HAZIRLAYAN

r. Gr. Erdoan MEK

2013

NSZ
Bu ders notu, MEB-YK Program Gelitirme Projesi, Shhi
Tesisat dersi mfredat programnda bulunan konulara paralel olarak
hazrlanmtr.
Shhi Tesisat dersi, Faklte ve Yksekokullarda okuyan
rencilerimizin shhi tesisat konularnda yeterli bilgiye ulamasn
salayan bir ders niteliindedir. Bu ders notu, rencilerimizin kendi
kendilerine alabilmeleri ve konuyu daha iyi anlayabilmeleri
asndan iyi bir kaynaktr.
Bu ders notunu hazrlarken makine mhendisler odas ve
eitli shhi tesisat yaynlarndan faydalandk. Ders notunu kullanacak
arkadalara makine mhendisleri yaynlarn almalarn tavsiye ederiz.
Erdoan MEK

II

NDEKLER
NSZ
NDEKLER
1. SIHH TESSAT
1.1. Konutlardaki Islak Ve Kuru Hacimler
1.1.1 Mutfak
1.1.2. amar Odas
1.1.3. Banyo
1.1.4. Tuvalet
1.1.5. Yzme Havuzu Tesisat
1.2. Soutulmu me Suyu Sistemleri
1.2.1. me Suyu Soutucular ve Elemanlar
1.2.2.Bir Su Soutma Cihaz Ana Elemanlar
1.3. Lejyoner Hastal ve Tesisatta Alnabilecek nlemler
1.3.1. Lejyoner Hastal
1.3.2. Kullanm Sularnda Alnmas ve Takip Edilmesi
Gerekli nlemler
1.3.3. Kullanm Sularnda Legionellaya Kar
Dezenfeksiyon Yntemleri
2. TEMZ SU TESSATI
2.1. Aygt ve Donanmlarn Yerletirilmesi
2.2. Temiz Su Tesisatnn Blmleri
2.3. Temiz Su Tesisatnda Boru ap Hesab
2.3.1. Temiz Su Tesisat Boru ap Hesab (Musluk
Birim) Esasna Gre
2.4. Termoplastik Boru ilii
2.4.1. Termoplastik Borular
2.4.2. Termoplastik Borularda Ek Paralar
2.4.3. Termoplastik iliinde Kullanlan Ara ve
Gereler
2.4.4. Kaynak ilii
2.5. Temiz Su Tesisat Boru Balant Paralar ve
Armatrler
2.5.1. Boru Balant Paralar (fittings):
2.6. Vanalar Sayalar Ve Armatrler
2.6.1. Armatr
2.6.2. Vanalar
2.7. Sayalar
3. SICAK SU TESSATI

Sayfa

I
III
2
3
3
4
5
6
6
7
7
8
9
9
10
11
14
16
16
17
17
19
19
20
21
22
24
24
28
28
29
31
34
III

3.1. Bamsz Scak Su Tesisat

3.1.1. Gazl ofbenler
3.1.2. Pilotsuz ofbenler
3.1.3. Elektrikli ofbenler
3.1.4. Kombiler
3.2. Merkezi Scak Su Tesisat
3.3. Scak Su htiyac
3.4. Boyler Hesab
3.5. Scak Su Tesisatnda Boru ap Hesab
4. TEMZ SUYUN DEPOLANMASI VE
BASINLANDIRILMASI
4.1. Su Deposu Kapasite Hesab
4.2. Hidroforlar
4.2.1. Hidrofor Tank Hesab
4.2.2. Hidrofor Seim rnei
4.2.3. Hidroforlarda Otomatik Kontrol
5. PS SU TESSATI
5.1. Bina D Pis Su Tesisat
5.2. Bina i Pis Su Tesisat
5.3. Pis Su Tesisat Borular
5.4. Pis Su Tesisat Genel Tasarm Kurallar
5.5. Pis Su Boru aplarnn Tayini
6. YAMUR SUYU TESSATI
6.1. Yamur Suyu Tesisatnn Hesab
6.2. Yamur Tesisatnda Uyulmas Gereken Kurallar
7. YANGINDAN KORUNMA TESSATI
7.1. Yap D Yangndan Korunma Tesisat
7.2. Boru aplar ve Su Hzlar
7.3. Yap i Yangndan Korunma Tesisat
7.3.1. Sabit Boru Hortum Sistemi
7.4. Boru ap Hesab
7.5. Yangn Dolaplar
7.6. Yangn Musluklar
7.7. Hortumlar
7.8. Su Kaynaklar
8. KALORFER TESSATI
8.1. Dikili Siyah elik Borular
8.1.1. Dikili Siyah Vidal Borular
8.1.2. Dikili Siyah Vidasz Borular
8.2. Dikisiz Siyah elik Borular (DIN 2448)
8.3. Scak Sulu Kalorifer Tesisat Sistemleri
IV

34
34
35
36
37
38
40
41
49
52
53
54
55
62
65
68
68
70
70
72
80
84
84
85
90
90
91
91
91
93
93
93
94
94
96
98
98
98
98
98

8.3.1. Altan Datmal Altan Toplamal Istma Sistemi

8.3.2. stten Datmal Alttan Toplamal Istma Sistemi
8.3.3. sten Datmal stten Toplamal Istma Sistemi
8.4. Kat Kaloriferi Tesisat
8.4.1. Kat Kaloriferi Sistemleri
9. SUYUN YUMUATILMASI
9.1. Sertlik Birimleri
9.2. Su Yumuatma Yntemleri
10. SIHH TESSAT SERAMK GERELER
10.1. Lavabo Ve eitleri
10.1.1 Lavabonun Tanm ve eitleri
10.1.2. Lavabo Montaj ve lleri
10.2. Klozet ve Alaturka Hela Talar
10.2.1 Kolzetin Tanm ve eitleri
10.2.2. Klozetlerin Montaj
10.3. Rezervuarlar
10.3.1. Rezervuarlarn Tanm
10.3.2. Rezervuarlarn Montaj
10.4. Hela Talar
10.4.1. Hela Talarnn Montaj
10.5. Pisuarlar Bideler
10.5.1. Pisuarlar
10.5.2 Pisuarn Montaj
10.5.3. Pisuarlarn Ara Blmesi
10.5.4. Bideler
10.6. Banyo Ve Kvetleri eitleri
10.6.1. Du Tekneleri Ve Kvetler
10.7. Jakuziler
10.7.1. Jakuzi Montaj
10.8. Mutfak Eviyeleri
10.8.1. Evyelerin Montaj
KAYNAKLAR

98
100
100
101
101
106
106
106
110
110
110
110
113
113
114
117
118
118
118
119
120
120
121
121
122
123
123
124
125
125
126
128

VI

BLM 1

SIHH TESSAT

AMA
Shhi tesisat hakknda genel bilgilendirme.

BLM

1. SIHH TESSAT
Shhi tesisat, yap iin gerekli suyun temini, depolanmas,
yumuatlmas, stlmas, basnlandrlmas ve datm, shhi tesisat
aygt ve donanmlar, pis suyun atlmas, atk suyun artlmas, yamur
suyu drenaj ve yangndan koruma tesisatlar konularn kapsar.
Ayrca mutfak ve amarhane tesisat, yzme havuzlar gne
enerjisi tesisat gibi zel tesisatlar shhi tesisat kapsamndadr.
Modern bir shhi tesisat sisteminin gerekletirilmesi iin
gerekli temel amalar ve sistem performans kriterleri aadaki gibi
sralanabilir;
1. Yapya temiz suyun salanmas ve herhangi bir ekilde pis
suyun karmasnn nlenmesi,
2. Aygtlarn says, salanan suyun miktar ve basncna uygun
bir sistem kurulmas,
3. Gerekli durumlarda su depolanmas,
4. Pis su drenaj sisteminin tkanma ve kat madde birikimlerinden
uygun bir bakmla korunmasnn salanmas,
5. Tesisat mr iin uygun boru ve donatm malzemesinin
seilmesi,
6. Temiz ve pis su tesisatlarnn uygun ayrma, yaltm ve
havalandrlmasnn salanmas,
Projelerin n hazrlk safhasnda, mimari projeler zerinde
boru gei yerleri, cihaz yerletirme gibi konularda dikkat edilecek
noktalar unlardr;
Islak hacimler dey dorultuda st ste getirilmelidir.
Yatay planda shhi tesisat olan blmler yan yana
getirilmelidir.
Banyo ve hellar yap zellikleri gz nne alnarak normal
demeden 25 ila 40 cm dk deme yaplmaldr.
Dey borular, ok katl binalarda en az 50x50 llerinde
tesisat galerilerinden geirilmelidir.
Duvarlardan geen borulara gerekli eim verilmelidir.
Pissu ve temiz su tesisat, mmknse en ksa ekilde ve en az
dirsek kullanlarak ekilmelidir.
En ufak bir konutta tavsiye edilen aygt saylar yledir;
En az bir lavabo
En az bir banyo
En az bir hel ta
En az bir evye bulunmaldr.

Komple bir tesisat projesinde aadaki paftalar bulunmaldr;

1. Hesap ve aklamalar ieren bir tesisat hesap raporu,
2. Kat planlar,
3. Kolon emas,
4. Gerekirse izometrik boru ak emalar,
5. Laboratuar ve mutfak gibi zel ilem aygtlarnn bulunduklar
yerler iin zel boru diyagramlar,
6. Rgar, ya ayrc ve cihaz balantlar gibi gerekli yerler iin
detay izimleri
1.1. Konutlardaki Islak Ve Kuru Hacimler
Konutlarda slak hacimler, shhi tesisatn (souk veya scak
temiz su ve pis su tesisatlar) yer ald hacimlerdir. Bu hacimlerde
tesisat balants olan eitli cihazlar ve bu cihazlarn pissu
balantlar (bulak makinas, amar makinas gibi.) shhi tesisat
kapsamnda ele alnacak konulardr.
Aada sras ile slak hacimler, burada mevcut gere ve
donanmlar ve bunlarn fonksiyonlar verilmitir.
1.1.1. Mutfak
Esas olarak mutfak evyesi ve ocak (frn) bulunur. Ayrca,
bulak makinas, buzdolab gibi cihazlarda yer alr. Baz mutfaklara
amar makinas da yerletirilir.
Tesisatnn mutfak evyesi, bulak makinas, amar
makinas gibi cihazlarn tesisatlarn sva alt demesi ve kaak
testinden sonra k azlarn kr tapa ile kapatmas gerekir.

ekil 1.1. Mutfak

3

ekil 1.2. Bir hastane mutfa

Hastane, fabrika, otel, lokanta ve benzeri byk tesislerde,
yemek hazrlama ve piirme amal ayrca bir mutfak tesisat
dnmek ve bunlar iin yeterli alan ayrmak gerekir.
Yemek piirme ilemleri iin buhar tesisatnn ekilmesi
gerekir. Kullanlacak cihazlarn niteliine gre mutfaklara souk su,
scak su, yumuak scak su, buhar ve gaz tesisat ekilmelidir. Ayrca
endstriyel mutfak klarna ya ayrc konulmal ve mutfak
havalandrmas iyi planlanmaldr.
1.1.2. amar Odas

ekil 1.3. amar odas

4

amar odas, byk tesislerde amar ykama, kurutma ve

tleme alan ve baz konutlarda ise zel alan olarak tasarlanr.
amar odasnda amar makinas tesisat, elde ykama blm ve
buharl tler iin tesisat planlanmaldr.
1.1.3. Banyo
Banyo ierisinde bir banyo kveti bulunmal, istenirse kvet
kabin veya du perdesi ile kapatlmaldr. Banyo iersine
yerletirilecek lavabo, uygun byklkte seilmeli ve kullancn
isteklerine cevap verebilecek zelliklerde olmaldr. Banyo iersine bir
alafranga tuvalet yerletirilmelidir. Kullanlacak yer szgeci, kvet ile
klozet arasna monte edilmelidir.

ekil 1.4. Banyo

Planlamada kvet ve klozet aras mesafe fazla ise, yer szgeci
kvetin banyo bataryasnn olduu tarafa veya klozetin taharet
musluu civarna monte edilebilir. Yer szgeci koku fermatr,
tesisattan gelebilecek koku ve haareyi nleyebilecek yapda
olmaldr.
Normal eki varsa havalandrma iin kk buzlu caml
pencere kullanlabilir. Havalandrma yetersizse,
radyal banyo
aspiratr kullanlmal ve mmkn ise kvet hacminin ierisinde bir
yere (veya klozet zerinde bir yere) monte edilmelidir. Kvet
hacminin ierisine monte edilmesi, su buharnn dalmasn nlemek
ve azaltmak iin daha etkilidir.
Ekstra istee bal olarak; bide, pisuar, ayak ykama yeri
(zellikle ocuklar iin ok yararldr.) bulunabilir.

Tesisat, banyo kveti ve lavabo iin scak ve souk su

tesisatlarn, alafranga tuvalet iin souk su tesisatlarn sva alt
ekmeli ve gerekli testlerden sonra kr tapa ile kapatmaldr.
Tesisat, Kvet, lavabo iin 50 mm, alafranga tuvalet pis su
balants iin 100 mm lsnde balant azlar hazrlamaldr.
Katlk, havluluk ve etejer, kullancnn isteine gre monte
edilmelidir.
1.1.4. Tuvalet
Tuvalet ierisinde alaturka ya da alafranga tuvalet talarndan
birisi kullanlr. Tuvalet ierisinde el ykamak iin bir lavabo bulunur.
Tesisat, taharet musluu iin souk su tesisat, lavabo iin scak ve
souk su tesisatn sva alt olarak ekmelidir. Lavabo iin 50,
alafranga veya alaturka tuvalet pis su balants iin 100 lsnde
balant azlar hazrlamaldr. Havalandrma iin uygun eki varsa
kk buzlu cam kullanlabilir. eki uygun deilse radyal fanl
aspiratrlerle tuvaletin havalandrmas salanabilir. Ktlk,
sabunluk, havluluk metal ya da seramikten monte edilebilir.

ekil 1.5. Alaturka tuvalet

ekil 1.6. Alafranga tuvalet

1.1.5. Yzme Havuzu Tesisat

Yzme havuzlar, salk ve spor tesisleri olup ok eitli
ekilleri vardr. Yzme havuzlarn zel, genel, ak veya kapal olarak
gruplamak mmkndr. Tesisat asndan en karmak olan, olimpik
kapal yzme havuzlardr.
Havuz ilk doldurulduktan sonra havuz suyu, devaml olarak
sirklasyon pompalar ile filtreler ve gerekiyorsa stc zerinden
geilerek sirklasyonu salanr. Bylece havuz suyu temizlenir ve
6

stlr. Bu devreye dozaj pompalar ile eitli kimyasal maddeler

eklenerek mikroplarn lmesi ve yosunlarn temizlenmesi salanr.
Tesisatnn bu tesisatlar ve ak emalarn iyi planlamas gerekir.

ekil 1.7. Yzme havuzu

1.2. Soutulmu me Suyu Sistemleri
me suyunun tatmin edici soukluk derecesi kullananlara gre
farkllklar gsterir. 5Cdeki su genelde oturarak i yapan insanlar
iin tatmin edici olabilir. Buna karlk gn boyunca fiziksel aktivite
gsteren insanlara 10 Cdeki su ayn ferahlk hissini verebilir. Bir kii
genel salk koullarn salayabilmek iin yapm olduu fiziksel
aktiviteye bal olarak gnde 2 ile 9 litre arasnda ime suyuna ihtiya
duyar. Genel olarak musluk suyu scaklklar, kullancya ulatklar
noktalarda 10 Cnin zerindedir.
Bunun iin ofislerde, fabrikalarda, restoranlarda, okullarda ve
tiyatrolarda kullanlacak olan ime sularnn soutulmas istenir. me
suyunun soutulmasnn insanlar zerinde birok olumlu etkisi olduu
belirlenmitir. rnein, soutulmu olan ime suyunun bir iyerinde
alan iilerin verimini, lokantalarda yemekten alnan zevki
arttrd, okullarda rencilerin daha dikkatli olmalarn ve
tiyatrolarda gsterinin seyirciler tarafndan daha zevkle izlenmesini
salad gzlenmitir. Merkezi soutulmu ime suyu sistemleri
lkemizde fazla tercih edilmemektedir. Bunlarn yerine su sebilleri ve
son zamanlarda damacanal su soutucular tercih edilmektedir.
1.2.1. me Suyu Soutucular ve Elemanlar
me suyu soutucularnn arka taraflarnda bir amandra
vastasyla ehir ebekesinden su balants yaplr. Bu balant
7

tir. Depoda soutulan suyun scakl 0 0C ten daha yksektir. Su,

musluklar araclyla kullanma sunulur.

ekil 1.8. Basit bir su soutma cihaz (sebil)

1.2.2.Bir Su Soutma Cihaz Ana Elemanlar
1. Kompresr
2. Kondenser
3. Kslma Vanas
4. Evaporatr
1) Kompresr: Soutma sisteminin en nemli elemandr. Soutucu
akkan, sisteme gnderen ve sistemden tekrar emen elemandr.

kondenser
ekil 1.9. Bir su soutma cihaz ana elemanlar
2) Kondenser: Soutucu akkann ssn d ortama att elemandr.
3) Basn Drc: Gazn basncn dren elemandr.
8

4.) Evaporatr: Soutulan ortamda bulunur, soutulacak suyun

ssnn gaza yklenerek suyun soutulduu elemandr.
1.3. Lejyoner Hastal ve Tesisatta Alnabilecek nlemler
1.3.1. Lejyoner Hastal
Bu hastalk, Lejiyonella bakterisi (Legionella pneumophilla)
tarafndan oluturulan ve lme yol aabilen ciddi bir zatrre hastal
biimidir. Lejiyonella, nemli ve sulu ortamda yaar ve oalr. En
yaygn bulama yolu binalardaki shhi tesisat ve klima tesisatdr. Bu
bakteriye zellikle oteller, hastaneler, i merkezleri ve fabrikalar gibi
byk kompleks sistemlerde karlalr.
Legionella bakterisinin byyp reyebilecei en ideal su
o

scakl 25-42 C dir. Ayrca, sudaki pH deerinin 6.9 olmas,

demiroksit orannn fazla olmas bakterinin remesi iin uygun
ortamdr. Hijyen olmayan ortamlar, Legionella bakterisinin kuluka
dneminde ok rahat yaylmasna neden olur.
Tesisatta Legionella remesine uygun olan ve lejyoner
hastalnn kmasna neden olabilecek sistem ve elemanlar aada
verilmitir.
Kullanm su sistemleri (Dular ve musluklar ve su depolar)
Soutma kuleleri ve buharlamal (Evaporatif) kondenserler
Fankoiller ve split klimalar
Ak sistem gne kollektrleri
Terapi havuzlar, jakuziler
Nemlendiriciler (zellikle sulu tip )
Ss havuz ve emeleri, fskiyeler
Bahe sulama ve yangn sndrme sistemlerinde kullanlan
springler sistemi
En iyi korunan ime suyu kaynaklarnda bile kk
miktarlarda, mikrobiyolojik hayat formlar bulunabilir. Bu bakteriler
ebeke ile konutlara tanr. Ancak iyi bir ehir ebekesinde bu
bakterilerin says ok azdr ve zararl dzeyde deildir. Eer bina
tesisatnda uygun koullar yaratlrsa, bakteriler hzla oalr ve
saysal olarak ksa srede ok yksek miktarlara ular ve hayat tehdit
eden kirlenmelere yol aabilir.
Su tanklar, kullanlmayan boru sistemi paralar, su filtreleri
ve du balklar bakteri ve virslerin oalma yerleridir.
Hatal tasarm, kt bakm ve iletme Legionella gelimesi ve
oalmas iin uygun artlar yaratabilir. zellikle suyun durgun
kalmasna veya eperlerde biyofilm olumasna imkan tannyorsa, bu
potansiyel daha fazla olacaktr.
9

Kullanm suyunun scakl, Legionella bakterisinin oalmas

asndan en nemli faktrdr. Souk suyun daima 25 0Cnin altnda,
scak suyun ise 50 0Cnin zerinde tutulmas gerekir.
Evlerde su tesisatnn Legionella potansiyeli ve lejyoner
hastal ile ilikisi konusunda yaplan bir aratrmann sonularna
gre:
Boylerin 60 0C ve stnde set edilmesi halinde aratrma
kapsamndaki evlerin % 62,5unda Legionella bakterisine
rastlanmamtr.
Scak su cihazlarnda (Boyler) Legionella bulunduunda, scak
su musluklarnn ounda da Legionella bulunmutur. Cihazda
Legionella yokken musluklarda ok az rastlanmtr.
Evlerde en byk risk faktr, kapaksz su depolar
bulundurma halinde geerlidir.
Kirli grnl su ieren depolar veya yzeyleri kirli grlen
depolar daha fazla Legionella riski tamaktadr.
Eer souk su sisteminde Legionella varsa, kullanma scak
suyu sisteminde daha fazla risk olumaktadr. Bu durumda, su
scakl ok nemli bir parametredir.
1.3.2. Kullanm Sularnda Alnmas ve Takip Edilmesi Gerekli
nlemler
Kullanm souk suyu:
1. Tesis souk su tanklar, ylda en az bir kez olmak zere temizlie
tabi tutulmaldr.
2. Souk su depolar, gnlk maksimum su tketiminin zerinde su
depoluyorsa, mevcut su iinde srekli bir dezenfeksiyon
salanmaldr ve depodaki suyun kendi iinde gnde en az 1-2 kez
sirklasyonu salanmaldr.
3. Su depolar, temiz bir mahalde ve yerden ykseltilmi olmaldr.
Depolarn d etkenlerden kirlenmesine olanak tannmamaldr.
0

4. Souk suyun 25 C nin altnda depolanmasna dikkat edilmelidir ve

su scakl gnde 2 kez llerek kayt altna alnmaldr.
5. Tm su borular izole edilmelidir. (Bylece youma nlenerek
korozyon riski azaltlr. Bu ise tesisatn mrn uzatr ve
Legionellann oalmasn engelleyen bir faktrdr.)
6. Su datm sisteminde; su akmnn olmad veya ok yava
olduu noktalar var ise bu noktalar tespit edilerek ortadan
kaldrlmaldr.
7. Tesisatn uzun sre kullanlmadu durumlardaki konutlarda
musluk, batarya ve du balklarndan su 5 dk. kadar aktlmaldr.
10

Kullanm scak suyu:

1. Scak su tanklar zerinde bir boaltm hatt bulunmaldr ve
tanklar belli periyotlarda (3 ayda bir) boaltlarak, dipte oluan
amur tortusu ile tank eperlerinde oluan kire ve tortu
temizlenmelidir .
2. Scak su tanklarnn i yzeyleri, kir tutmayan ve temizlenebilen
bir malzeme ile kaplanmaldr.
o

3. Tanka dn suyu scakl ise minimum 50 C olmaldr.

4. Tm scak su borular izole edilmelidir.
5. Sirklasyon pompa yedekleri, srekli almaz durumda
braklmamaldr.
Haftada
bir
pompalar
dnml
kullanlmaldr.
1.3.3 Kullanm Sularnda Legionellaya Kar Dezenfeksiyon
Yntemleri
1) Termik dezenfeksiyon: Legionella nfusunun % 90 600 C
scaklkta yaklak yarm saat ierisinde lmektedir. 700 C scaklkta
ise teorik olarak yaamalar mmkn olmamasna ragmen uygulamada
eitli nedenlerden dolay pek mmkn olmamaktadr. Bu yntem bir
yok etme prosesi deildir, gelime ve oalmay nlemek iin srekli
uygulamak gerekir.
2) Ultraviyole k ile muamele: Etkisinin ksa olmas, biyofilm
(doada bulunan mikroorganizmalarn canl veya l yzeyler zerine
yaparak oluturduklar tabaka.) ierisine etkili olmamas dolaysyla
tek bana lejyonella dezenfeksiyonu iin nerilen bir yntem deildir.
3) Ozonlama: Gl bir antitoksidan olmas avantaj olarak
deerlendirilmesine ragmen, etkisinin ksa olmas, kurulu ve
kullanm maliyetlerinin ykseklii ve biyofilm ierisnde bakteriye
etkili olmamas dezavantajdr.
4) Gm ve Bakr iyonizasyon yntemi: Lejyonella
dezenfeksiyonunda etkinliinin eitli aratrmalarda gsterilmesine
ragmen, aksi almalarda mevcuttur. Uzun sre kullanmnda tolerans
gelitiini bildiren almalar mevcuttur. Yksek sda etkinliinin
olmamas, kurulu maliyetinin yksek olmas ve takibi iin zel
ekipman gerektirmesi dezavantajlardr.
5) Klorlama: Gl bir antitoksidan olmas, ucuz ve kullanmn kolay
olmas, dier mikroorganizmalara etkili olmas avantajlardr. Ancak
uygulamasnn uygun olduu dozlarda 0.4-0.8 ppm. Lejyonellaya
11

etkinlii zayftr. Ksa sreli yksek doz uygulamalarn kanserojen

etki, tat ve koku bozukluklar, giysilerde ve bitkilerde deformasyon ve
sistemde ciddi korozif etki gibi birok sakncalar mevcuttur.
6) Monokloramin: Biyofilm iersindeki bakterilere gl etkinlik,
etki sresinin uzun olmas sdan etkilenmeme, yksek pHlarda etkin
olmas kullanm dozlarnda tat ve koku bozukluu, giyecek ve
bitkilerde deformasyona yol amamas, kanserojen yan etkilerinin ve
korozif etkisinin minimum olmas avantajlardr. Oksidasyon gcnn
klora gre daha zayf olmas, klorla eit seviyede etkinlie ulamas
iin alt kat sre gemesi(ilk uygulamada) yani acil dezenfeksiyonda
kullanlamamas dezavantajlardr.
7) Kombine yntemler: Dezenfeksiyonun etkinliini arttran,
alternatif yntemlerdir. Birden fazla dezenfeksiyon ynteminin
kullanlmasnn ek maliyet getirmesi haricinde baka bir dezavantaj
yoktur.
a)
b)
c)
d)
e)
f)

12

Klor ve Kloramin
Klor dioksit ve Kloramin
Ozon ve Klor
Ozon ve Kloramin
UV ve Klor
UV ve Kloramin

BLM 2

TEMZ SU TESSATI

AMA
Temiz su tesisat hakknda bilgilendirme.

BLM

13

2. TEMZ SU TESSATI
Temiz su tesisat, sayatan veya bamsz sistemlerde suyun
kaynandan balayarak kullanma yerlerine kadar olan temiz su boru
donanmlar ve aygtlarn ierir.
Temiz su tesisat;
Souk su tesisat
Scak su tesisat
olmak zere iki ana blmde incelenir.
Temiz su tesisatlar, su sayacndan itibaren balar. Su
sayacndan nceki ksm ou zaman belediyeler tarafndan
yaplmaktadr. Temiz su tesisatnda uyulmas gereken kurallar
unlardr;
1) Temiz su tesisatlarnda kullanlan borular, fittings ve
kolektrler galvanizli olmaldr. Ya da termoplastik
(polipropilen) borular kullanlmaldr.
2) Borular di aarken;
Dilerin bozulmamas iin pafta lokmalar sk sk
yalanmaldr. Diler aras tala temizlenmeli ve kullanlan
fittingsler temper dkm olmaldr.
Alan diler zerine teflon veya keten sarlp slyan boya
ile boyanmaldr.
Szdrmazl salamak amacyla manon ve benzeri
paralar anahtarla tutularak bir seferde sklmaldr. Aksi
takdirde galvaniz dklr.
3) Gerekirse temiz su tesisatlarnda, saya ynnde suyun
boaltlmasn salamak amacyla yatay borulara %1 eim
verilmelidir.
4) Aktan denen borular mutlaka kelepelenmelidir. Boru
ekseninin duvardan akl 3 in e kadar 4cm, 3 in ve daha
byk borularda 56 cm olmaldr.
5) Bina dnda toprak altna denecek borularda donmaya kar
nlem almak iin blgesine gre 60 80 100 cm derinlikte
gmlerek izolasyon yaplmaldr. Ayrca ar vasta geecek
yerlerde gerekli nlem alnmaldr.
6) Kolektr yapmnda kaynak kullanlmamaldr. Eer
kullanlmas zorunlu ise yeniden galvanizlenme ilemi
gerekletirilmelidir.
7) lkemizde, genelde borular duvar ii tesisat olarak
dendiinden yal boya ile boyanp yal ktlarla sarlp
gerekirse ziftlenmelidir.

14

8) Scak ve souk su borular ayn zamanda dendii iin bak

ynnde souk su borusu sa tarafa, scak su borusu sol tarafa
taklr. zellikle banyolarda bu konuya dikkat edilmelidir.
9) Tesisat ekildikten sonra mutlaka basn testi uygulanr.
Tesisata test yaplmadan nce btn klar kr tapa ile
kapatlr. Tesisata su baslarak kr tapadan tesisatn havas
alnr. Daha sonra, en az iletme basncnn 1,5 kat basn
uygulanarak basn sabitlenir. Test cihazndaki manometreden
30dk. sonra basn deerine baklarak dme olup olmad
kontrol edilir. Eer basnta dme varsa kaak yeri bulunur.
Gerekli tamirattan sonra tekrar teste tabi tutulur.
10) Ana datm ve kolon borular mmkn olduunca aktan
geirilmeli; her kolon, vanalaryla ayr ayr kapatlabilmeli ve
suyu boaltabilmelidir. Ayrca, ana datm borular ve
kolonlar ayr renklere boyanabilir. (Scak su krmz, souk su
mavi.)
11) Her katn bamsz olarak kapatlabilecek vanalar olmaldr.
12) Borular kesinlikle kiri, kolon gibi tayc elemanlar delinerek
veya krlarak geirilmemelidir.
13) Vanalar kolay ulalabilecek noktalara yerletirilmelidir.
14) Birbiriyle yan yana geecek tesisatlarda terleme gz nnde
bulundurulup souk su tesisat alttan geirilmelidir.
15) Tm kullanma suyu tesisat kullanm noktalarna doru
ykselerek ekilmelidir. Bylece tesisatn hava yapmas
nlenmelidir.
16) Armatrlerden kan sesler, su vastasyla yaylr. Yaylan bu
ses zellikle, metal borulu tesisatlarda boru cidarlarnda temas
sesi olarak ortaya kar. Bu sebeple de tavan ve duvarla
yaplan her balantda ses kprsn engelleyecek ekilde
kelepelerde temas sesi engelleyici conta, kaln lastik bant,
duvar geilerinde yumuak ara beslemeli kaplama
kullanlmas gerekir.
17) Sva alt tesisatlarda denen borular inaat teliyle eitli
noktalardan sabitlenmeli, duvarda borular iin alan kanallar
sva ile boluksuz ekilde doldurulmaldr. Aksi taktirde ses
oluabilir.
18) Tesisatta ses oluumunu engellemek iin, boru aplarn iyi
belirlemek gerekir. Kk seilen boru aplarda ses
oluumuna neden olabilir.
19) ok yksek basnlarda oluabilecek ses oluumunu
engellemek iin, armatrlerden nce basn drcler
koymak gerekir.
15

2.1. Aygt ve Donanmlarn Yerletirilmesi

eitli aygtlara taklacak musluklarn ve eitli donanmlarn
ykseklii, bunlarn yapl ekillerine gre deise de normal olarak
aadaki lde alnabilir. Bu ller, deme yzeyinden itibaren
verilmitir.
izelge 2.1. Aygtlarn Ykseklik Deerleri
Banyo
Bataryalar
0,75m
Du
Bataryalar
1,10m
Evye
Bataryalar
1,15m
Lavabo
Bataryalar
1,05m
Alaturka
Hel
0,20m
Alafranga
Hel
0,25m
Ykanma
Yala (Erkek)
1,45m
Ykanma
Yala (Bayan)
1,30m
Pisuvara Pskrtme Su Tesisat
1,20m
izelge 2.2. Donanmlara Ait Ykseklikler
Lavabo zerindeki Etajer
1,30m
Lavabo Aynas Alt Kenar
1,35m
Rezervuar Zincir Ykseklii
1,35m
Bas Tipi Rezervuar Ykseklii
1,10m
Hel Ktlk Alt Kenar
0,70m
Normal Lavabo st Kenar
0,80m
Bulak Tekneleri
0,80m
amar Tekneleri
0,75m
Sulama Yalaklar
0,50m
lkretim Ok. Lavabo st Kenar
0,70m
2.2 Temiz Su Tesisatnn Blmleri
Temiz su tesisat u blmlerden oluur.
1) Bina temiz su ana boru tesisat
2) Su sayac tesisat
3) Kullanma tesisat (3 ksma ayrlr.)
a- Datma borusu
b- Kolonlar
c- Kat tesisat

16

ekil 2.1. Temiz su tesisatnn blmleri

2.3. Temiz Su Tesisatnda Boru ap Hesab
Temiz su tesisatnda, boru apnn hesap esas, suyun izledii
yol boyunca oluan basn kayplarnn belirli bir deerde tutulmasna
dayanr. Basn kayplar, boru malzemesine, borudan akan suyun
debisine, yerel kayplar yaratan elemanlarn saysna, su sayacna veya
benzeri zel donanmlara baldr. Borudan akan suyun debisi ise
borunun besledii kullanma yerlerinin says ve cinsiyle belirlenir.
2.3.1. Temiz Su Tesisat Boru ap Hesab (Musluk Birim)
Esasna Gre
Lavabo, banyo, du bataryalar, evye, taharet musluklar,
bulak makinesi ve amar makinesi musluklar, temiz su giri
aplar in olmaldr. Banyo, tek tuvalet ve mutfaktan oluan bir
dairede ana temiz su girii boru ap in olmaldr. Farkl tertipteki
dairelerin boru ap, musluk birimi esasna gre hesaplanacaktr.
Musluk birimi esasna gre temiz su tketimi cihazlarn tipine gre
hesaplanr.

17

Baz Cihazlarn MB Esasna Gre Temiz Su Tketimi:

Lavabo, rezervuar, pisuvar, evye , in musluk
: MB
amar ve bulak makinesi, su alma yala
: 1 MB
Banyo, otomatik hel
: 2 MB
Temiz su tketimine gre boru aplar aadaki tablo gz
nnde bulundurularak belirlenecektir.
izelge 2.3. Musluk Birimi Cinsinden Boru aplar
Musluk Birimi
Cinsinden Boru aplar
03 Dahil
in
38 Dahil
in
820 Dahil
1 in
2035 Dahil
1 in
3550 Dahil
1 in
50 den Fazlas
2 in

ekil 2.2. Temiz su tesisat

18

Konutlarda ehir ebekesinden Giren Temiz Su Ana Borularnn

aplar:
Daire Says
Boru aplar
12 Daireye kadar

in
36 Daireye kadar
1
in
713 Daireye kadar
1 in
1419 Daireye kadar
1 in
2030 Daireye kadar
2
in
30 dan Fazla
htiya ve artlara gre
dev: Yukarda mimari projesi verilip, souksu tesisat izilen kat
projesinin boru aplarn musluk birimi esasna gre belirleyiniz.
2.4. Termoplastik Boru ilii
2.4.1. Termoplastik Borular
Bina ii shhi tesisatta, montaj kolayl, hafif oluu, i
yzeyinin kaygan ve parlak oluu, kirelenme zelliklerinin olmay
ile galvanizli borulara alternatif olarak gelitirilen borular tesisatlkta
olduka yaygn kullanm alan bulmutur.
Boru ve balant paralarnn ham maddesi polipropilen olup;
sya ve kimyasal maddelere kar dayankl ve uzun mrldr. Bu
nedenle konutlar ve konut d tesisatlarda ve sanayi kurulularnda,
tarmda scak ve souk su tesisatlarnda, pis su ve atk su tesislerinde
kullanlrlar. Montaj dier borulara gre daha basit olup; montaj
ilemi, galvanizli borulara nazaran ok ksa srmektedir. Ksa
paralarn birbirine eklenebilmesi ile fire verme durumu dierlerine
gre daha azdr. D aplarna gre adlandrlr. aplar mm olarak 16,
20, 25, 32, 40, 50, 63 ve 75 eklindedir.

ekil 2.3. Termoplastik boru ile denmi banyo tesisat

19

Folyolu PPRC(Polipropilen Random Copolymer) borular,

zellikle kalorifer tesisatlarnda ve shhi tesisatlarda kullanlmak zere
dizayn edilmitir. Borunun zerinde kullanlan alminyum folyo,
borunun sl genleme katsaysn drerek sdan doan sarkmalarn
nne gemektedir. Deliksiz alminyum folyo kullanld iin
sisteme oksijen geirmez. Dolaysyla kazan ve radyatrn mr uzar.
PPRC borularn galvanizli borulara gre avantajlar;
Fiziksel mr ok yksek,
Is geirgenlii daha dk,
Ekleme ilemi ve tesisat daha hzl,
Ek noktalarn szdrmazl daha gvenli,
Kimyasallara dayanm daha yksek,
Suyun tadn bozmaz ,
Koku yapmaz,
Kanserojen deildir.
2.4.2. Termoplastik Borularda Ek Paralar
Termoplastik borularda, iten dili dtan dili ve dz
birletirme paralar kullanlmaktadr. Bunlardan bazlar aada
gsterilmitir.

Dirsek 45 derece

Dirsek 90 derece

Dirsek alt ke i dili

Dirsek d dili

Geme T d dili

Geme T i dili

20

Dirsek alt ke dili

Dirsek i diliI D

negal T

Kapama bal

Kelepe

Kr tapa

Kuyruklu dirsek

Kpr

Manon

Oynar balkl rakor Rakor alt ke d dili Rakor alt ke i dili

Rakor d dili

Rakor i dili

Redsiyon

Sva alt batarya balants T para

Sva alt vana
ekil 2.4. Termoplastik boru ek paralar
2.4.3. Termoplastik iliinde Kullanlan Ara ve Gereler
1) Termoplastik (polipropilen boru)
2) Plastik boru ekleme paralar
3) Fzyoterm kaynak makinesi
4) Plastik boru makas
5) Metre, krmz kalem
a. Plastik Boru Makas

21

Propilen borular kesmekte kullanlan aralara denir. Makas

kesme ilemini kademeli olarak yapar ve fazla g sarfetmez. Byk
apl borular iin demir testeresi kullanlr.
b. Kaynak Makinesi
Kaynak takm antas normal llerde ve kolaylkla tanabilir
hacimde olup ierisindeki kaynak makinesi 220 V ve 1200 W
gtedir. Anahtarn almasyla termostat lambas yanar ve makine
ss 260 0C ayarldr. Kaynak takm antasnda 16-125 boru
aplarna uygun paftalar olduu gibi, talebe gre byk apl boru
paftalarda temin edilebilir. Paftalar (Kaynak azlar) teflonla kapldr
ve bu plastiin paftaya yapmasna engel olur. Teflon yzeyler
zedelenmemelidir. Zarar grrse paftann grev yapmasn nler.
Paftalar genellikle makine soukken balanmaldr. Ancak ok
gerektiinde makine scakken antada bulunan tornavida sapl pafta
anahtar vastasyla da deitirilebilir. Paftalara baka anahtar veya
cisim ile dokunulmamaldr. Ara parann i yzeyi ile borunun d
yzeyinin stlp birbiri iinde eritilip kaynatlarak birletirmesi
olayna fzyoterm olay denir. Fzyoterm olayndan sonra iki para
tek paraya dnerek salam, mkemmel ve kaliteli bir sonu elde
edilir.
2.4.4. Kaynak ilii
Gvenilir bir kaynak iin aadaki sralama izlenmelidir;
1) Kaynak yaplacak boru ve ekleme parasna uygun ldeki
paftalar makineye balanr.
2) Makine bir mengene, tezgah veya seyyar ayaa oturtulur.
3) Kaynak makinesi anahtar alr.
4) Makine lambas yanar ve makine snmaya balar.
5) Yaklak 10-12 dk ierisinde termostat lambasnn snmesi,
makinenin 260 0C scakla ulatn ve kaynaa hazr
olduunu gsterir.
6) Termostat lambas snmeden kesinlikle kaynak yapmaya
balamaynz.
7) Lambann snmesiyle boru ve ekleme parasn paftann
azna yerletiriniz.
8) Malzemeler burada aplarna gre belli bir sre stlr. Bu
husus ok nemlidir. Malzemelerin stma sresi fazla
tutulduu zaman ok eriyerek deforme olurlar. Az stlnca da
yeterli yumuama olmayaca iin istenildii ekilde
kaynamaz ve kaynak yerinde karmalar olabilir. Kaynak
22

yapan elemana dikkat ederek yumuamay grmelidir.

Uygulamada ok ksa bir tecrbeden sonra buna kolayca alr.
9) Istldktan ve gerekli kaynak derinliine eriildii zaman boru
ve muf makineden karlr ve eksenleri dorultusunda
dndrlmeden dz olarak boru mufun iine itilir. ki para
ksa srede eriyerek kaynar ve tek para haline gelir.
10) Malzemenin soutulmas srasnda ekil verip dzeltmek ok
hataldr. Kesinlikle ilk 1 sn den sonra dzeltmeye
kalkmamaldr.
11) Soutmadan sonra kaliteli, salkl ve gl bir birleme
salanmtr ve artk gerekli basnca tabi tutulabilir.

ekil 2.5. Propilen boru ekleme paralar

23

a-Boru istenilen lde kesilir

b-Boru ve fittings tde stlarak

eritilir

c-Erimi yzeyler birletirilir

d-Salam bir birletirme iin bir

sre beklenir

ekil 2.6. Termoplastik kaynan yaplma aamalar

2.5. Temiz Su Tesisat Boru Balant Paralar ve Armatrler
2.5.1. Boru Balant Paralar (fittings):
elik borularn eklenmelerinde elik ya da temper dkm
balant paralar kullanlr. elikten olanlar ya borudan ya da elik
malzemeden biimlendirilerek yaplr. Temper dkm balant
paralar ise krdkmden kalplara dklerek yaplrlar ve
temperleme ilemine tabi tutularak krlganlklar byk lde
azaltlr.
a. Dirsek
Borunun yn deitirmesi istenen yerlerde kullanlan bir balant
parasdr. eitleri arasnda 900 ve 450 lik dirsek, kuyruklu dirsek,
redksiyonlu dirsek, yay ve geni dirsek, ift dirsek saylabilir.
Dirsein iki azna da dii vida ekilmitir. Buralara boru ya da erkek
vidal balant paralar eklenir. Kuyruklu dirseklerde azlardan
birine erkek, dierine dii vida almtr..

24

ekil 2.7. 90 dirsek +kuyruklu dirsek

b. Te
Bir boru hattndan kol almakta kullanlr. eitleri arasnda,
redksiyonlu, dirsekli, iki dirsekli Teler saylabilir. Redksiyonlu
Telerde balant azlarndan biri ya da ikisi daha kk apldr.
Bunlar ihtiyaca gre isabetli seilirse hem kullanlacak balant
paras saysndan hem de iilikten tasarruf salanr.

ekil 2.8 Te
c. stavroz
Boru hattndan karlkl iki kol almay salayan bir balant
parasdr. Daha ok stma tesisatnda kullanlmaktadr. Redksiyonlu
olanlar da vardr TS 11e gre redksiyonlu azlar, iki yan az
olabilmektedir. Ancak her aznn da redksiyonlu olduu
istavrozlar da vardr.

ekil 2.9 stavroz

25

d. Manon
Borularn u uca eklenmelerinde kullanlr. ine dii vida
ekilmitir. Vida, manon iine boydan boya alabilecei gibi, kesik
de olabilir. Boru eklerinde her ikisi de kullanlmakla beraber, uzun
dili balantlarda boydan boya vidal olanlar kullanlr.

ekil 2.10. Manon

e. Rakor
Bunlar iki trldr. Konik ve sar rakordur.
1. Konik Rakor
paradan oluan ve borularn eksenleri etrafnda
dndrlmesine gerek duyulmadan balant yaplmasn salayan bir
balant parasdr. Sklmas ve sklmesi kolaydr. Temper dkm
ve elik rakorlar, konik ya da contal olmak zere iki trldr.

.
ekil 2.11. Rakor
2.Sar rakor
Son zamanlarda konik rakorlar yerine kullanlmaktadr.
Pirinten yaplrlar. Dileri daha hassas ve przsz olmakla beraber,
konik siyah rakorlara gre daha yumuak ve darbelere kar dayanm
daha azdr. Sar rakorlar dierlerine gre eski balant yerlerinden
daha kolay sklebilmektedir.

ekil 2.12. Sar rekor

26

f. Nipel
Birbirlerine yakn iki balant parasn birletiren, zerine
erkek vida alm zel paralardr. Borudan ve temper dkmden
yaplrlar. Boru nipellerinin dnda geni kullanma alan bulunan bir
nipel eiti de ift nipeldir. ift nipel aralarnda alt keli anahtar az
bulunan ift vidal zel bir paradr.

ekil 2.13. Nipel

g. Redksiyon
Byk apl bir balant azndan kk apl geite
kullanlan bir tr nipeldir. Bir ucunda erkek dier ucunda dii vida
bulunur. Erkek vida byk apl azdadr. Olduka ok kullanld
halde hem kullanlan para saysn hem de ek yeri saysn
artrdndan redksiyonlu olan dier balant paralarnn
kullanlmas tercih edilmelidir.

ekil 2.13. Redksiyon

h. Kontrasomun
Dikdrtgenler prizmas biimli su depolarna boru balants
yaplmasnda uzun dii balantlarda kullanlr.

27

ekil 2.14. Kontrasomun

i. Kr Tapa
Balant paralarnn, borularn ve su depolarnn
kullanlmayacak azlarna tka grevi yapan bir balant parasdr.
Bunlarn dii vidal olanlarna kapak denir. Kr tapalarn kma ve
gmme bal olanlar vardr. Boru seerken boru i apna dikkat
edilmelidir.

ekil 2.15. Kr tapa

2.6. Vanalar Sayalar Ve Armatrler
2.6.1. Armatr
Temiz su tesisatnda kullanlan armatrler eitli gruplar
altnda toplanrlar. Aadaki resimlerde deiik batarya ve musluk
eitleri gsterilmitir.

28

Evye batarya

Sabit batarya

Kresel banyo
batarya

Kartal batarya

Kuu batarya

iftli musluk

Duvardan tekli evye

Lavabodan evye

Uzun musluk

Ksa musluk

amar musluk

Topa taharet
musluu

Taharet musluu

Kapak takm

Bahe musluu

ekil 2.16. Batarya ve armatrler

2.6.2. Vanalar
Vanalar, tesisatn bir blmn ayrmak, su akn
dzenlemek amac ile kullanlrlar. Vanalar boaltmal veya
boaltmasz, vidal veya flanl balantl olabilirler. Malzeme dkme
demir, pirin veya poliamid olabilir. Vanalar
1) Globe vana ,
2) iber vana (srgl vana),
3) Kresel vana ,
4) Kelebek vana
olarak ayrmak mmkndr. Shhi tesisatta daha ok son tip vana
kullanlmaktadr.
a. Srgl Valfler (iber Vanalar)
Piyasada bu tip vanalarn pirinten yaplanlar iber vana,
pikten yaplanlar ise srgl vana olarak adlandrlmaktadr.
Srgl vanalarn alan paras, vana iindeki yatay dairesel
gei kesitindeki ilenmi yuvasna yukardan aa dik olarak gelip
29

oturduunda kesiti kapatr . Disk bir vida vastas ile aa yukar

hareket ettirebilir. Srg ad verilen disk paras tam kapal konumda
yukar doru hareket ettike gei kesitini aar. Srg olarak
isimlendirilen disk dairesel formda olduu gibi, oval veya uzun kama
biiminde de olabilir. Bu vanalar, daha ok kontrol vanas olarak
kullanlrlar.

ekil 2.17. Srgl valf (iber vana)

b. Kresel Vanalar
Kolay ama kapama ve szdrmazlk zellii nedeniyle
kullanlr. Kresel valfler de esas eleman, ortasnda delik bulunan
kredir. Bu krenin 90 dnyle, tam ak pozisyonda bulunan
vana, tam kapal pozisyona getirilir. Kresel vanalar ok alp
kapanan veya abuk alp kapanmas istenen yerlerde, ncelikle
kullanlr. Gaz ve su vanas olarak kullanm alan ok genitir.

ekil 2.18. Kresel vanalar

c. Kelebek Vanalar
Gnmzde iber vanalarn yerine kelebek vanalar
kullanlmaktadr. Kelebeinden tutularak istenilen miktarda sv
geiine izin verilir. Kolunun ksa olmas, dar yerlerde kullanm
kolayl salar.

30

ekil 2.19. Kelebek vana

2.7. Sayalar
Kullanlan su miktarnn kullanclar tarafndan renilerek,
kullanlan su miktarnn cretlendirilmesi amacyla kullanlr.
Su sayalar, hacim esesna ya da hz esasna gre alanlar
olmak zere iki ana gruba ayrlrlar. Hacim esasna gre alanlar,
bilinen hacimdeki bir hcrenin dolup boalma saysna gre, hz
esasna gre alanlar ise, bilinen bir kesit alanndan geen suyun
hzna gre su miktarn ler.
Sayalarn yapmnda suyun fiziksel ve kimyasal etkilerine
dayankl; suyun tadn, rengini ve kokusunu bozmayacak, su ya da
suyun iindeki maddelerle birleerek sala zararl bileikler
oluturmayacak malzemeler kullanlmaktadr. Su sayalarnn
giriinde bir szge ( filtre ) bulunmaldr.
Su sayac don, titreim ve darbe etkilerinden korunabilecei,
yeniden su verilince de iinde havann kalmayaca bir biimde
tesisata balanmaldr. Skp takmann kolay olmas iin su
borularnn yeterince esneyebilecei bir konumda denmi olmas
doru olur.

ekil 2.20. Su sayalar

31

32

BLM 3

SICAK SU TESSATI

AMA
Scak su tesisat hakknda bilgilendirme.

33

3. SICAK SU TESSATI
Yaplardaki scak su tesisat, aranlan konfora, mevcut stma
kaynaklarna, enerji durumuna, hacim ve yer durumuna gre seilir.
Temel olarak iki ayr scak su sistemi mevcuttur.

Bamsz scak su tesisat

Merkezi scak su tesisat

3.1. Bamsz Scak Su Tesisat

Bamsz scak su tesislerinde ebeke suyu ofben, termosifon,
kombi, gne enerjisi gibi her daire iin bamsz olarak kurulan su
stclarnda stlr.
3.1.1. Gazl ofbenler
Doal gaz ve svlatrlm petrol gaz ile alan bu
ofbenlerin ana blmleri; su stc kanatl borulu serpantin (eanjr),
atmosferik brlrl yanma odas, gaz kontrol ve gvenlik donanm,
gvde, su ve gaz borular olarak saylabilir. Ak yanma odal gazl
ofbenler mutlaka bacaya balanmaldr. Baca olmayan yerlerde
hermetik tip ofben kullanlmaldr. Gazl ofbenler banyo gibi i
hacimlere taklmamaldr. ofbenin bulunduu hacimlerde yanma iin
gerekli olan oksijen temin edilmelidir. Bacada yeterli eki olmamas
durumunda baca sensr devreye girerek gaz keser ve sistemin
emniyetini salar.

ekil 3.1. Gazl ofben

34

Aadaki ekilde gazl bir ofbenin baca balants gsterilmitir.

ekil 3.2. Gazl ofbenin baca balants

3.1.2. Pilotsuz ofbenler

ekil 3.3. Pilotsuz ofben

Pilotsuz ofbenlerin alma prensibi yledir;
ofben alr. Balangta ana gaz selenoid valf ak, pilot gaz
valf kapaldr. Gaz diyaframn arkasna dolar, sistem dengeye gelir.
eme aldnda, su geii bilgisi flowswitchten karta gnderilir.
Kart pilot valfine sinyal vererek valf aar. Pilota gaz gitmeye balar.
35

Ayn anda ateleme balar. Pilot yanar. yonizasyon snr ve karta

bilgi verir. Kart ana valfa enerji vererek gaz valfn kapatr. Krk
ier ve brlre gaz gider ve brlr yanar. 45 sn sonra enerji kesilerek
pilot valf kapatlr. Su kapatldnda flowswitch karta ikaz verir ve
ana gaz valfnn enerjisi kesilir. ofben sner.

ekil 3.4. Fanl hermetik ofben

Fanl hermetik ofbenin alma prensibi yledir; ofben
zerindeki anahtar ak(on) konumuna getirilir. lk anda LCD ekranda
suyun scakl grlr. Su aldnda, flowswitchten karta su gei
sinyali gelir. Alnan bu sinyalle, kart fana n sprme yapmas iin
komut verir ve fan alr. Basn yeterliyse, prosestat konum
deitirerek karta fann alt sinyalini gnderir. Kart ateleme
elektroduna enerji verip; gaz selenodini aar. Brlr atelenir.
yonizasyon elektrodu, karta yanmann gerekletii sinyali verir ve
elektrodlar arasndaki kvlcm kesilir. Ayarlanan scaklk deerine
gre modlasyon valf gaz ayarlar. Su snmaya balaynca LCD
ekranda su scakl grnr.
Bu ofbenlerde maksimum boru balant boyu 4 metre olabilir.
Bu sistemlerde 1 metreden fazla boru kullanlacaksa diyafram taklr.
3.1.3. Elektrikli ofbenler
Kullanma scak suyunun lokal olarak retilmesinde gazl
ofbenlere gre daha gvenli ve konforlu cihazlar elektrikli
termosifonlardr. Bu cihazlar depolu olup direkt ebeke basncyla
almaktadr. Genellikle elektrikli su stclar ak sistem olarak
dizayn edilmitir. Ak sistem; su aknn cihazn su giri borusu
zerindeki bir muslukla kontrol edildii , su k borusunda herhangi
bir dier musluktan gemeden terk ettii sistemdir. Bu sistemle
36

alan su stclarnda cihazn sadece su giri borusu zerinde bir

musluk veya vana vardr. Cihazn su knda ise herhangi bir musluk
yada vana olmayp bunun yerine bir du bal konulmutur.

ekil 3.5. Elektrikli termosifon

3.1.4. Kombiler

ekil 3.6. Kombi

Kombi; bireysel stma ve scak kullanm suyu temini iin
dizayn edilmi duvar tipi birleik bir cihaz olup, hem kat kaloriferi
hem de ofben grevini yerine getirmektedir. Bu cihazlar bir kalorifer
kazan kadar gl olmasna ramen, ofben gibi duvara monte
edildiinde az yer kaplarlar. Kombi stma cihazlar, ofbenlerde
olduu gibi borulardan gelen suyun stlmas ilkesi zerine alrlar.
Scak su kullanmnn ncelikli olduu kombilerde scak su
musluunun almasyla cihazdaki ani su stcs tarafndan annda
37

scak su temin edilir. Kombi cihazlar genelde iki farkl sl

kapasitedir. En ok kullanlan cihazlar 7500-20.000 kcal/h kapasiteleri
arasndadr. Dierleri ise 10.000-30.000 kcal/h arasnda kapasite ayar
yaplabilen cihazlardr. Kombilerle izolasyonu iyi yaplm bir
yerleim yerinde 300-350 m2'lik bir alan stmak mmkndr.
alma prensibine gre kombiler eittir.
Bacal kombiler
Baca fan kitli kombiler
Hermetik kombiler

ekil 3.7. Montaj yaplm kombinin lleri

3.2. Merkezi Scak Su Tesisat
Merkezi scak su tesislerinde scak su bir merkezde boylerler
vastasyla stlr ve borularla sisteme datlr. Sisteme doal veya
zorlanm dolaml sirklasyon hatt ekilerek batarya scak su
girilerinde srekli scak su bulunmas salanr. Eer scak su
sirklasyon hatt 30mden daha uzunsa scak su sirklasyon hattna
biri asil dieri yedek olmak zere iki sirklasyon pompas konur.
Aadaki ekillerde eitli sistem emalar gsterilmitir.

38

ekil 3.8. Merkezi scak su tesisat nden grn

ekil 3.9. Merkezi scak su tesisat stten grn

39

ekil 3.10. Scak su sirklasyon hatt balants

3.3. Scak Su htiyac
Konutlarda scak su scakl 30 60 C arasnda deiir. Eer
endstriyel mutfak ve amarhane sisteme yk getiriyorsa bu scaklk
arttrlabilir. Standart olarak kullanma suyu scakl 60 C olarak
kabul edilir ve hesaplamalarda bu deer esas alnr. niversal bir
hesap yntemi belirlemek amacyla verilen eitli standart tketim
deerleri arasnda eitli kaynaklar arasnda farkllklar grlmektedir.
Aadaki izelgede eitli kullanm yerleri iin farkl kaynaklarda
rastlanan en dk ve en yksek 60C su scaklnda saatlik ani su
ihtiya deerleri verilmitir.
izelge 3.1. Baz Cihazlarn Meknlarda Ani Scaklk htiyalar in
L/h Olarak Deerleri;
Bamsz
Apartman Hastane Otel
Ev
zel
Lavabo
Genel
Lavabo
Banyo
Bulak
Makinesi
Eviye
amar
Makinesi

Fabrika

7,5 9

7,5 9

7,5 9 7,5 9 7,5 9 7,5 9

7,5 9

15 18

20-27

4054

3036

2327 5068

90 250 76 250

76250 76250

40-68

40 68

160680 160760

75450 75450

35-45

34 45

7090

70-90

70 90

75126 75126

Du
Kullanma
0.3
E Faktr
Depolama
0.7
Faktr

0,3
1,25

70136 3890 3590

136-250 114 250 250350 250340

40

yeri Okul

114
136

7090
-

250
1000

7501000
0,4

0,25

0,25

0.3

0,4

0,6

0,8

Sistemde kullanma yerlerin hepsinin ayn anda alma

olasl dk olduundan merkezi sistemlerde scak su ihtiyac
toplam ani scak su ihtiyacnn kullanma e zaman faktr ile
arplmas ile belirlenir.
3.4. Boyler Hesab
Boyler stclarnda, kazanda elde edilen scak su, kzgn su
veya buhar kullanlarak eitli ortamlarda kullanlacak olan su stlr.
Genelde Boylerler;
1- Tek cidarl
2- ift cidarl olarak snflandrlrlar.
ift cidarl boylerde stc akkan iki cidar arasnda kalan d
gmlekte dolanr. Istc akkan basncnn dk olduu
uygulamalarda kullanlr.
Tek cidarl boylerlerde ise stc aktan basnc yksek olan
buhar veya kzgn su kullanlp; kullanm suyunu stmak iin boyler
ierisine serpantin denir ve kullanm suyu byle stlr.
Gerekli boyler hacmi scak su ihtiyac ile belirlenir scak su
ihtiyac, bir depolama faktr ile arplarak boyler hacmi bulunur.
Boyler imalatlar standart olduundan bulunan hacme en yakn
standart boyler seilir. Istma devresi hesabnda belirlenen depo hacmi
kadar suyun 2 saatte 10C tan 60 C scakla kadar stlaca esas
alnmaldr. Boyler hacmi iin;
lk aamada her aygt ve donanma ait ani ihtiyalar belirlenir ve kat
says ile arplr. Daha sonra bunlar toplanarak toplam ani ihtiya
bulunur. Aadaki forml kullanlarak ortalama ihtiya bulunur.
Ortalama htiya = Kullanma e faktr * Ani htiya
(izelge 3.1 den)
Daha sonra boyler hacmi hesaplanr.
Boyler Hacmi (Mss) = Ort.Ani.ht. * Depolama Faktr
(izelge 3.1 den)
Buna gre ev ve apartmanlarda stc kapasitesi;

Q=

Mss .c.(t -t g )
2

formlyle bulunur.

41

Q= Istc kapasitesi
Mss= Boyler hacmi
C= Suyun zgl ss
(t tg ) = Su giri (60 C) ve k (10 C) scakl
rnek : Her dairede 1 lavabo, 1 banyo kveti, 1 amar makinas ve
bir mutfak evyesi bulunan 20 daireli bir konutta boyler ve stc
kapasitesini hesaplaynz.
zm : Lavabo : 20 * 7.5 = 150 lt/h
Banyo
: 20 * 150 =3000 lt/h
am.Mak : 20 * 75 = 1500 lt/h
Evye
: 20 * 40 = 800 lt/h
Toplam = 5450 lt/h (Ani htiya)
Ortalama htiya = Kullanma faktr * Ani htiya
=
0.3
* 5450 =1635 lt/h
Boyler Hacmi = Ort.Ani.ht. * Depolama Faktr
= 1635 * 1.25 = 2043.75 lt/h (Seilen 2000 lt/h)
Boyler Istc Kapasitesi :
M .c.(t -t g )
Q b = ss
2
2000.1.(60 10)

2
50.000 kcal/h
Pompal bir sistemde scak su alttan veya stten datlabilir.
Bu durum, ekilde gsterilmitir.

42

ekil 3.11. Pompal bir merkezi scak su tesisatnda datm

sistemleri

ekil 3.12. Tek Cidarl, boyunlu, kapa bombeli scak su hazrlayc

1000 litrelik TS 736/8, galvanizli

43

izelge 3.2. Tek cidarl, boyunlu kapa bombeli scak su hazrlaycs

standart deerleri TS 736/8 (Galvanizli)
Kazan
i
D
hacmi

D2 d1 d2 e1 1) e21)

220

800
1000
1500
2000
2500
3000
4000
5000

700
750
900
1000
1000
1000
1100
1200

490 R 40 R 25
490 R 50 R 32
490 R 50 R 32
590 R 50 R 32
590 R 65 R 40
590 R 65 R 40
590 R 80 R 50
590 R 80 R 50

L11)

I11)

l2

2460
2615
2790
3020
3635
4290
4660
4895

2335
2490
2665
2875
3490
4145
4515
4750

1810
1945
2070
2240
2855
3510
3830
4025

S1 mim
Mesnet iletme
l3 aral basnc
at
I4
6 10

S2 min S3 min
iletme iletne
basnc basnc
at
at
6 10 6 10

210

100

150

125
150
170
170
170
185
200

290
320
350
350
350
400
400

300
310
335
335
335
335
370
385

1655
1780
1895
2035
2625
3280
3580
3780

5
6
6
6,5
6,5
6,5
6,5
7

7
7
8
8.5
8.5
8.5
9
10

6
6,5
7
7,5
7,5
7,5
8
8,5

8.5 4,5 6
8.5 4,5 6
10 4,5 6
11 5 6,5
11 5 6,5
11 5 6,5
12 5 6,5
12 6 6,5

1) Serpantin veya boru demeti kntsz aynayada balanabilir

*) Serpantin veya boru demetinin 800 litrelik hazrlayclarda knt kapana
balanmas tavsiye edilir. Bu taktird e1 knt merkezinden llr.

izelge 3.3. ift cidarl, sklebilir, yass bombeli scak su hazrlayc

seim tablosu

44

Kazann

Hacmi
LTRE

D4

D5

n
Max

800
1000
1500
2000
2500
3000
4000
5000

565
565
565
665
665
665
665
665

610
610
610
710
710
710
710
710

35
60
125
120
120
120
170
220

AIRLIK
Cvata
=Kgf
Says letme Basnc
at
28
28
28
32
32
32
32
32

255
333
421
545
644
752
998
1105

340
385
555
712
844
980
1238
1541

s3
D1
d4
d5
N 20

0 22

16

16

ekil 3.13. Tek Cidarl, boyunlu, kapa bombeli scak su hazrlayc

1000 litrelik TS 736/8, galvanizli X balant detay

ekil 3.14. Tek cidarl, sklebilir yass bombeli aynal scak su

hazrlayc 3000 litrelik TS 736/7, galvanizli
izelge 3.4. Tek Cidarl, Sklebilir Yass Bombeli Aynal Scak Su
Hazrlayc Standart Deerleri
Kazann
e1 e2
i hacmi D 1) 1)
litre
150 350 70 100
200 400 75 115
300 450 80 135
500 600 100 200

I1
1660
1715
2000
1930

Mesnet
S S
I3 aral 1 2 S3min Arlk
min min
1
kg
1610 1330 115 1195 4 4
5
76
1660 1370 115 1230 4 4,5 6
89
1935 1640 113 1490 4 4,5 6
114
1850 1520 119 1360 6 6,5 8,5
222
I1

I2

1) Serpantin veya boru demeti sabit aynayada balanabilir.

45

s3

d1

d3

d1

d3

s3

d2

d2

M20

M16

0 22

0 22
50 x 10
10

60 x 12

12

12

15

ekil 3.15. Tek cidarl sklebilir yass bombeli boyler X balant

Detay
izelge 3. 5. Tek Cidarl Sklebilir Yass Bombeli Scak Su
Hazrlayc Standart Deerleri
Kazann
i hacmi
litre

d2

d3

d4

civata
says

150
200
300
500

395
445
495
665

440
490
540
710

340
390
440
590

24
28
32
32
e2

10
= 15

d1

1 0
= 15

d1

s1

Kre = 0

1 0
= 10

e2

S2

0
S3
X
d1

d1
4
2

3
1

L1

ekil 3.16. 1000 litre hacimli, boyunlu, bombeli kapakl, galvanizli,

ift cidarl scak su hazrlaycnn gsterilii

46

izelge 3.6. Boyunlu, Bombeli Kapakl, Galvanizli, ift Cidarl Scak

Su Hazrlayc Deerleri
Kazan boyutlar

Kazann D
i hacmi
LL

D2

d1

d2 e1 1)

220

800
1000
1500
2000
2500
3000
4000
5000

700
750
900
1000
1000
1000
1100
1200

490
490
490
590
590
590
590
590

R 40
R 50
R 50
R 50
R 65
R 65
R 80
R 80

R 25
R 32
R 32
R 32
R 40
R 40
R 50
R 50

e2 1)

L1

l1

l2

l3

2460
2615
2790
3020
3635
4290
4660
4895

2335
2490
2665
2875
3490
4145
4515
4750

1810
1945
2070
2240
2855
3510
3830
4025

300
310
335
355
355
355
370
385

S1 min S2 min S3 min.

Mesnel iletme iletme letme
aral basnc basnc basnc
at
at
at
I4
6 10 6 10 6 10

210

100

150

125
150
170
170
170
185
200

290
320
350
350
350
400
440

1655 5 7 6 8,5 4,5

1780 6 7 6,5 8,5 4,5
1895 6 8 7 10 4,5
2035 6,5 8,5 7,5 11 5
2625 6,5 8,5 7,5 11 5
3280 7 8,5 7,5 11 5
3580 8 9 8 12 5
3780 8,5 10 8,5 12 5

6
6
6
6,5
6,5
6,5
6,5
6,5

Istma ceketi
D1
800
1000
1500
2000
2500
3000
4000
5000

750
800
960
1060
1060
1060
1170
1270

stma
yzeyi m2
R 50 1580 680 3
3,4
R 65 1705 720 3
4,1
R 65 1810 775 3
5,1
R 80 1920 830 3,5
6
R 80 2505 1120 3,5
8
R 80 3160 1450 3,5
9,9
R 100 3460 1585 4
12
R 100 3665 1685 4
13,7
d3

I5

I5

S3

1) Serpantin veya boru demetide taklacak olursa, bunlar kntsz aynayada

balanabilir.
*) Serpantin veya boru demetinin 800 litrelik hazrlayclarda knt kapana
balanmas tavsiye edilir. Bu taktirde e1 knt merkezinden llr.

izelge 3.7. Standart Boyler lleri

Kazann d4
d5
n Civata
i hacmi
max says
litre

800
1000
1500
2000
2500

565
565
565
665
665

610
610
610
710
710

35
65
125
120
126

28
28
28
32
32

Arlk
Kgf
letme
basnc
at
345 430
438 490
554 688
725 892
877 1077

47

s3
D1
d4
d5
N 20
0 22

l5
e2
6

d1

S5

S1

e2

R
l1

D1

Kre = 0

S2
l3
R

S3

X
R

d1

4
2

3
1

L1

s3

s3
D

d2

d2
d3

d3

M20

M16
Q19

O22
16

12
12

16

ekil 3.17. ift cidarl yass bombeli aynal scak su hazrlayc, 300
litrelik TS 736/3, galvanizli X detay

48

izelge 3.8. ift Cidarl, Yass Bombeli Scak Su Hazrlayc

Deerleri
Kazan boyutlar
Kazan
n i
hacmi
litre

e1 )

e2 1)

150

350

70

100

200

400

75

115

300

450

80

135

500

600

100

200

L1

166
0
171
5
200
0
193
0

l1

l2

l3

1610

1330

115

1660

1370

115

1935

1640

113

1850

1520

119

Istma
yzeyi
m2

Arlk
Kg f

Istma ceketi
D1

150

400

200

450

300

500

500

650

1) Serpantin
balanabilir.

d1

l3

l4

S5
min

Mes
net
S1 S2 S3
aral
min
min
min

l4
119
4
4
5
5
123
4 4,5 6
0
149
4 4,5 6
0
136
6 6,5 8,5
0

R
1110 450
2
1,20
99
40
R
1150 470 2,5
1,45
125
40
R
1410 595 2,5
2,0
159
50
R
1280 530
3
2,4
285
50
veya boru demeti de taklacak olursa, bunlar sabit aynayada

3.5. Scak Su Tesisatnda Boru ap Hesab

Bamsz scak su tesisatnda scak su borular iin hesaba
gerek yoktur. Kullanlacaklar batarya aplarna gre tesisat ekilir.
Merkezi scak su sistemlerinde scak su borular YB(Yk Birimi) veya
MB(Musluk Birimi) yardm ile hesaplanabilir.
Boylerli binalarda scak su boru ebekesine paralel olarak
sirklasyon borular denir. Scak su tesisat borularna paralel olarak
denecek sirklasyon boru aplar aadaki tabloda verilmitir.

49

izelge 3.9. Scak Su Boru apna Bal Olarak Sirklasyon Boru

aplar
Scak Su Tesisat Boru ap
Sirklasyon Boru ap
2
1.1/2
1.1/2
1.1/4
1.1/4
1
1

ekil 3.18. Scak su tesisatnn ekili olduu kat plan

50

BLM 4

TEMZ SUYUN DEPOLANMASI

VE BASINLANDIRILMASI

AMA
Temiz suyun
bilgilendirme.

depolanmas

ve

basnlandrlmas

hakknda

51

4. TEMZ SUYUN DEPOLANMASI VE

BASINLANDIRILMASI
ebeke suyu kesilmelerine kar temiz su tesisatnda en az 24
saatlik suyun depolanmas istenir. Ayrca yangn suyu rezerve olarak
ta bir miktar suyun depolanmas gerekir. Depolanacak su miktarn
belirleyebilmek iin nce temiz su tketiminin belirlenmesi gerekir.
Aadaki izelgede su tketimi deerleri verilmitir.

ekil 4.1. Prizmatik su deposu

izelge 4.1 : Gnlk Ortalama Su Tketimleri
Cinsi
Ortalama Tketim Lt/kii
6080
Lavabolu
Konutlar
80115
Dulu
Oteller

Kvetli
Dulu
Kvetli

Hastaneler
Okullar
ocuk Yuvalar
Kreler
Klalar
Lokantalar
Bahe sulama bir seferde
Binek otosu(temizlik)
52

120200
100
150200
200500
5-20
80100
100150
6080
20100
1,5 lt/m2
100 lt/gn

Seilecek su deposunun hacmi yukardaki izelge 4.1

yardmyla belirlenerek yangn rezervi de dikkate alnacaktr.
Depolar, bakm kolayca yaplacak ve temizlenebilecek yerlere
yerletirilmelidir. ksmlar korozyona kar korunmu olmal,
szdrmaz bir kapakla kapatlp; tama ve havalandrma borusu
balanmaldr. Tama borusu ap standart olarak su giri boru apnn
iki katndan az olmamaldr. Ayrca depo suyunun gerektiinde
boaltlabilmesi iin boaltma borusu balanmaldr. Aadaki
izelgede su deposunun boaltma ve tama boru aplar verilmitir.
izelge 4.2. Su Depolarnn Tama ve Boaltma Boru aplar
Depo hacmi
Tama Borusu ap Boaltma borusu ap
(lt)
02900

1"

2.1/2"

3003900

1.1/2"

2.1/2"

600012000

2"

2.1/2"

1200019000

2.1/2"

2.1/2"

2000028000

3"

3"

2900038000

4"

4"

39000-Fazlas

4"

4"

4.1. Su Deposu Kapasite Hesab

rnek: Toplamda 34 dairesi olan ve dairelerinde du bulunan bir
apartmann, gnlk kii ba su ihtiyac 100 litre ve her dairede 4 kii
yaad kabul edilirse su deposu hacmi ne kadar olur?
Gerekli Olan Su Miktarnn Hesaplanmas

Qd Daire says x Kii says x Kiibana Su htiyac

Cinsi
Konutlar

Ortalama Tketim Lt/kii

6080
Lavabolu
Dulu

80115(100 alnd)

Kvetli

120200

Qd 34 x 4 x 100
53

Qd 13600 lt.
Qd 13600 lt. 14 ton
Depo Hacminin Hesaplanmas
1 m3

100 lt ise

x m3

14000 lt

bantsndan;

x = 140 m 3 bulunur.
Depoyu kp olarak dnrsek;
a=b=c
3
140 5,2 m
a = 5,2m
b = 5,2m
c = 5,2m
Yukardaki rnekte gsterilen deponun tama borusu ve boaltma boru
aplar:
Depo hacmi
Tama Borusu ap Boaltma borusu ap
(lt)
1200019000

2.1/2"

2.1/2"

4.2. Hidroforlar
ebeke suyu basncnn yeterli gelmedii yksek katl
binalarda suyun basnlandrlmas amacyla hidrofor kullanlr. Bir
hidrofor alacanz zaman ncelikle ka daireye su basacan,
hidroforun montaj yaplaca yer ile kat ya da katlar arasnda ne kadar
mesafe olaca, yatay ya da dikey gidecek borularn uzunluu, suyun
yol alaca mesafedeki srtnme pay ok iyi hesaplanmaldr. Bina
tesisatnn salaml ve basnca dayanp dayanamayaca da dikkat
edilmesi gereken hususlardan biridir.

54

ekil 4.2. Hidrofor eitleri

Hidrofor iin kat ve bina ihtiyacna gre su deposu, hidroforun
alma kapasitesine gre elektrik hatt(trifaze veya monofaze),
hidrofor motoruna kumanda etmek iin elektrik panosu ve pano
ierisinde W otomat, kontaktr, termik, ya da motor koruma rlesi ve
on/off anahtar olmaldr. Ayrca Depo suyunu kontrol etmek ve
depoda su bitmesine yakn hidroforu devreden kartacak su seviye
kontrol flatr gereklidir. 1 At den 8-10 At ykseklie ve 1
daireden 150 daireye kadar su basabilen hidrofor modelleri mevcuttur.
Su depolarna bahe kuyularna balanabilir 25 mt derinlikten emi
yapabilen ift emili modelleride mevcuttur. Tek ve ok pompal
hidroforlar villa, apartman ve siteler, hastane, okul ve i merkezi
otel, sosyal tesis, tatil kyleri, bahe, park, sera ve iftliklerin ime ve
kullanma, proses sulama ve yangn sndrme sularnn ekonomik,
konforlu, gvenilir ve istenilen bir seviyede basnlandrlmasnda
kullanlr.
4.2.1. Hidrofor Tank Hesab
Hidrofor tanklar standart hale getirilmi ve aadaki
izelgede verilmitir.

55

izelge 4.3. Standart Hidrofor Tank Boyutlar

Hacim
(Litre)

BOYUTLAR(mm)
d1 d2 d1

150
300
500
750
1000
1500
2000
3000

d2

d3

d4

56

d5

d6

450 R2- 375 500 1000 200 1200 500

550 R2- 400 700 1350 250 1550 675
650 R2- 400 700 1600 250 1800 800
800 R2- 475 700 1600 250 1800 800
800 R2- 475 1000 2100 300 2300
1000
1000 R3- 525 1000 2000 300 2200
1000
1100 R3- 575 1000 2250 450 2450
1000
1150 R3- 575 1000 3000 650 3200
1000
El delii boyutu

150
300
500
750
1000
1500
2000
3000

S1(mm)

100x150
100x150
100x150
100x150
100x150
-

4
at
2,5
2,5
2,5
3,0
3,0
3,5
3,5
3,5

6
at
2,5
3,0
3,0
3,5
3,5
4,0
4,5
4,5

10
at
3,5
4,0
4,5
5,0
5,0
6,0
6,5
6,5

S2 (mm)
4
at
3,5
3,5
4,0
4,0
4,0
4,5
5,0
5,0

6 10
at at
4,0 4,0
4,0 4,5
4,5 5,0
5,0 5,5
5,0 5,5
5,5 6,5
6,0 7,0
6,0 7,0

Adam delii Takribi

boyutu
Arlk(kg f)
4 6 10
at at at
46 49 59
69 81
101
103 121
162
320x420 150 130
320x420 232
320x420 182 217
285
276 323
443
346 433
577
463 581
800

a-

b-

Toplam depo hacminin hesab aadaki admlardan oluur;

Gnlk ortalama su tketimi belirlenir. Gnlk ortalama su
tketimi izelgesinden kii bana su tketimi deerleri ile yapda
yaayan kii says arplarak gnlk ortalama deeri bulunur.
Saatlik maksimum su tketimi belirlenir. Aadaki izelgede
verilen deerlerle gnlk ortalama su tketim deeri arplr,
saatlik maksimum su tketim deeri (Qm) bulunur.

izelge 4.4. Saatlik En Fazla Su Gereksinimini Bulmak zere

Kullanlacak Katsay.
Binann Cinsi

Katsays

Konutlar
110 daireli Apt

0,4

1020 daireli Apt

0,30,4

Daha fazla daireli Apt

0,25

Kk ve Sayfiye Evleri

0,6

Oteller
20 Yatakl

0,4

2050 Yatakl

0,30,4

50'den Fazla Yatakl

0,20,3

Hastaneler
50500 Yatakl
5001000 Yatakl

0,150,20

10002000 Yatakl

0,10,15

Okullar

0,3

Klalar

0,30,4

hanlar

c-

d-

0,20,3

0,3

Pompa debisi belirlenir. Pompa debisi (Qp) saatlik maksimum su

debisinin bir emniyet katsays ile arplmasyla bulunur.
Emniyet katsays 1,42,5 arasnda deiir.
Pompann devrede kalma sresi belirlenir.
Qm
Z=
Qpxi
57

Z
Qm
Qp
i

e-

:
:
:
:

Pompann Devrede Kalma Sresi

Saatlik Maksimum Su Tketimi
Pompa Debisi
Pompann Devreye girme Says
(i deeri 615 arasnda deiir)

Pompann faydal hacmi belirlenir. Pompann su bast depo

aralndaki hacimdir.

Vf=(Qp-Qm)*z
Vf=Deponun faydal hacmi
Qp=Pompa debisi
Qm=Saatlik maksimum su tketimi
Z=Pompann devrede kalma sresi
f-

letme alt basnc belirlenir. Bu basn kritik devre dediimiz

tesisatn en elverisiz kullanma yerindeki akma basncn
salayacak olan basntr.
Pa=H+ha+hb

Pa=letme basnc
H=Kritik kullanma yeri ykseklii
ha=Kritik kullanma yeri akma basnc
hb=Kritik hattaki toplam msaade edilen basn kayb
g-

letme basnc belirlenir. st limit normal tesisatta alt iletme

basncnn 11,5 At, zorunlu hallerde 23 At daha fazla alnr.

h-

Etkin hacim belirlenir.

Ve = Vf x P
P - Pa
Ve:
P:

i-

58

Etkin hacim
letme st basnc

Vf: Deponun faydal hacmi

Pa: letme alt basnc

Hidrofor depo hacmi hesaplanr. Toplam hacim(Vt) yle

hesaplanr;

ekil 4.4. Basnl tankta su ykseklikleri ve basnlar

Vt=1,25 x (Ve)
Vt=Toplam Hacim
Ve=Etkin Hacim
V=l Hacim (Toplam hacmin %20si orannda alnr)
ve bu hacme en yakn standart hidrofor hacmi izelgeden seilir.
rnek: 9 kat ,13 daireli ve her dairesinde ortalama 4 kii yaayan bir
konutun hidrofor hesabn yapnz?
(izelge 4.1 den)
Konutlarda Gnlk Su htiyac
Du Tekneli veya Kvetli Konutlar

125 lt

ift Banyolu Konutlar

200 litre

Kii-gn
Kii-gn

52

1- Qt =125litre/kii.gn*(13*4) kii =6500lt/gn

Su Tketimi)

(Gnlk ortalama

59

(izelge 4.4den)
Binann Cinsi

Katsays

Konutlar
110 daireli Apt

0,4

1020 daireli Apt

0,30,4

Daha fazla daireli Apt

0,25

Kk ve Sayfiye Evleri

0,6

2- Qm =Qt *k =6500*0,40=2600 lt/saat

izelge 4.4 den)

(saatlik su tketimi, k deeri

3- Qpompa =Qm *(E.K.S) = 2600*1,6667=4333lt/saat

Pompa debisi

E.K.S (1,4-2,5 aras)

Qm
2600
=
=0,06saat = 3,6 dak=3dakika 36sn
Qp*i 4333*10
devrede kalma sresi
i 6 ila 15 aras
4- Z=

5- Vf =(Qp -Qm )*Z=(4333-2600)*0,06=103,98 lt

hacmi)

Pompann

(Depo faydal

6- Palt =H+h a +h b =27+13+5=45mss 4,413 at

letme alt basnc 9 kat * 3 metre=27 m H
hb = kritik kullanma yeri basnc (hesaplanmtr)
ha = basn kayb (kritik kullanma yeri)
(1 mss = 9807 Pa)
(1 at = 1 bar = 105 Pa)
7Pst = Palt*(1,1-1,5)
=4,413*1,36=6.00 At
Fark deerleri

60

(letme st basnc)

(1-1,5)

8- Ve =
Ve:
P:

Vf x P 103,98*6
=
=415,92 lt
P - Pa
6-4,5

Etkin hacim
letme st basnc

Vf: Deponun faydal hacmi

Pa: letme alt basnc

9- Vtop =1,25*(Ve )=1,25*415,92=519,9

Vt = toplam hacim

izelge 4.3 den 500 lt hidrofor tank seilir.

Hacim
(Litre)

BOYUTLAR(mm)
d1 d2 d1

150
300
500
750
1000
1500
2000
3000

d2

d3

d4

d6

450 R2- 375 500 1000 200 1200 500

550 R2- 400 700 1350 250 1550 675
650 R2- 400 700 1600 250 1800 800
800 R2- 475 700 1600 250 1800 800
800 R2- 475 1000 2100 300 2300 1000
1000 R3- 525 1000 2000 300 2200 1000
1100 R3- 575 1000 2250 450 2450 1000
1150 R3- 575 1000 3000 650 3200 1000

El delii boyutu

150
300
500
750
1000
1500
2000
3000

d5

S1(mm)

100x150
100x150
100x150
100x150
100x150
-

4
at
2,5
2,5
2,5
3,0
3,0
3,5
3,5
3,5

6
at
2,5
3,0
3,0
3,5
3,5
4,0
4,5
4,5

10
at
3,5
4,0
4,5
5,0
5,0
6,0
6,5
6,5

S2 (mm)
4
at
3,5
3,5
4,0
4,0
4,0
4,5
5,0
5,0

6 10
at at
4,0 4,0
4,0 4,5
4,5 5,0
5,0 5,5
5,0 5,5
5,5 6,5
6,0 7,0
6,0 7,0

Adam delii Takribi

boyutu
Arlk(kg f)
4 6 10
at at at
46 49 59
69 81 101
103 121 162
150 130 232
182 217 285
320x420
276 323 443
320x420
346 433 577
320x420
463 581 800

61

ekil 4.5. Depodan montaj yaplm hidrofor

4.2.2. Hidrofor Seim rnei
Hidrofor seiminde gz nne alnmas gereken ana etkenler;
Debi ( su miktar )
Basma ykseklii
Emme derinlii
Emme hatt ap
Basma hatt apdr.
a Debi ( Q )
Evsel hidroforlarda ihtiya duyulan su miktar, tecrbelerle
elde edilmi deerlerden faydalanarak hesaplanr.
Q = A x T x B x f ( litre/saat)
Q : Debi ( litre/saat )
A : Aile says veya daire says : A
T : Bireyin gnlk su tketimi : T = 100 150 litre / gn
B : Ortalama birey says aile iin : B = 4 5
f : E zamanl kullanm faktr ( izelgeden )

62

izelge 4.5. E Zamanl Kullanm Faktr

E zamanl kullanm faktr ( f )
4 daireye kadar
0,66
10 daireye kadar
0,45
20 daireye kadar
0,40
50 daireye kadar
0,35
100 daireye kadar
0,30
100 daireden fazla
0,25
b Basma ykseklii (Hm)
Hm = ( A x B x C ) + HZEL + HAKMA (mSS)
Hm : Basma ykseklii (mss)
A : Kat ykseklii ( Evsel uygulamalar iin genellikle 2,8 metre 3
metre aras )
B : Kat says
C : Emniyet katsays ( Yeni binalar iin C=1,20 , eski binalar iin
C=1,30 )
HZEL : zel ekipmanlar iin gerekli olan basn ( izelge 4.6 )
HAKMA : Kullanm yeri basnc ( HAKMA = 15 mSS )
izelge 4.6. zel ekipmanlar iin gerekli olan basn
HZEL
Su sayac bana
10 mSS
Filtrasyon iin
15 mSS
Hortumla bahe sulama iin 10 mSS
Fskiye ile bahe sulama iin 30 mSS
ok du iin
15 mSS
c Emme derinlii
Hidroforun emi yapmas durumunda kapasitesi decektir. Bu
d miktar pompa tipine bal olarak deimektedir. Seim
yaplrken pompa reticisine bavurunuz.
d Emme hatt ap
Emme hatt galvaniz boru ile yaplyorsa minimum pompa
emi az apnda, plastik boru ile yaplyorsa minimum pompa emi
apndan bir ap byk boru ve armatr kullanlmaldr.
e Basma hatt ap
Basma hatt boru ile yaplyorsa minimum pompa emi az
apnda, plastik boru ile yaplyorsa minimum pompa emi apndan
63

bir ap byk boru ve armatr kullanlmaldr. Pompa kna yakn

yerlere ( 1 metre ) dirsek konulmamaldr.
Bu bilgiler nda rnek bir seim yapalm;
rnek : 60 daireli bloktan oluan 5er katl yeni bir sitenin su
ihtiyacn karlayacak hidroforun kapasitesini hesaplayalm. Her
dairenin sayac ayrdr. Banyolarda du kullanlmtr;
Q = A x B x T x f (Litre)
E zamanl kullanm faktr ( f )
100 daireden fazla
0,25
Q = (60x3) x 5 x 120 x 0,25 = 10,800 litre/saat = 27 m3/h
Hm = (2,8 x kat says x C ) + HZEL + HAKMA
C : Emniyet katsays ( Yeni binalar iin C=1,20 , eski binalar iin
C=1,30
HZEL
Su sayac bana 10 mSS
Du iin
15 mSS
HAKMA : Kullanm yeri basnc ( HAKMA = 15 mSS )
Hm = (2,8 x 5 x 1,3) + (10 + 15) + 15 = 58,2 mSS = 60 mSS
Seilecek hidroforun pompas;
Q = 27 m3/h
Hm = 60 mSS deerlerini salamaldr.

64

ekil 4.6. Firma hidrofor seim katalog

Yukardaki firma kataloundan dik pompal tam otomatik paket
hidrofor seilmitir.
4.2.3. Hidroforlarda Otomatik Kontrol

ekil 4.7. Hidroforlarda otomatik kontrol ekilleri

65

Yukarda 4 tip kontrol sistemi ematik olarak gsterilmitir. A

tipinde presostat alt limit ayar deerine gelince hidrofor pompas
alr. st limit ayar deerinde ise hidrofor pompasn durdurur.
Hidrofor pompas alrken otomatik hava tadiye cihaz, tanka hava
verir. Su alt seviyeye geldiinde basn yksek ise kontrol flatr
havay dar kararak basnc dzeltir. B ve C tiplerinde kontroller
tam otomatiktir.
B tipinde 1 nolu presostat kompresr kumanda ederek alt
basnc kontrol eder. 2 nolu presostat ise pompay kumanda ederek st
basnc kontrol eder. Alt su seviyesi otomatik besi cihaz ile kontrol
edilir. C tipinde ise 2 nolu presostat yerine st seviyeyi kontrol iin
ikinci bir seviye kontrol cihaz konmutur. D tipi yar otomatik bir
kontrol tipidir. Kompresr alt ve st snr seviyelerinde elle altrlp
ayarlanr. Daha sonra presostat alt basnta pompay altrp st
basnta durdurur.

66

BLM 5

PS SU TESSATI

AMA
Pis su tesisat hakknda bilgilendirme.

67

5. PS SU TESSATI
Yaplarda su aktma yerlerinden gelen kullanlm sular ehir
kanalizasyonuna ileten boru blmne bina pissu tesisat denir.
yi yaplm bir pis su tesisat u nitelikleri tamaldr.
1. Tm pis ve kirli sular abuk olarak, sala zarar vermeden ve
insanlar rahatsz etmeyecek ekilde bina dna tamaldr.
2. Koku ve gazlarn pis su borularndan bina iine szmas
nlenmelidir.
3. Borular su szdrmaz olmaldr.
4. Borular dayankl olmal abuk krlmamal, yapnn
oturmasndan zarar grmemelidir.
Bina pis su tesisat 3 ana blme ayrlr;
Bina d pis su tesisat
Bina ii pis su tesisat
Yamur suyu tesisat
5.1. Bina D Pis Su Tesisat
Binann 11,5 m dndan balayp ehir kanalizasyon
ebekesinde son bulan tesisat ksmdr. Bina d pis su tesisatnda pvc
boru, bz, dkme demir boru veya asbestli boru kullanlr.

ekil 5.1. Bina d pissu tesisat

68

Bina d pis su tesisat ehir ebekesine mmkn olduu kadar

doal akla balanr. Bu nedenle rgarlar arasndaki ve konut
dndaki borularda srekli bir eim bulunmal ve bu eim sayesinde
pis sular iin uygun bir serbest ak karakteristii yaratlmaldr.
Borularn oturtulduklar zemin yumuak olmamaldr. nk yumuak
zemin tesisatta atlamalara ve bel vermelere neden olabilir. Bina d
pis su tesisatnn aalardan 4 4,5 m uzaktan geecek ekilde
denmesi gerekir.
Eer ehir kanalizasyon seviyesinin altnda kullanma yerleri
varsa doal ak salayan kanalizasyon seviyesi zerindeki blmler
serbest akla kanalizasyona balanmal, kanalizasyon seviyesi altnda
kalan dier blmler bir pissu ukurunda toplanarak pissu pompalar
vastasyla rgar ya da kanalizasyona pompalanmaldr. Kanalizasyon
ebekelerinden toplanan pis sular, artma tesislerinde eitli
yntemlerle artlarak evreye braklr.

ekil 5.2. Artma tesisi

Eer yerleim yerlerinde ehir kanalizasyon sistemi yoksa o
zaman fosseptik (pis su rtme) ukurlar yaplr. Pis sular genellikle
yer altna denen borular vastasyla bu ukurlara balanr.
ehir suyu ebekeleri ayrk sistem ve birleik sistem pis su
ebekeleri olmak zere iki ekilde yaplr. Btn pis su ve yamur
sular ayn kanalla atlyorsa Birleik Sistem, yamur suyu ve pis
sular ayr borularla atlyorsa Ayrk Sistem olarak adlandrlr.

69

5.2. Bina i Pis Su Tesisat

Su aktma yerlerinden gelen tm pis ve kirli sularn 1 1,5 m
bina dna tayan tesisata bina ii pis su tesisat denir.
Bina ii pis su tesisat u blmlerden oluur;
Ana Boru
Kolon
Kat Borusu
Havalk
a. Ana Boru: Kolonlarn getirdii pis sular toplayarak bina dna
ileten boru blmdr. Bodrum kat tavanna asl olarak
denebilecei gibi tavan iine gizlenerekte denebilir.
b. Kolon: st katlardaki kullanma yerlerinden gelen pis sular bodrum
kata ileten ve genellikle dey denen borudur. Kolona hel
balants varsa boru ap en az 100 mm ( 100) olmaldr. Kolonun
ana boruya balanan ksmlarnda temizleme kapa bulunmaldr.
Borunun atdaki devam havalkla son bulur.
c. Kat Borusu: Balant borusu ile kolon borusu arasndaki boru
blmdr. Mmkn olduunca ksa olmaldr.
d. Havalk: Pis su borularndaki hava basncnn deimesi sistemde
pis su kokularnn binaya yaylmasna neden olur. Pis suyun rahat
aktlmas ve pis kokularn dar atlmas iin havalklar ekilir.
5.3. Pis Su Tesisat Borular
Bina ii ve bina d tesisatlarda PVC atk su borular
kullanlmaktadr.
PVC borulara ek paralar eklenerek binalarda oluan atk
sularn bina dna, bina dndan da ehir ebekesi kanalizasyonuna ya
da fosseptik ukurlarna iletilmesi salanr. Bina ierisinde balant
borular 50 apndadr. TS 275 -1 EN 1329-1 standartna gre tarifi
yaplan 50-315 mm aras aplarda ve 15 cm'den 6 mt'ye kadar
deiik uzunluklarda contal ve contasz olarak retilmektedir. Kaln
etli borular daha ok yk etkisi altnda kalabilecek tesisat
ksmlarnda, asit ve kimyasallarla uralan yerlerde kullanlr. Pis su
tesisatlarnda 50 mm apndaki borular sva alt, 70 , 100, 125,
150 . aplar ise demelerde deme alt, dier durumlarda sva
st denir. PVC Boru ve ek paralar 60C'ye kadar srekli alma
70

scaklnda fiziksel yapsn korumaktadr. Bu borularn birbirleriyle

ya da ek paralarla birletirilmeleri muf ierisindeki conta zerine
arap sabunu srlmesiyle yaplr.
Aada PVC boru ve ek paralar gsterilmitir.
izelge 5.1. PVC Pissu Boru Ve Ek Paralar Seim izelgesi

Muf
D
Anma
B
BD

ap
ap
S1
S1
ap
d1
(mm)
(mm) (mm) d2
(mm)
(mm)
50
70
100
125
150
200
250
315

50
75
110
125
160
200
250
315

3.0
3.0
3.2
3.2
3.2
3.9
4.9
6.2

Tek atal X=45

3.0
3.2
3.2
4.0
4.9
6.2
7.7

50.3
75.4
110.4
125.4
160.5
200.6
250.8
316.0

Conta
Yuvas Conta Muf
Boru

Yuvas Derinlii Boylar

ap Eni
Minimum LB
d3
f (mm) t (mm) (mm)
(mm)
59.6 7.8
46
150
84.5 7.8
51
250
120.6 9.1
60
500
137.5 10.4 67
1000
174.3 11.7 81
2000
216.2 13.0 99
3000
272.9 19.5 125
5000
338.9 20.8 132
6000

Temizleme TE

TE atal

71

Kayar manon
contal

TE atal

Kayar manon
contal

ift atal X=45

Krtapa

Ak dirsek X=45

"S" Sifonu

Kapal dirsek X=90

Pis su kelepesi

Redksiyon
ekil 5.3. Pissu ek paralar
5.4. Pis Su Tesisat Genel Tasarm Kurallar
Aada pis su tesisat genel tasarm kurallar maddeler halinde
verilmitir.
Tketim yerleri, plan zerinde en az sayda dey boru inecek
ekilde dzenlenmelidir.
Gerektiinde, yatay borularn birleme ve dn noktalarna da
kontrol ve temizleme kapaklar konulacaktr.
Dey pis su borularnn zeminine uygun lde tali rgar
yaplacaktr.
Her dey pis su borusunun havalandrlmas iin at
demesine kolan uzatlacak ve atdan 50 cm yukarda havalk
borusu denecek ve apkas taklacaktr.
72

Koku sorununu azaltmak iin, tuvalet ve mutfak kolonlarnn

ayr olmas faydaldr.
Yatay borularda 90 dirsekten ve ift ataldan mmkn
olduunca kanlmaldr.
Banyo ve tek tuvalet gibi slak hacimlerde, dk demeden
mmkn olduunca kanlmaldr.
Islak hacimlerin bir alt katta grnen ksmlar asma tavan ile
kapatlmaldr.
Pis su rgarlarnn temizliklerinin yaplabilmesi iin baca ileri
90x90 kapaklar 60x60cm olmaldr. Kapak beton, mozaik vb.
malzemeden yaplmaldr.
Bina iinde yatay pis su borular %2 eimle denmelidir.
Pis su tesisat olmayan bodrum katlarnda sular pis su
ukurlarnda toplanacak pis su pompalaryla rgara atlacaktr.
Pis su pompas elektrikli ve otomatik kumandal olacak,
kullanlacak boru galvanizli ve en az 2 in olacaktr.

ekil 5.4 ve 5de rnek olarak pissu tesisat kat plan

gsterilmitir. ki kolonla bodruma inen pis sular bir rgarda, yamur
sular ayr bir rgarda toplanarak kanalizasyona balant yaplmtr.
izelge 5.2de pissu tesisatnda kullanlan semboller, ekil 5.6,
5.7 ve 5.8de ise rnek pissu tesisat kolon emalar gsterilmitir. Bu
sistemler srasyla
Bamsz havalandrma tertibatl tek borulu sistem
Bamsz havalandrma tertibatl ift borulu sistem
Bamsz havalandrma olmayan sistemlerdir.

73

ekil 5.4. Pis su tesisat kat plan

ekil 5.5. Pis su bodrum kat plan

74

ekil 5.6. Bamsz havalandrma tertibat, tek borulu sistem

75

ekil 5.7. Bamsz havalandrma tertibat, ift borulu sistem

76

ekil 5.8. Bamsz havalandrma sistemi olmayan pis su tesisat

kolon emas

77

izelge 5.2. Pis Su Tesisat Projeleri in aret Ve Semboller

78

izelge 5.2. Devam

79

izelge 5.2. Devam

5.5. Pis Su Boru aplarnn Tayini

Bina iindeki pis su borular sarfiyat birimi(SB) esasna gre
aadaki cetvelden yararlanlarak boyutlandrlr. Hesaplarda hela ta
ve klozet k balants mutlaka 100 olacaktr.
izelge 5.3. Baz Cihazlarn Sarfiyat Birimi Cinsinden Pis Su
Tketim Deerleri;
Sarfiyat Cinsi (Cihaz)
Kvet, Du teknesi
Hel ta ve klozet
Lavabo ve yer szgeci
Evye ve amar Makinesi
Pisuvar ve Bide

80

Sarfiyat Birimi
7
8
2
4
1

izelge 5.4. Sarfiyat Birimine Gre Boru ap Hesab Cetveli;

Yatay Boru Sarfiyat Dey Boru Sarfiyat
Birimi
Birimi
04
4 25
25 100
100 270
270 600

-0 40
40 150
150 400
400 900

Boru ap
50
70
100
125
150

ekil 5.9. Pissu tesisat gsterilmi rnek proje

dev: Yukarda pissu tesisat izilmi projenin, pissu boru aplarn
sarfiyat birimi esasna gre hesaplaynz.

81

82

BLM 6

YAMUR SUYU TESSATI

AMA
Yamur suyu tesisat hakknda bilgilendirme.

BLM

83

6. YAMUR SUYU TESSATI

Yamur suyu tesisat, konut ats zerine den yamur
sularn at oluklar vastas ile baland yamur suyu kolonlarna
ve oradan da gerekirse zemin alt tesisata balayan boru sistemidir.
Yamur suyunun zemin alt tesisatna verilmesi mmkn olmad
durumlarda konutta veya komu konutlarda rutubet yaratmayacak
ekilde, her hangi bir ekilde iletilmeleri salanabilir.
Balkon, teras ve benzeri yerlerin su aknt ksmlarnn yamur
suyu kolonlarna olan mesafeleri 1mden fazla deilse bu aknt
ksmlar dorudan yamur suyu kolonlarna balanabilir. Balkon
yamur suyu borularna evye, lavabo, tuvalet gibi cihazlarn pissu
borular balanmamaldr.
Yamur sular kirli ve pis sularla beraber atlmamaldr.
Kolonlar vastasyla toplanan yamur sular, ehir kanalizasyon
sistemine ayr bir rgar ile konut d kanal sistemindeki rgara
balanr. Ayrca yamur suyu borular mmknse yap iinden
geirilmemelidir. Yamur suyu borular olarak inko sac, galvanizli
elik sac, kolon borusu veya genellikle PVC boru kullanlr.
6.1. Yamur Suyu Tesisatnn Hesab
Binann at yamur sularnn atnn her m2sine ADANA ili
iin (zmir ili deeriyle eit kabulyle) 0,75cm2 dey yamur borusu
hesaplanr. Eer binada bulunan balkonlar ak ise at alan hesabna
dhil edilecek aksi halde hesaba katlmayacaktr.
P= at Alan + Balkon Alan (m2)
P:Toplam alan (m2)
P 2 x 0,75 cm2
S= m
S:Gerekli yamur borusu
(cm2 )
2
1m
alan (cm2)
f: Kullanlan yamur borusu adedi
S
A=
(cm2)
A:Yamur Borusu Kesiti (cm2)
f
D: 1,13 x

D: Boru ap (cm)

Yamur borusu ap hesab, yamur borular says ve kesitleri

gz nne alnarak farkl apta borularn kullanlmas ile en uygun
yamur borular seilir.

84

izelge 6.1. Silindirik Boru Kesite Gre Yaklak aplar

Yamur Borusu kesiti(cm2)
Boru ap (D)mm
19,55
50
38,36
70
78,31
100
122,34
125
175,75
150
6.2. Yamur Tesisatnda Uyulmas Gereken Kurallar
Zemin zeri serbest olarak aktlacak yamur borularnn
altlarna dirsek konulmaldr.
Yamur sular zemin altndaki pis su ebekesine dorudan
balanmamaldr.
Yamur suyu zemin zerine aktlabilecei gibi her borunun
altna bir yamur rgar yaplarak yamur kanalizasyonuna
balanabilir
Yamur suyu rgar, pis su ebekesine S sifonu ile balanr
Yamur suyu rgarlar, projede YR1, YR2, YR3 eklinde
gsterilir.
Aadaki tablodan, at alanna gre boru aplar pratik olarak
bulunabilir.
izelge 6.2. at Alanna Gre Yamur Suyu Borusu ap ve Kesitleri
at Alan
Boru Kesiti
Boru ap
2
2
(m )
(cm )
(mm)
25-50
38
70
50-75
44
75
75-100
50
80
100-150
79
100
150-200
123
125
200-300
177
150
Aadaki ekilde yamur oluklaryla at stnde yamur
sularnn bina tabanna indirilmesi grlmektedir. Bu tip yamur
borusu balantlarnda kelepe kullanlarak borular duvar yzeyine
sabitlenir. Tabana ulatnda 450 dirsek balanarak yamur duvarnda
rutubet yaratmas nlenir.
Aada yamur boru ve ek paralar ve seim izelgesi
verilmitir.

85

izelge 6.3. PVC Yamur Boru Ve Ek Paralar Seim izelgesi

Conta
Yuvas Conta Muf
Boru

Yuvas Derinlii Boylar

ap Eni
Minimum LB
d3
f (mm) t (mm) (mm)
(mm)
75.4 84.5 7.8
51
250
110.4 120.6 9.1
60
500
125.4 137.5 10.4 67
1000
160.5 174.3 11.7 81
2000

Muf
D
Anma
B
BD

ap
ap
S1
S1
ap
d1
(mm)
(mm) (mm) d2
(mm)
(mm)
70
100
125
150

86

75
110
125
160

3.0
3.2
3.2
3.2

3.0
3.2
3.2
4.0

Oluk ( 100)

Oluk ( 125)

Oluk ( 150)

Manon

Tapa

D dn

dn

Manet Te

Ak dirsek X=45

Oluk asks
Kapal dirsek X=90
Kelepe
ekil 6.1. Yamur suyu tesisat balant paralar

ekil 6.2. Dey yamur borusunun ivili kelepeyle binaya

montaj

87

1. Yamur deresi
2.Yamur deresi ke dn
(i-d)
3. Yamur deresi ek para
4. Yamur deresi tespit
kelepesi
5. Yamur deresi ini-boru
balant eleman
6. Yamur deresi sonlama
eleman
7. Duvar tespit kelepesi
8. Yamur ini borusu
9. Yamur ini borusu orta
para
10. Yamur ini borusu Y atal
eleman
11. Yamur ini borusu
redksiyon eleman
12. Yamur borusu ini-dn
eleman
ekil 6.3. Yamur suyu tesisat boru ve ek para balantlar

88

BLM 7

YANGINDAN KORUNMA
TESSATI

AMA
Yangndan korunma tesisat hakknda bilgilendirme.

89

7. YANGINDAN KORUNMA TESSATI

Yangndan korunma tesisat bina ii ve bina d olarak iki
ksmda incelenir.
Bina ii yangndan korunma tesisat
Boru - Hortum
Sprinkler (yamurlama)
Kimyasal Sndrme olarak blmde incelenir.
Sprinkler(yamurlama) sistemleri ve kimyasal sndrcler
daha ok endstriyel ve ticari yaplarda kullanlr. Konut tipi yaplarda
ise temel yangndan korunma sistemi boru-hortum tesisatdr.
Yangn tesisat tasarmnda belediye ve itfaiyelerin
hazrladklar artnameler ve ynetmelikler ulusal ve uluslar aras
standartlarn yannda sigorta irketlerinin artnameleri esas alnr.
7.1. Yap D Yangndan Korunma Tesisat
Merkezi su besleme sistemleri, yalnz ime ve kullanma suyu
salamaya deil ayn zamandan yangndan korunmaya da hizmet
ederler. Nfusu 20.000 kiiden fazla olan yerleim yerlerinde,
yangndan korunma, ana borularn, su depolarnn ve mekanik
tesisatn tasarmnda nemli rol oynamaz. nk yangn sndrmede
kullanlacak su debisi ime ve kullanma suyu debisinin ok altndadr.
Bu sebeple ebekeye yalnzca yangn hidrantlar eklenir ve bu
hidrantlarn zerinde bulunduu boru devresi iin uygun aplar seilir.
Yangn hidrantlar yap d yangndan korunma tesisatnn en
nemli elamanlardr. Yeralt ve yerst yangn hidrantlar olmak
zere iki gruba ayrlr.

ekil 7.1. Yangn hidrant

90

Yeralt yangn hidrantlarnn ap 80 mm ventil ap 70

mmdir. Montajlar olduka kolay olup bulunduu noktalarda
geilere engel olmazlar. Yerst hidrantlar balant ve ventil ap
100 mm deerindedir. Kapasiteleri daha yksek, kullanmlar daha
kolay ve her an hizmete hazr durumdadr. Buna karn pahaldrlar ve
yer stnde olmalarndan dolay geilere engel olabilirler.
Yangn hidrant aralklar 80-100 m daha geni yerleimlerde
ise 120 m aralkla denebilmektedir. 100x100 m2 bir alan iin
dakikada 1800 litre su alabilme imkn salamaldr.
7.2. Boru aplar ve Su Hzlar
ehirlerde, zerinde yangn hatt bal borularda ap deeri en
az 150 mm dir. Hz deeri ise 0,5 m/sn ila 1,2 m/sn arasnda deiir.
Alt hz snr, su iindeki paracklarn srklenmesi, st hz snr ise
su darbelerini azaltmak ve anmay nlemek iin konulmutur.
7.3. Yap i Yangndan Korunma Tesisat
Yap ii yangndan korunma tesisat:
Sulu sistemler
Sabit Boru sistemi
Sprinkler ( yamurlama sistemi )
Gazl sistemler ( CO2 ve Halon gaz sistemleri )
7.3.1. Sabit Boru Hortum Sistemi
Sabit boru hortum sistemi aadaki gibi snflandrlr.
a) Islak sabit boru sistemi: Bu sistemde su kayna ile sistem
arasndaki vana srekli olarak ak olup devrede daima basnl su
bulunmaktadr. ayet sistem Sprinkler olarak tasarlanm ise uyar
scaklnda Sprinklerin almas ile su pskrtmesi yaplr. Yangn
sisteminin kapatlmas besleme vanas ile yaplr.
b) Otomatik olarak beslenen sabit boru sistemi: Bu sistemin
tasarmnda normal halde donma tehlikesine kar borular hava ile
doludur. Vana aldnda veya sprinkler uyar scaklnda alrsa,
boru devresi otomatik olarak su ile dolar.
c) El ile alan sabit boru sistemi: Bu sistemde her yangn hortum
dolabnda bulunan el ile kumandal bir artelin almas ile suyun
devreyi beslemesi salanr.
91

d) Kuru sabit boru sistemi: Bu sistemde devrede su yoktur. Islak

boru sistemine yardmc tesisattr. tfaiye tekilat tarafndan su
balants ile devreye su salanr.
e) Kendiliinden kapanan tekrarlamal sndrme sistemi: Yanmaz
kablolu ve detektrl alglama yoluyla alr. Yangn sndnde
otomatik olarak kapanr. Bu sistemler mzeler, arivler eya dolaplar
ve endstriyel tesisler iin kullanlr.
Aadaki ekilde slak sabit boru sistemi ve kuru sabit boru
sistemi ematik olarak verilmitir.

ekil 7.2.a) Islak sabit borulu sistem, b) kuru sabit borulu sistem

92

7.4. Boru ap Hesab

Kuru sabit boru sistemi, ykseklii 22 metreye kadar olan 7
kat ve daha alak binalarda dey ve yatay borularda 2, ykseklii
22 mden daha yksek yaplarda kuru yangn tesisat dey borusu 2
branman 2apnda olacaktr. Kuru yangn tesisat borusu yap girii
ve her kat merdiven sahanlnda tasarlanp itfaiye aralarnn balant
yapabilmeleri iin azlar 110 mm (Alman rakoru) olacaktr.
Yksek yaplarda boru aplarnn belirlenmesinde 2 den az
olmamak zere boru ap hesab yaplacaktr.
7.5. Yangn Dolaplar
Kat alan 150 m2den fazla ve birden fazla kat olan konut
harici umumi binalarda ve iskan edilsin veya edilmesin bodrum kat
dahil 5 ve daha fazla katl binalarda, her katta yangn musluu ve
donats olan bir yangn dolab yaplmas zorunludur. 3030 sayl yasa
gerei kat alan 800 m2nin altnda olan yaplarda 1adet, stnde olan
yaplarda 2 adet yangn dolab olmaldr.

ekil 7.3. Yangn dolab

7.6. Yangn Musluklar
Yangn musluklar itfaiye tekilatnca kullanlan standartlara
uygun, aplar 2, su devresi basnc musluklarda dakikada 500 litre
debiyi veya en kritik noktadaki statik basnc 6 bar olacak ekilde
salamaldr.

93

ekil 7.4. Yangn musluuna bal hortum ve lans

7.7. Hortumlar

ekil 7.5 Yangn hortumu

Her yangn dolabnda 15 m uzunluunda yasslam genilii
85 mm ve anma ap 53 mm olan hortum ve lans bulundurulmaldr.
7.8. Su Kaynaklar
Yangn hattn besleyen kaynak veya kaynaklar su ak varken
en kritik noktada statik basnc 6 bar basnc salayacak ekilde ve
dakikada 500 litre su debisini 30 dakika sre ile karlayacak (500
lt/dak * 30 dak =15000 lt) kapasitede olmaldr. Herhangi bir sebeple
elektrik kesilmesi durumunda hidrofor sistemini altracak jeneratr
bulundurulmaldr. Su depolar bina altlarna veya stlerine
tasarlanrken yangn depolarn 1/3 kullanma, 2/3 yangn rezervi
olarak tasarlanmal, yosun ve bakteri rememesi iin srekli
sirklesinin salanmas gerekir.
94

BLM 8

KALORFER TESSATI

AMA
Kalorifer tesisat hakknda bilgilendirme.

95

8. KALORFER TESSATI
Merkezi stma tesislerinde kurulan kalorifer tesisatlarnda
genellikle siyah elik borular kullanlr. Eer elik borular retimden
kt ekilde hibir zel ilem yaplmadan piyasaya srlrlerse,
siyah elik boru adn alr. Tipik bir siyah elik boru bileiminde
%0,15 karbon, %0,44 manganez, %0,013 fosfor, %0,030 kkrt
bulunur.
elik borular retim yntemlerine gre yle snflandrlr.
1. Dikili Siyah elik Borular
2. Dikisiz Siyah elik Borular
8.1. Dikili Siyah elik Borular
Genellikle dikili boru, rulo veya levha halindeki elik sacn
boru halinde kvrlp kaynak edilmesi ile meydana getirilir. Borular
iin iki nemli l mevcuttur. Bu ller borunun ap ve et
kalnldr. ap, boru iinden geen akkan miktar ile, et kalnl
akkan basnc ile ilgilidir. Boru ap ve et kalnl
standartlatrlmtr.
1/2" - 3" kadar siyah d ap lleri DIN 2440 standartna
gre yledir: 1/2" - 21,3 mm, 3/4" - 26,9 mm ,1" - 33,7 mm, 1 1/4" 42,4 mm, 1 1/2" - 48,3 mm, 2" - 60,3 mm, 2 1/2" - 76,1 mm, 3" - 88,9
mm.
Dikili borular kullanm alanlarna gre aadaki ekilde
snflandrlrlar.
Dikili siyah vidal borular (TS 301)
Dikisiz siyah vidasz borular (TS 416)

ekil 8.1. Dikili siyah elik borular

Aada kalorifer tesisat balant paralar verilmitir.

96

Dirsek

TEE

Redksiyon

Kep

Vana

Kaynak boyunlu flan

Dz flan

Kr flan

Dili flan

Demontaj paras

ekvalf

Kompansatr

Pislik tutucu

Srgl vana

Kresel vana

Kosva vana

Ke radyatr
rakoru

Dz radyatr rakoru

97

Radyatr geri dn
Termostatik
Radyatr vanas
vanas
radyatr vanas
ekil 8.2. Kalorifer tesisat balant paralar
8.1.1. Dikili Siyah Vidal Borular
Bu borularn et kalnlklar fazladr. Dolaysyla bu borulara di
almas, manon ve dier vidal rakorlarla birbirine balanmas
mmkndr. Dk scaklk ve basnta alan stma sistemlerinde
kullanlrlar.
8.1.2. Dikili Siyah Vidasz Borular
Eer boru birletirmeleri kaynakla gerekletirilecekse stma
tesislerinde bu borular kullanlr. Et kalnlklar azdr.
8.2. Dikisiz Siyah elik Borular (DIN 2448)
Patent elik ekme boru olarak ta bilinen bu borular scak
plastik ekil verme suretiyle dikisiz olarak retilirler. Yksek scaklk
ve basnlarda kullanlrlar. Kazanlarda ekim borular da dikisiz
siyah elik borudur.
8.3. Scak Sulu Kalorifer Tesisat Sistemleri
Scak sulu tesislerde uygulanan balca sistemler unlardr.
1. Alttan datmal, alttan toplamal stma sistemi.
2. stten datmal, alttan toplamal stma sistemi.
3. stten datmal, stten toplamal stma sistemi
8.3.1. Altan Datmal Altan Toplamal Istma Sistemi
Bu sistem gnmzde en fazla kullanlan sistemdir. Ana
datm ve ana toplama borular bodrum ya da zemin kattan kolonlara
balanr. Eer kazan dairesi zemin kat btn bina tabanna yaylmsa,
yani bodrumu tam olan binalarda rahatlka uygulanan bir sistemdir.
Son kat bitiminden havalk borular ekilerek at zerinde en
yksek noktada bulunan hava tpne balanr.

98

ekil 8.3. Kapal genleme depolu alttan datmal alttan toplamal

stma sistemi

ekil 8.4. Ak genleme depolu alttan datmal, alttan toplamal

stma sistemi
99

8.3.2. stten Datmal Alttan Toplamal Istma Sistemi

Bu sistemler ats olmayan tam bodrumlu binalarda
uygulanabilir. Btn katlar ayn derecede yani homojen biimde
stmak mmkndr. Bu nedenle en iyi alan sistemdir. 90 0Ca
kadar stlan kalorifer suyu bir ana boru vastasyla atdan kolonlara
datlr. Kolonlardan peteklere stten giren kalorifer suyu ssn ii
ortamlara verdikten sonra alttan karak bina altnda ana toplama
borular (70 0C) toplanr.

ekil 8.6. Kapal genleme depolu stten datmal alttan toplamal

stma sistemi
8.3.3. sten Datmal stten Toplamal Istma Sistemi
emsiye sistemi olarak da adlandrlan bu sistem, ksmi
bodrumu olmayan yerlerde uygulanr. Bodrumu olmayan yerlerde
alttan toplama iin yeralt tesisat kanallarna ihtiya vardr. Bu
kanallarda herhangi bir sebeple kaak olduu takdirde kaa
bulabilmek iin zemin demesinin sklmesi gerekir yani maddi
zararlara yol aabilir. Kaak annda, evde bulunmama hallerinde ise
evde bulunan eyalarn zarar grmesi de mmkndr. Bu sistemde 900
C a kadar stlan kalorifer suyu ana boru vastasyla atya kartlr
burada kolonlara datm yaplarak peteklere stten girer. kta
100

kolonlar vastasyla tekrar atya kartlarak toplanr ve bir ana boru

vastasyla kazana ulatrlr.
Isnma bakmndan istenmeyen ve en kt olan bir sistemdir.
Zorunlu hallerde uygulanr ve gnmzde ok az uygulanan bir
sistemdir.

ekil 8.7. stten datmal stten toplamal stma sistemi(Kapal

Genleme)
8.4. Kat Kaloriferi Tesisat
8.4.1. Kat Kaloriferi Sistemleri
Tek katl binalarda kat kaloriferi sistemi en uygun yoldur.
Gnmzde ok katl binalarda da ortaya kan problemler sebebiyle
kat kaloriferi uygulamalar yaygnlamtr.
Kat kaloriferi sistemi:
1. Tek borulu
2. ift borulu
Yatay tek borulu sistemlerde stclar by-pass borusu ile balanmtr.

101

ekil 8.8. Tek borulu kat kalorifer sistemi balant emas

ekil 8.9. Yatay tek borulu sistemlerde radyatrn balanma ekli

ift borulu sistemlerde ise;
Alttan datlp alttan toplanan ift borulu kat kaloriferi,
stten datlp stten toplamal ift borulu kat kaloriferi,
stten datlp alttan toplamal ift borulu kat kaloriferi,
uygulamalar kullanlmaktadr.

102

ekil 8.10. Alttan datp alttan toplamal ift borulu kat kaloriferi

ekil 8.11. stten datlp stten toplamal ift borulu kat kaloriferi

ekil 8.12. stten datp alttan toplamal ift borulu kat kaloriferi

103

104

BLM 9

SUYUN YUMUATILMASI

AMA
Su yumuatma hakknda bilgilendirme.

105

9. SUYUN YUMUATILMASI
Doada bulunan su eitli yer tabakalarndan geerken baz tuzlar
eriterek ierisine alr. Buda suya sertlik verir. Bu tr sulara sert su
denir. Sularda sertlik 2 tr nitelendirilebilir:
1. Geici Sertlik
2. Kalc Sertlik
Geici Sertlik: Kaynatlarak keltme biiminde giderilebilen sertlie
geici sertlik denir. Bu tr sularda erimi olarak karbonatlar bulunur.
Kalsiyum bikarbonat ve magnezyum bikarbonat gibi.
Kalc Sertlik: Kaynatlarak keltme biiminde giderilemeyen
sertlie kalc sertlik denir. Bu tr sularn bnyesinde slfat tuzlar
bulunur, magnezyum slfat, kalsiyum slfat gibi. Toplam sertlik
sudaki kalsiyum karbonat (Caco3) miktar ile belirlenir
9.1. Sertlik Birimleri
lkemizde en ok Alman ve Fransz sertlik birimleri
kullanlmaktadr.
Bir Alman sertlik birimi derecesi:1 ton suda bulunan 17,86gr
CaCo3.
Bir Fransz sertlik birimi:1 ton suda bulunan 10gr CaCO3
demektir.
9.2. Su Yumuatma Yntemleri
keltme, filtreleme gibi n temizleme ilemlerinden sonra
sularda kimyasal veya fiziksel yumuatma ilemlerine geilir.
Su yumuatma ilemleri aadaki yntemlerden oluur.
1. Kire-soda yntemi
2. Fosfat yntemi
3. Fiziksel yntem
Buharlama ve youturma yntemi
Elektro-osmoz yntemi
Manyetik aygt yntemi
4. yon deitirme yntemi
Reine (Permolit) yntemi olarak ta bilinen bu yntem
zellikle sanayide en fazla kullanlan yntemdir. yon tutma
prensibine dayanr. Bu nedenle iki tr reine kullanlr.
Anyotik Reineler (Anyon ykl metal tuzlarn tutar.
Katot grevi grr)
106

Katyotik Reineler (Katyon ykl metal tuzlarn tutar.

Anot grevi grr)
Bu reinelere zeolit ad verilir. Doal ve yapay zeolit
mevcuttur. Piyasada yapay zeolit (reine) kullanlr. 1m3 yapay reine
14.00015.000 gr CaCO3i sudan ayrr
Suyun yumuatlmasnda kimyasal olay yledir.
Ca(HCO3)2+Na2 - Pe Ca Pe + 2 NaHCO
MgSO4 + Na2 Pe Mg Pe + Na2SO4
Denklemlerinde grld gibi Suya sertlik veren kalsiyum ve
magnezyum reine bnyesine alnr. Bir baka deyile sodyum (Na) ve
kalsiyum (Ca), magnezyumla (Mg) yer deitirir. Reine doyana dek
Ca ve Mglar tutulur. Reine doyduktan sonra suyu yumuatamaz hale
gelir. Eer yumuatma ilemi durmusa kalorifer kazanlarnda kire
ta oluumuna neden olur.
Su yumuatma cihaz belli bir debi ve sre su geiinden sonra
yumuatma yapamaz. Bret iesi yardmyla suyun yumuayp
yumuamad kontrol edilir. Mrekkep iesi byklndeki Bret
iesi yarsna kadar kontrol edilecek su ile doldurulur ve iine 1516
damla sabun eriyii damlatlr. Sonra ie az kapatlp alkalanr.
Suyun zerinde 1 parmak kalnlnda kpk olmusa su yumuaktr.
Eer kpk hemen snyorsa veya olmuyorsa su ok serttir. Eer su
sertse geri kazanma ilemi ( Rejenerasyon) ilemine tabi tutulur.
Su yumuatma cihaz nce ters ykanarak reine zerindeki
amur ve pislikler dar atlr. Sonra reine zerinden tuz eriyii
geirilir. Bylece tuzun sodyumu ile sert su ile doymu olan reine
deki magnezyum ve kalsiyum ile yer deitirir. Bylece reine suyu
yeniden yumuatabilir duruma gelir.
Ca Pe (veya Mg Pe ) + 2 NaCl Na2 Pe + CaCl2 (veya MgCl2)
Her 100gr kalsiyum iin 500 600 gr tuz eriyii gerekir.
Tuzlamadan sonra reine yeniden ykanr nk tuz metal rtr.
Tatl su gelene dek yenden ykama devam eder. Tatl su geldikten
sonra yumuatma cihaz iletmeye hazrdr.

107

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)

Ham (sert) su giri vanas

Ters ykama l vanas,
Yumuak su vanas ,
Tuzlu su ll vanas- son ykama vanas
Ters ykama ll hava tahliye vanas ,
Tuz kab giri vanas
Tuzlu su l vanas,
Su k manometresi
Numune alma musluu

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)

Su yumuatma tank
Yapay reine
Kuvars kumu
emsiye tipi filitre
Tuz kab
Filitre
Cihaz kaidesi
Boru donanm
Ham su girii
Yumuak su k
Tuz kab boaltma vanas
ekil 9.1. Su yumuatma cihaz

108

BLM 10

SIHH TESSAT SERAMK

GERELER

AMA
Shhi tesisatlkta kullanlan seramik gerelerini tanmlayabilme.

10. SIHH TESSAT SERAMK GERELER

109

10.1 Lavabo Ve eitleri

10.1.1 Lavabonun Tanm ve eitleri
Lavabo, tuvalet ve banyolarda el ykamak iin kullanlan, pis
suyu sifon yardmyla pis su borusuna gnderen bir tesisat elemandr.
Lavabolar tam ayakl, ayaksz, yarm ( asma ) ayakl, etajerli, dolapl
(mobilyal ), tezgah alt ve tezgah st olmak zere gruplara ayrlrlar.
Alt yap bu gruplara gre nceden hazrlanmaldr. Lavabolarn
armatr balants iin, gerektiinde kolaylkla alabilecek delikler
bulunmaktadr. Almak istenen delik alttan elle kontrol edilerek, sivri
ulu eki ile stten ( srl yzeyden ) hafif darbelerle ile vurularak
delik alr. Delik hibir zaman alttan vurularak almamaldr. Aksi
halde srl yzeyde para kopmalar meydana gelebilir.
10.1.2. Lavabo Montaj ve lleri
1.Ayaksz Lavabolar
1. Trnakl veya montaj vidas ile monte edilecek olan lavabolarda,
lavabo ykseklii 80 cm olacak ekilde duvara yerletirilir ve montaj
yerleri iaretlenir.
2. Uygun matkap ucu ve dbel ile montaj yeri hazrlanr.
3. Lavabo su terazisi ile kontrol edilerek duvara monte edilir.
4. Scak ve souk su balantlar ile pis su sifon balantlar yaplr.
5. Armatrden su aktlarak su szdrmazlk kontrol yaplr.
2.Tam Ayakl Lavabolar

ekil 10.1. Tam ayakl lavabo

110

1. Tam ayakl lavabo montajnda, ilk olarak lavabo ve ayak

terazisinde ve ekseninde olacak ekilde duvara yerletirilir ve
montaj yerleri iaretlenir.
2. Bundan sonraki ilemler ayaksz lavabolardaki ile ayndr.
3. Ayan tayc olmad ve zellikle estetik amal olduu
unutulmamaldr.
4. Gereinde sifonu temizlemek iin ayak ile lavabo arasna 1-2
mm aklk braklmas uygun olacaktr.
3. Yarm Ayakl Lavabolar
5. Yarm ayakl lavabo montajnda alt yap projelendirilirken,
scak ve souk su musluk girilerinin yarm ayan iinde veya
dnda kalaca nceden tespit edilmeli ve tesisat ona gre
hazrlanmaldr.
6. Yarm ayakl lavabo montajnda, ayaksz lavabolarda olduu
gibi lavabo ykseklii 80 cm olacak ekilde duvara yerletirilir
ve montaj yerleri iaretlenir.
7. Lavabonun montajndaki ilemler ayaksz lavabodaki ile
ayndr.
8. Lavabo montajndan sonra yarm ayak, lavabonun altna
yerletirilerek delik yerleri belirlenir ve matkap ile duvar
delinerek montaj yaplr.
9. Yay ile yaplacak montajlarda, reticinin nerdii montaj
yaynn bir ucu lavabo montaj vidalarna, dier ucu da ayak
zerindeki deliklere taklr.

ekil 10.2. Yarm ayakl lavabo

111

4. Dolapl (Mobilyal) Lavabolar

10. Ahap ve benzeri malzemelerden yaplm dolap zerine
lavabonun oturtulabilmesi iin lavaboya uyumlu yuva
hazrlanr.
11. Dolap ile lavabo arasna silikon srlerek lavabonun
sabitlenmesi ve terazisi salanr.
12. Dolap reticisinin nerileri dorultusunda dolap yerine monte
edilerek gerekli temiz su ve pis su balantlar kurulur.
13. Armatrden su aktlarak su szdrmazl kontrol edilir.

ekil 10.3. Dolapl lavabolar

5. Tezgh Alt Ve Tezgh st Lavabolar
1. Mermer, ahap vb malzemelerden hazrlanan tezgah zerinde
lavabonun oturtulaca yuva hazrlanarak lavabo ile tezgah
arasna silikon srlerek lavabo yerletirilir.
2. Tezgh alt lavabolarda lavabonun sabitlenmesi iin ilgili
tezgah alt lavabo montaj elemanlarnn kullanlmas gerekir.
3. Temiz ve pis su balantlar kurularak su szdrmazlk kontrol
yaplr

112

ekil 10.4. Tezgah alt ve tezgah st lavabolar

10.2. Klozet ve Alaturka Hela Talar
10.2.1. Klozetin Tanm ve eitleri
Alafranga hela ta (klozet) tuvalet ve banyolarda oturarak
taharet yapmak iin kullanlan, idrar ve dky pis su borusuna
gnderen bir tesisat elemandr. Klozetler ayakl, ayaksz, rezervuarl,
rezervuarsz, alttan kl, niversal ve duvara dayal olmak zere
gruplara ayrlrlar. Alt yap, bu gruplara gre nceden hazrlanmaldr.
Montaj iin kesinlikle imento ve al gibi genleen malzemeler
kullanlmamal, ilgili montaj elemanlar kullanlarak yaltm silikon ile
salanmaldr.

113

10.2.2. Klozetlerin Montaj

1.Alttan kl Klozetler

ekil 10.5. Alttan kl klozet montaj detay

1. nceden hazrlanm olan demedeki pis su azna klozet
adaptr (eksantrik kadar ) taklr.
2. Klozetin pis su k az bu adaptre geecek ekilde klozet
yerine yerletirilir, delik yerlerinden deme iaretlenir.
3. Klozet yerinden karlr, deme bu izlerden uygun matkap
ucu ile delinir ve uygun dbeller aklr.
4. Klozetin demeye akan yzeylerine silikon srlr, klozet
tekrar yerine yerletirilir ve vidalarla demeye skca
sabitlenir. imento, al vb genleen malzemeler kullanlmaz.
Aksi halde klozetiniz atlayabilir.
5. Rezervuar, kapak ve temiz su balantlar yaplr.
6. Rezervuardan klozete su verilerek szdrmazlk kontrol
yaplr.

114

2. niversal Klozetler

ekil 10.6. niversal klozet montaj ls

1. niversal klozet rezervuarlysa zerine monte edilir.
Rezervuarn arkas ile duvar aras yaklak 10 mm. kalacak
ekilde yaklatrlr ve demeye montaj delik yerlerinden
iaretlenir.
2. Klozet yerinden kaldrlr, deme uygun matkap ucu ile
delinir ve uygun dbel aklr.
3. Klozetin pis su k azna contal boru taklr ve klozet yerine
konur. Contal boru vastasyla klozet adaptr ile duvardaki
pis su tesisat balants yaplr.
4. Klozetin demeye akan ksmlarna silikon srlr ve
klozet tekrar yerine yerletirilip vidalarla demeye skca
sabitlenir. imento, al vb genleen malzemeleri
kullanmaynz. Aksi halde klozetiniz atlayabilir.
5. Rezervuar, kapak ve temiz su balantlar yaplr.
6. Rezervuardan klozete su verilerek szdrmazlk kontrol
yaplr.
3. Ayaksz Klozetler

ekil 10.7. Ayaksz klozet montaj ls

115

1. Ayaksz klozetin montaj ablonuna uygun olarak, gmme

rezervuar ile alt yaps hazrlanr. Montaj vida boylar, klozet
geici olarak yerine yerletirilerek ayarlanr.
2. Klozetin taharet borusu balants yaplr, pis su k az ile
temiz su giri azna adaptrleri taklr.
3. Klozetin duvara akan ksmlarna silikon srlr ve klozet
nceden hazrlanm olan duvardaki konsol cvatalarna taklr
ve skca sabitlenir, kapak montaj yaplr.
4. Rezervuardan klozete su verilerek szdrmazlk kontrol yaplr
4. Duvara Dayal Klozetler
Duvara dayal klozetler iki eit alt yapya monte edilebilir.
a- Yatay Eksenli (niversal)

ekil 10.8.Yatay eksenli klozet montaj ls

1. Arkadan kl yatay eksenli klozetin alt yapsnn
hazrlanmas iin 100 mm. lik muf ekseninin bitmi duvardaki
ykseklii 17 cm. olarak yaplmaldr.
2. Klozetin i ksmnda kalacak olan boru balantlar kontrol
edilir, gerekli su szdrmazl salanr.
3. Klozet geici olarak yerine yerletirilerek montaj yerleri
belirlenir.
4. Klozet yerinden kaldrlr, deme uygun matkap ucu ile
delinir ve montaja hazrlanr.
5. Klozetin k borusuna 100'lk uygun uzunlukta boru ile
birlikte taklarak duvardaki pis su mufuna taklr.
6. Bundan sonra demeye tespit, montaj vidalar ile olmaldr.
imento, al vb genleen malzemeleri kullanmaynz. Aksi
halde klozetiniz atlayabilir.
116

7. Demeye tespit ilemi bittikten sonra deme ile duvara

akan kenarlar silikon ile izole edilmelidir.
8. Rezervuar, taharet ara musluklar ve kapak balantlar
yaplarak montaj bitirilir.
9. Rezervuardan klozete su verilerek szdrmazlk kontrol
yaplr.
b- Dikey Eksenli (Alttan kl)

ekil 10.9. Dikey eksenli klozet montaj ls

zel dirsek mufu, zel lamas ve emberi ile demeye monte
edilir. Bundan sonraki montaj ilemi yukardaki gibidir.
10.3. Rezervuarlar

ekil 10.10. Rezervuar i takm

ekil 10.11. Rezervuar

117

10.3.1. Rezervuarlarn Tanm

Rezervuarlar doldurma grubu vastas ile istenilen miktarda
ykama suyunu bnyesinde depo eden ve boaltma grubu vastas ile
ykama suyunu boaltarak hela ta veya klozetin ykanmasn
salayan donanmdr. TS:823 Rezervuarlar Trk Standardna gre,
Rezervuarlar yksek, orta ve dk seviyeli olmak zere e ayrlrlar.
Hela talar iin yksek seviyeli rezervuarlarn alt yzeyi ile deme
arasndaki ykseklik en az 210 cm. olmaldr. Klozetlerde kullanlan
yksek seviyeli rezervuarlarn alt yzeyi ile klozetin temiz su giri
delii ekseni arasndaki mesafe ise 134.5 -154.5 cm. dir. Yksek
seviyelerde rezervuarn balantsn salayan ykama borusunun ap
2 mm. olmaldr. Klozetlerde kullanlan orta seviyeli rezervuarlarn alt
yzeyi ile klozetin temiz su giri delii ekseni arasndaki mesafe
yaklak 54,5-74,5 cm., dk seviyeli rezervuarlarn alt yzeyi ile
klozetin temiz su giri delii ekseni arasndaki mesafe ise 16,5-29,5
cm. dir. Rezervuarl klozetlerin rezervuarlar iki adet montaj cvatas
ile klozete monte edilirler.
10.3.2. Rezervuarlarn Montaj
1. Btn rezervuarlarn doldurma gruplar nceden alt yaps
hazrlanarak, temiz su tesisatndaki ara muslua 3/8 spiral
boru ile balants yaplr.
2. Rezervuarl klozetlerin rezervuar i takmlar, montaj
talimatlarna uygun olarak rezervuara ve klozete monte
edilmelidir.
3. Temiz su balantlar yaplarak rezervuarn su seviye ayar
yaplr. takm ile boaltmas yaplarak su szdrmazl
kontrol edilir.
10.4. Hela Talar
Tuvaletlerde melerek ihtiya gidermek iin kullanlan bir
shhi tesisat elemandr. Hela talar ykama ekline gre direkt
ykamal ( jet ) veya evre ykamal olarak ikiye ayrlr. Temiz su
giriine gre de arkadan ve stten girili olarak belirlenir. Genellikle
deme ile ayn seviyede monte edilirler.

118

ekil 10.12. Hela ta ve montaj ls

10.4.1. Hela Talarnn Montaj
1. Pis su tesisatna standart hela ta sifonu balants yaplp,
hela tann yeri hazrlanr.
2. nceden hazrlanm rezervuar ykama suyu balant borusu
hela ta adaptrne balanr.
3. Hela ta demedeki sifona taklr ve su terazisi ile dikey ve
yatay olarak teraziye alnr. Araya kuru kum dolgu yaplp
deme kaplamas yaplr.
4. Rezervuardan hela tana su verilerek szdrmazlk kontrol
yaplr.
5. Hela tann zeri karton vb malzeme ile kapatlarak korumaya
alnr.

119

ekil 10.13. Hela ta montaj detay

10.5. Pisuarlar Bideler

10.5.1. Pisuarlar
Genellikle erkek tuvaletlerinde ve ksmen banyolarda ayakta
idrar yapmak iin kullanlan seramikten yaplm bir tesisat
elemandr. Pisuarlar sifonlu ve sifonsuz olmak zere ikiye ayrlrlar.

120

ekil 10.14. Pisuar ve montaj lleri

1)

2)

3)
4)
5)

10.5.2 Pisuarn Montaj

Vida veya kanca ile monte edilirler.
Ya gruplarna gre sifonun n kntsnn yerden ykseklii 65
cm olarak tespit edildikten sonra pisuar nceden hazrlanm alt
yap yerine duvara yaklatrlp vida delik yerleri iaretlenir.
Kanca ile monte edilecekse alt yap resmindeki kanca lleri
duvara iaretlenip uygun matkap ucu ile delinerek dbeller yerine
aklr, kancalar skca duvara monte edilir.
Pisuarn duvara akan yzeyine silikon srlerek, pisuar
kancalara aslarak salaml kontrol edilir.
Sifon ve temiz su armatr yerlerine taklr.
Armatrden temiz su verilerek su szdrmazl kontrol edilir.

10.5.3. Pisuarlarn Ara Blmesi

Umumi erkek tuvaletlerinde kullanlan birden ok pisuarlarn
aralarna monte edilen bir aksesuardr.
Pisuar Ara Blmesinin Montaj
Vida veya kanca ile monte edilirler.
1. Pisuar ara blme nceden hazrlanm pisuarlar arasnda eit
mesafeler braklarak duvara aktrlp vida delik yeri
iaretlenir.
2. Pisuar ara blme yerinden alnp, duvar uygun matkap ucu ile
delinir ve montaja hazrlanr.
3. Duvara gelen yzeyine silikon srlerek gerekli montaj seti ile
montaj yaplr.

121

ekil 10.15. Pisuar ara bmesi montaj lleri

10.5.4. Bideler
Bideler, tuvalet veya banyolarda, zerine oturularak vcudun
belirli yerlerini temizlemekte kullanlan bir tesisat elemandr. Bideler;
ayakl, ayaksz olmak zere ikiye ayrlrlar.

ekil 10.16. Bide montaj detay

B
Bidelerin Montaj
1) Ayakl ve ayaksz bidelerin montajlar klozetler gibi yaplr.
2) Seilecek armatr trne gre gerekiyorsa armatr balama
delikleri alabilir.
3) nceden hazrlanm alt yapdaki scak su, souk su ile pis su
tesisatnn balantlar lavabolarda olduu gibi yaplr.
4) Ayaksz bideler iin, ayaksz klozetlerde olduu gibi nceden
montaj ablonu yardm ile alt yap hazrlanmaldr.
122

10.6. Banyo Ve Kvetleri eitleri

10.6.1. Du Tekneleri Ve Kvetler
Banyolarda ayakta ykanmak iin kullanlan seramikten
yaplm bir tesisat elemandr.

ekil 10.17. Du teknesi

Du Tekneleri ve Kvetlerin Montaj
1. Du teknesi geici olarak yerine yerletirilerek sifonun
oturaca yer belirlenir, du teknesi kaldrlarak sifonun
oturaca yuva hazrlanr.
2. Szge ve contas karldktan sonra, sifon yuvasna
yerletirilir. Az kapatlan sifon etraf har ile doldurularak
sabitlenir.
3. Du teknesi oturma yzeyi sifon hizasna kadar kum ile
doldurulur.
4. Sifon azna su szdrmazlk contas yerletirilerek du teknesi
yerine konur, teraziye getirilir.
5. Sifon szge yerine sabitlenerek du teknesi haznesine bol su
dklp balant yerlerinden su szdrmazl kontrol edilir.
6. Du teknesinin d kenarlar silikon ile doldurularak montaj
ilemi tamamlanr.
7. Du teknesinin zeri karton vb malzeme ile rtlerek inaat
sresince korumaya alnr.

123

ekil 10.18. Du teknesi montaj detay

ekil 10.19. Gmme kvet montaj lleri

10.7. Jakuziler

ekil.10.20. Jakuzi
124

Banyolarda ykanmak iin kullanlan seramikten yaplm bir

tesisat elemandr
10.7.1. Jakuzi Montaj
1. Jakuzi geici olarak yerine yerletirilerek, su giderinin
oturaca yer belirlenir. Jakuzi kaldrlarak su giderinin
oturaca yuva hazrlanr.
2. Szge ve contas karldktan sonra, gider yuvasna
yerletirilir. Az kapatlan gider etraf har ile doldurularak
sabitlenir..
3. Gider azna su szdrmazlk contas yerletirilerek jakuzi
yerine konur, teraziye getirilir.
4. Su pompas balants iin 16 amperlik w otomat alter
kullanlr. Pompa scak su hattna balanarak pompa
vastasyla alnan su jakuzi deliklerinden gnderilir.
5. Gider szge yerine sabitlenerek jakuzi haznesine bol su
dklp balant yerlerinden su szdrmazl kontrol edilir.
6. Jakuzi d kapaklar kapatlarak montaj tamamlanr.

ekil.10.21. Su pompasnn jakuziye balant ekli

BL
10.8. Mutfak Eviyeleri
Evye, mutfaklarda bulak, el ve birtakm mutfak aletlerinin
ykanmas iin kullanlan pis su borusu yardmyla suyun dar
atlmasn salayan bir tesisat elemandr. Evyelerin armatr balants
iin, gerektiinde kolaylkla alabilecek delikler bulunmaktadr.
Almak istenen delik alttan elle kontrol edilerek, sivri ulu eki ile
125

stten ( srl yzeyden ) hafif darbeler ile vurulur. Bu ileme deliin

almasna kadar devam edilir. Delik hibir zaman alttan vurularak
almamaldr. Aksi halde srl yzeyde para kopmalar meydana
gelebilir.

ekil.10.22. Evye
10.8.1. Evyelerin Montaj

ekil.10.23. Evye montaj lleri

ekil 10.24. Evye montaj detay

ekil.10.25. Evye montaj detay

126

1. Evyeler, yapay ya da doal mermer zerine alm yuvalara

ykseklii 80 cm olacak ekilde tezgah zerine monte edilirler.
2. Evye tezgah zerine yerletir, su terazisi ile ak ynne doru
hafif eim verilir sonra silikonla boluklar doldurulur.
3. Scak ve souk su balantlar ile pis su balantlar yaplr.
4. Armatrden su aktlarak su szdrmazlk kontrol yaplr.

ekil.10.26. Evyenin tezgh st yerletirme detay

127

KAYNAKLAR
1) Tesisat market dergisi (ubat-Mart 2000 say:23 ve AustosEyll 2000 say :26).
2) Shhi Tesisat (Issan yaynlar 2001).
3) Mimarn tesisat el kitab (Issan yaynlar 2003).
4) Kalorifer Tesisat Proje Hazrlama Teknik Esaslar 13. Bask
Yayn No: 84.
5) Z, E.S., SIDAL, C. Shhi Tesisat Bilgi lem Yapraklar
M.E.B. Yaynlar, 1987, Ankara.
6) Z, E.S., SIDAL C. Yapda Shhi Tesisat Birsen Yaynevi,
1990, stanbul.
7) Z. E.S., UYAREL A. Gne Enerjisi ve Uygulamalar
Birsen Yaynevi, 1990, stanbul.
8) Z, E.S., BORAN, K., MENLK T. Tesisat Hesaplama
Kurallar Birsen Yaynevi, 1998.
9) TMMOB MAKNA MHENDSLER ODASI yayn no: 122,
shhi Tesisat Proje Hazrlama Esaslar.
10) TMMOB MAKNA MHENDSLER ODASI yayn no: 135,
Shhi Tesisat Proje Hazrlama Esaslar.
11) Toprak Seramik Kataloglar, www.toprak.com.
12) anakkale Seramik Kataloglar, www.canakkale.com.
13) Vitra Seramik Kataloglar, www.vitra.com.
14) Kale Seramik Kataloglar, www.kaleseramik.com.
15) Rocakale Seramik Kataloglar, www.rocaseramik.com.
16) www.canakclar.com.
17) Ege Seramik Kataloglar.
18) Tesisat market derisi (ubat-Mart 2000 say:23 ve AustosEyll 2000 say :26)
19) www.deneysan.com.
20) Tesisat Mhendislii Hizmetleri Mesleki Denetim ve Proje
Hazrlama Esaslar (TMMOB) Yayn No: 135.
21) Fahrettin Snmez, Tesisat, 1983.
22) Uur Kktrk, Shhi Tesisat El Kitab, 1987.
23) www.sfenk.com.tr.
24) www.ertem-sanitary.com.tr.

128