I

II

T.C.
KLTR VE TURZM BAKANLII
Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrl

YALVA MZES
BZANS SKKELER

Zeliha Demirel Gkalp

Ankara 2009

III

T.C.
KLTR VE TURZM BAKANLII
Ana Yayn No: 3182

Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrl Yaynlar

Yayn No: 135

ISBN: 978-975-17-3453-2

YAYINA HAZIRLAYAN
Dr. Adil ZME

GRAFK TASARIM
Suna HKENEK
Bu yaptn tm haklar sakldr.
Kaynak gsterilmeden kitaptan alnt yaplamaz. Genel Mdrln yazl izni olmadan, ksmen veya tamamen baslamaz,
baka bir dile evrilemez. Elektronik, mekanik, fotokopi ya da dier bir oaltma araclyla yaynlanamaz ve kopya edilemez.

Kapak Fotoraf: II. Constans, Hexagram, No.396

IV

NDEKLER
NSZ
I- Antik Nmismatik..................................... ......................................................................... 1
1. Nmismatik Nedir? ................................................................................................... 1
2. Sikkenin Tanm ve Sikkeden nceki Para ekilleri ....................................................2
3. Sikkenin cad
.................................................................................................. 4
4. Sikke Metali ve Sikke Basm Teknii ...........................................................................5
II- Bizans Dneminde Sikke .................................................................................................. 8
1. mparator Anastasiusun Sikke Reformu .................................................................. 8
2. Sikke Metali ve Birimi ................................................................................................10
2.1. Altn........................... ..........................................................................................11
2.2. Gm.................................. .............................................................................. 13
2.3. Bakr................................................................. .................................................. 14
3. Darphaneler
.................................................................................................16
3.1. Kontrmarklar .................................................................................................18
4. Tipler
.................................................................................................19
4.1. mparator Tipleri................................................................................................19
4.1.1. Genel zellikleri ....................................................................................19
4.1.2. mparator Kostmleri ...........................................................................22
4.1.2.1. Askeri Kostm ........................................................................22
4.1.2.2. Sivil Kostm ............................................................................24
4.1.2.3. Konsl Kostm .....................................................................25
4.1.3. mparatorluk aretleri .........................................................................26
4.1.3.1. Talar ve Diademler ................................................................26
4.1.3.2. Hal Globus (Hal Kre)........................................................27
4.1.3.3. Mapa (Mendil) ........................................................................29
4.1.3.4. Akakia (Kese) ..........................................................................29
4.1.3.5. Scepter (Hkmdarlk Asas) ................................................29
4.1.3.6. Labarum (Sancak) ................................................................. 30
4.2. Dini ve eitli Tipler ........................................................................................... 31
4.2.1. Viktoria ................................................................................................. 31

4.2.2. Melek .................................................................................................32

4.2.3. Konstantinopolis...................................................................................32
4.2.4. Khristogram............ ..............................................................................33
4.2.5. Ha.........................................................................................................33
4.2.6. sa................................................................................................ ..........35
4.2.7. Meryem ................................................................................................ 38
4.2.8. Azizler ve Dier nemli Kiiler ............................................................ 40
5. Yaztlar.............................. ......................................................................................... 41
6. Harfler ve Rakamlar .................................................................................................42
7. Monogramlar............................................................................................................ 44
III- Katalog............................................................................................................................ 49
IV- Bibliografya.....................................................................................................................131
V- Szlk............................................................................................................................. 137
VI- Konkordas cetveli.......................................................................................................... 143
Levhalar

VI

I. Basileios, histamenon. No. 476

VII

VIII

NSZ
Bu alma 20 Haziran 2007de Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde kabul
edilen Yalva ve Isparta Arkeoloji Mzelerinde Bulunan Bizans Sikkeleri balkl doktora
tezinin bir blmn oluturmaktadr. Bu tez Anadolu niversitesi Bilimsel Aratrma
Projeleri Komisyonunca kabul edilen 040834 nolu proje kapsamnda desteklenmitir.
Yalva Arkeoloji Mzesi, 1947 ylnda yreden toplanan arkeolojik ve etnografik eserlerin
depolanmaya balamas ile faaliyete gemi, 1966 ylnda inas tamamlanan binada mze
olarak hizmete girmitir.
Yalva Arkeoloji Mzesi sikke koleksiyonunda, 2005 yl Haziran ay itibariyle 14715 sikke
bulunmaktadr. Bu almada, koleksiyonda yer alan 951 adet Bizans sikkesi ele alnarak
deerlendirilmitir. Trkiye mzelerinde ve zel koleksiyonlarda yer alan Bizans sikkeleri ile
ilgili almalar ve dolaysyla da yaynlar olduka snrldr. Ouz Tekinin Yap Kredi Koleksiyonu
Bizans Sikkeleri balkl eseri ise, bu yaynn hazrlanmasnda bize kaynak oluturmutur.
ncelikle doktora tezimin danman Do. Dr. Ahmet Tolga Teke teekkr ve sayglarm
sunmak istiyorum. Bu almann konu seimini aamasndan, sonuna kadar bana her
anlamda gvendii, inand, destek olduu ve deneyimleriyle beni usanmadan ynlendirdii
iin kendilerine minnettarm.
Bir Sanat Tarihi olarak meslekte ilerlemem konusunda beni yreklendiren ve desteklerini
esirgemeyen deerli hocalarm Prof. Dr. Ebru Parmana, Prof. Dr. Yldz tkene, Prof. Dr.
B. Yelda Olcay Ukana ve meslektam, dostum r. Grv. Hasan Ylmazyaara ok teekkr
ederim.

IX

Tezin her sayfasn ayr bir titizlik ile okuyan Prof. Dr. Ouz Tekine dzeltmeleri, deerli
nerileri ve Trkiyedeki nmismatik almalar ile bize kaynak oluturduu iin, Yalva Arkeoloji Mzesi Mdr Ali Harmankayaya ve sikke koleksiyonundan sorumlu Sanat Tarihi
Burcu Karakurta mzede saladklar olumlu alma koullar iin, Yalva Arkeoloji Mzesindeki almalarmda beni yalnz brakmayan Sanat Tarihi Cneyt Bostancya, rencim
Kerim Yanka ve tezin basm aamasndaki yardmlar iin sevgili rencim Diren Damla Sarkayaya teekkr ederim.
Yaadm dnyay, yeryzndeki her canly alglayp sevmem ve duyarl olmam konusunda beni ynlendiren ve hayata pozitif bakmam neden olan anne ve babam, bu almann tm zorluklarn ve sorunlarn benimle paylaan, esiz sevgisiyle her zaman yanmda
olan sevgili eim Emre iyi ki varsnz.

Zeliha Demirel Gkalp

KISALTMALAR
Katalogda Yer Alan Teknik Ksaltmalar
AE

: Bakr

AR

: Gm

AV

: Altn

Ay.

: Arka yz

Env.no.

: Mze envanter numaras

Ett.

: Ettlk

ky.

: Kalp yn

Of.

: Ofis Harfi

y.

: n yz

Ref.

: Referans/Bibliografya

Bibliografik Ksaltmalar
AJA

: American Journal of Archeology

ANSMN

: American Numismatic Society Museum Notes

ADTCFD : Ankara niversitesi Dil Tarih Corafya Fakltesi Dergisi

BASOR

: Bulletin of the American Schools of Oriental Research

DOC

: Bellinger, A.R. Grierson, P., Catalogue of the Byzantine Coins in the

Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Vol. 1:
Anastasius I to Marice 491-602; vol. II: Phocas to Theodosius III 602-717; vol. III

XI

Leo III to Nicephorus III 717-1081; vol. IV: Alexius I to Michael VIII 1081-1261; vol. V:
Michael VIII to Constantine XI 1258-1453, Washington, 1966, 1968, 1973, 1999.
MIB

: Hahn, Wolfgang, Moneta Imperii Byzantini, vol. I: von Anastasius I bis Justinianus
I; vol. II: von Justinus II bis Phocas; vol. III: von Heraclius bis Leo III, Wien, 1973,
1975, 1981.

ODB

: Oxford Dictionary of Byzantium

XII

I- ANTK NMSMATK
1. Nmismatik Nedir?
Klasik a Grek dnyasnda kanun anlamnda kullanlan nomosdan tretilmi olan
greke nomisma/noummos ve latince nummus szckleri sikke anlamn tamaktadr. Bu
kelimelerden tretilmi bir terim olan nmismatik, sikke bilimi olarak Trkeye evrilebilir.
Bu balamda kendisine ura alan olarak nmismatii seen ve konuya bilimsel bir bakla
yaklap, malzemeyi (sikkeleri) metotlu bir ekilde inceleyebilen kiilere de nmismat denir1.
Bu kavram, Aristotelesin de belirttii gibi (Nicomachean Ethisc V, v,10-16), deeri gvence altna
alan kanun anlamna gelir. Sikke Nomisma ismini tar, nk doal deil aksine kanuna
ait bir nesnedir.2 Bugn de tanlan bozuk paralar birer sikke olduundan, nmismatiin
ura alan, icadndan bugne kadar ok geni bir zaman dilimini kapsamaktadr 3.
Nmismatik bilimi, ticari ve kanuni dei toku ilemlerinde deme arac olarak kullanlan,
yetkili kamu mercileri tarafndan bastrlan ve zerinde bir betim bulunan darp edilmi metal
paralarnn incelenmesini esas alr. Ayrca d grnleri itibariyle sikke ve para gibi ilem
gren madalyon, jeton, para yerine kullanlan arlklar ve baz toplumlar tarafndan sikkenin
yerini doldurma grevindeki eitli nesneler de nmismatik bilimi kapsamndadr4. Sikkenin
nerede, ne zaman, nasl basld, says ve dolam, ekonomik yaamdaki rol ve yasaya
uygunluu tartldnda nmismatiin tarih iin de nemli yardmc bir bilim dal olduu
anlalmaktadr5.
Nmismatik, arkeolojinin douuna skca bal olup onun geliimi ile badamaktadr. Bu
olgu sikkeyi estetik ilgi amal ve Antikacnn elinde bulundurduu tek para eser olmaktan
karp, bilinen metin ve olaylarla ilikisi kurularak, byk sikke serilerinin daha geni bir
bak asyla kendi genel durumu iinde yorumlanmasn salar6. Dolaysyla sikkeler, ticari
bir deme ya da tasarruf arac olmalarnn yannda birer tarihi belgedir. Bir devletin ya da bir
kentin sadece ticari ve ekonomik durumunun aydnlatlmasnda deil, ayn zamanda siyasal
olaylarnn aydnlatlmasnda da yardmc olur7. Ayrca sikkeler, kaybolmu uygarlklarn,
1
2

3
4
5
6
7

Ouz Tekin, Grek ve Roma Sikkeleri, Yap Kredi Koleksiyonlar-2, Yap Kredi Yaynlar, stanbul, 1994, s.22.
Cecile Morrisson, Antik Sikkeler Bilimi Nmismatik Genel Bir Bak, Arkeoloji ve Sanat Yaynlar, stanbul, 2002,
s.7; John R. Melville Jones, Testimonia Numeria Greek and Latin Texts Concerning Ancient Greek Coinage, V.I:
Texts and Translations, Spink, London, 1993, s.8-9.
Ouz Tekin, Eskiada Para Antik Nmismatie Giri, Eskia Bilimler Enstits Yaynlar:1, stanbul, 1998 s.1.
Cecile Morrisson, a.g.e., s.10.
Philip Grierson, Byzantine Coinage As Source Material, XIII th International Congress of Byzantine Studies,
Oxford 5-10 September 1966 (Ed. J.M Hussey-D. Obolensky-S.Runciman), London, 1967, s.317.
Morrisson, a.g.e., s.141.
Ouz Tekin, Eski Yunan , Roma ve Bizans Altn Sikkeleri, Altnn ktidar, ktidarn Altnlar: Yap Kredi Altn
Sikke Koleksiyonu (Ed. ennur ztrk ve Selahattin zpalabyklar), Yap Kredi Kltr ve Sanat Yaynclk, 2004,
s.46.

kentlerin ve yerleimlerin yerlerinin kesin olarak belirlenmesi, aile ad ve nvanlar, kullanlan

madene gre o dnem devletinin ekonomisi hakknda ipular, dinsel inanlar ve egemenlik
snrlar hakknda bilgi verir8.

2. Sikkenin Tanm ve Sikkeden nceki Para ekilleri

Sikke, ticarette ve gnlk al verilerde deme arac olarak kullanlan, arl ve iindeki
deerli maden miktar ayarlanm, zerinde kendisini basp piyasaya karan ve istendiinde,
tekrar geri almay garanti eden devletin arma veya iaretini tayan, kk ve ana maddesi
metal olan bir deme aracdr9.
Bilimsel bir nesne olarak sikke genellikle yuvarlak madeni disk olduundan, iki yz vardr.
n ve arka yz. Ana yz, her zaman n yzdr; burada sikkenin en nemli karakteristik
ifadeleri yer almaktadr. n yzde en azndan bir resim bulunur. Bunun yannda veya
etrafnda bir yaz da (lejand) yer alabilir. Nadiren olsa da n yzde dier iaret ve semboller
de grlebilir. Arka yzde ilk nceleri yalnz bir ukur vardr. Bu ukurun iine resim veya
benzeri semboller oyulabiliyordu. Daha sonra ukurun yerini, n yzdeki gibi ikinci bir resim
almaya balamtr. Resim etrafnda onu aklayan bir yaz yer alrd. Sikkenin tanmnda bir
ayrnt daha nemlidir. Genellikle sikkede arka yzler apraz konumdadr. n yz saat gibi
kabul edilirse, sikke iki parmak arasnda tutularak, evrildikten sonra arka yzn yn, n
yzdeki saat konumuna gre belirlenir10.
Esas olarak al verite ya da ticarette kullanlan bir deiim ve deme arac olan parann bu
ekle gelebilmesi uzun bir aama gerektirmitir. Sikkenin icadndan nce, insanlarn yiyecek,
giyecek, silah ve buna benzer aletleri kendilerinin retmeleri ve yerleik dzene gemedikleri
dnemde de paraya ihtiya duymamalar sebebiyle, para dncesi bilinmiyordu. Yerleik
dzene geildikten sonra, ilkel toplumlar maln malla deitirilmesi anlamna gelen
barter, yani dei toku (takas) sistemini kullanmlardr. nsanlar deitirmek istediklerini
karlarndakilerde bulamaynca, onun yerine ayn deerde baka bir ey almaya balamlar
ve sonucunda baz yararl nesneler ve hayvanlar kymet ls olarak kullanlmtr. Toplumlar
gelitike hayvanlar, tahl rnleri ve eitli ara gereler para yerine kullanlmtr11.
Hayvanlarn para olarak kullanld Drakonun (M..624) metinlerinden anlalmaktadr.
8

brahim Artuk, Nmismatik lmi ve Faydalarna Ksa Bir Bak, Trk Nmismatik Dergisi, No.9, stanbul, 1982,
s.10.
9 Tekin, 1998, a.g.e., s.2; Sabahat Atlan, 1947-1967 Yllar Side Kazlar Srasnda Elde Edilen Sikkeler, Trk Tarih
Kurumu Basmevi, Ankara, 1976, s.1.
10 Stefan Karwiese, Antik Nmizmatie Giri, Arkeoloji ve Sanat Yaynlar, stanbul, 1995, s.18-19.
11 Tekin, 2004, a.g.e., s.39; Tekin, 1998, a.g.e., s.2-3; Atlan, a.g.e., s.1.

Bu metinlerde hayvan olarak tespit edilmi cezalar vardr. Pecunia kelimesi Latincede para
demektir ve hayvan anlamna gelen pecus kknden gelmektedir. Ancak bu deme ekilleri
Miken Dneminden (1580-1200) nce son bulmutur12. Arac olarak kullanlan bu gibi mallar
korumak ve gerektiinde kolayca ortaya koymak ve bir yerden baka bir yere tamak g
olduundan, zamanla sadece altn ve gm gibi deerli madenler para olarak kullanlmaya
balanmtr13.
Madeni aletler ( ayakl kazanlar, baltalar, iler, krekler, silahlar, palar) ve ss eyalar
(yzk, bilezik) para olarak kullanlm olmal. Avrupada, Girit ve Msrda yaplan kazlarda
bir ok ifte baltalar bulunmutur. Mykenai ve Troia kazlarnda ele geen yzklerin de para
olarak kullanld dnlmektedir14.
Yakn Douda yaplan arkeolojik kazlarda ok sayda metal paralarnn bulunmas
ve bunlarn belirli arlkta olmalar buluntularn para yerine kullanlm olduuna iaret
etmektedir15.
Terazinin bulunmas ve arlk sisteminin douundan sonra, eritilmi madenler
tartldktan sonra alnan eyaya karlk olarak veriliyordu. Bu para ekli Zincirli Kazsnda
bulunan gmler rneinde M.. 9-7. yzylda Akdeniz dnyasnda kullanyordu. Daha
sonra tartlarak denen madenlere belirli bir ekil verilmi ve bunlarn arlklar nceden
tespit edilip zerleri damgalannca, kle (ingot) veya ubuk para ekli ortaya kmtr. 1982
ylnda Ka aklar Uluburun batnda bulunan yaklak on ton arlndaki bronz kleler
de bunu kantlamaktadr16. Altn, gm, bakr, kurun ve elektron olarak kullanlan bu
para ekli, Msr, n Asya ve Avrupada yaplan kazlarda bulunmutur. Bu ubuk para ekli,
sikkenin icadndan nceye ait son para eklidir. Bazen ubuklarn zerine entikler yaplarak
koparlr ve kk demelerde kullanlrd. ubuk para ekli sikkenin icadndan sonra da yz
yllar boyunca kullanlmtr. Bugn de devletler arasndaki byk demeler kle eklinde
yaplmaktadr17. Aristoteles (Politika A, 1257a.) dei-tokutan metal kle kullanmna
doru bir geliim olduunu dnyordu. Ticaret hacmindeki bymeye kout olarak mal
12 Atlan, a.g.e., s.1.
13 Tekin, 1998, a.g.e., s.3
14 Atlan, a.g.e., s.1; I. Carradice ve M. Price, Hellen Dnyasnda Sikke (ev. Ouz Tekin), Homer Kitabevi, stanbul,
2001.
15 Tekin, 1998, a.g.e., s.3.
16 Andreas Hauptmann, R.Maddin and M.Prange, On the Structure and Composion of Copper and Tin Ingots
Excavated from the Shipwreck of Uluburun, BASOR 328(2002), s.1-2.
17 Atlan, a.g.e., s.2

ve hizmetlere ilikin demelerin standartlatrlmasnda daha kolay bir ynteme ihtiya

duyulduunda ise sikke icat edilmitir. Sikkenin zerindeki tip, sikke metalinin deerini
garanti ediyor ve bylece tccarlara gven vererek onlar sikkeyi her bir ilemde tartma
klfetinden kurtaryordu18.

3. Sikkenin cad
M.S. 2. yzylda Msrda yaam Naukratisli yazar Polluks (IX,83), ilk sikkeler iin, M..6.
yzylda yaam olan Kolophonlu Ksenophanesin szlerine dayanarak Lydiallarn adn
vermektedir19. M.. 5. yzylda yaam Halikarnassoslu Herodotos da, ilk kez altn ve gm
sikke basan ve kullananlarn Lydiallar olduunu sylemektedir. Yazl antik kaynaklar ve
arkeolojik buluntular ilk sikkeleri yapanlarn Lydiallar olduunu kantlad iddias, sikke iin
en erken tarihlenebilir arkeolojik tabakadaki Lydia sikkelerinin okluu ve Lydiann en eski
sikkelerin yapld doal elektron kaynana sahip olduunun dnlmesi ile ilgilidir20.
Lydiallar tarafndan doal elektrondan retilen ve standart arla sahip sikkeler bakla
tanesi biimindedir. n yzleri ilk nceleri dz, sonra izgili, daha sonra resimlidir. Bu sikkelerin
nemli bir ksmnn zerinde Lydia Krallnn armas olan aslan ba vardr. Sikkelere figrler
kalpla baslmtr. Fakat, elektrum iindeki gm miktarnn farkl olmas bu sikkelerin ticari
deerini olumsuz etkilemitir. Kral Kroisos dneminde (M.. 561-547) elektronun artlmas
ile altn ve gm sikkelerin retimi gereklemitir21.
Sikkenin ilevine ilikin iki yaygn gr vardr. Birincisi, sikkenin sava giderleri (askerlerin
creti, silah yapm, vb.) veya kamu alanlarnn cretlerinin denmesi, kamu harcamalar
(yol, kpr, ve bina yapm vb.) ve vergi deme arac olduu. kincisi, sikkenin icadnn en
basit nedeni, gnlk ihtiyalar iin yaplan demelerde standart bir deme aracna ihtiya
duyulmasdr22.
18 Otto Morkholm, Erken Hellenistik a Sikkeleri (ev.Ouz Tekin), Homer Kitabevi, ;stanbul, 2000,s.25.
19 Tekin, 1998, a.g.e., s.5-6; Jones, a.g.e., s. 451.
20 Buna karlk sikke ile ilgili en eski arkeolojik tabakann, Lydia Krall topraklarnda deil de bir Hellen kenti
olan Ephesos ta bulunmu olmas nemle zerinde durulmas bir olgudur. 1904-1905 yllarnda British Museum
adna D.G. Hogarth bakanlnda Ephesostaki (Seluk) Artemis Tapnanda yrtlen kazlarda yaklak
93 adet ufak elektron sikke ele gemitir. Bu sikkeler bir arlk lsnde yaplm ekilsiz eletron paralar
(topak) biimindedir. Bazlarnn zerinde hibir iaret ya da resim bulunmazken, bazlarnda ufak ukurlar
(punchmarks), bazlarnda bir yzde dz izikler, br yzde damga ukurlar ve geri kalan dierlerinin bir
yznde ise resimler, dier yznde damga ukurlar vard. Ayrntl bilgi iin bkz., Robert W. Wallace, The
Origin of Electrum Coinage, AJA 91(1987), s.385-397; Christopher Howgego, Sikkelerin Inda Eskia Tarihi,
Homer Kitabevi (ev. Ouz Tekin), stanbul, 1998, s.1,3.
21 A. Emel Gekinli, Altn, Altnn ktidar, ktidarn Altnlar: Yap Kredi Altn Sikke Koleksiyonu (Ed. ennur ztrk
ve Selahattin zpalabyklar), Yap Kredi Kltr ve Sanat Yaynclk, 2004, s.33.
22 Tekin, 1998, a.g.e., s.6.

Sikkenin icad ile maln malla deitirilmesi kolaylamtr. Mal nce para ile deitirilerek
sat ilemi gerekletirilmi daha sonra da elde edilen para ile de gerekli olan ihtiya
malzemesi alnmtr. Bunun ile birlikte maln mal ile deitirilmesinin belli baz glkleri
vard. nk, dei-toku da gereksinim duyulan maln kar taraftan alnabilmesi iin, kar
tarafndan ihtiyac olan maln sizin elinizde olmas gerekirdi23.

4. Sikke Metali ve Sikke Basm Teknii

M.. 5. yzyln sonlarna kadar sikkeler elektron, altn ve gmten baslyordu. M.. 5.
yzyln ikinci yarsnda bronz sikkeler ortaya km ve asl M.. 4. yzylda yaygnlamtr.
Demir, sikke basm iin uygun bir metal olmamasna ramen, Peloponnesosta bulunmu
birka demir sikke mevcuttur. Yazl kaynaklarda da M.. 5. yzyl sonlarnda Byzantionda
(stanbul), M.. 4. yzylda da Klazomeniaide (Urla) demir sikke kullanldna ilikin bilgiler
vardr. Ancak gnmze gelen rnek yoktur24.
Deerli madenden sikke basan kentlerin karlatklar en byk sorun hammadde
yataklardr. Eski ada deerli metal yataklarnn iletilmesi sikkenin icadndan ok nce
balamtr. nk altn ve gm gibi deerli metal ubuklar ya da kleler (ingot) ticari
al verilerde para yerine kullanyordu. Sikke icat edildikten sonra, deerli metallerden,
mcevherlerin yan sra, byk lde sikke retiminde yararlanlmtr. Deerli metal
yataklarna sahip baz kentlerde sikke retimi fazlayd. Deerli metal kaynaklarna sahip
olmayan kentler ise ithal yoluna gitmilerdir25. rnein gm madenin bulunmad
Aigina, sikke basm iin gerekli metali ithal etmek zorundayd. Antik ada deerli maden
yataklarnn tkenmeye balamas ve giderek kapanmas karsnda altn ve gm sikke
basm azalm ve bakr sikke basm artmtr26.
Sikke yapm ve yntemleri hakknda bilgi sahibi olmak, sikke serilerinin dolayl yoldan
tanmlanmas, snflandrlmas ve darp edilen sikke miktarnn belirlenmesi bakmndan
nemlidir. Sikke darb yoldan gerekletirilmitir;
a-Dkm, b-eki ile darp ve 1643 ylndan itibaren kullanlan c-Mekanik Darp.
23 Ouz Tekin, Sikkenin Bulunuundan nceki Deiim ve deme Aralar, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Say.40/41,
1988, s.22.
24 Tekin, 1998, a.g.e., s.4.
25 Tekin, 2005, a.g.e., s.41.
26 Tekin, 1998, a.g.e., s.4.

a) Dkm: Sikke ve madalyon yapmnda ilk olarak kalp iinde eritme, daha sonra
nceden zerine tasvir kaznm sikke kalplar aracl ile darp etme yntemi kullanlmtr.
Bu iki yntem antik alardan gnmze kadar birlikte var olmutur. lk Roma paralar da,
yerini ald byk boyutlu ve sert alamdan dkme yntemiyle gerekletirilen kleler
gibi ayn yntem ile retilmitir. Bunun yannda in sikkeleri balangcndan 1890a kadar
dkme teknii ile yaplmtr. M.. IV. yzyldan itibaren tatan, pimi topraktan ya da
bronzdan yaplm dkm tablalar, ya ana sikkeden ya da eyalet atlyelerine datlm
sikke retiminde kullanlan resmi kalptan (matris) yaplmtr. in sikkelerinin (sapek)
ortasnda nceleri yuvarlak daha sonra kare formlu olan delikler retim ekli ile ilintilidir.
Akma kanallar sayesinde istenen ekilde oluturulan sikkeler bu delikler kullanlarak kare
kesitli bir ubua geirilir ve trplenme ilemi srasnda sikkelerin kolayca dndrlmesini
salanrd. Madalyon retiminde de ayn anda ya da ard ardna dkme ve basma yntemleri
uygulanmtr. Rnesans dneminde ilk madalyonlar al, balmumu ya da sert tahtadan
hazrlanm modelin zerindeki kalptan dklerek yaplmtr27.
b) eki ile Darp: Sikkenin baslabilmesi iin ncelikle sikke pulunun elde edilecei metalin
hazr olmas gerekir. Dolaysyla nce doal halde bulunan altn bir dizi arndrma-saflatrma
ileminden sonra kle haline getirilmekte ve darphaneye gnderilerek sikke pulu retimine
hazr hale getirilmektedir. Sikkelerin basld yer olan darphane (argyrokopeion) Eski
ada olduka basit atlye idi. Makineleme olmad iin her ey elle yaplyordu. lk darp
makinesinin kullanld 17. yzyla kadar sikke basma tekniinde ok az deiiklik olmutur.
Eski ada bir darphanenin iinde, zerinde darp iinin yapld bir rs, sikke pulunu stmaya
yarayan bir ocak, bu pullar tartmak iin kullanlan bir tart, kalp hazrlamada kullanlan aletler
(hakkak kalemi vb), kalplar, stlan pulu rs zerindeki kalp zerine koymak iin maa ve
eki bulunuyordu.
Sikke pulu nceleri ubuk haline getirilmi madenden kesiliyordu; daha sonra ise stlarak
eritilen metal eriin yuvarlak s kalplara dklmesi suretiyle daha dzgn sikke pulu elde
edilmeye balanmtr. Altn gibi deerli metalden baslan sikkelerde, alk n planda
olduundan, sikke pullarnn hazrlanmas ok dikkat gerektiren bir iti. Bazen daha nce
baslm sikkelerin (ki bunlar tedavlden kalkm veya baka bir kentin sikkeleri de olabilir)
zerindeki tip silinerek ayn pul zerine yeni tip baslarak da tedavle karlyordu. Bu ekilde
baslm ok sayda sikke gnmze ulamtr.
Sikke basm, bo sikke pulunun iki kalp arasna yerletirilmesi ve sonra st kalba bir
eki ile vurulmasyla gerekleir. eki darbesi sonucu, kalplar zerindeki resim ve yazlar
27 Morrisson, a.g.e., s.68-69.

sikke pulunun zerine kyordu. lk sikkeler tek tip bir kalp ile baslmtr. Bu kalp rs
zerine ters ve ibkey kaznan n yz kalbdr. Kalp, rs zerine dorudan kaznd gibi,
ayrca hazrlanp rs zerindeki yuvann iine de konabiliyordu. Sikke olacak madeni pul
stlp yumuatlarak rs zerindeki kalbn zerine konduktan sonra stampa tam pulun
zerine denk gelecek ekilde tutulur ve st ucuna bir ekile vurularak, rs zerindeki kalbn
resminin (tipin), rs ile stampa arasnda skan pula, bu kez dz ve dbkey olarak gemesi
salanrd. Sikke pulu stnde tutulan ve zerine eki ile vurulan stampann, pula temas
eden alt yz nceleri kaba braklyor ya da kazma izgiler ile dolduruluyordu. Bylece
darp srasnda sikke pulunun kaymas nleniyordu. Fakat daha sonralar stampann bu yz
de (alt) bir kalp olarak hazrlanm ve balangtaki geometrik bezemelerin yerini giderek
ikinci bir resim (tip) almaya balamtr. Bylece tek bir darp sonucu, sikke pulunun her iki
yzne de resim kyordu. rs kalb n yz, stampa kalb ise arka yz oluturuyordu.
Dolaysyla alt kalp n yz, st kalp arka yzd. lkel darphanelerde sikke basmn drt
kiinin gerekletirdii sylenebilir. Bir kii ocakta stlm olan pulu alp rs zerindeki n
yz kalbnn zerine yerletirirken, ikinci kii arka yz kalbnn bulunduu stampay pulun
zerinde tutuyor, nc kii ekile stampay vuruyor ve drdnc kii de basl sikkeyi
kaldryordu.
zerine ekile vurulan st kalp (arka yz) doal olarak, alt kalba (n yz) gre daha
abuk bozuluyor ve daha sk deitiriliyordu. Sertlemi tuntan yaplan antik kalbn
dayankll, gnmz elik kalbyla kyaslanamamakla birlikte, antik trde bir n yz kalp
kullanlarak yaplan denemelerde bir kalptan on ile otuz bin arasnda deien sikke basm
yaplabildii grlmtr28.
c) Mekanik Darp: Mekanik darbn kullanm 15. yzylda yaylmaya balamtr. Fransada
1643den itibaren kullanlrken, ngilterede 1662de sadece madalyon retimde kullanlmtr.
Bu yeni yntem zor ap ve arlk oluturarak sikkelerin taklit edilmesini zorlatrmtr. Hadde
ve kesme makinesi, ncelikle dzgn kalnlklar olan yuvarlak sikke pulu retilmesine olanak
salamtr. 16. yzyldan 18. yzyla kadar bir ok farkl mekanikletirilmi darp yntemi
kullanlmtr. Bu yntemler arasnda ilki merdaneli pres makinesi yer alr. Merdanenin
zerinde bir sra sikke kalb bulunur ve altta bulunan metal bir plakaya sikkeleri basar. Bu
plakalar daha sonra kesilerek sikkeler plakadan ayrlr. Dier bir yntem olan kaldral
pres ise, zellikle spanya ve German lkelerinde yaygndr. Bu sikke basma makinesi,
kollarn bir ok kiinin hareket ettirdii, iinde dik vidasyla, artan bir kuvvet ile basm
28 Tekin, 2005, a.g.e., s.47-49.

ilemini gerekletiren dkme atya sahiptir. Ancak buhar makinesinin sikke basmnda
kullanlmasyla yeni bir r almtr. En son elektriin basmda kullanm ile sikkeye tek bir
darbe ile n, arka yz ve kenar betimi basan bir yntem kazandrlmtr. 19. yzylda teknik
gelimeler sikke retiminin dier tm aamalarn, zellikle artk tamamen otomatik olarak
tartlan sikke pulu ve kalplarn alamnn elde edilip eritilmesini de etkiler29.

II- BZANS DNEMNDE SKKE

Farkl disiplinler ve alma alanlar tarafndan Bizans sikkelerinin balangc iin,
nmismatik alannda tartmasz olarak 491 ylnda imparator olan Anastasiusun sikke
reformu baz alnmaktadr. Bu reform ile artk iyice bozulmu Ge Roma nummileri
piyasadan kaldrlm, yerlerine iri ebatlarda ve zerlerinde birimleri belirtilmi sikkeler
baslmaya balanmtr. mparator Anastasiusun 498de yapt sikke reformu ile bakr
sikke birimlerinde kkl deiiklik yaplmtr. Sikke birimleri, nummus deerlerini belirten
harfler kullanlmaya balanmtr. Sonuta Bizans sikkeleri, I. Anastasiusdan (491-518)
Konstantinopolisin 1453teki fethi srasnda tahta olan XI. Konstantinosa (1448-1453)
kadar olan dnemi kapsamaktadr. Ayrca 1204teki Latin istilasndan sonra kurulan Nikaia,
Epiros, Thessalonika mparatorluklar ile Trabzon imparatorluu sikkeleri de Bizans sikkeleri
kapsamnda ele alnmaktadr.

1. mparator Anastasiusun Sikke Reformu

mparator Zeno 491 ylnda ld zaman, kendisinden sonra tahta geecek bir varis
brakmamt. Geride kardei Longinus ve ei I. Leonun kz Ariadne kalmt. Zenonun
lmnden sonraki akam Ariadne hipodromda, eski bir Saray Muhafz (Silentiarus) olan
Anastasiusu imparator olarak seerek, drt ay sonra da onunla evlenmitir30. Anastasius
tahta ktktan sonra askeri, siyasi ve dini bir takm problemler ile kar karya kalmtr31.
Ancak imparator, uygulad ekonomik politika sayesinde, saltanat sresince ba etmek
zorunda kald savalara ve devlet hazinesinin salad imtiyazlara ramen hazinede
320.000 libra altn biriktirmeyi baarmtr32.
29 Morrisson, a.g.e., s.71-73.
30 T. E. Gregory, Anastasius, ODB, c.1, Oxford Unv. Pres, 1991, s.86-87
31 sauria aknlar ve Libyada Mazikes, Pontusda Tzan, Kappadokiada Saberiler ve Tunann tesinde Bulgarlar ile
mcadelesi iin bkz., Bury, Later Roman Empire I, London, 1889, s. 433-436.
32 Jones, a.g.e., s.237.

Anastasiusun para reformu, altn ve gm sikke birimlerinde fark edilir bir etkiye
neden olmamtr. Ancak bununla birlikte, bu iki maden arasnda baz ayarlamalar olduu
sylenebilir. Uzun zamandr altn sikkenin alt birimleri olan semissis ve tremissisin, solidusa
oranla saysal bir arta doru eilim gsterdii, yani bu sikkelerin emisyon hacminin solidustan
fazla olduu grlmekteydi. I. Theodosius dneminde 9 siliqualk birimin, 8 siliqualk birime
drlmesi ve bu birimin gm sikke biriminin te biri haline getirilmesi, ayrca 5. yzyl
balarnda gm sikkenin azalmas, semissis ve tremissisin artn kantlamaktadr. Bu
klme sonucu altn ve bakr birimler arasnda byk bir boluk ortaya karmtr33.
Anastasiusun bakr sikkeler ile ilgili reformu, dnem kaynanda yle belirtilmektedir:
Marcellinus Kroniinde Romallar tarafndan Terentiani ve Yunanllar tarafndan follares
olarak bilinen sikkelerin (nummi) her biri sahip olduklar isimler ile iaretlenmitir ifadesiyle,
Ioannes Malalasda mparator Anastasius Caiphas olarak adlandrlan Paphlagonial
Ioannesi, Konstantinopolise comes largitionum olarak atam ve Ioannesde tedavldeki
btn kk sikkeleri folleraya evirip, onlarn tm Roma imparatorluunda kullanlmasn
emretmitir ile, Suriye kaynaklarnda ise, ve imparator (Anastasius) 40, 20, 10, ve 5
nummilik sikke bast, eklinde ifade edilmitir34.
Anastasiusun sikke reformu, sikkeler zerinde 498 ve 512 yllarnda olmak zere iki ana
dnemde izlenmektedir. Birinci dnem sikkelerinin arka yznde sikkelerin deerlerini
gsteren u iaretler bulunur: yaklak 9 gr M (40 nummi), yaklak 4.5 gr. K (20 nummi)
ve yaklak 2.25 gr. I (10 nummi). kinci dnem sikkelerinde ise, bu arlklar yaklak iki
katna karlm ve ilave olarak yaklak 2.25 gr. Arlnda (5 nummi) eklenmitir.
Aka grld zere, Marcellinus Anastasiusun ilk dneminden bahsetmektedir. nk
Terentiani bir librann otuz altda biri kadardr. Suriye kaynaklarnn ise, Anastasiusun
reformunun ikinci dnemine iaret ettii sylenebilir. nk Antiokheia (Orontes)
darphanesi bu dnemde faaliyet vermi ve 5 nummilik sikkeler de bu dneminde baslmtr.
Bunun yannda Malalasn Kroniinde yanl ya da eksik ifade yer almaktadr. nk
metinde yeni sikkelerin nceki dneme ait kk sikkelerin yerini ald ifade edilir. Ancak
bu kk sikkelerin I. Iustinianusun saltanatlk dnemi boyunca da baslmaya devam ettii
bilinmektedir35.
Anastasius reformunun kkeni imparatorluun kendisine, Vandal ve Ostrogoth sikkelerine
dayanmaktadr. Roma Senatosunun 480li yllarn sonlarnda tedavle srd sikkelerin
33 M. Hendy, Studies in the Byzantine Monetary Economy c.300-1450, Cambridge, 1985, s. 476.
34 Ayn, s.476.
35 Ayn, s.477.

arka yznde, betimlerin yan sra XL (40 nummi) deer iareti yer almaktayd. Ayrca bu
seri 20 nummilik sikkeleri de ieriyordu. 5. yzylda Kartacada tedavle srlen geni bakr
sikkeler zerinde, LXXXIII ya da XLII deer iaretleri yer almaktayd. Bu deerler, yeni bakr
sikkelerin 250 nummilik yarm siliqualarn te ve alt da biri olduunu gstermektedir. Vandal
sikkelerinin arka yznde ise, elenk ierisinde NXLII, NXXI ya da NXII deer iaretlerinden
birini kullanmlardr36.
Tedavle srlen yeni follislerin solidus karsndaki kesin deerinin ne olduu tam
olarak belli deildir. Ancak Bat Roma imparatoru Valentinianusun (425-55) 445 ylna
tarihlenen bir kanunundan, solidusun 7.000 nummiye eit olduunu ve sarraflardan 7200
nummi karlnda satn alnd bilinmektedir. Elbette mparatorluun dou ve batsnda
bu fiat takdirinin ayn olmas beklenemez. Ancak imparatorluun dousunun buna ayak
uydurmadn da grlmyor. rnein, Procopius imparator I. Iustinianus ei Theodorann
548 ylndaki lmnden nce, sarraflara 210 follis karlnda satn aldklar solidusu (8400)
bundan byle 180 follis (7.200 nummi) karlnda satn almalarn emrettiini belirtir. Bu
problem 538/9 yllarnda follisin arlnn 18 gr.dan yaklak 22 gr.a ykseltilmesi, follisin
solidus karsndaki fiatnn 201dan 180e drlmesi ile zlmtr. Dolaysyla, follisin
arlnn 538/9 yllarna kadar, Anastasius reformunun ikinci dnemindeki arl ile ayn
kald sylenebilir. Grlmektedir ki Anastasius dneminde 210 follis 1 solidusa denktir.
Anastasius reformunun ilk dneminde ise, follisin arl ikinci dnemin yaklak yars kadar
olduu iin, 498-512 yllar arasnda 1 solidus 420 follise eittir37.

2. Sikke Metali ve Birimi

Bizans sikkeleri esas olarak metalden baslmtr: altn, gm ve bakr. Ancak 11.
yzyldan itibaren ekonomik kriz dolaysyla ayar dk altn elektron ve ayar dk
gm billon sikkeler de youn olarak baslmtr38.
Bizansn nemli maden yataklar 7. yzyldaki Arap aknlar ile kaybedilmi olduundan,
sikke darb iin gerekli olan madenlerin elde edildii yataklar hakknda zellikle 10-13. yzyl
iin olduka az bilgi vardr. Ancak ya bu maden yataklarnn kaybedilmi olmas ya da gnlk
hayatta sikke darb, lks mallar ve silah imali gibi ilerde kullanlan madenler hakknda
36 D. M. Metcalf, The Origins of the Anastasius Currency Reform, Amsterdam, 1969, s. 8-9.
37 Hendy, a.g.e., s. 477-78; Ayrntl bilgi iin bkz., Pnar Bursa Anastasius ve Sikkeleri, Yaymlanmam Yksek
Lisans Tezi, stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Tarih Anabilim Dal, stanbul 2000 (Dan. Prof Dr.
Ouz Tekin).
38 Tekin, 1999, a.g.e., s.37.

10

bahsetmek sradan bir ey gibi alglandndan olsa gerek bilgiler yetersizdir. Bunun ile
birlikte Anadoluda dnemin nemli maden yataklar arasnda Suspiritis (spir) ve Artvinde
altn; Paipert (Bayburt), Argyropolis (Gmhane), Ardasa (Torul) ve Loulonda (Ulukla)
gm; Kastomon (Kastamonu), Amisos (Samsun), Mourgoule (Murgul), Toros dalar ve
Sinop civarlarnda bakr madenleri saylabilir. Grld zere Bizans topraklarnda bulunan
madenler, zellikle altn ve gm, Bizansn maden asndan tamamen darya bal olmasn
engelliyordu. Ancak yine de maden ihtiyacnn bir ksmn ithal yolu ile de karlyordu39.

2.1. Altn
Bizans altn sikke birimi yaklak 4.40 gr. arlndaki solidustur. 3. yzyldaki ekonomik
bunalmn ardndan I. Constantinus (306-337) dneminde tedavle giren solidus, yaklak 4.40
arlnda ve o dnemde tedavlde olan btn altn paralardan daha ard40. Solidus Roma
librasnn 1/72si arlnda ve 24 karat (keration, Lat.siliqua) ayarndadr (1 libra=327.45 gr.; 1
karat=0.189 gr.). Karat yalnzca arlk hesaplamada kullanlan bir ldr, ok kk olduu
iin sikke olarak baslmamtr41. 6. ve 7. yzyllarda imparatorluun dousunda (Focas,
Heraclius, II. Constans ve IV. Konstantinus dnemlerinde) ve batsnda (Sicilyada) 20, 22,
23 karat ayarnda da altn sikke baslmtr. Bu sikkeler Hafif Solidus olarak adlandrlr42.
Bu durum sikkenin arka yzne konan bir iaretle belirtiliyordu. OBXX ya da BOXX, 20 karatsiliqua; OB+* veya OB*+*, 22 siliqua; K (bazen n ve arka yz boluunda yldz ile), 23
siliqua deerinde demekti43.
Bizans para teorisi, bir altn parann deerinin kle olarak ierdii maden miktarna
edeer olduu varsaymna dayanyordu. Dolaysyla nomisma ortaya kndan alt yzyl
sonra bile ayn arlk ve safla sahipti44.. Solidus 11. yzyln sonlarna kadar ayn ayarda
(24) baslmtr. Solidusun arka yznde, kesimde yer alan iaretinin sonunda OB (obryzum,
obryziacus, ,) altn ayarnn yksek olduunu, safl gstermektedir.OB,
ayn zamanda Eski Yunan say sistemine gre 72 anlamna gelmektedir. Solidusun yars
semissis ve te biri de tremissisdir45.
6. yzyl soliduslar 2 cm apndadr. n yzlerinde 1/3 ya da tam frontal imparator bst
yer alr. mparatorlar genellikle askeri giysilidir. Arka yzde Viktoria ya da bir ha tutan ba
39 S. Vryonis, The Question of the Byzantine Mines, Speculum, 37 (1962), s. 3-17.
40 Ayrntl bilgi iin bkz., R.S. Lopez, The Dolar of the Middle Ages, The Journal of Economic History, Vol.1, No.3,
Part 1, 1951, s.209-234.
41 Tekin, 1999, a.g.e., s.37.
42 DOC 2/1, s.11-14.
43 Tekin, 1999, a.g.e., s.39.
44 M.F. Hendy, Coinage and Money in the Byzantine Empire 1081-1261, 1969, s. 5.
45 Tekin, 1999, a.g.e., s.37.

11

melek tasviri yer alr. Ancak II Iustinus (565-578) dneminde Konstantinopolisin oturan
figr tercih edilmitir. II Tiberius (578-572) dneminde ise, arka yzde basamak zerinde
bir ha tasviri yer alr46.
Solidusun yars olan semissis 2.25 gr., te biri olan tremissis ise 1.52 gr. arlndadr.
Her iki birimin de n yzlerinde imparator bst, daha ok profilden ve arka yzlerinde
Viktoria tasvir edilmitir. Ancak 9. yzyln ikinci yarsndan sonra bu iki birimin baslmasna
son verilmitir.
7. Yzylda altn soliduslarn ikonografisinde byk deiikler gze arpar. Focas (602610) dneminde portre gelenei, Heraclius (610-641) ve sonrasnda imparator ve onun
yerine geecek kiinin bir arada tasvir edildii grlr. Arka yzde tasvir edilen ha ise daha
ok sikkenin birimini vurgulamaktadr. Solidusda basamak zerinde ha, semissisde globus
zerinde ha ve tremissisde basit bir ha yer alyordu. II. Iustinianus ile birlikte sa bst
grlmeye balamtr47.
II. Nikephorosa kadar (963-969) solidusun arlnda, kalitesinde ve byklnde
herhangi bir deiiklik olmamtr. II. Nikephoros ise solidustan daha hafif tetarteron
(nomisma) olarak adlandrlan sikke tedavle sokmutur. Arl tam olan altn sikke ise
histamenon (nomisma) olarak bilinir48. Tetarteron ve histemenon grnte ok farkl
deildir. Ancak II. Basileios (976-1025) dneminde histamenon byk ve ince; tetarteron ise
daha kk ve kaln baslmtr49.
Nomismann ayar ve kalitesi IV. Mikhael (1034-1040) ile birlikte bozulmaya balamtr.
1071deki Malazgirt yenilgisinden sonra ve I. Aleksios (1081-1118) dneminde nomismann
iindeki altn miktar neredeyse %75 orannda azalmtr. 1092 ylnda I. Aleksios para
reformu yapmak zorunda kalmtr. Yeni dzenlemede Nomismann yerine hyperpyron
adyla yeni bir altn sikke tedavle sokulmutur. Ancak bu kez altnn ayar 24 karat yerine
20 karata dmtr. Nomismadan farkl olarak, hyperpyronun bir yz ukur, bir yz
bombeliydi (ibkey-dbkey). Bu sikkeler nmismatik literatrnde skyphate (ukur)
olarak adlandrlr50. Bunun yannda ilk ukur sikke daha nce, IX. Konstantinos (1042-55)
dneminde ukur histamenon olarak baslmtr51. I. Aleksios (1081-1118) dneminde tedavle
sokulan Hyperpyronun te biri deerindeki elektron aspyron trakhy ve krk sekizde biri
46
47
48
49
50
51

12

Grierson, 1999, a.g.e., s.6-7.

Ayn, s.7-8.
Tekin, 1999, a.g.e., s.38.
Grierson, 1999, a.g.e., s.10.
Tekin, 1999, a.g.e., s.38.
Grierson, 1999, a.g.e., s.10-11.

billon trakhydir (stamenon). Bu birimlerdeki deerli metal oran hyperpyron iin %87 altn,
elektron aspyron trakhy iin %30-10 altn, billon trakhy iin %6-2 gmtr52.
Latinlerin Konstantinopolisi istilas (1204-1261) srasnda srgndeki Nikaia
imparatorluunda, III. Ioannes (1222-1254) dneminde, hyperpyronun iindeki altn ayar
16-18 karata drlmtr. Hyperpyron, Konstantinopolis yeniden ele geirildikten sonra
VIII. Mikhael (1259-1285) dneminde 15 karata, II. Andronikos (1285-1330) dneminde
de 12 karata dmtr. Altn hyperpyron son kez 11 karat olarak V. Ioannes (1341-1391)
dneminde baslm ve bylece Bizans altn sikkeleri 1350lerde sona ermitir53. Anlalaca
zere bandan itibaren yaklak %98-95 saflkta baslm olan altn sikkelerin saflnda 11.
yzyln ortalarndan itibaren kayda deer bir d gzlenir54.
Bizans altn sikkeleri Konstantinopolis, Thessalonika, Kartaca (daha sonra Kagliariye
tanmtr), Kartagena, Ravenna, Roma, Katania, Ravenna, Napoli ve Syrakusada
baslmtr.

2.2.

Gm

Bizans gm sikkeleri, altn ve bakr sikkelere gre daha az baslmtr. Bizans parasal
sisteminde gm parann rol 6. yzyldan 7. yzyla doru olduka farkllk gsterir. talya
ve Kuzey Afrikada Ostrogoth ve Vandallar hakimiyeti sresince gm para ok nemli
iken Douda 6. yzylda gm sikke basm ok snrlyd. Seyrek olarak ticari ama ve
tren sikkeleri olarak gm karmza kar. zellikle talyada Iustinianus ve II. Iustinus
dnemlerinde bu durum tersine dner. Douda 615 ylndan 680 ylna kadar ok sayda
ar gm sikke baslmtr. Batda ise sadece hafif gm sikke vardr. Heracliusdan
sonra olduka ekonomik ilevli kk birimlerde, zerinde sembol olmayan gm sikke
baslmtr55.
nceleri, Siliqua ve Miliarenses (Yun. Miliaresion) tedavldeydi. I. Iustinianus dneminde
siliqua, solidusun 1/24; miliarensis ise 1/12siydi56. mparator Heraclius 615 ylnda gm
sikkeyi yeniden canlandrmtr. zellikle Pers savalar srasnda ok sayda kiliseye ait
gmleri devlet hazinesine ekip gm sikke bastrmtr. Bu yeni gm sikkeler
52
53
54
55
56

Tekin, 2005, a.g.e., s.66.

Tekin, 1999, a.g.e., s.66.
Tekin, 2005, a.g.e., s.67.
DOC 2/1, s.17.
Tekin, 1999, a.g.e., s.39.

13

hexagram olarak bilinir. Hexagram Roma imparatorluu sresince baslan sikkelerden

daha byk ve 6.84 gr. arlndadr57. Hexagram 8. yzyln balarnda tedavlden
kaldrlmtr. Ksa mrne ramen, siliqua ve miliarensise gre, ok daha fazla sayda
baslmtr58.
720 ylnda III. Leon ve olu V. Konstantinos (720-741) tedavle yeni ve srekli Miliaresionu
sokmutur. Miliaresion hexagrama gre daha geni ve ince olarak baslmtr. Sasani
drachmalarna benzeyen miliaresion betimlerinde kesin kurallar yoktur. Sikke zerinde
sadece bir ha ve ortak imparatorlarn adlar ve yaztlar vardr. Piyasaya karld ilk
yllarda tek bir imparator adnn getii miliaresion yoktur. Theophilos (829-842) dnemine
kadar byle devam etmitir. I. Mikhael (811-813) dneminde miliaresion zerindeki yazlara
Romanion (Romal) ve basileis (imparator) eklenmitir59. Miliaresion I. Aleksios
dnemine kadar tedavlde kald. 11. yzylda miliaresionun alt katlar da basld.
I. Aleksiosun 1092 yl reformundan sonra gm sikke eski nemine ve kalitesine
ulaamamtr. Ancak %7si gm olan ukur sikkeler baslmtr. Bu gm sikke aspron
trachy olup, altn hyperpyron sikkenin 1/48i deerindeydi. I. Manuel (1143-1180) dneminde
aspron trachynin deeri iyice azalm ve II. Isaakios (1185-1195) dnemine gelindiinde 1
aspron trachy altn hyperpyronun 1/184 olmutur60.
1300 yl sonras II. Andronikos (1282-1328) basilicon adl Venedik gm ducatsna
benzeyen geni fakat ukur olmayan yeni bir gm sikke tedavle soktu. Tedavle girdii
yldan yaklak 50 yl sonra ortadan kalkan bu sikke hyperpyronun 1/12si deerindeydi61.
14. yzyln nc eyrei iinde, V. Ioannesin (1341-1391) iktidar dneminde altn
sikkenin yerini, hyperpyron adn tayan gm sikke almtr. Gm hyperpyron, ayn
ad tayan nceki altn hyperpyronun yars deerindeydi. Bu sikke stavraton olarak da
bilinmektedir. ve 1/8 deerinde iki adet alt kat da baslmtr62.

2.3.

Bakr

Anastasiusun 498 ylnda gerekletirmi olduu para reformu esas olarak bakr
sikkelerde kendini gstermitir. Yaklak 350 yl sren bu deiiklikte, nceki ufak bakr
57
58
59
60
61
62

14

Grierson, 1999, a.g.e., s.13.

Tekin, 1999, a.g.e., s.39.
Grierson, 1999, a.g.e., s.14-15.
Tekin, 1999, a.g.e., s.39.
Grierson, 1999, a.g.e., s.16.
Tekin, 1999, a.g.e., s.40.

sikke nummusun yerine tedavle karlan sikkelerde en byk birimin ad follis idi.
40 nummia deerindeki bu bakr sikkenin n yznde imparator bst ve arka yznde,
deerini gsteren byk bir M harfi vard. Daha kk birimler de yine sikkenin arka yzne
yerletirilen harflerle gsteriliyordu. Dolaysyla yarm follis (K) follisin yars, decanummium
(I) follisin eyrei, pentanummium da () follisin sekizde biri deerindeydi. Deer iaretleri
her zaman sikkenin arka yznde yer alyordu. ki evreli gerekleen Anastasius reformunun
ikinci evresinde baslan follislerin ap ve arl ile solidus karsndaki deerlerini iki katna
karmtr. rnein birinci evrede follisin ap 24 mm., arl da yaklak 8.5 gr. iken, ikinci
evrede ap 30 mm.in stne, arlk da yaklak 17-18 gr.a ykseltilmitir63.
Follislerin arka yznde deer, darphane ve ube (ofis) belirtilirken I. Iustinianus ve
ondan sonra bu yzde, sikkenin basld tarih de yer almaya balamtr.
Isaurial imparatorlar (717-797) dneminde bakr follisler altn sikkelerde olduu gibi
basitletirmeye maruz kalmtr. V. Konstantinos (741-775) iktidarnn ortalarnda neredeyse
decanummia ve pentanummia son kez baslyordu. Bunun yannda VI. Konstantinos (780797) dneminde follisler M iaretinin iki yannda anlamsz XXX/NNN tar64. Isauria ve
Amorium Hanedan follislerin ounun n yzlerinde yaz bulunmamaktadr. Yaklak
835te Theophilos (829-842) nceki 175 yln kt bakr follislerini toplatp yeniden darp
ettirmitir. Bu yeni follis, sadece yunan yazs tamakta ve 288 tanesi bir altn nomismaya
karlk gelmekteydi. n yzde tren lorusu ve tacyla yarm ya da eyrek imparator
tasviri betimlenmitir. Arka yzde drt veya be satr halinde imparator ismi yer alrd. Erken
Makedonya Hanedanl dneminde (867-969) genellikle iki ya da imparatorluk figr
tasvir edilmitir. Theophilos ve II. Nikephoros Phokas (963-969) arasndaki dnemde bu
follisler ok sayda baslmtr65.
Makedonya Hanedanlnn (M.S.867-1056) sekizinci ferdi olan mparator I. Ioannes
Tzimiskes (969-976) dneminde Anonim Follisler baslmaya balamtr. Anonim follisleri
nceki yzyllarda baslm olan sikkelerden ayran iki nemli zellii vardr. Birincisi,
bakr sikkeler zerinde, imdiye kadar altn sikkeler iin ayrlm bir zellik olan, sann bir
portresinin olmas; ikincisi, herhangi bir imparator adna baslmam olmalardr. Anonim
follisler aratrmaclar tarafndan on be gruba ayrlmtr (A-N). Son grup dnda tm
gruplarn piyasaya srlme sralar gnmzde bellidir ve sralama harflere gre yaplmtr.
Bu grup iinde yer alan A2 Grubu sikkeler, zerindeki sslemelerinin eitlilii ile dier
63 Ayn, s.44.
64 Grierson, 1999, a.g.e., s.20.
65 Kenneth W. Harl, Kazlarda Bulunan Bizans Sikkelerinin Tanmlanmas iin Rehber Bizans (M.S. 498-1282), Arkeoloji
ve Sanat Yaynlar, stanbul , 2002, s.24-25.

15

Anonim follislerden ayrlr. n yznde sann halesindeki han kollaryla ncilin kapandaki
sslemeler ve arka yznde yukardan aaya 4 sra halinde yazsyla, sluba ilikin (biemsel)
farkllklar denilen, D ve E grubunun sadece birer varyasyonunda grlen bu zellik, geri
kalan snflarn hibirinde yoktur. A2 snf dnda dier tm snflardaki bir sikke, kendi grubu
iindeki dier tm sikkelerle hemen hemen ayndr. Fakat A2 grubunun 50 ila 60 varyasyonu
bulunmaktadr Bellingerin, Corinthde bulunmu materyallere dayanarak hazrlad A2
grubunu listelemesi, temel alnr. Ancak daha sonra Alfred R. Bellinger ve Philip Griersonun
editrln yapm olduklar Catalogue of The Byzantine Coins in The Dumbarton Oaks
Collection and in the Whittemore Collection adl yaynda, Bellingerin listesinden yola klarak
dzeltmeler yaplm ve bir tablo oluturulmutur66 (Levha 1).
1092de I. Aleksios, Anonim follisleri ortadan kaldrarak yerine kk ve ukur olmayan
yayvan sikke tedavle sokmutur. Altn tetarteray hatrlatan bu sikkeler bakr tetarteron
ya da bakr tetarteron ad ile anlr. 12. yzyl boyunca Konstantinopolis ve Thessalonikada
baslan sikkelerin bir yznde imparatorlarn bst ya da ayakta tasviri dier bir yznde
sa, Meryem, Aziz ya da monogramlar tasvir edilmitir. 13. yzyln sonlarna doru dier
bakr sikkeler gibi tetarteronda ortadan kalkar. II. Andronikos ve III. Andronikos (1328-41)
dnemlerinde Assaria ad ile bilinen hafif bakr sikke tedavle girmitir. ki imparator
her yl assaria zerindeki modelleri deitirdii iin sra d, bozuk, korumasz ve yeniden
retilemeyecek numuneler ortaya kmtr. 1367 ylnda imparator V. Ioannesin tedavle
soktuu gm stavratoun yannda iki bakr birim de bulunmaktadr. Fransz dernier
tournoisin modelinde tornese ve bundan 1 gr. hafif olan follaro tedavle girmitir67.

3. Darphaneler
Anastasius dneminin sonunda imparatorluk topraklarnda drt darphane mevcuttu:
Konstantinopolis, Thessalonika, Nikomedia ve Antiokheia. I. Iustinianus dneminde
bu darphanelere Kyzikos, Aleksandreia ve Kherson eklenmitir. I. Iustinianusun talya,
Balkanlar, Kuzey Afrika ve spanya fethi sonucunda Kartaca, Roma, Ravenna ve Karthagena
darphaneleri de imparatorluk iin faaliyete gemitir. Btn bu darphanelerde bakr sikke
baslmaktayd. Altn Konstantinopolis, Ravenna ve Kartacada, gm ise, Ravenna ve
Kartacada baslyordu. 7. yzylda toprak kayb nedeniyle darphane says azalmtr. nce
Antiokheia ardndan Nikomedia, Kyzikos ve Thessalonika faaliyetlerine son vermek zorunda
66 DOC 3/2, s.634-641; P.D. Whitting, The Anonymous Byzantine Bronze, Numismatic Chronicle, 1955, s.89-98.
67 Grierson, 1999, a.g.e., s.22.

16

kalmtr. 620 dolaylarnda Karthagenann Vizigotlarn, 646da da Aleksandreiann Araplarn

eline gemesiyle birlikte 7. yzylda imparatorluk topraklarnda faaliyet gsteren yalnzca
be darphane bulunuyordu: Konstantinopolis, Kartaca, Syrakusai, Roma ve Ravenna.
Kartaca darphanesi yzyln sonundaki Arap aknlarndan dolay kapanmtr. 878de Araplar
Syrakusai alnca bu darphane de kapanmtr. Dolaysyla Konstantinopolis Orta Bizans
dnemince neredeyse tek bana faaliyet gstermitir68.
11. yzyl sonlarnda Thessalonika yeniden faaliyete balam ve 14. yzyln sonuna kadar
sikke basmn srdrmtr. Komnenoslar ve Angeloslar dnemi boyunca Konstantinopolis
ve Thessalonika imparatorluun en nemli iki darphanesi konumundadr. 1204teki Latin
istilasndan sonra Bizans sikkeleri nce Nikaia (znik) ve sonrasnda Magnesiada (Manisa)
baslmtr. Palaiologoslar dneminde emisyon hacmi kk baz darphaneler faaliyet
gstermitir. Fakat sikke retimi esas ve youn olarak Konstantinopoliste yaplmtr69.
Yaztlar ve dnem kaynaklar, darphanelerin gnlk rutin ve teknik personelinin
organizasyonu hakknda detaylar vermesine ramen, devletin mali yl iin yeterli sikke
says ve ekonomik ihtiyalar hakknda yeterli aklamalar getirmemektedir70. 7. yzylda
Bizans darphanelerinin organizasyon merkezi hakknda kesin bir eyler sylemek mmkn
grlmemektedir. Ge Roma imparatorluunda darphaneler Sacred Largesses yani kutsal
datmdan sorumlu kontun emri altndadr. Ancak 5. ve 6. yzyl sresince bu memuriyet
nemini ve gcn yitirmi, zamanla bu hakk kendi kendine ortadan kalkmtr. Konstantinos
Porphyrogennetosun Seremoniler Kitabna gre, bu kontun bir ok grevi logothete
(Maliyeden sorumlu imparatorluk ubesinin ba) tarafndan alnmtr71.
mparatorluun dousundaki darphaneler kendi iinde ofislere blnmtr ve
yzyllarca kontrol altnda tutulmutur. En byk ofis numaras 10dur. Bu da Konstantinopolis
soliduslarnda grlr. Bakr sikkeler iin ise say darphaneye gre deierek 1 ve 5 arasnda
olabilir. Ofis harfi gm sikkelerde grlmez, fakat nadiren Batdakilerde karmza kar72.
Bakent darphanesinde, adi metal birimlerin modelleri bekletilirken deerli metal
birimlerininki bekletilmiyordu. Bu kontrol zellikle 12. yzylda para reformundan sonra
68 Tekin, 1999, a.g.e., s.40.
69 Ayn, s.41.
70 Kenneth W. Harl, Coinage in the Roman Economy 300 B.C. to A.D. 700, The John Hopkins University Press,
Baltimore-London, 1996, s. 208.
71 Logotheteler arazi vergilerinin toplanmas, su kemerlerinin bakm, ordu levazmlar iin devlet atlyelerinin
kontrol gibi grevlerden sorumluydu. Bkz., The Cambridge Medieval History, Cambridge University Press,
Vol.4/II, 1967, s. 24-25.
72 DOC 2/1, s.33

17

dorua ulamtr. nk darphanelerde sikkelerin modelleri orada yaayan ve alanlar

tarafndan grlebiliyordu. 1092-1204 yllar arasnda bakentte retilen btn seriler; altn
hyperpyron, elektrum trakhea, billion trachea ve bakr hyperpyronda yer alan resmi zel
iaretler denetim ve organizasyon ile ilikilidir. 13. yzylda devam eden bu zel iaretler,
lleri formlletirilen tutarl ve devaml seriler iin gerekliydi. Aka grlyor ki en
nemli grev zel iaretleri biimsel olarak yerletirmenin yannda dzenlemenin yaplaca
yerin de hesaba katlmasyd73.

3.1. Kontrmarklar
Baslm ve piyasaya srlmeye hazr duruma gelmi sikkeye herhangi bir amala sonradan
vurulan ufak damgaya kontrmark ya da kontermark denir. Sikkenin her iki yzne de
vurulabilen kontrmark, bir harf (Yunan ve Roma sikkelerinde; tanr/tanra ba, hayvan, v.b)
ya da herhangi bir sembol olabilir. Kontrmarkn belli bal amalar arasnda; a) Tedavlden
kalkan ya da eskiyen sikkenin yeniden tedavln salamak, b) Sikkenin baslm olduu
yerin (devletin/kentin) dnda, yani yabanc topraklarda geerliliini salamak, c) Birim
deerinde yaplan deiiklii belirtmek saylabilir74.
Bizans nmismatiinde 7. yzylda kontrmarklar hemen hemen snrldr. Bu dnemde
olduka yaygn drt grup vardr. Bunlarn Sicilya biri Kbrs sikkelerinde karmza kar.
Dierleri nadir ya da henz allmamtr. Sicilyada bir grup dnda kontrmarklar bir
imparator monogram formunda basit ekilde ilenmitir. Bunlar sikkenin bir yzne dairevi
ya da oval olarak baslmtr. Kontrmarklarn bir ou sikkenin arka ya da n yzne zensizce
yerletirilmitir. Ancak baz serilerde daha zenli olarak karmza kar. Kontrmarklarn
meydana kard baz problemler vardr. Bunlarn bir ou darphane iareti tamaz ve ortak
zellik de gstermemektedir. Kherson (Krm) ve Kbrs rnekleri gibi. Kontrmark aslnda bir
darphanenin paray kendi kendine koruma yoludur. Tedavlden kalkan bir sikkenin eritilip
yeniden basma hazrlanmas ve bunun zerinde kontrmark yer almas ekonomik ve politik
amaldr. Kontrmark sikkenin deerini dren ya da ykselten, mrn uzatan, iyi ya da
kt olanlarn, yabanc ya da artk kullanlmayanlarn ayrmn salayan ve bununla birlikte
hkmdarn tahta knn iareti olarak ya da hkmdarn hak ve pozisyonunun deiimini
gsteren iaretlerdir. Ayrca kontrmark baz sebeplerden dolay sikkenin den itibarn
salamlatrmak ya da muhalifliliini ilan eden kiinin iareti olarak kullanlmtr75.
73 DOC 4/1, s.102.
74 Tekin, 1994, a.g.e., s.24.
75 DOC 2/1, s.53-58.

18

717-1081 yllar arasnda en ok rnek III. Tiberius follislerinde grlr. Bosporosda bulunan
B harfli kontrmarkl olanlarn I. Basileios dnemine ait olduu sylenebilir. Dier yandan
Suriye ve Anadoluda dolamda olan 11. yzyl folislerinde Arapa kontrmarklar yaygndr. En
yaygn olanlar adil, Tanr iin ve gne dir. Fakat bunlarn bir ou zlememektedir.
Bunlara ek olarak 11. yzyl Bizans follislerinde grlen Arapa kontrmarklar erken Grc
sikkelerinde de karmza kar76. Dolaysyla 11. yzyln Bizans sikkeleri kontrmarklanmak
suretiyle, 12. yzyln ikinci yarsnda blgedeki Trk beylikleri tarafndan yeniden tedavle
sokulmutur. zerinde islami kontrmark bulunan Bizans sikkelerini ieren nemli defineler
vardr77. 2000 Bizans follisi ieren ve ele getii yer dolaysyla Diyarbakr Definesi olarak
adlandrlan definede 140 adet kontrmarkl sikke vardr78. Hi kukusuz bu sikkelerden en
iyi tannanlar 2.200 adedi kontrmarkl, 13.500 adetlik bir define olan Mardin Definesinde
mevcuttur79. 12. yzyln ikinci yarsna tarihlenen bu sikkelerin byk ounluunu X.
Konstantinos sikkeleri ve Anonim follislerden olumaktadr.

4. Tipler
4.1. mparator Tipleri
4.1.1. Genel zellikleri
6. yzylda Bizans sikkelerinin n yznde doal olarak imparatorun cepheden ya da
profilden bst ya da ayakta figr yer alrd. mparator orta ile betimlenmek istendiinde
genellikle oturur durumda tasvir edilmitir. rnein I. Iustinus ve I. Iustinianus soliduslarnda
ve II. Iustinus ve Sophianin follis ve gm birimlerinde olduu zere. 7. yzylda ise byk
kullanm gren betimleme ayakta figr tipleridir. zellikle bakr birimlerde kullanlan bu tip
erken rneklerden olduka farkldr. Mauriciusun Khersonda (Krm) baslan aile sikkeleri
bu kullanma bir nayak olmutur. Bu sikkelerde, Mauricius, Constantinus ve Theodora
ayakta betimlenmitir. Bu kullanm Focas ve Leontiann ayakta betimlendii sikkelerde de
kopya edilmitir. Daha sonra da bakr birimlerde yaygn olarak kullanlmtr80.
76 DOC 3/1, s.97-98.
77 Ouz Tekin, Aaanzaf (Van) Kazsnda slami Kontrmarkl Bir Bizans Sikkesi, Toplumsal Tarih, 36(Aralk 1996),
s. 48-50.
78 Ayrntl bilgi iin bkz., H. Weller, Turkic Countermaks, The Numismatic Circular, LXXXIII (1975), s. 475-77.
79 Ayrntl bilgi iin bkz., N.M.Lowick vd., The Mardin Hoard. Islamic Countermarks on Byzantine Folles, A.H.Baldwin
ve Sons Ltd., Hampshire, 1977.
80 DOC 2/1,s.68

19

7. yzylnda sonlarnda artk profil bst yerine cepheden bst kullanm yaygn olmutur.
sauria ve Amorium Hanedanl dnemlerinde form olarak tek ya da birden fazla bst tercih
edilmitir. Makedonya Hanedanl dneminde ayakta figr olduka sk kullanlmtr. Ayakta
tek imparator figr imparatorluun dousunda I. Basileiosun nadir bir solidusunda grlr.
Batda ise III. Leonnun ve V. Konstantinosun follislerinde grlr. 11. yzyla gelindiinde ise
olduka nadirdir81.
Roma imparatorluu ve Erken Bizans dnemi sikkelerinin n yzlerinde imparator, arka
yzde ise ikincil bir tip tasvir edilmitir. Bu gelenek II. Iustinianus dnemine kadar srmtr.
II. Iustinianus ise sikke n yzne sann tasvirini arka yze ise kendi tasvirini yerletirmitir.
Daha sonrada ne zaman sikke zerinde bir dini figr kullanlmak istense (sa, aziz v.b.) bu
uygulama devam etmitir. 11. yzyln konkav sikkelerinde de bu aka grlr. Dinsel imaj
sikkenin dbkey yznde yer almtr. Buna ramen dinsel bir imaj olmasna karlk ha
motifi ikincil bir tip olarak sikkenin arka yznde kullanlmtr82.
ki ortak imparator sikke zerinde betimlendiinde, yaa byk olan sakall olmas
ile ayrt edilir. Gen olan sakalszdr. Genellikle byk ile kullanlan sakal yzn izgiselliini
azaltacak younlukla uygulanmamtr. Buna ramen her zaman sakal gerek grn ile
ilikili deildir. Bu iki ortak imparatordan yaa byk olan gelenee gre sikkeye bakann
solunda ve kk olan sada yer alr. Bu iliki dini olmayan iki figr ile ilgilidir. Bu kural
hemen hemen tm sikkelerde bir rnek hari deimez. Gelenee uymayan tek rnek X.
Konstantinos ile Eudokiann follislerinde grlr. Bu sikkelerde imparatorie imparatorun
olmas gerektii yerde betimlenmitir. Bu da Eudokiann einden sonra en rtbeli kii olmas
ile aklanr.
Bir imparator ve ilahi bir kiinin cepheden tasvirleri hareketsizdir. Ancak sa ya da bir aziz
imparatoru talandrrken betimlendiinde hareketli bir iliki sz konusudur. sa ya da aziz
sikkeye bakann sanda yer alr. Bu ksmen pratik bir uygulamann sebebir. nk bu durum
sa ya da azizin ta sa elinde tutmasna olanak verir. Bu dzenleme Aziz Aleksandrosun
imparator Aleksandrosu, sann I. Romanosu ve Meryemin Ioannes Tzimiskesi, III.
Romanosu, VI. Mikhaeli ve X. Konstantinosu talandrd betimlemelerde grlr. Bunlarn
tersine Ba Melek Mikhael ve imparator IV. Mikhaelin Thessalonika histamenonunda Ba
Melek solda yer alr. Ancak bu uygulama melein 4/3 profilden verilmesi ile ilgili olabilir83.
81 DOC 3/1, s.107
82 DOC 3/1, s.109
83 DOC 3/1, s.110

20

Sikke zerinde figrn yer ald rneklerde, en byk olan, yani asl imparator ortada
yer alr. kinci nemli figr ortadakinin sa tarafnda, ncs de sol tarafnda yer alr. ki
ortak imparator bir dini figr ile betimlendiinde, dini figr genellikle ortada yer alr.
mparatorlar sikke zerindeki tasvirlerinde genellikle loros giyimlidir. Loros, kiliselerdeki
mozaik dekorasyonlarnda yer alan imparatorluk kostmdr. Ayrca II. Iustinianusun da
n yzde sa tasviri yer alan soliduslarnda yeniden grlen bir kostmdr. Buna ramen
II. Iustinianusun hem loros hem de khlamys giyimli rnekleri vardr. 8-9. yzylda loros
genellikle kk imparatorlar tarafndan giyilmitir. Birden fazla imparatorun betimlendii
sikkelerde bazen ortak imparatorlar benzer iaretleri tamlardr (hal globus, akakia, uzun
ha gibi). Erken 9. yzyl sikkelerinde potent ha byk imparatorun iareti olarak karmza
kar. ki imparatorun arasnda uzun ha gibi bir obje varsa, byk olann eli genellikle kk
olann zerinde yer alr. Baz rnekler hari tutulursa bu doru olabilir.
Ortak imparatorlar tahta otururken de betimlenmilerdir. Sikkeler zerinde imparatorlarn
oturduu farkl tipte imparatorluk taht grlr. Bunlar lir biimli taht, geni temelli,
yksek ve kavisli taht ve son olarak geni ve yksek, arkas panelli tahtr.
11. yzyl sikkelerinde grlen bir deiiklik, imparatorlarn ayakta tasvir edildii
rneklerde zerlerinde durduklar objelerdir. Bu objeler iki formda grlr. Bunlar kare ya
da dikdrtgen hal ve ayak taburesidir84.
Palaiologos Hanedan dnemi sikkelerinde imparator tiplerinin betimlenmesinde iki
farkl dnem vardr. Birincisi 1261den sonradr ve srekli deien tiplerdir. Bunlar ayakta
figr (tek bana ya da ortak imparator ile), yarm 4/3 cepheden figr (tek bana ya da ortak
imparator ile), oturan figr (genellikle tek bana), diz km figr (sa ya da Meryem
nnde), proskynesis (sa ya da Meryem nnde). Doal olarak imparatorlar yine bir
iaret tutar. mparator tiplerinin bu eitlilii ikinci dnemde ztlk gsterir. 1360 sonras
bu ikinci dnemde baskn olan tip imparatorun cepheden bstdr. Bu tip neredeyse 11.
yzyldan itibaren grlmemitir. Buna ek olarak bir yenilik imparatorun kubbe biimli ta
ve yakal bir kyafet ile betimlenmesidir. Buna ramen kk birimlerde yine de ayakta bir
figr ve ok az da olsa at zerinde imparator figr grlr. Palaiologos Hanedan dnemi
sikkelerinin bir zelliide nimbus geleneinin yeniden canlanmasdr. 7. yzyl balarnda yok
olan bu gelenek genellikle altn madalyonlar, konsl soliduslar ve gm tren sikkelerinde
(miliarenses) grlrd. 14. yzylda yeniden doan bu gelenek II. Andronikos dneminde
grlr. Ayrca 13. yzyl Thessalonika sikkelerinde grlen olduka yabanc bir tip vardr.
84 DOC 3/1, s.11-115

21

Bu sikkelerde imparatorlar kanatl betimlenmitir. Almanlardan ilham alnarak yapld

dnlen bu tipteki tasvirlerin, dnemin gzel sz syleyen imparatorlar iin kullanld
sylenebilir85.

4.1.2. mparator Kostmleri

4.1.2.1. Askeri Kostm
Sikkeler zerinde askeri kostm olarak Paludamentum, Zrh ve Sagion tasvir edilmitir.
Paludamentum; dz uzun ve mor askeri pelerindir. Genellikle zrhn zerine giyilir ve sa
omuzda bir fibula ile tutturulur. Yaklak ayak bileklerine kadar sarkar. Sagion ise, bir fibula
ile boyun hizasnda tutturulan ve omuzlarn arkasndan atlp srt rten paludamentumun
k bir pelerindir. 12. yzyl ve sonrasnda kullanlan sagion, Seremoniler Kitabna gre,
nemli gnlerde imparatorun giydii altn ya da erguvani renkte askeri pelerindir86.
Sikkeler zerinde profil bstler paludamentum ve zrh, cepheden bstler ise sadece zrh
ile tasvir edilmitir. Ancak ge 6. yzylda cepheden bstlerde, paludamentum ve zrh birlikte
kullanlmtr. Geleneksel profil bstlerde, sadece ba tam profilden (saa dnk), gvde 4/3
profildendir. Bu yzden imparatorun sadece sa omuzu deil ayn zamanda onun gs ve
sol omuzu da grlr.
Cepheden zrhl betimlenen bstlerde sol omuzda kalkan yer almaktadr. Kalkann zeri
genellikle atl svari betimlidir. Zrhl ve paladamentumlu rneklerde kalkansz betimlemeler
imparator Mauriciusun ikinci tip soliduslarnda grlmektedir. Bu sikkelerde imparatorun
sol omuz bant bir fibula ile gizlidir. Paludamentum vcudu apraz geer. Bu tip betimlemeler
Focas, Heraclius dneminde de yaygndr. Ancak 613 ylndan sonra rastlanmaz fakat, IV.
Constantinus ve III. Tiberius sikkelerinde 4/3 cepheden sadece zrhl bst grlr.
Zrhl ve Paludamentumlu profil bstlerde imparatorun banda diadem yer alr. Ancak
Zrhl ve cepheden bst rneklerinde imparatorun banda genellikle sade ya da ty sorgulu
mifer ve bunun yannda bir diadem ile evrelenmi mifer de grlebilir. IV. Constantinus
farkl balk tipi kullanmtr. lki erken 6. yzyl soliduslarnda rabet gren, bir diadem
ile evrelenen miferdir. Bu betimlemelerde imparator bir mzrak tar. Dieri diademli ve
gelenekse kalkanl rneklerdir.
85 DOC 5/1, s.65-69
86 DOC 4/1, s.156; Whitting, a.g.e., s.298

22

IV. Constantinusun iki ardl dier tipleri tercih ederken III. Tiberius zrhl betimlemeye
yeniden dnmtr. Tiberius sikkelerinde mifersiz bir ta giyer ve omuzu yerine
gvdesini apraz geen mzrak tar. Bu tip bst Anthemius (467-472) soliduslarndan beri
kullanlmamtr. Mzran bu deien pozisyonu, imparatorun sa omuzu iin yeni bir
dizayn gerekli klmtr. Bu kullanm omuzda yer alan eritlerin artk kullanlmamasna neden
olmutur.
7. yzylda ise, neredeyse bakr birimlerde snrl olsa da imparatorun askeri kostm ile
betimlenmesi rabet gren bir kullanmdr. Benzer iki seri 629-31 yllar arasnda Heraclius ve
II. Constans follislerinde ve III. Tiberiusun ayakta figr rneklerinde grlr. Heracliusun
sikkelerinde detaylar ok aktr. mparator dizlerine kadar sarkan deriden pskll zrh
giyimlidir. Botlar baldrna kadardr ve sol eli kalasndadr. III. Tiberius sikkelerinde ise,
imparatorun zerinde zrh vardr. Omuzlarndan arkaya doru hemen hemen ayak bileine
kadar sarkan paludamentum giyer.
Sikkeler zerinde imparator ne zaman kalkanl betimlense, kalkan zerinde geleneksel
olarak at srtnda, den dmana mzrak saplayan, basitletirilmi svari betimi yer alr. Bu
kullanm ge Roma sikkelerinde de olduka yaygndr87.
Sikkeler zerinde askeri kostml betimlemeler 8. yzyl balarnda da kullanlr, ancak 11.
yzyln ikinci yarsna kadar uzun bir sre yeniden grlmez. 717-720 arasnda III. Leonnun
gm tren sikkelerinde zrhl, atl svari betimli kalkanl, hal miferli tasvir grlr. Benzer
bir ekli imparatorun bakr birimlerinde de kullanlmtr. III. Leonnun British Museumda
bulunan gm bir sikkesinde ise, kalkan zerinde atl svari betimi yerine kristogram yer
almaktadr. III. Leondan sonra yzyl sikkeler zerinde askeri tip grlmez.
Snrl da olsa 11. yzylda yeni bir askeri tip ortaya kmtr. Bu tipde geleneksel kalkan
ve mzran yerini kl almtr. Bu sikkeler iki gruba ayrlr. Birincisi, IX. Konstantinosun,
VII. Mikhaelin ve III. Nikephorosun miliaresianlarnda grlr. Bunlarda imparator ayakta
betimlenmitir. mparator zrhl, kemerli tuniklidir. Askeri pelerini omuzlarnn arkasndadr
ve dairesel bir bro ile baldr. mparator sol eli ile knnda olan klcnn kabzasn tutar. Sa
elinde uzun bir ha vardr. Mifer yerine bir ta giyer. Dier askeri kostm ise, I. Isaakiosun
histamena ve tetarteralarnda grlr. Burada da imparator yukardaki tasvir edilene benzer
zrh giyer. Ancak mparatorun vucut duruu, nceki rneklere gre olduka tehtidkardr.
Klcn yere dayam ve sa elinde hal globus tutmaktadr88.
87 DOC 2/1, s. 71-75
88 DOC 3/1, s.125-126

23

4.1.2.2. Sivil Kostm

Geleneksel sivil kostm khlamysdir89. Khlamys sa omuzda fibula ile tutturulan ve
sa omuzu ak brakan uzun pelerindir. Ksa olanlar antik dnemde askerler, avclar ve
biniciler tarafndan giyilirdi. 6. yzylda khlamys askeri karakterini kaybetmi ve balca saray
giysisine dnmtr. Khlamys bir tablion90 ile askeri pelerinden ayrlr. Farkl renklerde
olabilmektedir. Erguvani renkte olan imparatorun ta giyme treni ile ilikilidir ve rtbe
iaretinin nemli bir esidir91. Soliduslar zerinde khlamys giyimli betimlenen ilk imparator
bst Heracliusdur. Heraclius dneminde iki bstl soliduslarnda nce kullanlan mifer
ve paludamentumlu rneklerin yerini ta ve khlamys yer alr. 613 ylnda henz tablion
grlmezken, Heracliusun ayakta l figrl betimlemelerinin olduu sikkelerde tablion
aka grlr92.
8. ve 9. yzyl sikkelerinde khlamys, sa omuzda kresel bir fibula ile balanr ve bu
balant yerinden zincir ya da tele geirilmi boncuklar sarkar. Makedonya Hanedanl
dneminde sikkeler zerinde basit ve karmak olarak iki farkl chlamys grlr. Geleneksel
basit olan, pendantl fibulal olandr. Khlamysin ilk deiimi VI. Leonnun portrelerinde
yer alr. Bu tipte, boyunda yer alan yatay bordrn ve tablionun ii inci ile ssldr. Fibula ise,
sa omuzda pendantsz bir yumru eklinde grlr. Benzer elbise Aleksandros soliduslarnda
ve I. Romanos soliduslar ile follislerinde kullanlr. I. Romanosdan sonra yarm yzyl ayrntl
tasvir edilmi khlamys grlmez. Tekrar VII. Konstantinos ve II. Basileios ile ortaya kar. Bu
khlamyslerde geleneksel fibula pendantldr. IX. Konstantinos dneminde histamena ve
tetarteralarda yeni bir Khlamys modeli uygulanmtr. Bunlardaki fibulada pendant yoktur.
Tablionun bordr inci dizilidir ve ortasnda yine yaprak ve inci ile oluturulmu bezeme
yer almaktadr93. 12. ve 13. yzyl sikkelerinde khlamys snrl da olsa kullanlmaya devam
etmitir. Bu sikkeler zerinde khlamys olduka bordrl ve ar nak ilidir. Tablionun alan
klmtr. Bunun tersine tek bir nokta ya da mcevher yer almtr94.

89 Konstantinos Porphyrogennetosun Seremoniler Kitabnda uzun erguvani renkteki bu elbise khlamys

olarak geer. Khlamysin anonim bir kaynak olan De Ociisde ad Mandyas olarak verilmitir.
90 Tablion, kostm zerinde koltuk altndan bel seviyesine kadar uzanan zengin ilemeli kare ya da dikdrtgen
paneldir.
91 Anthony Cutler ve N.P.Sevcenko, Chlamys, ODB, Oxford University Press, 1991, V.1, s.424
92 DOC 2/1, s.76-77
93 DOC 3/1, s.117-120
94 DOC 4/1, s.151-152

24

4.1.2.3. Konsl Kostm

Romallarn da kulland ssl bir pelerin olan loros, Bizans dneminde konsul kyafeti
olarak kullanlmtr95. Loros deriden yaplan, ar, uzun ve dar dikdrtgen, yaklak 5 m.
uzunluunda bir atkdr. Hem imparator hem de imparatorie tarafndan giyilen lorosun
geliimi Roma imparatorluu dneminde konsullerin giydii toga ya da trabeaya
dayanmaktadr. Loros vcudun st ksmnda X biiminde dzenlenmektedir. Her iki
ynde ilemeli olan bu uzun atk, ayak bileklerine kadar vcudun nnde sarkar. Sa
omuzdan giyilen atk, sa kolun altndan vcudun nn apraz olarak geer ve sol omuz
zerinden arkaya atlr. Bir sonraki apraz da vcudun arkasnda oluur. Atk sonra sol dirsek
zerine alnr96.
Bu konsul kyafetinin sann kefenini ve diriliini sembolize ettii dnlmektedir.
Bylelikle Loros, pahal malzemesi ve rengi ile imparatorun zenginliini; dinsel sembolizmi ile
de imparatorun dnyadaki dinsel roln, yani Tanrnn yeryzndeki savunucusu olduunu
sembolize etmektedir97. Baz aratrmaclar tarafndan Lorosun Khlamyse gre daha yksek
bir siyasal mevkiyi iaret ettii nerilmektedir98.
Bizans dneminde lorosun poplerlii eitli aamalar geirmitir. I. Anastasius, I. Iustinus
ve II. Iustinus dnemi sikkelerinde konsul kyafeti grlmezken I. Iustinianusun bir rneinde
karmza kar. II. Tiberius sikkelerinde ise, drt yl boyunca ssl imparator kyafetlerine
alternatif olarak kullanlr. Daha sonda Focas, Heraclius ve Heraclonas ve II. Constans ve IV.
Constantinus sikkelerinde grlr ve Leontios tarafndan devam ettirilir.
Sikkeler zerindeki imparator betimlemelerinde loros kullanm 11. yzylda da devam
etmitir. IX. Konstantinosun histamenalarnda grlen zellikle gs nnde X biimi
alan konsul kyafeti sreklilik gstermektedir. Ancak 10. yzyl ortalarnda da deiik bir loros
rnei ortaya kar. Basit olan bu loros olduka zengin bir dekorasyona sahiptir. Sikkeler
zerinde kolay betimlenen bu lorosun ayrc zellii gsten giyilmesi ve gs nnde
apraz yerine dikey ve yatay bezeme yer almasdr. VII. Konstantinosun ve I. Romanosun
soliduslarnda, loros dekorasyonunda, birbirini kesen yatay ve dikey ift sra eritler vardr.
Kesien eritler gs nnde ii nokta bezemeli drt sra oluturur. Olduka deitirilmi ve
ssl bir baka loros ise II. Romanosun soliduslarnda grlr. Bu betimlemelerde gsn
95 A.Semih Tulay, Genel Nmizmatik Szl, Arkeoloji ve Sanat Yaynlar, stanbul, 2001, s.131.
96 Nancy P. Sevcenko, Loros, ODB, Oxford University Press, 1991, V.2, s.1251.
97 Jennifer L. Ball, Byzantine Dress Representations of Secular Dress in Eighth-to Twelfth-Century Painting, Palgrave
Macmillan, 2005, s.18; P.H. Whitting, a.g.e.,s.297.
98 DOC 2/1, s.78-80

25

nnde zrh andran bir panel yer almaktadr. Panelin merkezinde dairesel bir bezeme
yer alr. mparatorie Zoein histamenonunda ve Zoe ile Theodorann histamenonunda
grlen bir baka lorosun geni yakas eritler halinde gs hizasna kadar inmektedir.
Theodorann bir altn mhrnde, tek yatay eritli bir yaka ile evrili ve gerdanlkl bir baka
loros rnei de bilinmektedir99.

4.1.3. mparatorluk aretleri (Nianlar)

4.1.3.1. Talar ve Diademler
Diadem basit olarak zeri inci dizili dar bir banttr ve ban arkasndan balanr. Ta
ise tek para olarak ban zerine yerletirilir. Eer sikke zerindeki bst profilden tasvir
edilmi ise kullanlan aksesuarn ta ya da diadem olduu anlalabilir. Ancak bst cepheden
verilmi ise aralarndaki ayrm yapmak gtr. Bunun ile birlikte diademler talardan farkl
olarak tek bana kullanlabildii gibi, bazen de mifer ile birlikte de giyilir. Bu durumda
kullanlan aksesuarn diadem olduu anlalabilir. Dolaysyla ta ve diademler bir arada ele
alnmtr100.
Sikkelerde talar ve diademler ekilde karmza kar: a-Pendilial ve zenli ilenmi, bpendiliasz ve zenli ili, c- pendilial ve basit ta olarak101. Pendiliasz ta ve diademler 5. yzyl
sikkelerinde dzenli olarak kullanlmtr. I. Iustinianus mifer ile kullanlan diademlerine
pendilial eklemitir. II. Tiberius mifersiz pendilial ta modeli kullanp, diademin zerinde
merkezde dairesel bezeme zerinde ha tercih etmitir. Focas ve Heraclius pendilial ta ilk
sikke tiplerinde kullanmlar daha sonra kullanmamlardr.
Pendiliasz, zenli ilenmi talar zellikle Heraclius dnemini soliduslarnda grlr. Ta
bandnn altnda ve zerinde inci dizisi yer alr. Merkezde stte ise ha vardr. Heracliusun 2.
tip sikkelerinde zenli ilenmi talar braklarak, yerine basit pendiliasz ve sslemesiz bant
eklinde diademler kullanlr. Heracliusdan sonra VII. Konstantinosa kadar sikkeler zerinde
imparatorlarn ta giydii grlmemektedir102. Sikkeler zerinde bu ta biimleri 10. yzyln
sonuna kadar deimeden devam etmitir. Ancak VI. Leondan sonra daha ssl talar tercih
edilmitir.
99 DOC 3/1, s.120-125
100 Talar iin bkz., P.Charanis, The Imperial Crown Modiolus and Its Constitutional Significance, Byzantion,
12(1937), s.189-95; The Crown Modiolus Once More, Byzantion, 13(1938), s.377-83.
101 Pendiliali: Bir ucu diadem ya da taa bal, kulak hizasnda aaya sarkan pendant.
102 DOC 2/1, s.80-84.

26

Diademler II. Nikephoros soliduslarnda son kez kullanlmasna karn, sauria ve Amorium
Hanedanl dneminde karakteristik tiptir. Diademler noktal iki eritten oluur ve zerinde
bir ha yer alr. Bu dnemin ge sikkelerindeki diademlerde basit ha yaygndr. Diademler
dar aldr ve yukarya doru eimli ve pendiliaszdr. Bu sslemenin geleneksel olduu
sylenebilir ve imparatorun ne giydii ile ilikili deildir.
Dier bir ta tipi tufadr. Tufalarda, tacn tepesinde tavus kuu tyne benzeyen yelpaze
biimli bezeme bulunmaktadr. Bu ta biimi ilk kez Theophilosun yeni tip follislerinde
830da grlmeye balar.
12. ve 13. yzyl sikkelerinde betimlenen talar dnemin gerek talarna benzemez.
Bu durum belki de sikke boyutunun kkl ya da dnemin modasn gz ard etmekle
ilikilidir. Bu dnem talar olduka geni ve mcevher bezelidir. Tacn tepesinde mcevher
ha, tek bir mcevher ya da keli bir mcevher grlr103.
Erken yzyllardan itibaren imparator ve imparatorie talar arasndaki ayrm olduka
belirgindir. mparatorie betimlemelerinde omuzlara kadar sarkan pendilial ta tasvirleri
grlr. 7. yzylda zellikle Martinann ta, ok yaygn olmasa da Focas ve Leontina
sikkelerinde ve ge dnem imparatorielerinde (rene, Theodora) uzun pendilial ta rnekleri
vardr. mparatorieler tarafndan giyilen bu talar olduka ssldr. ilk gze arpan zellii
olduka uzun pendilial ve keli sslemeden olumasdr. eitli tiplerdeki bu sslemeler
piramit ya da gen biimlidir ve merkezde bir ha ile sonlanr104. Talardaki sivri bezemeler
pagan dnemi talarndaki nlara benzemektedir. Bu sslemelerin benzerleri ilk olarak Ge
Roma mparatoru, III. Valentianusun kars Licinia Eudoxiann soliduslarnda grlmektedir.
Ayarca benzer sslemeli bir ta San Vitaledeki Theodora mozaik portresinde izlenebilir.
mparatorie talarnda, pendiliali ve tepesinde sivri tepeli kule gibi bezemelerin yer ald
rnekler de vardr. Baz imparator sikkelerinde de grlen bu talarn tepesinde iki ya da
drt gen ve ortasnda bir ha yer alr105.

4.1.3.2. Hal Globus (Hal Kre)

Globus bir imparator alameti olarak Roma imparatorlar dneminde ortaya km,
Ge Roma dneminde yaygnca kullanlmtr. Globus yer kre yuvarlan sembolize eder.
Dolaysyla imparator tarafndan elinde tutulmas, imparatorun dnyann hakimi olduunu
103 DOC 4/1, s.166-68
104 DOC 2/1, s.80-84
105 DOC 3/1, s.127-30

27

vurgular106. Ge Roma sikkelerinde bazen Konstantinopolis kentinin personifikasyonu da

elinde sade bir globus tutarken tasvir edilmitir. Ge Roma sikkelerinde, bazen Gloria
Romanorum (Romann Zaferi) ve benzeri tipli sikkelerde zerinde Romann dnyadaki
zaferini sembolize etmek iin, zerinde durmakta olan bir Viktoria figr ile tasvir edilmitir.
II. Theodosius dneminden sonra globus zerindeki Viktoria figrnn yerini ha alr. Bylece
mparatorun Hristiyan olan dnyann egemeni olduu vurgulanr. Bizans dneminde de bu
formuyla kullanm devam eder.
Hal globus 6. yzyl sikkelerinde imparator tiplerinde en yaygn kullanlan unsurdur. I.
Iustinus soliduslarnn arka yznde bulunan melek elinde uzun bir ha ve dier elinde hal
globus ile tasvir edilmitir. Hal globus ilk kez I. Iustinianus ile imparator elinde grlmeye
balar. Daha sonra hal globus, imparator alameti olarak srekli kullanlmaya devam etmitir.
Ancak sikke zerinde, ortak imparatorlar toplu olarak betimlenmeye baladnda, yaa
kk imparatorlarlar hal globus, byk olanlar ise mzrak ya da asa ile betimlenmitir.
Eer imparator iki obje ile betimlenecek ise, hal globus genellikle imparatorun sol elinde
yer almtr. Bu kullanm deimemekle birlikte, ha ve globus arasnda yer alan ha alt
kolunun uzunluu farkllk gsterebilmektedir107.
8-11. yzyllarda genellikle hal globus bel ve omuz hizasndadr. Ancak IX. Konstantinos
tetarteralarnda olduu gibi kulak seviyesine kaldrld da grlr. Genellikle ha boyu
globus ile ayn olmakla birlikle boyutlar farkllkta gsterebilir. 11. yzyl rneklerinde globus
zerinde, sabit ha yerine , drt ya da be nokta ile oluturulmu halar da grlr.
Bizans sikkeleri zerinde drt farkl hal globus eidi grlr. Birincisi, globus zerinde
basit ha yerine patrik hann yer ald rneklerdir. kincisi, globus zerinde yonca
biimli sslemenin yer ald rnekler. Bu bezemenin ortaya k 10-11. yzyl ile snrldr.
ncs, III. Romanosun bir solidusunda grlr. Globus zerinde uzun hal asa bulunur.
Drdncs, IX. Konstantinos histamenonunda grlen tiptir. Bu rnekte hal globusun
hann altnda hilale benzer bir bezeme yer alr. Bu kombinasyon Anonim J follislerinin arka
yznde grlen form ile benzemektedir108. Ge Bizans dnemi sikkeleri zerinde ise, globus
zerinde genellikle patrik ha tasvir edilmitir.

106 Tulay, a.g.e., s. 90.

107 DOC 2/1, s.84-86
108 DOC 3/1, s.131-133

28

4.1.3.3. Mappa (Mendil)

Mappa konsul otoritesinin bir semboldr. Beyaz bir mendil olan mappay konsul, arenada
yere atarak oyunlarn balamas iaret eder. Konsul diptikonlarnda genellikle konsul sa elinde
mappa, sol elinde ise asa tutar. 6. yzyl ve sonrasnda ise, mappa imparatorluk otoritesinin
bir dier sembol olarak sikkeler zerinde imparator elinde betimlenmitir109. Mappa,
konsul kurumunun nemini yitirmesi ile ilgili olarak khlamys giyimli imparatorlar tarafndan
kullanlan bir objeye dnmtr. 7. yzyl sikkelerinin zerinde baz imparatorlarn elindeki
mappa imparator tarafndan sanki atlyormu gibi tasvir edilmitir. Bazen de imparatorun
vcudu nnde betimlendii rneklere de rastlanr110.

4.1.3.4. Akakia (Kese)

Akakia, kelime anlam olarak hilesiz ya da sabr, hogr demektir. Mor ipekten
silindirik bir kese olan akakiann iinde lm simgeleyen bir toz bulunur. mparatorlar
trenlerde bunu sa ellerinde tarlar ve sol ellerinde de globus ya da asa gibi baka objeler
bulunurdu. Ge Bizans dnemi yazarlarndan Thessalonikal Symeon, akakiann geici
imparator gcn ve alakgnlllk ile lm simgelediini belirtmektedir111.
Akakia, 8. yy.dan itibaren sikkeler zerinde, mappann yerine kullanlmaya balanmtr.
sauria ve Amorium Hanedanl dneminde akakia, egemenliin sembol olarak olduka
fazla kullanlmtr. Hemen hemen hem imparator hem de ardl tarafndan sa ya da sol
elde kullanlmtr. 867den sonra daha az yaygn olarak karmza kar. Yine de buna
ramen VI. Leon follisleri, VII. Konstantinos soliduslarnda, 11. yzylda VIII. Konstantinos
histamena ve tetarteralarnda, VI. Mikhaelin tetarteralarnda, Eudokia ve ve IV. Romanosun
histamenalarnda grlr112.

4.1.3.5. Skepter (Hkmdarlk Asas)

Skepter Roma konsullerinin otorite ve glerinin semboldr. mparatorlar tarafndan
konsullerin dier alametleri gibi kullanm benimsenmitir. Konsul diptikonlarnda genellikle
konsul asalarnn tepesinde bir kartal bulunmaktadr113. 7.yy.dan itibaren tepesinde ha
109
110
111
112
113

Alexander P. Kazdan, Mappa, ODB, Oxford University Press, 1991, V.2, s.1294.
DOC 2/1, s.86-87
Alexander P. Kazdan, Akakia, ODB, Oxford University Press, 1991, V. 1, s.42.
DOC 3/1, s.133-34
Alexander P. Kazdan, Skepter, ODB, Oxford University Press, 1991, V.3, s.1849.

29

bulunan asalar da kullanlmaya balanr. Asa, Bizans imparatorluk ritellerinde 11. yzyln
balarna kadar olduka kk rol oynayan objelerden biridir. Seremoniler Kitabda
standart olarak kullanlan ve hkmdar tarafndan deil de, eitli hizmetliler tarafndan
tanan bir alamet olarak tarif edilmektedir114.
7. yzyl sikkelerinde hem hal asa hem kartall asa grlr. Focasn bakr birimlerinde
imparatorun sol elinde ksa hal asa vardr. Antiokheiada baslan bakr Focas birimlerinde
ise kartall asa yer alr. Ayn durum II. Tiberius ve Mauricius sikkelerinde de benzerdir.
Heracliusun ve II. Constansn baz follislerinde, uzun hal asa, ya da olduka nadiren
tepesinde kristogram bulunan asa bulunur115.
8. ve 9. yzylda hal asalar I. Basileiosdan reneye kadar yaygn olarak kullanlmtr.
Genellikle yneticinin sol elinde ve sol omuzuna dayal betimlenmitir. Bununla birlikte hal
asa imparatorieler ve imparator ardllar iin de favori obje olarak grlmektedir. Hal asa
tutan imparator genellikle loros giyimlidir. sauria Hanedanl dnemine kadar sikkeler
zerinde asalar az tasvir edilmitir 10.-11. yzyl sikkeleri zerinde ise, imparatorlar tarafndan
tutulan asalar, dnemin mozaik ve minyatr gibi eserleri ile de paralellik gstermektedir.

4.1.3.6. Labarum (Sancak)

Labarum zerine kristogram ilenmi askeri sancaktr116. M.S. 311deki Milvia kprs
sava ncesinde, I. Konstantinus, kendi ordusunda ok sayda bulunan Hristiyan askerlerin
ve savaaca kar orduda gene bulunan Hristiyan askerlerin (ki ou sava esnasnda
Konstantinusun safna gemitir) sempatisini kazanmak iin bir Hristiyan semboln ordu
sembol olarak sancaklarda kullanmaya izin verir. Rivayete gre imparatora tanr gklerde
Hog Signo Eris (bu sembolle kazanacaksn) yazs yazarak bir kristogram gstermitir. Bu
sembol Milvia kprs savanda Konstantinus askerleri tarafndan kalkanlarna boyanr ve
lejyon sancana ilenir. Bu tarihten sonra da, lejyon sancaklarnda pagan tanr sembolleri
yava yava ortadan kalkarak kristogram kullanlmtr117.
114 DOC 3/1, s.140.
115 DOC 2/1, s.87-88
116 Askeri sancaklar Hellenistik dnemden itibaren pek ok farkl devletin ordular tarafndan kullanlmtr. Roma
sancaklar genellikle her lejyonda farkllklar gsterirdi. Uzun bir kargdan oluan sancakta en tepede o birlii
sembolize eden tanrsal bir sembol (rnein Jupiterin kartal vs.); altnda birliin ismi yer alan bir dikdrtgen
kuma; ve onun altnda birliin savaa beraber katld ve komutasnda zafer kazand imparatorlarn kk
bstlerinden oluan dairesel bezemeler bulunurdu.
117 G. P.Baker, Constantine The Great and The Christian Revolution, Eveleigh Nash & Grayson, London, 1931, s.114115.

30

Kayserili Eusebius, labarumu zerinde ha tasviri bulunan hristiyan askeri sanca

olarak tarif etmitir. Bu sancan I. Konstantinusun Milvia Kprs sava ncesi bizzat
imparator tarafndan tasarland dnlmektedir. Konstantinus ve ordusu gkten han
indii hayalini grdkten sonra imparator sanca yeniden ekillendirmitir. Sonuta uzun
bir kargnn ucunda zerinde ha olan bir sancak biimlenmitir. Erguvani kuma zerine
dokunmu bu sancak imparator ve olunun bstlerinde tasvir edilmitir118.
Labarum sikkeler zerinde 4. yzyldan sonra grlmemesine karn V. Konstantinosun
Sicilya soliduslarnda yeniden ortaya kar ve Theophilos dneminde de tekrar kullanlmaya
balanr. Labarum I. Romanos sikkelerinde bir asa formundadr. Sikke zerinde sadece bir
imparator bst ile betimlendiinde labarum imparator tarafndan dikey tutulur ve imparator
eli sancan altndadr. Labarum 11. yzyl sikkelerinde ayakta betimlenen imparatorlarnn
da deimez objesidir. Theophilosdan VII. Konstantinosa kadar sancakta sabit ya da
noktal ha ve X yer alr. II. Nikephorosdan sonra sancak zerinde ha be nokta ile tasvir
edilmeye balamtr. VIII. Konstantinosdan sonra ise sancak zerindeki model tek bir rnek
olarak devam etmitir119.

4.2. Dini ve eitli Tipler

4.2.1. Viktoria
Daha erken sikkelerde youn bir ekilde kullanlan Tanr ve Tanra tasvirleri, bir Hristiyan
devleti olan Bizans mparatorluunun sikkelerinde yoktur. Dolaysyla pagan geleneinden
gelen corafi yer personifikasyonlar, Konstantinopolisinki dnda Bizans sikkelerinde
ortadan kalkar. Ayn durum, olgu personifikasyonlarnn (Annona, Fortuna vs.) biri dnda
hepsi ortadan kalkmtr. Ancak, pagan geleneinde kltsel amal olmaktan ok, politik
amalarla ska kullanlan kanatl Viktoria (=zafer) tiplemesinin kullanm Anastasiusun
sikkelerinde devam eder. Viktoria figr aslnda deimeden II. Iustinianus sikkelerinde ara
sra grlse de artk, bu figr Melek tasviri olarak alglanmaktadr.
Viktoria, sikkeler zerinde genellikle ayakta , bazen otururken ya da koarken ve yrrken
betimlenmitir. Ender olarak da yz yze bakan iki Viktoria betimlemesine rastlanmaktadr.
Ayakta Viktoria figr ilk olarak Anastasius dnemi soliduslarnda daha sonra I. Iustinus,
I. Iustinianus, II. Iustinus solidus ve tremissislerinde devam eder ve son olarak Mauriciusun
118 Timothy E. Gregory ve A. Cutler, Labarum, ODB, Oxford University Press, 1991, V.2, s.1167.
119 DOC 3/1, s.134-138

31

semissis ve tremissislerinde grlr. Ayakta tasvir edilen Viktoria tunik, pallium ya da khiton
giyimlidir ve elinde asa tar.
Oturan Viktoria figr, yine I. Anastasius, I. Iustinus, I. Iustinianus, II. Iustinus dnemi
semissislerinde grlr. Oturan Viktoria genellikle plak betimlenir. Bir kalkan yada ganimet
ant zerine XXXX yazar durumda betimlenir.
Yryen Viktoria figr de yine ayn imparatorlarn tremissislerinde devam eder. Focasn
semissis ve tremissislerinde ve Heracliusun gm sikkelerinde son bulur. Koan Viktoria
figr sadece imparator I. Anastasius ve I. Iustinianusun aureusunda grlr. Koan ya da
yryen Viktoriann elinde elenk, hal globus ya da palmiye yer alr.
Yz yze bakan iki Viktoria figr sadece I. Iustinianusun soliduslarnda grlr.
Aralarnda ise uzun bir ha bulunur120.

4.2.2. Melek
Melek figr ilk olarak I. Iustinus dnemi soliduslarnda grlmektedir. Bu soliduslarda
profilden tasvir edilen Viktoriann yerini cepheden tasvir edilen melek figr almtr. II.
Iustinianus dneminde sikkeler zerinde de betimlenen melek figr II. Iustinus, Mauricius
ve Focas dnemlerinde de tasvir edilir. Daha ok soliduslarda kullanlan melek figr
Heraclius ile son bulur121.
Bizans sikkelerinde melek figrleri ayakta tam boy olarak grlmektedir. Ayakta tam boy
Melek figrlerinde melek cepheden tasvir edilmitir. Genellikle pallium ve tunik giyer. Sa
elinde uzun bir asa ya da ha tutar. Asann tepesinde ise kristogram yer alr. Sol elinde globus
ya da hal globus bulunur122.

4.2.3. Konstantinopolis
Konstantinopolis betimlemesi de pagan tasvir sanatndan kalan bir mirastr. ehrin
kendisini sembolize eden Konstantinopolis, sikkeler zerinde banda mifer, tunik ve
manto giymektedir. Bir elinde kalkan ve mzrak tutarak ve bandaki miferle askeri
120 DOC 2/1, s.67, 94; Nilay Ylmaz Emre, Bizans Sikkelerinde Dinsel Unsurlar, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi
stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Eski a Tarihi Bili Dal, , 1999, s.8, 61 (Danman: Prof. Dr. Ouz
Tekin)
121 DOC 2/1, s.67.
122 Emre, a.g.e., s.62

32

yn vurguland gibi, dier elinde tuttuu ha ile dinsel nderlii, globus ile de dnya
hakimiyetinin semboldr123. Bu figr sadece I. Anastasius ve II. Iustinianus dnemi
sikkelerinde grlr.

4.2.4. Khristogram
Khristogram say temsil eden bir monogramdr. lk olarak Ge Roma sikkelerinde
Magnentius (.S.350-353) dneminde ortaya kmtr. Bizans sikkelerinde ise, I. Anastasiusdan
itibaren kullanlmtr. Khristogram bazen bir Melek ya da imparator tarafndan tanan
asann tepesinde olabilecei gibi, bir globus zerinde de betimlenmi olabilir. Ayrca tek
bana bir tip olarak betimlendii rnekler de vardr124.

4.2.5.Ha
Bizans sikkelerinde resmedilen dinsel unsurlarn banda ha gelmektedir. sann
armha geriliini sembolize eden ha I. Theodosius (.S.379-395) dneminde imparatorluk
seremonilerinde nemli bir yer alr. sann lme kar zaferinin sembol olan ha,
imparatorlar iin dmanlara kar kazanlan zaferin semboldr. Ge Roma sikkeleri
zerinde 5. yzylda tek bana ya da globus zerinde betimlenmitir. 6. yzyl sonlarndan
itibaren ise, dou sikkelerinde en ok betimlenen dini simge olmutur. Bizans sikkelerinin
neredeyse hepsinde grlen ha, genellikle imparatorlarn talarnn tepesinde, asann ya
da globusun tepesinde, sikkelerinin arka yzlerindeki deer harfinin zerinde, yine sikkelerin
arka yzlerinde tek bana grlebilmektedir. Han ana tip olarak en ok kullanld dnem
doal olarak ikonaklazma dnemine denk gelen yllardr.
Ha, ayakta Viktoria figrnn yerini alarak Tiberius dneminden Heraclius dnemi
sonrasna kadar altn birimlerde dzenli olarak kullanlan arka yz tipi olmutur. II. Iustinianus
dneminde sa bstnn nemli bir tip olarak ortaya kmas ile ortadan kalkm, ancak 9.
yzylda yeniden canlanmtr125.
Bizans sikkeleri zerinde ana tip olarak 4 eit ha vardr. Ancak bunlarn varyasyonlarnn
says oktur. Drt ana tip halar unlardr: 1-Sade Ha, 2- Patrik Ha, 3-Latin Ha, 4-Potent
Ha.
123 Ayn, s.8, 63
124 Ayn, s.9,72
125 DOC 2/1, s.94-95

33

Sade Ha, ha kollarnn eit (Yunan Ha) ya da han gvdesini oluturan dikey kolun
ks olduu rneklerdir. Sade ha, basamaklar zerinde tek bana ya da bazen hilal bazen
de elenk ve noktalardan oluan bir bordr iinde betimlenmektedir. Bu halar deerli
talarla, noktalarla ya da nlarla sslenmi olabilir. Bu tr ha rnekleri sikkeler zerinde I.
Iustinianus ile balar ve II. Theodoros dnemine kadar devam eder.
Patrik Ha, esas han st kolu zerine yerletirilmi ikinci han bulunduu ha tipidir.
Sikkeler zerinde tek bana, bir kaide zerinde ya da basamaklar zerinde tasvir edilmitir.
Noktalardan ya da ieklerden olumu bezemeler ile dekore edilmi rnekleri de vardr.
Patrik ha sikkeler zerinde ilk kez Theophilos dneminde ve sonra VI. Leon ile I. Aleksios
dnemlerinde grlr.
Latin Ha, han gvdesini oluturan dikey kolun olduka uzun ve ha kollarnn ucunun
dz olduu tiptir. Sikkeler zerinde genellikle bir kaide ya da kaidesiz betimlenmitir. Kaide
zerinde bulunan rneklerde hilal ya da bitkisel sslemeler yer alr. Latin ha kollar bazen
birer kre ile sonlanm olabilir ve bazen de kollarn kesime yerinde bir ha daha bulunabilir.
Latin ha betimlemelerine ilk kez Anonim follislerde rastlanr. Daha sonra imparator IV.
Romanos dneminde son bulur.
Potent Ha, han her bir kolunun bitiminde dikey ksa bir ubuk bulunan ha tipidir.
Sikkeler zerinde Potent ha ok eitli tiplerde betimlenmitir. Sade olarak betimlendii
rneklerin yannda elenk iinde bulunan rnekleri de mevcuttur. Potent han basamaklar
zerinde, kaide zerinde, globus zerinde ve palmiyeler arasnda rnekleri de bulunur.
Genellikle basamaklar zerindeki tipi gm hexagramlarda 7. ve 8. yzylda grlr.
Altn sikkelerde potent han kullanm 720de sona ermitir. mparator I. Nikephoros
dnemlerinde yeniden canlanmtr. 9. yzylda kaide ve globus zerinde han kullanm
unutulmutur.
Potent ha iki imparatorun arasnda basamak, kaide ya da globus zerinde de tasvir
edilmi olabilir. Bu tip ha ilk kez imparator II. Tiberius dneminde grlr ve imparator
Ioannes III. Dukas dneminde son bulur. Sikkeler zerinde en youn grlen ha tipi Potent
halardr.
III. Leon tarafndan da basamaklar zerinde Potent Ha kullanlmtr. mparator VI.
Leonun hkmdarlnn sonuna kadar yaklak iki yzyl boyunca gvdenin, ha kollarnn
ve kol ularnn oranlarnda ok az deiiklik ile bu gelenek devam etmitir. Ha kollarnn
kesiiminde bir sa madalyonunun kullanld rneklerde vardr. Bu tip rneklerde sa yerine
bir imparator madalyonunun yerletirildii tasvirler de grlr. Bu imparatorlar I. Romanos,
II. Nikephoros ve I. Ioannesdir.

34

Bizans sikkeleri zerinde bu ana tiplerin dnda ular harf ile biten halar da tasvir
edilmitir. Bu tip ilk kez I. Iustinianus dneminde grlm ve imparator II. Romanos
dneminde son bulmutur. Bir baka tip ise imparator Heraclius dneminde kullanlan, kaideli
ya da kaidesiz ular atallam ha rnekleridir. Bunlarn dnda III. Leon, VI. Leon ve VII.
Konstantinos dneminde grlen ha kollar kk halarla sonlanan ve bazen basamaklar
ve kaide zerinde bulunan ha tipleri de vardr. Bu tip halar bazen basamakl kaide ya da
globus zerinde imparator ve Ba melek ya da imparator ve imparatorie arasnda bulunur.
Bu tip halar imparator II. Nikephoros, X. Konstantinos, VII. Mikhael ve III. Nikephoros
dnemlerinde grlr126.
II. Basileios dneminde ise, han olduka sslendii grlmektedir. Ha genellikle globus
zerindedir ve globusun altnda bir hilal bulunur. Eer ha kaide zerinde ise, kaide eitli
iek motifleri ile ssldr. 11. yzylda ha, gm birimin normal bir tipi olmaktan kmtr.
Anonim follislerde ve bakr birimlerde nem kazanarak nceleri harflerle daha sonra
semboller ve sslemeler ile dekoratif hale gelmitir. sann zerinde ld yaayan aac
sembolize eden yaprakl kaide zerinde ha kullanm younlamtr. Ortaa sanatnda
iyi bilinen bir motif olan bu bezeme fildileri, metal iler ve mimari plastik gibi elerde de
kullanlmtr127.

4.2.6. sa
sa figr ilk olarak Ge Roma sikkelerinde, evlilik treni iin baslan soliduslarda
grlmektedir. Kullanm olduka nadir olan bu tipin ilk rnei, imparator II. Theodosiusun
(M.S.408-450) kz Eudokia ve III. Valentinianusun (M.S.422-462) evlilik treni iin baslan
sikke zerinde yer alr. Daha sonra mparator Marcian ve Pulcheriann (M.S.450-457) ve
imparator I. Anastasius ile Ariadnenin yine evlilik trenleri iin baslan soliduslarnda da
yer alr. Bu sikkelerin n yzlerinde imparatorun askeri kyafetli bir tasviri ve sikkenin arka
yznde ise sa, imparator ve einin ayakta tasviri bulunmaktadr128. sann ana tip olmad
ve olduka snrl baslm bu tip sikkeler Bizans sikke tiplerini etkilememitir. sa burada
hristiyanlanm imparatorluk klt ya da dindarl gstermek amacyla zel sembolik
sebepten dolay sikke zerinde yer almaktadr130.
126
127
128
129

Emre, a.g.e., s.70-71

DOC 3/1, s.175; Emre, a.g.e., s.9-10.
DOC 3/1, s.146.
James D. Breckenridge, The Numismatic Iconography of Justinian II (685-695,705-711 A.D), American Numismatic
Society, New York, 1959, s.1, dip not.1
130 Michael Angold, Byzantium The Bridge From Antiquity to the Middle Ages, Phoenix Press, London, 2001, s.5758.

35

sann bst halinde sikkeler zerinde ana tip olarak tasvir edilmesi II. Iustinianus
tarafndan balatlmtr. slamiyetin 678 ylndaki zaferinden sonra II. Iustinianus Troullo
Konsilinde Bizans altn sikkelerinin ikonografisinde bir reform yaptrarak, ve muhtemelen
slamiyete bir tepki olarak sikkelerin n yzne sa tasviri yerletirmitir130. II. Iustinianus
dneminde sann iki farkl tipi kullanlmtr. lk nceleri ok saygn biimde uzun sal ve
sakall olarak Pantokrator tipinde daha sonra Suriye Tipi denilen ksa sal ve sakall
daha gen olarak tasvir edilmitir131.
III. Leon dneminde balayp II. Mikhael dnemine kadar sren ikonaklazma dneminde
(726-843) sikkeler zerinde ha betimlemeleri ortaya kmtr. Ancak 843 ylnda ikonaklazma
dneminin bitmesi ile imparator II. Iustinianus dneminde kullanlan bst halindeki sakall
sa tasvirleri, II. Mikhael dneminden itibaren yeniden sikkeler zerinde tasvir edilmeye
balamtr132.
I. Basileios dnemini altn birimlerinde de tahta oturan sa betimlemeleri yer almtr.
senzata ad verilen bu soliduslar 80 yl akn bir sre kullanlmtr. VII. Konstantinos
dneminde ise sa cepheden bst halinde tasvir edilmitir. Bu tasvir 1028 ylna kadar altn
birimlerde kullanlmtr. Ayakta sa betimlemesi ise olduka nadirdir133. Bu dnem sikkeleri
zerinde sa tasvirlerinde, ba tamamen cepheden, buna karn salar hafif asimetriktir.
sann sol tarafndaki salar biraz daha uzun ve omuza dklmektedir. sann by ve sakal
normal uzunluktadr. sa nimbusludur ve nimbusun iinde noktalarla dekore edilmi ha
bulunur. II. Basileios ve sonrasnda bu dekorda geni, ssl ve zel iaretler yer almtr134.
say otururken gstere betimlemelerde, sa genellikle sa elini yukar kaldrm ve kollu tunik
giyerken tasvir edilmitir. Omuzlarnda pallium ya da himation denilen pelerin vardr. Sikkeler
zerinde sann elindeki Kutsal Kitap kapaldr ve kapanda genellikle nokta bezemeler yer
alr. sa ender de olsa elinde rulo (volumen) tutarken de betimlenmitir.
II. Iustinianus dneminde sikkeler zerinde iki tip sa tasviri olmasna ramen 9.-11.
yzyllar arasnda bu tiplerin says dokuza kar:
Tip 1: sann Lir Arkalkl Tahtta tasviri
Tip 2: sann Kare Arkalkl Tahtta tasviri
Tip 3: sann Arkalksz Tahtta tasviri
131
132
133
134

36

DOC 3/1, s.146

Emre, a.g.e.,s.11
DOC 3/1, s.146.
I. Iustinianus dnemi soliduslarnda ise sa nimbussuz ve ba arkasnda yalnz ha varken tasvir edilmitir.

Tip 4: sann ayakta betimlendii rneklerdir. sann ayakta betimlenmesi ilk kez
imparator I. Aleksios dneminde grlr ve II. Theodoros ile son bulur. farkl tiptedir.
a- sa, Khalkitis: Khalkedeki sa tasvirinin benzeri olduu iin bu isim ile anlmaktadr.
Burada sa sakall, kolobion ve himation giyimlidir. Sa elini takdis pozisyonunda yukar
kaldrm, sol elinde ncil tutmaktadr. sann nimbusu yoktur, ancak bann arkasnda ha
yer alr. Nimbuslu tasvirlerine de rastlanmaktadr. Bu tip betimleme imparator III. Ioannes
dneminde ve latin taklidi sikkelerde grlr.
b- sa, Souppedion: Souppedion zerinde betimlenen sa sakall ve nimbusludur. Kolobion
ve himation giyer, sol elinde incil tutar. sann Souppedion zerinde tasvir edilmedii, ancak
benzer ayakta tasvirleri de vardr. Bu tip sa tasviri ilk kez imparator Theodora dneminde
balamtr. Daha sonra imparator X. Konstantinos, I. Manuel, II. Ioannes, I. Aleksios ve III.
Aleksios dneminde devam etmitir. VIII. Mikhael dnemi ile bu tip tasvir son bulur.
c- sa, Antiphonetes: sa figr dizlerine kadar gsterilmitir. Sakall ha nimbuslu, tunik
ve himation giyimlidir. Sa elini takdis pozisyonunda yukar kaldrm, sol elinde incil tutar. Bu
tasvir sikkeler zerinde ilk kez imparatorie Zoe dneminde grlmtr. Anonim follislerde
de grlen bu tip III. Nikephoros dneminde son kez grlr.
sann ayakta betimlendii bu ana tipin dnda latin taklidi sikkelerde grlen orans
pozisyonunda da tasviri mevcuttur. Ayrca sann yine ayakta bir imparator ile betimlendii
rnekler de vardr. Bunlar sann imparatora ta giydirdii betimlemelerdir. sa burada sakall
ve nimbusludur. Tunik ve himation giyer. Sol elinde incil tutar. mparator ise labarum, kl,
hal globus gibi objelerden birini tutarken tasvir edilmitir.
Tip 5: sann bst eklinde cepheden, sol eli ile gsnn altnda kitap tutarken ve sa
elinin de kitaba doru betimlendii rneklerdir. Bu tipler sann fiziksel zellikleri (sakall,
kvrck ya da dz sal v.b), duruu, kyafetini ve incili tutuundaki farkllklar gz nne alt
grublara ayrlabilir.
Tip 6: sann bst eklinde cepheden, sol eli ile gsnn altnda kitap tutarken ve sa
elinin vcudunun nne doru betimlendii rneklerdir.
Tip 7: sann bst eklinde cepheden, sol elinde kitap ve sa eli pelerinini kaldrr durumda
betimlendii rneklerdir.
Tip 8: Sikkeler zerinde en sk grlen betimlemesi sekizinci grubu oluturan
Pantokrator tasviridir. Bu betimlemelerde sa, cepheden, uzun sal ve sakalldr. Genellikle

37

zerinde kolobion ve zerine himation giyer. Sa elini takdis pozisyonunda yukar doru
kaldrr. Genellikle sol elinde incil vardr. Bann arkasnda bazen nimbuslu bazen nimbussuz
ha bulunur. lk olarak II. Iustinianus dnemine karmza kan bu betimleme III. Ioannes
dnemi ile son bulur.
Tip 9: sann elinde bir rulo tuttuu rneklerdir. Bu tipte sa sa elini takdis pozisyonunda
yukar kaldrm, sol elinde de rulo tutar vaziyette betimlenmitir. Bu tip Anonim G ve
Nikephoros Bryennius follislerinde grlr135.
Erken Palaiologoslar dneminde sa genellikle otururken, bazen tek bana ayakta ya
da ayakta bir imparatoru kutsarken betimlenmitir. 14. yzylda artk nceki sa tasvirleri
grlmez. Ancak buna ramen ok az da olsa bir yenilik vardr. Bu yenilik, sann ayakta ya
da diz km bir imparatoru talandrd betimlemesidir136.

4.2.7. Meryem
Meryem figr sikkeler zerinde ilk kez imparator VI. Leon (M.S.886-912) dneminde yer
almtr. Meryem bu sikkelerde orans duruundadr. Daha sonra VII. Konstantinos (M.S.913959) dneminde Nikopoios (Meryemin gsnde sa figrl madalyon tutuu tip) olarak
betimlenmitir. II. Nikephoros (M.S.963-969) ve I. Ioannes (M.S.969-976) dnemlerinde
Meryem bst sikkeler zerinde imparatorun yannda tasvir edilmitir. II. Basileios (M.S.9761025) dneminde de yine Nikopoios tipi grlr.
Sikkeler zerinde Meryem tasviri en youn olarak III. Romanos (M.S.1028-1034)
dneminde grlmektedir137. Romanus soliduslarnda Meryem ayakta ve Romanosu
talandrken, tetarteronlar zerinde Nikopois Meryem, gm sikkelerinde Hodegetria
Meryen (kollarnda ocuk sa tutan Meryem) betimlemesi yer alr.
III. Romanosdan sonra da Meryem tipleri oalmtr. Meryem orans duruunda
ayakta, sa bst ile, imparatoru talandrrken ya da imparator ile birlikte aralarnda ha
ya da labarum tutarken betimlenmitir. Kalkoprateia ya da Hagiosoritissa olarak bilinen
Meryem tipi (Meryem yarm saa dnk ve dua eder biimde ellerini kaldrm) 12. yzyla
135 DOC 3/1, s.146-169; Emre, a.g.e.,s.11, 63-65.
136 DOC 5/1, s.74
137 III. Romanos, Peribleptos Kilisesinin ve Manastrnn kurucusudur. Romanos Blakhernia Kilisesinde eski bir
Meryem ikonu bulmutur. Bu ikonann Kopernaumda bulunarak I. Leon tarafndan Konstantinopolise getirildii
bilinmektedir. Blakhernada bulunan bu ikonann ehrin balca hazinelerinden biri olduu kabul edilmektedir.
Ayrca bu dnemde Byk Sarayn yava yava terk edilmesi ve Blakhernaya tanmas sonucu Romanosun
sikkelerinde imparatorun Meryeme ballnn bir gstergesi olarak Meryem betimlemeleri grlr.

38

kadar sikkeler zerinde grlmez. Bununla birlikte bu dnemde sikkeler zerinde Meryem,
arkalkl ya da arkalksz tahta otururken de betimlenmitir.
Meryemin kostm genellikle hep ayndr. Uzun kollu bir tunik ve Maphorion olarak
bilinen bir pelerin takar. Bu pelerin ban rter ve ayak bileklerine kadar uzanr. Maphorionun
alnna ve omuzlarna denk gelen yerlerinde ha eklinde dzenlenmi drt noktadan oluan
bir bezeme yer alr.
10-11.yzyllar arasnda grlen Meryem tasvirleri alt gruba ayrlmaktadr:
1- Orans duruunda Meryem bst (Blakhernitissa)
2- Orans duruunda ayakta Meryem
3- Orans duruunda Meryem bst, gsnde sa madalyonu yer alr (Episkepsis)
4- Meryem bst sa madalyonu tutarken (Nikopoios)
5- Ayakta Meryem ocul say tutarken (Hodegetria)
6- Ayakta ya da bst eklinde bir imparator ile birlikte Meryem
10-11. yzylda sikkeler belirli bir hiyerari iindedir. Soliduslar ya da histamenonlarda
sa betimlemeleri belirgin olarak yer alrken Meryem betimlemeleri tetarteron ya da gm
birimlerde karakteristiktir. Bu kural istisna olarak yalnzca VI. Leon ve Zoe ile Theodora
sikkelerinde grlmez. Bunun nedeni ise aratrmaclar tarafndan yle aklanmaktadr;
ya bu dnemde bu kural tam oturmam ya da Zoe ve Theodorann imparatorie yani
kadn olmalar ile ilikilidir. Histamenonlarda ise Meryem arka yzde betimlenirken n
yzde sa tasviri yer almaktadr. Bakr sikkelerde de Meryem sann altnda bir pozisyonda
betimlenmitir138.
1081 ncesi ayakta ya da bst Meryem eitlemeleri grlrken, Komnenoslar dneminde
oturan ya da Hogiosoritissa tipte Meryem betimlenmitir. Palaeologoslar dneminde VIII.
Mikhaelin hyperpyronlarnda Konstantinopolis surlarnda orans duruunda betimlenen
Meryem figr grlmektedir. Meryemin Episkepsis olarak bilinen tipi ise bu dnem kurun
mhrlerinde kullanlmaktadr. Bununla birlikte yksek arkalkl tahta oturan Meryem
betimlemeleri de bulunmaktadr139.
138 DOC 3/1, s.169-171
139 DOC 5/1, s.75-76

39

4.2.8. Azizler ve Dier nemli Kiiler

Hristiyan dnyasnn tannan ve sevilen azizleri Bizans sikkeleri zerinde olduka ge
dnemde tasvir edilmeye balanmtr. lk aziz tasvirlerinin adlarna dikkat edildiinde
bunlarn ayn ad tayan imparatorlarn sikkelerinde betimlendii grlr140.
Bizans sikkeleri zerinde betimlenen ilk aziz, 4. yzylda Konstantinopolis piskoposu olan
Aziz Aleksandrosdur. Aziz, imparator Aleksandrosun (912-913) soliduslarnda, imparatoru
talandrken resmedilmitir.
Aziz Mikhael tasviri ilk kez imparator IV. Mikhaelin (M.S.1034-1041) histamenonunda
grlr. Aziz bu sikkelerde kanatl bamelek eklinde tasvir edilmitir. I. sakios ve III. Ioannes
dnemlerinde de bst halinde betimlemi rnekleri bulunur141.
Ephesoslu soylu bir ailenin yesi olduu bilinen Aziz Andronikos, ilk kez mparator II.
Andronikosun (M.S.1282-1328) tetarterasnda betimlenmitir142.
Aziz Demetrios sikkeler zerinde ilk kez I. Aleksios Komnenosun (M.S.1081-1118)
Thessalonikada baslan sikkelerinde ve yine Palaiologoslar dneminde Thessalonika
darphaneleri sikkelerinde grlr. Aziz sikkeler zerinde bst olarak, tahta otururken,
ayakta, imparator ile aralarnda ha ya da labarum tutarken ya da Thessalonika ehrinin
maketini tutarken tasvir edilmitir143.
Bizans sanatnda en ok tasvir edilen azizlerden biri olan Aziz Georgios sikkeler
zerinde bst halinde, ayakta ya da imparator ile birlikte betimlenmitir. lk kez II. Ioannes
Komnenosun (M.S.1118-1143) sikkeleri zerinde grlr144.
Denizcilerin ve ocuklarn koruyucu azizi olarak bilinen Myra bapiskoposu Aziz
Nikolaosun, sikkeler zerinde ilk tasviri Nikaia imparatorluu dneminde ortaya
kmtr145.
Aziz Georgios ve Aziz Demetrios gibi asker azizlerden biri olan Aziz Theodoros, ilk kez
imparator I. Manuel Komnenosun (M.S.1143-1180) sikkelerinde bst olarak betimlenmitir.
imparator I. sakios, II. Thodoros ve Ioannes Dukas dneminde ise, yarm boy halinde
grlr146.
140 Tekin, 1999,a.g.e., s.53; Ayrca bu blm iin bkz., Grierson, 1999, a.g.e., s.36-37; DOC 3/1, s.174; DOC 5/1, s.7781;Emre, a.g.e., s. 16-18,67-69
141 DOC 3/1, s.174.
142 DOC 5/1, s.77.
143 DOC 5/1, s.78; Guy Lacam, Civilisation Et Monnaies Byzantines, Paris, 1974, s.353.
144 DOC 5/1, s.79.
145 DOC 5/1, s.80.
146 DOC 5/1, s.81; Lacam, a.g.e., s.353-355.

40

Phrygiada ehit edilen bir aziz olan Tryphon ise, sikkeler zerinde ilk kez imparator II.
Theodoros Laskaris (M.S.1254-1258) ve VIII. Mikhael Palaiologos (M.S.1259-1282) sikkelerinde
grlr147.
Azizlerin dnda Vaftizci Yahya (V. Ioannes Palaiologos (M.S.1341-1391) ve VI. Ioannes
Kantakuzenosun (M.S.1347-1352) sikkelerinde), Konstantin ve Helene (lk olarak imparator
III. Aleksios Angelos (M.S.1195-1203) dnemi sikkelerinde son olarak da Manuel Dukas
dneminde) ve ki ya da drt kanatl Melek olan Kerubim ile alt kanatl melek olan Seraphim
figrleri de (ilk kez 13. yzyl ortasnda VIII. Mikhael (M.S.1259-1282) ve II. Andronikos
(M.S.1282-1328) sikkelerinde) sikkeler zerinde grlen betimlemelerdir148.

5. Yaztlar
Roma imparatorluunun resmi dili ve alfabesi Latincedir. Bu nedenle erken Bizans
sikkeleri zerinde grlen yazlar nceleri Latincedir. Latincenin kullanld dnem kabaca
Anastasiustan Heraclius iktidarnn sonuna kadardr. Dolaysyla 6. yzylda halen Latincenin
egemen olduu, 7. yzylda ise, zellikle II. Constanstan (641-668) itibaren Greke harflerinin
Latince olanlarla yan yana kullanld grlr149.
Yaztlar genellikle sikke zerinde yar alan bstn ba blmn evreleyecek biimde
yerletirilmitir. Ancak bst tamamen daire biiminde evreleyen rnekler de vardr150.
Bunun yannda daire biiminde ift sra yazt da yer alr. Ayrca dikey yazt da bulunur.
Yunanca yaz Bizans sikkeleri zerinde ilk kez II. Constansn follislerinde grlr.
Bu yaztta en touto nika (bununla (kristogram) zafer kazan) yer almaktadr. Yazta,
Constantinusun Milvian Kprs sava srasnda gkyznde grd ve sonra sancaa
ilettii kristogram elik etmektedir. Ancak Latincenin Greke yaz karakteri ile tamamen
deitirilmesi 11. yzyl ortalarnda gereklemitir151.
Roma imparatorluk sikkelerinde n yzlerde 4. ve 5. yzyllarda kullanlan unvan ve
sfatlar, nceleri Bizans sikkelerinde de grlr: D N (Dominus Noster, Efendimiz), P F
(Pius Felix, dindar, talihli), P P (Perpetuus, ebedi), AVG (Augustus, kutsal) gibi. Fakat
147
148
149
150
151

DOC 5/1, s.81.

DOC 5/1, s.77-78,79-81; Lacam, ag.e., 355-35.
Tekin, 1999, a.g.e.,s.34
Bkz., Grierson, 1999, a.g.e., res. 27
Ayn, s.38

41

zamanla bunlarn yerini Greke unvan ve sfatlar almaya balamtr. AVG (ustus) yerine 8.
yzyldan itibaren BASILEUS (kral) ve daha sonra (despotes) kullanlmtr152.
Bizans sikkelerinin kullanlan bir baka sfat ortodoksdur. VI. Mikhaelin iktidarnda
miliaresionun arka yznde, 1054 ylndaki Roma ile olan uyumazlk sonras kullanlmtr.
Yine sikke zerinde kullanlan bir dier sfat ise VII. Konstantinosun miliaresionunda grlen
porphyrogenitusdur. 11. yzyln balarnda aile isimleri de sikke yaztlarnda yer alr. Aile
ismini ilk kullanlan imparator X. Konstantinosdur. X. Konstantinosun miliaresionunun arka
yznde Tanr Annesi imparator Konstantinos Dukasa yardn et okunur. Daha sonra aile
adlar IX. Konstantinos saakios Komnenosun gm birimlerinde karmza kar. mparator
yaztlarnda dikkat eken bir baka kullanm ise I. Aleksios ve sonrasnda grlen, dikey ke
yazs olarak dzenlenen yazttr153.
Sikkenin arka yz yaztlar da balangta Latincedir. Genellikle 4. ve 7. yzylda Viktoria
ya da ha tamamlayc e olarak grlmektedir. Balangta VICTORIA AVGVSTORVM
(imparatorlarn zaferi) ya da GLORIA ROMANORVM (Romallarn ihtiam) yazt kullanlmtr.
4. ve 5. yzyllarda iktidarda olan imparator says, sikke zerinde, AVG(GG)deki Glerin says
ile belirtiliyordu: AVGGG gibi. Ancak bu uygulama zamanla standart bir biime dnmtr.
ktidar paylaan imparatorlarn saysna baklmakszn nce G, daha sonra da iki G olarak
kullanlmtr. Bu durum bata tek bir imparator bile olsa byle idi. saurian hanedanl
dneminde, sikke arka ve n yznde olduka uzun yaztlar yer alr. rnein IV. Leonun
nomismatasnda sikke arka yznde Bykbabas Leon, babas Konstantinos ve n yzde
oul ve torun Leon, gen Konstantinos yazt bulunur. zellikle 9. yzyl ve sonrasnda
grlen dini tiplerin yaztnda, nce ksmen Latince daha sonra tamamen greke yaz
karakteri kullanlmtr154.

6. Harfler ve Rakamlar
Bizans bronz sikkelerinin arka yzlerinde yer alan deer iareti, atlye ve tarih iin Greke
ya da Latince harfler ve rakamlar kullanlmtr. Bazen de hem Greke hem de Latince bir
arada kullanlmtr.
Deer aretleri iin kullanlan harfler ve saylar:
152 Tekin, 1999, a.g.e., s.35.
153 Grierson, 1999, a.g.e., s.39; Despotes iin bkz., R.Guilland, Etudes sur Ihistoire Administrative de Iempire
Byzantin. Le Despote, , Revue des Etudes Byzantines, 17(1959), s.52-89..
154 Grierson, 1999,a.g.e., s.40

42

Genel olarak

Alexandria Darphanesinde

: 40 nummi

IB : 12 nummi

: 20 nummi

: 6 nummi

: 10 nummi

: 3 nummi

: 5 nummi

: 33 nummi

: 1 nummi

Thessalonika Darphanesinde

Carthage ve bir ok darphanede

IS

: 16 nummi

XXXX : 40 nummi

: 8 nummi

XXX

: 30 nummi

: 4 nummi

XX

: 20 nummi

: 3 nummi

: 10 nummi

: 2 nummi

Atlye iin kullanlan harfler (A- aras sadece bakr sikkelerde kullanlmtr)
: Atlye 1

: Atlye 2

: Atlye 3

: Atlye 4

: Atlye 5

: Atlye 6

: Atlye 8

: Atlye 10

6. yzyldan 8. yzyln balarna kadar grlen ve iktidar ylna iaret eden saylar
I : 1. iktidar yl

veyaI

: 6. iktidar yl

II : 2. iktidar yl

I veya II

: 7. iktidar yl

III : 3. iktidar yl

II veya III : 8. iktidar yl

IIII : 4. iktidar yl

III veyaIIII : 9. iktidar yl

: 5. iktidar yl

: 10. iktidar yl

43

Dolaysyla XI ya da XII, 17ye; XXI 27ye; XXII ya da XXIII 28e iaret etmektedir.
Hem deer ve atlye iareti hem de tarihler sikkenin arka yznde yer almaktadr. Tarihler
genellikle dikey olarak yer almaktadr: X / X / I gibi155.

7. Monogramlar156
Uzun isimlerin dar alanda ifade edilmesi sikke geleneinde ok nceden beri grlen
bir uygulamadr. Bizans sikkelerinde de imparator adlarn ifade eden monogramlar
kullanlmtr157. Bizans sikkelerinde imparator monogramlar en youn olarak 7. yzyl
sikkelerinde grlr. Bizans sikkelerinde monogramlar kabaca ekilde balamtr.
Birincisi kutu ya da kare, ikincisi apraz ha ya da ha, ncs ise harflerin yan yana
kullanld rneklerdir. Kutu tipindeki monogramlar H, N gibi harfler ile oluturulur.
Sikkeler zerinde genellikle 6. yzyln ortasnda grlr. Ha monogramda ise harfler
han kollarna yerletirilir. Ha monogramda I ve T gibi harfler kullanlr. 7. yzyl
sikkelerinde ise en fazla ya da drt harfin yan yana kullanld monogramlar youn olarak
kullanlmtr158.
8. ve 11. yzylda sikkeler zerinde kii isimleri monogram yerine genellikle imparatorlarn
tam ismi grlr. Ancak 8. yzyl ortalarnda Sicilyada baslm kk boyutlu follislerde
ve 11. yzylda Konstantinopolisin benzer kk boyutlu gm birimlerinde imparator
monogramlar yer alr. Bununla birlikte 865-989 yllar arasnda Kherson (Krm) sikkelerinde
monogram yerine bir ya da iki harf kullanlmtr.
5-7. yzyl ve 10 yzylda imparator isimlerinin monogram yaygnken, Palaiologoslar
dneminde bir yenilik olarak aile isimlerinin monogram kullanlmtr. Aile isimleri nce
10. yzyl belgelerinde, sikkeler zerinde ise 11. yzyl ortalarnda grlr. Ancak sikkeler
zerinde monogram olarak kullanlmasna 1261den nce raslanmaz159.

155 Tekin, 1999, a.g.e., s.36-37.

156 Monogram, isim ya da unvan gibi sfatlarn ya da bir duann ksaltlm harflerinin bir kombinasyonudur.
Mimaride, kontrol damgalarnda, arlklarda, sikke ve zellikle mhrlerde grlr. En ok 6-8. yzylda, ender
olarak da 9-12. yzylda yaygndr. Palaiologoslar dneminde ise zellikle mimaride yeniden kullanlr. En yaygn
formu, kutu tipinde olanlardr. Ayrntl bilgi iin bkz., Wolfram Horandner, Monogram, ODB, Oxford
University Press, 1991, V.2, s.1397.
157 Tekin, 1999, a.g.e.,s.35-36
158 DOC 2/1, s.107-110
159 DOC 5/1, s.93.

44

Anastasius, follis, No. 6

I. Iustinianus, tremissis, No. 26

I.Iustinianus, follis, No. 55

45

II. Iustinus, solidus, no. 99

Heraclius, solidus, No. 335

Theophilos, solidus, No. 435

46

I. Basileios, follis, No. 438

I.Ioannes Tzimiskes, miliaresion, No. 475

Anonim Follis, No. 543

47

Anonim Follis, No. 648

Anonim Follis, No. 708

Anonim Follis, No. 741

48

III- KATALOG
Yalva Arkeoloji Mzesinde 2005 ylnda yaplan almada, 951 adet Bizans sikkesi tespit
edilmitir. Bu sikkelerin 26s altn (Tablo 1), 6s gm (Tablo 2) ve 919u bronzdur (Tablo
3). Bizans sikkeleri katalou Anastasiusun (S. 491-518) sikkeleri ile balamakta ve I. Manuel
Komnenosun (S.1143-1180) bir sikkesi ile son bulmaktadr.
almann malzemesini oluturan 951 sikkenin 726s 1959-1999 yllar arasnda
envanterlenmi sikkelerdir. 225 adet sikke ise Yalva Arkeoloji Mzesinin ettlk
koleksiyonunda bulunmaktadr (inceleme tarihinde mahkemesi srmekte olan sikkeler de
bu sayya dahildir). Tezin katalog blmnde envantere alnm sikkelerin mze envanter
numaralar verilmi; ettlk sikkeler ise Ett. + numara ile belirtilmitir.
Yalva Arkeoloji Mzesi sikke koleksiyonunda bulunan 951 adet Bizans sikkesinin
envantere kaytl olan 726snn mzeye geli ekli yledir: 717si satn alma, 4 mahkeme
karar, 5i hediye.
Yalva Arkeoloji Mzesi envanter kaytlarna gre, 951 adet Bizans sikkesinin 246snn
buluntu yeri belli deildir. Bunun ile birlikte koleksiyonda yer alan 241 sikke Yalva lesinden,
93 Pisidia Antiokheiasndan, 43 Burdur Yeilova Karaalt Kynden, 11i Ispartadan,
1i Konya linden, 1i Antalya Serik lesinden ve geri kalan 314 Yalva civar ve evre
yerleimlerden gelmitir.
Sikkeler genel nmismatik yaynlarnda kabul gren sisteme gre kataloglanmtr. Bu
sisteme gre nce kronolojik olarak Bizans imparatorlar, darphaneler, sikke metali ve sonra
birimi esas alan bir sra izlenmitir.
Katalogda nce sikkenin n ve arka yz tasvirleri verilmitir. Ardndan sikkenin tarihi
ve katalog numaras yer almaktadr. Katalogda sikke metali ksaltlarak verilmi, ardndan
altn ve gm birimlerde nce arlklar sonra aplar yazlrken; bakr birimlerde nce
aplar sonra arlklar esas alnmtr. Daha sonra sikkenin kalp yn, ofis harfi ve yl rakm
verilmitir. Ardndan Referans/Bibliografya bilgisi ve sikkenin mzedeki envanter numaras
bulunmaktadr. Kronolojide ve Anonim A2 Grubu sikkelerinin tespitinde (Levha 1) Dumbarton
Oaks kataloglar esas alnmtr. Yeni tespit edilen varyasyonlar, tiplerine en yakn varyasyonun
altna eklenmitir. Katalogda yer alan her sikkenin fotoraf verilmemitir. Orijinal boyutta
fotoraf verilen sikkelerin katalog numaras yannda bir yldz bulunmaktadr.
Yalva Arkeoloji Mzesinde bulunan 951 adet Bizans sikkesinin katalog numaralar ve
imparatorlara gre dalm aadadr.

49

Katalog No
1-16
17-25
26-98
99-192
193-209
210-279
280-333
334-392
393-423
424-426
427
428
429-430
431
432
433-434
435-436
437-438
439-448
449-470
471-474
475
476
477-491
492-640
641-694
695-739
740-757
758
759-788
789-822
823-881
882-897
898-914
915
916
917-951

50

mparator
Anastasius
I. Iustinus
I. Iustinianus
II. Justinus
Tiberius
Mauricius
Focas
Heraclius
II. Constans
IV. Constantinus
II. Iustinianus
II. Anastasius
III. Leon
V. Konstantinos
VI. Konstantinos
V. Leon
Theophilos
I. Basileios
VI. Leon
VII. Konstantinos
II. Nikephoros
I. Ioannes
II. Basileios
Anonim A1
Anonim A2
Anonim B
Anonim C
Anonim D
Anonim E
Anonim G
Anonim I
X. Konstantinos
IV. Romanos
VII. Mikhael
Aleksius Komnenus
I. Manuel
Bozuk-Okunamayan Sikkeler

Aspron
Solidus Semissis Tremissis Histamenon Trachy Toplam

YALVA
Anastasius (491-518)
I.Iustinus (518-527)
I.Iustinianus (527-565)
II.Iustinus (565-578)
Mauricius (582-602)
Focas (602-610)
Heraclius (610-641)
II.Constans (641-668)
IV.Constantinus (668-685)
II.Anastasius (713-715)
V.Konstantinos (741-775)
Theophilos (829-842)
I.Basileios (867-886)
IV.Romanos (1068-1071)
VII.Mikhael (1071-1078)
Manuel (1143-1180)
Toplam

1
2
1
2
3

2
1
1
1
1

3
1
1
2
3
1
3
3
2
1
1
1
1
1
1
1

26

1
2

1
1
1
1
1
1
14

Tablo 1: Yalva Arkeoloji Mzesinde Bulunan Bizans Dnemi Altn Sikkelerin mparatorlara ve
Birimlere Gre Dalm

YALVA

Hexagram

II.Constans (641-668)
III.Leon (717-741)
V.Leon (813-820)
I.Basileios (867-886)
VI.Konstantinos (913-959)
I.Ioannes (969-976)

Toplam

Miliaresion

Toplam

1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1

Tablo 2: Yalva Arkeoloji Mzesinde Bulunan Bizans Dnemi Gm Sikkelerin

mparatorlara ve Birimlere Gre Dalm

51

Birim
40 30 20
Anastasius
7
3
I. Iustinus
2
2
I. Iustinianus
31
5
II. Justinus
22
6
II. Tiberius
2 1 4
Mauricius
20
11
Focas
11
4
Heraclius
39
II. Constans
27
Erken Bizans 2
18
IV. Constantinus 1
II. Iutinianus
1
III. Leon
1
IV. Leon
1
Theophilos
1
I. Basileios
1
VI. Leon
10
VII. Konstantinos 22
II. Nikephoros 4
Anonim A1
15
Anonim A2
149
Anonim B
54
Anonim C
45
Anonim D
18
Anonim E
1
Anonim G
30
Anonim I
34
X. Konstantinos 59
IV. Romanos
14
VII. Mikhael
15
I.Aleksius
Komnenos
Ge Bizans
Toplam
638 1 54

10 5 40 20 40 20 10 5 40 20 10
3
2
1 1
3 2 4 2
5
2
14 21 5
10
5
3 1
3
1 7
7
1
1
1 14 1
1 4
12
3
7 2

26 63 14 2 1 27 4

Toplam

40 20 10 5 20 10 40 40 40 20

8
7
1
14
8

8
4

2 1

2
4

1 1

1
4 7 1

Belirsiz

Roma
Alexsandretta

Kartaca

Antiokheia

Kyzikos

Nikomedia

Thes.

Konstantinopolis

Darphane

38 22 4 2 1

1 1

13
8
1 74
92
17
1 67
1 1
53
2
56
27
34
1
1
1
1
1
1
10
22
4
15
149
54
45
18
1
30
34
59
14
15
1
1
1
1 4 2 919

Tablo 3: Yalva Arkeoloji Mzesinde Bulunan Bronz Sikkelerin mparatorlara, Darphanelere

ve Birimlere Gre Dalm

52

ANASTASUS

40 Nummi (Byk)

(11 Nisan 491-1 Temmuz 518)

y.: DNANASTA-SIVSPPAVC, bst saa,

diademli, zrhl ve paludamentumlu.

Konstantinopolis
Solidus

Ay.: M, yukarda ha, sol ve sa bolukta

yldz, aada Of. harfi. Kesimde: CON

y.: DNANASTA-SIVSPPAVC
Bst saa, miferli, miferin nnde ha
bezeme var, tunik ve zrh giyimli. Sa elinde
mzrak tutuyor. Sol omzunda svari betimli
kalkan.

M.S. 498/518
4*

Ay.: VICTORI-AAVCCC

AE 31 mm., 18.1 gr., ky. 6. Of.: B

Ref.: DOC I, s.19, no.23b.1, MIB 27.

Viktoria sola, sa elinde uzun ha tutuyor,

sa bolukta yldz. Kesimde: CONOB

Env.no.: 2483.
5

AE 30/32 mm., 17.90 gr., ky.6. Of.:B

M.S. 491/98

Ref.: DOC I, s.19, no.23b.1, MIB 27.

1*

Env.no.: 3609.

AV 4.39 gr., 20mm., ky.6. Sonda:H

Ref.: DOC I, s.6, no.4a, MIB 4.

6*

Env.no.: 14157.

Ref.: DOC I, s.19, no.23d.1, MIB 27.

Env.no.: 3962.

Tremissis
7*

y.: DNANASTA-SIVPPAVC
Bst saa, diademli,
paludamentumlu.

zrhl

Viktoria saa yryor, sa elinde elenk, sol

elinde hal globus tutuyor. Sa bolukta
yldz. Kesimde: CONOB
M.S. 491/518

Env.no.: 2727.
8*

AV 1.46 gr., 16mm., ky.6

Env.no.: 2438.
AE 27 mm., 17.47 gr., ky.6. Of.:
Ref.: DOC I, s.22, no.23j.2, MIB 27.
Env.no.: 13906.

Env.no.: 1530.
AV 1.38 gr., 15 mm., ky.6

AE 32/34 mm., 17.5 gr., ky.6. Of.:

Ref.: DOC I, s.22, no.23j.2, MIB 27.

Ref.: DOC I, s.9, no.10a.1, MIB 12.

3*

AE 37 mm., 17.7 gr., ky.6. Of.:

Ref.: DOC I, s.20, no.23f.1, MIB 27.

ve

Ay.: VICTORIAAVCVSTTORVM

2*

AE 32 mm., 17.5 gr., ky.6. Of.:

10

AE 33 mm., 14.84 gr., ky.6. Of.:

Ref.: DOC I, s.9, no.10a.1, MIB 12.

Ref.: DOC I, s.22, no.23j.2, MIB 27.

Env.no.: 1395.

Env.no.: 4088.

53

20 Nummi

16

AE 25 mm., 7.2 gr., ky.6. Of.: B

Ref.: DOC I, s.31, no.43.

y.: DNANASTA-SIVSPPAVG, bst saa,

diademli, zrhl ve paludamentumlu.

Env.no.: 761.

Ay.: K, solda ha, sada Of. harfi.

I. IUSTNUS
M.S. 498/518

(10 Temmuz 518-1 Austos 527)

11*

AE 27 mm., 9.3 gr., ky.6. Of.: B

Konstantinopolis

Ref.: DOC I, s.23, no.24b.1.

Tremissis

Env.no.: 3946.

y.: DNVISTI-NVSPPAVC

AE 25 mm., 7.77 gr., ky.6. Of.:

Bst saa, diademli, zrhl ve

paludamentumlu. Paludamentum brounda
bir nokta var.

12*

Ref.: DOC I, s.24, no.24e.

Ett.: 26.
13 * AE 25 mm., 7.96 g., ky.6. Of.:
Ref.: DOC I, s.24, no.24g.1-2.
Ett.: 209.

Ay.: VICTORIAAVCVSTORVM
Viktoria saa yryor, sa elinde elenk, sol
elinde hal globus tutuyor. Sa bolukta
yldz. Kesimde CONOB
M.S. 518/27

Nikomedia

17*

AV 1.35 gr., 16 mm., ky. 6

20 Nummi

Ref.: DOC I, s.37,no.41, MIB 5.

y.: Yazt okunmuyor. Bst saa, diademli,

zrhl ve paludamentumlu.

Env.no.: 3910

Ay.: K, solda ha, orta ha kolunun iki

yannda N ve I, sada Of. harfi.

40 Nummi

M.S. 498/518

Bst saa, diademli,

paludamentumlu.

14*

AE 25 mm., 7.89 gr., ky.6. Of.: B

Ref.: DOC I, s.31, no.43.

y.: DNIVSTI-NVSPPAVC
zrhl

Ay.: M, yukarda ha, sa ve sol bolukta

birer yldz, aada Of. harfi. Kesimde: CON

Env.no.: 209.
15

AE 23 mm., 7.57 gr., ky.6. Of.: B

M.S. 518/27

Ref.: DOC I, s.31, no.43.

18

Env.no.: 3031.

54

ve

AE 31 mm., 16.7 gr., ky.6. Of.:?

Env.no.: 3850.

19

AE 32 mm., 13.13 gr., ky.6. Of.:?

y.: Ayn

Env.no.: 4094.

Ay.: Ayn, fakat kesimde: NIKOM

M.S. 518/27

20 Nummi

23

y.: DNIVSTI-NVSPPAVC
Bst saa, diademli,
paludamentumlu.

Ref.: MIB 37.

zrhl

ve

Ay.: K, solda uzun ha, aada ve

yukarda birer yldz, sada Of. harfi.

Ett.: 102.
5 Nummi
y.: Yazt okunmuyor. Bst saa, diademli
ve giyimli.

M.S. 518/27

Ay.: Kristogram, solda N, sada

20* AE 23mm, 7.26 gr., ky.6. Of.:

Ref.: DOC I, s.43, no.15c.2.

M.S. 518/27

Ett.: 131.
21

24

AE 24 mm., 6.6 gr., ky. Of.:?

AE 14 mm., 2.10 gr., ky.6

Ref.: DOC I, s.50, no. 36.2.

Env.no.: 1788.

Env.no.:1363.

Nikomedia

Kyzikos

40 Nummi

40 Nummi

y.: DNIVSTI-NVSPPAVC
Bst saa, diademli,
paludamentumlu.

AE 29/30 mm., 22.24 gr., ky. 12. Of.: A

zrhl

ve

Ay.: M, yukarda ha, sa ve sol bolukta

birer yldz, aada Of. harfi. Kesimde:
NIKM

y.: DNIVISTI-NVSPPAVC
Bst saa, diademli,
paludamentumlu.

zrhl

Ay.: M, solda K, yukarda ha, sada Y,

aada Of. harfi. Kesimde: INS(yl)

M.S. 518/27

M.S. 518/27

22*

AE 24/29 mm., 15.59 gr., ky. 6, Of.: A

25*

Ref.: DOC I, s.48, no. 28a.2

Ref.: MIB 54, DOC I, s. 52, no.41 ( ile).

Env.no.: 4097.

ve

AE 30/ 31 mm., 17.9 gr., ky.12. Of.:B

Env.no.: 2023.

55

I. IUSTNANUS

29* AE 30 mm., 15.9 gr.,ky.6. Of.:

Env.no.: 665.

(1 Austos 527-1 Kasm 565)

30

Konstantinopolis

AE 29/30 mm., 16.10 gr., ky. 6. Of.:?

Ett.: 135.

Tremissis
31

y.: DNIVISTINI-ANVSPPAVC

AE 26/30 mm., 15.22 gr., ky. 6. Of.:?

Env.no.: 14512.

Bst saa, diademli, zrhl ve

paludamentumlu.
Ay.: VICTORIAAVCVSTORVM

y.: Ayn

Viktoria saa yryor. Sa elinde elenk, sol

elinde hal globus var. Kesimde CONOB

Ay.: Ayn, fakat sol ve sa bolukta birer

yldz var.

M.S. 527/65

M.S. 527/38

26* AV 1.5 gr., 15 mm., ky. 6

32*

AE 32/34 mm., 15.91 gr., ky.6. Of.:A

Ref.: DOC I, s.75, no.19.2.

Ref.: DOC I, s. 80, no.30a.

Env.no.: 701.

Env.no.: 1829.
33

AE 29 mm., 15.64 gr., ky.6. Of.:A

Ref.: DOC I, s. 80, no.30a.

40 Nummi

Ett.: 85.

y.: DNIVISTINI-ANVSPPAVC
Bst saa, diaedmli,
paludamentumlu.

zrhl

ve

Ay.: M, yukarda ha, sol bolukta yldz,

sa bolukta ha, aada Of. harfi. Kesimde
CON

34

AE 30 mm., 15.63 gr., ky.6. Of.:A

Ref.: DOC I, s. 80, no.30a.
Ett.: 219.

35

AE 29/31 mm., 14.94 gr., ky. 6.Of.:A

Ref.: DOC I, s. 80, no.30a.
Ett.: 82.

M.S. 527/38
27*

AE 29/30 mm., 17.1 gr., ky. 6. Of.:

36* AE 29/31 mm., 16.9 gr., ky.6. Of.:

Ref.: DOC I, s. 80, no.32b.2

Ref.: DOC I, s. 79, no.28c.1.

Env.no.: 3971.
28* AE 32 mm., 14.31 gr., ky.6.Of.:

56

Env.no.: 3853.
37

AE 32 mm., 17.25 gr., ky.6. Of.:

Ref.: DOC I, s. 79, no. 28d.1.

Ref.: DOC I, s. 81, no.32.2.

Env.no.: 625.

Ett.: 218.

38* AE 32/34 mm., 15.26 gr., ky.6. Of.:

Ref.: DOC I, s. 81, no.32.2.
39

43* AE 39/40 mm., 23.02 gr., ky.6.Of.:A;

tarih: XII

Env.no.: 4096.

Ref.: DOC I, s. 83, no. 37a.1 vd.

AE 22/23 mm., 7.8 gr., ky.6. Of.:

Env.no.: 4196.

Ref.: DOC I, s. 81, no.32.2.

44

Env.no.: 666.
40
41

Ett.: 24.

AE 30 mm., 15.68 gr., ky.6. Of.: ?

Env.no.: 366.
AE 30 mm., 14.6 gr., ky.6.Of.:?

AE 39/40 mm., 23 gr., ky.12. Of.:?;

tarih: XII

M.S. 539/40
45

Env.no.: 2013.

AE 39 mm., 23.65 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: X / III
Ref.: DOC I, s.85, no. 38d.1 vd.
Ett.: 103.

20 Nummi
y. : Ayn
Ay. : K, solda ha, yukarda ve aada
yldz, sada Of. harfi.

46

AE 40 mm., 22.83 gr., ky.6. Of.: ;

tarih: X / III
Ref.: DOC I, s. 85, no.38d.1 vd.
Ett.: 108.

M.S. 527/38
42

AE 23 mm., 8 gr., ky. 1. Of.: (Lev.4)

Ref.: DOC I, s. 81, no. 33c.2.
Env.no.: 3045.

47* AE 38/39 mm., 22.69 gr., ky. 6. Of.:

; tarih: X / III
Ref.: DOC I, s. 85, no.38d.1 vd.
Env.no.: 1472.
M.S. 540/41

40 Nummi (Tarihli)

48* AE 39 mm., 22.06 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: X / II / II

y.: DNIVSTINI-ANVSPPAVC

Ref.: DOC I, s. 86, no. 39d.1

Bst cepheden, ty sorgulu mifer giymi,

zrhl ve kalkanl, kalkan zerinde svari
betimi, sa elinde hal globus tutuyor. Sa
bolukta ha.

Env.no.: 858.
M.S. 541/42

Ay.: M, solda A/N/NO, yukarda ha, sada

tarih, aada Of. harfi. Kesimde: CON.

49* AE 28/29 mm., 21.76 gr., ky.6. Of.: ;

tarih: X /
Ref.: DOC I, s. 88, no. 40e.2.

M.S. 538/39

Env.no.: 14393.

57

50

AE 30 mm., 11.67 gr., ky.6. Of.: ;

tarih: X/
Ref.: DOC I, s. 88, no. 40e.2.

M.S. 556/57
56 AE 31 mm., 17.22 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: X / X / X
Ref.: DOC I, s. 93, no. 53b.

Env.no.: 365.

Env.no.: 1566.
M.S. 543/44
51*

57*

AE 35 mm., 16.40 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: X / /

Ref.: DOC I, s. 93, no. 53b.

Env.no.: 6761.

Ref.: DOC I, s. 89, no. 42b.1 vd.

Env.no.: 678.

AE 31 mm., 16.81 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: X / X / X

M.S. 560/61
58

M.S. 544/45

AE 31 mm., 17.8 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: X / XX / II / II

52

Ref.: DOC I, s. 94, no. 58b.

AE 34 mm., 20.9 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: X / /

Env.no.: 1044.

Ref.: DOC I, s. 90, 43a.

Env.no.: 2015.

20 Nummi
y.: Ayn

M.S. 550/51
53*

AE 29 mm., 14.6 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: X / X / II / II
Env.no.: 638.

Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada

yl rakam, kesimde Of. harfi.
M.S. 538/39
59* AE 33 mm., 10.59 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: X / II

M.S. 554/55

Ref.: DOC I, s. 96, no. 62d.

54* AE 31/32 mm., 15.12 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: X / X / / II

Env.no.: 1568.

55*

Ref.: DOC I, s. 93, no. 51b.

M.S. 539/40

Env.no.: 3277.

60* AE 29/31 mm., 12.9 gr., ky. 12. Of.: ;

tarih: X / III

AE 31/32 mm., 17.5 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: X / X / / II
Env.no.: 956.

58

Ref.: DOC I, s. 96, no. 63c.

Ett.: 21.

M.S. 541/42

Nikomedia

61

AE 32 mm., 10.53 gr., ky. 6. Of.: ?;

tarih: X /

40 Nummi

nv.no. 14153.

y.: DNIVISTINI-ANVSPPAVC

Tarihi Okunamayan
62

AE 24/25 mm., 9.34 gr., ky.6

Ett.: 210.

Thessalonika
20 Nummi
y.: Ayn

Bst cepheden, ty sorgulu mifer giymi,

zrhl ve svari betimli kalkan. Sa elinde
hal globus tutuyor, sa bolukta ha.
Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda ha,
sada yl rakam, aada Of. harfi. Kesimde:
NIKO
M.S. 542/43
66* AE 36/37 mm., 19.08 gr., ky. 6. Of.:
A; tarih: X / I

Ay.: K, solda A/N/NO, yukarda ha, sada

yl rakam. Kesimde: TS

Ref.: DOC I, s. 114, no. 120a.1 vd.

Env.no.: 3611.

M.S. 562/63

M.S. 543/44

63* AE 21/22 mm., 5.90 gr., ky. 6; tarih:

XXX / I

67*

AE 34 mm., 20 gr., ky. 6. Of.: A; tarih:

X / / II

Ref.: DOC I, s. 108, no. 104.

Ref.: DOC I, s. 114, no. 123a.1.

Env.no.: 3619.

Env.no.: 2996.

M.S. 563/64

20 Nummi

64* AE 20/21 mm., 6.7 gr., ky. 6; tarih:

XXX / II

y.: Ayn

Ref.: DOC I, s. 108, no. 105.1.

Env.no.: 2759.
65

AE 23 mm., 5.11 gr., ky. 6; tarih:

XXX / II

Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada

yl rakam. Kesimde: NI
M.S. 538/39
68* AE 29/30 mm., 10.68 gr., ky. 6; tarih:
XII

Ref.: DOC I, s. 108, no. 105.1.

Ref.: DOC I, s. 119, no. 140.1.

Env.no.: 1235.

Env.no.: 6657.

59

69

AE 28/29 mm., 7.8 gr., ky. 6; tarih: XII

Kyzikos

Ref.: DOC I, s. 119, no. 140.1.

40 Nummi

Env.no.: 3851.

y.: DNIVISTINI-ANVSPPAVC
Bst cepheden, ty sorgulu mifer giymi,
zrhl ve svari betimli kalkan. Sa elinde
hal globus tutuyor, sa bolukta ha.

M.S. 546/47
70* AE 27/28 mm., 10.5 gr., ky. 6: tarih:
XX

Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda ha,

sada yl rakam, aada Of. harfi. Kesimde:
KVZ

Ref DOC I, s. 121, no. 147.1.

Env.no.: 1917.

M.S. 540/41

M.S. 558/59
71

74* AE 39 mm., 21.04 gr., ky. 12. Of.: A;

tarih X / II / II

AE24 mm., 7.27 gr., ky.6; tarih:

XXX/II

Ref.: DOC I, s. 125, no. 166a.1.

Ref.: DOC I, s. 122, no. 154.

Ett.: 212.

Env.no.: 3028.

M.S. 541/42

10 Nummi

75

y.: DNIVSTINI-ANVSPPAV
Bst saa, diademli,
paludamentumlu.

zrhl

ve

Ay.: I, zerinde ha, solda A/N/N/O, sada

yl rakam. Kesimde: NIK

AE 40 mm., 19.76 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: X /
Env.no:142.

M.S. 545/46
76

M.S. 556/57

AE 35 mm., 19.48 gr., ky.6. Of.: A;

tarih: X / / /

72

AE 15/16 mm., 4.48 gr., ky. 12, tarih:

Ref.: DOC I, s. 127, no. 171a.1 vd.

X/X/X

Env.no.: 6760.

Ref.: DOC I, s. 122, no. 156.1.

Env.no.: 1850.

M.S. 546/47
77*

M.S. 556/565?

AE 36/38 mm., 19.21 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: X / X

73*

AE 15/17 mm., 4.21 gr., ky. 6, tarih: ?

Ref.: DOC I, s. 128, no. 172b.1.

Env.no.: 400.

Ett.: 142.

60

M.S. 556/57

40 Nummi (Tarihli)

78* AE 34 mm., 16.8 gr., ky. 2; Of.: B;

tarih X / X / X

Tip C
y.: DNIVISTINI-ANVSPPAVC

Ref.: DOC I, s. 130, no. 180b.

Bst cepheden, ty sorgulu mifer giymi,

zrhl ve svari betimli kalkan. Sa elinde
hal globus tutuyor, sa bolukta ha.

Env.no.: 2736.

Ay.: Ayn, fakat sada yl rakam. Kesimde:

H

Antiokheia
Tip I
40 Nummi

M.S. 548/49

y.: DNIVISTINI-ANVSPPAVC

81*

Bst saa, diademli,

paludamentumlu.

zrhl

ve

AE 36 mm., 18.6 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: X / X / II
Ref.: DOC I, s. 144, no. 219a.
Env.no.: 3929.

Ay.: M, yukarda ha, sada ve solda birer

yldz, aada Of. harfi. Kesimde: ANTIX
Tip D
M.S. 527/28

y.: Ayn

79*

Ay.: Ayn, fakat kesimde: H

AE 29/33 mm., 14.7 gr., ky. 6. Of.: B

Ref.: DOC I, s. 134, no. 202b.
Env.no.: 663.

M.S. 555/56
82* AE 35 mm., 13 gr., ky. 6., Of.:? tarih:
X / X / III

Tip IV

Env.no.: 3807.

40 Nummi
y.: Ayn
Ay.: M, yukarda ha, sada ve solda birer
yldz, aada Of. harfi. Kesimde YS
M.S. 537/39

Tip E
y.

: Ayn

Ay.

: Ayn, fakat kesimde: HUP

M.S. 556/57

80* AE 29/30 mm., 14.45 gr., ky. 6. Of.:

83* AE 32/33 mm., 19.14 gr. Ky. 6. Of.: ;

tarih: X / X / X

Ref.: DOC I, s. 140, no. 212c.

Ref.: DOC I, s. 146, no. 226.

Env.no.: 3823.

Env.no.: 4093.

61

M.S. 559/60
84* AE 32/33 mm., 19.07 gr. Ky. 6. Of.: ;
tarih: X / X / X / III
Ref.: DOC I, s. 147, no. 229b.1.
Ett.: 10.

M.S. 551/52

Tip F
y.: Ayn
Ay.: Ayn, fakat kesimde: HP

M.S. 552/53

M.S. 563/64
85* AE 34/36 mm., 19.54 gr., ky. 5. Of.: ;
tarih X / X / X / I
Ref.: DOC I, s. 148, no. 233a.
Env. no. 433.

88* AE 25 mm., 7.8 gr., ky. 11; tarih: XX

Ref.: DOC I, s. 150, no. 242.
Env.no.: 1911.

89* AE 25/28 mm., 9.10 gr., ky. 11; tarih:

XX
Ref.: DOC I, s. 150, no. 243.2.
Env. no. 3374.
90

AE 25/27 mm., 10.02 gr., ky. 11; tarih:

XX
Ref.: DOC I, s. 150, no. 243.2.
Env. no. 4201.

20 Nummi
Tip C
Tip E
y.: Ayn
Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada
yl rakam. Kesimde:

y.: Ayn

.S. 546/47
86* 26/27 mm., 10.08 gr., ky. 12; tarih:
XX
Ref.: DOC I, s. 149, no. 237a.
Env.no.: 3837.

M.S. 556/57

M.S. 547/48
87* AE 26/28 mm., 9.47 gr., ky. 11; tarih:
X XI
Ref.: DOC I, s. 149, no. 238.1 vd.
Ett.: 19

62

Ay.: Ayn, fakat kesimde:

91*

AE 27/28 mm., 8.17 gr., ky. 11; tarih:

XXX
Ref.: DOC I, s. 150, no. 245.
Env.no.: 452.

M.S. 560/61
92* AE 26 mm., 9.9 gr., ky. 6; tarih:
XXXIIII
Env. no. 2692.

5 Nummi

10 Nummi

y.: DNIVSTINI-ANVSPPAVC

y.: DNIVSTINI-ANVSPPAC

Bst saa, diademli,

paludamentumlu.

zrhl

ve

Bst saa, diademli,

paludamentumlu.

zrhl

ve

Ay.: I, zerinde ha, solda A/N/N/O, sada

yl rakam. Kesimde: CAR

Ay.: sada Of. harfi.

M.S. 529/539

M.S. 540/41

93* AE 16mm., 2.93 gr., ky. 6. Of.:

96* AE 19 mm., 4.83 gr., ky. 3; tarih:

Ref.: DOC I, s. 155, no. 268d.1 vd.

X / IIII

Env.no.: 29.

Ref.: DOC I, s. 166, no. 298.1.

Env.no.: 1321.

y.: Ayn
Ay.: Ayn, fakat sada yldz
Roma

40 Nummi

M.S. 551/60

y.: DNIVST-INVPP

94* AE 26 mm., 2.87 gr., ky. 1

Bst saa, diademli,

paludamentumlu.

Ref.: DOC I, s. 156, no. 271.1.

Env.no.: 3156.

zrhl

ve

Ay.: M, yukarda ha, solda yldz, sada

ha. Kesimde: ROMA

Kartaca
20 Nummi

M.S. 538/544

y.: DNIVSTINI-NVSPPAVC

97*

Bst saa, diademli,

paludemantumlu.

zrhl

ve

Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada

yl rakam, aada SO. Kesimde: KAR
M.S. 538/39
95* AE 29/31 mm., 13.36 gr., ky. 11; tarih:
XII
Ett.: 208.

AE 26/28 mm., 9.9 gr., ky. 6

Ref.: DOC I, s. 175, no. 322.1, MIB 214.

Env.no.: 2594.
Taklit Darphane (talya)
y.: Bst cepheden, ty sorgulu mifer
giymi, zrhl ve svari betimli kalkan. Sa
elinde hal globus tutuyor.
Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada
yl rakam. Kesimde:

63

98* AE 22/24 mm., 5.7 gr., ky.6

Ref.: MIB 98 ( ile) .
Env.no.: 3938.

M.S. 565/578
100* AV 1.43 gr., 15/16 mm., ky. 6
Ref.: MIB 11b.
Env.no.: 14181.

II. IUSTNUS
(15 Kasm 565-5 Ekim 578)
Konstantinopolis
Solidus
y.: DNI-VSTI-NVSPPAVI
Bst cepheden, ksa sakall, zrhl ve
sorgu miferli, diademli, pendilial. Sa
elinde globus tutuyor, globusun stnde
imparatoru talandran Viktoria figr. Sol
omuzda svari betimli kalkan.
Ay.: VICTORI-AAVCCC
Konstantinopolis oturuyor, saa bakyor,
miferli, sa omuzda aigis. Sa eliyle
mzraa yaslanyor. Sol elinde hal globus.
Kesimde: CONOB

40 Nummi
y.: DNIVSTI-NVSPPAVC
II. Iustinus ve Sophia tahta oturuyorlar,
cepheden, II. Iustinus sa elinde hal globus
tutuyor, Sophia sa elinde hal asa tutuyor.
Her ikisinin banda da nimbus var.
Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda
kristogram (ya da ha), sada yl rakam,
aada Of. harfi. Kesimde: CON

M.S. 565/578
99* AV 4.45 gr., 20 mm., ky.6. Sonda Z
(ters)
Ref.: DOC I, s. 199, no. 4f, MIB 5.
Env.no.: 292.
Tremissis
y.: DNIVISTINI-NVSPPAVI
Bst saa, diademli, zrhl ve
paludamentumlu.
Ay.: VICTORIAAVCVSTORVM
Viktoria saa yryor. Sa elinde elenk, sol
elinde hal globus var. Sa bolukta yldz,
kesimde: CONOB

64

M.S. 565/66
101 AE 29/30 mm., 10.88 gr., ky. 7. Of.: A;
tarih: I
Ref.: DOC I, s. 204, no. 22a.2.
Env.no.: 629.
102* AE 29/30 mm., 14.45 gr., ky. 7. Of.:;
tarih: I
Ref.: DOC I, s. 205, no. 22d.
Env.no.: 5083.
M.S. 566/67
103* AE 27/29 mm., 15.3 gr., ky. 7. Of.: ;
tarih: II
Ref.: DOC I, s. 205, no. 23c.
Env.no.: 987.
M.S. 569/70
104* AE 29/30, 13.82 gr., ky. 7. Of.: ;
tarih:
Ref.: DOC I, s. 207, no. 27c, MIB 43.
Env.no.: 1718.

M.S. 571/72
105 AE 29/30 mm., 15.92 gr., ky. 7. Of.: A;
tarih: I
Ref.: DOC I, s. 208, no. 32a.1.
Env.no.: 1468.
106

AE 27/30 mm., 14.20 gr., ky. 7. Of.: A;

tarih: I
Ref.: DOC I, s. 208, no. 32a.1.
Env.no.: 1635.
107 AE 28 mm., 13.65 gr., ky. 12. Of.: A;
tarih: I
Ref.: DOC I, s. 208, no. 32a.1.
Env.no.: 3001.
108* AE 23/26 mm., 13.3 gr., ky. 7. Of.: A;
tarih: I
Ref.: DOC I, s. 208, no. 32a.1.
Env.no.: 1014.
M.S. 572/73
109* AE 29 mm., 14.40 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih: / II
Ref.: DOC I, s. 209, no. 34b.
Env.no.: 5122.
110 AE 31/32 mm., 13.15 gr., ky. 1. Of.: ;
tarih: / II
Ref.: DOC I, s. 210, no. 34c.
Env.no.: 6007.
M.S. 573/74
111 AE 29/30 mm., 13.09 gr., ky. 7. Of.: A;
tarih: I / II
Ref.: DOC I, s. 210, no. 36a.
Env.no.: 14618.

112* AE 28/29 mm., 11.96 gr., ky. 7. Of.: B;

tarih: I / II
Ref.: DOC I, s. 210, no. 36b.1.
Env.no.: 3406.
M.S. 575/76
113* AE 30 mm., 14.08 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih: X / I
Ref.: DOC I, s. 212, no. 40b.1 vd.
Env.no.: 3977.
114 AE 29/30 mm., 13.16 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih: X / I
Ref.: DOC I, s. 212, no. 40b.1 vd.
Env.no.: 3637.
115 AE 29/31 mm., 13.68 gr., ky. 7. Of.: ;
tarih X / I
Ref.: DOC I, s. 213, no. 40c.
Env.no.: 3021.
116 AE 28/30 mm., 14.33 gr., ky. 1. Of.: ;
tarih X / I
Ref.: DOC I, s. 213, no. 40d.
Ett.: 58.
117* AE 29 mm., 14.03 gr., ky. 1. Of.: ;
tarih X / I
Ref.: DOC I, s. 213, no. 40d.
Ett.: 105.
118* AE 30 mm., 14.9 gr., ky. 2, Of.: ;
tarih: X / I
Env.no.: 659. Hatal
M.S. 576/77
119* AE 28/30 mm., 13.18 gr., ky. 6. Of.: B;
tarih: X / II
Ref.: DOC I, s. 213, no. 42b.2.
Ett.: 97.

65

120

121

AE 27/30 mm., 13.14 gr., ky. 12. Of.: ;

tarih: X / II
Ref.: DOC I, s. 213, no. 42c
Ett.: 112.
AE 30/32 mm., 13.13 gr., ky. 7. Of.: ;
tarih: X / II
Ref.: DOC I, s. 213, no. 42d.
Ett.: 90.

Tarihi Okunamayan
122 AE 27/38 mm., 13.68 gr., ky. 6. Of.: ?;
tarih: ?
Env.no.: 27.
20 Nummi
y.: DNIVSTI-NVSPPAVC
II. Iustinus ve Sophia tahta oturuyorlar,
cepheden, II. Iustinus sa elinde hal globus
tutuyor, Sophia sa elinde hal asa tutuyor.
Her ikisinin banda da nimbus var.
Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada
yl rakam, aada Of. harfi
M.S. 565/66
123* AE 21/22 mm., 6.35 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: I
Ref.: DOC I, s. 214, no. 44c.
Env.no.: 6008.
M.S. 568/69
124* AE 19/20 mm., 2.65 gr., ky. 12. Of.: ;
tarih: II / II
Ref.: DOC I, s. 215, no. 47c.
Ett.: 48.

66

M.S. 569/70
125* AE 21/22 mm., 6.30 gr., ky. 6. Of.: B;
tarih:
Ett.: 54.
M.S. 570/71
126* AE 22/23 mm., 6.9 gr., ky. 12. Of.: ;
tarih:
Env.no.: 2910. (yukarda kristogram)
M.S. 576/77
127

AE 24/25 mm., 6.36 gr., ky. 12. Of.: ;

tarih: XII
Ett.: 61.

M.S. 565/77
128

AE 23 mm., 8.4 gr., ky.6. Of.: ;

tarih:?
Env.no.: 729.

5 Nummi
y.: mp. II. Iustinusun monogram.
Ay.: , sanda ofis harfi.
M.S. 565/78
129* AE 14/17 mm., 2 gr., ky. 7. Of.: B
Ref.: DOC I, s. 218, no. 60b.1.
Env.no.: 1996.
130

AE 16 mm., 1.52 gr., ky.6. Of.:?

Ett.: 55.

Thessalonika
20 Nummi
y.: DNIVSTI-NVSPPAV
Bst cepheden, diademli mifer giymi,
zrhl ve svari betimli kalkan. Sa elde hal
globus tutuyor.
Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada
yl rakam, kesimde TS

M.S. 572/73
135* AE 21/22 mm., 6.07 gr., ky. 6; tarih: H
Ref.: DOC I, s. 223, no. 73.
Env.no.: 3407.
136* AE 22 mm., 4.50 gr., ky. 6; tarih: III
Ref.: DOC I, s.223, no. 74.1.
Ett.: 206.

M.S. 565/66
131 AE 18/20 mm., 6.47 gr., ky. 6; tarih: I
Ref.: DOC I, s. 220, no. 61.
Ett.: 65.

M.S. 573/74
137 AE 25/27 mm., 5.74 gr., ky. 5; tarih:
I / III
Ref.: DOC I, s.223, no. 76, MIB 70a.
Ett.: 73.

M.S. 567/68
132* AE 20 mm., 6.17 gr., ky. 6; tarih: III
Ref.: DOC I, s. 221, no. 63.1
Env.no.: 436.
y.: DNIVSTI-NVSPPAV
II. Iustinus ve Sophia tahta oturuyorlar,
cepheden, II. Iustinus sa elinde hal globus
tutuyor, Sophia sa elinde hal asa tutuyor.
Her ikisinin banda da nimbus var.
Ay.: Ayn
M.S. 567/68
133* AE 23 mm., 6.88 gr., ky. 6; tarih: III
Ett.: 207.
M.S. 569/70
134 AE 20 mm., 5.9 gr., ky. 5; tarih:
Ref.: DOC I, s. 222, no. 68.
Env.no.: 223.

M.S. 574/75
138* AE 21 mm., 3.44 gr., ky. 6; tarih: X
(yukarda +C)
Ref.: DOC I, s.223, no. 78.1.
Ett.: 37.
139* AE 24 mm., 7.5 gr., ky. 5; tarih: X
(yukarda +/M)
Ref.: DOC I, 224, no. 81.2.
Env.no.: 3966.
M.S. 577/78
140 AE mm., 5.59 gr., ky. 6; tarih: XI/ II
Ref.: DOC I, s. 225, no. 85.1.
Env.no.: 3063.
Tarihi Okunamayan
141 AE19/21 mm., 7.00 gr., ky.6
Env.no.: 4102.

67

142

AE 20/21 mm., 5.95 gr., ky. 6

Env.no.: 37.

143
144

148* AE 28/29 mm., 13.80 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih:

AE 16/20 mm., 5.95 gr., ky. 6

Ref.: DOC I, s. 227, no. 95b.1.

Env.no.: 3116.

Env.no.: 603.

AE 17/19 mm., 4.00 gr., ky. 5

149

Env.no.: 2474.

Ref.: DOC I, s. 227, no. 95b.1.

Env.no.: 1161.

Nikomedia
40 Nummi
y.: DNIVSTI-NVSPPAVC
II. Iustinus ve Sophia tahta oturuyorlar,
cepheden, II. Iustinus sa elinde hal globus
tutuyor, Sophia sa elinde hal asa tutuyor.
Her ikisinin banda da nimbus var.
Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda
kristogram (ya da ha), sada yl rakam,
aada Of. harfi. Kesimde: NIKO

AE 28/29 mm., 11.9 gr., ky.6. Of.: B;

tarih:

M.S. 570/71
150 AE 29/30 mm., 14.52 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih:
Ref.: DOC I, s. 229, no. 99a.
Env.no.: 4106.
151

AE 29/32 mm., 11.78 gr., ky. 7. Of.: A;

tarih:
Ref.: DOC I, s. 228, no. 96a.2.
Env.no.: 6975.

M.S. 567/8
145* AE 27 mm., 13.81 gr., ky. 7. Of.: A;
tarih: II / I

152* AE 30 mm., 10.70 gr., ky. 7. Of.: A;

tarih:
Ref.: DOC I, s. 228, no. 96a.2.
Env.no.: 14507.

Ref.: DOC I, s. 227, no. 93a.

Env.no.: 1233.

153

AE 30 mm., 13.78 gr., ky. 12. Of.: B;

tarih:

M.S. 569/70

Ref.: DOC I, s. 228, no. 96b.2.

146

Env.no.: 1825.

147

AE 27/29 mm., 12.6 gr., ky.6. Of.: A;

tarih:
Ref.: DOC I, s. 227, no. 95a.1.

M.S. 571/72

Env.no.: 640.

154* AE 28 mm., 13.20 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: I

AE 28/30 mm., 12.0 gr., ky.6. Of.: A;

tarih:
Env.no.: 667.

68

Ref.: DOC I, s. 228, no. 97a.2.

Env.no.: 1401.

155

AE 27/29 mm., 15.15 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: I
Ref.: DOC I, s. 228, no. 97c.1.

AE 28/30 mm., 15.39 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: X / I

Env.no.: 3847.

Ref.: DOC I, s. 230, no. 101a.2.

156* AE 29/30 mm., 14.9 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: I
Ref.: DOC I, s. 228, no. 97c.1.
157

M.S. 575/76
162

Env.no.: 1730.
163

Env.no.: 660.

Ref.: DOC I, s. 231, no. 101a.3

AE 28 mm., 12.30 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: I

Env.no.: 14616.

Ref.: DOC I, s. 228, no. 97c.1.

Env.no.: 305.

M.S. 576/77
164

M.S. 572/73
158

Env.no.: 6974.
M.S. 573/74
159* AE 30 mm., 15.31 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: I / II
Ref.: DOC I, s. 229, no. 99b.1.
Env.no.: 5084.
AE 27/30 mm., 13.89 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: I / II
Ref.: DOC I, s. 229, no. 99b.2.
Env.no.: 4104.

AE 27/28 mm., 8.58 gr., ky. 12. Of.: A;

tarih: X / II
Ref.: DOC I, s.231, no. 102a.1.

AE 27/28 mm., 13.02 gr., ky.6. Of.: B;

tarih: / II
Ref.: DOC I, s. 229, no. 98c.1.

160

AE 30 mm., 15.78 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: XI

Env.no.: 143.
165

AE 29 mm., 12.34 gr., ky. 12. Of.: B;

tarih: X / II
Ref.: DOC I, s.231, no. 102c.
Env.no.: 362.

20 Nummi
y.: DNIVSTI-NVSPPAVC
II. Iustinus ve Sophia tahta oturuyorlar,
cepheden, II. Iustinus sa elinde hal globus
tutuyor, Sophia sa elinde hal asa tutuyor.
Her ikisinin banda da nimbus var.
Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada
yl rakam. Kesimde: NI

M.S. 574/75

M.S. 68/69

161* AE 26/28 mm., 7.7 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: X

166* AE 23/24 mm., 6.4 gr., ky. 12,

Env.no.: 2437.

tarih: II/II
Env.no.: 2719.

69

167

AE 23/24 mm., 6.2 gr., ky. 12,

M.S. 571/72

tarih: II/II

172

Env.no.: 2757.

AE 30/32 m., 12.8 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: I
Env.no.: 1978.

M.S. 569/70
168

AE 23/24 mm., 6.3 gr., ky.12, tarih:

Ref.: DOC I, s. 232, no. 107.2.

169

173* AE 31/33 mm., 14.7 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: I

Env.no.: 658.

Ref.: DOC I, s. 235, no. 120b.

AE 21/22 mm., 6.20 gr., ky. 12, tarih:

Env.no.: 2887.

Ref.: DOC I, s. 232, no. 107.2.

Env.no.: 14494.

M.S. 572/73

M.S. 573/74

174

AE 29/30 mm., 13.90 gr., ky. 12. Of.:

A; tarih: II

170* AE 21/25 mm., 5.6 gr., ky. 6,

Env.no.: 3052.

tarih: I / II
Ref.: DOC I, s. 233, no. 111.

175* AE 29/30 mm., 14.0 gr., ky. 12. Of.: B;

tarih: II

Env.no.: 3907.

Env.no.: 280.

Kyzikos

M.S. 574/75

40 Nummi

176* AE 29/31 mm., 12.64 gr., ky. 12. Of.:

A; tarih: X

y.: DNIVSTI-NVSPPAVC
II. Iustinus ve Sophia tahta oturuyorlar,
cepheden, II. Iustinus sa elinde hal globus
tutuyor, Sophia sa elinde hal asa tutuyor.
Her ikisinin banda da nimbus var.

Ref.: DOC I, s. 236, no. 123a.3.

Env.no.: 4129.
177

Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda

kristogram (ya da ha), sada yl rakam,
aada Of. harfi. Kesimde: KYZ

AE 29/30 mm., 14.04 gr., ky. 12.Of.:

B; tarih: X
Ref.: DOC I, s. 236, no. 123c.1.
Env.no.: 14501.

M.S. 567/78
171* AE 29 mm., 14.42 gr., ky. 12. Of.: A;
tarih: I / II
Env.no.: 307.

70

178

AE 30 mm., 13.12 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: X
Ref.: DOC I, s. 236, no. 123c.2
Env.no.: 1690.

M.S. 575/76
179

AE 29/31 mm., 12.03 gr., ky. 12. Of.: A;

tarih: X / I
Ref.: DOC I, s. 237, no. 124a.
Env.no.: 3732.

180* AE 27 mm., 9.69 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: X / I
Ref.: DOC I, s. 237, no. 124c.

M.S. 574/75
184 AE 29 mm., 14.62 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: X
Ref.: DOC I,s. 245, no. 157a.1.
Ett.: 101.
185* AE 28 mm., 12.34 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: X
Ref.: DOC I,s. 245, no. 157a.1.
Env.no.: 507.

Ett.: 140.
Antiokheia
40 Nummi
y.: Yaz silik. II. Iustinus ve Sophia tahta
oturuyorlar, cepheden, aralarnda uzun
hal globus tutuyorlar. Ellerinde uzun asa.
Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada
yl rakam, aada Of. harfi. Kesimde:
HP
M.S. 572/73
181* AE 30 mm., 14.93 gr., ky. 7. Of.: ;
tarih: / III
Ref.: DOC I, s. 244, no. 154.2

M.S. 576/77
186* AE 30/31 mm., 15.49 gr., ky. 5. Of.: ;
tarih: X / II
Ref.: DOC I, s. 245, no. 159.
Env.no.: 512.
187 AE 30/32 mm., 14.60 gr., ky.5. Of.: ;
tarih: X / II
Ref.: DOC I, s. 245, no. 159.
Env.no.: 3755.
20 Nummi
y.: Yaz silik. II. Iustinus ve Sophia tahta
oturuyorlar, cepheden, aralarnda uzun
hal globus tutuyorlar. Ellerinde uzun asa.
Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada
yl rakam. Kesimde:

Env.no.: 1625.
182

AE 29/30 mm., 14.16 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: / II
Env.no.: 511.

183* AE 30 mm., 14.34 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: / II
Ref.: DOC I, s. 244, no. 155a.2
Env.no.: 4089.

M.S. 571/72
188* AE 22/23 mm., 7.2 gr., ky. 6, tarih: II
Ref.: DOC I, s. 247, no. 167b.1-2.
Env.no.: 2660.
189 AE 24 mm., 6.9 gr., ky. 6, tarih: II
Ref.: DOC I, s. 247, no. 167b.1-2.
Env.no.: 283.

71

190

AE 23 mm., 6.85 gr., ky. 6, tarih: II

Ref.: DOC I, s. 247, no. 167b.1-2.
Env.no.: 1844.

191

AE 23 mm., 6.37 gr., ky. 6, tarih: II

Ref.: DOC I, s. 247, no. 167b.1-2.
Env.no.: 3363.

10 Nummi
y.: Yaz silik. II. Iustinus ve Sophia tahta
oturuyorlar, cepheden, aralarnda uzun
hal globus tutuyorlar. Ellerinde uzun asa.
Ay.: I, zerinde ha, solda A/N/N/O, sada
yl rakam. Kesimde: HP
M.S.572/73
192* AE 19 mm., 2.83 gr., ky. 6, tarih:

M.S. 578/79
193 AE 27/28 mm., 10.57 gr., ky. 6. Of.: ?,
tarih:
Ett.: 100.
M.S. 580/81
194* AE 28/29 mm., 12.24 gr., ky. 12, Of.:
A; tarih: I
Ref.: DOC I, s. 271, no. 12a
Env. 4091.
30 Nummi
y.: mTIbCONS-TANTPPAVI
Bst cepheden, zrh ve paludamentum
giyimli. Hal, pendilial tal.
Ay.: XXX, yukarda ha. Kesimde: CON ve
sonra Of. harfi.

/ III
Ref.: DOC I,s. 248, no. 178.
Env.no.: 554.
II.TBERUS

M.S. 579/82
195* AE 32/33 mm., 11.77 gr., ky. 6. Of.: A
Ref.: DOC I,s. 272, no. 15b.1, MIB 27
Env.no.: 3240.

(26 Eyll 578- 14 Austos 582)

Konstantinopolis
40 Nummi
y.: mTIbCONS-TANTPPAVI
Bst cepheden, banda hal ta, pendilial,
konsl giysili. Sa elinde mappa, sol elinde
ucu hal kartall asa tutuyor.
Ay.: m, solda A/N/N/O, yukarda ha,
sada tarih: Kesimde: CON ve sonra Of.
harfi

72

20 Nummi
y.: Ayn, fakat sa elinde hal globus
var.
Ay.: K, solda A/N/NO, yukars ve tarih
okunmuyor
M.S. 578/?
196 AE 22 mm., 6.10 gr., ky.6. Of.: ?,
tarih: ?
Env.no.: 150.

y.: mTIbCONS-TANTPPAV

M.S. 579/582

Bst cepheden, zrhl, miferli, diademli

ve pendilial. Sa elinde hal globus, sol
omzunda atl svari betimli kakanl.

201* AE 21/23 mm., 4.54 gr., ky. 6, dar X

Ay.: XX, yukarda ha. Kesimde: CON ve

sonra Of. harfi.

Ref.: DOC I, s. 275, no. 20a.1

Env.no.: 3033.
202

AE 19/20 mm., 3.64 gr., ky. 6, geni X

Ref.: DOC I, s. 275, no. 20b.5

M.S. 579-82
197* AE 24/28 mm., 6.4 gr., ky. 1. Of.: ?
198

203

AE 20/21 mm., 3.09 gr., ky.6, geni X

Env.no.: 3854.

Ref.: DOC I, s. 275, no. 20b.5

AE 25/26 mm., 5.59 gr., ky. 11. Of.: ?

Ett.: 51

Env.no.: 3034.
199

Env.no.: 330.

AE 24 mm., 5.3 gr., ky. 7, Of.: B

Ref.: DOC I, s. 274, no. 17b.3

204 AE 17/20 mm., 2.53 gr., ky.6, geni X

Ref.: DOC I, s. 275, no. 20b.5
Ett.: 74.

Env.no.: 3606.
10 Nummi
y.: DNTIb-RPPAV
Bst cepheden, zrhl ve hal tal.

Nikomedia
40 Nummi
y.: mTIbCONS-TANTSPPAI

Ay.: I, yukarda ha, solda ve sada yldz.

Kesimde: CON

Bst cepheden, banda hal ta, pendilial,

zrhl. Sa elinde hal globus, sol omzunda
svari betimli kalkan tutuyor.

M.S. 578/?

Ay. : M, solda A/N/N/O, yukarda ha,

sada tarih, aada Of. harfi. Kesimde:
NIKO

200* AE 17/20 mm., 3.7 gr., ky. 6.

Ref.: DOC I, s. 274, no. 18.2
Env.no.: 2685.
y.: mTIbCON-STANTPPAVI

M.S. 578
205* AE 29/31 mm., 12.98 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih: II / II

Bst cepheden, zrhl ve hal tal.

Ref.: DOC I, s. 278, no. 27.1.

Ay.: X, yukarda ha.

Env.no.: 301.

73

y.: mTIbCONS-TANTPPAVI
Bst cepheden, banda hal ta, pendilial,
konsl giysili. Sa elinde mappa, sol elinde
ucu hal kartall asa tutuyor.
Ay.: m, solda A/N/N/O, yukarda ha,
sada tarih. Kesimde: NIKO ve sonra Of.
harfi
M.S. 579/80
206* AE 35 mm., 18.2 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih:
Ref.: DOC I, s. 278, no. 28.
Env.no.: 1086.
M.S. 581/82
207

AE 28/31 mm., 12.4 gr., ky. 7. Of.: B;

tarih: I / I
Ref.: DOC I, s. 279, no. 31b.
Env.no.: 2718.

20 Nummi

Antiokheia
40 Nummi
y.: mTIPC ANPP
Bst cepheden, banda hal ta, pendilial,
konsl giysili. Sa elinde mappa, sol elinde
ucu hal kartall asa tutuyor.
Ay.: m, solda A/N/N/O, yukarda ha,
sada tarih. Kesimde: HP
M.S. 581/82
209* AE 29/31 mm., 11.5 gr., ky. 6, tarih: II
Env.no.: 3863.
MAURCUS TBERUS
(13 Austos 582- 25 Kasm 602)
Konstantinopolis
Solidus
y.: ONmAVRC-TIbPPAVC
Bst cepheden tu sorgulu ve pendilial
tac var, sa elinde hal globus tutuyor. Sol
omzunda paludamentum.
Ay.: VICTORI-AAVCC, sonda Of. harfi.
Melek cepheden, ayakta, sa elinde uzun
asa, ucu T, sol elinde hal globus tutuyor.
Kesimde: CONOB

y.: mTIbCONS-TANTPPAV
Bst cepheden, zrhl ve miferli, sa elinde
hal globus tutuyor, sol omuzu kalkanl.
Ay.: XX, yukarda ha. Kesimde: NIKO
MS. 579/82
208* AE 21/23 mm., 7.03 gr., ky. 12
Env.no.: 1397.

74

M.S. 583/601
210* AV 4.47 gr., 21 mm., ky. 6. Ay. lejand
sonunda A
Ref.: DOC I, s. 296, no. 5a.1.
Env.no.: 2447.
211* AV AV 4.35 gr., 21 mm., ky. 6. Ay.
lejand sonunda ?
Env.no.: 451.

Semissis
y.: DNmAVRI-CIPPAVI
Bst saa, Zrhl ve paludamentumlu.
Ay.: VICTORI-AAVCC
Viktoria sola bakyor. Sa elinde elenk
ve sol elinde hal globus var. Kesimde:
CONOB
M.S. 583/602
212* AV 2.20 gr., 21 mm., ky. 6.
Ref.: DOC I, s. 300, no. 12b.2.
Env.no.:1555
40 Nummi
y.: ONmAV ( )
Bst cepheden, ty sorgulu mifer ya da
hal tal, zrhl, kalkanl, sa elinde hal
globus tutuyor.
Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda ha,
sada yl rakam, aada Of. harfi. Kesimde:
CON

M.S. 585/86
215* AE 27/29 mm., 12 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: II / II
Ref.: DOC I, s. 304, no. 27e.1
Env.no.: 2496.
M.S. 586/87
216* AE 27/28 mm., 11.79 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih:
Ref.: DOC I, s. 305, no. 28c.
Env.no.: 12027.
217 AE 25 mm., 10.06 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih:
Ref.: DOC I, s. 305, no. 28d.
Env.no.: 3776.
218 AE 27/30 mm., 10.51 gr., ky.6. Of.: ;
tarih:
Ref.: DOC I, s. 28e.
Ett.: 44.
219 AE 27/28 mm., 11.44 gr., ky.6. Of.: ;
tarih:
Ref.: DOC I, s. 28e.
Ett.: 57.

M.S. 583/84
213

AE 30 mm., 12.54 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: II
Env.no.: 12052.

M.S. 584/85
214

AE 28/29 mm., 10.48 gr., ky. 7. Of.: ;

tarih: II / I
Ref.: DOC I, s. 303, no. 25.
Ett.:111.

M.S. 587/88
220* AE 27/28 mm., 11.56 gr., ky. 1. Of.: ;
tarih:
Ref.: DOC I, s. 305, no. 29b.
Env.no.: 4130.
221* AE 32/34 mm., 13.26 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih:
Ref.: DOC I, s.305, no.29c.
Env.no.: 5085.

75

222

AE 29/31 mm., 11.07 gr., ky.7. Of.: ,

tarih:
Ref.: DOC I, s. 305, no.29d.3.

M.S. 585/86
235* AE 21 mm., 5.72 gr., ky.6. Of.: ;
tarih: IIII

Env.no.:46.
231

Ref.: DOC I, s. 312, n.49d.

AE 29 mm., 9.83 gr., ky.6. Of.: ;

tarih: X / II / I
Ref.: DOC I, s. 308, no. 36e.

Env.no.: 3026.
236

Env.no.: 4135.

AE 20/22 mm., 6.33 gr., ky.6. Of.: ?,

tarih: IIII
Ett.: 125.

M.S. 597/98
232* AE 27/29 mm., 10.65 gr., ky.6. Of.: ;
tarih: X /
Env.no.: 4122.

M.S. 586/87
237* AE 22/23 mm., 5.61 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih:
Ref.: DOC I, s. 312, no. 50a.2.

20 Nummi

Env.no.: 3651.

y.: ONmAV RCPPAV

Bst cepheden, ty sorgulu mifer ya da
hal tal, zrhl, kalkanl, sa elinde hal
globus tutuyor.
Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada
yl rakam, aada Of. harfi.

M.S. 587/88
238* AE 20/21 mm., 4.65 gr., ky. 7. Of.: A;
tarih:
Ref.: DOC I, s. 312, no. 51a.2.
Ett.: 59.

M.S. 583/84
233* AE 24 mm., 6.23 gr., ky. 7. Of.: A;
tarih: II
Ref.: DOC I, s. 311, no. 47a.
Env.no.: 3765.

M.S. 588/89
239

AE 23/24 mm., 6.9 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: I
Env.no.: 290.

M.S. 584/85
234* AE 22/23 mm., 5.92 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: III
Ref.: DOC I, s. 311, no. 48.
Ett.: 64

76

M.S. 589/90
240* AE 24/26 mm., 7.28 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: II
Env.no.: 4136.

M.S. 591/92

M.S. 601/2

241* AE 22/23 mm., 9.87 gr., ky. 1. Of.: A;

tarih: X

243* AE 22 mm., 5.29 gr., ky. 7. Of.: A;

tarih: XX

Ref.: DOC I, s. 314, no. 55a.

Ref.: DOC I, s. 315, no. 63.

Env.no.: 3700.
242

Env.no.: 1908.

AE 22 mm., 6.17 gr., ky. 12. Of.: ;

tarih: X
Ref.: DOC I, s. 314, no. 55a.

10 Nummi

Env.no.: 407.

y.: DNmAV RICPPAV (Lejand II)/

M.S. 601/2
243* AE 22 mm., 5.29 gr., ky. 7. Of.: A;
tarih: XX
Ref.: DOC I, s. 315, no. 63.
Env.no.: 1908.

DnmAV-TIbRPP (Lejand III)

Bst cepheden, zrhl ve hal tal. Elleri
grnmyor.
Ay.: I, yukarda ha, solda yldz, sada Of.
harfi. Kesimde: CON

10 Nummi

M.S. 582/602

y.: DNmAV RICPPAV (Lejand II)/

Lejand II

DnmAV-TIbRPP (Lejand III)

244* AE 17 mm., 3.3 gr., ky. 6. Of.: B

Bst cepheden, zrhl ve hal tal. Elleri

grnmyor.
Ay.: I, yukarda ha, solda yldz, sada Of.
harfi. Kesimde: CON
M.S. 591/92
241* AE 22/23 mm., 9.87 gr., ky. 1. Of.: A;
tarih: X

Ref.: DOC I, s. 317, no. 65b.4.

Env.no.: 2613.
245

AE 16 mm., 3.41 gr., ky. 12. Of.:

Ref.: DOC I, s. 317, no. 65d.
Env.no.: 59.

Ref.: DOC I, s. 314, no. 55a.

242

Env.no.: 3700.

Lejand III

AE 22 mm., 6.17 gr., ky. 12. Of.: ;

tarih: X

246* AE 22/23 mm., 6.17 gr., ky. 7. Of.: A

Ref.: DOC I, s. 314, no. 55a.

Ref.: DOC I, s. 317, no. 66a

Env.no.: 407.

Env.no.: 1070.

77

Thessalonika

M.S. 587/88

20 Nummi

250* AE 29/30 mm., 11.72 gr., ky.6. Of.: A;

tarih:

y.: DNmAVRC-TIbPPA

Ref.: DOC I, s. 324, no. 96a.1.

Bst cepheden, zrhl ve miferli, kalkanl,

sa elinde hal globus var.
Ay.: K, yukarda ha, solda A/N/N/O, sada
yl rakam. Kesimde: TS
M.S. 591/92
247* AE 20/21 mm., 3.09 gr., ky. 6, tarih: X

Env.no.: 4124.
251

AE 31 mm., 12.73 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih:
Ref.: DOC I, s. 324, no. 96a.1.
Env.no.: 508.

Ref.: DOC I, s. 322, no. 82.2.

Ett.: 49.
M.S. 588/89
252* AE 29 mm., 11.9 gr., ky. 6. Of.: B;
Nikomedia

tarih: / I

40 Nummi

Env.no.: 986.

y.: OmTIbER-ImAVRPPA
Bst cepheden, zrhl ve miferli ya da tal,
kalkanl, sa elinde hal globus var.
Ay.: M, yukarda ha, solda A/N/N/O,
sada yl rakam, aada Of. harfi. Kesimde:
NIKO
M.S. 583/84
248* AE 27 mm., 13.4 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: II
Ref.: DOC I, s.324, no. 92a.
Env.no.: 3985.

M.S. 591/92
253* AE 29 mm., 11.3 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih: X
Ref.: DOC I, s. 326, no. 100b.2.
Env.no.: 1210.

M.S. 594/95
254* AE 28/31 mm., 11.82 mm., ky. 6. Of.:

249 AE 28/29 mm., 12.60 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: II
Ref.: DOC I, s.324, no. 92a.
Env.no.: 1310.

78

B; tarih: X / III
Ref.: DOC I, s. 326, no. 103b.
Env.no.: 4202.

Kyzikos
40 Nummi
y.: ONmAVRICT-IbRPPAV
Bst cepheden, zrhl, pedilial, hal tal,
sa elinde hal globus var. Sol omuzu
kalkanl.
Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda ha,
sada yl rakam, aada Of. harfi. Kesimde:
KYZ
M.S. 584/85
255* AE 28/30 mm., 12.26 gr., ky. 6. Of.: B;
tarih: II / I
Ref.: DOC I, s. 330, no. 120b.
Ett.: 11.
256

AE 28 mm., 12.03 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: II / I
Ref.: DOC I, s. 330, no. 120b.
Ett.: 213.

M.S. 589/90
257* AE 27/28 mm., 10.96 gr., ky. 6. Of.: B;
tarih: II
Env.no.: 404.
M.S. 590/91
258* AE 30 mm., 11.35, ky. 12. Of.: A;
tarih: / III
Env.no.: 1633.
259

AE 28 mm., 11.99 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: / III
Ref.: DOC I, s. 132, no. 126b.
Ett.: 94.

M.S. 601/2
260* AE 32/33 mm., 11.71 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: X / X (yukarda kristogram)
Ref.: DOC I, s. 333, no. 133.
Env.no.: 627.
y.: Bst cepheden, konsul kyafetli, tal.
Sa elinde mappa, sol elinde hal ve kartall
asa.
Ay.: M, solda A/N/NO, yukarda
kristogram, sada yl rakam. Kesimde: KYZ
M.S. 601/2
261* AE 33/34 mm., 13.34 gr., ky. 12. Of.:
B; tarih: X / X
Env.no.: 14478.
10 Nummi
y.: Bst cepheden, zrhl ve hal ta
giyiyor. Sa elide hal globus var.
Ay.: I, solda yldz, yukarda ha, sada Of.
harfi. Kesimde: KYZ
M.S. 583/602
262* AE 25/26 mm., 2.02 gr., ky. 6. Of.: B
Ref.: DOC I, s. 336, no. 147b.
Env.no.: 1701.
Antiokheia
40 Nummi
y.: TCTPPV
Bst cepheden, konsul kyafetli, yonca
biimli ssl tal. Sa elinde mappa, sol
elinde kartall asa tutuyor.

79

Ay.: m, solda A/N/N/O, yukarda ha,

sada yl rakam. Kesimde: HP

M.S. 588/89
269* AE 28 mm., 11.98 gr., ky. 6, tarih: I
Ref.: DOC I, s. 339, no. 158a.

M.S. 582/83
263* AE 30 mm., 12.92 gr., ky. 6, tarih: I
Ref.: DOC I, s. 338, no. 152b.1, MIB
95a.

Env.no.: 12053.
270

AE 32 mm., 11.45 gr., ky. 6, tarih: I

Ref.: DOC I, s. 339, no. 158a.
Env.no.: 6764.

Env.no.: 3412.
M.S. 583/84

y.: ONmACNPA

264* AE 29/31 mm., 12.9 gr., ky. 6, tarih: II

Bst cepheden, konsul kyafetli, yonca

biimli ssl tal. Sa elinde mappa, sol
elinde kartall asa tutuyor.

Ref.: DOC I, s. 338, no. 153.1, MIB

95b
Env.no.: 3960.

Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda ha,

sada yl rakam, aada Of. harfi. Kesimde:
HP

M.S. 585/86
265* AE 29 mm., 12.77 gr., ky.6, tarih: II/II
Ref.: DOC I, s. 339, no. 155.3.
Env.no.: 6066.
266 AE 29 mm., 10.2 gr., ky. 6, tarih: II/II

M.S. 592/93
271

AE 28/30 mm., 8.66 gr., ky. 6. Of.: ?;

tarih: X / I
Env.no.: 3430.

Ref.: DOC I, s. 339, no. 155.3.

Env.no.: 299.
M.S. 586/87
267* AE 29 mm., 11.93 gr., ky. 6, tarih:
Ref.: DOC I, s. 339, no. 157.1

M.S. 593/94
272* AE 28/30 mm., 11.1 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: X / II
Ref.: DOC I, s. 342, no. 164c.1.
Env.no.: 1203.

Ett.: 214.
M.S. 594/95
M.S. 587/88
268* AE 28/29 mm., 12.3 gr., ky. 6,

80

273* AE 28 mm., 11.2 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: X / III

tarih: I

Ref.: DOC I, s. 342, no. 165b.1.

Ett.: 107.

Env.no.: 2972.

M.S. 595/96

Darphanesi Okunamayan

274* AE 27/28 mm., 11.40 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: X / IIII

20 Nummi

Ref.: DOC I, s. 343, no. 166b.3.

275

y.: mTI

Env.no.: 3824.

Bst cepheden, zrhl, pendilial ve hal

ta giyiyor. Sa elinde hal globus var. Sol
omzundaki kalkan atl svari betimli.

AE 28 mm., 10.66 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: X / IIII

Ay.: K, solda A/N/NO, yukarda ha, sada

yl rakam.

Ref.: DOC I, s. 343, no. 166b.3.

Env.no.: 1402.

M.S. 587/88
279

Env.no.: 3652.

M.S. 602
276* AE 28/29 mm., 10.1 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: X / XI
Env.no.: 2645.

AE 20/24 mm., 4.43 gr., ky. 6, tarih:

FOCAS
(23 Kasm 602- 5 Ekim 610)
Konstantinopolis

20 Nummi

Solidus

y.: Hatal yazt. Bst cepheden, konsul

kyafetli, yonca biimli ssl tal. Sa elinde
mappa, sol elinde kartall asa tutuyor.

Tip IV
y.: NFOCAS PRPAVC

Ay.: X . X, yukarda ha, solda A/N/N/O,

sada yl rakam. Kesimde:

Bst cepheden, sakall, zrh ve

paludemantum giyimli. Pendiliasz ta
takyor. Tan ortasndaki krenin zerinde
ha var. Her iki yanda da ksa salar
grlyor. Sa elinde hal globus var.

M.S. 583/84

Ay.: VICTORI AV

277* AE 23/25 mm., 6.3 gr., ky. 12, tarih: II

Cepheden melek figr, sa elinde sonu

T ile biten uzun mzrak ve sol elinde hal
globus tutuyor. Kesimde: CONOB.

Env.no.: 2467.
M.S. 584/85

M.S. 607/10

278* AE 21/22 mm., 6.53 gr., ky.6, tarih: III

280* AV 4.49 mm., 20/21 mm., ky. 6. Of.:

Ref.: DOC I, s. 346, no.176.1.

Ref.: DOC, 2/1, s.156, no.10e.1

Env.no.: 3614.

Env.no.: 417.

81

40 Nummi
Tip I
y.: MFOCA-PPAVC
Solda Focas sada Leontia ayaktalar.
Focas khlamys ve pendilial ta giyiyor, sa
elinde hal globus tutuyor. Leontia tal
ve nimbulu, sa elinde hal asa tutuyor.
Balar arasnda ha var.
Ay.: m, solda A/N/N/O, yukarda ha,
sada yl rakam. Kesimde: CON, sonra Of.
harfi
M.S. 602/3
281* AE 29/31 mm., 13.90 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: I
Ref.: DOC 2/1, s.163, no. 24d
Env.no.: 3862.
282

AE 29 mm., 13.80 gr., ky. 6. Of.: ?;

tarih: I
Ett.: 215.

M.S. 603/4
283

AE 32/33 mm., 12.21 gr., ky.6. .Of.:?;

tarih: II
Env.no.: 395. (kinci basm)

Tip 2
y.: mFOCA-PRPA
Bst cepheden, konsul kyafetli, hal ta
giyiyor. Sa elinde mappa, sol elinde ha
tutuyor.
Ay.: XXXX, yukarda A/N/N/O, sada yl
rakam. Kesimde: CON, sonda Of. harfi

82

M.S. 605/6
284* AE 32 mm., 12.5 gr., ky. 1. Of.: ;
tarih: II / II
Ref.: DOC 2/1, s. 164, no. 28c.
Env.no.: 2407.
M.S. 606/7
285* AE 25/26 mm., 9.46 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih:
Ref.: DOC 2/1, s. 165, no. 29d.
Env.no.: 1324.
286 AE 29/30 mm., 12.6 gr., ky. 6. Of.: ?,
tarih:
Env.no.: 2608.
287 AE 28/30 mm., 11.3 gr., ky. 7. Of.: ?,
tarih:
Env.no.: 676.
288 AE 29/31 mm., 9.39 gr., ky.6. Of.: ?,
tarih:
Ett.: 43.
M.S. 607/8
289* AE 30/31 mm., 11 gr., ky. 7. Of.: ;
tarih:
Ref.: DOC 2/1, s. 165, no. 30b.
Env.no.: 3677.
290 AE 28/32 mm., 12.55 gr., ky. 7. Of.: ?,
tarih:
Env.no.: 3783.
Tarihi Okunamayan
291 AE 29 mm., 9.83 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: ?
Env.no.: 632.

20 Nummi
Tip 2
y.: mFOCA-PRPA
Bst cepheden, konsul kyafetli, hal ta
giyiyor. Sa elinde mappa, sol elinde ha
tutuyor.
Ay.: XX, yukarda yldz. Kesimde: CON,
sonra Of. harfi
M.S. 603/10
292* AE 23 mm., 7.08 gr., ky. 7. Of.: A
Ref.: DOC 2/1, s. 168, no. 37a.2
Env.no.: 606.
293* AE 22 mm., 5.33 gr., ky. 1. Of.:
Ref.: DOC 2/1, s. 168, no. 37c.3.
Env.no.: 628.
294 AE 20/24 mm., 6.1 gr., ky. 7. Of.:
Ref.: DOC 2/1, s. 168, no. 37e.1
Env.no.: 1099.
295 AE 21/22 mm., 5 gr., ky. 6. Of.: ?
Env.no.:813.
10 Nummi
Tip 2
y.: NFOCA PPAVC
Bst cepheden, zrhl ve paludamentumlu
hal tac var, elleri grnmyor.
Ay.: X, yukarda ha.

Thessalonika
20 Nummi
Tip 2
y.: OMFOCA-RPAVC
Solda Focas sada Leontia ayaktalar. Focas
sa elinde hal globus, Leontia sa elinde
hal asa tutuyor. Balar arasnda ha var.
Ay.: XX, yukarda ha. Kesimde: TS
M.S. 603/605
297* AE 20/24 mm., 4.68 gr., ky. 6
Ref.: DOC 2/1, s.175, No.51.3.
Env.no.: 203.
Nikomedia
40 Nummi
Tip 2
y.: mFOCA PRAV
Bst cepheden, konsul kyafetli, hal ta
giyiyor. Sa elinde mappa, sol elinde kartall
asa tutuyor.
Ay.: XXXX, yukarda A/N/N/O, sada yl
rakam. Kesimde: NIKO, sonra Of. harfi
M.S. 605/6
298* AE 29/30 mm., 12.2 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih: II / II
Ref.: DOC 2/1, s. 177, no. 56.
Env.no.: 2973.

M.S. 603/10
296* AE 18 mm., 2.00 gr., ky. 6.
Ref.: DOC 2/1, s. 169, no. 39.1.
Ett.: 39.

y.: Ayn, fakat ta pendilial, sol elde

kartal yerine asada ha var.
Ay.: Ayn.

83

tarih: II/II

AE 27/28 mm., 9.3 gr., ky. 7. Of.: ?,

tarih:

Ref.: DOC 2/1, s. 177, no. 57b.1-3.

Env.no.: 809.

299* AE 30 mm., 11 gr., ky., Of.: B;

Env.no.: 641.
300 AE 28/29 mm., 12.88 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih: II / II

307

308 AE 28/30 mm., 10.5 gr., ky. 7. Of.: ?,

tarih:
Env.no.: 2758.

Ref.: DOC 2/1, s. 177, no. 57b.1-3.

301

Env.no.: 3607.

M.S. 607/8

AE 31 mm., 10.55 gr., ky. 7. Of.: ?,

tarih: II / II

309* AE 35 mm., 11.98 gr., ky. 7. Of.: A;

tarih: I
Env.no.: 14205.

Ett.: 98.
M.S. 606/7

Tarihi Okunamayan

302* AE 29/30 mm., 11.5 gr., ky. 7. Of.: A;

tarih:

310

Env.no.: 3274.

Ref.: DOC 2/1, s. 178, no. 58a.2.

Env.no.: 646.
303

AE 29 mm., 12.58 gr., ky. 7. Of.: A;

tarih: ?

311

AE 29/30 mm., 10.14 gr., ky. 7. Of.: A;

tarih:

AE 27 mm., 11.28 gr., ky. 7. Of.: B;

tarih: ?
Env.no.: 3650.

Ref.: DOC 2/1, s. 178, no. 58a.2.

Ett.: 128.
304 AE 28/34 mm., 10.1 gr., ky.7. Of.: A;
tarih:
Ref.: DOC 2/1, s. 178, no. 58a.2.
Env.no.: 279.
305* AE 28/29 mm., 10.55 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih:

20 Nummi
Tip 2
y.

mFOCA

Bst cepheden, konsul kyafetli, ta giyiyor.

Sa elinde mappa, sol elinde ha tutuyor.
Ay.: XX, sada yl rakam. Kesimde: NIKO,
sonra Of. harfi

Ref.: DOC 2/1, s. 178, no. 58b.2

Env.no.: 3846.
306 AE 32 mm., 10.27 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih:

84

M.S. 604/5
312* AE 22 mm., 5.8 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih: III

Ref.: DOC 2/1, s. 178, no. 58b.2

Ref.: DOC 2/1, s. 179, no. 64b.

Env.no.: 3376.

Env.no.: 375.

Kyzikos
40 Nummi
Tip 2
y.: NFOCAS-PRPAVI
Bst cepheden, konsul kyafetli, ta giyiyor.
Sa elinde mappa, sol elinde ha tutuyor,
sol bolukta ha var.
Ay.: XXXX, yukarda A/N/N/O, sada yl
rakam. Kesimde: KYZ, sonra Of. harfi
609/610

b- tarihsiz seri
y.: Ayn
Ay.: Ayn, fakat tarih yok ve yukarda
yldz var.
M.S. 606/610
316 AE 21/22 mm., 5.49 gr., ky. 6. Of.: A
Ett.: 110
317* AE 21/23 mm., 5.5 gr., ky. 6. Of.: B
Ref.: DOC 2/1, s. 186, no.82b.1.
Env.no.: 2712.

313* AE 29/30 mm., 12.36 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: II
Ref.: DOC 2/1, s. 183, no. 75a.
Env.no.: 4099.
20 Nummi
Tip 2
a- tarihli seri
y.: FOCA-PRPAVI
Bst cepheden, konsul kyafetli, ta giyiyor.
Sa elinde mappa, sol elinde ha tutuyor.
Ay.: XX, yukarda ha, sada yl rakam.
Kesimde: KYZ, sonra Of. harfi
M.S. 603/604

Antiokheia
40 Nummi
Tip 1
y.: ONFOCA-NPAV
Solda Fhokas, ayakta tal, sa elinde hal
globus tutuyor. Sada Leontia, ayakta,
sa elinde apraz hal asa tutuyor. Balar
arasnda ha var.
Ay.: m, solda A/N/N/O, yukarda ha,
sada tarih. Kesimde: HP
M.S. 602/3
318* AE 26/27 mm., 10.11 gr., ky. 6, tarih: I
Ref.: DOC 2/1, s. 187, no. 83.2.
Ett.: 222.

314* AE 22 mm., 5.5 gr., ky. 12. Of.: A;

tarih: II
Env.no.: 2716.
315

AE 24 mm., 6.63 gr., ky.6. Of.: B;

tarih: II
Env.no.: 3278.

M.S. 603/4
319* AE 25/26 mm., 10.37 gr., ky. 6,
tarih: II
Ref.: DOC 2/1, s. 187, no. 84.3.
Env.no.: 12054.

85

320

AE 26 mm., 9.73 gr., ky. 6, tarih: II

Ref.: DOC 2/1, s. 187, no. 84.3.
Ett.: 216.

325

AE 28 mm., 11.3 gr., ky. 6, tarih:

/ III
Ref.: DOC 2/1, s. 189, no. 90.3.
Ett.: 217.

M.S. 605/6
321* AE 26/27 mm., 10.33 gr., ky. 12,
tarih: II / II
Ref.: DOC 2/1, s. 188, no. 86.4.
Env.no.: 1799.
M.S. 606/7
322* AE 26/27 mm., 9.7 gr., ky. 12, tarih:
Ref.: DOC 2/1, s. 188, no. 87.1.
Env.no.: 2769.
M.S. 607/8
323* AE 26/27 mm., 8.1 gr., ky. 6, tarih: I
Ref.: DOC 2/1, s. 188, no. 88.3.
Env.no.: 3630.
Tip 2
y.: Ayn yazt
Bst cepheden, konsul kyafetli, tal.
Sa elinde mappa, sol elinde kartall asa
tutuyor
Ay.: Ayn

20 Nummi
Tip 1
y.: ONFOCA-NPAV
Solda Fhokas, ayakta tal, sa elinde hal
globus tutuyor. Sada Leontia, ayakta,
sa elinde apraz hal asa tutuyor. Balar
arasnda ha var.
Ay.: XX, yukarda ha, sada yl rakam.
Kesimde:
M.S. 603/4
326

AE 21/22 mm., 5.1 gr., ky.6, tarih: II

Ref.: DOC 2/1, s. 189, no. 92.2.
Env.no.: 642.

M.S. 606/7
327* AE 20/21 mm., 4.41 gr., ky. 6, tarih:
Ref.: DOC 2/1, s. 190, no. 95.1.
Env.no.: 14488
328* AE 20/23 mm., 4.4 gr., ky. 12, tarih:
Ref.: DOC 2/1, s. 189, no. 92.2.
Env.no.: 886.

M.S. 609/10
324* AE 25/27 mm., 8.58 gr., ky. 12,
tarih: / III
Ref.: DOC 2/1, s. 189, no. 90.1.
Env.no.: 14156.

86

M.S. 607/8
329* AE 21 mm., 5.25 gr., ky. 5, tarih: III
Ref.: DOC 2/1, s. 190, no. 93.2.
Ett.: 56.

10 Nummi
Tip 1
y.: ONFOCA-NP, Ayn tip
Ay.: X, Ayn.

Darphanesi ve Tarihi Okunamayan

y. : ONFOCAS-PRPAVI
Bst cepheden, konsul kyafetli, ta giyiyor.
Ay. : XXXX
333

M.S. 605/6

AE 26/28 mm., 10 gr., ky.6

Env.no.: 656.

330* AE 26 mm., 2.4 gr., ky. 6, tarih: IIII

Ref.: DOC 2/1, s. 191, no. 100.
Env.no.: 14259.
Tarihi Okunamayan
331

AE 16/17 mm., 2.8 gr., ky. 12, tarih: ?

Env.no.: 2544.

Aleksandretta
40 Nummi
Tip 1
y.: mNRACLIOOCONSULII
Heraclius ve babasnn cepheden bst.
Her ikiside sakall ve bykl. Konsul kyafeti
giyiyorlar ve balar arasnda ha var.
Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda ha,
solda yl rakam, aada Of. harfi. Kesimde:

M.S. 609/10
332* AE 32/36 mm., 9.53 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: X / III
Ref.: DOC 2/1, s. 214, no. 15.
Ett.: 27.

HERACLUS
(5 Ekim 610- 11 Ocak 641)
Konstantinopolis
Solidus
Tip 1
y.: dNhRACLI-SPPAVC
Bst cepheden, ksa sakall, zrhl ve
paludamentumlu, tyl ve pendilial hal
tac var, sa elinde ha tutuyor.
Ay.: VICTORIA-AV (sonda Of. harfi)
basamak zerinde potent ha. Kesimde:
CONOB
M.S. 610/13
334* AV 4.45 gr., 20/22 mm., ky. 7. Of.:
Env.no.: 136.
Tip 2
y.: ddNNhRACLIShRACONSPPAVC
Solda Heracliusun cepheden bst, sakall,
khlamys giyimli ve hal ta var. Sada
Heraclonas sakalsz benzer ancak da ha
kk bst yer alyor. Balar arasnda ha
var.
Ay.: VICTORIA-AV
basamakl kaide zerinde potent ha.
Kesimde: CONOB

87

M.S. 613/16

M.S. 611/612

335* AV 4.47 gr., 22 mm., ky. 7. Of.:

338* AE 28/29 mm., 11.13 gr., ky.6. Of.: A;

tarih: II

Ref.: DOC 2/1, s. 248, no. 8i.2

Env.no.: 322.
Semissis

Env.no.: 403.
339* AE 29 mm., 15.22 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: II

Tip 1

Ref.: DOC 2/1, s. 275, no. 70b.

y.: NhRACII-SPPAV

Env.no.: 3735.

Bst saa, zrhl ve paludamentumlu, sakalz

ve diademli.

340* AE 27 mm., 12.0 gr., ky. 1. Of.: ;

Ay.: VICORIAAV

tarih: II

Globus zerinde potent ha, yaznn

sonunda S.

Ref.: DOC 2/1, s. 276, no. 70d.1.

M.S. 613(?)/ 41
336* AV 2.14 gr., 18 mm., ky. 6. Of.: S
Ref.: DOC 2/1, s. 265, no. 52b.2.

Env.no.: 3984.
M.S. 612/13
341

AE 30 mm., 12.5 gr., ky. 6. Of.: ?;

tarih: II / I

Env.no.: 1648.

Env.no.: 3772.
Tip 1

AE 30/32 m., 12.66 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: II / I

y.: NhRACLI-SPRPAVI

Env.no.: 573.

40 Nummi

Bst cepheden, sakall, zrhl, sol omuzda

svari betimli kalkan, pendilial ta ya da
miferli. Sa elinde hal globus var.
Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda ha,
sada yl rakam, aada Of. harfi. Kesimde:
CON
M.S. 610/11
337* AE 29/31 mm., 11.24 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: I (hatal basm)
Env.no.: 509.

88

342

Tip 2
y.: ddNNhRACLI-ShRACONSPAV
Solda Heraclius ve sada Heraclonas her
ikisi de ayakta. Khlamys ve ta giyimliler.
Sa ellerinde hal globus tutuyorlar ve
balar arasnda ha var.
Ay.: M, solda A/N/NO, yukarda
kristogram, solda yl rakam, aada Of.
harfi. Kesimde: CON.

M.S. 613
343

353

AE 31/33 mm., 12.91 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: II / I
Env.no.: 599. (ikinci basm)

Ett.: 132.
354

344* AE 29/30 mm., 10.87 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: II / I
Env.no.: 14092.
345

AE 29/30 mm., 9.75 gr., ky. 6; Of.: A;

tarih: II / I

Ett.: 104.
347

AE 30 mm., 12.48 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: II / I
Env.no.: 5086.

355* AE 28/31 mm., 11.4 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: II / II
Env.no.: 828.
M.S. 614/615
356* AE 30/32 mm., 11.38 gr., ky. 12. Of.: A:
tarih:
Env.no.: 14087 (Focas zerine)
357* AE 29 mm., 11.75 gr., 12. Of.: ;

348 AE 29/30 mm., 9.87 gr., ky. 12. Of.: B;

tarih: II / I

tarih:
Env.no.: 3838. (kinci basm)

Ett.: 222.
349* AE 32/34 mm., 13.19 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: II / I

AE 29/31 mm., 11.75 gr., ky. 6. Of.:;

tarih: II / II
Ett.: 53.

Ett.: 118.
346 AE 29/31 mm., 9.44 gr., ky. 12. Of.: A;
tarih: II / I

AE 28/31 mm., 11.63 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: II / II

358

AE 27/28 mm., 11.58 gr., ky. 12. Of.: ;

tarih:
Env.no.: 3408.

Ett.: 159. (Focas KYZ zerine)

M.S. 613/14

Tarihi Okunamayan

350

359

AE 27/29 mm., 10 mm., ky. 3.Of.: ;

tarih: II / II
Env.no.: 14509.

AE 26/27 mm., 9.22 gr., Of.: A; tarih:?

Env.no.: 361.

351* AE 29/31 mm.,10.06 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: II / II

360 AE 31/32 mm., 12.21 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: ?

Env.no.: 3022. (Focas zerine)

Env.no.: 3764 (ikinci basm)

352

AE 30 mm., 11.43 gr., ky. 12. Of.: ;

tarih: II / II
Ett.: 32.

361

AE 28/29 mm., 11.41 gr., ky. 6. Of.:;

tarih: ?
Ett.: 30.

89

Tip 3

M.S. 629/30

y.: Yazt yok. Ayakta cepheden figr.

Ortada Heraclius, sada Heraclonas, solda
Martina. Her biri khlamys giyimli ve hal
globus tutuyorlar. Balar arasnda solda ve
sada ha var

365* AE 31/32 mm., 11.48 gr., ky. 7. Of.: A;

tarih: X / X

Ay.: Ayn, fakat yukarda ha var.

M.S. 615/16
362* AE 22/24 mm., 7.98 gr., ky. 7. Of.: ;
tarih:
Ref.: DOC 2/1, s. 289, n. 89c.2.
Ett.: 136. (kinci basm)

Ref.: DOC 2/1, s. 295, no. 105a.3.

Env.no.: 5081. (Heraclius Tip2
zerine)
366 AE 26 mm., 8.47 gr., ky. 7. Of.: A;
tarih: X / X
Ref.: DOC 2/1, s. 295, no. 105a.3.
Env.no.: 1354.
367* AE 29 mm., 9.90 gr., ky.6. Of.: ;
tarih: X / X
Ref.: MIB 164b.1

M.S. 619/20
363* AE 23/24 mm., 7.9 gr., ky. 12. Of.: B;
tarih: X
Env.no.: 1102.
364 AE 23/26 mm., 10 gr., ky. 12. Of.: ;
tarih: X

Ett.: 144.
M.S. 630/31
368* AE 29/31 mm., 11.3 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: X / X / I
Env.no.: 216.

Ref.: MIB 161.3.

Env.no.: 1097.
Tip 5
a-Byk Seri
y.: Solda Heraclius, bykl ve uzun
sakall. Askeri kyafetli, sa elinde uzun ha
tutuyor. Sol eli belinde. Sada Heraclonas
ayakta khlamys ve hal ta giyiyor. Sa
elinde hal globus tutuyor. Balar arasnda
ha var. Sada K var.
Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda ha, C ya
da kristogram, solda yl rakam, aada Of.
harfi. Kesimde: CON

90

Tarihi Okunamayan
369 AE 31 mm., 11.9 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: ?
Env.no.: 14394 (Focas zerine)
b-Kk Seri
M.S. 631/32
370* AE 22/23 mm. 4.45 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: X / X / II
Ref.: DOC 2/1, s. 297, no. 107a.2.
Env.no.: 3370.

371

AE 20 mm., 5.31 gr., ky. 12. Of.: B;

tarih: X / X / II
Ref.: DOC 2/1, s. 297, no. 107b.

AE 30/31 mm., 10 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: II / I

Ett.: 223.

Env.no.: 3384.

M.S. 632/33
372* AE 19/20 mm., 4.4 gr., ky. 7. Of.: B;
tarih: X / X / II / I

373

377* AE 25/27 mm., 8.9 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: II / I
Env.no.: 2778.
AE 27/30 mm., 7.95 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: II / I

Env.no.:291.

Env.no.: 1719.

AE 17/24 mm., 3.34 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: X / X / II / I
Env.no.: 1617.

Tarihi Okunamayan
AE 23/24 mm., 7.53 gr., ky.7. Of.: ;
tarih: ?
Ett.: 220.
375

376

Ref.: DOC 2/1, s. 297, no. 108b.

Ref.: DOC 2/1, s. 297, no. 108b.

374

M.S. 612/13

AE 19/22 mm., 5.83 gr., ky. 7. Of.: ;

tarih: ?

378

M.S. 613/14
379* AE 33/34 mm., 11.94 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: II / II
Env.no.: 14479. (Focas zerine)
380 AE 28/31 mm., 11 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: II / II
Env.no.: 2777. (Focas zerine)
381

AE 28/30 mm., 10.90 gr., ky. 6.

Of.: B; tarih: II / II
Ett.: 106.

Env.no.: 380.
382
Nikomedia

AE 26/27 mm., 11.7 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: II / II

40 Nummi

Env.no.: 2684. (kinci basm)

Tip 2
y.: Yaztlar okunamyor.
Solda Heraclius ve sada Heraclonas her
ikisi de ayakta. Khlamys ve ta giyimliler.
Sa ellerinde hal globus tutuyorlar ve
balar arasnda ha var.
Ay.: M, solda A/N/NO, yukarda ha,
solda yl rakam, aada Of. harfi. Kesimde:
NIKO.

383

AE 24/29 mm., 8.74 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: II/ II
Env.no.: 369.

Tarihi Okunamayan
384 AE 28/32 mm., 13.09 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: ?
Ett.: 116.

91

385

AE 30 mm., 12.53 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: ?
Ett.: 114.

Tip 1
Darphanesi Okunamayan
391

386 AE 29/31 mm., 11.89 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: ?

AE 24/28 mm., 10.56 gr., ky. 12. Of.:?,

tarih: ?
Ett.: 52.

Env.no.: 5087. (HP zerine)

387

AE 27 mm., 10.05 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: ?

Konturmarkl darphanesi bilinmeyen

Env.no.: 3852.

40 Nummi
y.: Tip 5 ile ayn

Kyzikos
40 Nummi

Ay.: M, yukarda ha, solda A, sada X.

Kesimde: CON. ki konturmark var. Soldaki
daha net

Tip 1
y.: NhRACLI PRPAVC,
Cepheden bst, sakall, zrhl ve pendilial ty
sorgulu miferli. Sa elinde hal globus.
Sol omuzunda atl svari betimli kalkan var.
Ay.: M, yukarda ha, solda A/N/N/O.
Kesimde: KYZ

M.S. 630/641
392* AE 30/34 mm., 11.1 gr., ky. 12. Of.: A
Env.no.: 1945.
II. CONSTANS
(Eyll 641- Temmuz 668)

M.S. 611/12

Konstantinopolis

388* AE 29/30 mm., 11.29 gr., ky. 12.

Solidus

Of.: A; tarih: II
Ref.: DOC 2/1, s. 321, no. 168a.2
Env.no.: 14204.

Tip 1
y.: CONSAN-INSPPAV

389 AE 25/30 mm., 10.72 gr., ky. 6. Of.: B;

tarih: II
Ett.: 109.

Cepheden bst, zerinde drt noktal

bezeme olan tablionlu khlamys giyimli.
Banda hal ta ve sa elinde hal globus
tutuyor.

390 AE 30/32 mm., 13.32 gr., ky. 12. Of.:?

tarih: II

Ay.: VICTORIA-AV

Env.no.: 3613.

92

basamak zerinde potent ha bulunuyor.

Kesimde: CONOB.

M.S. 641/46

M.S. 654/659

393* AV 4.3 gr., 2 0mm., ky.6. Sonda E

396* AR 6.60 gr., 22 mm., ky. 6.

Ref.: DOC 2/2,s. 420, no. 1e.

Ref.: DOC, 2/2, s.441,no.55.3.

Env.no.: 980.

Env.no.: 4087.

394* AV 4.4 gr., 20 mm., ky. 7. Sonda B

Ref.: DOC 2/2,s 422, no. 5a.2 (sakaln
etraf nokta bordr ile evrili)

40 Nummi

Env.no.: 1219.

y.: NTTO-NIKA

Tip 1

y.: CONSAN-INSPPAV

Constans ayakta cepheden, sakall, khlamys

ve hal ta giyiyor. Sa elinde uzun ha var.
Sol elinde hal globus tutuyor.

Cepheden bst, uzun sakall ve bykl.

Khlamys giyimli ve hal ta var. Sa elinde
hal globus tutuyor.

Ay.: m ,solda A/N/A, yukarda yldz ya da

ha, sada N/E/O/, aada Of. harfi ve yl
rakam

Tip 3

Ay.: VIKTORIA AV
basamak zerinde potent ha var.
Kesimde: CONOB.
M.S. 651/654
395* AV 4.4 gr., 20 mm., ky. 7. Sonda S
Ref.: DOC, 2/2, s.425, no.19f
Env.no.: 1065.

M.S. 641/2
397* AE 21./24 mm., 4.25 gr., ky. 7. Of.: ;
tarih: I
Ref.: DOC 2/2, s. 443, no. 59c.2. MIB
162a
Env.no.: 14496.
398 AE 25/27mm., 4.38 gr. ky. 6. Of.: ?,
tarih: ?
Env.no.: 6979.

Hexagram

399 AE 21 mm., 5.19 gr. ky. 7. Of.: ?,

Tip 4

tarih: I

y.: N

Env.no.: 14484.

Solda II.Constansn bst, cepheden, uzun

sakall; sada IV.Konstantinos, cepheden,
sakalsz, daha ufak boyda. Her ikisi de tal
ve khlamys giyimli. Balar arasnda ha.
Ay.:
basamakl kaide zerinde globus ve
zerinde potent ha, sa bolukta B

M.S. 642/43
400 AE 21/24 mm., 6.9 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: II
Ref.: DOC 2/2, s. 444, no. 60a.4.
Ett.: 36.

93

tarih: II

AE 18/21 mm., 4.13 gr. ky. 6. Of.: ?,

tarih: ?

Ref.: DOC 2/2, s. 444, no. 60a.4.

Env.no.: 35.

401* AE 18 mm., 4.8 r., ky. 6. Of.: A;

Env.no.: 263.

410

411

tarih: ?

402 AE 24/26 mm., 4.72 gr., ky. 6. Of.: A;

tarih: II
Ref.: DOC 2/2, s. 444, no. 60a.4.

Env.no.: 289.
412

Env.no.: 175.
403* AE 21/23 mm., 5.6 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: II

413

Env.no.: 2909.

AE 16/19 mm., 3.61 gr. ky. 6. Of.: ?,

tarih: ?
Env.no.: 1337.

MIB 162c.
404 AE 21 mm., 4 gr., ky. 6. Of.: ?, tarih: II

AE 20/21mm., 3.9 gr. ky. 6. Of.: ?,

tarih: ?
Ett.: 13.

Ref.: DOC 2/2, s. 444, no. 60e,

Env.no.: 1095.

AE 16/23mm., 4.1 gr. ky. 6. Of.: ?,

Tip 2
y.: Ayn

Tarihi Okunamayan

Ay.: m, solda //, yukarda A/N/A,

sada N/E/O/, aada Of. harfi ve yl
rakam.

405 AE 21/23 mm., 5.82 gr. ky. 6. Of.: ?,

tarih: ?

M.S. 642/43

Ett.: 42.
406 AE 19/22 mm., 4.86 gr. ky. 6. Of.: ?,
tarih: ?

414* AE 20/21 mm., 4.8 gr., ky. 7. Of.: ;

tarih:
Ref.: DOC 2/2, s. 445, no. 61c.1, MIB 163a.

Env.no.: 3025.
407 AE 19/20 mm., 4.6 gr. ky. 6. Of.: ?,
tarih: ?

Env.no.: 2609.
415

Env.no.: 994.
408 AE 18/25 mm., 4.53 gr. ky. 6. Of.: ?,
tarih: ?

Env.no.: 14487.
416

Ett.: 31.
409 AE 19/24 mm., 4.16 gr. ky. 6. Of.: ?,
tarih: ?
Env.no.: 189.

94

AE 26/27 mm., 5.02 gr., ky.6. Of.: ?,

tarih: ?
AE 14.20 mm., 3.84 gr., ky. 12, Of.: ?,
tarih: ?
Ett.: 34.

417

AE 17.20 m., 3.39 gr., ky. 12, Of.: ?,

tarih: ?
Ett.: 33.

Tip 3
y.: Yazt okunmuyor. Constans ayakta
cepheden, byksz. Khlamys ve hal ta
giyimli. Sa elinde kristograml asa, sol
elinde hal globus tutuyor.
Ay.: m, solda +/III/+, yukarda A/N/A,
sada N/E/O/
M.S. 643/44
418* AE 20/21 mm., 5.52 gr., ky. 7.
Ett.: 224.

Ay.: M, solda A/N/N, yukarda yldz ya da

ha, sada N/E/O/, aada tarih ve Of.
harfi.
M.S. 651/56
421* AE 21/22 mm., 4.26 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: ?
Env.no.: 1897.
422 AE 17/18 mm., 4.14 gr., ky. 6. Of.: ;
tarih: ?
Env.no.: 14091.

Tip 4
y.: Ayn, fakat Konstant sa elinde uzun
ha tutuyor.
Ay.: m, solda A/N/A, sada N/E/O/
yukarda K, sada yl rakam, aada Of.
harfi.
M.S. 644/48
*

AE 20/22 mm., 5.3 gr., ky. 12. Of.: ?,

tarih: ?
Env.no.: 215.

Farkl
y.: Yazt okunmuyor. Constans ayakta
cepheden, khlamys ve hal ta giyiyor.
Sa elinde uzun ha, sol elinde hal globus
tutuyor.
Ay.: m, solda A/N/N, yukarda N/E/O/,
aada Of. harfi.
423

AE 20/21 mm., 4.01 gr., ky. 6 (Lev.36)

Env.no.: 14260.

420 AE 20 mm., 4.2 gr., ky. 9. Of.: ?,

tarih:?
Env.no.: 226.
Tip 5
y.: -
Constans ayakta cepheden, khlamys ve
hal ta giyiyor. Sa elinde uzun ha, sol
elinde hal globus tutuyor.

IV. KONSTANTNUS
(15 Temmuz 668-10 Temmuz 685)
Konstantinopolis
419
Tremissis
y.: NCONSAN-INSPPA
imparatorun saa dnk bst. Diademli ve
paludemantumlu.

95

Ay.: VICTORIAAVS
Kaide zerinde potent ha. Kesimde:
CONOB

Ay.: K, yukarda ha, solda A/N/N/O,

aada Of. harfi.
M.S. 686/695

M.S. 668/685
424* AR 1.38 gr., 16/17 mm., ky. 6.

427* AE 20/28 mm., 6.60 gr., ky. 12. Of.: A;

tarih: ?
Ett.: 47.

Ref.: DOC 2/2, s. 532, no. 17.2.

Env.no.: 2446.
425* AR 1.35 gr., 16/17 mm., ky. 6.

II. ANASTASUS

Ref.: DOC 2/2, s. 532, no. 17.2.

(3 Haziran 713-715)

Env.no.: 2460.

Konstantinopolis
Solidus

40 Nummi

Tip 2

y.: CSV PPA, imparatorun

cepheden bst, sakalsz, zrh giyimli.
Miferli, sa elinde hal globus tutuyor.

y.: NAPTMISA-ASTASISML

Ay.: M, zerinde ha var. Solda Heraclius,

sada Tiberius yer alyor. Her ikisi de khlamys
giyimli ve hal ta takyorlar ve hal globus
tutuyorlar. Kesimde: CON

mparatorun cepheden bst. Khlamys ve

hal tac giyimli. Sa elinde hal globus ve
sol elinde akakia tutuyor.
Ay.: VICTORIA AV
basamak zerinde potent ha. Kesimde:
CONOB

M.S. 668/673
426* AE 34 mm., 18.66 gr.,Of.:
Ref.: DOC,2/2, s.537, no.28d.1
Env.no.: 1329.

M.S. 713/715
428* AV 4.48 gr., 20 mm., ky. 6. Of.: I
Ref.: DOC, 2/2, s.676, no.2i
Env.no.: 14094.

II. IUSTNANUS
(685-695/705-711)

III. LEON

(1.Dnemi)

(25 Mart 717-18 Haziran 741)

Konstantinopolis

Konstantinopolis

20 Nummi

Miliaresion

y.: Yazt yok, cepheden bst. Khlamys

giyimli. Sol bolukta ha var.

y.: Ln/SCOnS/AnIn/CbA/
SILIS, sikkenin etraf ift sra bordrl.

96

Ay.: hSSXRIS- SnICA

basamak zerinde potent ha, ift sra
bordrl.
M.S. 720/741
429* AR 2.06 gr., 21 mm., ky. 6.
Ref.: DOC, 3/1, s.252, no.22a.2.
Env.no.: 320.
40 Nummi
Tip 4
y.: LEOh-CON
Cepheden iki bst. Solda Leon sakall ve
sada daha kk Konstantinos. kisi de
khlamys giyimli ve hal talar var. Sa
ellerinde akakia var.
Ay.: M, yukarda ha, solda X/X/X, sada
N/N/N, aada Of. harfi.
M.S. 732/735
430* AE 22 mm., 5.57 gr., ky. 6. Of.: A
Ref.: DOC 3/1, s. 261, no. 38a.3.
Env. 3131.
V. KONSTANTNOS
(18 Haziran 741- 14 Eyll 775)
Konstantinopolis
Solidus
Tip 2 (a)
y.: COnSAnInOSSLOnOnOS
Solda Konstantinosun bst, sakall; sada
IV.Leonun bst. Her ikisi de khlamys
giyimli, hal talar var. Balar arasnda ha
yer alyor.

Ay.: L ONPAML
III.Leonun cepheden bst. Loros giyimli
ve hal tac var. Sa eli darya doru kaide
zerinde potent ha tutuyor.
M.S. 751/757
431* AV 4.4 gr., 20 mm., ky. 6
Ref.: DOC, 3/1, s.300, no.2a.2
Env.no.: 1042.
VI. KONSTANTNOS
(8 Eyll 780-19 Austos 797)
Konstantinopolis
Miliaression
y.: S/nn/SSRInI/b/
LIS
Ay.: IhRIS-Sn
basamak zerinde potent ha.
M.S. 780/797
432* AR 2.1 gr., 22/24 mm., ky. 12.
Ref.: DOC 3/1, s. 343, no. 4a.1.
Env.no.: 2603.
V.LEON
(11 Temmuz 813-25 Aralk 820)
Konstantinopolis
Miliaresion
y.: +Ln/nn/n/
bLISRO/mAIOn, yazt tek bordr iinde
Ay.: IhRISSn
basamak kaide zerinde potent ha, tek
bordr iinde.

97

M.S. 813/720

M.S. 830-1/840

433* AR 1.7 gr., 22 mm., ky. 12

435* AV 4.41 gr., 20 mm., ky. 6

Ref.: DOC, 3/1, s.377, no.4.3

Ref.: DOC 3/1, s. 426, no. 3d.1.

Env.no.: 889.

Env.no.: 1554.

40 Nummi

40 Nummi

y.: L-nbL

Tip 1

Cepheden bst, mparator sakall ve

khlamys giyimli. Hal ta giyiyor. Sa elinde
potent ha ve sol elinde akakia tutuyor.

y.: * . -FLbSL

Ay.: M, yukarda ha, solda X/X/X, sada

N/N/N, kesimde Of. harfi.

Bst cepheden, sakall ve klamys giyimli.

Hal tac var. Sa elinde patrik ha, sol
elinde akakia tutuyor.
Ay.: M, yukarda ha, solda X/X/X, sada
NNN, kesimde

M.S. 813
434* AE 21 mm., 5.62 gr., ky. 6
Ref.: DOC, 3/1, s.378, no.6.2.
Env.no.: 1355.

M.S. 829/830-1
436* AE 28 m., 7.64 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/1, s.433, no.13.5.
Env.no.: 14498.

THEOPHLOS
(Ekim 829-Ocak 842)

I.BASLEOS

Konstantinopolis

(24 Eyll 867-29 Austos 886)

Solidus

Konstantinopolis

Tip III

Miliaresion

y.: *F-LSbSL (sonda )

y. : +bS/LIOSC/nn/nPISV/
ILIS/ROmO

imparatorun cepheden sakall bst. Loros

ve hal ta giyimli. Sa elinde patrik ha ve
sol elinde akakia tutuyor.

Ay. : IhRI-SSn, basamakl

kaide zerindeki potent ha, altta globus.

Ay.: +mIXAHL-SCOnSnIn
Solda II.Mikhaelin ve sada daha kk
Konstantinosun cepheden bst. Her
ikisi de sakalsz ve khlamys giyimliler. Hal
talar var. Balar arasndaki bolukta ha
yer alr.

98

M.S. 868/879
437* AR 2.85 gr., 22 mm., ky.12
Ref.: DOC, 3/2, s.491, no.7.4
Env.no.: 1344.

Follis
Tip 5
y.: + bSLIO-S-bLOS*
Basileios cepheden arkalkl tahta oturuyor.
Sakall, noktal loros giyimli ve hal ta
giyiyor. Sa elinde labarum tutuyor. Sol eli
dizi zerinde.
Ay.: + bSL / IOSnO / ILVS /
RomOn
M.S. 870/879
438* AE 27 mm., 7.14 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 501, no. 12.7.
Env.no.: 1692.

440 AE 25 mm., 7.63 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 517, no. 6.6.
Env.no.: 1352.
Tip 3
y. : + LnbS-LVSROm
Bst cepheden, banda hal ta var.
Khlamys giyimli, sol elinde akakia tutuyor.
Ay.: Drt satr: + Ln / nOb / SLVSR
/ OmOn
M.S. 886/912
441

AE 26/27 mm., 8.4 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 519, no. 8.9.

VI. LEON
(29 Austos 886- 11 mays 912)
Konstantinopolis
Follis
Tip 2
y.: +Ln-ALOAnROS
Solda IV. Leon ksa sakall. Sada sakallsz
ksa figr Aleksandros. kiside cepheden
tahta oturuyor. Loros ve hal ta giyimliler.
Aralarnda labarum var. Aleksandros sol
elinde akakia tutuyor.
Ay.: + Ln / ALOAn / ROSL /
ROmOn

Env.no.: 1096.
442 AE 26 mm., 7.55 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 519, no. 8.14.
Ett.: 221.
443* AE 26/27 mm., 7.09 gr., ky. 5
Ref.: DOC 3/2, s. 520, no. 8.27.
Env.no.: 430.
444 AE 26 mm., 6.69 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 520, no. 8.35.
Env.no.: 2440.
445 AE 26 mm., 6.73 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 520, no. 8.34.

M.S. 886-912
439* AE 27 mm., 8.40 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 517, no. 6.3.
Env.no.: 1720.

Env.no.: 14089.
446 AE 23 mm., 6.7 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 520, no. 8.34.
Env.no.: 2481.

99

447* AE 26/27 mm., 6.6 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 520, no. 8.35.
Env.no.: 860.
448 AE 25/27 mm., 4.96 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 521, no. 8.60.
Ett.: 182.

Romanosun cepheden bst. Sakall ve

tablionlu khlamys giyimli. Hal tac var. Sa
elinde labarum tutuyor. Labarumun tepesi
yonca biimli ssl. Sol elinde hal globus
var.
Ay.: Drt satr; +RmA / nnbA /
SILEVSR/mAIn
M.S. 931/944

VII. KONSTANTNOS
(6 Haziran 913- 9 Kasm 959)
Konstantinopolis
Follis
Tip 1
(VII Konstantinos ve Zoe)
y.: + nnCZOHb
Solda VII Konstantinos, sada Zoe ayakta
cepheden, Konstantinos sakall loros
giyimli, Zoe khlamys ve pendilial ta giyiyor.
Aralarnda patrik ha tutuyorlar.
Ay.: Be satr: + n / nnO /
CZOHbA / LISRO / mOn
M.S. 914/919
449* AE 26 mm., 7.54 gr., ky. 7
Ref.: DOC 3/2, s. 559, no. 22.1.
Env.no.: 14155.
450 AE 22/24 mm., 4.47 gr., ky. 7
Ref.: DOC 3/2, s. 560, no.22.20.
Env.no.: 393.

451* AE 26 mm., 7.80 gr., ky. 5

Ref.: DOC 3/2, s. 562, no. 25a.2
Env.no.: 390.
452

AE 24/25 mm., 6.6 gr., ky. 5

Ref.: DOC 3/2, s. 562, no. 25a.2
Env.no.: 2414.

453

AE 24 mm., 5.70 gr., ky. 6

(yazt okunaksz)
Ref.: DOC 3/2, s. 563, no. 25a.13.
Env.no.: 360.

454 AE 25 mm., 4.4 gr., ky. 6.

Ref.: DOC 3/2, s. 563, no. 25a.16.
Env.no.: 677.
Tip 4 (b)
(I. Romanos yalnz)
y.

: Ayn, fakat yazt kesik bAS ILVS

Ay.

: Ayn

M.S. 931/944
Tip 4 (a)
(I. Romanos yalnz)
y.: RmAnbASILVSRm

100

455* AE 27/28 mm., 7.5 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 563, no. 25b.8
Env.no.: 293.

456 AE 24/25 mm., 7.80 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 563, no. 25b.9
Env.no.: 1756.
457

AE 25/27 mm., 6.8 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 564, no. 25b.14
Env.no.: 2625.

458 AE 26/27 mm., 5.94 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 564, no. 25b.14
Env.no.: 3107.
459 AE 25 mm., 5.4 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 564, no. 25b.19
Env.no.: 288
460 AE 25/26 mm., 4.78 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 564, no. 25b.19
Ett. 16.

463 AE 27 mm., 7.79 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 566, no. 26.8
Env.no.: 1328.
464 AE 23/24 mm., 7.5 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 566, no. 26.8
Env.no.: 285.
465 AE 23/24 mm., 7 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 566, no. 26.8
Env.no.: 1101.
466 AE 23/24 mm., 6.84 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 566, no. 26.12
Ett.: 83.
467 AE 24/25 mm., 6.58 gr., ky. 5

Tip 5

Ref.: DOC 3/2, s. 566, no. 26.14

(VII. Konstantinos yalnz)

y.: +CONSTbA-SILROm
VII. Konstantinos bst cepheden, sakall,
loros ve hal ta giyimli, sa elinde akakia,
sol elinde hal globus tutuyor.
Ay.: Drt satr: +COnST / nObA /
SILVSR / OMOn

Ett.: 204.
468 AE 24/27 mm., 5.68 gr., ky.
Ref.: DOC 3/2, s. 567, no. 26.21
Env.no.: 1541.
469 AE 23 mm., 4.77 gr., ky. 5

M.S. 945/950

Ref.: DOC 3/2, s. 567, no. 26.26

461* AE 28 mm., 9.6 gr., ky. 7

Env.no.: 14495.

Ref.: DOC 3/2, s. 566, no. 26.1.

Env.no.: 14090.
462 AE 24/25 mm., 9.2 gr., ky. 7

470 AE 22/24 mm., 3.2 gr., ky.6

(ikinci basm)

Ref.: DOC 3/2, s. 566, no. 26.1

Ref.: DOC 3/2, s. 567, no. 26.28

Env.no.: 1731.

Env.no.: 2478.

101

II. NIKEPHOROS

M.S. 963/969

(15 Austos 963- Aralk 969)

474* AE 25/26 mm., 8.76 gr., ky. 7

Konstantinopolis

Ref.: DOC 3/2, s. 588, no. 8.1

Follis

Ett.: 205.

Tip 1
y.: nICIFRb ASILEVR
Bst cepheden, resmi elbise giyimli. Hal,
pendilial ta giyiyor. Sa elinde hal asa,
sol elinde yoncal globus tutuyor.

I. IOANNES TZMSKES
(11 Aralk 969- 11 Ocak 976)
Konstantinopolis
Miliaresion

Ay.: + nICHF / nbA / SILVSR /

mn

y.: +nn / nXV / RTVSb

/ LVS / Rm, yaznn altnda ve
zerinde bezeme var. Yaz l bordr
iinde ve bordr zerinde sekiz nokta var.

M.S. 963/969

Ay.: ISSXRI-SSnICA*, iki basamak

zerinde yer alan han merkezinde
bir madalyon yer alyor. Madalyonda I.
Ioannesin bst var. Sakall ve loros giyimli
imparator hal ta giyiyor. Bstn solunda
I / ve sanda / N harfleri okunuyor.

471* AE 23/24 mm., 7. 43 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 586, no. 7.2
Env.no.: 3254.
472

AE 29 mm., 7.39 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 586, no. 7.2
Env.no.: 607.

473

M.S. 969/976
475* AR 2.65 gr., 22 mm., ky. 6
Ref.: DOC, 3/2, s.597, no.7a.9
Env.no.: 162.

AE 27/29 mm., 6.3 gr., ky. 5

(ikinci basm)
Ref.: DOC 3/2, s. 587, no. 7.10.
Env.no.: 648.

II. BASLEOS
(11 Ocak 976-22 Nisan 1025)
Konstantinopolis
Histamenon

Tip 2

Tip VI

y.: Ayn, fakat Nikephoros loros giyimli,

sa elinde labarum, sol elinde hal globus
tutuyor.

y.: IhSXISRXRNNTIhm

Ay.: Ayn.

102

Pantokrator tipinde sann bst. Sakall ve

ha nimbuslu. st ha kolunun iki yannda
ay motifi var. sa tunik ve himation giyimli.

Sa eli takdis pozisyonunda, sol elinde kitap

var.
Ay.: +bASLCCnSnTbR,
Cepheden iki bst. Solda imparator
Basileios, sada Konstantinos bulunuyor.
Basileus sakall, loros ve hal ta giyimli.
Konstantinos sakallsz, khlamys ve hal
ta giyimli. Aralarnda sa elleri ile ha
tutuyorlar.
M.S. 1005/1025
476* AV 4.42 gr., 25 mm., ky. 6
Ref.: DOC, 3/2, s.621, no.6a.3.
Env.no.: 129.

480 AE 29/31 mm., 14.4 gr., ky. 6

Env.no.: 296.
481

AE 27/28 mm., 12.36 gr., ky.6

Ett. 84.

482 AE 30/31 mm., 10.44 gr., ky.6

Env.no.: 3470.
483 AE 27 mm., 9.25 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 648, no. A1.1.
Env.no.: 14497.
484 AE 26 mm., 8.42 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 648, no. A1.1.
Ett.: 92.

ANONM FOLLSLER
(970-1092)
A1 GRUBU
y.: + mmA-NOVH
sann cepheden bst, nimbusundaki
han kollarnda iki nokta bezeme var.
Tunik ve himation giyimli. Sa elini
takdis pozisyonunda kaldrm, pelerinin
kenarndan tutuyor. Sol elinde kitap
var. Omuzunun solunda IC, sanda XC
okunuyor.
Ay.: Drt satr: Ih / RISS / bASIL
/ bASIL
M.S. 970/976(?)
477

AE 32/33 mm., 17.68 gr., ky.6

Ett. 80.

478* AE 33 mm., 14.72 gr., ky.6

Env.no.: 3403.
479 AE 30/31 mm., 14.5 gr., ky.6
Env.no.: 3866.

485 AE 25 mm., 8.9 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 648, no. A1.1.
Env.no.: 4027.
486 AE 24/26 mm., 8.10 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 648, no. A1.1.
Ett.: 201.
487 AE 26/28 mm., 7.86 gr., ky. 6
Env.no.: 14482. (ikinci basm)
488 AE 26/28 mm., 7.8 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 648, no. A1.1.
Env.no.: 2667.
489 AE 25/26 mm., 7.69 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 648, no. A1.1.
Ett.: 188.
490* AE 23/24 mm., 6.1 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 648, no. A1.1.

103

Env.no.: 2516.
491

495 AE 31/32 mm., 16.35 gr., ky. 6

AE 27/28 mm., 5.38 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 651, no. A2.3.1.

Ref.: DOC 3/2, s. 648, no. A1.1.

Ett.: 78.

Ett.: 127 (ikinci basm)

496* AE 31 mm., 16 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 651, no. A2.3.1.

A2 GRUBU
(M.S. 976 (?)/ 1030-35)

Env.no.: 2738
497 AE 32/33 mm., 15.6 gr., ky. 6

y.: + mmA-NOVH

ReDOC 3/2, s. 651, no. A2.3.1.

sann bst, cepheden, sakall ve ha

nimbuslu. Nimbusundaki han her bir
kolunda varyasyonlara gre deiik
bezemeler yer almaktadr. Tunik ve himation
giyimli sa, sa elini takdis pozisyonunda
yukar kaldrm pelerininin kenarndan, sol
eli ile ncil tutuyor. ncilin kapanda yine
varyasyonlara gre deiiklik gsteren
bezemeler yer alr.

Env.no.: 3972.

Ay.: Drt satr: Ih / RISS / bASIL

/ bASIL

498 AE 32 mm, 14 36 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 651, no. A2.3.5.
Ett.: 200.
499 AE 27 mm., 14.29 gr., ky.6.
Ref.: DOC 3/2, s. 651, no. A2.3.5.
Env.no.:4090
500 AE 30/31 mm., 13.27 gr., ky.6

Yaznn altnda ve zerinde eitli sslemeler

yer alr. (Bkz., Levha 1)
Varyasyon 2

Ref.: DOC 3/2, s. 651, no. A2.3.7.

Ett.: 18.
501

Ref.: DOC 3/2, s. 651, no. A2.3.11.

492* AE 30 mm., 13.83 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 651, no. A2.2.3.
Env.no.: 3016.
Varyasyon 3
493 AE 32 mm. 18.95 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 651, no. A2.3.1.
Ett.: 199.
494* AE 32 mm., 16.37 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 651, no. A2.3.1.
Env.no.: 3379.

104

AE 28 mm., 12.7 gr., ky.6

Env.no.: 4029

502

AE 32/33 mm., 12.32 gr., ky. 6

Ref.:DOC 3/2, s. 651, no. A2.3.11.
Ett.: 193.

503

AE 32 mm., 11.89 gr., ky. 6

Ref.:DOC 3/2, s. 651, no. A2.3.11.
Env.no.: 630.

504 AE 26/27 mm., 8.79 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 651, no. A2.3.13
Env.no.: 14614.

Varyasyon 4
505

AE 30/31 mm., 13.13 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 652, no. A2.4.
Env.no.: 3290.

Varyasyon 5
506* AE 33 mm., 17 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, 652, no. A2.5.1.
Env.no.: 2683.
507 AE 35/36 mm., 16.63 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, 652, no. A2.5.3.
Ett.: 194.
508 AE 32/33 mm., 16.21 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, 652, no. A2.5.1.
Ett.: 123.
509 AE 31/32 mm., 14.24 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, 652, no. A2.5.1.
Env.no.: 3160.
510* AE 30/31 mm., 13.24 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, 652, no. A2.5.1.
Env.no.: 527.
511 AE 29/30 mm., 8.46 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, 652, no. A2.5.1.
Ett.: 81.
512 AE 25/26 mm., 6.27 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, 652, no. A2.5.1.
Ett.: 88.
Varyasyon 7
513 AE 29 mm., 7.7 gr., ky. 6.
Ref.: DOC 3/2, s. 653, no. A2.7.4.
Env.no.: 807.

Varyasyon 8
514 AE 30/32 mm., 17.3 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 653, no. 653.
Ett.: 196.
515 AE 33/34 mm., 16.68 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 653, no. 653.
Env.no.: 3404.
516* AE 31/33 mm., 15.78 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 653, no. 653.
Ett.: 77.
517 AE 32 mm., 12.86 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 653, no. 653.
Env.no.: 1759.
518 AE 30/31 mm., 12.34 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 653, no. 653.
Ett.: 191.
Varyasyon 14b
519* AE 27/29 mm., 9.4 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 656, no. A2.14b.
Env.no.: 3949.
520 AE 25/27 mm., 7.7 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 656, no. A2.14b.
Env.no.: 3856.
521* AE 26/29 mm., 7.6 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 656, no. A2.14b.
Ett.: 1.
Varyasyon 20
522 AE 32/34 mm., 13.7 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 658, no. A2.20.
Env.no.: 661.

105

Varyasyon 21
523

531

AE 30/31 mm., 10.65 gr., ky. 6

AE 34/35 mm., 11.39 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 659, no. A2.24.7

Ref.: DOC 3/2, s., 658, no.A2.21

Env.no.: 3731.

Ett.: 190.

532

AE 26/29 mm., 10.03 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 659, no. A2.24.7
Env.no.: 1614.

Varyasyon 23
524* AE 34/35 mm., 16.55 gr., ky. 6

533

AE 26 mm., 8.21 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 659, no. A2.24.7

Ref.: DOC 3/2, s. 658, A2.23.1

Env.no.: 6065.
Env.no.: 3082.
525

AE 32/33 mm., 11.2 gr., ky. 6

Varyasyon 26

Env.no.: 4030.

534* AE 35 mm., 19.84 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 662, no. A2.26.5
Env.no.: 1615.

Varyasyon 24

535* AE 32/33 mm., 17.54 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 662, no. A2.26.5

526* AE 28/29 mm., 12.6 gr., ky.6

Env.no.: 3671.

Ref.: DOC 3/2, s. 659, no. A2.24.7

Env.no.: 2994.
527

AE 32 mm., 16.88 gr., ky. 6

AE 29/32 mm., 12.4 gr., ky.6.

Ref.: DOC 3/2, s. 662, no. A2.26.5

Ref.: DOC 3/2, s. 659, no. A2.24.7

Ett.: 192.

Env.no.: 224.
528

536

537

AE 32/34 mm., 12.49 gr., ky. 6

AE 28/29 mm., 12 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 662, no. A2.26.5

Ref.: DOC 3/2, s. 659, no. A2.24.7

Env.no.: 6756.

Env.no.: 1207.
529* AE 28/29 mm., 10.88 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 659, no. A2.24.7

Varyasyon 27
538* AE 29/30 mm., 15.13 gr., ky. 6
Ref.:DOC 3/2, s. 662, no. A2.27.1

Env.no.: 441.
530

AE 27/28 mm. 10.7 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 659, no. A2.24.7
Env.no.: 6759.

106

Env.no.: 1439.
539

AE 29/30 mm., 11.30 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 662, no. A2.27.1
Env.no.: 14615.

Varyasyon 32

Varyasyon 39

540* AE 29/30 mm., 11.7 gr., ky. 6

550* AE 26/27 m., 10.05 gr., ky. 6

541

542

Ref.: DOC 3/2, s. 663, no.A2.32.1

Ref.: DOC 3/2, s. 666, no. A2.39.4.

Env.no.: 2638.

Env.no.: 3829.

AE 29 mm., 10.85 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 663, no.A2.32.1

Varyasyon 40a

Env.no.: 3860.

551* AE 34/35 mm., 17 gr., ky.6

AE 29 mm., 10.71 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.

Ref.: DOC 3/2, s. 663, no.A2.32.1

Env.no.: 2014.

Ett.: 86.

552

543* AE 30 mm., 10.47 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.

Ref.: DOC 3/2, s. 663, no.A2.32.1

Env.no.: 4121.

Ett.: 76.
553

544 AE 28/31 mm., 10.40 gr., ky.6

545

AE 29/30 mm., 10.10 gr., ky. 6

Ett.: 129.
554

Ref.: DOC 3/2, s. 663, no.A2.32.1

Env.no.: 3359.
555

AE 27/29 mm., 8.31 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 663, no.A2.32.1

Env.no.: 392.
556* AE 27/28 mm., 8.50 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.

Env.no.: 6973.
548 AE 26/28 mm., 8 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 663, no.A2.32.1

AE 22/24 mm., 9.92 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.

Env.no.: 945.
547

AE 31/32 mm., 10.40 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.

Env.no.: 4098.
546 AE 29 mm., 8.4 gr., ky.6

AE 27 mm., 10.90 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.

Ref.: DOC 3/2, s. 663, no.A2.32.1

Env.no.: 14481.

AE 30/31 mm., 11.96 gr., ky.6

Env.no.: 1944.
557

AE 26 mm., 8.19 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.

Env.no.: 5123.

Env.no.: 616.
Varyasyon (yeni)
549* AE 31/32 mm., 15.09 gr., ky. 6
Env.no.: 6755.

558

AE 28/30 mm., 8.13 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.
Env.no.: 806.

107

559

AE 27 mm., 8.1 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.
Env.no.: 2415.
560 AE 26/28 mm., 7.73 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.
Env.no.: 4697.
561 AE 23 mm., 7.10 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.
Env.no.: 4200.
562* AE 26/27 mm., 6.19 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 667, no. A2.40a.4.
Env.no.: 3608.
Varyasyon 41
563* AE 29/31 mm., 14.2 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 3842.
564 AE 27/31 mm., 12.75 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 3789.
565 AE 29/33 mm., 12.4 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 3649.
566* AE 30/33 mm., 11.59 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 1675.
567 AE 30/32 mm., 11.54 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Ett.: 189.
568 AE 27/28 mm., 11.4 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 295.

108

569 AE 27/28 mm., 10.7 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 2411.
570 AE 24/30 mm., 10.68 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 1676.
571 AE 27/29 gr., 10.53 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Ett.: 187.
572 AE 29/31 mm., 10.4 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 3836.
573 AE 27/31 mm., 10.27 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 1464.
574 AE 27/29 mm., 10.2 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 3859.
575 AE 27/29 mm., 9.9 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 2626.
576 AE 29 mm., 9.7 gr., ky.6
Env.no.: 1774.
577 AE 27 mm., 9.25 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 3830.
578 AE 28 mm., 9.08 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 14203.
579 AE 27/29 mm., 8.98 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
Env.no.: 1645.

580 AE 28/29 mm., 8.83 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.
581

Varyasyon 45
588 AE 29/31 mm., 11.8 gr., ky.6

Env.no.: 1665.

Ref.: DOC 3/2, s. 671, no. A2.45.2.

AE 29 mm., 8.75 gr., ky.6

Env.no.: 740.

Ref.: DOC 3/2, s. 668, no. A2.41.1.

589* AE 27/28 mm., 10.75 gr., ky.6

Ett.: 15.
Varyasyon (yeni)
582* AE 30/31 mm., 9.80 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 671, no. A2.45.2.

Env.no.: 3411.
590 AE 25/27 mm., 10.7 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 671, no. A2.45.2.

Env.no.: 12055.

Env.no.: 1180.
Varyasyon 42a
583

591* AE 28/31 mm., 10.3 gr., ky.6

AE 26 mm., 10.7 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 671, no. A2.45.2.

Ref.: DOC 3/2, s. 670, no. A2.42a.

Env.no.: 2658.

Env.no.: 3986.

592

584 AE 22 mm., 9.34 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 671, no. A2.45.2.

Ref.: DOC 3/2, s. 670, no. A2.42a.

Env.no.: 50.

AE 28/29 mm., 10.08 gr., ky. 6

Env.no.: 14503.

593

AE 28/29 mm., 10 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 671, no. A2.45.2.

Varyasyon (yeni)
585* AE 26/29 mm., 8.19 gr., ky.6
Ett.: 12.
Varyasyon 43
586* AE 29/30 mm., 9.36 gr., ky.6

Env.no.: 732.
594 AE 29 mm., 9.13 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 671, no. A2.45.2.
Env.no.: 514.
595

AE 29/31 mm., 9.1 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 670, no. A2.43.1.

Ref.: DOC 3/2, s. 671, no. A2.45.2.

Ett.: 2.

Env.no.: 4032.

587* AE 27/28 mm., 7.2 gr., ky.6

596* AE 26 mm., 7.46 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 670, no. A2.43.1.

Ref.: DOC 3/2, s. 671, no. A2.45.2.

Env.no.: 649.

Env.no.: 1326.

109

Varyasyon 47
597

607 AE 27/29 mm., 10.04 gr., ky.6

Env.no.: 1862.

AE 27/28 mm., 12.58 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

608* AE 24/27 mm., 9.63 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

Env.no.: 3289.

Env.no.: 1826.

598* AE 28/29 mm., 12.51 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

609 AE 28 mm., 8.91 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

Env.no.: 1400.

Env.no.: 14207.

599 AE 26 mm., 12.3 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

610

Env.no.: 4031.

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

600 AE 23/28 mm., 12.17 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.
601

AE 25/27 mm., 8.9 gr., ky.6

Env.no.: 3909.

611

AE 24/27 mm., 8.17 gr., ky.6

Ett.: 79.

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

AE 31 mm., 11.96 gr., ky.6

Env.no.: 517.

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

612

Env.no.: 14499.

AE 29 mm., 6.87 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

602* AE 25/26 mm., 11.61 gr., ky.6

Env.no.: 3405.

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

Env.no.: 3112.
603 AE 27/28 mm., 10.7 gr., ky.6

Varyasyon 48
613* AE 34/36 mm., 21.43 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

Ref.: DOC 3/2, s. 673, no. A2.48.1

Env.no.: 2624.

Ett.: 17.

604 AE 28 mm., 10.6 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

Varyasyon 50

Env.no.: 2668.

614* AE 34/35 mm., 15.23 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 674, no. A2.50.3

605 AE 28/30 mm., 10.13 gr., ky.6

Env.no.: 5096.

Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.

Ett.: 152.
606 AE 25/30 mm., 10.10 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 672, no. A2.47.6.
Ett.: 122.

110

Varyasyonu Okunamayan
615

AE 30/32 mm., 16.8 gr., ky.6

Env.no.: 2528.

616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631

AE 23/27 mm., 14.70 gr., ky.6

Env.no.: 2924.
AE 30 mm., 14.50 gr., ky.6
Env.no.: 2720.
AE 30 mm., 14.25 gr., ky.6
Env.no.: 3839.
AE 27/28 mm., 14.15 gr., ky.6
Env.no.: 304.
AE 29/31 mm., 14 gr., ky.6
Env.no.: 300.
AE 30/32 mm., 13.21 gr., ky.6
Env.no.: 3291.
AE 31/32 mm., 13.05 gr., ky.6
Env.no.: 3293.
AE 27/30 mm., 13.05 gr., ky.6
Ett.: 195.
AE 31 mm., 11.60 gr., ky.6
Ett.: 147.
AE 26/28 mm., 10.53 gr., ky.6
Ett.: 197.
AE 29/31 mm., 10.13 gr., ky.6
Env.no.: 14505.
AE 26/27 mm., 10.10 gr., ky.6
Ett.: 202.
AE 29/31 mm., 9.5 gr., ky.6
Env.no.: 1961.
AE 28/29 mm., 9.22 gr., ky.6
Env.no.: 1858.
AE 14/16 mm., 8.51 gr., ky.6
Env.no.: 14506.
AE 27 mm., 8.45 gr., ky.6
Env.no.: 3007.

632

AE 27/28 mm., 8.42 gr., ky.6

Ett.: 115.

633

AE 31/32 mm., 8.32 gr., ky.6

Env.no.: 3130.

634 AE 25/26 mm., 7.8 gr., ky.6

Env.no.: 652.
635

AE 26/29 mm., 7.26 gr., ky.6

Ett.: 138.

636 AE 29 mm., 7.24 gr., ky.6

Env.no.: 303.
637

AE 25/27 mm., 7.20 gr., ky.6

Env.no.: 3834.

638 AE 26/27 mm., 7 gr., ky.6

Env.no.: 2926
639 AE 24/26 mm., 6.93 gr., ky.6
Ett.: 93.
640 AE 26 mm., 6.69 gr., ky.6
Env.no.: 631.
B GRUBU
y.: + mm-NOVH
sann bst cepheden, ha nimbuslu, han
her bir kolunda ve han sa ve sol
kollarnn yukarsndaki bolukta birer nokta
var. sa tunik ve himation giyimli. Sa elini
takdis pozisyonunda yukar kaldrm, sol
eli ile incil tutuyor. Kitap kapanda nokta
bezeme yer alr. Sa ve sol boluklarda IC
ve XC okunuyor.
Ay.: ki basamakl kaide zerinde ha
var. Han kollarnn ucunda birer nokta
bulunuyor. Han kollar arasnda; IS-XS /
bAS-IL / bAS-IL

111

M.S. 1030-35/1042(?)

651

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.21.

AE 31 mm., 11.87 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.23.
Env.no.: 4696.
AE 25/27 mm., 11.80 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.23.
Env.no.: 3084.
AE 27/31 mm., 11.60 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.24.
Env.no.: 647.
AE 25/31 mm., 11.60 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.24.
Env.no.: 1641.
AE 30/32 mm., 11.53 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.25.
Ett.: 137.
AE 30/31 mm., 11.52 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.25.
Env.no.: 12024.
AE 29/30 mm., 11.50 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.25.
Env.no.: 664.
AE 26/29 mm., 11.50 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.25.
Env.no.: 4024.
AE 29/30 mm., 11.50 gr., ky.6
Env.no.: 4025.
AE 30/34 mm., 11.39 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.25.
Env.no.: 1351.
AE 27/30 mm., 11.32 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.26.

Env.no.: 6757.

Env.no.: 1677.

641* AE 28/29 mm., 14.34 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.8.
Ett.: 96.

652

642 AE 29/31 mm., 13.86 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.8.
Env.no.: 6978.

653

643 AE 34/35 mm., 13.60 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.8.
Env.no.: 982.

654

644 AE 26/29 mm., 13.58 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.8.
Env.no.: 14492.

655

645 AE 30 mm., 13.39 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.8.
Env.no.: 14504.

656

646 AE 30/31 mm., 12.80 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.12.
Env.no.: 535.

657

647 AE 28/30 mm., 12.68 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.14.

658

Env.no.: 3008.
648* AE 24/28 mm., 12.60 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.14.

659

Env.no.: 2988.
649 AE 27/29 mm., 12.01 gr., ky.6

660*

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.8.

Env.no.: 214.
650 AE 26/29 mm., 11.99 gr., ky.6

112

661

662 AE 30/31 mm., 11.28 gr., ky.6

672

Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.36.

AE 27/29 mm., 10.60 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.37.
Env.no.: 3987.
AE 29 mm., 10.60 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.37.
Env.no.: 4092.
AE 25/27 mm., 10.50 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.37.
Env.no.: 4028.
AE 29 mm., 10.20 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.42.
Env.no.: 306.
AE 29/31 mm., 10.20 gr., ky.6
Env.no.: 3841.
AE 30 mm., 10.16 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.42.
Ett.: 172.
AE 29/31 mm., 9.94 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.45.
Env.no.: 6976. (ikinci basm)
AE 30/32 mm., 9.63 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.49.
Ett.: 146.
AE 24/31 mm., 9.56 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.49.
Env.no.: 538.
AE 27/29 mm., 9.54 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.51.
Ett.: 171.
AE 25/27 mm., 9.13 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.54.

Env.no.: 3618.

Env.no.: 367.

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.25.

Env.no.: 4103.
663 AE 26/29 mm.,11.24 gr., ky.6

673

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.25.

Env.no.: 3636.
664 AE 26/27 mm., 11.16 gr., ky.6

674

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.28.

Env.no.: 4105.
665* AE 27/30 mm., 11.15 gr., ky.6

675

Ref.: DOC 3/2, s. 677, no. B.28.

Ett.: 157.

676

666 AE 29 mm.,11.06 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.30.

677

Env.no.: 14480.
667 AE 26/28 mm., 10.99 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.32.

678

Ett.: 87.
668 AE 27/30 mm., 10.80 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.33.

679

Env.no.: 1202.
669 AE 29 /33 mm., 10.80 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.33.

680

Ett.: 14.
670 AE 31/33 mm., 10.74 gr., ky. 6

681

Ref.: DOC 3/2, s. 678, no. B.35.

Env.no.: 526.
671

AE 29/30 mm., 10.70 gr., ky.6

682

113

683 AE 27/31 mm., 9.06 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.54.
Ett.: 114.
684 AE 27 mm., 8.90 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.55.
Env.no.: 636.

693 AE 26/28 mm., 6.48 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.60.
Env.no.: 3610.
694 AE 27 mm., 5.42 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.60.
Env.no.: 23.

685 AE 24/29 mm., 8.80 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.55.
Env.no.: 2665.
686 AE 28 mm., 8.50 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.56.
Env.no.: 2471.
687 AE 27/29 mm., 8.44 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.56.
Ett.: 173.
688 AE 26/28 mm., 8.30 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.56.
Env.no.: 2991.
689 AE 29/31 mm., 8.17 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.56.
Env.no.: 5121.
690 AE 28/29 mm., 8.17 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.56.
Env.no.: 6977.
691

AE 26/27 mm., 7.46 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.59.
Env.no.: 3365.

692 AE 26/27 mm., 7.39 gr., ky.6

114

C GRUBU
y.: + mm-NOVH
sa Antiphonetesin dizlerine kadar
betimlenmi figr, cepheden sakall, ha
nimbuslu, han her bir kolunda tek nokta
bezeme var. sa tunik ve himation giyimli.
Sa elini takdis pozisyonunda yukar
kaldrm, sol eli ile incil tutuyor. Kapan
zerinde bordr iinde nokta bezeme var.
Sa ve sol bolukta IC ve XC okunuyor.
Ay.: Mcevher talar ile ssl bir ha
var. Han kollar ucunda birer nokta, kollar
arasnda ise IC-XC / NI-KA
M.S. 1042(?)/1050
695 AE 30/31 mm., 11.29 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.7.
Ett.: 164.
696 AE 26/29 mm., 11.08 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.7.
Env.no.: 364.
697 AE 29/32 mm., 10.45 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.7.
Env.no.: 3844
698 AE 29 mm., 10.20 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 679, no. B.59.

Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.7.

Env.no.: 6758.

Env.no.: 946.

699 AE 27/29 mm., 10.16 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.7.

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.24.

Ett.: 170.

Env.no.: 14513.

700 AE 30 mm., 10.15 gr., ky.6

701

Env.no.: 3885.

Ett.: 149.

AE 28/31 mm., 10 gr., ky.6

711

AE 27/29 mm., 8.60 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.13.

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.29.

Env.no.: 2643.

Env.no.: 2644.
712

AE 27 mm., 8.52 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.13.

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.29.

Ett.: 163.

Env.no.: 1713.

AE 25/28 mm., 9.94 gr., ky.6

713

AE 27/30 mm., 8.46 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.16.

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.29.

Env.no.: 368.

Ett.: 166.
714

AE 27/28 mm., 8.44 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.16.

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.29.

Env.no.: 4100.

Env.no.: 1691.

AE 27/28 mm., 9.91 gr., ky.6 (Lev.46)

715

AE 21/24 mm., 8.30 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.16.

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.29.

Ett.: 20.

Env.no.: 1098.

706 AE 28/30 mm., 9.65 gr., ky.6

707

AE 26/29 mm., 8.96 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.28.

704 AE 23/26 mm., 9.91 gr., ky.6

705

710

Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.7.

702* AE 24/25 mm., 10 gr., ky.6

703

709 AE 28/30 mm., 9.10 gr., ky.6

716

AE 27/29 mm., 8.20 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 682, no.C.19.

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.33.

Env.no.: 3787.

Env.no.: 700.

AE 28/30 mm., 9.21 gr., ky. 6

717

AE 27/28 mm., 8.17 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.20.

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.33.

Ett.: 95.

Env.no.: 1822.

708* AE 30/31 mm., 9.12 gr., ky.6

718

AE 29/30 mm., 8.02 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.24.

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.33.

Env.no.: 1325.

Env.no.: 1824.

115

719

720

721
722

723

724

725

726

727

728

729

AE 26 mm., 7.96 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.35.
Env.no.: 14093.
AE 29 mm., 7.85 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.35.
Ett.: 133.
AE 29 mm., 7.83 gr., ky.6
Env.no.: 14206.
AE 26/28 mm., 7.80 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.35.
Env.no.: 662.
AE 27 mm., 7.78 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.35.
Env.no.: 1281.
AE 28/29 mm., 7.66 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.36.
Ett.: 168.
AE 29 mm., 7.40 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.37.
Env.no.: 6971.
AE 27/29 mm., 7.38 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Env.no.: 3362.
AE 28 mm., 7.36 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Env.no.: 583.
AE 25/27 mm., 7.30 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Env.no.: 2976.
AE 24/25 mm., 7.11 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Ett.: 130.

116

730

AE 27/28 mm., 7.10 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Ett.: 167.

731

AE 26 mm., 6.83 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Ett.: 143.

732

AE 26/28 mm., 6.72 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Env.no.: 4095.

733

AE 26/27 mm., 6.72 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Ett.: 91.

734

AE 25/28 mm., 6.48 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Ett.: 169.

735

AE 29/31 mm., 6.10 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Env.no.: 675.

736

AE 27/28 mm., 5.98 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Env.no.: 188.

737

AE 24/26 mm., 5.74 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Ett.: 158.

738* AE 25/28 mm., 5.50 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Env.no.: 1982.( Anonim B zerine)
739

AE 25 mm., 5.15 gr. ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 683, no.C.38.
Ett.: 165.

D GRUBU
y.: Yaz yok, sa kare arkalkl tahta
cepheden oturuyor vaziyette, sakall tasvir
edilmi. Ha nimbuslu, han her bir kolunda
birer nokta bezeme var. Tunik ve himationlu,
sa eli takdis pozisyonunda gsnde. Sol
eli dizindeki kitapta. Kitabn zerinde nokta
bezeme var. Sa ve sol boluklarda IC ve XC
okunuyor.

746 AE 28/31 mm., 9.90 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 686, no. D.9.
Env.no.: 2966.
747* AE 29/30 mm., 9.15 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 686, no. D.9.
Env.no.: 14617.
748 AE 27/29 mm., 9.13 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 686, no. D.9.

Ay.: sra : ISXS / bASI / bASIL, yaznn

zerinde; _ + _
Yaznn altnda; _ _

Env.no.: 805.
749 AE 29/30 mm., 8.83 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 686, no. D.15.

M.S. 1050/1060
740 AE 28 mm., 11.4 gr., ky.6

743

AE 33 mm., 8.69 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 686, no. D.15.

Env.no.: 297.

Ett.: 186.
751

AE 29/31 mm., 8.43 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 685, no. D.6.

Ref.: DOC 3/2, s. 686, no. D.19

Env.no.: 459.

Env.no.: 3736.

AE 29/30 mm., 10.70 gr., ky.6

752

AE 25/26 mm., 7.97 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 685, no. D.6.

Ref.: DOC 3/2, s. 686, no. D.24.

Env.no.: 14510. (ikinci basm)

Env.no.: 14493.

AE 29/31 mm., 10.60 gr., ky.6

753

AE 27/32 mm., 6.84 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 685, no. D.6.

Ref.: DOC 3/2, s. 686, no. D.31.

Ett.: 198.

Env.no.: 3409.

744 AE 28/30 mm., 10.50 gr., ky.6

745

750

Ref.: DOC 3/2, s. 685, no. D.6.

741* AE 29 mm., 10.96 gr., ky.6

742

Env.no.: 14508.

754

AE 25/27 mm., 6.76 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 685, no. D.6.

Ref.: DOC 3/2, s. 686, no. D.31.

Env.no.: 1147.

Env.no.: 461.

AE 25/29 mm., 10.38 gr., ky.6

755

AE 23 mm., 6.69 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 685, no. D.6.

Ref.: DOC 3/2, s. 686, no. D.31.

Env.no.: 183.

Ett. 3.

117

756

AE 27/28 mm., 6.56 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 686, no. D.31.
Env.no.: 12023.

757

AE 27/29 mm., 5.7 gr., ky.6

Env.no.: 655.

E GRUBU
y.: Yaz yok. sann cepheden bst,
sakall, ha nimbuslu, han her bir kolunda
birer nokta bezeme var. Tunik ve himationlu,
sa eli takdis pozisyonunda gsnde. Sol
elinde kitap var. Kitabn zerinde nokta
bezeme var. Sa ve sol boluklarda IC ve XC
okunuyor.
Ay.: sra : ISXS / bASIL / bASIL, yaznn
zerinde; _ + _
Yaznn altnda;__
M.S. 1060
758* AE 21/23 mm., 4.71 gr., ky.6
Env.no.: 431.
G GRUBU
y.: Yaz yok, sann bst cepheden,
sakall, ha nimbuslu, tunik ve himation
giyimli, sa elini takdis pozisyonunda yukar
kaldrm pelerinin kenarndan tutuyor. Sol
elinde tomar var. Sa ve sol boluklarda IC
ve XC okunuyor. Noktal bordr ile evrili.
Ay.: Yaz yok, Meryemin bst,
cepheden. Orans duruunda nimbuslu.
Tunik ve maphorion giyimli. Sa ve sol
boluklarda MP ve V okunuyor. Noktal
bordr ile evrili.

118

M.S. 1065/1070
759 AE 27/30 mm., 9.50 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 692, no.G.6.
Env.no.: 633.
760 AE 28/29 mm., 9.18 gr., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 692, no.G.6.
Env.no.: 1613.
761 AE 27 mm., 8.90 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 692, no.G.8.
Env.no.: 636.
762 AE 27/29 mm., 8.66 gr., ky.6
Env.no.: 3074.
763 AE 26/28 mm., 8.57 gr., ky.6
Env.no.: 1898.
764* AE 26/27 mm., 8.43 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 692, no.G.8.
Ett.: 22.
765 AE 27/31 mm., 8.35 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 692, no.G.8.
Env.no.: 3146.
766 AE 25/26 mm., 8.33 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 692, no.G.8.
Env.no.: 12028.
767 AE 26 mm., 8.26 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 692, no.G.8.
Ett.: 5.
768 AE 28 mm., 8.20 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 692, no.G.8.
Env.no.: 905.
769 AE 25/27 mm., 8.16 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 692, no.G.8.
Env.no.: 3410.

770

AE 27/30 mm., 8.10 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 692, no.G.8.
Env.no.: 3147.
771 AE 24/26 mm., 7.90 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.11.
Env.no.: 1909.
772* AE 25/26 mm., 7.85 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.11.
Env.no.: 3858.
773 AE 29 mm., 7.60 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.11.
Env.no.: 645.
774 AE 27 mm., 6.80 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.17.
Env.no.: 635.
775 AE 26 mm., 6.70 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 884.
776 AE 25/26 mm., 6.30 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 2679.
777 AE 26/27 mm., 6.28 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 14325.
778 AE 26 mm., 6.21 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 144.
779 AE 25/27 mm., 5.94 gr., ky.6
Env.no.: 3612.
780 AE 24/26 mm., 5.81 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 1828.

781

AE 26 mm., 5.59 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 5082.

782

AE 26/27 mm., 5.37 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 4126.

783

AE 26 mm., 5.30 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 1100.

784 AE 27/31 mm., 5.22 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 1436.
785

AE 27 mm., 5.21 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Ett.: 4.

786 AE 26/27 mm., 4.80 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 651.
787

AE 26 mm., 3.56 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 1327.

788 AE 26/28 mm., 3.10 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 693, no.G.28.
Env.no.: 3385.
I GRUBU
y.: Yaz yok. sann bst cepheden,
uzun sakall, ha nimbuslu, han her bir
kolunda bir nokta bezeme var. Tunik
ve himation giyimli. Sa elini takdis
pozisyonunda
gsnde
pelerinin
kenarndan tutuyor. Sol elinde zeri

119

bezemeli kitap var. Sa ve sol boluklarda

IC ve XC okunuyor.
Ay.: Yaz yok. Latin ha var. Han her bir
ucunda iki ufak nokta arasnda bir byk
nokta var. Ortada kk ha, aada
han alt kolunun iki yannda birer nokta ve
bitkisel bezeme yer alr. Yukarda sa ve sol
boluklarda birer hilal bulunur.

797

AE 26 mm., 5.4 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 697, no. I.20.
Env.no.: 3832.

798 AE 22/24 mm., 5.2 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 697, no. I.26.
Env.no.: 643.
799* AE 24/28 mm., 5.1 gr., ky.6

M.S. 1075/1080

Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.28

789 AE 25/27 mm., 7.44 gr., ky.6

Env.no.: 2756.

Ref.: DOC 3/2, s. 696, no. I.2

800 AE 24/25 mm., 4.80 gr., ky.6

Env.no.: 3364.

Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.31.

790 AE 26 mm., 7.40 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 696, no. I.2
Ett.: 148.
791

AE 24/25 mm., 6.53 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 697, no. I.5
Env.no.: 14511.

792

AE 25 mm., 6.20 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 697, no. I.5.
Env.no.: 3973.

793

AE 25/28 mm., 5.7 gr., ky.6

Env.no.: 1946.

794 AE 25/27 mm., 5.63 gr., ky.6

795

801

AE 23/24 mm., 4.7 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.31.
Env.no.: 2726.

802 AE 23 mm., 4.67 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.37.
Ett.: 156.
803* AE 22/23 mm., 4.66 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.37.
Ett.: 151.
804 AE 24 mm., 4.61 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 697, no. I.16

Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.37.

Env.no.: 1823.

Ett.: 45 (kinci basm)

AE 25/26 mm., 5.61 gr., ky.6

805 AE 23/26 mm., 4.6 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 697, no. I.16.

Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.37.

Ett.: 180.

Env.no.: 3833.

796 AE 24/26 mm., 5.60 gr., ky.6

120

Ett.: 179.

806 AE 24/25 mm., 4.3 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 697, no. I.16.

Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.41.

Env.no.: 735.

Env.no.: 3845.

807 AE 24/25 mm., 4.3 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.41.
Env.no.: 3974.
808 AE 24/26 mm., 4.25 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.41.
Env.no.: 3855.
809 AE 23 mm., 4.14 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.43.
Ett.: 181.
810 AE 24 mm., 4.12 gr., ky.6
Env.no.: 1750.
811 AE 23/25 mm., 3.95 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.46.
Env.no.: 1772.
812 AE 25 mm., 3.80 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.46.
Env.no.: 644.
813 AE 22/24 mm., 3.80 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.46.
Env.no.: 650.
814 AE 22 mm., 3.56 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 699, no. I.53.
Ett.: 124.
815* AE 22/24 mm., 3.4 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.46.
Env.no.: 2599.
816 AE 21/22 mm., 3.38 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.46.
Env.no.: 14491.
817 AE 24 mm., 3.28 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 698, no. I.46.
Env.no.: 3161.

818

AE 25/26 mm., 2.88 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 699, no. I.61.
Ett.: 153.
819 AE 24 mm., 2.74 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 699, no. I.61.
Env.no.: 771 (ikinci basm)
820 AE 21/23 mm., 2.5 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 699, no. I.61.
Env.no.: 221.
821 AE 22 mm., 2.5 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 699, no. I.61.
Env.no.: 2666.
822 AE 21 mm., 2.09
Ref.: DOC 3/2, s. 699, no. I.61.
Ett.: 38.
X. KONSTANTNOS
(23 Kasm 1059- 23 Mays 1067)
Konstantinopolis
Follis
Tip 1
y.: +MMA NOVH
Kare souppedion zerinde ayakta sa,
sakall banda ha nimbus var. Nimbusun
her bir kolunda nokta. Tunik ve himation
giyimli, sa eli ile pelerinini tutuyor, sol
elinde kitap var. Solda ve sada IC ve XC
Ay.: + KWNTK (sada), VKAVO
(solda), Solda Eodokia ayakta, cepheden,
pendilial ta giyiyor ve loroslu. Sada
Konstantinos ayakta cepheden, pendilial
ta giyiyor ve loroslu. Aralarnda labarum
tutuyorlar. Ortasnda ha var. Labarum
basamakl kaide zerinde. Her ikisi de
ellerini gsne gtrm.

121

M.S. 1059/1067
823

833

AE 31/32 mm., 12.2 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ett.: 161.

Env.no.: 654.

834 AE 26/28 mm., 8.8 gr., ky.6

824 AE 26/30 mm., 11.82 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ett.: 162.
825

AE 31 mm., 8.84 gr., ky.6

Env.no.: 634.
835

AE 29/31 mm., 8.78 gr., ky.6

AE 30/31 mm., 11.18 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ett.: 160.

Env.no.: 1878.

836 AE 27/29 mm., 8.7 gr., ky. 6

826 AE 25/26 mm., 9.86 gr., ky. 6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Env.no.: 2527. (ikinci basm)

837

Ett.: 29.

AE 26/29 mm., 8.55 gr., ky.6

Env.no.: 769.

827* AE 26/29 mm., 9.60 gr., ky.6

838* AE 26/27 mm., 8.44 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Env.no.: 808.

Env.no.: 574.

828 AE 24/25 mm., 9.21 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.17.

Ett.: 99.

Env.no.: 428. (ikinci basm)

829* AE 25/27 mm., 9.2 gr., ky.6

840 AE 28/29 mm., 8.25 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.17.

Env.no.: 2974.

Env.no.: 576 (ikinci basm)

830 AE 28/29 mm., 9.13 gr., ky.6

831

839* AE 28/31 mm., 8.34 gr., ky.6

841

AE 29 mm., 8.2 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.17.

Env.no.: 4127.

Env.no.: 653. (ikinci basm)

AE 28/29 mm., 8.95 gr., ky.6

842 AE 28/30 mm., 8.18 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Env.no.: 768.

Ett.: 117.

832* AE 27/28 mm., 8.88 gr., ky.6

843 AE 24/26 mm., 8.14 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.

Env.no.: 14483.

Env.no.: 773.

122

844 AE 24/26 mm., 8.1 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.
Env.no.: 970.
845 AE 28 mm., 8.02 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.2.
Env.no.: 1664.
846 AE 28/29 mm., 7.85 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.19.
Env.no.: 5095.
847 AE 28 mm., 7.50 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.19.
Ett.: 113.
848 AE 27/29 mm., 7.45 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.22.
Env.no.: 1765.
849 AE 27/28 mm., 7.4 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.23.
Env.no.: 2655. (ikinci basm)
850 AE 26/27 mm., 6.90 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.24.
Env.no.: 3831.
851 AE 25 mm., 6.85 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.24.
Env.no.: 3840.
852 AE 25/27 mm., 6.64 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.24.
Ett.: 6.
853 AE 28/30 mm., 6.41 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.24.
Env.no.: 1592.
854 AE 25/27 mm., 6.10 gr., ky.6
Env.no.: 3616.

855

AE 28/31 mm., 6.08 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.24.
Ett.: 126.

856 AE 25/28 mm., 5.64 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.32.
Env.no.: 12057.
857

AE 25/30 mm., 5.6 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.32.
Env.no.: 278.

858 AE 23/25 mm., 4 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.32.
Env.no.: 894.
859 AE 26/27 mm., 3.68 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 775, no. 8.32.
Ett.: 139.
Tip 2
y.: +MMA-NOVH
sann cepheden bst, uzun sakall ve
ha nimbuslu. Han kollarnda birer nokta
var. Tunik ve himation giyimli. Sa eli takdis
pozisyonunda, sol elinde kitap var. Solunda
IC, sanda XC.
Ay.: +KNRCI-VCOV
mparatorun cepheden bst, loros giyimli,
banda hal pendilial ta var. Sa elinde
uzun ha, sol elinde akakia var.
M.S. 1059/1067
860* AE 28/31 mm., 10.15 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 777, no. 9.3.
Env.no.: 3843. (ikinci basm)

123

861

AE 26 mm., 10 gr., ky.6

872

Ref.: DOC 3/2, s. 777, no. 9.3.

Ref.: DOC 3/2, s. 778, no. 9.9.

Ett.: 89.

Env.no.: 770.

862* AE 30/33 mm., 9.93 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 777, no. 9.3.

873

Env.no.: 1273.

863* AE 26/27 mm., 9.5 gr. ky., 6

Ref.: DOC 3/2, s. 777, no. 9.3.

874 AE 26 mm., 6.33 gr., ky.6

Env.no.: 4026.

Ref.: DOC 3/2, s. 778, no. 9.9.

864 AE 27/29 mm., 9.1 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 777, no. 9.6.
Env.no.: 286.

Env.no.: 14502.
875

876 AE 22/25 mm., 6.07 gr., ky.6

Env.no.: 3241 (ikinci basm)

866 AE 27 mm., 8.4 gr., ky.6

Env.no.: 3975. (ikinci basm)

877

867 AE 26/28 mm., 8.36 gr., ky.6

868* AE 28 mm., 8.04 gr., ky.6

Env.no.: 586.
878 AE 28/31 mm., 5.98 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 777, no. 9.3.

Ref.: DOC 3/2, s. 778, no. 9.9.

Env.no.: 3615.

Env.no.: 510.

869 AE 26/27 mm., 7.52 gr., ky.6

879 AE 28/29 mm., 5.5 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 778, no. 9.9.

Ref.: DOC 3/2, s. 778, no. 9.9.

Ett.: 184.
870 AE 25/27 mm., 7.46 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 778, no. 9.9.

Env.no.: 2439.
880 AE 25 mm., 5.25 gr., ky.6
Env.no.: 3857. (kinci basm)

Env.no.: 4123.

124

AE 23/24 mm., 6.04 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 778, no. 9.9.

Ref.: DOC 3/2, s. 777, no. 9.3.

Env.no.: 772.

AE 25/29 mm., 6.3 gr., ky.6

Env.no.: 1094. (ikinci basm)

865 AE 27/30 mm., 8.6 gr., ky.6

Env.no.: 657 (ikinci basm)

AE 26/29 mm., 7.06 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 778, no. 9.9.

Ett. 8. (Anony. zerine)

871

AE 26/30 mm., 7.15 gr., ky.6

AE 26/31 mm., 7.27 gr., ky.6

881

AE 24/26 mm., 5.24 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 778, no. 9.9.

Ref.: DOC 3/2, s. 778, no. 9.9.

Ett.: 145.

Ett.: 183.

MP. IV. ROMANOS

Follis

(Ocak 1068-Eyll 1071)

y.: Yazt yok. sann cepheden bst,

sakall bann arkasnda ii nokta bezemeli
ha nimbus var. Tunik ve himation giyimli.
Sa eli ile pelerinini tutuyor. Sol elinde kitap
var. Solda IC/NI, sada XC/KA

Konstantinopolis
Histamenon
Tip 1
y.: --
Ayakta cepheden figr birbirinden ayr
olarak yastk zerinde duruyor. Merkezde
VII. Mikhael loros giyimli ve pendilial,
hal ta giyiyor. Sa elinde labarum, sol
elinde akakia tutuyor. Solda yer alan daha
kk figr Konstantinos, sa elinde drt
nokta ile oluturulmu hal globus ve sol
elinde akakia tutuyor. Sadaki figr ise,
Andronikosdur. Konstantinos ile benzer
betimlenmitir. Ancak sa elinde akakia ve
sol elinde hal globus tutmaktadr. Sikkenin
etraf noktal ift bordr ile evrilidir.
Ay.: +PS-VU
Cepheden ayakta figr. Ortada kare
tabure zerinde sa bulunur. Nimbuslu, tunik
ve himation giyimli sa, solda Romanosu
ve sada Eudokiay talandrrken
betimlenmitir. Romanos loros giyimlidir.
Banda pendilial tac, sol elinde hal globus
bulunur. Sa eli ise, gsndedir. Sada yer
alan Eodokia da loros giyimlidir. Sivri tepeli
ve pendilial ta var. Sa elinde hal globus
tutuyor. Sol eli gsnde. Yukarda sann
bann iki yannda IC XC yer alr. Sikkenin
etraf noktal ift bordr ile evrilidir.
M.S. 1068/71
882* AV 4.4 gr., 24/26 mm., ky. 6
Ref.: DOC 3/2, s. 789, no. 1.1.
Env.no.: 1081.

Ay.: Ortasnda X li latin ha. Han

yukardaki kolunun solunda C sanda
R. Aadaki kolunun solunda P,
sanda bulunuyor. Han her bir
kolunun ucunda biri byk ikisi kk nokta
var. Han alt kolunun sanda ve solunda
__ bulunuyor.
M.S. 1068/71
883* AE 28/31 mm., 11.7 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Env.no.: 900.
884 AE 27/31 mm., 9.2 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Env.no.: 1544.
885 AE 25 mm., 8.32 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Ett.: 178.
886 AE 26/27 mm., 8.26 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Ett.: 7.
887 AE 27/28 mm., 7.48 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Ett.: 176.
888 AE 23/24 mm., 7.16 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Env.no.: 1311.

125

889* AE 22/23 mm., 7.07 gr., ky.6

VII. MIKHAEL

Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6

(Ekim 1071- 31 Mart 1078)

Ett.: 174.

Konstantinopolis

890 AE 25 mm., 7.07 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Ett.: 177.
891* AE 25/26 mm., 6.66 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Ett.: 120.
892 AE 29/31 mm., 6.39 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Env.no.: 1612.

Solidus
Tip 2
y.: Yazt yok. sann cepheden bst.
Uzun sakall ve ha nimbuslu. Ha kollarnda
bezeme var. Tunik ve himation giyimli. Sa
eli takdis pozisyonunda yukarda. Sol elinde
kitap tutuyor. Kitabn zerinde bezeme var.
Sikkenin etraf ift noktal bordrl.
Ay.: +MIX AH RACI
mparatorun cepheden bst. Sakall ve
yakal loros giyimli. Pendilial ve hal tac
var. Sa elinde labarum tutuyor. Sol elinde
hal globus var.

893 AE 27/30 mm., 5.96 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Env.no.: 3145.

M.S. 1071/78
898* AV 4.4 gr., 27/28 mm., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 804, no. 2a.1.

894* AE 22 mm., 5.71 gr., ky.6

Env.no.: 1992.

Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6

Env.no.: 578.
895 AE 26 mm., 4.7 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Env.no.: 2640. (ikinci basm)
896 AE 27/28 mm., 4.40 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Ett.: 175.
897 AE 24/25 mm., 3.29 gr., ky.6
Ref.: DOC 3/2, s. 796, no. 8.6
Env.no.: 1437.

126

Follis
(a)
y.: Yaz yok. sann bst cepheden,
sakall, bann arkasnda ha nimbus var.
Tunik ve himationlu. Sa eli yukarda takdis
pozisyonunda. So elinde kitap tutuyor.
Ha nimbusun sa ve sol kollarnda IC ve
XC okunuyor. sann sa ve sol omuzunun
yukarsnda yldz var.
Ay.: +MIX AH RACIO
Yazt okunmuyor. mparatorun bst
cepheden. Sakall banda pendilial ta var.
Yakalkl loros giyimli. Sa elinde labarum,
sol elinde hal globus tutuyor.

M.S. 1071/78

M.S. 1071/78

899* AE 25/26 mm., 8.07 gr., ky.6

907* AE 26/27 mm., 7 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 818, no. 14a.1.

Ref.: DOC 3/2, s. 819, no. 14b.1.

Ett.: 155.

Env.no.: 294. (ikinci basm)

900 AE 25/26 mm., 6.9 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 818, no. 14a.1.
901

908* AE 25/27 mm., 6.68 gr., ky.6

Env.no.: 637.

Ref.: DOC 3/2, s. 819, no. 14b.1.

AE 26 mm., 6.8 gr., ky.6

Env.no.: 3382. (ikinci basm)

Ref.: DOC 3/2, s. 818, no. 14a.1.

Env.no.: 3848.

909 AE 26/27 mm., 5.62 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 819, no. 14b.4.

902 AE 26/29 mm., 6 gr., ky.6

Ett.: 185.

Ref.: DOC 3/2, s. 818, no. 14a.1.

Env.no.: 639.

910

903* AE 25/27 mm., 5.7 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 819, no. 14b.4.

Ref.: DOC 3/2, s. 818, no. 14a.2

Env.no.: 856. (ikinci basm)
904* AE 25 mm., 5.2 gr., ky.6

AE 26 mm., 5.54 gr., ky.6

Ett.: 203.
911

AE 25/27 mm., 5.40 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 818, no. 14a.1.

Ref.: DOC 3/2, s. 819, no. 14b.4.

Env.no.: 2687.

Env.no.: 3030.

905 AE 21/22 mm., 4.91 gr., ky.6

912

Ref.: DOC 3/2, s. 818, no. 14a.2

Ref.: DOC 3/2, s. 819, no. 14b.4.

Env.no.: 363. (ikinci basm)

Env.no.: 12056.

906 AE 23/26 mm., 4.84 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 818, no. 14a.1.

AE 21/26 mm., 5.05 gr., ky.6

913* AE 22/25 mm., 5 gr., ky.6

Ref.: DOC 3/2, s. 819, no. 14b.4.

Env.no.: 12058.

Env.no.: 2963.
(b)

914

AE 24 mm., 4.8 gr., ky.6

y.: Ayn, fakat kitap kapandaki bezeme

farkl

Ref.: DOC 3/2, s. 819, no. 14b.1.

Ay:

Env.no.: 906. (ikinci basm)

Ayn

127

I. ALEKSOS KOMNENOS
(Nisan 1081-Austos 1118)
Thessalonika
Follis
Tip B
y.: iki basamakl ha var. Ha kollar
arasnda IC XC / NI KA yer alyor
Ay.: Drt satr yaz +CPCVN / PIB /
CII / I

Koleksiyondaki Bozuk ve Okunamayan

Sikkeler
Konstantinopolis
40 Nummi
y.: Yazt okunmuyor. Bst profilden,
zrhl ve paludamentumlu.
Ay.: M, solda yldz, yukarda ha, sada
ha, aada Of. harfi. Kesimde: CON
917

M.S. 1081/87(?)
915* AE 24/25 mm., 5.12 gr., ky.6
Ref.: DOC 4/1, s.214, no. 19.3.
Env.no.: 6972.
I. MANUEL KOMNENOS
(1143-1180)
Konstantinopolis
Aspron Trachy
Tip E Vary. B
y.: sa arkalkl tahtta oturuyor. Sakall
ve nimbuslu. Tunik ve himation giyimli. Sol
elinde kitap tutuyor. Nimbusunda yer alan
han kollarnda birer nokta var.
Ay.: MAN H Solda imparatorun ayakta
cepheden figr yer alr. Meryem tarafndan
talandrlmaktadr. mparator Khlamys ve
stemma giyimli. Sa elinde labarum ve sol
elinde hal globus tutuyopr. Sada Meryem
tunik ve maphorion giyimli.

AE 27 mm., 15 gr., ky. 6.Of.:

Env.no.: 2647.

y.: Yazt okunmuyor. Bst cepheden.

Zrhl ve svari betimli kalkanl, sol elinde
hal globus.
Ay.: M, solda A/N/N/O, yukarda ha,
sada yl rakam, aada Of. harfi. Kesimde:
CON
918

AE 29 mm., 11.54 gr., ky.12, Of.: B,

tarih: X
Env.no.: 6763.

Nikomedia
y.: Ayn
Ay.: Ayn
919

AE 27/28 mm., 9.84 gr., Of.: B;

tarih: III

M.S. 1167/83
916* AV 3.79 gr., 30 mm., ky. 6
Ref.: DOC, 4/1, s.303, no.6c.1
Env.no.: 14337.

128

Ett.: 134.
920 AE 28/31 mm., 10.94 gr., Of.: A;
tarih: II / II
Env.no.: 1332.

20 Nummi
Konstantinopolis (?)

928 AE 24 mm., 4.78 gr., ky. 6. Of.: B,

tarih: X
Env.no.: 1616.

y.: Yazt Okunmuyor. Bst profilden

Ay.: K, solda ha, yukarda ve aada
yldz, sada Of. harfi ya da yldz

929 AE 28 /31 mm., 10.6 gr., ky. 6. Of.: ?,

tarih: X / III
Env.no.: 2639.

921

AE 23/24 mm., 9.31 gr., Of.:

Ett.: 9.

922

930 AE 29/31 mm., 7.35 gr., ky. 6. Of.: ?,

tarih: XX / II
Env.no.: 302.

AE 25 mm., 6.65 gr., ky.6

Env.no.: 3777.

y.: Yazt okunmuyor. Cepheden bst,

zrhl ve kalkanl.

931

Ett.: 62.
932

Ay.: K, solda A/N/NO, yukarda ha, sada

yl rakam, aada Of. harfi
AE 19 mm., 4.82 gr., ky. 6. Of.: A;
tarih: II
Ett.: 50.
924 AE 21 mm., 5.8 gr., ky. 6, Of.: A;

925

AE 23 mm., 6.51 gr., ky. 12. Of.: B;

tarih: II

934 AE 15 mm., 7.88 gr., ky. 12. Of.: ?,

tarih: ?
Ett.: 63.
935

Ett.: 35.
927

AE 21 mm., 4.87, ky. 12. Of.:?,

tarih: XII
Ett.: 41.

AE 19/20 mm., 5.77 gr., ky.4

Ett.: 23.

936 AE 25 mm., 5.91 gr., ky.?, Of.:?, tarih:?

Ett.: 119.
926 AE 23 mm., 5.68 gr., ky.6. Of.: A;
tarih:

AE 29 mm., 11.78 gr., ky.?, Of.:?,

tarih:?
Ett.: 60.

tarih: II
Env.no.: 3955.

AE 21 mm., 3.88 gr., ky. 6. Of.: ;

tarih: ?
Ett.: 70.

933
923

AE 21 mm., 4.90 gr., ky.12, Of.: A;

tarih:?

Ett.: 25.
937

AE 23 mm., 5.25 gr., ky.6, Of.:?,

tarih:?
Ett.: 69.

938 AE 21/24 mm., 4.76 gr., ky. 6. Of.:?,

tarih: ?
Ett.: 66.

129

Thessalonika
20 Nummi
y.: Yazt Okunmuyor. Bst cepheden,
zrhl ve kalkanl
Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada
yl rakam. Kesimde: TS
939 AE 21 mm., 5.34 gr., ky. 6, tarih: II
Env.no.: 1634.
940 AE 20 mm., 5.85 gr., ky. 6, tarih:
Ett.: 68.
941 AE 21/24 mm., 5.51 gr., ky.6, tarih: I
Ett.: 28.
942 AE 19/21 mm., 6.61 gr., ky. 6, tarih:?
Ett.: 67.
943 AE 20 mm., 6.47 gr., ky.6, tarh: ?
Ett.: 75.
944 AE 19 mm., 5.88 gr., ky.6, tarih: ?
Env.no.: 457.
945 AE 20/22 mm., 4.48 gr., ky. 12, tarih:?
Ett.: 72.
Antiokheia
20 Nummi
y.: Yazt Okunmuyor. Bst cepheden,
zrhl ve kalkanl
Ay.: K, solda A/N/N/O, yukarda ha, sada
yl rakam. Kesimde:
946 AE 22 mm., 5.98 gr., ky. 6, tarih: / II
Ett.: 46.
947 AE 22 mm., 4.82 gr., ky.?, tarih: III
Ett.: 40.

130

948 AE 21 mm., 6.14 gr., ky.6, tarih:?

Env.no.:14485.
949 AE 21 mm., 5.32 gr., ky.6, tarih: ?
Env.no.: 14486.

10 Nummi
y.: Yazt Okunmuyor. Bst cepheden,
zrhl ve kalkanl
Ay.: I, yukarda ha.

950 AE 17/20 mm., 2.50 gr., ky.6

Ett.: 71.

ukur Sikke
y.: Yazt okunmuyor. mparator ve
Meryem ayakta cepheden. Meryem
imparatoru talandryor.
Ay.: Bozuk.

951

AE 28/31 mm., 3.29 gr., ky.6

Ett.: 141

IV. BBLOGRAFYA
Bizans Sikkeleri in Seilmi Bibliografya
(Bibliografyada Bizans nmismatiine ilikin olarak belli bal eserlerin yan sra, Trk
aratrmaclar tarafndan yaynlanm ve Anadolu ile ilgili baz eserlere de yer verilmitir.)
AKYAY, Y., Bakrkyde Bulunan Bizans Sikke Definesi stanbul Arkeoloji Mzesi Yll 1314(1967), 159-165.
ARSLAN, M., Bizans mparatoru VI. Mikhael Stratiotikosun Nadir Altn Sikkesi Moneta.
stanbul niversitesi. Edebiyat Fakltesi. Eskia Tarihi Anabilim Dal Nmismatik
Blteni. Say 6 (Mays 1996), 2-3.
ASHTON, S., C. LIGHFOOT - A. ZME, Ancient and Medieaval Coins in Bolvadin, Anatolia
Antiqua VIII (2000), s. 171-195.
ATAK, E., Antik Bizans Sikkeleri Katalou, stanbul 1998.
ATLAN, Sabahat. 1947-1967 Yllar Side Kazlar Srasnda Elde Edilen Sikkeler, Trk Tarih Kurumu
Basmevi, Ankara, 1976.
BALDUS, Hans Roland, Katalog Ausgewahlter Fundmnzen (Didyma-Grabung 1979),
Didyma 1975-1979 iinde, Istanbuler Mitteilungen, 30(1980), s.160-163.
BATES, G. E., Byzantine Coins, Archaeological Exploration of Sardis, Monograph I, Cambridge,
Mass. 1971.
BAYBURTLUOLU, Cevdet, Erythrai (Ildr) da Bulunan Paralar, ADTCFD, C.XXIII, Say:3-4,
1968, s.127-134.
BAYDUR, N. - N. SEKN, Tarsus Donukta Kaz Raporu, TASK, Kaz ve Aratrma Raporlar
Serisi:3, TASK Vakf Yaynlar stanbul, 2001, s. 101-122.
BELL, H.W., Sardis. Vol. XI, The Coins, Leiden 1916.
BELLINGER, Alfred R., Troy the Coins, Princeton University Press, 1961.
BELLINGER, Alfred R., Three More Hoards of Byzantine Copper Coins, ANSMN XI(1964),
s.207-226.
BELLINGER, A.R. - Grierson, P., Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks
Collection and in the Whittemore Collection, Vol. 1: Anastasius I to Marice 491-602; vol. II:
Phocas to Theodosius III 602-717; vol. III: Leo III to Nicephorus III 717-1081; vol. IV: Alexius I to
Michael VIII 1081-1261; vol. V: Michael VIII to Constantine XI 1258-1453, Washington, 1966,
1968, 1973, 1999.

131

BENDALL, S., A Private Collection of Palaeologan Coins, Wolverhampton 1988.

BENDALLl, S. - P. J. DONALD, The Billon Trachea of Michael VIII Palaeologos 1258-1282,
A.H.Baldwin and Sons Ltd., 1974.
BENDALL, S. - DONALD, P. J., The Later Palaeologan Coinage, 1282-1453, Londan 1979.
BENDALL, S., L. ILISCH - C. MORRISSN, De Fundmnzen Aus Der Stadtgrabung Von Pergamon,
Walter De Gruyter, Berlin, New York, 1993.
BERTELE, Tommaso, Numismatique Byzantine Suivie De Deux Etudes Inedites Sur Les Monnaies
Des Paleologues, Wetteren, 1978.
BLGN, N., A Contribution to the New Anonymous Follis From Amorium, Numismatic
Circular, April 1996, 83.
BOUTIN, S., Monnaies Des Empires De Byzance. Collection N.K., Hollanda, 1983.
BOSCH, E., stanbul Arkeoloji Mzeleri Eski Sikkeler Rehberi, stanbul, 1951.
BRECKENRIDGE, James D., The Numismatc Iconography of Justnan II (685-695, 705-711),
American Numismatc Society, New York, 1959.
BULGURLU, Vera, Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kazsnda Bulunan Sikkeler Hakknda
Notlar, III. Uluslararas Likya Sempozyumu 07-10 Kasm 2005 Antalya, Sempozyum
Bildirileri (Edt. Kayhan Drtlk ve dierleri), C.1, AKMED, Antalya, 2007, s.121-128.
COX, Dorothy Hannah, The Coins, Excavations at Gzl Kule, Tarsus, V.1-2, the Hellenistic
and Roman Periods (Edt.Goldman Hetty), Princeton, 1950, s.38-83.
ERZEN, A. - . KAYGUSUZ, Trakyada Enez (Antik Ainos) Kazlarnda Bulunan Bizans Altn
Sikkeleri, Belleten 52/203 (1988), s.429-443.
GOODRACRE, Hugh, A Handbook of the Coinage of the Byzantine Empre, 1967.
GKYILDIRIM, T., Belgratkap Definesi, 1986, Trk Nmismatik Dernei Blteni, 2930(1991), 39-47.
GREGORY, T. E., The Ancient and Byzantine Coins, The Fort At Dereaz (Edt. James
Morgenstein), Tbingen, 1993, s. 149-152.
GRIERSON, Philip, Byzantine Coinage as Source Material, Proceeding of the XIIIth
International Congress of Byzantine Studies, Oxford University, London, 1967.
GRIERSON, Philip, Byzantine Coinage, Dumbarton Oaks Reseacrch Library and Collection,
Washington, D.C., 1999.
HACKENS, Tony (Edt.), Le Monnayage Byzantine. Emission-Usage-Message, Louvain-La-Neuve
Seminaire De Numismatique Marcel Hoc, 1984.

132

HAFMANN, G. M. A. - J. A. SCOT (Edt.), Greek, Roman, and Islamic Coins From Sardis, Harward
University Press, London, 1981.
HAHN, Wolfgang, Moneta Imperii Byzantini, vol. I: von Anastasius I bis Justinianus I; vol. II:
von Justinus II bis Phocas; vol. III: von Heraclius bis Leo III, Wien, 1973, 1975, 1981.
HARRISON, R. M. (Edt.), Priceton University Press and Dumbarton Oaks Research Library
and Collection, 1986, 285-365.
HENDY, M. F., The Coins, Excavations At Sarahane in Istanbul, Volume.1, the Excavation,
Structures, Architectural Decoration, Small Finds, Coins, Bones, and Mollusc,
HENDY, M. F., Coinage and Money in the Byzantine Empire, 1081-1261, Washington, 1969.
HENDY, M. F., Studies in the Byzantine Monetary Economy c.300-1450, Cambridge, 1985.
HENDY, M. F., The Economy, Fiscal Administration and Coinage of Byzantium, Variorum
Reprints, Northampton, 1989.
IRELAND, Stanley - Soner ATEOLU, The Ancient Coins In Amasra Museum, Studies in
Ancient Coinag From Turkey, ( Edt. Richard Ashton) Royal Numismatic Society: 29, British
Institute of Archaelogy At Ankara, Monogram No: 17, London, 1996, s.132-137.
Ireland, Stanley, Greek, Roman And Byzantine Coins in the Museum At Amasya (Ancient
Amaseia) Turkey, Royal Numismatc Society no.33, British Insttute of Archaeology At
Ankara, Monograph no.27, London, 2000.
ZMRLER, Y., Some Unpublished Byzantine Copper Coins, Numismatic Circular 77(1969),
318-322.
Lightfoot, Christopher S., nik Bir Bizans Sikkesi, Moneta. stanbul niversitesi. Edebiyat
Fakltesi. Eskia Tarihi Anabilim Dal Nmismatik Blteni. Say 6 (Mays 1996), 2-3.
LIGHFOOT, Christopher S., Byzantine Anatolia: Reassessing The Numismatic Evidence,
Revue Numismatique, 158 (2002), s. 229-239.
LIGHTFOOT, Christopher S., Amoriumdaki Sikke Buluntular: Anadoluda Bizans Para
Ekonomisi in Yeni Kantlar, Trk Arkeolojisi ve Etnografya Dergisi, 3 (2003), s.23-28.
LACAM, Gay., Civilisation Et Monnaies Byzantines, Paris, 1974.
LONQUET, Henry, Introduction a la Numismatique Byzantine, London, 1961.
MALTER, Joel L., Byzantine Numismatic Bibliograpy 1950-1965, Argonaut INC., Publishers,
Chicago, 1968.

133

MCNICOLL, Anthony, Coins of Avan Projet, Anatolian Studies, 23(1973), s.187-190.

METCALF, D. M., The Aegean Coastlands Under Threat: Some Coins and Coin Hoards From
the Reign of Heraclius, BSA, 57(1962), s.14-23.
METCALF, D. M., How Extensive Was The Issue Of Folles During The Years 775-820?
Byzantion 37 (1967), s.270-310.
METCALF, D. M., The Origins of the Anastasian Currency Reform, Amsterdam, 1969.
METCALF, William E., Early Anonymous Folles From Antioch And The Chronology Of Class
A, ANSMN 21(1976), s.109-128.
MILNE, J. G., J. T. Woods Coins From Ephessos, Numiamtic Chronicle, V(1925), s.385-391.
MORRISON, Cecile, Catalogue des monnaies byzantines de la Bibliotheque Nationale. I:
Anastasius I-Justinian II; II: Philippicus-Alexius III, Paris, 1970.
MOSSER, Sawyer M., A Bibliography of Byzantine Coin Hoards, The American Numismatic
Society, New York, 1935.
MUTLU, S., Anadolu Medeniyetleri Mzesi Bizans Altn Sikkeleri Katalou, Ankara Anadolu
Medeniyetleri Mzesi Yll, 1989, s.67-87.
RAEDER, J., Die byzantinischen Mnzen im Kestner-Museum Hannover, Hannover 1987.
RATTO, R., Monnais Byzantines et dautres pays contemporains a lepoque Byzantine, Lugano
1930 (kinci bask: Amsterdam 1959).
RUSSEL, James, A Coin Hoard of Maurice Tiberius From Anemurium, Isaura, ANSMN,
28(1983), s.119-131.
RYNERSON, Paul, Byzantine Coin Values A Guide, 1971.
SABATIEIR, J., Description generale des monnaies byzantines, 2 cilt, Paris 1862 (Sonraki
basklar 1930 ve 1955).
SAYLES, G. Wayne, Ancient Coin Collecting V The Romaion/Byzantine Culture, United States
of America, 1998.
SEAR, David R., Byzantine Coins and Their Values, London, 1987.
TEKN, Ouz, A Preliminary Report On Coins Found At Perge, Anatolia Antiqua, I (1991),
s. 217-220.
TEKN, Ouz, Aaanzaf (Van) Kazsnda slami Kontrmarkl Bir Bizans Sikkesi, Toplumsal
Tarih, 36(Aralk 1996), s. 48-50.
TEKN, Ouz, Byzantine Coins From Yumuk Tepe Including A Lead Seal, Anatolia Antiqua
VI (1998), s.273-278.

134

TEKN, Ouz, Yap Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri, stanbul, 1999.

TEKN, Ouz, Bizans mparatorluunun Tarihine ve Sikkelerine Ksa Bir Bak, Akdenizin
Mor Binyl Yap Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri, Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk,
stanbul, 1999, s.21-48.
TEKN, Ouz, Monete Provenienti Dallo Scavo, Elaiussa Sebaste I Campagne di Scavo 19951997 (Edt. Eguini Schneider ve E. Bretschneider), Roma, 1999, s.319-323.
TEKN, Ouz, Le Monete, Elaiussa Sebaste II Campagne di Scavo 1998-1999 (Edt. E. Schneider
ve E. Bretschneider), Roma, 2003, s.541-556.
TEKN, Ouz, Eski Yunan, Roma ve Bizans Altn Sikkeleri, Altnn ktidar, ktidarn Altnlar:
Yap Kredi Altn Sikke Koleksiyonu (Ed. ennur entrk ve Selahattin zpalabyklar), Yap
Kredi Kltr ve Sanat Yaynclk, 2004, s.39-67.
TEKN, Ouz - Yaar NL, Kstll Hoard of Byzantine Solidi, Anatolia Antiqua VI(1998),
s.279-285.
NAL, Ceren, demi Mzesinden Bir Grup I. Iustinianos ve II. Iustinos Dnemi Sikkeleri,
Sanat Tarihi Dergisi, XIII/2 (2004), s.119-137.
WAAGE, B. Dorothy, Antioch on-the-Orontes IV/2 Greek, Roman, Byzantine And Crusaders
Coins, Princeton University Press, London, 1952.
WAELKENS, M., Sagalassos, Leuven, 1993, 1997-98, 2000.
WHITTING, P. D., The Anonymous Byzantine Bronze, NC, 1955, s.89-98.
WHITTING, P. D., Byzantine Coins, Londan 1973.
WROTH, Warwick., Catalogue of the Imperial Byzantine Coins in the British Museum, 2 cilt,
London 1908 (kinci bask: London 1966)
WROTH, Warwick., Cataloque of the Coins of the Vandal, Ostrogoths and Lombards and
of the Empires of Thessalonica, Nicaea and Trebizond in the British Museum, London
1911.

135

136

V. SZLK

: (AE) Latince aesden tremi, altn ya da gm iermeyen Bakr ya

da bronz birimler iin kullanlan ksaltma.

Akakia, anexikakia

: Ortasnda beyaz mendil bal mor ipekten silindirik nesne, torba;

iinde lm simgeleyen toz bulunurdu.

AR

: Nmismatikte gm iin kullanlan ksaltma. Latince argentumdan

gelmektedir.

Arka Yz

: Sikkelerde ikinci derecede nemli olan yz. st kalpla baslan

taraftr.
Genellikle sikkelerin deer lleri bu yzde yer alr.

Asa

: Bkz., Scepter.

Aspron

: Greke beyaz anlamna gelen 2.9 gr. arlnda gm sikke.

Aspron Trachy

: I. Aleksios (1081-118) dneminde baslan konkav sikke. Ayrca Billon

Aspron Trachyler de baslmtr.

Assaria

: (Assarion) II. Andronikos (1282-1328) ve III. Andronikos (1328-41)

Dnemlerinde tedavle giren hafif bakr sikke.

Anonim Follis

: 10. ve 11. yzyllarda baslan ve zerinde imparatorun ad

bulunmayan bakr/bronz sikkeler.

AV

: Latince altn anlamna gelen aurumdan tremi altn iin

kullanlan ksaltma.

Basileus

: Yunanca kral demektir.

Basilikon

: II. Andronikosun (1282-1328) tedavle soktuu ufak gm sikke.

Billon

: Ayar dk gm sikke.

Chi Rho

: (Khristogram) sann isminin ilk iki harfini ieren monogram.

Colobium

: Kolobion (Yun.). Kolsuz, ksa tunik. sann zerinde grlr.

Darphane

: Sikkelerin basld kurumun ya da yerin ad.

Darphane areti

: Sikkenin nerede, hangi darphanede basldn gsteren darp

yerinin ksaltlm hali.

Dekanummium

: 10 nummi deerinde bakr sikke.

137

Despot

: 8. yzyldan sonra kullanlan imparatorluk nvan.Efendi,

Hkmeden demektir.

Diadem

: nci ya da mcevher ile ssl, ba aln hizasndan evreleyen

imparatorluk tac. Hkmdarlk simgesi.

Divitision

: Khlamys, loros ya da sagionun altna giyilen uzun kollu ve ayak

bileklerine kadar uzun beyaz ya da mor elbise.

Dodekannummium : 12 nummiye eit bakr sikke.

EL

: Elektron elementinin nmizmatik yaynlardaki sembol.

Elektrum

: (Yun. Elektron) Altn ve gm karmndan meydana gelen bir

madenden baslm sikke. Ayar dk altn sikke.

Emmanuel

: Gen sa tasviri

Episkepis

: Orans duruunda Meryem bst, gsnde sa madalyonu yer

alr.

Fibula

: Pelerini omuzdan tutturmak iin kullanlan zel ine ya da bro.

Follaro

: V. Ioannesin tedavle soktuu bakr sikke.

Follis

: 40 nummi deerinde bakr sikke.

Globus

: ktidar sembol dnyay simgeleyen kre.

Hal Globus

: (Globus Cruciger) Dnya egemenliini simgeleyen, zerinde ufak

bir han yer ald kre.

Hale (Nimbus)

: Hristiyanlkta kutsall sembolize eden daire.

Hexagram

: mparator Heraclius dneminde baslan 6.82 gr. arlnda gm

sikke. Altn sikke olan solidusun 1/12si deerindedir.

Himation

: (Manto) Khiton zerine giyilen kaln kumatan uzun pelerin.

Histamenon

: II. Nikephoros (963-969) dneminde solidusun yerini alan standart

altn sikke.

Hodegetria

: Kollarnda ocuk sa tutan Meryem tipi.

Hyperpyron

: I. Aleksiosun tedavle soktuu bir yz ukur, bir yz bombeli

altn sikke. Bu sikkeler nmismatik literatrnde scyphate
(ukur) olarak adlandrlr.

sa Pantokrator

: Sol elinde ncil tutan ve sa elini takdis pozisyonunda yukar

kaldrm sa tasviri.

138

sa, Khalkitis

: Khalkedeki sa tasvirinin benzeri olduu iin bu isim ile

anlmaktadr.
Burada sa sakall, kolobion ve himation giyimlidir. Sa elini takdis
pozisyonunda yukar kaldrm, sol elinde ncil tutmaktadr.

sa, Antiphonetes

: Dizlerine kadar gsterilmi sa figr. sa sakall, ha nimbuslu,

tunik ve himation giyimlidir. Sa elini takdis pozisyonunda yukar
kaldrm, sol elinde incil tutar.

Kalp Yn

: Bir sikkenin arka yznn, n yze gre ekseni. Ok, saat ya da

derece ile ifade edilebilir.

Kalkoprateia

: (Hagiosoritissa) Meryemin yarm saa dnk ve dua eder biimde

ellerini kaldrm tipi.

Kesim

: Sikkenin alt ksmnda zemin izgisinin altndaki boluk, bazen kesim

izgisi ile ayrlmtr.

Khiton

: Elbise altna giyilen tunik.

Khlamys

: Uzun mor pelerin, sa omuzda fibula ile tutturulur.

Konstantinopolis

: stanbul kentinin kiiletirilmi ekli. Miferli, bir elinde mzrak,

dierinde globus ya da nike figr tutan oturan kadn eklinde
tasvir.

Kontrmark

: Baslm ve piyasaya srlmeye hazr duruma gelmi sikkeye

herhangi bir amala sonradan vurulan ufak damgaya denir.

Labarum

: zerine kristogram ilenmi olan sancak. I. Konstantinusun

Maxentiusa kar yapt savatan nce sancaklarn ucuna koyduu
sann monogramn tayan sembole verilen isim.

Latin Ha

: Dey kolu uzun, dierleri ksa olan haa verilen isim.

Lejand

: Sikke zerindeki yaz.

Loros

: zeri ssl Konsl elbisesi.

Madalyon

: Genellikle boyuna aslan metal para eklinde ss eyas.

Maphorion

: Meryem tarafndan kullanlan ba rts.

Mappa

: Konsln arenadaki oyunlarn balamas iaretini yere atarak

verdii beyaz mendil.

Miliaresion

: Gm sikke. I. Iustinianus dneminde solidusun 1/12si deerinde,

11. yzylda ise sadece hesaplama iin kullanlr.

139

Monogram

: sim, unvan gibi sfatlarn ya da bir duann ksaltlm harflerinin bir

kombinasyonudur.

Nikopois

: Meryemin gsnde sa figrl madalyon tutuu tip.

Nomisma

: (Latince Nummus) Kanun anlamndaki Nomos szcnden,

tretilmi sikke, para anlamna gelen ifade.

Nummi

: Follisin 1/40na eit bakr sikke deer birimi.

Nummus

: Daha ok hesaplamada kullanlan Follisin 1/40, sikke.

Nmismatik

: Sikke bilimi. Antik Nmizmatik ve slami Nmizmatik gibi blmleri

vardr.

OB

: (Obryzum) Aurum Obriziacum arnm altn ifadesinden gelir. Saf

altndan baslan sikkelere bu iaret konur.

Ofis

: Ana darphanenin ubesi, ana darphaneye bal atlye.

Ofis areti

: Sikkenin arka yznde hangi atlyede basldn yunan harfleri ile

gsteren iaret.

n Yz

: Sikkelerde esas tipin yer ald ksm. Bu yz bir sikkede birinci

derecede nemli olan yzdr.

Orans

: Her iki elini yukar kaldrm pozisyondaki Meryem.

Paludamentum

: Dz, uzun ve mor askeri pelerin. Genellikle zrhn zerine giyilir. Sa

omuzda fibula ile tutturulur.

Pantokrator

: Dnyann Hakimi anlamna gelen sann sfatlarndan biri.

Patrik Ha

: Esas han st kolu zerine yerletirilmi ikinci han bulunduu ha

tipi.

Pendilia

: Bir ucu diadem ya da taa bal, kulak hizasnda aaya sarkan

pendant.

Pentanummia

: 5 nummi deerinde bakr/bronz sikke.

Politikon

: Palaiologoslar dneminin ufak billon sikkesi.

Potent Ha

: Her bir kolunun bitiminde dikey ksa bir ubuk bulunan ha.

Sacred Largesses

: Darphane ve sikkenin datlmasndan sorumlu grevli.

Sagion

: Bir fibula ile boyun hizasnda tutturulan ve omuzlarn arkasndan

atlp srt rten pelerin. Genellikle askeri elbise olarak kullanlan
Paludamentumun k.

140

Scepter

: Hkmdarlk Asas. Hkmdarlara ait egemenlik simgesi olan asa

bir sopa eklinde olup, deerli talar ve semboller ile bezelidir.

Scyphate

: 11. yzyln banda baslan kap formunda kk sikke. Altn,

elektron ve gmleri baslmtr.

Semissis

: Solidusun si arlnda 2.25 gr. altn sikke.

Sikke Pulu

: Sikkenin basm iin, yasal ayar ve arlkta hazrlanan madeni

para.

Siliqua

: zellikle Ge Roma ve Erken Bizans gm sikkeleri iin kullanlan

terim.

Sikke

: El aralaryla baslan madeni paraya denir. Deeri devletin resmi

damgas ile teminat altna alnm, belli bir ekli ve arl olan
madeni dei-toku aracdr.

Sikke Basm

: (Sikke darb) Antikadan itibaren sikkeler genellikle darp ekliyle

elde edilmitir. rs eklindeki alt ve st kalplar arasna stlan sikke
madeni konularak stten hzla vurulur ve sikke elde edilir.

Solidus

: Yaklak 4.5 gr. arlnda ayar yksek altn sikke. I. Constantinus

dneminden itibaren Aureustun yerine tedavle karlmtr.

Souppedion

: Alak ayaklk ya da yastk. Genellikle sa ya da imparatorun ayaklar

altnda grlr.

Stamenon

: Histamenona verilen dier isim.

Stavraton

: 1367 ylnda imparator V. Ioannesin tedavle soktuu gm

sikke.

Stemma

: Ssl, ember eklinde elenk ta.

Stemmatargyrion

: Kubbe biiminde imparator tac.

Tablion

: Khlamysin zerinde yer alan zengin ssl kare blm.

Talandrmak

: Genellikle imparatorlarn baarlarndan dolay onurlandrlmas iin

dini figrler tarafndan (sa, Meryem ya da Azizler) balarna elenk
biimli ta taklmas.

Tetarteron

: II. Nikephorosun tedavle soktuu, solidustan daha hafif olan

altn sikke.

141

Tip

: Sikke zerinde bulunan ve esas olarak tanmlanan figr ya da ekil.

Tornese

: Kk billon sikke. Ge Bizans dneminde bakr sikkeler de bu isimi

alr. Daha kk boyutlu olanlar fallaro ismini alr.

Trachy

: (Stamenon) Kelime anlam deersiz, dktr. 11.-14. yzyllar aras

baslan, billon ya da bakr konkav sikkeler.

Tremissis

: Solidusun 1/3 arlnda 1.52 gr. altn sikke. lk kez I. Theodosius

(M.S. 383) tarafndan baslmtr.

Tufa

: Tavus kuu tynden sorgucu olan seremonik ta ya da mifer.

Tunik

: Gmlek eklinde bir tr ksa elbise.

Victoria

: Yunan mitolojisinde kanatl zafer tanras olarak bilinen Victoria

Roma imparatorluunda imparatorun zaferinin simgesidir. Elinde
elenk ve defne dal tutan kanatl kadn olarak tanmlanr.

Volumen

: Parmen rulo.

Yarm Follis

: 20 nummi deerinde bakr/bronz sikke.

142

VI. KONKORDANS CETVEL

Env.no.
23
27
29
35
37
46
50
59
129
136
142
143
144
150
162
175
183
188
189
203
209
214
215
216
221
223
224
226
263
278
279
280
283
285
286
288
289
290
291

Kat.no.
694
122
93
410
142
222
584
245
476
334
75
164
778
196
475
402
745
736
409
297
14
649
419
368
820
134
527
420
401
857
304
175
189
464
864
459
411
239
372

Env.no.
292
293
294
295
296
297
299
300
301
302
303
304
305
306
307
320
322
330
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
375
380
390
392
393
395
400
403
404
407
417

Kat.no.
99
455
907
568
480
740
266
620
205
930
636
619
157
675
171
429
335
202
453
359
165
905
696
50
40
682
703
383
312
375
451
555
450
283
73
338
257
242
280

Env.no.
428
430
431
433
436
441
451
452
457
459
461
506
507
508
509
510
511
512
514
517
526
527
535
538
554
573
574
576
578
583
586
599
603
606
607
616
625
627
628

Kat.no.
839
443
758
85
132
529
211
91
944
741
754
223
185
251
337
878
182
186
594
611
670
510
646
680
192
342
838
840
894
727
877
343
148
292
472
557
28
260
293

143

Env.no.
629
630
631
632
633
634
635
636
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667

144

Kat.no.
101
503
640
291
759
834
774
684
761
900
53
902
146
299
326
798
812
773
302
653
473
587
813
786
634
841
823
757
333
865
168
118
156
522
722
79
657
29
39
147

Env.no.
675
676
677
678
700
701
729
732
735
740
761
768
769
770
771
772
773
805
806
807
808
809
813
828
856
858
860
884
886
889
894
900
905
906
945
946
956
969
970
980

Kat.no.
735
287
454
51
716
26
128
593
796
588
16
831
837
872
819
867
843
748
558
513
827
307
295
355
903
48
447
775
328
433
894
883
768
914
546
698
55
227
844
393

Env.no.
982
986
987
994
1014
1042
1044
1065
1070
1081
1086
1094
1095
1096
1097
1098
1099
1100
1101
1102
1147
1161
1180
1202
1203
1207
1210
1219
1233
1235
1273
1281
1310
1311
1321
1324
1325
1326
1327
1328

Kat.no.
643
252
103
407
108
431
58
395
246
882
206
875
403
441
364
715
294
783
465
363
744
149
590
668
272
528
253
394
145
65
873
723
249
888
96
285
708
596
787
463

Env.no.
1329
1332
1337
1344
1351
1352
1354
1355
1363
1395
1397
1400
1401
1402
1415
1436
1437
1439
1464
1468
1472
1530
1541
1544
1554
1555
1566
1568
1592
1612
1613
1614
1615
1616
1617
1625
1633
1634
1635
1641

Kat.no.
426
920
413
437
660
440
366
434
24
3
208
598
154
275
1
784
897
538
573
105
47
2
468
884
435
212
56
59
853
892
760
532
534
928
373
181
258
939
106
654

Env.no.
1645
1648
1664
1665
1675
1676
1677
1690
1691
1692
1701
1713
1718
1719
1720
1730
1731
1750
1756
1759
1765
1772
1774
1788
1799
1822
1823
1824
1825
1826
1828
1829
1844
1850
1858
1862
1878
1893
1897
1898

Kat.no.
579
336
845
580
566
570
661
178
714
438
262
712
104
378
439
162
462
810
456
517
848
811
576
21
321
717
794
718
153
608
780
32
190
72
629
607
825
226
421
763

Env.no.
1908
1909
1911
1917
1944
1945
1946
1961
1978
1982
1992
1996
2013
2014
2015
2023
2407
2411
2414
2415
2437
2438
2439
2440
2446
2447
2460
2467
2471
2474
2478
2481
2483
2496
2516
2527
2528
2544
2594
2599

Kat.no.
243
771
88
70
556
392
793
628
172
738
898
129
41
551
52
25
284
569
452
559
161
8
879
444
424
210
425
277
686
144
470
446
4
215
490
836
615
331
97
815

145

Env.no.
2603
2608
2609
2613
2624
2625
2626
2638
2639
2640
2643
2644
2645
2647
2655
2658
2660
2665
2666
2667
2668
2679
2683
2684
2685
2687
2692
2712
2716
2718
2719
2720
2726
2727
2736
2738
2756
2757
2758
2759

146

Kat.no.
432
286
414
244
603
457
575
540
929
895
701
711
276
917
849
591
188
685
821
488
604
776
506
382
200
904
92
317
314
207
166
617
801
7
78
496
799
167
308
64

Env.no.
2769
2777
2778
2887
2909
2910
2924
2926
2963
2966
2972
2973
2974
2976
2988
2991
2994
2996
3001
3007
3008
3016
3021
3022
3025
3026
3028
3030
3031
3033
3034
3045
3052
3063
3074
3082
3084
3107
3112
3116

Kat.no.
322
380
377
173
404
126
616
638
913
746
273
298
829
728
648
688
526
67
107
631
647
492
115
351
406
235
71
911
15
201
198
42
174
140
762
524
652
458
602
143

Env.no.
3130
3131
3145
3146
3147
3156
3160
3161
3240
3241
3254
3274
3275
3277
3278
3289
3290
3291
3293
3359
3362
3363
3364
3365
3370
3374
3376
3379
3382
3384
3385
3403
3404
3405
3406
3407
3408
3409
3410
3411

Kat.no.
633
430
893
765
770
94
509
817
195
876
471
310
224
54
315
597
505
621
622
554
726
191
789
691
370
89
306
494
908
376
788
478
515
612
112
135
358
753
769
589

Env.no.
3412
3430
3470
3606
3607
3608
3609
3610
3611
3612
3613
3614
3615
3616
3618
3619
3620
3627
3630
3636
3637
3649
3650
3651
3652
3671
3677
3700
3731
3732
3735
3736
3755
3764
3765
3772
3776
3777
3783
3787

Kat.no.
263
271
482
199
300
562
5
693
66
779
390
278
868
854
671
63
229
230
323
663
114
565
311
237
279
535
289
241
531
179
339
751
187
360
233
341
217
922
290
706

Env.no.
3789
3807
3823
3824
3829
3830
3831
3832
3833
3834
3836
3837
3838
3839
3840
3841
3842
3843
3844
3845
3846
3847
3848
3850
3851
3852
3853
3854
3855
3856
3857
3858
3859
3860
3862
3863
3866
3885
3907
3909

Kat.no.
564
82
80
274
550
577
850
797
805
637
572
86
357
618
851
676
563
860
697
806
305
155
901
18
69
387
36
197
808
520
880
772
574
541
281
209
479
700
170
610

Env.no.
3910
3929
3938
3946
3949
3955
3960
3962
3966
3971
3972
3973
3974
3975
3977
3984
3985
3986
3987
4024
4025
4026
4027
4028
4029
4030
4031
4032
4087
4088
4089
4090
4091
4092
4093
4094
4095
4096
4097
4098

Kat.no.
17
81
98
11
519
924
264
6
139
27
497
792
807
866
113
340
248
583
672
658
659
863
485
674
501
525
599
595
396
10
183
499
194
673
83
19
732
38
22
545

147

Env.no.
4099
4100
4102
4103
4104
4105
4106
4121
4122
4123
4124
4126
4127
4129
4130
4135
4136
4196
4200
4201
4202
4696
4697
5081
5082
5083
5084
5085
5086
5087
5095
5096
5121
5122
5123
6007
6008
6065
6066
6657
6755
6756
6757
6758

148

Kat.no.
313
704
141
662
160
664
150
543
232
870
250
782
830
176
220
231
240
43
561
90
254
651
560
365
781
102
159
221
347
386
846
614
689
109
548
110
123
533
265
68
549
537
650
692

Env.no.
6759
6760
6761
6762
6763
6764
6971
6972
6973
6974
6975
6976
6977
6978
6979
12023
12024
12027
12028
12052
12053
12054
12055
12056
12057
12058
13906
14087
14089
14090
14091
14092
14093
14094
14153
14155
14156
14181
14203
14204
14205
14206
14207
14259

Kat.no.
530
76
57
228
918
270
725
915
547
158
151
678
690
642
398
756
656
216
766
213
269
319
582
912
856
906
9
356
445
461
422
344
719
428
61
449
324
100
578
388
309
721
609
330

Env.no.
14260
14325
14337
14393
14394
14478
14479
14480
14481
14482
14483
14484
14485
14486
14487
14488
14491
14492
14493
14494
14495
14496
14497
14498
14499
14501
14502
14503
14504
14505
14506
14507
14508
14509
14510
14511
14512
14513
14614
14615
14616
14617
14618

Kat.no.
423
777
916
49
369
261
379
666
544
487
832
399
948
949
415
327
816
644
752
169
469
397
483
436
601
177
874
592
645
626
630
152
749
350
742
791
31
709
504
539
163
747
111

LEVHALAR

149

150

Levha 1
Anonim A2 zerinde Yer Alan Motifler

DOC 3/2, 645

151

Levha 2

152

11

12

Levha 3

13

14

17

20

22

25

26

27

28

153

Levha 4

154

29

32

36

38

42

43

Levha 5

47

48

49

51

53

54

155

Levha 6

156

55

57

59

60

63

64

Levha 7

66

67

68

70

73

74

157

Levha 8

158

77

78

79

80

81

82

Levha 9

83

84

85

86

87

88

159

Levha 10

160

89

91

92

93

94

95

Levha 11

96

97

98

99

100

102

103

104

108

161

Levha 12

162

109

112

113

117

118

119

Levha 13

123

124

125

126

129

132

133

135

136

163

Levha 14

164

138

139

145

148

152

154

Levha 15

156

159

161

166

170

171

165

Levha 16

166

173

175

176

180

181

183

Levha 17

185

186

188

192

194

195

167

Levha 18

168

197

200

201

205

206

208

Levha 19

209

210

211

212

215

216

169

Levha 20

170

217

220

221

223

225

227

Levha 21

229

230

232

233

234

235

171

Levha 22

172

237

238

240

241

243

244

246

247

248

Levha 23

250

252

253

254

255

257

173

Levha 24

174

258

260

261

262

263

264

Levha 25

265

267

268

269

272

273

175

Levha 26

176

274

276

277

278

280

281

Levha 27

284

285

289

292

293

296

177

Levha 28

178

297

298

299

302

305

309

Levha 29

312

313

314

317

318

319

179

Levha 30

180

321

322

323

324

327

328

Levha 31

329

330

332

334

335

336

181

Levha 32

182

337

338

339

340

344

349

Levha 33

351

355

356

357

362

363

183

Levha 34

184

365

367

368

370

372

377

Levha 35

379

388

392

393

394

395

396

397

401

185

Levha 36

186

403

414

418

419

421

423

424

425

426

Levha 37

427

428

429

430

431

432

433

434

435

187

Levha 38

188

436

437

438

439

443

447

449

451

455

Levha 39

461

471

474

475

476

478

189

Levha 40

190

490

492

494

496

506

510

Levha 41

516

519

521

524

526

529

191

Levha 42

192

534

535

538

540

543

549

Levha 43

550

551

556

562

563

566

193

Levha 44

194

582

585

586

587

589

591

Levha 45

596

598

602

608

613

614

195

Levha 46

196

641

648

660

665

702

705

Levha 47

708

738

741

747

758

764

197

Levha 48

198

772

799

803

815

827

829

Levha 49

832

838

839

840

860

862

199

Levha 50

200

863

868

882

883

889

891

Levha 51

894

898

899

903

904

907

201

Levha 52

202

908

913

915

916

ZELHA DEMREL GKALP: lk ve orta renimini doum yeri olan Adapazarnda

tamamlad. 1997 ylnda Anadolu niversitesi Sanat Tarihi Blmnde lisans, Trkiye
Mzelerinde Bulunan Bizans Dnemi Maden Aydnlatma Aralar konulu teziyle 2001
ylnda Hacettepe niversitesinde yksek lisans, Yalva ve Isparta Arkeoloji Mzelerinde
Bulunan Bizans Sikkeleri adl teziyle 2007 ylnda Anadolu niversitesinde Sanat Tarihi
Doktoru unvann ald. Halen Anadolu niversitesi Sanat Tarihi Blmnde retim
yesi olarak grev yapan Yrd. Do. Dr. Zeliha Demirel Gkalp yurt iinde birok kaz ve
aratrmalara, yurt ii ve dndaki eitli sempozyumlara katlm, makaleler yaynlamtr.

203

204