ASKHYLOS

ZNCRE
VURULMU
PROMETHEUS
HAAN L YCEL KLASKLER DZS
E V R E N L E R : AZRA E R H A T - SA B A H A T T N E Y B O LU

T R K Y E ^ B A N K A S I
K lt r Y ay n lar

>
00

A
1

oont

Hmanizma ruhunun ilk anlay ve duyu merhalesi, insan

varlnn en mahhas ekilde ifadesi olan sanat eserlerinin
benimsenmesiyle balar. Sanat ubeleri iinde edebiyat, bu ifa
denin zihin unsurlar en zengin olandr. Bunun iindir ki bir
milletin, dier milletler edebiyatn kendi dilinde, daha doru
su kendi idrakinde tekrar etmesi; zek ve anlama kudretini o
eserler nispetinde artrmas, canlandrmas ve yeniden yarat
masdr. te tercme faaliyetini, biz, bu bakmdan ehemmiyetli
ve medeniyet dvamz iin messir bellemekteyiz. Zeksnn
her cephesini bu trl eserlerin her trlsne tevcih edebilmi
milletlerde dncenin en silinmez vastas olan yaz ve onun
mimarisi demek olan edebiyat, btn ktlenin ruhuna kadar
iliyen ve sinen bir tesire sahiptir. Bu tesirdeki fert ve cemiyet
ittisali, zamanda ve meknda btn hudutlar delip aacak bir
salamlk ve yaygnl gsterir. Hangi milletin ktpanesi bu
ynden zenginse o millet, medeniyet leminde daha yksek
bir idrak seviyesinde demektir. Bu itibarla tercme hareketi
ni sistemli ve dikkatli bir surette idare etmek, Trk irfannn
en nemli bir cephesini kuvvetlendirmek, onun genilemesine,
ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemiyen Trk mnevverlerine kranla duyguluyum. Onla
rn himmetleri ile be sene iinde, hi deilse, devlet eli ile yz
ciltlik, hususi teebbslerin gayreti ve gene devletin yardm
ile, onun drt be misli fazla olmak zere zengin bir tercme
ktpanemiz olacaktr. Bilhassa Trk dilinin, bu emeklerden
elde edecei byk fayday dnp de imdiden tercme faa
liyetine yakn ilgi ve sevgi duymamak, hibir Trk okuru iin
mmkn olamyacaktr.

23 Haziran 1941
Maarif Vekili
Haan Ali Ycel

ASKHYLOS
ZNCRE V U R U LM U PRO M ETH EUS
ZG N ADI

nQOfir|0exj Aea|i>xr
EV RENLER

AZRA ERHAT - SABAHATTN EYBOLU

TRKYE BANKASI KLTR YAYINLARI, 20 13

Sertifika N o: 29619
ED T R

AL ALKAN NAL
DZELT

NEBYE AVU
GRSEL YNETMEN

BROL BAYRAM
GRAFK TASARIM VE UYGULAMA

TRKYE BANKASI KLTR YAYINLARI

I . BASIM, 1 9 6 7 BLG YAYINEV, ANKARA
TRKYE BANKASI KLTR YAYINLARINDA
I . BASIM, NSAN 2000, STANBUL
H..Y.K. DZSNDE I. BASIM UBAT 2 0 1 3, STANBUL
III. BASIM, KASIM 2 O I5 , STANBUL

ISBN 978-975-458-206-2

(k a r t o n k a p a k l i)

BASKI

KTAP MATBAACILIK SAN. TC. LTD. T.

DAVUTPAA CADDES NO: 123 KAT: I
TOPKAPI STANBUL
(0 2 12 ) 482 99 IO
SERTFKA NO: 160 5 3

Bu kitabn tm yayn haklar sakldr.

Tantm amacyla, kaynak gstermek artyla yaplacak ksa alntlar dnda
gerek metin, gerek grsel malzeme yaynevinden izin alnmadan hibir yolla
oaltlamaz, yaymlanamaz ve datlamaz.
TRKYE BANKASI KLTR YAYINLARI
STKLAL CADDES, MEELK SOKAK NO: 2/4 BEYOLU 34433 STANBUL

Tel. (0212) 252 39 91

Fax. (0212) 252 39 95
www.iskultur.com.tr

HAAN

LI
YCEL
KLASKLER
DZS

CXCII

ASKHYLOS
ZNCRE VURULMU PROMETHEUS

E V R E N L E R :
A ZRA ER H A T - SA B A H A T T N E Y B O LU

TRKYE ^

BANKASI

Kltr Yaynlar

nsz
Zincire Vurulmu Prometheus balyla Trkeye e
virdiimiz tragedyann Yunanca ad Prometheus desmotes,
yani Balanm Prometheustar. Aiskhylos, Prometheus ko
nusunu tragedyada ilemitir. Zincire Vurulmu Promet
heus bu ln birinci ve elimize geen tek piyesidir. br
ikisi yitirilmi, yalnz adlar kalmtr: Birinin Kurtulmu
Prometheus, brnn Ate Tayan Prometheus olduu bir
oyun listesinde yazldr.
Prometheusun ne yl oynand da bilinmez. Tragedya
nn biimini ve dilini inceleyen bilginler onun Perslerden
sonra ve Orestia lnden nce, yani 472 ile 458
yllar arasnda yazldn ileri srerler. Bu oyunda yalnz
tanrlarn ve tanrsal kiilerin rol aldna dikkati ekenler
de vardr. Oysa Prometheusun asl konusu insan, oyna
nan dram da insanln dramdr. nsan dostu, tanr d
man Prometheus, Aiskhylostan bu yana, en ok da bizim
amzda insan z zelliiyle temsil eden bir kahraman
olarak benimsenmektedir. nsan nedir? nsan olmaya ne
zaman balad? diye soruldu mu, gnmzn dnrleri
hep bir azdan ve szlemi gibi: nsan bakaldran yara
tktr derler. nsan doann ya da gelenein kurulu dzenine
kar ayakland an insan olmutur; insanln da hep yeni
batan bakaldrdka srdrebilir derler. Bu gr biz y-

leine benimsedik ki, bin yllarn alacal bulacal pl prtlar

gibi srtmza giydirdii gelenek ve grenek sslerini atyoruz
stmzden, kulak vermez olduk dinlerin, inanlarn ister
tanrdan, ister insandan gelme avutucu ninnilerine. Umuda
kar da ayaklandk: Bugn ve bu dnyada yaamak istiyo
ruz. telerin ve yarnlarn aldatc ekiciliine kaplmakla
nerelere srklenebileceimiz! denedik, biliyoruz artk. Ne
pahasna olursa olsun insanlmz gerekletirelim diyoruz.
Tek lkmz insan olmak. Bu lk uruna gze almayaca
mz aba, katlanamayacamz cefa yoktur. Bu lknn ilk
temsilcisi Prometheustur.
Prometheus efsanelik kiidir. Geri Homeros destanla
rnda ad gemez, ama Hesiodosun iki byk iiri Theogonia ile ler ve Gnler'de ok sz edilir. Ne var ki, bi
zim aldmz anlamdaki insan yanstan Prometheus ilk
kez Aiskhylosun tragedyasnda kar karmza. Bu nemli
neden Aiskhylostan nceki ve sonraki Prometheus tipleri
stnde durup dnmeyi gerektirmektedir. Aiskhylosun
at r kesince snrlayabilmek iin, Hesiodostan tu
talm, Goetheye kadar gidelim, metinleri inceleyelim, ge
rekirse Trkeye evirip buraya alalm. Yeter ki anlayalm
nasl oldu da sadan nce V. yzyln bir yazar XX . yzyln
insanlk lksn, ayaklanan insan tipini gerekletirebildi.
Hemen syleyelim ki, Prometheusun kiilii efsanede de
politik bir nitelik tamaktadr, ama bu kiilii tam deerlen
dirip, dramn modern anlamda politik bir dram olarak canlandrabilmek Atinann tragedya yazarlar arasnda politik
gr en kkl olan Aiskhylosa vergi bir baardr.
Politik dram ne demek? Niin politik dram diyoruz
Prometheusa? Bu tragedyay canlandran olaylarn hepsi
bugn hkmet darbesi diye niteleyebileceimiz bir ek
senin evresinde dnyor da ondan. Efsanenin de, traged
yann da merkezi budur. Hep bir kuan kendinden nce
ki kua devirip, ynetim gcn ele geirmesidir ilenen

konu. Bu konuyu bir iki yzyl arayla nce Hesiodosun,

sonra Aiskhylosun ayr ayr alardan alp ilemeleri politi
ka bilincinin geliimine ilgin bir rnektir.
Hesiodos, Prometheus efsanesine iki eserinde de nem
li bir yer ayrr: Theogonidda apetos soyunun servenleri
(507-616) 109 dize, ler ve Gnlerde Prometheus-Pandora
efsanesi hemen eserin banda (42-105) 63 dize tutmaktadr.
Bu paralar okunup karlatrlabilsin diye evirilerini bu
nszn* sonuna aldk.
Hesiodos, Theogoniada evrenin yaratlndan bu yana
birbiri ardna gelen tanr soylarn sayar: Balangta Khaos
vard der, Khaostan Gaia-Toprak ve Eros-Ak doar. Toprak
Ana kendi bana kendine e ve kendini bsbtn rtebilecek
bir varlk karr ortaya: Uranos-Gk; sonra da onunla birleerek devler, azmanlar dourur. Bunlar cinstir: Titanlar
(Devler), Kyklopslar (Tepegzler) ve Hekatonkheirler (Yz
kollu ve elli kafal devler). Uranos, Gaiann peydahlad bu
varlklardan rker, tiksinir, onun iindir ki her birini doar
domaz ana karnna tkar yeni batan. itike ien Toprak
Ana sonu gelmeyen doum sanclarndan kurtulmak iin bir
are dnr: Ak elikten bir trpan yapp ocuklarnn eline
verir ki alsnlar babalarndan. Ama hibiri yanamaz bu
ie. Yalnz son dourduu Kronos trpan alr ve gece pusuya
yatarak Uranosun Gaiay rtmeye geldii sra trpanla er
keklik uzvunu keser. Hesiodos bundan sonra Uranos tanr
nn taaklarndan boalan bel kpklerinin nasl denize d
kldn, tanr gzeli Aphroditenin ak dalgalardan nasl
doup Kbrs adasna doru yol aldn anlatmak sevdasna
der. Oysa olay tanr soylarnn tarihinde bir devrim nitelii
tar. Bu birinci devrimi bir kincisi izlemektedir: Olu Zeus
eliyle Kronosun devrilmesi. Kronos da tpk babas gibi dav
ranr: Bir olunun kendinden daha gl kp, krall elin-

Bu basm d a ekler metnin son un a alnm tr ed.n

vii

den alacan bildii iindir ki, ocuklarn doar domaz

yutar. Uranosun kars Gaia gibi Kronosun kars Rheia
da zm zm zlr bu duruma. Uranos ve Gaiamn yar
dmyla o da bir kumpas kurar: Olu Zeus dounca Girit
adasna karr ve yerine kundaklanm bir ta yutturur ko
casna. Gn gelince Zeus btn kardelerini babasna kus
turur. Akl ve kol gcyle Kronosu devirip tanrlar tahtna
oturur. Bu ikinci devrimle Titanlarn egemenlii sona ermi,
Olympos tanrlarnnki kurulmu olur. Prometheus ite bu
devrimde rol oynamaktadr.
Ayn mitolojik motiflerle dile gelen bu iki devrim asln
da birbirinden ayr anlamlar tar. Uranosun devrilmesinde
yalnz kaba kuvvete bavurulur: Erkeklik uzvunun kesilmesi
salt fiziki bir eylemdir. Bu eylemde akl yoluyla kurulan d
zenin bir pay varsa da, bu pay nemsizdir. kinci devrim
bir akl ve hesap iidir. Onu hazrlamakta ve yrtmekte
Uranosla Gaiann oynadklar klavuz rol dikkati eker.
Kaba kuvvetten zarar grdklerini anlayp, balarna gelen
den ders alma benzeyen birinci kuak tanrlar kendilerini
deviren ikinci kua alt etmek iin akln temsilcileri olarak
karlar karmza: Kronosa bir gn tahttan indirileceini
nceden haber vermek, Zeus dounca onu saklamak, bes
lemek, yetitirmek ve babasn nasl devireceini ona
retmek iini zerlerine alrlar. Bylece birinci devrim kaba
kuvvetin kendi kendine yenilmesi, ikinci devrimse kaba
kuvvetin aklla yenilmesi anlamna gelir. Akl yolundaki bu
geliimde Zeus bir adm daha ileri gider: Kaba kuvveti kendi
karna bir ara olarak kullanr. Ve sonunda kaba kuvvetler
birbirlerini yok eder, dnya egemenlii yalnz akl gc s
tne kurulur.
Bu sreci Hesiodos, Titanomakhia, devler sava denilen
parada anlatr. (Theogonia, 616-885). Kronos kral olunca,
Uranosun zincire vurduu azmanlardan Titanlar kurtarp
ynetime ortak eder... Ama Zeus, Kronosla birlikte kua-

m da devirdii zaman, Titanlar ayaklanr. ki tanr kua

arasnda yaman bir dv balar. Titanlar Othrys dana,
Kronosoullar da Olympos dana yerleip on yl sreyle
ve hibir sonu alamadan savarlar. Zaferi kazanmann yo
lunu da gene Gaia gsterir Zeusa: Uranosoullarndan yz
kollu devlerin yer altndan karlp savaa srlmelerini sa
lk verir. Zeus bunu yapar ve yeri yerinden oynatan, denizle
rin altn stne getiren bir sava sonunda Titanlar alt eder.
Titanlar yerin dibindeki Tartarosa kapatp Hekatonkheirleri beki diker balarna. Bunlar da armaan olarak gk
grltsn, imei ve yldrm verirler Zeusa. Akl ve kol
gcn bylece kiiliinde birletiren Zeus kral olup tanrlar
tahtna oturur. Ve gene Gaiann tlerine uyarak salam
bir dzen kurmak iin dnya egemenliini kardeleri ve o
cuklar arasnda paylamaya giriir. Bu paylamada kars
na dikilen tek engel Prometheustur.
Buraya kadar Hesiodos ve Aiskhylos az ok ayrlkla
ayn efsane kaynaklarn izlemektedirler. Prometheusa ge
lince, iki airin anlay ve yorumlar bsbtn deiir.
Prometheus, Titanlar soyundandr: Hesiodosa gre
apetosla Okeanos kz Klymenenin oludur. Bu Titan
iftinin drt olu olur: Atlas, Menoitios, Prometheus ve
Epimetheus. Drdnn de kaderi tyler rperticidir: Zeus,
Atlas dnyann ucuna dikip gk kubbesini omuzlarna
ykler, Menoitiosu yldrmla arparak yerin dibine kapatr,
Prometheusu zincirlerle bir stuna balar ve karacierini bir
kartala yedirir, Epimetheusun bana kadn belasn salar.
Neden bu ei grlmedik, olaanst cezalar? apetosoullar Titan soyundan olduklar iin mi? Hayr. Zeusun apetosoullarna zel bir hnc vardr, bu hncn asl nedenini de
onlara verilen sfatlardan anlyoruz: Bu Titanlarn drd de
kafa gcnden pay almlardr, akldan yana stndrler ve
bu stnlkleriyle vnp Zeusa kar gelmeye yeltenirler.
Akl gcyse Zeusun tekelindedir, o bu gle ele geirmi

tir dnya egemenliini. Bu gc bakasnda grmek dinmez

bir fke dourur iinde. Prometheus da bu fkeyi krkler
durur: Sivri akln, gelecei nceden grme gcn Zeusu
aldatmak, kukulandrmak, kk drmek iin kullanr.
Burada Hesiodosun pek stnde durmad, Aiskhylosun
alabildiine iledii bir temaya k tutmalyz: nc dev
rimin hazrlanmas.
Ad nceden gren anlamna gelen Prometheus
khindir ve Gaia, Kronosa devrileceini nasl haber ver
diyse, Prometheus da Zeusun bir gn tahtndan decei
ni bilir. Aiskhylosa gre Prometheus, Klymenenin deil,
baka bir ad Themis-Adalet olan Gaiann oludur. Bu
bilgiden edindii stnlkle Prometheus, Zeusu srekli bir
kukunun basks altnda tutar. Prometheus tragedyasnn
ekseni olan bu tema Hesiodosta da sezilir. Ancak onu gz
nnde tutarsak, Mekone olayn gereince anlayabiliriz.
Theogonia,da (bak. dize 535-560) anlatlan bu efsane etiolojik, yani aklayc bir nitelik tar: Kurban trenlerindeki
baz geleneklerin nereden geldiini bildirir, ama bizim iin
asl nemi Zeus-Prometheus kavgasn bambaka bir mo
tif stne kurmasdr: Prometheus balangtan beri insan
lardan yana gemitir, onlara dayanarak Titanlarn cn
almak ve Olmyposlularn egemenlii yerine insanlarn ege
menliini getirmek emelindedir. Yeni bir devrimin hazrla
ycsdr. Kurduu dzen tanrlar iin kk drcdr.
Zeus bile bile aldanr, ama oldubittiyi nleyemez. Bu onur
yarasndan almak iindir ki, atei vermez olur insanlara.
Prometheus da tanry bir daha aldatr ve atei alp gtrr
insanlara verir. ki kez kk drlen tanrlar tanrs artk
kaba kuvvete bavurmak zorundadr: Ei grlmedik, kor
kun cezalar salacaktr Prometheusun bana.
Hesiodosun yksnde Aiskhylosun Prometheusunu,
giderek Goethenin verdii Prometheus yorumunun tohum
larn bile bulabiliriz: Zeus aldatlm, insanlarn gznde

kk drlm, gln olmu bir tanrdr. Egemenlii

gerek bir gce dayanmaz, nk akl gc tanrlardan in
sanlara gemitir. Devrim, nc ve son devrim olmu bit
mitir: nsan kendi gcnn bilincine varm, tanrya kar
ayaklanmtr. Ona isterse tapar, isterse hie sayar onu, g
sz ya da gl olduu oranda tapar ya da hie sayar. Tanr,
insann elinde bir oyuncakt^ asl tanr, yani asl yaratc, in
sann kendisidir. Goethenin iirinden kan anlam da budur.
Aiskhylosun Prometheus'unda yalnz tanrlarn rol oy
nad belirtilir durur. Oysa bu tragedya btn koullar ve
sorunlaryla insanlk dramn yanstr demitik. Prometheus
insann temsilcisidir, iinde rpnd olaylar da gnmzn
deyimiyle politik diye nitelenebilecek insan toplumlarna
zg olaylardr. Ama Prometheus ne bakmdan insandr ve
dram niin insanln dram oluyor?
Prometheus atei tanrlardan alm ve insanlara vermi,
tanrlarn kurmu olduu dzene kar geldii iin de zincire
vurulmu, yaman bir ceza ekmektedir. Mhlanm olduu
kayadan bize seslenip, eylemini, eyleminin uyandrd tep
kiyi, kendini ve karsndakileri eletirip deerlendirmek
tedir. Prometheus olayn bugn bir tiyatro yazar ele alsa,
karmza bir yarglama sahnesi koyar ve tutuklusu, tank
lar, yarglaryla bir durumay canlandrrd. Biz de rne
in Kafkann Durumasn inceler gibi inceleyelim Zincire
Vurulmu Prometheus'u. Anlayna gnmzn gzyle
ancak bu yoldan varabiliriz.
Prometheus savunuyor ve ne diyor bu savunmada? ki
kavram stnde durup direniyor, deer olarak benimsedi
i iki kavram: Bilin ve zgrlk. Bilin ve zgrlk insana
zg deimez deerler olarak her zaman ve uygar her top
lumda benimsenegelmitir. Bunlar savunurken Prometheus
bugn de bir sann durumada bavuraca kantlamaya
bavuruyor: Ne yaptmsa diyor, bile bile yaptm. Eyleminin
uzun bir dnme ve tartma sonucu bilinli ve istemli bir

eylem olduunu ileri srerek, bu eylemin su olarak yorum

lanmasndan doacak btn tepkilere sonuna kadar kat
lanmaya hazr olduunu bildiriyor. Bu bilin hem bir gurur,
hem bir katlanma duygusu douruyor iinde. u szlerle
dile getiriyor duygularn:
Ama neler sylyorum, her eyi nceden bilmiyor muydumf
Hepsini biliyordum bama geleceklerin.
Ama ben biliyordum bama gelecek olan:
Bile bile, isteye isteye su iledim.
Payma deni gnl ferahlyla tamalym,
Kaderin nne durulmaz, bilmeliyim bunu.
Bana gelince, ben bu ileme katlanacam.
ilesine katlanamayp, lmeyi zleyen oya. Prometheus
yle der:
Benim aclarma hi katlanamazdn demek!
Kader lmeme de izin vermiyor benim:
Yalnz lm kurtarabilirdi beni,
Oysa benim ikencelerimin sonu yok
Zeus tahtndan dmedike.
Hibir umuda yer vermeden dnce ve davrannda
direnen Prometheusun bu bilinli tutumunu bakalar an
lamaz ve gurur ya da kibir diye nitelerler. Koro yle der:
Szn saknmyorsun,
Bana gelen boyun edirmiyor sana.
Okeanos da yle:
Ar bir dilden geldi bana gelenler,
Yine de uslanm deilsin, diretiyorsun,
Dertlerine dert katmaktan korkmuyorsun.
Benden t dinlersen, dikine gitme.

Szn saknmyorsun diye evirdiimiz Yunanca agan

eleutherostomeis deyimi dilin fazla zgr anlamna gelir.
Prometheusa bilinci zgrlk salamaktadr. Dramn z
de bu zgrlk-klelik sorunudur. Onun asl nemini de
biz ancak tragedyann yazld a gz nnde tutmakla
anlayabiliriz. V. yzyl Atinasnda klelik de, zorbalk da
yasalara uygun canl kurumlard. Prometheus herhangi bir
kle gibi desmotes , yani zincire vurulmutur; ikencesinin
bykl zincire vurulmu olmasnda deil, bir tanr iken
kle durumuna drlp, kleliinin bu kadar kt koul
lar iinde gemesindedir. Ne var ki klelii doal ve olaan
sayan bir ortamda Zeus-Prometheus ilikisini bir sorun ola
rak ortaya atmak, yarglarcasna tartmak ve hakkn kle
den yana olduunu belirterek, zorbal btn ayrntlaryla
eletirip yermek Aiskhylosun tek bana giritii ve baary
la sonulandrd koca bir itir. Tragedyasna esiz bir deer
veren bu sorunu adm adm incelemeliyiz Prometheus'ta.
Titanlar yenip ynetimi ele aldktan sonra, Zeus bir d
zen kurmaya girimitir. Bu dzende kendine krallk taht
n ayrd hlde, br tanrlara da eref paylar, egemenlik
alanlar datmtr. Ne var ki btn tanrlar paylarna den
alan ynetirken Zeusun buyruuna uymak zorundadrlar.
Piyeste karmza kan tanrlarn hepsi bu dzeni benimse
mi, Zeusun buyruklarm isteyerek ya da istemeyerek ye
rine getirmektedirler. Tek bakaldran Prometheustur. Kav
ga Zeusla Prometheus arasndadr ve bir zgrlk-klelik
kavgasdr. Evreni yneten, tanrlarn ve insanlarn egemeni
Zeus zgrdr, prangaya vurulmu, ssz ve kayalkta son
suzlua dek ikencelere mahkm, lmsz olduu iin ca
nna kyma zgrlnden de yoksun Prometheus kledir.
Ama bakalm gerekten de yle mi?
Prometheusu kayaya akan Kratos-G yle diyor:
Her varlk oktan bir kaderle ykmlenmi,
Tanrlarn badr yalnz ykml olmayan:
Zeustan bakas zgr deildir.

Olaylar da Kratosun bu szn dorulamaktadr: Sert,

amansz, insafsz bir zorba gibi dnyay keyfine gre yne
ten Zeus her isteini yzde yz gerekletirmektedir. Evren
Prometheus tragedyasnda Prometheus ve o gibi Zeusun
kurbanlar, Kratos, Bia, Hephaistos ile Hermes gibi
Zeusun uaklar ve Okeanos gibi Zeusun dalkavuklar ile
dolmutur. Gemii yendikten sonra, Zeus bugn ve yarn
da yasalarnn tekeline geirmie benzer. Oysa gerek tam
tersinedir: Gerekte Zeus kle, Prometheus zgrdr. Bu
zgrl Prometheus nasl ele geirmitir? Burada efsa
neyi bir yana itip, kendi amzn egemenlik kavgalarna
bakabiliriz: Ynetimi ele geirmi nice iktidar sahibi kii
ya da partiler vardr ki, karlarna dikilip direnen tek tk
dnce sahiplerini susturup yok edebileceklerini sanrlar,
oysa sonu umduklarnn tersine kar: ktidar sahipleri
devrilir gider, dnce sahipleri yener ve kalr. nsan toplumunun bu deimez yasasnn bilincine varan Aiskhylos
onu Prometheus diye bir efsanelik kiinin azndan bildiri
yor bize dek: Akl gc kaba gten stndr, dnceye
gem vurulamaz, zgr dnce tutuklanamaz, susturulamaz, alt edilemez, olaylar nasl geliirse gelisin, gelecek
te egemenlik kaba kuvvetin deil, zgr dncenindir.
Aiskhylos toplumlarm ynetiminde, gemi, hl ve gelecei
bu adan eletirerek, bize esiz deerde bir politika dersi
veriyor bu tragedyasyla: Akl gcnn kaba kuvveti na
sl yendiini adm adm izledikten sonra, akl gc stne
kurulan ynetimin akla ve zgr dnceye saygy elden
brakp, ona srt evirince, nasl zayfladn ve devrilmek
tehlikesiyle kar karya geldiini gsteriyor. Zeus btn
kurbanlar, uaklar, dalkavuklarna karn bir ocuk gibi
zayf ve aresizdir: Onu ykmdan kurtaracak tek kii akl
gcnn taycs Prometheustur. Zeus tutuklad d
mannn elinde tutukludur aslnda. Efsane Prometheusa
gelecei ngren bilici der, amzsa biliciye inanmaz, ama

dnrn akl gcyle gelecei ngrdn, insanla

yapt bu hizmete karlk kr iktidarlarn basksna ura
yp olmadk cezalara arptrldn da bilir. Aiskhylosun
tragedyasn bu adan okuyun, greceksiniz ki amzn
ve zellikle yurdumuzun dramn yanstr.
Bu kadaryla Prometheus politik piyesin ta kendisidir,
ama Aiskhylos politika anlaynn en derinini yanstmakla
kalmam, uygarlk deerlerinin ne olduunu kavrayp dile
getirmekle insanc eserin en zlsn de vermitir. Atei tan
rlardan alp insanlara vermek ne demektir? Bakalarnn
bir efsane niteliinden teye gtremedikleri bu sembol
Aiskhylos insanlk asndan ele alp, uygarln tarihesini
izmek gibi tiyatro eserlerinde eine rastlanmayan g bir
ii baarmaktadr. Dncesi gnmzn olaylarn ay
dnlatacak kadar derine giden bu yazarn sanat ustal da
artcdr: Okuyucu dikkat etti mi ki balangta Zeusun
uaklar -gnmzn diliyle polisler- Prometheusu kaba
gce bavurarak tutukladklar sahnede, Prometheus bir tek
sz sylemez: Kayaya kaklmasna, zincire vurulmasna ve
Kratosun svp saymalarna sessizce katlanr, ama traged
yann sonunda Zeusun casusu -biz buna san gzdayla
sorguya eken polis mdr diyelim- Hermesle klelik-zgrlk tartmasnda tanrlar be paralk ettikten sonra, ba
na saldklar doal belalar bir bir izleyip diliyle canlandrr
gzmzn nnde, dnya bana yklp koroyla birlikte
gmlp yok olana dek konumakta direnir Prometheus.
Son szn syler ve sonra lr. Kyamet de kopsa son sz
zgr dncenindir demek istiyor Aiskhylos. Bildirisi bu
gn de kulaklarmzda nlasn!
Prometheusun evirisine girimezden nce, Eybolu da
ben de bu tragedyann evrilmeye, giderek oynanmaya elve
rili olmad kamsndaydk. evirdike yanldmz anla
dk ve cotuk. Her szyle sahnede canlanr grdk bu piye
si. Hele eserin plastik deeri, kiiler sahnede kmldamadk

lar hlde, olaylarn anlatmndaki canllk, duygularn dile

getiriliindeki cokunluk bu tragedyann baaryla oynanp,
merakla seyredilebileceine inandrd bizi. Prometheusu
Trk tiyatrolarnn birinde oynanr grmek iten dileimiz
oldu.
Azra Erhat
Austos 1967

Blmler

PROLOGOS
Kratos - Hephaistos
PARODOS
Prometheus - Koro
1. EPESODON
a) Prometheus - Koro
b) Prometheus - Okeanos
1. STASMON
Koro
2. EPESODON
Prometheus - Koro
2. STASMON
Prometheus - Koro - o
3. EPESODON
Prometheus - o - Koro
3. STASMON
o - Koro
4. EPESODON
a) Prometheus - Koro
b) Prometheus - Hermes
EXODOS
Prometheus - Hermes - Koro
*

1 -

87

88 - 192
193 - 284
285 - 396
397 - 435
436 - 525
526 - 608
609 - 876
877 - 936
907 - 943
944 - 1039
1040- 1093

Dize n u m aralar metnin Yunanca aslna gre belirtilmitir, (ed.n.)

xvii

Kiiler
KRATOS (G)
BA (Zor)
HEPHASTOS
PROMETHEUS
OKEANOS KIZLARI (Koro)
OKEANOS
O
HERMES

Prologos
(Kratos - Hephaistos)
(Dipte sarp bir kayalk gzkr.
Bia ve Kratos, Prometheusu kollarndan
tutmu olarak girerler.
Hephaistos arkalarndan gelir.
Ellerinde demirci aralar vardr.)
KRATOS
te uzak bir ucuna geldik dnyann,
skitlerin lkesinde, ssz topraklardayz.
Hephaistos, imdi sana dyor artk
Babann buyruklarn yerine getirmek
Ve zincire vurmak bu bozguncuyu
Has elikten krlmaz halkalarla
Bu di di, sivri ulu sarp kayala.
alar da armaan eder mi lmllere
Senin eref payn, kvlcml atei,
Btn sanatlarn kayna olan atei!
Byle bir suu cezasz brakmaz tanrlar.
rensin Zeusun buyruuna girmeyi,
Ve anlasn insanlardan yana olmak ne demekmi.
HEPHASTOS
Kratos ve Bia, Zeusun size verdii i bitti:
Yapacanz baka ey kalmad artk.
Ama benim yreim nasl dayanacak imdi

Bir tanry, kardeimi zincire vurmaya

Frtnalarn dvd bu kayalara?
Ama yreimin dayanmas gerek:
Baba sz dinlememek ar su nk.
Olgun dnceli Themisin sivri akll olu,
Sana olduu kadar kendime de kar gelerek,
zlmez elik balarla
Bu insan gemez kayala akacam seni:
Burada ne bir insan yz grebilirsin artk
Ne de bir insan sesi duyabilirsin.
Gnein ate alev nlaryla pierek
Gzelim bedeninin karardn greceksin.
Sevineceksin gece, gn nn stne
Alaca rtlerini serince.
Ardndan kra eritecek gnei bekleyeceksin.
Ama bitmek tkenmek nedir bilmeyecek
Yrekler acs ar ilen,
nk seni kurtaracak yiit domad henz,
te bunu kazandrd sana insanseverliin!
Tanryken tanr fkesinden korkmadn,
eref paylarn lmllere vermekle
Kurulu dzeni inemi oldun.
Gr ite bunun karln imdi:
Bu belal kayalkta, nbet bekler gibi,
Hep dimdik ayakta duracaksn,
Uyku uyuyamaz, dizlerini bkemezsin.
Ne kadar alayp szlansan,
Ne kadar yanp yaklsan, bouna!
Zeusun yrei yumuamak bilmez:
Gc yeni elde eden sert olur.
KRATOS
Haydi! Ne oyalayp yaknyorsun bouna?
Sen de kzmalsn tanrlarn dman kesildii bu tanrya,
O ki insanlara senin payn verdi stelik.

HEPHASTOS
Kan balarnn gc korkun oluyor,
Hele araya dostluk da girince.
KRATOS
Peki ama baba buyruundan kmak
Olacak ey mi, daha m az korkun sence?
HEPHASTOS
Sen hep byle ta yrekli ve ac szlsn.
KRATOS
Vahlanmakla kurtaramazsn onu,
Bouna szlanp yorma kendini.
HEPHASTOS
Ah bu olmaz olas sanatm benim!
KRATOS
Ne diye sanatna atyorsun?
Olan bitenler senin sanatn yznden olmad ki!
HEPHASTOS
Keke bir bakasnn payna dseydi bu sanat!
KRATOS
Her varlk oktan bir kaderle ykmlenmi,
Tanrlarn badr yalnz ykml olmayan:
Zeustan bakas zgr deildir.
HEPHASTOS
Gryorum yle olduunu; szm yok.
KRATOS
yleyse vur prangalarn unun,
Zeus oyalanr grmesin seni.
HEPHASTOS
Gren zincirleri de grsn ellerimde,
KRATOS
Geir u halkay koluna ve vur btn gcnle,
Vur ekicini, ivile unu kayaya!
HEPHASTOS
Al ite! Bitsin bu i, hem de eksiksiz gediksiz!

KRATOS
Daha gl vur, sktr, gevek yeri kalmasn!
zlmez dmleri zebilir o.
HEPHASTOS
Bir kolu baland ite, ne yapsa zemez.
KRATOS
Ge brne imdi, bala onu da skca, anlasn
Kurnazln Zeusun karsnda aptallk olduunu.
HEPHASTOS
Yalnz o kusur bulabilir yaptm ite.
KRATOS
Haydi durma, batr imdi gsne
u elik emberin dilerini skca.
HEPHASTOS
Ah Prometheus, iin iin yanyorum ektiklerine!
KRATOS
Hl m duraksamak, Zeusun dmanna acmak?
Sakn ha! Bir gn kendine acrsn sonra.
HEPHASTOS
Al gr ite! Gzler dayanr m bunu grmeye?
KRATOS
Btn grdm hak ettiini ekmesi.
Haydi imdi tun kua da sar beline!
HEPHASTOS
Saracam ister istemez, buyruklarn gereksiz.
KRATOS
Buyururum da, barr arrm da:
n imdi aa, ayaklarn bala zorla.
HEPHASTOS
O da oldu ite, hem de hi zora bavurmadan.
KRATOS
Kullan btn gcn, vur imdi,
Vur ki etine girsin halkalar:
ini denetleyecek olann akas yoktur.

HEPHASTOS
Konuman da suratn kadar irkin!
KRATOS
Sen dilediin gibi gevek yrekli ol,
Brak ben sertliim, sarslmazlmla kalaym.
HEPHASTOS
Gidelim artk: Balanmadk yeri kalmad.
KRATOS
Haydi ne kadar takn olabilirsen ol imdi!
al tanrlarn hakkn, ver lmllere,
Bakalm ne yardm olacak sana lmllerin?
Sana tanrlar yanllkla Prometheus demiler,
Dmleri zen demekse adn,
z bakalm imdi bu zlmez dmleri!
(karlar. Uzun bir sessizlik.)
Parodos
(Prometheus - Koro)
PROMETHEUS
Yce gkler^ tez kanatl yeller,
Irmaklarn akp giden sular,
Denizlerin kvrm kvrm sonsuz glleri!
Toprak, varlklarn anas.
Ve sen, Gne, her eyi gren koca toparlak!
Sesleniyorum size, gelin grn
Bir tanrya neler ektiriyor tanrlar!
Grn bama gelenleri,
Yllar yl ekeceklerimi.
Bu ileyi layk grd bana
Tanrlarn bana geen.
Yazklar olsun, yazklar olsun!
ektiim ekeceim aclar
Paralyor yreimi.

Btn bu ikencelerden sonra

Kurtulacak mym bir gn?
Ama neler sylyorum, her eyi nceden bilmiyor muydum?
Hepsini biliyordum bama geleceklerin.
Payma deni gnl ferahlyla tamalym,
Kaderin nne durulmaz, bilmeliyim bunu.
Ama susmak da olmuyor, sylemek de
Bu benim bama gelenleri.
Evet ben, kara bahtl ben bam bu dertlere soktum
nsanlara iyilik edeyim derken.
Bir gn bir rezene sap iinde
aldm gtrdm insanlara atein tohumunu.
Bu tohum btn sanatlarn anahtar oldu,
Btn yollar at insanlara.
Suum bu ite benim tanrlara kar,
Bu yzden zincire vuruldum bu gklerin altnda.
Bu da ne? Ne oluyor?
Nedir bu ses? Bu belli belirsiz gzelim koku da ne?
Bir tanr m gelen, bir insan m,
Yar insan, yar tanr yaratklar m yoksa?
ektiklerimi grmeye mi geliyorlar
Dnyann bir ucundaki bu kayala?
Niin gelmi olabilirler?
Ah gelin de zincirlere vurulmu
Mutsuz bir tanr grn!
Zeusun dmann grn,
nsanlar sevdi diye
Zeusun sarayndaki btn tanrlarn
Dman kesildii tanry grn!
Aman, bak, daha yakn imdi!
Ku sesleri mi duyuyorum yam bamda?
Bir kanat hrts saryor havay:
Bu sinsice geli korku salyor iime.

(Kanatl atlarn ektii bir araba

Prometheusun zincire bal olduu
kayala yakn bir yere iner.
inde Okeanos kzlar vardr.)
KORO
Korkma, korkma!
Gelenler dostlarn.
alakanat ulatm bu kayala,
Babam zorla raz ettim,
Ve rzgrlar kapt getirdi beni.
Demir balyoz gmbrtleri
Maaramn dibine kadar geldi.
Utanp arlanmay bir yana braktm,
Ve yalnayak
Uageldim bu kanatl arabayla.
PROMETHEUS
Ah! Ah!
Bereketli Tethysin ocuklar
Okeanosun kzlar,
Uyku bilmez akyla
Koca dnyay dolanp duran
Okeanos babann kzlar!
Bakn, grn beni perinleyen zincirleri
Bu uurumlarn bana!
Kimsenin kskanaca ey deil
Benim burada tuttuum nbet.
KORO
Gryorum Prometheus,
Ya dolu gzlerimi
Korkular bulandryor
Baktka bu kayada sana,
kence demirleri iinde
Can ekien bedenine.

Olymposta imdi
Yeni ellere geti dmen,
Zeus yeni yasalar adna,
Keyfince hkm sryor:
Dev gleri yok oluyor eski alarn.
PROMETHEUS
Ah keke yerin altna atsayd beni
llerin lkesi Hadesten de aa
Tartarosun inilmez derinliklerine.
Orada balasayd beni
zlmez balarla.
Hibir tanr, hibir varlk
Grmeseydi beni,
Grp de sevinmeseydi,
Oysa imdi,
Zavall bir oyuncaym rzgrlarn.
Sevine sevine grecek dmanlarm
ektiim ikenceyi.
KORO
Hangi tanr buna sevinecek kadar
Ta yrekli olabilir?
ektiine kimin ii yanmaz
Zeustan baka?
Bir fkeye kaplm o,
Yumuamaz bir kinle
Uranos soyunu ezmek istiyo^
Doyasya almadka durmayacak,
Meerki bakas punduna getirip
Bu ulalmaz taht elinden ala.
PROMETHEUS
Ama inann u diyeceime:
Ben bu ikence prangalar iinde
Ne kadar kk drlm olursam olaym,

lmsz mutlularn ba Zeus

Benden yardm istemeye gelecek,
renmeye can atacak benden
Nereden doabilecek olduunu
Tacn tahtn elinden alacak devrimlerin.
te o zaman,
Hibir ey yumuatmayacak beni;
Ne baldan tatl szlerin bys,
Ne en ar cezalarn korkusu
Bildiim srr syletmeyecek bana.
nce bu zlmez dedii balar zmesi,
Sonra ettii saygszl demesi
Gerekir efendimizin.
KORO
Szn saknmyorsun,
Bana gelen boyun edirmiyor
Tersine bakaldrtyor sana.
Oysa benim yreimi bir korku
rpertiverdi birden:
Senin gelecein rktyor beni.
Biter mi?
Nasl biter bu ilen senin?
Huyu sert, yrei tatandr
Bu Kronosolunun.
PROMETHEUS
Bilirim amansz olduunu,
Yasalar keyfince uyguladn,
Ama o demin sylediklerim
Rahatn karnca, grrsnz
Nasl geveyecek yrei,
Diner o zaman bu azgn fkesi,
Uzlamaya, dost olmaya kalkar benimle,
Kurtulu sabrszl aar benimkini.

1.
Epeisodion
(Prometheus - Koro)
KORO
Akla yleyse her eyi, una karlk ver:
Zeus hangi suundan tr dman oldu sana
Niin bu korkun, bu yz karas duruma soktu seni?
Anlat bize bunu, anlatmak ac gelmezse sana.
PROMETHEUS
Anlatmak ac gelmesine ac gelir bana,
Ama susmak da bir baka trl ac,
Her trls bir baka bela benim iin.
Gnn birinde bir fkedir sard tanrlar,
Birbirine girdi btn lmszler,
Kimi der Kronos gitsin, Zeus otursun tahtna,
Kimi Zeusun hi baa gemesini istemez.
Bouna tler verdim o zaman hepsine:
Uranosla Topran oullar Titanlar
Bouna yattrmaya urap durdum,
Gururlarna kaplp uzlamay kmsediler,
Gcn hakkndan gle geliriz sandlar.
Oysa bana anam, Themis ya da Gaia,
Trl trl adlar olan anam
Ka kez ngryle sylemiti bana
Nasl kazanlr gelecek zamanlar,
Gle, zorla deil, aklla kazanlr demiti.
Anlattm onlara bunu btn nedenleriyle.
Dinlemediler beni, yzme bakmadlar bile.
Bu durumda yapabileceim en akllca ey
Anam dinleyip Zeustan yana olmakt.
Ben Zeusu tutunca, o da beni tuttu.
Ve bugn eer koca Kronos ve birleikleri
Tartarosun derin karanlklarna girmise,
Benim bunu gerekletiren akl yoluyla.
te tanrlarn kralna benim ettiim hizmet,

Buna kar aldm korkun dl de bu.

Anlalan dostlardan kukulanmak
Baa geenlere zg bir hastalk,
Ama sizlerin asl renmek istedii uydu:
Hangi suumdan tr bu cezay verdi?
Anlataym: Zeus, baba tahtna oturur oturmaz
Balad her tanrya bir eref pay vermeye,
Devletinin katlarn nem srasna koymaya.
Bu arada zavall lmlleri dnmek
Aklnn ucundan bile gemedi,
Tersine, soylarn ortadan kaldrmak,
Bambaka, yeni bir soy yaratmak istiyordu.
Bu tasarya kimse kar kmad benden baka,
Bir tek ben gze alabildim bunu
Ve kurtardm insanlar, nledim
Hadesin karanlklarnda yok olup gitmelerini.
te bunun iin ekiyorum bugn
Bu ekilmez, bu grmeye dayanlmaz aclar.
nsanlara acdm diye bana acmaz oldular.
arptrldm ceza ylesine insafsz ki
Grlmesi ann artrmayacak Zeusun.
KORO
Yrei tatan, demirden olmal Prometheus,
Bu ektiin karsnda duygusuz kalann.
Ben bu grdm grm olmak istemezdim.
Grnce de yreim para para oldu.
PROMETHEUS
Evet, dost gzleri dayanamaz buna.
KORO
Daha byk baka sularn olsa gerek.
PROMETHEUS
Evet, lm kaygsndan da kurtardm lmlleri.
KORO
Nasl bir deva buldun bu derde kar?

PROMETHEUS
Kr umutlar saldm ilerine.
KORO
Yaman bir destek vermisin insanlara!
PROMETHEUS
Dahas var: Atei armaan ettim onlara.
KORO
Ne, kzl ate lmllerin eline geti mi?
PROMETHEUS
Evet, btn sanatlar da renecekler ondan.
KORO
Demek bu sularndan tr Zeus...
PROMETHEUS
Bu amansz ikenceyi reva grd bana.
KORO
Sonu ne zaman gelecek bu ikencenin?
PROMETHEUS
Zeusun keyfi ne zaman isterse, o zaman.
KORO
Zeusun keyfi ister mi? Nasl ister bunu?
Nasl bir yanlgya dtn grmyor musun?
Nerede yanld, yreim varmyor bunu sylemeye,
Sylersem sana da ac gelir. Brakalm bunu.
Bu ikenceden nasl kurtulabilirsin, onu dn.
PROMETHEUS
Ba dertte olmayana kolay gelir
Dertliye akl retmek, yanldn demek.
Ama ben biliyordum bama gelecek olan.
Bile bile, isteye isteye su iledim.
Buna kar syleyecek bir szm yok.
nsanlar uruna belaya soktum bam.
Ama dnemezdim bylesi ikenceler iinde
ryp gideceimi kayalar banda,
Bu ssz, bu sarp yerde tek bama.

Ama bu hlime vahlanmay brak, in yere de,

Daha neler gelecek bama onu ren.
Bil her eyi bandan sonuna kadar.
Gel, yalvarrm gel, aclarm payla benimle.
Bela rzgr kimseleri ayrt etmez,
Drt bir yana eserken, bir seni vurur bir beni.
KORO
ardn bizler Prometheus,
Kendiliimizden geldik sana.
Hafif ayaklarmla iniyorum ite
Tez kanatl arabamdan,
Kularn tertemiz yolu havadan
Bu sarp topraklar stne.
Senin btn dertlerini
Bilmek isterim bandan sonuna.
(Prometheus - Okeanos)
(Okeanos kzlar yere ayak basarken,
Okeanos yar aslan, yar kartal bir kuun
ektii arabayla gelir.)
OKEANOS
Sana ulamak iin Prometheus,
Uzun bir yolculuk ettim.
Yularsz, dizginsiz, isteime uyan
Bu ku getirdi beni evik kanatlaryla.
Dertlerinle dertlendim, bilesin.
Kan balar duygusuz brakamazd beni,
Ama onlar olmasa da,
Sana duyduum saygy kimselere duymam.
Greceksin, candan sylyorum bunu,
Bo vglerle yaranmak istemiyorum sana.
Haydi, syle nasl yardm edebilirim.
Okeanostan daha gvenilir bir dostun olduunu
Syleyemezsin hibir zaman.

PROMETHEUS
Ya, nasl olur? Sen de mi geldin
ektiim aclar grmeye?
Nasl gze aldn durmaz akar Okeanosu,
Doann sana oyduu maaralar brakp,
Bu demir douran topraklara gelmeyi?
Yoksa bama geleni yerinde grp,
Dertlerimi, fkemi paylamaya m geldin?
Bak gr hlimi, gr Zeusun dostunu,
Zeusun tahta kmasna nayak olan;
Bak bugn neler ektiriyor ona Zeus.
OKEANOS
Gryorum Prometheus ve bu durumda sana
En yararl d vermek istiyorum
Sen akldan yana ne kadar zengin olsan da:
Kendini bil ve yeni olaylara uyarak
Yeni davranlar bulmaya al.
nk bugn tanrlar arasnda
Yeni bir tanr baa gemi bulunuyor.
Byle ac, byle srgan szler edersen,
Duyabilir, ne kadar uzak ve yksekte de olsa,
O zaman sana bu aclar ektiren fkesi
Yeni fkesinin yannda ocuk oyunca kalr.
Brak, bahtsz tanr, brak kzmay da,
Bu ektiinden kurtulmann yolunu ara.
Bunlar sana beylik szler gibi gelebilir,
Ama uras da su gtrmez ki Prometheus,
Ar bir dilden geldi bana gelenler.
Yine de uslanm deilsin, diretiyorsun,
Dertlerine dert katmaktan korkmuyorsun.
Benden t dinlersen, dikine gitme,
Belaya kar yrme, dn ki
ok sert bir tanr var bamzda,
Keyfinden baka yasa dinledii de yok.

Ben gidip seni kurtarmaya alacam.

Bu arada sen rahat dur, takn szler etme.
Sen ki o kadar stn akllsn,
Dizginsiz dil bela getirir, bilirsin.
PROMETHEUS
Ne mutlu sana, her eyde payn varken,
Benim kadar ileri gitmiken sen de,
Cezasz belasz kurtuldun bu iten.
yisi mi brak, sen karma artk.
Kald ki ne yapsan yumuatamazsn onu,
Gidip ban derde sokma sen de.
OKEANOS
Kendinden ok bakalarna yaryor senin akln:
Szlerinden deil, olanlardan karyorum bunu.
Gideceim, durdurmaya alma beni.
Gvenliyim, gvenliyim, Zeusu yumuatp
Kurtaracam seni bu beladan.
PROMETHEUS
Eksik olma, bu davrann unutmam,
Dostluunda cmertsin bana kar,
Ama urama, bouna uram olursun,
Gerekten uramak niyetindeysen.
Rahatna bak, bu iin dnda kal.
Herkesin ban derde sokmak istemem
Kendim belaya uradm diye.
Hayr, kardeim Atlasn acs yeter bana:
Bat karanlnda srtnda tayor
Gkle yeri ayran koca direi.
Kollar nasl dayanr bu ar yke?
Topran oluna da iim yanmt:
Nasl yere serildi, grdm
Bir zamanlar Kilikya maaralarnda oturan
Cokun Typhon, o yz bal ejderha.
Ayaklanmt btn tanrlara kar,

Korkun eneleri lm fleyerek drt yana

Kzl imekler sayordu gzleri,
Aka meydan okuyordu Zeusun gcne.
Ama iniverdi stne Zeusun amansz oku:
Ateten soluuyla havay yaran yldrm
ahlanan marur ba ald yere.
Yreinden vuruldu ve btn gc
Gk grlts iinde kl oldu gitti.
imdi serilmi yatyor gvdesi
Etnann kkleri arasna skm
Dar bir boazn yan banda.
Yukarda, dan tepesinde Hephaistos
Dvp duruyor kzl demirlerini.
Bir gn ate selleri fkracak oradan,
Azgn dileriyle gidip kemirecekler
Sicilya ovalarnn bereketli tarlalarm.
Zeusun yldrmyla kmre dnm Typhon
Dinmek bilmez bir ate kasrgas iinde
Kzl oklarla salacak kaynayan fkesini.
Ama sen toy deilsin, benden t dinlemen gerekmez,
Koru kendini, bilirsin nasl koruyacan.
Bana gelince, ben bu ileme katlanacam
Zeusun fkesi geveyinceye kadar.
OKEANOS
Anlamyor musun Prometheus,
fke hastalna iyi gelen szler vardr.
PROMETHEUS
Yrein ne zaman yumuayacam bilmek artyla.
Kaynayan bir fkenin stne zorla gidilmez.
OKEANOS
Ama ben gitmeyi gze alrsam,
Ne cezas olabilir bunun, syle bana.
PROMETHEUS
Bouna uram, delilik etmi saylrsn.

OKEANOS
Bana deli desinler razym:
yilik uruna deli saylmak gzel ey!
PROMETHEUS
Bu su benim suum olacak yalnz.
OKEANOS
Byle konumakla geri dnmeye zorluyorsun beni.
PROMETHEUS
Bana acyp dman kazanman istemem.
OKEANOS
Kim dman olacak, yeni tahta kan kralmz m?
PROMETHEUS
Evet ta kendisi, onu kzdrmaktan sakn.
OKEANOS
Senin bana gelen bir ders Prometheus.
PROMETHEUS
Haydi git artk, bu tutumunla da kal.
OKEANOS
Sen git demeden gidiyordum zaten:
Drt ayakl kuumun kanatlar
zlyor gklerin dmdz mavisini,
Can atyor ala girip dinlenmeye.
(Okeanosun arabas uzaklar.
Bir sessizlik, sonra Okeanos kzlar
kayalktaki bir sette toplanrlar.
Koro balar.)
1. Stasimon
(Koro)
KORO
Kaderine alyorum Prometheus,
Yrekler acs kaderine.
Boanan gzyalarn
Akyor lk lk

Strophe I

Krpe yanaklarmdan.
Olacak ey mi bu?
Her dileini bir yasa bilip
Eski zaman tanrlarn
Dize getirmek istiyor Zeus.
Ac lklar ykseliyor
Antistrophe I
Dnyann drt bir yanndan,
Prometheusla kardelerinin
anl gemilerini anp
Alyor btn insanlar,
Buradakiler de, kutsal Asyadakiler de,
nim inim aclarn
Paylayor lmller.
Alyor Kolkhis kzlar da,
O yiit Amazonlar,
Durgun Maiotisin evresinde,
Dnyann snrlarnda
Yn yn yaayan skitler de.

Strophe II

Arabistann sekin yiitleri,

Kafkaslarda, sarp kayalklarda
Ulalmaz kalelerde oturanlar,
Keskin karglar prl prl,
Yaman sava erleri!

Antistrophe II

[Daha nce de grmtm bir baka tanry, Strophe T

Bir baka titan, kopmaz balarla balanm,
Ac iinde kvranrken srekli.
Gllerin gls Atlast o,
nliyordu srtnda tarken gkkubbeyi.]
*

A. Erhat - S. Eybolu evirisinde sra noktalarla geilen Strophe bu

basm a tarafm zdan eklenmitin (ed.n.)

Bouk bouk iniltilerle

Dalgalar dyor dalgalar stne.
Uultular geliyor denizlerden,
Yanklanyor yerin ta dibinde
Hadesin karanlklar,
Ve kutsal sular rmaklarn
alayp akyor dertli dertli.
(Uzun bir sessizlik.)

Antistrophe IH

2.
Epeisodion
(Prometheus - Koro)
PROMETHEUS
Kibirimden, gururumdan susuyorum sanmayn:
Kendimi bu hllere dm grdke,
Bir dnce kemirip duruyor iimi:
Ben deil miyim bu yeni tanrlara
Btn stnlklerini kazandran?
Ama bu konuda susuyorum,
Neler syleyeceimi biliyorsunuz.
Buna karlk, dinleyin ne kadar dknd lmller,
Ve ben bu azsz dilsiz, ocuksu varlklara
Nasl verdim akl, dnceyi,
Anlataym bunu, insanlar kltmek iin deil,
Onlara ne byk iyilikler ettiimi gstermek iin.
nceleri insanlar grmeden bakyor,
Dinlediklerini anlamyorlard,
Uzun mrleri boyunca d grntleri gibi
Dzensiz, geliigzel yayorlard.
Bilmiyorlard duvar rmesini.
ine gn giren evler yapmasm,
Aac kullanmasn bilmiyorlard.
Yerin altnda, karanlk maaralarda
Karnca srleri gibi yayorlard.

Ne kn gelecei belliydi onlar iin.

Ne iekli baharn, ne bereketli yazn.
Bilin yoktu hibir yaptklarnda
Ben gsterinceye kadar onlara yldzlarn
Dou batlarm kestirmenin yolunu.
Sonra say bilgisini verdim onlara,
Bu kaynak bilgiyi onlar iin ben bulup kardm.
Sonra harf dizilerine geldi sra,
O diziler ki belleidir her eyin,
Anasdr bilimlerin ve sanatlarn.
Hayvanlara da ilk boyunduruk vuran ben oldum
lmlleri kurtarmak iin kaba ilerden;
Atlar dizginleyip arabalara kotum,
Zenginlerin ann artran arabalara.
Denizler aan gemilerin bez kanatlarn
Bulan da benim, bakas deil.
Evet, lmller iin neler bulmuken,
Bugn zavall ben, bulamyorum yolunu
Kendi bam dertten kurtarmann.
KORO
Olmayacak dertler at bana
Akln, yolunu artt sana:
imdi hasta dm bir hekim gibi
Kendi derdine deva bulamyorsun.
PROMETHEUS
Dahas var, dinledike aracaksn:
Ne bilimler, ne sanatlar daha kardm!
En nemlilerinden biri de u:
nsanlar hasta dtkleri zaman
lp gidiyorlard devaszlk yznden;
Ne yiyecekleri eyi biliyorlard
Ne iecekleri, ne de srnecekleri eyi.
Ben rettim onlara otlar birbirine kartrp
Btn hastalklara kar ilalar,

Cana can katan merhemler yapmasn.

Khinlik sanatnn bin bir yolunu buldum.
Ben oldum ilkin dler arasnda
Hangilerinin yarn gerek olacan bilen.
Ben oldum insanlara ilk reten
Duyulan seslerde, yol rastlantlarnda
Olacaklarn belirtisini grmeyi.
Belirttim aka yrtc ku uularnn
Ne zaman uurlu, ne zaman uursuz olacaklarm.
Hepsinin huylarn, dostluklarm, dmanlklarn,
Hangilerinin bir arada utuklarn.
Ve hayvan barsaklarnn nasl,
Hangi kayganlklar, hangi renkleriyle
Safra kesesinin ve karacier blmlerinin
Hangi biimleri ve grnleriyle
Tanrlarn houna gideceini.
Hayvanlarn butlarn, bacaklarn, srtlarn
Yalara sardrp yaktrdm.
lmlleri erdirmek iin
Khinlik sanatnn karanlk srlarna.
Akladm insanlara alevlerin
Dumanlara brl kalm anlamlarn.
Kim yapt btn bunlar? Ben yaptm.
Ya topran insanlardan saklad hazineler?
Tun, demir, gm, altn ve btn madenle^
Kim buldum diyebilir bunlar benden nce?
Hi kimse, yalan syler kim buldum derse.
Uzun szn ksas unu bilmi ol:
Btn sanatlar Prometheus verdi insanlara.
KORO
nsanlar korumakla ly karp
Kendi bana gelenleri kmseme.
Ben umutluyum, bir gn kurtulup bu zincirlerden
Zeus kadar gl olacaksn yeniden.

PROMETHEUS
Hayr, her ii bitiren Kader
O gnleri bana gstermekten uzak henz:
Sonsuz aclar, kahrlar bekliyor beni.
Bu zincirlerden kurtulacam gnden nce,
Olacan karsnda ne hner gstersem bo.
KORO
Olaca yneten kim?
PROMETHEUS
Moiralar ve unutmak bilmez Erinysler.
KORO
Zeus onlar kadar gl deil mi?
PROMETHEUS
O da olacan elinden kurtulamaz.
KORO
Zeusun kaderi hep bamzda olmak deil mi?
PROMETHEUS
Orasn kurcalama, bilmen doru olmaz.
KORO
Demek yce bir sr bu, saklyorsun benden.
PROMETHEUS
Baka konulara ge, sras deil henz
Bu srr aklamann, ok gizli kalmal.
Ancak bu srr saklayarak kurtulabilirim
Bu zincirlerden, bu yz karas ikenceden.
2.
Stasimon
(Koro - Prometheus - Io)
KORO
Aman, Zeus kar durmasn,
Kar durmasn dileime
Dnyalar yneten Zeus!
Kutsal lenler kuraym hemen,
Kurbanlar keseyim tanrlara

Strophe I

Okeanos babamzn
Durmaz akarsular banda.
Kt sz kmasn dilimden,
Hi sarslmasn bu inancm,
Hep kalsn iimde.
Ne tatl eydir uzun uzun yaamak
Antistrophe I
Cana can katan umutlar iinde,
Sevinten prl prl bir yrekle.
Ama bir rperme veriyor iime
Seni bu sonsuz aclar iinde grmek.
nsanlar korumada ok ileri gittin,
Zeustan korkmadn, dikballk ettin Prometheus.
Bak dost, iyilik ettin de ne iyilik grdn,
lmllerin ne yardm oldu sana?
Grmyor musun ki kr insan soyu
Dlere benzer gszl iinde
Eli kolu bal yayor.
Hibir lml kuramaz
Zeusun kurduu dzeni.

Strophe II

Bu ektiklerin gsteriyor Prometheus, Antistrophe II

Sylediimin doruluunu.
Bu koro ok baka trl bir koroyu
Getiriyor imdi aklma.
Neydi o dn ezgilerim
Sen ykanp gerdee girerken:
Kz kardeim Hesioneyi zengin eyizlerle
Raz etmitin ein olmaya.
(o girer. Alnnda iki inek boynuzu vardr.)
Buras neresi? Kim bunlar?
Kimi akmlar kayaya byle
Ac rzgrlara kar?

Hangi suunu dyorsun

Can ekierek buralarda?
Syle, dnyann neresine srkledi
Kara bahtm beni, zavall beni?
Ah! Aman!
O sinek yakyor canm gene,
Topran olu Argos hortlad gene.
Aman, uzaklatr onu Toprak!
Korkuyorum grdke karmda
O bin gzl oban.
Bak geliyor ite bana doru
Sinsi baklaryla.
ls bile durmuyor toprakta,
kp geliyor cehennemin dibinden
Kovalamak iin ben zavally,
A susuz srndrmek iin beni
Denizleri saran kumsallarda.
Uyku veren ezgiler ykseliyor
Balmumuyla sarl kamlardan.
Eyvahlar olsun, eyvahlar olsun!
Hangi uzak gurbetlerde
Dolatryor kaderim beni!
Ah Kronosolu, ne suumu grdn de,
Ah, ah, ne suumu grdn de,
Bu hllere soktun beni?
lgnlar gibi koturuyorsun beni
Amansz bir sinei takp peime.
Yak beni yldrmlarnla,
Yerin dibine sok beni,
Deniz ejderhalarna yedir beni,
Ama esirgeme benden, yce tanr,
Senden yalvara yakara dilediimi.
Bittim tkendim dolap durmaktan.
Nerede, nasl bitecek bu srnmelerini?

Strophe

Duymuyor musun sesini, duymuyor musun

nek boynuzlar taktn kzn?
PROMETHEUS
Nasl duyulmaz sesi, nasl duyulmaz
Azgn sinein nnde kaan kzn,
Zeusun yreini tututuran nakhos kznn?
Herann kini dm ardna bugn,
ldresiye kovalyor seni dnyada.
O
Nereden rendin bu ad?
Antistrophe
Babamn adn nereden rendin?
Syle ben bahtsza kimsin sen,
Bu zavall hlinle nasl bilirsin
Benim bama gelenlerin dorusunu?
Evet, tanrlarn belas beni yakan,
neler batrp etime
Beni deliler gibi dolatran.
Koup duruyorum azgn sraylarla
Alktan kudurmann utanc iinde.
Herann kini brakmyor peimi.
Ah, bahtszlar arasnda hangi bahtsz
Katlanmtr bu benim kadandklarma?
Haydi aka syle bana
Daha ne ileler bekliyor beni?
Bu belann bir aresi, bir devas var m,
Var m, syle bana biliyorsan,
Syle, bir yol gster bu yitik kza.
3.
Epeisodion
(Prometheus - o - Koro)
PROMETHEUS
renmek istediini syleyeceim
Apak, dolambasz, dosdoru,
Dostlarla yle konumak gerekir,

Prometheustur karnda grdn,

lmllere atei veren Prometheus.
O
Ey insanlarn gl yardmcs,
Mutsuz Prometheus, nedir bu bana gelen?
PROMETHEUS
Az nce anlattm bitirdim
Bama gelenlerin ac yksn.
O
Dileimi yerine getirmeyeceksin demek.
PROMETHEUS
Nedir dilein? Her eyi renebilirsin benden.
O
Syle, kim bu kayaya balad seni?
PROMETHEUS
Zeusun buyruu ve Hephaistosun eli.
O
Hangi sularnn cezas bu ektiin?
PROMETHEUS
Sylediklerim bunu anlamana yeter.
O
Anladm peki, syle bana yleyse,
Ne kadar srecek benim srnmelerim?
Ne zaman bitecek ben bahtszn ilesi?
PROMETHEUS
Bunu bilmektense bilmemek daha iyi.
O
Er ge bama gelecekleri
Bouna saklama benden.
PROMETHEUS
Ben hi de cimri deilim
Bildiklerimi sylemekte.
O
yleyse ne diye kayorsun
Bana her eyi sylemekten?

PROMETHEUS
Kt bir niyetle kamyorum,
Yreini sarsmaktan korkuyorum.
O
Benim istemediim kadar
Yumuak davranma bana.
PROMETHEUS
Madem yle istiyorsun,
Sylerim ben de: Dinle.
KORO
Hayr, imdi deil, benim isteime de yer ver:
nce oya soralm, anlatsn derdini,
Dinleyelim bugne dek bana gelenleri,
Gelecekleri sonra renir senden.
PROMETHEUS
Haydi o, bunlarn dediklerini yap,
nk babann kz kardeleridir onlar.
Alamak, dertlerini sayp dkmek
Dinleyenlerin gzyalar neden olsa da,
Ona verilecek zamana deer.
O
stiyorsunuz madem, hayr diyemem:
Aka anlataym her eyi size,
Ama dorusu, anlatmaya utanyorum da
Tanrsal bir kasrgann nasl
Allak bullak edip ben zavally,
Varlma yeni bir biim verdiini!
Geceler gecesi yapayalnzken odamda
yle szler duyuyordum dlerimde:
Ey mutlu gen kz, niin yalnzsn
Erkeklerin en ycesi zlerken seni?
Zeus yanp tutuuyor senin iin,
Aphroditenin gerdeine girmek istiyor seninle.
Zeusun isteine kar koyma sakn,

Kalk git Lernann yeil ayrlarna,

Babann koyun, sr otlaklarna,
Git ki Zeus grsn orada seni,
Doysun seni grmeye Zeusun gz.
Ah! Hep bylesi dler grdm geceleri,
Ve bir gn canm diime takp
Syledim babama ne dler grdm.
O zaman babam Pythoya, Dodonaya,
Adam stne adam yollad renmek iin
Tanrlar ne istiyor, ne istemiyor diye.
Ama gnderdii adamlar dnnce
Kark, karmakark szler ediyorlard.
Sonunda gnn birinde
Anlalr bir sz geldi nakhosa,
Bu sz aka diyordu ki babama:
At kzn evinden, yurdundan dar,
Gitsin, tanrlara bir kurbanlk gibi,
Dolap dursun dnyann drt bir yanna,
Yoksa Zeus yldrmlaryla
arpp yok edecek senin soyunu.
Apollondan gelen bu szleri duyunca babam,
Kovdu beni, att evinden dar.
Kendi iin de, benim iin de kt bir eydi bu,
Ama ne yapsn, Zeustu onu zorlayan.
Bir anda deiiverdi iim dm,
Birden u boynuzlar kt bamdan,
Keskin dili bir sinek de srnca beni,
lgnca bir atlla frladm gittim
Kerkhnenin, Lernann tatl sularna doru.
Argos adnda birini taktlar peime.
Bu, Topran olu ask suratl oban
Adm adm izliyordu beni,
Saysz gzlerini dikerek stme.
Beklenmedik bir anda can verdi bu oban,

Bense hep o belal inenin zoruyla

Bu topraktan o topraa kotum durdum.
rendin ite bama gelenleri.
Daha ne ilem varsa dolduracak
Ac bana da syle aka,
Beni yalanlarla avutmaya kalkmadan.
En byk ktlk aldanmadr bence.
KORO
Aman aman, yeter sus, yeter,
Bu bela dmanlar bana!
Bu duyduklarna inanmyor,
nanmak istemiyor kulaklarm.
Ac, belal, korkun bir kader bu!
Grlmesi de, duyulmas da yrekler acs!
ki ineli bir sinek gibi yakyor iimi.
Ah Kader, Kader!
Nedir bu ektikleri onun!
PROMETHEUS
Dur hele, acele etme o kadar
Vahlanp korkulara kaplmakta.
Dur bakalm neye varyor
Btn bu belalarn sonu.
KORO
Syle bitsin, rensin her eyi,
Hastaya ho gelir aka bilmek
Bana neler, neler daha geleceini.
PROMETHEUS
Dilediiniz yerine geldi, ektiklerini
Kendisi sylesin dediniz, syledi.
imdi sonrasn dinleyin benden:
Bakalm Hera yznden bu gen kz
Daha neler, neler daha ekecek.
Ey sen, nakhosun dnyaya getirdii kz,
yi dinle sana syleyeceklerimi

Bilmek istiyorsan nereye varacak yolun.

imdi sen buradan yola knca,
Gndousuna doru git nce,
ift srlmemi ovalardan ge,
Gebe skitlerin lkesine kadar git,
Onlar ki sazdan evlerde otururlar
Gzelim tekerlekler stnde.
Ve uzak hedefleri vuran
Yaylar tarlar omuzlarnda.
Sakn yaklaaym deme onlara,
Denizden yana yr bu lkenin evresinde.
Sol yannda Khalybler olacak,
Demiri ileyen Khalybler.
Aman onlardan sakn kendini
Yrtc yaratklardr onlar,
Yabanclar yanaamaz yanlarna.
Bylece Hybristes rmana varacaksn,
Ad stnde: Takn bir rmaktr o.
Geeyim deme, kolay geilmez.
Yr Kafkas dana doru,
O btn dalarn en ykseine,
Onun yamalarndan alr kaynan
Hybristesin azgn sular.
Yldzlara yakn tepeleri a,
Ve gneye doru inen yolu tut.
Orada Amazonlar ordusunu greceksin,
Thermodon stnde Themiskyray kuracaklar,
O kylarda ki Salmydessos denize doru
Uzatr kayalarn bir ene gibi,
Yutmak iin gemileri, denizcileri.
Amazonlar yol gsterir sana seve seve.
Kimmerlerin berzahna varacaksn bylece,
Bir byk gln darack kylarnda.
Oradan ayrlrken hi korkusuz

Maiotis boazn ge, git yoluna.

Oradan geiini insanlar anacak;
Boaz Bosporos adn alacak senden tr.
Oradan sonra Avrupay brakp
Asya topraklarna ayak basacaksn.
Gryor musunuz ne sert davranyor
Tanrlar tanrs her yerde her zaman?
Yatan zledii bu lml kz
Srm srm srndryor koca tanr.
Zalim bir erkee dtn zavall kz,
nk benim btn bu sylediklerim
ekeceklerinin balangc bile deil.
O
Ah belal bam, bahtsz bam!
PROMETHEUS
Alamaya szlamaya baladn gene,
Daha ktsn renince ne yapacaksn?
KORO
Daha ne kald syleyecein?
PROMETHEUS
Bir deniz, dalgal bir bela denizi!
O
Ne diye yayorum yleyse,
Niin atmyorum kendimi bu kayadan?
Bir der kurtulurum btn dertlerden.
Her gn korka korka ac ekmektense
Bir anda lp gitmek daha iyi.
PROMETHEUS
Benim aclarma hi katlanamazdn demek!
Kader lmeme de izin vermiyor
Yalnz lm kurtarabilirdi beni,
Oysa ektiim ikencelerin sonu yok
Zeus tahtndan dmedike.
O
Zeus tahtndan debilir mi bir gn?

PROMETHEUS
ok mu sevinirdin byle bir ey olsa?
O
Elbette, onun yznden deil mi bu ektiklerim?
PROMETHEUS
Peki ren yleyse, bu olacak bir gn.
O
Kim alabilir onun gcn elinden?
PROMETHEUS
Kendi kendisi ve olmayacak istekleri.
O
Nasl? Anlat bana bir saknca yoksa.
PROMETHEUS
Evlenip piman olacak evlendiine.
O
lml m lmsz m alaca kadn?
Onu da syle sylenebilirse.
PROMETHEUS
Ne diye sorarsn? Sylenemez bu.
O
Kars m tahtndan atacak onu?
PROMETHEUS
Babasndan gl bir oul dourarak.
O
Kaderi deitirmenin yolunu bulamaz m?
PROMETHEUS
Bulamaz, Prometheus zincirli kaldka.
O
Zeus istemedike, kim zebilir
Senin zincirlerini?
PROMETHEUS
Senden doacak olan biri.
O
Ne? Benim bir olum mu kurtaracak seni?

PROMETHEUS
On kuak sonra ncs.
O
Anlalr gibi deil bu sylediin.
PROMETHEUS
Fazla kurcalama bana gelecekleri.
O
Bana bir mjde verip elimden alma.
PROMETHEUS
ki eyden birini bildireceim sana.
O
Hangi iki ey? Koy nme de seeyim.
PROMETHEUS
Peki, koyuyorum ite nne, se:
Daha neler ekeceini mi syleyeyim,
Yoksa beni kimin kurtaracan m?
KORO
Bu iki batan biri onun olsun,
tekini de benden esirgeme.
ok grme bize bu dilekleri:
oya ilesinin sonunu anlat.
Benim dileim de senin kurtarcn bilmek.
PROMETHEUS
Byle candan istiyorsunuz madem,
Hibir eyi saklamayacam sizden.
Peki, nce sana syleyeyim o,
Daha ne belal yollar aacan.
Bunlar iyice yaz kafann duvarna:
Dnyann snrndaki rma geince,
Gnein ilk k admlarna doru...
Anca uultularn denizin,
Gorgonlar lkesi Kistheneye geleceksin,
Phorkysin kzlar oturur orada,

Kuu gvdeli kutsal bakire,

Onlar ki gzleri bir tektir, dileri bir tek,
Onlar ki ne gne grmtr yzlerini,
Ne de doan aylar gecelerin.
U kz karde vardr onlarn yannda
Ejderha kanatl Gorgonlar,
O, insanlar korkudan korkuya salan,
Grenlerin soluunu kesen Gorgonlar.
Bunu imdiden renmi ol benden.
Ama bir baka tehlike var, onu da bil:
Zeusun kpeklerinden koru kendini,
O havlamaz, uzun gagal, kanatl kpeklerden.
Atl Arimaspos ordularndan da sakn:
Bu tek gzl devler, sularnda altn akan
Plton rmann kylarnda otururlar.
Hi yaklaaym deme bunlara.
Uzak bir lkeye varacaksn sonunda,
Kara derili insanlar oturur orada,
Gnein sularna yakn, Aithiops kysnda,
Bu kydan alayana kadar git,
Orada Byblos dalarnn bandan
Kutsal salk sular akar Nilin.
Bu sular kenarl bir topraa getirecek seni,
Kaderin setii yer orasdr ite
Sen o ve ocuklarnn yurt kurmas iin.
Anlalmadk bir yan varsa sylediklerimin,
Sor, bir daha syleyeyim, iyice ren:
Bol bol vaktim var burada benim nasl olsa.
KORO
Sylenmedik ya da unutulmu ne varsa
Syle hepsini bu belal yolculuk stne.
Bitirdiysen, bizim dilediimizi yerine getir.
Unutmadn deil mi, bizim dileimizi?

PROMETHEUS
Her eyi rendi yolculuu stne.
Bo szler etmediimi bilmesi iin
Buraya gelmeden neler ektiini de syleyeyim;
Bylece inanr szlerimin doruluuna.
Olan biten her eyi bir yana brakp
Son dolatn yerlere geliyorum:
Molossa ovasna, Dodona yamacna geldin,
Thesprot Zeusunun kehanet yurdudur oras,
Konuan meeleri akl durdurur.
Seninle de konutular aka:
Zeusun anl kars olacan sylediler.
Btn bunlar unutmadn elbet,
Sinek srnca nasl atldn ky yolundan
Rheann usuz bucaksz krfezine doru!
Oradan kasrgalar gibi dndn geri;
Ama bil ki o gittiin krfeze
o krfezi denecek gelecek alarda,
Bylece geiini anacak btn lmller.
te bununla anlatm oluyorum sana
Grnenden tesini gren bir gzm olduunu.
Geri kalanlar sizler de duyun renin onunla.
Demin anlattklarma dnyorum imdi:
O lkede, karann bittii yerde,
Nilin tam aznda, bir set stnde
Kanobos adnda bir ehir vardr.
Zeus orada akl saln geri verecek
Bar elinin bir dokunuuyla
Douracan ocuun ad Kara Epaphos olacak
Zeusun bir dokunuuyla doaca iin.
te o toplayacak rnlerini
Takn Nilin sulad topraklarn.
Ondan sonraki beinci kuaktan elli kz
Argosa istemeye istemeye dnecekler

Yaknlaryla evlenmekten kurtulmak iin.

Arzudan gzleri kararm amca oullar
Gvercinlere saldran aylaklar gibi,
Yasak gerdeklerin avclar gibi,
Koup gelecekler onlarn ardndan.
Ama tanr ho grmeyecek birlemelerini.
Pelasgos topraklarnda kalacak lleri.
Karanlkta pusu kuran kadn yzl cinayet
Hakkndan gelecek hepsinin bir gece:
Her gelin ldrecek bir gveyi,
Kzl kanlara boyanacak hanerleri
Bylesi gelin gveylik dman bana!
Bir tek gelin yalnz, ana olmak hevesiyle
Geveyip ldrmeyecek eini,
kisi de kt yollardan birini seecek,
Katil olacama kahpe olurum diyecek.
Ve ite ondan doacak Argosta bir kral soyu.
ok uzun srer btn bunlar anlatmas,
unu bil ki yalnz, bu soydan gelecek.
Beni kurtaracak olan anl yiit.
Bu gelecei anam aklad bana,
Eski Titanlarn kz kardei Themis.
Ama nasl gerekleecek btn bunlar
Uzun srer anlatmas, iine de yaramaz.
3. Stasimon
(o - Koro)

Ay ay ay, aman aman!

Titremeler girdi iime birden!
Allak bullak oluyor kafam,
Kzgn demir gibi yakyor beni sinek.
rkek yreim tepiniyor iimde,

Gzlerim frlayacak sanki yuvalarndan.

Bir azgnlk ileden karyor beni,
Dilim benim dilim olmaktan kyor,
Karanlk dnceler arpyor kafamda,
Ykselen dalgalaryla bir lgnlk...
(o lgnca kap gider.)
KORO
Ah! Bilge, gerek bir bilgeymi
unu ilk dnp dile getiren:
Dengin dengini bulmasdr
En byk mutluluk dnyada.
Emeiyle yaayan insan
Evlenmeye kalkmayacak
Paral, soylu kiilerle.
Ah! Hibir zaman, hibir zaman
Gelin grmeyin beni sakn
Yce Zeusun yatanda!
Gkten inme olmasn kocam.
rperiyorum oyu grdke,
Erkeklere yz vermeyen bu kz
Hera yznden neler ekiyor,
Nasl srnyor srm srm!
Ne olursa olsun da kocam
Benden stn kii olmasn!
Gzlerinden kalmayan tanrlar
Sevgiyle bakmasnlar sakn bana!
yle bir sava ki bu savalmaz,
yle bir yol ki ucu bulunmaz.
nsan nasl kabilir iin iinden,
Nasl kar koyar
Zeusun isteine?

Strophe I

Antistrophe I

Strophe II

Antistrophe II

4.
Epeisodion
(Prometheus - Koro)
PROMETHEUS
Grrsnz bir gn gelecek, Zeus
Ne kadar sert de olsa yumuayacak,
nk girmeye hazrland yatak
Gcnden, tahtndan edip ykacak onu.
Bylece tam yerine gelmi olacak
Babas Kronosun ettii lanet,
Bunca zaman oturduu tahttan derken.
Bu beladan kurtulmann yolunu
Hibir tanr gsteremez ona benden baka:
Yalnz benim, olaca ve aresini bilen.
Varsn imdi otursun korkusuzca tahtnda
Gkleri dolduran gmbrtlerine gvenerek,
Ate soluyan okunu sallayp ellerinde.
Bunlarn hibiri nleyemez dmesini
erefini yitirmenin dayanlmaz acsna.
yle gl bir dman hazrlyor ki kendisine!
Savalmas zor yaman bir yaratk bu,
Bulaca ate yldrmdan zorludur,
Gk grltsn bastrr gmbrts.
Yerleri sarsan deniz belas.
Poseidonun dili kargs bile,
Parampara olacak o dmann nnde.
Zeus bu belaya att gn anlayacak
Kralla kle arasndaki ayrl.
KORO
Kehanet deil, senin zlemin bunlar.
PROMETHEUS
Olaca sylyorum, zlemim de bu.
KORO
Zeus bakasnn buyruuna m girecek?

PROMETHEUS
Benimkilerden ar olacak zincirleri.
KORO
Byle szler etmekten korkmuyor musun?
PROMETHEUS
stese de lemeyen neden korkabilir?
KORO
Sana daha ar ikenceler edebilir.
PROMETHEUS
Buyursun, her eyi gze aldm.
KORO
Bilgeler kanlmazn nnde eilir.
PROMETHEUS
Sen tapn, yalvar, yaltaklan gnn efendisine!
Zeus hi ama hi umurumda deil benim.
Elindeyken ne isterse yapsn, assn kessin:
Uzun srmeyecek nk gklerde saltanat.
Ama bakn, Zeusun habercisi karmda,
Gen efendimizin ua gelmi,
Yeni eyler reneceiz besbelli.
(Kanatl sandallaryla uagelen Hermes,
Prometheusun yan bana konar).
(Prometheus - Hermes)
HERMES
Sana geldim, sana, bilgiler bilgici,
Aclar acs laf eden tanr dman,
lmszlerin hakkn lmllere veren
Seni ate hrsz seni, dinle!
Babam ak ak konuman buyuruyor sana:
Nedir bu korkuluk yaptn evlenme,
Kimmi onu tahtndan atacak olan?
Bu kez artk gizli kapakl konuma yok,

Her eye belli adn vererek konu.

Yeniden buralara getirme beni Prometheus.
Gryorsun ite, bu tuttuun yol deil,
Bu deil Zeusu yumuatmann yolu.
PROMETHEUS
Al sana bir sr parlak, yuvarlak sz!
Tanr ua dediin byle konumal.
Siz yeniler yeni bir ynetim kurdunuz,
Kalenize dertler giremez sanyorsunuz;
Ama ben iki kral grdm
O kaleden srlm, kap dar edilmi,
ncs ki efendisidir bugnk dnyann
Bu gzlerim grecek onun da
En byk utanla kovulduunu.
Hey, sen ne sandn? Ben korkacak biri miyim?
Yeni tanrlara ba eecek gz var m bende?
Yok, hem de nasl yok, hi yok!
Onun iin sen git, yr git geldiin yere,
Hibir soruna karlk alamazsn benden.
HERMES
te sen hep bu inadn yznden
Bu bela kayalarna oturttun gemini.
PROMETHEUS
Bil ki senin kleliinle deimem
Bama gelen belalar belasn.
HERMES
Demek u kayann klesi olmak daha iyi
Zeus babann sadk habercisi olmaktan?
PROMETHEUS
Beni hor grenleri ben de hor grrm.
HERMES
Bana gelenden holanr gibisin.
PROMETHEUS
Holanmak ha? Dmanlarm holanr bundan,
Sen de onlardan birisin Hermes.

HERMES
Beni de mi sulu gryorsun bu ite?
PROMETHEUS
Akas btn tanrlara dmanm ben:
yilik ettim ktlk grdm hepsinden.
HERMES
Anlyorum, sayklyorsun sen:
Hastaln pek ar olsa gerek.
PROMETHEUS
Evet hastaym, hasta olmak gerekirse
Dmanlarn dman bilmek iin.
HERMES
Muradna ersen, ba belas olurdun.
PROMETHEUS
Eremedim, yazklar olsun!
HERMES
te Zeusun bilmedii bir sz bu!
PROMETHEUS
Zaman her eyi retir sonunda.
HERMES
Ama senin akim bana getirmedi zaman.
PROMETHEUS
Doru, yoksa bir uakla konuur muydum?
HERMES
Anlalan hi niyetin yok
Babamn isteini yerine getirmeye.
PROMETHEUS
Getirmez olur muyum! Bunca kran borcumu
demek zorundaym kendilerine!
HERMES
Bir ocukla elenir gibisin benimle.
PROMETHEUS
ocuk, ocuktan da saf deil misin
Benden bir ey reneceini sanyorsan?

Diledii ktle, kurnazla bavursun

Zeus syletemez bana istediini
Bu utan zincirlerini zmeden nce.
Salsn stme kavuran alevini,
Ak kanatl karlara bosun Zeus;
Depremlerin yer alt gmbrtleriyle
Afallatsn, allak bullak etsin dnyay
Hibir ey syletemez bana adn
Onu tahtndan atacak olann!
HERMES
Byle konumak ne iine yarar, bir dn.
PROMETHEUS
Her ey dnld, grld oktan.
HERMES
Uslan zavall deli, uslan da artk
Bela karsnda daha doru kullan akln.
PROMETHEUS
Yorma beni, vaktini yitirme bouna
Dalgalara ders vermek ister gibi.
Hi aklna getirme ki gnn birinde
rkp Zeusun fermanlarndan,
Bir kadn yreine dner yreim,
Ap ellerimi havaya kadnlar gibi,
Yalvarrm en irendiim varla
zsn diye klelik zincirlerimi.
Olmayacak eylerin en olmayacadr bu.
HERMES
Anlald, ne kadar konusak bouna.
Yalvarp yakarsam da hi yumuayacan yok,
Tersine yeni gem vurulmu taylar gibi
ahlanyorsun dizginlere kar.
Ama salam hesaba dayanmyor ahlanmalarn:
Yanl dnen sadece diretmekle
Hibir ey elde edemez ta atlasa.
Szlerim seni yola getiremezse, bir dn

Ne kasrgalar kopar, neler gelir bana!

nce babam yldrm, imekleriyle
Parampara eder bu sarp kayal.
Gmlr kalrsn talarn barna,
Uzun zaman gn n gremezsin.
te o zaman Zeusun kanatl kpei,
O kzl kartal kemirir bedenini oburca
Davetsiz konuklar gibi gelip lene
Delik deik eder seni btn gn,
Karacierinle tka basa doyuncaya dek.
Bu ikencenin sonu da gelmez, bilesin,
Bir tanr gemedike senin yerine,
Katlanmadka senin ektiin aclara,
nmedike ksz Hades lkesine,
Kapkara derinliklerine Tartarosun.
Dn tan, bo bir korkutmaca deil,
Gerekten sylendi bu sylediklerim,
Zeusun azndan da yalan kmaz,
Ne derse tam dedii gibi olur.
Her eyi drt bir yanyla iyice dn,
Saduyuyu inadna kurban etme.
KORO
Bize sorarsan, Hermesin dedikleri yerinde:
nad brakp doru dn diyor sana.
Haydi sz dinle; bilgeye saptmak yaramaz.
Exodos
(Prometheus - Hermes - Koro)
PROMETHEUS
Biliyordum bana bu bildiriyi getireceini,
leri geri konuup kafam iireceini.
Ama utanlacak bir ey yoktur
Dmann dmanndan ktlk grmesinde.

Varsn saldrsn stme atal dilli alev,

Yarlsn gkler yldrmla,
Azgn yeller sarsn drt bir yan,
Dnyay kknden koparsn soluklar,
Denizler uultulu dalgalaryla
Silip sprsn yldz yollarn gklerde!
Atsn sonunda beni karanlk Tartarosa,
Girdaplarn amansz kucana!
Ne yaparsa yapsn ldremez beni.
HERMES
lgn dnceler, lgn szler bunlar!
Aklla ilgisi var m bu dileklerin?
Biraz olsun gevemiyor azgnl.
Ama sizler ki acyorsunuz ona
Hemen uzaklan, kan buralardan.
Yoksa bir anda aklnz banzdan alr
imekle yarlan gklerin gmbrts.
KORO
Baka trl konu, inandramyorsun beni,
Hi ho gremeyeceim szler ediyorsun.
Ne demek, kallelik etmemi mi istiyorsun?
Hayr, belay paylaacam onunla:
Dneklie yer vermem yreimde,
En irendiim eydir dneklik
HERMES
Peki, ama unutmayn sylediklerimi,
Banz belaya girince de,
Bahtnzdan yaknmaya kalkmayn.
Zeus bizi tuzaa drd demeyin.
Kendi kendinizi sulayn: Syledim nk.
Hi de birdenbire, habersizden deil,
Kendi budalalnz yznden deceksiniz
Belann iinden klmaz alarna.
(Hermes kar. Yer altndan uultular gelir.)

PROMETHEUS
Sz deil artk bu, olayn ta kendisi!
Sarslyor yer
Ta derinlerden,
Sesler geliyor gk grlts gibi.
Kvrm kvrm saryor gkleri yldrm,
Bir hortum kaldryor tozu topra,
Birbirine giriyor havann btn soluklar,
Rzgrlar rzgrlarla savayor,
Gkler denizlere karyor.
Bu ite besbelli Zeusun
Beni korkutmak iin kard kasrga.
Ey yce anam benim,
Ve ey sen
Dnyaya k salarak dnen gkyz,
Gr uradm haksz belalar!
(Gk bir daha grler ve kayalklar devrilir.
Prometheus, Okeanos kzlar ile birlikte
gzden kaybolur.)

EKLER

HESODOS
THEOGONA
apetosoullan
(507-616. dizeler)
apetos ald Klymeneyi,
Gzel topuklu Okeanos kzn,
Girdi onunla gerdee ve bir olu oldu:
Azgn yrekli Atlas tanr.
Sonra getirdi dnyaya Menoitiosu,
O kendini ok beenen tanry;
Ve kvrak, cin fikirli Prometheusu,
Sonra da yarm akll Epimetheusu,
O ki bela oldu ekmek yiyenlere
Zeusun yourduu bakireyi evine alarak.
Azgn Menoitiosa gelince engin bakl Zeus
Yollad onu Erebosun karanlklarna
Duman duman yldrmyla vurarak onu.
lgnl ve ar gc yznden
Atlas zorlu bir bask altnda kald:
Dnyann bittii bir yerlerde
Gzel sesli Akam perilerinin karsnda
Dimdik durup ayakta tutuyor g
Ba ve yorulmaz kollarnn stnde.
Akll Zeusun ona bitii kader bu.

Cin fikirli Prometheus gelince, Zeus

zlmez zincirlere vurdu onu,
Boyunu iki kat aan bir stuna.
Sonra bir kartal sald stne gergin kanatl;
lmsz karacierini yiyordu kartal,
Ve karacier geceleri byyordu yeniden
Gergin kanatl kuun gndz yedii kadar.
Ama gzel topuklu Alkmenenin olu Herakles
ldrp kartal kurtard apetosolunu
Bu insafsz ikencenin aclarndan.
Olymposun yce tahtl Zeusu ho grd bunu
Yaylmasn istedi nk Toprak Ana stnde
Thebaili Heraklesin anl anl adnn.
Soylu olunu korumakt kaygs,
fkesini yendi vazgeti hn duymaktan Prometheusa
Cokun Kronosolunun nne durduu iin.
lmsz tanrlarla lml insanlarn
Mekonede att zamanlard o zamanlar,
O gnlerden bir gn, Prometheus yaranmak iin
Koca bir kz ikiye blp getirdi sofraya:
Zeusu aldatmak istiyordu aslnda;
kzn yars yal etler ve barsaklard
Karn derisinin altnda sakl,
br yarsysa yaln kemiklerdi sadece
Ak yalar altnda kurnazca saklanm.
Bunun zerine tanrlarn ve insanlarn babas:
Ey apetosolu, soylularn soylusu, dedi ona,
Hi de hakl bir paylatrma deil bu dostum.
Byle alayl konutu engin akll Zeus,
Sinsi dnceli Prometheus hafife glmseyip
Kurnazln saklamaya alt ve dedi:
Ulular ulusu Zeus, lmez tanrlarn en anls,
Gsndeki yrek hangi pay istiyorsa, onu al.
Byle dedi iinden pazarlkl Prometheus

Ama engin akll Zeus anlad kurnazln

Ve balad iin iin kurmaya
lmllerin nasl hakkndan geleceini.
ki eliyle kaldrd kzn ak yalarn;
fke sard iini, safras kabard
Grnce kzn yaln kemiklerini,
Apak ortaya kan sinsi kurnazl.
te bu yzdendir dnyada insanoullarnn
Kurbanlarn yaln kemiklerini yakmalar
Duman duman sunaklarda tanrlar iin.
Bulutlar deviren Zeus kzp dedi:
Ah apetosolu, bilmilerin en bilmii seni,
Sinsi kurnazlnda inat ediyorsun demek dostum.
Byle konutu fkeyle hi yanlmayan Zeus,
Ve o gnden sonra unutmayp bu oyunu
Kayn aalarnn stne salmaz oldu
Dnyallarn iine yarayan atei.
Ama apetosun yaman olu bir oyun daha etti:
Bir rezene sap iinde ald kard
Cokun atein prl prl kvlcmn.
Ve bulutlarda gmbrdeyen Zeus
En derin yerinden yaraland ve kzd
Grnce lml insanlarn arasnda
Atein yandn prl prl.
Ve hemen, kazandklar atee karlk,
Bir bela yaratt insanoullarna
nl topal Hephaistos, Zeusun buyruuyla
Kzolankz bir varlk yaratt.
Gkgzl tanra Athena da urbalar giydirip
Balad belini ve alnndan aa
ylesine bir duvak drd ki,
lemeleri bir enlikti gzler iin.
Pallas Athene bir elenk koydu bana
ayrlarn taze iekleriyle bezenmi.

Bir de altn ta koydu ki bana,

nl topal usta elleriyle yapmt onu,
Babas Zeusa beendirmek iin kendini.
Bu tata neler vard grlesi neler,
Topran, denizlerin besledii bir sr yaratklar.
Binlercesini koymutu iine Hephaistos,
Byl, prl prl bir eydi bu
Canlanacak, konuacak gibi naklar.
Ve Zeus bir nimete karlk
Bylesine gzel bir belay yaratnca,
Gtrd onu tanrlarn ve insanlarn nne
Tanr kz gkgzl Athenenin btn ssleriyle.
lmsz tanrlar ve lml insanlar
aakaldlar grnce bu aldatc gzellii,
nsanlar batan karacak olan
Bu derin, bu sonsuz by kaynan.
nk bu kaynaktan kmtr aslnda
O kadn dediklerimizin belal soyu,
O lml insanlarn ba belas.
Fukarala bir trl alamaz kadnla
Hep bolluktur onlarn zledikleri.
Nasl ki ar oullarnn snd yerde
Hep beslerse verimli bal arlar
i gc ktlk olan yaban arlarn,
Bal arlar her gn gne batncaya dek
Bembeyaz petekleri redururken
tekiler snp kovanlarn iine
Bakalarnn emeiyle beslenirler.
te bunun gibi buludarda gmbrdeyen Zeus
Yaratt ba belas olarak
Kadnlar soyunu lml insanlara,
O kadnlar ki ktlktr ileri gleri,
yilie kar ktlk salad onlarla.
Her kim ki, saknr evlenmekten

Kadn derdi sarmamak iin bana,

Olmaz olas ihtiyarlk bir geldi mi
Desteksiz kalr yal gnlerinde;
Yaadka ekmeksiz kalmaz geri,
Ama lnce varm younu yaknlar blr.
Buna karlk bahtnda evlenme olan da
Akl banda iyi bir kadna dse bile,
yi eyler kadar kt eyler de gelir bana;
Hele stelik lgnn biriyse kars
mr boyunca kahr ekip camndan bezer,
Devasz dertlere dm gibi olur.
Bylece, kolay deildir hibir zaman
Zeusun isteine yan izmek, kar koymak.
apetosolu iyiliksever Prometheus bile
Belal fkesinden kurtulamad onun,
Btn bilgileri kramad korkun zincirlerini.
evirenler: Azra Erhat - Sabahattin Eybolu

HESODOS
LER VE GNLER
Pandora Efsanesi
(42-105. dizeler)
Tanrlar yer altna gizlemi besinleri.
Yoksa insan bir gn alp rzkn salar,
Sonra bir yl srtst yatard,
asar brakrd sabann ocak banda,
zerdi iftini ubuunu, kzlerini.
Zeus kznca Prometheusa,
kendisini aldatan o sivri akllya,
saklad varn younu insanlardan,
o gn bugndr dertlere bodu insanolunu,
Zeus gizledi besini insandan.
Ama apetosun gl olu Prometheus
ald Zeusun ateini insanlar iin,
saklad onu rezene sapnn iinde.
Kzd bulut deviren Zeus, dedi ki ona:
apetosolu, sivri akll kii,
seviniyorsun atei aldn, beni aldattn diye,
ama bil ki dert atn kendi bana da:
aldn atee karlk bir bela,
yle bir bela salacam ki insanlara,
sevmeye, okamaya doymayacaklar bu belay.

Byle dedi ve kah kah gld insanlarn ve tanrlarn babas.

Naml anl Hephaistosu ard hemen:
Bir para toprak al, suyla kartr, dedi,
iine insan sesi koy, insan gc koy.
Bir varlk yap ki yz lmsz tanralara benzesin,
bedeni gzelim gen kzlara.
Athena, sen de ona el ilerini ret, dedi,
renk renk kumalar dokumasn ret.
Nur topu Aphrodite, sen de bylerinle kuat onu,
istekler, arzularla tututur gnln.
Yz gzl devi ldren Hermeias, sen de
bir kpek yrei, bir tilki huyu koy iine.
Byle dedi Zeus, onlar da yaptlar dediini:
Koca Hephaistos, topal tanr hemen
bir kz biimine soktu topra.
Gkgzl Athena ssl kuan salverdi beline.
O canm Kharitler ve o gzelim Peitho
altn gerdanlklar taktlar boynuna,
Horalar bahar iekleriyle donattlar salarn,
Hermeias doldurdu gsne yalan dolan,
uzaktan grleyen Zeusun oluyordu istedii.
Ses koydu iine o tanrlar klavuzu
ve Pandora adn takt.
Pandora demek btn tanrlarn armaan demekti,
nk btn Olymposlular insanlarn bana bela etmiti onu.
Tanrlarn babas kurunca bu dzeni,
Epimetheusa gnderdi Pandoray
klavuz tanr Hermeiasla.
Epimetheus unuttu Prometheusun dediini:
Zeustan armaan alma demiti ona Prometheus,
alrsan, lmlleri derde sokarsn demiti.
Armaan ald ve alnca anlad
bana bela aldn.
Eskiden insanoullar bu dnyada

dertlerden, kayglardan uzak yaarlard,

bilmezlerdi lm getiren hastalklar.
Pandora anca kutunun kapan,
datt insanlara aclar, dertleri.
Bir tek Umut kald dar kmadk
kapa alan dert kutusundan.
Umut tam kacakken Pandora kapamt kapa,
byle istemiti bulutlar deviren Zeus.
O gn bugndr insanlarn ba dertte,
toprak bela doludur, deniz bela dolu,
geceler dert doludur, gndzler dert dolu,
belalar babo dolar sessizce
lmllerin evresinde,
derin dnceli Zeus ses vermedi onlara
sessizce gelilerini duymasn diye insanlar.
Gryorsun ya Zeusun dileine kar konmaz.
evirenler: Azra Erhat - Sabahattin Eybolu

PROMETHEUS
Karart gklerini Zeus,
Duman duman bulutlarla;
Diken balarn yolan ocuk gibi de
Oyna meelerin, dalarn doruklaryla.
Ama benim dnyama dokunamazsn,
Ne senin yapmadn kulbeme
Ne de ateini kskandn ocama.
u evrende siz tanrlardan
Daha zavalls var m bilmem:
Kurban vergileri
Dua frkleriyle beslenir
Hametli varlnz zar zor.
Size umut balayan budalalar,
ocuklar, dilenciler olmasa
Yok olur giderdiniz oktan.
Ben de bir ocukken
Ne yapacam bilmez olunca
evirirdim gnee doru
Grmediini gren gzlerimi;

Yakarm dinleyecek
Bir kulak varm gibi yukarda;
Varm gibi derdimle dertlenecek
Benimkine benzer bir yrek yukarda.
Azgn devlere kar
Kim yardm etti bana?
Kim kurtard beni lmden,
Kim kurtard klelikten?
u benim yreim deil mi,
Kutsal bir atele yanan yreim,
Her ii baarm olan?
O deil mi coup taarak,
Yukarda uyuyan aldatarak
Bam beladan kurtaran?
Benim seni kutlamam m gerek? Niin?
Hi derdine derman oldun mu sen
Derdine derman bulamayann?
Gzyan sildin mi hi
Ba darda olanlarn?
Kim adam etti beni?
Gller gls Zaman
Ve n sonu gelmeyen Kader, deil mi?
Onlar deil mi
Senin de benim de efendilerimiz?
Sen yoksa beni
Yaamaktan bkar m sandn?
Kaak llere giderim mi sandn
Amyor diye
Btn d tomurcuklar?
Bak ite, yerli yerimdeyim;
nsanlar yetitiriyorum bana benzer;

Btn bir kuak benim gibi,

Aclara katlanacak, alayacak,
Glecek, sevinecek,
Ve aldr etmeyecek sana
Benim gibi!
eviren: Sabahattin Eybolu

Haan li Ycel Klasikler Dizisinde

Yaymlanan Eserler
1.

2.

3.

4.

5.
6.

7.

8.

GURUR VE NYARGI
Jane Austen
ev. Hamdi Ko
GECEYE VGLER
Novalis
ev. Ahmet Cemal
BTN MASALLAR, BTN YKLER
Oscar Wilde
ev. Roza Hakmen-Fatih zgven
SEME MASALLAR
Hans Christian Andersen
ev. Murat Alpar
KEREM LE ASLI
Hazrlayan ve ev. sa ztrk
YREK BURGUSU
Henry James
ev. Necla Aytr
DUINO AITLARI
Reiner Maria Rilke
ev. Can Alkor
MODESTE M IGNON
Honore de Balzac
ev. Oktay Rifat-Samih Rifat

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.
19.

20.

21.

KANLI DN
Federico Garda Lorca
ev. Roza Hakmen
H SN AK
eyh Galib
ev. Abdlbki Glpnarl
YARAT EY SANATI
Johann Wolfgang von Goethe
ev. Ahmet Cemal
GORGAS
Platon
ev. Mehmet Rifat-Sema Rifat
DEDEKTF (AUGUSTE DUPIN) YKLER
Edgar Allan Poe
ev. Memet Fuat-Yurdanur Salman-Deniz Hakyemez
ERM ANTONIUS VE EYTAN
Gustave Flaubert
ev. Sabahattin Eybolu
YERLEK DNCELER SZL
Gustave Flaubert
ev. Sema Rifat-Elif Gkteke
PARS SDONTISI
Charles Baudelaire
ev. Tahsin Ycel
YERGLER
Iuvenalis
ev. idem Drken-Erdal Alova
YUNUS EMRE, HAYATI VE BTN RLER
Abdlbki Glpnarl
SEME RLER
Emily Dickinson
ev. Selahattin zpalabyklar
KAMELYALI KADIN
Alexandre Dumas Fils
ev. Tahsin Ycel
DRTLKLER
mer Hayyam
ev. Sabahattin Eybolu

22.

YAAM BLGEL ZERNE AFORZMALAR

Arthur Schopenhauer

23.

ev. Mustafa Tzel

DENEMELER

24.

Montaigne
ev. Sabahattin Eybolu
DEVLET
Platon
ev. Sabahattin Eybolu-M. Ali Cimcoz

25.

GARGANTUA
Franois Rabelais
ev. Sabahattin Eybolu-Vedat Gnyol-Azra Erhat

26.

OBLOMOV
van Gonarov
ev. Sabahattin Eybolu-Erol Gney

27.

UTOPIA
Thomas More
ev. Sabahattin Eybolu-Vedat Gnyol-Mna Urgan

28.

TARH
Herodotos
ev. Mntekim kmen

29.

KAYGI KAVRAMI
S0ren Kierkegaard

30.

ev. Trker Armaner

LEN-DOSTLUK

31.

Platon
ev. Sabahattin Eybolu-Azra Erhat
BTN ROMANLAR, BTN YKLER

32.

33.

Aleksandr Pukin
ev. Ataol Behramolu
SEVYORDUM SZl
Aleksandr Pukin
ev. Ataol Behramolu
MADAME BOVARY
Gustave Flaubert
ev. Nurullah Ata-Sabri Esat Siyavugil

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

BABALAR VE OULLAR
Ivan Turgenyev
ev. Ergin Altay
KPEYLE DOLAAN KADIN
Anton ehov
ev. Ergin Altay
BYK OYUNLAR
Anton ehov
ev. Ataol Behramolu
CMR
Moliere
ev. Sabahattin Eybolu
MACBETH
William Shakespeare
ev. Sabahattin Eybolu
ANTONIUS VE KLEOPATRA
William Shakespeare
ev. Sabahattin Eybolu
AKAM TOPLANTILARI
Nikolay Vasilyevi Gogol
ev. Ergin Altay
HTOPADEA
Narayana
ev. Korhan Kaya
MANTIK AL-TAYR
Feridddin Attr
ev. Abdlbki Glpnarl
HAGAKURE: Sakl Yapraklar
Yamamoto
ev. Hseyin Can Erkin
EEKARILARI, KADINLAR SAVAI VE DER
OYUNLAR
Aristophanes
ev. Sabahattin Eybolu-Azra Erhat
SU VE CEZA
Fyodor Mihaylovi Dostoyevski
ev. Mazlum Beyhan

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

SS
Miguel de Unamuno
ev. Yldz Ersoy Canpolat
BRAND-PEER GYNT
Henrik Ibsen
ev. Seniha Bedri Gknil-Zehra pirolu
BR DELNN ANI DEFTER
Nikolay Vasilyevi Gogol
ev. Mazlum Beyhan
TOPLUM SZLEMES
Jean Jacques Rousseau
ev. Vedat Gnyol
MLLETLERN ZENGNL
Adam Smith
ev. Haldun Derin
MASALLAR
La Fontaine
ev. Sabahattin Eybolu
GULLIVERN GEZLER
Jonathan Swift
ev. rfan ahinba
URSULE MIROUET
Honore de Balzac
ev. Sabiha Rifat-Samih Rifat
RUBALER
Mevln
ev. Haan Ali Ycel
MEDEA
Seneca
ev. idem Drken
JULIUS CAESAR
William Shakespeare
ev. Sabahattin Eybolu
BLMLER VE SANAT STNE SYLEV
Jean Jacques Rousseau
ev. Sabahattin Eybolu

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

KADIN HAKLARININ GEREKELENDRLMESi

Mary Wollstonecraft
ev. Deniz Hakyemez
KISA ROMANLAR, UZUN YKLER
Henry James
ev. Necla Aytr-nal Aytr
HOPHOPNAME (Semeler)
Mirze Elekber Sabir
ev. sa ztrk
KARAMAZOV KARDELER
Fyodor Mihaylovi Dostoyevski
ev. Nihal Yalaza Taluy
TOPRAK ARABACIK (Mrihakatika)
udraka
ev. Korhan Kaya
DLLERN KKEN STNE DENEME
Jean Jacques Rousseau
ev. mer Albayrak
AKTRLK ZERNE AYKIRI DNCELER
Diderot
ev. Sabri Esat Siyavugil
YAAMININ SON YILLARINDA GOETHE LE
KONUMALAR
Johann Peter Eckermann
ev. Mahmure Kahraman
PHAEDRA
Seneca
ev. idem Drken
ABEL SANCHEZ -Tutkulu Bir Ak HikyesiTULA TEYZE
Miguel de Unamuno
ev. Yldz Ersoy Canpolat
PERICLES
William Shakespeare
ev. Hamdi Ko
SANAT NEDR
L.N. Tolstoy
ev. Mazlum Beyhan

70.

III. RICHARD
William Shakespeare
ev. zdemir Nutku
71. DVAN-I KEBR
Mevln
ev. Abdlbki Glpmarl
72. BR NGLZ AFYON TRYAKSNN TRAFLARI
Thomas De Quincey
ev. Batu Boran
73. ATNALI TM ON
William Shakespeare
ev. Sabahattin Eybolu
74. AKIL ve TUTKU
Jane Austen
ev. Hamdi Ko
75. ILLUMINATIONS
Arthur Rimbaud
ev. Can Alkor
76. YCE SULTAN
Miguel de Cervantes Saavedra
ev. Yldz Ersoy Canpolat
77. SYASAL KTSADIN VE VERGLENDRMENN
LKELER
David Ricardo
ev. Bar Zeren
78. HAMLET
William Shakespeare
ev. Sabahattin Eybolu
79. EZLENLER
Fyodor Mihaylovi Dostoyevski
ev. Nihal Yalaza Taluy
80. BNBR HAYALET
Alexandre Dumas
ev. Alev zgner
81. EVDE KALMI KIZ
Honore de Balzac
ev. Yaar Avun

82.

83.

84.

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

SEME MASALLAR
E.T.A. Hoffman
ev. ris Kantemir
HKMDAR
Niccolo Machiavelli
ev. Necdet Adaba
SEME YKLER
Mark Twain
ev. Yurdanur Salman
HACI MURAT
L. N. Tolstoy
ev. Mazlum Beyhan
K BYK DNYA SSTEM ZERNE DYALOG
Galileo Galilei
ev. Reit Aolu
LLER EVNDEN ANILAR
Fyodor Mihaylovi Dostoyevski
ev. Nihal Yalaza Taluy
SEME AFORZMALAR
Francis Bacon
ev. C.Cengiz evik
MASUMYET VE TECRBE ARKILARI
William Blake
ev. Selahattin zpalabyklar
YERALTINDAN NOTLAR
Fyodor Mihaylovi Dostoyevski
ev. Nihal Yalaza Taluy
BZANSIN GZL TARP
Prokopios
ev. Orhan Duru
OTHELLO
William Shakespeare
ev. zdemir Nutku
IV. HALI SEFER KRONKLER
Geoffroi de Vllehardonin
Henri de Valenciennes
ev. Ali Berktay

94.
95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

UPANSHADLAR
ev. Korkan Kaya
MRZA ESEDULLAH HAN GALB DVANI
Mirza Esedullah Han Galib
ev. Celal Soydan
ALAKGNLL BR NER
Jonathan Swift
ev. Deniz Hakyemez
FRAGMANLAR
Sappho
ev. Alova
KURU GRLT
William Shakespeare
ev. Sevgi Sanl
MAHERN DRT ATLISI
Vicente Blasco Ibanez
ev. Neyyire Gl Ik
GVERCNN KANATLARI
Henry James
ev. Roza Hakmen
GEZGN SATICI
Guy De Maupassant
ev. Bertan Onaran
TROIALI KADINLAR
Seneca
ev. idem Drken
BR HAVVA KIZI
Honore de Balzac
ev. Babr Kuzucuolu
KRAL LEAR
William Shakespeare
ev. zdemir Nutku
MURASAK SHKBUNUN GNL
Murasaki Shikibu
ev. Esin Esen
EMLE
Jean Jacques Rousseau
ev. Yaar Avun

107. SLAHOR
Alexandre Dumas
ev. Volkan Yalntoklu
108. RUDN - LK AK - LKBAHAR SELLER
van Turgenyev
ev. Ergin Altay
109. SVASTOPOL
L. N. Tolstoy
ev. Mazlum Beyhan
110. YAAMIMDAN R VE HAKKAT
Johann Wolfgang von Goethe
ev. Mahmure Kahraman
111. DRL

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

L. N. Tolstoy
ev. Aye Hachasanolu
SUYU BULANDIRAN KIZ
Honore de Balzac
ev. Yaar Avun
PAZARTES HKYELER
Alphonse Daudet
ev. Sabri Esat Siyavugil
SONELER
William Shakespeare
ev. Talt Sait Halman
KATIKSIZ MUTLULUK
Katherine Mansfield
ev. Oya Dalg
BTN FRAGMANLAR
Ephesoslu Hipponaks
ev. Alova
EC CEH O M O
Friedrich Nietzsche
ev. Can Alkor
MFETT
Nikolay Vasilyevi Gogol
ev. Koray Karasulu

119. SYASETNAME
Nizaml-mlk
ev. Mehmet Taha Ayar
120. TILSIMLI DER
Honore de Balzac
ev. Volkan Yalntoklu
121. STEPANKOVO KY
Fyodor Mihaylovi Dostoyevski
ev. Nihal Yalaza Taluy
122. THfiRESE ve LAURENT
George Sand
ev. Volkan Yalntoklu
123. ROMEO VE JULIET
William Shakespeare
ev. zdemir Nutku
124. TRAGEDYANIN DOUU
Friedrich Nietzsche
ev. Mustafa Tzel
125. AK SANATI
Ovidius
ev. idem Drken
126. MLKYET NEDR?
Pierre-Joseph Proudhon
ev. Devrim etinkasap
127. PIERRETTE
Honore de Balzac
ev. Yaar Avun
128. KAFKAS TUTSAI
L. N. Tolstoy
ev. Mazlum Beyhan
129. GKSEL KRELERN DEVNMLER ZERNE
Copernicus
ev. C.Cengiz evik
130. TARA BULBA VE MRGOROD YKLER
Nikolay Vasilyevi Gogol
ev. Ergin Altay

131. ON KNC GECE

William Shakespeare
ev. Sevgi Sanl
132. SAPHO
Alphonse Daudet
ev. Tahsin Ycel
133. TEK
Fyodor Mihaylovi Dostoyevski
ev. Tansu Akgn
134. PUTLARIN ALACAKARANLII
Friedrich Nietzsche
ev. Mustafa Tzel
135. GERMN AL
Emile Zola
ev. Bertan Onaran
136. KTLELERN AYAKLANMASI
Ortega y Gasset
ev. Neyyire Gl Ik
137. BAKKHALAR
Euripides
ev. Sabahattin Eybolu
138. YETER K SONU Y BTSN
William Shakespeare
ev. zdemir Nutku
139. L CANLAR
Nikolay Vasilyevi Gogol
ev. Mazlum Beyhan
140. LYKURGOSUN HAYATI
Plutharkos
ev. Sabahattin Eybolu-Vedat Gnyol
141. YANLILIKLAR KOMEDYASI
William Shakespeare
ev. zdemir Nutku
142. DELLO -Btn yklerHeinrich von Kleist
ev. ris Kantemir

143. OLMEDO VALYES

Lope de Vega
ev. Yldz Ersoy Canpolat
144. EV SAHBES
Fyodor Mihaylovi Dostoyevski
ev. Tansu Akgn
145. KRAL JO H N
William Shakespeare
ev. Hamit alkan
146. LOUIS LAMBERT
Honore de Balzac
ev. Oktay Rifat-Samih Rifat
147. GLEN- RZ
Mahmud- ebster
ev. Abdlbki Glpnarl
148. KADINLAR MEKTEB
Moliere
ev. Bedrettin Tuncel
149. BTN RLER
Catullus
ev: idem Drken-Erdal Alova
150. MASAL IRMAKLARININ OKYANUSU

151.

152.

153.

154.

Somadeva
ev: Korhan Kaya
HAFIZ DVNI
Hafz- iraz
ev. Abdlbki Glpnarl
YAKARICILAR
Euripides
ev. Sema Sandalc
CARDENIO
William Shakespeare - John Fletcher
ev. zdemir Nutku
GEORGE D ANDIN
Moliere
ev. Sema Kuray

155. GEN WERTHERN ACILARI

Johann Wolfgang von Goethe
ev. Mahmure Kahraman
156. BYLE SYLED ZERDT
Friedrich Nietzsche
ev. Mustafa Tzel
157. KISASA KISAS
William Shakespeare
ev. zdemir Nutku
158. SSTEM OLARAK TARH
Jose Ortega y Gasset
ev. Neyyire Gl Ik
159. HAYAT BR RYADIR
Calderon de la Barca
ev. Baar Sabuncu
160. DONYSOS DTHYRAMBOSLARI
Friedrich Nietzsche - 5
ev. Ahmet Cemal
161. ANN A KARENN A
L.N. Tolstoy
ev. Aye Hachasanolu
162. GZEL DOST
Guy de Maupassant
ev. Alev zgner
163. RESOS
Euripides
ev. Sema Sandalc
164. KRAL OIDIPUS
Sophokles
ev. Bedrettin Tuncel
165. BUDALA
Fyodor Mihaylovi Dostoyevski
ev. Ergin Altay
166. KRAL VIII. HENRY
William Shakespeare
ev. Hamit alkan

167. KRLER ZERNE MEKTUP

SAIRLAR ZERNE MEKTUP
Deni Diderot
ev. Adnan Cemgil - Dumrul Cemgil
168. AKIL AI
Thomas Paine
ev. Ali hsan Dalg
169. VENEDK TACR
William Shakespeare
ev. zdemir Nutku
170. SILAS MARNER
George Eliot
ev. Fadime Khya
171. MUTLAK PENDE
Honore de Balzac
ev. Sabiha Rifat-Oktay Rifat-Samih Rifat
172. BR YAZ GECES RYASI
William Shakespeare
ev. zdemir Nutku
173. MARIANNEN KALB
Alfred de Musset
ev. Bedrettin Tuncel - Sabahattin Eybolu
174. ECNNLER
Fyodor Mihaylovi Dostoyevski
ev. Mazlum Beyhan
175. BORS GODUNOV
Aleksandr Pukin
ev. zcan zer
176. HIRIN KIZ
William Shakespeare
ev. zdemir Nutku
177. DUMAN
van Sergeyevi Turgenyev
ev. Ergin Altay
178. ELEKTRA
Sophokles
ev. Azra Erhat

179. NORTHANGER MANASTIRI

Jane Austen
ev. Hamdi Ko
180. ROBENSON CRUSOE
Daniel Defoe
ev. Fadime Khya
181. K SOYLU AKRABA
William Shakespeare
ev. zdemir Nutku
182. SOKRATESN SAVUNMASI
Platon
ev. Ari okona
183. NSAN NEYLE YAAR?
L. N. Tolstoy
ev. Koray Karasulu
184. EVLENME KUMARBAZLAR
Nikolay Vasilyevi Gogol
ev. Koray Karasulu
185. NSANCA, PEK NSANCA-1
Friedrich Nietzsche
ev. Mustafa Tzel
186. AYI-DOKUZ KISA O YUNAnton Pavlovi ehov
ev. Tansu Akgn
187. PARA ZERNE BR NCELEME
John Maynard Keynes
ev. Cihan Gerek
188. JOSEPH ANDREWS
Henry Fielding
ev. Ferit Burak Aydar
189. PROFESR
Charlotte Bronte
ev. Gamze Varm

Aiskhylos (M 525?-456): Eski Yunann en nemli

tragedya yazarlarndandr. Mitolojik konularn
hemen hemen hepsini eserlerinde ilemitir. Yazd
90 tragedyadan sadece 7 tanesi gnmze kalmtr.
Aiskhylos zellikle adaletin gereklilii zerinde
durmu, eserlerinin ounda hak meselesini konunun
arlk merkezine yerletirmitir. Z in cire V u ru lm u
Prom etheusJ a da farkl kuaklardan tanrlar arasndaki
anlamazl ele almtr. Tragedyann kahraman
Olympos tanrlarna bakaldran titan Prometheus atei
tanrlardan alm ve insanlara vermi, tanrlarn kurmu
olduu dzene kar geldii iin zincire vurulmutur.
Aiskhylos bu tragedyasnda akl gcnn kaba kuvvete
stnln, akla ve zgr dnceye verilmesi gereken
nemi vurgulamtr.

Azra Erhat (1915-1982): Haan li Ycelin kurduu

Tercme Brosunun en nemli evirmenlerinden
ve Mavi Uygarlk hareketinin en etkin yelerinden
biridir. Ortaklaa yapt Homeros ve Hesiodos
evirilerinin yan sra, dilimize telif bir M ito lo ji
Szl de kazandrmtr.
Sabahattin Eybolu (1909-1973): Tercme
B rosunda grev ald. Edebiyat Fakiiltesinde
Fransz Dili ve Edebiyat blmnde retim yesi
olarak alt. Ky Enstitlerinde dersler verdi. Yazd
pek ok kitabn yan sra Shakespeare, Montaigne,
Platon, Hayyam gibi pek ok nemli yazar ve
dnrn eserlerini evirdi.

2062

KDV dahil fiyat

8 TL