Web Sherbimet

PRMBAJTJA E TEMS
1. Hyrja dhe motivimi .................................................................... 1

1.1 Hyrja ....................................................................................................................... 1
1.2 Motivimi ................................................................................................................. 2
1.3 Objektivat................................................................................................................ 3
2. Arkitektura e ueb shrbimeve ................................................... 4

2.1 Hyrje n arkitekturn e ueb shrbimeve ................................................................. 4
Shtresat e ueb shrbimeve ...................................................................................................... 5
2.2 Komponentt kye t ueb shrbimeve - PLATFORMA......................................... 6

2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.2.5
2.2.6
Definicioni i ueb shrbimeve ....................................................................................... 7

Gjuha XML.................................................................................................................. 8
HTTP (Hyper Text Transfer Protocol) ...................................................................... 12
SOAP (Simple Object Access Protocol) .................................................................... 14
WSDL (Web Services Description Language) .......................................................... 20
UDDI (Universal Discovery, Description and Integration) ...................................... 27
2.3 Prparsit e prdorimit t ueb shrbimeve .......................................................... 29
3. Ndrtimi i ueb shrbimeve ....................................................... 31

3.1 Krijimi i ueb shrbimeve me J2EE ....................................................................... 31
3.2 Krijimi i ueb shrbimeve me .NET...................................................................... 34
4. Konsumimi i ASP .NET ueb shrbimeve................................. 39

4.1 Ndrtimi i nj klienti - Web Based................................................................... 41
4.2 Ndrtimi i nj klienti Windows Based ........................................................... 43
5. Krahasimi i teknologjive t ueb shrbimeve ............................ 45

Microsoft .NET vs. Java ............................................................................................... 45
6. Tregu dhe e ardhmja e ueb shrbimeve.................................... 48

6.1 Tregu i ueb shrbimeve......................................................................................... 48
6.1 Periudhat e zhvillimit dhe e ardhmja e ueb shrbimeve ....................................... 49
7. Prfundimi................................................................................ 51
Lista e figurave ............................................................................................................. 52
Lista e shkurtesave........................................................................................................ 53
LITERATURA............................................................................................................ 54
________________________________________________________________________
viii
1. Hyrja dhe motivimi
1.2 Motivimi
Kapitulli 1
Ueb shrbimet jan nj teknologji e re q shrbejn pr qasjen e funksioneve n largsi prmes
internetit. Ueb shrbimet jan aplikacione kye n komunikimin e bizneseve me biznese (B2B)
dhe biznesit me konsumator (B2C). Ueb shrbimet jan t bazuara n nj bashksi XMLstandardesh, t cilat jan: WSDL bn prshkrimin e ueb shrbimit dhe metodat e tij, SOAP
prmban nj bashksi rregullash q lejojn drgimin dhe pranimin e informatave, si dhe UDDI
sht nj regjistr ku ruhen ueb shrbimet e publikuara dhe informatat n lidhje me ato ueb
shrbime [BCG+01]. Prmes ktyre standardeve ueb shrbimet mundsojn integrimin e
aplikacioneve t ndryshme n aplikacione t ueb-it.
1.1 Hyrja
Teknologjia e ueb shrbimeve e prezanton nj rrug t rndsishme dhe t prshtatshme pr
bizneset q komunikojn ndrmjeti veti dhe me konsumator. Ky komunikim mundsohet me an
t HTTP protokollit. Ueb shrbimi identifikohet n baz t nj URL-je, ngjashm sikurse kur i
qasemi do ueb sajt n internet (p.sh www.uni-pr.edu). Ajo ka i bn ueb shrbimet t veanta
apo mund t them m ndryshe nga ueb sajtet, sht se ueb shrbimet kan tip te bashkveprimit
reciprok q ato vet e sigurojn, kjo do t thot se p.sh nj klient bn nj krkes prmes HTTPs, ndrsa prgjigja i kthehet si XML.
Shumica e ueb sajteve dizajnohen n at mnyre q klientit i cili bn krkes n at ueb sajt ti
sigurohen prgjigje apo informacione t knaqshme mbi krkesn e br. Kt krkes klienti e
bn ose duke shkruar nj URL n brouser 1 ose duke klikuar n ndonj lin 2 t ndonj ueb faqe
prkatse n internet. N Figurn 1 sht paraqitur komunikimi i klientit me
serverin.
Figura 1: Komunikimi i klientit me serverin
1
2
ang. Browser Shfletues i internetit

ang. Link - lin
________________________________________________________________________
1
1.2 Motivimi
Nj ueb shrbim sht i ngjashm me nj ueb sajt vetm pr nga qasja, ka do t thot se edhe
ueb shrbimit edhe ueb sajtit ne i qasemi me an t nj URL-je. Mirpo diferenca qndron n
prmbajtjen e dokumentit se ka drgojm n krkesn e br prej klientit n ueb server prmes
nj ueb shrbimi apo ueb sajti. Klienti i ueb shrbimit drgon XML dokumente t formatuara n
mnyr te veant duke u prputhur me rregullat dhe specifikat e protokollit t SOAP-it. Pr
SOAP m gjersisht do t flasim n kapitullin e dyt.
Prparsia e SOAP it sht se drgohet prmes HTTP protokollit. Ueb shrbimet
veprojn n portin 80 q sht i dedikuar pr protokollin HTTP, dhe n portin 443 q sht i
dedikuar pr protokollin HTTPS q e bjn ueb shrbimin t sigurt gjat prdorimit n ueb.
Komunikimi i nj klienti me nj ueb shrbimin sht paraqitur n Figurn 2.
Figura 2: Komunikimi i klientit me ueb shrbimin prmes nj ueb serveri
1.2 Motivimi
Ueb shrbimet jan nj teknologji e re q bazohen n XML standardin. Teknologjia e ueb
shrbimeve bazohet n shum softuer t aplikacioneve t ndryshme q ekzekutohen n largsi
dhe n sisteme te ndryshme operative qe lidhen prmes internetit [BRX04].
Ueb shrbimet nuk jan shfaqur n mnyre t rastsishme, por ato jan rezultat i zhvillimit t
arkitekturs tri shtresore 3 dhe integrimit t platformave t aplikacioneve te ndrmarrjeve ku kan
provuar me e nxit WWW [AP04].
Pr ti kuptuar ueb shrbimet sht m rndsi ta kuptojm arkitekturn e ueb shrbimeve (SOAP,
WSDL, UDDI si dhe XML gjuhn), dhe zhvillimin e ueb shrbimeve deri m sot. Me rndsi t
kuptohet jan edhe raportet e ueb shrbimeve me teknologjit tjera ekzistuese. Ky raport sht i
paevitueshm nga ky aspekt q sht e mundur t kuptojm se ka po ndodh n botn e ueb
shrbimeve [AP04]. Ueb shrbimet jan njra ndr teknologjit q kan trheq vmendjen e
shum kompanive dhe shitsve. Ueb shrbimet luajn nj rol te rndsishm n kt drejtim sepse
jan aplikacione kye n komunikimin e bizneseve me biznese (B2B) dhe biznesit me
konsumator (B2C).
sht m rndsi t veant t ceket se pr ueb shrbime nuk sht e nevojshme t bhet rekonfigurimi i rrjets dhe po ashtu ueb shrbimet jan platforme e pavarur dhe nuk varen se n
far sistemi operativ dhe far gjuhe programuese ekzekutohen ose ndrtohen ueb shrbimet, pr
ket arsye kan gjetur zbatim t madh tek ndrmarrjet dhe kompanit m prestigjioze n bot. Ajo
3
Middleware softuer qe i lidh dy aplikacione te ndara dhe te ndryshme (p.sh bazn e te dhnave me
serverin)
________________________________________________________________________
2
1.2 Motivimi
ka i bn edhe m t fuqishme ueb shrbimet sht se ato ekzekutohen prmes protokollit HTTP
n portin 80 dhe protokollit HTTPS n portin 443. Prdorimi i tyre sht n rritje e sipr dhe kjo
sht nj ndr arsyet pse un kam zgjedhur pikrisht ueb shrbimet.
1.3 Objektivat
Ueb shrbimet jan njra ndr teknologjit m t prhapura n ditt e sotme t cilat e prezantojn
nj rrug t rndsishme pr komunikim ndrmjet bizneseve me konsumator (B2C) dhe
bizneseve me biznese (B2B). Termi i ueb shrbimeve prshkruan nj rrug t standardizuar t
integrimit t aplikacioneve, duke i prdorur standardet XML, SOAP, WSDL dhe UDDI mbi
protokollin e hapur te internetit HTTP (portin 80).
Objektiv e ksaj teme sht kuptimi dhe prshkrimi detal i ueb shrbimeve dhe prdorimi i atyre
n situata t ndryshme. Gjat punimit t ksaj teme do t bjm analiza t ndryshme, do t
diskutohet se cila prej teknologjive q sot prdoren jan m t avancuara, cilat e kan tregun n
duart e tyre, cila sht dominonte etj. Gjithashtu do t krahasohet n hollsi arkitektura e ueb
shrbimeve .NET dhe J2EE.
________________________________________________________________________
3
2. Arkitektura e ueb shrbimeve
2.1 Hyrje n arkitekturn e ueb shrbimeve
Kapitulli 2
N kt pjes t tems do t flasim pr arkitekturn e ueb shrbimeve si dhe protokollet q
prdor kjo teknologji.
2.1
Hyrje n arkitekturn e ueb shrbimeve
Ueb shrbimet sigurojn aftsi t komunikimit ndrmjet sistemeve t ndryshme t aplikacioneve

softuerike, t cilat ekzekutohen n platforma t ndryshme dhe n sisteme operative t ndryshme.
Arkitektura e ueb shrbimeve na tregon nj koncept gjeneral pr kuptimin e ueb shrbimeve si
dhe marrdhniet ndrmjet komponentve t ktij koncepti. M gjersisht pr komponentt e
arkitekturs do te flasim n vazhdim t ktij kapitulli.
Arkitektura e ueb shrbimeve sht e bazuar n drgimin e XML mesazheve. XML-ja mund
t prezantohet thjesht edhe m an t karaktereve ASCII e cila mund t transferohet n mnyr
m t thjesht prej nj kompjuteri n kompjuterin tjetr. Kuptimet e ksaj jan shum te
rndsishme [PK03].
Nuk ka rndsi se far lloj i kompjuterit e drgon SOAP mesazhin, ose n far
sistemi operativ po ekzekutohet.
Nuk sht m rndsi t dihet se nga cili vend i bots klienti po e drgon mesazhin.
Nuk ka nevoj q klienti ta dij se far tipi i SOAP procesorit po ekzekutohet n
server.
Pra ajo ka sht m rendsi tek ueb shrbimet sht se nuk ka ndonj platform dhe gjuh
programuese q nuk mund t komunikojn me ueb shrbime, kjo sht paraqitur n Figurn 3.
Figura 3: Modeli i integrimit e ueb shrbimi
________________________________________________________________________
4
2.2 Komponentt kye te ueb shrbimeve
Shtresat e ueb shrbimeve

Arkitektura e ueb shrbimeve sht e implementuar prmes pes pjesve kryesore (shtresave), t
cilat jan t organizuara n shtresa njra pas tjetrs ashtu si jan ndrtuar [TK01]. N figurn 4
sht paraqitur steku i teknologjis se ueb shrbimeve.
Figura 4: Shtresat e teknologjis se ueb shrbimeve
Steku i ueb shrbimeve sht shum i ngjashm me stekun e TCP/IP modelit. N figurn 5 jan
paraqitur shtresat e TCP/IP modelit.
Figura 5: Steku i modelit TCP/IP
Tek ueb shrbimet shtresat themelore jan: Discovery , Description dhe Packaging. Shkurtimisht
ka paraqesin kto shtresa:
Discovering Kjo shtres mundson q konsumatori t njoftohet me prshkrimet q ka dhn
furnizuesit mbi ueb shrbimin e tij. Nj ndr mekanizmat m t njohur q kryen kt funksion
sht UDDI (Universal Description, Discovery and Integration).
Description Kjo shtres shrben pr t prshkruar ueb shrbimet. Kur dshirojm t ndrtojm
ueb shrbime, njra ndr gjuht m adekuate dhe m t famshme pr prshkrimin e ueb
shrbimeve sht WSDL (Web Services Description Language).
________________________________________________________________________
5
Packaging Q t dhnat e aplikacioneve t udhtojn npr rrjet nga shtresa e transportit ato
duhet t jen t paketuara packaged n asi lloj formati q t jet i kuptueshm pr do pjes
[TK01]. XML sht format bazik n shumicn e ueb shrbimeve aktuale, sepse mund t prdoret
pr ta treguar kuptimin e t dhnave para se t transmetohen ato t dhna. Edhe SOAP sht
format shum i njohur i paketimit te t dhnave dhe sht e bazuar n gjuhn XML.
Transport Shtresa e transportit prfshin teknologji t ndryshme t cilat mundsojn q n
mnyr t drejtprdrejte t lejojn komunikimin e aplikacioneve me aplikacione. Kto teknologji
prdorin protokollet si TCP, HTTP, SMTP [TK01]. Parsore pr shtresn e transportit sht
bartja e t dhnave ndrmjet dy apo m shum lokacioneve n rrjet. Ueb shrbimet prdorin
HTTP protokollin (porti 80) sepse sht gjithnj n disponim, dhe e prkrah murin mbrojts 4 .
Network Kjo shtres sht po e njjta shtres me TCP/IP modelin e rrjets. Kjo shtres siguron
komunikimin themelor, adresimin dhe aftsit e rrugtimit.
2.2
Komponentt kye t ueb shrbimeve - PLATFORMA
Si e cekm edhe m lart se thelbsore pr ueb shrbimet sht XML me standardet tjera SOAP,
WSDL dhe UDDI, n ket pjes do t shpjegohen mnyrat e prdorimit te ktyre komponentve
nj nga nj duke filluar me platformn bazike t ueb shrbimeve e cila sht:
XML + HTTP
HTTP sht nj protokoll q sht prezent kudo, q praktikisht ekzekutohet kudo n Internet
ndrsa XML gjuha markuese prshkruan strukturn dhe kuptimin e dokumentit mirpo nuk
prshkruan formatizimin e elementeve n dokument.
Uebi ka nevoj q t rritet me disa platforma tjera t shrbimeve, te cilat prmbajn prezencn n
do koh dhe vend si dhe thjeshtsin e uebit, n mnyr q t krijohet nj platforme funksionale
dhe mjaft e prdorshme. Funksioni m komplet i ueb shrbimeve do t mendohej si[VV01]:
XML + HTTP + SOAP + WSDL + UDDI
N vazhdim do t flasim gjersisht pr seciln nga elementet e platforms s ueb shrbimeve.
Eng. Firewall
________________________________________________________________________
6
2.2.1 Definicioni
2.2.1 Definicioni i ueb shrbimeve

ka kuptojm me ueb shrbime?
Definicion: Ueb shrbimet (Web Services) jan nj teknologji e re q mundsojn qasjen e
funksioneve n largsi prmes internetit. Ueb shrbimet jan aplikacione kye n komunikimin e
bizneseve me biznese (B2B) dhe biznesit me konsumator (B2C). Ueb shrbimet jan t bazuara
n nj bashksi XML-standardesh, t cilat jan SOAP (Simple Objekt Access Protocol), WSDL
(Web Services Descritpion Language) si dhe UDDI (Universal Descripption, Discovery and
Integration).
MICROSOFT
N vitet e fundit nevoja pr ti lidhur njerzit, informacionet, dhe proceset ka ndryshuar rrugn e
softuerit q ka filluar me u zhvillu. Me sukses sistemet e IT-ve n mnyr t rritshme kan nevoj
pr bashkveprim (interoperability 5 ) prmes platformave dhe shrbimeve fleksibil q munden n
mnyr t leht me u zhvillu mbi kohn. Kjo e ka shty prhapjen e XML-it si gjuh universale pr
interpretimin dhe transmetimin e t dhnave t organizuara q jan t pavarura nga gjuha
programuese, platforma softuerike, dhe hardueri.
Duke pasur pranim te gjer t XML-it, ueb shrbimet jan aplikacione q prdorin
standarde t transportit, enkodimit 6 , si dhe protokolle pr shkmbimin e informacioneve. Me
mbshtetjen e gjer prmes shitsve dhe biznesmenve, ueb shrbimet i lejojn sistemet
kompjuterike q t komunikojn n do platform si n intranet t prbashkt, ekstranet dhe
prmes internetit me mbshtetje pr end-to-end sigurin, drgimin e besueshm t mesazheve,
transaksionet e shprndara etj.
Ueb Shrbimet jan bazuar n qendr t nj bashksie standardesh q e prshkruajn
sintaksn dhe semantiken e komunikimit t softuerit: XML siguron sintaksn e prbashkt pr
prfaqsimin e t dhnave, SOAP 7 siguron semantikn pr shkmbimin e t dhnave, dhe
WSDL 8 siguron nj mekanizm pr prshkrimin dhe aftsit e nj ueb shrbimi.[MC06].
W3C
Ueb shrbimi sht sistem softuerik i cili sht dizajnuar pr t mbshtetur komunikimin
ndrmjet dy sistemeve t ndryshme pra bashkveprimin makin-makin n nj rrjet. Ka nj
interface t dizajnuar n nj makine-procesueshme t formatit (veanrisht WSDL-s). Sistemet
tjera bashkveprojn me ueb shrbime n nj mnyr t komanduar nga prshkrimi i vet duke
prdorur SOAP mesazhet, n mnyr tipike t transportuara duke prdorur HTTP dhe nj XML
serializim n bashkveprim me standarde tjera t Ueb-it. [W3C04]
Interoperability d.m.th aftsia e dy kompjuterve qe te komunikojn dhe te punojn se bashku

Ang. Encoding
7
SOAP - Simple Object Access Protocol
8
WSDL - Web Services Description Language
6
________________________________________________________________________
7
2.2 Komponentt kye t ueb shrbimeve
2.2.2 XML gjuha
IBM
Ueb shrbimi sht nj interface q prshkruan nj koleksion t operacioneve q jan pr rrjetn
t pranueshme dhe t standardizuara prmes XML mesazheve. Nj ueb shrbim kryen nj detyr
t veant ose nj bashksi detyrash. Ueb shrbimi prshkruhet duke prdorur standardin formal
XML-it, te njohur si prshkrim i shrbimit (service descritpion), q siguron t gjitha detajet e
nevojshme pr bashkveprim me shrbimin, duke prfshir formatin e mesazheve, protokollet e
transportit dhe lokacionin. Prshkrimet e ueb shrbimeve jan folur n WSDL. [GGK+02].
SUN
Nj ueb shrbim sht thjesht nj aplikacion funksional i cili sht br i realizueshm n ueb
(WWW 9 ). Ueb shrbimi prbhet nga shrbimi i qasjes n rrjete, plus nga nj prshkrim formal
se si ti qasemi dhe si ta prdorim shrbimin. Gjuha q prdoret pr prshkrim formal tek ueb
shrbimet sht XML gjuha [BRX04].
2.2.2 Gjuha XML

Kuptimi i XML
XML eXtensible Markup Language sht gjuha m e prhapur dhe m e prdorur e cila njihet
si gjuh e prbashkt n llogaritjet biznesore. Kjo gjuh pr nga natyra na duket sikurse HTML
mirpo n mes t XML dhe HTML ka shum dallime, sepse dallojn njra me tjetrn pr nga
qllimi. HTML sht i dizajnuar pr t prshkruar rrugn e nj dokumenti se si duket kur t
dhnat shfaqen n shfletues t internetit ndrsa XML sht nj gjuh markuese e cila shrben pr
t ruajtur, bartur dhe shkmbyer te dhnat.
N botn reale sistemet e kompjuterve dhe bazat e t dhnave prmbajn t dhna n formate t
pa paprshtatshme. Konvertimi i t dhnave me an t XML e ul kompleksitetin e kohs dhe
krijon t dhna q mund t lexohen dhe kuptohen nga far do lloj aplikacioni [SchX06].
XML prshkruan strukturn mirpo jo formatimin

XML gjuha markuese prshkruan strukturn dhe kuptimin e dokumentit mirpo nuk prshkruan
formatizimin e elementeve n dokument. Formatizimin e nj dokumenti tek XML mund ta bni
duke integruar nj style faqe 10 . XML Dokumenti prmban vetm tagjet q tregojn prmbajtjen e
dokumentit, mirpo nuk tregon se si duket ai dokument, ndrsa HTML bn formatimin e
dokumentit.
WWW - World Wide Web

Style Sheet me ane te se cils mundesh me e dizajnua dokumentin (CSS)
10
________________________________________________________________________
8
2.2.2 XML gjuha
Tagjet q prdoren n HTML 11 dokumentet dhe n strukturn e HTML dokumenteve jan t

definuara m hert, ndrsa tek XML, tagjet nuk jan t para definuara, mirpo vet n duhet ti
caktojm dhe definojm tagjet e XML s [SchX06]. Tek HTML mund t prdorim vetm tagjet
t cilat na i ofron HTML standardi, ku disa nga tagjet q prfshihen jan: p.sh <p>, <li>,
<body>, <ul>, <h1> etj. Ndrsa n XML gjuhn autori i definon tagjet sipas dshirs p.sh
<Emri>, <Mbiemri>, <Mosha>, <Gjinia> etj.
Pr shembull informatat e nj puntori q sht i punsuar n nj kompani (p.sh. CSE) me an t
HTML dokumenti sht paraqitur ne Figurn 6.
HTML kodi:
<td>Puntori-CSE</td>
<td>Haxhi</td>
<td>Lajqi</td>
<td>07091984</td>
<td>Prishtine </td>
<td>1450000329990</td>
Figura 6: Pjes e HTML kodit
N XML t dhnat e njjta mund t interpretohen n kt mnyr:

XML Kodi:
<Puntori-CSE>
<Emri>Haxhi</Emri>
<Mbiemri>Lajqi</Mbiemri>
<ID>07091984</ID>
<Vendi>Prishtine</Vendi>
<IDBanks>1450000329990</IDBanks>
</Puntori-CSE>
Figura 7: Pjes e XML kodit
sht m rndsi t cekt se tek HTML standardi nuk ka dallim se si e shkruajm tagun, me
shkronja te mdha, apo te vogla ajo pranohet p.sh Njjt sht sikur <td> , <TD>, <tD> ose
<Td>. T gjitha pranohen nga HTML standardi, ndrsa tek XML nuk sht e lejueshme kjo
mundsi. Nse e hapin tagun <Emri> dhe e mbyllim tagun me <emri> kjo nuk do t na pranohet,
sepse XML standardi sht Case Sensitive.
11
HTML Hyper Text Markup Language sht gjuhe markuese qe shrben pr krijimin e ueb faqeve t
internetit.
________________________________________________________________________
9
2.2.2 XML gjuha
Komponentt e XML-it
Deri ktu pam kuptimin e XML-it ndrsa n vazhdim n pika t shkurtra do ti prshkruajm
komponentt e gjuhs markuese XML.
DTD (Document Type Definition)

DTD i definon tagjet q jan t lejuara n nj XML dokument dhe marrdhniet n mes tyre. Pra
kjo e tregon strukturn e dokumentit me nj list legale t elementeve dhe atributeve t atij
dokumenti. Nj DTD mund t deklarohet brenda XML dokumentit, ose jasht XML
dokumentit.[SchX06].
Shembulli i paraqitur n Figurn 8 e paraqet nj DTD t brendshm. Kjo duhet t prmbaj
gjithsesi elementin rrnj: <!ELEMENT Puntori-CSE (Emri, Mbiemri, ID, Vendi, IDBanks)>
<?xml version="1.0"?>
<!DOCTYPE Puntori-CSE [
<!ELEMENT Puntori-CSE (Emri,Mbiemri,ID,Vendi,IDBanks)>
<!ELEMENT Emri (#PCDATA)>
<!ELEMENT Mbiemri (#PCDATA)>
<!ELEMENT ID (#PCDATA)>
<!ELEMENT Vendi (#PCDATA)>
<!ELEMENT IDBanks (#PCDATA)>
]>
<Puntori-CSE>
<Emri>Haxhi</Emri>
<ID>07091984</ID>
</Puntori-CSE>
Figura 8: Shembulli me an te nj DTD t brendshm
Ndrsa nse prdorim DTD t jashtm ather gjithsesi duhet t deklarohet nj fajll nga jasht
dhe t thirret n DOCTYPE.
Ndrsa shembulli i njjt si n Figurn 8, mirpo n t sht thirrur DTD nga jasht sht
paraqitur n Figurn 9.
________________________________________________________________________
10
2.2.2 XML gjuha
<!DOCTYPE Puntori-CSE SYSTEM Puntori-CSE.dtd>
<Puntori-CSE>
<Emri>Haxhi</Emri>
<ID>07091984</ID>
</Puntori-CSE>
Figura 9: Shembulli me an t nj DTD t jashtm
N dokumentin Puntori-CSE.dtd sht prmbajtja :

<Puntori-CSE>
<Emri>Haxhi</Emri>
<ID>07091984</ID>
</Puntori-CSE>
XML Schema
XML Schema e bn prshkrimin e strukturs s XML dokumentit. XML skems po ashtu mund ti
referohemi edhe si XML Schema Definition (XSD) [SchS06]. Sikurse DTD edhe XML Schema i
definon tagjet q jan t lejuara n nj XML dokument. Pra nj XML Schema definon elementet
dhe atributet q shfaqen n dokument, definon cilat elemente jan elemente fmij, tregon
renditjen e elementeve fmij, tregon ku nj dokument sht i zbrazt ose jo i zbrazt, definon
tipin e t dhnave pr elemente dhe atribute si dhe definon vlera t nnkuptuara dhe t sakta pr
elemente dhe atribute.
Shembulli i krijuar me DTD n Figurn 8, tani me XML Schema n fajllin Puntori-CSE.xsd
sht paraqitur n Figurn 10.
<xs:schema xmlns:xs="http://www.w3.org/2001/XMLSchema"
targetNamespace="http://www.w3schools.com"
xmlns="http://www.w3schools.com"
elementFormDefault="qualified">
<xs:element name=" Puntori-CSE ">
<xs:complexType>
<xs:sequence>
<xs:element name="Emri" type="xs:string"/>
________________________________________________________________________
11
2.2.3 HTTP
<xs:element name="Mbiemri" type="xs:string"/>

<xs:element name="ID" type="xs:string"/>
<xs:element name="Vendi" type="xs:string"/>
<xs:element name="IDBanks" type="xs:string"/>
</xs:sequence>
</xs:complexType>
</xs:element>
</xs:schema>
Figura 10: Shembulli i nj XML Schema
Elementi Puntori CSE sht i tipit kompleks, sepse prmban n vete edhe elemente fmij.
Elementet tjera nn elementin kompleks njihen si elemente te thjeshta.
XML Namespaces
Namespace unik sht nj metod q mund ti shmang konfliktet ndrmjet emrave t tagjeve n
nj XML dokument. Pasi q XML dokumenti mund t prmbaj edhe XML dokumente tjera n
vete, ather duhet q t jemi t sigurt se asnjri nga dokumentet prezent t mos ket tagj t
njjt n t njjtin dokument. Q t ju ikim konflikteve pr secilin dokument prdorim
Namespace t veant pr secilin tagj.
2.2.3 HTTP (Hyper Text Transfer Protocol)

Kuptimi i HTTP-s
HTTP Hyper Text Transfer Protocol sht protokolli m i popullarizuar dhe m i prdoruri n
internet. HTTP kryesisht sht krijuar n fillimin e viteve 1990, ky protokoll sht krijuar pr t
ju ndihmuar shkenctareve pr t br gjetjen dhe ndarjen e informatave duke ju lejuar q prmes
disa lineve t thjeshta t bhet kalimi nga nj dokument n dokumentin tjetr. Prdorimi dhe
zhvillimi i HTTP sht rritur me nj vrull shum t shpejt. Kshtu q ueb sajtet prdorin HTTP
si mekanizm komunikimi, por kjo nuk do t thot se HTTP sht e kufizuar vetm n WWW,
mirpo n fakt uebi sht vetm nj aplikacion q prdor HTTP pr ti bartur informacionet
ndrmjet serverit dhe klientit.
HTTP lidhja krijohet me an t nj pajtimi t thjesht n mes t klientit dhe serverit
(handshaking) 12 . M rndsi t cekt sht se inicimin pr krijimin e ksaj lidhje n mes t
Klientit/Serverit e bn kompjuteri (PC) i klientit. Klienti krkesat i bn me an t HTTP
protokollit. Komunikimi i klienti me serverin sht paraqitur n Figurn 11, me rast jan
paraqitur disa hapa t komunikimit n mes t klientit dhe serverit.
12
Ang. Handshaking Kjo tregon se n mes t klientit dhe serverit bhet pajtimi pr t komunikuar se
bashku. Kjo n gjuhn angleze sht handshaking, ne gjuhn shqipe nse e prkthejm sht sikur m
thn kur dy njerz ja japin dorn njeri tjetrit dhe pajtohen pr nj gj q kan pr ta kryer n mnyr t
prbashkt.
________________________________________________________________________
12
2.2.3 HTTP
Figura 11: Komunikimi i klientit dhe serverit prmes HTTP protokollit
HTTP sht nj standard q paraprin hyrjen e ueb shrbimeve, i cili sht zhvilluar pr ta
lehtsuar transferimin e krkesave prej brouserit n ueb server. Trafiku i HTTP s sht
jashtzakonisht i mir, shumica e mureve mbrojts 13 e lejojn trafikun pa ndonj problem dhe pa
ndonj konfiguracion t veant.
Shkmbimi i SOAP mesazheve dhe WSDL dokumenteve prej nj kompjuteri n kompjuterin
tjetr bhet prmes HTTP protokollit (portit 80). Deri m tani shumica e Ueb shrbimeve jan
ndrtuar me HTTP.
13
Eng. Firewalls
________________________________________________________________________
13
2.2.4 SOAP
2.2.4 SOAP (Simple Object Access Protocol)

Kuptimi i SOAP it
SOAP - Simple Object Access Protocol - sht protokoll komunikimi q specifikon dhe e definon
XML gjuhn pr drgimin dhe pranimin e mesazheve. SOAP shrben pr komunikim ndrmjet
aplikacioneve dhe sht e dizajnuar pr komunikim prgjat internetit, po ashtu SOAP sht
platform apo komponent e pavarur e cila bazohet n XML gjuhn. Qllimi i SOAP-it sht
prshkrimi dhe formatimi i mesazhit q nuk sht i lidhur me ndonj arkitekture harduerike apo
softuerike, por me nj q e bart mesazhin prej nj platforme n ndonj platforme tjetr[PK03].
SOAP sht XML i thjesht me protokoll t bazuar q bn lejimin dhe shkmbimin e
informacioneve prmes HTTP (potit 80), ose me thjesht mund t themi se SOAP sht protokoll
i cili na shrben pr qasje t ueb shrbimit. SOAP do t zhvillohet si nj W3C standard [WSI06].
SOAP siguron nj rrug t thjesht dhe nj mekanizm shum t leht pr shkmbimin e
informatave ndrmjet ambienteve t shprndara duke prdorur XML. SOAP siguron nj
mekanizm ku nga ai mekanizm secili shrbim mund ti shfaq karakteristikat dhe mund t
komunikoj me shrbime tjera 14 .
SOAP ka disa karakteristika t veanta, t cilat jan:
SOAP nuk varet nga prapavija e protokolleve te komunikimit, sepse gjithmon

prdor HTTP. Ku me an t ksaj mund t komunikojm me ueb shrbime q jan t
mbrojtura edhe nga muri mbrojts. Kt proces e tregon Figura 12.
15
Figura 12: Deprtimi i mesazheve SOAP nprmjet murit mbrojts.
14
15
Inder Nandrajog, CIS 679 Management of IS , Spring 2001

http://www.w3.org/TR/2000/Note-SOAP-20000508/
________________________________________________________________________
14
2.2.4 SOAP
SOAP ka struktur t thjesht. SOAP envelope prmban kokn (header) dhe trupin
(body). Informatat e SOAP mesazhit q merren (nga RPC, XML ose error mesazhe)
shkruhen n trupin e envelopes. N kok t SOAP mesazhit prmbahen informacione
shtes, p.sh informacione mbi nnshkrimet digjitale, informacione mbi transaksionet
si dhe informacione mbi rrugtimin. Struktura e SOAP it sht paraqitur ne Figurn
13.
Figura 13: Struktura e SOAP mesazhit
Ndrsa n Figurn 14 sht paraqitur skeleti i nj SOAP mesazhi.
<? Xml version="1.0"?>

<soap: Envelope
xmlns:soap="http://www.w3.org/2001/12/soap-envelope"
soap:encodingStyle="http://www.w3.org/2001/12/soap-encoding">
<soap: Header>
...
</soap: Header>
<soap: Body>
...
<soap: Fault>
...
</soap: Fault>
</soap: Body>
</soap: Envelope>
Figura 14: Skeleti i SOAP mesazhit
________________________________________________________________________
15
2.2.4 SOAP
Nga Figura 14 shihet standardi i SOAP-it q prmban kto pjes:
SOAP Envelope
SOAP Envelope sht element i obligueshm i cili paraqet elementin rrnje t nj SOAP
mesazhi. Ky element e definon XML dokumentin si nj SOAP mesazh. 16
do SOAP envelope duhet t prmbaj saktsisht nj element Body. Elementi Body mund t
prmbaj elemente fmij sipas nevojs, prmbajtja e SOAP Body - it sht mesazh. Nse SOAP
envelope elementi n vete prmban SOAP header, ather maksimumi i hederave q mund ti ket
sht numri nj (1), dhe duhet q SOAP hederin ta shfaq si elementin fmij t parin m radh,
pra edhe para SOAP Body it.[TK01]. do element q prmbahet n SOAP Header quhet heder
bllok element 17 . Qllimi i nj bllok hederi sht q t komunikoj n prmbajtjen e
informacioneve relevante pr procedimin e SOAP mesazhit.
SOAP Header
SOAP heder nuk sht element i obligueshm pr nj SOAP mesazh. Ky element prmban
informacionet e veanta te aplikacionit (p.sh si autentifikimin, nnshkrime digjitale, pagesat etj.)
rreth SOAP mesazhit [Sch06]. Nse elementi SOAP header sht prezent n SOAP mesazh,
ather ai duhet t jet elementi i par fmij i SOAP envelope.
SOAP Body
SOAP Body sht element i detyrueshm pr nj SOAP mesazh, ku n vete prmban mesazhet
aktuale q jan vendimtare n fund t SOAP mesazhit [Sch06].
Mesazhet prbrenda SOAP Body elementit duhet t ken Namespaces. SOAP e definon nj
element prbrenda SAOP Body elementit me Namespace t nnkuptuar (ang. default)
(p.sh."http://www.w3.org/2001/12/soap-envelope"). Ky element sht SOAP Fault elementi i cili
prdoret pr t treguar gabimet (ang. error) e mesazheve. Payload Paraqet prmbajtjen e
dokumentit q ne dshirojm ta drgojm.
SOAP Fault
SOAP Fault mesazhi sht nj mekanizm i cili bn raportimin e gabimeve q ndodhin gjat
drgimit te SOAP mesazhit. Kthimin e mesazhit si gabim e bn n nyjn e mparshme t atij
shtegu t dokumentit. sht detyr e ktij seksioni me e prcaktu nj mesazh komplet dhe me
detaje, ku n t shpjegohet gabimi (SOAP Fault), kshtu q n mnyr t rastsishme mund t
hasni n to n ueb shrbimin tuaj [ADW03].
16
17
http://www.w3.org/2001/12/soap-envelope
ang. Header block
________________________________________________________________________
16
2.2.4 SOAP
Ilustrimi i nj SOAP mesazhi

N shembullin e mposhtm, ShfaqKombinimin sht funksioni i cili sht drguar n nj server.
Krkesa ka tre parametra _kufiriIPoshtem, _kufiriISiperm dhe _numri. Namespace pr ket
funksion sht definuar http://localhost/ adres.
N Figurn 15 dhe Figurn 16 sht paraqitur pjesa e SOAP mesazhit versioni 1.1 e shembullit
Llotoraia, ktu sht paraqitur krkesa/prgjigja e atij SOAP mesazhi.
SOAP krkesa:
POST /Llotaria/Service.asmx HTTP/1.1
Host: localhost
Content-Type: text/xml; charset=utf-8
Content-Length: length
SOAPAction: "http://localhost/ShfaqKombinimin"
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<soap:Envelope xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance"
xmlns:xsd="http://www.w3.org/2001/XMLSchema"
xmlns:soap="http://schemas.xmlsoap.org/soap/envelope/">
<soap:Body>
<ShfaqKombinimin xmlns="http://localhost/">
<_kufiriIPoshtem>int</_kufiriIPoshtem>
<_kufiriISiperm>int</_kufiriISiperm>
<_numri>int</_numri>
</ShfaqKombinimin>
</soap:Body>
</soap:Envelope>
Figura 15: SOAP krkesa
SOAP prgjigja:
HTTP/1.1 200 OK
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<soap:Envelope xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance"
xmlns:xsd="http://www.w3.org/2001/XMLSchema"
xmlns:soap="http://schemas.xmlsoap.org/soap/envelope/">
<soap:Body>
<ShfaqKombiniminResponse xmlns="http://localhost/">
<ShfaqKombiniminResult>int</ShfaqKombiniminResult>
</ShfaqKombiniminResponse>
</soap:Body>
</soap:Envelope>
Figura 16: SOAP prgjigja
________________________________________________________________________
17

Ku si prgjigje na kthehet nj numr i tipit intexher, ky numr gjenerohet
rastsishme.
2.2.4 SOAP
n mnyre t
HTTP Protokolli - POST

HTTP komunikon prmes TCP/IP protokollit. Nj HTTP klient lidhet me nj HTTP server duke
e prdorur TCP. Pasi q t krijohet lidhja , klienti mund t drgoj nj HTTP krkes pr mesazh
n server 18 .
HTTP POST
POST /Llotaria/Service.asmx HTTP/1.1
Host: localhost
SOAPAction: http://localhost/ShfaqKombinimin
Pastaj serveri e proceson krkesn e klientit dhe ia kthen nj HTTP prgjigje klientit. Krkesa
prmban nj status kod qe tregon statusin e krkess se br me hert.
HTTP/1.1 200 OK
Pra ka na tregon se krkesa ka pasur sukses, sepse serveri na ka kthyer status kodin me numr
200, d.m.th 200-shi sht standardi i HTTP, kur HTTP ka sukses.
E nse serveri nuk mund ta dekodoj krkesn e shfrytzuesit ather serveri do t na kthej si
prgjigje dika t ngjashme si me posht.
HTTP/1.1 400 OK
Pra ka na tregon se krkesa nuk ka pasur sukses, sepse serveri na ka kthyer status kodin me
numr 400, ka d.m.th se 400-shi sht standardi i HTTP, kur HTTP nuk arrin sukses.
18
www.w3school.com
________________________________________________________________________
18
2.2.4 SOAP
SOAP prmes HTTP

SOAP metoda sht nj HTTP krkes/prgjigje. SOAP mesazhi sht:
HTTP + XML = SOAP

Nj SOAP mesazh mund ta bj krkesn si HTTP POST ose HTTP GET. Ku HTTP POST
krkesa bn specifikimin e s paku dy HTTP hederave: Content-Type dhe Content-Length.
&
Content-Length: Content-Length: length
Content-Length hederi pr nj SOAP krkes apo prgjigje specifikon gjatsin n trupin e
krkess apo prgjigjes.
Komunikimi i klientit me serverin prmes HTTP protokollit dhe SOAP mesazhit, sht paraqitur
n Figurn 17.
Figura 17: Komunikimi i klientit me serverin prmes mesazheve SOAP.
Prparsit e prdorimit t SOAP it

Disa prparsi pr ta prdorur SOAP jan:
SOAP sht standard i hapur i cili ndrtohet n teknologji t hapura si jan HTTP,
HTTPS (portet 80 dhe 443) dhe XML.
SOAP siguron aftsi komunikimi t prbashkta interoperability n sisteme t

ndryshme operative. SOAP mesazhi mund t integrohet dhe ndrtohet nga cili do sistem
operativ.
SOAP mund t prdoret edhe nga cilido protokoll tjetr, jo vetm nga HTTP. SOAP nuk
sht i autorizuar t prdor protokoll t caktuar t transportit, ku kjo i jep mundsin q t
bashkoj protokolle t ndryshme n nj specifikacion t vetm si jan IIOP dhe RMI , ku
kto
e
prvetsojn
prdorimin
dhe
komunikimin
e
prbashkt.
________________________________________________________________________
19
2.2.5 WSDL
Kur prdoret HTTP protokolli, SOAP paketat munden m leht ti shmangen murit
mbrojts, nse prmbajtja e tyre nuk sht keqdashse. Kjo paraqet limitin kryesore pr
konkurrenc n sistemet e shprndara te cilat nuk e prkrahin murin mbrojts.
2.2.5 WSDL (Web Services Description Language)

Kuptimi i WSDL - s
WSDL - Web Services Description Language edhe WSDL sht e bazuar n XML gjuhn e
cila shrben pr prshkrimin e ueb shrbimeve dhe shrben pr t na treguar se si ti qasemi atij
ueb shrbimi. Kur dshirojm t ndrtojm ueb shrbime, WSDL sht gjuha m adekuate dhe
m e famshme pr prshkrimin e ueb shrbimeve [KBW03]. Kjo gjuh sht dizajnuar pr t
prshkruar metodat e nj ueb shrbimi. Ku n nj WSDL dokument t gjith parametrat dhe
metodat jan t specifikuara. Duke prfshir edhe lokacionin e vet t atij ueb shrbimi. Prparsia
me e madhe e WSDL-s sht se edhe kjo sht protokoll i standizuar sikurse SOAP, kshtu q
secili sistem mund ti shfaq metodat e ueb shrbimeve dhe t kuptoj se ka SOAP mesazhet
gjenerojn dhe drgojn.
Shum teknologji q bjn implementimin e ueb shrbimeve prfshir edhe .NET, prdorin
WSDL dokumente t publikuar pr t krijuar nj Proxy objekt q komunikon me ueb shrbimet e
jashtme. .NET siguron vegln wsdl.exe pr t krijuar Proxy objekt duke i dhn WSDL
lokacionin. Visual Studio .NET po ashtu siguron aftsin e komunikimit n mnyr t
drejtprdrejte prmes IDE. Microsoft SOAP Toolkit po ashtu bn lejimin e ueb shrbimeve q ti
qasemi prmes nj objekti lokal n mnyr dinamike. Ka edhe shum vegla t tjera t cilat
mundsojn krijimin e WSDL dokumentit. ASP .NET siguron mundsin q n mnyr
automatike ta gjeneroj WSDL dokumentin [BCG+01]. P.sh n rastin ton ueb shrbimit t
krijuar i qasemi n kt mnyre duke i shtuar n fund t linkut ?wsdl dhe n mnyr automatike
do t na gjenerohet WSDL dokumenti.
http://localhost/Llotaria/Service.asmx?wsdl
Qllimet kryesore t WSDL jan mundsia e zgjerimit (extensibility), abstraksioni, dhe struktura.
Mundsia e zgjerimit sht njra ndr arsyet kryesore pr ti prdorur elementet n vend t
atributeve kur dizajnojm XML skema, sa m shtrenjt q sht aq m shum elemente mund t
prdorim. Mundemi m prdor atribute t cilat prmbajn ekstra te dhna. Abstraksioni WSDL
nuk prcjell shembuj real q ju i pritni nga prshkrimi i ueb shrbimit. N vend t ksaj, n
mnyre abstrakte i definon termet si tipe te t dhnave dhe si operacione t mesazheve. Struktura
e ueb shrbimeve bazohet n XML gjuhn. Ueb shrbimet n prgjithsi prfshihen n nj nivel
t strukturuar lart t mesazheve dhe shembujve t mesazheve. WSDL siguron nj rrug t mir si
model pr kt kompleksitet t operacioneve t mesazheve, shembujve t mesazheve dhe
operacionet e tyre[KBW03].
________________________________________________________________________
20
2.2.5 WSDL
Struktura e WSDL dokumentit

Standardi i WSDL sht interesant ne at se e bn lejimin e cilitdo shrbim te rrjets, jo vetm te
ueb shrbimeve. ka do t thot se pos SOAP mesazhit, cili do shrbim i rrjets qe krkon
formatimin e t dhnave pr drgim dhe kthim mund ta prdor WSDL-n.
WSDL dokumenti sht XML dokument i cili prbehet nga disa seksione kryesore t cilat
ndahen n abstrakte dhe konkrete.
Elementet abstrakte prmbajn pikat e fundme (end points) dhe mesazhet. N abstrakt
bjn pjes:
<wsdl: types>
<wsdl: message>
<wsdl: operation>
<wsdl: portType>
Konkrete Lidh pikat e fundme dhe mesazhet n nj rrjet reale dhe bn specifikimin e
formatit te t dhnave. N konkrete bjn pjes kto elemente:
<wsdl: binding>
<wsdl: port>
<wsdl: service>
N Figurn 18 sht paraqitur struktura e WSDL dokumentit.
Figura 18: Struktura e WSDL dokumentit
________________________________________________________________________
21
2.2.5 WSDL
Skeleti i nj WSDL dokumenti sht paraqitur ne Figurn 19.
<definitions>
<types>
Definicioni i tipit...
</types>
<message>
Definicioni i mesazhit...
</message>
<portType>
<operation>
Definicioni i portit...
</operation>
</portType>
<binding>
Definicioni i lidhjeve...
</binding>
<service>
<port>
Definicioni i shrbimeve...
</port>
</service>
</definitions>
Figura 19: Skeleti i WSDL dokumentit
N t gjitha WSDL dokumentet duhet q prmbajtja e dokumentit t jet n mes t tagjeve

<definitions> </definitions>. Kjo na e bn t qart se WSDL sht nj bashksi e definicioneve
pr nj ueb shrbim:
<?xml version="1.0" encoding="utf-8?>

<wsdl:definitions xmlns:soap="http://schemas.xmlsoap.org/wsdl/soap/"
xmlns:tm="http://microsoft.com/wsdl/mime/textMatching/"
xmlns:soapenc="http://schemas.xmlsoap.org/soap/encoding/"
xmlns:mime="http://schemas.xmlsoap.org/wsdl/mime/"
xmlns:tns="http://localhost/"
xmlns:s="http://www.w3.org/2001/XMLSchema"
xmlns:soap12="http://schemas.xmlsoap.org/wsdl/soap12/"
xmlns:http="http://schemas.xmlsoap.org/wsdl/http/"
targetNamespace="http://localhost/"
xmlns:wsdl="http://schemas.xmlsoap.org/wsdl/">
Nga figura shohim se elementi definitions prmban disa deklarime t Namespaces. Ato
prdoren pr me e marr secilin element unik n dokument, kshtu q do element sht i kushtuar
ti referohet Namespaces n mnyr korrekte.
________________________________________________________________________
22
2.2.5 WSDL
Elementi Types
WSDL elementi types definon tipin e t dhnave q prdor ai ueb shrbim. Pa dallim platforme
WSDL prdor XML skemat pr ti definuar tipet. Tipet e t dhnave dhe elementet e definuara n
elementin types prdoren nga definicionet e mesazheve ku deklarohet pjesa (prmbajtja) e
mesazhit.
Seksioni i types i shembullit Llotaria sht paraqitur n Figurn 20.
<wsdl:types>
<s:schema elementFormDefault="qualified"
targetNamespace="http://localhost/">
<s:element name="ShfaqKombinimin">
<s:complexType>
<s:sequence>
<s:element minOccurs="1" maxOccurs="1" name="_kufiriIPoshtem"
type="s:int" />
<s:element minOccurs="1" maxOccurs="1" name="_kufiriISiperm"
type="s:int" />
<s:element minOccurs="1" maxOccurs="1" name="_numri" type="s:int"
/>
</s:sequence>
</s:complexType>
</s:element>
<s:element name="ShfaqKombiniminResponse">
<s:complexType>
<s:sequence>
<s:element minOccurs="1" maxOccurs="1"
name="ShfaqKombiniminResult" type="s:int" />
</s:sequence>
</s:complexType>
</s:element>
</s:schema>
</wsdl:types >
Figura 20: Pjesa e elementit Types
Ktu kemi prdorur vetm nj tip te t dhnave i cili sht intexher type="s:int". T tre
parametrat jan n intexher, ku me an t tyre bhet kufizimi se prej cilit numr deri n cilin
numr dshirojm ta kemi intervalin e numrave t llotos. Parametri i tret shrben pr
prcaktimin se sa numra ne dshirojm ti zgjedhim.
________________________________________________________________________
23
2.2.5 WSDL
Elementi - Message
Elementi message prshkruan prmbajtjet e mesazheve duke prdorur XML skemat t ndrtuara
n tipe, tipe komplekse ose n elementet q definohen n seksionin type t atij dokumenti, ose
definohen nga nj WSDL dokument i jashtm ku me an t import elementit i referohemi.
Ku ky seksion i definon mesazhet abstrakte q ky ueb shrbim i pranon dhe i kthen. Ky seksion i
kthen parametrat hyrs dhe dals t vetm nj metode. Secili mesazh sht i ndar n pjes (part),
ku secila pjes ka tip t ndryshm te t dhnave.
N Figurn 21 sht paraqitur pjesa e kodi pr elementin message nga shembulli i krijuar m
hert.
<wsdl:message name="ShfaqKombiniminSoapIn">
<wsdl:part name="parameters" element="tns:ShfaqKombinimin" />
</wsdl:message>
<wsdl:message name="ShfaqKombiniminSoapOut">
<wsdl:part name="parameters" element="tns:ShfaqKombiniminResponse"/>
</wsdl:message>
Figura 21: Pjesa e elementit message
N ueb shrbimin Llotaria jan t definuar vetm dy mesazhe, ku njri sht hyrse (In) ndrsa
tjetrn sht dalse (out). Pjesa part sht e thjeshte pr tu kuptuar, kjo prmban name atributin, i
cili atribut prdoret si referenc n pjesn part n dokumente. Ndrsa atributin element e
prdorim pr tju referuar tipit te t dhnave si SOAP apo XML skem.
Elementi portType
Elementi portType e definon nj operacion si nj bashksi t mesazheve q fillon dhe mbaron me
ueb shrbimin. N fakt portType definon operacionet, q jan thirrje t metodave t
disponueshme nga nj pjes e ueb shrbimit [BCG+01]. Porti tek ueb shrbimet si shprehje
kuptohet vetm nj ueb shrbim. Ather portType paraqet nj bashksi t operacioneve q nj
ueb shrbim i pranon [PK03]. Elementi portType sht abstrakt dhe nuk siguron informacione se
si te lidhemi direkt me ueb shrbim. Kjo e prcakton nj pike tjetr ku klienti mund t merr
informacione n t gjitha operacionet q nj ueb shrbim i siguron.
Se si duket nj portType element kemi paraqitur nj pjes t xml kodit n Figurn 22.
________________________________________________________________________
24
2.2.5 WSDL
<wsdl:portType name="LlotariaSoap">
<wsdl:operation name="ShfaqKombinimin">
<wsdl:documentation
xmlns:wsdl="http://schemas.xmlsoap.org/wsdl/">Ky ueb sherbim
gjeneron numrat e llotos</wsdl:documentation>
<wsdl:input message="tns:ShfaqKombiniminSoapIn" />
<wsdl:output message="tns:ShfaqKombiniminSoapOut" />
</wsdl:operation>
</wsdl:portType>
Figura 22: Pjesa e elementit portType
I vetmi operacion i definuar n portType n kt ueb shrbim sht Llotaria. Ky operacion e

pranon dhe e kthen nj mesazh, ku ato mesazhe jan t definuara n seksionin Message, dhe jan
t referuara ktu. Prefiksi tns sht prdorur pr t treguar emrat e mesazheve dhe hapsirat e
prbashkta (Namespaces) t prefiksit q i referohen dokumentit lokal.
Elementi Operation
Ky element prmban vetm tri operacione q i lejohen, t cilat jan:
Input message i definon t dhnat q shrbimi pret pr ti pranuar
Output message definon t dhnat qe ueb shrbimi pret ti drguar
Fault message definon mesazhet e gabimeve q mund t kthehen nga ueb shrbimi.
Nj pjes e kodit q e tregon elementin operacion sht paraqitur n Figurn 23:
<wsdl:documentation
xmlns:wsdl="http://schemas.xmlsoap.org/wsdl/">Ky ueb sherbim
gjeneron numrat e llotos</wsdl:documentation>
<wsdl:input message="tns:ShfaqKombiniminSoapIn" />
<wsdl:output message="tns:ShfaqKombiniminSoapOut" />
</wsdl:operation>
Figura 23: Pjesa e elementit Operation
Elementi Bindings
Elementi binding e definon nj format t veante pr secilin portType element n WSDL. Mund
t jen shum Bindings elemente pr nj portType. Fillimisht kjo prmban implementimin fizik
n nj fajll, q prshkruan se far protokolli duhet t prdoret n mnyr q m komuniku me
ueb shrbim. Nj pjes t ksaj e shohim n XML kodin n Figurn 24.
________________________________________________________________________
25
2.2.5 WSDL
<wsdl:binding name="LlotariaSoap" type="tns:LlotariaSoap">

<soap:binding transport="http://schemas.xmlsoap.org/soap/http" />
<soap:operation soapAction="http://localhost/ShfaqKombinimin"
style="document" />
<wsdl:input>
<soap:body use="literal" />
</wsdl:input>
<wsdl:output>
<soap:body use="literal" />
</wsdl:output>
</wsdl:operation>
</wsdl:binding>
<wsdl:binding name="LlotariaSoap12" type="tns:LlotariaSoap">
<soap12:binding transport="http://schemas.xmlsoap.org/soap/http" />
<soap12:operation soapAction="http://localhost/ShfaqKombinimin"
style="document" />
<wsdl:input>
<soap12:body use="literal" />
</wsdl:input>
<wsdl:output>
<soap12:body use="literal" />
</wsdl:output>
</wsdl:operation>
</wsdl:binding>
Figura 24: Pjesa e elementit Binding
N rreshtin e par t elementit binding tregohet emri i elementit binding si dhe n type atributi i
cili e referencon elementin portType. Prefiksi tns prdoret pr t prezantuar Namespaces n
dokumentin lokal. Elementi binding n vazhdim shrben pr t na treguar se far protokolli po
prdoret n ket ueb shrbim. Si shihet binding sht nj SOAP implementim. Ky element
prmban edhe disa atribute tjera. T SOAP elementi kemi atributin style i cili mund t jet
RPC ose document, kjo e specifikon formatin e SOAP mesazhit. Transport atributi shrben
pr t na treguar se si te dhnat ti drgojm n kt ueb shrbim, prdorim URI n vazhdim pr
HTTP (transport="http://schemas.xmlsoap.org/soap/http") [BCG+01].
Elementi Service
Ky sht elementi i fundit tek WSDL dokumenti. Ky seksion na tregon aktualisht adresat e
ndryshme q mund t prdoren pr t komunikuar me kt ueb shrbim. Elementi service n vete
prmban nj koleksion t elementeve port .Secili port e cakton piken e fundme (hostin) apo me
mir e cakton adresn me t ciln ka me komunikuar ueb shrbimi n fjal. S paku pr do
________________________________________________________________________
26
2.3 Prparsit e prdorimit t ueb shrbimeve
Ueb shrbimet, gjendja aktuale
binding duhet t jet nj port, mirpo mund t jen edhe m shum porte. N shembullin Llotaria
kemi dy bindings andaj kemi dy elemente port n elementin service N Figurn 25 sht paraqitur
pjesa e elementit service.
<wsdl:service name="Llotaria">
<wsdl:port name="LlotariaSoap" binding="tns:LlotariaSoap">
<soap:address location="http://localhost/Llotaria/Service.asmx" />
</wsdl:port>
<wsdl:port name="LlotariaSoap12" binding="tns:LlotariaSoap12">
<soap12:address location="http://localhost/Llotaria/Service.asmx"/>
</wsdl:port>
</wsdl:service>
Figura 25: Pjesa e elementit Service
2.2.6
UDDI (Universal Discovery, Description and Integration)
Kuptimi i UDDI s
UDDI - (Universal Discovery, Description and Integration) sht platform e pavarur , sht
regjistr i bazuar n XML standardin, kjo ju shrben bizneseve q n mbare botn ti listojn ueb
shrbimet e tyre dhe t krkojn shrbime tjera apo aplikacione softuerike q bashkveprojn me
internetin. UDDI prshkruan tip special t regjistrave, me an t cilave bn listimin e ueb
shrbimeve. UDDI siguron prshkrimin e biznesit dhe shrbimet e tij, zbulimin e ueb shrbimeve
tjera q i ofrojn shrbime t dshiruara si dhe integrimin me biznese tjera.
Regjistrat e UDDI-s mund t jen t tipeve t ndryshme t cilat jan:
Publik
Privat
Limituar
Publik
Ky regjistr sht i hapur pr krkime publike. T gjitha t hyrat n regjistrin publik kopjohen n
t gjith regjistrat e tjer publik. Kjo na siguron se mund ti qasemi t gjitha ueb shrbimeve nse i
qasemi nj ueb shrbimi i cili sht publik. Shum kompani t mdha mbajn regjistra publik,
duke prfshir ktu edhe IBM dhe Microsoft. Ktij regjistri mund ti qaset kushdo nga cilido knd
i bots [PK03].
Privat
Ky regjistr qndron prapa murit mbrojts t kompanis[PK03]. Qllimi i ktij regjistri sht
krkimi i ueb shrbimeve t brendshme. Ktij regjistri mund ti qasen vetm antart e
ndrmarrjes.
________________________________________________________________________
27
Limituar
Regjistrit t limituar mund ti qasen vetm disa kompani t caktuara q ju sht lejuar e drejta pr
tju qasur ktyre regjistrave.
Industria ka filluar q ti pranoj m pak regjistrat publik, pr arsye t siguris dhe friks se do t
dshtojn. UDDI e prezanton nj rrug shum t mir pr t br biznes, si dhe bizneset jan
gjithmon shum t kujdesshme kur bjn ndryshime t mdha[PK03].
Arkitektura e UDDI
UDDI sht transparente n prshkrimin e shrbimeve, ajo prshkruan metodat e thjeshta pr
thirrjen e shrbimeve. Ajo cakton nj regjistr pr t ju qasur shrbimeve. Regjistrat q jan
publik i dyfishojn informacionet e postuara. Kjo neve na siguron se mund ti qasemi t gjitha
ueb shrbimeve nse i qasemi nj ueb shrbimi i cili sht publik.
Informacioni n nj regjistr sht krijuar nga tri tipe, t cilat jan:
Faqet e bardha 19
Faqet e verdha 20
Faqet e gjelbrta 21
Faqet e bardha
Faqet e bardha prmbajn informacion bazike pr kontaktim. Mund t prmbajn adresat, emrat
kontaktues dhe numra t telefonit.
Faqet e verdha
Faqet e verdha shrbejn pr shfrytzuesit q dshirojn t krkojn dhe t din pr tipet e
shrbimeve biznesore q kompania i ofron 22 .
Faqet e gjelbrta
Faqet e gjelbrta t japin informacione teknike pr ueb shrbimet q jan t ekspozuara nga
bizneset e ndryshme [PK03].p.sh Prshkrimin e shrbimit, rregullat e biznesit etj.
Klientt mund t pyesin UDDI regjistrin duke u bazuar n emr t kompanis, kategoris s
industris apo duke u bazuar n ndonj kusht tjetr. UDDI - ja pastaj i pointon 23 kah WSDL
dokumentet q e prshkruan shrbimin dhe shum shrbime tjera q klienti duhet ti zgjedh pr tu
qasur. UDDI sht rrug adekuate pr menaxhimin e ueb shrbimeve. Grafikisht si komunikon
UDDI sht paraqitur n Figurn 26.
19
Eng. White Pages

Eng. Yellow Pages
21
Eng. Green Pages
22
http://searchwebservices.techtarget.com/originalContent/0,289142,sid26_gci990488,00.html
23
Pointer
20
________________________________________________________________________
28
Figura 26: Komunikimi i regjistrit UDDI
2.3
Prparsit e prdorimit t ueb shrbimeve
Ueb shrbimet ofrojn nj numr t madh t avantazheve

Avantazhet q sjellin ueb shrbimet jan:
n arkitekturn e shprndar.
Prdorin platforme t pavarur

Sigurojn kanal komunikimi n t njjtn koh
Mundsi komunikimi me ndrmarrje t ndryshme 24
Funksionalitet n prdorim
Neutralitet n server
Komunikim t sigurt
Prdorin platform t pavarur

Kjo sht ndr prparsit m t rndsishme t ueb shrbimeve. Ueb shrbimeve mund t ju
qasemi nga fardo lloj platforme duke prdorur internetin, pavarsisht se n far vendi
gjendemi dhe far sistemi operativ kemi n kompjuter. do aplikacion q sht i lidhur me
internet mund t pranoj dhe t drgoj SOAP mesazhe.
24
Ang. Enterprise Interoperability
________________________________________________________________________
29
Sigurojn kanal t komunikimit n t njjtn koh

Ueb shrbimet mbshteten n Internet dhe e prdorin Internetin si nj mekanizm pr komunikim
[BCG+01]. Interneti sht ndrtuar pr me qen standard i hapur, me protokollet e standardizuara
TCP/IP. Duke prdorur internetin si kanal pr komunikim doher ueb shrbimeve publike mund
t ju qasemi sepse t gjitha pajisjet prdorin kt kanal komunikimi. Poashtu trafiku i HTTP s
sht jashtzakonisht i mir, sepse shumica e mureve mbrojtse e lejojn trafikun pa ndonj
problem dhe pa ndonj konfiguracion t veant.
Mundsi komunikimi me ndrmarrje t ndryshme

Ueb shrbimet sigurojn mundsi t komunikimit n mes t ndrmarrjeve dhe bizneseve t
ndryshme q sot ve ekzistojn. Ueb shrbimet jan mjaft fleksibile dhe i lejojn bizneseve
zgjerim dhe funksionalitet t ueb shrbimeve.
Funksionalitet n prdorim
Ueb shrbimet e lejojn biznes logjikn e shum sistemeve t ndryshme n internet, pa dallime.
Kjo ju ofron mundsin e przgjedhjes se ueb shrbimit qe keni nevoje pr t. Poashtu mund t
ndrtoni ueb shrbime n fardo platforme q ju dshironi.
Neutralitet n server
Edhe n kapitullin e dyt treguam se nj ndr avantazhet m t mdha t ueb shrbimeve sht
neutraliteti. Tham se nuk ka dallim n far gjuhe programuese dhe far serveri sht krijuar
ueb shrbimi. Ndrfaqja bazohet n standarde ndrsa shkmbimi i mesazheve bhet me XML
prmes HTTP. Serveri mund ta ket sistemin operativ UNIX, Windows, Linux apo far do lloj
sistemi tjetr operativ q ekziston. Ndrsa softueri poashtu mund t shkruhet n ciln do gjuh
programuese si n C#, Java, C++ apo edhe n ndonj gjuh tjetr programuese q
ekziston[BCG+01].
Komunikim t sigurt
Ueb shrbimet pr nga siguria jan n nivel t njjt me ueb aplikacionet. E njjta teknologji q
sht prdorur pr shrbimet online, gjithashtu sht prdorur edhe pr ueb shrbime. HTTP sht
e lejuar gati nga t gjith muret mbrojts, ku kjo na tregon se ueb shrbimet mund t zbulohen n
internet edhe prapa mureve mbrojtse.
Pr siguri m t lart sht mir q t krijohet nj ueb shrbim i cili m par duhet t dgjoje
SOAP krkesat para se kto paketa t shkaktojn ndonj gj. Ueb shrbimet mund t sigurojn t
gjitha metodat e HTTP autentifikimit n pjes t caktuara t serverit. Prfundimisht ueb shrbimet
sigurojn komunikim t sigurte n internet.
________________________________________________________________________
30
3. Ndrtimi i ueb shrbimeve
3.1 Krijimi i ueb shrbimeve me J2EE
Kapitulli 3
Pr ndrtimin e ueb shrbimit me java kemi prdorur vegln JWSDP (Java Web Services
Developer Pack) 2.0. Gjat ndrtimit t ueb shrbimeve me Java vetm dy fajlla duhet t
krijohen. E para sht ndrfaqja q i paraqet metodat q mund t thirren nga klienti si dhe e dyta
sht klasa q e implementon at ndrfaqe.
N do t ndrtojm nj shembull t thjesht, pra mbledhjen e dy numrave prmes ueb shrbimit
vetm pr t demonstruar se si krijohen ueb shrbimet me Java. N Figurn 27 po paraqesim
krijimin e ndrfaqes, t metods q do ti mbledh dy numra..
package Javashembulli;
import java.rmi.Remote;
import java.rmi.RemoteException;
public interface MbledhjaEDyNumrave extends Remote
{
public int add(int a, int b) throws RemoteException;
}
Figura 27: Mbledhja.java
Nga Figura 27 vrejm se kemi prdorur paketn RMI (Remote Method Invocation) e cila sht
mjaft aktuale dhe prdoret n sistemin e Javs pr ti thirrur metodat (funksionet ) n largsi.
Hapi i ardhshm sht implementimi i ktij interfejsi q e ndrtuam n Figurn 27. Implementimi
i ksaj sht paraqitur ne Figurn 28.
package Javashembulli;
import java.rmi.RemoteException;
public class ImplementimiMledhjes implements MbledhjaEDyNumrave
{
public int mbledh(int numri1, int numri2) throws RemoteException
{
return numri1 + numri2;
}
}
Figura 28: ImplIMbledhjes.java
Tani me an t komandave q i ekzekutojm ne command prompt:
________________________________________________________________________
31
prompt> javac d ndrtimi MbledhjaEDyNumrave.java dhe

prompt> javac d ndrtimi ImplementimiMledhjes.class
Kta dy fajllat i ekzekutojm pr t gjeneruar klasat q do t prdoren pr ueb shrbimin ton.
Hapi i ardhshm sht shkruarja e fajllit konfigurues qe zakonisht emrohet config.xml dhe
shrben pr t kaluar fajllat tek vegla e ekzekutimit t ueb shrbimeve (wscompile).
N kt fajll konfigurues prshkruhet emri i shrbimit, pastaj emri i namespacit, emri i pakos
(package) si dhe emri i interfejsit. N Figurn 29m sht paraqitur fajlli konfigurues.
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>

<configuration
xmlns="http://java.sun.com/xml/ns/jax-rpc/ri/config">
<service
name="JavaUebSherbimi"
targetNamespace="http://localhost/"
typeNamespace=" http://localhost/"
packageName="shembulli">
<interface name="shembulli.MbledhjaEDyNumrave "/>
</service>
</configuration>
Figura 29: config.xml
Ky fajll i tregon wscompile t krijoj fajllin WSDL me kto informata:
emri i shrbimit JavaUebSherbimi

namespace i WSDL sht http://localhost/
klasat pr shrbimin jan n paketn shembulli n direktoriumin ndrtimi
interfajsi i shrbimit sht shembulli.MbledhjaEDyNumrave
Tani prdorim veglat wscompile pr t gjeneruar fajllat e nevojshm. Kjo bhet me an t

komands:
prompt> wscompile -define -mapping build/mapping.xml -d build -nd build -classpath build
config.xml
ekzekutimi i ksaj komande e cila lexon n fajllin konfigurues q e kemi ndrtuar n Figurn 29
na e krijon WSDL fajllin JavaUebSherbimi.wsdl. N Figurn 30 kemi paraqitur dukjen e wsdl
fajllit.
N Figurn 30 sht paraqitur WSDL
http://localhost:8080/JavaWS/shembulli?WSDL
dokumenti
ktij
ueb
shrbimi
________________________________________________________________________
32
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>

<definitions xmlns=http://schemas.xmlsoap.org/wsdl/
xmlns:tns=http://localhost/
xmlns:xsd=http://www.w3.org/2001/XMLSchema
xmlns:soap=http://schemas.xmlsoap.org/wsdl/soap/
name="JavaUebSherbimi" targetNamespace="http://localhost/">
<types/>
<message name="MbledhjaEDyNumrave_mbledh">
<part name="numri1" type="xsd:int"/>
<part name="numri2" type="xsd:int"/>
</message>
<message name="MbledhjaEDyNumrave_mbledhResponse">
<part name="result" type="xsd:int"/>
</message>
<portType name="MbledhjaEDyNumrave">
<operation name="add" parameterOrder="int_1 int_2">
<input message="tns:MathFace_add"/>
<output message="tns:MathFace_addResponse"/>
</operation>
</portType>
<binding name="MbledhjaEDyNumraveBinding"
type="tns:MbledhjaEDyNumrave">
<soap:binding transport="http://schemas.xmlsoap.org/soap/http"
style="rpc"/>
<operation name="mbledhja">
<soap:operation soapAction=""/>
<input>
<soap:body
encodingStyle="http://schemas.xmlsoap.org/soap/encoding/"
use="encoded" namespace="http://localhost/" />
</input>
<output>
<soap:body
encodingStyle="http://schemas.xmlsoap.org/soap/encoding/"
use="encoded" namespace="http://localhost/"/>
</output>
</operation></binding>
<service name="JavaUebSherbimi">
<port name="MathFacePort" binding="tns:MathFaceBinding">
<soap:address location="http://localhost/JavaUebSherbimi"/>
</port>
</service>
</definitions>
Figura 30: WSDL dokumenti
http://localhost:8080/JavaWS/shembulli
Kjo tregon q ueb shrbimi sht krijuar dhe tani mund t prdoret.
________________________________________________________________________
33
3.1 Krijimi i ueb shrbimeve me .NET

Microsoft sht njra ndr kompanit m t hershme q i ka prkrahur konceptet dhe standardet e
ueb shrbimeve, po ashtu sht njra ndr kompanit q sht duke br hamendje n suksesin
dhe t ardhmen e ueb shrbimeve. Platforma .NET sht dizajnuar pr t prkrahur prpjekjet e
zhvilluesve dhe konsumatoreve t ueb shrbimeve [PK03].
Krijimi i ueb shrbimeve me Visual studio .NET nuk paraqet ndonj vshtirsi, sepse shum leht
dhe shpejt mund t krijojm ueb shrbim. Visual Studio .NET Integrated Development
Environment (VS .NET IDE) prmban shum karakteristika dhe produkte softuerike, ku nuk
mund t themi se i takon vetm ueb shrbimeve. VS .NET IDE i lejon programorit me krijuar
C++ programe, ueb aplikacione, ueb shrbime, librari t klasave, librari t Windows kontrolleve,
librari t ueb kontrolleve, aplikacione n console ose shrbime t windowsit [PK03]. Ku secili
nga kto projekte mund t krijohet me gjuhn programuese C++, Visual Basic ose C# 25 .
ASP .NET rekomandohet pr implementimin e ueb shrbimeve dhe ueb formave n .NET. Kur
krijojm C# ueb shrbim, n realitet krijojm ASP .NET aplikacion. N strukturn SDK
(framework) t ASP .NET prmbahet nj vegl pr gjenerimin e Proxy klass qe nj aplikacion i
klientit t mund t kt qasje n ueb shrbim [PK03].
Pr t krijuar nj ueb shrbim s pari hapim Visual Studio .Net, pastaj n File menyn zgjedhim
New Web Site. N listn e templateve q na ofron Visual studio zgjedhim ASP.NET Web
Services, klikojm mbi t dhe n Location e caktojm se ku dshirojm ta ruajm ueb shmimin,
n rastin ton ky sht lokacioni http://localhost/Llotaria. N Figurn 31 sht paraqitur dialogu
pr projekt te re.
sht m rndsi t ceket se kompjuteri i juaj duhet t ket t instaluar IIS (Internet Informacion
Server).
25
C# sht platforme e Microsoft-it, gjuh programuese q ka gati sintaksn e njjt me Java, mirpo kjo
ekzekutohet ne Windows platforma.
________________________________________________________________________
34
Figura 31: Dialogu pr projekt te ri
Pr ilustrimin e ueb shrbimit kam marrur nj shembull i cili mundson gjetjen e numrave t
lotaris n mnyre t rastsishme. Ku prmes ueb sajtit t krijuar ne bjm przgjedhjen e
numrave varsisht se ne sa numra dshirojm ti shfaqim, duke i dhn parametrat pr to.
Kodi q gjenerohet (nga VS) n mnyr automatike nuk sht kodi i mposhtm, mirpo ky sht
kodi i modifikuar dhe dedikuar pr shembullin e gjetjes s numrave n mnyr t rastsishme. N
Figurn 32 sht paraqitur kodi komplet prpos pjess s klass.
[WebService(Namespace = "http://localhost/")]
[WebServiceBinding(ConformsTo = WsiProfiles.BasicProfile1_1)]
[WebMethod (Description="Ky ueb sherbim gjeneron numrat e llotos")]
public int ShfaqKombinimin(int _kufiriIPoshtem, int _kufiriISiperm, int
_numri)
{
int _gjejNumrat;
DateTime dt = new DateTime();
dt = DateTime.Now;
Random rnd = new Random(dt.Millisecond);
if (_kufiriIPoshtem < _kufiriISiperm)
{
_gjejNumrat = rnd.Next(_kufiriIPoshtem, _kufiriISiperm);
}
else
{
_gjejNumrat = 0;
________________________________________________________________________
35
}
return _gjejNumrat;
}
Figura 32: Pjesa e kodit t ueb metods
N vazhdim do t flasim pr atributet q bjn pjes n WebService dhe WebMethod. Ku disa

veti te ktyre atributeve q do ti tregojm bjn pjes edhe n ueb shrbimin ton.
Atributi WebService
Nj [WebSevice] mund t prmban kto veti:
Me name specifikohet emri i ueb shrbimit q nuk sht i kufizuar nga CLR. Ky emr do
t prdoret n prshkrimin e shrbimit dhe n Ndihmn e shrbimit [BCG+01].
N namespace ja ndrrojm emrin ueb shrbimit para se ta publikojm, namespace in
pra http://www.tempuri .org e zvendsojm me namespace q ne dshirojm.
Me Description e qesim nj prshkrim pr ueb shrbimin n fjal.
N Figurn 33 sht paraqitur nga nj shembull se si mund ti prdorim kto veti te WebService.
[WebService(Name = "Gjetja e numrave te llotos")]
[WebService(Namespace = "http://localhost/")]
[WebService(Description = "Ky ueb sherbim sherben per te gjeneruar
numrat e llotos ne menyre te rastesishme")]
Figura 33: Lista e elementeve te atributit WebService
Atributi WebMethod
Nj [WebMethod] mund t prmban kto veti:
BufferResponse bn lejimin e baferimit t prgjigjeve pr nj metode t ueb shrbimit.

Kjo mund t jet true (si vler e nnkuptuar) dhe false. Kur sht true ASP .NET e
baferon prgjigjen para se ta drgoj tek klienti. Ndrsa kur sht false ASP .NET e bn
baferimin n chunks (16 Kb).M rndsi t ceket sht se ASP .NET i bn jo aktive
SOAP ekstensionet pr metodat e ueb shrbimeve qe nuk jan t baferuara. Kjo mund t
kt ndikim n ueb shrbimin tuaj[BCG+01].
Casheduration kjo veti e bn lejimin e cashing se rezultateve pr metodn e ueb

shrbimit. ASP .NET bn cashe pr do parametr unik. Koha se sa zgjat matet n
sekonda. Prndryshe vlera 0 sht vler e nnkuptuar e cila e bn cashe jo aktive.
________________________________________________________________________
36
Description Ktu mund ta shkruajm nj prshkrim pr ueb shrbimin n fjal. Nse

nuk shkruajm asgj, ather vlera e nnkuptuar e ksaj sht string i zbrazt.
EnableSession Kjo veti e bn aktive gjendjen e sesionit pr nj metod t ueb

shrbimit. Nse sht true ueb shrbimi mund ti qaset gjendjes se sesionit dhe
informacioneve duke prdorur HTTPContext.Current.Session ose WebService.Session
vetin. Vlera e nnkuptuar e ksaj sht zero.
MessageName Kjo veti e lejon ueb shrbimin q t bn emrtimin e metodave t

mbingarkuara duke prdorur shkurtesa (alias).
TransactipnOption Kjo veti i mundson ueb shrbimit q t marr pjes si objekt rrnj
i nj transaksioni. Jan vetm dy mundsi pr kt: E para sht se nuk merr pjes n
transaksion, ndrsa e dyta duhesh t krijosh transaksion te ri. Vlera e nnkuptuar pr kt
veti sht TransactionOption.Disabled. Pr ato ka nuk jan pjesmarrse n transaksion i
kan kto mundsi: Disabled, NotSupported si dhe Supported. Ndrsa vlerat e
mundshme pr te krijuar transaksion t ri jan: Required dhe RequiresNew.
Se si duken kto veti te atributit WebMethod gjate prdorimit jan paraqitur ne Figurn 34:
[WebMethod(BufferedResponse = false )]
[WebMethod(CasheDuration = 60 )]
[WebMethod(Description="Ky ueb sherbim gjeneron numrat e llotos")]
[WebMethod(EnableSession = true)]
[WebMethod(MessageName = Llotaria)]
[WebMethod(TransactionOption = TransactionOption.RequiresNew)]
Figura 34: Listave e elementeve te atributit WebMethod
Ueb shrbimi i krijuar m lart n vete prmban nj WebMethod, nj funksion me emrin

ShfaqKombinimin i cili ka tre parametra. Nse e ekzekutojm kt ueb shrbim, si rezultat do t
kemi Figurn 35 n vazhdim.
Figura 35 Ekzekutimi i nj ueb shrbimi me VS
________________________________________________________________________
37
Nga Figura 35, e shohim emrin e funksionit ShfaqKombinimin. Poashtu ktu shohim edhe
prshkrimin e ueb shrbimit, si dhe Service Description. Nse klikojm n funksionin
ShfaqKombinimin do t kemi Figurn 36, mirpo t pa plotsuar:
Figura 36: Qasja e ueb metods
Pasi q ti plotsojm fushat e tre parametrave dhe e shtypim butonin invoke do t na kthej
xml kodin.
<?xml version="1.0" encoding="utf-8?>

<int xmlns="http://localhost/">14</int>
Se si ta konsumojm kt ueb shrbim do t vazhdojm n kapitullin 4.
________________________________________________________________________
38
4. Konsumimi i ASP .NET ueb shrbimeve
Kapitulli 4
4.
Konsumimi i ASP .NET ueb shrbimeve
N ASP .NET, konsumimi i ueb shrbimeve nuk paraqet ndonj vshtirsi t madhe. Pr t
konsumuar nj ueb shrbim duhet t plotsohen pikat e mposhtme:
Duhet gjetur ueb shrbimin
Duhet t krijohet Proxy klasa pr ueb shrbim (kur prdorim SOAP)
Qasja e ueb metods prmes Proxy klass
Ti plotsojm kto pika me radh duke filluar me gjetjen e ueb shrbimit. Si ilustrim n Figura 37
marrim shembullin e krijuar n kapitullin tre.
Nse shfrytzuesi e din URL-n e ueb shrbimit ather sht shum thjeshte shtimi i nj ueb
reference. Kt proces e tregon Figura 37.
Figura 37: Dialogu pr shtimin e ueb referencs
Si rezultat n kt adres sht shfaqur vetm ueb metoda (funksioni) i ueb shrbimit Llotaria.
Pr shtimin e nj ueb reference aty ku na sht propozuar emri localhost(ky emr gjenerohet
automatikisht ne baz t emrit t serverit, n rastin ton e kemi localhost sepse po i referohemi
ueb shrbimeve qe i kemi n kompjuter) vendosim emrin e referencs LlotariaProxy. Me rast
kur shtojm ueb referenc n projektin ton, Visual Studio .NET n mnyr automatike dhe
________________________________________________________________________
39
transparente e krijon Proxy klasn. Figura 38 e tregon shtimin e ueb referencs, n fakt krijimin e
Proxy klass.
Figura 38: Shtimi i ueb referencs
Tani kemi mundsin e prdorimit t Proxy klass n projekt. Nse bjm ndonj ndryshim n
ueb shrbimin e krijuar, gjithmon duhet q ta bjm update referencn e krijuar n mnyr q t
merren ndryshimet e bra.
Nn referencn e shtuar LlotariaProxy n mnyr automatike Visual Studio .NET i shton edhe
tre fajlla tjer q mbajn informacione pr ueb shrbimin, kto fajlla kan ksi lloj ekstensionesh.
Se ka paraqesin kto ekstensione n Tabeln 1.
Ekstensioni:
.map
.disco
.vsdisco
.wsdl
Prshkrimi
Krijohet nga klienti ather kur shton ueb reference n projektin e tij. Fajllat q
kan ekstensionin .map n vete prmbajn line pr burimet e ueb shrbimeve, si
WSDL dhe DISCO fajllat. Rigjenerohet sa her q t freskoni ueb referencn.
Prmban informacione si p.sh line pr ueb shrbimin aktual, lokacionin, WSDL
dokumentin dhe linkun pr XSD fajllin pr prshkrimin e ueb shrbimit.
Dokumentet me ekstension .asmx e krijojn kt fajll ather kur ne URL ne e
ueb shrbimin prdorim stringun ?disco, kjo prdoret vetm ather kur e dim
lokacionin e ueb shrbimit.
Kjo prmban informata pr gjetjen automatike kur nuk e dim URL n e ueb
shrbimit, mirpo e dim piken e fundme t furnizuesit te ueb shrbimit. Kjo
krijohet automatikisht kur krijojm projekt t ri.
Kjo n vete prmban xml kod. Ktu bhet prshkrimi i ueb shrbimit.
Tabela 1: Prshkrimi i ekstensioneve qe i prmban ueb referenca
N C# instancimin e klass mund ta bjm n kt mnyr t paraqitur n Figurn 39:

LlotariaProxy.Llotaria LlotariaIns = new
Test.LlotariaProxy.Llotaria();
Figura 39: Instancimi i klass
________________________________________________________________________
40
4.1 Web Based
Ndrsa qasjes s ueb metods t ueb shrbimit i referohemi n kt mnyr, si n Figurn 40.
for (int i = 0; i < c;i++)
{
numri[i] = LlotariaIns.ShfaqKombinimin(
int.Parse(this.txtKPoshtem.Text),
int.Parse(this.txtKSiperm.Text),
int.Parse(this.Numri.Text));
}
Figura 40: Prdorimi i klass se instancuar
4.1 Ndrtimi i nj klienti - Web Based

Hapim Visual Studio .NET, n menyn file zgjidhim New | Web Page | ASP .NET Web Site.
Projektin e emrojm sipas dshirs, n kt rast Shfrytezimi_USH_Llotaria. Projektit t
krijuar ja shtojm ueb referencn t ciln e emrojm Llotaria_USH.
Me an t kontrolleve q na i ofron Visual Studio .NET, e bjm dizajnimin e forms, si dhe i

kodojm kto kontrolla. Instancimi dhe prdorimi i ueb referencs s shtuar m lart, bhet n
kt mnyr:
Llotaria_USh.Llotaria Lloto = new Llotaria_USh.Llotaria();
for (int i = 0; i < c; i++)
{
numri[i] = Lloto.ShfaqKombinimin(
int.Parse(this.txtKPoshtem.Text),
int.Parse(this.txtKSiperm.Text),
int.Parse(this.Numri.Text));
}
Nse e ekzekutojm kodin e krijuar ather do t na hapet ueb brouseri me URL n

(http://localhost/Shfrytezimi_USh_Llotaria/Default.aspx) me prmbajtje si n Figurn 41.
________________________________________________________________________
41
4.1 Web Based
Figura 41: Pamja e ASP .NET forms
Pas plotsimit t ktyre fushave me vlera adekuate (p.sh nse marrim kufijt prej 1 39 duke i
zgjedhur nga 7 kombinime) ueb faqja do t duket kshtu:
Sa her q t shtypim butoni Shfaq kombinimin, do t na shfaqet nga nj kombinim i ri, varsisht
prej kushteve q ne i caktojm n fushat e siprme.
________________________________________________________________________
42
4.2 Windows Based
4.2 Ndrtimi i nj klienti Windows Based

Po t njjtin shembull q e ndrtuam m lart do ta ndrtojm edhe ktu, mirpo tani n Windows
Based n c#. Hapim Visual Studio .NET, n menyn file zgjidhim New | Project | Windows
Application. Projektin e emrojm sipas dshirs, n kt rast KlentiWindowsApp. Projektit t
krijuar ja shtojm ueb referencn te ciln e emrojm LlotariaProxy.
Me an t kontrolleve q na i ofron Visual Studio .NET, e bjm dizajnimin e forms, si dhe i

kodojm kto kontrolla e forms. Instancimi dhe prdorimi ueb referencs e bjm sikurse me
lart.
Pasi t prfundojm me dizajnim dhe kodim, e ekzekutojm kodin e krijuar dhe si rezultat i puns
s br do t na paraqitet forma q sht treguar n Figurn 42.
Figura 42: Form e ndrtuar n Windows Based
Kjo form pr momentin nuk sht e plotsuar, mirpo nse i plotsojm (Figura 43) fushat me
vlerat sikurse n shembullin e ueb faqes ather si rezultat do t kemi:
________________________________________________________________________
43
4.2 Windows Based
Figura 43: Prdorimi i forms s ndrtuar n Web Based
________________________________________________________________________
44
5. Krahasimi i teknologjive te ueb shrbimeve
5.1 Microsoft .NET vs. J2EE
Kapitulli 5
5. Krahasimi i teknologjive t ueb shrbimeve
Microsoft .NET vs. Java
Ueb shrbimet jan t bazuara n ueb aplikacione q prdorin XML standardin dhe protokollet e
transportit pr t shkmbyer informata n mes t klientit dhe serverit. Kjo teknologji sht shum
e rndsishme pr komunikimin e ndrmarrjeve n largsi. Pasi q teknologjia e ueb shrbimeve
sht duke u zhvilluar me nj vrull mjaft t shpejt, sht m rndsi t madhe pr nj ndrmarrje
qe ti dij prformansat dhe karakteristikat e ktyre teknologjive. N kt kapitull kemi zgjedhur
krahasimin e teknologjive .NET vs. J2EE.
.NET dhe J2EE jan teknologjit q jan duke i udhhequr nivelet e aplikacioneve t
ndrmarrjeve, gjithashtu jan platforma pr zhvillimin e ueb shrbimet. .NET ofron faza t
ndryshme t zhvillimit t ueb shrbimeve, gjersa platforma e Java arrin me librari t reja. Kto dy
platforma sigurojn karakteristika t mira pr zhvillimin e ueb shrbimeve. Ne do t diskutojm
se cila prej ktyre dy teknologjive sht me e zhvilluar n aspektin e ueb shrbimeve.
Java siguron platforme t pavarur, kjo teknologji punon n platforma t pavarur, n fardo
arkitekture harduerike apo n fardo sistemi operativ. M posht jan paraqitur arkitekturat e
ktyre teknologjive, J2EE dhe .NET. Java sht e prkrahur nga shum kompani t mdha (IBM,
ORACLE etj.) ndrsa .NET sht e prkrahur vetm nga nj kompani e madhe (Microsoft). N
Figurn 44 sht paraqitur arkitektura e J2EE.
Figura 44: Arkitektura e J2EE [KG00]
Teknologjia .NET sht vazhdimsi e sukseseve t teknologjive t Microsoft-it si COM dhe

DCOM. Teknologjia .NET ka kto veti t rndsishme:
________________________________________________________________________
45
1. Gjuh t pavarur kjo na tregon se pr zhvilluesit e aplikacioneve, .NET siguron nj

mori gjuhesh programuese (C#.NET, VB .NET, C++ etj.).
2. Prkrah integrimin e ueb shrbimeve me an t .NET mund ti ndrtojm ueb shrbimet,
ti gjejm dhe publikojm ne mnyr shume te thjeshte.
N Figurn 45 sht paraqitur zhvillimi i platforms .NET.
Figura 45: Arkitektura e Microsoft .NET [KG00]
N tabeln 2 jan paraqitur dallimet n mes t arkitekturs J2EE dhe .NET duke filluar nga
shtresa e ekzekutimit t kodit deri tek shtresa e aplikacionet.
Niveli
Presentation
access
Buissness
logic
Connectivity
J2EE
Java Server Pages (JSPs) prdoren pr
ndrtimin e faqeve dinamike pr tju qasur
objekteve nga largsia. Faqet dinamike
mund t ndrtohen edhe me Servlet. Ndrsa
Swing
prdort
pr
t
ndrtuar
bashkveprim t pasur t GUI-ve.
Enterprise JavaBeans (EJBs) kjo mban
logjiken e bizneseve te aplikacioneve,
mban kodin pr implementimin dhe
funksionalitetin e aplikacionit.
Java Database Connectivity (JDBC)- ka

qasje ne te dhnat tabelare. Java Connector
Architecture (JCA) lejon J2EE q t kt
qasje n ciln do ndrmarrje t ndryshme.
JMS sht standard pr mesazhe q i lejon
komponentve t J2EE drgimin dhe
pranimin e mesazheve n mnyr asinkrone.
API sht siguruar pr t mapuar ndrmjet
.NET
.NET e prdor ASP.NET pr
krijimin e ueb faqeve dinamike.
Ndrsa me Windows format
prdoren pr nderimin e GUI-ve
t pasur. Ndrsa ueb shrbimet
prdoren
pr
qasjen
e
funksioneve ne largsi.
.NET Managed Components
jan te krijuara pr .NET, ndrysh
nga COM komponentt, nuk jan
t regjistruar ne regjistr. COM
Queued komponentt punojn ne
mnyr asinkrone.
ADO.NET prdoret pr lidhjen
a bazave t dhnave dhe siguron
integrimin me XML. XML API
sht siguruar pr t mapuar
.NET komponentt me XML
protokollet, si SOAP dhe WSDL.
________________________________________________________________________
46
Java dhe XML protokolleve.

T gjitha .NET aplikacionet
Java Runtime Engine (JRE) kjo prmban
prdorin vetm nj makine, CLR
Java Virtual Machine (JVM), brendin e
(Common Language Runtime).
klasave te Javs dhe mbshtetjen e fajllave.
Aplikacionet mund t shkruhen
n shum gjuhsi.
Runtime
Tabela 2: Kuptimi i arkitekturs s teknologjive .NET dhe J2EE [KG00]
.NET prkrah m shum gjuh programuese dhe ka veglat m t mira. Ekzekutohet vetm n
sistemin operativ Windows. Ndrsa t Java sht e kundrta, sepse Java prkrah shum sisteme
operative, mirpo sht i limituar vetm n gjuhen programuese Java, poashtu veglat e J2EE nuk
jan m t pasura se ato t .NET.
Tabela 3 i paraqet disa karakteristika t .NET vs. J2EE.
(http://soa.sys-con.com/read/39525.htm)
.NET vs. J2EE
Gjuhet
programuese
Veglat
zhvilluese
Middleware
Sistemet
operative
Hardueri
.NET
J2EE
C#, VB .NET, C++ etc.
Java
.NET runtime, COM + services
WebLogic Workshop, WebSphere

Studio
WebSphere, WebLogic, iPlanet
Windows
Windows, Linux, Unix etc.
Procesor te ndryshm prej 1 deri

to 33
Procesor te ndryshm prej 1 deri ne

mainframe
Visual Studio .NET
Tabela 3: Microsoft .NET vs. J2EE 26
Nse i krahasojm ueb shrbimet pr nga kodimi n Java dhe n C# na duken njjt. Mirpo pr
t zhvilluar nj shrbim n Axis server, duhet ta shkruajm nj XML dokument q i prshkruan
metodat e klasave t Javs, pr me u shfaq si ueb shrbim. Ndrsa nse zhvillojm shrbimin me
C#, n server nuk sht e nevojshme t shkruajm kod sepse .NET teknologjia prmban atributet
WebMethod dhe WebService (pr t cilat kemi folur me lart), me an t ktyre identifikohet
metoda q do t prdoret. N ann tjetr Axis, na lejon me i shfaq metodat e fshehura pa br
ndryshime n kod, kjo nuk sht e mundur n .NET. Pr t testuar nj ueb shrbim me Axis,
duhet t krijojm program q i prkrah librarit e Axis. Ueb shrbimi mund t testohet prmes
shfletueseve t internetit (Internet Explorer, Mozilla etj.).
N aspektin e ueb shrbimeve mund t themi se Microsoft .NET sht prfundimisht fitues
kundr J2EE. Si dihet Microsoft sht babai i SOAP t bazuar n ueb shrbime. Ndrtimi i ueb
shrbimeve me .NET sht shum leht dhe thjesht.
26
http://www2.sys-con.com/ITSG/virtualcd/WebServices/archives/0208/kumar/index.html
________________________________________________________________________
47
6. Tregu dhe e ardhmja e ueb shrbimeve
6.1 Tregu i ueb shrbimeve
Kapitulli 6
6. Tregu dhe e ardhmja e ueb shrbimeve
Ueb shrbimet kan br nj ndryshim t madhe n industrin e sotme softuerike. Shum
kompani jan orientuar dhe po e rrisin shum tregun e ueb shrbimeve. Viteve t fundit kemi nj
numr t madhe t shitsve dhe poashtu edhe t blersve t ueb shrbimeve. XML dhe SOAP
kan br nj shtytje prpara bots kompjuterike. Fal ktyre protokolleve sot shum kompani
dhe organizata t mdha prdorin dhe i prkrahin n trsi ueb shrbimet duke prfshir ktu
edhe kompanit
1. E sistemeve operative
2. E mjediseve zhvilluese pr aplikacione si dhe
3. E siguris se t dhnave t cilat barten nprmjet rrjets.
XML ueb shrbimet e kan ndryshuar shum politiken e siguris s ndrmarrjeve [BRX04].
Sistemet e m hershme t shprndara e dim q kan qen m t mbyllura pra do shfrytzues q
ka ardhur nga nj intranet sht konsideruar i besueshm dhe t tjert q kan ardhur nga interneti
nuk kan qen t besueshm. N krahasim me ueb shrbimet shfrytzuesit t gjith vijn nga
interneti dhe pra jan t pabesueshme pr kt arsye ka qen e nevojshme siguria e qasjes s t
dhnave t ktyre ndrmarrjeve.
6.1
Tregu i ueb shrbimeve
Ueb shrbimet kan filluar t prdoren n vitin 2000 me shpresa shum t mdha. Ueb shrbimet
n prgjithsi llogariten si hapi i ardhshm n zhvillimin e integrimit t aplikacioneve dhe t
ndrveprimit t tyre. Kjo teknologji sht akoma e re pr shum zhvillues t aplikacioneve dhe
industri profesionale. N hapa shum t shpejt teknologjia e ueb shrbimeve po inkorporohet
npr kompani t ndryshme. Komunikimi biznes me biznes B2B prmes ueb shrbimeve ka
zgjedhur shum shtje dhe ka kursyer shum koh dhe para si dhe shum kokarje q jan
hasur n teknologjit e mparshme. Rritja e zhvillimit t ueb shrbimeve ka marr prmasa dhe
dimensione t ndryshme. Ueb shrbimet kan gjetur aplikim t madhe edhe n telefona celular,
PDA, automjete si dhe n shum aspekte tjera t jets son t prditshme.
________________________________________________________________________
48
6. Tregu dhe e ardhmja e ueb shrbimeve 6.2 Periudhat dhe e ardhmja e ueb shrbimeve
Prdorimi kaq i gjer i ueb shrbimeve ka hapur nj treg t ri pr funksionalizimin e
aplikacioneve dhe shrbimeve brenda dhe jasht kompanive dhe bizneseve te ndryshme. Sipas nj
analize t br nga komiteti i IDC (International Data Corporation), n vitin 2003 jan shpenzuar
afro 1.1 miliard dollar ndrsa n vitin 2004 jan shpenzuar me shum se dyfishi i vitit 2003, pra
2.3 bilion dollar. Parashihet q deri n vitin 2009 tregu i ueb shrbimeve t arrij shifra drastike
rreth 14.9 bilion dollar amerikan [IDC05].
N Figurn 46 sht paraqitur nj diagram ku shihet evoluimi i ueb shrbimeve n vite. Ky
diagram sht si rezultat i krkimeve dhe analizave t bra nga komiteti i IDC-s.
mimi i tregut n vite
$16.00
$14.90
$14.00
$12.00
$10.20
$10.00
$8.10
$8.00
$6.20
$6.00
$4.50
$4.00
$2.30
$2.00
$1.10
$0.00
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Figura 46: Tregu i ueb shrbimeve 2003-2009 (ne miliard)
6.1 Periudhat e zhvillimit dhe e ardhmja e ueb shrbimeve

Ueb shrbimet jan duke u zhvilluar n nj rrug t shpejt dhe t sigurt. Edhe pse teknika e ueb
shrbimeve sht avancuar mjaft si pr nga siguria ashtu edhe pr nga funksionaliteti pritet q n
nj t ardhme t afrt kjo teknike t zhvillohet edhe m tutje.
Periudha e viteve 1999-2001 ka qen periudha fillestare e zhvillimit t ueb shrbimeve. N ket
periudh prpos q jan ndrtuar protokollet pr komunikim jan ndrtuar edhe vegla pr
ndrtimin e ueb shrbimeve nga kompani t ndryshme si jan: Microsoft, IBM, Software AG,
Sun, Oracle etj.
________________________________________________________________________
49
6. Tregu dhe e ardhmja e ueb shrbimeve 6.2 Periudhat dhe e ardhmja e ueb shrbimeve
Periudha e viteve 2002-2004 ka qen nj periudh e prmirsimeve t infrastrukturs s ueb
shrbimeve [BRX04]. N kt periudh sht prmirsuar dukshm siguria dhe kualiteti i ueb
shrbimeve dhe sht rritur shum komunikimi i shfrytzuesve me biznese (B2C) dhe bizneseve
me biznese (B2B). Pr tu realizuar ky komunikim sht krkuar autorizimi i shfrytzuesve,
enkriptimi i t dhnave n mnyre q t kemi transaksione sa me t sigurta dhe t suksesshme. N
ket periudh poashtu sht rritur shum adaptimi i UDDI regjistrave si pr regjistrat privat
ashtu edhe pr ata publik.
Periudha e viteve 2005 e tutje sht nj periudhe ku ndrmarrjet jo vetm qe kan ndryshuar dhe
po ndryshojn proceset e bizneseve t tyre mirpo kan ndryshuar edhe modelin e biznesit pra
kan filluar bashkpunimin dhe integrimin e proceseve n koh reale (real-time) si brenda
kompanive ashtu edhe jasht tyre. Sot ndrtohen aplikacione te ndryshme pavarsisht platforms,
gjuhve programuese q prdoren dhe ato pastaj shprndahen si ueb shrbime. Prdorimi i tyre
konsiston me gjetjen e bizneseve dhe partnerve n mnyre dinamike.
________________________________________________________________________
50

Web Sherbimet

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Web Sherbimet

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PRMBAJTJA E TEMS

1. Hyrja dhe motivimi .................................................................... 1

2. Arkitektura e ueb shrbimeve ................................................... 4

2.2 Komponentt kye t ueb shrbimeve - PLATFORMA......................................... 6

Definicioni i ueb shrbimeve ....................................................................................... 7

2.3 Prparsit e prdorimit t ueb shrbimeve .......................................................... 29

3. Ndrtimi i ueb shrbimeve ....................................................... 31

4. Konsumimi i ASP .NET ueb shrbimeve................................. 39

5. Krahasimi i teknologjive t ueb shrbimeve ............................ 45

6. Tregu dhe e ardhmja e ueb shrbimeve.................................... 48

1. Hyrja dhe motivimi

Figura 1: Komunikimi i klientit me serverin

ang. Browser Shfletues i internetit

1. Hyrja dhe motivimi

Figura 2: Komunikimi i klientit me ueb shrbimin prmes nj ueb serveri

1. Hyrja dhe motivimi

2. Arkitektura e ueb shrbimeve

2.1 Hyrje n arkitekturn e ueb shrbimeve

Hyrje n arkitekturn e ueb shrbimeve

Ueb shrbimet sigurojn aftsi t komunikimit ndrmjet sistemeve t ndryshme t aplikacioneve

Figura 3: Modeli i integrimit e ueb shrbimi

2. Arkitektura e ueb shrbimeve

2.2 Komponentt kye te ueb shrbimeve

Shtresat e ueb shrbimeve

sht paraqitur steku i teknologjis se ueb shrbimeve.

Figura 4: Shtresat e teknologjis se ueb shrbimeve

Figura 5: Steku i modelit TCP/IP

2. Arkitektura e ueb shrbimeve

2.2 Komponentt kye te ueb shrbimeve

Komponentt kye t ueb shrbimeve - PLATFORMA

2.2 Komponentt kye te ueb shrbimeve

2.2.1 Definicioni i ueb shrbimeve

Interoperability d.m.th aftsia e dy kompjuterve qe te komunikojn dhe te punojn se bashku

2.2 Komponentt kye t ueb shrbimeve

2.2.2 XML gjuha

2.2.2 Gjuha XML

XML prshkruan strukturn mirpo jo formatimin

WWW - World Wide Web

2.2 Komponentt kye t ueb shrbimeve

2.2.2 XML gjuha

Tagjet q prdoren n HTML 11 dokumentet dhe n strukturn e HTML dokumenteve jan t

N XML t dhnat e njjta mund t interpretohen n kt mnyr:

2.2 Komponentt kye t ueb shrbimeve

2.2.2 XML gjuha

DTD (Document Type Definition)

Figura 8: Shembulli me an te nj DTD t brendshm

2.2 Komponentt kye t ueb shrbimeve

2.2.2 XML gjuha

N dokumentin Puntori-CSE.dtd sht prmbajtja :

2.2 Komponentt kye te ueb shrbimeve

<xs:element name="Mbiemri" type="xs:string"/>

2.2.3 HTTP (Hyper Text Transfer Protocol)

2.2 Komponentt kye te ueb shrbimeve

Figura 11: Komunikimi i klientit dhe serverit prmes HTTP protokollit

2.2 Komponentt kye te ueb shrbimeve

2.2.4 SOAP (Simple Object Access Protocol)

SOAP nuk varet nga prapavija e protokolleve te komunikimit, sepse gjithmon

Figura 12: Deprtimi i mesazheve SOAP nprmjet murit mbrojts.

Inder Nandrajog, CIS 679 Management of IS , Spring 2001

2.2 Komponentt kye te ueb shrbimeve

Figura 13: Struktura e SOAP mesazhit

Ndrsa n Figurn 14 sht paraqitur skeleti i nj SOAP mesazhi.

<? Xml version="1.0"?>

2.2 Komponentt kye te ueb shrbimeve