Mesnevi'de Hayvan Karakterleri

Aratrma Makalesi/Research Article
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Mesnevide Hayvan Karakterleri (Metaforlar)

smail Hakk NUR1
1
Erciyes niversitesi Veteriner Fakltesi, Anatomi Anabilim Dal, Kayseri

Geli tarihi/Received: 15.4.2013, Kabul Tarihi/Accepted: 15.8.2013
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------zet
Bu almada 24 (yirmidrt) tr zerinde bir deerlendirme yaplmaya alld. Bu almann amac nl Trk
dnr Mevln Celleddn Rm (1207-1273)nin ahlkn temel kavramlarndan olan iyi ve kt kavramlarn hem nasl
deerlendirdiini ve Ahlaki retisini Hayvan hikayeleri ile insan nasl bir araya getirdiini ortaya koymaktr. Ayn zamanda
Mevlana Mesnevide kulland hayvanlara baz karakterler yklemitir. Bu alma hayvan karakterleri ile insan arasndaki
ilikiyi ortaya koymaktr. Bylelikle dnrmzn ahlk anlayn ve ahlk yarglarn belirlenmesi konusundaki yaklamn
belirginletirmektedir. Bilindii gibi dnce tarihindeki ahlk ekollerin ve grlerin ekillenmesinde ve iyi-kt gibi ahlk
terimlere ierik kazandrlmasnda benimsenen anlaylar nemli rol oynamtr.
Anahtar Kelimeler: Mevln, yi, Kt, Ahlk, slam Ahlk, Mesnevi Hayvan,Metafor
Animal Metaphors in Mathnawi

Abstract
In this study, 24 species were assessed on. The aim of this study was the famous Turkish philosopher Mawlana
Jalaluddin Rumi (1207-1273) of the basic concepts of morality and how the evaluation is to examine the concepts of good
and evil, both ethical teachings to educate people with stories of animals. Mawlana attributed some characters the animals
used by in Mathnaw. The study was done about animal stories and animal metaphors in Mathnawi. This allows us to analyse
his understanding of his ethical and actiological views. As it is known that concepts of good and evil frame different
schools and views of ethical approaches in the history of thought.
Key Words: Mawlana,Good and Evil, slamic Ethics, Ethics, Masnawi animals, Metaphor
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Giri
Bir Veteriner hekim olarak Trk kltrnn
bilgesi Mevlana Celalettin Ruminin zengin bir hazinesi
olan Mesnevide kulland hayvan karakterlerini ortaya
koymak her Trk aydn gibi benimde amalarmdan biri
idi.
Bilindii gibi Mevlna Mzesi'nde tehirde
bulunan 1278 tarihli, en eski Mesnevi nshasna gre
beyit says 25668 dir. 6 ciltlik abidevi bir eserdir.
Mesnev'nin beyit says eitli yazmalara gre
deiiklik gstermekte, 25585 ila 26600 arasnda
deimektedir. Hindistan blgesindeki yazmalarda
30bin beyte kan Mesnev'nin beyit says en
gvenilir neir olarak deerlendirilen Nicholson'un
hazrlad metinde ise 25632 dir. u ana kadar tespit
edilen en eski nsha zelliine sahip 677/1278 tarihli
Mevlana Mzesi tehir salonunda sergilenen Mesnev
ise 25668 beyittir. 1259 ylnda yazlmaya balanan eser

1268 tarihinde tamamlanmtr. Onda fert ve toplumu
ilgilendiren hemen her trl konu yer almaktadr.
Mevlna, bu byk eserinde din ve ahlk vazifelerden,
devlet ynetimine, i hayatndan sala, alveriten
savalara, felsefe ve ilhiyattan psikolojik ve sosyolojik
analizlere, evrenin yaratlndan atomlarn yapsna
kadar her eit mevzuyu en gzel yorumlarla, esiz
benzeti ve misallerle, en etkili ve ikna edici delillerle
okuyucuya sunar; meseleleri son derece akc,
srkleyici, edeb bir slpla enine boyuna tahlil eder.
Kitabna masal denilmesini eletirir.
Bu kitap, masal diyene masaldr; fakat bu
kitapta halini gren, bu kitap vastasyla kendini
tanyan, anlayan da er kiidir.
Mesnev, Nil rmann suyudur; Kptiye kan
grnr, ama Musa kavmine sudur
Yazma adresi/Correspondance: smail Hakk NUR, Erciyes niversitesi. Veteriner Fakltesi. Anatomi Anabilim Dal
.Kayseri TRKYE, E-posta: hnur_55@hotmail.com, hn63@erciyes.edu.tr
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
dncelerinden
btn
bir
insanln
yararlanmasn ama edinerek belirli bir insan
kesimine deil duygu, dnce, grg, eirim,
kltr, rf ve det farkllklar bulunan ok geni
bir topluma seslenmitir. Bunu da hepsinin
ortak tandklar olan hayvanlar vastas ile
yapmtr. Sahip olduu reticilik yetenei onu,
hayvan hikyelerinde alama etkisinin daha
gl olduuna inandrmtr. Bu durumlar gz
nne alnacak olursa Mevln nn biraz da
zorunluluk karsnda bu kadar ok hayvan ele
alm olduu dnlebilir. Esasen bir insana
olduu kadar bir hayvana da ikence yapmamak,
kendisini bir hayvandan stn grmemek
sfilerin uymalar gereken bir kaidedir(4).
Mevln'nn gayesi; gzel ve ulv
duygular insanlara alamak, onlar ktlkten
kurtarmak, iyiyi ve doruyu'" gsterip; doru
yola sevk etmek, yani insanlar hayvanlktan
kurtarp, insanla erimelerini salamak(5),
nsanlara bir ahlak dersi vermek ve nasihat etmek, ya da
tasavvufi srlar aklamak amacyla bu tr hikyelerle
anlatm yoluna bavurmutur. Hayvanlar, insanlardan
daha alt mertebededirler. nsanlarn akl ve idrak sahibi
olmas, onlar hayvanlardan ayran en byk zelliktir.
nsan, akln ve iradesini kullanabildii srece insanlk
mertebesindedir. Ancak nefsinin ve hayvan isteklerinin
peinden srkleniyorsa hayvandan bir fark kalmam
demektir (6).
Mevlnnn eserlerini okurken, anlatlan
olaylarn ve dncelerin, kayna tabiatta bulunan
dinamizmden doan bir canllktan geldii hemen
dikkatimizi ekmektedir. Dncesi benzetmeler
(metafor) vastasyla berraklayor. . Sz, durmadan,
srmeden sylyor. Tekrar varsa skmyor. yle
diyor: Ben kafiye dnrm; Sevgili bana der ki:
Yeryznde baka bir ey dnme! Ey benim kafiye
dnenim rahata otur, benim yanmda devlet kafiyesi
sensin. Harf ne lyor ki sen onu dnesin! Harf
nedir? zm bann itten duvar. Harfi, sesi sz
birbirine, vurup paralayaym da seninle bu de
olmakszn konuaym(7).
Tadklar
nitelikler
bakmndan,
Mevln'nn alamak istedii fikirlere en uygun
olup eserde en geni lde yer alan hayvanlar
aslan, eek, deve, kpek ve kulardr.
Mesnevinin eitli ciltlerinde bu hayvanlarla
ilgili toplam olarak otuz kadar hikye vardr.
Daha az sayadaki at, ay, balk, ceyln, akal
fare, fil, karnca, kedi, ko, kurbaa, kurt, kzinek-buza, sinek-sivrisinek, tavan, ylanejderha hikyeleri ile birlikte Mesnevideki
Bu szn (Mesnevnin) dman, gzme

cehennemde tepe taklak olmu bir halde grnyor
(Mesnev, IV, b. 32,34).
Mesneviyi incelerken Abdulbaki Glpnarlnn
(1) Mesnevi Tercemesi ve erhi (nklap ve Aka
Kitapevi, 1985) ile Sleyman Nahifinin (2) Mesnev-i
erf Tam Metin Tercmesi (Tima Yay.2007)
kullanlmtr.
nl dnrlerimizden Hilmi Ziya lken"in
deyiiyle Bin yllk kltr tarihimizin en byk
simalarndan biridir. Yalnz byk bir air, bir tarikat
kurucusu, derin bir sfi, etrafl bir lim deil, ayn
zamanda Anadolu"daki kltrmzn unsurlar arasnda
byk bir kaynama ve birleme temin eden derin bir
ruh ve hamle adamdr. Trk dnce tarihinde nemli
bir yer tutan Mevlana, mesnevisinde Trkn sa
olduka bir ota sahibi olacan (1/1) demekle devlet
kurmann karakterini tadn, savamann Trklerin
iinin olduunu (1/2), Kafire, dmana kar etin
olduu kadar dosta gl olabilen (1/3),eti yar pimi
yiyen ve Trklerle amanizmi yer yer birlikte anan
Mevln nn slam ncesi Trk din ve kltrne
yakndan vakf olduunu gstermektedir. Dier taraftan,
Mesnevi"de kindar Ouz Trk"nden de sz edilirken
kan dkmekten ekinmeyen (1/4) tabiri de
kullanmaktadr. lmn yzn gsteren aynann
Trke gzel grndn lmden korkmadn (1/5),
gcn ve kudretin temsilcisi olan Trkler iin, Mevlana
kullukta nasl ben kpekten aa deilsem, Allah da
hayat ve kudrette Trkten aa kalmaz (3, 1/6)
diyerek vgyle sz ederken Mevln gzel
kavramnn karlna Trk yerletirir. Trk
demek, ayn zamanda gzel demektir. O zamanlar
hatrla ki ben put gibi gzeldim, sen de karmda puta
tapan amana benzerdin derken, gzellii amann
alglamasyla lmektedir (Mesnevi, C.I. b. 2416-2420).
Trke ait hayati unsurlar mesnevisinin eitli
yerlerinde vgyle bahsettii grlmektedir.
Mesnevi incelenecek olursa dncelerini
aklamak, fikirlerini alamak amac ile
Mevlnnn pireden deveye sivrisinekten file
varana kadar irili ufakl pek ok hayvan
kullanm olduu grlr. Fakat Mevln'nn
yaratclnda nemli bir rol oynayan bu
hayvanlarn eserde aldklar yer, gerek hacim ve
gerek ehemmiyet asndan, ayn lde deildir.
Bazlar tek bir hikye veya motifte geer,
bazlar ise hikye ve motif olarak ok daha fazla
yer kaplar. Acaba Mevln malzemeleri arasnda
bu kadar eitli hayvana neden bu kadar ok yer
vermitir, dncelerini hayvanlar kullanarak
aklamak zorunda m dr?
Mesnev'sinde bol sayda hayvan hikye ve
motiflerine yer vermi ve doruluuna inand
http://www.adanavet.gov.tr/tr/e-dergi.php
19
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
hayvan
hikyelerinin
says
altm'
bulmaktadr.
Btn bu canllar ve olaylar lemi, hep Tanr
sevgisi, insan sevgisi, tabiat sevgisi motiflerini tarlar.
nsanlara, bu sonsuz hazinede alnacak dersleri, duyular
alemi olan tabiat ve canllardan semek, Mevlnnn
bavurduu en uygun usuldr(8) .
Bilindii gibi Hayvanlar ya da cansz varlklar
arasnda geen bir olay, oklukla manzum olarak
anlatan ve t veren yazlara fabl denir. Hayvanlar ya
da cansz varlklar arasnda geen bir olay, oklukla
manzum olarak anlatan ve t veren yazlara fabl denir.
Fabllar insan belleinde ok kolay saklanabilen ve
ortaya karlabilen zelliklere sahip olduu iin szl
gelenek iinde de yaatlabilmektedir. Fabllarda sadece
hayvanlar ve bitkiler yer almaktadr ve bunlar
konuabilmektedir. Masallarda ise genelde kahramanlar
hep insandr. Hayvanlarda vardr ama bunlar masallarda
konuamaz. Fabl ve masal arasndaki en byk fark
fabln retici yn olmasdr, masallar yle deildir.
Fabln sonu genelde kk bir hayat dersi verir. Masalda
ise klasik "mutlu son" vardr, kt iyiye kars
yenilmitir.
Fabllar mutlaka retici bir gaye tarlar.
Okuyucuya ahlak dersi verirler. Genellikle konu ksadr.
Verilmek istenen mesaj eserin sonunda ya
kahramanlardan birinin azndan ya da sanatnn
dilinden aklanr. Grld zere doa ile i ie
yaam uzun zaman konar gerliini srdrm olan
Trkler, bu yaantnn bir sonucu olarak hayvanlarla
birlikte yaam, koyun kei srleriyle g edip
geimini salam, yrtc hayvanlar ok yakndan
tanma imkan bulmu ve onlarla mcadele etmeyi
renmitir. yle ki, bu hayvan unsuru Trkenin
deyim ve ataszlerinin iine kadar girmitir. Aslan gibi
olmak, kurt gibi ackmak, kartal gibi umak, kedi gibi
kvrlmak, akrep gibi sokmak vb. bunlardan
bazlardr(9).
Eski Trk Edebiyatnda kssadan hisse ad verilen
bu trn rneklerine Sadinin Bostan ve Glistan ve
Mevlanann Mesnevisinde de oka rastlanr. Bu trde
Dnya Edebiyatnda bu trn tannm isimleri Ezop ve
Lafontendir (La Fontaine). Hint yazar Beydabann
fabl trndeki nemli ve tannm eseri Kelile ve
Dimnedir (10).
Mevlana, hikye ve motiflerde bir ok konulara
temas etmi, tasavvufi, dini, felsefi, ahlaki ve terbiyevi
dncelerini, grlerini, bazen bal bana bir hikaye
ile remzi olarak, bazen de bir veya birka beyitten ibaret
motiflerle
telmih
ve
insanhayvan,
i-d
benzerliklerinden ve mnasebetlerinden faydalanarak
yapt tebihlerle aklamtr(4). Mesnevide geen
hayvan hikayelerinden bir ksmnn Kelile ve Dimneden
alnms olduu bilinmekle beraber(11), Hristiyanlkla
ilgili hikayelerin alnd kaynaklar hakkndaki

bilgilerimiz yeterli deildir(12).
Baz kssalar, Kelile ve Dimnede ders verici
kk bir hikyecikken; Mevln, hikayeyi yayarak
onun iini, eitli gzlem ve bunlarn zerine bina ettii
duyu ve fikirlerle doldurur. Bu hikyecikleri kullanarak
basit-somut bir anlam tabakasndan, derin-soyut bir
anlam tabakasna doru, derinleen bir anlatm
oluturur. Eserinin anlatm gcn bu ekilde, eitli
anlam tabaklaryla zenginletirip glendirir. rnek
olarak; Mesnevnin ilk cildinde, anlatmda kullanlan
aslanla
tavan
hikyeciini
bu
bakmdan
inceleyebiliriz(13). Bu hikyecik, Kelile ve Dimneden
alnmtr (14). Hikyecikte ksaca u olay anlatlr:
Srekli aslana avlanma korkusu yaayan hayvanlar,
onunla anlap her gn bir hayvan aslann yiyecei
olarak vererek bu korkudan kurtulmaya karar verirler.
Bu tekliflerini aslana iletirler. Aslan almaya byk
nem verdiinden, bu teklifi nce kabul etmek istemese
de sonunda kabul eder. Yiyecek olma sras zayf bir
tavana geldiinde tavan, eitli hilelerle aslan
kandrp bir kuyuya doru srkler ve hileyle onu
kuyuya drr. Hayvanlar bu ekilde aslandan
kurtulmu olurlar. Bu konuda, tavann baarsndan
dolay tavan verler. Kelile ve Dimnede yaklak iki
sayfaya yakn bir yer tutan bu hikyecik, kurnazlkla
baarl olunabileceinin bir rnei olarak anlatlr.
Mesnevde bu hikyecik, 900 1390 beyitleri arasna
yaylmtr. Bu hikyecik anlatlrken aralara baka
kssalar da serpitirilmitir. Yazar anlatmak istediklerini,
bu hikyecikleri bir alt anlatm basama olarak
kullanarak anlatlr. Somut olaylardan, soyut ve derinlik
tayan duygu, deer ve olgularn anlatmna geer.
Hikyecik baladnda, ncelikle aslana avlanma
korkusundan kurtulmak isteyen av hayvanlar,
tevekkl temsil ederler. Bunun karlnda aslan
almay temsil eder. Yazar burada bu iki konuyu
genie bir ekilde tartr ve kendi dnce yaklamna
uygun olarak tevekkl, stn bir durumda gsterir.
Zaten hikyeciin sonunda da tevekkl temsil eden
tavan galip gelir (15).
Mesnev'nin bu tarz, Mevln'nn insan tabiat
hakkndaki derin bilgisini ve onun psikolojik kavrayn
ortaya koyar. O, hikyelerinde eitli yollarla insann
zayf ynleri kadar, fazilet ve erdemini de ustalkla
meydana karr. nsann ahlk, sosyal ve insan yn,
ahlk tler, tasavvuf kavramlar, eitli hayvan
karakteri kullanlarak metaforik bir slupla ifade
edilmektedir(16). Bylelikle soyut kavramlar, ifade
edilmesi g tasavvuf ve felsef meseleler bu metotla
daha anlalabilir bir zemine kavuturulmutur(17).
Mesela bir hikyede, bir gramerci, yetenekleriyle
o kadar gururludur ki gramer okumayan (nahivci) bir
kaykya 'mrnn yarsnn boa gittiini' syler (1/7);
20
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Mevln, ahlk retisinin temel kavramlarn

eitli hayvan metaforlar iersinde aktarmaktadr.
Mevlnnn bu metodu kullanmasnda Kuran ve
Snnetin byk etkisi bulunmaktadr. rnek olarak
Bakara sresi 260. ayette geen Kulardan drdn al,
onlar kendine altr ayetinin yorumunu gsterebiliriz.
Dnrmz, insann tabiatnda ftraten kuvve halinde
var olduunu dnd ve kt fiillerinin kayna
olarak tanmlad drt tabii huydan bahsederken bunlar
yol kesici manev drt ku ifadesiyle dile getirmektedir.
etmektedir: ...Bu yol kesen drt kuu ldr!...nk bu
ten drt huyun duradr, o huylarn adlar, drt fitneci
kutur...Halkn ebed olarak diriliini istersen bu drt
om ve kt kuun balarn kes... Drt yol kesen mnev
ku, halkn gnln yurt edinmitir...Bu kular, kaz,tavus,
kuzgun ve horozdur. Bunlarn ilerdeki benzerleri de
drt huydur. Kaz hrstr, horoz ehvet. Makam tavusa
benzer, kuzgun dilee.(1/11). Mevln, insan kt
eylemlere srkleyen ehvet, kibir, hrs, ok yaama
arzusu gibi kt huylarn ortadan kalkmasyla insanda
kanaat, sabr, alak gnllk gibi ahlk erdemlerin
ortaya kacan ifade etmektedir. Bylelikle insann
yetkinlemesi, insan- kamil olmasdr. Mevln insann
eitimle ahlk gzellikleri kazanabilecei grndedir.
Bu eitimin temel kayna ise Mevlnya gre bu dini
merkezli bir eitimdir: Btn Kuran, nefsin
ktlklerini anlatmadadr. Mushafa bak da, gr, fakat
sende o gz nerde?(1/12) etme, kt davran da
alaklarla beraber o da sana boyun esin, teslim
olsun.(1/13).
unu bil ki saflar bozup datan aslanla
savamak kolaydr, asl aslan nefsini malup
edendir(1/14). Grld gibi Mevln Nefse kar
verilecek bu mcadelenin zorluunu ifade etmek iin
insann bu abasn aslanla yaplacak bir savaa
benzetmektedir. nsann ktlklere duar olmas,
kiinin ruhunu kirleten, ahlk yetkinlie ulamasna
engel olan bir unsur olarak tanmlanmtr. Fakat kii
sadece bir tane kt huy sahibi olsa bu onun ahlk
yetkinliine engel olabilir mi? Mevln bunu metaforik
bir ifadeyle tpk temiz, beyaz bir kt zerine yazlan
yazya benzetmektedir: Beyaz bir kda yaz yazarsan
o yaz, kda bakar bakmaz okunur. Yazl kda bir
yaz yazarsan okunur ama iyi anlalmaz, insan
yanlabilir. nk o karalanm kt stne kara yaz
yazld m her iki yaz da krleir, hibir mnas kalmaz.
O kda nc defa bir ey yazarsan kfirlerin can
gibi tamamyla kapkara olur(1/15). Grld gibi iyi
huylarn azalmas, kt huylarn, vasflarn artmas
kiinin var olan iyiliklerinin de grlmesini
engellemekte ve onu ahlk olarak olumsuz bir duruma
sokmaktadr. Bu husus Mesnevinin bir baka yerinde
ayna metaforuyla tekrar ele alnmaktadr: Nitekim
aynann yzne bir ey yazar yahut bir ekil yaparsn,
dier bir hikye de dudaklarn ve byn yal bir

koyun kuyruu ile yaladktan sonra, arkadalar arasna
'unu bunu yedim' diyerek gelen geveze bir adamn nasl
gsteri yaptn (1/8) gzler nne serer. Yine, bir
fikri insanlarn kafasna sokmann etkisini gstermek
iin, ocuklarn retmene hasta olduunu nasl
dndrdkleri (1/9) ile ilgili ilgin bir misal vardr.
Baka bir yerde, a gzl bir adamn srt antas
ekmekle dolu olduu halde, kpei alktan lyor.
Adam kpeine alyor, iir okuyor, hkryor ve bana
vuruyor. Ancak, antasndan bir lokma karp kpee
vermeyi esirgiyor ve yle diyor: Ekmek, yoldaki bir
yolcudan parasz alnamaz. Fakat su, pnarlardan
paraszdr (1/10).
Mesnevi, dnrmzn ahlk anlayn ve
ahlk yarglarn belirlenmesi konusundaki yaklamn
belirginletirmektedir. Bu konuda kulland hayvan
karakterlerini inceleyerek bir sonuca varmaktr. Ahlk
alan belirginletiren en nemli ynlerden biri insan
doasnda olana deil, olmas gerekene iaret eden
normatif bir ilim dal olmasdr. Bu ynyle deer
bilinci kiinin bilinli ve zgr olarak, kendi vicdanyla,
iradesiyle katld bir deerler sistematiini ifade eder.
Olmas gerekenle olan arasndaki kartlk insann ahlk
sorumluluunu, katlmnn belirginletii ve bylece
ahlk gerilimin yaand bir sahadr. Bu ynyle ahlk
bir insan baarsdr. nsan, seen, davran belirleyen,
iyiye doru, deere doru ynelen bilintir(10). Ahlk
deerler, genel bir ifadeyle insan davranlarn iyi veya
kt olarak tanmlamamz salayan deerlerdir. Deer
felsefesi Greke deer anlamna gelen axios
kelimesinden gelen aksiyoloji (axiology) olarak ifade
edilmekte ve deerlerin doasn, ltlerini ve
metafiziksel statsnn ne olduunu inceleyen bir
felsefe disiplini olarak tanmlanmaktadr (18,19).
Ahlk deerler temelde iyi ve kt kavramlar
zerinde odaklanmaktadr. Bu yaklam bize iyi ve
ktnn mahiyeti zerinde bilgi vermekten ziyade
ahlk
felsefesinin
zerinde
farkl
teorilerin,
tanmlamalarn ekillenecei mmbit bir alma alann
belirginletirmektedir(20). yi ve ktnn ne olduu
zerinde; haz, fayda, mutluluk, dev, vb eylerle mi
tanmlanabilecei tarihi geliim sreci iersinde pek ok
ahlk felsefesiyle ilgilenen dnrn zerinde teoriler
gelitirdii bir alandr. Deer tr olarak insann varla
katt bir bilin boyutudur...deerle bir eyin ayn
trden eyler arasnda zel yerinin kastedildii ve bu
deerin genellikle olumlu bir renk tad grlr. Bu
yerin saptanmas doru bir deerlendirme sonucu
bilgisel olarak yaplabildii gibi, ezbere ve birbirinden
ok farkl ltler kullanlarak yaplmaya alld
da grlyor...deer, eylemlerin ve kiilerin bir zellii
olarak karmza kar.(21).
21
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
sonra temizlesen de yine bir iz kalr. Bedende Nefsi

Mutmainnenin yzn, dnce trnaklar trmalayp
yaralar. Kt dnceyi zehirli trnak bil. Bu trnak,
derinletike
cann
yzn
trmalar
(1/16).
Mevlnnn iyi ve kt kavram konusundaki temel
tezlerden biri iyinin bilinmesi iin zaruri olarak ktnn
varlna ihtiya duyulmasdr. ztrk Mevlanann bu
yaklamn vurgulamaktadr: ztlar birlikte tanmadan
onlarn her hangi bir kutbunu sevmek krlktr. ki
kutbu da tanmak gerekir. Tanmadan sevmek
tabuculuktur; tabunun olduu yerde ise beyyine
olmaz.112 Mevlnya gre iyi ve kt kavramlar i
iedir: ...ktlk iyilikten ayrlamaz. yilik de ktl
brakmaktr. Ktlk olmadan, ktl terk etmek
imkanszdr. Yani bu iyilik, ktl brakmaktr
demektir.(22).
Mevlnya gre insan yeryznde Allahn
halifesi olarak yaratlmtr. Bundan dolay kendi ideal
deerini kefedip ona gre amel etmesi beklenmektedir.
nsann iyisini, ktsn brakp, onun ahsiyetinin
aslna nfuz etmek lazmdr ki bakalm, o kimsenin nasl
bir cevher ve z vardr, anlalsn. te grmek ve
bilmek byle olur.(22/1) nsana den Tanrnn
ahlkyla ahlklanmaktr: u renklerden syrlr, sann
kpne girer, Tanr boyas belirir, artk Tanr,
dilediini yapar. Ktlklerden kurtulur, hayadan da;
dnp dolamaktan da uzaklar, konup gmekten de
(23).
Mesnevde geen hikye ve metaforlarn belli
bal zelliklerini yle sralayabiliriz:
1.Mevln her bir hikye ve motifte telkin etmek
istedii fikre gre, maksadna en uygun olan hayvan
semitir.
2. Hikyelerini ne sadece kupkuru bir tasavvuf ve
ahlak dersi vermek, ne de sadece iir sylemek ihtiyacn
tatmin etmek iin anlatmtr. Bu hikyelerde tasavvuf,
din, ahlak, terbiyev, felsef birok meseleleri ele alm,
bu meseleler zerinde srarla durmu, sade dili, akc
slubu, byk telkin kabiliyeti ve sanat kudreti ile
dncelerini en mkemmel ve veciz bir ekilde ifade
etmi ve retmitir.
3. Mevlnnn zerinde durduu bu hikaye ve
metaforlarda ele ald hayvanlar iin belirli bir kalb
yoktur. Hayvan hikyelerinden faydalanan dier
yazarlar gibi bir hayvan muhakkak belli bir modelin
temsilcisi deildir. Deiik fikirlerin izahnda ayn
hayvan ele alm, fakat ayn esasa bal kalmayarak,
onlar konularna uygun olarak vasflandrmtr.
4. Mevlnnn anlatmak istedii fikirler iin baz
hayvanlar sadece birer misaldir ki, arada hala
deimemi adetlere, geleneklere, darb- mesellere iaret
etmi ve bu misalleri tamamen realiteden almtr. Bu
ynyle hayvan hikaye ve metaforlarnn folklor
bakmndan da bir deer tad sylenebilir.
5. Mevln tekrarlardan kanmamtr. Fakat bu

onun dar bir ereve iinde kalm olmas demek
deildir. Bilakis muhayyilesi ok geni, misalleri pek
bol ve eitlidir. Yapt tekrarlar bir hatrlatma
mahiyetinde olup, telkin kuvvetini arttrmak iindir.
6. Hikaye ve hayvan metaforlarnda Mevln yer
yer kuvvetli ruh tahlilleri yapm, insanlarn basit
eylere dknln, menfaatleri icab alalp
dalkavukluk etmelerini, birbirleri ile anlaamama
sebeplerini, toplumlarn durumunu son derece kudretli
bir ekilde ilemitir.
7. Hikayelerden kan neticeler ve metaforlara
yklenen anlamlar sabit deildir. Mevlnnn bizzat
kard neticelerden baka her eit insan kltr
seviyesine gre, bunlardan tasavvuf, din, ahlak, felsef
bir netice karabilir. Bu hikye ve tasavvurlardan
Mevlnnn
eitli
meselelerdeki
gr
ve
dncelerini, tasavvuf anlayn idrakimiz lsnde
grebiliyoruz. Mutlak Varlk, Akl- Kll, Evliy, Ak,
Mrit-Mrit, Dnya-Ahiret, Nefs, Akl, Ruh, Tevekkl,
Tesilmiyet, Cehd, Rza hakkndaki gr ve
dncelerini bu hikyelerde eitli ynleriyle bulmak
mmkn olmaktadr.
8. Hikyelerde bazen, metaforlarda genellikle,
hayvanlar birer tebih unsurudur. Son derece sevimli,
renkli, canl ve yer yer orijinal olan bu tebihler ayn
zamanda Mevlnnn, bir tezi olduunu gsterir. Tezini
ifade ve ispat etmek iin, byk bir maharetle en
mnasip hayvanlar semee alm ve muvaffak da
olmutur.(5).
METAFORLAR
1-ASLAN METAFORU: Mesnevde aslan, genellikle
mrid ya da nsan- Kamili simgeler. Mridin grevi
bir avc gibi avlanp, bela ve nefsinin oyunlar iinde
kendi zn kaybetmi insana, kendi zn hatrlatmak
onu er ukurlarndan kurtarmaktr. Yiitliin, cesaretin,
almann, kendi iini kendinin halletmesinin, mertliin
ve hakikate teslim olmann simgesidir. Bu
tanmlamalarn: Suretten kurtulmu (1/17) nefsini
yenmi Hakkn
aslan olmu kii (1/18, 2/1),
nefsindeki gcn farknda olan, bunu ancak iradenin
akll kullanlmasyla alt edebileceinin farknda olan
(1/19), almaktan kanmayan almann tevekklden
stn olduunu bilen (1/20) ve alann Allah sevgilisi
uurundaki dnce ve fikriyata sahip (1/21) kiidir.
Aslan ayn zamanda sahibinde ululanmaya neden
olmaktadr (1/22). Allahn aslan yle bir kimsedir ki
cesaretin simgesi (1/23,1/24,1/25), mert (1/26,1/27) ve
tevekkl sahibi olarak gayretten geri durmayan alkan
(1/28) kii olarak da tannr. Kendi iini kendi halleden
(1/29), eitli srlara sahip bunlar ifa etmeyen murat
sahibi (1/30), etrafna kar menfaat peinde komayan
(1/31),hakikatin temsilcisi ve Hakka teslim olan (1/32),
22
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
kafirlerin gznde mmin kimselerden olduklarn

(1/67) tasvir eder. Fil yavrularnn yenilmesi olaylarnda
ise :
Gybet etmeye (Sakn noksanlarn bulup
aleyhlerine gybet etme. Allah onlarn can iin senden
intikam alr) ve gybetin sonu eden hakknda iyi
olmadn (2/12, 1/68), hem rvet almaya Ey rvet
yiyen, fil yavrusunu yiyorsun! Sana dman olan fil
kkn kazr, yok eder.(2/13,1/69) hemde kt
insanlarda var olan kt huylarn mnev kokusu
(2/14,1/70) etrafa yayldn resmetmektedir.
7-KZ METAFORU: Mevlana kz metaforunu
genelde; saf, kaln kafal, kbiliyetsiz, grgsz,
beceriksiz (26) kii olarak tasavvufta ki ise metaforik
olarak genellikle yeme, ime, uyku ve cim gibi
hayvn ve nefsn sfatlar
ifde etmek zere
kullanlan bir terimdir (27). Mevlana, kz metaforunu
dnya malna doymak bilmez a gzl, nefsine tapan
kimse
manasna (28, 2/15,2/16, 1/71,1/72,1/73)
kullanmtr.
kz metaforu ayn zamanda; Allahtan bi haber
(1/74,1/75), yersiz hak hukuk arayan (dvaya) kalkan
(1/76), menfaat peinde koan (1/77,1/78), mnfk /
kiyzl (Teabn:64/2, 2/17), insanlarn inanlaryla
oynayan sahte eyhlere(2/18), tasavvuf hakikatlerden
habersiz (2/19) ve Allahn sekin kullarn kendi gibi
sanan cahilleri (2/20) temsil etmektedir. Mesnevide
kz metaforu kzn bz yerleriyle (kuyruuyla)
lye vurun!( Bakara, 2/67-73.) hitb geldi; vurdular.
O ldrlm adam, dirildi, frlayp kalkt. vurdular. O
ldrlm adam, dirildi, frlayp kalkt. Mevlnnn
kzn kuyruuyla dirilen adam
metaforunu
kullanmasyla ayrca kz metaforu hakkn ve adaletin
simgesi olarak karmza kmaktadr (28, 2/21) .
Glpnarl bu beyitlerle ilgili unlar ifade etmektedir:
Mevln bu beyitlerde beden, yani nefs ldrlrse
srlarn
dirileceini,
her
eyin
grleceini
kastetmektedir. nek kesmek, yani benlikten gemek ise
bu yolun artdr (Mesnevi,Glpnarl, a.g.e., C. II., s.
227.).
8-KPEK METAFORU: Mesnevde oldukca geni
yer tutan kpek metaforu daha ok yaratcsn
tanmayan, nefsinin heva ve hevesine taklp kalm, dini
ve manevi deerlere saldran insan tipini karakterize
etmek iin kullanlmtr. Aadaki satrlarda
grlecei zere sadakatten, Allah tanmamaya,
fkenin, hilenin, haddini amann nefsinin peinde
koann ,azgn kiiliin resm edilmesinde kpek
metaforu kullanlmtr.
Mesnevde kpek metaforu az olmakla birlikte
sadakatin, balln simgesi olarak da karmza
kmaktadr. Nitekim Kuran- Kermde Ashab-
Kehfin kpei sadakatinden tr Ashab- Kehfle
beraber 309 yl uyumutur da o ltufla ilk uyuduu
ekliyle uyanmtr(Kehf:18/18, 2/22,1/79,1/80) ,
teslimiyetinde
dolay
nimetlerinde
eksilme
olmayacana inanan kiidir (1/33).
2-TLK METAFORU: Tilki Metaforu Mesnevde
kurbanlarn kandran (1/34,1/35,1/36, 1/37), tamahkar
(1/38), korkaklarn karsnda eilmesi secde eden (1/39)
menfaat peinde koanlar (1/40) sembolize etmitir.
3-EEK METAFORU: Mesnevde olduka geni bir
bir yer tutan bu metaforda eek genellikle; ahmakln,
kt anlayn (1/41,1/42) ve bunun farknda olmayan
(1/43), duygularnn esiri olan (1/44), tembel (1/45),her
ie koturulabilen (1/46), fikir leminden uzak akldan
gafil (1/47,1/48,1/49) akl yrtmeyen fikirsiz
(1/50,1/51,1/52), bedeni zevkleri peinde koan, aa
tabiatl (1/53), ehvet dkn (1/54), bbrlenip
ululanan /1/55), Allahn hakkn tanmayan gafili (1/56)
, haddini aan (1/57), ak idrakten aciz insan akl (24,
2/2, 2/3), mridini imtihan etmeye kalkan (2/4),nefsinin
esiri kafir kimse (24, 2/5, 2/6) kimsedir. Eek artk yle
kimsedir ki; hakikate kulak vermeyen (2/7) eytanlarla
dost olmu (2/8) kimsedir.
4-SU KURBAASI METAFORU: Mesnevde
kurbaa metaforuna, en geni ekliyle fareyle
kurbaann hikayesinde yer verilmitir. Mevlnnn
yorumlarndan kardmz bir gr de su ehli ile kara
ehlinin durumudur. Biliyoruz ki Mesnevde su ehli
rahman kimseleri, kara ehli de eytan kimseleri
simgelemektedir. Kurbaa, su ehli olduu iin ruhaniyet,
mana alemini Fare ise suret alemini temsil etmektedir
(2/9).
Fare toprak ehli olduu iin cismaniyet
alemindendir ve kurbaay da cismaniyet alemine
armaktadr (25).
5-FARE METAFORU: Mesnevde fare genellikle
karga ile yada su kurbaas ilen olan hikayede remz
edilmitir. Fare, hilekarl (1/58), bilgisizliin getirdii
korkak (1/59,1/60), hakikatten mahrum (1/61), ksa
gr ile halden hale giren (1/62),ahmak (1/63) tr.
Fare yle bir a gzldr ki btn alem nimetle dolu
olsa doymayp yine toprak yediini (1/64), hrsz
tabiatl (1/65), taklit bilgisiyle aydnla kamayan
karanlkta kalan kimseyi temsil etmektedir (1/66).
6-FL METAFORU: Fil Mevlnnn Mesnevsinde
en ok zerinde durduu hayvan metaforlarndan biridir.
ri grnmleriyle ve o asrlardaki ilevleriyle,
savalarda stlendikleri grevlerle fillerin, insan
hayatnda nemli bir yeri bulunmaktayd. Mesnevde fil
metaforu Kabeye saldrmak zere yola kan Ebrehe
ordusu dnda mspet anlamlarda kullanlm, g ve
masumiyetin sembol olmutur Mesnevde
filleri
Hakkn erleri olan evliyaullaha dil uzatmak, Zhirde
Kalp Btn drak Edemeyen Kiilerin nasl bir bak
alarna sahip olduunu (2/9), gcne gvenip
kibirlenen kimseleri Ebrehe nin fillerine benzetmesi
(2/10) , Peygamberin szyle alay eden nasipsizlere
inananlar ve surete aldananlar (2/11), bu kimselerin
23
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
nimetini yedii yere sadakat, beki oluu (2/23) yannda

savunmasz zayflara saldracak kadar gz dnml
de (1/81) sembolize eder. Vefakarlk gstermesi (1/82),
yannda dirilik iinde olan kimse iin kullukta bende
kpekten aa deilim ya; Tanr da dirilikte bir
Trkten aa deildir ( 1/83), diyerek hayat sahibi
olmann hayata kymet veren bir milletin karakterinden
bahsetmektedir. Kpekler sadakatin de rneini tekil
ederler. Bu yle bir sadakattir ki Kafirlere iddetlidir',
dosta gl gibidir, dmana diken gibi (1/84) davranan
koruyucu karakteri (1/85) ile olumlu ynleri
vurgulanmaktadr.
Mesnevde kpek metaforu daha ok yaratcsn
tanmayan, nefsinin heva ve hevesine taklp kalm, dini
ve manevi deerlere saldran bir insan tipini karakterize
etmek iin kullanlmtr. Bu yle bir karakterdir ki;
Allah ilhamn tanmaktan yoksun (1/86), haddini
bilmeyip aan (1/87), nefsine dkn (2/24, 1/88,1/89),
acknca azgnlaan ve geimsiz kimse (2/25, 1/90),
azgn kiilii (1/91) sembolize etmektedir.Ayrca;
hakikatten uzak (1/92), zavalllara, zayflara saldran,
ondan
menfaatlanen (1/93,1/94), hilekar (1/95),
fkesiyle hareket eden (1/96) ve fkenin irkinletirdii
(2/26),
ululuk ve hasetlik besleyen (1/97), Hak
kapsndaki en aalk varlk (1/98) olan kpek ,
Mesnevde, insann hayatn ak ierisinde Allah
unutmas ve yalnzca bana bir musbet, bir hastalk ,
bir felaket geldiinde Hakk hatrlayan gafil
hali
anlatr (2/27).
9-KURT
METAFORU:
Mesnevde
kpek
metaforuna yakn, kanaat sahibi olmayan (1/99,1/100),
tamahkar (1/101,1/102,1/103),bencillii yok edecek
kadar hrs sahibi (1/104) olan yrtc huyla bezenen
(1/105), haset sahibi olan, hatta bu yle bir hasetliktir ki
haset sahiplerinin kurt eklinde haredilecek olan
(1/106), hakikatten mahrum, kendi kendini yiyen
bilgisiz (1/107), peygamber snnetini brakan, menfaat
peinde koan (1/108), tilki gibi kurnazlk eden (1/109),
hrsn sesi (1/110), kt tabiat sahibi (1/111) ve eytann
kurtlam eklidir (1/112).
10-TAVAN METAFORU: Tavan
metaforu
genellikle nefsini yenerek galip gelen hr olan akl
(2/28) ile gelecei kavrayan akl olarak karmza
kmaktadr. Tavan gelecei kavrayan akl (akl-
mead) ile nefs-i emmre aslann kkrtp gururuna
dokunacak szler
syleyerek
onu emmrelik
makamndan ayrarak gtrp mcahede ve riyazat
kuyusuna atmak, bu vesile ile de bedendeki ruhan ve
cisman kuvvetleri nefsin tahakkmnden kurtaran (29)
varl temsil etmektedir.
11-BALIK ve DENZ METAFORU: zzet ve ikram
karsnda secde eden (1/113), Allah yunus kssasnda
olduu gibi tespih eden (1/114), kainatn bir deniz,
tenin(insanlarn) balk, hakikate gtren ruhu
(1/115,1/116), hakikati grebilen (1/117), hrs sahibini

(1/118) remiz eder. Balk yle bir varlktr ki
yneticilerin topluma tesir ettiini (Balk batan kokar,
kuyruktan deil) (1/119), pisboazln, tamahkrln
kr ediine kadar (1/120), aslndan gafil olan sar ve
dilsizliin (1/121) yan sra Allahn Birliinde fani
olmu hak dostu oluunu ortaya koyarken Vahdet-i
Vcud grn aklamak iin balk ve deniz metaforu
da kullanr. Denizdeki balklar Allahn erleri veliyullah
olarak, denizi de vahdetin sembol olarak tanmlar.
Ululuk sahibi Hakkn temiz deryasnn balklar gibi
olan
peygamberlerin
halleri
Kurana
gre(ayarlanmtr)dir. Fakat okur da dediini
tutmazsan farzet ki peygamberleri, velileri grmsn
(inanmadktan)onlara uymadktan sonra ne fayda
!(2/29) demektedir.
Balk ayn zamanda ruh ve akl anlamnda da
kullanlmtr; Hele her gece, btn ruhlar, btn
akllar, o usuz bucaksz derin denizde batar, yok
olurlar. Yine sabah vakti, o Tanrya mensup ruhlar ve
akllar, balklar gibi denizden ba karrlar.(2/30).
nsann, bedeni ruha benzetilmektedir. Mesnevde
Yunus Peygamber ruhu, balk ise beden olmutur (25/1).
Balk dnya malna aldanl Dnya seni de balk
gibi oltasna takmtr... ehzade bir yl kald, sense
altm yldr o oltadasn! Tam altm yldr onun
oltasnda mihnetler iindesin... ne bir holuum var,ne
bir snnete uyarsn!(2/31) ile Akll, Yarm akll ve
akln kullanamayan marur, ahmak kimselere de
benzetilmitir (2/32).
12-DUDU (PAPAAN) METAFORU: Mesnevde
konuurken latife, nkte sahibi olan (1/122),
mana olarak lmeden nce lerek kurtulua varan,
ariflerin szn dinleyerek kurtulua eren mmini
(1/123, 2/33) kiilii temsil eder. Dudu kuunun sesi
vahiyden geldii (1/124), gibi zaman zaman evliyann
iini kendi aklnca kyasen anlamaya alan kimselerin
halini de remiz eder. te papaan, bizim gibi ariflerin
szlerinin manasn idrak edemeyerek papaan gibi
sylemeye benzer. Biz bu aciz halimizle onlar tartmaya
kalkarz (2/34). D grne bakmann hakikati
grmeye engel olduunu vurgulanr. Ahmet Avni
Konuk, eserinde konuya yle aklk getirmitir: Ey
nks olan insan, insan- kmilin fiillerini ve halini
kendine kyas etme. Grnte kamil insanla nks insan
birdir. Fakat manalarnda fark vardr (25/2) diyerek
aralarndaki fark ortaya koyar.
13-AYI METAFORU: Mevln Mesnevsinde sadece
bir hikayede gemekle beraber ay metaforuna da yer
verir. Bu metaforu ahmak, ince dnemeyen ve
etrafndakilere zarar verecek kimselerin halini ve
ahmaklarla dostluk eden kimsenin decei durumlar
izah etmek iin kullanmaktadr. Zira mecaz olarak bu
hayvann dilimizdeki karl da kaba saba, hoyrat
24
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
tarif etmek iin kullanmsa da eytan tabiatl kimseleri

de anlatmak iin yine ayn metaforu kullanmtr. nsan-
Kamil olup mana kapsnda dolaan Doan, bilgisiz ve
gafletinde sahibi olabilmektedir. insan- Kamile (2/40,
25/4). mana kapsn alp akl kapsn terk eden
(1/139), gayp idrakini fark eden (1/140, 1/141) kiiyi
temsil etmektedir. Bunun yan sra Doan, bilgisiz ve
gaflet sahibi (1/142), eytan tabiatl kimseleri de
anlatmak iin yine ayn metaforu kullanmtr (1/143).
Hakktan ayr den bir mmin nefsinin eline
dmesini (30) ile kazlarla doann hikyesinde bu kez
de doan Allahn kullarn yoldan karmaya alan
kimse olarak grmekteyiz. Ancak eytann gc
Allahn ihlasl kullarna yetmedii gibi doann hileleri
de kazlar oyuna getirmeye yetmemitir (2/41).
18-DEVE METAFORU: Mesnevde yer alan
metaforlardan biri de deve metaforudur. Allahn
liyakatli, erefli, temiz mminlerini daha ok bu
metaforla anlatr. Devenin Mesnevde tad manalar
yle sralayabiliriz:
Deve metaforu, Hz. Mevlnnn eserinde hep gzel
ahlakl, sabrl olgun ve mertebe sahibi ( 2/42, 1/144),
hakikate teslim olan (1/145), hakitatin, gzel ahlakn,
temiz ruhun simgesi, salihlerden olan,( Salihin Devesi,
Salih (a.s.)n devesi Mesnevde iyilerin cismaniyetine
benzetilir. Ruh, Salih gibidir, ten de deveye benzer. Ruh
vuslattadr ten ihtiya iindedir. Salihin ruhu afetlerden
kurtulmutur. Yaralanan devedir. Salih sanma. )
(2/43,1/146,1/147) , mlayim tabiatl (1/148), limde
liyakat sahibi (2/44) ve kalp gz alm (29/1)
kimseleri deve sembolyle ifade edilmitir. Bu olumlu
benzetmelerin yannda ender de olsa olumsuzluklar
ifade etmek iinde kullanlmtr. rn: Akln insan deve
gibi srkleyen (1/149), nefsinin peinden giden
(1/150), kendini beenip bbrlenen Sonra ben,
yukardan bakmaktaym, bu sebeple hi yzst
dmem diyebilen (1/151), bana bir darlk zorluk
geldiinde yok olan kiilik sahiplerine de (1/152)
benzetilmitir.
19- CEYLAN METAFORU:
Mesnevde ok sk
bavurulmamakla birlikte nemli metaforlardan biri de
ceylan metaforudur. Ceylan; masumiyetin, nazikliin ve
hak terbiyesi alm kiilerin simgesidir. Ehli dnyann
halinden bizar ehli ukbay temsil etmektedir (1/153).
Eek ve Ceylan hikayesinde: koku almayan, bunlar
nereden duyacak? Pislie tapan eee o koku haramdr.
Eek, yolda eek pisliini koklar. Bu eit mahlklara
miski nasl sunabilirim? O efaati peygamber, bu
yzden slam dnyada gariptir(Mslim, mam: 232)
remzini sylemitir. nk meleklerle hem dem olmakla
beraber akrabalar bile ondan kaarlar. Halk onun
suretine bakar, onu kendilerine cins sanr ama ondaki
kokuyu duymaz.(2/45) diyerek garipli sembolize
etmektedir. Hz. Mevln bu beyitlerdeki ceylan insan-
kimsedir (2/35), Ayn ayn zamanda mesnevide hrs

sahibi (1/125), gvenilmeyen (1/126),kindar yle bir
kindar dr ki kini sevgi,sevgisi de kin olan (1/127),
evresine yardm etmeyen bencil (1/128) karakterini
temsil etmektedir.
14-BRAHMN KULARI: Bu kular, kaz, tavus,
kuzgun ve horozdur. Bunlarn ilerdeki benzerleri de
drt huydur. Kaz hrstr, horoz ehvet. Makam tavusa
benzer, kuzgun dilee (2/36,1/129). Mevln hrs
bakmndan iki kuu karlatryor: Kazn hrs,
tavusun hrs. Kazn hrs boaz ve ehvet hrs idi...
Tavus ise ba olma iddiasndadr ve bu hrs berikinden
kat kat byktr. Bunlardan biri ylansa br ejderha
gibidir (2/37).
15-KARGA METAFORU: Mevln Mesnevsinde
kargay; bitmek bilmeyen emeller, kader ve kazay inkar
edenlerin, hakikat bilgisinden uzak olanlarn, nefsinin
peinden koanlarn, kendi kt huyunun farknda
olmayanlarn sembolize edildii varlktr. Bitmek
bilmeyen istek ve emelleriyle karga tabiatl kimse Ya
Rab, bana uzun mr ver ki, bu uzun mr bana senin
huzurundan kovulmuluun alakas ve nianesi olsun
der ve mrn gbre mesabesinde olan dnya
lezzetlerine harcar. nk karga nasl pislik yemek iin
uzun mr arzularsa o gafil de dnyalkla midesini tka
basa doldurmak iin yaamak isteyen kimseyi (25/3)
temsil etmektedir. Karga ayrca; kaza kaderi inkar eden
(1/130), kendi irkinliinin(kt huyunun) farknda
olmayan (1/131), Allah bilmekten uzak (1/132) ,
Bilgisizliin, akl tutsak edenlerin om om konuanlarn
(1/133), nefsinin, isteklerinin peinde koan (1/134)
karga, ayn zamanda hilekardr (1/135).Haset sahibi olan
edebini de aacaktr (1/136).
16-HOROZ METAFORU: Hz. Mevln horozu,
iblisin Allahn kullarn aldatmak iin kullanaca en
byk silah olan ehvetin simgesi olarak grr. nk
ehvet yle gl bir silahtr ki kar koyabilmek ve baa
kabilmek ok zordur (2/38).
Mevln Hazretleri Hz. Musadan kularn ve
hayvanlarn dilini renmek isteyen insann hikayesinde
horozu kullanarak, onun kpekten farkl olarak, ilerde
vuku bulacak baz olaylar algladn kaydetmitir.
Gayba ait baz konular bilme hususunda horoz,
evliyaullah kastetmek iin kullanlan bir mecaz
olabilecei gibi, hakikat de olabilir yani bizzat horozlara
ait bir gereklie iaret ediliyor olabilir (2/39). Horoz,
yersiz konumann, bbrlenmenin, kibir ve hrsn
(1/137) sahibi olduu gibi Allah, bizi namaz vaktini
bildirmek zere demoluna hediye etti (1/138)
diyerek insanla hizmet eden varl da temsil
etmektedir.
17-DOAN METAFORU: Doan kuu, genelde
ycelii, hkimiyeti ve gc temsil eder. Mevln
Hazretleri, doan ou yerde stn nitelikli insanlar
25
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
mnafk dersen... o aalk ad, iini akrep gibi dalar

(1/169), hakikatten uzak akln (ilmin) akl olmadn, o
akln aldatmasyla ilmin insana ylan akrep olduu
Akln, insanlara ayak kstegi olunca o akl, akl
deildir, ylan ve akreptir (1/170), yoksullarn elinden
rzklarn almak iin hileye dzene sapanlar akrep
olarak temsil etmitir (1/171).
Mevlana, Varlk aacna klarak yer yzne
bakldnda (varlk aacnn stne oturup aaya
baktnda) dnyann gerekte pislik bir yer olduu,
kzgn akreplerler ylanlarla dolu olduu, o aatan
inildiinde
gllk
glistanlk
aldatmacasna
kaplanldn O aacn stnde olduka lem pis bir
dikenlik, kzgn akreplerle, ylanlarla dopdolu bir yer
grnr(1/172), Peygamber nuruna sahip kimselerin
emin kimseler olduunu (1/173) , kt kem sz sahibi
olanlarn bir gn kendi szlerinin kendilerine geleceini
akrep gibi kendisini sokacan O ylana, akrebe
benzeyen szlerin ylan ve akrep olur da seni
kuyruundan yakalar (1/174) fark etmesi iin bu
metaforu kullanmtr.
Ayn zamanda Mevlana kelimelerle inanlar bir araya
getirerek sanat yapmaktadr. yleki:
Yldzlar, eytana akrep gibidirler, fakat mteriye en
yakn bir dosttur onlar (1/175), Bu beyitlerdeki akrep
kelimesi, hem akrep, hem de akrep burcu manasnadr.
Kavis hem yay, hem de kavis burcudur. Tir, hem oktur,
hem Utarit yldz. Mteri, hem bildiimiz bir ey satn
almak isteyen, hem de mteri yldz, delv, hem kova,
hem delv burcu, Hut hem balk, hem Hut burcu, Sevr de
hem kz, hem de Sevr burcudur. Mslmanlkta,
gkten haber almak zere gkyzne kan eytanlar,
ahaplarla yaklr, bir teehht hdisesi olan bu hdiseye
halk yldz akt der. Ayn zamanda ay, akrep
burcundayken o saat kutsuzdur ve sefere gitmek, iyi
deildir. Hsl Mevln, bu kelimelerini ki mnalariyle
ve bu inanlarla bir sanat yaparak "Yldzlar, eytanlara
birer akrep gibidirler ama kutlu bir yldz olan msteri
iin en yakn akraba kesilirler. Kavs, tir'le eytan
oklarsa da delv, ekini ve meyvalar yetitirmek iin
suyla doludur. Hut, azgnlk gemisini krp paralarsa da
dost iin sevr gibi tarla srer" diyor (31).
24-KOYUN METAFORU: Mesnevide Koyun
metaforu snrlarn amayan (1/176), birlikte hareket
eden, bencillikten yoksun ve akl yrtmeyen Srden
bir koyun yryp dereyi atlaynca br koyunlar da
birer, birer o tarafa atlarlar (1/177), Azrailin yanna
kendi aya ile gidebilen (1/178), hakikate teslim olan,
bu nedenle Madem ki aslan deilsin, ileriye ayak atma.
nk ecel kurttur, cannsa koyun! Yok eer
Abdaldan olmusan, koyunun aslan haline gelmise
korkma, emin bir halde gel ileri, lmn sana malp
olur, bir ey yapamaz! lmn bile malup
edemeyeceini (1/179), Koyunlar, sayya smayacak
kmil ile ona tabi olanlara, dnyay ahra, ve ehli

dnyay da eeklere benzetmitir. Nitekim ehli heva
insan- kmillerle ve onlara tabi olanlarla alay ederler ve
bunlar kendilerini dnya zevklerinden mahrum eden
budalalar derler. Bazen onlarla mnazara edip ehli iman
kimseleri yenerler. O sebeple her asrda cismaniyetin
ykseldii yerlerde slam ve ehli iman garip kalmtr
(25/5). Ahrda eeklerin arasndaki ceylan, kendi
cinsleriyle beraber olmad iin gariptir. Etrafndaki
eekler onun halinden anlamad, onunla alay ettikleri
iin mahzundur. nk hemcinslerinden ayr bulunmak
elem verici bir haldir. Sleyman Peygamber de hdhd
ordunun iinde gremeyince kendisine byle bir ceza
vereceini sylemiti. O ceylan yavrusu arad gday
orada bulamad iin de bitkindir. Halinden
anlalmayan garip insan remz etmektedir.
20-YILAN/EJDERHA METAFORU: Ylan metaforu
Mesnevde nefsi ifade etmek iin kullanlmtr. nk
nefs sinsidir. Dilimizde de ylan sinsice ktlk yapan
kimselerdir (26, 1/154). Nitekim Hz. Mevlana yle
demitir: Putlarn kayna ve anas nefsinizdir. Dier
putlar ylan ise, nefs ejderhadr.(2/46, 1/155).
Ktln
ylanda
gizlenmi
olmas
Ylan
anlatsaydm, korkudan cann kverirdi(1/156), mala
dknl Ylan, gzel mal gibi grnr. ki gzn
de ovutur da iyice bak (1/157,1/158), ehvete
meyillilii (1/159,1/160), mminlerin bal arss gibi,
kafirliin ise ylan hkmnde oluu (1/161,1/162) ile
halim, selim sevgilinin bile zt oldumu ylanlatn
(1/163) ifade etmektedir.
21-SVRSNEK
METAFORU:
Mesnevde
sivrisinek, ok sk rastlanmamakla beraber nemli
metaforlardan biridir. Kkl, ilahlk taslayan
Nemrudu mahvetmesi bakmndan nemlidir. Dilerse
Allah kck eylerle kendilerini eriilmez grenleri
helak eder, rezil eder. Tek kanatl bir sivrisinek
Nemrudu ba arsyla helak etti.(2/47, 1/164) diyerek
benzetme yapmaktadr. Sivri sinek ayn zamanda mala
mevkiye me, dknl (1/165) ve zayfln
misalidir (1/166).
22-KARINCA METAFORU: Mevlnnn kulland
metaforlardan biri de karnca metaforudur. Bu metafor
da ok sk kullanlmamakla beraber nemli bir yer
sahiptir. nsanlarn her birinin mertebe olarak dierinden
farkn ortaya koymak ve her akldan daha stn bir
akln olduunu ifade etmek ve hatta bunlarn iinde de
en stnn akl- mead olduunu (2/48), nimetlerin
rzknn peinden koan (1/167, 1/168) kiileri ifade
etmek iin kullanmtr.
23-AKREP
METAFORU: Mesnevide akrep
metaforu, ktln her trl fenaln temsil resimi
olarak karmza kmaktadr. ki yzl karakter
sahiplerine bu karakterleri yzlerine vurulduunda i
yangnlarnn nefretlerinin ortaya kyla yanan Ona
26
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
kadar ok olsa kasap, onlarn okluundan korkar m

hi? Hepiniz de obansnz peygamber de obandr.
Halka gelince srye benzer Peygamber, onlarn
obandr, onlar srer durur. oban koyunlarla savaa
girimekten korkmaz Bilkis onlar souktan, scaktan
korur. Kzar, kahreder de koyunlara barrsa bu
bar sevgisindendir, hepsini de sever de ondan
barr! Her an yeni bir talih kulama syleyip
duruyor: Seni gamlandrsam bile gamlanma (1/180)
diyerek peygamberin halka oban oluu ile halk
korumaya ynelik ikazlar zaman zaman kahredici olsa
bile sonuta halk korumaya ynelik olduu iin
gamlanlmamasn, korkulmamasn tavsiye ettii insan
tipidir.
Mesnev rihi Thirl-Mevlev hikayedeki metaforlar
yle izah ediyor: Buradaki aslandan maksat hakikat ve
marifet aslan olan veliyy-i kmildir. Kurttan murat ise
hayvanlk sfatndan kurtulamam insanlardr. Tilki ise
insan- kmilin tasarrufunun farkna varp kendisini ona
teslim etmi mrittir. Aslann kurtla mnasebetinin
hikmeti ise Evliyullahn bazen byle hayvan sfatl
insanlarla da beraber bulunmasdr (29/2).
Sonu olarak: Mevlnnn Mesnevsinde kulland
metaforlarn en dikkat ekicileri hayvan metaforlardr
diyebiliriz. Konuturduu hayvanlarn karakteristik
zelliklerini de nemseyen Mevln, bu metaforlar
zerinden her yatan her kesime ve toplulua istedii
ikaz ve eletiriyi yapabilmektedir. Konuyu skclktan
kurtarmas asndan etkilidir Mevln, hikyelerinde
kulland hayvanlar seerken karakteristik zelliklerini
nemseyerek, o zellikleri insan karakterleriyle
badatrmas esere zgn bir ierik katmtr.
Kulland metaforlarn hayvan olmas hasebiyle de
zerine tepki ekmeden, rahata eletirilerini ortaya
koyabilmektedir. Ancak onun hayvan metaforlarna
bak as motamot bir ekilde deildir. Mevln, aslan
metaforunu peygamberi, veliyullah kastetmek iin
kulland gibi azgn nefsi ifade etmek iin de
kullanmtr. Yani aslann yiitliinden yola karak
farkl kimselere, yrtclndan yola karak da farkl
eylere ve kimselere atfta bulunmutur.
5.
6.
Furkan Abdulgaffar AKYAZI. Mevlana Celalettin

Ruminin Mesnevisinde Geen hayvanlarn
Metaforik Anlatm.. Frb e-dergi, Yl: 1, Say: 1
/ Aralk 2011. Sayfa: 122-139.
7.
ev: Veled elebi zbudak, Mevlna, Mesnev,

nsz C: I, st. 1973.
8.
Prof. Dr. smet KAYAOLU,Mevlanada tabiat

sevgisi.U VIII. Mill Mevlna Kongresi, Tebliler,
S. . Seluklu Aratrmalar Merkezi Yay., Konya,
1996, s. 115-123)
9.
Serpil YILMAZ,Mesnevide Geen Hayvan

Metaforlarnn Tasavvufi yorumu. Yksek Lisans
Tezi.S..Sosyal Bilimler Ens. Temel slam
Bilimleri ABD.Tasavvuf Bilim Dal. 2011,Konya.
10.
Nejdet DURAK.Mevlanann Ahlak retisinde

iyi ve kt kavramlar.. Sleyman Demirel
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Yl:
2007/2, Say: 6. Sayfa.1-24.
11.
Saim SAKAOLU,, Mesnevideki Hikayelerin

Kaynaklar ve Tesirleri, I. Milli Mevlana
Kongresi (3-5 Mays 1985) Tebliler, Konya 1985,
s.105-113.
12.
smail GLE, Mesnevide Gecen Taassup

Yuzunden Hristiyanlar Olduren Yahudi Padisahn
Hikayesindeki Vezir, Aziz Pavlus mudur? Essays
in Momery of Hazel E. Heughan, ed. Ismail
Erunsal vd., Edinburgh: Hazel E. Heughan
Educational Trust, 2007, s. 113-134.
13.
ev. Veled zbudak. Mevln,: Mesnevi I. 5.

Bask. stanbul 1966,s 71 111.
14.
BEYDABA. Kelile ve Dimne. eviren: mer

Rza Dorul 1985, Ankara.
15.
Mustafa AKSOY Mevln Mesnevisinin

Yaygn Olarak Okunmasna Ontolojik Bir
Yaklam, Trk Kltr ve Hac Bekta Veli
Aratrma Dergisi, Yaz 2007, S. 42, s. 123-136.
16.
Nejdet DURAK, Mesnevi'de Metaforik

Anlatmlarda Kullanlan Hayvan Motifleri ve
Felsef Deerlendirmesi Uluslararas Dnce ve
Sanatta Mevln Sempozyumu, anakkale 2006,
ss. 155165.
Kaynaklar
1.
Glpnarl, Abdlbki, Mesnev Tercemesi ve

erhi, II. Basm. nklap ve Aka Kitapevi
Basmevi, stanbul.1984.
2.
Nahf, Sleyman, Mesnev-i erf Tam Metin

Tercmesi, Tima Yay., stanbul,2007.
3.
ev:Veled elebi ZBUDAK, Mevln, Mesnevi,.

Konya Bykehir Belediyesi Kltr Yaynlar:60,
stanbul-2004, C.I/Beyit No. 825-835.
4.
zgn BAYKAL.1985. Mevlanann

mesnevisinde hayvan hikayeleri.Atatrk kltri Dil
ve tarih Yksek Kurumu Basm evi.Say:3.

Cilt:1,Sayfa:601-620.
zgn BAYKAL.1964.. Mevlanann
mesnevisinde hayvan hikaye ve motifleri.arkiyat
Mecmuas, ..Edebiyat Fak. Yaynlar.
Cilt:5.Sayfa:24-30
27
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
17. Nihat KEKLK, Mevlnda Metafor Yoluyla

Felsefe, Felsefe Arkivi, S. 26, stanbul 1987,
s.1955, s. 48.
18. William L. REESE, Dictionary of Philosophy and
Religion: Eastern and Western Thought, Humanity
Books, New York 1996, s. 58.
19. Ahmet CEVZC, Paradigma Felsefe Szl,
Paradigma Yaynlar, stanbul 1999, 203.
20. Ahmet ARSLAN, Felsefeye Giri, Adres
Yaynlar, Ankara 2007, s. 129.
27.
21. oanna KUURAD, Etik, Trkiye Felsefe

Kurumu Yaynlar, Ankara, 2006, s. 181.
22. Mevln, Fhi MFih, Hazrlayan:Abdulbaki
Glpnarl. Remzi Kitapevi.Ykselen Matbaas,
stanbul, 1959. s. 198-199
22/1- Mevln, Fhi
MFih, s. 59.
23. Mevln, Dvn- Kebr, Hazrlayan: Abdulbaki
Glpnarl. Remzi Kitapevi.Ykselen Matbaas,
stanbul, 1957. Cilt: I, s. 16, b. 104-105.
24. Ahmet KE, Mevlnnn Mesnevsinde Hr
(eek) Metaforu, Tasavvuf lm ve Akademik
Aratrma Dergisi, S. 18, Erkam Yay., Ankara,
2007. Mevlnnn Mesnevsinde Hr (eek)
Metaforu , s.23-25.
1-Glpnarl, Abdlbki, Mesnev Tercemesi ve erhi,
II. Basm. nklap ve Aka Kitapevi Basmevi,
stanbul. 1984.
1/1- Glpnarl.a.g.e. (C.II./455-457
1/2-Glpnarl.a.g.e.,C.III./3610-3615, C.V/3780
1/3-Glpnarl.a.g.e., C.V/2940-2963
1/4-Glpnarl.a.g.e., C.III./3750,C.II/ 3050-3060
1/5-Glpnarl.a.g.e., C.III./3441
1/6- Glpnarl.a.g.e., C.I./838,C.III./525-530
1/7- Glpnarl.a.g.e.,C.I./2847-2850
1/8- Glpnarl.a.g.e.,C.III./1550-1560
1/9- Glpnarl.a.g.e.,C.V./2894
1/11- Glpnarl.a.g.e.,C. V./31-49
1/12- Glpnarl.a.g.e.,C. VI./4874
1/13- Glpnarl.a.g.e.,C. III./ 3010.
1/14- Glpnarl.a.g.e.,C. I./ 1394
1/15- Glpnarl.a.g.e.,C.II./ 33903400
1/16- Glpnarl.a.g.e.,C. V./550-560
1/17- Glpnarl.a.g.e.,C.I./ 3978
1/18- Glpnarl.a.g.e.,C.I./ 1427.
1/19-Glpnarl.a.g.e.,-C.I./1360-1395
1/20- Glpnarl.a.g.e.,C.I./917-919
1/21- Glpnarl.a.g.e.,C.I./ 2921
1/22- Glpnarl.a.g.e.,C.I./ 3034
1/23- Glpnarl.a.g.e.,C.I./ 2971, 3734-3735
1/24- Glpnarl.a.g.e.,C.II./927
Ahmet, Avni KONUK, Mesnev-i erf erhi, (

haz. Prof. Dr. Mehmet Demirci, Prof Dr. Mustafa
Tahral, Sleyman Gkbulut), Kitabevi Yay.,
stanbul, 2008.
25/1- Ahmet Avni Konuk, a.g.e.,C.IV.s.348
25/2- Ahmet Avni Konuk. a.g.e.,C. I., s. 164-165.
25/3- Ahmet Avni Konuk.a.g.e., C. IX., s. 268
25/4- Ahmet Avni Konuk, a.g.e.,C. III., s. 321-322.
25/5- Ahmet Avni Konuk.a.g.e., C. IX., s.287
26. Mehmet DOAN, Byk Trke Szlk, z.Yay.,
11. Bask, stanbul, 1996, s. 874.ve 1416.
25.
28
Ahmet KE, Elmal Erenlerinde Mana Dili,

Elmal Belediyesi Yay. Ankara, 2007, s. 120.,
28. Ahmet KE, Mevlnnn Mesnevsinde

kz Metaforu, Tasavvuf lm ve Akademik
Aratrma Dergisi, S. 22, Erkam Yay., Ankara,
2008.
29. Thirl-Mevlev, erh-i Mesnev, Selam Yay.,
Konya, 1967.C.I.Kitap.III.s.641
29/1- Thirl-Mevlev, erh-i Mesnev
.age.c.III.kitap.II.s.454
29/2-Thirl-Mevlev, erh-i Mesnev. a.g.e., C.
I., Kitap V., s. 1412.
30. Thirl-Mevlev, Mesnev Dersleri, C. II., Ksm,
I., Il Matbaas, stanbul, 1951, s. 1659, 1662.
31.http://www.halveti.net/Mesnevi.asp?mc=5&mid=30
1/25- Glpnarl.a.g.e.,C.III./1942,
1/26- Glpnarl.a.g.e.,C.III./3003
1/27- Glpnarl.a.g.e.,C.IV./420-422
1/28- Glpnarl.a.g.e.,C.I./915-920
1/29- Glpnarl.a.g.e.,C.II./261,
1/30- Glpnarl.a.g.e.,C.II./ 1502
1/31- Glpnarl.a.g.e.,C.I./ 3979
1/32- Glpnarl.a.g.e.,C.II./ No: 3675-2680
1/34- Glpnarl.a.g.e.,C.I./1034
1/36- Glpnarl.a.g.e.,C.III./2228-2231
1/41- Glpnarl.a.g.e.,C.I./1033,
1/42- Glpnarl.a.g.e.,C.II./472,3103
1/43- Glpnarl.a.g.e.,C.I./3060-3061, 3326-3330,
1/45- Glpnarl.a.g.e.,C.II./230-240
1/47- Glpnarl.a.g.e.,C.II./1042,1860-1862
1/48- Glpnarl.a.g.e.,C.III./3742,
1/49- Glpnarl.a.g.e.,C.IV./374
1/50- Glpnarl.a.g.e.,C.II./1850-1855
1/52- Glpnarl.a.g.e.,C.IV./1520-1530
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1/54- Glpnarl.a.g.e.,C.V./ 4025-4035

1/58- Glpnarl.a.g.e.,C.I./375-380,
1/59- Glpnarl.a.g.e.,C.I./1030-1040
1/60- Glpnarl.a.g.e.,C.III./3008, 3978
1/61- Glpnarl.a.g.e.,C.II./438-440,
1/62- Glpnarl.a.g.e.,C.II./2430-2438,
1/63- Glpnarl.a.g.e.,C.II./3278-3280
1/64- Glpnarl.a.g.e.,C.IV./1987-1990
1/66- Glpnarl.a.g.e.,C.II./2433-2438
1/67-Glpnarl.a.g.e.,C.III./70-104,2740-2755
1/68- Glpnarl.a.g.e.,C.III./70-80
1/71- Glpnarl.a.g.e.,C.II./1440-1445
1/72- Glpnarl.a.g.e.,C.III./2505-2510
1/73- Glpnarl.a.g.e., C.V./2856-2860
1/75- Glpnarl.a.g.e.,C.VI./1790-1800
1/77- Glpnarl.a.g.e.,C.III./1485-1488,
1/78- Glpnarl.a.g.e.,C.VI./2066-2069
1/81- Glpnarl.a.g.e.,C.III./285-295, 315-320
1/83 Glpnarl.a.g.e.,C.I./836-840
1/84- Glpnarl.a.g.e.,C.V./2940-2945
1/89- Glpnarl.a.g.e.,C.III./2546-2549
1/92- Glpnarl.a.g.e.,C.IV./1465-1470
1/93- Glpnarl.a.g.e.,C.III./2438-2439
1/94- Glpnarl.a.g.e.,C.IV./1045-1050
1/96- Glpnarl.a.g.e.,C.V./632-635
1/98- Glpnarl.a.g.e.,C.VI./2940
1/100- Glpnarl.a.g.e.,C.III./1050-1060
1/101- Glpnarl.a.g.e.,C.I./3038
1/103- Glpnarl.a.g.e.,C.IV./2536-2540
1/104- Glpnarl.a.g.e.,C.V./3181
1/106- Glpnarl.a.g.e.,C.II./1412-1415
1/107- Glpnarl.a.g.e.,C.IV./1872-1875,
2537-2539
1/111- Glpnarl.a.g.e.,C.II./142-1424
1/114- Glpnarl.a.g.e.,C.II./3142-3145
1/121- Glpnarl.a.g.e.,C.IV./860-861
1/122- Glpnarl.a.g.e.,C.I./248-249
1/123- Glpnarl.a.g.e.,C.I./1556-1610,1830-1860
1/124- Glpnarl.a.g.e.,C.I/1726-1730
1/126- Glpnarl.a.g.e.,C.II./2010-2020, 2035
1/129-Glpnarl.a.g.e.,C.V./ 40-45
1/130-Glpnarl.a.g.e.,C.I./1234
1/131-Glpnarl.a.g.e.,C.I./2340-2350
1/132-Glpnarl.a.g.e.,C.I./3968-3970
1/133-Glpnarl.a.g.e.,-C.III./396
1/134-Glpnarl.a.g.e.,C.IV./1310-1313
1/136-Glpnarl.a.g.e., C.I./1226
1/137- Glpnarl.a.g.e.,C.III./120-125,2169
1/138- Glpnarl.a.g.e.,C.III./3333-3336
1/139- Glpnarl.a.g.e.,C.I./2883, 3797-3800
1/140- Glpnarl.a.g.e.,C.I./3763
1/141- Glpnarl.a.g.e.,C.III./1930-1932
1/142- Glpnarl.a.g.e.,C.II./324-333
1/144- Glpnarl.a.g.e.,C.I./1970-1980
1/145- Glpnarl.a.g.e.,C.I./2236-2237
1/146- Glpnarl.a.g.e.,C.I./2519-2530
1/147- Glpnarl.a.g.e.,C.I./2525-2526
1/148- Glpnarl.a.g.e.,C.II./3448-3449
1/149- Glpnarl.a.g.e.,C.I./2505-2510
1/151- Glpnarl.a.g.e.,C.III./1750-1753
1/152- Glpnarl.a.g.e.,C.III./4033-4035
1/153- Glpnarl.a.g.e.,C.II./160-165
1/154- Glpnarl.a.g.e.,C.II./156-160,257-260
1/158- Glpnarl.a.g.e.,C.III./782-785,1010-1015
1/160- Glpnarl.a.g.e.,C.V./515-520
1/162- Glpnarl.a.g.e.,C.III./3290-3295
1/164- Glpnarl.a.g.e.,C.IV./785-790
1/165- Glpnarl.a.g.e.,C.III./1055-1060
1/166- Glpnarl.a.g.e.,C.III./4625-4640
1/169- Glpnarl.a.g.e.,C.I./290-300
1/170- Glpnarl.a.g.e.,C.I./2325-2330
1/172- Glpnarl.a.g.e.,C.IV./3540-3545
1/174- Glpnarl.a.g.e.,C.III /3470-3476
29
Nur .H
AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1/175- Glpnarl.a.g.e.,C.V./4230-4235
1/176-Glpnarl.a.g.e.,C.I./758,860
1/177- Glpnarl.a.g.e.C.II./3249
1/178- Glpnarl.a.g.e.C.III./1050
1/179- Glpnarl.a.g.e.C.III./3999-4000
1/180- Glpnarl.a.g.e.C.III./4146-4150
2/23- Nahf, a.g.e., C. I.,/3120 3127,

3130 3132.
2/24- Nahf, a.g.e., C. I.,/2980- 2984.,
2/25- Nahf, a.g.e., C. IV./1065, 1068.
2/26- Nahf, a.g.e., C. IV./3278- 3281.
2/27- Nahf, a.g.e., C. III.,/ 2901- 2912
2/28- Nahf, a.g.e., C. I.,/1405-1406
2/29- Nahf, a.g.e., C. I.,/1603.
2/30- Nahf, a.g.e., C. I.,/1961 -1962.
2/31- Nahf, a.g.e., C.IV./ 3220-3223.
2/32- Nahf, a.g.e., C. IV./2223-2230, 2250-2254, 22572263, 2286-2305
2/33- Nahf, a.g.e., C. I.,/1610-1622, 1650-1655, 17151722, 1758-1763,
1892-1899
2/34- Nahf, a.g.e., C. I.,/270-280
2/35- Nahf, a.g.e., C. II.,/ 1950-1953,1988-1990, 20282050, 2144-2151
2/36- Nahf, a.g.e.,C.V., / 31vd.
2/37- Nahf, a.g.e.,C.V., / 532-524
2/38- Nahf, a.g.e.,C.V.,/ 945 vd.
2/39- Nahf, a.g.e.,C.III./3288 vd.
2/40- Nahf, a.g.e.,C.II., / 1145-1146
2/41- Nahf, a.g.e.,C.III.,/ 435-441.
2/42- Nahf, a.g.e.,C.II.,/ 3472 vd
2/43- Nahf, a.g.e.,C.I.,/ 2613-2620
2/44- Nahf, a.g.e.,C.VI.,/ 2481 vd
2/45- Nahf, a.g.e.,C.V.,/ 840-932
2/46- Nahf, a.g.e.,C.I.,/802
2/47- Nahf, a.g.e.,C. I., /1241
2/48- Nahf, a.g.e.,C.IV.,/ 3744 vd.
2- Nahf, Sleyman, Mesnev-i erf Tam Metin

Tercmesi, Tima Yay., stanbul, 2007
2/1-Nafihi.a.g.e.,C. I.,/ 4077 4079
2/2-Nahf, a.g.e., C. I.,/ 160-162.
2/3-Nahf, a.g.e., C. I.,/ 3422-3425
2/4- Nahf, a.g.e. C. IV./ 382 386
2/5-Nahf, a.g.e., C. VI./ 163- 164
2/6-Nahf, a.g.e., C. II.,/ 1917-1918
2/7-Nahf, a.g.e., C. I.,/ 1069
2/8-Nahf, a.g.e. C. II.,/ 156 158,
206 222, 240248 vd.
2/9-Nahf, a.g.e., C. III./ 1261-1270,
2/10-Nahf, a.g.e., C. I.,/1368
2/11-Nahf, a.g.e., C. III./ 2750-2765.
2/12-Nahf, a.g.e., C. III.,/78-79
2/13- Nahf, a.g.e. C. III.,/ 157
2/14- Nahf, a.g.e. C. III.,/ 108
2/15- Nahf, a.g.e. C., III./ 2515- 2523
2/16- Nahf, a.g.e. C. IV.,/418-422
2/17- Nahf, a.g.e., C., II.,/ 610-614.
2/18- Nahf, a.g.e., C. III.,/ 686-687, 692-697
2/19- Nahf, a.g.e., C. VI.,/ 2960, 2963 2964
2/20- Nahf, a.g.e., C. V.,/ 936- 941
2/21- Nahf, a.g.e., C. III./ 3917-3920
2/22- Nahf, a.g.e., C. II.,/2385-2388.
30

Mesnevi'de Hayvan Karakterleri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mesnevi'de Hayvan Karakterleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Aratrma Makalesi/Research Article

AVKAE Derg. 2013, 3(1),18-30