushijos,porejemplo,comiencenel
jardnmaternal,yluegoproyectabareincorporarseasuanteriorempleode$40.000,entonces,sepodrareclamar$15.000duranteesosaos(en
conceptodedaoemergente)y$40.000deahparaadelante(comolucrocesantey/oprdidadelachance,segnseanlascircunstancias
particularesdelcaso).
III.2.Edadtopeparaelclculo(variablen)
Enelcaso"Mndez"tambinseelevalaedadtopeparaelclculodelaindemnizacin(paraestimarselavariable"n").Sepasade65aos(resuelto
porelmismoTribunalenelcaso"Vuoto")a75aos.Elfallorefleja,entrminosaproximados,unaumentodelaesperanzadevidaenArgentina
desdeelcaso"Vuoto"(1978),queerade65,61aos(parahombres),alcaso"Mndez"(2008),queerade75,17aos(enconjunto,parahombresy
mujeres).(23)
Apartirde"Mndez",otrasjurisdiccionescomienzantambinaelevareltopedelclculohasta75aos,comosifueraalgoinamovible(antes65y
ahora75).Sinembargo,cuandolareferenciaparaeltopedelclculoeslaesperanzadevidadeunapersonaargentina,sedeberaajustar,aoa
ao,conformeaaquellosdatosexistentesaldictarsesentencia.Esarbitrario,sinfundamentorazonable(contrarioalart.3CCCN)sujetarnosa
estadsticasdelao2008(Mndez),comotampocoerarazonablequeenMndezsehubieseajustadoaaquellasdelao1978(Vuoto).Por
ejemplo,en2014laesperanzadevidaconjuntadehombresymujeresenArgentinayahabaalcanzadoa76,16aos(unaomsdeloquese
ponderen"Mndez",soloseisaosantes).Porlotantoeslabordeloperadordelderechoajustarcadasupuestoalaestadsticaquecorrespondaal
aodelasentencia.
Laesperanzadevidaquesetomedebeserdiferente,segnseaeldamnificado,varnomujer.Cuandoacudimosaestadsticas,advertimoscomo
hechonotorioqueaquelladelasmujeresessuperiorqueladeloshombres.As,nosedebetomarelvalorconjunto(promediado)delaesperanza
deambos,sino,paraserexactosconformeconelprincipiodereparacinplena(art.1740CCCN),aquelladeunhombreodeunamujer(segn
corresponda)porejemplo,sibiencomoyaseexpusolaesperanzadevidadehombresymujeresen2014esde76,16aos,aquellade
hombresesmenor,72,44aos,ylademujeresessuperior,80,06aos.(24)Porlotanto,cuandolaesperanzadevidaeslaquesetomacomo
parmetroobjetivoparacalcularlavariable"n",sedeberanaceptardistintoslmites,parahombreomujer.

Adems,esasesperanzasdevida,quesehantenidoenconsideracinhastaelpresente,sonesperanzasdevida"alnacer"sinembargo,se
deberaacudiratablasdeesperanzadevida(porsexo,devaronesomujeres)ysegngrupodeedadesdecirlaesperanzadevidaquetieneo
hubiesetenidoeldamnificadosegnsuedadalmomentodelasentencia(encasocontrario,sistemticamenteseestarasubvaluandoesta
esperanza).Porejemplo,sisabemosqueactualmentela"esperanzadevidaalnacer"deunhombreesde73aos(mediaquesurgedepersonas
quemuerenantes,duranteydespusdelos73aos),esonoimplicaquesuesperanzadevidacuandoyacumpli60aos,essolodetreceaos
ms,sinoquesuperior.Comoregla,amedidaquelaspersonasvancumpliendoaos,suesperanzadevidatotalaumentayparacalcular
correctamente"n"sedebeacudiraesastablasqueprevnesainformacinemprica.(25)
Adems,sifuesefactible,enlugardeacudiradatos,engeneral,paraArgentina,sedeberaanalizaraquelloscorrespondientesalaprovinciadonde
resideoresidaeldamnificado.Porejemplo,siresideenlaprovinciadeMendoza,podramosacudiralasiguienteinformacin.(26)

Fuente:DireccindeEstadsticaseInvestigacionesEconmicas(D.E.I.E.),MinisteriodeEconoma,InfraestructurayEnerga,GobiernodeMendoza.
SobrelabasedeCensosNacionalesdePoblacin1980,1991,2001,2010yregistrosdedefuncionesdelperodocorrespondiente.
Conformeconnuestroejemplo,notemosqueenlaltimacolumnadelaTabla4,encontramoslosdatosestadsticosparalaprovinciadeMendoza,
paralosaos20092011.Imaginemosquesedictaunasentenciaen2011yenesafechaeldamnificadomendocino,varn,tena60aos,entonces,
nohabraquetenerencuentasuesperanzadevidaalnacimiento(ceroaos:esperanzade73,37aos),sinoaquellacorrespondientealaedaddel
damnificado(entre6064aos)esdecir,de19,19aosms,luegodesus60aoscumplidos.Porlotanto,sieltopeanalizadosebasa
efectivamenteenlaesperanzadevida,sulmiteespecficoserade79aos(60+19,19=79,19).
Porsupuesto,todoloanteriorquedasujetoapruebaencontrario(presunciniuristantum),pudindoseacreditarenjuicioqueeldamnificado
presentaba,antesdelaccidente,unaesperanzasuperioroinferioralamediadelaspersonasdesuedad(enelltimocaso,verbigracia,poruna
enfermedadterminalacreditada).
III.3.Tasadedescuento(variablei)
III.3.1.Tasadeinterspura
Comoexplicamos,latasadedescuentoparacadaperiodo(variablei),ingresaanuestrafrmulademaneradecimalizada.Esdecir,sitomamosuna
tasadel4%,existeunarelacinde4sobre100,esdecir,4/100(4/100=0,04),porlotantosepuedereescribircomo0,04.
Estatasaes"pura":representalarentabilidadporcadaperiodo,quelavctimapodraobtenerporsobrelainflacin.Elmagistradopodraelegiruna
tasapuramenoromayor,segnloestimeconvenienteparaelcasojuzgado.Porejemplo,enelcasoVuotoseestimunatasadel6%yenMndez
del4%(engeneral,actualmenteunatasapuraentreel2%o4%,podramosconsiderarlarazonable).
Nodeberamosconfundirlaconunatasa"nominal",queincorporadentrodesuclculo,larentabilidadylainflacindelmismoperiodo.Enotras
palabras,sitenemosunatasapuraanualdel4%yunatasadeinflacinanualdel20%,entonces,latasanominalestaracercanaal24%.Para
simplificarlaexposicin,sesuelesumarambastasas,sinembargo,paraobtenerlatasanominalexacta,deberamosemplearestafrmula:

Reemplazandolosvaloresdenuestroejemplo,obtenemoslatasanominal(z),exacta,de24,8%.

Porotraparte,noexistiraningunadificultad,paraemplearunafrmulaqueincluyaunatasadeinflacin(g)yseempleunatasanominal(z),que
contrarresteeseaumentoinflacionario,paracalcularlosvalorespresentes.

Deestamanera,obtendremoselmismovalorpresentequeencontramosennuestroprimerejemplo.As,laanualidadde$100(aunao,n=1),con
g=20%yz=24,8%,sigueteniendounvalorpresentede$96,15.

Adems,lasegundaanualidadde$100,adosaos(n=2),tiene,nuevamente,elvalorpresentede$92,46.

Porlotanto,elvaloractualdeambasanualidadeses,otravez,$188,61.

Sinembargo,notienesentidosumarlainflacinporunlado(20%),paraluegodescontarlaconunatasadeldescuentonominal(24,8%).Dadoque
queremoscalcularelvalorpresentedevaloresfuturos,sielimportedemaanarecogelainflacin,necesariamentedeberamosdescontarla,para
obtenersuvaloractual,enunmomentoenquetodavanoocurrieseperiodoinflacionario.Adems,operandoconlafrmulaanteriornosobligara
apredecirlatasadeinflacin(variableg)paraluegotenerquedescontarla,conunatasanominal(variablez),quecontrarresteexactamentelos
efectosdelaprimera.
Seguidamente,demostramosmatemticamentelaafirmacinanterior.Reescribimoslafrmula[7]:

Reemplazamoslavariablez(tasanominal)porsuequivalente[6],entoncesobtenemos:

Comoeneldenominadorel1(uno)estrestandoysumandosimultneamente,entonces,secancelanmutuamente.

Eldenominador,queesunapotenciadeunproducto,lopodemosexpresartambincomoproductodepotenciasdesusdosfactores.

Dadoqueelfactor(1+g)loencontramosenelnumeradorytambineneldenominador(quelodivide),ambasexpresionessecancelanmutuamente.
As,obtenemoslafrmulaconquecomenzamostrabajandoaliniciodeesteartculo.

Lasventajasdelafrmulaanteriorporsobrelaecuacin[9],esqueevitatenerquepredecirlainflacinfuturadelpasyreduceposibleserroresde
clculopornocontrarrestarcorrectamenteconlavariablez(tasanominal),losaumentosinflacionariosincorporadosconlavariableg(tasade
inflacin).
III.3.2.Tasadeinterspuraycompuesta
Comoyalohemosexplicadoenotrostrabajos,(27)sisetrataderentasmensualesynoanuales,esrecomendableoperarmatemticamente
teniendoenconsideracinperodosmensuales.Deestamanera,seevitasubvalorarlaindemnizacinareclamar(C).Hoyenda,lasplanillasde
clculoExcelpermitenincorporarestaposibilidad,demanerasencilla(setomaningresosmensualesparalavariableAyseoperaconunatasade
interspuramensual,variablei).
Siasumimosqueexisteconsensojurisprudencialsobreuna"tasacompuesta"puraanual,del4%,casoMndez(odel6%,casoVuoto),esdecirque
secapitalizamensualmente,ysifinalmenteoperamosdemaneramensual,entonces,esrecomendablecalcularlatasapuramensualdedescuento
(equivalenteaesatasaanual)utilizandolasiguientefrmulaadicional:

Operandoconlafrmulaanterior,detectamosquelatasacompuestapuradel4%anualesequivalentealatasapuramensualdel0,3274%(ntese
quesihubisemosdirectamentedivididolatasaanualpor12[meses],comonormalmenteserealizaparasimplificarlaoperacin,nosarrojaraun
resultadolevementesuperior:0,3333%):

Asimismo,verbigracia,latasacompuestapuradel6%anualesequivalentealamismatasadel0,4868%mensual(nuevamente,sihubisemos
directamentedivididolatasapor12,elresultadoesalgomayor:0,5%):

IV.Conclusiones
Lafrmuladelvalorpresentedeunarentafutura,calculaexclusivamentecuntovalehoyunimportefuturo.Esoeslonicoquerealiza.Nadamsy
nadamenos.
Elempleodeestafrmulaeslamejoralternativaposible(nuncaperfecta)paralograrlassiguientesmandaslegislativas,aplicablesala
indemnizacindeconsecuenciaspatrimonialesfuturas,enelcasodelesionesoincapacidadpermanente,fsicaopsquica,totaloparcial:
1)Resolverlacuantificacinsometidaasujurisdiccinmedianteunadecisinrazonablementefundada(art.3CCCN).
2)Obtenerunareparacindeldaopatrimonialfuturoqueseaplenaesdecir,querestituyaaldamnificadoenlamismasituacin(nipeornimejor)
queestabaconanterioridadalhechodaoso(art.1740CCCN).
3)Lograrladeterminacinmsexactaposibledeuncapital(llamada"variableC"enlafrmula),detalmodoquesusrentascubranladisminucin
deaptituddeldamnificadopararealizaractividadesproductivasoeconmicamentevalorables("variableA"),yqueseagotealtrminodelplazoen
querazonablementepudocontinuarrealizandotalesactividades("variablen")(art.1746CCCN).
Entendercmoseconstruyeesafrmula,sirveparaquitarlemisticismoalclculo,descartarcrticaserradasyaceptarcrticasfundadas,queaportan
ideasenposdelmejorclculoposibleparaestasoperacionescomplejasconvariablesinterrelacionadas.
ElprincipalcuestionamientofundadoalallamadafrmulaVuotoesquecristalizalosingresosfuturosdeldamnificado.EnelcasoMndezsehace
unaingeniosapropuestaparasortearesalimitacin,apartirdeaumentarelingresodeldamnificado,pormediodeunpromedioponderadodesus
ingresosfuturos,queestenfuncindesuedad,almomentodelhechodaoso.Sibienestapodraserunabuenaaproximacinparaalgncaso
puntual,podramejorarsesencillamentelasolucin,paratodosloscasosquesedebanresolver.Paraesto,sepuedeutilizarlaplanilladeclculo
Excel,confeccionadaporAcciarri,laquepermiteagregardistintosingresosesperados,porcadaperiodoogrupodeperiodos,paracalcularelvalor
presentedeunarentanoconstante(oconstante)noperpetua.
EncuantoalavariableA(valorfuturo)delafrmuladelvalorpresente,podraincluirsecomosuvalor,elmontodecualquierdaopatrimonialfuturo
quesepretendaindemnizar(yaseaunlucrocesante,prdidadelachanceodaoemergente).Sisetratadetareashogareas,paralaamaoamo
decasa,enprincipio,sedeberautilizarcomosalariobasedelclculounaremuneracinalta,equivalentealoquecobrepersonaldeservicio
domsticoconexperiencia,paraquelapersonacontratadarealiceuntrabajodecalidad,comolohubieseefectuadolavctimaensupropiohogar.
Encuantoaltopeparaelclculo(variablen),cuandoseefectaenbaseaexpectativasdevida,debeponderaseconsultandotablasporsexo(de
varonesomujeres),porgrupodeedadesy,sifuesefactible,porprovincia.
Finalmente,conrelacinalatasadeinters(i)lamismaesunatasapura,esdecirlarentabilidadqueeldemandantepodraobtenerporsobrela
inflaciny,porlotanto,esinfundadalacrticaquelafrmulanolatieneenconsideracin.Siseoperaconrentasmensuales(ynoanuales)latasa
puracompuestamensualequivalentealaanual,debecalcularseconlafrmula[8].

(1)(1)PIZARRO,RamnD.yVALLESPINOS,CarlosG.,Obligaciones.Institucionesdederechoprivado,Tomo3,BuenosAires,EditorialHammurabi,
1999,p.183.
(2)(2)AnteproyectodeCdigoCivilyComercialdelaNacin.Fudamentos,2012,p.4,disponibleenlaweboficialNuevoCdigoCivilyComercial
delaNacin:http://www.nuevocodigocivil.com/wpcontent/uploads/2015/02/5FundamentosdelProyecto.pdf
(3)(3)ALTERINI,AtilioA.,"SolucionesdelProyectodeCdigoenmateriaderesponsabilidadcivil",LaLey30/07/2012,1LALEY2012D,1154
(documentodigital,p.3).
(4)(4)ACCIARRI,HugoA.,DebenEmplearseFrmulasParaCuantificarIncapacidades?"RevistadeResponsabilidadCivilySeguros,aoIX,N
V,mayode2007,p.924.
(5)(5)IRIGOYENTESTA,Matas,"ClculodelaCompensacinEconmicapordivorcioocesedeconvivencia",NmeroEspecialdeDerechoy
Economa,JurisprudenciaArgentina,AbeledoPerrot,2016,SJA2016/08/10,41JA2016III(AbeledoPerrotnAP/DOC/518/2016).Vasetambin:
ACCIARRI,HugoA.eIRIGOYENTESTA,Matas,"FrmulasEmpleadasporlaJurisprudenciaArgentinaparaCuantificarIndemnizacionespor
IncapacidadesyMuertes",LaLeyOnline,diciembrede2008.Disponibleen:http://www.laleyonline.com.ar(LitigaOnline:ResponsabilidadCivily
SegurosAsesorActuarialPericial:FrmulasIndemnizatoriasValorVida"SobrelasFrmulas")ACCIARRI,HugoA.,ElementosdeAnlisis
EconmicodelDerechodeDaos,ThomsonReutersLaLey,BuenosAires,2015.
(6)(6)Conlaexpresin"entrminosreales"nosreferimosaquelosimportesrepresentanunacantidadfijadepoderadquisitivo.Porejemplo,siel
importede$100querecibiremoshoyalcanzaparacomprarcincokilosdenaranjas,entonces,sirecibimosmaana$100,entrminosreales,
significaquemaanaobtendremoselmontonecesarioparacomprarlamismacantidaddenaranjas(cincokilos).
(7)(7)Porsupuesto,seraarbitrariosobreestimarelrubroporconsecuenciaspatrimoniales,porqueconsideramosquelasconsecuenciasno
patrimonialesnologranunacompensacinperfecta,oalainversa.Ajustarcadarubroporseparadolomscercanoposibleaunareparacinplena,
eslanicamaneradedarcumplimientoaunadecisinrazonablementefundada,enlostrminosdelart.3CCCN.Elanlisissobrecmoselogra
laindemnizacindeunaconsecuencianopatrimonial,lomscercanaposibleaunareparacinplena,excedeelobjetivodeestetrabajo.
(8)(8)Larentabilidadpuraesaquellaqueseobtieneporsobrelainflacin.Laexplicacindelinterspuro,sepuedeconsultarmsadelante,enel
apartado"3.3.1Tasadeinterspura".

apartado"3.3.1Tasadeinterspura".
(9)(9)SacandofactorcomnC,obtenemoslasiguienteequivalencia:
(10)(10)Laexplicacinmatemtica,paradosperodos,eslasiguiente.Elvalorfuturo(A)serigualalvalorpresente(C)+
elintersdelprimerao(Cxi)mselintersdelsegundoaoC+Cxi)xi.
A=C+(Cxi)+C+(Cxi)xi
SisesacafactorcomnC,obtenemos:
A=Cx(1i)+Cx(1+i)xi
Nuevamente,sacandofactorcomnC,tenemos:
A=Cx1+i)+(1+i)xi
Ahora,sacandofactorcomn(1+i)
A=Cx(1+i)x(1+i)
Entonces,paradosperodos,tenemosqueA=Cx(1+i)2
Generalizando,para"n"nmerodeperodos,obtenemoslasiguientefrmulaA=Cx(1+i)n
(11)(11)Setratadeinterscompuestoynodeinterssimple.Esdecir,elintersdelprimeraosecapitaliza,sumndosealcapitaloriginario,para
generarnuevosintereses.
(12)(12)Ennuestroejemplo,laestructuratemporaldelostiposdeintersesplana,esdecir,eltipodeinterspuroeselmismoconindependencia
delafechaenquesecobrelarenta(4%)porlotanto,laserieformadaporlostiposdeintersi1,i2,...,in,etc.puedesersustituidadirectamente
porlavariablei.Adems,comoestamostrabajandoconunarentaconstante,lavariablesA1,A2,...,An,etc.tomanelmismovalor($100)y,
consecuentemente,puedensersustituidasporlavariableA.
(13)(13)Setratadeinterscompuestoynodeinterssimple.Esdecir,elintersdelprimeraosecapitaliza,sumndosealcapitaloriginario,para
generarnuevosintereses
(14)(14)Msalldelasdistintasdenominaciones,todasaquellasfrmulassonunamismaynicafrmula(expresadasdemaneradiferente)para
obtenerelvalorpresentedeunarentaconstantenoperpetua.Vase:ACCIARRIeIRIGOYENTESTA,op.cit.,2008ACCIARRI,HugoA.eIRIGOYEN
TESTA,Matas,"Algunasacotacionessobrelasfrmulasparacuantificardaospersonales",RevistadeResponsabilidadCivilySeguros,LaLey,
AoXIIIN6Juniode2011,pgs.22a30RCyS2011VI,22ACCIARRI,HugoA.,op.cit.,2015.Vasetambin:"Vuoto,DalmeroS.yotroc.
AEGTelefunkenArgentinaS.A.I.C",C.Nac.Trab.,sala3,16/6/1978,TySSdeoctubrede1978.ElDerecho,t.81,p.312"Marshall,DanielA.
s/HomicidioCulposoDaosyPerjuicios",Trib.Sup.Just.Crdoba,salaPenal,(22/03/1984)JurisprudenciaArgentina,1985I214ZAVALADE
GONZLEZ,Matilde,Resarcimientodedaos,presupuestosyfuncionesdelderechodedaos,t.4,1edicin,BuenosAires,Ed.Hammurabi,1999,
p.495.EnlajurisdiccindeBahaBlanca,seladenomina"frmulamatemtica"o"frmulapolinmica".Vase"HourietRalN.yotrac.Minutiello
Juanyotro",C.Civ.yCom.BahaBlanca,sala1(Exp.96335/1996)R(03/09/1996)"ConstantiniCeciliaPaolayotrosC.VzquezOscarAlberto"C.
Civ.yCom.BahaBlanca,sala2(Exp.116559/2003)R(27/03/2003)FallosdisponiblesenlaBibliotecaonlinedelColegiodeAbogadosdeBaha
Blanca:http://www.cabb.org.ar/biblioteca/
(15)(15)"Mndez,AlejandroD.v.MylbaS.Ayotro"C.Nac.Trab.,sala3(28/04/2008),RDLSS200811953,LexisN70044346.
(16)(16)"ArsteguiPabloMartnc.OmegaAseguradoradeRiesgosdelTrabajoSAyPametalPelusoyCompaaS.C.A",(08/04/2008),CS,S.C.A.
n(436,L.XL.,RDLSS200810863.
(17)(17)ACCIARRIeIRIGOYENTESTA,op.cit.,2008,nota43.
(18)(18)Vase:ACCIARRI,HugoA.eIRIGOYENTESTA,Matas,"UtilizacindeFrmulasMatemticasyBaremos",enFlixA.TrigoRepresas
MaraI.Benavente(directores)yArielI.Fognini(coordinador),ReparacindeDaosalaPersona.RubrosIndemnizatorios.Responsabilidades
Especiales,tomo3,BuenosAires,Ed.ThomsonReutersLaLey,2014,pgs.521a554,p.534,nota27ACCIARRI,HugoA.eIRIGOYENTESTA,
Matas,"LaUtilidad,SignificadoyComponentesdelasFrmulasparaCuantificarIndemnizacionesporIncapacidadesyMuertes",LaLey
09/02/2011,1LaLey2011A,877,pp.882883,nota23ACCIARRI,HugoA.eIRIGOYENTESTA,Matas,"Elempleodefrmulasenel
resarcimientodeldao"RevistadeResponsabilidadCivilySeguros,LaLey,AoXIIN3Marzode2011,pgs.3a27RCyS2011XII,27,p.15,
nota40.
(19)(19)Vase:PlanilladeclculoExcel,confeccionadaporHugoA.Acciarri,ProgramadeAnlisisEconmicodelDerecho,UniversidadNacional
delSur,BahaBlanca,disponibleenlaweboficialdelaUniverisdadNacionaldelSur:http://www.derechouns.com.ar/?p=7840ACCIARRI,HugoA.,
op.cit.,2015ACCIARRI,HugoA."FrmulasyherramientasparacuantificarindemnizacionesporincapacidadenelnuevoCdigoCivilyComercial",
LaLeyOline,2015.
(20)(20)Vasenotaanterior.
(21)(21)PIZARRO,Ramn.D.yVALLESPINOS,CarlosG.,Obligaciones.Institucionesdederechoprivado,Tomo2,BuenosAires,Ed.Hammurabi,
1999,p.662.
(22)(22)Ibidem.
(23)(23)VaseTabla3delpresentetrabajo.Consltese"Argentina.Esperanzadevidaalnacer.LaesperanzadevidaenArgentinasubehastalos
76,16aos",Madrid,Expansin(Expasin/Datosmacro.com),disponibleenlaweboficialdelperidicodedifusininternacionalExpansin
(Expasin/Datosmacro.com)en:http://www.datosmacro.com/demografia/esperanzavida/argentina
(24)(24)Ibidem.
(25)(25)Porejemplo,vaselaesperanzadevidaparaEspaa,en"Esperanzadevidaporedadysexo",Espaa,2012,ABACOdisponibleenla
weboficialdeABACO:http://www.observatorioabaco.es/post_observatorio/esperanzadevidaporedadysexovasetambinlanotasiguiente.
(26)(26)Vase"EsperanzadeVida,porSexosegnGruposdeEdad.Mendoza.Aos1979/81,1990/9220002002,20092011",Direccinde
EstadsticaseInvestigacionesEconmicas(D.E.I.E.),MinisteriodeEconoma,InfraestructurayEnerga,GobiernodeMendoza,disponibleenlaweb
oficialdeD.E.I.E.:
http://www.deie.mendoza.gov.ar/tematicas/poblacion/archivos/Esperanza%20de%20vida%20por%20sexo%20ygrupos%20de%20edad.xls
(27)(27)IRIGOYENTESTA,loc.cit.Vasetambin,entreotros:ACCIARRIeIRIGOYENTESTA,op.cit.,2008.

(27)(27)IRIGOYENTESTA,loc.cit.Vasetambin,entreotros:ACCIARRIeIRIGOYENTESTA,op.cit.,2008.

Condicionesdeusoypolticasdeprivacidad

You might also like