Sayfa1

elikler, ilemler, Standartlar

ELK, bir Demir (Fe) Karbon (C) alamdr. Cdan baka farkl ora
elementler bulunur. elie farkl zellikler kazandran ierdii elemen
yapsdr. elie deiik oranlarda alam elementleri katlabilecei gi
vs.) ile i yap da kontrol edilerek kullanm amacna gre deiik zell
Fosfor (P), Kkrt (S) ve Silisyum (Si) retim srasnda hammaddede
bnyesinde belirli oranlarda bulunur. Dier elementler ise (Cr, Ni vs.)
miktarlarda elik bnyesine ilave edilir.elik demir cevherinden veya
retilmektedir. Sv elik retildikten sonra dkm ile ingot olarak vey
blum olarak ekillendirilir.Vasfl elikler alamsz, dk alaml ve
retilen eliklerden baz noktalarda ayrlmaktadr. Bu noktalar;',

Cdan baka farkl oranlarda alam elementleri ve emprite element

kazandran ierdii elementlerin kimyasal bileimi ve eliin i yapsd
elementleri katlabilecei gibi, eitli ilemler (slah, normalizasyon vs
amacna gre deiik zelliklerde elik elde edilir.
Manganez (Mn), Fosfor (P), Kkrt (S) ve Silisyum (Si) retim srasn
elementler olup, elik bnyesinde belirli oranlarda bulunur. Dier elem
halinde istenilen miktarlarda elik bnyesine ilave edilir.
elik demir cevherinden veya hurdadan geri dnm ile iki ekilde
sonra dkm ile ingot olarak veya srekli dkm yntemi ile ktk ve

Vasfl elikler alamsz, dk alaml ve alaml elikler olup, kitle

noktalarda ayrlmaktadr. Bu noktalar;

retim yntemi,
retim aralar,
Alt limitlerde bulunan S, P ve dier empritelerin ile znm gaz m
elikler genel olarak aadaki ekilde snflandrlmaktadr;
Karbon ve alaml elik olarak bileimlerine gre,
retim yntemlerine gre
Son retim yntemine gre
rn ekline gre
Kullanm yerleri, retim programlar ve deoksidasyon durumlarna gre

Sayfa 1

Sayfa1
eliklerin temel zellikleri aadaki gibi zetlenebilir;

eliklerin byk ounluu sl ilemlere kar duyarldr. Kimyasal bileimin yan sra uygulanan sl ilemler sonucun
korozyona ve yksek scakla dayanm zelliklerine tam olarak kavuturulabilir.
elikler yaplarnn gerektirdii scaklklara kadar stldklarnda ekillenme zelliine kavuur. (Haddeleme, Preslem
Ayrca kimyasal bileim ve i yap olarak uygun olan elikler haddeleme, presleme gibi yntemlerle souk olarak da e
Tala kaldrc tezgahlarda ilenerek, istenilen ekil ve yzey dzgnlne getirilebilir.
Kimyasal bileim olarak uygun olan elikler kaynak ilemi ile birletirilebilir.
eliklerin byk bir blm eitli yntemler ile metal ile kaplanmaya, emaye yaplmaya, boyanmaya ve plastik madd
ULUSLAR ARASI ELK STANDARTLARI
TS Trk Standartlar

eliklerle ilgili Trk Standartlarnn hazrlanmasnda DIN-Alman Standartlar esas alnm olup, Alman Standartlar b
geerlidir.
DIN Alman Standartlar
Alman Standartlarnda malzeme tanmlamas iin 3 deiik sistem kullanlmaktadr.
Malzeme Numaras
eliin ekme dayanmna gre ksa iareti
eliin kimyasal analizine gre ksa iareti
Karbon elikleri
Dk Alaml elikler
Yksek Alaml elikler
Malzeme Numaras

eliin ekme Dayanmna Gre Ksa areti :

eliin minimum ekme dayanm (Kgf/mm2) esas alnarak gsterilir.
rn : St 37
En az 37 Kgf/mm2 veya 370 N/mm2 ekme dayanmna sahip olan elii
tanmlar.
eliin Kimyasal Analizine Gre Ksa areti :
Karbon elikleri
C n harfi ile tanmlanr ve C harfinden sonra gelen say yzde C
miktarnn 100 katn gsterir.Ayrca dier zellikler C harfinden sonra k, m,
q ve f harfleri konularak tanmlanmaktadr.
HARFLER

TANIM

Ck

Genel amal kaliteli karbon elikleri( Dk P ve S)

Cm

Kkrt miktar belli snrlar ierisinde olan slah edileb

Cq

Souk ekillendirilebilir karbon elikleri

Cf

Alevle ve indksiyonla yzeyi sertleebilir karbon elik

Sayfa 2

Sayfa1

Dk Alaml elikler
Alam elemanlarnn arlk olarak toplam miktar %5 veya %5 ten az eliklerdir. Bu eliklerin ksa iaretindeki ilk ra
veya elementlerinin sembolleri ile daha sonraki say ve saylarla da alam elementinin yzde olarak arlklar verilme
elementin yzde arl bulunur.
Cr, Mn, Si, Ni, Co, W iin 4
Al, Cu, Pb, Mo, V, Ti, Zr, Ti, T iin 10
C, S, P, N iin 100
B iin 1000
rnek : 41Cr4
41 says; 41/100 = 0,41 ortalama % C miktarn,
4 says; 4/4 = 1 ortalama % Cr miktarn ifade eder.

Yksek Alaml elikler

Alam elementlerinin arlk olarak toplam miktar %5ten fazla olan eliklerdir. Yksek alam belirlemek iin tm i
say ortalama C miktarnn 100 katdr. Bu saydan sonra alam elementlerinin sembolleri ile bunlarn yzde olarak a
olarak kabul edilir.

rnek : X20Cr13
20 says; 20/100 = 0,20 ortalama % C miktarn,
13 says; 13/1 = 13 ortalama % Cr miktarn ifade eder.
SAE / AISI Amerikan Standartlar
SAE ve AISI sistemlerinde malzemenin ksa iareti 4 veya 5 haneli say sistemi kullanlarak yaplr. 5 haneli say sistem
trn, dier 2 veya 3 rakam ise %C miktarnn 100 katdr.
AFNOR-FRANSIZ Fransz Standartlar
eliin ekme Dayanmna gre ksa iareti (rn:A35)
eliin kimyasal analizine gre ksa iareti
Isl ilem uygulanabilen C elikleri (CC iareti ile ifade edilir)
Isl ilem uygulanmas gereken C elikleri (XC iareti ile ifade edilir)
Dk alaml eliklerin ifade ekli DIN normundaki gibidir. Alam elementlerini ifade eden harflerden bazlar dei
Yksek alaml eliklerde DIN normundaki X ibaresinin yerini Z harfi alr. Alam elementleri arpanlar ise DIN

BS ngiliz Standartlar
BS standartlarnda eliklerin ksa iaretleri, kimyasal analizlerine gre alt (6) haneli say sembol sistemi kullanlarak v
zelliini belirten harf ve son iki hanede %C miktarnn 100 katn ifade eder.
ULUSLAR ARASI ELK YAPIM STANDARTLARI
DIN

EN

17100

10025

17200

10083 (Blm 1&2)

10083 (Blm 3)

17210

10084

17212
17221
17230
17350
17440

10088

1651

10087

Sayfa 3

Sayfa1

elik Kalite ve Dil Tablo

MALZEME NO

DIN

1.0038

SAE/AISI

AFNOR

UNI

St 37-2, S235JRG2

E24-2NE

Fe 360 B

1.0570

St 52-3, S355JO,
S355J2G3

E36-3, E36-4

Fe 510 B, C, D

1.0060

St 60-2, E335

A 60-2

Fe 60-2

1.0070

St 70-2

A 70-2

Fe 70-2

1.1170

28Mn6

1330

20M5

C28Mn

1.1231

Ck67

1070

XC68

C70

1.0035

St 34-2

A33

Fe 320

1.0144

St 44-3

E 28-3

Fe 430B, Fe 430C

A572Gr-65

A573Gr-70

SOUK EKME
Souk ekme ilemi ile,
Scak haddelenmi malzemelerin daha dar toleranslara getirilmesi,
Scak haddeye gre daha stn yzey kalitesinin elde edilmesi,
Malzemeye souk deformasyon uygulanmasyla, malzemenin sertliinde ve mukavemetinde artlar salanmaktadr.

Sayfa 4

Sayfa1

Cdan baka farkl oranlarda alam elementleri ve emprite

ndran ierdii elementlerin kimyasal bileimi ve eliin i
ntleri katlabilecei gibi, eitli ilemler (slah, normalizasyon
cna gre deiik zelliklerde elik elde edilir.Manganez (Mn),
rasnda hammaddeden kaynaklanan elementler olup, elik
mentler ise (Cr, Ni vs.) ferro-alyajlar halinde istenilen
emir cevherinden veya hurdadan geri dnm ile iki ekilde
m ile ingot olarak veya srekli dkm yntemi ile ktk veya
msz, dk alaml ve alaml elikler olup, kitlesel olarak
dr. Bu noktalar;',

i ve emprite elementler bulunur. elie farkl zellikler

imi ve eliin i yapsdr. elie deiik oranlarda alam
lah, normalizasyon vs.) ile i yap da kontrol edilerek kullanm
ir.
yum (Si) retim srasnda hammaddeden kaynaklanan
rda bulunur. Dier elementler ise (Cr, Ni vs.) ferro-alyajlar
ave edilir.
nm ile iki ekilde retilmektedir. Sv elik retildikten
m yntemi ile ktk veya blum olarak ekillendirilir.

ml elikler olup, kitlesel olarak retilen eliklerden baz

in ile znm gaz miktarlar.

Sayfa 5

Sayfa1

n sra uygulanan sl ilemler sonucunda istenen sertlik, mekanik ve fiziksel zellik, elektriksel zellik,

liine kavuur. (Haddeleme, Presleme, Dvme)

e gibi yntemlerle souk olarak da ekillendirilebilir.
ebilir.

plmaya, boyanmaya ve plastik maddeler ile kaplanmaya elverilidir.

as alnm olup, Alman Standartlar blmnde yer alan aklama ve rnekler Trk Standartlar iin de

dr.

ANIM

enel amal kaliteli karbon elikleri( Dk P ve S)

krt miktar belli snrlar ierisinde olan slah edilebilir karbon elikleri

ouk ekillendirilebilir karbon elikleri

levle ve indksiyonla yzeyi sertleebilir karbon elikleri

Sayfa 6

Sayfa1

r. Bu eliklerin ksa iaretindeki ilk rakam Karbon miktarnn 100 kat olup, bu saydan sonra alam elementi
ntinin yzde olarak arlklar verilmektedir. Bu saylar aadaki alam elementi arpanna blnerek o

Yksek alam belirlemek iin tm ifadenin bana bir X iareti konulmutur. X harfinden sonra gelen
mbolleri ile bunlarn yzde olarak arlklarnn miktarlar verilir. Tm alam elementlerinin arpanlar 1

ullanlarak yaplr. 5 haneli say sistemi %C miktar 1in zerinde olduu zaman yaplr. lk 2 rakam elik

ni ifade eden harflerden bazlar deiir fakat alam elementi arpanlar DIN normundaki gibidir.
Alam elementleri arpanlar ise DIN normundaki gibi 1 dir.

neli say sembol sistemi kullanlarak verilir.lk hane elik tr ve ana grubunu, ortadaki hane eliin

ELK KALTELER
Genel Yap elikleri
Islah elikleri
Borlu elikler
Sementasyon elikleri
Alev ve ndksiyonla Sertletirme elikleri
Islah Edilebilir Yaylk elikler
Rulman elikleri
Takm elikleri
Paslanmaz elikler
Otomat elikleri

Sayfa 7

Sayfa1

Kalite ve Dil Tablosu

BS

JIS

EN

GOST

Fe 3610B

St3ps

Fe 510 D 1 FF

SM490 A, B, C

17GS

Fe 590-2FN

SM 570

St6ps

Fe 690-2FN

St0

150M19
SCMn1

28Mn6

30G

S70C

2C67

65G

150M19
060A67
Fe 310-0
Fe 430 D1FF

SM 400 A, B, C

St4kp

avemetinde artlar salanmaktadr.

Sayfa 8