Mahir Kaynak

1934 Gaziantep doumlu. ilk ve ona renimini Gazian

tep'te tamamladktan sonra 1948 ylnda Kuleli Askeri Llsesi'ne
girdi. 1953 ylnda Harb Okulu'nu bitirdi. 1957'de askerlikten ay
rld.
1961 ylnda mezun olduu lstanbul niversitesi iktisat Fa
killtesi'nde asistan oldu. 1965 ylnda Dr., 1971'de Doent nva
nn ald. Ayn yl MIT'te grev ald ve 1980 ylnda buradan
emekliye ayrld.
1982 ylnda niversiteye tekrar dnd. 1989 ylnda iktisat
Profesr olduu Gazi Oniversitesi'nden 1993 ylnda emekliye
ayrld.
Evli ve 3 ocuk babasdr.

SELiS KiTAPLAR: 59
inceleme-Aratrma: 14

Kapak Tasarm
Kapak Bask

Cilt

i Bask
ISBH
1. Bask
2. Bask
3. Bask

Mesut san

Bte

Matbaaclk

al Ofset

(Oawtpap Cad.
0212.<182 11 04

975-8724-60-0
Nisan 2006
Nisan 2006
Ekim 2006

C> Telif haklan Selis Kitaplar'e aittir.'

Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir.

SELiS KiTAPLAR
ataleme Sk. Nuri Tezer Aj)t.
No: 23/1 0.3 Calalollu-lstanbul
Tel: 0212. 514 56 53 Faks: 0212.520 05 58
www.seliskitaplar.com.tr

No:

Toplcap-ls.

stihbarat ve
Terr Oyunlar1

Mahir Kaynak

llNDEKlLER

Onsz, 9

1. istihbaratn Hedefi, 15
Bu Mcadele Farkl m?,
Gvenlik ve i stihbarat Politikalarnn Parametleri, 24
Yeni Denge, 31

2. istihbarat Yaklamlar, 37
Souk Sava Dneminde istihbarat Alglamalan, 45
istihbarat Politikas Belirlemede Temel Unsurlar, 47
Souk Sava Srecindeki Tehdit Alglamalar ve
Global Gvenlik Anlay, 55
Askeri istihbarat

Sivil istihbarat, 58

rtl Operasyonlar, 61
Devleti Kim Kurtaracak?, 63
Derin Devlet, 65
istihbarat Rekabeti, 68

3. istihbarat ve Terr, 73
ABD ile ABArasnda: Hedefimiz Ne?, 83
El-Kaide Kimin Manivelas?, 86

Hangisi Gerek?, 90
Byk Ortadou Projesi, 93
Dnya Dengeleri ve Sava, 95

4. stihbarat ve Ekonomi, 101

Deien Ne?, 105

artlan Hazrlamak, l 08
Hangisi Doru?, lll

5. stihbarat ve Suikastlar, 115

Ozdemir Sabanc Suikasn ve elikiler, 124

6. Uyuturucu, 127

Uyuturucu Paralan Nereye Gider?, 130

Trkiye'deki Durum, 132
Kuzey Irak ve Uyuturucu Balants, 135
Alt Kimlik - st Kimlik Meselesi, 138

 N SZ
stihbarat servisleri olduklarndan ok farkl olarak alglanr.
Genelde gleri abartlr ve her eyi yapabilecek kurumlar ola
rak grlr. Gizli almalar nedeniyle yapmadklar birok e
yin faili sanlr. Oysa bir lkenin istihbarat servisi o lkenin k
k bir minyatr gjbiif. Mesela ABD, Rus ve ngiliz servisleri
dnyaya dnk faaliyetlerde bulunurken, dierlerinin ufku
kendi lkeleriyle snrldr ve dardr. ikinci yanlg gizli servisle
rin asl faaliyetlerini haber almada younlatrddr.

------

..

Gemi dnemlerde haber alma balca faaliyet alan iken

zamanmzda bu servislerin asl faaliyet alanlar, toplum m
hendislii olarak da adlandrlan, toplumlar ynlendirmek ha
...,
tine dnmtr. Haber toplama gizli bir faaliyet olmaktan
km, ortalkta dolaan ak bilgilerin deerlendirmesi bu iin
ana gvdesini tekil etmeye balamtr. Sorun haberlerin ye
terlilii deil bunun doru olarak deerlendirmesidir. Gerekte
dnyada hibir ey gizlenemez. En gizli kararlar bile, mutlaka
uygulanmak zorunda olduu iin, bu uygulamalar doru de
erlendirenler alnm kararlarn ne olduunu zebilirler. Ha
ber alma, servisleri oluturan personelin zeka ve bilgi dzeyine
bal hale gelmitir.

10

iSTHBARAT \'E TERR

OYUNLAR!

Acaba gizli servisler, birok kiinin sand gibi, devlet iin

deki bamsz bir g oda mdr? Asl kararlar veren ve uygu
layan onlar mdr? Bu sorunun cevab kesin bir hayrdr. Bir l
kede yneten g her zaman tekdir ve bu ounlukla iktidarda
bulunanlar deildir. Siyasal iktidar onlarn vesayetindedir Y;

...

idare eder gibi" grnen kimselerden oluur. Bir lkede yne

ten gc tespit etmek zordur. nk birok lkede bu g lke

iinde bile deildir. Dnyadaki iki yz civarndaki bamsz l
.
kenin her birinin kendi bana karar aldn ve uyguladn
sylemek sadece saflk olur.
Bu fada iki farkl eyi birbirinden ayrmak gerekir. Her lke
karar alrken artlar gz nnde tutmak zorundadr ve bu ne
denle her istediini yapamaz. Bu, en gl lkeler iin de ge

rlidir. Byle bir durumda karar veren odak phesiz lkenin

iindedir. Ama birok halde bu artlan hesap etmenin snrla
rn aar ve dorudan baka birinin istediklerini aynen uygula

mak d eyine iner. Bu iki hali birbirinden ayrmak zordur ama

imkansz deildir. Bir politikann bakasnn istei mi yoksa l
keyi ynetenlerin artlar gz nnde tutarak aldklar bir karar
m olduunu anlayabilecek bilgi ve beceriye sahip kiiler her
zaman vardr.
Bir lkeyi yneten siyasi gcn kim olduu kestirmek de
kolay bir i deildir. En doru kstas siyasi iktidarn politikalar
n lkedeki g odaklarnn istekleriyle karlatrmak ve uy
gunluk bulunanlarn lkenin gerek yneticileri olduunu sy
lemektir. Bu odak bazen bir ekonomik kar grubu bazen bir
brokratik zmre olabilir. Eer tahminim doruysa yklan
SSCB 'de bu odak gizli servisti. Beni byle bir sonuca gtren
hibir d mdahale, i isyan olmad halde rejimin deitiri l
mesi ve bu deiimin stratejik adan gerekli ve isabetli olmas
dr. Bu deiim, lkedeki egemen gc yani Komnist Partisini

STHBARAT \'F.

TERR OYUNLAR!

11

tasfiye etmi, belirli bir dnem, d etkileri snrl tutmak iin

tavizler vermi ama sonunda ipleri ele geirmitir.
ABD'de byk sermayenin egemenliinin sonuna doru
yaklaldn ve bilim adamlar, askerler ve baz brokratlarn
bu egemenlie, en azndan, ortak olmaya baladn syleye
biliriz. Genel bir kural vermek gerekirse nihai e'gemenliin gi
derek bilgi ve zekaya doru kaydn syleyebiliriz. Ancak bu
kural aktr olmayan Ulkelerde tersine iler. Dnyaya yn ve
renler bu gibi lkelerdeki ynetimlerin kolay ynlendirilebile
cek kadrolardan olumasn tercih ederler. Eer bir lkenin y
netiminde yetersiz muhterislerin olduunu grrseniz o lke
nin gerek yneticilerini darda aramanz gerekir. iktidarn
oluum biiminin hibir nemi yoktur. Demokratik yolla da
gelmi olabilir ya da bir diktatr de olabilir.
Gizli servisler, aktr devletler iin, glerini dnya lein
de yaymak iin kullandklar bir ara iken tabi lkelerde bu ba
mll salayan kurumlar haline gelebilir. Bir lkenin aktr
m yoksa baml m olduunu anlamann bir kriteri de gizli
servislerinin faal iyetlerini niteliidir. Aktr devletlerin gizli ser
visleri sorun yaratr dierleri bunu zmeye alr ve zerken

tuzaa dm olurlar. Eer dnyada El-Kaide diye bir rGQ_t

varsa ve CIA bununla baa kamyorsa, ABD k srecinde

cyr ve baka bir gizli servis onu

ucunu bulamayaca bir iplik

yumayla oynamaya mahkum etmitir. Ama ben CIA'nn bir

tek mensubunun bile bu rgtn peinde olduunu dn
myorum.
Herkesin aklndaki bir soruya bir soruyla karlk vereceim.
Bizim servisimiz ne kadar gl ve etkili?
Eer lkemizin son zamanlarda karlat sorunlarn, Asa
la, PKK ve benzerleri olduunu dnyorsanz istihbaratm
zn yeterli olduunu dnebilirsiniz ama eer Trkiye' nin uf-

12

iSTiHBARAT VE TERR O\'UNLARI

kunun bunlarn ok tesinde olmas gerektii kanaatindeyse

niz bunlarla hi ilgilenmediklerini syleyebilirsiniz. Ayrca so
runlarnz bu kadar ve ufkunuz bunlarla snrlysa tedirgin ol
manz iin hibir sebep yok.
Hasmlarnzn gcyle lkemizin gcn bir kara tahtaya
yazn ve bunlar birbiriyle mukayese edin, ne kadar nde oldu
umuzu grrsnz. Ama bu duruma ramen hala sorunlarn
bunlardan ibaret olduunu sylyorsanz bir hata yapp yap
madnz kontrol edin.

Kozyata, ubat 2006

STHBARATIN HEDEFi

1.

stihbaratn

hedefi esas olarak, tarihsel geliim ierisinde

belirlenmitir. Yani gemite savaan lkeler, kar tarafn aske

ri hazrlklarn, glerini, planlarn ve hedeflerini bilmek iin
kar tarafa casuslar gndermi ve oradan bilgi almak istemi
lerdir. Ancak gnmzde lkeler aras mcadelenin biimi de
itii, sadece askerlerle snrl olmad ve sava zaman dn
da da bu mcadele devam ettii iin istihbaratn hedefi ok ge
nilemi ve kar tarafn yapabilecei herhangi bir operasyon
hakknda bilgi sahibi olmak istenmitir. Burada birtakm soru
larla karlayoruz.
Bir defa "Kar taraf kimdir?" sorusunu cevaplandrmamz
lazm. Hasm kimdir? Burada genel olarak bir lke, ittifaklary
la, yeryzndeki konumuyla dostlarn ve dmanlarn belir
lemitir. Ve o bakmdan hasmlar dediiniz zaman, siyasi plan
daki hasmlar anlalr. Ancak, bir lkeye ynelik operasyonlar
bununla snrl deildir.. Dier lkeler bizim lkem izi istedii

16

STiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

yne ekebilmek iin, kendilerini daha avantajl pozisyona ge

tirebilmek iin operasyon yapabilirler. Veya Trkiye'deki kar
larnn uzun vadede kendi karlaryla badamayacan d
nd iin operasyon yapabilirler -muhtemel tehlikeleri
bertaraf etmek veya onu kontrol altnda tutmak iin. Ya da bu
odaklardan herhangi biri, dierinin kendisine rakip bir ekilde
yaplanmasn engellemek iin eitli operasyonlar yrtebilir.
Ama Trkiye'de genellikle hasm denildii zaman, ittifaklar sis
temiyle oluan yapnn karsnda olanlar anlalr.
Gemiten gnmze bakldnda Trkiye' nin deien ha
smlar pek olmamtr. Esas itibariyle !rkiye, Osmanl lm.ua
!!torluu ykldktan sonra, kendisine ykan ve da_tan ngiliz
ler olmasna ramen hasm olarak Yunanistan' kabul etmitir.

"Milli bayramlarda, resmi gnlerde hep Yunanistan hasm ola

rak gsterilir. lngilizlere kar herhangi bir muhalif tutum sz

konusu deildir. Bunu yle kabul ediyorum: Bu, lngiltere'ye
kar verdiimiz bir tavizdir. Bunu vermek zorundaydk, eletir
miyorum. Ama nihayetinde bunun bir taviz olduunu anlamak
gerekir. Kimse " niye taviz verdik?" diyemez. nk Osmanl
i mparatorluu yenilmitir ve Trkiye Cumhuriyeti o topraklar
dan kalan son paradr. Sonuta galip lkeler maluplardan
ok ey talep ederler. Bunlardan bir tanesi Osmanl kimliinin
tasfiyesi, ikincisi Trkiye'nin kendi saflarnda yer almas ve bu
nun dnce tabannn oluturulmasdr. Trkiye Cumhuriye
ti'nin kuruluunda bunlar yaplmtr ama bunu bir ihanet ka
bul etmiyorum. Yaplan ey, galip devletlerle aramzdaki pazar
ln yrtlmesidir. Onlar sana bir miktar toprak brakmlar,
sen de buna kar istedii tavizleri vereceksin.
Trkiye o tarihten bu yana kendisine bir dier hasm olarak
Rusya'y grmtr. Esas itibariyle istihbarat hedefi olarak da
Sovyetler'i grmtr. Yani Rusya ve komnizm temel hasm
mzdr. Aslna baklrsa, bir lkeye herhangi bir ideoloji hasm

STHBARAT \"E TERR OYUNLAR !

17

olamaz. Ama Trkiye kendisine hasm olarak bir ideoloj iyi ka

bul etti ve bunun adn komnizm koydu.
Cumhuriyetin kuruluundan beri Trkiye'nin drt byk
hasm vardr: Komnizm, Krtlk, Trklk ve irtica . . . Tr

&e kuruluundan bugne bu drt hedefle mcadele etmitir.

Esasen istihbarat tekilatnn yaplanmas da buna gredir.
Oysa byle bir yap lanma yerine devletleri hedef alan, dev
letlerin faaliy etlerini izleyen bir yap oluturulmas gerekirdi.
Byle yanl bjr yap olduu zaman, Batl lkeler tamamen ta
kip d kalyorlar. Cnk onlar vukarda saydmz 4 temel he
defin hibiriyle zdeletiremiyorsunuz. Belirtilen tanmlama

larn ierisine Batl lkeleri koyamyorsunuz. Bu tanmn ieri

sine giren bir tek hedef, komnizm sebebiyle Rusya'dr. Dier
faaliyetler de (Krtlk, Trklk ve irtica) birer "i d
man" telakki ediliyor ve herhangi bir devletle balants kuru
lamyor. Dolaysyla d dman komnizm, i dman da di
erleri olarak alglanyor ve istihbarat faaliyeti deyince akla
kendi vatandaslarm fileyen hjr anlay gelisiy2,r. Bunun zeri
ne gidip byle bir hedef belirlediiniz zaman, bunun ncl
n yapan insanlar da sizin temel hedefiniz haline geliyor.
Komnizm balants d tehdit olarak Rusya'y gsterirken,
ierdekiler kendiliinden gelien rejime ynelik tehditler ola
rak alglanyor.
Bu alglama tarz tamamyla yanltr. nk devletlerin ha
smlar sadece dier devletlerdir. Fakat bir devletin sizin ide
olojinizle ihtilaflar olabilir, ekonominizle ihtilaflar olabilir, ya
ni bir lkeyi takip ettiiniz zaman onu mutlaka "dman" ka
tegorisine koymanz gerekmez. Diyelim ki ABD, Trkiye'deki
devleti yapy bozmak, onun yerine liberal bir iktisat anlay
getirmek isteyebilir. Bunu husumet olarak alglamazsnz. Ama
unu yapabilirsiniz: Sizin uzun vadedeki karlarnz hangi d
nce tarzyla daha kolay gerekleebilir? Somut olarak libera-

18

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR

lizm doru olabilir aJJ,a sonulan itibariyle Trkiye'nin ekono

mik olarak yabanclarn kontrolilne, baka glerin kontrolne
girmesine neden olaca iin pekala bununla mcadele edebi
lirsiniz. Fakat bu mcadele Amerika ile dman olmanz anla
mna gelmez. Yararnza olacak dnce ve eylemlere izin verifsiniz, zarar verecek noktaya gelmesine msaade etmezsiniz,
hepsi bu. Yabanc bir gcn bir lke zerindeki etkileri her zaman husumetle ifade edilmez.
istihbarat bu amala kullanrsanz lkeye faydas olur, aksi
takdirde her eye dman ya da tehdit gzyle bakmak salk
l bir yaklam deildir. Deitirmek, ynlendirmek, k.ontrol al
tra almak gibi birok hedefler olabilir. Bu hedeflerin sizin
karlarnza uygunluunu takip etmeniz gerekir.
Trkiye'de 1 923'den itibaren byk deiiklikler oldu. Bu ta
rihten itibaren ciddi anlamda zihniyet deiiklikleri yaand. Ve
bu zihniyet deiimlerinin hibirinin dardaki bir gcn etki
siyle yapld eklinde bir kanaat olmad. Ancak bu mcadele
baarl pa olamad. Mesela Trkiye'nin mcadele ettii Krt
lk. Cumhuriyetin kuruluundan beri devletin hedeflerin
den bir tanesiydi ve bugn byk bir problem halinde halen
durmaktadr. Krtlk partilemitir, slamclk iktidara kadar
gelebilmitir. Ve bu mcadelenin neye yarad belli deildir.
Komnizm bittiinden beridir artk d dman da kalmam
tr ve imdi nasl bir dman tayin edildii de dorusu tasavvur
edilmemitir.

Bu Mcadele Farkl m?

G nmzde

srdrlen mcadele ile, Bir inci ve lkinci

Dnya savalannn gereke ve yapl biimleri arasnda fark

var. Hatta Souk Sava dnemindeki kavramlar bile artk kulla
nlmyor. Dini ve etnik aynmalar n plana kanlyor ve ihti
laflar bu nedenlere balanyor. Bu grnm sadece uluslar ara
snda deil, i atmalarda da gzleniyor. Trkiye'de siyasi ya
planmalar ekonomik veya politik farklar yerine inan fakllk
lanna dayanyor. Son NATO toplantsnda dini bir simge say
lan trban ciddi bir sorun ha i e dnyor
lkemizin karlat en nemli iki sorunun irtica ve bl
clk olduu sklkla dile getiriliyor. Bunlara lkemizdeki Sabe
tay rgtlenmesi ve bunlann tarihi ve gncel olaylara etkileri
dile getiriliyor. Yani insanlar yaknlatran veya hasm hale ge
tiren eyin din ya da etnik benzerlik veya fakllk olduu gide
rek daha geni evrelerde kabul gryor.
Byle bir ayrma deitirilmez ve uzlamaz bir nitelie sa
hip. Eer insanlar dini ve etnik nedenlerde bir araya geliyor ve
dierlerini dlyorsa birlikte yaamak nasl mmkn olabilir?

20

STiHBARAT l'E TERR OYUNLAR!

Sorun zmsz grnyor ve bir atma ve dierini etkisiz

letirme nlemez bir gereklilik haline geliyor.
Bir aile iinde bile kavga ve uzlamazlklarn ok yaygn ola
rak grlmesine ramen rk ve din temelindeki birlikteliklerin
salamlndan phe duyulmuyor ve bu birlikteliin gcne
yaygn bir biimde inanlyor.
Gerekte siyasal partiler problemlerin zmlerine farkl
metotlar ngrmek zerine kurulur. deolojik farklar da o ide
olojinin genel yaklamn aksettirir. Bu nedenle etnik ve dini
adan farkl olanlar ayn siyasal kmeler iinde yer alabilirler.
Halkn siyasal partilere katlm veya desteklemesi sorunlara

getirdikleri zmn baarl olup olmamasna bal olmas

gerekir. Oysa dini ve etnik temele dayal ayrmalar kitleleri ke
mikletirir ve bunlar desteklemek baar artna bal deildir.
Bir dini ya da etnik gruba mensupsanz onunla her art altnda
beraber olmak zorunda kalrsnz. Farkl politik yaklamlar da
ayn sosyolojik temele dayal partilerde ararsnz. Nitekim lke
mizde farkl politik tercihleri olan ama ayn etnik ve dini tercih
leri olan partiler vardr.
Trkiye'deki etnik ve dini partilerin kuruluu i dinamikle
rin bir sonucu mudur yoksa dnyadaki deimelerin bir yans
mas mdr? Bu soruya maalesef lehimize saylabilecek bir ce

-;ap vermek mmkn deil.

Dini eilimi ar basan partil rin

ABD'nin "Yeil Kuak" projesinin balad yllara rastlamas

bir tesadf mdr? Bu hareketin ABD kart olmas sonucu deitirmez. inisiyatif orada balamtr ve Trkiye'deki hareket
buna kart olarak ekillenmitir, yani d etkiler belirleyici rol
oynamaktadr.
Ayn ekilde milliyeti partilerin hakim sylemi komnizm
kartldr ve o da SSCB kart politikalar retmektedir. Bu
durum lkemizdeki siyasi hareketlerin dnya artlarndan b-

iSTiHBARAT \"E TERR O\'UNLARI

21

yk lde etkilendiini hatta bu ihtiyalara uygun biimde e

killendiini gstermektedir.
Ayrca bu oluumlar ciddi elikiler iermektedir. DP gerici
lie prim vermekle sulanm ve laiklie kar davranlar ol
makla itham edilmitir. Bu gnlerde ayn DP'yi kuran kadrola
rn ve ynetimdeki etkin isimlerin sabetayc olduu yani ls
lam'la balarnn ekli olduu iddia edilmektedir. Geni bir
evreden bakldnda Trkiye'deki laik hassasiyetin arkasnda
kilerle gericilii tevik edenlerin ayn olduu sonucu kar.
Bu gibi akmlar balangta hangi amalarla kurulursa ku
rulsun zaman iinde balangtaki amalara ters den sy
lemlerin iine itilebilirler. ABD slamc akmlar SSCB'ne kar
kullanmak iin desteklemi olmasna ramen bugn kendisine
en byk tehdidin bu cepheden geldiini sylemektedir. Ba
langta SSCB kart politikalar izleyen ve ideolojik nedenlerle
ABD'ne yakn duran milliyeti partiler bugn ABD kartlnn
n safnda yer alyorlar.
Komnizmle dinin badamazl SSCB'nin dalmasyla
sona ermitir Dalma dediimiz eyin bu durumu da gz
nne alan SSCB'nin bir deiim projesi olup olmad da tar
tlabilir. Ama ister dalma ister deime olsun artk lslam
dnyas ABD'ne uzak, Rusya'ya daha yakndr. ABD ile Israil'in
ittifak bu yaknl glendirecek dinamikler salamaktadr.
Bugn "Byk Ortadou" projesi olarak adlandrlan giri
im lslam corafyasndaki bu olumsuz gelimeyi durdurmak
hatta tersine evirmek amacna yneliktir. Ama bu projeyi bu
kadarla snrlamak eksik kalr. Blge lkelerini kapitalist eko
nomik merkezlerle btnletirilmesi ve bu blgede ABD'nin
ekonomik kontrolnn salanmas isteniyor. Bylece rakip
ekonomilerin yeni pazarlarnn nceden kapatlmas ve ABD
ekonomisine yeni ticaret alanlar almas amalanyor

22

iSTiHBARAT \'E

TERR OYUNLAR!

Bunun ilk art lslam'la kapitalizm arasnda bir uzlama

salamak ve blgedeki "rantiye" olarak adlandracamz eko
nomik yaplar dntrmektir. Petrol reten lkelerin zengin
lii tek kaynaktan salanmakta ve bunlar ynetici ailelerin
kontrolnde bulunmaktadr. Kapitalist ilikiler gelimemitir
ve tm ekonomi belli ailelerin elindedir. Bunlarn datlmas
ve batl teebbslerle ortaklk ilikilerine girilmesi istenmekte
dir. Trkiye'nin ncl ve modellii lslam anlay nedeniy
le deil ekonomik yapsnn istenene uygun oluundan kay
naklanmaktadr. Bu nedenle Trkiye'nin lslam kimlii zellikle
vurgulanmakta ve Byk Ortadou Projesini kapsayan alanda
ki dini duyarlklarn olumsuz etkileri bertaraf edilmek isten
mektedir. Mslman bir lke de demokrat olabilir derken asl
kastedilen bu lkelerin de kapitalistleebileceidir.
NATO toplantsnda Bush'un srekli vurgulad lkemizin
dini kimlii ve buna ramen demokrat bir lke olabildii idi.
Oysa Chirac'n vurgusu Trkiye'nin laik yaps oldu. Benzer
farkllk Trkiye'yi temsil eden kadrolarda da grld. Cum
hurbakan Sezer slam kimliini kabullenmekten: srarla ka
nrken, ho olmayan grnmleri de gze alarak trbana kar
tavrn srdrd.
Burada temel mesele din ve etnik farkllklarn sosyal bir
olay m saylaca ve siyasetin dnda m tutulaca yoksa siya
seti belirleyen temel bir faktr m olacadr. Siyasi tercihlerin
deimesi zor sosyal kimliklere d_ayandrlmas lkenin manev
ra kabiliyeti snrlar. nk kararlar karlalan sorunlarn ras
yonel zmn hedef almaz. Etnik veya dini kimliin varsay
lan gerekleri yerine getirilir.
Trkiye sadece dini deil ayn zamanda etnik siyasetle u-
ramak zorunda biraklmtr. Krt sorunu, temelde snfsal ve
siyasi bir olgu iken, etnik sorun srekli n plaria tanmtr.

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

ll

Farkllk ve atma nedeni etnik olunca bar bir zm im

kanszdr ve sonuca bir tarafn kaybetmesiyle ulalr. Oysa l
kemizde etnik farkllk ou zaman iktisadi ve sosyal sorurlarn
bir rts olarak kullanlm ve bakalarnn olaya mdahale
etmesine imkan vermitir.
Trkiye'nin yapaca ey atmay asl nedenlerine dn
trmek ve zm burada aramaktr. Oysa yneticiler genelde
olay etnik ve dini temellere dayamay tercih ederler nk
bylece olaylarda herhangi bir kusur ve sorumluklar olmadk
larn ileri srmek imkann elde ederler. Eer kk sermaye
yeterli kaynak bulamyor ve byme ans ellerinden alnyor
sa, bunlarn mcadelesini gericilik olarak nitelemeyi tercih
ederler ve bylece rejim konusunda hassasiyeti olan evreleri
de yanlarna alarak iktisadi rakiplerini tasfiye ederler.

24

STIHBAR.T n; "l"F.RR OYLINLARI

G venlik

ve

istihbarat Pol itika lar.nn Parametleri

Esasen bir lkenin istihbarat hedefinin belirlenmesi. q_Ql

kenin uzun vadeli hed-eflerjnjn belirlenmesiyle e anlamldr.
Yani gelecee ynelik tasavvurlarnzla bazen saptran veya
bertaraf eden kimsele kar tavr belirlersiniz. ikinci olarak da
gvenliinizle ilgili bir tehdit varsa, o tehditleri bertaraf etmek
iin istihbarat yaparsnz, haber toplar ve bunlar deerlendi
rirsiniz. Burada sorun udur: Evvela kar tarafn ne yapacan
bilmemiz lazm. Bazlar yle der: Evvela kar taraf takip ede
lim, onlarn ne yaptn tahkik edelim ve bu tahkikler sonu
cunda kar tarafn niyetlerini renelim. Bu, yanl bir yoldur.
Bir defa bylesi bir durumda kar tarafn nesini takip edecei
nizi bilemezsiniz. Bir sr ilikileriniz vardr, bu ilikilerden
hangisi takip edeceinizi bilemezsiniz.
Burada bir istihbaratnn tavr bir bilimadmnn alma
tarzn izlemek olmaldr. istihbarat bilimsel alma gerektirir,
bunun da belli bir zeka dzeyi gerektirdii ak bir gerektir.
Yoksa hadi unlar takip edelim, hadi unun kafasna skalm
eklinde bi; yaklam mafya almasdr, istihbarat deil.

STHBARAT VE TERR O\'l1NLARI

25

Bilim adam ne yapar? nce bir hipotez ortaya koyar. istih

barat da der ki, " le bir tehditle kar karya kalmak muh
temeldir". Bu hipotezi nasl ortaya koyar? Dnyann gene

rumu, mevcut dengeler. konjonktr ve tarjhsel eeHjm iiu

byle bir hipotez ortaya koymaya sevk eder. Sonra istihbaratla

hipotezinizin doruluunu kontrol edersiniz. Eer elde ettii

""'iiiz bilgiler hipotezinizin doru olmadn ortaya koyuyorsa

yeni bir hipotez ortaya koyarsnz ve hipoteziniz i in erekli
ilgilen getirir nnze koyarsnz. Ama nceden hibir J!;f

bilmeden istihbarat tarifi yapmak mmkn de&ildir.

Mesela Trkiye'de hasm bir lke casusluk yapacak. Trki-

ye'deki tm yetikin insanlar bu casustan bihaberdir nk ca

sus gizlidir. Nasl izleyeceksiniz? Eer "kar taraf Trkiye'de u
u faaliyetleri yapabilir" eklinde bir hipoteziniz varsa, hemen
oralar ararsnz. Eer oralarda bu faaliyetlere rastlamyorsanz
hipotezinizi deitirirsiniz veya buradan elde edeceiniz ipu
lar ile yeni hipotezler ortaya koyabilirsiniz.
Bu ekilde bir siyasal deerlendirmeniz olmad zaman,
kar tarafn sadece insanlarn takip edersiniz. Bunlar da ok
saydadr. Mesela Trkiye Sovyetler'i takip ederken, buradaki
misyonlaryla
-=

irtibat IC'uran insanlar takip etmitir. Buradan

herhangi bir sonu kmaz. nk Ruslar komnistlerin izlen-

diini bilir ve ok kolax._bir ekilde lmmiinjst olmayan kimselerle temas kurarak ilerini yrtr. nk istihbarat iin ko
mnist olmaya hi de gerek vaktur. Sakalnz uzatrsnz, elini
ze tesbih alrsnz, dilinizden duanz dmez, bu arada duy
duklarnz haber verebilirsiniz. Zaten istihbarat rtl b

Mesela Sovyetler'in 1970-80 arasnda Trkiye'deki politika

lar esas itibariyle Trkiye'nin Bat ile ekonomik balantlarn
kesmek ve Bat'ya olan ekonomik bamllndan Trkiye'yi

26

STHBARAT VE TERR OYUNLARI

kurtarmak idi. Bu politikasn da Trkiye'ye ekonomik yardm

yapmak eklinde ifa ediyordu. Demirel hkmeti "ithal ikame
ci" bir politika izleyerek Trkiye'nin Bat ile ekonomik balar
n zayflatt ve Sovyet yardmyla altyap yatrmlarn gerek
letirdi. stelik Sovyetler'in Trkiye zerinden Ortadou ope
rasyonlarna lojistik destek salad ve Sovyet uaklarnn Tr
kiye zerinden kolaylkla getiine dair ikayetler vard. Bu,
Sovyetler ile Trkiye arasnda iyi ilikiler olduu anlamna ge
lir. Ama Trkiye'deki istihbaratlar ve gvenlik glerini idare
eden birtakm kiiler, sol hareketlere bakarak Rusya'nn Trki
ye'de Marksist-Leninist, komnist bir iktidar gerekletirmek
istediini dndler. Sovyetler, politikalarna bu kadar uygun
bir vasat bulmuken ve bu politikalar yolunda yrrken Trki
ye'de bir komnist darbe teebbsnde bulunmas aslnda im
kanszdr. Ama biz, analizi ideolojik olarak yaptmz iin, or
tada terrist eylemler yapan solcular Rusya ile zdeletirmi
iz. Fakat sonradan grdk ki, o eylemleri yapan sol grnm
l insanlar birden liberalizme ve hatta kapitalizme sndlar ve
orada grev yapmaya baladlar. stelik bu solcular 1 2 Ey

ll'den sonra nedense ya Almanya'ya ya da Fransa'ya gittiler.

imdi bakyoruz ki bu ok ciddi bir hatadr. Bir bakma u
dorudur: Trkiye bi rlkm badireler atlatm ve bu silahl in";!.

'

. .

sanlar bertaraf etmitir. Ama kar taraf, yani b u politikay uygulayan da hedefine varmtr. Yani onlarn hedefi de "ithal ika
meci" politikaya bir son vermek, Bat ile ekonomik olarak ba
larmz sklatrmak ve Trkiye'yi Bat' nn ekonomik antajla
rna ve maniplasyonlarna ak hale getirmekti. Bu da 1 980

sonrasnda yrttmz ekonomi politikalaryla gerekleti.

Burada "baaran kim?" sorusunu sormak lazm.

Eer bir lke liberalizme kendisi girmek isterse ve bunu da

gerekletirirse bunda hibir sorun yoktur. Ama hi tartlma
yan, byle bir talebin olmad bir lke bir g getirir size yeni

STiHBARAT VE "fERR OYUNLARI

27

bir ideoloji, yeni bir dnya gr empoze ederse bu onun ba

arsdr. Sizin onu beenip beenmemeniz hi nemli deil.
yle syleyebilirsiniz, "evet bizi deitirdin ve bu deiiklik
gzeldi". Byle bir srecin yabanclar asndan baarl olma
s, yann hounuza gitmeyecek sonularn da domasna imkan
verir. unu srekli sylerim: Eer bir gn bahenizdeki bir yla
nn bann ezildiini grrseniz, buna ok kr demeyiniz. O
ylann ban ezeni bulunuz. Bugn o ylann ban ezen, ya
rn sizin de banz ezebilir.
Burada, Trk istihbarat servisinin de, hedefi ve konsepti
bakalar tarafndan belirlenmi bir yapnn blgesel bir tem
silcisi olduu sylenebilir mi: Evet, yle grnyor. nk Tr
kiye, olay NATO- Varova Pakt dzeyinde bir mcadele olarak
alglamtr. Dierlerini de i dinamiklerinin sonucu olarak ola
rak rejim aleyhtar faaliyetler olarak alglad. Hibir zaman
uluslararas mcadelenin boyutlar ve ekli hakknda dn
medi. Hedeflerinizi, iinde bulunduunuz blok belirliyordu:
Dostunuz belli, dmannz belli, yapacanz ey bellidir.
"Kim yapyor?" sorusu yoktur bizde, "ne yamyor?" sorusu

vardr. Ya2an belli: Trk'nin en byk hatas, evresindeki

..lkelerin birer aktr olduunu kabul etmesidir. } ran sonradan
bir aktr oldu ama, Suriye'nin bir aktr olmas mmkn de il
dir. Bana "PKK'y deste yor

erinde hep syle dedim:

Onlar oda hizmeti veriyor ve karln da alyor. Suriye'nin

Trkiye'yi blmesi szkonusu bile deildir. Trkiye'nin en b

yk duas, "keke Suriye bana saldrsa" olmaldr. nk senin

oray igal etmen iin bir sebep ortaya kar. Bu aktr uygula
mas o kadar komik bir dzeye indi ki, mesela Enver Hocac bir
kanat vard komnistlerden, yle dnyordu bizimkiler:
"Arnavutluk Trkiye'de komnist bir rejim kuracak ve Trki
ye'yi kontrol altna alacak!" Sonuta Arnavutluun ne olduu
nu grdk, Suriye' nin bir hi olduunu grdk.

28

iSTiHBARAT VE TERR

OYUNL... Rf

Bulgaristan, Trkiye'de ok ciddi tehditlerden biri olarak al

gland ve askeri planlarmz nemli lde Bulgaristan'dan ge
lecek saldrlara gre belirlendi. Oysa dnyadaki aktrler belli
dir ve bunlarn dndakiler herhangi bir biimde politika re
temezler. Yani Ermeni sorunu aslnda Ermenilerin kendi yarat
t bir sorun deil, Batllarn Trkiye'ye kar kullandklar bir
wniveladr ve muhtemelen Ermeni rgtleri byk gizli ser-

slerin -Amerikan, ngiliz, Fransz- maddi ve politik desteiyle

ayakta durmaktadL Bunlar aktr olarak kabul ettiinizde bir
-

sonu elde edemezsiniz.

Burada bence incelenmeye deer bir husus, Dou ile Bat
arasndaki mcadelede, ''yeil kuak" projesidir. Yeil Kuak

projesi, Rusya'y ideolojik olarak gneyden kuatma abas bi

imindeydi. Madem ki bunlar komnist, din kart, burada s
lami bir kuak yaratrsak Rusya'nn gneye inmesini engelleye
biliriz. Burada unu syleyebiliriz: Rusya ile Amerika arasnda
askeri alanda ve bunun gibi belli konularda uzlama vard ve
atmamak iin gereken tedbirler alnmt. Ancak bu mca
delenin olmad anlamna gelmemektedir.
Bunun zerine Rusya olay (Yeil Kuak projesini) grnce
yle syledi: Siz bizi komnist (ateist) olduumuz iin dinlere
dman gryorsunuz ama yanlyorsunuz. Sonra lran hareke
ti balad zaman Rusya'da kendi mollalarn yetitirdi ve dik
kat ederseniz ran devrimi srasnda Humeyni Fransa'dan zel
bir uakla geldi. Yannda iki kiiyle geldi. Biri dileri bakan ol
du, dieri meclis bakan oldu. Bir Rus-Fransz ibirlii ile Hu
meyni rejimi geldi. Ondan sonra Humeyni Kutbizade'yi idama
mahkum etti. O da Fransa'ya Trkiye zerinden kat. Ve lran
Rusya ile yakn ilikiler ierisine girdi. Yani burada Amerika
kendi silahyla vuruldu.
Ayn ey Trkiye'de de oldu. Fakat Erbakan lsvire'den as
kerler tarafndan Trkiye'ye arld -ki mutlaka Avrupa'ya ya-

iSTHBARAT \"E TEROR OYUNLAR!

29

kn askerlerdir bunlar. Ve Yeil Kuak projesi Rusya' ya kar ola

cakken Amerika'ya kar oldu. Bu o kadar byleydi ki, Erba
kan' n ilk gnlerinde lakab "karpuz"du. D yeil ii krmz
denilirdi. Trkiye'de 1980 sonrasnda din derslerine izin verildi,
mecburi hale getirildi ve daha serbest bir dnem oldu. Alman
ya Milli Gr' destekledi. Rusya' nn rol ne ldedir onu
bilemem. Ama teorik olarak dnrseniz Trkiye'deki slamn
ierisinde byle bir kanadn olmas gerekir.
Yani, Trkiye Cumhuriyeti balangta Trkl, Krt
l ve slamcl reddedip rgtlenmesini buna gre yapm
ken bu de Trkiye'de var olmaya devam ediyor.
Osmanl Devleti yklp Trkiye Cumhuriyeti kurulduunda
eski kimliinden syrlp yeni bir st kimlik oluturmak iin s
lamc kanadn bertaraf edilmesi gerekiyordu. Bu, artlardan bi
risiydi. Yoksa Osmanl kimliinin kaldrlmas szkonusu ola
mazd. Krtl kendi gvenlii iin, Trkl de Orta
Asya'ya ynelik bir tavr sergilemediini gstermek iin berta
raf ediyordu. Yani "yurtta sulh cihanda sulh" diyerek unu ilan
.

ediyordu kL bjz Osmanl gibi genjsleme hayalleri kurmuyoruz.

Ka betti i

zeri

herhangi bir hak talep etmi

yoruz. stelik hem kaybettiimiz topraklar bize kars sar _an

xordu, hem de biz kaybettiimiz topraklara kar artlanyor
duk. Nedense lngiltere'ye hic kzmyorduk da evremizdeki
herkese kzyord_yJ<..
Yeil Kuak projesine dnecek olursak, Rusya'nn kar ope
rasyonuyla bu proje ciddi anlamda sekteye urad. Pakistan'da
bir lde baar kazand. Afganistan'da da baarl oldu ama
sonradan Taliban ortaya knca -bilmiyorum kendileri mi yap
t- iler sekteye urad. Kesin bir dille ifade edemem belki ama,
tm lslam dnyas Amerikan kart bir cephede yer alabilir.
Ama hepimiz biliyor ki bu corafyalarda lslam' n canlanmasn
salayan, nn aan Amerika'dr.

30

STiHBARAT VE

T:RR

OYUNLAR!

Yeri gelmiken Vatikan'n rolnden de sz edebiliriz. Papa-

lk aslnda iyi bir istihbarat rgtdr ve global anlamda siya..

Ji bjr aktrdi,jr. Ve bugne kadar yaptm deerlendirmeler nda syleyebilirim ki -nk farkl deerlendirmeler de var
Papalk, anti-Amerikan izgidedir, Amerikan kart cephede
yer alm\r.
Bu kartl AmerikaWarn protestan olmalaryla aklaya
mayz. Bu yalnzca dini sebeplerden kaynaklanmyor. Dini

farkllklar her zaman bir atma nedeni deildir. Mesela Ame-

rika Suudi Arabistan ile olduka iyi geinmektedir. Suudi Ara

bistan'da lslami bir devlet vardr ama kar ilikileri vardr. Pa
palk ise dah ok Avrupa'da ve Gney Amerika'da etkilidir. Me
sela Gney Amerika'daki solcu hareketlerin arkasnda paP.alk
vardr. Solculukla dincilik nasl badar? Hi. Yine Rusya ile

ran arasnda iyi bir iliki var. ideolojik analizler ou zaman

ltc olur. i nsanlar ideoloj ik ekimelerle birbirine b; ge
lebilirler Pa alk istihbarat da bu balamda souk savali ilgi
li bir aktr olarak Srlebilir. Papal kullanarak

karya getirebilirsin ama deletleri balamaz. Polonya'da Sov

yetler' e kar Papalk istihbarat etkili olmutur ama "Papalk
Ameri.ka'nn hizmetindedir" gibi bir gre de katlmam mm
kn deildir. i kisiyle de mcadele etmi olabilir. Amerika iin
Rusya'y datmtr iddiasna katlmyorum. Birok sol at
malarn da iindedir Papalk. Bunun dnda Avrupa ile Ameri
ka arasndaki atmalarda eskiden beri anti-Ameri.kan tavr
vardr.

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

31

Yani Denge

kinci Dnya Sava'ndan sonra oluan dengenin bozuldu

u, yeni bir g dengesinin kurulduu gnmzde Trkiye'nin
konumu ne olacaktr? Bu gne kadar 1 923'deki yerini koruma
ya alan lkemiz yeni yap iinde ayn yerde mi kalacaktr? S
nrlarn yeniden izilecei blgemizde bizim iin de bir dei
iklik ngrlmekte midir? Kendisine biilen role uygun bir
ideoloji benimseyen, yani evresi ve tarihiyle balarn kesen
Trkiye, eer yeni bir rol stlenecekse, bu role uygun bir ide
oloji de benimseyecek mi?
Kurulduu gnden beri, Rusya dnda, kendisinden ok
daha zayf olan komular tarafndan tehdit edildiine inanan
ancak kendisinin hi kimseyi tehdit etmedii lkemiz, kabuu
nu krp evresiyle ilgilenecek mi?
Bu sorularn kayna Trkiye'nin yaad ikilemden kay
naklanmaktadr. Bir yandan bamsz ve gl olduunu sy
lerken dier yandan, mesela bir Yunan Megalo ldea'snn tehdi
dinde olduunu dile getirmektedir. slamc evreler, Siyoniz
min dnyay bir ahtapot gibi saran kollarnn Ulkemizi ele ge
irmek zere olduunu sylemektedir.

32

STiHBARAT VE TERR OYUNLARI

Tehdit altnda olduuna inanan ve bunu kolayca bertaraf

edemeyeceini .sanan birinin doal refleksi savunmadr. Bu
durum onun ideolojisini ve dnyaya bakn da belirler. Snr
larnn bir adm tesi onun iin sadece bir tehdittir. Milliyeti
duygular, bir inancn ifadesi olmaktan ok, savunma igds
nn yansmasdr.
Farkllklar, ayrmann bir iareti sayld iin, ho grl
mez. Karlalan her soruna, bir bytecin arkasndan baklr.
Su uyumakta ama dman uyumamaktadr. Aslnda hibir g
Trkiye' nin varlndan honut deildir. En kk bir ihmal
yok olmak anlamna gelir.
Bir yandan byle bir hava yaratlrken dier yandan tam bir
umursamazlk her davranmza hakimdir. lkenin kaynakla
n,

hibir sorunumuz yokmu gibi, kiisel kar peinde olanlar

ca yamalanr.
Bu tutarszlklar anlaml bir dnya grmzn ve gelece
e ait tasavvurumuzun olmamasndan kaynaklanr. Gelecekte
nasl bir Trkiye olmasn istiyorsunuz sorusuna, herkes kendi
sorunlarnn zld bir ortam tarif ederek cevap verir. Bu
sadece sradan insanlar iin geerli deildir. Ynetenlerin de
ortak bir hedefi ve tutarl bir Trkiye tasavvuru yoktur.
Aslnda bu ikayetler anlamsz saylabilir. Bir lke dnya
zerinde hibir eyi deitiremeyecekse, kendine zg bir me
saj yoksa, kurulan dengeler iinde kendine bir yer bulur ve
halkn mutlu klacak bir yol izler. Dnyann ynetimi, bunu
yapabilecek gc olanlara aittir.
Trkiye u anda byle bir konumu benimsemi grnyor.
Bilim ve teknoloji retmek onun yapaca bir i deildir. Yap
lanlar, biraz geriden de olsa, takip etmek byk bir baardr.
Kendine zg bir ideolojisi olduunu sylese bile, ierisini dol
duramam, ekonomik grn, siyasal partilerin rengini, hu-

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

33

kuk dzenini dardan almr. Daha ak bir ifadeyle, rejimi

kendi tarihi tecrbesinin bir rn deildir. Kendi tarihi tecr
besine dayanan bir modelin baarsz olduunu ve onu srdr
menin yeni bir baarszla neden olacan dnmektedir.
nmzde baarl olmu modeller vardr. Mesela ABD,
dnyann en byk gcdr ve baarnn yolu onun yaptkla
rn tekrarlamaktr. Ya da Avrupa lkeler.i veya Japonya rnek
alnabilir.
Bunlarn ok uzak hedefi.er olduunu dnenler Kore'ye
kadar inebilirler.
Eer zgn bir yannz yoksa ve bundan sonra da yaratama
yacaksanz, birinin yolunu izlemekten baka areniz yoktur.
Ama bunun sonucuna da katlanmak gerekir. Asrlarca baka
bir dnya gryle yaam bir halk, rnek aldnz modelin
halkna benzetmek zorundasnz. Toplum olarak yaamaya
alm, kendini bir btnn yani toplumunun bir paras say
m, varln devletinin varlnn iinde eritmi, her eyde
herkesin bir para pay.olduunu dnm bir halk, dnyas
kendi benliinin snrlarna skm bir halka dntrmeniz
gerekir. insan olduklar iin yan yana yaayan insanlar, ekono
mik i blmnn gereini yerine getirmek iin bir araya gelen
kiiler haline getirmek gerekir. Paylamay unutturmak, ekono
mik kurallara uygun olarak hak ettiini almay benimsetmek
gerekir. Bir lokmalk azn, etrafndakileri buyur etmeden ye
meyen kiiyi, dnyada yapayalnz gibi davranan birine dn
trmek gerekir.
Eer gerekliyse ve baka aremiz yoksa, toplumdan balaya
rak ailemize kadar, bir btn olmaktan vazgeer ve tek hcreli
bir yarata dnrz. Ama eer bu deerler zerine bir bina
kurulabilecekse, bir iktisat teorisi oluturulabilecekse, bunu
denememek iin hibir neden olmayacaktr.

34

iSTHBARAT VE TERR OYUNLARI

Trkiye'nin gemiteki yaam biimi, bir dine veya soya at

fedilemez. Osmanl toplumundaki her din ve soydan insanlar

ayn davran biimini sergilemi ve dnya grn benimse
mitir. Bireysel davranmayan bu insanlar Batdaki sermaye bi
rikimi ve teknolojik gelimeyi gerekletirememitir. Bir eein
bile ykn ve alma saatlerini belirleyen Osmanl insanlarn
lmne altrlmasna gz yumamazd ama bunun yerine
bir model de retemedi ve nce ekonomik olarak sonra da si
yasi ve askeri olarak yenildi. Acaba alternatif bir model retile
bilir mi?
Blgemizde ayn deer yarglarn ve yaam tarzn paylaan
insanlar yaamaktadr ama hepsi birbirinin hasm gibi davran
maktadr. Irk ve din aynn bu insanlarn, uzun tarihi iinde
anlamsz lde dar bir zaman diliminde var olmutur.
Bunun zerine bir birliktelik, i deilse yaknlk kurulabilir
mi? Bu soruya sadece ortak yanlan ileri srerek cevap vereme
yiz. Ne Trkiye ne de evremizdekiler dnyay ilgilendiren bir
projeyi hayata geirecek gce sahip deildir. Bunun mmkn
olmas ancak artlarn byle bir oluuma izin vermesine bal
dr.
Dnya zerinde dengeler yeniden kurulurken, Trkiye'nin
merkezinde bulunduu blgemiz yeniden yaplanmaktadr.
Trkiye ABD'nin dnya zerindeki egemenliini srdrmesine
bir ke ta konumundadr. ABD'nin dnya zerindeki ege
menliini srdrmek istemesi srf byk olmann hazz n al
mak deildir. ABD egemen olduu srece refahn ve ulusal g
venliini salayat?ilir. Yani egemenlik duygusal bir tatminden
te hayati bir ihtiyatr. Buna karlk Avrupa eer byk bir
g olmak istiyorsa ve bunun bir yan rn olan yksek bi re

fah dzeyini ve gvenliini gvence altna almak istiyorsa, bu

blgeye hakim olmak isteyecektir. Rusya'nn ABD'nin bu gn-

STHBARAT VE TERR OYUNLAR!

k 1.onumuna gelebilmesi iin, blgede onun yerini almas ge

rekir.
Bu denklemin iki zm vardr: Ya egemenlik peindeki
gler srekli bir mcadele iinde olacaktr veya Osmanl tr
bir g buradaki boluu dolduracaktr. Byle bir gcn bura
daki kaynaklar kendi hesabna kullanmas mmkn deildir.
Makul olan herkesin gc lsnde pay almasdr. Zaten b
tn zenginlik petrol olduu iin, bunu ileten irketler faydala
nan, onun zerindeki siyasal g dzenleyici konumunda ola
caktr. Zaten bugnk durum da ayndr.
Byle bir zm bizim iin ve ayn tarihi miras paylaanlar
asndan kendi dnya grlerini ve yaam tarzlarn yaat
mak ve o nu dnyann beenisine sunmak imkann vercektir.
Bunun insanlarn refahna olmasa bile mutluluuna bir katk
olaca aktr.
Bu konudaki zorluk, bizim byle bir konumu gvenli bul
mamamzdan kaynaklanr. Kendisi byk bir g olmayan bir
lkenin, boyunu ok aan bir grevi stlenmesi ancak bakala
rnn iimize byk lde girmesiyle mmkndr. Bu belki
de bugn bile iimize kadar giren atmann daha byk bo
yutlarda srmesi anlamna gelir.
Makul zm, gzlerimizi biraz evremize yneltmek ve
hep birlikte alternatif bir dnya gr yaratmaktr. Bu dnya
gr ilhamn gemiten alsa bile bu gn de aacak yenilik
ler ve gzellikler iermelidir.
Eer Osmanl kknden skldyse yaplacak bir ey yok

, tur. Ama eer di binden kesildiyse yanndan bir filiz vermesi

mmkndr.

2.

i STHBARAT YAKLAIMLARI

T rkiye'de istihbarat servislerinin istihbarata yaklamnda

temel bir hatas var, o da u: Olaylara bakarak analiz yapmak.
Yani nce bir tehdit alglamas, genel deerlendirme yapp, or
taya bir hitopez koyuyor, daha sonra da gelien olaylar izleye
rek bu hitopez dorultusunda faaliyet yrtlyor. Yani dersi
niz ki "Trkiye'ye ynelik tehdit u istikametten gelmektedir".
Daha sonra o istikamete doru istihbarat yaplabilir. Yaptnz
istihbarat ve aldnz haberlerle ilk hitopezinizin doruluu ya
da yanll ortaya kar, yanlsa hitopezinizi yenilersiniz.
Doruysa, bu istikamette neler yaplacan, hangi aralarn
kullanlacan tesbit edersiniz. Bununla mcadele etmek o za
man son derece kolaydr.

u anda Trkiye'de yaplan istihbarat "Ne oluyor Trki

ye'de?" sorusunun cevabn aramaktadr. Bu, son derece 1k
maz bir yoldur. Bu anlayla elde edilen verilerle istihbarat ya
plmaz. Metodu yle kurmak lazm: Siyasi iktidarla birlikte, ya
da devletin btn kademeleriyle birlikte nce dnyann sorun-

38

iSTHBARAT VE TERR OYUNLAR!

lan tartlr ve bir karara varlr. Dnyadaki sorunlar tartldk

tan sonra bunlarn Trkiye'ye yansmalarnn nasl olaca hu
susu zerinde fikir yrtlr. Bu yansmalarn hangi kanalla,
hangi devletler ya da rgtler eliyle yaplaca ve muhtemel
harekatlarn ne olaca konusunda nce bilgiye varlr, ondan
sonra bu istikamette araylar yaplr. Trkiye'de byle bir yak
lam szkonusu deildir.

Milli Gvenlik Siyaset Belgesi denilen ve Trkiye'nin i ve

d tehdit alglamalarn belirleyen konseptin de dnya fe en.

tegre olduunu sanmyorum. Bizde tehdit alglamalar zaten

cmnyay yorumlamak, Trkiye'nin bunun iindeki yerini tesbit
etmek dncesiyle yaglmaz. Genel olarak Trkiye'nin ge
miten bu yana tehdit alglamalarna baktmzda, ya evrede
ki lkelerin aleyhte faaliyette bulunduklar ya da birtakm i
tehditlerin bulunduu varsaym ile hareket edilmektedir. Me
sela Trkiye'de bir irtica kavram vardr. irtica bir tehdittir. Oy
sa irticann ilk tehdit olabilmesi iin dnyada bunu kullan
bir odan bulunmas gerekir. Bu odan kim olduu ve Trki

ye'de hangi kanallarla faaliyet gsterdii bilinir ve ona gre tedir alnr. !psanlarn dindar olmas veya olmamas bir lke jin

'}

tehdit deildir. Ancak djpj bir bakasnn kullanmas ciddj bi

imde tehdit olabilir. Buna her trl ideolojiyi dahil edebilirsi

niz. O bakmdan, ideoloj ilerin Trkiye'yi ynlendirme arac
olarak kullanp kullanamayacana bakmak lazm.
Mesela Trkiye'deki slamc akm esas itibariyle ABD'nin ye
il kuak projesini hayata geirmesiyle balad. Yani Trki
ye'nin i dinamiklerinden kaynaklanan bir lslam'a dn sz
konusu deildir. ok eitli gruplar lslam zerinden oynam
lardr. Burada yaglacak ey, Trkiye'deki dindar vatandalar
hasm olarak alglamak yerine, baka g_lerin bunyp iize:in
deki hegemonyasn kaldrmaktr. Trk istihbarat algsnn te
mel hatalarndan birisi budur ki, bu rgtlenmelerde ve etki-

STiHBARAT YE

TERR OYUNLARI

39

lenmelerde vatanda bir hedef, bir sulu kabul ediyor. Oysa,

sradan bir vatanda bir ideolojiyi benimseyebilir. Onun bir art
niyeti yoktur. Ancak bu konuda ok profesyonel olan, bu ileri
ok iyi bilen gizli servisler, en masum halk davranlarn bile
kendi lehine evirebilirler. Bu durumda sradan vatanda p
he altnda brakan rgtlenmeleri bertaraf etmek gerekir. Bizde
hep yabanclar itham edilmi, Trk vatanda eziyet ekmitir.
Trk gvenlik birimlerinin, tehdit alglamalarnda ierden
darya doru genel bir bak ve kontrol altna alma abas ol
makla birlikte en tepeyi grmek gibi b ir gayretleri yok. Tarihsel
olarak Trkiye, ta kuruluundan itibaren ideoloj iyle mcadele
yi n plana almtr. Bunlardan bir tanesi askeri tehdittir ve
onun da kayna bellidir: Sovyetler Birlii. Onun dnda baz
abartmalar da gryoruz.
Mesela Suriye ciddi bir tehdit olarak alglanagelmitir Trki
ye iin. Oysa ki Suriye'nin tehdit olabilmesi szkonusu bile de
ildir. Hatta Suriye' nin Trkiye'ye ynelik bir faaliyeti ciddi bir
ans olur bence, oray igal etmek iin elimizde bir sebep ge
mi olur. Suriye herhangi bir ideoloj inin taraftar ve onun yay
cs olamaz. Byle bir entelektel yaps yoktur. Belki araclk
olabilir. Araclk ettii zaman da onu itham etmek gerekmez.
Onun dnda mesela PKK'y destekledii sylenmektedir, ama
u sralar gryoruz ki bu da ok salam bir gr deildir.
Krtlerie, Birleik Devletler'le ciddi bir atma halindedir, iler
de de olacaktr. Bu bakmdan bizim tehdit deerlendirmemizin
bizi yantl grlmektedir.
Baka bir rnek erirsek; baz dnemlerde ran'n PKK'y
destekledii sylenir. Ama u gn bakyoruz ki PKK ran' bom
balamtr ve tran'da ciddi zayiatlar vardr. Yani istihbaratn da
iinde bulunduu devletimizin tehdit deerlendirmeleri genel
olarak yzeysel, ksa vadeli ve gerek ddr.

40

iSTiHBARAT

VE TERR OYUNl.ARI

Peki bu durumda hata nerde? Bir enformasyon eksiklii mi

yoksa yneticilerin alglama ve analiz yetersizliinden mi kay
n aklanyor?
Her eyden nce unu belirtelim, "haber almak" ok ne_m
li deildir, "haberi yorumlamak nemlidir. Burada eer nce
"

den bir model iziiseniz, aldnz haberleri doru yorumlamanz lazm. nk basit bir yanlla balattnz faaliyetler,
telafisi mmkn olmayan sonulara yol aabilir. Mesela Suri
ye'de bir grup insan iin eylem yapld. Bunu eer Suriye'nin
Trkiye'ye ynelik bir davran olarak alglarsanz, yanlabilir
siniz. nk birtakm kiiler Suriyeli kl na girip byle bir ey
yaparak sizi bu tr bir yanl deerlendirmeye mecbur braka
bilirler.
Bu nedenle, devletin ilgili birimleri btn deerlendirmele
rini yukardan aaya doru belli bir mantk erevesinde yap
makla mkelle ftir. Eer gelen birtakm haberler belli birodrod
konuda kyorsa, bunun "genel politika" iinde mmkn olup
olmadna bakmak gerekir. Eer ortada bir aykrlk varsa, o
zaman genel bir sorgulama yapma gerei belirir.
Haber deerlendirmesinde insanlarn ciddi engelleri vardr.
Bu engeller, nyarglar ve ideolojik yaplar iin geerlidir. Ge
nelde her insann ideolojik bir yaps vardr ve bu ideolojik er
evede yaplan deerlendirmelerde daima hata pay vardr.
Mesela Trkiye' nin souk sava dneminde Sovyetler Birlii 'ne
kar olan tavr nyarg ierir. Bize empoze edilen ey, Sovyetler
Birlii Bat 'ya saldracaktr. Demokrasi ve zgrlk dman
dr. ite bu bir nyargnn eseridir. Oysa yukardan aaya bir
analiz yapm olsaydk, Sovyetler Birlii 'nin Trkiye'nin Bat ile
ilikisini kesmek iin yardmlar yaptn grrdk. Ve yle bir
elikiyi yaamazdk: Sovyetler Birlii bir yandan Trkiye'nin
rejimini ykmak iin aba sarfediyor, fakat dier yandan ciddi

 41

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLARI

biimde ekonomik ibirlii ierisinde yardmlar yapyor. Bu bir

paradokstur. Bu sadece gazeteleri, kamuoyunu deil, devleti de

yanltt. Ve sonunda biz kolayca maniple edilen bir lke h ali

ne geldik. Yani aslnda T rkiye'nin bamszlndat ikayet
eden sol kanat, yapt eylemlerle Trkiye'yi Bat karsnda ba
ml bir hale getirdi.
Burada biz hep ayn eyi sylyoruz: insanlarn yapt ey
lemlere deil, eylemin douraca sonulara bakmal ve doru
analiz etmeliyiz. Bizde istihbaratn yapt en nemli yanllar
dan bir tanesi de, erhangi bir eylemle karlat zaman, ey
lemi yapanlarn iddia ve sylemine gre bu harekete anlam
vermeye kalkmasdr. Bu, son derece yanltr. slam savundu
unu syleyen bir adam pekala T rkiye'de lslam'a kar bir ha
reketin domasna neden olabilir. O zaman buna slamdr di
yemeyiz. Bu rneklerin en basitidir. iler her zaman byle ba
sit olmaz, ou kez bu ilikiler karmak boyuttadr. unu tek
rar ediyoruz ki, Trkiye'de istihbaratn en nemli hatalarndan
biri, sonular deil sylemleri ele almasdr.

istihbarat toplamak, veri elde etmek ok nemlidir ama bi

zim tarihsel hassasiyetlerimizden kaynaklanan bir alglama so
runu yaadmz aikardr. lstihbaratmzda felsefe sorunu
vardr. Biz genellikle istihbaratn yaptmz hedefleri kt ve
zararl olarak d nyo r u z. Yani kt ve zararl olan aratrlr.
..

.....

Oysa her eyden nce dnda neler olduunu anlamak, oii'=

dan sonra bunun kt olup olmadna karar vermek lazm.
.

Biz bir eyi nce kt olarak alglamz, ondan sonra bilgi toplamaya balamz. Mesela lslamc bir hareket nce kt ve za
rarl olarak alglanr, ondan sonra bu ktln iinde kimler
olduu aratrlr. Ve bu ktler toplanarak, ne yapmak istedik
leri sorgulanr. Oysa istihbarat yle yaplmaldr: Bir kurum,
bir oluum aratnlmaya balanr. ncelikle, onlarn ne yapt
n, hangi metodlar kullandn anlamak lazmdr. Mesela,

42

iSTHBARAT VE TERR OYUNLARI

darsyla, dnya zerindeki glerle alakal deildir. Bir tem

sil hareketidir. Bunu engellemeye hi gerek yoktur. nk ge
lime ancak ortaya yeni fikirlerin kmasyla mmkndr. Siz
var olann dnda herhangi b_ir eyi kabul etmiyorsanz, o za
man ilerleme ve gelime mmkn olmaz. Burada dikkat edil
mesi gereken, bu dncenin bir baka gcn operasyon arac
olup olmaddr. Eer kendi iradeleri dnda birileri etki et
mise, onu kesersiniz, inkiaf engellersiniz.
Trkiye'de niversitelerin bugn iine dt durumun
sebebi budur. niversite, yabanclarn bir hedefi haline gel
mitir ve bunlar orada rgtlenmitir. Bizim istihbaratmz bu
szma teebbslerini nlemk yerine, iki ey yapmtr: Kendi
si de rgtlenmitir veya onu hasm ilan etmitir. Bunlarn iki
si de yanltr. Eer o kendisini koruyacak dzeyde olsayd, za
ten istihbarat tekilatna gerek kalmazd. ou zaman vatan
da, ok iyi niyetlerle, lkesini severek birtakm dnceleri
benimser. Burada kendisinin bir art niyeti yoktur. Ama siz, "bu
bir zararl akmdr" derseniz, olmaz. Burada yapacanz ey,
dncelere dokunmamak, fakat onun bakalarnn tesir faali
yetine imkan verecek ortam yok etmektir. Burada ciddi bir
problemle kar karyayz ki o da udur: Trkiye'deki istihbarat
tekilatlarna haber alma ve deerlendirme grevleri verilmi
tir ancak blgesel anlamda faaliyet tespit edildii zaman bu
nun nasl neticelenecei belli deildir. Mcadele konusunda
grev zaten Trkiye'ye verilmemitir. Psikolojik sava propa
ganda gerektirir, Trkiye'de propagandann da nasl yapld
malOmdur(!) .
Burada unu sylemem gerekir: Darnn bir faaliyeti tespit
edildii zaman Trkiye'de yaplan ilk i bunlarn yelerini ya
kalamak, sulamak, mahkOm etmek, karga tulumba gtrmek
tir. Bundan daha yarl bir yol dnlemez. nk lkeye y
nelik bir faaliyet varsa, bu faaliyetin ierisinde bulunarak bunu

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

43

saptrmak, hatta bu faaliyeti lkeye yneltenlere kar evire

bilmek gerekir. B ir etnik grubu tahrik eden herhangi bir g
varsa, bunu da diyelim Amerika destekliyorsa, oturup bununla
savamaktansa, onlarn kulland bir faaliyeti onlara kar kul
lanmak gerekir. Bu daha kolaydr esas itibariyle, daha az mas
rafldr. Yani Trk istihbarat birimleri, her trl faaliyetin siyasi
hedeflerini onu kullanana kar yneltebilme zeka ve kabiliye
tini gsterebilmelidir.
Zaman zaman terrist sol gruplarn, doru zamanda eitli
fraksiyonlara ayrlarak baarsz klndna dair rnekler anla
tlr. Bu blnmeler tabii ki byk bir baardr. Ancak bunun
Trkiye tarafndan yaplp yaplmadndan emin deilim. Ben
Trkiye'de o eylemlerle mcadele ediyordum. Ama iin esas
udur: Bir hastalkla mcadele edilecei zaman vcuda o has
taln zayflatlm m ikroplar verilir. Bu hastalk yapmaz,
onun birtakm belirtilerini gsterir ama vcudu o hastala
kar baml klar. Trkiye'de bunlar paralatlmtr, yani za
yflatlm mikroplar gibi. Ve bunlarn yapt eylemler arla
doru giderek halkn reaksiyon gstermesi salanmtr. Yani
sol kanadn paralanm olmas onu ciddi bir tehlike olmaktan
karyordu. Hem de yaptklar ar eylemler halk nazarnda
onlara son derece olumsuz bir imaj yklenmesine sebep oldu.
Bylece hastala kar Trk halk onu reddetti. nk sol, hal
ka gven vermek yerine korku sald, -ilkokul ocuklarndan es
nafa kadar. Yani bir rgt kendinden beklenmeyecek biimde
halk rahatsz eden eler yapyor ise, bu bir a grevi ifa eder ve
ileri srlen iddialarn kaygs halkta yaylr. Bu metod, 1 980
ncesinde kullanlmtr.
Trk solu denilmesine ramen, Sovyet solu, Arnavutluk so
lu, Yugoslav solu, Bulgar solu, in solu gibi eitli fraksiyonlara
blnmesi aslnda bunu antipatik hale getiren unsurlardan bi
risiydi. Kendi' aralarnda bir uyum salayamyorlard. Politika-

44

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLARI

lan farkllayordu, birinin yaptn br bozuyordu. llgintir

ki, bir Arnavutluk solunun yaratlaca ve bunun da Trkiye'yi

kontrol edecei zannediliyordu. Buna devletin eitli birimleri
de inanyordu. Bunun dnda bir sr eylemci grup vard.
Bunlar eskilerinden farkl, birbirleriyle atan gruplard.

STHBARAT VE TERR OYUNLAR!

45

Souk Sava Dneminde isti hbarat Al g lamalar

S ouk Sava dneminde zaten model ok belliydi. O tarih

te btn alglamalarmz NATO 'nun taysiyesi zerine yaptk.
Mesela onlar s_o l harekete ve komnist rejime dair bize ne di
yorlarsa olduu gibi kabul ediyorduk. Ama o gnlerde Trki
ye'de sol kesimin arkasnda basn vardr. Burada bir eye dikkat
ekmek lazm. Bir lkeye ynelik tehdit ok ynl ise yalnzca
ideolojik olarak deil ekonomik olarak da faaliyet yrtlr.
Eer Trkiye'de bir darbe tasarlanacaksa bunun ekonomik y
nnn olmas da lazm, nk halkn iktidara ynelik tavrnn
en nemlisi ekonomik skntlardr.
1 980'den nce Trkiye'de devlete hakim olan dnce, sol
bir iktidarn kurulaca ve bunun Trkiye'yi Rusya'ya gtre
cei biimindeydi. Ama Trkiye'de ok ciddi skntlar vard.
Mesela margarin ve petrol ithalat yaplamyordu ve fuel-oil ile
stlan evler aylarca souk kald. Mesela devrime yardmc ol
mak iin sigara fabrikalarnda grev yapyorlard. Makinalar k
ryorlard. Sonu olarak bu ciddi oranda rahatszlk meydana
getirdi. Trkiye petrol ithal etmek iin ok kk paralar talep

46

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLARI

ediyordu. Bunlann birka milyon dolar civar olduunu duyu

yorduk. iflasn penesine dmekte olan Trkiye'yi 3-5 milyon
dolar vererek kurtarmay Batl hibir lke dnmyordu;
IMF ve Amerika dahil.
Komnizmle, Rusya ile m cadele faslndan NATO da vere
bilirdi. Her yerden verebilirlerdi. Hatta bir komnizm dman
i adam, cebinden bile verebilirdi. Hibirisi olmad. Bundan
unu anlyorduk ki, Bat bu darbenin olmasn istiyordu. Bu
nun dnda almalarn ekonomik ekline baktmzda sol
bir intiba uyandrmyordu. Mcadele burjuvaziye ynelik bir
politika gibiydi. Aslnda snfsal olarak kendileriyle ayn saftaki
glerle mcadele ediyorlard. Bu, sol hareketin temel mant
na aykndr. nk ayn snftan, ikisi de ii. Btn bunlar
dan sonra unu syleyebiliriz: Bir olay doru tehis edebilmek
iin. ncelikle bu ileri iyi bilmek lazm. Kulaktan dolma bilgi
lerle olmaz.

iSTiHBARAT VE

TERR OYUNLAR!

47

istihbarat Pol itikas Belirlemede Temel Unsurlar

B ir rnekle balamak gerekirse, Amerika Birleik Devletle

ri'nde nce devlet dze:rtnde eoliti kalar belirlenr. Bu politika

lar ierisinde haber alma ve rtl operasyonlar yapma grevi

CIA'ya verilir.
Aslnda bir lkeye ynelik operasyonlar da politik ieriklidir
bin
u bir tek CIA'nn yapmas mOmkOn deildir JA bir yan
ve
dan lkede karklklar kartr, bir yandan parasal tedbirler
yoluyla ekonomik krizler yaratr veya birtakm siyasi manevra
lar yapabiliJ.

1 980 ncesinde Trkiye'de ciddi ktlklar vard. Petrol ithala

t mmkn olmuyordu, margarin bulunmuyordu, sigara fabri
kalar almyordu ve Trkiye'nin ok kk bir meblaa -o
zamanki rakamlarla 300 milyon $'a- ihtiyac vard. Ama Bat
ban,kalarndan bu krediyi bulamad. D grne b aktnzda
aykr bir durum szkonusuydu. Yani bir lke sizin blokunuz
dan ayrlyor ve komnist bir bloa gidiyordu. Hzl gelien bir
ayaklanma sreci szkonusu ve bunu kolaylatran ekonomik
zorluklar var. Batnn yapaca ey, ekonomik zorluklar orta
dan kaldrarak halkn memnuniyetsizliini yok etmekti.

48

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLARI

O zaman bu yaplmad ama bugn 40 milyar $'a yakn bir

scak para Trkiye'ye kolayca geliyor. Yani ok kk bir meb
la bile bulamyorsunuz o dnemde. Bunun dnda,

tarihte

sol dncenin hakim olduu sendikalar srekli olarak grev ya

pyordu. Bunlardan biri de Tekel greviydi. Sigara bulunamyor
du. Margarin bulunamyordu. Yokluklar, insanlarn ok ihtiya
duyduu eyleri bulamamas, halkn memnuniyetsizliini st
dzeye karyordu. Yani o gnlerde insanlar televizyon bula
masa, araba bulamasa bunun bir anlam olmayabilirdi. Ama
bir tiryakinin sigara bulamamas kendisini ciddi anlamda bir
infiale gtrr. Bu ince ayrntlar bile hesaplanyordu.
Buradan unu sylemek istiyoruz: Eer bir modeliniz yoksa,
deerlendirme yapmak mmkn olmaz. Siyasi analiz yapmaz
sanz, sonuca varamazsnz. Byle bir operasyonun mantk ge
rei Sovyetler Birlii tarafndan yaplmamas gerekir. nk
bunu yapmas temel politikalaryla elimektedir. Onlarn Tr
kiye zerindeki politikalar esas itibariyle Trkiye'nin ekono
mik balantlarn kesmek suretiyle onu en azndan balang
ta bamsz karar verebilecek bir duruma getirmektir. Daha
sonra bu bamsz kararn kendi lehine olmasn salayacak
tedbirler uygulayabilirler.
Bu analiz yaplmad iin eylemlerin Sovyetler Birlii kay
nakl olduu kolayca kabul edildi. nk Trkiye'deki gvenlik
gleri deerlendirme yaparken sadece olayn grnen rengi
ne bakyorlard. Siyasi hedefleriyle hibir zaman ilgilenmiyor
lar, bu siyasi hedeflerle grnen re_ngin uygun olup olmadn
aratrmyorlar.
Dier rneklere dnersek. . . Mesela Birleik Devletler'de ka

rar alma mekanizmas politikac lar tarafndan belirleniyor. n

giltere hakeza istihbarat asndan baarl bir lkedir. Ruslar ve
Almanlar da yle. Ama ortalkta pek grnmyorlar. Genellikle

CIA

ve

Mossad'dan bahsedilir.

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLARI

49

lngiltere'de de ayn ekilde, YB:ni istihbarat devlet politikala

rnn bir aracdr. Devlet onun istikametini ve hedeflerini belir
ler ve hedeflerine uygun .r_aplar oluturur. lngiltere'de devlet
Birmingham Saray deildir elbette. Birmingham Saray bir
semboldr. Esas olan brokrasi ve siyasetilerdir. Onlann st
dzey temsilcileri de tpk Enderun'daki gibi devletin ierisinde
yetitirilerek ayrlr. Sokaktan bir insann orada siyasette
nemli bir makama gelmesi mmkn deildir. Batl btn y
neticiler belli bir devlet dzeni ierisinden yetimek suretiyle
gelirler. Burada Batl sistem bir btn halinde olunca herhan
gi bir yerdeki aksaklk farkedilebiliyor. Bir dili dzeni gibi, sis
temin uyumlu almasna engel olan dililer iin abucak ted
bir alnabiliyor.
Bir rnek vermek gerekirse: 1 960 'larda Rus gizli servisinden
ngiliz istihbaratna ciddi bir szma oldu. O olayda, drt st d
zey ngiliz istihbaratsnn Ruslar tarafndan angaje edildii
renildi. Bunlardan ikisi Rusya'ya kat. Sovyet istihbarat da
tesbit edildiklerini rendi. nc kii sarayn sanat dan
manyd. Bu danmandan pheleniliyordu ama ellerinde hi
b ir delil yoktu. ok yetenekli bir adam bu sanat danman. n
giliz istihbarat oturdu, bu adamla pazarlk yapt. Sen bize ba
ndan geenleri anlat, biz de seni sulu ilan etmeyeceiz. O
anlatt, onlar da onu sulamadlar. iin ilgin yan, drdnc
bir kiiden haberdarlard ama bunun kim olduunu bilmiyor
lard. Sonunda, Ingiltere'de bir kitap yazdrld. Kitapta, ngiliz
istihbarat servisinin bandaki ismin, drdnc Sovyet casusu
olduu sylendi. Bu kitap lngiltere'de yaynlanmad. Adam git
ti Avusturya'da yaynlad. Oradaki devlet mekanizmas o kadar
ok ynl ki, bir istihbarat servisinin en nemli makamlarna
kadar nfuz edildii halde devlet bundan ok fazla etkilenmi
yor. Ayrca bunu da tedavi edebilecek aralara sahipler.
Fransz istihbarat servisi modern istihbarat servisleri iinde

50

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLARI

saylamaz. nk onlarn da anlaylar epeyce geridir. Biraz

bizi andran, biz biraz daha mtekamilimiz gibi alglayabili
riz onlar. Gerekte ok etkili deillerdir. Mesela onlarn Uzak
dou'da, Filipinler'de bir operasyonlar vardr. Bir gemiyi batr
dlar ama bunu kendi servis elemanlar vastasyla yaptlar ve
ksa srede bu ortaya kt. Kt bir operasyondu. Dolaysyla,
Fransz istihbaratnn dnya apnda etkili bir rgt olduunu
syleyemeyiz.
Oysa byk istihbarat servisleri hibir zaman operas_onlar kendi elemanlarna pptrmazlar. Gerek lke iinde gerekse

d nya leinde yaplacak operasyonlar iin istihbarat servis1

lerinin elinde eitli enstrmanlar vardr ve bunlar kullanlr.

Terr rgtleri, marjinal gruplar, eitli mafyalar gibi . . . Ancak
bunu baarabilmek iin de elinizde ciddi bir veri taban olma
s gerekir. Kimin kiminle ne alp veremedii var, hangi i kime
yaptrlr? Hangi sonular elde edilir? Bunlar hep zeka oyunla
ryla idare edilir.
Alman istihbaratnn bir zellii var. ikinci Dnya Sava
'nda yenildikten sonra Alman istihbarat tamamen yabanc
glerin elindeydi. Hatta Amerikallar tarafndan kontrol edili
yordu. Onun da ilgin bir hikayesi vardr. il. Dnya Sava' nn
sonlarnda, Alman istihbaratnn ba Amiral Kanaris Amerika
llarla temasa geti. yle bir pazarlk yapld: Amiral Kanaris
diyordu ki; "Bizim yenileceimiz anlald.Berlin'e de ilk defa
Ruslarn gelecei sylenebilir. Bylesi bir durumda Alman is
tihbarat tamamen Ruslarn kontrol altna girecek. Oysa biz
bunu istemiyoruz. Alman istihbaratn size teslim edelim! "
Alman istihbarat ile Amerikan istihbarat oturup bu pazarl
yaptlar. "Bunu Hitler rendi ve Kanaris'i idam ettirdi. ,.\;l cak
0

bu grmeler devam etti. Daha sonra general Gerhen ayn e

y; yapt.-Yani dedi ki, "btn bu istihbarat size teslim edelim."

iSTHBARAT VE TERR O Y UNLAR!

51

Byle bir durumda Alman istihbarat teslim edilmeseydi ne

olurdu sorusunu sormak lazm. Btn evraklar imha edilse bi
le gizli kalr myd? Hayr kalmazd. nk herkes istihbarat
arayacaktr. Mutlaka bir yerden birtakm insanlar bulunur, bu
nun iine szdrd. Ama dikkat edin, il. Dnya Sava sonrasn
da ne Alman istihbaratyla ilgili bir yaz kt, ne de bir kii Al
man istihbarats olarak idam edildi.
Mesela u soruyu soralm: Tm dnya ile savaan Almanya,
Trkiye'de hi istihbarat istihdam etmedi mi? Ettiyse bunlar
nerede? Hibir istihbaratnn ad kmad Alman istihbaratn
da alyor diye. nk sava esnasnda bunun pazarl yapl
d ve Alman istihbarat tamamen Amerikallarn kontrolne
geti. Ve ilgintir, Amerikan istihbaratnn byg'jjnlere gelen ba
arsnn altnda, kendi bana bir ekol olan, ok iyi yetimi ve

deneyimli Alman istihbaratlar varqr.

Burada bir problem var o da u: Amerikan kampndaki bir

istihbarat servisi phesiz Amerika'nn hedeflerine ve politika
larna uygun olarak hareket edecektir. Siz Almanya olsanz ne
yapardnz? Bu konuda herhangi bir bilgiye sahip deiliz. Ben
sadece bir deerlendirme yapyorum. Bence Almanlar Ameri
kan istihbarat servisinin iinde kendilerine ait bir istihbarat
servisi oluturdular. Hcre gibi bir istihbarat servisi. Servis
iinde servis yani. Amerika hereyi biliyordu ama anlama ge
rei bu i byle yrd ve savatan sonra Almanlar istihbarat
anlamnda pek fazla kayp vermeden yollarna devam ettiler.
Tekrar ediyorum, bu bir deerlendirmedir, herhangi bir ya
zl bilgiye dayanmyor. Olsa olsa diyorum, yle sylenebilir:
Almanlar bu tr ilerde millet olarak tecrbeliler; btn dnya
ile savam ve btn dnyaya ynelik istihbarat yapmlardr.
Global bir oyuncu olarak istihbarat oyunlar yapabilirler.
Bunlarn yansra, byk istihbarat servisi olarak, tarihi

52

iSTiH BARAT VE TEROR OYUN!ARI

olan, kendi zg metodlar ve gelenei olan Rus istihbarat ser

visini (KGB) zikredebiliriz. Hatta ne derece doru olduunu bi
lemem ama, birtakm dedikodular var. Lenin, ihtilali Alman
desteiyle salyor ve bir Komnist Partisi teekkl ediyor. Sta
lin bu ihtilali Ruslatran adamdr ve kendisinin Rus Gizli Ser
visi'ne mensup olduu sylenir. Lenin'le de aras hibir zaman
iyi deildi ve hatta karsna da ok kt muamele ettii belirti
lir. Ama hibir zaman onun (Lenin'in) heykelini indirmemi
lerdir oradan, onun arkasna snmtr. l bir adamn sem
bol olmasnn hibir zarar yoktur bir ulus iin. Stalin, yabanc
larn Ruslar savan dna itmek istedikleri iin destekledikle
ri bu ihtilali -ki bunu baardlar- Ruslatrmtr. Bunu Rus giz
li servisinin baard da sylenir.
Rus Gizli Servisi' nin dnya leinde nemli bir rol vardr.
Fakat asl nemli rol bence, Sovyetler Birlii'nin dalmas s
recinde grlmtr. SSCB' nin dalmas aslnda Soyye tler'in
stratejik bir karardr ve kendi karardr.
Rusya'da Poltbro olarak adlandrlan Komnist Parti st
dzey yneticilerinin dahil olduu siyasi bir karar mercii var.
Rusya'da gizli servis orann gerek hakimi konumunda grn
yor. nk Rusya'ya hakim olan Komnist Partisi'ni bile tasfi
ye edebilecek gce sahiptir. Komnist Parti ierisinde tabii te
mas ettii kimseler olabilir. Daha ak bir ifadeyle, Rusya, ko
mnizmi -herkesin zannettiinin aksine- bir ideoloj i olarak so
nuna kadar savunmaya kendisini mecbur hissetmemitir.
Onun amac Rusya'y savunmaktr.
SSCB daldktan sonra yaptm ilk analizin bal uydu:
"le deil da dnk." Burada yle sylyordum: SSCB, mev
cut uluslararas dzenin kendi aleyhine altn grmektedir.
Yani ABD lkelerin yneticilerini yanna ekmek baarsn
gsteriyor, -ki bunlar belli bir zmreyi ve snf temsil etmekte
dirler- komnizmi kendilerine ynelik bir tehdit olarak algl-

iST HBARAT

VE

TERR OYUNLAR!

53

yorlar. ikincisi, btn dnyada bir Kzlordu korkusu var ve K

zlordu'nun kendi topraklarnn igal edecei ynnde halklar
da byk bir kayg var. Bu nedenle kurt korkusuyla birbirine
sokulan koyunlar gibi Batdaki lkeler yanyana geliyorlar. Rus
ya, bu konumda zarar edecek durumdadr, nk ABD tm
dnyann kaynaklarn kontrol ediyor, onun mttefikleri ken
disine kaynak aktyor, ters bir mekanizm var. Bir smrden

ziyade bu Rus ekonomisine negatif etki yapyor. Bunun uzu_

vadede devam edemeyeceini gryor Rusya. ABD srekli ser
mayesini artrrken, Rusya kan kaybeder hale geliyor, ekono
mik olarak kendisini- kuatlm hissediyor. Ortadou'daki pet
rol blgelerine yapt huru hareketi de baarszla urad.
Bunda Trkiye'nin ok nemli bir rol olduunu dn
yorum. Eer 1 980 darbesi olmasayd, bana gre, SSCB'nin d
lmasna gerek kalmayacakt. Rusya bunu grnce yle d
nd: Dnya zerindeki bu korkuyu kaldrrsam, karmdaki
blok dalacaktr. Doru tesbit, Sonra unu yapt: Komnizm
yok! dedi. ikinci olarak da, Kzlordu yok! dedi. tk aamada or
ta menzilli fzeleri imha etti. Orta menzilli fzeler Avrupa'ya ve
evresine ynelikti. Uzun menzilli fzeleri muhafaza etti. By-

-==

lece Avrupa'daki hem ideolojik hem de askeri korku otadan kaj_-

drld. Ve bu suretle ABD'nin etrafndaki bloklamay zd.

Mesela bazlar diyor ki, Rusya Dou Bloku lkeleri kaybet
ti, Amerika da Avrupa'y kaybetti. imdi hangisinin kayb daha
byk diye sorabilirsiniz. Bugn btn atma Bat Bloku ie
risinde cereyan ediyor ve Rusya kendisini bir kenara ekti. im
di herkes diyor ki, "Rusya diye bir g yok". Zaten Rusya'nn da
istedii buydu. Rusya bu durumda Bat bloku iinde byk a
tmalarn kacan ve Anerika'nn dnyadan salad kay
naklarla g kazanmasnn gnn birinde aleyhine dneceini
hesaplamt (ngrmt) . yle diyebiliriz: ABD dnyann
en borlu lkesidir, srekli d kaynak ihtiyac vardr ve bu d

54

iSTiHBARAT \'E TERR OYUNLARI

kaynak dnyann dier lkelerinden buraya aktarlmaktadr.

Bu srecin geri dn de yoktur. Ancak genel bir k ile bu
sorun zlebilir. Zannediyorum byle bir hesaplan da vardr.

lsnll Gizli Servisi: Mossad

lsrail'de Mossad'n nemli bir rol vardr ve Mossad da dev
letin kontrolndedir, kendi bana bir politika yrtemez. Ken

di ap ile mukayese edildiinde, ok etkili bir servistir ama

herkesin zannettii gibi, dnya zerindeki dengeleri deitire
bilecek bir rol olduunu dnmyorum.

-----

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLU!

55

Souk Savaf Srecindeki Tehdit Algllamalara ve

Global Gvenlik Anla.y

S ouk Sava dnemi dahil, dnyadaki dengeleri belirleyen

iki byk g vardr. Biri Rusya, dieri ABD. Dier lkelerin ro
l ikinci derecededir. Hele kk lkelerin hibir rol yoktur.
Aslnda Souk Sava dneminde birbirlerine kar gibi du
ran

devletlerin konumlarn da doru anlamak lazmdr. Her

eyden nce, "bu ittifak sistemi ne anlama geliyor?". Bunu alg

lamak iin en iyisi, Bat Blokunu, NATO'yu deerlendirmek iin
Dou Bloku'ndan bir adama soracaksn. O yle syler: Ameri
ka ve peykleri. Dier tarafa sorduunuzda da alacanz cevap:
Rusya ve peykleri'dir. Her ikisi de dorudur. Ama kardan bak
tnzda. Yani aslnda bir ittifak sistemi yoktur, bu bir egemen
lik modelidir. Yani biri Amerikan egemenliidir, br de Rus
egemenlii. Bu iki g arasnda ciddi bir atma olduu iddi
asna da katlmyorum. Yani bu iki lke hibir zaman birbirle
riyle savamay dnmemilerdir.

56

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLARI

Benim, elde ettiim ipularna g re e d i tld i i m i ntib a u du r

ki; h er iki taraf da srpriz bir saldn korkusunu. kaldrmak iin
dier taraf bilgilendi rm i ti r. Yani SSCB yeni bir silah yapt ve
ya silah si stem i nde radikal bir d ei ikli k yaptnda A me ri ka' y ,

ABD de ayn ekilde Rusya'y haberdar etmitir. nk eer

byle bir phesi, kar tarafn srpriz bir silah gelitirecei en
di esi olur ise, kendisi bunu engellemek iin harekete geer ve
istenmeyen bir sava ortaya kar ikisi arasnda byle bir uz
.

lama vardr. Rekab et i dier alanlarda yapmlardr. Bu reka

bet, SSCB 'deki deiim e kadar devam etmi tir

B u d ehet denge s i ile i ki si de kendi nfuz blgesi al.t nda

"

"

ki lkeleri kontrol etmeyi baarmlardr. Ama Sovyetler Birlii

bun u n kendi aleyhine deitiini grnce bu dzeni bozdu,
yani oyunu bozdu. Dedi ki, bu uzlama bitmi tir ve ben denge
nin dna kyoru m Bu, tek tarafl bi r karardr. O bakmdan,
.

Souk Sava dneminde mesela bizim gibi lkelerin oturup

"

Sovyet ler B irlii bize yl e saldracak, bizi byle ele geirecek"

ekli ndeki iddialar doru deildir. iki taraf arasnda zmni bi r

uzlam a vard. Hibirisi dier blokun lkelerini b ata n kar

mayacaktr. l erde n kaynaklanan birtakm hareketler olduun
da da bu bastnlmtr. Mesela Sovyetler Birlii gitmi Macaris
tan' ve

ekoslovakya'y yerle bir etmitir.

Bunun yerine yle bir sistem kullanlmtr: Madem ki Sov

yetler Birlii komnizmi temsil ediyor, biz onun komnistlii

ile mcadele etm eyiz Ama ierdeki mekanizmalar komniz
mi devam ettirerek ele geirebiliriz: Mesela Romanya an de
.

recede komnist bilinmesine ramen Rusya'ya kar son dere

ce m esafeliyd i .
Bir soruyu herkes kendine sormaldr: Mesela Trkiye'ye
1 980 ncesinde silahlar hep Bulgaristan zerinden gelmitir.
Bunlarn h e psi de Batl -Belika- menelidir. yle bir iki tane

STiHBARAT VE TERR OYUNLARI

57

deil, kitle halinde silahlar gelmitir ve bu silahlar seri numara

larndan bilinebilir. Sorsanz Belika hkmetine, "u seri
no'dan u seri no'ya kadar olan silahlan nereye verdiniz?" Deil
mi? Bunlar hep Bulgaristan zerinden geldi. Amerikan sigara
lar da hep Bulgaristan zerinden geldi. Jivkov iyi b i r komnist
ti ama Amerikallarla ibirlii yapyordu. Tabi bu benim deer
lendirmemdir. Verilere b akyorum, btn yeralt rgtleri Bul
garistan zerinden gidiyor, Bat meneli btn kaaklk faali
yetleri Bulgaristan zerinden yaplyor. Ama Bulgaristan ko
mnist olduu iin bize onu Sovyet Bloku'nun bir paras ola
rak gryoruz.
Amerika bu ekilde -mesela Polonya rneinde olduu gibi
Dou Bloku lkelerinde btn ke balarn tutmu ama re
jimleriyle hibir biimde ihtilafa dmemitir. i te SSCB'yi de
iime zorlayan sebeplerden bir tanesi de budur. Grnte
kendi blokundan ama esas itibariyle Anerika'nn kontrolne
girmi birtakm lkeler mevcuttu. Bunlarn hepsi terketti, der
hal. Jivkov'u da devirdi, Sovyetler devirdi. Ruslarn da tabi bu
lkelerde elleri kollan vard. Hem ihanetlerinin bedelini det
tiler, hem de oradaki yapy bozdular. Bunlarn hangi grnm
altnda olduunu bilmiyorum akas; sac, solcu, milliyeti
olabilir. nk artk kimse ideolojilerle kategorize edilmiyor.

58

iSTiHBARAT

VE

TERR OYUNIARI

Askeri istihbarat - Sivil istihbarat

istihbarat esas itibariyle tek bir amaca ynelik olarak yap

lr. Kuruluunu tamamlam, gelenei olan lkelerde devlet
tektir ve istihbarat tek bir kaynakta toplanr. istihbarat, devle
tin politikalarm ve kararlarn uygulayacak bir organdr, bal
bana karar verici deildir.

,!!er devlet kendi ihtiyalarna gre bir istihbarat servisi ku

rar. Mesela Amerika Birls;ik Devletleri'nde istihbaratn eo
nemli ksm, psikolojik istihbarat ve kitleleri ynlendirmek
amacyla alr, yani toplum mhendislii yapar. lke iinde
ki olaylarla ilgili takibi ise polisiye vakalar trndendir. Bu ile
re bakacak birka servis vardr. Oysa Trkiye'de bu byle deil- .
dir. Trkiye, ihtivac olsa bile byle bir istihbarat yapmamak
tadr, zellikle lke dsnda.

Artk askeri istihbarat byk lde nemini kaybetmitir.

nk askeri istihbarat gemite askeri harekitlara veya aske
ri hazrlklara ynelik olarak yaplyordu. Ama imdi bu kabil
istihbaratlar daha ziyade teknik olarak elde ediliyor. O bakm
dan insana dayanan gl bir haber alma am kurmaya gerek

STHBARAT VE TERR OYUNLAR!

59

kalmyor. Askeri istihbarat deil ama, lke iinde askeri gle

devletin dier kurumlan arasnda zaman zaman atmalar ya
anabilir. Bu istihbarat erevesinde deil, temel politikalar
dzeyindedir.
Mesela bugnlerde gazetelerde okuduumuza gre, Trkiye
ile Amerika arasnda "askerden askere iletiim" tabiri geiyor.
Bu demektir ki, silahl kuwetlerin de kendine zg bir politika
s vardr, dnya gr vardr ve kendi aralarnda bir dayan
ma iinde olabilirler. Trkiye'de zellikle bunu pekok alanda
yayoruz. Mesela Meclis Susurluk Aratrma Komisyonu'nda
"birileri bunun stn rtt" diyorlar. Bunu rten kim?!.
istihbarat servisleri, eskiden yapmadklar eyleri veya ok
daha az yaptklar eyleri imdi fazlasyla yapyorlar. Yani bilgi
almak yerine, alnan bilgilerden sonra uygulanacak operasyon
larda kullanlmak zere her lkede yerleiyorlar. Dolaysyla,
zellikle Trkiye'de ismini haber almaktan alan istihbarat kav
ram tamamen ekil deitirdi ve ABD'de daha ziyade operas
yonel bir kimlik kazand.

istihbarat ttfkilatlar her zaman saygn insanlarla m altr?

istihbaratn saygn insanlarla almad iddias tamamy
la yanltr. Btn istihbarat tekilatlar direkt olarak her zaman
saygn insanlarla alrl!r Eer sargn olmayan kimselerle te
maslan gerekiyorsa mutlaka bir arac kullanrlar. Yani bir terr
eylem yaplacaksa dorudan doruya istihbarat tekilatnn
elemanlanyla bunu yapmazlar. Araya bir :gt kurar ve dief:

Teriyle bu rgt vastasyla temasta bulunurlar. Bu ilk defa bi

"i'im lkemizde grlmtr. Yani bir istihbarat tekilat saygn

olmayan, su ilemi eitli kiilerle dorudan temas krmur..
lar ve birok problem karmlardr.

60

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

Yani bunlardar birisi Abdullah atl'yd. Bir sr insann ka

tili olarak aranyordu ve devlet onu himaye etmek zorunda kal
d, pasaport verdi falan filan. Bu son derece yanltr. Oysa Ba-

tdaki istihbarat tekilatlar mesela bir sac bir solcu, bir faist
liir komnist rgte szarlar, onu kullanrlar. Sacy solcuy_a,
komnisti faiste ldrtrler, ldren adamlar da kendi dava
sna hizmet ettiine inanrlar. Bu i ler byle yrr. Kullandkla

r adamlar bunun farkna bile varmazlar ve istihbarat tekilat

na altklarn da bilmezler.

STHBARAT

VE

TEROR OYUNLARI

61

rtl Operasyonlar

T rkiye'de rtl operasyonlarn hukuk d eylemler oldu

una hatta byle olmas gerektiine dair yaygn bir kan vardr.
Terr eylemlerine kar devlet adna grev yapan yetkili kiiler
bile' kar taraf kuralsz savayordu, onlara kar biz de hukuk
dna kmak zorundaydk' demilerdi.
Bu mantk temelinden yanltr. Kar taraf denilenlerin hu
kuk iinde kalmalar mmkn mdr? Siz hi kanuni bir isyan,
cinayet, hrszlk grdnz m? Olay zaten hukuku ihlal eden
lerle bunu koruyanlar arasnda cereyan eder. Her isyan hukuk
ddr ve devlet bunu kurallara uyarak bastrmak zorundadr.
Kald ki hukuk iinde kalmak mcadelenin eksik yaplmasna
sebep olmaz. Eer bu dnce tarz kabul edilirse mcadele
devletle kanunu ineyenler arasnda olmaz, iki etenin birbi
riyle savana dnr.
Bu, demokrasinin bir eksiklii olarak da grlemez. Her tr
l diktatrlkte de devlet kurallara uymak zorundadr. Aradaki
fark kuraln konu biimindedir. Diktatrlk kuralszlk anla
mna gelmez.

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

Son zamanlarda evlet grevlilerinin bir eylemi ger ekleti

rirken kurallar deil, kendi yorumlarna gre, lkenin karla
rn korumay rehber edindiklerini gryoruz. Olke karlar
herkese gre deien bir kavramdr ve bu dnce devletin fa
aliyetlerini son derece deiken, kiilerin yorumlarna ak ha
le getirir.
Bir baka yanl da emrin devletin st kademelerinden aln
d ve bu nedenle meru saylmas gerektii biimindedir. Hi
bir makam ve kurum kanun d bir ilemin yaplmasna emir
veremez ve buna babakan da MGK da dahildir.

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

63

Devleti Kim Kurtaracak?

As l nemli gereke yle ifade edilmektedir: 'Devlet elden

gidiyordu, biz kanunu mu koruyacaz yoksa lkemizi mi? Ka
nunlar inedik ama lkeyi yok olmaktan kurtardk' Bu, .st
kapal olarak, bir lkenin kurallara uyarak varln srdreme
yecei arlamn tar. Oysa her lkenin kanunlar lkenin sa
vunmas iin gereken her eyin yaplmasna imkan verecek bi
imde dilzerlenmitir ve devlet grevlilerinin yetkileri, onunla
savaanlarn imkanlarndan her zaman daha fazladr.
Aslnda itiraz mcadele iin salanan imkanlarn yetersizli
ine deildir. Birileri uygulanan devlet politikalarndan mem
nun deildir ve kendi amalarn gerekletirmek istemektedir.
Grnte devletin amacn gerekletirmek iin daha fazla
inisiy&tif almak isterler ama deien ey metotlar deil politi
kalar olur.
Bir lkede isyan kmas, i ve d odakl ykc faaliyetler ya
plmas beklenmedik bir eyler deildir. Zaten istihbarat teki
latlar, gvenlik gleri burlar engellemek iin vardr. Grevle-

64

iSTHBARAT VE TERR OYUNLAR!

rini yaparken uyacaklar kurallar bu g vin en iyi ekilde ya

plmasn salayacak biimde oluturulmutur. Bunlar yetersiz
kalrsa deitirmek her zaman mmkndr. Daha ak bir ifa
de ile kurallar grevi engellemek iin deil daha iyi yaplmas
iin konur. Kurallar ineyerek baarya ulamaya almak bir
elikidir.

Devlet kural demektir

Bir devletin kendisine ynelik ykc faaliyetlere kar rtl

operasyonlar yapmas doaldr ama rtl operasyonlarn ka
nun d eylemler olarak alglanmas yanltr. rtl operas
yonlarn zellii gizli olulardr kanuna aykr olular deil.
Birilerinin u soruyu soracan biliyorum: 'Yani biz devlete b
yk zararlar veren birine kar suikast dzenleyemeyecek mi
yiz? Devlet politikalarna kar gelen birini kamuoyunda itibar
sz hale getiremeyecek miyiz?
Bu sorulara vereceim cevap kesin bir 'hayr' olacaktr. Ka
nuna uygun kar faaliyetlerde bulunabilirsiniz ama hukuk d
bir eylem yapamazsnz. Bu tavr sadece demokrasi, insan
haklar gibi soyut bir takm hedeflerin gereklemesi iin deil
devlet olmak iin gereklidir.
Dier lkelerin yapt bir takm eylemleri rnek gsterip
'Onlar yapyor, biz neden yapmayalm. Onlarn lkesini savun
mas meru saylyorken bizimki neden gayri meru olsun' di
yeceklerini biliyorum. Ama dikkat edin onlar btn bunlar l
keleri dnda yapyorlar. Siyasi sonularna katlanabilirseniz
siz de yapn ama ayn eyleri lke iinde denemeyin.
lkenin mafya rgtleriyle ibirlii iinde savunulaca bi
imindeki diziler, yaynlar Trkiye'ye ynelik bir rtl faali
yettir ve devleti devre dna karmak amacna yneliktir.

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

65

Derin Devlet

O n yl kadar nce, bir televizyon programnda, Trkiye'de

bir derin devletin olmadndan ikayet etmitim. Yanlmyor
sam bu kavram o gnden beri sylenir oldu. Aslnda lke yne
timinin, sanldnn aksine, halkn tercihlerine braklmad
n, bunun demokrasiye inanszln ifadesi olmaktan ok bir
gerei dile getirmek olduunu dnyordum. Kamuoyu ko
layca ynlendirilebiliyor ve bir lkenin iradesi, toplum mhen- '
dislii ile belirlenebiliyordu. lkeyi yneten ve kurumsal yap
s olmayan bir g odann kendi halkn ynlendirmesi ge
rektiini ve bu yapnn niteliinin her lkede farkl olabilecei
ni dnyordum ABD, zel teebbsn egemen olduu bir
toplum olarak, bu g tarafndan ynlendirilirken Rusya'nn
gizli servis odakl politikalarla ynetildiini sylyordum. Pu
tin bu syleiden ok sonra iktidara geldi ve adeta bizim gz
lemlerimizi dorulad. Rusya uluslar aras sermayenin ege
menliine son vererek kendi derin devletinin ynetimine girdi.

66

STHHARAT n; TER()R OYL'NLARI

Bana gre ABD'de nce uygulanacak pol itikalar belirleniyor

sonra yn etim ekilleniyo rdu. Oysa genel dnce bunun tersi
idi ve sei lenleri n yeni politikay saptadn a inanlyordu. Hal
kn nceden belirlenen b i r fig r ve partiyi iktidara getirmesi
medya ve propaganda arac lyla salan yordu. Bu l kelerde
herhangi b i r yab a n c gcn kamuoyu oluturmas mmkn
olmad iin istenen yn etim in getirilmesinin nnde bir en
gel b u l u n muyordu. Oysa dah a k k lkelerde sermaye n i n d
arya ba ml l ve m edyann da bunlarn kontrol nde olma
s, bu lkelerin ynetim inin belirlenmesini da ak h ale geti
riyordu.
Rusya bu ko nuda da bir rnek oluturuyo rdu . Putin iktida
ra geldikten sonra hem uluslar aras balants olanlarn eko

n o mik gcn elinden al yor hem de b unlarn kon t rol ettii

m edyay rle gei riyo rd u . Kald ki Rusya'daki rej im deiiklii ve

ko m i i n iznin tasfiyesi ancak derin devletin bir tercihi olarak

a k lana b i lird i Ne bir sava yaanm t ne de bir i isyan sz

.

konusuydu. i ktidard aki g adeta intihar etm i, kontrol ettii

lkel eri kendi iradesiyle terk etmi, kendisiyle zdeleen b i r
ideolojiden vazgemi ti . Olay h a s m olmayan bir yen ilgiyi an
d ryord u.
Trkiye'de bu kavrama gerek anlamnn dnda bir mana
yklendi ve derin devlet bir yeralt rgtne indirgendi. lke

s i n i sevd ii zellikle vurgulanan bir takm kiiler, ou zaman

kanun d yollarla, bir takm eylemler yapyordu. Derin devlet
ktlere kar savaan iyiler olarak kamuoyuna sunuldu. Be
nim kastettiim derin devlet bir eylem rgt deil uzun d
nemli politikalan oluturan ve ynetimi ynlendiren bir gt.
Bunlar n var olan ynetimin dnda ve kendi tercihlerine gre,
bir direni rgt gibi almas sz konusu bile deildi .
Bu gcn belirli bir yapsnn o lmamas gizli olduu eklin
de algland. Oysa byle bir gcn gizli olmas iin hibir ne-

 STiHBARAT \'E TERR OYUNLARI

67

den yoktur. Herkes bir lkede etkin olan gcn ne olduunu

bilebilir. ABD'de bir ok sivil toplum kuruluunun ynetim
zerindeki etkisi ve belirleyicilii bir sr deildir. Bunlar olu
turanlarn medyadaki ve kamuoyunu oluturmadaki roln,
siyasetteki arln bilmeyen yoktur ve seim sonular n, on
lar anal iz ederek tahmin etmek, gelecekteki p olitikalar hakkn
da ipular elde etmek mmkndr.
Trkiye'de de bunlarn zaten var olduu sylenebilir ama
sorun bunlarn u luslar aras bal antlar nedeniyle Trkiye ile
zde saylamamasdr. Otoriteyi ve gc temsil edenlerin de
dnce boyutunda bamsz olamamas bir engel olutur
maktadr.
Sonunda derin devletimiz yer alt rgtleriyle b irlikte al
an gizli servis mensuplar olarak algland. Bir gizli servisin de
rin devlet olmas veya onun bir paras saylabilmesi iin poli
tika reten bir kurum olmas gerekir. Yani srf gizl i servis olmak
bu sfat kazanmaya yetmez.
Her lkenin derin devleti, tarihi iinde oluur ve bunun
standart bir biimi yoktur. Bizde byle bir yap oluacaksa ya
kurucu sfat n a sahip olmaldr ya da kurucudan daha etkili
olan bir gc n olumas gerekir. Yeralt balantl birka gizli
servis mensubundan sadece ete oluur, derin devlet deil.

li8

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

istihbarat Rekabeti

T rk.iye'de birok kuruluun birbi ine benzer istihbarat fa

aliyetlerinde bulunduu iddias yanltr. Bu konudaki genel

bilgisizlik, yllardan beri, byk saptrmalarn tartlmaz ger
ekler gibi kabul edilmesine yol amtr.
Ortaya atlan birok iddiann, istihbaratla grevli kurulular
aras rekabetten kaynakland, taraflarn birbirini bertaraf et
mek iin birou olaan saylacak eylemleri sokaa dkt,
olaylarn, baz grevlilerin snr amalarndan ibaret olduu
kans uyandrlmaya allyor.

Bunlar doru deildir. Olaylar doru anlamak iin nce

nmzdeki karmaay zmek, baktmz alan aydnlatmak
zorundayz. llk iimiz, eitli kurululardaki istihbrat birimle
rinin ne yaptn ve bunun sonucu olarak neleri yapmadn
tespit etmek olmaldr.
Genelkurmay stihbarat, muhtemel hasmlarn askeri g
cn ve niyetlerini aratrr. Mesela, evre lkelerden birinin
ok sayda karma gemisi yaptn grrse, bir saldr niyetin -

iSTiHBARAT

VE

TERR OYUNLU!

69

de olduunu dnr. Bu saldnnn hangi kuvvetlerle, nereye

ynelik olacan aratrr. Bu gibi faaliyetler, askri istihbaratn
hedefinin lke d olduunu, zellikle bar zamannda yapl
dn, ne hasm lkenin ne de kendi lkemizin siyaseti ile ilgi
lenmediini gsterir.
JlTEM olarak adlandrlan kurulu atma alannda, kar
taraf hakknda bilgi toplamaya ynelik bir kurulutur ve bunun
dndaki faaliyetleri yasal degildir. Mesela bu kuruluun o
rum'da yapaca bir faaliyet, grev snrn amak anlamnda
dr. Ayn ekilde, sorunun zm konusunda bir iddiada bu
lunamaz.
Silahl Kuvvetler'in istihbarat ve dolaysyla siyasetle ilgilen
dii iddia edilen bir baka birimi zel Harp Dairesi'dir. Bunun
amac, bir dman igali halinde gerilla faaliyeti yrtmek ve
ya dman hatlar gerisinde tacizde bulunmaktr. Dier NATO
lkelerinde bu rgtlerin eitli yeralt faaliyetlerinde kullanl
dklar, komnist partileri Rusya uzants saydklar ve geni bir
yorumla bu cepheye ynelik eylemlerde bulunduklar anlal
maktadr. Trkiye'de buna benzer ve Silahl Kuvvetler'e atfedi
lebilecek bir faaliyet yokt u r

12 Eyll ncesinde, militanlar dnda, tek nemli saldn,

hibir arl temsil etmeyen Abdi lpeki'ye ynelmitir. Sal
dWnn amacn n solu bertaraf etmek deil, darbe ortamnn
engellerini ortadan kaldr

tr. Sa dan ve sol-

an, yn lde ezilen ve kollanan yarlr. Her iki tarafn kolla

iianlar bugnn gndeminde olanlardr. Silahl Kuvvetler dar
be ortamn hazrlayan deil, yazlan senaryoyu gerek sanan
ve bunu bir darbe ile bertaraf edeceini dnendir. Bugn a
n yanlg Gneydou konusundaki deerlendirmelerde yaan
maktadr.
lkemizdeki sknt, eylemlerin hangisinin i, hangisinin

70

iSTiHBARAT \'E

TERR OYUNLARI

d kaynakl olduunun kestirilememesidir. Devlete atfedilen

b irok eylem, dolayl da olsa, yabanc servislerin iidir.
u nokta gzden karlmamaldr: Hibir yabanc servis,
kendi adamlarn gndererek eylem yapmaz. Birtakm meka
nizm alarla yerli halk kullanr. nemli olan, bu mekanizmala
rn bozulmasdr.
* * *

Trkiye'de MiT ile Emniyet arasnda bir rekabetin old uu,

b irb i rlerine

b ilgi

aktarmad klar

ska

sylenmektedir.

Amalar, alma metodlar, konular tamamen farkl b u iki

kuruluun rekabeti szkonusu olamaz.
Polis, bir kolluk kuvvetidir ve g revi suu engellemek,
sulular yakalamak ve delilleri toplamaktr. Su oluturmayan
hibir olay, polisin g rev alanna girmez. Buna karlk
istihbarat tekilatlarnn grevi, lkenin gvenlii ile ilgili bilgi
leri toplamak ve bunlar deerlendirmektir. Bu b ilgilerin b yk
ounluu yabanc lkelerle ilgilidir ve bu alanda su olutu
ran eylemler son derece azdr. ete olarak adlandrlan grubun
M T tarafndan izlenmesi, b u kiilerin sua iti raklerinden de
il bu faaliyetlerin gvenlik politikalarna etkisi nedeniyledir.

Yani MlT'in vatandalar izlemesi, eylemlerinin lke gvenlii

ile ilgili olmasyla snrldr ve bunlarn gvenlik dndaki ey
lemleri, su ne kadar ciddi olursa olsun, istihbaratn ilgisi d
ndadr. Mesela bir eten in, srf soygu n amacyl a, bir kasabay
basp yzlerce kiiyi ldrmesi M l T ' i ilgilend irmez ve adi su
amacyla kurulan rgtleri tespit iin bir alma yapmaz.
Buna karlk su tekil etmeyen birok eylem istihbaratn
ilgi alanndadr. Mesela ok masum grnl bir kltr faali
yeti, eer bir yabanc lkenin politikasnn bir uzants ise, izle
nir ve deerlendirilir.

JSTHIJARAT VE TERR OYUNL-1.RI

71

ikinci farkllk, emniyet istihbaratnn hedefinin sulu birey

ler olmasna karlk, devlet istihbaratnn lkeler ve kurumlar
dzeyinde yaplmasdr. stihbarat asndan bireyler, dahil ol
duklar rgtler nedeniyle bir anlam ifade ederler.
stihbarattan istenecek ey, bir operasyonun amacnn, g
cnn, onu destekleyenlerin beklentilerinin, lojistik kanallar
nn, rgtlenme biiminin tesbiti ve mcadele metodlannn
ne olmas gerektii konusundaki alternatiflerin belirlenmesi
dir.
Baz hallerde bir sulunun ele geirilmesi sonucu elde edi
len bilgiler istihbarat rgtlerinin iine yarar. zellikle siyasi
sululardan ve siyasetle ilgili rgtl sululardan, mesela maf
ya ve kaaklardan alan bilgiler istihbaratlar tarafndan
kullanlabilir.
Bir baka nemli fark, polisin sulu ile birlikte delil topla
masna karlk, istihbaratn herhangi bir delil peinde olma
masdr. Baka bir ifade ile emniyet iin maddi deliller anlam
ifade ederken, istihbarat iin akli deliller yeterlidir. Bu yz
den istihbarat raporlar, hukuk asndan deersiz bir kat
parasdr. Emniyetin toplad deliller, istihbarat asndan,
faydal ama yetersiz bir aksesuardan ibarettir.
Genel beklenti, istihbarat tekilatlarnn sulan tespit etme
si, bunlar polise bildirmesi ve bylece yakalanmalarnn sa
lanmas ynndedir. Bugne kadar siyasi iktidarlar da ayn an
lay paylam ve istihbarat rgtlerini grevi dnda kullan
mtr.
Sorunun temelinde, siyasi iktidarlarn, bir i karklk ha
linde, buna katlan kisilerin yakalanp cezalandrl masndan
baka bir yol bilmemeleri yatmaktadr. Oysa hibir siyasi ola

yn bu metodla bertaraf edilmedii defalarca grlm olmas

na ramen, Trkiye bu yoldan vazgeememektedir. Btn dar-

iSTiHBARAT

VE

TERR OYUNL\RI

beler, siyasi operasyonlarn zabta tedbirleriyle engellenmeye

!lllmasnn sonucudur ama Gneydou'da ayn metod s
rarla uygulanmaktadr ve bence eskilerinden daha farkl bir so
nu alnmas beklenmemelidir.
Trkiye'de hibir kurum, ne Ordu ne de MiT, ykc faaliyet
lerin, kanun d eylemlerin, darbe tezgahnn tertipisi olma
mtr. Onlar mcadelenin maluplardr ve yenilginin bedelini
itham edilerek demilerdir.

STi H BARAT VE TERR

3.

T err

nedir? Nasl alglanmas gerekir? . . B i r istihbarat

olarak terr analizleri zerinde yllardr altm.

Genelde herkes terr sistem kart bir olay olarak alglar.
Oysa gerekte byle bir durum szkonusu deildir. Yan i sis-

temle atan bir terr rgtnden sz edilemez. Olsa olsa, yabanc bir lkenin, ba ka bir lke e ynelik yapt terrden sz
edilir. Bu halde bile yine sistem iidir, yani devletler arasn a
mcadele terr kullanlarak yaplmaktadr. Bunun dnda
kendiliinden olumu bir terr rgtnden sz etmek mm
kn deildir. Ve terristlerin amac, ifade ettikleri amalardan
ok farkldr. Kendileri bazen bir ayrlkl, b ir ideoloj iyi veya
bir inanc temsl eftklern i ve savunduklarn syleseler bile,

rtaya kan sonular bunlarla tamamen ilgisiz olabilir. Zaten

arka planda bu ii tasarlayanlarn amac, rgtn ifade ettii

i"malarla ayn deildir.

Bir terr rgtnn amacn analiz etmek iin ncelikle bu

terr rgtnn faaliyetlerinin yaratt sonulara bakmak la-

74

iSTiHBA RAT

\'E TERR OYLJ:liu\ R I

zmdr. Nasl sonular douruyor ve b u hangi politikalara uyu

yor? Bu sorularn cevabn aramak lazmdr. Ancak o zaman
meneini bulabiliriz. kincisi, mcadelede genelde sylenen
ey, terristi yakalamak ve terr faaliyetinde bulunanlar berta
raf etmektir. Bu ekilde terrle mcadele edilmesi yanltr.
nk kar taraf siyasi bir hedef gzetmektedir. Bu siyasi he
defe ulamak iin hereyi yapacaktr. Siz birka terristi yok et
seniz bile sonu olarak yerine yenileri gelir. Veya baka metod
lar kullanr. Asl siyasi sorunun zlmesi lazmdr.
Mesela PKK rneine baktmz zaman, esas itibariyle u
sonular dourmutur: Gneydou Anadolu'da PKK'nn m
cadele ettiini dndmz bir siyasi g blgeye egemen
olmutur. Yani gemite toprak aas olan birtakm kimseler
orada adeta farkl bir burjuvazi yaratmlar, siyasi glerini ar
trmlardr. Devlet gcne de sahip olmulardr. Orada bu ye
ni oluan siyasal g, PKK' nn varlndan rahatsz mdr? Ken
disiyle dvyor grnmesine ramen, acaba bunun ortadan
kalkmasn ister mi sorusunu sormak lazm.
Bu soruya evet cevabn vermek kolay deildir. yle bir sis
tem dnlmtr: Gneydou'da terr olaylarnn balayp
bunun da ayrlk olduu sylenince, btn halk terre kar
bir cephe halinde birlemi ve bununla mcadele eden kimse
lerin n almtr. Bu insanlarn talepleri ne ise onlar karla
mtr. Bu rada madem ki birtakm insanlar Trkiye'yi blmeye
urayor, o halde vatansever olanlarn, Trkiye'nin birliinden
btnlnden yana olanlarn daha iyi bir konuma gemesi
iin devlet nlerini amas gerektiini dnm .ve bunlar
gemite birer toprak aas iken imdi ticaret ve siyaset burju
vazisi haline gel milerdir.
imdi, Trkiye' nin seim sistemine bakarsanz, evvela her
ile bir milletvekili verilir, sonra da milletvekilleri nfusa gre

iSTiHBARAT \'E TERR

O Y UNURI

75

datlr. Bylece nfusu az olan illerin temsil oranlarnn art

mas amalanmtr. Bu da daha ok Gneydou' nun temsili
nin nfus oranndan daha ok olmas sonucunu dourmutur.
Bylece Gneydou Anadolu'dan seilen kimseler, kendilerini
destekleyen halkn saysndan ok daha fazla bir siyasi gce sa
hip oluyorlar. Bu g zamanla Meclis iinde etkili bir konuma
geldi, yani bu gcn ayrlmas ve baka bir yere gemesi Mec
lis'teki dengeleri etkiler hale geldi. O bakmdan bunlar taleple
rini byk lde kabul ettirdiler. Bunlarn gelir kaynaklar
esas itibariyle snr ticaretinden elde ettikleri petrol ve kaak
lk gelirleridir. Blgedeki ticari hayat da bunlar kontrol etmek
tedir. Onun dnda mteahhitlik hizmetleri de bunlar tarafn
dan yaplr nk ayn zaman bir siyasi gc temsil etmekte
dirler. Devlet ihalelerini kolaylkla alrlar.
Bu, u sonucu da douruyor: Onlarn bu oylar almalar an
cak oradaki kitlelerin kendilerine tabi olmasyla mmkndr,
bu da airet dzeninin devamna baldr. Bireysellemi bir
halk, kendisine gre farkl partiler seebilir. Mesela ii olarak
alyor ise, geimini herhangi bir biimde kendi emei ile kar
lyor ise, onun bu airet balarndan kopmas mmkndr.
Oradaki egemen g, siyasi kontroln kaybetmemek iin
insanlarn bireysellemesini engeller. Esas itibariyle Gneydo
u Anadolu'da hibir yatrmn yaplmamasnn -yatrmdan
kastettiimiz insanlara i imkanlar salayan istihdama ynelik
yatrmlardr- sebebi oradaki g sahiplerinin bu etkilerini sr
drmelidir.
Sonu olarak, PKK terr rgtnn varl Trkiye'ye byk
lde masraflar amtr. Hem de orada belirli bir zmrenin
siyasi ve iktisadi olarak glenmesi sonucunu dourmutur. Bu
sonuca baktnz zaman unu syleyebilirsiniz: Terr rgt
olmasayd, yaratlrd!..

76

1Sl1HBARAT VE TERR OYUNU\RI

Tabii ki bu olayn sonular bir tane deildir. Bu sonularn

kimisi planlanm, birou da h i ngrlmedii halde ortaya
kmtr. Mesela denilse ki, terr ortadan kalkt. Acaba ne olur?
Terr ortadan kalkmas bir defa o blgedeki egemen glere
verilen tavizin ortadan kalkmasn dourur. Devlet artk kendi
sini anlan korumak zorunda hissetmez. Ayn zamanda bu, ora
lardaki 60 b in civarndaki korucunun da isiz kalmas demek
tir. Onun dnda onlara verilen ticari imtiyazlar -mesela snr
ticareti ve gmrksz petrol ticareti- ortadan kaldrabilir ve ka

aklklarna gz yumulmayabilir. Bu orada byk lde bir

geli r kayb anlamna gelebilir.

imdi ol aya yl e yaklamak lazm: Bir lkede yle bir
denklem vardr. O retilen mal ve hizmetlere denk miktarda ge
lir. Oysa bu gibi blgelerde (buna Suudi Arabistan modeli de
nir) yaratlan gelirlerle retilen mallar arasnda bir denklik yok
tur. 1 00 liralk bir mal retildii zaman 1 00-200 li ral k bir gelir
elde edilebilir. Ama bu gibi yerlerde gelir hibir zaman retim
den kaynaklanmaz. Zaten Gneydou'yu bu ekilde analiz et
tiimizde, yaratlan gelir ile o blgedeki insanlarn elde ettii
gelir arasnda salkl bir denklem kurulamadn grrz.
Bu, u anlama gelir: Buradaki gelirler, transfer gelirlerdir ve
B at blgelerinden veya kaaklk yoluyla transfer edilen para
lardan olmaktadr. Aslnda Krt kimliine yaparak srdr
len terrist eylemler bu yapy karmak amacyla devam ettirilir.
Siz bu yapy tedavi etmeden terr nlemeye 8Irsanz, hi
bir sonu alamazsnz. Nitekim Trkiye yirmi yl mcadele et
mitir, onbilerce insan lmtr ama bu yap aynen devam et
tii iin terr durmamaktadr, mevcudiyetini korumaktadr.
imdi bir istihbarat bu adan terre yaklat zaman
onun arka planndaki ekonomik ve siyasi gleri analiz etmesi
gerekir. Bu byk bir bilgi birikimine ihtiya gsterir ve geni
apl bir aratrmay gerekti ri r. Oysa bizim gibi lkelerde istih-

iSTi H BARAT VE TERR OYUNLAR!

77

baratlar genellilcle meselenin polisiye ynyle ilgilendilcleri

iin, "terrist kim?11,

"hangi metodlan kullanyorlar?" ya da

"patlaycy nereden alyorlar?" gibi birtakm yzeysel analizle

rin dna kamazlar. ite durum byle olunca, unu grrz:
Mesela bir mayn yerletirilmitir, maynlann talyan olduu
anlalmtr. Bu haber gazetelere yansr ve maynlarn talyan
olmas nedeniyle ltalya protesto edilir. Oysa kullanlan silahn
menei, yaplan bu terr eylemlerinin meneini gstermez. Za
ten bu tr eylemlerde ou kez yanltmak iin farlcl meneli
malzemeler kullanlr. Srf halk aldatmak iin.
Biz genellilcle basit analizlerle yetiniriz. Dostumuz kim,
dmanmz kim? diyerek bir dman belirleriz ve bu ii mut
laka o dmann yaptn syleriz. Bir rnek vermek gerekirse,
senelerce PKK'y Suriye'nin destelcledii ve "Byk Suriye ide
ali" peinde olduu sylendi. Milli Gvenlik Siyaset Belgesi'ne
de bu byle geti. Bu, batan aa yanl bir analizdir. Yani B
yk Suriye diye bir olay szkonusu bile olamaz. Hibir ada
gerekmemeyecek bir eydir. nk PKK'nn oradaki varl
aslnda Suriye'nin ona gz yummasndan kaynalclanmyordu,
gz yummak mecburiyetinde olmasndan kaynaklanyordu.
Yani bir alet olarak kullanmyordu, katlanyordu.
Oysa, emniyP.t birimlerinin yapt bir aratrmaya gre,
PKK iinde Suriye ajan oldukan iddiasyla 300 kii infaz edil
mitir.
Suriye'de iki hakim g var. Biri Nusayriler, bunlar % 1 5 civa
nnda, bir de I<;rtler var. Eer Nusayriler Krtleri karlarna
alrlarsa, rejimi korumakta zorluk ekerlerdi. Bu bakmdan on
lara gz yummak zorunda kaldlar, yoksa herhangi bir bakm
dan onlarn Krt meselesini destelclemeleri szkonusu deil.
u anda gryoruz ki, PKK ile Suriye atma halindedir. Bu ba
kmdan, yaplan analizlerin hemen hepsi yanl kmtr.

78

STJ:l.BARAT l'E TERR OYUl\'LARI

Bir zamanlar da Iran'n PKK'y destekledii sylenmitir.

lran' n da u anda PKK ile attn grmekteyiz. Barzani ve
Talabani'nin yaplar, ideoloj ileri farkl olduu iin anlamalar
sz.konusu deildir. Ve yle bir yapyla kar karyayz: Trki
ye ile atyor, Iran ile atyor, Suriye ile atyor, Amerika li
derlerini T rkiye'ye teslim ediyor, Barzan i ve Talabani himaye
sinde iken onlara kar kyor. Bir blgede bulunup da o blge
deki herkesle kavgal bir rgtn yaamasnn bir mucize oldu
unu kabul etmek lazmdr. O zaman analizimizin bir yerinde
bir yanllk var. Yani aslnda hasm olduunu zannetiimiz bir
takm i nsanlar bunu besliyorlar.
Buradan unu syleyebiliriz: Bir defa Gneydou'daki ha
kim g, onlarn ideolojileri kendilerine kar olmasna ramen
varlklarndan byk lde istifade etmitir. Ve terrn kalk
mas onlar n byk lde gelir ve g kayb yaamalarna ne
den olur. O bakmdan bu blgedeki mevcut yap deimedike
u ad altnda veya bu ad altnda devam etmesi kanlmazdr.
Mesela u dnemdeki eylemlerini de PKK' nn rgt olarak yap
tn zannetmiyorum.
Dikkat edilmesi gereken bir baka nokta udur ki; bir terr
rgt faaliyete kt zaman onu bekleyen en byk tehlike,
ayn isim altnda baka birilerinin faaliyette bulunmasdr. Tp
k markann kopyalan mas gibi, birileri durmadan o isim altn

da eylemler yapar ve kendi politikalarn gerekleti rmeye al

r. Bu durum, istihbaratlar ciddi biimde yan ltabilir. Bir
olay analiz ederken dikkat edilmesi gereken en nemli husus
lardan biri de budur. Solcu bir rgt adna ya da slamc bir r
gt adna birtakm eylemler yaplr ki, bakarsnz bu tamamen
bakalarnn iine yaramaktadr.
Trkiye'de genel olarak terr rgtlerinin aplar ok k
ktr fakat iddialar byktr ve Trkiye bunlar ok nem-

JSTlllBARAT \'E TF. Rc iR OYl .'.'11 1 .ARI

79

ser! .. Byklne baktnzda 750 c i va r n d a eleman vardr

fakat rejimi deitirebileceklerini sylerler. Esasen bunlar n
ayakta kalabilmesi bile ok zordur, nk y a p t k l ar kk ey
lemlerde birok eleman yakalanr. Ama bu ya kal a n m a l a ra ra
m e n rgt varl n srd rr. Bunlarn himaye

grdn tabii

ki kabul etmek laz md r. Aksi halde v a rl kl a rn srdrmeleri

nin ikn a edici bir aklamas olamaz. Tab i i bunlar bir tehlike
olarak telakki etmek de gerekmez.
unu syleyebiliriz: Birtakm g odaklar -devletimiz de
meyelim- bunlarn varlna ihtiya d u yma k t a d r ve o bakm
dan bunlarn yaamasnda yarar griirler.
ka

Kk ap l ideoloj i k rgtlerin te r re b ulatr l mas

mutla

birilerinin iine gelmektedir. lte b i rtak m

da ide

i n s a n la r

oloj ileri uruna hi farknda olmadklar b a ka operasyo nlara

k urba n edileb i l i rler. Asl n d a te rr

rgtleri, ist i h barat servisle

rin i n grn meyen taraf n oluturu rlar

ve esas

itibariyle istih

barat taraf n d a n y net i l i rler. Ama b i z d e k i istihbarat

rgt b i z

d e ki te r ri s tl e ri yara t yo rl ar diyemeyiz.
Dnya

zerindeki byk istihbarat servisleri terr rgtle

ri ni kullanrlar. Her lkenin istihbarat, t e r r rg tle ri n in iine

szar,

yapy kon t rol eder, birtakm insanlar bertaraf eder ama

iine yarad srece rgt ortadan kaldrmaz. Hatta bir rgt

iinde farkl istihbarat servislerinin temasta bulunduu kimse
ler olabilir. Bazen rgt ortadan kald r ma k

o kadar

kolay ol

maz nk karnzda daha gl ve tecrbel i bir servis bulun

ma i h ti m ali

vardr. Bunlar, gerektiinde birtakm insanlar feda

ederek faaliyetlerini srdrrler.

Dnyann herhangi bir yerinde birtakm terr faaliyetleri
grlyorsa, bunun arkasnda bir istihbarat oyunu vardr. Aksi
halde bir mantkszl kla kar karya kalrz. Gizli faaliyetler
iin byk paralar harcayan profesyonellemi gler, bir avu

80

STiHBARAT VE TERR OYUNL.\RI

amatrn nnde yenilmi saylrlar. Byle bir eyi kabul edi

yorsanz, o zaman diyebilirsiniz ki, "evet, terr sistemin dm
dadr ve burada istihbarat rgt yoktur". Ama unu itiraf et
mek zorundasnz: Bu i iin eitilmi, kafa patlatm, hayati
zeka oyunlanyla geen tm dnyamn profesyonelleri, birka
kiinin kurduu rgtler karsmda malup oluyorlar. Bunu
kabul ediyorsamz, istediinizi syleyebilirsiniz.
Ama ben diyorum ki, terr rgtlerinin bulunduu her yer
de istihbarat faaliyeti vardr.
stihbarat servislerinin terr rgtlerine neden ihtiyac var
dr? sorusunu cevaplamak lazmdr. Terr rgt dediimiz or
ganizasyonlarm faaliyetleri trldr. Biri, belirli kiileri or
tadan kaldrmak isterler. nk bu belirli kiilerin varl onla
rn politikalarna engel tekil etmektedir. Bu bakmdan onlann
ortadan kaldmlmas gerekir. Buna Kennedy ve Gandi 'leri rnek
gsterebiliriz.
ikinci tr terr eylemi; birilerinin zerinden topluma mesaj
vermektir. Yani ldrlen kiinin bizatihi kendisi hedef deil
dir. Yalnz onun kimlii ve kiilii sebebiyle suikaste kurban git
mesi, daha nce belirttiim gibi, sadece uluslararas dengeleri
sarsacak dzeyde olduunda nemlidir. Aksi halde kimlii ve
kiiliine baklmaz, sadece bulunduu yer itibariyle suikast
plannn pekok amaca hizmet edip etmeyece in e baklr. He
deflenen bir siyasi mesajdr, yani kitleleri belli ynlere kanalize
etmek, ulalmak istenen hedef dorultusunda zihinleri yn
lendirmektir.
Mesela hedef yle seilir: Bir tane Atatrk bulun! .. isim
sonradan belirlenir. rgt bunu kendisi de seebilir. Yukardan
verilen emir herhangi bir kiiyle ilgili olmayabilir. Plan uygula
nr ve seilen kii bertaraf edilir. Kamuoyu ve siyasi mekanizma
istenilen dorultuda ynlendirilir.

STHBARAT VE TERR OYUNLARI

81

nc tr eylemler kitlelere yneliktir ve bu eylemde hi

bir ekilde kimlerin kurban edilecei nemli deildir. Gidersi
niz, insanlan topluca bulunduu mekanlarda saldrlar d
zenlersiniz. Birok insan lr; sacs, solcusu, dincisi ... hepsi
ne zarar verir. Bu, kitlelerde panik yaratmak ve halk belirli bir
istikamete srklemek iindir.
Mesela ikiz Kuleler'e ynelik tarihi bir intihar saldrs ya
and. ABD halkn, dnya zerinde geni apl bir harekata ik
na edemezdiniz. Ancak halk kendisine ynelik dmanca bir
faaliyeti dehetli bir ekilde grd zaman, belki de ok nce
den planlanm operasyonlar yapmasna destek vermitir. Bir
bakma 'rza yaratlmtr'.
u anda dnya zerinde yaplan terr eylemlerinin genel
gayesi Bat dnyasnda lslam aleyhtar bir hava yaratmaktr.
Niin yaratlmak isteniyor? sorusuna cevap aramak lazm.
nk 'kresel sermaye' lml slam modeli zerine kuruluyor.
Bush ve Putin ynetimleri gibi kresellemeye kar olan g
ler, Ilml slam modelinin geersiz klnmasn salamak iin
tm Bat dnyasnda bir lslam kartl oluturuyorlar. Yani
lmls lmsz farketmek, Batl insan karsnda bir msl
man grd zaman terrist telakki ediyor. Yani " lml slam"
diye bir proje oluturulmutur ve bunu Trkiye'de ve baka
yerlerde geerli hale getiriyorlar. Bunun karsnda olan gler
de slam' Bat'nn gznde dman haline getirerek bu proje
yi baltalalyorlar. Yani olay bizim dmzda geliiyor. Ama in
sanlar bir ekilde bu siyasetin kurban haline geleceklerdir. Ve
greceksiniz .. nmzdeki dnemde slami grnml hibir
iktidarn Bat ile uzlamas mmkn olmayacaktr.
Trkiye'de bugnk iktidar Avrupa Birlii 'ne girmek istiyor.
Girmesi mmkn deildir. Son kalesi ngiltere'ydi. Zaten Al
manya'nn ve Fransa' nn itiraz var. Ve son kale ngiltere de

82

STHBARAT VE rERR OYUNLARI

Londra'daki terr eylemleri ile uzaklatrld. Bugn Avrupa'da

bir aratrma yapn, Trkiye aleyhtarlnn %50'nin bir hayli
zerinde olduunu grrsnz. Ilginti r, Londra'daki terr ey
lemleri tam da Avrupa Birlii dnem bakanlnn ngiltere'de
olduu bir dnemde yaplmtr.
Yani Trkiye'nin Avrupa Birlii ile olan btn balan kesili
yor. unu kesinlikle syleyebilirim: Artk Avrupa'da slam dn
yasna kar byk lde bir nefret olu niaktadr ve burada s
lam dn as ilci tercihten birini yapmak zorundadr. Ya at
may gze alacak ve onlarn usumet erme kat anacaktr, ya da
"kendisine siyasal slam grntsu verme ecektir. Bunun
--

il nc bir se

e i ok. atmayla da slam aleminin kazan-

mas mmkn gzkmyor. nk ekonomik ve siyasi olarak

karlatrdmzda byle bir sava kazanmas mmkn de--

....
"

il.O bakmdan, bugn arpan, mcadele eden slam, sonunda ' slam' n teslim olmas' sonucunu douracaktr.
Ben bu modele kar yrtlen birtakm faaliyetler olduu

nu dnyorum. Sradan halk, slam'n lmlsn radikalini

ayrt edemez. Husumet slam'a yneliktir. Yani u anda Bat'da
bir bartl ya da sakall grdklerinde onu terrist telakki et
mektedirler. Onun lml m radikal mi olduunu dnmezler.
nk genel olarak bunlar yapanlarn mslmanlar olduu
sylenmektedir. Ben, Tilrkiye'de AKP iktidarnn karlaaca
en byk sorunlardan birisi olarak slami grnm tamas
olduunu, Bat'da bize ynelik olumsuz bir havann esmesinden anlyorum.

STHBARAT \'F. TERR OYUNLAR!

83

AB ile ABD Arasnda: . H,!.definiz.Ne"

T rkiye AB 'ye katlmay. bir hedef olarak belirledi. Ancak bu

yap iindeki farkllklar ve atmalar wlam grnmyor.
Bize gre halkn kendine zg tercihleri AB iinde alkantlara
neden oluyor ve yeliimiz bu nedenle srnceme kalyor. Oy
sa AB iinde iki gr birbiriyle. atma halinde ve bu halkn
tercihlerinin tesinde belirleyci oluyor.
lngiltere'nin nclk etti .kanat AB 'nin dnya ekonomi
_
siyle btnlemesini ve kresel gcn iinde erimesini ng
ryor. Yani AB, ABD veya Rusya gibi bir devlet haline PP.l meye
cek aksine dnyadaki kresellemenin gereklemesini de ko
laylatracak biimde dnya ekonomisiyle entegre olacaktr.
Bunun doal sonucu olarak AB, ekonomik yn ar basan, li
beral iktisat grnn egemen olduu ve dnyaya ak bir
topluluk olmaldr. Bu birliin, tek bir devlet gibi, bir d politi
kasnn, gvenlik doktrininin olmas gerekmez. Balangta
ngrld gibi, ABD ve Sovyetler Birlii dnda ve onlara ra-

14

STHBARAT VE TERR OYUNLAR!

kip bir g oluturmaya almak gereksizdir. Zaten bunlar NA

TO kanalyla zlen problemlerdir. Birlik kaynaklarn, bu
amaca uygun olarak ekonomik kalknma ve teknoloj ik geli
meye tahsis etmelidir
Almanya ve Fransa'nn nclndeki grup AB 'nin tek bir
devlet gibi davranmasn ve bir devletin tm politikalarn be
lirleyip uygulamasn istiyor, kendine zg bir dnya gr
nn olmas gerektiini ve bunun liberal grten farkl olabile
ceini dnyor.
Trkiye' nin bu konuda ne dnd belli deil ancak dav
ranlarna baklarak lngiltere'ye yakn olduu ve kreselle
meden yana olduu anlalyor. Gerekte iki farkl dnya gr
nden kaynaklanan ayrmay Trkiye ayrntlarla ilgili anla
mazlklar olarak alglyor.
AB iindeki bu aynma temel sorunlarla ilgili olmasayd bir

uzlamaya varlmas mmkn olabilirdi. Ancak iki farkl dnya

grnn uzlamas deil birinin dierini yenmesi beklenir
ve bu nedenle AB iindeki Anayasa oylamasndan kan sonu,
zlmesi gereken bir sorun olarak deil, taraflardan birinin,
yani lngiltere'nin zaferi olarak algland ve Waterloo savana
benzetildi.
Bu iki gr arasndaki tercih iki farkl kritere gre yaplabi
lir: Eer sonucu etkileyecek gcmz varsa arlmz taraf
lardan biri lehine kullanabiliriz veya kazanacan umduu
muz tarafta yer alrz. nc bir yol AB dnda bir alternatif
aramak olabilir.

"

Trkiye AB iindeki farkllamay grmezden geliyor ve or

taya kan sorunlar olaan karlyor, bunlarn zaman iinde
alacan d(\nyor. Ancak dier yandan kreselleme poli
tikalarn uygulamaya devam ediyor. Ekonomimiz zlemez
biimde dnya sermaye evrelerinin kontrolne terk ediliyor.

STHBARAT VE TERR OYUNLJl.RI

85

Bu durum bizi, ister bilinli bir biimde, isterse olaylarn ak

iinde, lngiltere'nin izgisine gtryor.
Eer AB iinde kresellemeden yana olan taraf ar basar
sa ve kar taraf sonucu kabullenirse herhangi bir sorun kmaz
ama bu AB 'nin kurulu amacnn sona ermesi ve AB 'nin dnya
zerinde farkl bir g oda olamamas anlamna gelir.
Eer bamsz AB 'yi amalayanlar yollarna devam etmek
ister ve lngiltere'yi dlayan bir model gelitirirse Trkiye bu
nun dnda kalr. Gelecei tahmin etmek iin iki soruyu cevap
landrmak zorundayz. Kreselleme dnya leinde baar
kazanacak m yoksa ABD de bu akmn dna kp ulusal bir
politika m izleyecek? Byle bir durumun da kresellemenin
arkasndaki en byk g ortadan kalkt iin bu akm sona
erer ve Trkiye kendisine bakalarnn izecei yolda yrr.
Trkiye'nin AB iindeki Fransz-Alman eksenine yaknla
masnn artlar ve bu ynde bir iradenin varl gzkmyor.
Bana gre kreselleme dnya leinde gereklemeyecek ve
Trkiye de bamsz bir AB' nin paras olmayacak. Yeni bir he
def belirlemek kanlmaz grnyor.

86

iSTiHBARAT \'E TERR OYUNLARI

El-Kaide Kimin Manivelas?

unu aklkla ifade edeyim: El-Kaide diye bir rgt yoktur.

El-Kaide, dnya zerinde kresel operasyonun addr. Ad"n ,

operasyonu gerekletirenler koymutur. Birtakm iS'tihbarat

servisleri, her operasyon iin birbirinden tamamen alakasz in
sanlar bir gn lngiltere'de, bir gn bir baka yerde kullanrlar.
Bunlar ayn rgtn elemanlar deildirler. Birbirlerini hibir
ekilde tanmazlar. Bunun iin de kp, "efendim bunlar hcre
eklinde tekilatlanmlardr, birbirinden bamsz alrlar"
falan derler. Bunlar kesinlikle ayn rgtn elemanlar deiller
dir. Bunlar, o gn, o ihtiyaca cevap verecek ekilde toparlanm
insanlardr.
Her ne kadar El-Kaide'nin gemite Afganistan'da ortaya
kt sylense de, oray adres olarak gsterirler sadece. Bunlar
nceden tasarlanm projelerdir. Bunlar, gizli servislerin adam
lar da olabilirler. Ve ou zaman kendisinin nasl bir eylem
yaptnn farknda olmazlar.
Mesela ABD'de ikiz Kuleler'e intihar dal yapan uaa bi
nen elemanlar! .. lerde Arap asll terristlerin bulunduunu

iSTiHBARAT \'E TERR o n ; :\' LARI

87

sylediler ve birtakm eli li aklamalarda bulundular. Yok

bu adam yle yetimi, yok falanca lkelerde eitilmi. Mese
la byle gemii olan bir grup insan bir gn biraraya getirip
uaa bindirirsiniz. Onlar uaa yolcu olarak binmilerdir. Ve
uak gider ikiz Kuleler'e dal yapar. Adamlarn ne olacandan
haberi bile yoktur. Gzel deil mi?
Ben burada mcadele taraflarn yle gryorum, daha
dorusu modeli yle kuruyorum: Sovyetler Birlii daldktan
sonra dnya zerindeki mevcut dengeler ortadan kayboldu.
Terazinin bir kesinde Bat bloku, bir kesinde Dou bloku
vard. u anda herhangi bir denge szkonusu deildir ama bir
ekilde kurulmak zeredir ve grdmz mcadele bugnk
dnyann kurulmasna yneliktir.

Bugn dnya zerinde, daha nce grlmeyen ve devl etl er

kadar nemli rol oynayan bir baka faktr vardr, o da 'kresel
sermaye'dir. Kresel sermayenin bir dnya projesi vardr. Bu
dnya projesi esas olarak ledir: Eer dnya ekonomik ola
rak kresel bir ky haline gelirse o zaman ulus- devletlerin ken
di aralarndaki atmalar ortadan kalkar ve bu suretle Bat

dnyas bir btn haline gelir. Amerika da bir orkestra efi gibi

bu yapy idare eder. Bu noktada bir denge szkonusudur. Bat

kendi iinde bir btn, br tarafta da geri kalm lkeler var. I
Bu ekilde iki tarafl bir denge szkonusudur. Bu defa Bat blo

kunun iine Rusya'y da almaktadrlar. Buna karlk ABD ve

Rusya dengenin yine kendi aralarnda olmasn istemektedir,

ancak Sovyet modeli deimitir. Dou Avrupa Bat 'ya brakl

yor, buna karlk slam dnyasnn nemli bir ksm da -petrol
blgeleri hari- Rusya'ya braklyor.
Bu modelde Avrupa bir g oda olmayacak ve iki g tara
fndan kontrol edilecektir. Peki nasl kontrol edilecek? Bir defa
enerj i kaynaklar Orta Dou'da Amerika' nn kontrolnde ola-

88

STHBARAT VE TERR OYUNLAR!

cak, doalgaz hizmetleri de Rusya'nn hizmetinde olmas n

grlyor ve yeni bir g oda politikas istenmiyor. Buna im
paratorluklar modeli diyoruz. ittifaklar olacak. Byk bir dev
let ve ona tabi olan kk devletler. Denge bu ikisi arasnda
olacaktr. Kresel sermayenin ngrd gibi Dou B at me
-

deniyeti deil, eski g dengelerine benzer bir yap dnl

yor.

Ben bunun gerekleeceini ve kresel sermayenin

ABD'nin emrine gireceini dnyorum.

Peki bu durumda Amerika haddinden fazla g elde etmi

olmaz m? Birincisi, Sovyetler Birlii'ni tasfiye edemez. nk

ABD dnyann

en

borlu lkesidir ve transfer ekonomisiyle

ayakta durmaktadr. Bu yapda da bir deiiklik olacaa benzi

yor. Uzakdou dan gelen sermaye aktarmlar frenlenecek, !-v
'

rupa'dan da sermaye aktarm duracak. Bir tek Ortadou var.

Bunun ilerisinde de 'enerji dnm' n g rlyor. Yani ABD
nfuz edemedii, kendisinden ok uzak olan bir blgeye ener
ji gvenlii nedeniyle bal olmak istemeyecei iin, enerji d
nm yaanacak ve Ortadou dediimiz blge anlamn
kaybedecek!
yle anlalyor ki Bat, daha dorusu ABD, petrol bir ener

ji kayna olmaktan karacaktr. Bir sre nce George Bush,

verdii bir demete "Petrole baml olduumuzu biliyoruz ve
ok yakn bir srete teknolojiyi dQntrerek zeceiz!" de
miti. u dnemde petrol d kaynaklar iin byk fonlar ayr
lyor. Petrole olan bamll bittikten sonra Bat dnyasnn
lslam filemi ile herhangi bir bamll kalmaz ve onlar ke ndi
kaderlerine terkederler. Ve u anda terrist olarak grdklei'i s
lam dnyasna kar, l haline dnm topraklarda neler ap
tklarna np

az

ar bi e ve i ir acma duygusu hisset

meksizin "ne halleri varsa grsnler" diyeceklerdir. nk s

lam dnyas, bu petrol kaynaklarndan elde ettikleri byk ge
lirleri, gelecee ynelik deer reten yatrmlarda kullanma

STHBARAT VE TERR OYUNLAR!

89

mlardr. Ne teknoloji gelitirmi ne de retime tahsis etmi

lerdir; sadece lks oteller, yollar gibi bayndrlk hizmetlerine
yatrmlar, birou da bu paralan Bat bankalarnda -zellikle
Amerikan bankalarnda- deerlendirmilerdir.
Ben bir senaryo yazacak. olsam yle bir kurgu yapardm:
1 9 1 8 'den yz yl sonra 20 1 8 'de ngiltere Trkiye'ye gelecek ve
yle diyecek: Arap topraklarn sizden aldm gibi geri veriyo
rum! Bakn orada insanlar u anda deveye binmekte ve hurma
yemektedir! . .
ite o zaman, yani petrol bitince Filistin sorunu d a srail so
runu da kalmayacaktr. nk srail de, Sovyetler Birlii'nin ol
duu zamanlarda petrol blgesine bir zaptiye olarak dikilmiti!
Petrol kalmad zaman lsrail'in de anlam kalmaz. Yahudi so
runu da srail sorunu da biter. Bunlarn olmas iin vadenin
ok uzun olmadn dnyorum. nk u gnlerde bile
yeni "enerji teknolojisi hayata girmeye balad. Bu giri de ok
hzl oldu. Tpk elektronikteki gibi ok hzl bir srecin ierisin
de enerji devrimine geiyoruz. Ortadou yok artk. Ortadou
olmaynca da zaten bu bildiimiz klasik kavgalarn hibiri de
yok! i te size senaryo . . .

90

STIHIJ.-.RAT VE TERR O rl' N w\ R I

Hangisi Gerek?

B ir dnya savann sonularna denk yaplanmalar olu

turacak. bir mcadeleyi yayoruz. Birinci ve ikinci Dnya Sa
valar'nda sylemlerin siyasi ve ekonomik olmasna karn,
bugn dini motiflerin n plana kt bir atma sz konusu.
Yaygn kan, atmann Yahudi- Evangelist ittifakyla, bata
Mslmanlar olmak zere, dier inan gruplar arasnda oldu
u biiminde. ABD' nin tek bana dnyaya egemen olmak iste
diini syleyenler bile bunun sebebini aklayamyor. Bu ege
menlik ne ie yarayacak sorusunun cevab yok.
Olay, enerj i kaynaklarnn kontrolne dayandrmak iste
yenler, byle bir haki miyetin ancak ekonomik aralarla sala
nabileceini, askeri stnln geici olacan ve ABD'nin
ekonomik gcnn bu ldeki bir operasyonu kaldrmayaca
n gz ard ediyor.
Souk Sava dnem inde kap italist kimlikleri nedeniyle d
man ilan edilenler, bugn Yahudi kimliiyle hedef haline geli
yor. Kar taraf, kom nist sfat yerine Mslman ve onunla
nerdeyse e anlaml hale gelen terrist sfatn kullanyor.

iSTiHBARAT

'l"F. RR OYU/l."l.ARI

91

Gemifeki gizlilik kavram bugn gizem kavramyla yer de

itiriyor. Eskiden taraflarn neyi amalad bilinir, sadece uy
gulayacaklar taktik ve metotlar gizli olabilirken, bugn kulla
nlacak aracn terr olaca biliniyor ama atmann nihai he
defi bir sr perdesinin arkasnda kalyor.
Bu bilinmezlik mcadeleyi adeta bir kr dvne dn
tryor. Ortak hedefleri olanlarn ittifak yapaca byle ortam
larda lkeleri yan yana getirecek bir kriter bulunamyor. Bir
yandan Medeniyetler atmas bayra altnda, Bat'nn bir
btn olarak, Dou'nun karsnda birlemesi istenirken, dier
yandan siyasi ve ekonomik karlar ileri srlerek, ABD-AB ay
rmas ve atmas krkleniyor.
Savan metotlar da kkl bir biimde deiiyor. Gemite
sonucu belirleyen tek g ordular iken, bugn ordularn rol
ikinci plana geriliyor. Terr baskn bir ara haline dnyor ve
ordular yzyllarca barol oynadklar oyunda bir figran ko
numuna indirgeniyor. lrak'ta, gerideki askerlerin fon tekil etti
i sahnede, terr ve terristler seyircinin odak noktas oluyor.
Var olup olmadklar bile tartma konusu olabilecek bir El
Kaide rgt, dnyann geleceini etkiliyor. Dnyann en b
yk ve pahal askeri, ekonomik ve istihbarat gleri, sudan
ucuza mal edilebilen bir rgtn karsnda aresiz kalyor.
Eskiden dman imha etmek bir ama ve atmada len
lerin says milyonlarla ifade edilirken, bugn greceli olarak,
ihmal edilebilecek saydaki terr kurbanlar insanlar dehete
drmeye yetiyor.
Terrn amac yok etmek deil, insanlara mesaj vermek ve
onlar ynlendirmekten ibaret. lspanya'da len 1 90 kii, lke
nin ABD safndan ayrlp, AB 'nin politik izgisine gelmesine ye
tiyor. Ayn sonuca askerle ve savala varmak iin ne kadar be
del demek gerekirdi?

92

iSTiHBARAT VE TERR OYUNU.RJ

Karar verilmesi gereken ey, bunlarn ok tesinde ve daha

nemli. Bu sava yrtt sanlan ABD-srail ikilisi gerekten
karar verici mi yoksa asl karar vericilerin kulland birer maa
m? ntihar eylemcileri bir ama uruna kendilerini feda eder
ler ama yaratlan sonu onlarn amaladklarndan ok farkl
dr.

iSTiHBARAT

VE TERR

OYUNLAR!

93

Byk Ortadou Projesi

B yk Ortadou Projesi bu gei dneminde Avrupa'nn

bu kaynaklan kontrol etmemesi ve petrol kullanmnn srd
rlmemesi iindir. nk yeni enerji kaynana gei, petrol fi
yatlarnn kontroln gerektirir. Eer petrol fiyatlarn kontrol
etmezseniz ok ucuza petrol satarlar ve yeni endstri karl ol
maktan kar. Oysa bu geiin salanabilmesi iin petrol fiyat
larnn mutlaka kontrol altnda tutulmas gerekir. Onun iin
ABD, Byk Ortadou Projesi'ni gerekletirmeye ve petrol fi
yatlarn belli bir dzeyin stnde tutmaya mecburdur.
(

Burada yine ift tarafl bir denge szkonusu olacak. Petrol

kalkmasna ramen doalgaz ciddi anlamda kullanlmaya de
vam edecek ve bu da Rusya'nn avantaj olacak.
Burada, Avrupa Birlii' nin varln devam ettirebilmek iin
kresel sermaye tarafnda yer tutmas mmkn olabilir ama
ABD onu tasfiye ediyor ve ayr bir g olmasn istemiyor. n
k kresel sermaye de oraya yerlemek ve Avrupa'y kendi pro
jesi haline getirmek istiyor. Kresel sermaye belki askeri gc

94

iSTiHBARAT \'E TF.RC)R OYL'NLARI

olmayan bir aktr, sadece paralar var. Ama silahl gc olanla

r kontrol altna alabiliyorlar. "Rusya bizim" diyorlar. Mesela
Yeltsin dneminde silahl gleri de vard, askerleri de vard.
Burada El-Kaide tamamen kresel sermaye kartlarnn
manivclasdr!
Bugnk atmalar esas itibariyle bu erevede cereyan
ediyor ve istihbarat servislerinin de buna gre yaplanmas,
buna gre tavr almas lazmdr. Yani dnyadaki akma aykr
bir davran szkonusu olamaz. Onu aamazsnz, nk ok
byk. Teknolojik ve ekonomik gcnz olmas lazm.
unu belirtmek isterim ki, Ortadou diye birey kalmaya
caktr ve buradaki tm gelimeler aslnda transfer ekonomisiy0 le ilgilidir. Mesela birKrt Devleti kurulsa bile bunun mr iili n
..

1 0- 15 yl olacan ve sonra hibir gelir kaynann olmayaca-

. n ve sefalet iinde kalacaklarn grmemiz lazmdr.

ye

ama varln srdrr nk ekonomisi transfer ekonomisi

deildir.

IS"rlllBARAT \"E

Tf H < i R O Y l ." N l . A R I

95

Dnya Dengeleri ve Sava

D nyada gemite de birtakm dengeler olduunu ve bu

gn de gelecee dnk yeni dengeler oluturma srecinden
getiimizi sylyoruz. Yeni sre de yine eskisi gibi olacak ka
naatindeyim. Avrupa Birlii 'nin yeni bir aktr olarak gelecekte
pek fazla nem arzetmeyeceini dnyorum. Kresel ser
maye de bu dengeler savanda malup olacak ve Amerika ile
Rusya arasnda tekrar denge kurulacaktr.
Bu dengelerin yerine oturmas iin byk savalarn yaa
nabileceini sanmyorum. Zaten bu projeyi yrten iki byk
gcn savamas "dnyann" sonu anlamna gelir. Muhteme
len bu sava eteklerde oluacak. Eteklerde yaanacak bu sava
lar da zaten silah sanayiinin yeterince glenmesini ve askeri
kuvvet kullanmn temin edecektir. Ama byk devletler -yani
byk projeyi yrtenler- karsnda daima byk askeri mas
raflar gerektiren atmalara gireceklerdir. Mesela gemiteki
Dou-Bat Bloku ayrmasna bu adan da bakabil iriz. Bu bel
ki

hir husumet deil bir gereksinmedir. Her iki taraf da buna ih-

96

iSTiHBARAT

VF.

TF.RR OYllNU\RI

tiya duyduu iin bu mcadele yaanmtr. nmzdeki d

nemde de dnya zerinde mutlaka iki byk askeri blokun ol
mas gerekmektedir. u anda birbirleriyle pek iyi geiniyor g
rnen bu iki lkenin gelecekte askeri adan birbirlerinin kar
snda "gibi grn mesi" muhtemeldir.

Trklye'nin Projedski Yeri

Trkiye bu projede ok nemli bir rol oynayabilir. Eer tah

minim doruysa, dny3: zerinde bir tarafta ABD dier tarafta
Rusya'nn bulunduu iki byk g olacak. Bu iki gc tahte
ravallinin iki ucu olarak dnrsek, Trkiye bu tahteravallinin
istinat noktasdr. unu tekrar belirteyim, Avrupa'nn gelecekte
byk bir siyasi g olacana ihtimal vermiyorum. Hem eko
nomik adan dierlerinin kontrolndedir ve hem de askeri
adan dierleriyle mcadele etmesi - grnr gelecekte
mmkn deildir.
Bir tarafta ABD, dier tarafta Rusya ve bu iki gc dengele
yecek g olarak da Trkiye'yi grebiliriz. Peki Trkiye hangi
misyonuyla bu dengeyi salayacaktr. lki taraf arasnda denge
nin srmesine yardm edecektir. Bunu u adan yapabilir:
Trkiye'nin aktifleri nedir? Buna bakalm. Trkiye, bulunduu
corafya itibariyle evresinde Mslman ve Trklerin yaad
ve bunlarn kullanlmas halinde bir tarafn lehine kullanld
zaman dier tarafn gcn nemli lde etkileyecei nfuza
sahiptir. Bunu gz nne alrsak, Trkiye lslam ve Trk oluuy
la bu dengenin orta yerinde bulunabilir. Her iki ucun orta ye
rinde bu dengeyi salayabilir.
T rkiye' nin byle bir arl varsa kendisi bir proje olutu
ramaz m diye dnmeye gerek yoktur, bu dengenin orta ye-

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

97

rinde olmak zaten Trkiye'nin projesidir. Dnn ki terazinin

iki kefesi vardr ve siz davranlarnzla bu dengeyi tamamen

bozabilecek bir kapasiteye sahipsiniz. Bundan daha nemli bir

rol olabilir mi? Herkesin rol ayn olamaz dnya zerinde. Eer

Trkiye bu roln doru oynarsa, ne Amerika'dan ne de Rus

ya'dan daha nemsiz ve etkisiz olduu anlamna gelmez.
Trkiye'nin mevcut siyasi ortam henz bu dengeyi yrte
bilecek yapda deil. Trkiye bugn, Avrupa'da yerlemek iste
yen kresel sermayenin ok nemli bir denge unsuru olarak
Trkiye'.yi kontrol etmek istemesi olayyla kar karyadr.
Ama, br taraf btiray veremez!
Gelecei ancak tahmin edebiliriz, ama benim tahminim
ulus devletlerin kazanacadr. Dolaysyla Trkiye'de bu
_
siyasal yapnn devam n de mmkn olmadn dil-

- -

nilyorum.

Belki birok ins an rahatsz eden eyler sylyoruz. Diyoruz

ki, Trkiye'de hibir siyasi hareket kendiliinden olumaz, bu
hareketler kendi i dinamiklerimizden kaynaklanmaz. Bu Tr

kiye' nin kk o ld u u anlamna gelmez. Trkiye bir dnya

devletidir ve dnyann her yerinde olduu gibi, etkilenmek ka

nlmaz bir bi im d e olaandr. Bugn unu ok rahatlkla s y

leyebilirim ki, Trkiye'deki btn iktidarlar dnya tarafndan
_
bel i rle n m i ti r. Ve eer ulus devletler kazanacak ise Trkiye'de
bir ulus devlet yaplanmas kanlmaz olacaktr.
Eski orta sa tanmna uygun yeni bir siyasi gcn yaplan
_
drlmas mmkn grnyor. Ama bu kesinlikle ulusalc ola

m az Birok etnik kimliklere de ak bir fikir olacaktr. nk

.

Trkiye'nin si"asal alan genilemektedir. Balkanlar, Kafkaslar

ve Gneydou buna dahil ola c aktr. slami bir kimlikle bunun

salanabilmesi mmkn deildir. Trkiye'nin siyasal nfuz

alan ierisine slam dnyas ve Arap dnyas girmeyecektir. Si-

98

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLARI

zin iyi grdnz her eyin olmas mmkn deildir. Bugn

Trkiye'nin misyonuna uygun olan yaplar baar kazanr. Yani
mutlak iyi yoktur, uygun olan vardr. Daha ak bir ifadeyle,
Trkiye Cumhuriyeti'nin ideolojisi bir dnceye deil, proje
ye dayanacaktr. Yani bu blgede gl, ekonomik olarak geli
mi, insanlarna refah salamay vaad eden bir siyasi proje . . .
Yoksa, krmz izgilerle falan olacak bir i deil b u . Bir sr iz
gilerimiz vard, unu yle yaparsanz byle yaparz gibi. Ne ol
du imdi o krmz izgilere? Bunlarn hepsi "pembe" izgilerdi.
Ne oldu imdi peki? Ayn adamlar imdi hepsini deitirdiler.
Eer dnya dengelerini hesaba katmadan bireyler sylerseniz
bunu srdrmeniz mmkn deildir. Eer bireyler syleye
cekseniz evvela dnyadaki dengeleri hesaplayn, sonra ne iste
diinize yle bir bakn. yle dnyadan soyutlanm olarak
" biz yle istiyoruz" diyemezsiniz. Derseniz de, deitirmek
zorunda kalrsnz.

Dnya Savalannn Dengeler Asndan neml

Dnya savalar, esas itibariyle ekonomik nedenlere daya

nr. ikinci Dnya Sava ncesinde, Almanya endstriyel olarak
ok gelimiti, mthi bir teknolojik birikimi vard ama pazar
lar ve hammadde kaynaklan lngiltere'nin kontrolndeydi. Bu,
Almanya'ya ekonomik ve siyasal bir snr getirdi. Bu snn a
mak iin Almanya savamak zorundayd. Hatta kendileri o d
nemde "hayat sahas aryoruz" diyorlard. Savalar genellikle
ilk grdmz sebeplere, veya birtakm insanlarn delilikleri
ne lgnlklarna balamak yanltr.
. Birinci Dnya Sava genel itibariyle Osmanl Devleti'nin
tasfiye edilmesi operasyonudur. Artk petroln deeri anlal-

iSTiHBARAT VE

TERR OYUNLAR!

99

mt ve bunun Osmanl'nn elinden alnmas gerekiyordu. Bu

rada Batllar bize yanl yapt diyemeyiz. Kendi alarndan ge
rekli olan yaptlar. nk koca bir yzyl bunun zerine tesis
ettiler. yle syleyelim: Birinci Dnya Sava ' nda eer Os
manl imparatorluu ngilizlerle mttefik olmak isteseydi, bizi
itmek iin ngilizler ellerinden geleni yaparlard, nk bizi
yenmek istiyorlard. Osmanl' nn yenilen tarafta olmas gereki
yordu.
Savalar genellikle halkn zannettii gibi dostluk dmanlk
gibi sebeplere balanamaz. Ekonomik arkaplan olmakla bir
likte bu da tek sebep deildir, asl sava, dnya zerindeki ege
menlik savalardr.
nc bir dnya sava belki olmayacak ama dnyadaki
ekonomik .dzen u anda zmsz bir yere doru gidiyor. S
rekli Amerika'ya kaynak aktarlmas gerekiyor ve bunun bir yer
de durmas gerekiyor. Amerika imdi bu sorunu zmeye al
yor. Eer zemezse ykm olur. Bunun sonucunda belki bir
takm mahalli savalar yaanr ama asl nemlisi, dnya apn
daki byk bir ekonomik kriz yaanr ve bir dnya savann
sonular kadar ciddi tahribata yol aar.

 ST H BARAT VE EKO N O M

4.

stihbarat rgtleri vastasyla dnya zerinde srdrlen

mcadelede sadece terr kullanlmaz; terr, sadece bu aralar
dan bir tanesidir. Mesela Amerika Birleik Devletleri'nin en ok
kulland aralardan biri ekonomidir. Ekonomi yoluyla yr
tlen faaliyetler, ou kez bir sava karmaktan daha tesirlidir.
Diyelim ki in bugn ok byk bir g oldu ve dengelere tesir
etmeye balad. Ama bu durumda ABD onun ekonomisini y
lesine etkiler ve ynetir ki, birdenbire kendi i meseleleriyle u
ramaktan dnya ile uraacak hali kalmaz.
Mesela

in

mil ar ksur nfusuyla dnyann en byk in

11_ gcdr. Bu kadar kalabaln olduu yerde niye c terr

rgt yoktur? in'in Trkistan gibi yumuak karn ve kontrol
iitnda bir ekonomisi vardr.Dengeler dnda hareket etmeye
kalkt zaman, uramak zorunda kalaca sorunlar ok da

ha byk olur. in ekonomisinin vanalarn ABD tutmaktadr.

terlii zaman ksar. Japonya da hakeza tamamen srlatnl

m durumdadr, ABD'nin tam kontrol altndadr. Btn bun-

1 02

STiHBARAT

VE

TERR OYUNLAR!

lan unu belirtmek iin sylyorum: Bir lkeyi deerlendirir

ken btn boyutlaryla dnmek lazm. Biz sadece bir tarafy

!!.ne ikarmaya alyoruz, olaya tek boyutlu bakyoruz. Me

ela Rusya ekonomisine baktnzda dnya leinde geri s. Ul

[arda g5riiinz. ffirtakm i skntlar vardr. Ama Ru __n-

2da nemli bir gtr, onu dengenin bir tarafndan gryo

ruz. in' i grmyoruz, Avrupa Birlii 'ni grmyoruz.
Aslnda tam aksi bir dnce ile in ile Rusya arasnda bir
mutabakat ve ortak bir iliki olduu zannedilir. Oysa anghay
Belisi falan pek bir anlam ifade etmez. Rusya, Bush'a yardm
etmek iin zaman zaman Asya'da bir tehdit oluturduunu
gstermek amacyla birtakm ovlar yapar. Tabi ABD ynetimi
de bunu kullanacaktr. "Bakn karmzda byk gler var, bi
ze kar birleiyorlar. Silah sanayine yatrm yapmamz lazm,
yoksa tehdit altndasnz ey Amerikan halk! " der ve politikas
n yrtr. Rusya; askeri adan arasra Amerika'y tehdit et
mek zorundadr. Bu, Bush'a destektir. Bush da ald bu destek
le silah sanayiine yatrm yapacaktr, gvenlik harcamalarn
arttracaktr.
Bunun dnda, terr ve ekonomi arasnda da birtakm do
layl ilikiler szkonusudur. Terr rgtlerinin kurulmas ve
varln devam ettirmesi yle bedava faaliyetler deildir.
Bir, bu terr rgtlerinin ekonomik destekleri aranm
yor;bir de asl nemlisi bunun bunun yarataca birtakm eko
nomik sonular var, o hi aranmyor. u anda Trkiye'de bug
ne kadar sylenen her szn tersi oldu. D ticaretimiz byk
lde ak veriyor. Cari ak tavana vurdu, dviz deer kaybet
medi. Dnyada nemli olaylar oluyor, kyametler kopuyor, te
rr trmana geiyor; bizim borsa buluttan nem kapar ama hi
oral olmuyor ve ykseliyor. Bugne kadar hep tersini syle
d i m . Demek ki sebep sonu ilikilerini yanl biliyoruz. Bugn-

iSTiHBARAT \IE TERR OYUNLAR!

1 03

k gelimenin sebebini bulmamz lazm. Trk ekonomise g

ven deyip geitiriyorlar.

.....

Evet, kresel sermaye Trk ekonomisini ayakta tutmak a-

basndadr. Diyorlar ki bize, ver verebildiin kadar ak, biz hal

lederiz. Ve yine diyorlar ki, bundan sonra benim istemediim
bir hkmet gelirse, ben onu tarumar ederim. Senin bu a
vermen ve benim bu a kapatmam bir gvencedir. Kimseyi
getirmem, geleni ykarm. Kresel sermaye bize bunu sylyor.
Ama kresel sermayeyi istemeyen gler de tabii bunun hesahn yapyor.
Peki Trkiye'de son dnemde yaanan terr saldrlarn bu
nunla -kresel sermayeye ynelik olarak- ilintilendirmek
mmkn m? Pek tabi mmkn. Sinagoglara ynelik yaplan
birinci saldrdan sonra yle bir imaj yaratld: Dnya zerin
de El-Kaide denilen bir terr vardr. Bu saldrlar hem size, hem
de bize yneliktir. Dolaysyla biz ayn saflarda olacaz, dedi
ler. Babakann ilk tepkisi de buydu. Dediler ki, tavrnz terr
le deitirirseniz, terr devam eder. Onu yok sayacaksnz. Ve o
zaman da ilgintir borsada hibir deiiklik olmad. Fakat ngi
liz konsolosluu ve HSBC'ye yaplan saldrlardan sonra borsa
da acil bir d oldu ve daha da nemlisi Reuters dedi ki: Be
yaz Saray boaltlyor! Gerekte boaltlmad ama yle bir imaj
verilmek istendi: Olay ciddiye alnyor. Olay ikiye ayrarak bak
mak gerek. Biri, dierini yanltyor. Yani, siz bunu yaparsanz
ben de bunu yaparm. Kimin yaptn b iliyorum ve ben de ce
vabn veriyorum. Kresel sermaye yapt bunu!

Terr ile ilgili her zaman altn izdiim husus udur: Her
eyden nce terr meselesinin analizini iyi yapmamz lazm.
zellikle iktisadi adan terr doru okumak gerekiyor. Yalnz

104

iSTiHBARAT VE TERR OYUNIARI

gvenlik birimlerinin yapsna bak.tmz zaman, ekonomik

gvenlik olgusunun neredeyse hi nemsenmediini, bunun
gvenlik politikalarnn bir paras olarak alglanmadn g
ryorum. Halbuki yle bir dnn. 6 bin PKK'l dada bekli
yor ve bunlarn 30 milyon dolar masraflar var. Bu rgt bu pa
ray nereden buluyor, nasl idare ediyor gibi sorularn yant
pek aranmyor.

iSTiHBARAT

VE

TERR OYUNLAR!

1 05

Deien Ne?

G emite en nemsiz siyasi olaylar b le ekonomik gster

geleri etkilerken bugnlerde borsa, faiz, dviz genine skt
rlan ekonomimiz hibir eyden etkilenmiyor. Yaadmz b
yk ekonomik krizi bir Anayasa kitapnn frlatlmasna ba
lamtk ve eer Sayn Cumhurbakan kitab frlatmayp, 'Lt
fen una bakar msnz?' deseydi byle bir felaketle karlama
yacamza inanyorduk. AB ile mzakerelere balamann eko
nomimize byk bir ivme kazandrdn dnyorduk. Ama
bugnlerde hibir olay ekonomik gstergelerin seyrini etkiie
miyor. Ne AB ile ilikilerde giderek mitsizleen sre, ne ku
gribi, ne de hkmeti devirmek iin dmeye basld iddiala
r

en kk olumsuz bir etki yaratmyor.

Bazlar bunu istikrarl bir hkmeti varlna ve gl bir

alternatifin olmay nedeniyle ekonomik politikalarn srece

i beklentisine balyor. Dmeye baslma iddialar ciddiye
alnmyo'r daha dorusu dmeye basn parmaklarn gcn
den phe duyuluyor. Baz olumsuz ekonomik gelimelerin,
mesela ku gribi ve benzerlerinin etkilerinin snrl ve geici ol-

1 06

iSTHBARAT VE TERR OYUNLAR!

duu, cari ann finanse edilebildii srece sorun yaratma

yaca dnlyor. Ksaca zetlersek gemite nemli sonu
lar yaratacak gelimelerin bugn sradan hale gelmesi hk
mete duyulan gvene balanyor.
Uzun vadeli politikalar deiken veriler zerine oturtula
maz. Yani bugn Trkiye'ye ynelik ekonomik yaklam ya ksa
vadelidir ya da uzun vadede de nemli bir deiiklik olmayaca
hesaplanmaktadr. Bu nedenle lkeye giren yabac sermaye
nin miktarndan ok nitelii nem kazanmaktadr.
Cari an finansman ksa vadelidir. Derhal geri alnabilir.
Eer lkenin retim kapasitesini artracak yatrmlar yaplsay
d bunun geri dn zor olurdu. Ancak her iki gruba da gir
meyen ve finans piyasalarna ynelik satn almalar baka bir
yaklam gerekli klyor. Burada salanan stnlk yatrm ya
panlarn sadece kar elde etmek amacnda olmadklar anlam
n tayor.
Amacmz ne hkmetin uygulamalarn eletirmek ne de
doruluklarn iddia etmek deildir. Souk Savan sonra erme
siyle ekonominin en nemli ve etkili bir ara olarak kullanld
gnmzde bize ynelik politikalar anlamaya alyoruz.
Bunlarn salt ekonomiye katklar, yarattklar geici rahatlkla
deerlendirmenin yanl olacan, yeni bir yapnn olutuu
nu ve bunun geleceimizi belirlediini sylyoruz. Bunlarn
yanl ya da doru olmas herkesin bak asna gre deiir.
Eer dnya ile btnlemek ve kresel ekonominin bir paras
olmak istiyorsanz yaplanlar doru, eer da belirli lde
kapal yaamay tercih ediyorsanz yanl bulabilirsiniz. Bu ko
nuda bir tercih belirtmeden neyin olduunu aryoruz.
Trkiye'ye ynelik ekonomik politikalar sadece ekonomik
byklklerle aklanmamaldr. Byle bir tutum onun siyasi
boyutunu ihmal anlamna gelir. Oysa bugnlerde tm ekono-

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

107

mik gelimeler bir yanyla siyasete hizmet etmekte ve bu du

rum tm dnyada geerli olmaktadr.
Yabanc sermaye bir lkeye iki farkl amala gelir. Birincisi
gittii lkedeki yap onun kar elde etmesi iin elverilidir ve bu
imkan kullanmak ister ve siyasi adan ntrdr. ikinci olarak o
lkenin ekonomik yapsn ve buna dayanarak siyasi ynn
etkilemek ister. Bunun da ekonomik bir yan vardr ve olutu
raca ekonomik yapyla o lkeyi kontrol eder. Ekonomik bek
lentileri bu aamadan sonra gerekleir.
Gnmzde ekonomik faaliyetlerin siyasi yn baskn bir
karakter tamakta, bir sava ve egemenlik arac olarak kulla
nlmaktadr. Bu nedenle salt ekonomik analiz yapmak ve ola
yn dnyadaki siyasal gelimelerle ne lde ilikisi olduunu
aratrmamak ciddi sorunlara neden olur. Bir politikay ekono
mik ynleriyle uygun bulabilir ve onu uygularsanz farkl bir
odak bundan rahatsz olabilir ve kendi yaptrmlarn uygular.

1 08

iSTiHBARAT

VE

TEIR OYUNLARI

artlar Hazrlamak

insanlar bir eye inandrmak ya da bir davrana ikna et

mek iin ya nasihat edilir ya da neyin doru olduu anlatlr.
Eer yeterince gl iseniz zor kullanrsnz. Ama bunlar o
unlukla etkili olmaz. Nasihatler kulak arkas edilir, zorla yap
trlanlardan kalr.
En etkili yol insanlarn yapacaklar ie kendisinin karar ver
mesini salamaktr. Uygun artlan hazrlarsanz karnzdaki
sizin istediiniz gibi davranr ama buna kendisinin karar verdi
ini dnd iin davrann srar ve inatla srdrr.
u sralarda in konusunda izilen tablo herkesi bir karar
almaya zorlayacak gibi grnyor. ok yksek bir byme h
zna ulaan bu lke, yirmi yl iinde, byklk olarak ABD eko
nomisini geecek, en yksek d ticaret hacmine ulaan lke
konumuna gelecek, dier sper gleri tedirgin edecek bir as
keri potansiyele sahip olacak. Bu noktaya ularken doal kay
naklar bir hortum gibi emecek, dnyada, bata enerji olmak
zere,

tm

hammadde kaynaklarnda ktla neden olacak.

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

1 09

Ucuz iilikle rettii mallar tm dnya piyasalarna ege

men olacak, bu rekabet nedeniyle tm dnyadaki ii cretleri
ya decek ya da frenlenecek.
Kimse bu tabloya kaytsz kalamaz. in tm ekonomik den
geleri alt st etmekle kalmayacak, snrsz insan kaynaklarn
askeri adan tehiz ederek insanlar derin bir gven bunalm
na sokacak. Daha imdiden l ran'dan balayp dier l slam lke
lerine de yaylan ibirlikleri zaten yeteri kadar korkutucu hale
getirilen l slarn fobisini derinletirecek.
Liberal ekonomiyi kutsallatran ve baka bir modelin d
nlmesinin b ile gnah olduunu savunanlar ne yapacaklar?
Bunu doal bir olay sayp sonularna m katlanacaklar yoksa
yeni bir model arayna m girecekler?
_
in'deki bu gelimeler ekonominin evrensel kurallarnn bir
sonucu mu kabul edilecek yoksa bir odan bilinli bir politika
snn sonucu saylp kar tedbirler mi alnacak? Uzakdou'da

ki ekonomi gelimelerin kresel sermayenin ucuz emek kulla

narak ii cretlerini kontrol etmek ve burada oluan d tica
ret fazlalarn kendi finans kurumlarnda deerlendirerek dn
ya para ve fi nans piyasalarn kontrol etmek amacn m tad
kabul edilecek?
Yaplacak deerlendirmeler ne olursa olsun ortada somut
bir ekonomik tehdit olduu herkesin ortak dncesi haline
geliyor ve buna kar tedbir alnmas kanlmaz grnyor. J lk
tepkinin d ticaretteki liberallemenin frenlenmesi ve koru
maclk eilimlerinin artmas olabilir. Petrol fiyatlarndaki art
n, bir yanyla, artan talebe balanmas ve bundan gelien
Uzakdou ekonomilerinin sorumlu tutulmas ya onlarn talep
lerini ksacak yani onlarn gelimelerini frenleyecek tedbirler
alnmasn ya da alternatif enerji kaynaklarna ynelmeyi ge
rektirecek. Belki de iki yol birden izlenecek.

110

iSTHBARAT VE TERR OYUNLAR!

Btn bunlar oluan artlara ynelik olan ve herkes tarafn

dan meru saylan savunma refleksleri olarak deerlendirilebi
lir. Ama, baka adan bakarsak, meselenin bir baka yznn
olduunu da grrz. Liberalleme eilimine hibir fren uygu
lamamak ve bunu tarm rnlerine doru yaymak, petrol fiyat
larnn ekonominin gereklerinden daha fazla artmasna izin
vermek ve bata in olmak zere Uzakdou ekonomilerinin
zayf yanlarn gz ard edip ok iyimser tahminler yapmak tep
-.
kilerin boyutunu bytecektir. Batl lkelerde u anda yaanan ekonomik sorunlar gelecee ait ktmserlii derinletire
cektir.
artlar hazrlanmtr ve artk herkesin nasl davranaca
bellidir. nsanlar gerekeni yapacaklar ama bunlarn yaplmas
kimsenin ngrmedii bir dzenin kurulmasyla sonulana
caktr. Ulus devlet bilincinin kreselci eilimlerin yerini ald
bu yeni dzen ikili bloklamann yolunu aacak ve herkes
kamplardan birinde yerini alacaktr. Herkesin nerde olaca
nceden bellidir ama herkes yerini kendisinin setiini sana
caktr.

iSTiHBARAT V.E TE RR OYUNL\RI

111

Hangisi Doru?

G enel eilim dnyada doa kanunlarna benzer sosyal ve

ekonomik kurallar bulunduu bunlara aykr davranmann, yer
ekimini reddetmek kadar abes ve anlamsz olduu biiminde.
nsanlarn yapmas gereken ey, bu kurallar iyi anlamak ve
doru uygulamakt.an ibaret. stelik }?unda byk bir zorluk da
yok. Bat dnyas bunun iin en iyi rnek. Onlarn yaptn
yapmak yeterli. Ekonominin ileyiinde devlet mdahalelerini
kaldrr, demokrasinin yaygn kurallarn geerli hale getir&eniz
onlarn refah dzeyine ular ve demokrasinin yaratt zgr
lk ortamnda mutlu yaarsnz. Byle bir dnya kimseye imti
Y.az tanmad ve yar artlar herkes iin ayn olduu iin
kimse hakkndan azn ya da fazlasn alamaz. stelik byle bir
ortam btn dnyay global bir ky haline getirecei iin s
rekli bir bar gerekletirmek mmkn olur.
nsanlarn din, rk gibi kriterlere gre ayrmasnn ve at
masnn temelinde baz kar gruplarnn haksz ve rekabetten
korkan tutumlar vardr. Rekabet, bunlarn i nsan temelinde
birlemesini salayacaktr.

112

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

Herkes kendi kapsnn nn sprrse temiz bir dnyada

yaamak mmkn olur eklinde zetlenebilecek bu gr do
ru olmayabilir. B yk iyilik, kk iyiliklerin toplamdr demek
mmkn deildir. Ekonomik alanda rasyonel davranan birey
ler, sonu olarak ok kt bir dzen yaratabilirler. Kk serve
tini paraya eviren mesleksiz birinin yapaca en doru i, bir
bakkal dkkan amaktr. Hepsi ayn eyi yapnca hepsi kaybe
der. Scak ve nemli bir lkenin insanlar muz yetitirerek kar
edebilir ama byle bir lkenin gelimesi mmkn deildir.

Kald ki sorun bundan da farkl ve kkldr. Byle bir dze

nin giderek baz kk gruplarn kontrolne gemesi kanl
mazdr. Ama asl amaz bu dzenin bir noktada tkanaca ve
d,aha fazla gelimesinin mmkn ol _aiasdr. Trkiye'den ve
rilecek bir rnek yle olabilir: Bir insann sermaysini kullan
mas iin nnde iki seenek vardr. Ya bunu faizle deerlendi
rir ya da yatrma ynelir. Hangisinin getirisi fazlaysa onu seer.
Bugn Trkiye'de faizler dnyann hibir yerinde grlmedik
biimde yksektir ve insanlar faizi seer. Yatrm olmad iin
gelir dzeyi der, vergiler azalr, devletin kaynak ihtiyac artar
ve sonu olarak faiz hadleri daha ok artar. Dardan sermaye
girii siyasal artlara baldr ve sonu siyasal bir dnmdr
ve bu ok radikal olur.
Ayn amaz dnya leinde de vardr. nce gelien lkeler
hzla zenginleir ama dierleri onun rettiklerini alacak dze
ye eriemezler. Gelienler mallarn satacak yer bulamaz.
Bugn dnya ekonomisi genel bir tkanmann eiindedir
ve bunun, bir oklarnn zannettii gibi, bir felaketle sonula
nacan sylemek doru deildir. Sorun bilinmektedir ve kar
latmz hercmer bir zm araynn sonucudur.
Bugn Trkiye'de kapitalizmin cazibesine kaplanlarn d
nceleri, mantk asndan olmasa bile, zaman asndan yan-

STHBARAT \'E TEROR OYUNLAR!

113

ltr.Bugnk durumu Marksizm' in zaferi saymaya gerek yok

tur. Hem olaylarn geliimi hem de bulunacak zmler daha
karmak bir nitelik tamaktadr.
Demokrasinin halkn sesi olduu iddias ise ok iyimser bir
grtr. Halkn kendine zg bir sesi yoktur. O bir da kadar
sessizdir ama birisi barnca bu ses, ok daha gr bir biimde,
yanklanr.
Dnya zerinde ok boyutlu bir hegemonya mcadelesi s
rerken Trkiye'nin bunun dnda kalaca dnlemez. An
cak bugne kadar olaylar tekil dzeyde ele alnm ve genel bir
deerlendirme yaplmamtr. Ekonomik politikann sadece

IMF gzetiminde yrtld iin yanl olduu sylenemez.

Asl yanllk dnya konjonktrnn hesaba katlmamas ve
bir kriz halinde buna cevap verebilecek bir yapnn oluturul
mamasdr. Btn hedefler istikrarl bir blge ve lke varsay
mna dayanmaktadr ve istikrarn bozulmas halinde ne kadar
dayanksz olduumuz ortaya kacaktr.
Ekonomi politikas lkenin dier sorunlarndan tamamen
bamsz olarak belirlenemez. Bu politikann lrak'tan Kbrs'a
kadar hatta tm dnyadaki gelimelerin hesaba katlarak
belirlenmesi gerekir. Oysa u anda ekonomik durumumuz, bir
baardan ok, siyasi konularda bizi frenleyecek yumuak kar
nmz konumundadr. evremizde oluacak emri vakilere kar
tavrmz belirlerken ekonomik durumumuz her zaman b ir en
die kayna olacak ve bizi her eyi kabullenen konumuna d
recektir.
Bir politika her art altnda geerli olamaz. Bir konumda iyi
olan baka bir konumda felakete dnebilir. stikrarl bir or
tamda da alma ve dnya ile btnleme ekonominin geli
mesini salayabilir ama kriz anlarnda bu politika kesin bir ye
nilgini n sebebi haline dnr. evremizde bizi de iine ek-

11

iSTiHBARAT \'E TERR OYUNLAR!

mesi kanlmaz olaylar cereyan ederken ie dnk ekonomik

politikalar izlenmesi gerekirken ipleri blgede karlar bizimle
rtmeyen glerin eline teslim etmek ciddi bir gaflettir ve
bunun bedeli lrak'taki gelimelere seyirci kalnarak denecek
tir. " lrak'ta kaybettik ama enflasyonu da drdk" demek bir
teselli saylabilir mi?

iSTiHBARAT VE TERR OYUNU.Ki

5.

115

i STi H BARAT VE S U i KASTLAR

B ir suikasta karar vermek, esas itibariyle istihbarat servisi

nin grevi deildir. Daha ak bir ifadeyle, onlar bu konuda tek
bana karar veremezler. lke iinde ya da uluslararas dzey
de bir kiinin bertaraf edilmesi szkonusu olduunda, buna
karar verecek olan g odaklardr. Buna en gzel rnek Ken
nedy'nin ldrlmesidir.
Kennedy'nin kim tarafndan ldrldnil' herkes merak
etti ama kimse niin ldrldn sormad. Aslnda son de
rece nemli bir hadisedir ve siyasi nedenleri vardr. Kennedy
suikastnn aydnlatlmasi tarihin seyrini daha iyi anlamamza
k tutacaktr.
Kennedy o dnemde dnyada hakim olan denge politikala
rna kar bir tavr ierisindeydi. Daha ak bir ifadeyle yle
sylenebilir: i kinci Dnya Sava' ndan sonra Rusya ile Amerika
arasnda dnyann paylalmas ve her iki tarafn da kendi ha
kim olduu blgelerde egemenlik kurmas zerine bir denge

116

STiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

politikas oluturuldu. Ancak bu dnemde yeni bir akm ortaya

kt. Bu akm, Avrupa'y glendirmek ve bunu Rusya ve Ame
rika'ya kar denge unsuru kullanmak amacn gdyordu.
Kennedy'nin buradaki nemli rol, Avrupa'nn yeni bir si
yasal g oda olma iddiasn ya da arzusunu desteklemesin
den kaynaklanyordu. Bu esas itibariyle ABD'ye ynelik olmak
tan ziyade - nk Avrupa'nn tarihi, kltrel ve siyasal formas
yonu nedeniyle Amerika' nn yannda yeralac varsayldn
dan- Rusya'ya'nn karsna yeni bir g karlmas demekti. Ve
Rusya'nn da bundan byk lde rahatsz olaca ngrl-_
yordu. Bunun dnda, Trkiye zerine de nkleer silahlar yer
letirildi ve Sovyetler Birlii hedef alnd.
Burada Sovyetler Birlii'nin itiraz u noktada oldu: Ameri
ka, ikinci Dnya Sava'ndan sonra olumu bulunan gler
dengesi mutabakatna riayet etmiyordu. Yani yle anlalyor
ki, her iki taraf da birbirlerinin nfuz alanlarna girmemeyi ta
ahht etmilerdi. Bunun birok rneklerini daha sonra da gr
dk. Mesela Dou Avrupa'daki isyanlar veya rejim deiiklikle
ri szkonusu olduunda Sovyetler Birlii buralar igal etti ve
Amerika Birleik Devletleri genel beklentinin aksine ciddi bir
reaksiyn gstermedi. Yani herkes kendi nfuz alanlarnn
iinde kalma taahhdne sadk kalyordu.
Sovyetler Birlii Avrupa'nh yeni g oda haline getirilme
si projesinden rahatszd ve Kennedy' nin bunu desteklemesin
den hi de honut deildi. Kennedy'nin bu tavrna karlk Sov
yetler de Amerika' nm yaknma kadar, yani Kba'ya kadar nk
leer silahlarn getirip yerletirdi. Bunun ABD ile Sovyetler Bir
lii arasndaki balangta oluan gizli taahhde uymad
akt. Yani her iki taraf da bir nkleer sava tetikleyecek dav
ranlardan uzak duracak, birbirine ynelik nkleer tehditte
bulunmayacakt. Bu taahhdn bozulmas zerine yle anla-

STiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

117

lyor ki Amerika Birleik Devletleri bu mutakabat bozan kiiyi

bertaraf etmeyi gze ald. Ve bu konudaki genel kanaat, Ken
nedy'nin Amerikan devleti iinde, baka herhangi bir gcn
mdahalesi olmadan bertaraf edildiidir.
Burada ok nemli olan u soruyu sormak lazm: Amerika
Birleik Devletleri, kendi bakann ldrecek kadar byk bir
riski zerine almtr. Niin bunu gze ald, tehdit bu kadar b
yk myd? yle anlalyor ki, Amerika'y yneten odaklar
byle dnmtr. Kennedy'nin bu stratejisi nkleer bir a
tmaya yol aabilir ve dnya leinde bir felaketle sonula
nabilir. Bunun iin, srf dnyann geleceini kurtarmak iin
Ken edy'nin feda edilmesi mmkndr, gereklidir kararn
verdiler ve bertaraf ettiler. Dolaysyla unu sylemek istiyo
rum, bu bir terr eylemi gibi grnse de aslnda byle deildir.
Sadece dnyann gelecei konusunda varlan. bir mutabakata
uymayan ABD bakan bizzat Amerika tarafndan bertaraf edil
mitir.
Bugn dnyada karlatmz sorun aslnda o gnk soru
nun devam niteliindedir. yle zetleyebiliriz: Amerika Birle
ik Devletleri ile Rusya arasnda kurulan denge, ABD iinde
oluan bir baka g tarafndan, yani ak bir ifadeyle kresel
sermaye tarafndan, tannmamaktadr. Bu uzlama geersiz
saylarak, kresel sermaye dnya zerinde yeni bir dzen ku

rulmas i n mcadele vermektedir. Bu nedenledir ki, bugn

ABD'yi yneten Bush ynetimi ile Rusya'daki Putin ynetimi
arasnda byk bir uzlama mahade edilmektedir. Yani ba
langta kendi aralarndaki mutabakata uymayan kresel ser
mayeye kar Amerika ve Rusya ynetimleri uzlam bulun
maktadr.
Fakat genel olarak bakldnda, bu tr suikastlar her zaman
dnyay ilgilendiren konularda yaplmaz. Sonu itibariyle su-

118

iSTHBARAT VE TERR OYUNLAR!

ikastlarn bazen ok basit ekilleri de vardr. Herhangi bir bi

imde bir siyasi atma yaratlmak isteniyor ise ya da bir siya
si proje szkonusu ise sembolik insanlar ve ona ynelik su
ikastlar dzenlenir.
Mesela u gnlerde lran' da iine alan bir ii- Snni at
mas yaratlmak isteniyor. ABD'nin ta bandan beri politikas,
Islan dnyasn bir btn olarak karsna almak yerine onlar
kendi aralarnda attrmaktr. Kendi glerini kullanmadan,
Islan dnyasndaki temel atma konulann kayarak kar
sndaki gc bertaraf etmek hesabndadr. Bu hesab gerek
letirmek iin de bir yandan Alevilie ait kutsal yerler bomba
lanyor, dier yandan Snni camilere kar birtakm saldrlar
dzenleniyor. Bylece her iki taraf da birbirlerini itham ediyor
konuma geliyor ve atma kanlmaz oluyor. Yani buradaki
terr eylemlerinde iki tarafn hedefi de aslnda ldrlen in
sanlar deildir. Bunun zerinden bir siyaset yrtlmektedir
ve asl beklenilen ey, iki taraf da birbiriyle attracak orta
m hazrlanmasdr.
Byle ortamlar birok kere Trkiye'de de denenmitir. Me
sela Islamc bir eilime kar laikleri birletirmek istiyorsanz,
sembolik bir laik kiiyi tesbit eder ve ldrrsnz. Burada bu
kii kendisi olarak hedef deildir. O toplumsal bir kesimi tem
sil etmektedir ve o kiiye ynelik bir suikast sonucunda herkes
onun arkasnda yer alr ve lslam'a kar bir cephe oluturulur.
Burada kriter udur: Yaplan suikast mmkn olduu kadar
amaca ulatrc olmaldr, yani bu ayrmay pekitirmelidir.
Bu bakmdan ldrlen kii adeta piyango isabet etmi biri
hkmndedir, pekala bir baka kii de olabilirdi. Bunun karan
n veren insanlar una bakar; amaca en uygun kii kimdir?
Bazen kiiler srf igal ettikleri makamlar nedeniyle de orta
dan kaldrlmak istenebilir. Bu ekilde, hedef alnan hareketin

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLARI

1 19

sona erecei veya zayflayaca dnlr ve bu amala o kii

bertaraf edilir. Bu durumda hedefgerekten de ldrlen kii
dir. nk onun ortadan kaldrlmas, hem karsndaki gcn
etkinliini ortaya koyar hem de lider veya etkin adamlar ld
rlen grubun zayflamas temin edilir.
Burada u soru akla gelebilir. Bazen, lkeler, kendileri iin
zararl grdkleri hareketlerin liderlerini bertaraf eder dedik.
Peki Trkiye, niin Gneydou'daki terr eylemlerinin eleba
Abdullah calan' bir suikastla ortadan kaldramad? Bu ekil
de rgtn zayflamasn veya dalmasn temin edemedi? Bu
na birka kez teebbs edildiine dair bilgiler var ama burada
unu gr ek lazm: Abdullah calan' koruyanlarn da istihba

rat var ve pekala onu koruyacak gleri de vardr!

Burada gerek hedef iin birtakm rnekler de verebiliriz.

Mesela Gandi'ler. lndra Gandi ve olu Rajiv Gandi ahs olarak
hedef seilmilerdir. nk onlarn Sovyetler Birlii ile iyi ili
kileri vard ve Amerika Birleik Devletleri, Hindistan gibi byk
bir gcn SSCB ile iliki kurmasn ve yanyana olmasn istemi
yordu. Amerika, izlenen bu politikalarn kiilere bal olduu
na inanyordu ve bu kiiler ortadan kaldrlnca dengenin dei
eceini hesaplyordu. Ve gerekten de hesapladklar gibi ol
du. Sovyetler Birlii ile yakn ilikide olan Hindistan bu lm
lerden sonra giderek SSCB 'den uzaklat ve Sovyetler bu ekil
de bir mttefikini kaybetti. Burada nemli olan bu kiilerdi.
Bazen, bir siyasi hareketi yok etmek iin sembol haline gelmi
isimler bertaraf edilir. nk aslnda o siyasi hareket gemi
ten gelen kkl bir hareket deildir ve bir ahsiyetin etrafnda
olumutur. Bu kii, yaptrc ve birletirici bir rol oynamakta
dr. Dolaysyla bu ahs ortadan kaldrdnzda o hareketin de
dalaca dnlr.

1 20

ST H BARAT

VE TERR OYUNLARI

Kiilere bal siyasi hareketlere Trkiye'den rnek vermek

gerekirse, burada Anavatan Partisi ok nemli ve tipik bir r
nek tekil eder. Anavatan Partisi, kurulduundan itibaren Arne
rika'ya ynelik politikalar reten ve liberalizmi savunan bir
partiydi. Ancak daha sonra Mesut Ylmaz'n genel bakan ol
masyla, kadrolarnda hibir deiiklik olmakszn siyasi istika
meti kkten deiti ve tabanda hibir reaksiyon olmad.
Mesut Ylmaz esas itibariyle Amerika ile ibirliine ynelik
ve o istikamette politikalar tamamen deitirdi. Ynn tama
men Avrupa'ya evirerek zellikle Almanya ile iyi ilikiler geli
tirmesine ramen bu parti herhangi bir ciddi danklk gster
medi. Byle zamanlarda, hareketin ynn deitirecek bir li
der deiimi zamannda pekala o liderin bertaraf edilmesi sz
konusu olabilir. Bu suikastlarla veya eitli operasyonlarla ola
bilir.
Peki Turgut zal cumhurbakan olup koltuunu Mesut Yl
maz'a devrederken partisindeki bu ciddi deiimin farknda
deil miydi? Bana gre deildi. O t a,rihlerde bu tartma konu
su olmutu. 1 3 Ocak 1 990 tarihli bir dergiye verdiim beyanat
ta, Turgut zal'n cumhurbakan olamayacan, aksi takdirde
Mesut Ylmaz'n partiyi tamamen deitireceini ifade etmi
tim. Herhalde Turgut Bey buna pek ihtimal vermedi ama daha
sonra evresindekilere yle syledii bana aktarld: 'dam
hereyi grm ama biz hibir eyin farkna varmamz! "
* * *

Ancak Bat'daki siyasi hareketler iin byle birey szkonu

su

deildir. Orada liderler ve kiiler ok belirleyici deildir. Do

laysyla o kiinin bertaraf edilmesiyle siyasi hareketin dal

mas ya da ok byk deiiklikler yaanmas kolaylkla mm
kn olamaz.

STHBARAT VE TERR OYUNLARI

121

zellikle Filistin'de srail uzun yllardan beri bu tarz operas

yonlar yapt. Sadece son dnemdeki eyh Ahmet Yasin suikas
t deil, Filistin Kurtulu rgt zamanndan beri srail pekok
suikast yapmtr. Buradaki ama, kendilerinin kontrol edebi
lecekleri kiileri ayakta tutmak, ama kontrol d ya da baka
glerle ilikiye girmi kimseleri bertaraf etmektir. Bu ekilde
l srail, Filistin Kurtulu rgt zerinde tam bir kontrol sala
mtr, istemedii her kiiyi bertaraf etmitir. Bylece karsn
daki hasmn ynetimini kendi istedii istikamette ynlendir
mektir.
Buna Rusya'daki benzer suikastlar da rnek gsterebiliriz.
Cevher Dudayev ve Yandarbiyev'e ynelik suikastlar da bu er
evede deerlendirilebilir. Muhalifler bertaraf edilmek suretiy
le, kendilerine daha yakn ve daha uygun olan seeceklerdir.
_
Bazen bir devlet, kendisiyle atmasn istedii, bar isteme
yen insanlar da destekleyebilir, nn aabilir. Eer kar taraf
ile savamak ve onu sava yoluyla bertaraf etmek istiyor ise ba
rtan yana olanlar tasfiye eder ve sertlik yanllarn getirir.
Bunun iin tarihte bana gre en ilgin rnek, Birinci Dnya
Sava'nda l ngiltere' nin bizi Almanlarn safna srmesidir.
nk Osmanl mparatorluu tasfiye edilecektir. Ortak oldu
u, mttefik olduu bir Os :nanl 'y tasfiye edemezdi. Onun iin
kar tarafla ibirlii yapmasn istedi ve hatrladm kadaryla
btn gcn de bu istikamette kulland.
Herhangi bir lkenin ya da gcn, bir kiiyi tasfiye ederken
onun lml ya da sertlik yanls olup olmamas, o kiiyi tasfiye
eden gcn politikalarna baldr. Mesela bugn Amerika Bir
leik Devletleri ' nin dnya zerinde radikal I slam' destekledi
ini dnyorum. nk ABD' nin temel politikas, l slam' n
bir siyasal g olarak tamamyla tasfiye edilmesidir. Bunun se
bebi de, hasm ya da rakip telakki ettii kresel sermayenin

122

snHBARAT VE TERR

OYUNLAR!

lml slam'a oynamas, onu desteklemesidir. Eer bu gc tas

fiye etmek istiyorsanz, slam' radikalletirirsiniz, tm Bat'nn
dman haline getirirsiniz; ondan sonra Bat lml-radikal
diye ayrm yapmaz, sonuta hepsine kar dman olur. Yaa
dnz srete grnen manzara budur. Ilml slam giderek
nemini kaybetmektedir, nk artk Batda slam denildii
zaman radikalin dnda herhangi bir slam anlalmamakta
dr. Amerika Birleik Devletleri, tm. lslam' a radikal yaftasn
yaptrmak suretiyle onun dnyadan tecrit edilmesini sala
maktadr.
Mesela gemite ihtilaf ABD ile slam dnyas arasnda olu
urken, bu ihtilaf birdenbire hibir ciddi sebep yokken Avrupa
.
ile slam dnyas arasna sramtr. Bunu yapmak hi de zor
olmamtr. ngiltere'de ve spanya'da gerekletirilen terr ey
lemleri ve Fransa'daki araba yakma ile balayan direni hare
ketleri Avrupal nezdinde slam'n terrist' olarak alglanmasna
neden oldu. te yandan, karikatr kriziyle de slam dnyas
Bat'dan uzaklatrld. Ve bylece slam dnyas ile Bat arasn
da kaln bir duvar rld. Bu bir operasyondur!..
Bunun bir operasyon olduunu farkedenlerin yapabilecek
leri birey var mdr peki? Bu ok zor. Yaplacak ey, halk ikna
etmek skO.nete davet etmektir. Yani provakasyonlara kaplma
yn demektir.
Mesela Fransz halk gzlerinin nnde arabalarnn yakl
d ve bunlarn da mslmanlar tarafndan yapldn gr
yorlar. ngiltere ve spanya'daki patlamarla panie kaplan kit
leler de ayn ekilde mslmanlar terrist olarak grmeye ba
lyorlar. Dnp slam dnyasna deseniz ki, "sakin olun, bu si
ze ynelik bir provokasyondur" ; bunu halkn dinlemesi son de
rece zordur. nk bugne kadar kutsal telakki ettikleri ve u
runda lm gze aldklar peygamberleri karikatrize edil-

iSTiHBARAT

VE

TERR OYUNLARI

1 23

mitir, ona hakaret edilmitir. O zaman insanlar skunete sev

kedemezsiniz, bu son derece zordur. Zaten bu operasyonlar
yapanlar bunu bildikleri iin insanlar en zayf noktasndan av
larlar. Batlnn en zayf noktas da gvenliidir. Ama bazen bu
provokasyona katlmama dnda bir seenek de yoktur. insan
lar bu oyunu bile bile iine derler.

1 24

iSTHBARAT VE TERR OYUNLARI

zdemir Sabanc Suikast ve elikiler

imdi mesela Trkiye'de birtakm insanlar diyorlar ki, "Bel

ika, Fehriye Erdal' vermiyor". Adi bir katili bir hkmetin des
teklemesi iin bana bir sebep syler misiniz? yle bir rgt
desteklemeleri iin siyasi hibir neden yok. iade etmemeleri
nin nedeni u: Bu olayn aslnda Fehriye Erdal'n katld bir
cinayet olmadn biliyorlar. Bu cinayet aslnda onlarn zeri
ne atlm ama gerekte bakalar tarafndan ilenmi bir cina
yettir. O bakmdan da bu kii Trkiye'de o hesaba kurban edile
cektir. Onun iin vermemektedirler.
Fehriye Erdal olay bizim amzdan zlm grnmesi
ne ramen bir elikiler yuman andryor ve bu konuda so
rulacak bir yn soru cevapsz kalyor.
Merhum Sabanc herhangi bir yerde bulunabilir ve eylem
gerekletirilebilirdi ama i dnyasnn en iyi korunan binas
nn en zel yerinde suikasta urad. Amacn bir kiinin ortadan
kaldrlmas deil bir mesaj olduu anlalyordu. En iyi koru
nan yerde bile kimse gvenlik iinde deildi . Yani Sabanc bir
hedef deildi ve bir mesaja araclk etmesi iin seilmiti.

iSTHBARAT VE TERR OY UN LA R !

1 25

Cinayeti iledii iddia edilen kiiler n kapdan, kimliklerini

brakarak ve grntleri tespit edilerek binaya giriyor ama giz
li bir yerden kyordu. ktklar yerden neden girmemilerdi?
Cinayetten dakikalar sonra failler tespit edildi. Gvenlik
gleri tek bir olaslk zerinde hareket etti ve sadece bu kiile
ri arad. Kamuoyuna verilen bilgiler bir aratrmann sonucunu
deil nceden yazlm bir senaryonun okunmasn andryor
du. tk gn sylenenlerin hibir .b lmnn sonradan dei
medii grld.
Sabanc ile birlikte grg tanklar da ldrld. Eer ey
lemciler zaten slenecekleri bir eylemi yapyorsa ve kimlikleri
nin ortaya kmasndan rahatsz olmayacaklarsa neden tehis
imkann ortadan kaldrmak istemilerdi? Sorumuzu yle for
mlletirebiliriz: Failler gizli kalmak istiyorsa neden girite k
tklar yeri kullanmadlar? Eer >lay sleneceklerse ve kimlik
lerini gizlemek gibi bir niyetleri yoksa neden grg tanklarn
ortadan kaldrdlar?
Zanllarn binaya girdikleri kesindi ama binaya girmi ol
malar olayn faili olduunun kant deildi. Sulanmalarnn
nedeni bir terr rgt yesi olmalaryd. yle bir ihtimal ze
rinde hi durulmad: Bu kiiler bir rtme operasyonunda kul
lanlm olabilir ve bu amala olay gn oraya getirilmi, olay
dan sonra da 'karlm olabilirdi. Bylece gerek faillerin st
rtlm olurdu. O gn binada bulunanlarn kimlikleri bile
tespit edilmedi. nk olayn tm ayrntlar ayn gn aydn
lanmt. Bu, failleri ortada olmayan bir cinayetin en hzl
zlme rekorunu krm olmalyd.
Olay slenen kii yargland ve mahkum edildi. zel bir
mahkum muamelesi grd. Evlendi ve ocuk sahibi olabildi.
Ancak bulunduu hapishaneye tesadfen bir ete nakledildi ve
onlar mahkumu ldrdler. nsann 'Kadere bak! ' diyesi geliyor.

1 26

iSTiHBARAT VE TERR OYUNU.Hl

rgt, zanllar sorunsuz bir biimde yurt dna kard.

Kimlikleri bilinen, fotoraflan bulunan bu kiileri karan r
gt merak etmiyor musunuz? DHICP-C'nin ne kadar etkili ol
duunu bylece anlam olduk. Snrlarmzdaki gvenlik du
varn kalbura evirip gittiler ama kimse bunu mesele yapma
d.
Belika'nn, Trkiye'deki herhangi bir siyasi hareketi temsil
etmeyen, kitlesel destei olmayan ve sadece terr eylemleri ya
pan bir rgtn yakalanan bir yesini koruduunu dndk.
Yeni kurulmu bir devlette bile gzlenmesi zor bir dvran
kkl bir medeniyete sahip bir lke ekinmeden yapabiliyor
du. Siyasi olduu bile tartmal, sradan bir terristi koruyor
du. ddiamzn yanl olabileceini ve Belika'nn davrannn
farkl bir sebebe dayand ihtimalini dnmedik.
Hukuku deilim ve olayn hukuki boyutuna deinmek zo
runda kaldmda hata yapabilirim. Bunun iin nceden zr
diliyorum. Belika' nn davrann bir senaryo ile aklayaca
m sanyorum.
Belika, Sabanc suikastnn anlatld biimde olmadn
bilmektedir. Fehriye Erdal'n iadesi halinde daha nce yakala
np mahkum edilen kiinin akbetine uramasndan endie et
mektedir. nk olayn faillerinin sylenenler olmad anla
lrsa gerek faillerin bulunmas gerekecektir. Bu nedenle iadeyi
imkanszlatracak bir yol aray iindedir ve meseleye artk
hukuki bir sorun olarak bakmamaktadr. Hukuki olarak zanly
iade etmesi gerektiinin bilincindedir ama kiinin gvenliini
tehlikeye atmasnn lkesi asndan kabul edilemez olduunu
dnmektedir.

5"1tff.T VE TIRR""YNlARt

6.

1 27

UYUTU R U C U

D nyadaki e n nemli faktrlerden birisi d e organize su

gruplandr. Organize su gruplannn da en nemli gelir kalemi
uyuturucu ticareti. Dnyadaki uyuturucu sirklasyonunu
nasl alglamak gerekiyor?
Dnyada gvenlik gleri uyuturucu ticaretini engellemek
iin urayorlar. Ancak buradan kazanlan para ok yksek ol
duu iin insanlar riski gze alarak hatta devlet kademelerin
den isimleri iin iine sokarak uyuturucu ticaretinin devam
etmesini salyorlar. Yani engellemek iin byk bir aba var
ama baarl olamyorlar nk ncelikle alan ok geni.
Fakat bu olaya bir de u adan baklabilir: Bir defa, uyutu
rucu ticaretini tamamen engellemek zordur. Dnya genelinde
milyonlarca uyuturucu mptelas vardr ve burlara uyuturu
cu yetmedii zaman hepsi sokaklara dklr. Bunlarn tedavi
si mmkn deildir, ne hastaneler bir ey yapabilir ne de dok
torlar. Halbuki byle bir durumda her ke banda uyuturu-

128

iSTiHBARAT VE

TERR OYUNLAR!

cu reten laboratuarlar ortaya kar ve hem uyuturucu kulla

nm engellenemez hem de burada dnen paralar engellene
mez. Dnyay yneten gler bence yle dnyorlar:
turucu sirklasyonunun engellenmesi doru da deildir,

mkn de deildir. O halde yaplacak ey. bunlar kontr!!!._al

tna almaktr, yaylmasn en ellemektir. Bu ekilde bir politika
izliyor ar. Ayrca baka avantajlar da var. UY!,!turucu ticaretin

den elde edilen paralar ok byk olduu iin, bu miktarda pa

rann babo braklmas mmkn deildir.
Yasad ilerle elde edilen gelirler dnyada nc byk
sektrd. Yllk cirosunun 5 trilyon Dolar olduu tahmin edili
yor. Buna kumarhaneler, insan kaakl, uyuturucu ticareti
vs. dahildir.
Kara para dediimiz kaytd bu byk paralar, birtakm
gizli servislerin operasyonlarnda, devletin kendilerine tahsis
ettiinin ok tesinde imkanlar salyor. O yzden uyuturucu
ticareti esas itibariyle gizli servislerin kontrolne veriliyor ve
bu paralar belirli alanlara tahsis ediliyor. Uyuturucunun dn
ya zerindeki gzergah bellidir ve bu gzergahta yer alan lke
lere, uyuturucu gelirinden belli miktarda pay aktarlr. Uyu
turucu ticaretinin aktrleri bellidir. Dnya uyuturucu ticareti
ni elinde bulunduran hakim g, eitli siyasi rgtleri, mafya
lar bu ite taeron olarak kullanr.
Bazen bakyorsunuz, uyuturucu ticareti belli blgelerde
younlayor. Bunun belli bir sebebi yok gibi grnyor. Yllar
ca Trkiye zerinden geen uyuturucu ticaretini birden yolu
nu deitiriyor ve Rusya zerinden gemeye balyor. Bunun
bir mantnn olmas lazm. Gzergahn niin deitirildii so
rusunu sormak lazm. Bunu yle aklayabiliriz: nk o de- .
virde Sovyetler Birlii'ne birtakm paralarn girmesi gerekiyor
du ve bu da Rusya'daki zelletirmenin yapld dneme rast-

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLARI

1 29

lad. Demek ki baz insanlar o paralardan istifade ederek Rus

ya'daki kebalann ele geirmeye balad. Bu bir baka gcn
kontrolnde olacaktr. Bunun byle olduunu daha sonraki ge
limelerden anlayabiliyoruz. Putin geldikten sonra, gemite
memur olup kaytd paralarla ksa srede multi milyarder ha
line gelerek Rusya ekonomisini kontrol etmeye alan " oli
gark" lann engellenmesi iin bir operasyon yapld. Demek ki
Rusya'da, Rus ekonomisini geri getirmek isteyen bir grup vard.
Bunlar koalisyon yaptlar ve ynetim de bunlar engellemek is
tedi. Buradan u anlalyor: uyuturucu paralan belirli bir
ama iin sarfediliyor ve operasyonlarn kaynan oluturu
yorlar.
Buradan parantez iinde Taliban ynetiminden bahsetmek
gerekiyor. Taliban ynetimi 2000 ve 200 1 yllarnda kendi lke
sini bir narko-devlet olmaktan kartp, uyuturucu ekimini
dini sebeplerden tr yasaklad. Taliban'n neye malolacan
bilmeden ald bu karar, dnya uyuturucu ana vuru lmu en
byk darbelerden biriydi. Zaten Anerika'nn Afganistan' i
galinin ardndaki gizli sebplerden en nemlisi de budur.
Uyuturucu dengeleri yeniden saland ve eski gnlere geri d
nld. Aslnda yle dnmemiz gerekirdi: Taliban uyuturu
cu iinden iyi para kazanmal, ABD de bunu engelleme al
malyd. Bunu isteyen bir baka g de olabilir belki ama, so
nu olarak unu syleyebiliriz: Uyuturucu ticareti tamamen
siyasi kontrol altndadr.

1 30

STiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

Uyuturucu Paralar Nereye Gider?

B urada akla yle bir soru gelebilir: Uyuturucu ticaretinin

kontrol altnda tutulmasyla ne amalanyor?
ncelikle, bu paralarn kontrolsz olarak ak dnyada b
yk bir kaos yaratabilir. Uyuturucu ticareti kontrol altnda tu
tularak, elde edilen kara parann siyasi hedeflere ynelik olarak
harcanmas mmkn oluyor. Dnyay ynetenler, uyuturucu
gzerga.h zerinde lkelere belli bir miktar pay brakarak, b
raktklar payn da nerelerde harcanmas gerektiini sk skya
tembihleyerek, her trl gelimeyi kontrol altnda tutabilmek
tedirler. Bu paralarn istenmeyen _ekillerde harcanmas mm
kn deildir. Aksi taktirde ticaretin gzerga.h deitirilir ya da
itaat etmeyenler deitirilir. nk z itibariyle uyuturucu
ticareti bir sutur, buna araclk edenler de " sulu"durlar. Do
laysyla hukuk ve kamuoyu nnde kolayca bertaraf edilmele
ri mmkndr.
Bunlara devletin brokratlar da dahildir. nk uyuturu
cunun transit gei yapt lkelerde bir snrdan dier snra

iSTiHBARAT

VE TERR

OYUN LA R !

131

kadar bu iler kontrol altnda yrtlr, kimi zaman eskortlar

la gnderilir. Kendisine biilen roln dna kmayan kalk
anlar, bu oyunun kurallar erevesinde cezalandrlrlar.
Uyuturucu pastasndan pay alan hibir lke, bu paralan
kendi istedii gibi kullanamaz. nk daha byk bir organi
zasyon tarafndan kontrol edilmektedir.Bir sre sonra her lke
de yle bir yap oluur ki, byk irade ile yerel irade arasnda
bir fark kalmaz. nk bir lke sadece uyuturucu ve yasad
paralarla ynlendirilmez, aslnda dier paralar da ayn amala
kullanlr. Alan krediler, ithalat ve ihracat paylan .. hep politik
tercihler sonucunda belirlenir.
zetle unu syleyebilirim: Uyuturucu tacirleri Osmanl
vezirl ri gibidirler.Sabah iktidardadrlar, akama bakarsnz ki

kelleleri alnmtr. Ancak kendilerinden istenileni yerine getir

dikleri mddete, bu byk paralar onlarn refah ve konforu

iin yeterlidir. Ancak hibir zaman bu paralar kendilerine ait
deildir.

1 32

STiH BARAT

VE

TERR OYUNIARI

Trkiye'deki Durum

D nya uyuturucu ticaretinde Trkiye de gzergah nokta

larndan biridir ve topraklan zerindeki bu geiten uzun yl
lardan beri pay almaktadr. 1990'lara kadar bu paralar d tica
ret ann kapatlmasnda kullanlmtr. zellikle bugnler
de d ticaret ann bu kadar byk olmasna raJnen " net
hata ve noksan" * kaleminin ykeklii, Trkiye'ye tahsis edilen
uyuturucu parasndaki art olabilir. (* Net hata ve noksan:
btede kaytd paralarda kapatlan . cari ak kalemi} nk
bunu aklayabilecek mantkl bir kaynak grnmyor.
Trkiye' nin petrol faturasyla. cari ilemler a gittike b
yyor. Fakat bir yandan da bu cari ilemler a Merkez Ban, kas'nda Net Hata Noksan olarak ifade edilen, kayna belirsiz
bir dvizle srekli kapatlyor. Trkiye'nin a kresel serma
ye tarafndan kapatlyor. Fakat bir ahda dvize air bir talep
olursa bu ak kapatlamaz hale gelir ve bir kriz doabilir.
Susurluk etesi, iktidarAlternatifi miydl7

zellikle souk sava dneminde lkemizdeki siyasi ope-

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

1 33

rasyonlarda bu paralar bir hayli kullanld. Mesela, yakn d

nemden bir rnek vermek gerekirse, Susurluk etesiyle bahset
tiimiz hususlar arasnda birtakm balantlar bulunmaktadr.
Olay yle ematize edebiliriz: Susurluk etesinin grnrde
ki hedefi PKK ile, gnedoudaki terr ile mcadele etmekti
ama bu amacn nnde " alternatif bir iktidar" oluturuluyor
du. Bu iktidar alternatifnde unlar vard: Daha sonra ortaya
ktnda Susurluk etesi adn taktmz bu organizasyon as
lnda bir istihbarat rgtyd. Burada gizli faaliyetler ve rtl
operasyonlar yaplyordu. lki siyasi parti bu organizasyonun
desteiydi: MHP ve DYP. Ayrca bunlann arkasnda bir silahl
g de vard: Emniyet Tekililt. Bunlar st ste koyduunuz
zaman, basit bir ete olarak grlen bu organizasyon aslnda
ciddi bir iktidar alternatifi olarak alyordu. Silahl gc var,
siyasi partileri var, medyas var, istihbarat rgt var ve serma
ye var.
Bu iktidar alternatifi, Trkiye'deki klasik egemen gc orta
dan kaldrma amac gdyordu. Yani Silahl Kuwetler'in nde
olduu egemen gc tasfiye etmeye ynelik faaliyetleri vard.
Burada iki g birbiriyle att. Yani iktidara talip olan yeni
oluumla Trkiye'de geleneksel olarak iktidara sahip grnen
gler arasnda bir atma oldu. Bunun uluslararas bir yans
mas da vard. Hemen arkasndan unu grdk: PKK atekes
ilan etti. Atekes ilanndan sonra, varolma gerekesi kalmayan
Susurluk etesi tasfiye edildi. Daha sonra yapsnda deiiklik
ler yapld ve bylece alternatif ortadan kaldrld.
Dnya zerindeki global idare tek deildir. Her zaman her
yerde atan gler vardr. Birileri Trkiye'de alternatif bir ikti
dar aryordu ve Susurluk etesi bu iktidar projesinin bir para
'
syd. Bir baka g de onlar istemedi ve tasfiye etti. Kanaatim
ce bunlarn ikisi de Amerika ierisinde atan glerdir. Kre
sel sermaye ile Bush ynetiminin destekledii g arasndaki

1 34

iSTiHBARAT VE

TERR O Y UNLARI

atmann sonucudur. Kresel sermayenin oluturmak. istedi

i iktidar alternatifi, Bush kanadnn kar operasyonuyla ber
taraf edilmitir.

Paradoks Var mr
imdi, uyuturucu ticaretinin hakimiyeti byk istihbarat
servislerindedir dedik ama nmzdeki tabloya baklnca or
ganize su ve terr rgtlerinin kalesi olarak da uyuturucu ge
lirlerini gryoruz. Burada bir paradoks mu var? Hayr. Byle
sylemek de dorudur. Fakat unu hatrdan karmamaldr ki,
terr rgtleri istihbarat servislerinin uzantlardr. Bir terr r
gtnn kendiliinden olumas mmkn deildir. Ancak bir
istihbarat servisi belli bir operasyonu yrtmek amacyla bu
terr rgtlerini kullanr. Mesela CIA baz insanlar bertaraf et
mek isterse bunu nasl yapacaktr? Gizli seyisler birtakm in
sanlar ortadan kaldrrlar, bask yaparlar.Fakat bunu yaparken
asla kendi elemanlarn kullanmazlar. Her trl mafya ve terr
gruplar, istihbarat servislerinin kanunsuz ilerde kulland
enstrmanlardr.

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

1 35

Kuzey Irak ve Uyuturucu Balants

Yeri gelmiken, son zamanlarda uyuturucunun Kuzey

lrak'taki konumu zerinde de b iraz fikir yrtelim. Son zaman
larda Kuzey lrak'n adeta bir uyuturucu merkezi haline geldii
konuuluyor. "Jeopolitik anlamda bu ne demek? .. Kuzey Irak'n
tercih edilmesinin sebebi nedir?" diye sorduumuzda, yle bir
cevapla karlayoruz: nk orada yeni bir oluum var.
Kuzey Irak' n ekonomik yapsna baktnz zaman grrs
nz ki, orann kendine zg bir geliri yok. Byle durumlarda
kaaklk, uyuturucu vs. gibi kaytd paralar belirli zmrele
rin elinde toplanr. Bu parann datlmas ancak asker, polis,
jandarma gibi devlet hizmetleri yoluyla olur. Bu eit lkelerin
ekonomik yaps ok farkldr. Mesela Suudi Arabistan da by
ledir. Almanya ile Suudi Arabistan' mukayese ettiimizde g
rrz ki, Almanya'daki zenginlik retimle birlikte artar, ii de
kazanr patron da kazanr. Bir arada l<azanrlar. Yani birini sis
temden karrsanz tekini var edemezsiniz. ikisini birbirini
tamamlar. Halbuki bu kabil (Kuzey Irak'taki gibi) lkelerde, n
ce gelir oluur. insanlardan bamsz bir gelir oluur. Ondan
sonra bu gelir datlr. Bu da bir modeldir. Kuzey Irak'ta byle

1 36

iSTiHBARAT VE TERR OYUNLAR!

bir model var. Burada yeni bir oluum meydana getirmek iste
diiniz zaman, onlara ancak bu ekilde para verebilirsiniz. Ora
daki gelirlerin neredeyse tamam illegal faaliyetlerden olu
mutur.Buradan u anlalyor ki, orada bir gizli servisin faali
yeti vardr ve bu faaliyeti finanse etmek iin de uyuturucu pa
ralar oraya tahsis edilmitir. Uyuturucu bu anlamda ayn za
manda bir silahtr. Bylelikle operasyonlar da finanse edebilir
ler.
Bizim Gneydou Anadolu'nun da ekonomik yaps byle
dir. Normal bir ekonomide, yaratlan gelirle retilen mal birbi
rine eittir. Gneydou Anadolu rneinde retilen mala bakp
geliri hesap edemezsiniz. retilen mal oran son derece dk
tr, gelirler ise onun ok zerindedir. Mesela bir gneydou
dnnde ortala salan dolarlara bakn, bir de adamn ne
rettiine. Ekonomik dzenin temel yapsn bilmiyorsanz, bu
hesaba pek aklnz ermez. Btn blgede retilen mal ve hiz
metlerin birka kat kadar gelir olumaktadr. Bu gelirler, trans
ferdir. Bu gelirlerin halka intikali, ancak yanama gibi almak
suretiyle salanr. Bu ekonomik yap, siyasi yapy da oluturur.
Siyasi balantlar da sermaye kesiminin olumasn salyor.
Yoksa lke durduk yerde Ahmet'i ya da Mehmet'i niye zengin
etsin? Onu zenginletirmek suretiyle evresinde ekonomik bir
g oda yaratr, bu gler medyay kontrol eder, siyaseti
kontrol eder, lkeyi istenilen istikamete doru yneltmek ko
laylar. Sadece uyuturucu paras bile bir lkedeki siyasi me
kanizmay kontrol etmek iin yeterli bir gtr.
1 990'dan sonra Trkiye'deki uyuturucu ticaretinin Rus
ya'ya kaymasnn sebebi olarak yllardr unu vurguladm: Or
tada hibir objektif neden yok. Senelerce Trkiye kullanlm,
birdenbire _uyuturucu trafii Rusya zerinden ilemeye bal
yor. O zaman u sonuca vard:p.: Rusya'da kullanlmas gereken

STHBARAT VE TERR OYUNLAR!

137

birtakm paralar var. Bunun kullanlaca yer de, zelletirme

de birtakm insanlara imkanlar salamaktr. O tarihlerde duy
mutuk zaten, Rusya'da bir mafya olutu. O mafyalar hzla bir
takm paralar kazandlar ve zelletirmeye katldlar. Ondan
sonra ok byk bir g haline geldiler ve Rus ekonomisini
kontrol etmeye baladlar. Putin de geldi, onlar tasfiye etti. As
lnda bu mafyann siyasi bir gcn elinde olduu anlalyor.
nk Putin bunlar tasfiye ettikten sonra rejimi deitirmedi,
yani komnist yapmad. Sadece ahslan deitirdi. Bu adam
lar, Rusya dndaki g kaynaklarnn kulland adamlard,
Putin onlar tasfiye etti.

Alt Kimlik - st Kimlik Meselesi

Trkiye'de bir kimlik problemi olduunu kanaatinde dei

lim. yle syleyelim: Bir kiinin atei ykseldii zaman bu bir
sebeptir, hastaln kendisi deildir. Yani bu kiinin hastal
atetir diyemeyiz. Bunun gibi kimlik sorunu da bir belirtidir,
hastaln kendisi deil, tezahrdr. Bunun asln tehis et
mek lazmdr. Trkiye'de halkn ierisinde kimlikle ilgili bir so
run yoktur. nsanlar birbirlerinin kimliklerinden de rahatsz
deildir. Fakat yle bir baktmz zaman yukarda bir kimlik
sorunu olduu izlenimi vardr.
Trkiye'de son zamanlarda Krtlerin kimlik araylarnn ve
ayrlkla varan taleplerinin ardnda ne olduu sorusuna ce
vap bulmak gerekir. Bu gerekten kimliklerinin bask altna
alnmasndan m kaynaklanyor yoksa bu sebeplerden biri ol
makla beraber asl sebep baka bir ey midir?
Kimlik sorunuyla ortaya kan sonular incelediimiz za
man meseleyi zmek daha kolay oluyor. Gneydou Anado
lu'da PKK terr ya da eylemleri baladktan sonra bugn var-

iSTiHBARAT

VE

TERR OYUNLAR!

1 39

dmz sonucu yle aklayabiliriz. PKK bahanesiyle devletin

destekledii gruplar ve zmreler olutu. Gemite bunlar zaten
orada toprak aas olan, egemenlii ve gc elinde bulunduran
kesimin devlet eliyle daha da glendirilmesi eklinde oldu.
Gneydouda iktisadi hayat hibir biimde retim esasna da
yanmamaktadr. Bakyorsunuz, b irtakm insanlarn ekonomik
gleri var, siyasi gleri var ama herhangi bir ekonomik faali
yetleri yok. Bu g, tamamen Gneydou'daki kimliin sorun
haline gelmesinden kaynaklanyor. Burada unu syleyebiliriz:
Gneydou'da gc elinde bulunduranlarn kimlik sorununu
ortaya karmalarnda " karlar" var. Bu kar sadece iktisadi
deil ayn zamanda siyasi bir kardr.
PKK'nn ortaya kyla birlikte buna kar devlet oradaki
egemen glerle ibirlii yaparken PKK'dan daha ciddi bir teh
like oluturdu. Irak savandan sonra Kuzey lrak'ta oluan yap
nn bizim snrlarmz iinde ayrlk bir tutum belirleyip belir
lemeyeceine cevap aramak lazm. Burada bizim cevabmz
" hayr"dr. Esas itibariyle buradaki hareket Trkiye'den ayrl
may dnmemektedir. nk buradaki iktisadi hayat Bat
Anadolu'dan transfer edilen gelirlerden kaynaklanyor ve ora
daki ticari yap -uyuturucu- onlara katk salyor. Eer ayrl
may dnrlerse bu kaynaklar kesilir ve orada gc elinde
bulunduranlar kendi halklaryla hahaa kalrlar ve onlarla a
tan bir konuma srklenirler.
Kimlik sorununun ortaya atlmas onlar iin ayrca baka
bir imkan daha salad. O da, btn sorunlarn kayna olarak
Trkiye Cumhuriyetini gsteriyorlar ve kendilerini sanki bunu
zen tarafm gibi bir tavr ierisine giriyorlar.
Oysa durum tamamen farkl. Sorun kendilerinden kaynak
lanyor ama bu sorun nedeniyle kar taraf itham ediyorlar ve
byle bir yap kuruyorlar.

1 40

ISiHBARAT VE

TERR OYUNLAR!

Kuzey Irak iin de ayn eyleri syleyebiliriz. Kuzey lrak'n

ekonomik kaynann petrol olaca syleniyor. Ama petrol u
anda yerin altnda ve karlp limanlara tanmas gerekiyor.
Ama bu kark b'lgede siyasi istikrar salanmad srece bu
nun bir zenginlik unsuru olmas mmkn deildir. Byle etra
f dmanlarla evrili bir Krt yaplanmasnn kurulmas halin
de muhtemelen bir kargaa kar. Diyelim ki Batnn ve zellik
le Amerika'nn istedii oldu ve burada salanan siyas istikrar
neticesinde burada petrol kaynaklarn kullanabilecek ekilde
oraya bir zenginlik ak szkonusu oldu. O zaman kurulacak
bir devletin yaps, Suudi Arabistan modeli bir ekonomi tarz
olacaktr. Yani btn gelirler bir tek kaynaktan elde edilir. Bir
tek kaynaktan elde edilen gelirler de belli bir yap tarafndan
halka datlr. Bu kaynak arz da Kuzey lrak'ta kurulacak Krt
devleti eliyle olacaktr.
Bu kaynaklarn halka intikali nasl olacaktr sorusunun ce
vaplandrlmas gerekir. Buradaki ekonomik hayat retime. da

yanmayacaktr. Oretie dayanmayan b ir hayatn sresi ne ka

dar olacaktr? Petrol gelirinin kullanlmasyla balantl olacak

tr. Elde edilen gelirler, bayndrlk hizmetleri, bina yapm ve

sair yollarla halka datlr. Bugn Suudi Arabistan devletinde
de iktisadi hayat bu ekilde ilemektedir. u anda Kuzey Irak'ta
grlen ekonomik faaliyetler de ayn ekilde yrtlmektedir.
ABD'nin salad ekonomik destei inaat ve bayndrlk sek
trnde kullanarak paray datyorlar.
Ancak bu ekonominin kendini retmesi anlamna gelmez
ve hibir zaman orada ciddi bir ekonomik hayat olamaz. Bu
kaynak kesildii zaman da ekonomik faaliyet durur.
Diyelim ki Kuzey lrak'ta bir Krt devleti kuruldu. Bunun G
neydou Anadolu'daki Krtlere yansmas nasl olur? Bu paray
sokakta m datacaklar? Hayr. Bunun iin de bir ekonomik

iSTiHBARAT

VE

TERR OYUNLAR!

141

iliki ann kurulmas gere.kir. Gnedou'dan kalkp Kuzey

lrak'a i bulmak iin gitmek mmkn olmaz. Orada zaten i
imkan yok. Kuzey Irak'ta para yapay yollarla ekonomik hayata
girdiinden dolay buradan daha fazla insann oraya tanmas
szkonusu olamaz.
Ekonomile iliki tr yle olabilir: <:uzey Irak'taki zenginlik
lerin, Gneydou'dald zenginlere ya da egemen snfa transferi
salanabilir. Ama burada yine ayn sorun karmza kar. G
neydou Anadolu'da da ekonomik hayat herhangi bir retim
veya sanayiye dayanmadndan bunlarn da halka intikali an
cak yapay yollarla olabilir.
Buradan u sonuca vanyoruz : Kuzey lrak'ta kurulacak bir
devletin mr, petroln mr ile snrl olacaktr. Bu mr ne
kadar olacak tahmin etmelc mmkn deil ama dnyada bir
eilimin olduunu gryoruz.

B O R K A PA N I : M F
"eko n o m i k sava n
p e r d e a rkas "

Ufu anl
240 sh

Bu kitab 'd nyada her eyi n gr nd kadar

basit ve ko lay o l d uu n u d nen ler ve yaad ha
yatta n mem n u n o l a n l ar ' sa k n oku m as n .. Yaa n a n
o l a y l a r n fa rk l boyutl a r o l d u u n u d n p 'ancak
buna kafa yora mayacak kadar yo u n o l d u u n u d
nen ler' i se ba l a m as n .
B u kitap, d nya zeri nde egemen l i k mcadelesi
veren g l e r i n , ekonom i k a l anda g i r i t i k leri sava n
k sa b i r tari hes i d i r. I M F kon u sunda bugne kadar
hi yaz l maya n l ar ve kon u u l maya n l ar ,a h itler, bel
ge ler v e i sti h ba rat l a r n az nd a n a n l atan bu k itap,
T r k i ye' n i n

sosya l

d ok u s u n d a n

u l u s l araras

i l i

ki l e r i n e kad a r t m gere i n i deiti ren ekonom i k

kri z l ere fa rkl b i r a d a n bakma n z sa l yor.

Se lis
mii] K ltaplar

BA B L'DE
AM E R KA N
TA N GOSU
usad d a m ' deviren
gizemli tarikat:
kesnizani"

Ahmet Din
240

sh

G izem l i tari kat Kesn izan i l i k nas l ortaya kt ?

sra i l ' i n ve MOSSAD/C IA' n n kontro l n e nas l g i rd i ?

*

Kesnizan i eyh i , Saddam ' n ei Sac ide'yi, ol u

U day' , ka rdei Vatban ' ve by k paalar n kend ine

nas l m rit yapt ? Askeri sistem i nas l ele ge i rd i ? Ta
ri kat n Amer i kan iga l i nde oynad " kolaylat r c "
rol ler nelerd i ?
*

sra i l , Kesn izani tari kat vastasyla slam' kont

rol altna m a l may plan l yor? Tar i kat n retilerin

deki Kabba l ist unsurlar, byler neler?
*

Bir de i l , tam be "uva l " bask n yap l d ? u

va l l bask n lar PKK' n n ran yol u n u amak iin mi

yap ld ?
Masa l l a r d i yarn <;i an hepsi gerek h i kayeler. . .

"Abdi peki
Suikast n n Btn
G izleri Aa kt ! "

DESSE
A b d i peki Suikast
M. Metin Kaplan
304 s h . , 1 O YTL

M .Ali Aca, Hseyin Ozmez'le

neler konutu?

gn

TlP'li 7 genci kim, niin l

drtt?

Abdi ipeki ile CIA istasyon

efi Paul Henze neler konu
tu7
*

Ahmet Emin Yalman Suikast

ile Abdi ipeki Suikast arasn

Sabatayclkla, Abdi ipeki

Katliam

ve

M .A.Ny, " Suikast " tan sonra,

M .A.A, Adli Tp'tan nasl kaa

cakt, neden kaamad?

M.A.A, Kartal-Maltepe Askeri

Cezaevi'nden nasl kat7
Prof. Dr. Bedri Karafakiolu,
Prof. Dr. mit Yaar Doanay
ve Prof. Dr. Cavit Orhan T
tengil' i hangi rgt ldrd,

Olaylar ' n h angi CIA aj an,

Abdullah atl 'nn, ipeki

Suikast ile ilikisi nedir7

Aca'y,

polise kim ihbar etti, nasl ya

orum

nasl tezgahlad?

M .Ali

kalatt?

Suikast 'nn ne alakas var7

Mara

nce,

MIT ' e kim ihbar etti?

daki benzerlikler nelerdir?

Abdi lpeki 'yi ldrmeden 25

lideri kimdi?

CIA ajan Frank Terpil,

M.A.A'.J' Bulgarlstan'a neden
geirdi7